DHMi Havacilik Terimleri Sozlugu PDF

5846 Sayl Fikir ISBN:978-975-493-032-0
Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel

Eserleri Kanunun Mdrl Yaynlar-1
gereince yaz ile izin Havaclk Terimleri Szl
almakszn
1.Bask; Ankara, Mays 2011
oaltlamaz.
Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel
Mdrl APK Daire Bakanl
Kaynak gsterilerek
alnt yaplabilir. ADRES:
Konya Yolu zeri No:66 Eti ler
06330 Yenimahalle/Ankara
Tel:0 312 204 20 00
BASKI:
Pulat Basmevi
Gersan San. Bl. 2306. Sok. NO: 66
Bat kent/ANKARA
Tel: (0.312) 257 46 59
www.pulatbasimevi.com
DHM
GENEL MDRL
HAVACILIK
TERMLER SZL
Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl

APK Daire Bakanl,
2011
KOORDNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA
K.Zafer TOPUZ (APK Daire Bakan)
Cengiz KURT (APK Daire Bk.Yrd.)
Zerrin KURT (ARGE Mdr V.)
Mehtap ZKELE YBAR (ef)
ALIMA GURUBU DHM GENEL MDRL:
K.Zafer TOPUZ (APK Daire Bakan)

Cengiz KURT (APK Daire Bk.Yrd.)
Zerrin KURT (ARGE Mdr V.)
Mehtap ZKELE YBAR (ef)
Fatih AKSOY (Elektronik Mhendisi)
Bnyamin DOAN (Elektronik Mhendisi)
Ahmet KSE (Elektronik Mhendisi)
Akif TURNA (Pilot)
Murat CNAN (Pilot)
Sevda TURHAN ER (Hava Trafik Kontrolr)
Bahadr GBELOLU (naat Mhendisi)
SVL HAVACILIK GENEL MDRL:
Burcu SULTAR (Bilgisayar Mhendisi)

Aynur TAZE (naat Teknikeri)
Yakup UYSAL (Elektronik Mhendisi)
Halil NGREN (naat Mhendisi)
Murat FEYZFAR (Jeoloji Mhendisi)
THY A.O:
Yasemin ZTRK
POA:
Alp KARAHAN (Mdr)
TSHD:
Musa ALOLU (Genel Sekreter)

T
rkiye Havaalanlarnn iletil-
mesi ve Trkiye Hava sahasnda-
ki hava trafiinin dzenlenmesi ile
kontrol grevini, Devlet Hava Meydan-
lar letmesi (DHM) Genel Mdrl
yerine getirmektedir.
Ancak; havaclk camiasnn, tam enteg-

re olmu bir btn olduunu dnecek
olursak; bu sektre hizmet veren tm
taraflarn, hizmette herhangi bir yanl
anlama ve aksamaya sebep olunmamas-
n teminen, ortak havaclk terminolojisi-
ne hakim olmalar, tm szl ve yazl ile-
tiimde uluslararas terminolojinin yan
sra Trke karlklar zerinde de muta-
bakata varlmas ve kullanlmas vazgeil-
mez bir ihtiyatr.
Orhan BRDAL
Ynetim Kurulu Bakan ve Bu erevede hazrlanan ve blmden
Genel Mdr meydana gelen bu almann birinci b-
lmnde, Trke Terimler, ngilizce kar-
lklar ve aklamalar alfabetik bir sra iz-
lemektedir. kinci blmde ise, ngilizce Terimler ve Trke Karlklar ile aklamalar yer
almaktadr. nc blmmzde ise havaclkta olmazsa olmaz uluslararas ksaltmala-
ra yer verilmekte olup; her blm de ilgili Kurum ve Kurulularla koordinasyon kurul-
mak suretiyle gerekletirilen titiz bir almann sonucunda derlenmitir.
Bu gn, basl ortamda ilk basks kullanma sunulmu bulunan Havaclk Terimleri Sz-
lnn, ayrca www.tdk.gov.tr ve www.dhmi.gov.tr web sayfalarnda da yaynlanmas
planlanmaktadr. Bu itibarla; bu almaya ilikin gr ve nerilerinizin, hem bu alma-
nn kusursuzluunu ve gncel kalmasn salayaca, hem de gelecek yllardaki basklar-
na altlk oluturaca deerlendirilmektedir.
21. Yzyln, havaclk asndan da lkemizde byk atlmlar salad; havacln, mo-
dern yaamn ayrlmaz bir paras haline geldii yadsnamaz bir gerektir. Bu gnlere ge-
lirken kat edilen mesafenin bykl ve zorluklarndan yola karsak; bu szln, Trk
Sivil Havaclk Sektrne k tutan, gelecek nesillere gzel bir kltrel miras olacana
inanmaktaym.
Bu vesile ile Havaclk Terimleri Szl almalar kapsamnda bize gr ve bilgile-

rini ileten, Sivil Havaclk Genel Mdrl, DLH naat Genel Mdrl, Trk Hava Yol-
lar Genel Mdrl, Tm zel Sektr Havaclk letmeleri Dernei, Petrol Ofisi A. Ge-
nel Mdrl ve zverili almalar ile katkda bulunan tm alma arkadalarma te-
ekkr ederim.
HAVACILIK ALFABES
A Alpha
B Bravo
C Charlie
D Delta
E Echo
F Foxtrot
G Golf
H Hotel
I India
J Juliet
K Kilo
L Lima
M Mike
N November
O Oscar
P Papa
Q Quebec
R Romeo
S Sierra
T Tango
U Uniform
V Victor
W Whiskey
X Xray
Y Yankee
Z Zulu
NDEKLER:
NSZ
HAVACILIK ALFABES
1.BLM: TRKE TERMLER 1
2.BLM: NGLZCE TERMLER 157
3.BLM: KISALTMALAR 337
KAYNAKA 371
1.BLM
TRKE TERMLER
HAVACILIK TERMLER SZL
TERM NGLZCE TRKE ANLAMI
A
A grubu alma ruhsat working license group A Havaalanlar Yer Hizmetleri
Ynetmelii (SHY-22) hkm-
lerine uygun olarak havaalan-
larnda, 5 inci maddede be-
lirtilen hizmet trlerinin ta-
mam veya en az yolcu trafik,
yk kontrol ve haberleme,
ramp, kargo ve posta, uak te-
mizlik, birim ykleme gere-
lerinin kontrol iin en az
uluslararas trafie ak hava-
alannda tekilatlanarak hava
tayclarna yer hizmeti yap-
mak zere yetkilendirilmi
zel hukuk tzel kiilerine her
bir hizmet tr iin verilecek
alma belgeleri.
absorpsiyon absorption Bir kat veya svnn znme
ya da bileik oluturarak kt-
lesindeki molekllerin kimya-
sal veya fiziksel tecridi.
acil durum emergency Hava alanlarnda, normal hiz-
met ak dnda, personel,
ara, gere ve malzeme kulla-
nm, takviyesi, ilgili kurum ve
kurulularla ibirlii ve koordi-
nasyonu gerektiren, gvenlik,
kaza-krm veya kurtarma ile
ilgili her trl durum.
acil durum plan emergency plan Hava alanlarnda her trl acil
durumda, bu duruma uygun
olarak, ara, gere ve personel
kullanmn ve takviyesini, ilgi-
li kurum ve kurulularla ibirli-
inin koordinesini dzenleyen
ve ICAO Ek-14 ve SHY-14Aya
gre hazrlanan plan.
acil durum safhalar emergency phases phe hali, alarm hali ve teh-
like hali anlamnda kullanlan
genel terim.
aciliyet urgency/immediacy Hava arac veya dier aralar
ile ilerindeki ya da civarnda-
ki insanlarn gvenlii ile ilgili
durumu belirtmek iin kulla-
nlr. Annda mdahale gerek-
tirmez.
1
DHM GENEL MDRL
ADS-C anlamas ADS-C agreement ADS-C veri raporlama koul-

larnn (rnein; hava trafik
hizmetlerinin salanmasnda
ADS-Cnin kullanlmasna dair
daha nce mutabk kalnd
zere; hava trafik hizmetleri
nitesi tarafndan ihtiya du-
yulan veri ve ADS-C raporlar-
nn skl) tesis edildii bir ra-
porlama plandr.
adsorpsiyon adsorption Molekllerin bir kat veya sv
yzeyinde tutunmas.
agrega aggregate Krmata; olduka sert, kum,
akl, veya krmata gibi i-
mento veya bitm ile kartr-
larak beton, har sva veya as-
falt elde edilen doal kaya ma-
teryaldr.
ar agrega heavy weight aggregate Birim arl 2600 kg/m3ten
daha byk olan agregadr.
AIM hizmeti AIM service Uluslararas hava seyrseferi-
nin emniyet, dzen, kalite ve
etkinliini artrmak iin ihtiya
duyulan havaclk bilgi/verile-
rini ve haberleme akn sa-
lamak amacyla AIM memur-
lar/personelince verilen hiz-
met.
AIP dzeltmeleri AIP amendment AIP de yer alan bilgilerde ya-
plan kalc deiiklikler.
AIP eki AIP supplement AIPde yer alan kalc bilgilere
ek zellii tayan, 3 ay veya
daha uzun sreli geici dei-
iklikler ile uzun metin ve gra-
fiklerden oluan ksa sreli bil-
gilerdir.
AIRMET bilgisi AIRMET information Alak irtifa hava arac uula-
rnn gvenliini olumsuz etki-
leyebilecek ve ilgili uu bilgi
blgesindeki (FIR) ve onun alt
blgesindeki alak irtifa uu-
lar iin yaynlanm hava tah-
min raporunda nceden bu-
lunmayan, belirli yol boyu
hava durumu olaylarnn orta-
ya kmasyla ya da beklenme-
siyle ilgili olarak bir meteoro-
loji nbeti ofisi (MWO) tara-
fndan yaynlanan hava durum
bilgisi.
2
AIS birimi AIS unit Hava seyrseferinin emniyet,

dzen, kalite ve etkinliini ar-
trmak iin ihtiya duyulan ha-
vaclk bilgi/verilerinin salan-
mas, hazrlanmas, formatlan-
mas, yaynlanmas ve ariv-
lenmesi faaliyetlerinin yr-
tld AIM hizmet birimi.
air starter arac air starter Baz uaklarn motor ilk hare-
keti iin gerekli olan yksek
basnl hava ihtiyacn kar-
lamak zere imal edilmi zel
donanml ara.
akaryakt hidrant arac dispenser Apron zerinde bulunan akar-
yakt ikmal deposu ile irtiba-
t bulunan yakt piti/valfi ile
uak arasnda yakt dolum i-
lemini gerekletiren ve ze-
rinde pompa, saya, mikro filt-
re, dolum hortumlar gibi do-
nanmlar bulunan ara.
ak kontrol flow control Sektrler aras bilgi aknn
kontroln salar.
akkanlatrc plasticizer Betonda ayn kvamn veya i-
lenebilirliin daha az su ile
elde edilmesini salayan kim-
yasal katk malzemesidir.
akrobatik uu acrobatic flight Bir hava aracnn genel duru-
munda istenilerek yaplan ma-
nevralarla meydana getirilen
ani deiiklik, normal d bir
olay veya hzndaki anormal
deiikliklerle yaplan uutur.
aktif NOTAM active NOTAM Gn ve saate gre aktif hale
gelen NOTAM.
aktif yol-noktas active way point Seyrsefer kolayl salamak
amacyla belirlenmi
yol noktas.
3
DHM GENEL MDRL
alarm hali alert phase Bir hava arac ve iindekilerin

emniyetinden endie edilme-
si hali.
alarm hizmeti alerting service Arama - Kurtarma almalar
iin kurulan nite tarafndan
verilen hizmet.
alalma hz ayarlamalar descend speed adjustments Meydan var zamann be-
lirlemek amacyla yaplan hz
azaltma hesaplamalar.
aldis (sinyal) lambas aldis (signalling) lamp Kule operatr ile uak pilo-
tu arasndaki iletiimi salayan
sistemlerin devre d kalmas
durumunda, mors kodlar ile
haberlemeyi salamak zere,
kontrol kulesinde bulunduru-
lan sinyal lambasdr (ALDS).
Aldis lambas; Krmz-Yeil-
Beyaz renkte sinyal verebil-
mektedir.
aletli (uu) meteorolojik instrument meteorological Grerek meteorolojik koullar
koullar conditions iin belirtilen en dk deer-
lerden daha az olan gr; bu-
luttan uzaklk ve tavan terim-
leriyle aklanan meteorolojik
koullar.
aletli ini sistemi instrument landing system Yaklama ilemi boyunca pilo-
(ILS) ta dikey ve yatay rehberlik ya-
pan ve elektronik cihazlardan
oluan hassas aletli yaklama
sistemi.
aletli meteorolojik artlar instrument meteorological Grerek meteorolojik artlar
conditions [VMC] iin tespit edilen asga-
ri deerlerden daha aa olan
gr; bulutlardan olan mesa-
fe ve tavan olarak ifade edilen
meteorolojik artlar.
4
aletli pist instrument runway a) Hassas olmayan yaklama

pisti; direkt bir yaklama iin
yeterli olan, en azndan isti-
kamet bilgisi salayan grsel
yardmclarn ve bir grsel ol-
mayan yardmcnn hizmet
verdii aletli pist.
b) Hassas yaklama pisti; ka-
tegori I. karar yksekliinin en
az 60 m (200 ft) olduu ve g-
r mesafesinin en az 800 m
veya pist gr mesafesinin
en az 550 m olduu operas-
yonlar iin ngrlen, ILS ve/
veya MLS ve grsel yardmc-
lar ile hizmet veren aletli pist.
c) Hassas yaklama pisti; kate-
gori II. karar yksekliinin 60
m (200 ft)den az olduu, fa-
kat 30 m (100 ft)ten az olma-
d ve pist gr mesafesinin
d) Hassas yaklama pisti; ka-
tegori III.
A - Karar yksekliinin 30 m
(100 ft)ten az olduu, veya
hibir karar
yksekliinin bulunmad ve
pist gr mesafesinin en az
175 m olduu operasyonlar
iin ngrlen,
B - Karar yksekliinin 15 m
hibir karar
yksekliinin bulunmad-
ve pist gr mesafesinin
175 mden az olduu, fakat 50
mden az olmad operasyon-
lar iin ngrlen,
C - Hibir karar yksekliinin
ve hibir pist gr mesafe-
si snrlamasnn bulunmad
operasyonlar iin ngrlen,
pist yzeyine doru ve pist
yzeyi boyunca ILS ve/veya
MLS ile hizmet veren alet-
li pist.
5
DHM GENEL MDRL
aletli uu kurallar instrument flight rules Aletli meteorolojik artlar al-

tnda uuun idaresini sala-
yan kurallar btn.
aletli uu sresi instrument flight time Pilotun baka bir harici refe-
rans noktas almakszn yalnz-
ca aletleri referans alarak bir
havaaracn uurduu sredir.
aletli yaklama usul instrument approach Ua ilk yaklama fiksinden
procedure veya tanmlanm geli yolu-
nun bandan iniin tamamla-
naca bir noktaya getiren; a-
yet ini tamamlanamayacak-
sa bir bekleme noktasna ge-
tiren veya belirli bir yksekli-
e trmandran; mnialardan
koruyarak uu aletlerinin yar-
dmyla yaplan daha nceden
belirlenmi manevralar serisi-
dir.
aletli yaklama ve practice nstrument approach VFR ve/ veya IFR uaklar tara-
uygulamalar fndan pilot eitimi veya pro-
fesyonel anlamda gsteriler
amacyla yaplan aletli yakla-
ma uygulamalarn ifade eder.
aletli yaklama yol noktas instrument approach way Yaklama prosedrleri tan-
point mnda kullanlabilen pozisyon
fiksleri, ilk yaklama yol nokta-
s ve son yaklama yol noktas
gibi deerlendirilmektedir.
aletsiz pist non-nstrument runway Grerek yaklama prosedr-
leri kullanlarak hava aralar-
nn operasyonlar iin ngr-
len pist.
alevlenme noktas ignition degree Standart bir kapta hazrlanan
bitml malzemenin belirli bir
hzla stlmas esnasnda bir
alevcik yardm ile tesbit edi-
len alevlenme anndaki suhu-
neti.
alc uluslararas NOTAM ofisi client NOF Bir NOTAM ileme birimi ta-
rafndan salanan hizmetlere
abone olan herhangi bir ulus-
lararas NOTAM Ofisi.
alkali agrega reaksiyonu alkali-aggregate reaction Portland imentosundan veya
baz agrega bileimlerinden
gelen alkalilerle beton veya
har arasndaki kimyasal reak-
siyon.
6
alkali karbonat reaksiyonu alkali-carbonate reaction Karbonat reaksiyonlar; kalsi-

tik kireta, dolomitik kire-
ta veya kalsit, kil ieren ince
taneli dolomitik kireta agre-
galarndan oluur.
alkali silika reaksiyonu alkali-silica reaction (asr) Genellikle imentodan kay-
naklanan alkali oksitler-
le (Na2O, K2O) reaktif silika
formlar ieren agregalar ara-
snda oluan, betonda genle-
me etkisi yaratan kimyasal bir
reaksiyondur.
altimetre altimetre Hava basncn (havann ar-
ln) len bir eit madeni
barometredir.
alt-st ilemi bottom-up process D iaret ve komutlarla aktivi-
te kontrol yapmak. Ayrca ge-
len bilgiyle ilk olarak ortaya -
kan hareketin tanmlanmas
iin kullanlr.
alt-st yaklama bottom-up approach Tek bir bileim nedeniyle ba-
layan yada her bir tekrarnda
artarak devam eden bir prob-
lem yada frsat iin hazrlanan
zel bilimsel yaklama.
alvyon alluvium Akarsular tarafndan tanan
kil, kum, akl gibi ktle par-
alarnn, suyun ak hznn
azalmas sonucu elverili yer-
lere birikmesiyle meydana ge-
len tortular.
ana pist(ler) primary runway(s) artlar msait olduunda di-
erlerine nazaran kullanlma-
s tercih edilen pist(ler).
analog sinyal analog signal Genlii, zamanla deien s-
rekli sinyaller.
anlald roger Son mesajnzn tamamn al-
dm anlamnda kullanlr. An-
cak bu ifade Evet yada Ha-
yr cevab gerektiren sorulara
cevap olarak kullanlmaz.
anlama mektubu letter of agreement Komu hava trafik kontrol ni-
teleri arasnda, kontrol sorum-
luluunun devri konusunda
yaplan anlama.
7
DHM GENEL MDRL
anten antenna Radyo frekans enerjisini bir

hzme ierisine odaklayan
elektromekanik cihazlar.
antrasit anthracite Yksek karbon ierikli kmr.
antrepo entrepot-warehouse Gmrk gzetimi altnda bu-
lunan eyann konulmas ama-
cyla hava alan ierisinde veya
dnda bulunan ve kuruluun-
da aranlacak koullar ve nite-
likleri ynetmelikle belirlenen
yerdir.
apron apron Bir kara havaalannda hava
aralarn yolcu, posta ve kar-
go indirme-bindirme, yakt
ikmali, bakm ve park etme
amalarna ynelik tanmlan-
m alan.
apron kart apron identification card Havaalanlarnda, havaalan
personeli tarafndan, termi-
nal ve bro girii iin kullan-
lan manyetik karttr. Kart sahi-
binin, giriine izin verilen b-
lmler, kart zerindeki numa-
ralarla belirtilmitir. Havaalan
giriinden kna kadar, sa
st yakaya taklmas gerek-
mektedir. Kart sadece verildii
havaalannda geerlidir ve fizi-
ki tahribatndan kullancs so-
rumludur.
apron taksi yolu apron taxiway Apron zerinde, aprona gei
iin kullanlan taksi yolu siste-
minin bir ksm.
apron ynetim hizmeti apron management service Apron zerindeki hava arala-
r ve tatlarn etkinlik ve ha-
reketlerini dzenlemeyi sala-
yan hizmet.
ara bekleme pozisyonu intermediate holding position Aralarn ve taksi yapan hava
aralarnn durup, havaalan
kontrol kulesi tarafndan bu
ynde bir talimat verildiin-
de, ilerlemesine izin verilene
kadar beklemeleri iin trafik
kontrol amal ngrlen be-
lirli bir yer.
8
ara yaklama blm intermediate approach Aletli yaklama usulnn ara

segment ve son yaklama fiksi veya
noktas arasnda kalan bl-
m.
ara yol bekleme pozisyonu road-holding position Aralarn beklemeleri gerek-
tiinde, beklemeleri iin tayin
edilmi yer.
arama search Gayri kanuni eylem yapmak
zere kullanlabilecek silah,
patlayc ve benzeri maddele-
rin; yolcu, bagaj ve dier eya-
lar ile havaclk faaliyetlerinde
kullanlan materyallerde tes-
piti iin ulusal mevzuat ere-
vesinde gvenlik birimleri ta-
rafndan fiziki, teknik veya di-
er arama yntemleri ile yap-
lan uygulama.
aratrma investigation Yaanan yasad bir olay veya
olumsuzluklar nedeniyle,
uluslararas standart ve tavsi-
yeler asndan yaplmas ge-
reken ve yaanan aksaklk, za-
fiyet ve sorumluluun kayna-
nn nedenlerini ortaya koy-
mak iin yaplan ilem.
arazi engeline doru controlled flight into terrain Normal fonksiyonlu bir ua-
kontroll uu n yere, suya yada bir engele
doru yapt istem d uu.
arndrlm (steril) alan steril area Hava alanlarnda, yolcu ve ka-
bin bagajlarnn son kontrol
edildii nokta ile uak arasn-
da kalan blge.
arka lob back lobe Bir antenin arkasna yaylan
enerjinin lobu.
artrma augmentation (GNSS) Temel uydu bilgisi ile birlikte
sistem performansnn artrl-
masnn salanmas.
asfalt asphalt Ana maddesi katran olan ve
yollarn kaplanmasnda kulla-
nlan karm.
asgari alalma irtifas minimum descend altitude Elektronik szl hatt bilgi-
sinin salanmad standart
alet yaklama prosedr uy-
gulamalarnda, son yaklama-
da veya turlu yaklama srasn-
da alalmaya msaade edilen,
deniz seviyesi zerinde feet
cinsinden ifade edilen en d-
k irtifa.
9
DHM GENEL MDRL
asgari alglama irtifas minimum reception altitude Bir kavak noktasnn tanmla-
nabilecei en dk irtifa.
asgari bekleme irtifas minimum holding altitude Bir bekleme paterni iin sey-
rsefer ve iletiim sinyal kap-
samas ve mania ama gerek-
sinimlerini salayan en dk
irtifa.
asgari katedi irtifas minimum crossing altitude Asgari yol IFR irtifas (MEA)
daha yksek olan bir yola do-
ru ilerleyen bir hava aracnn
belirli fiksleri kat etmesi gere-
ken asgari irtifa.
asgari sektr irtifai minimum sector altitude Acil durum artlarnda kullan-
labilecek, bir radyo seyrsefer
yardmcs merkez olmak ze-
re; 46 km yar apl bir
sektr iinde kalan sahada bu-
lunan tm manialardan asga-
ri 300 m (1000 feet) ykseklik
salayan en dk irtifa.
asgari seyrsefer performans minimum navigation MNPS dizaynl hava sahasnda
artnamesi performance specification operasyon yapabilmesi mak-
sadyla, bir uan minimum
seyrsefer performans kabili-
yetine sahip olmas iin gerekli
olan standartlarn bir dzenle-
mesidir. Ek olarak, uak MNPS
operasyonlar iin tescil lkesi
tarafndan sertifikalandrlm
olmaldr.
asgari yakt minimum fuel Bir uan kabul edilebilir bir
miktarda gecikmeli veya ge-
cikmesiz olarak var yerine
ulamas iin gerekli olan ya-
kt miktardr. Bu bir acil du-
rum deildir, fakat usule ayk-
r ar bir gecikme durumun-
da bir acil durumun olabilece-
ini gsterir.
anma abrasion Beton yzeyinde srtnmeye
bal olarak gelien ypranma.
ama sahas clearway zerinde bir uan belirli bir
ykseklie kadar ilk trman-
nn bir blmn gerekleti-
rebilecei uygun bir alan ola-
rak seilmi veya hazrlanm;
ilgili otoritenin kontrol al-
tnda bulunan, yerde veya su
zerinde belirlenmi dikdrt-
gen bir saha.
10
ataletsel seyrsefer sistemi inertial navigation system Geni kapsaml bir seyrsefer
iin hava aracnda bulunan bil-
gisayar destekli bir seyrsefer
cihazdr.
ATC sistemi uyumluluu ATC system harmonisation nitelerdeki standart uygula-
malarla, sistem performans-
nn karlatrlarak aralarnda-
ki uyumun belirlenmesi.
ATM alma pozisyonlar iin core requirements for ATM alma pozisyonu geliimi
temel gereksinimler working positions iin metotlar ve aralardr. Te-
mel proje, Avrupa Sivil Havac-
lk Konferans Devletlerindeki
hava trafik ynetimini gelitir-
meyi amalamaktadr.
ATS yolu ATS route SID, STAR, havayolu, tavsiye-
li yol ve kontrolsz yollar da
dhil olmak zere gerektiin-
de trafik akn ynlendirmek
iin oluturulmu yollar.
atterberg limitleri atterberg limits Kvam limitleri; zeminin tane-
cikleri ile su arasndaki ilikileri
ve deien su ieriklerine gre
zeminin durumunu tanmlar.
Avrupa Hava Seyrsefer European Organisation for Avrupa seyrsefer emniyeti-
Emniyeti Tekilat the Safety of Air Navigation ni salamak zere kurulan ve
(EUROCONTROL) Trkiye'ninde yesi bulundu-
u ok uluslu organizasyon.
Avrupa Hava Trafik Ynetim European Air Traffic ECAC yesi lkelerin hava tra-
Sistemi Management System fik sistemlerini egdm-
(EATMS) l hale getirerek, ini-kalk
zamanlarndaki gecikmeleri
azaltmak, tercih edilen uu
profilleri ile uu emniyeti,
lke gvenlii, evresel etkiler
gibi konularda minimum tah-
ditleri planlayan sistem.
Avrupa Havaclk Emniyeti European Aviation Safety 15 Temmuz 2002 tarihinde
Otoritesi Agency (EASA) hizmete geen, Avrupa hava
shas ile ilgili bir emniyet ku-
rumudur.
Avrupa Kresel Seyrsefer European Geostationary Avrupa'da uydu seyrsefe-
Kaplama Hizmeti Navigation Overlay Service ri salamak amacyla 1984 de
(EGNOS) almalarna balanan bir hiz-
mettir. EGNOS'un gelitirilme-
si ve hayata geirilmesi ile il-
gili almalar 1994 de Avrupa
Uzay Ajans (ESA), Avrupa Bir-
lii (EU) ve EUROCONTROL'n
katlm ile kurulan Avrupa
l Birlii (ETG) tarafndan
yrtlmektedir.
11
DHM GENEL MDRL
Avrupa Sivil Havaclk European Civil Aviation 1955ten beri faaliyetlerine

Konferans Conference (ECAC) devam eden uluslararas bir
organizasyondur. Amac, Av-
rupa hava tamaclk sistemi-
nin glendirilmesi, gvenli ve
etkili geliiminin devam ettiril-
mesidir. ECAC, ye lkeler ile
dier lkeler arasndaki iliki-
lerin dzenlenmesi ve sivil ha-
vaclk politikalarnn belirlen-
mesi konularnda da alma-
lar yapmaktadr.
ayrma separation Uaklarn seviye ve pozisyon
olarak birbirlerine tehlike te-
kil etmeyecek ekilde belli kri-
terler gz nne alnarak uu-
rulmalardr.
ayrma minimumu separation minima Hava trafik kontrol usullerinin
uygulanmasna ynelik, uak-
lar arasndaki minimum uzun-
lamasna, yanlamasna veya
dikey mesafelerdir.
ayrlm paralel operasyonlar segregated parallel Bir pistin yalnzca yaklamalar
operations iin ve dierinin yalnzca kal-
klar iin kullanld, paralel
veya paralele yakn aletli pist-
lerde e zamanl yaplan ope-
rasyonlar.
azaltlm dikey ayrma reduced vertical seperation Hava sahas kapasitesinin art-
minimas minimum (RVSM) rlmas amacyla, uu seviyesi
29000 feet ile 41000 feet da-
hil arasnda, 2000 feet olan di-
key ayrmann 1000 feet ola-
rak azaltlmas.
azaltlm dikey ayrma reduced vertical seperation Bir hava aracnn RVSM (azal-
minimas k noktas minima exit point tlm dikey ayrma minimu-
mu) sahasndan k noktas.
azaltlm dikey ayrma reduced vertical seperation Avrupa RVSM hava sahasna
minimas giri noktas minima entry point girmeden nce, girdii srada
yada hemen sonrasnda, ua-
n getii ve gemesinin bek-
lendii ilk rapor noktas.
azaltlm dikey ayrma reduced vertical seperation lgili Devlet otoritesi tarafn-
minimas onay minima approval dan belirli kriterler gz nne
alnarak, bir uan RVSM ona-
ynn verilmesi ilemidir.
12
azami kalk arl maximum take off weight Hava aracnn uua elverililik
sertifikasnda, uu el kitabn-
da veya dier resmi kaytlarda
belirtilen kalka elverili aza-
mi arldr.
B
B grubu alma ruhsat working license group B Havaalanlar Yer Hizmetleri
larnda 5 inci maddede belir-
tilen hizmet trlerinin tama-
mn veya bir ksmn kendileri
iin yapacak hava tayclarna
her bir hizmet tr iin verile-
cek alma belgesi
bagaj baggage (ICAO) Operatrn izniyle, uakta ta-
nan ya da uaa yklenen
yolcu ve mrettebatn kiisel
eyalardr. 2920 sayl Kanu-
nun 109'uncu maddesine gre
dzenlenen bagaj kuponu kar-
lnda taycnn sorumlulu-
una devredilen tescil ettiril-
mi eyadr.
bagaj arabas cart Uak ve terminal arasnda ba-
gaj, kargo ve posta naklinde
kullanlan motorlu aralarla
ekilen tama aracdr.
bagaj ayrma alan (utalt) chute Bagajlarn ilgili uaklara yk-
lenmek zere tasnif edildii
alan.
bagaj depo alan Gvenlik kontrolnden geen
ve check-in'e verilen baga-
jn hava aracna tanmak ze-
re bekletilmesi amacyla depo
edildii; yanl ynlendirilmi
bagajn, ilgili yere nakledile-
ne kadar, yolcu ya da grevli-
ler tarafndan talep olunana
ya da baka bir trl elden -
kartlana kadar bekletilebile-
cei alan/alanlar.
bagaj kontrol ve el tipi Sertifikal havaalan emniyet
metal arama dedektr ube mdrl personeli
operatr veya ilgili kurum/kurulu ser-
tifikal zel gvenlik personeli.
13
DHM GENEL MDRL
baml paralel yaklamalar dependent parallel Birbirine komu, uzatlm pist

approaches merkez hatlar zerinde uan
uaklar arasnda radar ayrma
minimalarnn nasl olacann
tarif edildii paralel veya para-
lele yakn aletli pistlere yap-
lan e zamanl yaklamalar.
bamsz paralel yaklamalar independent parallel Birbirine komu uzatlm pist
uaklar arasnda radar ayr-
ma minimalarnn nasl olaca-
nn tarif edilmedii paralel
lere e zamanl yaplan yakla-
malar.
bakm maintenance Uu ncesi kontrol hari ol-
mak zere, birlikte veya ayr
yaplmak zere hava aracnn
muayenesi, revizyonu, para
deiimi, onarm, arza veya
hasar giderimidir.
bakm k Bakm yaplan havaarac veya
kompenentinin bakm kurulu-
u tarafndan yeniden hizmete
hazr hale getirilmesidir.
bakm kuruluu maintenance organization SHY 145-01'e uygun olarak ba-
km yapmak zere yetkilendi-
rilmi kamu kurum ve kurulu-
lar ile gerek ve tzel kiilere
ait iletmelerdir.
bakm kuruluu el kitab maintenance organization EASA Part-145/ SHY-145 gere-
exposition i, bakm Yetki sertifikas sahi-
binin sorumluluk ve faaliyetle-
rinin akland Otorite onayl
dokmandr.
band geirgen filtre band pass filter Ayarland frekans araln-
daki frekanslarn geiine izin
veren, araln dndaki frea-
kanslarn gemesini engelle-
yen elektronik filtredir.
band genilii bandwidth Radyo haberlemesinde; be-
lirli bir aralktaki iletiim yap-
labildii en yksek ve en d-
k frekanslar arasndaki far-
k ifade eder. Birimi Hertz'dir.
Bilgisayar haberlemesinde;
bir iletiim ortamnn taya-
bilecei bilgi miktarn ifade
eder. Birimi bit/sn'dir.
14
banket shoulder PAT sahalarnda kaplama ile

bitiiindeki yzey arasnda
gei salayacak ekilde hazr-
lanm, kaplamann kenarna
bitiik bir alan.
banket kapasitesi inbank capacity Bir su yatainda banketleri a-
madan tainan debi.
baret barette Belli bir mesafeden ksa bir k
hatt gibi grlebilecek ekil-
de, yakn aralklarla yan yana
sralanm veya daha fazla
havaclk yer dr.
basl haberleme printed communication Tm mesajlarn datmlarnn
yapld devre terminallerin-
de yer alan, devaml ya da oto-
matik olarak basl kayt imkan
salayan haberleme sistemi.
basn irtifas pressure altitude Standart atmosferdeki basn-
cn karl olan ve irtifa ola-
rak belirtilen atmosfer basnc.
balang noktas datum Baka miktarlarn hesaplan-
masna ynelik bir referans
veya esas niteliinde olabile-
cek herhangi bir miktar veya
miktarlar seti.
bataklk topra bog soil Turba zerine szlm top-
rak tabakas, veya bataklik al-
tnda kalan bataklk bitkisi ile
rtl toprak zemin.
batimetrik bathymetric Suyun derinlii; derinlik lm
baud baud Veri haberlemelerinde sani-
yede gnderilen sembol say-
sdr. 1 Baud=1 Sembol/Sn
bazalt basalt Yerkabuunun atlaklarndan
dar kan erm lavlarn so-
uyup katlamasyla oluan
volkank bir kaya trdr.
bekleme fiksi holding fix Uan bekleme yaparken po-
zisyonunu belirleyip srdr-
mek iin referans olarak kul-
land, pilota seyrsefer yar-
dmclar ya da yerde grsel
bir referansla tanmlanabili-
nen belirli bir noktadr.
15
DHM GENEL MDRL
bekleme noktas standby point Acil durumun eidine gre

kurtarma ve yangnla mcade-
le ekiplerinin daha etkin ola-
bilmeleri iin hazr bulunduk-
lar blgelerdir.
bekleme noktas (uak iin) holding point Pisti ihlal etmeden kalk iin
taksi yapan uan bekleyebi-
lecei tanmlanm bir saha.
bekleme usul holding procedure Bir uan sonraki ATC msa-
adesini beklerken, belirlenmi
bir hava sahasnda tutulmas
iin nceden belirlenmi ma-
nevra.
bekleme yeri holding bay Uaklarn verimli yzey ha-
reketini kolaylatrmak ze-
re uaklarn bekletilebilecei,
veya yanndan geebilecei,
iaretlenmi bir alan.
beklenmedik olay plan contingency plan Havaalannda, operasyon veya
zel harekt gerektiren acil
durumlarda, gvenlik gleri-
nin ve grev verilen ilgili dier
birimlerin kullanlmasn d-
zenleyen ve eitli davranla-
r ihtiva eden plan.
belirlenmi RNAV rotas designated RNAV route Bir VOR/DME seyrsefer ci-
haz kapsamndaki geerli d-
k ve yksek irtifa deerleri-
ni temel alan saha seyrsefer
rotas.
belirsizlik safhas uncertainty phase Bir hava arac ve iindekilerin
gvenlii konusunda belirsizli-
in mevcut olduu durum.
bentonit bentonite Bentonit, aluminyum ve mag-
nezyumca zengin volkanik kl,
tf ve lavlarn kimyasal ay-
rmas ile veya bozulmasyla
olumu ok kk kristallere
sahip kil minerallerinden (ba-
lca montmorillonit) oluan ve
arlkl olarak kolloidal silis
yapda, yumuak, gzenekli ve
kolayca ekil verilebilir ak bir
kayadr.
16
beton concrete Kum, akl ya da krmata, i-

mento, su ve gerektiinde kat-
k maddeleri kullanlarak elde
edilen yap malzemesi.
beton basn dayanm concrete compressive Betonun basn mukavemeti
strenght standart kr koullarnda sak-
lanm (20 C 2C kirece doy-
gun su ierisinde), 28 gnlk
silindir (15 cm ap, 30 cm yk-
seklik) veya kp (15 cm kenar-
l) numuneler zerinde l-
lr.
beton dizayn concrete design Dkm yaplacak beton ile ilgi-
li tm tasarmlar.
beton karm oran cocnrete mix ratio 1 m3 yerine yerletirilmi be-
ton ierisine girecek olan mal-
zemelerin kg cinsinden mik-
tarlar.
beton karma suyu concrete mixing water Kuru haldeki imento ve agre-
gay plastik, ilenebilir bir kt-
le haline getirmeye yarayan s-
vdr. imento ile kimyasal re-
aksiyon yaparak plastik ktle-
nin sertlemesini salar.
beton kr curing of concrete Beton yerletirildikten sonra
veya beton rnlerinin imala-
tndan sonra oluabilecek su
kaybn engellemek ve hidra-
tasyon reaksiyonlarnn uygun
ekilde ve zamannda gerek-
lemesini salamak iin yap-
lan ilerdir.
beton suyunun yzeye bleeding Deme betonu dklnce,
kmas (kusma) st yzeyindeki su buharla-
maya balar. Betonu terk ede-
rek havaya karr, bu suyun
yerine betonun bnyesindeki
suyun, yukar, st yze doru
kmas (kusulan su).
17
DHM GENEL MDRL
beyan edilen mesafeler - declared distances - heliports a) Mevcut kalk mesafe-

heliportlar si (TODAH). Son yaklama ve
kalk kousu uzunluu, art
kalk tamamlamalar iin he-
likopterler iin mevcut ve el-
verili beyan edilen helikopter
ama sahasnn (varsa) uzun-
luu.
b) Reddedilmi mevcut kalk
mesafesi (RTODAH). Reddedil-
mi bir kalk tamamlamalar
iin performans snf 1de i-
letilen helikopterler iin mev-
cut ve elverili beyan edilen
son yaklama ve kalk alan-
nn uzunluu.
c) Mevcut ini mesafesi
(LDAH). Son yaklama ve kal-
k alannn uzunluu, art ini
manevrasn belirli bir yksek-
likten tamamlayabilmeleri iin
helikopterler iin mevcut ve
elverili beyan edilen herhan-
gi bir ek alan.
bilgi grntleme sistemi data display system lenmi verinin gsterimine
olanak salayan elektronik ve/
veya elektromekanik sistem.
bilgi ynetimi information management Gncelletirilmi bilginin ilgi-
li birimlere zamannda datl-
masdr.
bilgisayar esasl eitim computer based training Bilgisayar alma ortamnda
interaktif yntemlerle (inte-
raktif cevaplama, konu anla-
tm gibi) renciye zgr bi-
reysel alma ritmini kulland-
rarak bilgi ve yetenek kazand-
rlmas.
bilinen sevkiyat (gnderici) known consignor (CARGO) Malzemenin, hava yolu ile
kargo iin nakliyesini kendi hesabna
yaptrmak isteyen, sz konu-
su malzemenin gndericisidir.
Yetkili bir acente ile ya da uy-
gun kriterlere sahip bir hava
taycs ile alr.
bilinen sevkiyat (gnderici) known consignor (POST) Postann, hava yolu ile nakli-
posta iin yesini kendi hesabna yaptr-
mak isteyen, sz konusu pos-
tann gndericisidir. Yetkili bir
posta kurumu / idaresi ile a-
lr.
18
binder binder Asfaltn balayc tabakas.

birim arlk deneyi unit weight test Hacmi bilinen birim arlk
kaplar ve tart ile yaplan de-
neydir.
birim ykleme aralar unit load devices (ulds) Bir uan snrlama (emniyet)
(uldler) sistemiyle dorudan arabirim
grevi gren ve IATA ULD Tek-
nik Kurulu tarafndan grevi
gren ve IATA ULD Teknik Ku-
rulu tarafndan tescillenmi
aralar
birincil gzetim radar primary surveillance radar Bir vericiden yaylan EM dalga-
(PSR) larn, nesneye arpp geri dn-
mesi, bu sre iin gereken za-
mandan yola klarak nesne-
nin mesafesi ve antenin o an-
daki konumu ile nesnenin y-
nnn hesapland bir radar
sistemidir.
birincil plot bilgisi primary plot Bir uan radardaki pozisyo-
nun belirlenmesi.
birleik combined Genelde radar grnt ve izle-
ri iin kullanlr. Birincil ve ikin-
cil gzetim radar verilerinden
yararlanlan bir radar mesaj-
dr.
bileik / karma ayrma composite separation Uaklar, bileik yol sistemi ile
uygulanan ayrma minimalar-
n (yatay/dikey) azaltarak ayr-
ma yntemi.
birleik plot combined plot Birincil ve ikincil gzetim radar
bilgilerinin bir radar grnt-
s zerinde birletirilmesidir.
birleik VOR ve TACAN combined VOR and TACAN VOR, TACAN ve DME seyrse-
fer yardmc cihazlarnn birlik-
te bulunduu bir seyrsefer
yardmc sitesidir.
birletirilmi/konsolide kargo Farkl kiiler tarafndan, tarife-
li bir hava taycsnn dnda
baka bir kiiyle hava yolu ile
tanmas iin anlama yapl-
m; tek bir pakette birletiril-
mi, birden ok ve farkl gn-
deriden oluan kargo.
bit bit kili dzende her bir rakama (0
veya 1) BIT denir.
19
DHM GENEL MDRL
bit hata oran bit error rate Bir rnekteki bit hatalarnn
says, rnekteki bit'lerin top-
lam saysna blnr ve genel-
likle birok rnek iin ortala-
madr.
bitm bitumen Keskin bir koku, alev ve koyu
duman kararak yanan, kar-
bon ve hidrojen bakmndan
ok zengin doal yakt madde-
lerinin genel ad.
bomba alarm bomb alert Yetkili makamlar tarafndan
bomba tehdidine kar uygu-
lanmak zere, acil durum pla-
nnn harekete geirilmesi iin
verilen alarm durumu ile hava
aracnda veya herhangi bir si-
vil havaclk tesisinde, pheli
bir cismin bulunmas zerine
ilan edilen durum.
bomba tehdidi bomb threat Herhangi bir ekilde reni-
len, yerdeki veya uu halin-
deki hava aracn veya hava
meydann, sivil havaclk tesi-
sini, ya da ahsi bir alan, pat-
latma sonucu tehlikeli bir du-
ruma sokacak bir patlayc,
baka bir madde veya aletle il-
gili, doru veya yanl bir bilgi.
bo uu ferry flight Bir uan yolcu ve yk ta-
makszn uurulmas.
boluk oran void ratio Belirli bir gzenekli ortam r-
neindeki boluk hacminin
kat parack hacmine oran.
boluk suyu pore water Kaya atlaklar arasnda bulu-
nan su.
blgesel hava tamacl regional air transportation Koltuk kapasitesi en az yir-
mi (20) en fazla doksan dokuz
(99) olan uaklar ile i veya d
hatlarda yaplan ticari hava ta-
macldr.
bulut tavan ceiling 20000 feet'in [6000 m] altnda
ve gkyznn yarsndan faz-
lasn kaplayan bulutlarn en
alt tabakasnn tabannn yer-
yz ve su yzeyi zerinden
ykseklii.
20
buzlanma icing Herhangi bir yerde hava scak-

lnn 0 derecenin altna d-
mesi sonucu, deiik yzeyler-
de bulunan suyun donarak ta-
baka ya da tabakalar olutu-
rulmas.
buzlanma zme de-icing Uaklarn yzeylerinde oluan
buzun ve karn temizlenme-
si ilemi.
buzlanma zme/ de-icing/anti-icing pad Buz giderici/buz nleyici i-
buz nleme alan lemden gemek zere bir ua-
n park etmesine ynelik d-
zenlenmi bir i alan ve iki
veya daha fazla mobil buz gi-
derci/nleyici ekipmann ma-
nevralarna ynelik dzenlen-
mi bir d alan kapsayan bir
alan.
buzlanmay nleme anti-icing Uaklarn yzeylerinde buz ve
kar olumasn engelleme i-
lemi.
btnlk (havaclk verileri) integrity (aeronautical data) Bir havaclk bilgisinin ve onun
deerinin, oluumundan veya
resmi olarak deitirilmesin-
den bu yana kaybolmadna
veya deitirilmediine ilikin
bir gvence derecesi.
bzlme shrinkage (contraction) Deney numunesinin herhan-
gi bir dorultudaki boyutun-
da, hzlandrlm belirli kuru-
ma artlar altnda, arlka
doygun halden dengeli arlk
ve boyut durumuna geiinde
kuruma nedeniyle oluan de-
iim.
bzlme limiti shrinkage limit Daha fazla su kaybnn zeminin
hacminde bir azalmaya neden
olmad kouldaki su ierii-
dir. Yzde olarak ifade edilir.
bypass sistemi bypass system BHS de tanan bagajlarn
%100 bagaj tarama sistemin-
de normalde uramas gere-
ken cihazlara uramak yerine
ayn seviyede veya farkl sevi-
yede dier cihazlara ynlendi-
rilmesini salayan ilem pro-
sedr.
21
DHM GENEL MDRL
byte byte Bir anlam ifade eden en kk

saysal veri kmesidir. Bir byte
8 bit'ten oluur.
C
C grubu alma ruhsat working license group C Havaalanlar Yer Hizmetle-
ri Ynetmelii (SHY-22) h-
kmlerine uygun olarak 5 inci
maddede belirtilen hizmet
trlerinden, temsil, gzetim
ve ynetim, uak zel gvenlik
hizmet ve denetimi, ikram ser-
vis ile uu operasyon hizmeti-
ni yapmak zere yetkilendiril-
mi zel hukuk tzel kiilerine
cek alma belgeleri.
cari uu plan current flight plan (CFL) ayet varsa mteakip msaa-
delerle oluturulmu, deiik-
likleri de ieren uu plan.
CAT III standartlar Pist zerindeki gr artlar-
nn 350 metreden daha az ol-
duu durumlarda, sistem, ci-
haz, ara ve gerelerin kullan-
labilirlii ve konumlarn belir-
leyen artlar.
check-in check-in Havaalan terminallerinde,
hava yolu veya yer hizmet ku-
ruluu grevlilerinin, yolcula-
rn bilet, bagaj ilemi ve kont-
rollerini yapmalar.
check-in kontuar check-in counter Terminallerde yolcularn
check-in ilemlerinin yapld-
, donanml masalardr.
check-in salonu check-in hall Terminallerde check-in kontu-
arlarnn toplu halde bulundu-
u blmlerdir.
co-mail co-mail Havayolu taycs irketinin
kendi istasyonlar a iinde
naklettii postalar iin kullan-
lan ksaltma.
co-mat co-mat Havayolu taycs irketinin
naklettii malzemeler iin kul-
lanlan ksaltma.
22
course course Yoldaki uaklar iin tasarlan-

m uu yolu, ILS hattnda ise
pisti karlayc yol anlamnda
kullanlan terim.
akl gravel Akarsular ve dalgalar olmak

zere dglerle anakaya-
dan kopartlan, srklenme-
leri srasnda eitli biimler
alan paral, krkl ta para-
s. Kum-akl malzemesi ola-
rak temel ve temelalt tabaka-
larnda kullanlabilir.
akma zmlenmesi conflict resolution Potansiyel tehlike tekil eden
trafikler arasnda uygun ayr-
ma minimumlarnn uygulan-
masyla yaplan zmleme.
akma ikaz conflict alert Otomatik radar fonksiyonu
olarak radar hedefleri arasn-
da mevcut minimalarn alt-
na inilebilecei ynnde veri-
len ikaz.
alma a varl network entity Internet ortamnda bilgi trans-
feri, yol bilgi deiiklikleri ve
ynetim protokolleri operas-
yonu sorumluluunu kapsa-
yan bilgisayar tabanl alma-
larn fonksiyonel bir ksmdr.
amur zemin mud ground Bataklik, organik zeminler, ze-
min emniyet gerilmesi 0 kg/
cm
arpma riski risk of collision Ciddi arpma risklerinin or-
taya kt uaklarn yakn
geme durumlarnn risk snf-
landrmas.
atlak crack Doal sebepler, trafik etkisi, ya
da alttaki bir tabakadan yans-
ma sebebiyle kaplama iinde
meydana gelen ayrlma.
eki demiri tow- bar Uak ile uak itme/ekme ara-
c arasna taklarak uan itil-
mesi ve ekilmesi ilemlerinde
kullanlan tehizat.
23
DHM GENEL MDRL
eyrek ember quadrant Merkezinde seyrsefer yar-

dmcs olan, saat ynnde
manyetik kuzeyden itibaren 4
dilime ayrlm bir daireyi ifa-
de eder. Bunlar srasyla; KD
(kuzey dou eyrei) 000-089 ,
GD (gney dou eyrei) 090-
179, GB (gney bat eyrei)
180-269, KB (kuzey bat eyre-
i) 270-359.
ift motora sahip hava ETOPS extended-range Yol boyu ETOPS operasyanla-
aralar iin yedek yol boyu twin-engine operation r esnasnda hava aracnn mo-
havaalan performance standards tor arzas ya da dier anormal
enroute alternate durumlar ya da acil durum ko-
ullarnda inebilecei uygun /
elverili yedek meydan.
imento cement Ana hammaddeleri kalker-
li kil olan ve mineral parala-
rn (kum, akl, tula v.s.) ya-
ptrmada kullanlan bir mal-
zemedir.
ok dk frekans very low frequency 3 ile 30 Mhz arasndaki fre-
kans aral.
ok yksek frekans very high frequency 30 ile 300 Mhz arasndaki fre-
kans aral.
oklu haberleme conference communications veya daha fazla merkezin
ayn anda ve direkt olarak ko-
numa yapabildikleri haber-
leme kolayl.
oklu kanal izleme multi channel tracking (MCT) Radarlardan gelen ham bilgi-
leri ileyerek plot bilgisine d-
ntren sistemdir.
oklu radar izleme multi radar tracking (MRT) MCTden gelen radar plot bil-
gisini iz bilgiye dntrerek
kontrolrlerin nndeki disp-
laylere ve FDP ye aktaran sis-
temdir.
kme deneyi slump test Beton kvamn belirlemek iin
yaplan deney.
kme konisi cocnrete mix ratio Betonun ilenebilme zellii
kvam ile tayin edilmektedir.
Bu kvam kme konisi kullan-
larak yaplan deneyle llr.
zm nerisi resolution advisory TCAS cihaz tarafndan Uakla-
rn arpma riskine kar, pi-
lota sunulan zm nerisidir.
24
D
datm zaman delivery time Kontrolr tarafndan gnderi-
len mesajn uu ekibinin eli-
ne gemesi iin geen sre.
dahili test ekipman built in test equipment Srekli temel zerinde izleme
yapabilmek iin doru operas-
yonu salayan elektronik ekip-
mandaki isel kontrol birimle-
ri. Birok kontrol, bir hata du-
rumunda grsel alarm veren
GO-NO GO testleridir.
dansite oran density ratio Younluk oran.
dayankllk durability Yap malzemelerinin ve yapla-
rn ilemlerini uzun yllar boyu
bozulmadan yerine getirmele-
rine denir.
de/anti icing arac de/anti icing vehicle Buzlanmay zc/nleyici
kimyasal maddelerin uakla-
ra uygulanmas iin kullanlan
zel donanml ara.
degradasyon degradation Atmosferik, hidrolik, biyolojik
ve dier faaliyetler sonucun-
da kayalarn, sarp kayalkla-
rn, yeryz katmanlarnn ve
akarsu yataklarnn anmas
ve ayrmas.
deitirme noktas change over point Bir hava yolunda seyir halin-
deki hava aracnn arkasnda
kalan seyrsefer yardmc ci-
haznn kapsama alanndan -
kp zerine doru utuu sey-
rsefer yardmc cihaznn kap-
sama alanna girdiini gste-
ren, haritalarda ilenmi nok-
talardr.
25
DHM GENEL MDRL
Demiryollar Limanlar General Directorate of 3344 Sayl Ulatrma Bakanl-

Havaalanlar naat Genel Railways Ports and Airports nn Tekilat ve grevleri hak-
Mdrl Construction kndaki Kanunun 9. madde-
si erevesinde Devlete yap-
trlacak demiryollar, liman-
lar, barnaklar ve bunlarla ilgi-
li tehizat ve tesislerin, ky ko-
ruma yaplar, ky yap ve te-
sislerinin ve hava meydanlar-
nn ve Bakanlar Kurulunca ya-
pmnn stlenilmesine karar
verilen ehir ii rayl ulam
sistemleri, metrolar ve bun-
larla ilgili tesislerin alakal ku-
rulularla ibirlii yaparak plan
ve programlarn hazrlamak,
gerekletirilmesi iin gerek-
li tedbirleri almak ve imkan-
lar salamak, aratrma, ett,
istikaf, proje, keif, artname
ve inaatlar ile bakm ve ona-
rmlarn yapmak veya yaptr-
mak, yapm tamamlananla-
r ilgili kurululara devretmek,
yaplm olanlarn bakm ve
onarmlarnn organizasyonu
iin esaslar hazrlamakla g-
revli Kurulu.
denetim alma grubu Hava alanlarnda faaliyette
bulunan Kurum/Kurulu per-
sonelince MSHGP ereve-
sinde sivil havaclk gvenlii-
nin uygulanp uygulanmad-
n denetleme, inceleme, test
ve aratrma yapmak zere,
EADUKun koordinesinde ve
onaylamasyla oluturulan ko-
misyon.
deniz mili nautical mile Havaclkta kullanlan, 1852 m.
uzunlua eit lm birimidir.
derece eitimi rating training Hava trafik kontrolrnn de-
rece alabilmesi iin verilen
eitim.
derecelendirme rating Hava Trafik Kontrolrne
kontrol nitesinin bir veya bir-
den fazla blmnde alabil-
mesi iin her yl periyodik s-
navlarla otorite tarafndan ve-
rilen yeterlilik belgesi.
26
derz dolgusu joint sealant Derz kesme ileminden son-

ra sra derz doldurma ilemi-
ne gelir. Derzler esnek bir mal-
zeme ile doldurulmaldr. An-
cak; derzlerin krlma ve atla-
ma riskinin azaltlmas gereki-
yorsa, bunlarn yan kenarlar-
n destekleyecek daha sert bir
elastik malzeme ile doldurul-
mas esastr.
destilasyon distillation Asfaltn damtlmas.
devam edin go ahead Bir sebepten dolay konuma-
s durdurulan kontrolr/pilo-
ta, devam etmesi istendiinde
sylenen sz.
devaml krmz k Uutaki hava arac iin dier
hava aracna yol ver ve tur at-
maya devam et, yerdeki hava
arac iin ise dur anlamna ge-
lir.
devaml yeil k Uutaki hava arac iin ini
serbest, yerdeki hava arac iin
kalk serbest anlamna gelir.
devir modu circuit mode Tahsis edilen iletim yolunun
kullanlmasna olanak veren
haberleme ann konfigras-
yonu.
devir modu kanal circuit mode channel Havaclk Mobil Uydu Hizme-
tinde C kanal ikili ses ya da
bilgi haberlemesi salamak
iin kullanlr. nk verilen
herhangi bir kanal, sadece bir
ynde trafik geirebilir. C ka-
nallar biri st hat dieri alt hat
olmak zere ift olarak tahsis
edilir.
devir zaman release time Bir uan, dier bir hava tra-
fik kontrolr ya da nitenin
kontrolne devredilecei za-
man.
devlet emniyet program state safety programme Emniyetin gelitirilmesini he-
defleyen entegre bir mevzuat
ve faaliyetler grubu.
Devlet Hava Meydanlar State Airports Authority 233 Sayl Kanun Hkmnde
letmesi Genel Mdrl Kararnameye gre kurulmu,
Trkiye'deki havaalanlarnn
iletilmesi ile hava seyrsefer
hizmetlerinin yerine getirilme-
sinden sorumlu bir Kamu kti-
sadi Kuruluudur.
27
DHM GENEL MDRL
devlet ua state aircraft Devletin askeri, gvenlik ve

gmrk hizmetlerinde kullan-
d hava aralar.
devreden nite transfering unit Bir hava aracna, uu gzer-
gah boyunca hava trafik kont-
rol hizmeti salayacak dier
bir niteye, hava trafik kont-
rol hizmeti salama sorumlu-
luunu transfer eden hava tra-
fik kontrol nitesi.
d hat uular international flights Zorunlu iniler dnda, lke s-
nrlar dnda bir veya daha
fazla lkeye yaplan seferler.
d marker outer marker (OM) Pist sonundan 5-7 mil uzakl-
a yerletirilen seyrsefer yar-
dmc cihaz.
dikey ayrma vertical separation Havaaralar arasnda dei-
ik irtifa ya da uu seviyeleri
tahsis edilmek suretiyle sala-
nan ayrma. [ICAO] hava ara-
lar arasnda dikey mesafe bi-
rimleri ile ifade edilen ayrma.
dikey ini / kalk yapan hava vertical take-off and landing Kalk ve ini iin ok ksa pist-
arac aircraft leri veya kk sahalar kulla-
narak dikey trmanma ve/veya
alalma yapabilen hava ara-
c. Bu tr hava aralarna heli-
kopterler de dahil olmakla bir-
likte, sz konusu hava arala-
r sadece helikopterlerle snr-
l deildir.
dikey sapma vertical deviation Bir uan dikey profilde aa
veya yukar doru yapt ka-
nma hareketidir.
dinamik yk tama yzeyi dynamic load-bearing surface zerine acil durum halinde bir
konma gerekletiren bir heli-
kopter tarafndan oluturulan
ykleri tayabilecek bir yzey.
dinlemede kaln stand by Pilot veya kontrolr tarafndan
ok ksa bir sre iin dinleme-
de kalnmasn, beklenmesi-
ni ifade etmek iin kullanlr.
Eer bu durumda cevap geci-
kirse tekrar aramak gereklidir.
Bu terim bir onay veya reddet-
me anlam iermez.
28
direkt ini straight-in landing Bir aletli yaklamay tamamla-

mak iin takip edilen son yak-
lama korsuyla 30 derecelik
bir a limiti iinde ayn hiza-
daki piste yaplan ini .
direkt transit yolcular direct transit passengers Vardklar uakla ksa bir ara-
dan sonra ayn uak ve ayn
uu numaras ile seyahatle-
rine devam eden yolculardr.
(Teknik problemlerden t-
r uak deitiren fakat ayn
uu sayl uakla devam eden
yolcular direkt transit yolcular
olarak saylr.)
direkt uu direct flight ki fix, nokta ya da seyrsefer
yardmcs arasnda rota uu-
u.
direkt yaklama straight- in approach Son yaklamann, kaide dn-
olmadan balad, direkt
ini minimumlaryla tamam-
lanmas gerekli olmayan bir
aletli yaklamadr.
dispersivite dispersivity Gzenekli bir matrisin kendi
ierisinden geen bir izleyici-
nin yaylmasna neden olma
zellii.
diyabaz diabase Klinopiroksen, ojit, olivin,
magnetit ve ilmenit ieren,
yeil renkli ve anma dayan-
m yksek bir kaya.
diyorit diorite Gri, koyu gri renkli, iri ve ince
taneli minerallerden oluan,
andezin, biyotit, hornblend
ve piroksin ile kuvars ieren i
pskrk magmatik kaya.
DME ayrmas DME separation Havaaralar arasnda DME ci-
hazndan alnan mesafe bilgi-
sine dayal olarak yaplan ayr-
ma.
doal dolgu zemin natural filling ground Zemin emniyet gerilmesi 0,1-
0,6 kg/cm olan zeminler.
doal kum natural sand Silisli ktlelerin, kayalarn, do-
al etkenlerle paralanarak
ufalanmasndan oluan, deniz
kys, dere yata vb. yerler-
de ok bulunan, ufak, sert ta-
neciklerdir.
29
DHM GENEL MDRL
doal sralama natural sequence Hava trafik kontrolr planla-

masnda, uaklarn bir pozis-
yon noktas zerine tahmini
geli sreleri gz nne alna-
rak yaplan uu sralamasdr.
doal zemin natural ground Arazinin hafriyatnn yaplma-
m ve kotlanmam, hali ha-
zrdaki vaziyetidir, dokunulma-
m ve bozulmam zeminler.
dorudan radar veri eriimi direct access radar data RDP sisteminin bir paras
olan MRT' lerde bir sorun ol-
duunda MCT den gelen radar
plot bilgilerinin kontrolrlerin
nndeki displaylere annda
ve kesintisiz getirilmesini sa-
layan bir balant eklidir.
dorula(mak), teyit ettirmek verify Bir bilgiyi teyit ettirmek ama-
cyla istekte bulunmak. r-
nek; verify assigned altitu-
de. Tahsis edilen irtifay do-
rulayn.
doruluk accuracy ngrlen veya llen deer
ile gerek deer arasndaki uy-
gunluk derecesi.
doldurulmu uu plan filled flight plan Pilot veya irket temsilcisi ta-
rafndan uutan nce ATS
nitesine verilmek zere dol-
durulan uula ilgili ayrntlar
ieren plan.
dolgu zemin filling ground Suni olarak sktrlmam ze-
minler.
dolly dolly Traktrler ile ekilen, apronda
konteyner ve palet tamacl-
nda kullanlan, seviyesi fazla
yksek olmayan kk teker-
lekli tama arac.
don dayanm frost resistance Bu deney; agregann don ve
zlmelerde ufalanmaya kar-
dayankllnn belirlenme-
sine ve deien hava artlarn-
da agregann gsterecei da-
yanmn tesbitine yneliktir.
30
dosyalanm uu plan filed flight plan Pilot ya da onun yasal temsil-

cisi tarafndan ATS nitesinde
doldurulan, sonradan yaplm
deiiklikleri iermeyen plana
denir.
dozaj dosage Ayarlama, dzenleme.
dngsel artklk kontrol cyclic redundancy check Veri kayb veya deiikliine
(CRC) (CRC) kar bir gvence seviyesi sa-
layan verinin dijital olarak ifa-
de edilmesine uygulanan ma-
tematiksel bir algoritma.
drenaj (yakt ikmal) drain Tanka alnan yaktta atmosfe-
rik olaylar nedeniyle oluan
serbest suyun sistemden aln-
mas.
dry-lease SHT 120.95e gre; dry-lease,
bir hava aracnn, kiracnn i-
letme ruhsat altnda iletildi-
i kira anlamasn ifade eder.
Yani; bir uan mrettebat-
sz kiralanmas olup, kiracnn
ticari kontrol altnda ve kira-
cnn havayolu kodu ve trafik
haklar kullanlarak iletilme-
sidir.
durma uzants stopway Vazgeilen bir kalk halinde
uan durdurulabilecei uy-
gun bir alan olarak hazrlan-
m, mevcut kalk pistinin so-
nunda ve yerde bulunan belir-
li bir dikdrtgen saha.
durum gstergesi attitude display indicator Uaklarn uzunlamasna ve
yanlamasna rotasyonunun
uu cihazlarndan takip edi-
lebilmesini salayan gsterge.
dktilite ductility Standart kalpta bitmn eki-
lerek uzamas.
dk frekans low frequency 30 ve 300 kHz arasndaki fre-
kans aral.
dk gr operasyonlar low visibility operations Dk gr artlarnda hava
trafik akn ve emniyetini
salayan operasyonlarn b-
tndr.
dk nokta low point Hidrant boru hattnn en d-
k noktas.
31
DHM GENEL MDRL
E
eilme-gerilme dayanm flexural-tensile strenght Bu deney, noktadan ykle-
nen basit kiri ile betonun eil-
me gerilme dayanmnn belir-
lenmesini kapsar.
eim mesafesi slant range Uutaki bir uakla yer cihaz
(radar, DME) arasndaki ger-
ek direkt mesafeye denir.
eitim belgesi training certificate Eitim Talimat kapsamnda
eitime katlanlara verilen ser-
tifika veya katlm belgesi.
eitim alma grubu Hava meydanlarnda faaliyette
soneline MSHGP erevesinde
eitim veren, eitimleri takip
eden EADUKun koordinesin-
de ve onaylamasyla oluturu-
lan komisyon.
eitim el kitab training manual Eitimlerde kullanlan dok-
man.
eitim kuruluu training institution Eitim Talimatna gre hava-
clk kurulular veya gerek
kiilere eitim vermek zere
SHGM tarafndan yetkilendi-
rilmi kurulu.
eitimci trainer Gerek kiilere Eitim Talima-
t kapsamnda eitim verecek
ve SHGM tarafndan yetkilen-
dirilmi kii.
eitimci eitmeni trainer of trainers Gerek kiilere veya eitimci-
lere Eitim Talimat kapsamn-
da eitim verecek ve ilgili ku-
rum tarafndan yetkilendiril-
mi kii.
eitimcinin eitimi sertifikas training of trainer Eitim verilebilirliiyle ilgi-
certification li Milli Eitim Bakanl veya
Yksekretim Kurumlar veya
Milli Eitim Bakanlndan
onayl kurulular tarafndan
verilen belge.
32
ekip kaynak ynetimi crew resource management CRM, iletiim, durumsal far-
kndalk, problem zme, ka-
rar verme, takm almasy-
la ve bu alanlarn her birinin
yol at alt disiplinlerle bera-
ber olan geni bir bilgi, bece-
ri, davran ihtiva eder. CRMi
oluturan bu elementler yeni
olmamakla beraber havaclk-
ta, genellikle hava ulamnn
balamasyla, havaclk, kap-
tanlk, ekip ibirlii vb. gibi
balklarla bilinmektedir. Bu-
nun yan sra, gemite, bu te-
rim formel olarak tanmlanp,
aka belirtilmemitir. CRM
bu eksiklii gidermek iin bir
giriim olarak ortaya km-
tr. Ayrca, CRM uu operas-
yon ve emniyetinin etkinliini
artrmak iin insan, ekipman,
prosedr gibi tm kaynakla-
rn optimum kullanmn sa-
lamak iin bir ynetim sistemi
tanmlamaktadr.
ekipman kapasitesi equipment capacity ATC sistemleri tarafndan ta-
nabilir en fazla trafik says.
el bagaj cabin baggage Bir hava aracnn kabin bl-
mnde tanan bagajlar.
el kitaplar manuels Ulusal ve uluslararas havac-
lk kurallar ve mevzuatlar esas
alnarak hazrlanan, operasyo-
nu tanmlayan kapsaml dok-
manlardr.
el tipi metal arama hand-held metal detector Gvenlik kontrol noktalarn-
dedektr da veya gerekli grlen dier
yerlerde, yolcu ve persone-
lin geilerinde gvenlik tara-
masnn blgesel yaplabilme-
si amacyla sadece metale du-
yarl olan detektr.
elastisite modl youngs modulus Statik hesaplamada bir geri-
limin, ksalma ya da eilme
miktarna blnmesi ile bulu-
nan deerdir.
33
DHM GENEL MDRL
elek analizi sieve analysis Laboratuvar lekli bir ene-

li krcda verilen malzeme ka-
rmnn parack boyutunun
kltlmesi ve kltlen
paracklarn eleklerden gei-
rilerek parack boyut dal-
mnn hesaplanmas.
elipsoit ykseklik ellipsoid height Sz konusu noktann iinden
(geodetik ykseklik) (geodetic height) elipsoit d dikme boyunca l-
len, referans elipsoit ile ilgili
yksekliktir.
emme absorbed water Yzeyde emilen su.
emniyet safety nsan veya maddi varlklarn
zarara urama olaslnn ka-
bul edilebilir bir dzeye indiril-
mesinin ve bu dzey veya al-
tnda kalclnn salanmas-
nn srekli bir tehlike tanmla-
ma ve risk ynetim sreci yo-
luyla saland durumdur.
emniyet ikaz safety alert ATC tarafndan, kontrol altn-
daki uaklara yaynlanan bir
emniyet ikazdr.
emniyet program safety programme Emniyet dzeyini artrmay
amalayan birletirilmi d-
zenleme ve faaliyetler btn.
emniyet riski safety risk Emniyet ile ilgili bir tehlike so-
nucunun, ngrlebilen en
kt durum referans alna-
rak tahmin edilen gerekle-
me olasl ve iddetinin bir-
leimidir.
emniyet sahas safety area Hava seyrsefer amal gerek-
li olanlar dnda, manialardan
arndrlm olan FATOyu ev-
releyen bir heliport zerinde
bulunan ve kazaen FATOdan
sapan helikopterlerin hasar
grme riskini azaltmay ama-
layan belirli bir alan.
emniyet ynetim sistemi safety management system Emniyet ynetimi iin gerek-
li organizasyonel yap, izlene-
bilirlik, politika ve yntemlere
ilikin sistematik yaklam.
34
en son tahsis edilen irtifa last assigned altitude ATC tarafndan tahsis edilen ve
pilot tarafndan anlald be-
lirtilen en son irtifa veya uu
seviyesi.
engellenmi blocked Radyo yaynlarnn bozulduu
ya da engellendii durumlarda
kullanlan terim.
esas dn base turn lk yaklama safhas boyun-
ca uzaklama ba, (outbo-
und track) sonu ile ara ya da
son yaklama safhas arasnda
hava arac tarafndan pist do-
rultusunu karlamak amacyla
yaplan dn yntemi.
eik threshold Pistin ini iin kullanlacak b-
lmnn balangc.
evrensel eriim alc/vericisi universal access transceiver ADS-B veri iletimi iin
1.041667 Mbit/s modlasyon
oran ile 978 MHz frekansnda
alan bir yayn veri hattdr.
evrensel zaman universal time coordinated Saniye artyla ayarlanan ve
koordinasyonu sivil havaclkta temel alnan
otomatik zaman leidir.
F
farkl kresel differential global positioning Kresel pozisyonlama sistemi-
konumlandrma sistemi system nin zm doruluunu geli-
tirmek iin kullanlan bir tek-
niktir.
farkl kresel seyrsefer differential global navigation Bir veya daha fazla bilinen
uydu sistemi satellite system noktadaki pozisyon hatalar-
nn belirlenmesi ve pozisyon
doruluu iin bir baka sis-
temden alnan bilgilerin iletil-
mesini amalayan bir sistem-
dir.
fasilite facility zel bir ama iin yaplm
bina, ekipman veya niteler.
35
DHM GENEL MDRL
Federal Havaclk daresi Federal Aviation Sorumluluu sivil havaclk g-

Administration venlii olan kurum, Amerikan
hkmetinin bir paras ola-
rak 1958 ylnda kurulmu-
tur. Fonksiyonlar; ulusal sa-
vunma gereklerini ve gvenli-
i gz nne alarak sivil hava-
cln dzenlenmesi, yeni tek-
nolojiler kullanarak havacl-
n gelitirilmesi, sivil ve aske-
ri uaklarn kontrolnn ortak
bir sistemde yaplmas, ulusal
hava sahas sistemi konusun-
da yaplan aratrmalar ve ti-
cari uzay tamaclnn d-
zenlenmesidir.
filler filler 200 mm altnda kalan malze-
me (asfalt iin ).
filo fleet letmecinin kendi mal veya
kiralad tm hava aralarnn
adet ve tip olarak ifadesidir.
final final Aletli veya grerek yaklama
yapan bir uan ini iin pisti
karlad hat.
finier finisher Asfaltn son ilemini yapan
makine.
fork lift fork lift Yklerin istiflenmesinde ve
ksa mesafe tanmalarnda
kullanlan, yk kaldrma/in-
dirme, ayrca tama zellii-
ne sahip olan zel donanm-
l ara.
fosseptik arac septic tank Uaklardan fosseptiin boal-
tlarak gtrlmesi iin kulla-
nlan zel donanml ara.
frenleme breaking action (Good, Fair, Pilota havaalan hareket saha-
(yi, Orta, Zayf, Hi) Poor or Nil) s stndeki frenleme derece-
sini, koullarn belirten rapor.
FRUIT False Replies from Undesired Bir uan birden fazla anten
Interrogator Transmissions tarafndan sorgulanmas du-
rumunda, baka bir sorgula-
ma nedeniyle transponder ce-
vap sinyalinin beklenen sre-
den daha nce alcya gelme-
si olaydr.
36
G
gabro gabbro Amfibol, piroksen ve az mik-
tarda olivin gibi mineraller ie-
ren silika oran dk, i ps-
krk magmatik kaya.
Gai Gai Granlometrisi ile dier koul-
lar belli olan doal kum, doal
akl veya krmata ile az mik-
tarda balayc ince malzeme-
den oluan dolgu malzemesi-
dir.
garbling garbling Birbirine yakn azimuth ve me-
safede bulunan hedeflerden
alnan transponder cevap sin-
yallerinin i ie girmesi duru-
mudur.
gaz beton (gzenekli beton) aerated concrete nce ve silisli bir agrega ve
inorganik bir balayc ile ha-
zrlanan karmn, gzenek
oluturucu bir madde katla-
rak hafifletilmesi yolu ile elde
edilen hafif betondur.
gece (ICAO) night (ICAO) Akam alacakaranlnn bitimi
ile sabahn balangc arasn-
daki saatler veya otorite tara-
fndan belirlenmi gnbatm
ile gndoumu arasndaki za-
man dilimidir.
gecikme delay Merkezi Ak Ynetim Biri-
mi (CFMU) tarafndan belirle-
nen kalk zaman ile operat-
rn talep ettii ilk kalk zama-
n arasndaki fark.
gecikme nedenleri causes of delay Gecikmeye sebep olan unsur-
larn tm (Meteorolojik ko-
ullar, kapasite vb.)
geici s temporaray base Ana s veya slerin dnda,
uu harekatnn devamll
iin, uucu ekip yesinin uu
grev sresinin balayp sona
erdii ve uucu ekip yesine,
havayolu irketinin uygun ko-
naklama tesisi ve iae imka-
n salamakla ykml oldu-
u, uucu ekiplerin geici bir
sre kalaca, hava yolu irke-
ti tarafndan belirlenen yurt ii
ve/veya yurt dndaki yerle-
im merkezidir.
37
DHM GENEL MDRL
geici s sresi Geici slerde, her bir uucu

ekip yesi iin 7 gnden ok
30 gnden az sre ile kalmal
olan grev sresidir.
geirimlilik katsays coefficient of transmissivity Birim hidrolik eim altnda bir
akiferin birim geniliinden
suyun transfer edilme hz.
Akiferin doygun ksmnn ka-
lnl ile hidrolik geirgenlii-
nin arpmyla ifade edilir.
geirimsiz formasyon aquiclude Birbiriyle balantl bolukla-
r bulunmayan ve bu nedenle
su alip veremeyen formasyon.
gei eitimi transition training Belirli simlasyon metotlary-
la, temel eitim esnasnda te-
orik bilgi ve anlama yetenek-
lerinin pratik uygulamalarla
gerekletirilmesi.
gei izi mesafesi cross track distance stenilen rotann havayolunun
sana ve soluna olan dikey
mesafesi.
gei sresi (k) switch-over time (light) Belirli bir ynde llen fii-
li k younluunun, k yz-
de 25lik veya zeri younluk-
larda altrld durumlarda,
bir g kayna deiiklii sra-
snda yzde 50den dmesi
ve tekrar yzde 50ye ulama-
s iin gereken sre.
gei(intikal) irtifas transition altitude (TA) Bu irtifa ve altnda hava ara-
larn irtifalara gre kontrol
edildii irtifadr.
gelimi yzey hareketleri advanced-surface movement Havaalan operasyonel gr
rehberlik ve kontrol sistemi guidance and control system seviyesi iinde tm hava ko-
ullarnda, gerekli emniyet se-
viyesini de tekil ederek, be-
yan edilen yer hareket oran-
nn srdrlebilmesi iin uak
ve aralarn kontrol ile gze-
tim ve klavuzluk salayan bir
sistemdir.
38
gemi zeri heliport shipboard heliport Amaca uygun veya uygun ol-
mayarak ina edilmi olabile-
cek bir gemi zerinde bulunan
bir heliport. Amaca uygun ola-
rak ina edilmi bir gemi ze-
ri heliport, zel olarak helikop-
ter operasyonlar iin tasarlan-
m bir heliporttur. Amaca uy-
gun olmayarak ina edilmi bir
gemi zeri heliport, zel ola-
rak bu i iin tasarlanmam
olup, geminin bir helikopteri
tayabilecek bir alann kulla-
nan bir heliporttur.
genel hava trafii general air traffic (GAT) ICAO kural ve uygulamalarnn
tm uular kapsamas.
genel havaclk general aviation cret karl veya kiralama
yolu ile yaplan tarifeli ve tari-
fesiz hava tamaclk faaliyet-
leri dndaki tm sivil havac-
lk faaliyetleri (eitim ve spor-
tif amal faaliyetler, hava tak-
si, v.b.)
genleme derzi expansion joint Beton tam krn aldktan
sonra ortam scaklna ba-
l olarak genleir ya da eker.
Bu hareketlerin betonda is-
tenmeyen atlama ve alma
yapmasn engellemek iin be-
tonun yapsna gre ortalama
30 metre aralklarda genle-
me derzleri braklmaldr. Bu
derzler beton dkm srasn-
da oluturulmal ve beton ta-
mamen bu blgelerde kesil-
melidir.
geodetik balang noktas geodetic datum Kresel referans sistemi/er-
evesi bakmndan yerel refe-
rans sisteminin yerinin ve y-
nnn tanmlanmas iin ge-
rekli minimum parametreler
seti.
geoid geoid Ktalar boyunca kesintisiz ola-
rak uzanan, dzeltilmemi or-
talama deniz seviyesi (MSL)
ile akan, dnyann yereki-
mi alanndaki eit potansiyel-
li yzeydir.
39
DHM GENEL MDRL
geoid dalgalanma geoid undulation Geoidin, matematiksel refe-

rans elipsoidinin zerindeki
(pozitif) veya altndaki (nega-
tif) mesafesi.
gerek hava hz true air speed (TAS) Younluk ve s etkileri de he-
sap edilerek, bir uan gerek
hava sratini ifade eden bir te-
rim.
gerek ini zaman actual time of arrival (ATA) Bir uan kesin olarak ini
yapt, gerek ini zaman.
gerekli muhabere required communication Hava Trafik Ynetimi (ATM)
performans performance fonksiyonlarn desteklemek
amacyla belirlenmi operas-
yonel muhabere gereklilikleri-
nin tanm.
gerekli seyrsefer required navigation Tanmlanm bir hava sahas
performans performance (RNP) iinde seyrsefer faaliyeti iin
gereken performans gerekli-
likleri.
gerekli seyrsefer required navigation Tm uu sresince, uula-
performans tipi performance type rn asgari % 95 orannda arzu
edilen pozisyondan deniz mili
olarak uulmas gereken me-
safeyi belirten deer.
gidi dn uuu turnround flight Bir uuu bitiren ve akabinde
ykn tmyle deitirme-
sini mteakip baka bir uuu
gerekletiren bir uak.
gidi meydan destination aerodrome Bir uu iin belirtilmi ini
meydan.
giri/k verileri sistemi input/output system Bu sistem, hava trafik kontrol
ilemlerinin yapsal modeli-
nin 4 bileeninden biridir. Ay-
rca bilgi ve cevaplamann se-
iminden sorumludur.
glide path glide path/slope Aletli yaklama sisteminin bir
parasdr. Piste gre dikey
olarak gvenli bir szl a-
s ile yaklamay salar.
gnays gneiss Magmatik veya tortul kaya-
larn yksek scaklkta blge-
sel bakalama uramasndan
dolay meydana gelen meta-
morfik kayatr.
40
gnderici consignor rettii veya sahip olduu

mallar hava yolu ile tatmak
isteyen ve bu amaca uygun e-
kilde paketleyen kii veya ku-
ruluu.
gr ve kan see and avoid Meteorolojik koullar uygun
olduunda, IFR veya VFR ola-
rak uan pilotlardan , dier
trafikten kanmak iin ma-
nevra yapmalarnn ve dier
trafii takip etmelerinin (izle-
melerinin) talep edilmesi.
grerek bekleme visual holding Havadan kolayca seilebilen
belirlenmi bir corafi fix ze-
rinde yaplan bekleme.
grerek meteorolojik artlar visual meteorological Gr, bulutlardan mesafe ve
conditions (VMC) tavan olarak ifade edilen de-
erlerin ilan edilen asgari li-
mitlerin zerinde olduu bir
durumdur.
grerek meydan kontrol visual aerodrome control Aletli ini, kalk usulleri bu-
derecesi rating lunmayan ve yaklama kont-
rol hizmetinin verilmedii ya
da bir baka hava trafik kont-
rol nitesi tarafndan da bu
hizmetin salanmad, sade-
ce grerek artlardaki trafik-
lere hizmet veren havaalanla-
rnda alan hava trafik kont-
rolrlerinin sahip olmas gere-
ken derecedir.
grerek uu kurallar visual flight rules (VFR) Ak hava koullarnda, bir
uan yeri grerek seyrsefe-
rine devam etmesine izin veri-
len kurallardr.
grerek yaklama visual approach Aletle yaklama ynteminin
bir blm ya da tm ta-
mamlanmadnda IFR uan
hava aracnn araziyi (yere na-
zaran grsel referanslarla) g-
rerek gerekletirdii yakla-
ma.
gr as bore sight Bir antenden yaynlanan
elektromanyetik dalgann kap-
sama alan.
41
DHM GENEL MDRL
gr/ryet visibility Atmosferik artlara gre tayin

olunan ve mesafe birimleri ile
ifade edilen, gndzleri k-
landrlmam geceleri klan-
drlm belirli cisimleri grp
tehis etme kabiliyeti.
gsterge hz indicated airspeed (IAS) Hava srati gstergesinden
okunan dzeltilmemi hz.
gsterge srati sapma indicated air speed deviation Uularn tahmini gsterge
uyumazl non-conformancy sratleri arasnda farklar olu-
tuu durum ve bu farkn gs-
terge srati limitlerini ama-
sdr.
gzetim analiz destek surveillance analysis support Radar istasyonlarnda yaplan
sistemi-sensr system-sensor mekanik durumunu da ieren
performans lmleri.
gradasyon gradation Agrega tanelerinin byklk-
lerine gre gsterdikleri tane
dalm oranna verilen ad.
granit granite Feldspat, plajiyoklas ve kuvars
ile az miktarda mika, horn-
blend ve piroksen ieren, sert,
kristal yapl, taneli grnl,
asidik magmatik kaya.
granlometri grading Kum, akl, krmata gibi yap
malzemelerinin elek analizleri
sonucunda tane dalmlarnn
belirlenmesi.
granlometri erisi grain size curve Kum, akl, krmata gibi yap
malzemelerinin elek analizle-
ri sonucunda tane dalmla-
rnn belirlenmesi sonucunda
izilen grafiksel eri.
grup battery Ayn topluluk zerinde stan-
dardize edilmi testlerin b-
tn. Birka testte alnan pu-
anlar, karar almak iin deer-
lendirmede kullanlr veya kar-
latrlr.
gn day 00.01 UTC ile 24.00 UTC ara-
sndaki sredir.
gncel uu pozisyonu current flight position En son alglayc verilerini te-
mel alan x, y, z koordinatlarn-
da uuun son pozisyonunu
temsil eder.
42
gncel uu verisi current flight data Son yaplan uu plan deiik-

likleri ve kontrolr mdaha-
leleriyle gncelletirilen uu
bilgisi.
gndoumu ve gnbatm sunset and sunrise Otoritelerce karklklarn n-
lenmesi amacyla belirlenmi
gndoumu ve gn batm za-
manlar.
gvenli kargo binas secured cargo facility Hava kargosunun hava arac-
na yklenmeden nce muha-
faza edildii ve ilgili dokman-
da belirlenmi zelliklere uy-
gun tesis edilmi, gvenli hava
tamacl yaplmasna imkn
salayan binalar.
gvenlik (havaclk gvenlii) security (aviation security) Sivil havacl, yasad mda-
hale ve eylemlerden korumay
ngren nlemler ile insan ve
ara-gere kaynaklarnn birle-
imi.
gvenlik alarm durumu security alert phase MSHGPnn 17. Ekinin 7. mad-
desinde belirtilen derecelen-
dirmeleri gerektiren hali.
gvenlik birimleri security units Havaalannda gvenlii sala-
makla dorudan grevlendiri-
len birimleri.
gvenlik cihaz security equipment Sivil havaclk ve tesislerine
yneltilebilecek herhangi bir
yasad mdahale amal fii-
lin nlenmesi ya da tespitin-
de tek olarak ya da sistemin
bir paras olarak kullanlan ve
kullanm ihtisas gerektiren ci-
hazlar.
gvenlik denetisi security auditor Milli Sivil Havaclk Gvenli-
i Kalite Kontrol Programnda
belirtilen uyumluluk takip faa-
liyetlerini yrtmek zere g-
revlendirilen yetkili personeli.
gvenlik denetlemesi security audit MSHGPnda yer alan husus-
larn etkinliinin ve uygula-
nrlnn grlmesi amacyla
kontrol edilmesi ve deerlen-
dirilmesi ilemi.
43
DHM GENEL MDRL
gvenlik incelemesi security inspection Detayl olarak yaplacak bir a-

lma ile daha nceden bildir-
mek koulu ile hava meydan,
hava yolu tayclar ve gven-
likle alakal tm birimlerin ya-
sad mdahale eylemlerine
kar aldklar gvenlik tedbir-
lerinin etkinliini grmek ve
mevcut gereklerin yerine ge-
tirilmesini salamak amacyla
yaplan ilem.
gvenlik komisyonu/ security commission Hava meydanlarnda, g-
havaalan venlik tedbir ve tertipleri-
nin gelitirilmesi ve uygulan-
masn salamak amacyla,
a) Mlki dare Amirinin ba-
kanlnda,
b) Hava Meydan leticisi Ge-
nel Mdr/Bamdr/
Meydan Mdr,
c) Emniyet ube Mdr,
) Jandarma Blk/Karakol
Komutan,
d) Gmrk Mdr,
e) Gmrk Muhafaza M-
dr,
f) Sivil Havaclk Genel Mdr-
l temsilcisi,
g) Salk Bakanlnn hava
meydannda grevli daimi
temsilcisi,
) Terminal ileticisinin hava
meydannda grevli en st
dzey yetkilisi,
h) THY A.O. Genel Mdrl
temsilcisi,
) Yerli havaclk iletmeleri-
nin ye olduu organizasyo-
nun grevlendirecei daimi
temsilcisi,
i) Yabanc havaclk iletme-
lerinin ye olduu organizas-
yonun grevlendirecei daimi
temsilcisinden,
Hava Meydan Gvenlik Ko-
misyonu oluturulur.
gvenlik kontrol security check Yasad eylem gerekletir-
mek iin kullanlabilecek si-
lah, patlayc madde ve benze-
ri maddelerin tespit edilmesi
iin alnan tedbirler.
44
gvenlik kurulu/milli sivil security board Milli Sivil Havaclk Gven-

havaclk gvenlik kurulu lik Programnda yaplacak
olan deiikliklerin onaylan-
mas, programn gelitirilme-
si ve ilgili yeni politikalarn be-
lirlenmesi ile kurumlar ara-
snda koordinasyonun sa-
lanmasndan sorumlu olmak
zere, Milli Sivil Havaclk G-
venlik Kurulu oluturulur.
a) ileri Bakanl Mstear-
nn veya yetkili klaca temsil-
cisinin bakanlnda,
b) Ulatrma Bakanl Mste-
ar veya yetkili klaca tem-
silcisi,
c) Gmrk Mstear veya
yetkili klaca temsilcisi,
) Milli Gvenlik Kurulu Genel
Sekreterlii temsilcisi,
d) Sivil Havaclk Genel M-
dr,
e) DHM Genel Mdr,
f) Gmrkler Muhafaza Genel
Mdr,
g) ller daresi Genel Mdr,
) DLH Genel Mdr,
h) Emniyet Genel Mdr Yar-
dmcs,
) Sivil Havaclk Genel Mdr
Yardmcs,
i) Emniyet Genel Mdrl
Koruma Dairesi Bakan
j) Jandarma Genel Komutanl-
Asayi Dairesi Bakan,
k) Sivil Havaclk Genel M-
drl Havaclk Gvenlii
Daire Bakan,
l) THY A.O. Genel Mdr
veya yetkilendirecei tem-
silcisi,
m) Sivil havaclk sektrn-
de hizmet veren kurulularn
temsilcisi olan organizasyon-
lardan TSHD Bakan veya
yetkilendirecei temsilcisin-
den, oluur.
45
DHM GENEL MDRL
gvenlik onayl acente security approved agent Hava kargosu tamak iin yet-
(kurulu) ki belgesi alm (Ulatrma Ba-
kanl tarafndan usulne uy-
gun ruhsat/izin verilmi) olan
(kargo acentalar ile havaa-
lanlar ii veya dndaki kargo
terminalleri, antrepo, depo,
v.b. yerleri kapsar), gven-
li kargo binasna sahip ve bu
binada Hava Kargo Hizmetleri
Gvenlii balkl dokmanda
belirlenen gvenlik usullerine
uygun hava kargo tamacl-
yapabilecei MSHGK tara-
fndan onaylanm ve gven-
lik sertifikas alm tama ile-
ri kurulular.
gvenlik tahditli alan security restricted area Bir havaalannn, sivil havac-
lk gvenliinin temini amacy-
la girii kontrol edilen hava ta-
raf alanlardr. Bu alanlar nor-
mal olarak, son gvenlik kont-
rol noktas ile uak arasnda-
ki tm giden yolcu alanlar,
ramp, bagaj ayrma alanlar,
kargo depolar, posta merkez-
leri, hava tarafnda bulunan ik-
ram ve uak temizlik tesisleri-
ni kapsar.
gvenlik tatbikat security exercise Tam kapsaml bir gvenlik tat-
bikat, farkl tr acil durumlar-
la baedebilmek iin bir muh-
temel harekat plannn yeter-
liliinin salanmas amacyla
yasad mdahale tekil ede-
cek bir eylemin senaryo da-
hilinde uygulanmasdr. Ks-
mi bir gvenlik tatbikat, fark-
l tr acil durumlarla baede-
bilmek iin, haberleme siste-
mi gibi muhtemel harekat pla-
nnn elemanlar veya unsurla-
rnn yant verebilme yeterlili-
inin salanmas amacyla, ya-
sad mdahale tekil edecek
bir eylemin senaryo edilmesi.
gvenlik tehdit seviyesi security threat level state MSHGPnn 17. Ekinin 7.mad-
durum tablosu table desinde belirtilen gvenlik
alarm durumlarnn ilannda 9.
maddede belirtilen tedbirler
ile Havaalan Gvenlik Alarm
Durumu Planndaki tedbirleri
gsterir tablo.
46
gvenlik testi security test MSHGP'da yer alan hususlarn

tamamnn veya bir blm-
nn yasad mdahele tekil
edecek senaryo ve sanal olay-
larla test edilmesi ilemini.
gvenlik yasak blgesi security forbidden zone Gvenlik maksadyla giri ve
klar yasaklanan veya kont-
rol altnda tutulan bina, tesis
ve hava meydannn dier b-
lmlerin.
gvenlik ynetimi security management Gvenlik hizmetleri ve me-
kanizmalarnn oluturulma-
s ve kontrol, gvenlikle ilgili
bilgilerin datm ve gvenlik
olaylarnn rapor edilmesi gibi
fonksiyonlardr.
gyro suz yaklama no gyro approach Uak, kontrolrn istedii ro-
tada uuunu, gyro'sundaki
sorundan dolay tutturamaya-
can ifade eder. Bu durum-
da kontrolr, radarda ua iz-
leyerek saa/sola dn veya
Dn durdur ifadeleri ile
ua uygun rotaya oturtur.
H
haberleme merkezi com-centre Kendisine bal haberleme is-
tasyonlarnn mesaj trafiini
ynlendirmekle sorumlu ha-
berleme merkezidir.
haberleme ynetim birimi communication management Bilgi salama hizmetine y-
unit nelik haberleme ynetim bi-
rimi; hava-yer ya da dier yer
alma alar arasnda bilgi
transferine olanak salamak-
tadr.
hacim modl bulk modulus Basn yklemesine maruz ka-
lan bir malzemenin hacminde-
ki azalmay tarif eden elastik
bir zelliktir.
hadise letme gvenliini olumsuz
etkileyen ya da etkileyebile-
cek, bir hava aracnn kullanl-
masyla ilikili, kazadan (acci-
dent) farkl olarak ortaya kan
durum.
47
DHM GENEL MDRL
hafif agrega lightweight aggregate Birim arl 1200 kg/m3 a-

mayan agregadr.
hafta week Birbirini takip eden 7 gndr.
hangar hangar Havaalannda uaklarn bakm
ve onarmlarnn yaplmas
veya muhafaza edilmesi ama-
cyla kullanlan genellikle b-
yk yapl binalar.
hangar binas Uaklarn bakm ve konakla-
malarnn yapld bina.
har mortar (mixture) Mineral esasl bir balayc,
har kumu, su ve gerektiin-
de katk maddelerinin uygun
oranlarda karmlar ile olu-
turulan bir yap malzemesidir.
hareket PAT (pist-apron-taksi movement area Hava aralar ve bunlarn faali-
yolu) sahas (runway-apron-taxiway) yetleri ile ilgili ara ve gerele-
rin hareket ve park edilmesin-
de kullanlan asfalt, beton ve
toprak yapdaki pist, apron ve
taksi yollar ile yakn evresi.
hareket sahas movement area Bir havaalannn, manevra sa-
hasndan ve apron (lar) dan
oluan, hava aralarnn kal-
k, inii ve taksi yapmas iin
kullanlacak blm.
harekete dayal behaviour anchored rating zel ynleri temsil eden kme
deerlendirme lekleri scales iinde, hareketli ynlere odak-
lanma performans lmn-
de kullanlr.
hassas aletli yaklama usul precision approach Operasyon kategorisine gre
procedure tanmlanan minimalar ile has-
sas yatay ve dikey yol gster-
me/yardm imkan veren aletli
yaklama usuldr.
hassas olmayan aletli non-precision approach Yatay yol gsterme/yardm
yaklama usul procedure imkan verip dikey yol gster-
me/yardm imkan vermeyen
aletli yaklama usuldr.
hassas tesis critical facility Hasar grdnde havaalan
fonksiyonlarnn ciddi ekilde
aksamasna yol aacak olan ve
havaalan iinde veya havaala-
nna direkt balantl bulunan
tesis ve yerler.
hassas yaklama precision approach Yerde kurulan elektronik ci-
hazlarla desteklenen aletli
yaklama sistemi.
48
hassas yaklama kategorisi precision approach category Bir standart alet alalma uy-
gulamasnda uak, 60 m (200
feet) karar yksekliine kadar
alalabilmektedir.
hassas yaklama pisti precision approach runway Bknz. aletli pist (Instrument
runway)
hassas yaklama radar precision approach radar Son yaklama hatt boyunca
(PAR) uan teorik olarak belirlen-
mi son yaklama hattna gre
yatay ve dikey ynde sapmala-
r ile pist eiine gre pozisyo-
nunu belirler.
hassas yaklamasz pist non precision approach ILS/MLS gibi hassas yaklama
runway seyrsefer yardmclar olma-
yan pisttir.
hassas-kod precision -code Kresel Konumlandrma (GPS)
sisteminde Amerikan ordusu-
nun ve yetkilendirilmi kulla-
nclarn kullanm iin geerli
olan koddur.
hasta/engelli/yal nakil arac ambulift Yolcu merdivenini kullanama-
yan hareket kabiliyeti kstl,
hasta, yal ve engelli yolcula-
rn uaktan ini ve uaa bini-
i ile PAT sahasnda hava arac-
terminal/terminal-hava arac
arasnda nakli iin kullanlan
ykselme/alalma zelliine
de sahip zel donanml ara.
hat bakm line maintenance Hava aracnn /hava arac par-
asnn onaylanm standartla-
ra uygun olarak hangar gerek-
tirmeyen bakm, onarm, par-
a deitirme ve hasar gider-
me ilemlerinin yaplmasdr.
hata error llen deer ile fiziksel de-
er arasndaki meydana gelen
farkllk.
hatal grnt false plot Uan gerek pozisyonundan
farkl bir pozisyonda radarda
grnmesi.
hatal iz false track Radar sistemindeki teknik ko-
nulardan kaynaklanan yanl-
lklar.
49
DHM GENEL MDRL
hava yer haberlemesi airground communication Hava aralar ile uaklarla yer
istasyonlar veya merkezler
arasndaki iki ynl haberle-
me.
hava arac aircraft Sabit yzeyler zerinde bir ta-
km aerodinamik reaksiyonlar-
la havada tutunabilen, hava-
dan ar, motor gcyle ile-
yen ara.
hava arac bakm alan aircraft maintenance area Uaklarn bakm amacyla ha-
vaalan dahilinde tahsis olun-
mu tm yer, saha ve tesisler-
dir. Apronlar, hangarlar, bina
ve atlyeleri, ara park yerleri-
ni ve bunlara balanan yollar
da kapsar.
hava arac bakm lisans aircraft maintenance licence eriinde belirtilen herhan-
gi bir hava arac temel katego-
ri ve hava arac tipi iin, bilgi
ve bakm deneyimi olarak bu
ynetmeliin gereksinimlerini
karlayan personelin nitelii-
ni gsteren belgedir.
hava arac bilgileri aircraft data Uak tanmlanmas, uak tipi,
uak ekipmanlar ile ilgili bilgi-
leri kapsar.
hava arac ar ad aircraft call-sign Hava-yer muhaberesinde hava
aracnn tanmlanmas iin kul-
lanlr.
hava arac gvenlik aramas aircraft security search Yasakl maddelere kar hava
aracnn i ve dnn derinle-
mesine, ok ayrntl aranmas.
hava arac gvenlik kontrol aircraft security check Hava aracnn, yolcularn eri-
ebilecekleri i ksmnn ve
uak alt (hold) blmnn
pheli nesneler, silah, patla-
yc ve dier tehlikeli maddele-
re kar aranmasn.
hava arac iletiim yneltme aircraft communications Radyo veya uydu vastasy-
ve raporlama sistemi addressing and reporting la hava aralar ile yer istas-
system yonlar arasnda ksa ve nispe-
ten basit mesajlarn iletilmesi-
ni salayan dijital veri balan-
t sistemidir.
50
hava arac ileticisi aircraft operator 2920 sayl Kanun ile buna
bal ynetmelik, genelge ve
talimatlar erevesinde faa-
liyet gsteren, Ulatrma Ba-
kanl tarafndan onayl ge-
erli ruhsat veya sertifikaya
sahip gerek veya tzel kiiler
ile yabanc sivil hava arac sici-
line kaytl hava aralarn ile-
ten gerek veya tzel kiilerdir.
hava arac kategorisi aircraft category Uak, helikopter, planr ve
serbest balon gibi belirli temel
zelliklere gre hava aracnn
snflandrlmasdr.
hava arac tantm aircraft identification Hava yer haberlemesinde
bir hava aracnn ar sinyali
veya yerde hava trafik hizmet
haberlemesi yapan bir hava
aracnn tanmlanmas iin be-
lirlenmi bir harf veya rakam
grubu.
hava arac tipi aircraft type Hava aralarnn uygun ICAO
hava arac tantcs ile ya da
ICAO tantclarnn mevcut ol-
mad yerlerde ak lisanla ta-
nmlanmasdr. Kullanm, uu
karakteristikleri veya uu eki-
binde deiiklie neden ola-
cak modifikasyonlar hari, di-
er btn modifikasyonlar ve
temel dizayn ayn olan hava
aralardr.
hava arac yer kazas Hava aracnn uu harekat d-
nda bakm, onarm, arza gi-
derilmesi, yerde altrlmas,
yer aralar veya insan gc ile
yer deitirilmesi esnasnda
ara arpmalar veya yangn,
tabi afetler ve dier sebepler-
le hasara uramas veya arza-
lanmas ile sonulanan olay-
lardr.
hava aracnn ATC msaadesi Bir hava aracnn kontrol sa-
dna kmas layan ATC nitesinin veya hava
trafik hizmetlerinin tanmlad-
zel koullara uymamas du-
rumudur.
51
DHM GENEL MDRL
hava ara kazas airplane accident Uu harekat esnasnda, kii-

lerin tali nedenlerle ve/veya
kendi kendini veya birbirleri-
ni yaralamalar veya uu eki-
bi ve yolcular iin ayrlan yer-
ler dnda saklanarak kaak
seyahat edenlerin yaralanma-
lar hari olmak zere, hava
arac iinde veya hava aracn-
dan kopan paralarda dahil ol-
mak zere hava aracnn her-
hangi bir parasnn arpma-
syla veya hava basncna ma-
ruz kalmak suretiyle ok ar
derecede yaralanmas, motor
ve aksesuarlarda meydana ge-
len arza ve hafif hasarlar ha-
ri olmak zere hava aracnn
fiziksel yapsnn veya perfor-
mansnn ve uu karakteristi-
inin menfi ynde etkilendii
ve bunlarn deitirilmesi veya
tamirini gerektirecek derece-
de hasar ve arzalanmas, hava
aracnn kaybolmas veya en-
kaza ulalamayacak bir yere
dmesi ile sonulanan olay-
lardr.
hava arpmalarndan Airborne Collision Avoidance Pilotlara, transponder'la do-
korunma sistemi System (ACAS) natlm uaklarla olas bir ar-
pmay ikaz eden; yer cihaz-
larndan bamsz olarak al-
an SSR transponder sinyalle-
rinden yararlanan bir uak sis-
temi.
hava ierii air content Betondaki kapal agrega bo-
luklar haricinde mevcut hava
hacminin beton hacmine ora-
nnn yzdesel ifadesidir.
hava kargosu air cargo Havadan tanan ykler, tran-
sit mallar, kuryeler, posta mal-
zemeleri, diplomatik posta,
fabrika rnleri, yolcusuz ba-
gajlar ve cenazeler.
hava personelini ikaz yayn notice to airmen publication 28 gnde bir yaynlanan, n-
celikle pilotlar iin hazrlan-
m, uu emniyetini ilgilendi-
ren gncel NOTAM bilgilerini
ve havaclk ile ilgili dier ilave
bilgileri ieren yaynlardr.
52
hava sahas airspace llendirme parametrele-

ri ile tanmlanm hacimli bir
alan.
hava sahas kapasitesi airspace capacity Uaklar arasndaki ayrma mi-
nimalar ve emniyet stan-
dartlar, saha seyrseferi di-
rekt rotalar ve dier faktrler
gz ard edilmeden, hava tra-
fik kontrol sektrlerindeki tra-
fik art kapasitesinin belirlen-
mesi.
hava sahas sorumluluk air space responsibility Teknik ekipmanlarn kullan-
blgesi volume m sayesinde, havaclkla ilgi-
li hizmet salanabilecek hava
sahas.
hava sahas yaps airspace structure Uuun belli bir aamasnda,
uu emniyetinin salanmas
amacyla tasarlanan hava sa-
has blm.
hava savunma tehis blgesi air defence identification Ulusal gvenlik amacyla;
zone uaklarn kontrol, tehis ve
tanmlama yaplabilmesi iin
belirlenmi, yeryznden yu-
kar doru uzanan hava saha-
s blmdr.
hava seyrsefer niteleri air navigation facility Hava seyrsefer amal kulla-
nlan; ini sahas, klar, mete-
oroloji ekipmanlar, muhabe-
re cihazlar, elektrik / elektro-
nik btn donanmlardr.
hava seyrsefer hizmet air navigation service Hava seyrsefer hizmetleri-
salayc provider (ANSP) ni salamaktan sorumlu kamu
kuruluu DHM Genel Mdr-
ldr.
hava seyrsefer hizmeti air navigation service Uluslararas hava seyrseferi-
(ANS) nin emniyet, dzenlilik ve et-
kinlik konularnda salad
hizmeti tanmlamak iin kulla-
nlan genel bir terim.
hava seyrsefer hizmetleri procedures for air navigation ICAO tarafndan belirlenmi
iin belirlenmi yntemler services hava trafik hizmetleri konu-
sunda yaynlanm yntemler.
hava seyrsefer komisyonu air navigation commission Prensip olarak hava seyrsefe-
rinde uluslararas standardi-
zasyonun salanmas amacy-
la kendi sorumluluunda al-
malar yapan komisyon.
53
DHM GENEL MDRL
hava seyrsefer plan air navigation plan Uluslararas ATM (Hava Tra-
fik Ynetimi) artlarnn koor-
dine edilmesi amacyla, dnya
belirli sayda ICAO hava sey-
rsefer blgesine ayrlmtr.
Bu blgeler kendi ilerindeki
zel durumlar (trafik younlu-
u, sosyo-ekonomik, teknolo-
jik faktrler vb.) gz nne al-
narak snflandrlmtr.
hava srkleyici air entrainer-air entraining Beton iinde ok kk boyut-
lu ve eit dalan hava kabar-
cklar oluturarak betonun
geirimsizliini ve dona kar
direncini ve ilenebilirliini ar-
tran katk malzemesidir.
hava tahmini weather/meteorological Belirli bir zaman ya da sre
forecast iin ve belirli bir blge ya da
hava sahas blm iinde
beklenen meteorolojik koul-
lar ieren rapor.
hava taksi air taxi /hover taxi Bir helikopterin yerden yakla-
k 100 feet ykseklie kadar
gerekleen uuudur.
hava taraf airside Havaalannda, pistleri, tak-
si yollarn, apronlar ve bun-
lara bitiik sahalar ve belir-
li durumlarda dorudan uu
faaliyeti amacyla kullanlan
bina ve yaplar veya bunlarn
baz ksmlar ve bu blmlerin
hepsine giriin kontroll oldu-
u yerler.
hava trafii air traffic Bir havaalannn manevra sa-
hasnda hareket eden hava
aralar ile uutaki hava ara-
larn tamamna denir.
hava trafik ak ynetimi air traffic flow management Emniyetli, dzenli ve hzl bir
hava trafik akna katk sa-
lamak amacyla mmkn ol-
duu lde ATC kapasitesin-
den yararlanarak, trafik says-
nn ilgili ATS otoritesince bildi-
rilen kapasitelerle uygunluu-
nun salanmas amacyla veri-
len hizmet.
54
hava trafik ak ynetimi air traffic flow management ATC sistemlerinin yeterlilii ve
merkezi centre (ATFM) havaalan kapasitelerine uy-
gun olarak, trafik aknn be-
lirlenen saha ve zamanlarda
idaresinin saland merkez.
hava trafik emniyeti air traffic safety electronics Hava trafik ynetimi dahilinde
elektronik personeli personnel bulunan haberleme, seyrse-
fer, radar ve bilgi ilem sistem-
lerinin altrlmas ve bak-
mndan sorumlu olarak lisans-
l ve bu lisansa ilenmi derece
veya derecelere verdii yetki-
ler dahilinde dorudan hizmet
veren personel (SHY-5 Hava
Trafik Emniyeti Elektronik Per-
soneli Sertifika ve Lisans Y-
netmelii).
hava trafik hizmet yolu air traffic service route inde, hava trafik hizmetinin
saland, trafiin ak iin
dizayn edilmi yollardr. Hava-
yolu, tavsiyeli yol, kontroll/
kontrolsz yol, geli/gidi yol-
lar v.b.kategorilere ayrlr.
hava trafik hizmeti air traffic service (ATS) Uu bilgi hizmeti, ikaz hizme-
ti, hava trafik tavsiye hizmeti
ve hava trafik kontrol hizmeti
(saha kontrol hizmeti, yakla-
ma kontrol hizmeti, meydan
kontrol hizmeti) iin kullanlan
genel bir terimdir.
hava trafik hizmetleri air traffic services Uu emniyetini etkileyebile-

haberlemesi communication cek faktrlerin, meteorolojik
bilgilerin, pozisyon raporlar-
nn iletilmesi.
hava trafik hizmetleri hava air traffic services airspace Alfabetik sraya gre dzen-
sahalar lenmi, ierisinde zellikli
uularn operasyon yapabil-
dii, zellikli hava trafik hiz-
metlerinin ve uu kurallarnn
uyguland hudutlar belirlen-
mi hava sahalardr.
hava trafik hizmetleri rapor air traffic services reporting Hava trafik hizmetleri ile ilgili
ofisi office raporlarla uu ncesi yaynla-
nan planlar almak zere tesis
edilmi niteye denir.
hava trafik hizmetleri nitesi air traffic services unit (ATSU) Hava trafik kontrol nitesi,
uu bilgi merkezi veya hava
trafik hizmetleri rapor ofisi
hizmetlerinin verildii birim.
55
DHM GENEL MDRL
hava trafik kontrol air traffic control (ATC) Hava trafiine hzl, emniyet-
li ve dzenli bir ak salamak
iin ilgili otorite tarafndan ve-
rilen hizmet.
hava trafik kontrol hizmeti air traffic control service Hava aralar ile hava arala-
r arasnda, manevra sahasn-
da hava aralar ile mnialar
arasnda arpmalar nle-
mek, hzl ve dzenli bir trafik
ak salayarak muhafaza et-
mek amacyla verilen hizme-
te denir.
hava trafik kontrol merkezi air traffic control centre Corafi olarak ayrlm blge-
lerde, hava trafik kontrol hiz-
meti veren nite.
hava trafik kontrol air traffic control clearance Bir hava trafik kontrol nite-
msaadesi si tarafndan hava aralarnn
belirlenmi zel durumlar iin
verilen onay.
hava trafik kontrol integration of ATC systems Hava trafik kontrol sistemle-
sistemlerinin btnlemesi rinden st dzey yarar sala-
mak iin tm meydan ve hava-
limanlarnda ayn tip seyrse-
fer yardmc cihaz ve elektro-
nik alt yapsnn kullanlmas.
hava trafik kontrol talepleri air traffic control requests Pilotun, hava trafik kontrol
nitesinden uan seyrse-
feri ile ilgili taleplerini ifade
eder.
hava trafik kontrol air traffic control instructions Pilota kontrolr tarafndan uy-
talimatlar gulamas iin verilen talimat-
lar.
hava trafik kontrol nitesi air traffic control unit Saha kontrol merkezi, yakla-
ma kontrol nitesi ve meydan
kontrol kulesi iin kullanlan
genel bir terimdir.
hava trafik kontrolrleri iin proficiency test n english Hava trafik kontrolrlerinin,
ingilizce yeterlilik testi language for ATCos ICAO standartlarna uygun
olarak ngilizce yeterlilikleri-
ni tespit amacyla tasarlanm
test.
hava trafik kontrolr air traffic controller (ATCo) Hava trafik kontrolr lisansna
haiz ve bu lisansa hizmet sa-
layc kurulu tarafndan ilen-
mi derece veya derecelerin
verdii yetkiler dahilinde do-
rudan hava trafik kontrol hiz-
meti veren kii.
56
hava trafik kontrolr common core content of Avrupa Sivil Havaclk Konfe-
eitiminin temel ierii ATCo training rans sahas iin yaratlan bu
projeler; eitim rnekleri,
testler ve performans konula-
rn iermektedir.
hava trafik kontrolr lisans air traffic controller license Temel hava trafik eitimini ta-
mamlayan bir aday hava trafik
kontrolrnn yeterlilik dze-
yini tespit etmek amacyla ya-
plan snav sonucunda baarl
olanlara verilen yeterlilik bel-
gesidir.
hava trafik kontrol radar air traffic control radar Sorgulama metodu ile alan
bikn sistemi beacon system (alc/verici ve transponder ol-
mas gerekir) gzlem radar sis-
temi.
hava trafik kontrolnn air traffic control complexity Hava trafiindeki younluk
karmakl veya hava sahas karmakl
sebebiyle hava trafiinin kont-
rol yknn artmas.
hava trafik kontrolnn Air Traffic Control ATC niteleri, kontrolrler
koordinasyonu Coordination veya ilgili otorite arasnda ko-
ordinasyonun salamas.
hava trafik tavsiye hizmeti air traffic advisory service Tavsiyeli yol ve sahalarda uu
yapan IFR hava aralar arasn-
da mmkn olduunca arp-
may nlemek zere verilen
hizmete denir.
hava trafik ynetimi air traffic management Operasyonlarn tm safhalar
srasnda, uaklarn gvenli ve
etkin hareketlerini salamak
iin gerekli olan fonksiyonla-
rnn (hava trafik hizmetleri,
hava sahas ynetimi ve hava
trafik ak ynetimi) bir araya
gelmesidir.
hava trafik ynetimi radar air traffic management radar Eurocontrol'n zel sektre
takip ve sunucu sistemi tracker and server system gelitirtii radar data ileme
sistemidir (HW-SW).
hava transit rotas air transit route Helikopterlerin havadaki tran-
sit hareketi iin oluturulmu,
yzeydeki belirli bir yol.
hava yer haberlemesi air-ground communication Hava aralar ile yer yzeyin-
de bulunan istasyonlar ya da
merkezler arasndaki iki ynl
haberleme.
57
DHM GENEL MDRL
hava yolu airway Koridor formatnda oluturul-

mu kontroll saha veya bu
sahann bir blmne denir.
hava yolu iletme ruhsat air operator certificate Havayolu iletmecilerine tica-
ri uu yapabilmeleri iin ilgili
otorite tarafndan verilen bel-
gedir.
hava yolu konimentosu airway bill Bir noktadan baka bir nokta-
ya hava tamas ile gnderilen
kargoyu ve bu kargonun tay-
c, gnderici ve alcsn, hangi
artlarda bu kargonun tand-
n, tama deerini; deer-
li kargo, canl hayvan, cena-
ze, tehlikeli madde veya bozu-
labilir kargonun tama ekli-
ni; igal ettii hacim ve arl-
n belirleyen, dzenleyen bir
hava tama senedi.
hava yolu taycs air carrier Yerli ve yabanc tescilli tm
hava tayclar.
havaalan airport/aerodrome Btn ya da bir blm iin-
de hava aralarn; ini, kalk
ve yer hareketlerini gerekle-
tirebilmeleri iin karada veya
suda oluturulmu, (bina, te-
sis ve tehizatla donatlm)
tanmlanm saha.
havaalan aydnlatmas airport lighting Bir havaalanna yerletirilmi,
farkl aydnlatma sistemleri-
nin tmn ifade eder.
havaalan bikn aerodrome beacon Bir havaalannn yerinin hava-
dan grlebilmesi amacyla
kulenin zerine tesis edilmi,
her yne k verebilen lam-
badr.
havaalan gzlem radar airport surveillance radar 10 NM yarapl (18 km) bir
alan ierisinde ini, kalk ve
gei blgesindeki uaklara
operasyonel hizmet vermek
iin kullanlan radar.
havaalan gvenlik alarm airport security alert phase MSHGPnn 17. Eki dorultu-
durumu plan plan sunda Mlki dare Amirliince
hazrlanmas gereken plan.
58
havaalan gvenlik planlar airport security plans Havaalannda kullanlan, Ha-

vaalan Gvenlik Program,
Acil Durum Plan, Muhtemel
Harekat Tarz Plan, Havac-
lk letmeleri Gvenlik Plan-
larn.
havaalan gvenlik program airport security programme Havaalan snrlar ierisinde,
srekli, yeterli ve istenilen se-
viyede gvenliin salanabil-
mesi amacyla, mevcut perso-
nel, ara, gere ve tehizatn
salanmasn belirleyen ve bu
konudaki tm faaliyetlerin ak-
n dzenleyen talimat.
havaalan iletmecisi airport operator Havaalan iletiminden so-
rumlu kamu kurum ve kuru-
lular ile gerek ve zel tzel
kiiler.
havaalan kapasitesi airport capacity Havaalan ileticileri tarafn-
dan, belirlenmi bir zaman di-
limi ierisinde hizmet verile-
bilecek uak saysnn, teknik
altyap ve pist kapasitesi fak-
trleri esas alnarak belirlen-
mesi.
havaalan kareli haritas airport grid map Havaalan, referans noktas
merkez olmak zere 8 km. ya-
rapl alan iinde yangn sn-
drme aralarnn herhangi
bir noktaya ksa srede ula-
masn salamak iin, havaala-
nnn numaralandrlp karele-
re ayrlm haritasdr.
havaalan kullanclar airport users Hizmet retmek iin havaala-
n tesis ve kolaylklar ile altya-
psn kullanan kamu kurum ve
kurulular ile gerek ve zel
tzel kiiler.
havaalan rakm aerodrome elevation ni alannn en yksek nokta-
snn rakm.
havaalan referans noktas aerodrome reference point Bir havaalannn tayin edilmi
corafi konumu.
havaalan sertifikas aerodrome certificate Bir havaalannn iletimi iin il-
gili otorite tarafndan geerli
mevzuat erevesinde dzen-
lenen sertifika.
havaalan tantma levhas aerodrome identification sign Havaalannn havadan tann-
masna yardmc olacak, hava-
alanna yerletirilen bir levha.
59
DHM GENEL MDRL
Havaalan Terminal letme lgili otorite tarafndan havaa-

Ruhsat lan terminellerinin alp faa-
liyet gsterebilmesi iin veri-
len izindir.
havaalan terminali airport terminal Uan geli ve gidi hizmetleri
iin kullanlan tm binalar.
havaalan trafii airport traffic Havaalan trafii aadakile-
rin bir veya ikisini kapsar;
a) Uak hareketleri
b) Havaalanna gelen ya da
havaalanndan giden yolcular
ve yk (Kargo, posta, bagaj)
havaalan trafik younluu aerodrome traffic density a) Hafif: Trafiin en youn ol-
duu saatlik ortalama hareket
saysnn pist bana 15den
fazla olmad veya tipik olarak
toplamda 20 havaalan hare-
ketinden az olduu durumlar.
b) Orta: Trafiin en youn ol-
duu saatlik ortalama hare-
ket saysnn pist bana sra-
s ile 16 ile 25 arasnda oldu-
u veya tipik olarak toplam-
da 20 ile 35 havaalan ha-
reketinin olduu durumlar.
c) iddetli: Trafiin en youn
olduu saatlik ortalama hare-
ket saysnn pist bana sras
ile 26 veya daha fazla olduu
veya tipik olarak toplamda 35
havaalan hareketinden fazla
olduu durumlar.
havaalan yapmcs airport constructor Havaalan yapmndan sorum-
lu kamu kurum ve kurulular
ile gerek ve zel tzel kiiler.
havaalan/hava trafik airport/air traffic systems ECACin havaalanlar strateji-
sistemleri ara birimi interface si hedeflerine ulamak iin uy-
gulad bir program.
havaclara duyuru notice to airmen Herhangi bir havaclk hizme-
ti, kolayl, uygulamalar ve
tehlike durumlarnn olumas
veya deimesiyle ilgili bilgile-
ri ieren bilgi notudur.
havaclk bilgi hizmeti aeronautical information Hava seyrseferinin gveni-
service (AIS) lirlii, etkinlii ve dzenli ak-
konularndaki bilgilerin top-
land nite.
60
havaclk iletiim a aeronautical Havaclk haberlemelerinin

telecommunication network iletiim a zerinden internet
araclyla yaplmas. Bu d-
zenleme havaclkla ilgili ni-
teler arasnda uluslararas bir
iletiim imkan salar.
havaclk bikn aeronautical beacon Yer yznde belirli bir nokta-
y iaret etmek zere, srek-
li veya faslal olarak, tm azi-
mutlarda grlebilen bir hava-
clk yer .
havaclk bilgi genelgeleri aeronautical information Bir NOTAM zellii tamayan
circular (AIC) ya da AIP ye alnacak zelli-
i olmayan, ancak hava sey-
rseferi, uu emniyeti, tek-
nik, idari ve hukuki konular-
dan oluan bilgileri ieren bir
uyar yayndr.
havaclk bilgi yayn aeronautical Bir devlet ya da onun yetkilen-
information publication dirdii kurulu tarafndan ya-
(AIP) ynlanan ve o lkedeki hava
seyrseferi ile ilgili bilgileri
ieren yayna denir.
havaclk bilgisi aeronautical information Havaclk verilerinin birletiril-
mesi, ayrtrlmas ve format-
lanmasndan ortaya kan bil-
gileri.
havaclk emniyeti aviation safety Yerdeki ve havadaki trafikle-
rin emniyetini salamak iin
yaynlanm tm uygulamalar.
havaclk haberleme aeronautical Havaclk haberleme hizme-
istasyonu telecommunication station tinde kullanlan istasyon.
havaclk haritas aeronautical chart Havaclk amal kullanlan;
hava sahasn, havayollar-
n, havaalanlarn, seyrsefer
yardmclarn, tehlikeli/yasak
tahditli sahalar vb. gsteren
havaclk haritasdr.
havaclk iletmesi airline operator Bir hava arac iletmesiyle (et-
kinlii) uraan ya da ura-
may kabul eden kii, rgt ya
da ticari kurulu. Ticari amala
cret karlnda hava arala-
ryla yolcu ve yk tayan ger-
ek ve tzel kiilerdir.
61
DHM GENEL MDRL
havaclk iletmesi/iletmeci administrator security plan Hava Meydan Gvenlik

gvenlik plan Programnda, havaclk ilet-
melerine gvenlikle ilgili veri-
len sorumluluun yerine geti-
rilebilmesi iin bu kurulularn
grev eklini belirlemek ama-
cyla hazrlanan plan.
havaclk mesaj ileme aeronautical message X.400 Tabanl IP Protokolne
sistemi handling system (AMHS) bal yeni haberleme siste-
mi olup, Hava Trafik mesajlar-
nn alveriinde ye lkelerin
Uluslararas COM-Centre (Ha-
berleme Merkezleri)leri ara-
snda AMHS ve TCP-IP kullan-
mdr.
havaclk mobil uydu (rota) aeronautical mobile satellite AMS (R) S iletiim imkanlary-
hizmeti (route) service la uu gvenliinin ve dzen-
li aknn salanmasna yne-
lik kurulmas planlanan geli-
mi bir hizmet.
havaclk sabit haberleme aeronautical fixed Havaclk sabit haberleme
servisi communication service servisi, Uluslararas Havac-
lk Haberleme Sistemi iinde,
noktadan-noktaya (yerden-
yere) yaplan haberleme hiz-
metidir.
havaclk sabit iletiim a aeronautical fixed Dnya apnda, havaclk sabit
telecommunication network devreleri araclyla, tm ha-
(AFTN) vaclk ve uu emniyet mesaj-
larnn gvenli, hzl olarak al-
np, gnderildii haberleme
ebekeleridir.
havaclk veri btnl aeronautical data integrity Veri knda veya onayl d-
zeltmelerinde, bir havaclk
verisi ile o verinin kalite dere-
cesinin kaybedilmemesi ya da
deitirilmemesi garanti altna
alnan veri btnlk derecesi.
havaclk verisi aeronautical data letiim, yorumlama ve ilen-
meye uygun tarzda biimlen-
dirilmi havaclk olgular (du-
rumlar), kavramlar veya tali-
matlarn.
62
havaclkla ilgili bilgilerin aeronautical information Hava sahas snrlar, ATS yolla-
dzenlenmesi ve kontrol regulation and control r ve uygulamalar, radyo sey-
rsefer yardmclar ve haber-
leme niteleri, meteorolo-
ji niteleri, pistlerle ilgili dei-
iklikleri konularndaki bilgileri
kapsayan ve bunlar zel ba-
lklar altnda toplayan dzen-
leme sistemi.
havaclkla ilgili idari aeronautical administrative Uularn veya nakliye hizmet-
haberleme communication lerinin operasyonel durumlar-
da bal bulunduklar kurum-
lar ile iletiimlerinin salan-
masnda kullanlr.
havada doldurulmu uu airfiled flight plan Kalktan sonra uu esnasn-
plan da, ATU (Hava Trafik nitesi)
ile koordine edilerek dolduru-
lan uu plan.
havada uydu haberlemesi airborne satellite Yakn gelecekte ncelikle yay-
communication gnlamas dnlen, uydu
araclyla haberlemeyi sa-
layan sistemdir. Bu sistemin
kullanlmas ile yer-hava ha-
berlemesinde yksek kalite
ve geni menzil salanabile-
cektir.
havada yakt boaltma fuel dumping ni iin tehlike tekil edebile-
cek fazla yaktn boaltlmas.
havada yakt ikmali aerial refuelling Havada uu esnasnda, bir
uaktan dierine yaplan ya-
kt ikmali.
havada yaplan alma aerial work Uu esnasnda zel bir takm
faaliyetlerde bulunulmasdr.
Bunlar fotoraf ekimi, gz-
lem, aratrma, keif, reklam
vb. olabilir.
havalandrma arac Air condition unit Uaklara klima hizmetinde
kullanlan havay vermek ze-
re imal edilmi zel donanm-
l ara.
havaliman airport Uluslararas hava trafii, geli
ve gidilerine hizmet vermek
amacyla tesis edilmi olup,
gmrk, gmenlik, halk sa-
l, hayvan ve bitki karanti-
na ilemleri ve benzeri ilem-
lerin bnyesinde vakit kaybe-
dilmeksizin yrtld hava-
alandr.
63
DHM GENEL MDRL
hava sahasnn esnek flexible use of airspace (FUA) Hava sahasnn yalnz aske-
kullanm ri veya sivil amalar iin deil,
kullancnn belirleyici olmas
temel prensibine uygun hale
getirilmesi amalanmtr.
hava-yer kontrol radyo air-ground control radio Belirlenmi bir alanda bir hava
istasyonu station aracnn operasyonu ve kont-
rolne ait haberlemenin ger-
ekletirilmesi iin tesis edil-
mi havaclk haberleme is-
tasyonudur.
havayolu operasyonel airline operational Gelecekte ISO (Uluslararas
haberlemesi communication Standart Organizasyonu) OSI
(Ak Sistem Balants) mode-
li esas alnarak, hava-yer, yer-
yer bilgi sistemleri link hatlar
zerinden bir arada dnle-
rek havayolu operasyonel ha-
berlemeleri salanacaktr.
hazr beton ready mixed concrete Bilgisayar kontrolyle isteni-
len oranlarda bir araya getiri-
len malzemelerin, beton sant-
ralinde veya mikserde kart-
rlmasyla retilen ve tketi-
ciye taze beton olarak teslim
edilen betondur.
hedef target Zaman ve pozisyonla ilgili ra-
dar hedefleri ve bilgilerin bi-
leimidir.
helidek helideck Petrol veya gazn iletilmesi
iin kullanlan bir iletme veya
retim platformu gibi denizde
akta bulunan bir yap zerin-
de bulunan heliport.
helikopter helicopter Belli bir piste ihtiya duymak-
szn karada ve denizde bir
noktaya inen kalkan, motor
gc ile seyreden, havadan
ar hava aracdr.
helikopter ama sahas helicopter clearway Performans snf 1de iletilen
bir helikopterin zerinde hz-
lanp belirli bir ykseklie ula-
abilecei elverili bir alan ola-
rak seilmi ve/veya hazrlan-
m, yerde veya su zerinde
bulunan tanmlanm bir alan.
64
helikopter hava taksi yolu helicopter air taxiway Helikopterlerin havada tak-
si yapmalar iin oluturulmu
yzey zerinde belirli bir yol.
helikopter yer taksi yolu helicopter ground taxiway Tekerlekli ini takmna sahip
helikopterlerin yerdeki hare-
keti iin ngrlm yer tak-
si yolu.
heliped (kk heliport) helipad Helikopterleri kullanan pilot-
larn aletsiz ve grerek uu
kurallar (VFR) dahilinde ini-
kalk yapabildikleri, basit tek-
nik yaplar dnda nemli st-
yap tesisleri bulunmayan he-
liport.
heliport heliport Helikopterlerin ini, kalk ve
yer hareketlerini tamamen
veya ksmen yapabilmelerine
elverili alan.
heliport iletmecisi heliport operator Heliport iletiminden sorumlu
ve heliport iletme ruhsatna
sahip kamu kurum ve kurulu-
lar ile zel tzel kiiler.
heliport yapmcs heliport constructor Heliport yapmndan sorumlu
kamu kurum ve kurulular ile
zel tzel kiiler.
hesaplanm ini zaman calculated landing time Bir uan hesaplanm geici
yada gerek ini zaman.
hz ayarlamas speed adjustment Uaklar arasnda gerekli ayr-
mann salanabilmesi amac-
na ynelik, pilotlardan uan
hzn belirli bir deere ayarla-
masn isteyen bir ATC (Hava
Trafik Kontrol) usul.
hz hatas velocity error Bir hedefin gerek yer hz ile
izleyici tarafndan hesaplanan
yer hz arasndaki farkllktr.
hzlanma ler accelerometer Uzunlamasna-yanlamasna-
dikey ( boyutlu) olarak hz
llmesinde kullanlan cihaz.
hzl k taksi yolu rapid exit taxiway nen uaklarn, piste dar bir
ayla balanan ve dier -
k taksi yollarnda yaplan-
dan daha yksek hzlarla d-
n yapmasn salayan, by-
lece pistin igal sresini azal-
tan taksi yolu.
65
DHM GENEL MDRL
hidrometre analizi hydrometer analysis Kresel danelerin bir sv ie-

risinde kelme hz ile aplar
arasndaki ilikiyi veren stoke
kanuna dayanr ve 200 nolu
elekten geen danelerin da-
lmn yani silt ve kil yzdesini
tespit etmek iin kullanlr.
high loader arac high loader zellikle palet ve konteynern
uaklara yklenmesi ve indiril-
mesinde kullanlan ykselip/
alalma ve yklere hareket ve-
rebilme zellikleri ile donatl-
m ara.
hizmet szlemesi service agreement Havaalanlarnda yer hizme-
ti yapan yer hizmetleri kuru-
lular ile havaalanlarnn i-
letmeciliini yrten Kurur-
lu arasndaki ilikileri ve kar-
lkl hak ve ykmllkle-
ri ile Havaalanlar Yer Hizmet-
leri Ynetmelii'nde (SHY-22)
belirlenen kurallara aykr dav-
ranlarn cezai meyyidele-
rini dzenleyen standart sz-
leme.
homing homing Bir uan herhangi bir seyr-
sefer yardmc cihazna rzgar
dzeltmesi yapmakszn u-
mas.
hususi pilot private pilot cret karl yaplan uular-
da hava arac kullanmas ya-
saklanm olan lisansa sahip
bir pilottur.
hzme genilii beam width Bir antenin ana radyo dalgas-
nn yarm g noktalarnda be-
lirlenen a genilemesi.
I
ICAO blgesi ICAO region ICAO (Uluslararas Sivil Hava-
clk Organizasyonu) antla-
masn imzalayarak ulusal ve
uluslararas hava sahalarnda
hava seyrsefer hizmeti sala-
yan devletleri ieren yedi fark-
l blge.
66
ICAO lkeleri arasndaki common ICAO data Hava ulamnda esas unsuru
ortak veri ebekesi interchange network oluturan havaclk uu emni-
yet mesajlarnn yol rehberine
(Routing Table) gre yurt iin-
deki havaalanlarna ve yurt
dndaki AFTN merkezleri-
ne daha hzl ve kaypsz ola-
rak gnderilebilmesi iin ICAO
yesi lkeler arasnda kurul-
mu olan 9600 Bps hznda
X.25 paket anahtarlamal ileti-
im protokoln kullanan ha-
berleme ebekesidir.
ICAO yer gsterge kodu ICAO indication code ICAO Dokman 7910'da ta-
nmlanan kurallara gre belir-
lenen ve sabit havaclk istas-
yonuna verilen drt harfli kod
grubudur.
ICAO yol gstergeleri location indicator ICAO kurallarna uygun ola-
rak havaalanlar, hava saha-
s ve/veya yollarn tanmland-
4 harfli kodlarn olduu Do-
kman DOC.7910 olarak ge-
mektedir. AFTN adresleri 8
karakterden oluur ve ilk 4 ka-
rakter yer gstergeleridir.
IFR artlar IFR conditions VFR uu iin gerekli mini-

mumlarn altndaki hava duru-
mu artlar.
IFR uak IFR aircraft Aletli uu kurallarna gre
uan uak.
IFR uu IFR flight Aletli uu kurallarna gre
icra edilen uua denir.
ILS alt yap ILS Substructure Aletli ini sisteminin monta-
j esnasnda sistemi oluturan
localizer, glide slope ve mar-
ker serisinin dzgn almas
amacyla gerekli inaat alt ya-
ps (beton, toprak zemini d-
zeltilmesi vb.)
k baarszl light failure Hzmenin ykseklik as kul-
lanlarak belirlenmi ortalama
iddetinin hzme amas ve
dalm dmesinin herhangi
bir sebeple, yeni bir n be-
lirlenmi ortalama iddetine
gre %50 orannda dk per-
formansta olmas, k baar-
szl olarak kabul edilir.
67
DHM GENEL MDRL
klandrma sistemi lighting system reliability Tesisatn tamamnn belirle-

gvenilirlii nen toleranslar dahilinde a-
lt ve sistemin ilevsel ba-
kmdan kullanlabilir olduu
olaslk.

i hat uu(lar) domestic flight(s) Zorunlu iniler dnda, lke
snrlar iindeki havaalanlar
arasnda yaplan seferler.
i marker inner marker (IM) ILS (CAT II) hassas yaklama ile
kullanlan, orta marker ve ILS
pistinin sonu arasna yerleti-
rilen, saniyede 6 nokta vuru-
u yapmaya ayarlanan yaylm
paterni yayarak pilotu grsel
ve iitsel olarak, normalde te-
ker koyma noktasndan 100
feet yukarda dizayn edilen ka-
rar yksekliinde olduu hak-
knda uyaran bir marker veri-
cisi.
iglo igloo ine yk konularak uaa yer-
letirilen altsz, fiberglas, me-
tal veya uygun baka bir mad-
deden yaplm esnek olma-
yan dipsiz bir hcrey/tehizat.
ikaz hizmeti alerting service Arama kurtarmaya ihtiya du-
yan hava aralarnn bilgisi-
ni fiili olarak bu ilemi ger-
ekletirecek kurululara ilet-
mek ve gerektiinde yardmc
olmak amacyla salanan hiz-
mete denir.
iki kere words twice a. stek olarak : letiim kt.
Ltfen her freyzi iki defa sy-
leyin.
b. Bilgi olarak : letiim ok
kt olduundan bu mesaj-
daki her ifade iki defa syle-
necektir.
ikili faz deitirme anahtar binary phase shift keying Bu teknikle 0dan 1e yada
1den 0a dijital kod deiimle-
rinde, tayc faz deitirilir.
ikili ikincil gzetim radar duplicated secondary Birbirinden bamsz alan
kapsam surveillance radar coverage iki tane ikincil gzetim radar
kaynandan alnan radar bil-
gilerinin kullanld sistemdir.
68
ikincil gzetim radar secondary surveillance radar 1090 MHz frekansnda ya-
(SSR) yn yapan bir sorgulayc ta-
rafndan gnderilen sinyalle-
rin, uakta bulunan transpon-
der 1030 MHz frekansnda ce-
vap sinyali olarak geri gnde-
rilmesi, bu cevap sinyalinin -
zmlenmesi ile hedefin kimlik,
irtifa ve yn bilgilerinin tespit
edildii bir radar sistemidir.
ikram malzemeleri (Hizmet catering supplies kram tedarikleri tanmna gir-
Stoklar) meyen ve yolcu servisinde kul-
lanlan tm kalemlerdir. rne-
in; gazete, dergi, kulaklk, ses
ve video kasetleri, yastklar ve
battaniyeler.
ikram servis hizmeti catering service Havaalan snrlar ierisinde
veya dnda sadece uak yol-
cularna ynelik olarak re-
tilmi olan ikram rnlerinin,
zel olarak dizayn edilmi ik-
ram ykleme aralar ile uaa
kadar tanmas ve yklenme-
si ilemidir.
ikram retim catering production Havaalan snrlar ierisin-
de veya dnda ikram retim
izni bulunan kurulular tara-
fndan sadece uak yolcular-
na ynelik olarak hazrlanan
yiyecek-iecek rnlerinin ha-
zrlanmasdr.
ikram rnleri catering products Yetkili bir kurulu tarafndan
uaklarda yolculara sunulmak
zere hazrlanan yiyecek ve
ieceklerdir.
ilan edilmi kapasite declared capacity Meteorolojik koullar, kontrol
sahas ya da ATC sektr yap-
s, personel ve cihaz yeterlilii,
sorumluk sahibi olduu hava
sahasnda bir kontrolrn i
ykn etkileyecek dier fak-
trler de gz nne alnarak,
hava sahasnn bir blm iin
belirli bir zaman dilimi iinde-
ki uak says olarak dile geti-
rilen bir ATC Sisteminin ya da
onun bir alt sisteminin ya da
normal operasyonlar sresin-
ce bir hava aracna salanan
hizmet yeterlilii ls/
kabiliyeti.
69
DHM GENEL MDRL
ilan edilmi mesafeler declared distances a) Mevcut Kalk kou me-

safesi (TORA): Kalk halin-
deki bir uan yerdeki ko-
usu iin mevcut ve elveri-
li beyan edilen pist uzunluu.
b) Mevcut kalk mesafe-
si (TODA): Kalk kousu iin
mevcut pist uzunluu art, var-
sa, ama sahasnn uzunluu.
c) Mevcut hzlanma dur-
ma mesafesi (ASDA): Kal-
k kousu iin mevcut pis-
tin uzunluu art, varsa, dur-
ma uzantsnn uzunluu.
d) Mevcut ini mesafesi (LDA).
ni yapan bir uan yerdeki
kousu iin mevcut ve elveri-
ilave ekip Bir hava aracnn uu hareka-
t iin gerekli olan asgari say-
daki kokpit ekibinden fazla sa-
yda olan ve gerektiinde her
hangi bir kokpit ekibinin gre-
vini devralabilecek ehliyette,
her iki pilot sandalyesinde g-
rev yapabilecek ve sa koltuk
eitimi alm kaptan pilotu ih-
tiva eden dier bir kokpit eki-
bi, kabin iin ise standart say-
dan bir fazla kabin memurunu
ihtiva eden kabin ekibidir.
ilave tam ekip Bir hava aracnn uu harekat
iin gerekli olan asgari sayda-
ki kokpit ekibinden ayr olarak,
tam bir kokpit ekibi ile say-
s irket tarafndan, hava ara-
cnn tipine ve yaplacak uu
harekatnn zelliine bal
olarak, belirlenen kabin ekibi
ve/veya ykleme grevlilerin-
den oluan uucu ekipdir.
ilgili ATS otoritesi appropriate ATS authority Sz konusu (lgili) hava saha-
snda hava trafik hizmetleri
salamaktan sorumlu, Devlet
tarafndan atanm ilgili oto-
rite.
70
ilgili otorite appropriate authority a. Ak denizler zerindeki

uularda tescilinin bal ol-
duu devlet.
b. Ak denizler dndaki
uularda zerinde uu ya-
plan sahada egemenlii olan
devlet.
ilk gecikme initiation lag (delay) Bir izleyicinin ilk giri ve k
verileri arasnda geen sre-
ye denir.
ilk pas geme noktas initial missed approach point lk pas geme noktasnn be-
lirlenmesi iin kullanlan, pist
civarna yerletirilen 3 boyut-
lu yol noktasdr.
ilk uu plan ilemi initial flight plan processing Uu plannn kabul edilme
fonksiyonu.
ilk yaklama blm initial approach segment lk yaklama fixinde balayan
ve uan ara yaklama saf-
hasna girmesi iin gerekli ma-
nevralar ieren blm.
ilk yaklama fiksi initial approach fix lk yaklama blmnn ba-
langcn tanmlayan, alet-
li yaklama prosedr izimle-
rinde belirlenmi fiks.
ilkyardmc 22/5/2002 tarihli ve 24762 sa-
yl Resm Gazetede yaymla-
nan lkyardm Ynetmeliine
gre ilkyardmc sertifikas al-
m kiidir.
ince agrega fine aggregate En byk agrega tane apnn
4 mmden kk veya eit ol-
duu agregaya verilen ad.
incelik modl fineness modulus Agrega gradasyon zellii hak-
knda bilgi salayan ampirik
bir saysal deerdir.
inflight irketi inflight company Uak ii gmre tabi malzeme
satn gerekletiren irket.
ini kousu landing roll Uan piste teker koyma nok-
tasyla, duraca veya pisti terk
edecei nokta arasndaki me-
safe.
ini msaadesi landing clearance Bilinen bir uaa uygun havaa-
lan koullar dahilinde verilen
ini msaadesi.
ini sahas landing area Hareket sahasnn hava arala-
rn ini ve kalklar iin ayrl-
m blmdr.
71
DHM GENEL MDRL
ini sralamas landing sequence Uaklarn ini iin sralandrl-

mas.
ini yn gstergesi landing direction indicator ni ve kalk iin mevcut du-
rumda tayin edilen yn gr-
sel olarak gsteren bir alet.
insan faktr human factor Havaclkla ilgili operasyonla-
rn emniyet ve etkinlii zerin-
de etkisi olan insan kabiliyet
ve yeterlilii.
insan faktr ilkeleri human factors principles Havaclkla ilgili usul, sertifi-
kasyon, eitim, operasyon ve
bakmla ilgili konular ile insan
ile sistem bileenleri arasn-
da insan performansna ilikin
doru ve emniyetli bir iliki-
lendirmenin salanmas ama-
cyla gz nnde bulundurul-
mas gerekli ilkeler.
insan gc planlamas manpower planning Bir organizasyonun devam et-
mesi iin gerekli yeterliliklere
sahip kii saysnn belirlenme-
si. Bu planlamaya gre kiile-
rin ie almn veya iten ka-
rlmasn belirlemek.
insan performans human performance Havaclk faaliyetlerinin emni-
yeti ve verimi zerinde bir et-
kiye sahip olan insan becerile-
ri ve snrlamalar.
insansz serbest balonlar unmanned free balloon Havadan hafif, insansz, ser-
best uu yapan hava arala-
rdr.
iptal edilen NOTAM cancelled NOTAM Bir notamn bir baka notam-
la geerliliinin ortadan kalk-
mas.
iptal etmek abort nceden planlanm bir uak
hareketinin iptal edilmesi veya
yarda kesilmesidir.
iri agrega coarse aggregate En byk agrega tane apnn
4 mmden byk veya eit ol-
duu; en kk agrega tane
apnn ise 2 mmden byk
veya eit olduu agregaya ve-
rilen ad.
irtifa altitude Bir seviye, nokta ya da nok-
ta olarak kabul edilen bir cis-
min ortalama deniz seviyesin-
den llen dikey mesafesine
denir.
72
istasyon station letmecinin hava arac ile-

timi ile ilgili faaliyetlerini ger-
ekletirdii ve hizmetlerini
kulland tm yerleridir.
istasyonel sapma station declination VOR istasyonunun kontrol /
kalibrasyonu esnasnda VOR
cihaznn 0 radyali ile gerek
kuzey arasndaki sapma as /
hizalama deeri.
istinat duvar retaining wall Zemin yzeyinde meydana ge-
len, ani deiimleri deye ya-
kn bir dzlemde kontrol alt-
na almak, yanal toprak basn-
cna direnmek, zeminin doal
ev as ile yaylmasn engel-
lemek iin kullanlan yaplara
istinat duvar denir.
i analizi job analysis Bir adayn yetenek, bilgi, bece-
ri ve dier karakteristik zellik-
lerinin iin niteliklerine uygun-
luunun belirlenmesi.
i plan Business Plan Grev, hedefler ve konula-
r belirlemek iin ya da belir-
li zaman periyotlar iinde ta-
mamlanmak zere hazrlanan
bir organizasyon iin belirle-
nen bir dokman ya da dok-
man serileridir.
iaret sahas signal area Havaalanlarnda yer iaretleri-
nin gsterilmesi iin kullanlan
bir sahadr.
iaretleme marking Havaclk bilgilerini aktarmak
amacyla hareket alannn y-
zeyinde gsterilen bir sembol
veya semboller grubu.
iba eitimi on-the-job training (OJT) Seilmi bir eitmen gzeti-
minde iin gerektirdii zel-
likler ile kiinin yeteneklerinin
uyumluluunu salamak iin
yaplan pratik eitim.
iba eitimi sorumlusu on-the-job training instructor Operasyonel bir ortamda ei-
(OJTI) tim sorumluluunu alabilecek
ilgili otorite tarafndan yetki-
lendirilmi personel.
73
DHM GENEL MDRL
iin tanm job description in zellikleri ve amalar iin

belirlenen, grev ve sorumlu-
luklarn yerine getirilmesi iin
gerekli kiisel yetenek, bilgi, fi-
ziksel ve zihinsel uyum perfor-
manslar.
ilenebilirlik workability Taze hazrlanm beton kar-
mnn ilenebilirliinin tespiti
slump ve skma faktr de-
neyleri ile belirlenir. lenebi-
lirlik tam skmay temin ede-
bilmek zere, tatbik edilmesi
gereken enerji miktarn tayi-
ne yarayan betona mahsus bir
zelliktir.
iyeri ama ve alma SHGM tarafndan Sivil Hava
ruhsat (shhi iyerleri iin) Ulamna Ak Havaalanlarn-
da yer alan Terminaller ile Sh-
hi yerleri iin yeri Ama ve
alma Ruhsatlarna likin
Ynetmelik kapsamndaki sh-
hi iyerlerinin alp faaliyet
gstermesi iin verilen izindir.
iyeri ama ve alma SHGM tarafndan Sivil Hava
ruhsat (gayrishhi iyerleri Ulamna Ak Havaalanlarn-
iin) da Yer Alan Gayrishhi yerle-
ri iin yeri Ama ve alma
Ruhsatlarna likin Ynetme-
lik kapsamndaki gayrishhi i-
yerlerinin alp faaliyet gs-
termesi iin verilen izindir.
iz track Bir hava aracnn havada izdi-
i yolun yeryz zerindeki iz-
dm olup, yn kuzeyden
derece olarak ifade edilir.
iz dedektr trace detector Bir anta ya da bagaj iinde
yer alan ok kk miktarda-
ki patlayc maddeleri veya in-
celemeye tbi narkotik mad-
deleri alglayabilme ve bunu
alarm araclyla bildirme
zelliine sahip teknoloji sis-
temi ya da farkl teknolojile-
rin bir arada kullanld kom-
binasyonlar.
iz dedektr operatr trace detector operator Sertifikal Havaalan Emniyet
ube Mdrl personeli ve/
veya ilgili Kurum/Kuruluun
Sertifikal zel Gvenlik Per-
soneli.
74
izin verilebilir tama gc allowable bearing capacity Bina ve saha nem derecesi
ile veri kalitesi dikkate alna-
rak seilecek gvenlik katsay-
s ile hesaplanan tama gc
deeridir.
izin zaman bitimi clearance void time Bir uaa verilen ATC iznine
uymak zere herhangi bir ma-
nevrada bulunmamas duru-
munda iznin geerliliinin bit-
tiini belirten zaman.
izlemek monitoring Hava trafik kontrolrnn te-
mel fonksiyonudur. Radar ek-
rannda trafiin takip edilmesi.
J
JAR-145 onayl kurulu JAA tam yesi olan bir lke ta-
rafndan JAR-145 kapsamnda
veya SHGM tarafndan SHY-
145 kapsamnda yetkilendiril-
mi bakm kuruluudur.
JAR-66 JAA tarafndan 03.04.1998 ta-
rihli hava arac bakm perso-
nelinin lisanslandrlmas ko-
nulu yaymlanm olan kural-
lardr.
JAR-FCL Avrupa Havaclk Otoritele-
ri Birliinin yaymlam oldu-
u uu ekibi lisanslandrmas
dzenlemeleridir.
JAR-STD Avrupa Havaclk Otoriteleri
Birliinin yaymlam olduu
sentetik eitim cihazlarna ili-
kin kurallardr.
jet akm jet stream Yksek seviyelerde yksek hz-
daki rzgarlarn oluturduu
hava akm.
jet blast jet blast Jet motor egzozu.
K
kabin eitim el kitab cabin crew manuel Kabin Operasyonu ile ilgili ulu-
sal ve uluslararas kurallar ile
irket standartlarnn bir ara-
ya getirildii, OM-PART A'nn
bir paras olan operasyon el
kitabdr.
75
DHM GENEL MDRL
kabin eitim el kitab cabin crew training manual THY kabin memurlarnn ei-
timlerinin tanmland ve de-
tayl olarak akland SHGM
tarafndan onaylanan el kita-
bdr.
kabin ekibi cabin crew Bir uu grevinin yaplma-
snda kokpit ekibinin dnda,
esas grev yeri hava aracnn
kabini olan ve iletmeci tara-
fndan yolcu emniyetini ve ge-
reksinimlerini karlamak ze-
re gerekli temel ve tazeleme
eitimlerini alarak sertifika-
landrlm personeldir.
kabin grevlisi crew member Uu esnasnda, uakla ilgili
bir operasyon konusunda ope-
ratr tarafndan grevlendiril-
mi bir kiidir.
kabin memuru Uu grevinin icrasnda, ir-
ket talimatlarna uygun ola-
rak yolcu emniyeti ve konfo-
rundan kaptan pilota ve kabin
amirine kar sorumlu olan,
geerli sertifikaya sahip per-
soneldir.
kabul eden nite accepting unit Uan kontroln stlenecek
bir sonraki kontrol nitesi.
kabul edilebilir risk acceptable risk irketlerin, gerekletirdii fa-
aliyetler ile ilgili olarak, yasal
zorunluluklara, ulusal ve ulus-
lararas sivil havaclk kurallar-
na, uygulad ynetim sistem-
lerine ve ilan ettii politikala-
ra gre kabul edebilecei risk
dzeyidir.
kabul edilebilirlik acceptability Kullancnn bir sistemin varl-
n ve kullanmn kabul etme-
si ile gerekleir. Pratikte kulla-
nc ihtiyalar karlanmyorsa
sistem atl duruma debilir.
kabul edilmeyen kiiler deportee Bir lkeye girii yetkili merci-
ler tarafndan reddedilen kii-
ler. Sz konusu kiiler, geldik-
leri lkeye ya da kabul edile-
cekleri baka bir lkeye geldik-
leri hava taycs ile geri gn-
derilmek zorundadr.
76
kabul testleri acceptance tests Sistem kurucu (mkellef) ile

idari kurum arasndaki artna-
meye gre radar sistem per-
formansnn etkin kullanm-
nn analizi ve projeye uygunlu-
unun belirlenmesi sreci.
Kamu zel Sektr birlii Public Private Partnership Kamunun ihtiyac olan mal ve
hizmetlerin salanmas ama-
cyla devletle bir zel hukuk
tzel kiisi arasnda yaplan
ve ortaya kabilecek risklerin
paylald balayc bir sz-
lemeye dayanan ibirlikleri-
dir.
kaide dn procedure turn Uan ilerledii rotann 180
derece tersine dnerek uu-
una devam edebilmesi iin
yapt belirli manevralar ifa-
de eder.
kaide dnnde inbound procedure turn inbound Kaide dn yapan uan
balangtaki rotasnn 180
derece tersine dnmeyi ta-
mamlad noktada uak, ara
yaklama blmnde veya
son yaklama hattnda inbo-
und olmu anlamndadr. Ka-
ide Dn nbound raporu
ATC tarafndan alnarak dier
uaklar ile ayrma yaplmasn-
da kullanlr.
kalc hava trafik hizmet yolu permanent air traffic service Devamllk ilkesi esasna gre
route tasarlanm ATS yolu.
kalite kontrol program quality control programme Milli Sivil Havaclk Gvenlii
Kalite Kontrol Program iin bu
metinde kullanlan ifade.
kalker limestone Kire elde etmekte kullanlan,
kalsiyum karbonat (CaCo3) tu-
zundan oluan tortul bir ka-
ya.
kalk airborne Kalkan uan pistten teker
kesmesine veya kalk kou-
sunun balamasndan trma-
n zirvesine kadar olan safha-
y ifade eder.
77
DHM GENEL MDRL
kalk kontrol sistemi departure control Uularn check-in ileminin

system(DCS) (uu ncesi yolcu bilet ile-
mi), kapasite ve yk kontro-
lnn ve sevkinin bir otomas-
yonla (otomatik makinalarla)
yaplmas yntemi.
kalk kontrol departure control Kalktan sonra belli bir sre
boyunca, kalkan IFR uula-
ra salanan hava trafik kont-
rol hizmeti.
kalk msaadesi departure clearance Kalk sonras izlenecek yolu
ve trmanlacak seviyeyi belir-
leyen talimatlar.
kalk pisti take-off runway Sadece kalk amal kullanlan
pistlerdir.
kalk slotu departure slot Uan kalkn yapmasnn
zorunlu olduu zaman.
kalk yedek meydan take-off alternate lk kalk meydannn tek-
rar kullanlmas mmkn ol-
mad hallerde, gerektiinde
uan kalktan ksa bir sre
sonra ini yapabilecei yedek
meydan.
kalk zaman departure time Uan pistten teker kestii
kalk zaman.
kalk-trafik paterni iine take off pattern in climb Tm yol, tm manevra,
trman yaklama-bekleme, ara yak-
lama, rzgar alt/esas bacak,
karar yksekliinden nce ip-
tal edilen yaklama, acil du-
rum kontrolsz alalma ve di-
er aamalardr.
kanal channel Radyo frekans spektrumunda
veri iletiimine olanak sala-
yan frekans band.
kanal hz channel rate Radyo frekans kanal zerin-
den iletilebilen maksimum
data miktardr.
kapal pist closed runway Havaalan otoritesince her
trl uak operasyonlarna
izin verilmedii/mmkn ol-
mad pist.
kapasitr dearj capacitor discharge light Tpte bulunan bir gaz ierisin-
den yksek voltajda elektrik
dearj ettirilerek ve ok ksa
srelerle retilerek, yksek
iddette yanp snmesi temin
edilen bir lambadr.
78
kap tipi metal arama walk through metal detector Gvenlik kontrol noktalarnda
dedektr veya gerekli grlen dier yer-
lerde, yolcu ve personelin ge-
ilerinde gvenlik taramas-
nn yaplabilmesi amacyla, sa-
dece metale duyarl olan de-
tektr.
kapdan kapya gate to gate Hava trafik ynetim merkezi
ile kullanclarn, uan motor
altrmas ile balayp kapat-
masna kadar yaadklar sre-
ci belirten bir terimdir.
kaplama snflandrma pavement classification Tahditsiz operasyonlar iin bir
numaras (PCN) number (PCN) kaplamann tama mukave-
metini ifade eden bir say .
kapling coupling kmal hortumu ile uak yakt
noktas balant aparat.
kapsama alan coverage Radarn, gerekli ihtiyalar kar-
layabildii boyutlu hava
sahas hacmidir.
kaptan pilot pilot in command Uu esnasnda bir hava arac-
nn manevralarndan ve uu
emniyetinden sorumlu, ileti-
ci tarafndan yetkilendirilmi
pilota denir.
kar NOTAMI SNOWTAM zel bir formla yaynlanan, ha-
rekat sahas zerinde bulunan
kar, sulu kar veya buz sebebiy-
le oluan kar, sulu kar, buz ve
su birikintilerinin neden oldu-
u tehlikeli koullarn varln
veya kaldrldn belirten zel
bir NOTAM serisidir.
kara taraf landside Bir havaalannda dorudan
uu faaliyetlerine dahil olma-
yan terminal binalarn, dier
tm yaplar, kullanml veya
bo sahalar iine alan, ana gi-
ri yolu/yollar kontrol nokta-
sndan balayarak hava tara-
f dnda kalan havaalan b-
lmn.
karar alma decision making Bir aksiyonun muhtemel olu-
umlarndan birini seerek ya-
plan aktif kavrama ilemi.
79
DHM GENEL MDRL
karar irtifas/ykseklii decision altitude /height Hassas yaklamada yerden g-

rerek referans alarak iniin ta-
mamlanamayp pas geme
prosedrnn uygulanmaya
balanaca belirlenmi irtifa
ve ykseklik deeridir.
kargaa younluu clutter density Radar kapsam iinde, 1 milde
oluan istenmeyen birincil ra-
dar ekolarnn toplam saysdr.
kargo cargo Bir hava aracnda, posta, ik-
ram malzemesi ve bagajla-
rn dnda, tanan her trl
eya.
kargo acentas cargo agency Bir iletici ile i yapan, kargo,
kurye ve ekspres koliler konu-
sunda ilgili makam tarafndan
kabul edilen veya istenen g-
venlik kontrollerini salayan
bir acenta, nakliyeci veya di-
er bir kurulu.
kargo alan cargo area Kargo ilemleri iin tahsis olu-
nan tm yer, alan ve tesisler.
Buna apron sahalar, kargo bi-
nalar ve depolar, ara park
yerleri ve bunlarla balanty
salayan yollar dahildir.
kargo binas cargo building Hava-kara nakliyesi arasnda
kargonun ierisinden gemek
suretiyle hareket ettii ve kar-
go ilem tesislerinin yer ald
veya hava ya da kara yolu ile
tanmak zere bekletilmek
amacyla depoland bir bina.
kargo ua cargo plane Tamamen yk tamak iin d-
zenlenmi uak.
kariyer geliimi career development Kariyer planlarndaki alma-
larn sonulardr. Bu sonu-
lar bir organizasyonun ya da
bir bireyin ihtiyalarn temel
alabilir.
kar rzgar head wind Hava aracnn hareket yn-
nn aksi istikametinden esen
rzgar.
80
karlkl tanma mutual recognition JAA yesi bir lkenin lisans ve

salk konularnda JAA Mer-
kezince yaplan gerekli dene-
timlerden baar ile getikten
sonra, bu lkenin eitim, li-
sans, yetki, yetkilendirme ve
snav konularnda JAR-FCLe
gre yaptklar ilem ve belge-
lerinin ilave bir ileme tabi tu-
tulmadan dier JAA yesi l-
kelerce kabul edilmesidir.
karlksz (tek ynl) gnderi blind transmission ki ynl iletiimin kurulama-
d ancak radyo ile aranan is-
tasyonun yayn alabileceine
inanlan durumlarda tek taraf-
l gnderme.
katk additive Betonun zelliklerini gelitir-
mek zere retim srasnda
veya dkmden nce trans-
miksere az miktarda ilave edi-
len maddelere verilen ad.
katran coal tar Mee odunun kuru olarak da-
mtlmas.
kavak intersection ki veya daha fazla seyrsefer
yardmcsnn uu ba, radyal
veya rotalarnn kesimesiyle
tanmlanan nokta. ki pist, bir
pist ve bir taksi yolu veya iki
taksi yolunun kesime noktas.
kavak kalk intersection departure Pistin tamam kullanlmadan,
pistin herhangi bir kavaktan
sonras kullanlarak yaplan
kalk.
kaya zeminler rock ground klimsel nedenlerden dolayi
bozulmami, az atlakl, sa-
lam zemin tipi. Zemin emni-
yet gerilmesi deeri 3,5-30 kg/
cm arasndadr.
kaydetme ve dinleme sistemi recording and playback Sistemlerde kaydetme ve ye-
system niden oynatma imkan veren
sistemlerdir.
kaydrlm eik displaced threshold Bir pistin balangcnda bulun-
mayan bir eik.
81
DHM GENEL MDRL
kaza accident Uu amal olarak herhan-

gi bir personelin uaa bin-
mesi ile sz konusu perso-
nelin tamamnn ua terk
etmesi arasnda geen s-
rede, uak operasyonlary-
la ilgili olarak tanmlanan:
a. Bir kimsenin lmcl veya
ciddi yaralanma durumlar; -
Uak ierisinde, veya - Uak-
tan kopmu paralar da dahil
uan herhangi bir parasnn
dorudan temas, veya - Do-
rudan uak motorunun id-
detli hava akmna maruz kal-
ma (jet blast) doal nedenler-
le yaralanmalar hari, ac ve-
ren/ho olmayan bir durumun
kendiliinden ya da dier ki-
iler nedeniyle olumas, d
alanlarda saklanan kaak/bi-
letsiz yolcularn yaralanmas
ya da normal olarak yolcularn
ve ekibin yaralanmas; veya
b. Uaktan kaynakl hasar veya
yapsal yetmezlik durumlar:
- Uan yapsal dayankll-
nn, performansnn veya ka-
rakteristiklerinin olumsuz et-
kisi, - Normal olarak tamir
veya etkilenen parann de-
itirilmesini gerektiren hal-
ler, motor arzas veya hasa-
r hari, hasar motorla snr-
landrldnda motoru evre-
leyen metal aksam ve aksesu-
arlar veya; pervanelerle, ka-
nat ularyla, antenlerle, fren-
lerle, lastiklerle, uan aero-
dinamik yaps ile uak kapor-
tas zerindeki kk oyuklar/
kntler veya deliklerle s-
nrlandrlm hasarlar; veya
c. Uan kayp ya da uaa
ulalamamas durumu.
kaza bilgi raporu accident data report Uak kazas soruturma rapo-
runu ifade eder.
kaza nleme ve uu accident prevention and Uu emniyeti odakl hava
emniyet program flight safety programme operasyonlarnn emniyeti ile
ilgili konular ierisinde bulun-
duran programdr.
82
kerteriz abeam Bir uan; bir fix, nokta veya

yerin yaklak 90 sanda
veya solunda olmasn ifade
eder. Bu terim, kesin bir nok-
tadan ok genel bir konumu
gsterir.
kesik kesik beyaz k Uutaki hava arac iin, bu
havaalanna in ve aprona git.
Yerdeki hava arac iin ise ha-
vaalan zerindeki balang
noktasna (park yeri) geri dn.
kesik kesik krmz k Uutaki hava arac iin, hava-
alan gvenli deil inme; yer-
deki hava arac iin ise kullan-
lan ini sahasn boalt.
kesik kesik yeil k Uutaki hava arac iin, ini
iin geri dn, yerdeki hava ara-
c iin ise taksi serbest.
kesin doruluk absolute accuracy Dnya koordinat sistemine
gre tanmlanm bir nokta-
nn, kresellemeden kaynak-
lanan sapma oran.
kesin koordinatlar absolute coordinates Bir noktann dnya koordinat
sistemine gre yerinin tam
olarak belirlenmesi.
kesintili uu grev sresi Her bir uucu ekip iin, uu
sreleri arasnda bekleme
olan uu grev sresidir.
kesien pistler intersecting runways Kesien iki veya daha fazla
pist.
klcal saak capillary fringe Su tablasnn hemen zerin-
de yer alan ve btn bolukla-
r suyla dolu olan yani atmos-
ferik basntan daha dk bir
basn altnda bulunan blge.
krlabilir cisim frangible object Darbe annda, uaa mini-
mum tehlike oluturacak ekil-
de krlmas, eilmesi veya es-
nemesi ngrlen dk kt-
leli bir cisim.
krlabilirlik frangilibilty Arzu edilen bir yke kadar da-
yanabilecek yapsal btnlk-
te ve sertlikte olan; daha b-
yk bir ykte uaklara en az
derecede zarar verebilecek
ekilde eilip, bklen veya
krlabilen nitelikteki bir cisim
zelliidir.
83
DHM GENEL MDRL
krmakum crushed stone sand Krlm tanelerden meyda-

na gelen ince agregadr. ak-
ln veya bloktan krlmas ile
elde edilir.
krmata crushed stone Krlm tanelerden meydana
gelen iri agregadr.
krmz iaret fiei red signal rocked Uutaki hava aracna daha
nceki talimatlara ramen
imdilik inmeyin.
ksa mesafede ini- kalk short take off and landing Uygulanabilir STOL karakteris-
yapabilen uak aircraft tii, yeterlilii, grlt ve kirli-
lik standartlaryla uyumlu bir
STOL havaalanndan operas-
yon yapabilecek, onaylanm
operasyon arl limitlerinde
bir arla sahip uak.
kil clay Kalker, silis, mika ve demi-
roksit ieren, 0,002 mm'den
daha kk taneli, sar ve kr-
mz renk tonlarnda grlen,
su ekme zellii bulunan (m)
Al2O3.(n)SiO2.(p)H2O genel
kimyasal bileim forml ile
ifade edilen, plastisite, kohez-
yon, renk ve bzme zellik-
leri ile tanmlanan malzeme.
kimyasal katk maddesi admixture Kimyasal kkenli olan katk
maddesi.
klerans/msaade fonksiyonu clearance function Bir hava trafik kontrol birimi
tarafndan onaylanan ve uu
personeli tarafndan kabul
edilen kleransn belirlenmesi
ve iletilmesidir.
kod code SSR sorgulaycsna cevap ve-
ren cevaplayc tarafndan ya-
ylan sinyallerde bulunan veri-
lerin kombinasyonudur.
kod blmeli oklu eriim code division multiple access Geni spektrum modlasyonu
ve giriimi engelleyici kodlar
kullanan dijital haberlemeler
iin yaplan oklu giriim pla-
ndr. Bu plan kullanclara her
zaman cevaplaycnn bant ge-
niliinin tamamn kullanabil-
me imkan tanr.
84
kohezyon cohesion Ayn cins molekller arasn-

da bulunan ekim kuvveti. Bir
maddenin molekllerini bir
arada tutan kuvvettir.
kohezyonlu zemin ground with cohesion Balk, kil ve marn ieren, c-
vk, yumuak hamur, kat ha-
mur, yar sert ve sert zemin
olarak snflandrlan, srasyla
0 kg/cm, 0,4 kg/cm, 0,8 kg/
cm, 1,0-2,5 kg/cm ve 2,5-3,5
kg/cm zemin emniyet geril-
me deerleri olan zemin tipi.
kojenerasyon Elektrik ve stmann birlikte
deerlendirildii sistem.
kojenerasyon tesisi co-generation unit Enerjinin elektrik ve s formla-
rnda ayn sistemden beraber-
ce retilmesi.
kokpit cockpit Bir hava aracnda pilot ya da
pilotlarn oturduu ksm.
kokpit ekibi cockpit crew Hava aracnn sevk ve idaresi
ile kullanmndan sorumlu ve
ilgii otorite tarafndan lisans-
landrlm gerekli olan asgari
saydaki pilot/pilotlar ile eer
varsa uu mhendisleridir.
kol uuu formation flight Bir pilotun liderliinde birden
ok uan birlikte gerekle-
tirdikleri uu.
kolloid colloid ap 0,002 1x10-6 mm ara-
snda deien kil veya organik
madde bileimi.
koltuk kapasitesi seat capacity Onayl tip sertifikasnda belir-
tilen azami koltuk saysdr.
kompasite compactness Birim hacimdeki agregada ta-
nelerin igal ettii toplam ha-
cimdir.
komponent component Herhangi bir motor, pervane,
para veya cihazdr.
komu ATC nitesi adjacent ATC unit Birbirinden trafik devralan/
devreden komu hava trafik
kontrol nitesi.
85
DHM GENEL MDRL
konaklama meydan Ana s veya geici s kapsam

dndaki havaalanlarnn, ir-
ketlerin uygun konaklama te-
sisi ve iae imkn salamakla
ykml olduu, sresi konak-
lama sresindeki tarife uyan
yurt ii ve yurt dnda konak-
lamal grevlerin yapld ha-
vaalandr.
konaklama sresi Konaklama havaalannda,
uu d eitim ve idari grev-
ler hari uucu ekip iin 7 (da-
hil) gn amayan sreyle ve
iinde asgari dinlenme sresi
olacak ekilde yaplacak grev
sresidir.
konferans haberlemesi conference communication ya da daha fazla yerleim
arasnda dolaysz / direkt ola-
rak annda konuma imkan
salayan haberleme sistemi
/ kolayl.
konglomera conglomerate Yuvarlak kum ve akllarn ba-
snla birlemesi ve zaman-
la sertlemesi sonucu oluan
ktleler.
konma ve havalanma alan touchdown and lift-off area Bir helikopterin konabilece-
(TLOF) i veya havalanabilecei bir
alan.
konteynr container ine yk koyularak uaa yer-
letirilen, biimi uan i y-
zey detaylarna uyumlu metal
birimleri.
konteynr dolly container dolly Bagaj, kargo ve posta tanma-
s iin kullanlan standart l-
lerdeki metal kutular.
kontrol (hava arac iin) control (for aircraft) Hava arac/hava arac kompo-
nentinin onaylanm standart-
lar ile uygunluunun denet-
lenmesidir.
kontrol devir noktas transfer of control point Bir hava aracnn uu gzer-
gah zerinde tesis edilmi ve
hava aracna salanan hava
trafik kontrol hizmetinin di-
er bir kontrol nitesine ya da
kontrol pozisyonuna devir edi-
lecei nokta.
86
kontrol listesi checklist Bir NOTAM dzenli olarak NO-

TAM serilerinde yaynlanr. Bu
seriler, ilan edildii ylda ge-
erli NOTAM gruplarnn ta-
mamn iermektedir.
kontrol noktas check point Tahditli alanlara giriten nce
oluturulan, ahslarn, eya-
larn, aralarn kontrol edildi-
i yer.
kontrol pilotu yetkisi Pilot adaylarnn, pilotlarn,
uu retmenlerinin ve dier
kontrol pilotlarnn uu yeter-
lilik/yetenek testlerini yapmak
zere ilgili otorite tarafndan
yetki kategorileri onaylana-
rak atanan ve isimleri yaym-
lanan retmen pilotlara veri-
len yetkidir.
kontrol sahas control area Belirli bir alt snrdan balayp
yukarya ykselen kontroll
sahaya denir.
kontroll hava sahas controlled airspace erisinde hava sahas s-
nflandrmasna uygun ola-
rak hava trafik kontrol hiz-
metinin verildii snrla-
r belirlenmi sahalara denir.
Not:ATS hava sahas snflar
A,B,C,D ve E den oluur.
kontroll havaalan controlled aerodrome Havaalan trafiine hava trafik
kontrol hizmeti salanan ha-
vaalandr.
kontroll uu controlled flight Hava trafik kontrol msaadesi-
ne tabii herhangi bir uu.
kontrolr adaylarna verilen AB initio training for ATCOs Konu ile ilgili deneyimi olma-
balang eitimi yan adaylara, teorik yeterlilik
kazandrabilmek iin verilen
temel eitim.
kontrolr pilot direkt direct controller pilot Hava trafik kontrol birimi ve
haberlemesi communication pilot arasnda sesli cevaplama
ieren radyo haberleme me-
todu.
kontrolr pilot veri hatt controller-pilot data link ATS operasyonlarnda ATC
haberlemesi communication (CPDLC) merkezi ile hava arac aras ile-
tiimin veri deiimi yntemi
ile yaplmasn salayan bir sis-
temdir.
87
DHM GENEL MDRL
kontrolsz havaalan Aydnlatma ve seyrsefer ko-

laylklarnn bulunmad, pi-
lotlarn aletsiz ve grerek
(VFR) ini-kalk yapabildikleri
havaalanlardr.
konum tahmini dead reckoning Yn, hz ve zaman gibi verile-
ri gz nne alarak belirlenen
bir konumdan ilerleyerek ko-
num tahmini yaplmas.
konveyor conveyor Bagaj, kargo ve postann yk-
lenip/boaltlmas iin kullan-
lan hareketli bant sistemi.
konveyr arac conveyor vehicle Bagaj, Kargo ve Postann yk-
leme, boaltma iin kullanlan
hareketli bant sistemine haiz
ara.
koordinat coordinate Bir pozisyon ya da yeri belirle-
mesi amacyla enlem/boylam
olarak (derece/dakika/saniye)
ifade edilen referans deerler.
koordine fiksi coordination Fix niteler arasnda devir nokta-
s, kontroln transferi, termi-
nal giri/k noktalar olarak
kullanlan bir seyrsefer yar-
dmcs ya da fix olarak belirle-
nen pozisyon.
korelasyon correlation Uu yolu ve profili konusun-
da SSR kod tanmlamas, co-
rafik ve zaman kontrollerini te-
mel alan uu plan verileri ve
pozisyon vektr arasnda ili-
ki oluturan fonksiyondur.
korozyon corrosion Elektrokimyasal etki sonucu
malzemede oluan ktle kay-
bdr.
koruma alan protection area Bir taksi gzergah dahilinde
ve bir helikopter park yeri et-
rafnda bulunan, helikopterle-
rin emniyetli manevralar iin
cisimlerden, FATOdan, dier
taksi gzergahlarndan ve he-
likopter park yerlerinden ayrl-
ma salayan bir alan.
88
koruma sresi holdover time Buzlanmay nleyici svnn

(bakmn), bir uan korunan
(ileme tabi tutulan) yzeyin-
deki buz ve don oluumunu ve
kar birikimini nleyecek tah-
mini sre.
korunmu uu blgeleri protected flight zones Lazer nmnn zararl etkileri-
ni hafifletmek zere zel ola-
rak belirlenmi hava sahas.
kr nokta blind spot Radyo yaynlarnn alnamad-
ya da radar menziline gir-
meyen saha, kontrol kulesin-
ce havaalannn grleme-
yen blmleri .
kritik hadise critical incident Bir kiinin olaan olmayan
gl bir reaksiyon gsterdii
herhangi bir olay.
kullanlabilen en dk uu descend below lowest usable Bir uan, bir hava sahasnda
seviyesinin altna alalma flight level belirlenmi minimum uu se-
viyesinin altna alalmasdr.
kullanlabilirlik faktr usability factor Bir pistin veya pistler sistemi-
nin kullanmnn, yan rzgar
unsuru nedeniyle tahdit edil-
medii zaman yzdesi.
kullanlan pist /aktif pist runway n use/ active runway O an iin, kalk veya ini
amal kullanlan pist veya
pistler, oklu pist kullanmla-
rnda tm kullanlan pistler ak-
tif kabul edilir.
kum sand ap 0,06 ile 2 mm arasinda
deien, silisli ktlelerin, ka-
yalarn, doal etkenlerle par-
alanarak ufalanmasndan ya
da kayalarn paralanmasyla
oluan, genellikle kuvars esasl
granler, kuru ve doygun hal-
de kohezyonsuz, ancak belirli
nem altnda kohezyon gste-
ren malzemedir. akl ile bir-
likte kartrlarak temel ve te-
melalt tabakalarnda kullan-
labilir.
89
DHM GENEL MDRL
kural d (asi) yolcular Uakta kalk ncesinden uak

kapsnn kapanmasndan, in-
dikten sonra tekrar almas-
na kadar olan srede yolcu ve
personelin dzenini veya g-
venliini tehlikeye atacak ha-
reketlerde bulunan uakta-
ki malzemelere zarar veren,
tehdit eden veya sivil havac-
lk alannda uygulanan mevzu-
at kurallarna ve mrettebatn
uyarlarna uymayan kiidir.
kurtarma birimi rescue unit Arama ve kurtarmann hzl bir
ekilde gerekletirilmesi iin
uygun ekipman salanm ei-
timli personellerden oluan
bir birim.
kurtarma koordinasyon rescue coordination center Bir arama-kurtarma blgesin-
merkezi de arama kurtarma operas-
yonlarnn yrtlmesini koor-
dine etmekten ve arama kur-
tarma hizmetlerinin etkili bir
ekilde yrtlmesinden so-
rumlu birim.
kuru birim arlk dry unit weight Zemin ya da kaya kat madde-
sinin arlnn zemim veya
kaya ktlesinin toplam hacmi-
ne orandr.
kurye hizmeti courrier service Bir yada birden fazla gnderi-
ci tarafndan verilen gnderi-
lerin, tarifeli bir hava yolu ile,
kurye yolcu tarafndan normal
uakalt bagaj olarak tanma-
s ilemi.
kuyruk/arka rzgar tail wind Pistin uzunlamasna eksenine
dik ya da daha fazla esen rz-
gar.
kuyruk/dmensuyu wake turbulence Atmosferde bir hava arac-
trblans nn geiinden kaynaklanan
doa olaylar. tme kuvveti
aknts trblansn, girdapla-
r, jet rzgarn, tepkili motor
rzgrn, pervane rzgrn
ve havada ve yerde motor
rzgrn kapsayan bir terim-
dir.
90
Kuzey Atlantik Hava Trafik North Atlantic Air Traffic Sorumluluu, Kuzey Atlantik
Ynetimi Management hava seyrsefer sahalarnda
uygulanan ayrma standartlar
iin nerilen deiiklikleri so-
nulandran alma grubudur.
kk kaza Uu harekat esnasnda bir
veya daha fazla hava - aracnn
hafif hasara uramas ile so-
nulanan hasarlardr.
kr malzemesi curing agent imentonun yeterli hidratas-
yonunu salamak, betonda
tam ve uygun sertleme elde
edebilmek iin kullanlan mal-
zemedir.
kresel konumlandrma global positioning system Uzaydan yaplan hz, zaman,
sistemi (GPS) pozisyon belirleme ve gelitir-
me sistemi.
kresel seyrsefer uydu global navigation satellite Gerekli teknik ekipmanlarla
sistemi system (GNSS) donatlm, dnya apnda po-
zisyon, hz ve zaman belirlen-
mesi konularnda kullanlan
uydu sistemidir.
kresel seyrsefer uydu gnss accuracy GNSS tarafndan belirtilen po-
sisteminin doruluu zisyon ve zamann, gerek po-
zisyon ve zamana gre uygun-
luu (veya hata pay).
L
lazer n kritik uu blgesi laser-beam critical flight zone Parlakln, gz kamatr-
c etkilere neden olmayaca-
bir dzeyle snrlandrld,
bir havaalan yaknnda, fakat
LFFZ tesinde, bulunan hava
sahas.
lazer nndan arndrlm laser-beam free flight zone Parlakln, grte herhangi
uu blgesi bir bozulmaya neden olmaya-
ca bir dzeyle snrlandrld-
, bir havaalannn hemen ya-
knnda bulunan hava sahas.
lazer nlarna duyarl uu laser-beam sensitive flight Parlakln, fla krl veya
blgesi zone hayali grntye neden ol-
mayaca bir dzeyle snrlan-
drld, LFFZ ve LCFZ dnda,
ancak mutlaka bunlarn bitii-
inde bulunmas gerekmeyen
hava sahas.
91
DHM GENEL MDRL
levha sign a) Sabit mesaj levhas. Yalnz-

ca tek bir mesaj gsteren bir
levha.
b) Deiken mesaj levha-
s. nceden belirlenmi bir-
den fazla mesaj gsterebile-
cek veya (duruma gre) hi-
bir mesaj gstermeyecek bir
levha.
likit limit liquid limit Zeminlerin plastik halden likit
hale getii deney sonucun-
da, elde edilen su ierii dee-
ri olarak tanimlanabilir. Yzde
olarak ifade edilir (WL).
lisans licence Yeterlilik testinden sonra sa-
hip olunan zel bir belge.
lisans (SHY 65-01e gre) SHY 65-01 ynetmeliine gre
verilen ve onaylanan, kanu-
ni sahibine ierisinde bulunan
derece ve onaylara gre hava
trafik kontrol hizmeti salama
yetkisi veren belgedir.
lisans onay Hizmet salayc kurulu tara-
fndan hava trafik kontrol li-
sansna ilenen ve lisans sahi-
binin dil yeterliliini belirten
yetkilendirmedir.
lisans otoritesi licensing authority Yasal bir dzenleme ile perso-
nel lisanslarndan sorumlu kl-
nan tanmlanm otorite.
lisansn evrilmesi JAA yesi olmayan lkelerce
tanzim edilmi ya da SHGM
tarafndan milli usullere gre
tanzim edilmi lisanslarn JAR-
FCL lisansna evrilmesidir.
lisansl personel (bakm iin) Hava arac zerinde bakm
yapmak zere SHGM tarafn-
dan yetkilendirilmi personel-
dir.
lokalizer localizer ILS sisteminin, 108-112 MHz
frekans bandnda alan ve
pist merkez hatt zerine pist
bana belli bir mesafeye yer-
letirilen parasdr. Hava-
ya yaylan elektronik sinyaller
vastasyla uan pist merkez
hattn tam olarak karlamas-
n salar.
92
lokalizer hatt localizer course ILS te lokalizer vericisinin

oluturduu yol.
los angeles anma deneyi los angeles abrasion test Agregann anmaya dayankl-
nn belirlenmesinde kullan-
lan deney yntemidir.
M
mach ayar teknii mach number technique Turbojet motorlu uaklar ara-
sndaki uzunlamasna ayr-
ma minimumlarn muhafa-
za etmek iin uaklarn hzla-
rna mdahale etmeyi sala-
yan teknik.
mach numaras mach number Hakiki hava sratinin, ses sra-
tine oran.
magmatik igneous Magmann yeryzne ulaa-
rak soumas sonucu oluan
kaya tr.
mahalli bekleme noktas local standby point Tehlikenin henz nemli
boyutlara ulamad hallerde
kurtarma ve yangnla mc-
adele ekiplerinin yangn ista-
syonu veya yakn evresinde
hazrlkl olarak bekledii
yerlerdir.
maksimum agrega boyutu maximum aggregate size Betonun fiziksel zelliklerine
etki edecek miktarda bulunan
tane gruplarndan en byk
boyutlu olandr.
manevra sahas manoeuvring area Havaalannn, apronlar hari
olmak zere, hava aralarn
kalk, inii ve taksi yapmas
iin kullanlacak blm.
mania obstacle a) Uaklarn yzey hareketi
iin ngrlen bir alanda bu-
lunan; veya
b) uu halindeki uaklarn
korunmas iin ngrlen be-
lirli bir yzey zerinde uza-
nan; veya
c) bu tanmlanm yzeylerin
dnda duran ve hava seyr-
seferi iin tehlike olarak belir-
lenmi tm sabit (ister gei-
ci olsun isterse daimi) ve ha-
reketli cisimler veya bunlarn
paralar.
93
DHM GENEL MDRL
mania lambas obstruction light Varolan maniaya pilotun dik-

katini ekmek iin genellikle
krmz veya beyaz renkli bir
lamba ya da lamba grubunun
mania tekil eden doal arazi
yaplarnn ya da nesnelerin en
yksek yerine yerletirilmi ol-
duunu ifade eder.
maniadan arndrlm blge obstacle free zone yaklama yzeyi, i gei y-
zeyi, temkinli ini yzeyi, ve
erit sahann, bu yzeylerle
snrlanm blm zerinde,
seyrsefer amacyla monte
edilmi, krlabilir hafif kitlele-
rin dndaki sabit manialarn
ihlal etmedii hava sahasdr.
melafir melaphyre Koyu renkli porfiritik, feldspat
ieren, genellikle karbonifer
veya permiyen yal bozumu
magmatik kaya.
Merkezi Ak Ynetim Birimi Central Flow Management Katlmc lkelere hava trafik
Unit ak ynetimi salamak iin
ICAO Merkezi Hava Trafik Ak
Ynetimi Organizasyonu ge-
reince kurulmu bir yne-
tim birimidir. Bu birim Merke-
zi Ynetim Birimi ve Uu Plan
Operasyonlar Blmn ier-
mektedir.
merkezi hava sahas bilgi centralised airspace data ECAC (Avrupa Sivil Havaclk
fonksiyonu function Konferans) Devletleri tara-
fndan grevlendirilen ve ulu-
sal hava sahas kullanm plan-
larnda uygun rota bilgisi elde
edebilmek iin kurulan hava
sahas ynetim fonksiyonudur.
merkezi ilem birim yk central processing unit load Nominal CPU yk, maksi-
mum giri/k nominal du-
rumlarn ilenmesinde verilen
ilemcinin CPU yknn orta-
lama deeridir.
merkezi radnet grntleme central radnet monitoring Radar a grntlenmesi ve
ve kontrol sistemi and control system kontrol merkezi.
merkezi ynetim birimi central executive unit CFMU (Merkezi Ak Ynetim
Birimi) sorumluluu ye l-
kelerin hava sahasndaki hava
trafik ak ynetimi lmleri-
nin yaplmas, koordinasyonu
ve planlamasdr.
94
mesafe lm cihaz distance measuring Uakta ve yerde bulunan ci-

equipment hazlar yardmyla, uan yer-
deki istasyona olan uzakln
mil cinsinden gsteren cihaz.
mesaj format message format Mesaj oluturan yapsal zel-
liklerin belirlenmesi.
metamorfik metamorphic nceden mevcut kayalarn,
scaklk, basn ve kimyasal
olaylarn etkisi altnda meta-
morfizmaya (bakalama ola-
y) uramas sonucu oluan,
gelen kaya tr.
meteoroloji ofisi meteorological office Uluslararas hava seyrseferi
iin meteoroloji hizmeti sala-
mak zere kurulmu ofis.
meteorolojik gr meteorological visibility Rasat park merkez olmak ze-
re, deiik ynlerde llen
ryetin, en dk gr dee-
ridir.
mevcut hzlanma-durma accelerate-stop distance Mevcut kalk kou mesafesi
mesafesi available art, varsa, durma uzantsnn
uzunluu.
mevcut ini mesafesi landing distance available nen bir uan yer kousu iin
mevcut ve elverili ilan edilen
pist uzunluudur.
mevcut kalk kou mesafesi take-off run available Kalkan bir uan, yerdeki ko-
li olarak ilan edilen pist uzun-
luudur.
mevcut kalk mesafesi take-off distance available Mevcutta bir ama sahas var-
sa, bunun kalk iin kou me-
safesine eklenmesiyle oluan
mesafedir.
mevcut yakt fuel remaining Uakta bulunan mevcut yakt
miktar.
mevki belirtici radyo cihaz compass locater Aletli ini sistemi (ILS) iin ya
da son yaklama aamasn-
da seyrsefer yardmc ciha-
z olarak kullanlan mevki be-
lirleyici.
meydan kontrol tower control ni- kalk trafiklerine ve ha-
vaalan civarndaki dier tra-
fiklere hava trafik kontrol hiz-
metinin verilmesi ile sorum-
lu nite.
95
DHM GENEL MDRL
meydan kontrol derecesi aerodrome control rating Havaalan kontrol hizmetinde

alan hava trafik kontrolr-
lerinin sahip olduklar derece
trn ifade eder.
meydan kontrol hizmeti aerodrome control service Havaalan trafii iin salanan
hava trafik kontrol hizmeti.
meydan kontrol kulesi aerodrome control tower Havaalan trafiine hava trafik
kontrol hizmeti vermek zere
oluturulmu birime denir.
meydan kontrol nitesi aerodrome control unit Uan ini-kalk safhalarnda
sorumluluunu tayan hava
trafik kontrol nitesi.
meydan kontrolr aerodrome controller Havaalan kontrol hizmeti ve-
ren hava trafik kontrolrn
ifade eder.
meydan rakm aerodrome elevation ni sahasnn (pistin), en yk-
sek noktasnn deniz seviye-
sinden olan yksekliidir.
meydan referans noktas aerodrome reference point Bir havaalan iin belirlenmi
corafi referans noktasdr.
Genellikle pist zerinde belir-
lenir.
meydan tantma iareti aerodrome identification sign Havaalannn havadan tann-
masna yardmc olmak zere
havaalanna yerletirilmi bir
iarettir.
meydan trafii aerodrome traffic Bir havaalannn manevra sa-
hasndaki tm trafiklerle, ha-
vaalan civarnda uan hava
aralarnn tamamna denir.
meydan trafik blgesi aerodrome traffic zone Havaalan trafiini korumak
iin bir havaalan civarn-
da oluturulan snrlar belirli
hava sahasna denir.
meydan trafik paterni aerodrome traffic circuit Havaalan gr ierisinde
hareket eden uaklarn izlen-
mesi iin zel olarak belirlen-
mi yol.
meydan turu circle to runway Hava trafik kontrolrnce be-
lirtilen havaalan trafik pater-
ni dahilinde inilecek piste ya-
plan yaklama manevras.
96
meydan uu bilgi hizmeti aerodrome flight information Havaalan kontrol hizmeti art-
service (AFIS) larnn gnn tamam veya be-
lirli bir blm iin dorulan-
mad havaalanlarnda uu
gvenliinin salanabilme-
si iin IGA (Uluslararas Genel
Havaclk) tarafndan hava tra-
fik hizmetleri otoritesinin ka-
raryla tanmlanan artlar.
meydan uu bilgi nitesi aerodrome flight information Havaalan trafiine uu bilgi
unit hizmeti salamak amacyla ha-
vaalan ierisine kurulan nite.
mikro atlak microcrack Beton zerinde oluan gzle
grlemeyen ok ince atlak.
mikrodalga ini sistemi microwave landing system Mikrodalga spektrumunda a-
(MLS) lan bir hassas aletli yaklama
sistemi. ILS sistemine gre ol-
duka gelimi zelliklere sa-
hiptir. Pist merkez hattna gre
40 derece yatay ve szl
yolunda 0.1 ve 15 derece ara-
snda dikey kaplama salaya-
rak erisel yaklamaya msa-
ade eder.
mikser mixer Mekanik kartrc.
minumum alma irtifas minumum reception altitude Bir kavak noktasnn tanmla-
mod S mode S Hava trafik hizmetlerinde kul-
lanlmak zere gelitirilen, ta-
nmlama ve tehisin yan sra
hava-yer mesaj alverii de
salayarak szl konumalar
asgariye indirmeyi amalayan
bir seyrsefer sistemi.
mod S ikincil gzetim radar mode S secondary Klasik SSR radarlarndan farkl
surveillance radar (MSSR) olarak uaklarn 24 bit'lik ICAO
adresleri ile seici olarak sor-
guland sistem.
monopulse ikincil gzlem monopulse secondary Tek sinyalle uan yerini tes-
radar surveillance radar pit edebilen SSR.
muhtemel dairesel hata probable circular error Bir dairesel normal datm-
da, muhtemel dairesel hata
yaplan bireysel lmlerin
%50sini ieren dairenin yar-
ap ya da bulunann muhte-
mel %50si iindeki dairenin
yarapdr.
97
DHM GENEL MDRL
muhtemel kalk talimat expected departure Bir uan kalk iin talima-
zaman clearance time t alabilecei en uygun zaman.
muhtemel var zaman estimated time of arrival IFR hava arac iin gidi mey-
(ETA) dannda aletli yaklama usu-
lnn dizayn edildii fiks varsa
bu fikse var zamandr. By-
le bir fiks ya da seyrsefer yar-
dmc cihaz yoksa ya da hava
arac VFR ise meydan zerin-
de olaca tahmin edilen za-
mandr.
muhtemel yaklama zaman expected approach time IFR bir hava aracnn muhte-
(EAT) mel bir gecikme/beklemenin
ardndan, ini iin yaklama-
sn tamamlamak zere fiksi
terk edecei tahmin edilen za-
mandr.
mrettebat crew letici tarafndan uu sre-
sinde bir hava aracnda grev-
lendirilen ahslardr.
msaade edilen seviyeden cleared flight level deviation Bir uuun msaade edildii
sapma seviye ile muhafaza edilen se-
viye arasndaki fark. Msaade
edilen seviyeden sapma, uu-
un verilen seviyeye uyumlu-
luunun bozulmas durumlar-
nn belirlenmesi amacyla kul-
lanlr.
msaade edilen uu sevi- cleared flight level Bir uuun muhafaza ettii ya
yesi da ulamaya alt uu se-
viyesi.
msaade snr Clearance Limit Bir ATC msaadesinin geerli
olduu son noktaya denir.
N
negatif negative Hayr, zin (Onay) Verilme-
di, Doru Deil anlamlarn-
da kullanlr.
nem moisture Nem, havada bulunan su bu-
har miktardr.
nihai tama gc ultimate bearing capacity Temel tabanndaki zeminin ye-
nilmeksizin (makaslama yenil-
mesi) tayabilecei en byk
gerilme dzeyi.
98
nominal pozisyon nominal position Bir uan sistemleri tarafn-

dan belirlenen 3 boyutlu po-
zisyonudur.
normal hznza dnn resume normal speed ATC tarafndan pilota daha
nce verilmi hz tahdidinin
kaldrldn bildirmek ama-
cyla kullanlr. Bununla birlik-
te Resume Normal Speed
talimat , zellikle ATC tarafn-
dan aksi belirtilmedike, uu-
un ilgili blm iin yaynlan-
m uygulanmakta olan usulle-
re ilikin hz tahditlerini orta-
dan kaldrmaz.
normal uu blgesi normal flight zone LFFZ, LCFZ veya LSFZ olarak ta-
nmlanmam, fakat gze bi-
yolojik zarar verebilecek lazer
radyasyonundan korunmas
gereken hava sahas.
NOTAM ileme birimi NOTAM processing unit Bir NOTAM kabul eden, ile-
yen ve datmn yapan birim.
NOTAM kodu NOTAM code Bir kod grubu daima Q harfiyle
balayan 5 harften olumakta-
dr. Dier harfler radyo cihazla-
rnn kurulumu pozisyonu, de-
iimi, havaalan ve klandr-
ma kolaylklar, uutaki tehli-
keler veya arama-kurtarma i-
lemlerini temsil eder.
numune sample rnek.
numune alma sampling rnekleme.
O
okyanus hava sahas oceanic airspace ICAO nun okyanus ayrmalar-
nn ve srelerinin uyguland
uluslararas hava sahas olarak
kabul edilen dnya zerindeki
okyanuslarn zerindeki hava
sahalarn ifade eder. Bu saha-
lar iinde hareket eden trafik-
lerin sorumluluu corafi ola-
rak uan yakn olduu ve ge-
rekli hizmeti verebilecek do-
nanm olan lkelere datlr.
99
DHM GENEL MDRL
olay incident Hava aracnn uu hareka-

t esnasnda uu emniyeti-
ni etkileyen veya etkileyebi-
lecek olan kazadan baka her
trl durumdur. SHY-5'e gre:
Kaza ile sonulanmayan, an-
cak uu emniyetini etkile-
yen veya etkileme ihtimali bu-
lunan, hava arac ve kullanl-
makta olan hava seyrsefer
sisteminde yaanan bir kesin-
ti, eksiklik veya bozukluk ile
hava aracnn operasyonu ve
hava trafik ynetim hizmetle-
rinin salanmas ile ilgili tm
olaylar ve olaan d durum-
lardr.
onay (SHY-5e gre) ATSEP lisansl personelin haiz
olduu derecelerin vermi ol-
duu ayrcalklarn uygulana-
bilirliini belirten ifadedir.
onaylama acknowledgement "Mesajm aldnla ve me-
saj anladnla ilgili beni
bilgilendir."(Kontrolrn du-
rumdan haberdar olmas veya
uyarlmas iin zel durumlar-
da gnderilen, uyar veya ha-
trlatma mesaj.)
onaylayc personel Yaplan bakmn SHY 145-01
ynetmelii artlarna uygun
olarak tamamlandn belge-
lemek zere hava arac veya
komponentin bakm kn-
dan sorumlu personeldir.
onayl eitim SHGM tarafndan onayl, zel
bir mfredat ve gzetim altn-
da yrtlen eitimdir.
onayl temel eitim kursu SHY-66'da gerekli grlen ba-
km deneyim sresinin azal-
tlmasn salayacak dzey-
de eitim ve deneyim vermek
zere tasarlanm bir bakm
eitimi kursudur.
online veri deiimi on-line data interchange lgili birimler arasnda, belirli
(OLDI) bir protokolle bilgi alveriini
salamak amacyla kurulmu
on-line balantdr.
100
operasyonel el kitab part B operations manual part B Uu operasyonunun stan-

dartlarn uak tipine gre be-
lirleyen el kitabdr.
operasyonel personel operational staff Hava trafik kontrolrleri, uu
bilgi yardmclar, uu yneti-
cileri ve hava trafik hizmetle-
ri destek personelini kapsayan
alma grubudur.
orta frekans medium frequency 300 kHz ile 3 MHz arasndaki
frekans aral.
orta marker middle marker Ykseklii piste gre 200 feet
olan ILS szl hattnn orta-
snda belirlenmi bir noktada-
ki marker vericisidir.
ortak display sistem common display system Tm radar bilgi ilem ann
status bilgilerini grntleyen
display.
ortak nokta common point Bir ya da daha fazla uan, il-
gili ATC otoritesince, rapor et-
mesi istenen nokta.
ortalama hava trafik ak average air traffic flow Kalklardaki toplam gecik-
ynetim birimi management unit meler/toplam uular oran-
n tespit etmek amacyla kuru-
lan nite.
ortometrik ykseklik orthometric height Genel olarak bir MSL yksekli-
i olarak gsterilen, bir nokta-
nn geoide gre ykseklii.
otomatik baml gzetim automatic dependent Uan on-board seyrsefer
surveillance (ADS) sistemleri ile pozisyon belirle-
me sistemlerinden elde ettii
kimlik bilgisi, drt boyutlu po-
zisyon bilgisi ve ilave dier bil-
gilerin de iinde olduu verile-
rin bir veri hatt araclyla ya-
ynland bir gzetim teknii-
dir.
otomatik baml automatic dependent Uan, aviyoniklerinden ve
gzetim-szleme surveillance-contract (ADS-C) pozisyon belirleme sistem-
lerinden elde ettii verile-
rin, sadece bir yer istasyonu-
na (noktadan-noktaya haber-
leme) iletildii gzetim tek-
niidir.
101
DHM GENEL MDRL
otomatik baml automatic dependent Herhangi bir yer/hava kullan-

gzetim-yayn surveillance-broadcast csnn ihtiya duyaca pozis-
(ADS-B) yon, iz ve yer hz vb. bilgilerin
bir yayn modu veri hatt ara-
clyla belli aralklarla iletimi-
ni salayan bir gzetim uygu-
lamasdr.
otomatik hava gzlem automatic weather observing Belirlenmi zaman aralklarn-
sistemi system (AWOS) da eitli sensrler yardmy-
la hava artlarn len, kayde-
den ve pilotlara iletilmek ze-
re bir bilgisayara gnderen sis-
tem.
otomatik ini autolanding Grn ini iin limitlerin al-
tnda olduu, konvansiyonel
metotlarla iniin salanama-
yaca durumlarda, bu konuda
zel eitim alm pilotlar tara-
fndan gvenli ve etkin bir ini-
in salanmas iin kullanlan
sistem.
otomatik terminal bilgi automatic terminal 24 saat ya da belirlenmi fark-
hizmeti information service (ATIS) l aralklarla inen / kalkan hava
aralar iin salanan gn-
cel, periyodik meteorolojik ve
operasyonel bilgileri otomatik
olarak salayan hizmet.
otomatik yn bulma sistemi automatic direction finding Hemen hemen en eski seyr-
system sefer yardmc cihazlarndan-
dr. Atmosferik hadiselerden
kolayca etkilenmeleri ve d-
k menzillere sahip olmala-
r sebebiyle yerlerini daha ge-
limi cihazlara brakmlardr.
(COR, LORAN, GPS gibi)
otorite authority Bir dokmann ortaya karl-
mas veya deitirilmesi ile so-
rumlu kii.

renci hava trafik student air traffic controller Temel hava trafik kontrol eiti-
kontrolr mini baaryla tamamlayan ve
iba eitiminden nce tm
teorik bilgileri edinmesi iin
eitime alnan seilmi kii.
renme iin snrlandrlm restricted time for learning Eitici tarafndan, rencinin
zaman alma zamannn belirlen-
mesi.
102
nemli hava durumu bilgisi sigmet information Meteoroloji gzlem ofisi tara-
fndan meydana gelen ya da
gelmesi beklenen belirli ro-
tadaki uak operasyonlar-
nn emniyetini etkileyebilecek
hava olaylarna dair bilgilerin
yaynlanmas.
nemli nokta significant point Bir ATS yolunun ya da bir hava
aracnn uu yolunun tanm-
lanmas ve dier seyrsefer ile
ATS amalar iin kullanlan ta-
nmlanm corafik pozisyon.
n-iba eitimi pre-on-the-job training Standart zellikler gz nne
alnarak kiisel yeteneklerin
geliimini salamak amacyla
iba simlasyon almalar.
rnek olay case study Gerek ya da hayali bir ola-
yn veya olaylar serisinin ana-
lizi, problem tanmlamas ve
mmkn olan zmlerin de-
erlendirildii bir tekniktir.
zel gnderiler special shipments rnein kolay bozulabilen
mallar, canl hayvanlar, deer-
li eyalar, hassas kargo, haber
malzemesi, tehlikeli madde-
ler vs.
zel VFR uu special VFR flight Meteorolojik artlarn VMC
nin altnda olduu durumda
kontrol blgelerinde uuuna
ATC tarafndan msaade edi-
len zel bir VFR uu eklidir.
zellikli kargo rnleri specialised cargo products rnein ekspres kargo, kur-
ye gnderileri, ayn gn teslim
edilecek gnderiler.
zgl arlk specific weight Belli hacim ve scaklktaki bir
malzemenin havadaki arl-
nn, ayn hacim ve scaklktaki
damtk suyun havadaki arl-
na orandr.
P
palet dolly pallet dolly zerine kargo, posta ve bagaj
yklenebilen deiik ller-
deki metal dzgn yzeyler.
paralel ILS yaklamas parallel ILS approach Paralel pistlere yaklaan IFR
uaklar, son yaklama hattna
oturduklarnda birbirleri ara-
snda en az 2 NM radar ayr-
mas salanm olmaldr.
103
DHM GENEL MDRL
paralel pistler parallel runways Ayn havaalannda merkez

hatlar birbirine paralel olan 2
veya daha fazla saydaki pist-
leri ifade eder. Paralel pist-
lerde pist numarasna ila-
ve olarak L ( Left/ sol) ve
R ( Right/ sa) veya 3 para-
lel pist var ise L ( Left/ sol),
C ( Center/ Merkez ) yada R
( Right/ sa) olduu belirtilir.
paralele yakn pistler near-parallel runways Uzatlm merkez hatlarnn
yaknsama/sapma as 15 de-
rece veya daha az olduu, ke-
simeyen pistler.
park yeri parking position Bir uan park ettii veya park
etmesinin planland tanm-
lanm saha.
pas geme missed approach Bir ini iin bir aletli yaklama
tamamlanamad zaman pi-
lot tarafndan idare edilen bir
manevradr.
pas geme noktas missed approach point ni talimat alm bir uan
pilotunun herhangi bir sebep-
le ini yapmayp pas gemesi.
pas geme usul missed approach procedure Yaklama tamamlanamazsa
takip edilecek usl.
pas grev sresi Uucu ekiplerin, irketin di-
rektifi zerine, herhangi bir
grev icra etmeksizin, en son
uu grevinin bittii havaa-
lanndan, yeni bir uu grevi
icra edecei havaalanna, ana/
geici sten uu harektna
balayaca havaalanna veya
uu harektnn sona erme-
sinden sonra ana /geici sse
ulam maksadyla yapt
hava veya bir sath ulam ara-
cnda geen sredir.
penetrasyon penetration ine girmek.
Permabilite Permability Geirgenlik.
pik gn, pik saat peak day, peak hour Belirli bir periyot ierisinde
(genellikle bir takvim yl ieri-
sinde) bir havaalannda birim
gnde veya saatte kaydedilen
ilem grm en yksek yolcu,
uak, kargo v.s. saysdr.
104
pilot pilot Hava aracnn sevk ve idaresiy-

le grevli olan, sorumlu kap-
tan pilot ve/veya kaptan pilot
haricindeki, ilgili otorite tara-
fndan yetkilendirilmi perso-
neldir.
pilot hava raporu pilot weather report Uuta karlalan sra d
meteorolojik hadiselerin pi-
lot tarafndan rapor edilmesi-
ni ifade eder.
pilot insiyatifi pilot discretion Bu irtifa tahsisleri ile birlik-
te kullanldnda hava trafik
kontrol nitesi tarafndan pi-
lota hazr olunca alalmaya/
trmanmaya balamas sylen-
diinde pilotun istedii zaman
alalma/ trmanmaya bala-
yabileceini ifade eder. Bu du-
rumda pilot geici olarak ara
seviyeye geebilir. Pilot ba-
langta boaltm olduu irti-
faya dnmemelidir.
pilota verilen brifing pilot briefing Havaclk enformasyon hiz-
metleri (AIS) ofisi tarafndan
uu planlamas yapan pilot-
lara hava durumu, NOTAMlar,
askeri aktiviteler ve uula ilgi-
li pilotlar tarafndan talep edi-
len bilgilerin verilerek onlara
yardm edilmesini ifade eder.
pist runway Uaklarn inii ve kalk iin
hazrlanm bir kara havaala-
n zerinde belirlenmi bir dik-
drtgen alan.
pist bekleme pozisyonu runway-holding position Havaalan kontrol kulesi tara-
fndan baka ekilde onaylan-
madka, taksi yapan uaklarn
ve aralarn duraca ve bekle-
yecei bir ILS/MLS kritik/has-
sas alann, bir mania snrla-
ma yzeyini veya bir pisti ko-
rumak zere ngrlen belir-
li bir yer.
pist dn cebi runway turn pad Bir kara havaalannda pist ze-
rindeki hava aracnn 180 de-
recelik bir dn tamamla-
mas amacyla piste bitiik be-
lirlenmi bir alan.
105
DHM GENEL MDRL
pist gr mesafesi runway visual range Bir pistin merkez hatt zerin-
deki bir uan pilotunun, pist
yzey iaretlemelerini veya
pistin eklini veya merkez hat-
tn gsteren klar grebile-
cei mesafe.
pist istikameti runway heading Pist merkez hatt uzantsna
tekabl eden manyetik istika-
mettir. Ancak bu, pist zerin-
de yazl pist numaras deil-
dir. rnein bir pistin numa-
ras 04 olabilir, ( 04 pisti diye
adlandrlr ) ancak pistin man-
yetik ba 044 derecedir. Pist
numaralar bu manyetik uu
balarnn yuvarlanmasyla
oluturulur.
pist kapasitesi runway capacity Belirlenmi bir zaman aral
ierisinde, ini- kalk hizmeti
alabilecek uak says.
pist koruma klar runway guard lights Pilotlar veya ara srcleri-
ni, aktif bir piste girmek ze-
re olduklar konusunda ikaz
etmesi amalanan bir k sis-
temi.
pist numaras runway number Pist merkez hatt uzantsna
mettir. stikametleri pilotlara
manyetik kuzeye gre gidecei
yn gsteren bir grsel yar-
dmcdr. Pistin manyetik ku-
zey ile yapt a eer 2 basa-
makl bir say ise bunun n-
ne "0" konularak Pist numara-
lar bu manyetik uu balar-
nn yuvarlanmasyla oluturu-
lur. 01 ile 36 arasnda bir say-
dr. Mutlaka iki baamakl yaz-
lr. rn: 44/224 olan pistin pist
ba numaras 04/22 olur.
pist sonu emniyet sahas runway end safety area Esasen piste erken temas
eden veya pistte duramayan
bir uan hasar riskini azalt-
mak zere tasarlanm, pist
merkez hatt uzantsna simet-
rik ve erit sahann sonuna bi-
tiik bir saha.
106
pist eridi runway strip Aadaki amalar iin ng-

rlm, pisti ve (varsa) dur-
ma uzantsn ieren belirli bir
alan:
a) Pistten kan bir uan gre-
cei hasar riskini azaltmak; ve
b) Kalk veya ini operasyon-
lar srasnda zerinden uan
uaklar korumak iin.
pit pit Hidrant sisteminin uak park
pozisyonundaki hortum ba-
lant noktas.
pit temizleme arac pit-cleaner Apronda bulunan pitlerin ie-
risinde oluan kirlilii temizle-
me amal kullanlan ara.
planlanan gzergah desired track ki yol noktas arasnda planla-
nan ya da istenilen gzergah.
plastik limit plastic limit Zeminin plastik halden kat
hale getii deney sonucunda,
elde edilen su ierii deeridir.
Yzde olarak ifade edilir (WP).
plot plot PSRdan veya SSR-PSR kom-
binasyonu ile oluan ekolarn
dijital sorgulama metotlary-
la bilgi olarak radar ekranna
yansmas.
poisson (boluk) oran poissons ratio Beton numunesine basn ge-
rilmeleri uygulandnda nu-
munede meydana gelen eni-
ne birim uzamann boyuna bi-
rim ksalmaya mutlak deer-
ce oran.
politika policy Bir organizasyon tarafndan
belirlenmi prensipler, plan
veya kararlar.
porozite porosity Gzeneklilik.
portlant imentosu portland cement Klinker ve al tann birlikte
puzolanik madde katlmadan
tlmesi sonucu elde edi-
len imentodur.
posta post Bir uakta tanan, nakliye edi-
len ve posta ynetimine ula-
trma amac gdlen yazma
haberleri ve dier nesnelerdir.
pozisyon raporu position report Uan belirli noktalar ze-
rinde olduunu ATCye rapor
ederek bildirmesini ifade eder.
107
DHM GENEL MDRL
pozisyon sembol position symbol Bilgisayar tarafndan radar ek-

ran zerinde uan hareket
izini simgeleyen iarettir.
pozitif kontrol positive control Hava trafik kontrol nitesi ta-
rafndan belirli bir hava saha-
s iinde btn trafikler arasn-
da ayrma salanm olduunu
ifade eder.
priz alma stiffening Beton ve harlarn katlamas.
priz balama sresi initial set Beton karlrken suyun imen-
toya temas ettii andan itiba-
ren betondan elenerek ayrl-
m olan harcn, ap 6,175
mm olan bir sondann daldrl-
masna kar 0.5 n/mm2lik bir
mukavemet kazanmasna ka-
dar geen sre.
priz bitme sresi final set Beton karlrken suyun imen-
masna kar 3,5 n/mm2lik bir
dar geen sre.
profesyonel geliim professional development Kiisel yeteneklerin gelitiril-
mesi iin gerekli olan idari ve
teknik konulardaki almalar.
profesyonel pilot cret karl yaplan uu
operasyonlarnda hava arac
kullanma yetkisini veren lisan-
sa sahip bir pilottur.
program syllabus Eitim boluunu doldurmak
ve kursun hedefine ulamas
iin gerekli eitim konularn
ve balklarn belirlemek iin
oluturulan liste.
psikolojik test psychological testing Psikologlar tarafndan kiisel
davran biimlerinin belirlen-
mesi iin yaplan testler.
pusula ba heading Bir uan uzunluuna ekse-
ninin gsterdii bir istikamet
olup; genelde kuzeyden (haki-
ki, manyetik, pusula veya grid)
pusula gl compass rose Gerek yada manyetik kuzey
ynn belirleyen meydan
zerinde iaretlenmi ya da
haritalarda gsterilen daire.
108
pskrtme beton shotcrete Basnl hava kullanm yoluyla

yzeyler zerine pskrtlen
ve pskrtme basncyla iste-
nilen yzeyler zerine yapan
beton veya hartr.
R
radar radar Belirli bir menzil iindeki nes-
neleri tespit etmek iin elekt-
romanyetik dalgalar kullanan
sistemlerdir.
radar hizmeti radar service Direkt olarak radar vastasyla
salanan bir hizmeti gsteren
terimdir.
radar istasyonlar kaplama radar station coverage Eurocontroln gelitirdii ra-
hesaplaycs calculator dar kapsama alanlarn hesap-
layan unix tabanl bir yazlm.
radar kontrol hizmeti radar control service Radardan alnan bilgilerin
hava trafik kontrol hizmetinin
salanmasnda direkt olarak
kullanldn belirtmekte kul-
lanlan terimdir.
radar ortam radar environment Radar hizmetinin verilebilece-
i sahalar .
radar tanmlamas radar identification Belirli bir radar blipi veya ra-
dar pozisyon sembolnn be-
lirli bir uakla eletirilmesi i-
lemi.
radar tavsiyesi radar advisory Radar gzlemine dayanan bilgi
ve tavsiye hizmeti .
radar temas radar contact Radar ekrannda, radar blip
veya radar pozisyon sembol-
nn belirli bir uaa ait oldu-
unun grlmesi ve tanmlan-
masyla ortaya kan durum-
dur. Hava trafik kontrol nite-
si tarafndan, radar ekrann-
da bir uan tanmlandnn
ve bu uan radarda takibi-
nin radar tanmlamas sona
erdirilene kadar srecei anla-
mnda kullanlr. Radar hizme-
ti keza gereklilik ve kapasite bu
pilotun zorunlu rapor noktala-
r zerinde rapor vermeyi kes-
mesi anlamna da gelir.
radar veri ileme sistemi radar data processing system Bir veya daha fazla kaynaktan
gelen bilgilerin radar ilemle-
rinde kullanlmasn salayan
sistem.
109
DHM GENEL MDRL
radar yaklama kontrol radar approach control ni- kalk veya transit gei
nitesi facility yapan trafiklere, tanmlanm
hava sahas ierisinde radar-
l (veya radarsz) hizmet veren
hava trafik kontrol nitesidir.
radarda tanmlanm uak radar identified aircraft Radar ekrannda, pozisyonu iz-
lenen bir hedef ya da sembol
ile elemi olan uak.
radarl saha kontrol derecesi Sorumluluk sahibi olduu
kontroll hava sahas dahi-
lindeki uaklara radarl saha
kontrol hizmeti salayan hava
trafik kontrolrlerinin sahip
olmas gereken derecedir.
radarl yaklama radar approach Bir radar kontrolrnn yne-
timi altnda bir uak tarafn-
dan icra edilen yaklama.
radarl yaklama kontrol Sorumluluk sahibi olduu
derecesi kontrol sahas dahilinde, inen
ve kalkan uaklar ile kontrol
sahasn kullanan dier uak-
lara, radarl yaklama kontrol
hizmeti salayan hava trafik
kontrolrlerinin sahip olmas
gereken derecedir.
radarsz ayrma non-radar separation Ayrma yapmak iin kullanlan
uak pozisyon bilgisinin radar
dndaki dier referanslardan
alnmasn ifade eder.
radarsz saha kontrol Sorumluluk sahibi olduu
derecesi kontroll hava sahas dahilin-
deki uaklara radarsz saha
kontrol hizmeti salayan Hava
Trafik Kontrolrlerinin sahip
radarsz yaklama kontrol Sorumluluk sahibi olduu
lara, radarsz yaklama kont-
rol hizmeti salayan hava tra-
fik kontrolrlerinin sahip ol-
mas gereken radarsz yakla-
ma kontrol derecesidir.
radyal radial Seyrsefer cihazlar tarafndan
verilen asal bilgi.
110
radyo radio Haberleme iin kullanlan tel-

siz cihazdr. Ayn zamanda, bir
uu hizmet istasyonunu be-
lirtmek iin de kullanlabilir.
radyo altimetre radio altimeter Uan yerden olan ykseklii-
ni belirlemek iin, radyo dal-
galarnn gnderilerek yerden
yansmasn salayan, uakta
bulanan cihaz.
radyo muhabere performans radio communication Haberleme ilem zaman, s-
tipi performance type reklilii, geerlilii ve dorulu-
u gibi parametreler iin tah-
sis edilmi deerleri temsil
eden (rnein; RCP 240 gibi)
tantma.
radyo seyrseferi radio navigation Seyrsefer amal bir pozis-
yonun belirlenmesinde radyo
dalgalarnn kullanlmas .
radyo yn bulma istasyonu radio direction finding Dier istasyonlarn ynlerini
station hesaplamak amacyla tasar-
lanm bir radyo istasyonu.
ramp hizmeti ramp service Ramp hizmeti apronda uakla-
rn park ettirilmesi, yolcu, ba-
gaj ve kargonun yklenmesi,
boaltlmas ve apronda ihti-
ya duyduu dier hizmetle-
rin (de/anti-icing, temiz su ik-
mali, foseptik, yolcu merdive-
ni, air starter, APU, uak te-
mizlii vb.) tamamn kapsar.
randevu noktas rendezvous point Yol kava, kesien yol ya da
baka bir yerde belirlenmi,
acil duruma mdahale ede-
cek personel ve aralarn uak
kaza-krmnda olay yerine git-
meden nce talimat almalar
iin belirlenmi yerdir.
rapor noktas reporting point Aletli uu kurallar iinde ra-
por edilmesi istenilen, bir sey-
rsefer yardmcs ile belirtil-
mi nokta.
rayl sistem monorail system Tek hat zerinde havadan, el
demeden Seviye 5 blgesin-
deki kirli bagajlarn tanma-
snda kullanlan rayl sistemi.
111
DHM GENEL MDRL
reddedilmi kalk alan rejected take-off area Bir heliport zerinde bulunan,
performans snf 1de iletilen
helikopterlerin bir reddedilmi
kalk tamamlamalar iin el-
verili olan belirli bir alan.
refakatsiz bagaj unaccompanied baggage Uak altnda (hold) tanmak
zere kabul edilmi ve chek-in
yapan yolcusu uakta bulun-
mayan bagaj.
referans noktas reference point Havaalannn corafi pozisyo-
nu belirlenmi bir noktasdr.
reglatr binas pist aydnlatma sistemlerinin
kumanda ve kontrolunu sala-
yan, sistem, cihaz ve ekipman-
larn bulunduu binadr.
rezerve Uucu personelin aylk uu
planlamas dnda ihtiya du-
yulacak uu ve yer grevle-
ri iin hazrlkl bulunmas ha-
lidir.
ring hatt Elektrik-Elektronik sistemleri-
nin, iki farkl noktadan ve ka-
pal bir a zerinden beslendi-
i hatlardr.
risk analizi risk analysis Kt hava koullarnn devam
etme sresini analiz eden ve
riski belirleyen bir alma.
RNAV yaklamas RNAV approach Uaktaki RNAV ekipmanlarna
dayanlarak seyrseferin yapl-
d bir aletli yaklama usul.
rota route Uan corafi bir noktaya
veya hava yoluna gre 2 bo-
yutlu pozisyonunu belirtir.
rota track Bir uan izdii yolun, yer
zerindeki izdm olup, is-
tikameti herhangi bir nokta-
da Kuzeyden (hakiki, manyetik
veya grid) derece olarak ifade
edilir.
rzgar kesmesi wind shear Rzgarn hznda ve /veya y-
nnde ksa mesafelerde mey-
dana gelen ani deiiklikler.
Bu deiiklikler yrtlma veya
akma etkisi yaratabilir. Yatay
veya dikey ynlerde ya da ayn
anda her iki ynde birden g-
rlebilir.
112
S
sabit k fixed light Sabit bir noktadan bakldn-
da sabit iddette grnen bir
k.
sabotaj sabotage Herhangi bir eyann tahribi-
ni, korku salmay, uluslararas
sivil havaclk veya bunlara ait
tesislerde gayri kanuni eylem-
ler yaplmas sonucunu ama-
layan bir eylem veya bir iin bi-
lerek yaplmas.
SAFA denetisi SAFA (safety assessment of Havaalanlarmza ini kalk
foreign aircraft) inspector yapan yabanc hava arala-
rnn uluslararas uu emni-
yet standartlaryla uyumunu
kontrol etmek amacyla uu
ncesinde veya sonrasnda
kontroln gerekletiren, il-
gili otorite personeli arasn-
dan yetkilendirilmi teknik de-
neti.
SAFA denetleme raporu SAFA ramp inspection report SAFA denetleme raporudur.
SAFA koordinatr SAFA (safety assessment of lgili otorite personeli arasn-
foreign aircraft) coordinator dan grevlendirilen, yaplan
SAFA denetlemelerinin, SAFA
veri tabanna girilmesini sa-
layan, SAFA veri tabanna gi-
rilen bilgilerin doruluunu
kontrol eden, veri tabannda-
ki bilgilerin gizliliini salayan,
tm SAFA faaliyetleriyle ilgi-
li olarak EASA ile ibirlii ya-
pan, uu emniyet problem-
leri ieren denetleme rapor-
larnn EASAya gnderilmesini
salayan, ulusal hava aralar-
mza ait SAFA raporlaryla ilgili
dier lkelerin SAFA koordina-
trleriyle ibirlii yapan, EASA
kapsamnda gerekletirilen
SAFA alma gruplarnda l-
keyi temsil eden kii.
saha kontrol hizmeti area control service Kontrol sahalar iindeki kont-
roll uular iin salanan
113
DHM GENEL MDRL
saha seyrseferi area navigation (RNAV) Saha seyrsefer uma kabili-

yetinde olan uaklarn kullan-
mas amacyla oluturulmu,
uaklarn belirlenmi / iste-
nilen uu rotasnda istasyon
referansl seyrsefer yardm-
c cihazlarn kaverajnda veya
yer istasyonlarndan bamsz,
uakta bulunan saha seyrse-
fer sistemine bal veya her iki
sistemin beraber kullanm ile
tesis edilmi saha seyrsefer
yollar.
saha seyrseferi yolu area navigation route Saha seyrseferi yapabilme
kapasitesinde olan hava ara-
larnn kullanm amacyla d-
zenlenmi ATS uu yolu.
sahip konumundaki tayc owning carrier Bir birim ykleme arac
(ULD)nn sahibi ya da kirala-
yan olan tayc.
sahipsiz bagaj unclaimed baggage Bir havaalanna gelmi olup,
herhangi bir yolcu tarafndan
alnmam veya sahiplenilme-
mi bagaj.
SANA denetisi SANA (safety assessment of Havaalanlarmza ini kalk ya-
national aircraft) inspector pan yerli hava aralarnn ulus-
lararas uu emniyet stan-
dartlaryla uyumunu kontrol
etmek amacyla uu nce-
sinde veya sonrasnda kontro-
ln gerekletiren, ilgili oto-
rite personeli arasndan yetki-
lendirilmi teknik deneti.
sapma deviation Takip edilen yol gzergahn-
dan, meteorolojik koullar ya
da olaanst durumlar nede-
niyle ayrlma.
sedde istinat duvar retaining wall which is close Kylarn erozyondan veya ta-
to a river bank knlardan korunmasn sala-
mak amacyla nehir kenarna
yaplan yaplara sedde istinat
duvar denir.
sedimanter sedimentary D etmen ve sreler tarafn-
dan yeryznn andrlmas
ve meydana gelen eitli b-
yklkteki unsurlarn tana-
rak ukur sahalarda (gl, deniz
ve okyanus tabanlar gibi) bi-
riktirilmesi sonucu oluan ka-
ya tr.
114
segregasyon (ayrma) segregation Betonu oluturan malzemenin

birbirinden ayrlmas ve beto-
nun niformluunu yitirmesi-
dir.
sektorizasyon Trafiin devri amacyla nce-
den belirlenmi ltler esas
alnarak hava sahasnn yatay
ve dikey olarak blnmesidir.
sektr sector Bir kontrolr grubu tarafn-
dan kontrol edilen, koordinat-
lar belirlenmi ve tahsis edil-
mi bir radyo frekans bulunan
hava sahasdr. Kontrol sahas-
nn veya uu bilgi blgesinin
bir parasdr.
sektrizasyon sectorisation Bir FIR'n (uu bilgi blge-
si) birka sektre ayrlmasdr.
Bu ilemin amac bir hava tra-
fik kontrolrnn i ykn
azaltmaktr.
serbest klnan sapma eii cleared level deviation Serbest klnan bir seviyeye
threshold uyumsuzluun olumaya ba-
ladn tanmlayan izleme kri-
teri parametresidir.
sertifikalandrma (havaclk Havaclk gvenlii konusun-
gvenlii) daki yetkili otorite tarafndan
veya otorite adna, bir kiinin
kendisine atanan grevleri-
ni yerine getirmek iin gerek-
li yeterlii, otorite tarafndan
kabul edilen veya belirlenen
seviyede saladnn resmi
deerlendirmesi ve teyididir.
sertifikal havaalan certified aerodrome letmecisine bir havaalan
sertifikas verilmi olan bir ha-
vaalan.
sertlemi beton hardened concrete Katlama olayndan sonraki
duruma verilen ad.
servis paneli service panel Su, lavabo, yer elektrik balan-
tlar gibi uak hizmetlerinin
salanmasnda kullanlan giri
noktas ve kapakl dier servis
blmelerini.
ses haberleme sistemi voice communication system Hava trafik kontrol hizmetin-
(VCS) de pilot, kontrolr ve ilgili di-
er birimlerin telefon ve telsiz
haberlemesini salayan sant-
ral sistemi.
115
DHM GENEL MDRL
sessizlik konisi cone of silence Yksek alarda anten perfor-

mansnn limitlerine bal ola-
rak radar kapsamnda oluan
bolua denilmektedir.
seviye level Uutaki bir hava aracnn di-
key konumunu belirtmek ze-
re genellikle ykseklik, uu
seviyesi ve irtifa iin kullanlan
genel bir terimdir.
seyir irtifas cruising altitude Yol seviyesi boyunca muhafa-
za edilen irtifa.
seyir seviyesi cruising level Bir hava aracnn uuunun
nemli bir blmnde muha-
faza ettii seviyeye denir.
seyir trman cruise climb Bir uan belirli bir (rate) de-
rece ile yapm olduu trman-
ma manevras (teknii).
seyir, yolculuk cruise Uygun olan seviye ve hzda yol
almak.
seyrsefer navigation Bir uan bir noktadan baka
bir noktaya seyahati iin veri-
len rehberlik.
seyrsefer yardmcs navigational aid Yerde veya havada uu esna-
snda uaa, bir noktadan di-
erine klavuz bilgi/ pozisyon
bilgisi salayan herhangi bir
grsel veya elektronik yardm-
cya verilen addr.
seyyar havaclk hizmeti aeronautical mobile service Uak istasyonu ile havaclk is-
tasyonu veya uak istasyonla-
r arasnda salanan radyo ha-
berleme hizmeti.
seyyar havaclk istasyonu aeronautical mobile station Havaclk istasyonlar ile hava
arac istasyonlar arasnda acil
durum pozisyon belirleyici
radyo cihazlar, nceden be-
lirlenmi acil durum frekansla-
r ile tehiz edilmi arama kur-
tarma istasyonu olarak grev
yapan istasyon.
SHD-T 35 09.06.1962 tarihli ve 11124
sayl Resmi Gazete'de yaym-
lanan Ulatrma Bakanl Sivil
Havaclk Dairesi Uak Bakm
teknisyeni lisans talimatdr
SHD-T 35 lisans SHD-T 35e gre dzenlenmi
her trl lisanstr.
116
SHT-21.1 Ulatrma Bakanlnca yaym-

lanan Uua Elverililik Serti-
fikas Verilme ve/veya Temdit
Edilme Kurallar konulu tali-
matdr.
SHY 6601 16.5.2007 tarihli ve 26524 sa-
nan Hava Arac Bakm Perso-
neli Lisans Ynetmeliidir.
SHY-145 09.07.2004 tarihli ve 25517
sayl Resmi Gazetede yaym-
lanan Onayl Bakm Kurulula-
r Ynetmeliidir.
SHY-147 30.04.2006 tarihli ve 26154
lanan Hava Arac Bakm Eiti-
mi Kurulular Ynetmeliidir.
SHY-14A 14.5.2002 tarihli ve 24755 sa-
nan Havaalan Yapm, letim
ve Sertifikalandrma Ynetme-
liidir.
SHY-66 16.06.2005 tarihli ve 25847
lanan Hava Arac Onaylayc
Personel Ynetmeliidir.
SHY-66 lisans SHY 66-01 Hava Arac Bakm
Personeli Lisans Ynet-
meliine gre dzenlenmi
olan lisansdr.
SHY-6A 16.06.1984 tarihli ve 18433
lanan Ticari Hava Tama let-
meleri Ynetmeliidir.
SHY-M 19.08.2004 tarihli ve 25558
meleri Bakm Sistemi Ynet-
meliidir.
sfr mod A zero mode A 0000 ile gsterilen geersiz
mod A.
117
DHM GENEL MDRL
shhi iyeri Sivil hava ulamna ak ha-

vaalanlarnda bulunan ve
5.4.2008 tarihli ve 26838 say-
l Resm Gazetede yaymlanan
Sivil Hava Ulamna Ak Ha-
vaalanlarnda Yer Alan Gayri-
shhi yerleri in yeri Ama
ve alma Ruhsatlarna likin
Ynetmelii (SHY-33A) kapsa-
m dnda kalan iyerleridir.
sktrlm stabilize dolgu compressed stabilized filling Zemin emniyet gerilmesi 0,7-
zemin ground 1,0 kg/cm olan zeminler.
snr boundary Sistemleri birbirinden ayrmak
iin kullanlan snrlandrma
izgisi.
snr ara sistemi boundary intermediate Ara sistem, iki ayr rota ya da
system idari kavramlar arasnda bilgi
iletilebilmesidir.
snr gei sahas cross border area zel operasyonel ihtiya-
lar iin uluslararas snrlarda
oluturulan geici ayrma sa-
hasdr.
silt silt Zemin snf silt ve dane b-
ykl ayrmna gre s-
nflandrlm organik olma-
yan, taneli savak ve olduka
ince (kilden daha kaba, ancak
kumdan daha kk taneli) bir
malzeme. International Soci-
ety of Soil Science tarafndan
kabul edilen ayrma gre sil-
tin dane bykl ap 0.02
- 0.002 mm arasnda deiir.
sivil hava seyrsefer civil air navigation services Birok hkmet hava seyrse-
hizmetleri organizasyonu organization (CANSO) fer hizmetlerinin salanmas
sorumluluunu sivil hizmet bi-
rimlerinden bamsz organi-
zasyonlara aktarmaktadr. Bu
organizasyonlarn byk o-
unluu direkt devlet kontro-
lnde olmakla birlikte, bazla-
r da tamamen zelletirilmi-
tir. CANSO bu organizasyonla-
rn birleerek oluturduu bir
meslek birliidir.
118
Sivil Havaclk Genel Directorate General of Civil Sivil Havaclk Genel Mdrl-
Mdrl Aviation Authority , kamu tzel kiiliine haiz,
zel bteli, Ulatrma Bakan-
lna bal bir kurulu olup, si-
vil havaclk sektrnde kural
koyma, denetleme ve yapt-
rm uygulama grevini yrt-
mektedir.
sivil havaclk gvenlii civil aviation security Sivil havacl yasad mda-
hale eylemine kar koruma
amal tedbirler ve insan ve
doal kaynaklarn birleimi.
sivil havaclk otoritesi civil aviation authority Herhangi bir uluslararas hava
sahas iinde ICAO tarafndan
sorumlu tahsis edilen ve i hat
snrlar ierisinde havaclk
kullanclarna hizmet sala-
makla ykml organizasyon.
sivil/asker koordinasyonu civil/military coordination Hava seyrsefer emniye-
ti, etkinlii ve hava sahasnn
uyumlu kullanmn salamak
iin gerekli, sivil ve askeri bi-
rimler arasndaki iletiim.
slamp (kme) slump kme. Betonun (kvamnn)
llebilen oturmas.
slot slot Dzenli bir hava trafik ak
salanabilmesi iin bir hava-
alannda belirli bir tarihte bir
hava aracnn hareketi iin kul-
lanlabilir ya da programlan-
m var ya da gidi saati.
son yaklama final approach Belirlenmi bir son yakla-
ma fixi ya da belirlenmemi
ise herhangi bir nokta ya da
fixten balayan aletle yakla-
ma usulnn bir paras ola-
rak;
a) Belirlenmi ise son kaide
dnnn (procedure turn),
esas dnn (base turn) bi-
timinde ya da racetrack usu-
lnde inbound baa dnn-
de ya da,
b) Yaklama usulnde belirti-
len son yaklama bana inter-
cept olunan noktada balar.
Havaalan civarnda; (a) niin
gerekletirilecei ya da (b)
Pas geme ynteminin bala-
yaca noktada sona erer.
119
DHM GENEL MDRL
son yaklama blm final approach segment boyutlu geometrik bir yolu
tanmlayan ve uaklarn son
yaklamada uuuna devam
etmesi beklenen dz bir hat.
son yaklama fiksi final approach fix Yaynlanm aletli alalma usu-
lnn balad nokta.
son yaklama hatt final approach course Aletli yaklama yapan bir ua-
n pisti karlamasn sala-
yan hat.
son yaklama ve kalk alan final approach and take-off Havada asl kalmaya veya ini-
(FATO) area e ynelik yaklama manevra-
snn son aamasnn zerin-
de tamamland ve kalk ma-
nevrasnn balatld belir-
li bir alan.
sorumlu kaptan pilot irket tarafndan belirlenen ve
uuun sevk ve idaresinden
sorumlu kaptan pilot veya acil
durumlarda, kaptan pilotun
grev yapamamas durumun-
da geici olarak bu grevi st-
lenecek pilottur.
sorumlu kaptan pilot karar irket tarafndan belirlenen
kstaslar dahilinde uu grev
ve dinlenme srelerinin uzatl-
mas ve/veya ksaltlmas iin
sorumlu kaptan pilot tarafn-
dan alnan karardr.
sorumlu pilot pilotin-command Uu sresi boyunca, hava
aracnn emniyet ve operasyo-
nundan sorumlu pilot.
Slot Koordinasyon Merkezi Slot Coordination Centre Koordine edilen havalimanla-
r/havaalanlar iin slot talep-
lerini deerlendiren ve tahsis
eden, tarifesi dzenlenenler
iin tarife dzenleme grevini
yrten merkezi.
stabilite stability Dayanm.
standart standard Ulusal ve uluslararas sivil ha-
vaclk otoriteleri ile yasa ko-
yucular tarafndan dokman-
te edilen, uygulanmas irket
iin de mecbur klnm olan
sistematik kurallar btndr.
standart aletli kalk standard instrument Bir uan kalkn takiben
departure (SID) havayoluna kadar izleyecei
standart hava trafik hizmet ro-
tasdr.
120
standart dn oran standard turn rate Saniyede 3 derecelik dn-

tr.
standart geli rotas standard arrival route (STAR) Bir yaklama uygulamasnda,
uan havayolundan ayrlp
ilk yaklama fiksine geliini be-
lirleyen hava trafik hizmet ro-
tasdr.
standart geodetik sistem standard geodetic system Hava seyrseferi iin temel
olacak tm enlem ve boylam-
larn lmnn yapld ka-
bul edilmi yeryz lm sis-
temidir.
standart iletim prosedrleri standard operating Kontrolrlerin sorumluluklar-
procedures nn koordine edilerek uygula-
malarn standart hale getiril-
mesi.
standart sapma standard deviation Ana deer zerinde meydana
gelen hatalarn dalmnn l-
lmesidir.
standart yer hizmetleri standard ground handling Yer hizmetleri kurulular ile
anlamas agreement hava tayclar arasnda veya
Havaalanlar Yer Hizmetleri
Ynetmelii'nde (SHY-22) yer
alan zel yetkilere dayanlarak
hava tayclarnn kendi ara-
larnda yapacaklar standart
anlama.
statik yk tayc yzey static load-bearing surface zerinde bulunan bir helikop-
terin ktlesini tayabilecek bir
yzey.
strateji strategy Belirlenen hedeflere ulaabil-
mek iin orta veya uzun vade-
li program, plan veya yntem
belirlenmesidir.
su arac portable water truck Uaklara kullanm amal te-
miz su veren ara.
su imento oran water cement ratio Taze betonda etkili su ierii-
nin, imento ktlesine oran-
dr.
su dedektr water dedector Yakt ierisinde bulunan suyu
gsteren kimyasal kapsl.
sulu kar slush Ayak burnu veya topuu ile
vurulduunda dalacak e-
kilde suya doymu kar; zgl
arlk: 0.5 ile 0.8 aras.
sper yksek frekans super high frequency 3 ile 30 GHz arasndaki fre-
kans aral.
121
DHM GENEL MDRL
srekli uu plan repetitive flight plan (RPL) Sk sk tekrarlanan, dzenli

olarak yaplan temel baz zel-
likleri benzer olan belirli uu-
lara ait bir uu plan.

artl rota conditional route Bir hava trafik hizmet yolu
veya bir parasnn zel koul-
lar altnda kullanlmas veya
planlanmasdr. artl rotalar,
aktivitenin beklenen seviyele-
ri, ilgili uu planlar gibi dei-
ik nedenlere bal olarak e-
itli kategorilere ayrlabilirler.
ist schist Mika, klorit, talk ve hornblen-
de mineralleri ieren magma-
tik veya tortul kayalarn orta
dereceli bakalama urama-
s ile oluan kaya.
phe hali uncertainty phase Bir hava arac ve yolcularnn
emniyetinden phe edilmesi-
ni gerektirecek belirsizliin var
olmas durumu.
pheli bagaj suspected baggage % 100 bagaj tarama sistemin-
de, taramadan geen ve yap-
lan inceleme sonrasnda (pat-
layc madde ve/veya dzene-
i olduu varsaylan) kirli ola-
rak ayrlan bagajlarn ulat
en son nokta.
pheli madde kullanm problematic use of Havaclk personelince bir
substances veya daha fazla uyarc madde
kullanm:
a) Kullancya dorudan zarar
verecek veya dierlerinin can-
lar, salklar ve refahn tehli-
keye atacak zarar vermesi,
b) Mesleki, sosyal, fiziksel
veya sorunlara yol aacak bo-
zulmalara veya bunlar daha
da artrmas.
T
tahditli saha restricted area Bir lkenin hkmranlk bl-
gesinde olup, iinde uu ya-
plmasnn belli artlara ba-
land sahalardr.
122
tahditsiz alan unrestricted area Bir havaalannda, genel kamu-

ya ak veya giriin baka ekil-
de tahditsiz olduu blmler.
tahmini geen toplam zaman total estimated elapsed time IFR uular iin, kalktan be-
lirli bir noktaya varncaya ka-
dar geen tahmini toplam za-
man.VFR uular iin kalktan
var havaalanna kadar geen
tahmini toplam zaman.
tahmini seyrsefer dead reckoning (dr) Yn, hz ve zaman gibi verile-
navigation ri gz nne alarak belirlenen
num tahmin ederek yaplan
seyrsefer.
takip - et arac follow-me PAT sahalarnda ynlendirme
ve kontrol hizmetlerinde kul-
lanlan zel donanml ara.
takoz ekme zaman estimated off block time Bir hava aracnn kalk ile ilgi-
li olarak harekete balayaca
tahmin edilen zamana denir.
taksi taxi Uan yerde yapt hareket
anlamndadr. Park yerinden
kalk kousuna balayana ka-
dar olan kalk taksi ve geli
taksi kavramlarn iine alan
safhadr.
taksi bekleme pozisyonu taxi holding position Taksi yapmakta olan uak ve
dier aralarn, pistten yeteri
kadar uzaklkta bekletilmele-
ri iin belirtilmi pozisyondur.
taksi yapma taxing Bir hava aracnn hava meyda-
nnda ini ve kalk koular ha-
ri, kendi motor gc ile yap-
m olduu manevraya denir.
taksi yolu kava taxiway intersection ki veya daha fazla taksi yolu-
nun birleme yeri.
taksi yolu eridi taxiway strip Taksi yolunda faaliyette bulu-
nan bir ua korumas ve ka-
zaen taksi yolu dna kan
bir uaa gelecek hasar riskini
azaltmas ngrlen bir taksi
yolunu kapsayan bir alan.
123
DHM GENEL MDRL
taksiyolu taxiway Bir kara havaalannda hava

aralarnn taksi yapmalar ve
meydann bir noktasn die-
rine balamay amalayan ta-
nmlanm yollar olup, aa-
daki blmlere ayrlr.
a) Hava arac bekleme tak-
si yolu: Apronun bir para-
s olup; hava aracna yalnzca
bekleme imkn tannan b-
lm.
b) Apron taksi yolu: Taksi yol-
lar ann bir paras olup;
hava aracnn apronu kat et-
mesine imkn veren blm.
c)Hzl taksi yolu: Pistle uygun
bir a ile balants olan ve
ini yapan hava aracnn pisti
en az igal edecek ekilde yk-
sek bir hzda terk etme imkn
veren taksi yolu.
taktik hava seyrsefer tactical air navigation system Yerde, gemide veya zel ekip-
sistemi (TACAN) manlarla tesis edilmi bir
uakta bulunan , pilota yn-
lenme ve mesafe bilgisi veren
UHF yayn yapan radyo seyr-
sefer sistemidir.
takvim calendar Bir gnn zamansal pozisyo-
nunun tantmn salayan so-
yut zamansal referans sistemi.
tam acil bekleme noktas full emergency standby point Tehlikenin nemli boyutlara
ulamas halinde kurtarma ve
yangnla mcadele ekiplerinin
uak cinsine bal olarak pist
kenarlarnda nceden seile-
rek hazrlkl olarak bekledii
yerlerdir.
tampon blge buffer zone Bir blgenin etrafndaki hava
sahasnn tahmin edilemeyen
bir gvenlik ayla korunmas.
tane ekli ve yaps particle shape and texture Tanelerin ekilsel zellikleri ve
yaps.
tanmlanamayan bagaj Bir havaalannda yolcu tara-
fndan alnmam ya da ait ol-
duu yolcu tespit edilmemi,
zerinde bagaj fii olan veya
olmayan bagajdr.
124
tanmlanm veri static data Daha nceden tanmlanm

temel bir konuyu esas alan
hava trafik hizmet fonksiyon-
larnn operasyonu konusun-
daki bilgidir.
tanml trafik known traffic Hava trafik kontrol merkezin-
ce hakknda ykseklik, pozis-
yon ve niyeti ile ilgili bilgi sahi-
bi olunan trafik.
tantma ident Uak transponder tanmlama
fonksiyonunun pilot tarafn-
dan aktif hale getirilmesi ta-
lebi. Bu, kontrolre ua ta-
nmlayabilme veya tanmlan-
m ua teyid etmede yar-
dmc olur.
tantma bikn identification beacon Belirli bir referans noktas-
nn tanmlanabilmesi iin kod-
lu bir sinyal yayan bir havac-
lk bikn.
tanker refueller Uaa yakt ikmali iin kulla-
nlan ve arkasndaki tanknda
yakt bulunan ara.
tarifesiz sefer charter flight Belirli bir dzene bal kalma-
dan tarifeli seferler dnda ya-
plan seferlerdir.
ta mastik asfalt stone mastic Modifiye edilmi asfalt.
tama gc bearing capacity Bir yapnn birim alana yapa-
ca maksimum basncnn, o
yapnn fonksiyonunu veya ya-
psal btnln bozmaya-
cak maksimum deeridir.
tama ileri komisyoncusu freight forwarder Btn tama trlerinde; se-
vkiyat, datm, depolama,
gmrkleme ve sigorta hiz-
metlerini gerekletiren, aktif
bir iletme ana sahip olan ve
anahtar teslimi lojistik hizmeti
veren organizatr kurulu.
cret karlnda kendi adna
ve bir mvekkil hesabna eya
tamay meslek edinmi olan
kurulu (Trk Ticaret Kanunu
Md:808)
tanan ton-km Uu bacaklar mesafeleri ile
yk (ton) miktarnn arpmla-
rnn toplamdr.
125
DHM GENEL MDRL
tanan yolcu-km Uu bacaklar mesafeleri ile

seyahat eden cretli yolcu sa-
ylarnn arpmlarnn topla-
mdr.
tayc dalga carrer wave Radyo haberlemesinde, bilgi
sinyalini uzak mesafelere gn-
dermek iin zerine bindirilen
yksek frekansl dalga.
tayc faz izleme GNSS carrier phase tracking GNSS Zamann bir blmnde veya
alcs receiver tmnde GNSS (Kresel Sey-
rsefer Uydu Sistemi) veri ile-
me tekniklerinin normal kulla-
nm iin gerekli bir alcdr.
tavsiye niteliindeki genelge advisory circular FAA tarafndan 14 gnde bir
(sirkler) datlan tavsiye niteliindeki
genelgeler. Uu emniyeti ile
ilgili bilgileri kapsar.
tavsiyeli advisory Kontrolrn planlamasna k
tutan, mevcuttaki veya ileri
aamadaki uygulamalarnda
kontrolr uyaran bir mesaj.
tavsiyeli hava sahas advisory airspace erisinde hava trafik tavsiye
hizmetinin saland tanm-
lanm bir yol ya da snrlar
belirlenmi bir hava sahas.
tavsiyeli yol advisory route erisinde (gzergah boyunca)
hava trafik tavsiye hizmetinin
saland tanmlanm yol.
tehdit unsurlarnn TIP - threat image projection Belirli X-ray cihazlarna ykle-
grntlenmesi nebilecek, yetkili otorite ta-
rafndan onaylanan yazlm
program. Bu program, incele-
nen gerek bir antann X-ray
grnts stne, yazlmda
yer alan tehdit maddelerinin
(rnein silah, bak, imal edil-
mi patlayc dzenekler gibi)
sanal grntlerini veya teh-
dit maddelerini ieren anta-
larn tam sanal grntleri-
ni ekrana yanstr ve X-ray ci-
haz operatrlerine sz konusu
maddeleri alglayabilme, ayrt
edebilme yetenekleri konu-
sunda annda bilgi salar.
tehlike bikn hazard beacon Hava seyrseferine olan bir
tehlikeyi belirtmek zere kul-
lanlan bir havaclk bikndr.
126
tehlike hali distress phase Bir hava arac ve iindekile-

rin, kesin ve yakn bir tehlike-
nin iinde veya acil yardm ge-
reklilii konusunda nedenlerin
varolduu durum.
tehlike ikaz nuisance warning Grevli kontrolrn grme-
mesi durumunda, uaklarn
tehlikeli gei yapacan ikaz
eden sistem.
tehlikeli madde kurallar dangerous goods regulations Tehlikeli madde snfna gi-
ren maddelerin hava yo-
luyla tanmas ile ilgili ola-
rak IATA DGR esas olmak ze-
re Tehlikeli Maddeler Tama
Ynergesi'nin, 05 Genel Esas-
lar maddesinde belirtilen di-
er kaynaklarda yer alan kural-
lardr. IATA DGR Kitab, her yl
yenilenir. Ancak, ara dnem-
lerde yaplan deiiklikler e-
itli yollarla ilgililere ulatrlr.
tehlikeli maddeler dangerous goods nsan salna, gvenliine,
malna ya da ortamna nem-
li risk arz edebilen ve MSHGP
EK-20 tehlikeli maddeler lis-
tesinde gsterilen veya Eke
gre tasnif edilen madde ya
da malzemeler.
tehlikeli saha danger area Belirli zamanlarda ierisinde
uu emniyeti iin tehlikeli fa-
aliyetlerin olduu snrlar be-
lirli sahalara denir.
teker koyma blgesi touchdown zone Pist eiinin ilerisinde bulu-
nan ve uaklarn ini srasnda
ilk temas etmesi istenilen pist
blm.
teknik blok Technical Block Hava trafiinin emniyetli, d-
zenli ve hzl akn salamak
zere hava trafik kontrol sis-
temleri ve bu sistemleri ida-
me etmekle sorumlu persone-
lin konuland yap.
teknik ini technical landing Herhangi fiziksel bir yk de-
iimi olmayan ticari sebep-
ler dndaki sebeplerle yap-
lan bir ini.
127
DHM GENEL MDRL
teknik ve operasyonel technical and operating stasyon, RDP ve FDP sistem-

monitr monitor lerinin tm mevcut durumla-
rn grebilme ve istasyonda-
ki sistemleri uzaktan kuman-
da etme imkan veren bir kon-
soldur.
telsiz telefon radiotelephony (RT) Sesli (Sesi modle edilmi tel-
siz dalgalaryla gndererek)
bilgi alveriinin temel alnd
haberleme ekli.
temdit validation Bir yetkinin veya onayn, ge-
erlilik sresi bitmeden ge-
reksinimlerin yerine getirilme-
si kouluyla, sahibine salad
imtiyazlarn daha sonraki be-
lirli bir periyoda kadar uzatl-
masdr.
temel base course Temel alt tabakas ile kapla-
ma tabakas arasna yerletiri-
len ve granlometrisi ile dier
koullar belli olan doal kum,
doal akl veya krmata ile az
miktarda balayc ince malze-
meden oluan tabakadr.
temel eitim basic training ATS ortamnda konuyla ilgili
temel bilgi ve yeteneklerin ka-
zandrlmas.
temel eitim kursu (hava SHY 66-01 Hava Arac Bakm
arac bakm personeli iin) Personeli Lisans Ynetmelii
tarafndan gerekli grlen ba-
zere SHY-147 onayl bakm
eitimi kurum veya kurulula-
rnda verilen yetkilendirilmi
personeldir.
temel kodlama kurallar basic encoding rules Temel kodlama kurallar bir tip
(LTV) uzunlama deeri kodla-
ma plan kullanr. Her bir tipin
kodlamas doru sralamada
daima bileik ierir. Bir veya
daha fazla tanmlayc olarak
adlandrlan gsterim tipi, bir
veya daha fazla uzunluk ve de-
er gsterir. Bu ierikler baz
tiplerin deeri olabilir ve TLV
formatnda kodlandrlr.
128
temel oran base rate e alnmadan nce seici s-

nava giren insanlarn poplas-
yondaki yzdesi.
temelalt subbase Tesviye yzeyi zerine serilen
ve genellikle kum, akl, ta k-
r, yksek frn crufu gibi
daneli malzemeden (gran-
ler malzeme) ina olunan ta-
bakadr.
teorik dansite teorical dansity Laboratuvarda belirlenen dan-
sitenin dansite nispetine ora-
ndr.
tercihli yaklama optional approach Pilot tarafndan talep edilir
ve uygulanr. Bunun sonucun-
da pilot "touch-and-go" (te-
ker koyup kalkma), missed
approach (pas geme), low
approach (alak gei) "stop-
and-go" (duru - kalk) veya
full stop landing (niten sonra
durma) amal yaklama yapa-
bilir.
terminal terminal Yolcularn uu ncesi ve uu
sonras ilemleri yaplan, bn-
yesinde hava ulatrma hiz-
meti ile ilgili kurulu ve kolay-
lk tesislerini bulunduran bina
veya binalar grubudur. Sivil
hava ulamna ak havaalan-
larnda, havaalan iletmeci-
si dnda yap-ilet-devret mo-
deli, kiralama ve benzeri ekil-
lerde SHT-33B Ynetmelii h-
kmleri kapsamnda, iletil-
mesi iin havaalan terminal
iletme ruhsat alnmas zo-
runlu olan ve ticari olarak faa-
liyet gsteren iyeridir.
terminal iletme kitab terminal operation manuel SHT-33B Ynetmelii hkm-
lerine gre terminal iletme
ruhsat alacak olan terminal i-
letmecilerinin hazrlamas ge-
reken ve terminalin iletimine
ynelik genel organizasyon ya-
ps, hizmet yeterlilikleri, ter-
minal zellikleri, teknik sistem
yeterlilikleri, bakm ve onarm
faaliyetleri gibi konular kapsa-
yan dokmandr.
129
DHM GENEL MDRL
terminal iletmecisi terminal operator Sivil hava ulamna ak hava-

alanlarnda havaalan iletme-
cisi dnda, yap-ilet-devret
modeli vb. ekillerde terminal
iletmecilii yapan iletme.
terminal kontrol sahas terminal control area (TMA) Bir veya daha fazla havaalan
civarnda bulunan ATS yollar-
nn birletii yerde kurulan ya-
tay ve dikey snrlar belli saha-
lardr.
ters yayn back course Konvansiyonel aletli alalma
sistemlerinde, meteorolojik
artlarn pilotun grerek refe-
rans almasn engellemesi du-
rumunda, ters yayn, localize-
ri takip eden uan piste di-
rekt yaklaabilmesi iin sa
veya sol ynl yatay ynlen-
dirilmesine yardmc olur. Ters
yayn yaklamas hassas ya da
dikey ynde yardmc olmayp
hassas olmayan yaklama ola-
rak tanmlanr. Bu yaklamada
uan alalabilecei irtifa, n
yayn ya da hassas ILS yakla-
masnda alalabilecei irtifa-
dan daha yksektir. n yayn
ile ters yayn arasndaki fark,
ters yaynda localizer uan
pozisyonuna ters olarak yayn
yapar.
tescil registration Ulusal sivil havaclk otorite-
lerince uaklarn hangi lkeye
ait olduklarnn belirlenmesi
amacyla kayt altna alnmas.
tescil devleti state of registry Hava aracnn tescilinin kaytl
olduu devlettir.
teslim alacak olan tayc receiving carrier Bir birim ykleme aracn
(ULD), transfer eden bir tay-
cdan, bir transfer noktasnda
alan bir tayc.
test rig test rig Tesiste test amal kullanlan
dzenek.
tehis etme diagnosing artlarn deimesiyle ya da
yeni bilgilerin ilenmesiyle de-
ien trafik durumunun ta-
nmlanmas ilemi.
130
ticari hava arac Ticari uu yapmak zere

SHGM tarafndan tescil edil-
mi ve performans limitleri
SHY-6A Ynetmeliinde belir-
tilen limitleri ve zellikleri ta-
yan hava aralardr.
ticari kk hava taycs Filodaki hava aralarnn top-
lam azami kalk arl 200
ton'u gemeyen tarifeli veya
tarifesiz seferler yapan ticari
hava taycsdr.
ticari uu creti karl yolcu, yk ve
posta tamak zere yaplan
uulardr.
ticari yk, ticari eya cargo Bir hava aracnda postadan ya
da kii yannda tanan bagaj-
dan ayr tanan tm mallar.
topraklama bonding Yakt ak srasnda tehlike
yaratabilecek statik elektrii
dengeleme iin yaplan ilem.
touch and go touch and go Bir uan durmadan ya da
pisti terk etmeden inii ve m-
teakiben kalk.
trafik bilgisi traffic information Bir hava aracna bilinen ya da
gzlemlenen, kendisine sorun
tekil edebilecek trafiklerin
bilgisini vermek suretiyle pilo-
tun arpmadan kanmasna
yardmc olmak iin verilen bil-
giye denir.
trafik nleme tavsiyesi traffic avoidance advice Bir ATS nitesi tarafndan, be-
lirlenen manevralarla her-
hangi bir arpmay nlemek
amacyla pilota yardmc ol-
mak zere yaplan tavsiye.
trafik tavsiyesi traffic advisory Pilota, sorun tekil edebilecek
trafiin bilgisi.
traktr tractor Uaklar ve terminal arasnda
bagaj, kargo ve posta tayan
aralar.
transfer bagaj transfer baggage ki farkl sefer arasnda nakli
gerekletirilen bagaj.
transfer eden tayc transferring carrier Bir birim ykleme cihazn
(ULD), teslim alacak olan bir
taycya, bir transfer nokta-
snda aktaran bir tayc.
131
DHM GENEL MDRL
transfer veya dolayl transit transfer or indirect transit Farkl uaklarla ya da ayn ama
yolcular passengers farkl uu numarasna sahip
uakla, 24 saat iinde havaala-
nna varp ayrlan yolculardr.
Bu yolcular varta ve kalkta
olmak zere iki kez saylrlar.
transfer yolcu transfer passenger kili uu arasnda direkt ba-
lant yapan yolcu.
transit (st gei) uu overflight Bir hava aracnn bir lke hava
sahasn, herhangi bir yere in-
meksizin katetmesidir.
transit uu transit flight Ticari sebeplerle bir ara ini
yapp yk deiimi olan uak.
transit yolcu transit passenger ndii havaalannda, bir md-
det bekledikten sonra, ayn
hava arac ile yoluna devam
eden yolcu.
trijenerasyon Elektrik, stma ve soutma-
nn birlikte deerlendirildii
sistem.
tuvenan all-in aggregate Dereden karlm, elenme-
mi veya ykanmam, olduu
gibi kullanlan kum-akl kar-
m yap malzemesi.
tm amalar iin all-purpose structured Eurocontrol tarafndan gze-
yaplandrlm Eurocontrol Eurocontrol surveillance tim veri deiimi iin gelitiri-
gzetim veri deiimi information exchange len bir standarttr.
trblans turbulence Dikine aklarla sistematik ir-
tifa deiiklikleri olmakszn
meydana gelinen salnmlar.
(hafif, orta, iddetli, ok id-
detli eitleri bulunmaktadr).
Trk Hava Kurumu Turkish Aeronautical Sportif havaclk alannda Trk
Association Genliine cretsiz havaclk
eitimi veren ve Uluslararas
Havaclk Federasyonu nezdin-
de Trkiye'yi tm sportif ha-
vack dallarnda temsil eden,
kar amac gtmeyen bir Kuru-
lutur.
Trk Hava Sahas Turkish Airspace Trkiye Cumhuriyeti Devleti-
nin egemenlii altnda bulu-
nan kara lkesi ile buna biti-
ik olan i sularn ve karasu-
larnn stnde bulunan hava
sahasdr.
132
U
uaa gre meydan uzunluu aerodrome referance field Bir uan; durgun hava, 0 pist
length eimi, deniz seviyesi ve stan-
dart atmosfer artlarnda aza-
mi kalk kitlesi ile kalkabilece-
i en az pist uzunluu.
uan tanmlanmas aircraft identification Belirlenmi koullara gre bir
uan karlkl iletiim ile
hava trafik hizmeti verebilmek
amacyla tanmlanmas.
uak aircraft/airplane Havadan ar, motor gc ile
seyreden kara, deniz veya kara
ve denize inip kalkabilen hava
aracdr.
uak alt bagaj hold baggage Bir hava aracnn yk bl-
uak akmalar aircraft confliction Belirlenmi minimum ayrma
kriterlerinin altnda, uaklar
arasnda meydana gelen kar-
lamalar.
uak itme/ekme arac tow-car Uaklarn itilmesi/ekilmesi i-
lerinde kullanlan zel dona-
nml ara.
uak kaza krm blgesi aircraft accident area Hareket sahalar ve yaknla-
rnda uak kazasnn meydana
geldii blgedir.
uak kazas aircraft accident Uan almas srasnda,
herhangi bir insann lmesi
veya ciddi bir ekilde yaralan-
mas ya da uan hasar gr-
mesi ile sonulanan kazadr.
uak krm aircraft incident Uan almas ile ilgili ola-
rak, dzeltilmedii takdirde
gvenlii etkileyebilecek olan
vakadr; kaza deildir. Krm,
bir kiinin ciddi bir ekilde ya-
ralanmas ile veya uan cid-
di bir ekilde hasar grmesi ile
sonulanmaz.
uak mrettabat belgesi landing card Uluslararas hava nakil vas-
talarnda uucu personel ola-
rak grev yapanlara ilgili otori-
te tarafndan tanzim edilen ve
grevleri sresince hava hu-
dut kaplarndan giri ve k-
larn salayan pasaport yeri-
ne geerli belgedir.
133
DHM GENEL MDRL
uak park taksi yolu Apronun, uak park yerine ge-

ii salayan taksi yolu olarak
ayrlm blm.
uak park yeri aircraft stand Bir apron zerinde, bir ua-
n park etmesi iin kullanl-
mak zere ngrlen belirli
bir alan.
uak referans baz uzunluu aeroplane reference field Sertifikalandrma otoritesi ta-
length rafndan ngrlen ilgili uak
uu el kitabnda veya uak
imalatsnn muadil verilerin-
de yer alan, maksimum onay-
l kalk ktlesinde, deniz se-
viyesinde, standart atmosfer
koullarnda, sakin hava ve s-
fr pist eimi artlarnda kal-
k iin gereken minimum baz
uzunluu. Baz uzunluu, uygu-
lanabilir olduu taktirde uak-
lar iin dengelenmi baz uzun-
luu, veya dier durumlarda
kalk mesafesi anlamndadr.
uak snflandrma numaras aircraft classification number Belirli bir standart alt zemin
iin, bir uan bir kaplama
zerindeki nispi etkisini ifade
eden rakam.
uak yakn gemesi aircraft proximity Uaklar arasnda, uluslararas
kurallarla belirlenmi ayrma
minimumlarnn altna dl-
d durumu ifade eder.
uak yaklama kategorisi aircraft approach category Uaklar iin; azami ini arl-
ndayken, ini d grnn-
deki stall (tutunamama) hz-
nn 1,3 kat hza dayandrlarak
belirlenmi kategorilerdir.
uucu ekip Hava aracnn sevk ve idare-
siyle grevli pilotlar, uu m-
hendisleri ile sertifikal kabin
ii emniyet ve dier hizmet-
lerin yrtlmesiyle grev-
li kabin ekibi ve ykleme g-
revlileri, uak tipine gre uu
mhendisi kapsamnda gerek-
tiinde seyrsefer ve radyo
operatrleridir.
134
uu flight Ayn uu numarasyla yaplan

uu safhalarnn says veya
uu safhasndaki bir uan
hareketidir.
uu ba heading (HDG) Bir hava aracnn uzunlama-
sna ekseninin gsterdii yn
olup kuzeyden derece olarak
ifade edilir.
uu bilgi blgesi flight information region (FIR) Yatay ve dikey snrlar ile ta-
nmlanm, ierisinde uu bil-
gi ve ikaz hizmeti verilen hava
sahasdr.
uu bilgi merkezi flight information center (FIC) kaz hizmeti ve uu bilgi hiz-
meti salamak zere olutu-
rulmu niteye FIC denir.
uu bilgi servisi flight information service Uularn verimli ve gvenli
(FIS) bir ekilde olmas iin, yarar-
l bilgi ve tavsiye verme ama-
cyla kurulan bir hizmet birimi.
uu eitim organizasyonu flight training organisation Pilot yetitirmek zere, kendi
uucu kadro elemanlar ile ti-
cari/genel ve sportif havaclk
faaliyetlerinde bulunmak ze-
re, ulusal ve uluslararas kural-
lar erevesinde eitim veren,
uu eitimi, sentetik uu
eitimi, teorik eitimlerinin
uyguland, personel, tesis,
uak, dokman, finans, kalite
ve kaytlarn kapsayan, SHGM
ve Milli Eitim Bakanl tara-
fndan uu okulu olarak yet-
kilendirilen eitim organizas-
yonudur.
uu ekibi flight crew Hava aracnn sevk ve idaresin-
den sorumlu pilotlar ve uu
mhendisleri ile hizmetlerden
sorumlu kabin memurlardr.
uu ekibi ibirlii Sorumlu pilot idaresinde uu
ekibinin uyumlu bir ibirlii
iinde takm olarak almas-
dr.
uu ekibi yesi flight crew member Uu esnasnda bir hava arac-
nn operasyonundan sorumlu
lisansl personele denir.
135
DHM GENEL MDRL
uu grev sresi Tek bir uu ya da uu serile-

rinden olumu bir uu gre-
vi iin, uu ekip yesinin uu
hazrl ile balayan ve ayn
uu veya uu serilerinin so-
nundaki tm uu grevlerin-
den muaf tutulduu toplam
sredir.
uu gr/ryeti flight visibility Uutaki bir uan pilot ma-
hallinden ileriye doru gr
mesafesi.
uu harekat flight operation Planlanm bir uu iin uu
ekibinin hava aracna bindii
andan motorlarn durdurarak
hava aracn sorumlulara tes-
lim ettii ana kadar geen sre
iindeki tm faaliyetleridir.
uu kayt cihaz flight recording device Hava arac zerinde takl bu-
lunan kaza ve olaylarn soru-
turulmasnda yardmc olarak
kullanlan her tip kayt cihaz-
dr.
uu kontrol flight check/calibration Konulmu toleranslar kar-
layp karlamadn belirle-
mek amacyla bir seyrsefer
yardmcsnn uuta aratrl-
mas.
uu mhendisi flight engineer Uu iletme el kitaplar gere-
ince hava aracnda bulunma-
s ve pilotlardan baka kokpit-
te grev yapmas gerekli olan
sertifikal personeldir.
uu mrettebat yesi flight crew member Uu esnasnda bir uan ha-
rekat iin gerekli grevleri
stlenmi lisansl bir mrette-
bat yesi.
uu operasyon el kitab operation manuel Uu operasyonunu belirleyen
el kitabdr.
136
uu operasyonu sreci Uu ekibinin uu operasyo-

nuna balad meydandan
grev almalar ile balayp,
uuun bitiminde de-briefing
ile ekibin gerekletirilen sefe-
ri tamamlad zaman kapsar.
uu ncesi bilgi blteni pre-flight information bulletin Uu ncesinde hazrlanan,
uu operasyonu asndan
nem arz eden geerli NOTAM
bilgisinin bir sunumudur.
uu ncesi kontrol pre-flight inspection (PIB) Bir hava aracnn amalanan
uu iin elverili olmasn te-
min etmek amacyla uu n-
cesi yaplan kontroldr (Bu
kontrol, arza giderme ilemi-
ni kapsamaz).
uu plan flight plan (FPL) Bir hava aracnn tasarlanan
uuuna ya da uuun bir b-
lmne ilikin olarak hava tra-
fik hizmet birimlerine sala-
nan zel formatl bilgi.
uu plan verisi flight plan data Uak ar ad, ini-kalk mey-
danlar, planlanan uu sevi-
yesi, planlanan uu rotas,
tahmini var zaman gibi bilgi-
lerin genel terimle ifade edil-
mesi.
uu pozisyonu monitr flight position monitor Hava trafik kontrolrne uu
(izleme sistemi) aamasndaki rota deiiklik-
lerini grme, mdahale etme,
gerektiinde tavsiyede bulun-
ma imkan salayan bir sistem.
uu ryeti flight visibility Uutaki hava aracnn kokpi-
tinden ileriye doru olan g-
r mesafesidir.
uu seviyesi flight level (FL) 1013.25hPalk referans ba-
sn yzeyi ile ilikili olarak be-
lirlenmi sabit atmosferik ba-
sn yzeyleridir. Bu yzey-
ler birbirlerinden, belirlenmi
(sabit) basn aralklar ile ay-
rlr.
137
DHM GENEL MDRL
uu simlatr flight simulator Belirli bir hava arac tipinin

kokpitindeki mekanik, elekt-
rik, elektronik ve benzeri hava
arac sistem kontrol fonksi-
yonlarn ve uu ekibi ye-
lerinin ortamn aynen yans-
tan ve hava arac tipinin per-
formans ve uu zelliklerinin
gereindeki gibi uyguland
cihazdr.
uu sresi (blok sre) flight duration (block time) Bir hava aracnn kalk yap-
mak maksadyla, kendi gc
ile veya harici bir g uygu-
lanmak suretiyle ilk hareke-
tine balama anndan, uu-
un veya grevin sonunda tam
olarak durarak yolcu, yk veya
dier muhteviyat indirme ve/
veya bindirme amacyla kendi-
sine tahsis edilen park yerine
gelme anna kadar geen top-
lam sredir.
uu sresihelikopter Helikopterin pervane palleri-
nin dnmeye balad andan,
uu sonunda park yerinde
motorunu durdurarak perva-
ne pallerinin durduu ana ka-
dar geen toplam sredir.
uu veri eleme sistemi flight data processing system Uu planlarndan gelen bilgi-
(FDPS) lerin kullanmyla, hava trafik
kontrolrlerinin strip alma, ra-
darda etiket takibi, ulusal sa-
vunma gereklilikleri vb. konu-
larnda etkin olarak kullanabi-
lecekleri bir sistem.
uu veri kayt sistemi flight data recorder (FDR) Bir uu hakkndaki gerekli pa-
rametre ve teknik bilgileri ka-
yt eden cihazdr.
uu verisi flight data Uaklarn karlamalarnn
belirlenip, kontrolrn nce-
den planlama yapmasna im-
kan salayan uula ilgili genel
bilgileri kapsar.
138
uua elverili gn says Aada belirtilen gnler hari

belirtilen yl iinde hava ara-
cnn uua elverili olduu
gnler toplamdr.
- Hava aracnn son ticari
amal uuu ile hizmetten al-
n arasnda geen gnler
- Hava aracnn byk kaza ve
tadilat nadaniyle hizmet d
olduu gnler
- Hava aracnn bakalarnn
tasarrufunda olduu gnler
- Hava aracnn hkmet emri
veya ilgili mevzuat gerei ti-
cari uua elverili olmad-
gnler
Bunlarn haricindeki tm d-
er gnler bakm ve onarm-
da olmak zere hava aracnn
uua elverili gnler toplam-
na dahil edilir.
uutan sorumlu renci rencinin sorumlu pilot ol-
pilot duu, uu retmeninin sa-
dece renciyi kumandada
gzledii ve uu kontrol-
ne mdahalede bulunmad
uu sresidir.
ultra yksek frekans ultra high frequency (UHF) 300 Mhz ile 3 Ghz arasndaki
frekans aral.
ulusal yetkili otorite national authority Ulusal sivil havaclk kurallar-
nn idamesi, uygulanmas ve
gelitirilmesi, bu konu ile ilgi-
li yeni politikalarn belirlenme-
si ve tedbirlerin alnmas, ilgi-
li uluslararas standartlar ve
tavsiye edilen uygulamalarnn
yerine getirilmesi ile kurumlar
arasnda koordinasyonun sa-
lanmasndan sorumlu ve yet-
kili olan kurulutur.
139
DHM GENEL MDRL
Uluslararas Havaalanlar Airports Council International Merkezi Cenevrede bulunan

Konseyi (ACI) havaalan ileticileri mesleki
birliidir. Ticari amal olma-
yan organizasyon 170 lke-
den 1400 havaalann temsil
etmektedir. Havaalanlar ile-
ticileri ve ticari partnerleri ara-
sndaki birliktelii oluturmak,
havaalan iletmeciliinin ge-
litirilmesi, yeler arasnda or-
tak politikalarn belirlenmesi
iin almak ve havaalan uz-
manlar ve yneticileri iin ge-
rekli bilgilerin yaynlanmas
konseyin amalar arasndadr.
Uluslararas Hava Tamacl International Air Transport Bu birlik 1945 yl Nisan aynda
Birlii Association (IATA) Kba da kurulmutur. Bugn
130 farkl lkeden 230 yesi
bulunmaktadr. Hava tama-
clnn gvenilir, ekonomik
ve dzenli yaplabilmesi, hava
ticaretinin gelimesi ve ilgili
problemlerin zlmesi, ICAO
ve dier uluslararas organi-
zasyonlarla ibirlii salamak
birliin hedefleri arasndadr.
uluslararas havaalan international airport lgili devlet tarafndan, lke-
sindeki uluslararas hava ula-
m iin var ve kalk meyda-
n olarak belirlenen ve iinde
gmrk, g, salk, hayvan ve
bitki karantinas ile benzeri i-
lemlerin yapld herhangi bir
havaalandr.
Uluslararas Havayolu Internatioal Federation Of Uluslararas alanda pilotlarn
Pilotlar Dernekleri Airline Pilots Associations organize olabilmesi ve kar-
Federasyonu (IFALPA) laacaklar problemlere ortak
zm bulunabilmesi amacy-
la 1948 ylnda kurulan fede-
rasyon.
Uluslararas NOTAM Ofisi International NOTAM Office Uluslararas NOTAM dei to-
kuu iin bir Devlet tarafndan
grevlendirilen ofis.
uluslararas radyo telefon mayday kez tekrar edilir, ok yakn
Tehlikeli Durum sinyali ve ciddi bir tehlike ve acil yar-
dm gerektiini gsterir.
140
Uluslararas Sivil Havaclk International Civil Aviation Uluslararas sivil havacln

rgt Organization (ICAO) gvenli ve dzenli bir ekilde
bymesini salamak, barl
amalara ynelik uak tasar-
m ve iletmesini tevik etmek,
sivil havaclk iin havayollar,
havaalanlar ve hava seyir te-
sislerinin geliimini destekle-
mek, uluslararas kamuoyu-
nun gvenli, dzenli, verim-
li ve ekonomik hava tama-
cl ihtiyalarn karlamak
amacyla 1944'de Birlemi
Milletler'in bir kuruluu olarak
kurulan ve halen almalarna
devam eden, Trkiye'nin de
ye olduu bir rgttr.
uyar warning Bir hareketin tannma ve do-
rulanma ilemlerinden olu-
an haber verme sistemidir.
uyar hizmeti alerting service Bir uak iin arama kurtarma
hizmeti gerektiinde ilgili ku-
rululara bilgi vermek ve iste-
nildiinde bu kurululara yar-
dmc olmak amacyla verilen
hizmet.
uydu seyrsefer ve kresel satellite navigation and global Uaklarda bulunan bu tekno-
pozisyonlama sistemi positioning system loji hava trafik kontrol nitesi-
nin tavsiyesi olmakszn direkt
rotalarda uabilmeyi sala-
maktadr. Fakat uaklarn ken-
di ayrmalarn salamak iin
kullanlmamaktadr.
uydu veri birimi satellite data unit Uak seyrsefer sisteminde
bulunan cihazlarla ortak y-
zeyde alan uak yer istasyo-
nu sisteminin merkezini olu-
turan veri birimidir.
uygulama hava trafik executive ATCo Planlama kontrolr ile eg-
kontrolr dm halinde ATC operasyonla-
rn yerine getiren, radyo - te-
lefon iletiimini yrterek so-
rumluluk sahasndaki uakla-
rn aktif olarak kontrolnden
sorumlu lisansl veya derece-
li hava trafik ba kontrolr
veya kontrolrdr.
141
DHM GENEL MDRL
uygun hava trafik hizmetleri appropriate air traffic Belirlenmi hava sahas ieri-
otoritesi services authority sinde hava trafik hizmetlerinin
salanmas konusunda yetki-
li otorite.
uygun konaklama tesisi Uucu ekiplerin grev sonra-
s kesintisiz istirahatlerinin g-
vence altna alnd, dinlen-
me, barnma ve beslenme or-
tamnn elverili olduu, ilgi-
li otorite tarafndan uu em-
niyet gereklerinin st seviye-
de yerine getirilebilmesi iin
gerektiinde denetlenerek uy-
gun grlen, havayolu irke-
ti tarafndan belirlenen tesis-
lerdir.
uyumazlk verileri conflict data u bilgileri ierir: Uyumazlk
tanmlamas, tipi ve iddeti.
Uzmanlar Kurulu board of experts Eitim, Aratrma ve Denetle-
me Uzmanlar Kurulu.
uzun menzil uuu long haul flight Bir uu grev sresi iinde, 4
saatten daha fazla zaman dili-
mi geilen uu veya tek inili
uu iin 8 saat veya daha faz-
la yaplan uu; iki inili uu-
larda ise uulardan en az bi-
risinin sresi 6 (dahil) saati ge-
en ve bu iki uuun sreleri
toplam 8,5 (dahil) saati geen
bir uu grevidir.

cretli yolcu Normal tarifeli cretinin en
az % 25'ini deyerek seyahat
eden yolcudur.
(3) ay three (3) months Birbirini takip eden 90 (dok-
san) gndr.
eksenli skma deneyi triaxial compression test Zeminlerin efektif skma da-
yanmlarnn belirlenebildii
bu deney yntemi; Sabit hc-
re basnc altnda, izotropik
konsolidasyon ve artan ekse-
nel deformasyon koullarnn
salanarak, rnein sktr-
larak makaslanmas ilemleri-
ni kapsar.
nokta yklemesi third-point loading Betonun ekme dayanmnn
belirlenmesi amacyla yaplan
deneydir.
142
nite eitim ve Hava seyrsefer hizmet sala-

deerlendirme plan yc kurulu tarafndan hazrla-
(SHY 65-01) nan, bir hava trafik kontrol-
rnn dzenli olarak tamam-
lamas gereken, olaanst
durumlar da ieren teorik ve
pratik eitim ve deerlendir-
me plandr.
nite eitim ve CNS/ATM teknik hizmet sa-
deerlendirme plan (SHY-5) layc kurulu tarafndan ha-
zrlanan ve SHGM tarafndan
onaylanan, bir ATSEP lisans-
l personelin dzenli olarak ta-
mamlamas gereken tazeleme
ve olaanst durumlar da
ieren teorik ve pratik eitim
ve deerlendirme plandr.
nite onay Hava seyrsefer hizmet sa-
layc kurulu tarafndan hava
trafik kontrol lisansna ilenen
ve derecenin geerli olduu
nite, sektr veya alma po-
zisyonlarn belirten yetkilen-
dirmedir.
s bakm Hava aracnn hangar ve atl-
ye meknlarnda onaylanm
standartlara gre yeniletir-
me, onarm, para deitirme
veya hasar giderimlerinin bir-
likte veya ayr yaplmasdr.
st hava kontrol merkezi upper air control centre Yksek irtifa deerlerinde ta-
nmlanan bir hava sahasnda-
ki uaklarn ayrma sorumlulu-
unu stlenmi bir hava trafik
kontrol birimidir.
V
vale park hizmeti valet parking services Ara parketme hizmeti.
validasyon Yabanc lkelerce ICAO Ek-1e
gre dzenlenmi lisanslarn
Trk tescilli hava aralarnda
kullanmnn geerli klnma-
sdr.
var meydan arrival aerodrome Bir uan ini yapt havaa-
landr.
var yedek meydan destination alternate ni iin nceden dnlm
havaalanna iniin mmkn
olmad veya tavsiye edilme-
dii hallerde uaklarn kulla-
nabilecei havaalan.
143
DHM GENEL MDRL
varyant version B737400/500/600 gibi ayn

hava arac tipinin deiik mo-
delleridir.
veri data Kavramlar, talimatlar ve bilgi-
lerin, haberleme ve akla-
malar iin uygun formata ge-
tirilmi hali.
veri elikisi conflict data elikili veri (veri elikisi): e-
likili tanmlama (tanmlama
elikisi); elikili tip (tip e-
likisi); havaarac elikisi (e-
likili havaarac) veya zel kul-
lanm hava sahas ihlali, veya
kullanlabilir en dk uu
seviyesinin altna alal (al-
alma), veya nominal yollarn
kesiimini (kesimesi); karma-
a derecesi (dzeyi); havaara-
c veri elikisi veya zel kul-
lanm hava sahas veri ihla-
li, veya kullanlabilir en dk
uu seviyesi verisi altna al-
al; veya nominal yollar kesi-
im verisi.(Orta vadeli akma
verisi-MTCD)
veri giri balants on-line input Gncel operasyonel evreyle
direkt balantl olarak siste-
me ya da uygulamaya bilgi gi-
rii salanmasdr.
veri haberlemesi Hava trafik ynetimi kapsa-
mnda yer alan tm veri ha-
berleme sistemleridir.
veri hatt data link Terminaller arasnda veri ile-
tiimine olanak salayan ba-
lant.
veri hatt haberlemesi data link communication Mesajlarn veri hatt vastasy-
la gnderilip alnd bir ileti-
im eklidir.
veri kalitesi data quality Bir verinin, kullanclar iin
doruluk, btnlk ve zm-
sellik asndan belirlenen ge-
reklilikleri karlamas /sala-
mas amacyla belirlenen g-
venlik derecesi /seviyesi.
veri modeli data model Veri tabannda, veri zellikleri-
ni ve ilikilerini ieren kavram-
sal yap.
144
VFR hava arac VFR aircraft Uuunu grerek uu kuralla-

rna gre yapan hava arac.
VFR artlar VFR conditions Grerek uu kurallarna gre
uu iin belirlenmi mini-
mum deerlere eit ya da bu
deerlerden daha iyi hava du-
rumu koullar.
VFR uu VFR flight Grerek uu kurallar uygula-
narak yaplan uu.
VHF veri hatt VHF data link Hava arac ve yer istasyonu
arasnda VHF frekans bandn-
da yaplan veri iletiim hatt.
VHF veri hatt mod 4 VHF data link mode 4 VHF bandnda alan bir
ADS-B veri hattdr.
vibrasyon vibration Titreim.
vibrasyonlu silindirle filling ground compressed Zemin emniyet gerilmesi 1,0-
sktrlm dolgu zemin with vibration cylinder 1,5 kg/cm olan zeminler.
viskozite viscosity Kimyasal maddelerin kvamll-
n ifade iin kullanlan bir te-
rim olup, o maddenin akmaya
kar gsterdii direncin bir l-
sdr.
VOR VOR (VHF omnidirectional Pilota; manyetik kuzeye gre
radio range) uan ynn ve seilen bir
radyale gre pozisyonunu bil-
diren VHF bandnda yayn ya-
pan yer tabanl seyrsefer yar-
dmc cihazdr.
VOR-DME nitesinin referans VOR/DME facility reference VOR/DME nitesinin yerinin
noktas point uzunlamasna/yanlamasna
koordinatlarnn belirlenmesi.
W
Wet-Lease Anlamas Bir hava aracnn, mrettaba-
t ile birlikte kiralanarak, ki-
raya veren kuruluun iletme
ruhsat kapsamnda iletildi-
i kira anlamasdr. Normal
artlarda uan ACMI (Airc-
raft, Crew, Maintenance, Insu-
rance) bazda kiralanmas veya
kiraya verilmesi olup, uak ki-
racnn ticari kontrol altnda,
kiracnn havayolu kodu ve tra-
fik haklar kullanlarak iletilir.
145
DHM GENEL MDRL
Y
yabanc hava taycs foreign air carrier Herhangi bir yabanc devlet
otoritesinden iletme ruhsat
alm bulunan iletmeciler.
yabanc madde hasar foreign object damage (FOD) Havaalan veya havayolu per-
soneli ile uaklarn zarar gre-
bilecei, uaa veya yakn ev-
resine ait olmayan nesnedir.
ya precipitation Atmosferden yeryzne d-
en sulu btn yalar (ya-
mur, dolu, kar ) ifade eder.
yaknsama ve uygulama convergence and Ulusal ve ok uluslu btnle-
program mplementation programme me planlarnn ilerleyiini iz-
(CIP) leme ve koordine etmek iin
kullanlan Avrupa Hava Trafik
Kontrol Uyumluluu ve B-
tnleme Program organizas-
yonudur.
yakt hidrant fuel hydrant Uaa hzl ve yksek miktar-
da yakt ikmal edebilmek ze-
re kurulmu yer alt yakt boru
sistemi.
yaklama kontrol approach control (APP) Bir veya daha fazla havaalan-
n kapsayan bir saha ierisin-
de ini, kalk trafiklerine hiz-
met veren, trafiklerin son yak-
lamaya kadar gerekli ayrma-
larndan sorumlu olan birim.
yaklama kontrol hizmeti approach control service ni/kalk yapan kontroll tra-
fiklere salanan hava trafik
kontrol hizmetidir.
yaklama kontrol ofisi approach control office Havaalanna ini yapan kont-
roll uulara hava trafik kont-
rol hizmeti salamak iin tesis
edilmi nite.
yaklama msaadesi cleared approach Bir pilotun aletli bir yaklama
uygulamas iin ATC tarafn-
dan msaadelendirilmesi. Ge-
rekli olduunda yaklama m-
saadesi iinde, bir msaade
ve dier ilgili bilgilerin olduu
aletli yaklama eidi salanr.
yaklama radar terminal approach radar Yaklama sahas iin kullan-
(TAR) lan gzlem radar 60 NM (110
km) ile snrl bir menzile sa-
hiptir.
146
yaklama ve ini kazalarnn approach and landing FAA yesi CAST [Commercial
azaltlmas accident reduction Aviation Safety Team] tarafn-
dan belirlenen, etkili uu ka-
bin eitimi yoluyla emniyet
kazanmlar iin yaplan yk-
sek potansiyelli bir kaza analiz
giriimdir.
yalanc derz dummy joint Yalanc derz ngrlen nokta-
larda sonradan kesilen derzdir.
Yalanc derz iin gerekli derin-
lik ve genilik; inaat derzlerin-
de geerli olan llerle ayn
artlardadr.
yalnz uu sresi Bir renci pilotun uu esna-
snda tek bana bir hava ara-
cnda bulunduu uu sresi-
dir.
yan rzgar crosswind Bir uan takip ettii rotaya
ya da kullanlan piste paralel
olmayan 90 derecelik dik rota-
da esen rzgar yn.
yan rzgar bileeni crosswind component Piste 90 derece dik ayla esen
rzgar bileeni.
yangn hidrant Su dolum hatt.
yanl ynlendirilmi bagaj mishandled Kastsz olarak ve istenme-
yen nedenlerle yolcu veya ka-
bin ekibinden ayrlan veya yol-
cunun gittii yerden baka bir
yere gnderilen bagajdr.
Yap-let-Devret Build-Operate-Transfer (BOT) Yap-let-Devret Modeli, bir
kamu hizmeti veya faaliye-
ti iinin sabit bir fiyat zerin-
den, tm giderleri zel teeb-
bs tarafndan karlanarak,
yatrm yaplan lkenin reti-
len mal ya da hizmetleri satn
alma garantisi altnda proje-
lendirilmesi, finanse edilmesi,
ina edilmesi, korunmas ba-
km ve karnn gerekletiril-
mesinden sonra tesisin ve y-
netiminin bedelsiz olarak ilgi-
li kamu kurum ve kurulular-
na devir ve teslimini salayan
modeldir.
yardm uuu relief flight Yiyecek, tbbi malzeme gibi
konularda veya acil bir durum
halinde insani amalara yne-
lik yaplan blgesel veya ulus-
lararas yaplan uular kap-
sar.
147
DHM GENEL MDRL
yasak saha prohibited area Bir devletin topraklar veya

kara sular ierisinde olan ve
uu yaplmas yasaklanm,
hudutlar belirli hava sahas-
na denir.
ya beton fresh concrete Beton agregalar, imento, su
ve katk maddeleri kartrl-
dktan sonra dkme hazr
hale getirilmi taze beton.
ya birim arlk wet unit weight Agrega yaklak 15 saat suda
bekletilip, daneler iindeki
boluklar tamamen suyla dol-
duktan sonra belli bir scaklk-
ta ve birim hacimdeki agrega-
nn havadaki arlnn, ayn
scaklk ve hacimdeki hava-
s alnm saf suyun havadaki
arlna orandr.
yatay ayrma lateral separation Farkl rotalar veya farkl cora-
fi blgelerde uan ayn irtifa-
daki uaklar arasndaki yatay
mesafe.
yayn broadcast Mode S sistemi araclyla, il-
gili mesajlarn kapsama alan
iindeki tm uaklara gnde-
rilmesine izin verir.
yayn alt a broadcast subnetwork Yayn alt alar, kk bir co-
rafi alan iinde IS ve ESleri
yksek bilgi ortamlaryla bir-
birine balamak iin kullanlr.
yaynn bozulmas jamming Uan radar zerine grn-
mn veya radyo haberle-
me/seyrseferinde yaylm/
kabulun bozan elektronik
veya mekanik parazit.
yedek ekip Planlanan uu harektnn d-
nda muhtemel bir uu veya
nbet grevine ekip temin
edebilmek iin, iletme tara-
fndan tespit edilecek gn ve
saatte greve balamak ze-
re, kendi ikametghnda veya
uygun konaklama tesisinde is-
tirahat ederek bekleyen uucu
ekibidir.
148
yedek ekip grev sresi Uucu ekiplerin, Ortaklktan

ald talimat zerine, plan-
lanan uu harektnn dn-
da muhtemel bir uu istei-
ne ekip temin edebilmek iin
tespit edilen gn ve saatlerde
balayan, bekleme sresi ilgili
kalk zaman dilimindeki uu
grev sresi karl olan s-
redir.
yedek kalk havaalan take-off alternate Bir hava aracnn, kalktan az
sonra gerekebilecek ve kalkt
(ayrld) havaalann kullana-
mayacak olmas durumda ine-
bilecei yedek havaalan.
yedek meydan alternate aerodrome Bir hava aracnn uu plann-
da belirttii gidi havaalan-
na gidemedii veya iniine izin
verilmedii durumlarda ini
iin kullanaca ikinci bir hava-
alandr.
yedek yol boyu havaalan enroute alternate Yol boyunda uarken olaan-
d ya da olaanst (emer-
censi) bir durum geirdikten
sonra bir hava aracnn inebi-
lecei yedek havaalan.
yedekte bulunma stand by Bir hata durumunda temel g-
revleri zerine alan yedek sta-
t tanmdr.
yenileme eitimi refresher training Operasyona ynelik gemi ve
gncel bilgilerin yenilenmesi .
yer belirleyici locator Son yaklamada bir yardm-
c olarak kullanlan bir LM/MF
NDB.
yer gr ground visibility Bir havaalannda yetkilendiri-
len rasat ya da otomatik sis-
tem tarafndan lm yapla-
rak bildirilen mesafeye denir.
yer g nitesi (jenaratr) ground power unit Dardan salanan harici
elektrik kayna.
yer hareket radar surface movement radar Havaalan ierisinde hava ta-
(SMR) t ve dier tm tatlar ieren
hareketli cisimleri belirleyen
ve bunlar kontrol kulesindeki
radar gsterge ekranna akta-
ran radar cihazdr.
149
DHM GENEL MDRL
yer hizmetleri el kitab ground operation manual Yer iletme operasyonuna y-

nelik ulusal ve uluslararas ku-
rallar ile irket standartlarnn
bir araya getirildii, OM-PART
A'nn bir paras olan operas-
yon el kitabdr.
yer hizmetleri kuruluu ground handling company Havaalanlar Yer Hizmetleri
larnda yer hizmetleri yapmak
zere alma ruhsat alan zel
hukuk tzel kiilii statsn-
deki kurulular.
yer klavuzluu/marshalling aircraft marshalling PAT sahalarnda ua yana-
trma, yer klavuzluu hizmeti.
yer kontroll yaklama ground controlled approach Daha ok askeri amal kulla-
nlan yerden radar yardmy-
la bir uan yaklama ve ini-
ini yapmasna yardmc olan
sistem.
yer radar ground radar Sisli havalarda kullanlan, ha-
vaalanna yerden gr imka-
n salayan radar sistemi.
yer seviyesi heliportu surface level heliport Yer ya da deniz, gl gibi su ze-
rine yerletirilen heliportudur.
yer veri hatt ilemcisi ground data link processor Yer-hava arasnda bilgi iletii-
minin hatlar araclyla sa-
lanmas.
yeralt suyu groundwater Yzeyalt suyu.
yeralt suyu havzas groundwater basin Byk tek bir akiferi veya bir-
biriyle balanm ve karlk-
l iliki iinde bulunan, sular
ortak bir tahliyeye akan ve bir
yeralt suyu ayrm izgisi ile s-
nrlanan eitli akiferleri ie-
ren fizyografik birim.
yeralt suyu seviyesi groundwater level Bir akifer su tablasnn veya
piyezometrik yzeyinin belirli
bir yer ve zamandaki kotu.
yerel otorite local authority Havaalanlarnda gvenlik ted-
bir ve tertiplerinin gelitirilme-
si ve uygulanmasndan sorum-
lu olan Mlki dare Amirini
(MA).
yerel/mahalli trafik local traffic Havaalan trafik paterninde,
kulenin gr alan iinde, ye-
rel alma sahalarndan gelen
veya bu sahalara giden, hava-
alannda aletli yaklama al-
mas yapan uaklarn tm.
150
yerli hava taycs local air carrier 2920 sayl Trk Sivil Havaclk
Kanunu ve bu kanuna ilikin
olarak karlan ynetmelik-
lerde istenen artlar salaya-
rak Ulatrma Bakanlndan
letme Ruhsat alm bulunan
iletmeciler.
yetenek skill/ability Bir i iin gerekli niteliklerin
bulunmas.
yetenek testleri ability tests Bilgisayar aracl ile veya ya-
zl olarak farkl konulardaki
yeteneklerin snanmas. (r-
nek, hafza, dikkat, sezgi,
boyutlu dnebilme kabili-
yetleri).
yeterlik eitimi (SHY-5e Alnacak dereceye bal olarak
gre) takip edilecek alanlarda (ha-
berleme, seyrsefer, radar ve
bilgi ilem) gerekli bilgi ve be-
cerilerin kazanlmas amacyla
verilen eitimdir.
yeterlilik competence Personel veya personel grup-
lar arasnda ortaya kan bil-
gi, yetenek ve yapabilirlik du-
rumudur.
yeterlilik kontrol (uak Bir adayn yetkilerinin temdi-
pilotu lisans iin) di ya da yenilenmesi iin, ge-
rektiinde szl snav da kap-
sayacak ekilde uu yetenek-
lerini kontrol pilotuna sergile-
mesidir.
yeterlilik konusunda kuku Bir hava aracnn gvenliini
tehlikeye sokan bir olaya veya
kazaya karan, yeterlilik gz-
lem srecinde, derece gerekli-
likleri ve mesleki adan yeter-
li bulunmayan veya ilgili ni-
tenin eitim ve deerlendir-
me usullerine uymayan veya
ilgili nitenin eitim ve deer-
lendirmeleri sonucunda baa-
rl olamayan personelin duru-
mudur.
yeterlilik llendirmesi efficiency measurement Girdi-kt oranlarn sonulan-
dran llendirme nitesi.
151
DHM GENEL MDRL
yetkilendirme belgesi (hava SHY-145 veya SHY-M onayl

arac bakm personeli iin) bakm kuruluunun SHY-66 li-
sans sahibi personeli SHY-145
veya SHY-M hkmlerine uy-
gun oarak hangi hava arac tipi
veya tiplerinde ve hangi bakm
ilerinde yetkilendirdiini gs-
teren belgedir.
yetkili acente Bir iletmeci ile alan ve kar-
go, kurye, ekspres koli veya
postalara ilikin olarak yet-
kili otorite tarafndan kabul
edilen veya istenen gvenlik
kontrollerini salayan acente,
nakliyeci veya dier kurulu.
Kargo, kurye, ekspres paketler
veya posta ile ilgili olarak yet-
kili otoritece kabul edilen ya
da istenen gvenlik kontrolle-
rini salayan bir acente, yk
sevkiyats veya bir iletmeci
ile i yrten herhangi bir di-
er oluum.
yetkili posta kurumu /idaresi Bir hava taycs ile alan
ve postaya ilikin olarak yetki-
li otorite tarafndan kabul edi-
len veya ngrlen gvenlik
kontrollerini salayan yetkili
posta kurumu / idaresi.
yl year Bir takvim yldr.
yllk eitim program annual training program Havaclk kurulularnn yl ie-
risinde personele verecekle-
ri eitimleri, eitim tarihlerini,
vb. hususlar ieren onaylan-
m program.
yol aamas en-route Kalk noktas ile biti aamas-
na kadar seyrsefer operasyo-
nunun bir safhas.
yol aamas hava sahas en-route airspace Trmanma, dz uu veya al-
alma aamasndaki uulara
hava trafik hizmetinin salan-
d terminal sahalar dnda
tanmlanm hava sahas.
yol d off course Uan rapor ettii pozisyonun
veya radarda grld nok-
tann, hava trafik kontrol ni-
tesinin ua serbest kld yol
dnda olmas durumunu ifa-
de eder.
152
yol dna vektr off-route vector Uan manialardan korun-

mas salanarak, hava trafik
kontrol nitesi tarafndan n-
ceden serbest klnd yol d-
na vektr edilmesini ifa-
de eder.
yol dilimi route segment Uu planndaki arka arkaya
gelen iki belirli nokta ile belir-
lenmi uulacak yolun bir b-
lm.
yol gsterici marshaller Uaklarn park etmesi esna-
snda, zel iaretlerle anlama
yntemiyle pilotu ynlendiren
grevli.
yol hatt zerinde on- course Uan tam olarak yol merkez
hatt zerinde olduunu ifade
eder. Radar yaklamas yapan
pilot iin son yaklama hatt
zerinde olduu bilgisini ifa-
de eder.
yol kontrol merkezi area control center (ACC) Yetkisi dahilindeki kontrol bl-
gelerindeki kontroll uula-
ra hava trafik kontrol hizme-
ti vermek zere oluturulmu
bir nite.
yol noktas way-point Saha seyrsefer yolunu (area
navigation route) ya da saha
seyrseferi yapan bir hava
aracnn uu yolunu tanmla-
mak iin kullanlan belirtilmi
bir corafi konum.
yol seim listesi routing table Bir mesajn gidecei kanal yo-
lunu belirler. Eurocontrol tara-
fndan gncellenir.
yolcu passenger Sivil Havaclk Kanununun
107nci maddesine gre d-
zenlenen yolcu tama szle-
mesi kapsamnda seyahat et-
mek amacyla uu ve kabin
ekibinden farkl olarak hava
aracnda bulunan veya bu
amala kontrol (check in) ile-
mini yaptrm olan ahstr.
yolcu beraberindeki bagajlar Uakta tanmas kabul edilen
ve sz konusu bagajn check-in
ilemini yapan yolcunun ba-
gajla birlikte ayn uakta bu-
lunduu bagajlardr.
153
DHM GENEL MDRL
yolcu merdiveni passenger stairs Yolcu ve personelin uaa inip

binmesini salayan ara.
yn bearing Pusulada yn.
yk load Posta ve bagaj dnda, uak-
ta tanan yktr. statistiksel
amalardan dolay yke btn
kargolar dhil edilmektedir.
Kanunun 110uncu maddesi-
ne gre dzenlenen yk ta-
ma szlemesi kapsamnda ta-
ycnn sorumluluuna dev-
redilen yktr.
yk ua cargo aircraft Ticari eya/mal tayan hava
arac.
ykleme arac high loader Kontayner ve palet ykleme-
sinde kullanlan ekipman.
ykleme grevlisi Uu iletme el kitab gerein-
ce hava aracnn belirtilen ku-
rallara gre yklemesini ve
boaltmasn yapan sertifikal
personeldir.
yksek frekans high frequency (HF) 3 ve 30 MHz arasndaki fre-
kanslarn btn.
yksek nokta high point Hidrant boru hattnn en yk-
sek noktas.
yksek seviye bilgi balant high level data link control Mevcut radarlarmzdan ge-
kontrol len datalarn formatdr. Mev-
cut RDP ve FDP sistemlerimiz
bu formattaki radar datasn
tanr ve iler.
ykseklik height Bir nokta, seviye ya da nokta
olarak kabul edilen bir cismin
referans olarak alnan yere
olan dikey mesafesine denir.
ykseltilmi heliport elevated heliport Kara zerinde ykseltilmi bir
yap zerinde bulunan bir he-
liport.
yzey referans bilgisi geodetic datum Global referans sistemine gre
yerel referans sisteminin yer-
leim ve oryantasyonunun
tanmlanmas amacyla gerek
duyulan azami parametreler
btn.
yzeyden referansl earth referenced navigation Yzeysel seyrsefer kaynana
seyrsefer bal olup, tek siteye bal ol-
mayan seyrsefer.
154
Z
zahiri zgl arlk apperent specific weight Belli scaklk ve birim hacim-
deki geirimsiz agrega numu-
nesinin havadaki arlnn,
ayn scaklk ve hacimdeki ha-
vas alnm saf suyun havada-
ki arlna orandr.
zaman seyrseferi time navigation Seyrsefer boyutuna zaman
faktrnn de katlarak 4 bo-
yutlu olarak kullanlmasdr.
zayf beton lean concrete Havaalanlarnda temel yerine
dklen dk dozlu beton.
zemin mekanii soil mechanics Zemin kitlelerinin, i zemin
mekanii ve d kuvvetler al-
tndaki statik permeabilite ve
dinamik dengelerini inceleyen
bir bilim daldr.
zift pitch Ham katrann destilasyon ba-
kiyesi.
zihinsel yetenekler mental abilities Karar verme, uygulama, alg-
lama ynteminin ve kapasite-
lerinin zihinsel olarak var ol-
mas.
zorunlu olarak vazgeilen balked landing Minumum karar irtifa/yksek-
(balked) ini lii (OCA/H)nin altndaki her-
hangi bir noktada beklenme-
dik bir ekilde vazgeilen bir
ini manevras.
zorunlu rapor noktalar compulsory reporting points Uaklarn zerinden geerken
rapor etmesi zorunlu olan bir
seyrsefer yardmcs ya da fix
olarak belirlenmi noktalar.
155
2.BLM
NGLZCE TERMLER
TERM TRKE TRKE ANLAMI
A
AB initio training for ATCOs kontrolr adaylarna verilen Konu ile ilgili deneyimi olma-
balang eitimi yan adaylara, teorik yeterlilik
kazandrabilmek iin verilen
temel eitim.
abeam kerteriz Bir uan; bir fix, nokta veya

yerin yaklak 90 sanda
veya solunda olmasn ifade
eder. Bu terim, kesin bir nok-
tadan ok genel bir konumu
gsterir.
ability tests yetenek testleri Bilgisayar aracl ile veya ya-

zl olarak farkl konulardaki
yeteneklerin snanmas. (r-
nek, hafza, dikkat, sezgi,
boyutlu dnebilme kabili-
yetleri)
abort iptal etmek nceden planlanm bir uak

hareketinin iptal edilmesi veya
yarda kesilmesidir.
abrasion anma Beton yzeyinde srtnmeye

bal olarak gelien ypranma.
absolute accuracy kesin doruluk Dnya koordinat sistemine

gre tanmlanm bir nokta-
nn, kresellemeden kaynak-
lanan sapma oran.
absolute coordinates kesin koordinatlar Bir noktann dnya koordinat

sistemine gre yerinin tam
olarak belirlenmesi.
absorbed water emme Yzeyde emilen su.
absorption absorpsiyon Bir kat veya svnn znme

ya da bileik oluturarak kt-
lesindeki molekllerin kimya-
sal veya fiziksel tecridi.
157
DHM GENEL MDRL
Airborne Collision Avoidance hava arpmalarndan ko- Pilotlara, transponder'la do-

System (ACAS) runma sistemi natlm uaklarla olas bir ar-
pmay ikaz eden; yer cihaz-
larndan bamsz olarak al-
an SSR transponder sinyalle-
rinden yararlanan bir uak sis-
temi.
accelerate-stop distance mevcut hzlanma-durma Mevcut kalk kou mesafesi
available mesafesi art, varsa, durma uzantsnn
uzunluu.
accelerometer hzlanma ler Uzunlamasna-yanlamasna-
dikey ( boyutlu) olarak hz
llmesinde kullanlan cihaz.
acceptability kabul edilebilirlik Kullancnn bir sistemin varl-

n ve kullanmn kabul etme-
si ile gerekleir. Pratikte kulla-
nc ihtiyalar karlanmyorsa
sistem atl duruma debilir.
acceptable risk kabul edilebilir risk irketlerin, gerekletirdii fa-

aliyetler ile ilgili olarak, yasal
zorunluluklara, ulusal ve ulus-
lararas sivil havaclk kurallar-
na, uygulad ynetim sistem-
lerine ve ilan ettii politikala-
ra gre kabul edebilecei risk
dzeyidir.
acceptance tests kabul testleri Sistem kurucu (mkellef) ile

idari kurum arasndaki artna-
meye gre radar sistem per-
formansnn etkin kullanm-
nn analizi ve projeye uygunlu-
unun belirlenmesi sreci.
accepting unit kabul eden nite Uan kontroln stlenecek

bir sonraki kontrol nitesi.
158
159
accident kaza Uu amal olarak herhangi

bir personelin uaa binme-
si ile sz konusu personelin
tamamnn ua terk etme-
si arasnda geen srede, uak
operasyonlaryla ilgili olarak
tanmlanan:
a. Bir kimsenin lmcl veya
ciddi yaralanma durumlar; -
Uak ierisinde, veya - Uak-
tan kopmu paralar da dahil
uan herhangi bir parasnn
dorudan temas, veya - Do-
rudan uak motorunun id-
detli hava akmna maruz kal-
ma (jet blast) doal nedenler-
le yaralanmalar hari, ac ve-
ren/ho olmayan bir durumun
kendiliinden ya da dier ki-
iler nedeniyle olumas, d
alanlarda saklanan kaak/bi-
letsiz yolcularn yaralanmas
ya da normal olarak yolcula-
rn ve ekibin yaralanmas; veya
b. Uaktan kaynakl hasar veya
yapsal yetmezlik durumlar:
- Uan yapsal dayankll-
nn, performansnn veya ka-
rakteristiklerinin olumsuz et-
kisi, - Normal olarak tamir
veya etkilenen parann de-
itirilmesini gerektiren hal-
ler, motor arzas veya hasa-
r hari, hasar motorla snr-
landrldnda motoru evre-
leyen metal aksam ve aksesu-
arlar veya; pervanelerle, kanat
ularyla, antenlerle, frenler-
le, lastiklerle, uan aerodi-
namik yaps ile uak kaportas
zerindeki kk oyuklar/-
kntler veya deliklerle snr-
landrlm hasarlar; veya
c. Uan kayp ya da uaa
ulalamamas durumu
159
DHM GENEL MDRL
accident data report kaza bilgi raporu Uak kazas soruturma rapo-
runu ifade eder.
accident prevention and kaza nleme ve uu emniyet Uu emniyeti odakl hava
flight safety programme program operasyonlarnn emniyeti ile
ilgili konular ierisinde bulun-
duran programdr.
accuracy doruluk ngrlen veya llen deer
ile gerek deer arasndaki uy-
gunluk derecesi.
acknowledgement onaylama Mesajm aldnla ve me-
saj anladnla ilgili beni
bilgilendir."(Kontrolrn du-
rumdan haberdar olmas veya
uyarlmas iin zel durumlar-
da gnderilen, uyar veya ha-
trlatma mesaj. )
acrobatic flight akrobatik uu Bir hava aracnn genel duru-
munda istenilerek yaplan ma-
nevralarla meydana getirilen
ani deiiklik, normal d bir
olay veya hzndaki anormal
deiikliklerle yaplan uutur.
active NOTAM aktif NOTAM Gn ve saate gre aktif hale
gelen NOTAM
active way point aktif yol-noktas Seyrsefer kolayl salamak
amacyla belirlenmi yolnok-
tas.
actual time of arrival (ATA) gerek ini zaman Bir uan kesin olarak ini
yapt, gerek ini zaman.
additive katk Betonun zelliklerini gelitir-
mek zere retim srasnda
veya dkmden nce trans-
miksere az miktarda ilave edi-
len maddelere verilen ad.
adjacent ATC unit komu ATC nitesi Birbirinden trafik devralan/
devreden komu hava trafik
kontrol nitesi.
160
161
administrator security plan havaclk iletmesi/iletmeci Hava Meydan Gvenlik

gvenlik plan Programnda, havaclk ilet-
melerine gvenlikle ilgili veri-
len sorumluluun yerine geti-
rilebilmesi iin bu kurulularn
grev eklini belirlemek ama-
cyla hazrlanan plan.
admixture kimyasal katk maddesi Kimyasal kkenli olan katk
maddesi.
ADS-C agreement ADS-C anlamas ADS-C veri raporlama koul-
larnn (rnein; hava trafik
hizmetlerinin salanmasnda
ADS-Cnin kullanlmasna dair
daha nce mutabk kalnd
zere; hava trafik hizmetleri
nitesi tarafndan ihtiya du-
yulan veri ve ADS-C raporlar-
nn skl) tesis edildii bir ra-
porlama plandr.
adsorption adsorpsiyon Molekllerin bir kat veya sv
yzeyinde tutunmasdr.
advanced-surface movement gelimi yzey hareketleri Havaalan operasyonel gr
guidance and control system rehberlik ve kontrol sistemi seviyesi iinde tm hava ko-
ullarnda, gerekli emniyet se-
viyesini de tekil ederek, be-
yan edilen yer hareket oran-
nn srdrlebilmesi iin uak
ve aralarn kontrol ile gze-
tim ve klavuzluk salayan bir
sistemdir.
advisory tavsiyeli Kontrolrn planlamasna k
tutan, mevcuttaki veya ileri
aamadaki uygulamalarnda
kontrolr uyaran bir mesaj.
advisory airspace tavsiyeli hava sahas erisinde hava trafik tavsiye
hizmetinin saland tanm-
lanm bir yol ya da snrlar
belirlenmi bir hava sahas.
advisory circular tavsiye niteliindeki genelge FAA tarafndan 14 gnde bir
(sirkler) datlan tavsiye niteliindeki
genelgeler. Uu emniyeti ile
ilgili bilgileri kapsar.
161
DHM GENEL MDRL
advisory route tavsiyeli yol erisinde (gzergah boyunca)

hava trafik tavsiye hizmetinin
saland tanmlanm yol.
aerated concrete gaz beton (gzenekli beton) nce ve silisli bir agrega ve
inorganik bir balayc ile ha-
zrlanan karmn, gzenek
oluturucu bir madde katla-
rak hafifletilmesi yolu ile elde
edilen hafif betondur.
aerial refuelling havada yakt ikmali Havada uu esnasnda, bir
uaktan dierine yaplan ya-
kt ikmali.
aerial work havada yaplan alma Uu esnasnda zel bir takm
faaliyetlerde bulunulmasdr.
Bunlar fotoraf ekimi, gz-
lem, aratrma, keif, reklam
vb. olabilir.
aerodrome beacon havaalan bikn Bir havaalannn yerinin hava-
dan grlebilmesi amacyla
kulenin zerine tesis edilmi,
her yne k verebilen lam-
badr.
aerodrome certificate havaalan sertifikas Bir havaalannn iletimi iin il-
gili otorite tarafndan geerli
mevzuat erevesinde dzen-
lenen sertifika.
aerodrome control rating meydan kontrol derecesi Havaalan kontrol hizmetinde
alan hava trafik kontrolr-
lerinin sahip olduklar derece
trn ifade eder.
aerodrome control service meydan kontrol hizmeti Havaalan trafii iin salanan
aerodrome control tower meydan kontrol kulesi Havaalan trafiine hava trafik
kontrol hizmeti vermek zere
oluturulmu birime denir.
aerodrome control unit meydan kontrol nitesi Uan ini-kalk safhalarnda
sorumluluunu tayan hava
trafik kontrol nitesi.
aerodrome controller meydan kontrolr Havaalan kontrol hizmeti ve-
ren hava trafik kontrolrn
ifade eder.
162
163
aerodrome elevation havaalan rakm ni alannn en yksek nokta-

snn rakm.
aerodrome elevation meydan rakm ni sahasnn (pistin), en yk-
sek noktasnn deniz seviye-
sinden olan yksekliidir.
aerodrome flight meydan uu bilgi hizmeti Havaalan kontrol hizmeti art-

information service (AFIS) larnn gnn tamam veya be-
lirli bir blm iin dorulan-
mad havaalanlarnda uu
gvenliinin salanabilme-
si iin IGA (Uluslararas Genel
Havaclk) tarafndan hava tra-
fik hizmetleri otoritesinin ka-
raryla tanmlanan artlar.
aerodrome flight meydan uu bilgi nitesi Havaalan trafiine uu bilgi
information unit hizmeti salamak amacyla ha-
vaalan ierisine kurulan nite.
aerodrome identification havaalan tantma levhas Havaalannn havadan tann-
sign masna yardmc olacak, hava-
alanna yerletirilen bir levha.
aerodrome identification meydan tantma iareti Havaalannn havadan tann-
sign masna yardmc olmak zere
havaalanna yerletirilmi bir
iarettir.
aerodrome referance field uaa gre meydan uzunluu Bir uan; durgun hava, 0 pist
length eimi, deniz seviyesi ve stan-
dart atmosfer artlarnda aza-
mi kalk kitlesi ile kalkabile-
cei en az pist uzunluu.
aerodrome reference point havaalan referans noktas Bir havaalannn tayin edilmi
corafi konumu.
aerodrome reference point meydan referans noktas Bir havaalan iin belirlenmi
corafi referans noktasdr.
Genellikle pist zerinde belir-
lenir.
aerodrome traffic meydan trafii Bir havaalannn manevra sa-
hasndaki tm trafiklerle, ha-
vaalan civarnda uan hava
aralarnn tamamna denir.
163
DHM GENEL MDRL
aerodrome traffic circuit meydan trafik paterni Havaalan gr ierisinde

hareket eden uaklarn izlen-
mesi iin zel olarak belirlen-
mi yol.
aerodrome traffic density havaalan trafik younluu a) Hafif: Trafiin en youn ol-
saysnn pist bana 15den
fazla olmad veya tipik olarak
toplamda 20 havaalan hare-
ketinden az olduu durumlar.
b) Orta: Trafiin en youn ol-

saysnn pist bana sras ile
16 ile 25 arasnda olduu veya
tipik olarak toplamda 20 ile 35
havaalan hareketinin olduu
durumlar.
c) iddetli: Trafiin en youn

olduu saatlik ortalama hare-
ket saysnn pist bana sras
ile 26 veya daha fazla olduu
veya tipik olarak toplamda 35
havaalan hareketinden fazla
olduu durumlar.
aerodrome traffic zone meydan trafik blgesi Havaalan trafiini korumak
iin bir havaalan civarn-
da oluturulan snrlar belirli
hava sahasna denir.
aeronautical administrative havaclkla ilgili idari Uularn veya nakliye hizmet-
communication haberleme lerinin operasyonel durumlar-
da bal bulunduklar kurum-
lar ile iletiimlerinin salan-
masnda kullanlr.
aeronautical beacon havaclk bikn Yer yznde belirli bir nokta-
y iaret etmek zere, srek-
li veya faslal olarak, tm azi-
mutlarda grlebilen bir hava-
clk yer .
164
165
aeronautical chart havaclk haritas Havaclk amal kullanlan;

hava sahasn, havayollar-
n, havaalanlarn, seyrsefer
yardmclarn, tehlikeli/yasak
tahditli sahalar vb. gsteren
havaclk haritasdr.
aeronautical data havaclk verisi letiim, yorumlama ve ilen-
meye uygun tarzda biimlen-
dirilmi havaclk olgular (du-
rumlar), kavramlar veya tali-
matlarn.
aeronautical data integrity havaclk veri btnl Veri knda veya onayl d-
zeltmelerinde, bir havaclk
verisi ile o verinin kalite dere-
cesinin kaybedilmemesi ya da
deitirilmemesi garanti altna
alnan veri btnlk derecesi.
aeronautical fixed havaclk sabit haberleme Havaclk sabit haberleme
communication service servisi servisi, Uluslararas Havac-
lk Haberleme Sistemi iinde,
noktadan-noktaya (yerden-
yere) yaplan haberleme hiz-
metidir.
aeronautical fixed havaclk sabit iletiim a Dnya apnda, havaclk sabit

telecommunication network devreleri araclyla, tm ha-
(AFTN)
vaclk ve uu emniyet mesaj-
larnn gvenli, hzl olarak al-
np, gnderildii haberleme
ebekeleridir.
aeronautical information havaclk bilgisi Havaclk verilerinin birletiril-
mesi, ayrtrlmas ve format-
lanmasndan ortaya kan bil-
gileri.
aeronautical havaclk bilgi yayn Bir devlet ya da onun yetkilen-

information publication dirdii kurulu tarafndan ya-
(AIP)
ynlanan ve o lkedeki hava
seyrseferi ile ilgili bilgileri
ieren yayna denir.
165
DHM GENEL MDRL
aeronautical information havaclkla ilgili bilgilerin Hava sahas snrlar, ATS yolla-
regulation and control dzenlenmesi ve kontrol r ve uygulamalar, radyo sey-
rsefer yardmclar ve haber-
leme niteleri, meteoroloji
niteleri, pistlerle ilgili dei-
iklikleri konularndaki bilgileri
kapsayan ve bunlar zel ba-
lklar altnda toplayan dzen-
leme sistemi.
aeronautical information havaclk bilgi hizmeti Hava seyrseferinin gveni-
service (AIS) lirlii, etkinlii ve dzenli ak-
konularndaki bilgilerin top-
land nite.
aeronautical information havaclk bilgi genelgeleri Bir NOTAM zellii tamayan
circular (AIC) ya da AIP ye alnacak zelli-
i olmayan, ancak hava sey-
rseferi, uu emniyeti, tek-
nik, idari ve hukuki konular-
dan oluan bilgileri ieren bir
uyar yayndr.
aeronautical message havaclk mesaj ileme sistemi X.400 Tabanl IP Protokolne
handling system (AMHS) bal yeni haberleme siste-
mi olup, Hava Trafik mesajlar-
nn alveriinde ye lkelerin
Uluslararas COM-Centre (Ha-
berleme Merkezleri)leri ara-
snda AMHS ve TCP-IP kulla-
nmdr.
aeronautical mobile satellite havaclk mobil uydu (rota) AMS (R) S iletiim imkanlary-
(route) service hizmeti la uu gvenliinin ve dzen-
li aknn salanmasna yne-
lik kurulmas planlanan geli-
mi bir hizmet.
aeronautical mobile service seyyar havaclk hizmeti Uak istasyonu ile havaclk is-
tasyonu veya uak istasyonla-
r arasnda salanan radyo ha-
berleme hizmeti.
166
167
aeronautical mobile station seyyar havaclk istasyonu Havaclk istasyonlar ile hava
arac istasyonlar arasnda acil
durum pozisyon belirleyici
radyo cihazlar, nceden be-
lirlenmi acil durum frekansla-
r ile tehiz edilmi arama kur-
tarma istasyonu olarak grev
yapan istasyon.
aeronautical havaclk iletiim a Havaclk haberlemelerinin
telecommunication network iletiim a zerinden internet
araclyla yaplmas. Bu d-
zenleme havaclkla ilgili ni-
teler arasnda uluslararas bir
iletiim imkan salar.
aeronautical havaclk haberleme Havaclk haberleme hizme-
telecommunication station istasyonu tinde kullanlan istasyon.
aeroplane reference field uak referans baz uzunluu Sertifikalandrma otoritesi ta-
length rafndan ngrlen ilgili uak
uu el kitabnda veya uak
imalatsnn muadil verilerin-
de yer alan, maksimum onay-
l kalk ktlesinde, deniz se-
viyesinde, standart atmosfer
koullarnda, sakin hava ve s-
fr pist eimi artlarnda kal-
k iin gereken minimum baz
uzunluu. Baz uzunluu, uygu-
lanabilir olduu taktirde uak-
lar iin dengelenmi baz uzun-
luu, veya dier durumlarda
kalk mesafesi anlamndadr.
aggregate agrega Krmata; olduka sert, kum,
akl, veya krmata gibi i-
mento veya bitm ile kartr-
larak beton, har sva veya as-
falt elde edilen doal kaya ma-
teryalidir.
AIM service AIM hizmeti Uluslararas hava seyrseferi-
nin emniyet, dzen, kalite ve
etkinliini artrmak iin ihtiya
duyulan havaclk bilgi/verile-
rini ve haberleme akn sa-
lamak amacyla AIM memur-
lar/personelince verilen hiz-
met.
167
DHM GENEL MDRL
AIP amendment AIP dzeltmeleri AIP de yer alan bilgilerde ya-

plan kalc deiiklikler.
AIP supplement AIP eki AIPde yer alan kalc bilgilere
ek zellii tayan, 3 ay veya
daha uzun sreli geici dei-
iklikler ile uzun metin ve gra-
fiklerden oluan ksa sreli bil-
gilerdir.
AIRMET information AIRMET bilgisi Alak irtifa hava arac uula-
rnn gvenliini olumsuz etki-
leyebilecek ve ilgili uu bilgi
blgesindeki (FIR) ve onun alt
blgesindeki alak irtifa uu-
lar iin yaynlanm hava tah-
min raporunda nceden bu-
lunmayan, belirli yol boyu
hava durumu olaylarnn orta-
ya kmasyla ya da beklenme-
siyle ilgili olarak bir meteoro-
loji nbeti ofisi (MWO) tara-
fndan yaynlanan hava durum
bilgisi.
AIS unit AIS birimi Hava seyrseferinin emniyet,
dzen, kalite ve etkinliini ar-
trmak iin ihtiya duyulan ha-
vaclk bilgi/verilerinin salan-
mas, hazrlanmas, formatlan-
mas, yaynlanmas ve ariv-
lenmesi faaliyetlerinin yr-
tld AIM hizmet birimi.
air cargo hava kargosu Havadan tanan ykler, tran-
sit mallar, kuryeler, posta mal-
zemeleri, diplomatik posta,
fabrika rnleri, yolcusuz ba-
gajlar ve cenazeler.
air carrier hava yolu taycs Yerli ve yabanc tescilli tm
hava tayclar.
air condition unit havalandrma arac Uaklara klima hizmetinde
kullanlan havay vermek ze-
re imal edilmi zel donanm-
l ara.
168
169
air content hava ierii Betondaki kapal agrega bo-

luklar haricinde mevcut hava
hacminin beton hacmine ora-
nnn yzdesel ifadesidir.
air defence identification hava savunma tehis blgesi Ulusal gvenlik amacyla;
zone uaklarn kontrol, tehis ve
tanmlama yaplabilmesi iin
belirlenmi, yeryznden yu-
kar doru uzanan hava saha-
s blmdr.
air entrainer-air entraining hava srkleyici Beton iinde ok kk boyut-
lu ve eit dalan hava kabar-
cklar oluturarak betonun
geirimsizliini ve dona kar
direncini ve ilenebilirliini ar-
tran katk malzemesidir.
air navigation facility hava seyrsefer niteleri Hava seyrsefer amal kulla-
nlan; ini sahas, klar, mete-
oroloji ekipmanlar, muhabe-
re cihazlar, elektrik / elektro-
nik btn donanmlardr.
air navigation commission hava seyrsefer komisyonu Prensip olarak hava seyrsefe-
rinde uluslararas standardi-
zasyonun salanmas amacy-
la kendi sorumluluunda al-
malar yapan komisyon.
air navigation plan hava seyrsefer plan Uluslararas ATM (Hava Tra-
fik Ynetimi) artlarnn koor-
dine edilmesi amacyla, dnya
belirli sayda ICAO hava sey-
rsefer blgesine ayrlmtr.
Bu blgeler kendi ilerindeki
zel durumlar (trafik younlu-
u, sosyo-ekonomik, teknolo-
jik faktrler vb.) gz nne al-
narak snflandrlmtr.
air navigation service hava seyrsefer hizmeti Uluslararas hava seyrseferi-
(ANS) nin emniyet, dzenlilik ve et-
kinlik konularnda salad
hizmeti tanmlamak iin kulla-
nlan genel bir terim.
169
DHM GENEL MDRL
air navigation service hava seyrsefer hizmet Hava seyrsefer hizmetleri-

provider (ANSP) salayc ni salamaktan sorumlu kamu
kuruluu DHM Genel Mdr-
ldr.
air operator certificate hava yolu iletme ruhsat Havayolu iletmecilerine tica-
ri uu yapabilmeleri iin ilgili
otorite tarafndan verilen bel-
gedir.
air space responsibility hava sahas sorumluluk Teknik ekipmanlarn kullan-
volume blgesi m sayesinde, havaclkla ilgi-
li hizmet salanabilecek hava
sahas.
air starter air starter arac Baz uaklarn motor ilk hare-
keti iin gerekli olan yksek
basnl hava ihtiyacn kar-
lamak zere imal edilmi zel
donanml ara.
air taxi /hover taxi hava taksi Bir helikopterin yerden yakla-
k 100 feet ykseklie kadar
gerekleen uuudur.
air traffic hava trafii Bir havaalannn manevra sa-
hasnda hareket eden hava
aralar ile uutaki hava ara-
larn tamamna denir.
air traffic advisory service hava trafik tavsiye hizmeti Tavsiyeli yol ve sahalarda uu
yapan IFR hava aralar arasn-
da mmkn olduunca arp-
may nlemek zere verilen
hizmete denir.
air traffic control (ATC) hava trafik kontrol Hava trafiine hzl, emniyet-
li ve dzenli bir ak salamak
iin ilgili otorite tarafndan ve-
rilen hizmet.
air traffic control centre hava trafik kontrol merkezi Corafi olarak ayrlm blge-
lerde, hava trafik kontrol hiz-
meti veren nite.
air traffic control clearance hava trafik kontrol msaadesi Bir hava trafik kontrol nite-
si tarafndan hava aralarnn
belirlenmi zel durumlar iin
verilen onay.
170
171
air traffic control complexity hava trafik kontrolnn Hava trafiindeki younluk
karmakl veya hava sahas karmakl
sebebiyle hava trafiinin kont-
rol yknn artmas.
air traffic control hava trafik kontrolnn ATC niteleri, kontrolrler

coordination koordinasyonu veya ilgili otorite arasnda ko-
ordinasyonun salamas.
air traffic control instructions hava trafik kontrol talimatlar Pilota kontrolr tarafndan uy-
gulamas iin verilen talimat-
lar.
air traffic control radar hava trafik kontrol radar Sorgulama metodu ile alan
beacon system bikn sistemi (alc/verici ve transponder ol-
mas gerekir) gzlem radar sis-
temi.
air traffic control requests hava trafik kontrol talepleri Pilotun, hava trafik kontrol
nitesinden uan seyrse-
feri ile ilgili taleplerini ifade
eder.
air traffic control service hava trafik kontrol hizmeti Hava aralar ile hava arala-
r arasnda, manevra sahasn-
da hava aralar ile mnialar
arasnda arpmalar nle-
mek, hzl ve dzenli bir trafik
ak salayarak muhafaza et-
mek amacyla verilen hizme-
te denir.
air traffic control unit hava trafik kontrol nitesi Saha kontrol merkezi, yakla-
ma kontrol nitesi ve meydan
kontrol kulesi iin kullanlan
genel bir terimdir.
air traffic controller (ATCo) hava trafik kontrolr Hava trafik kontrolr lisansna
haiz ve bu lisansa hizmet sa-
layc kurulu tarafndan ilen-
mi derece veya derecelerin
verdii yetkiler dahilinde do-
rudan hava trafik kontrol hiz-
meti veren kii.
171
DHM GENEL MDRL
air traffic controller license hava trafik kontrolr lisans Temel hava trafik eitimini ta-
mamlayan bir aday hava trafik
kontrolrnn yeterlilik dze-
yini tespit etmek amacyla ya-
plan snav sonucunda baarl
olanlara verilen yeterlilik bel-
gesidir.
air traffic flow management hava trafik ak ynetimi Emniyetli, dzenli ve hzl bir
hava trafik akna katk sa-
lamak amacyla mmkn ol-
duu lde ATC kapasitesin-
den yararlanarak, trafik says-
nn ilgili ATS otoritesince bildi-
rilen kapasitelerle uygunluu-
nun salanmas amacyla veri-
len hizmet.
air traffic flow management hava trafik ak ynetimi ATC sistemlerinin yeterlilii ve
centre (ATFM) merkezi havaalan kapasitelerine uy-
gun olarak, trafik aknn be-
lirlenen saha ve zamanlarda
idaresinin saland merkez.
air traffic management hava trafik ynetimi Operasyonlarn tm safhalar
srasnda, uaklarn gvenli ve
etkin hareketlerini salamak
iin gerekli olan fonksiyonla-
rnn (hava trafik hizmetleri,
hava sahas ynetimi ve hava
trafik ak ynetimi) bir araya
gelmesidir.
air traffic management radar hava trafik ynetimi radar Eurocontrol'n zel sektre
tracker and server system takip ve sunucu sistemi gelitirtii radar data ileme
sistemidir (HW-SW).
air traffic safety electronics hava trafik emniyeti Hava trafik ynetimi dahilinde
personnel elektronik personeli bulunan haberleme, seyrse-
fer, radar ve bilgi ilem sistem-
lerinin altrlmas ve bak-
mndan sorumlu olarak lisans-
l ve bu lisansa ilenmi derece
veya derecelere verdii yetki-
ler dahilinde dorudan hizmet
veren personel (SHY-5 Hava
Trafik Emniyeti Elektronik Per-
soneli Sertifika ve Lisans Y-
netmelii)
172
173
air traffic service (ATS) hava trafik hizmeti Uu bilgi hizmeti, ikaz hizme-
ti, hava trafik tavsiye hizmeti
ve hava trafik kontrol hizmeti
(saha kontrol hizmeti, yakla-
ma kontrol hizmeti, meydan
kontrol hizmeti) iin kullanlan
genel bir terimdir.
air traffic service route hava trafik hizmet yolu inde, hava trafik hizmetinin
saland, trafiin ak iin
dizayn edilmi yollardr. Hava-
yolu, tavsiyeli yol, kontroll/
kontrolsz yol, geli/gidi yol-
lar v.b.kategorilere ayrlr.
air traffic services airspace hava trafik hizmetleri hava Alfabetik sraya gre dzen-
sahalar lenmi, ierisinde zellikli
uularn operasyon yapabil-
dii, zellikli hava trafik hiz-
metlerinin ve uu kurallarnn
uyguland hudutlar belirlen-
mi hava sahalardr.
air traffic services hava trafik hizmetleri Uu emniyetini etkiley-
communication haberlemesi ebilecek faktrlerin, me-
teorolojik bilgilerin, pozisyon
raporlarnn iletilmesi.
air traffic services reporting hava trafik hizmetleri rapor Hava trafik hizmetleri ile ilgili
office ofisi raporlarla uu ncesi yaynla-
nan planlar almak zere tesis
edilmi niteye denir.
air traffic services unit hava trafik hizmetleri nitesi Hava trafik kontrol nitesi,
(ATSU) uu bilgi merkezi veya hava
trafik hizmetleri rapor ofisi
hizmetlerinin verildii birim.
air transit route hava transit rotas Helikopterlerin havadaki tran-
sit hareketi iin oluturulmu,
yzeydeki belirli bir yol.
airborne kalk Kalkan uan pistten teker
kesmesine veya kalk kou-
sunun balamasndan trma-
n zirvesine kadar olan safha-
y ifade eder.
173
DHM GENEL MDRL
airborne satellite havada uydu haberlemesi Yakn gelecekte ncelikle yay-

communication gnlamas dnlen, uydu
araclyla haberlemeyi sa-
layan sistemdir. Bu sistemin
kullanlmas ile yer-hava ha-
berlemesinde yksek kalite
ve geni menzil salanabile-
cektir.
aircraft hava arac Sabit yzeyler zerinde bir ta-
km aerodinamik reaksiyonlar-
la havada tutunabilen, hava-
dan ar, motor gcyle ile-
yen ara.
aircraft accident uak kazas Uan almas srasnda,
herhangi bir insann lmesi
veya ciddi bir ekilde yaralan-
mas ya da uan hasar gr-
mesi ile sonulanan kazadr.
aircraft accident area uak kaza krm blgesi Hareket sahalar ve yaknla-
rnda uak kazasnn meydana
geldii blgedir.
aircraft approach category uak yaklama kategorisi Uaklar iin; azami ini arl-
ndayken, ini d grnn-
deki stall (tutunamama) hz-
nn 1,3 kat hza dayandrlarak
belirlenmi kategorilerdir.
aircraft call-sign hava arac ar ad Hava-yer muhaberesinde hava
aracnn tanmlanmas iin kul-
lanlr.
aircraft category hava arac kategorisi Uak, helikopter, planr ve

serbest balon gibi belirli temel
zelliklere gre hava aracnn
snflandrlmasdr.
aircraft classification number uak snflandrma numaras Belirli bir standart alt zemin
iin, bir uan bir kaplama
zerindeki nispi etkisini ifade
eden rakam.
174
175
aircraft communications hava arac iletiim yneltme Radyo veya uydu vastasy-
addressing and reporting ve raporlama sistemi la hava aralar ile yer istas-
system yonlar arasnda ksa ve nispe-
ten basit mesajlarn iletilmesi-
ni salayan dijital veri balan-
t sistemidir.
aircraft confliction uak akmalar Belirlenmi minimum ayrma
kriterlerinin altnda, uaklar
arasnda meydana gelen kar-
lamalar.
aircraft data hava arac bilgileri Uak tanmlanmas, uak tipi,
uak ekipmanlar ile ilgili bilgi-
leri kapsar.
aircraft identification hava arac tantm Hava yer haberlemesinde

bir hava aracnn ar sinyali
veya yerde hava trafik hizmet
haberlemesi yapan bir hava
aracnn tanmlanmas iin be-
lirlenmi bir harf veya rakam
grubu.
aircraft identification uan tanmlanmas Belirlenmi koullara gre bir
uan karlkl iletiim ile
hava trafik hizmeti verebilmek
amacyla tanmlanmas.
aircraft incident uak krm Uan almas ile ilgili ola-
rak, dzeltilmedii takdirde
gvenlii etkileyebilecek olan
vakadr; kaza deildir. Krm,
bir kiinin ciddi bir ekilde ya-
ralanmas ile veya uan cid-
di bir ekilde hasar grmesi ile
sonulanmaz.
aircraft maintenance area hava arac bakm alan Uaklarn bakm amacyla ha-
vaalan dahilinde tahsis olun-
mu tm yer, saha ve tesisler-
dir. Apronlar, hangarlar, bina
ve atlyeleri, ara park yerleri-
ni ve bunlara balanan yollar
da kapsar.
175
DHM GENEL MDRL
aircraft maintenance licence hava arac bakm lisans eriinde belirtilen herhan-
gi bir hava arac temel katego-
ri ve hava arac tipi iin, bilgi
ve bakm deneyimi olarak bu
ynetmeliin gereksinimlerini
karlayan personelin nitelii-
ni gsteren belgedir.
aircraft marshalling yer klavuzluu/marshalling PAT sahalarnda ua yana-
trma, yer klavuzluu hizmeti.
aircraft operator hava arac ileticisi 2920 sayl Kanun ile buna
bal ynetmelik, genelge ve
talimatlar erevesinde faa-
liyet gsteren, Ulatrma Ba-
kanl tarafndan onayl ge-
erli ruhsat veya sertifikaya
sahip gerek veya tzel kiiler
ile yabanc sivil hava arac sici-
line kaytl hava aralarn ile-
ten gerek veya tzel kiilerdir.
aircraft proximity uak yakn gemesi Uaklar arasnda, uluslararas

kurallarla belirlenmi ayrma
minimumlarnn altna dl-
d durumu ifade eder.
aircraft security check hava arac gvenlik kontrol Hava aracnn, yolcularn eri-
ebilecekleri i ksmnn ve
uak alt (hold) blmnn
pheli nesneler, silah, patla-
yc ve dier tehlikeli maddele-
re kar aranmasn.
aircraft security search hava arac gvenlik aramas Yasakl maddelere kar hava
aracnn i ve dnn derinle-
mesine, ok ayrntl aranmas.
aircraft stand uak park yeri Bir apron zerinde, bir ua-
n park etmesi iin kullanl-
mak zere ngrlen belirli
bir alan.
176
177
aircraft type hava arac tipi Hava aralarnn uygun ICAO

hava arac tantcs ile ya da
ICAO tantclarnn mevcut ol-
mad yerlerde ak lisanla ta-
nmlanmasdr. Kullanm, uu
karakteristikleri veya uu eki-
binde deiiklie neden ola-
cak modifikasyonlar hari, di-
er btn modifikasyonlar ve
temel dizayn ayn olan hava
aralardr.
aircraft/airplane uak Havadan ar, motor gc ile
seyreden kara, deniz veya kara
ve denize inip kalkabilen hava
aracdr.
airfiled flight plan havada doldurulmu uu Kalktan sonra uu esnasn-
plan da, ATU (Hava Trafik nitesi)
ile koordine edilerek dolduru-
lan uu plan.
air-ground communication hava yer haberlemesi Hava aralar ile yer yzeyin-
de bulunan istasyonlar ya da
merkezler arasndaki iki ynl
haberleme.
airground communication hava yer haberlemesi Hava aralar ile uaklarla yer
istasyonlar veya merkezler
arasndaki iki ynl haberle-
me.
air-ground control radio hava-yer kontrol radyo Belirlenmi bir alanda bir hava
station istasyonu aracnn operasyonu ve kont-
rolne ait haberlemenin ger-
ekletirilmesi iin tesis edil-
mi havaclk haberleme is-
tasyonudur.
airline operational havayolu operasyonel Gelecekte ISO (Uluslararas
communication haberlemesi Standart Organizasyonu) OSI
(Ak Sistem Balants) mode-
li esas alnarak, hava-yer, yer-
yer bilgi sistemleri link hatlar
zerinden bir arada dnle-
rek havayolu operasyonel ha-
berlemeleri salanacaktr.
177
DHM GENEL MDRL
airline operator havaclk iletmesi Bir hava arac iletmesiyle (et-

kinlii) uraan ya da ura-
may kabul eden kii, rgt ya
da ticari kurulu. Ticari amala
cret karlnda hava arala-
ryla yolcu ve yk tayan ger-
ek ve tzel kiilerdir.
airplane accident hava ara kazas Uu harekat esnasnda, kii-
lerin tali nedenlerle ve/veya
kendi kendini veya birbirleri-
ni yaralamalar veya uu eki-
bi ve yolcular iin ayrlan yer-
ler dnda saklanarak kaak
seyahat edenlerin yaralanma-
lar hari olmak zere, hava
arac iinde veya hava aracn-
dan kopan paralarda dahil ol-
mak zere hava aracnn her-
hangi bir parasnn arpma-
syla veya hava basncna ma-
ruz kalmak suretiyle ok ar
derecede yaralanmas, motor
ve aksesuarlarda meydana ge-
len arza ve hafif hasarlar ha-
ri olmak zere hava aracnn
fiziksel yapsnn veya perfor-
mansnn ve uu karakteristi-
inin menfi ynde etkilendii
ve bunlarn deitirilmesi veya
tamirini gerektirecek derece-
de hasar ve arzalanmas, hava
aracnn kaybolmas veya en-
kaza ulalamayacak bir yere
dmesi ile sonulanan olay-
lardr.
airport havaliman Uluslararas hava trafii, geli
ve gidilerine hizmet vermek
amacyla tesis edilmi olup,
gmrk, gmenlik, halk sa-
l, hayvan ve bitki karanti-
na ilemleri ve benzeri ilem-
lerin bnyesinde vakit kaybe-
dilmeksizin yrtld hava-
alandr.
178
179
airport capacity havaalan kapasitesi Havaalan ileticileri tarafn-

dan, belirlenmi bir zaman di-
limi ierisinde hizmet verile-
bilecek uak saysnn, teknik
altyap ve pist kapasitesi fak-
trleri esas alnarak belirlen-
mesi.
airport constructor havaalan yapmcs Havaalan yapmndan sorum-

lu kamu kurum ve kurulular
ile gerek ve zel tzel kiiler.
airport grid map havaalan kareli haritas Havaalan, referans noktas

merkez olmak zere 8 km. ya-
rapl alan iinde yangn sn-
drme aralarnn herhangi
bir noktaya ksa srede ula-
masn salamak iin, havaala-
nnn numaralandrlp karele-
re ayrlm haritasdr.
airport lighting havaalan aydnlatmas Bir havaalanna yerletirilmi,

farkl aydnlatma sistemleri-
nin tmn ifade eder.
airport operator havaalan iletmecisi Havaalan iletiminden so-

rumlu kamu kurum ve kuru-
lular ile gerek ve zel tzel
kiiler.
airport security programme havaalan gvenlik program Havaalan snrlar ierisinde,

srekli, yeterli ve istenilen se-
viyede gvenliin salanabil-
mesi amacyla, mevcut perso-
nel, ara, gere ve tehizatn
salanmasn belirleyen ve bu
konudaki tm faaliyetlerin ak-
n dzenleyen talimat.
airport security alert phase havaalan gvenlik alarm MSHGPnn 17. Eki dorultu-
plan durumu plan sunda Mlki dare Amirliince
hazrlanmas gereken plan.
airport security plans havaalan gvenlik planlar Havaalannda kullanlan, Ha-
vaalan Gvenlik Program,
Acil Durum Plan, Muhtemel
Harekat Tarz Plan, Havac-
lk letmeleri Gvenlik Plan-
larn.
179
DHM GENEL MDRL
airport surveillance radar havaalan gzlem radar 10 NM yarapl (18 km) bir
alan ierisinde ini, kalk ve
gei blgesindeki uaklara
operasyonel hizmet vermek
iin kullanlan radar.
airport terminal havaalan terminali Uan geli ve gidi hizmetleri

iin kullanlan tm binalar.
airport traffic havaalan trafii Havaalan trafii aadaki-

lerin bir veya ikisini kapsar;
a) Uak hareketleri
b) Havaalanna gelen ya da ha-
vaalanndan giden yolcular ve
yk (Kargo, posta, bagaj)
airport users havaalan kullanclar Hizmet retmek iin havaala-

n tesis ve kolaylklar ile altya-
psn kullanan kamu kurum ve
kurulular ile gerek ve zel
tzel kiiler.
airport/aerodrome havaalan Btn ya da bir blm iin-
de hava aralarn; ini, kalk
ve yer hareketlerini gerekle-
tirebilmeleri iin karada veya
suda oluturulmu, (bina, te-
sis ve tehizatla donatlm)
tanmlanm saha.
airport/air traffic systems havaalan/hava trafik ECACin havaalanlar stratejisi

interface sistemleri ara birimi hedeflerine ulamak iin uy-
gulad bir program.
Airports Council Uluslararas Havaalanlar Merkezi Cenevrede bulunan

International (ACI) Konseyi havaalan ileticileri mesleki
birliidir. Ticari amal olma-
yan organizasyon 170 lke-
den 1400 havaalann temsil
etmektedir. Havaalanlar ile-
ticileri ve ticari partnerleri ara-
sndaki birliktelii oluturmak,
havaalan iletmeciliinin ge-
litirilmesi, yeler arasnda or-
tak politikalarn belirlenmesi
iin almak ve havaalan uz-
manlar ve yneticileri iin ge-
rekli bilgilerin yaynlanmas
konseyin amalar arasndadr.
180
181
airside hava taraf Havaalannda, pistleri, tak-

si yollarn, apronlar ve bun-
lara bitiik sahalar ve belir-
li durumlarda dorudan uu
faaliyeti amacyla kullanlan
bina ve yaplar veya bunlarn
baz ksmlar ve bu blmlerin
hepsine giriin kontroll oldu-
u yerler.
airspace hava sahas llendirme parametrele-
ri ile tanmlanm hacimli bir
alan.
airspace capacity hava sahas kapasitesi Uaklar arasndaki ayrma mi-
nimalar ve emniyet stan-
dartlar, saha seyrseferi di-
rekt rotalar ve dier faktrler
gz ard edilmeden, hava tra-
fik kontrol sektrlerindeki tra-
fik art kapasitesinin belirlen-
mesi.
airspace structure hava sahas yaps Uuun belli bir aamasnda,
uu emniyetinin salanmas
amacyla tasarlanan hava sa-
has blm.
airway hava yolu Koridor formatnda oluturul-

mu kontroll saha veya bu
sahann bir blmne denir.
airway bill hava yolu konimentosu Bir noktadan baka bir nokta-
ya hava tamas ile gnderilen
kargoyu ve bu kargonun tay-
c, gnderici ve alcsn, hangi
artlarda bu kargonun tand-
n, tama deerini; deer-
li kargo, canl hayvan, cena-
ze, tehlikeli madde veya bozu-
labilir kargonun tama ekli-
ni; igal ettii hacim ve arl-
n belirleyen, dzenleyen bir
hava tama senedi.
181
DHM GENEL MDRL
aldis (signalling) lamp aldis (sinyal) lambas Kule operatr ile uak pilo-
tu arasndaki iletiimi salayan
sistemlerin devre d kalmas
durumunda, mors kodlar ile
haberlemeyi salamak zere,
kontrol kulesinde bulunduru-
lan sinyal lambasdr (ALDS).
Aldis lambas; Krmz-Yeil-
Beyaz renkte sinyal verebil-
mektedir.
alert phase alarm hali Bir hava arac ve iindekilerin
emniyetinden endie edilme-
si hali.
alerting service alarm hizmeti Arama-Kurtarma almalar
iin kurulan nite tarafndan
verilen hizmet.
alerting service ikaz hizmeti Arama kurtarmaya ihtiya du-
yan hava aralarnn bilgisi-
ni fiili olarak bu ilemi ger-
ekletirecek kurululara ilet-
mek ve gerektiinde yardmc
olmak amacyla salanan hiz-
mete denir.
alerting service uyar hizmeti Bir uak iin arama kurtarma
hizmeti gerektiinde ilgili ku-
rululara bilgi vermek ve iste-
nildiinde bu kurululara yar-
dmc olmak amacyla verilen
hizmet.
alkali-aggregate reaction alkali agrega reaksiyonu Portland imentosundan veya
baz agrega bileimlerinden
gelen alkalilerle beton veya
har arasndaki kimyasal reak-
siyon.
alkali-carbonate reaction alkali karbonat reaksiyonu Karbonat reaksiyonlar; kalsi-

tik kireta, dolomitik kire-
ta veya kalsit, kil ieren ince
taneli dolomitik kireta agre-
galarndan oluur.
182
183
alkali-silica reaction (asr) alkali silika reaksiyonu Genellikle imentodan kay-

naklanan alkali oksitler-
le (Na2O, K2O) reaktif silika
formlar ieren agregalar ara-
snda oluan, betonda genle-
me etkisi yaratan kimyasal bir
reaksiyondur.
all-in aggregate tuvenan Dereden karlm, elenme-
mi veya ykanmam, olduu
gibi kullanlan kum-akl kar-
m yap malzemesi.
allowable bearing capacity izin verilebilir tama gc Bina ve saha nem derecesi
ile veri kalitesi dikkate alna-
rak seilecek gvenlik katsay-
s ile hesaplanan tama gc
deeridir.
all-purpose structured tm amalar iin Eurocontrol tarafndan gze-
Eurocontrol surveillance yaplandrlm Eurocontrol tim veri deiimi iin gelitiri-
information exchange gzetim veri deiimi len bir standarttr.
alluvium alvyon Akarsular tarafndan tanan
kil, kum, akl gibi ktle par-
alarnn, suyun ak hznn
azalmas sonucu elverili yer-
lere birikmesiyle meydana ge-
len tortular.
alternate aerodrome yedek meydan Bir hava aracnn uu plann-
da belirttii gidi havaalan-
na gidemedii veya iniine izin
verilmedii durumlarda ini
iin kullanaca ikinci bir hava-
alandr.
altimetre altimetre Hava basncn (havann ar-
ln) len bir eit madeni
barometredir.
altitude irtifa Bir seviye, nokta ya da nok-
ta olarak kabul edilen bir cis-
min ortalama deniz seviyesin-
den llen dikey mesafesine
denir.
annual yllk Yllk
183
DHM GENEL MDRL
ambulift hasta/engelli/yal nakil arac Yolcu merdivenini kullanama-

yan hareket kabiliyeti kstl,
hasta, yal ve engelli yolcula-
rn uaktan ini ve uaa bini-
i ile PAT sahasnda hava arac-
terminal/terminal-hava arac
arasnda nakli iin kullanlan
ykselme/alalma zelliine
de sahip zel donanml ara.
analog signal analog sinyal Genlii, zamanla deien s-
rekli sinyaller.
annual training program yllk eitim program Havaclk kurulularnn yl ie-
risinde personele verecekle-
ri eitimleri, eitim tarihlerini,
vb. hususlar ieren onaylan-
m program.
antenna anten Radyo frekans enerjisini bir
hzme ierisine odaklayan
elektromekanik cihazlar.
anthracite antrasit Yksek karbon ierikli kmr.
anti-icing buzlanmay nleme Uaklarn yzeylerinde buz ve
kar olumasn engelleme i-
lemi.
apperent specific weight zahiri zgl arlk
Belli scaklk ve birim hacim-
deki geirimsiz agrega numu-
nesinin havadaki arlnn,
ayn scaklk ve hacimdeki ha-
vas alnm saf suyun havada-
ki arlna orandr.
approach and landing yaklama ve ini kazalarnn FAA yesi CAST (Commercial
accident reduction azaltlmas Aviation Safety Team) tarafn-
dan belirlenen, etkili uu ka-
bin eitimi yoluyla emniyet
kazanmlar iin yaplan yk-
sek potansiyelli bir kaza analiz
giriimdir.
approach control (APP) yaklama kontrol Bir veya daha fazla havaalan-
n kapsayan bir saha ierisin-
de ini, kalk trafiklerine hiz-
met veren, trafiklerin son yak-
lamaya kadar gerekli ayrma-
larndan sorumlu olan birim.
184
185
approach control office yaklama kontrol ofisi Havaalanna ini yapan kont-
roll uulara hava trafik kont-
rol hizmeti salamak iin tesis
edilmi nite.
approach control service yaklama kontrol hizmeti ni/kalk yapan kontroll tra-
fiklere salanan hava trafik
kontrol hizmetidir.
appropriate air traffic uygun hava trafik hizmetleri Belirlenmi hava sahas ieri-
services authority otoritesi sinde hava trafik hizmetlerinin
salanmas konusunda yetki-
li otorite.
appropriate ATS authority ilgili ATS otoritesi Sz konusu (lgili) hava saha-
snda hava trafik hizmetleri
salamaktan sorumlu, Devlet
tarafndan atanm ilgili oto-
rite.
appropriate authority ilgili otorite a.Ak denizler zerindeki
uularda tescilinin bal oldu-
u devlet.
b.Ak denizler dndaki uu-
larda zerinde uu yaplan
sahada egemenlii olan dev-
let.
apron apron Bir kara havaalannda hava
aralarn yolcu, posta ve kar-
go indirme-bindirme, yakt
ikmali, bakm ve park etme
amalarna ynelik tanmlan-
m alan.
apron identification card apron kart havaalanlarnda, havaalan
personeli tarafndan, termi-
nal ve bro girii iin kullan-
lan manyetik karttr. Kart sahi-
binin, giriine izin verilen b-
lmler, kart zerindeki numa-
ralarla belirtilmitir. Havaalan
giriinden kna kadar, sa
st yakaya taklmas gerek-
mektedir. Kart sadece verildii
havaalannda geerlidir ve fizi-
ki tahribatndan kullancs so-
rumludur.
185
DHM GENEL MDRL
apron management service apron ynetim hizmeti Apron zerindeki hava arala-
r ve tatlarn etkinlik ve ha-
reketlerini dzenlemeyi sala-
yan hizmet.
apron taxiway apron taksi yolu Apron zerinde, aprona gei
iin kullanlan taksi yolu siste-
minin bir ksm.
aquiclude geirimsiz formasyon Birbiriyle balantl bolukla-
r bulunmayan ve bu nedenle
su alip veremeyen formasyon.
area control center (ACC) yol kontrol merkezi Yetkisi dahilindeki kontrol bl-
gelerindeki kontroll uula-
ra hava trafik kontrol hizme-
ti vermek zere oluturulmu
bir nite.
area control service saha kontrol hizmeti Kontrol sahalar iindeki kont-
roll uular iin salanan
area navigation (RNAV) saha seyrseferi Saha seyrsefer uma kabili-
yetinde olan uaklarn kullan-
mas amacyla oluturulmu,
uaklarn belirlenmi / iste-
nilen uu rotasnda istasyon
referansl seyrsefer yardm-
c cihazlarn kaverajnda veya
yer istasyonlarndan bamsz,
uakta bulunan saha seyrse-
fer sistemine bal veya her iki
sistemin beraber kullanm ile
tesis edilmi saha seyrsefer
yollar.
area navigation route saha seyrseferi yolu Saha seyrseferi yapabilme
kapasitesinde olan hava ara-
larnn kullanm amacyla d-
zenlenmi ATS uu yolu.
arrival aerodrome var meydan Bir uan ini yapt havaa-
landr.
asphalt asfalt Ana maddesi katran olan ve
yollarn kaplanmasnda kulla-
nlan karm.
186
187
ATC system harmonisation ATC sistemi uyumluluu nitelerdeki standart uygula-

malarla, sistem performans-
nn karlatrlarak aralarnda-
ki uyumun belirlenmesi.
ATS route ATS yolu SID, STAR, havayolu, tavsiye-

li yol ve kontrolsz yollar da
dhil olmak zere gerektiin-
de trafik akn ynlendirmek
iin oluturulmu yollar.
atterberg limits atterberg limitleri Kvam limitleri; zeminin tane-

cikleri ile su arasndaki ilikileri
ve deien su ieriklerine gre
zeminin durumunu tanmlar.
attitude display indicator durum gstergesi Uaklarn uzunlamasna ve
yanlamasna rotasyonunun
uu cihazlarndan takip edi-
lebilmesini salayan gsterge.
audit Denetleme Denetleme
augmentation (GNSS) artrma Temel uydu bilgisi ile birlikte
sistem performansnn artrl-
masnn salanmas.
authority otorite Bir dkmann ortaya karl-
mas veya deitirilmesi ile so-
rumlu kii.
autolanding otomatik ini Grn ini iin limitlerin al-
tnda olduu, konvansiyonel
metotlarla iniin salanama-
yaca durumlarda, bu konuda
zel eitim alm pilotlar tara-
fndan gvenli ve etkin bir ini-
in salanmas iin kullanlan
sistem.
automatic dependent otomatik baml gzetim Uan on-board seyrsefer
surveillance (ADS) sistemleri ile pozisyon belirle-
me sistemlerinden elde ettii
kimlik bilgisi, drt boyutlu po-
zisyon bilgisi ve ilave dier bil-
gilerin de iinde olduu verile-
rin bir veri hatt araclyla ya-
ynland bir gzetim teknii-
dir.
187
DHM GENEL MDRL
automatic dependent s otomatik baml Herhangi bir yer/hava kullan-

urveillance-broadcast gzetim-yayn csnn ihtiya duyaca pozis-
(ADS-B) yon, iz ve yer hz vb. bilgilerin
bir yayn modu veri hatt ara-
clyla belli aralklarla iletimi-
ni salayan bir gzetim uygu-
lamasdr.
automatic dependent otomatik baml Uan, aviyoniklerinden ve

surveillance-contract (ADS-C) gzetim-szleme pozisyon belirleme sistem-
lerinden elde ettii verile-
rin, sadece bir yer istasyonu-
na (noktadan-noktaya haber-
leme) iletildii gzetim tek-
niidir.
automatic direction finding otomatik yn bulma sistemi Hemen hemen en eski seyr-
system sefer yardmc cihazlarndan-
dr. Atmosferik hadiselerden
kolayca etkilenmeleri ve d-
k menzillere sahip olmala-
r sebebiyle yerlerini daha ge-
limi cihazlara brakmlardr.
(COR, LORAN, GPS gibi)
automatic terminal otomatik terminal bilgi 24 saat ya da belirlenmi fark-
information service (ATIS) hizmeti l aralklarla inen / kalkan hava
aralar iin salanan gn-
cel, periyodik meteorolojik ve
operasyonel bilgileri otomatik
olarak salayan hizmet.
automatic weather otomatik hava gzlem sistemi Belirlenmi zaman aralklarn-
observing system (AWOS) da eitli sensrler yardmy-
la hava artlarn len, kayde-
den ve pilotlara iletilmek ze-
re bir bilgisayara gnderen sis-
tem.
average air traffic flow ortalama hava trafik ak Kalklardaki toplam gecik-
management unit ynetim birimi meler/toplam uular oran-
n tespit etmek amacyla kuru-
lan nite.
aviation safety havaclk emniyeti Yerdeki ve havadaki trafikle-
rin emniyetini salamak iin
yaynlanm tm uygulamalar.
188
189
B
back course ters yayn Konvansiyonel aletli alalma
sistemlerinde, meteorolojik
artlarn pilotun grerek refe-
rans almasn engellemesi du-
rumunda, ters yayn, localize-
ri takip eden uan piste di-
rekt yaklaabilmesi iin sa
veya sol ynl yatay ynlen-
dirilmesine yardmc olur. Ters
yayn yaklamas hassas ya da
dikey ynde yardmc olmayp
hassas olmayan yaklama ola-
rak tanmlanr. Bu yaklamada
uan alalabilecei irtifa, n
yayn ya da hassas ILS yakla-
masnda alalabilecei irtifa-
dan daha yksektir. n yayn
ile ters yayn arasndaki fark,
ters yaynda localizer uan
pozisyonuna ters olarak yayn
yapar.
back lobe arka lob Bir antenin arkasna yaylan
enerjinin lobu.
baggage (ICAO) bagaj Operatrn izniyle, uakta ta-
nan ya da uaa yklenen
yolcu ve mrettebatn kiisel
eyalardr. 2920 sayl Kanu-
nun 109'uncu maddesine gre
dzenlenen bagaj kuponu kar-
lnda taycnn sorumlulu-
una devredilen tescil ettiril-
mi eyadr.
balked landing zorunlu olarak vazgeilen Minumum karar irtifa/yksek-
(balked) ini lii (OCA/H)nin altndaki her-
hangi bir noktada beklenme-
dik bir ekilde vazgeilen bir
ini manevras.
band pass filter band geirgen filtre Ayarland frekans araln-
daki frekanslarn geiine izin
veren, araln dndaki frea-
kanslarn gemesini engelle-
yen elektronik filtredir.
189
DHM GENEL MDRL
bandwidth band genilii Radyo haberlemesinde; be-

lirli bir aralktaki iletiim yap-
labildii en yksek ve en d-
k frekanslar arasndaki far-
k ifade eder. Birimi Hertz'dir.
Bilgisayar haberlemesinde;
bir iletiim ortamnn taya-
bilecei bilgi miktarn ifade
eder. Birimi bit/sn'dir.
barette baret Belli bir mesafeden ksa bir k
hatt gibi grlebilecek ekil-
de, yakn aralklarla yan yana
sralanm veya daha fazla
havaclk yer dr.
basalt bazalt Yerkabuunun atlaklarndan
dar kan erimi lavlarn so-
uyup katlamasyla oluan
volkank bir kaya trdr.
base course temel Temel alt tabakas ile kapla-
ma tabakas arasna yerletiri-
len ve granlometrisi ile dier
koullar belli olan doal kum,
doal akl veya krmata ile az
miktarda balayc ince malze-
meden oluan tabakadr.
base rate temel oran e alnmadan nce seici s-
nava giren insanlarn poplas-
yondaki yzdesi.
base turn esas dn lk yaklama safhas boyun-
ca uzaklama ba, (outbo-
und track) sonu ile ara ya da
son yaklama safhas arasnda
hava arac tarafndan pist do-
rultusunu karlamak amacyla
yaplan dn yntemi.
basic encoding rules temel kodlama kurallar Temel kodlama kurallar bir tip
(LTV) uzunlama deeri kodla-
ma plan kullanr. Her bir tipin
kodlamas doru sralamada
daima bileik ierir. Bir veya
daha fazla tanmlayc olarak
adlandrlan gsterim tipi, bir
veya daha fazla uzunluk ve de-
er gsterir. Bu ierikler baz
tiplerin deeri olabilir ve TLV
formatnda kodlandrlr.
190
191
basic training temel eitim ATS ortamnda konuyla ilgili

temel bilgi ve yeteneklerin ka-
zandrlmas.
bathymetric batimetrik Suyun derinlii; derinlik lm
battery grup Ayn topluluk zerinde stan-
dardize edilmi testlerin b-
tn. Birka testte alnan pu-
anlar, karar almak iin deer-
lendirmede kullanlr veya kar-
latrlr.
baud baud Veri haberlemelerinde sani-
yede gnderilen sembol say-
sdr. 1 Baud=1 Sembol/Sn
beam width hzme genilii Bir antenin ana radyo dalgas-
nn yarm g noktalarnda be-
lirlenen a genilemesi.
bearing yn Pusulada yn.
bearing capacity tama gc Bir yapnn birim alana yapa-
ca maksimum basncnn, o
yapnn fonksiyonunu veya ya-
psal btnln bozmaya-
cak maksimum deeridir.
behaviour anchored rating harekete dayal zel ynleri temsil eden kme
scales deerlendirme lekleri iinde, hareketli ynlere odak-
lanma performans lmn-
de kullanlr.
bentonite bentonit Bentonit, aluminyum ve mag-
nezyumca zengin volkanik kl,
tf ve lavlarn kimyasal ay-
rmas ile veya bozulmasyla
olumu ok kk kristallere
sahip kil minerallerinden (ba-
lca montmorillonit) oluan ve
arlkl olarak kolloidal silis
yapda, yumuak, gzenekli ve
kolayca ekil verilebilir ak bir
kayadr.
binary phase shift keying ikili faz deitirme anahtar Bu teknikle 0dan 1e yada
1den 0a dijital kod deiim-
lerinde, tayc faz deitirilir.
191
DHM GENEL MDRL
binder binder Asfaltn balayc tabakas.

bit bit kili dzende her bir rakama (0
veya 1) BIT denir.
bit error rate bit hata oran Bir rnekteki bit hatalarnn
says, rnekteki bit'lerin top-
lam saysna blnr ve genel-
likle birok rnek iin ortala-
madr.
bitumen bitm Keskin bir koku, alev ve koyu
duman kararak yanan, kar-
bon ve hidrojen bakmdan
ok zengin doal yakt madde-
lerinin genel ad.
bleeding beton suyunun yzeye Deme betonu dklnce,

kmas (kusma) st yzeyindeki su buharla-
maya balar. Betonu terk ede-
rek havaya karr, bu suyun
yerine betonun bnyesindeki
suyun, yukar, st yze doru
kmas (kusulan su).
blind spot kr nokta Radyo yaynlarnn alnamad-
ya da radar menziline gir-
meyen saha, kontrol kulesin-
ce havaalannn grlemeyen
blmleri .
blind transmission karlksz (tek ynl) gnderi ki ynl iletiimin kurulama-
d ancak radyo ile aranan is-
tasyonun yayn alabileceine
inanlan durumlarda tek taraf-
l gnderme.
blocked engellenmi Radyo yaynlarnn bozulduu
ya da engellendii durumlarda
kullanlan terim.
board of experts Uzmanlar Kurulu Eitim, Aratrma ve Denetle-
me Uzmanlar Kurulu.
bog soil bataklk topra Turba zerine szlm top-
rak tabakas, veya bataklik al-
tnda kalan bataklk bitkisi ile
rtl toprak zemin.
192
193
bomb alert bomba alarm Yetkili makamlar tarafndan

bomba tehdidine kar uygu-
lanmak zere, acil durum pla-
nnn harekete geirilmesi iin
verilen alarm durumu ile hava
aracnda veya herhangi bir si-
vil havaclk tesisinde, pheli
bir cismin bulunmas zerine
ilan edilen durum.
bomb threat bomba tehdidi Herhangi bir ekilde reni-
len, yerdeki veya uu halin-
deki hava aracn veya hava
meydann, sivil havaclk tesi-
sini, ya da ahsi bir alan, pat-
latma sonucu tehlikeli bir du-
ruma sokacak bir patlayc,
baka bir madde veya aletle il-
gili, doru veya yanl bir bilgi.
bonding topraklama Yakt ak srasnda tehlike
yaratabilecek statik elektrii
dengeleme iin yaplan ilem.
bore sight gr as Bir antenden yaynlanan
elektromanyetik dalgann kap-
sama alan.
bottom-up approach alt-st yaklama Tek bir bileim nedeniyle ba-
layan yada her bir tekrarnda
artarak devam eden bir prob-
lem yada frsat iin hazrlanan
zel bilimsel yaklama.
bottom-up process alt-st ilemi D iaret ve komutlarla aktivi-
te kontrol yapmak. Ayrca ge-
len bilgiyle ilk olarak ortaya -
kan hareketin tanmlanmas
iin kullanlr.
boundary snr Sistemleri birbirinden ayrmak
iin kullanlan snrlandrma
izgisi.
boundary intermediate snr ara sistemi Ara sistem, iki ayr rota ya da
system idari kavramlar arasnda bilgi
iletilebilmesidir.
193
DHM GENEL MDRL
breaking action (Good, Fair, frenleme Pilota havaalan hareket saha-

Poor or Nil) (yi, Orta, Zayf, Hi) s stndeki frenleme derece-
sini, koullarn belirten rapor.
broadcast yayn Mode S sistemi araclyla, il-

gili mesajlarn kapsama alan
iindeki tm uaklara gnde-
rilmesine izin verir.
broadcast subnetwork yayn alt a Yayn alt alar, kk bir co-
rafi alan iinde IS ve ESleri
yksek bilgi ortamlaryla bir-
birine balamak iin kullanlr.
buffer zone tampon blge Bir blgenin etrafndaki hava
sahasnn tahmin edilemeyen
bir gvenlik ayla korunmas.
Build-Operate-Transfer (BOT) Yap-let-Devret Yap-let-Devret Modeli, bir

kamu hizmeti veya faaliye-
ti iinin sabit bir fiyat zerin-
den, tm giderleri zel teeb-
bs tarafndan karlanarak,
yatrm yaplan lkenin reti-
len mal ya da hizmetleri satn
alma garantisi altnda proje-
lendirilmesi, finanse edilmesi,
ina edilmesi, korunmas ba-
km ve karnn gerekletiril-
mesinden sonra tesisin ve y-
netiminin bedelsiz olarak ilgi-
li kamu kurum ve kurulular-
na devir ve teslimini salayan
modeldir.
built in test equipment dahili test ekipman Srekli temel zerinde izleme
yapabilmek iin doru operas-
yonu salayan elektronik ekip-
mandaki isel kontrol birimle-
ri. Birok kontrol, bir hata du-
rumunda grsel alarm veren
GO-NO GO testleridir.
bulk modulus hacim modl Basn yklemesine maruz ka-
lan bir malzemenin hacminde-
ki azalmay tarif eden elastik
bir zelliktir.
194
195
Business Plan i plan Grev, hedefler ve konula-

r belirlemek iin ya da belir-
li zaman periyotlar iinde ta-
mamlanmak zere hazrlanan
bir organizasyon iin belirle-
nen bir dokman ya da dok-
man serileridir.
bypass system bypass sistemi BHS de tanan bagajlarn
%100 bagaj tarama sistemin-
de normalde uramas gere-
ken cihazlara uramak yerine
ayn seviyede veya farkl sevi-
yede dier cihazlara ynlendi-
rilmesini salayan ilem pro-
sedr.
byte byte Bir anlam ifade eden en kk
saysal veri kmesidir. Bir byte
8 bit'ten oluur.
C
cabin baggage el bagaj Bir hava aracnn kabin bl-
cabin crew kabin ekibi Bir uu grevinin yaplma-
snda kokpit ekibinin dnda,
esas grev yeri hava aracnn
kabini olan ve iletmeci tara-
fndan yolcu emniyetini ve ge-
reksinimlerini karlamak ze-
re gerekli temel ve tazeleme
eitimlerini alarak sertifika-
landrlm personeldir.
cabin crew manuel kabin eitim el kitab Kabin Operasyonu ile ilgili ulu-
sal ve uluslararas kurallar ile
irket standartlarnn bir ara-
ya getirildii, OM-PART A'nn
bir paras olan operasyon el
kitabdr.
cabin crew training manual kabin eitim el kitab THY kabin memurlarnn ei-
timlerinin tanmland ve de-
tayl olarak akland SHGM
tarafndan onaylanan el kita-
bdr.
195
DHM GENEL MDRL
calculated landing time hesaplanm ini zaman Bir uan hesaplanm geici
yada gerek ini zaman.
calendar takvim Bir gnn zamansal pozisyo-
nunun tantmn salayan so-
yut zamansal referans sistemi.
cancelled NOTAM iptal edilen NOTAM Bir notamn bir baka notam-
la geerliliinin ortadan kalk-
mas.
capacitor discharge light kapasitr dearj Tpte bulunan bir gaz ierisin-
den yksek voltajda elektrik
dearj ettirilerek ve ok ksa
srelerle retilerek, yksek
iddette yanp snmesi temin
edilen bir lambadr.
capillary fringe klcal saak Su tablasnn hemen zerin-
de yer alan ve btn bolukla-
r suyla dolu olan yani atmos-
ferik basntan daha dk bir
basn altnda bulunan blge.
career development kariyer geliimi Kariyer planlarndaki alma-
larn sonulardr. Bu sonu-
lar bir organizasyonun ya da
bir bireyin ihtiyalarn temel
alabilir.
cargo kargo Bir hava aracnda, posta, ik-
ram malzemesi ve bagajla-
rn dnda, tanan her trl
eya.
cargo ticari yk, ticari eya Bir hava aracnda postadan ya
da kii yannda tanan bagaj-
dan ayr tanan tm mallar.
cargo agency kargo acentas Bir iletici ile i yapan, kargo,
kurye ve ekspres koliler konu-
sunda ilgili makam tarafndan
kabul edilen veya istenen g-
venlik kontrollerini salayan
bir acenta, nakliyeci veya di-
er bir kurulu.
cargo aircraft yk ua Ticari eya/mal tayan hava
arac.
196
197
cargo area kargo alan Kargo ilemleri iin tahsis olu-

nan tm yer, alan ve tesisler.
Buna apron sahalar, kargo bi-
nalar ve depolar, ara park
yerleri ve bunlarla balanty
salayan yollar dahildir.
cargo building kargo binas Hava-kara nakliyesi arasnda
kargonun ierisinden gemek
suretiyle hareket ettii ve kar-
go ilem tesislerinin yer ald
veya hava ya da kara yolu ile
tanmak zere bekletilmek
amacyla depoland bir bina.
cargo plane kargo ua Tamamen yk tamak iin d-
zenlenmi uak.
carrer wave tayc dalga Radyo haberlemesinde, bilgi

sinyalini uzak mesafelere gn-
dermek iin zerine bindirilen
yksek frekansl dalga.
carrier phase tracking GNSS tayc faz izleme GNSS alcs Zamann bir blmnde veya
receiver tmnde GNSS (Kresel Sey-
rsefer Uydu Sistemi) veri ile-
me tekniklerinin normal kulla-
nm iin gerekli bir alcdr.
cart bagaj arabas Uak ve terminal arasnda ba-
gaj, kargo ve posta naklinde
kullanlan motorlu aralarla
ekilen tama aracdr.
case study rnek olay Gerek ya da hayali bir ola-
yn veya olaylar serisinin ana-
lizi, problem tanmlamas ve
mmkn olan zmlerin de-
erlendirildii bir tekniktir.
catering production ikram retim Havaalan snrlar ierisin-
de veya dnda ikram retim
izni bulunan kurulular tara-
fndan sadece uak yolcular-
na ynelik olarak hazrlanan
yiyecek-iecek rnlerinin ha-
zrlanmasdr.
197
DHM GENEL MDRL
catering products ikram rnleri Yetkili bir kurulu tarafndan

uaklarda yolculara sunulmak
zere hazrlanan yiyecek ve
ieceklerdir.
catering service ikram servis hizmeti Havaalan snrlar ierisinde
veya dnda sadece uak yol-
cularna ynelik olarak re-
tilmi olan ikram rnlerinin,
zel olarak dizayn edilmi ik-
ram ykleme aralar ile uaa
kadar tanmas ve yklenme-
si ilemidir.
catering supplies ikram malzemeleri (Hizmet kram tedarikleri tanmna gir-
Stoklar) meyen ve yolcu servisinde kul-
lanlan tm kalemlerdir. rne-
in; gazete, dergi, kulaklk, ses
ve video kasetleri, yastklar ve
battaniyeler.
causes of delay gecikme nedenleri Gecikmeye sebep olan unsur-
larn tm (Meteorolojik ko-
ullar, kapasite vb.)
ceiling bulut tavan 20000 feet'in (6000 m) altnda
ve gkyznn yarsndan faz-
lasn kaplayan bulutlarn en
alt tabakasnn tabannn yer-
yz ve su yzeyi zerinden
ykseklii.
cement imento Ana hammaddeleri kalker-
li kil olan ve mineral parala-
rn (kum, akl, tula v.s.) ya-
ptrmada kullanlan bir mal-
zemedir.
central executive unit merkezi ynetim birimi CFMU (Merkezi Ak Ynetim
Birimi) sorumluluu ye l-
kelerin hava sahasndaki hava
trafik ak ynetimi lmleri-
nin yaplmas, koordinasyonu
ve planlamasdr.
198
199
Central Flow Management Merkezi Ak Ynetim Birimi Katlmc lkelere hava trafik
Unit ak ynetimi salamak iin
ICAO Merkezi Hava Trafik Ak
Ynetimi Organizasyonu ge-
reince kurulmu bir yne-
tim birimidir. Bu birim Merke-
zi Ynetim Birimi ve Uu Plan
Operasyonlar Blmn ier-
mektedir.
central processing unit load merkezi ilem birim yk Nominal CPU yk, maksi-
mum giri/k nominal du-
rumlarn ilenmesinde verilen
ilemcinin CPU yknn orta-
lama deeridir.
central radnet monitoring merkezi radnet grntleme Radar a grntlenmesi ve
and control system ve kontrol sistemi kontrol merkezi.
centralised airspace data merkezi hava sahas bilgi ECAC (Avrupa Sivil Havaclk
function fonksiyonu Konferans) Devletleri tara-
fndan grevlendirilen ve ulu-
sal hava sahas kullanm plan-
larnda uygun rota bilgisi elde
edebilmek iin kurulan hava
sahas ynetim fonksiyonudur.
certified aerodrome sertifikal havaalan letmecisine bir havaalan

sertifikas verilmi olan bir ha-
vaalan.
change over point deitirme noktas Bir hava yolunda seyir halin-
deki hava aracnn arkasnda
kalan seyrsefer yardmc ci-
haznn kapsama alanndan -
kp zerine doru utuu sey-
rsefer yardmc cihaznn kap-
sama alanna girdiini gste-
ren, haritalarda ilenmi nok-
talardr.
channel kanal Radyo frekans spektrumunda
veri iletiimine olanak sala-
yan frekans band.
channel rate kanal hz Radyo frekans kanal zerin-
den iletilebilen maksimum
data miktardr.
199
DHM GENEL MDRL
charter flight tarifesiz sefer Belirli bir dzene bal kalma-

dan tarifeli seferler dnda ya-
plan seferlerdir.
check point kontrol noktas Tahditli alanlara giriten nce
oluturulan, ahslarn, eya-
larn, aralarn kontrol edildi-
i yer.
check-in check-in Havaalan terminallerinde,
hava yolu veya yer hizmet ku-
ruluu grevlilerinin, yolcula-
rn bilet, bagaj ilemi ve kont-
rollerini yapmalar.
check-in counter check-in kontuar Terminallerde yolcularn
check-in ilemlerinin yapld,
donanml masalardr.
check-in hall check-in salonu Terminallerde check-in kontu-
arlarnn toplu halde bulundu-
u blmlerdir.
checklist kontrol listesi Bir NOTAM dzenli olarak NO-
TAM serilerinde yaynlanr. Bu
seriler, ilan edildii ylda ge-
erli NOTAM gruplarnn ta-
mamn iermektedir.
chute bagaj ayrma alan (utalt) Bagajlarn ilgili uaklara yk-
lenmek zere tasnif edildii
alan.
circle to runway meydan turu Hava trafik kontrolrnce be-
lirtilen havaalan trafik pater-
ni dahilinde inilecek piste ya-
plan yaklama manevras.
circuit mode devir modu Tahsis edilen iletim yolunun
kullanlmasna olanak veren
haberleme ann konfigras-
yonu.
circuit mode channel devir modu kanal Havaclk Mobil Uydu Hizme-
tinde C kanal ikili ses ya da
bilgi haberlemesi salamak
iin kullanlr. nk verilen
herhangi bir kanal, sadece bir
ynde trafik geirebilir. C ka-
nallar biri st hat dieri alt hat
olmak zere ift olarak tahsis
edilir.
200
201
civil air navigation services sivil hava seyrsefer Birok hkmet hava seyrse-
organization (CANSO) hizmetleri organizasyonu fer hizmetlerinin salanmas
sorumluluunu sivil hizmet bi-
rimlerinden bamsz organi-
zasyonlara aktarmaktadr. Bu
organizasyonlarn byk o-
unluu direkt devlet kontro-
lnde olmakla birlikte, bazla-
r da tamamen zelletirilmi-
tir. CANSO bu organizasyonla-
rn birleerek oluturduu bir
meslek birliidir.
civil aviation authority sivil havaclk otoritesi Herhangi bir uluslararas hava
sahas iinde ICAO tarafndan
sorumlu tahsis edilen ve i hat
snrlar ierisinde havaclk
kullanclarna hizmet sala-
makla ykml organizasyon.
civil aviation security sivil havaclk gvenlii Sivil havacl yasad mda-
hale eylemine kar koruma
amal tedbirler ve insan ve
doal kaynaklarn birleimi.
civil/military coordination sivil/asker koordinasyonu Hava seyrsefer emniye-
ti, etkinlii ve hava sahasnn
uyumlu kullanmn salamak
iin gerekli, sivil ve askeri bi-
rimler arasndaki iletiim.
clay kil Kalker, silis, mika ve demi-
roksit ieren, 0,002 mm'den
daha kk taneli, sar ve kr-
mz renk tonlarnda grlen,
su ekme zellii bulunan (m)
Al2O3.(n)SiO2.(p)H2O genel
kimyasal bileim forml ile
ifade edilen, plastisite, kohez-
yon, renk ve bzme zellik-
leri ile tanmlanan malzeme.
clearance function klerans/msaade fonksiyonu Bir hava trafik kontrol birimi
tarafndan onaylanan ve uu
personeli tarafndan kabul
edilen kleransn belirlenmesi
ve iletilmesidir.
201
DHM GENEL MDRL
clearance Limit msaade snr Bir ATC msaadesinin geerli

olduu son noktaya denir.
clearance void time izin zaman bitimi Bir uaa verilen ATC iznine
uymak zere herhangi bir ma-
nevrada bulunmamas duru-
munda iznin geerliliinin bit-
tiini belirten zaman.
cleared approach yaklama msaadesi Bir pilotun aletli bir yaklama
uygulamas iin ATC tarafn-
dan msaadelendirilmesi. Ge-
rekli olduunda yaklama m-
saadesi iinde, bir msaade
ve dier ilgili bilgilerin olduu
aletli yaklama eidi salanr.
cleared flight level msaade edilen uu seviyesi Bir uuun muhafaza ettii ya
da ulamaya alt uu se-
viyesi.
cleared flight level deviation msaade edilen seviyeden Bir uuun msaade edildii
sapma seviye ile muhafaza edilen se-
viye arasndaki fark. Msaade
edilen seviyeden sapma, uu-
un verilen seviyeye uyumlu-
luunun bozulmas durumlar-
nn belirlenmesi amacyla kul-
lanlr.
cleared level deviation serbest klnan sapma eii Serbest klnan bir seviyeye
threshold uyumsuzluun olumaya ba-
ladn tanmlayan izleme kri-
teri parametresidir.
clearway ama sahas zerinde bir uan belirli bir
ykseklie kadar ilk trman-
nn bir blmn gerekleti-
rebilecei uygun bir alan ola-
rak seilmi veya hazrlanm;
ilgili otoritenin kontrol al-
tnda bulunan, yerde veya su
zerinde belirlenmi dikdrt-
gen bir saha.
client NOF alc uluslararas NOTAM ofisi Bir NOTAM ileme birimi ta-
rafndan salanan hizmetlere
abone olan herhangi bir ulus-
lararas NOTAM Ofisi.
202
203
closed runway kapal pist Havaalan otoritesince her

trl uak operasyonlarna
izin verilmedii/mmkn ol-
mad pist.
clutter density kargaa younluu Radar kapsam iinde, 1 milde
oluan istenmeyen birincil ra-
dar ekolarnn toplam saysdr.
coal tar katran Mee odunun kuru olarak da-
mtlmas.
coarse aggregate iri agrega En byk agrega tane apnn
4 mmden byk veya eit ol-
duu; en kk agrega tane
apnn ise 2 mmden byk
veya eit olduu agregaya ve-
rilen ad.
cockpit kokpit Bir hava aracnda pilot ya da
pilotlarn oturduu ksm.
cockpit crew kokpit ekibi Hava aracnn sevk ve idaresi

ile kullanmndan sorumlu ve
ilgii otorite tarafndan lisans-
landrlm gerekli olan asgari
saydaki pilot/pilotlar ile eer
varsa uu mhendisleridir.
cocnrete mix ratio beton karm oran 1 m yerine yerletirilmi be-
ton ierisine girecek olan mal-
zemelerin kg cinsinden mik-
tarlar.
cocnrete mix ratio kme konisi Betonun ilenebilme zellii
kvam ile tayin edilmektedir.
Bu kvam kme konisi kullan-
larak yaplan deneyle llr.
code kod SSR sorgulaycsna cevap ve-
ren cevaplayc tarafndan ya-
ylan sinyallerde bulunan veri-
lerin kombinasyonudur.
code division multiple access kod blmeli oklu eriim Geni spektrum modlasyonu
ve giriimi engelleyici kodlar
kullanan dijital haberlemeler
iin yaplan oklu giriim pla-
ndr. Bu plan kullanclara her
zaman cevaplaycnn bant ge-
niliinin tamamn kullanabil-
me imkan tanr.
203
DHM GENEL MDRL
coefficient of transmissivity geirimlilik katsays Birim hidrolik eim altnda bir

akiferin birim geniliinden
suyun transfer edilme hz.
Akiferin doygun ksmnn ka-
lnl ile hidrolik geirgenlii-
nin arpmyla ifade edilir.
co-generation unit kojenerasyon tesisi Enerjinin elektrik ve s formla-
rnda ayn sistemden beraber-
ce retilmesi.
cohesion kohezyon Ayn cins molekller arasn-
da bulunan ekim kuvveti. Bir
maddenin molekllerini bir
arada tutan kuvvettir.
colloid kolloid ap 0,002 1x10-6 mm ara-
snda deien kil veya organik
madde bileimi.
co-mail co-mail Havayolu taycs irketinin
naklettii postalar iin kullan-
lan ksaltma.
co-mat co-mat Havayolu taycs irketinin
naklettii malzemeler iin kul-
lanlan ksaltma.
combined birleik Genelde radar grnt ve izle-
ri iin kullanlr. Birincil ve ikin-
cil gzetim radar verilerinden
yararlanlan bir radar mesaj-
dr.
combined plot birleik plot Birincil ve ikincil gzetim radar
bilgilerinin bir radar grnt-
s zerinde birletirilmesidir.
combined VOR and TACAN birleik VOR ve TACAN VOR, TACAN ve DME seyrse-
fer yardmc cihazlarnn birlik-
te bulunduu bir seyrsefer
yardmc sitesidir.
com-centre haberleme merkezi Kendisine bal haberleme is-
tasyonlarnn mesaj trafiini
ynlendirmekle sorumlu ha-
berleme merkezidir.
204
205
common core content of hava trafik kontrolr Avrupa Sivil Havaclk Konfe-
ATCo training eitiminin temel ierii rans sahas iin yaratlan bu
projeler; eitim rnekleri,
testler ve performans konula-
rn iermektedir.
common display system ortak display sistem Tm radar bilgi ilem ann
status bilgilerini grntleyen
display.
common ICAO data ICAO lkeleri arasndaki ortak Hava ulamnda esas unsuru
interchange network (CIDIN) veri ebekesi oluturan havaclk uu emni-
yet mesajlarnn yol rehberine
(Routing Table) gre yurt iin-
deki havaalanlarna ve yurt
dndaki AFTN merkezleri-
ne daha hzl ve kaypsz ola-
rak gnderilebilmesi iin ICAO
yesi lkeler arasnda kurul-
mu olan 9600 Bps hznda
X.25 paket anahtarlamal ileti-
im protokoln kullanan ha-
berleme ebekesidir.
common point ortak nokta Bir ya da daha fazla uan, il-
gili ATC otoritesince, rapor et-
mesi istenen nokta.
communication haberleme ynetim birimi Bilgi salama hizmetine y-
management unit nelik haberleme ynetim bi-
rimi; hava-yer ya da dier yer
alma alar arasnda bilgi
transferine olanak salamak-
tadr.
compactness kompasite Birim hacimdeki agregada ta-

nelerin igal ettii toplam ha-
cimdir.
compass locater mevki belirtici radyo cihaz Aletli ini sistemi (ILS) iin ya
da son yaklama aamasn-
da seyrsefer yardmc ciha-
z olarak kullanlan mevki be-
lirleyici.
205
DHM GENEL MDRL
compass rose pusula gl Gerek yada manyetik kuzey

ynn belirleyen meydan
zerinde iaretlenmi ya da
haritalarda gsterilen daire.
competence yeterlilik Personel veya personel grup-
lar arasnda ortaya kan bil-
gi, yetenek ve yapabilirlik du-
rumudur.
component komponent Herhangi bir motor, pervane,
para veya cihazdr.
composite separation bileik / karma ayrma Uaklar, bileik yol sistemi ile
uygulanan ayrma minimalar-
n (yatay/dikey) azaltarak ayr-
ma yntemi.
compressed stabilized filling sktrlm stabilize dolgu Zemin emniyet gerilmesi 0,7-
ground zemin 1,0 kg/cm olan zeminler.
compulsory reporting points zorunlu rapor noktalar Uaklarn zerinden geerken
rapor etmesi zorunlu olan bir
seyrsefer yardmcs ya da fix
olarak belirlenmi noktalar.
computer based training bilgisayar esasl eitim Bilgisayar alma ortamnda

interaktif yntemlerle (inte-
raktif cevaplama, konu anla-
tm gibi) renciye zgr bi-
reysel alma ritmini kulland-
rarak bilgi ve yetenek kazand-
rlmas.
concrete beton Kum, akl ya da krmata, i-

mento, su ve gerektiinde kat-
k maddeleri kullanlarak elde
edilen yap malzemesi.
concrete compressive beton basn dayanm Betonun basn mukavemeti
strenght standart kr koullarnda sak-
lanm (20 C 2C kirece doy-
gun su ierisinde), 28 gnlk
silindir (15 cm ap, 30 cm yk-
seklik) veya kp (15 cm kenar-
l) numuneler zerinde l-
lr.
206
207
concrete design beton dizayn Dkm yaplacak beton ile ilgi-

li tm tasarmlar.
concrete mixing water beton karma suyu Kuru haldeki imento ve agre-
gay plastik, ilenebilir bir kt-
le haline getirmeye yarayan s-
vdr. imento ile kimyasal re-
aksiyon yaparak plastik ktle-
nin sertlemesini salar.
conditional route artl rota Bir hava trafik hizmet yolu

veya bir parasnn zel koul-
lar altnda kullanlmas veya
planlanmasdr. artl rotalar,
aktivitenin beklenen seviyele-
ri, ilgili uu planlar gibi dei-
ik nedenlere bal olarak e-
itli kategorilere ayrlabilirler.
cone of silence sessizlik konisi Yksek alarda anten perfor-
mansnn limitlerine bal ola-
rak radar kapsamnda oluan
bolua denilmektedir.
conference communication konferans haberlemesi ya da daha fazla yerleim

arasnda dolaysz / direkt ola-
rak annda konuma imkan
salayan haberleme sistemi
/ kolayl.
conference communications oklu haberleme veya daha fazla merkezin
ayn anda ve direkt olarak ko-
numa yapabildikleri haber-
leme kolayl.
conflict alert akma ikaz Otomatik radar fonksiyonu
olarak radar hedefleri arasn-
da mevcut minimalarn alt-
na inilebilecei ynnde veri-
len ikaz.
conflict data uyumazlk verileri u bilgileri ierir: Uyumazlk
tanmlamas, tipi ve iddeti.
207
DHM GENEL MDRL
conflict data veri elikisi elikili veri (veri elikisi): e-

likili tanmlama (tanmlama
elikisi); elikili tip (tip e-
likisi); havaarac elikisi (e-
likili havaarac) veya zel kul-
lanm hava sahas ihlali, veya
kullanlabilir en dk uu
seviyesinin altna alal (al-
alma), veya nominal yollarn
kesiimini (kesimesi); karma-
a derecesi (dzeyi); havaara-
c veri elikisi veya zel kul-
lanm hava sahas veri ihla-
li, veya kullanlabilir en dk
uu seviyesi verisi altna al-
al; veya nominal yollar ke-
siim verisi. (Orta vadeli ak-
ma verisi-MTCD)
conflict resolution akma zmlenmesi Potansiyel tehlike tekil eden

trafikler arasnda uygun ayr-
ma minimumlarnn uygulan-
masyla yaplan zmleme.
conglomerate konglomera Yuvarlak kum ve akllarn ba-

snla birlemesi ve zaman-
la sertlemesi sonucu oluan
ktleler.
consignor gnderici rettii veya sahip olduu

mallar hava yolu ile tatmak
isteyen ve bu amaca uygun e-
kilde paketleyen kii veya ku-
ruluu.
container konteynr ine yk koyularak uaa yer-
letirilen, biimi uan i y-
zey detaylarna uyumlu metal
birimleri.
container dolly konteynr dolly Bagaj, kargo ve posta tanma-
s iin kullanlan standart l-
lerdeki metal kutular.
208
209
contingency plan beklenmedik olay plan Havaalannda, operasyon veya

zel harekt gerektiren acil
durumlarda, gvenlik gleri-
nin ve grev verilen ilgili dier
birimlerin kullanlmasn d-
zenleyen ve eitli davranla-
r ihtiva eden plan.
control (for aircraft) kontrol (hava arac iin) Hava arac/hava arac kompo-
nentinin onaylanm standart-
lar ile uygunluunun denet-
lenmesidir.
control area kontrol sahas Belirli bir alt snrdan balayp
yukarya ykselen kontroll
sahaya denir.
controlled aerodrome kontroll havaalan Havaalan trafiine hava trafik
kontrol hizmeti salanan ha-
vaalandr.
controlled airspace kontroll hava sahas erisinde hava sahas snflan-
drmasna uygun olarak hava
trafik kontrol hizmetinin veril-
dii snrlar belirlenmi saha-
lara denir.
Not: ATS hava sahas snflar
A,B,C,D ve E den oluur.
controlled flight kontroll uu Hava trafik kontrol msaadesi-
ne tabii herhangi bir uu.
controlled flight into terrain arazi engeline doru Normal fonksiyonlu bir ua-
kontroll uu n yere, suya yada bir engele
doru yapt istem d uu.
controller-pilot data link kontrolr pilot veri hatt ATS operasyonlarnda ATC
communication (CPDLC) haberlemesi merkezi ile hava arac aras ile-
tiimin veri deiimi yntemi
ile yaplmasn salayan bir sis-
temdir.
convergence and yaknsama ve uygulama Ulusal ve ok uluslu btnle-
implementation programme program me planlarnn ilerleyiini iz-
(CIP) leme ve koordine etmek iin
kullanlan Avrupa Hava Trafik
Kontrol Uyumluluu ve B-
tnleme Program organizas-
yonudur.
209
DHM GENEL MDRL
conveyor konveyor Bagaj, kargo ve postann yk-

lenip/boaltlmas iin kullan-
lan hareketli bant sistemi.
conveyor vehicle konveyr arac Bagaj, Kargo ve Postann yk-
leme, boaltma iin kullanlan
hareketli bant sistemine haiz
ara.
coordinate koordinat Bir pozisyon ya da yeri belirle-
mesi amacyla enlem/boylam
olarak (derece/dakika/saniye)
ifade edilen referans deerler.
coordination Fix koordine fiksi niteler arasnda devir nokta-
s, kontroln transferi, termi-
nal giri/k noktalar olarak
kullanlan bir seyrsefer yar-
dmcs ya da fix olarak belirle-
nen pozisyon.
core requirements for ATM ATM alma pozisyonlar iin alma pozisyonu geliimi
working positions temel gereksinimler iin metotlar ve aralardr. Te-
mel proje, Avrupa Sivil Havac-
lk Konferans Devletlerindeki
hava trafik ynetimini gelitir-
meyi amalamaktadr.
correlation korelasyon Uu yolu ve profili konusun-
da SSR kod tanmlamas, co-
rafik ve zaman kontrollerini te-
mel alan uu plan verileri ve
pozisyon vektr arasnda ili-
ki oluturan fonksiyondur.
corrective Dzeltici Dzeltici
corrosion korozyon Elektrokimyasal etki sonucu
malzemede oluan ktle kay-
bdr.
coupling kapling kmal hortumu ile uak yakt
noktas balant aparat.
courrier service kurye hizmeti Bir yada birden fazla gnderi-
ci tarafndan verilen gnderi-
lerin, tarifeli bir hava yolu ile,
kurye yolcu tarafndan normal
uakalt bagaj olarak tanma-
s ilemi.
210
211
course course Yoldaki uaklar iin tasarlan-

m uu yolu, ILS hattnda ise
pisti karlayc yol anlamnda
kullanlan terim.
coverage kapsama alan Radarn, gerekli ihtiyalar kar-
layabildii boyutlu hava
sahas hacmidir.
crack atlak Doal sebepler, trafik etkisi, ya
da alttaki bir tabakadan yans-
ma sebebiyle kaplama iinde
meydana gelen ayrlma.
crew mrettebat letici tarafndan uu sre-
sinde bir hava aracnda grev-
lendirilen ahslardr.
crew member kabin grevlisi Uu esnasnda, uakla ilgili
bir operasyon konusunda ope-
ratr tarafndan grevlendiril-
mi bir kiidir.
crew resource management ekip kaynak ynetimi CRM, iletiim, durumsal far-
kndalk, problem zme, ka-
rar verme, takm almasy-
la ve bu alanlarn her birinin
yol at alt disiplinlerle bera-
ber olan geni bir bilgi, bece-
ri, davran ihtiva eder. CRMi
oluturan bu elementler yeni
olmamakla beraber havaclk-
ta, genellikle hava ulamnn
balamasyla, havaclk, kap-
tanlk, ekip ibirlii vb. gibi
balklarla bilinmektedir. Bu-
nun yan sra, gemite, bu te-
rim formel olarak tanmlanp,
aka belirtilmemitir. CRM
bu eksiklii gidermek iin bir
giriim olarak ortaya km-
tr. Ayrca, CRM uu operas-
yon ve emniyetinin etkinliini
artrmak iin insan, ekipman,
prosedr gibi tm kaynakla-
rn optimum kullanmn sa-
lamak iin bir ynetim sistemi
tanmlamaktadr.
211
DHM GENEL MDRL
critical facility hassas tesis Hasar grdnde havaalan

fonksiyonlarnn ciddi ekilde
aksamasna yol aacak olan ve
havaalan iinde veya havaala-
nna direkt balantl bulunan
tesis ve yerler.
critical incident kritik hadise Bir kiinin olaan olmayan
gl bir reaksiyon gsterdii
herhangi bir olay.
cross border area snr gei sahas zel operasyonel ihtiya-
lar iin uluslararas snrlarda
oluturulan geici ayrma sa-
hasdr.
cross track distance gei izi mesafesi stenilen rotann havayolunun
sana ve soluna olan dikey
mesafesi.
crosswind yan rzgar Bir uan takip ettii rotaya

ya da kullanlan piste paralel
olmayan 90 derecelik dik rota-
da esen rzgar yn.
crosswind component yan rzgar bileeni Piste 90 derece dik ayla esen
rzgar bileeni.
cruise seyir, yolculuk Uygun olan seviye ve hzda yol
almak.
cruise climb seyir trman Bir uan belirli bir (rate) de-
rece ile yapm olduu trman-
ma manevras (teknii).
cruising altitude seyir irtifas Yol seviyesi boyunca muhafa-
za edilen irtifa.
cruising level seyir seviyesi Bir hava aracnn uuunun
nemli bir blmnde muha-
faza ettii seviyeye denir.
crushed stone krmata Krlm tanelerden meydana

gelen iri agregadr.
crushed stone sand krmakum Krlm tanelerden meyda-
na gelen ince agregadr. ak-
ln veya bloktan krlmas ile
elde edilir.
212
213
curing agent kr malzemesi imentonun yeterli hidratas-

yonunu salamak, betonda
tam ve uygun sertleme elde
edebilmek iin kullanlan mal-
zemedir.
curing of concrete beton kr Beton yerletirildikten sonra
veya beton rnlerinin imala-
tndan sonra oluabilecek su
kaybn engellemek ve hidra-
tasyon reaksiyonlarnn uygun
ekilde ve zamannda gerek-
lemesini salamak iin yap-
lan ilerdir.
current flight data gncel uu verisi Son yaplan uu plan deiik-
likleri ve kontrolr mdaha-
leleriyle gncelletirilen uu
bilgisi.
current flight plan (CFL) cari uu plan ayet varsa mteakip msaa-
delerle oluturulmu, deiik-
likleri de ieren uu plan.
current flight position gncel uu pozisyonu En son alglayc verilerini te-
mel alan x, y, z koordinatlarn-
da uuun son pozisyonunu
temsil eder.
cyclic redundancy check dngsel artklk kontrol Veri kayb veya deiikliine
(CRC) (CRC) kar bir gvence seviyesi sa-
layan verinin dijital olarak ifa-
de edilmesine uygulanan ma-
tematiksel bir algoritma.
D
danger area tehlikeli saha Belirli zamanlarda ierisinde
uu emniyeti iin tehlikeli fa-
aliyetlerin olduu snrlar be-
lirli sahalara denir.
dangerous goods tehlikeli maddeler nsan salna, gvenliine,
malna ya da ortamna nem-
li risk arz edebilen ve MSHGP
EK-20 tehlikeli maddeler lis-
tesinde gsterilen veya Eke
gre tasnif edilen madde ya
da malzemeler.
213
DHM GENEL MDRL
dangerous goods regulations tehlikeli madde kurallar Tehlikeli madde snfna gi-
ren maddelerin hava yo-
luyla tanmas ile ilgili ola-
rak IATA DGR esas olmak ze-
re Tehlikeli Maddeler Tama
Ynergesi'nin, 05 Genel Esas-
lar maddesinde belirtilen di-
er kaynaklarda yer alan kural-
lardr. IATA DGR Kitab, her yl
yenilenir. Ancak, ara dnem-
lerde yaplan deiiklikler e-
itli yollarla ilgililere ulatrlr.
data veri Kavramlar, talimatlar ve bilgi-
lerin, haberleme ve akla-
malar iin uygun formata ge-
tirilmi hali.
data display system bilgi grntleme sistemi lenmi verinin gsterimine
olanak salayan elektronik ve/
veya elektromekanik sistem.
data link veri hatt Terminaller arasnda veri ile-
tiimine olanak salayan ba-
lant.
data link communication veri hatt haberlemesi Mesajlarn veri hatt vastasy-
la gnderilip alnd bir ileti-
im eklidir.
data model veri modeli Veri tabannda, veri zellikleri-
ni ve ilikilerini ieren kavram-
sal yap.
data quality veri kalitesi Bir verinin, kullanclar iin
doruluk, btnlk ve zm-
sellik asndan belirlenen ge-
reklilikleri karlamas /sala-
mas amacyla belirlenen g-
venlik derecesi /seviyesi.
datum balang noktas Baka miktarlarn hesaplan-
masna ynelik bir referans
veya esas niteliinde olabile-
cek herhangi bir miktar veya
miktarlar seti.
day gn 00.01 UTC ile 24.00 UTC ara-
sndaki sredir.
214
215
de/anti icing vehicle de/anti icing arac Buzlanmay zc/nleyici

kimyasal maddelerin uakla-
ra uygulanmas iin kullanlan
zel donanml ara.
dead reckoning konum tahmini Yn, hz ve zaman gibi verile-
ri gz nne alarak belirlenen
num tahmini yaplmas.
dead reckoning (dr) tahmini seyrsefer Yn, hz ve zaman gibi verile-
navigation ri gz nne alarak belirlenen
num tahmin ederek yaplan
seyrsefer.
decision altitude /height karar irtifas/ykseklii Hassas yaklamada yerden g-
rerek referans alarak iniin ta-
mamlanamayp pas geme
prosedrnn uygulanmaya
balanaca belirlenmi irtifa
ve ykseklik deeridir.
decision making karar alma Bir aksiyonun muhtemel olu-
umlarndan birini seerek ya-
plan aktif kavrama ilemi.
declared capacity ilan edilmi kapasite Meteorolojik koullar, kont-
rol sahas ya da ATC sektr ya-
ps, personel ve cihaz yeter-
lilii, sorumluk sahibi olduu
hava sahasnda bir kontrol-
rn i ykn etkileyecek di-
er faktrler de gz nne al-
narak, hava sahasnn bir b-
lm iin belirli bir zaman di-
limi iindeki uak says olarak
dile getirilen bir ATC Sistemi-
nin ya da onun bir alt sistemi-
nin ya da normal operasyonlar
sresince bir hava aracna sa-
lanan hizmet yeterlilii ls
/ kabiliyeti.
215
DHM GENEL MDRL
declared distances ilan edilmi mesafeler a) Mevcut Kalk kou mesafe-

si (TORA):
Kalk halindeki bir uan
yerdeki kousu iin mevcut
ve elverili beyan edilen pist
uzunluu.
b) Mevcut kalk mesafe-
si (TODA): Kalk kousu iin
mevcut pist uzunluu art, var-
sa, ama sahasnn uzunluu.
c) Mevcut hzlanmadurma
mesafesi (ASDA): Kalk kou-
su iin mevcut pistin uzunlu-
u art, varsa, durma uzants-
nn uzunluu.
d) Mevcut ini mesafesi (LDA).
ni yapan bir uan yerdeki
kousu iin mevcut ve elveri-
declared beyan edilen mesafeler - a) Mevcut kalk mesafesi (TO-
distances - heliports heliportlar DAH). Son yaklama ve kal-
k kousu uzunluu, art kalk-
tamamlamalar iin helikop-
terler iin mevcut ve elverili
beyan edilen helikopter ama
sahasnn (varsa) uzunluu
b) Reddedilmi mevcut kalk
mesafesi (RTODAH). Reddedil-
mi bir kalk tamamlamalar
iin performans snf 1de i-
letilen helikopterler iin mev-
cut ve elverili beyan edilen
son yaklama ve kalk alan-
nn uzunluu.
c) Mevcut ini mesafesi
(LDAH). Son yaklama ve kal-
k alannn uzunluu, art ini
manevrasn belirli bir yksek-
likten tamamlayabilmeleri iin
helikopterler iin mevcut ve
elverili beyan edilen herhan-
gi bir ek alan.
216
217
degradation degradasyon Atmosferik, hidrolik, biyolojik

ve dier faaliyetler sonucun-
da kayalarn, sarp kayalkla-
rn, yeryz katmanlarnn ve
akarsu yataklarnn anmas
ve ayrmas.
de-icing buzlanma zme Uaklarn yzeylerinde oluan
buzun ve karn temizlenme-
si ilemi.
de-icing/anti-icing pad buzlanma zme/buz nleme Buz giderici/buz nleyici i-
alan lemden gemek zere bir ua-
n park etmesine ynelik d-
zenlenmi bir i alan ve iki
veya daha fazla mobil buz gi-
derci/nleyici ekipmann ma-
nevralarna ynelik dzenlen-
mi bir d alan kapsayan bir
alan
delay gecikme Merkezi Ak Ynetim Biri-
mi (CFMU) tarafndan belirle-
nen kalk zaman ile operat-
rn talep ettii ilk kalk zama-
n arasndaki fark.
delivery time datm zaman Kontrolr tarafndan gnderi-
len mesajn uu ekibinin eli-
ne gemesi iin geen sre.
density ratio dansite oran Younluk oran.
departure clearance kalk msaadesi Kalk sonras izlenecek yolu

ve trmanlacak seviyeyi belir-
leyen talimatlar.
departure control kalk kontrol Kalktan sonra belli bir sre
boyunca, kalkan IFR uulara
salanan hava trafik kontrol
hizmeti.
departure control system kalk kontrol sistemi Uularn check-in ileminin
(DCS) (uu ncesi yolcu bilet ile-
mi), kapasite ve yk kontro-
lnn ve sevkinin bir otomas-
yonla (otomatik makinalarla)
yaplmas yntemi.
217
DHM GENEL MDRL
departure slot kalk slotu Uan kalkn yapmasnn

zorunlu olduu zaman.
departure time kalk zaman Uan pistten teker kestii
kalk zaman.
dependent parallel baml paralel yaklamalar Birbirine komu, uzatlm pist
uaklar arasnda radar ayrma
minimalarnn nasl olacann
tarif edildii paralel veya para-
lele yakn aletli pistlere yap-
lan e zamanl yaklamalar.
deportee kabul edilmeyen kiiler Bir lkeye girii yetkili merci-
ler tarafndan reddedilen kii-
ler. Sz konusu kiiler, geldik-
leri lkeye ya da kabul edile-
cekleri baka bir lkeye geldik-
leri hava taycs ile geri gn-
derilmek zorundadr.
descend below lowest kullanlabilen en dk uu Bir uan, bir hava sahasnda
usable flight level seviyesinin altna alalma belirlenmi minimum uu se-
viyesinin altna alalmasdr.
descend speed adjustments alalma hz ayarlamalar Meydan var zamann be-
lirlemek amacyla yaplan hz
azaltma hesaplamalar.
designated RNAV route belirlenmi RNAV rotas Bir VOR/DME seyrsefer ci-
haz kapsamndaki geerli d-
k ve yksek irtifa deerleri-
ni temel alan saha seyrsefer
rotas.
desired track planlanan gzergah ki yol noktas arasnda planla-
nan ya da istenilen gzergah.
destination aerodrome gidi meydan Bir uu iin belirtilmi ini
meydan.
destination alternate var yedek meydan ni iin nceden dnlm
havaalanna iniin mmkn
olmad veya tavsiye edilme-
dii hallerde uaklarn kulla-
nabilecei havaalan.
218
219
deviation sapma Takip edilen yol gzergahn-

dan, meteorolojik koullar ya
da olaanst durumlar nede-
niyle ayrlma.
diabase diyabaz Klinopiroksen, ojit, olivin,
magnetit ve ilmenit ieren,
yeil renkli ve anma dayan-
m yksek bir kaya.
diagnosing tehis etme artlarn deimesiyle ya da
yeni bilgilerin ilenmesiyle de-
ien trafik durumunun ta-
nmlanmas ilemi.
differential global navigation farkl kresel seyrsefer uydu Bir veya daha fazla bilinen
satellite system sistemi noktadaki pozisyon hatalar-
nn belirlenmesi ve pozisyon
doruluu iin bir baka sis-
temden alnan bilgilerin iletil-
mesini amalayan bir sistem-
dir.
differential global farkl kresel konumlandrma Kresel pozisyonlama sistemi-
positioning system sistemi nin zm doruluunu geli-
tirmek iin kullanlan bir tek-
niktir.
diorite diyorit Gri, koyu gri renkli, iri ve ince
taneli minerallerden oluan,
andezin, biyotit, hornblend
ve piroksin ile kuvars ieren i
pskrk magmatik kaya.
direct access radar data dorudan radar veri eriimi RDP sisteminin bir paras
olan MRT' lerde bir sorun ol-
duunda MCT den gelen radar
plot bilgilerinin kontrolrlerin
nndeki displaylere annda
ve kesintisiz getirilmesini sa-
layan bir balant eklidir.
direct controller pilot kontrolr pilot direkt Hava trafik kontrol birimi ve
communication haberlemesi pilot arasnda sesli cevaplama
ieren radyo haberleme me-
todu.
219
DHM GENEL MDRL
direct flight direkt uu ki fix, nokta ya da seyrsefer

yardmcs arasnda rota uu-
u.
direct transit passengers direkt transit yolcular Vardklar uakla ksa bir ara-
dan sonra ayn uak ve ayn
uu numaras ile seyahatle-
rine devam eden yolculardr.
(Teknik problemlerden t-
r uak deitiren fakat ayn
uu sayl uakla devam eden
yolcular direkt transit yolcular
olarak saylr.)
Directorate General of Civil Sivil Havaclk Genel Sivil Havaclk Genel Mdrl-
Aviation Authority Mdrl , kamu tzel kiiliine haiz,
zel bteli, Ulatrma Bakan-
lna bal bir kurulu olup, si-
vil havaclk sektrnde kural
koyma, denetleme ve yapt-
rm uygulama grevini yrt-
mektedir.
dispenser akaryakt hidrant arac Apron zerinde bulunan akar-
yakt ikmal deposu ile irtiba-
t bulunan yakt piti/valfi ile
uak arasnda yakt dolum i-
lemini gerekletiren ve ze-
rinde pompa, saya, mikro filt-
re, dolum hortumlar gibi do-
nanmlar bulunan ara.
dispersivity dispersivite Gzenekli bir matrisin kendi
ierisinden geen bir izleyici-
nin yaylmasna neden olma
zellii.
displaced threshold kaydrlm eik Bir pistin balangcnda bulun-
mayan bir eik.
distance measuring mesafe lm cihaz Uakta ve yerde bulunan ci-

equipment hazlar yardmyla, uan yer-
deki istasyona olan uzakln
mil cinsinden gsteren cihaz.
distillation destilasyon Asfaltn damtlmas.
220
221
distress phase tehlike hali Bir hava arac ve iindekile-

rin, kesin ve yakn bir tehlike-
nin iinde veya acil yardm ge-
reklilii konusunda nedenlerin
varolduu durum.
DME separation DME ayrmas Havaaralar arasnda DME ci-

hazndan alnan mesafe bilgi-
sine dayal olarak yaplan ayr-
ma.
dolly dolly Traktrler ile ekilen, apronda
konteyner ve palet tamacl-
nda kullanlan, seviyesi fazla
yksek olmayan kk teker-
lekli tama arac.
domestic flight (s) i hat uu (lar) Zorunlu iniler dnda, lke
snrlar iindeki havaalanlar
arasnda yaplan seferler.
dosage dozaj Ayarlama, dzenleme.

drain drenaj (yakt ikmal) Tanka alnan yaktta atmosfe-
rik olaylar nedeniyle oluan
serbest suyun sistemden aln-
mas.
dry unit weight kuru birim arlk Zemin ya da kaya kat madde-
sinin arlnn zemim veya
kaya ktlesinin toplam hacmi-
ne orandr.
ductility dktilite Standart kalpta bitmn eki-
lerek uzamas.
dummy joint yalanc derz Yalanc derz ngrlen nokta-
larda sonradan kesilen derzdir.
Yalanc derz iin gerekli derin-
lik ve genilik; inaat derzlerin-
de geerli olan llerle ayn
artlardadr.
duplicated secondary ikili ikincil gzetim radar Birbirinden bamsz alan

surveillance radar coverage kapsam iki tane ikincil gzetim radar
kaynandan alnan radar bil-
gilerinin kullanld sistemdir.
221
DHM GENEL MDRL
durability dayankllk Yap malzemelerinin ve yapla-

rn ilemlerini uzun yllar boyu
bozulmadan yerine getirmele-
rine denir.
dynamic load-bearing dinamik yk tama yzeyi zerine acil durum halinde bir
surface konma gerekletiren bir heli-
kopter tarafndan oluturulan
ykleri tayabilecek bir yzey.
E
earth referenced navigation yzeyden referansl Yzeysel seyrsefer kaynana
seyrsefer bal olup, tek siteye bal ol-
mayan seyrsefer.
efficiency measurement yeterlilik llendirmesi Girdi-kt oranlarn sonulan-
dran llendirme nitesi.
elevated heliport ykseltilmi heliport Kara zerinde ykseltilmi bir
yap zerinde bulunan bir he-
liport.
ellipsoid height elipsoit ykseklik Sz konusu noktann iinden
(geodetic height) (geodetik ykseklik) elipsoit d dikme boyunca l-
len, referans elipsoit ile ilgili
yksekliktir.
emergency acil durum Hava alanlarnda, normal hiz-
met ak dnda, personel,
ara, gere ve malzeme kulla-
nm, takviyesi, ilgili kurum ve
kurulularla ibirlii ve koordi-
nasyonu gerektiren, gvenlik,
kaza-krm veya kurtarma ile
ilgili her trl durum.
emergency phases acil durum safhalar phe hali, alarm hali ve teh-
like hali anlamnda kullanlan
genel terim.
emergency plan acil durum plan Hava alanlarnda her trl acil
durumda, bu duruma uygun
olarak, ara, gere ve personel
kullanmn ve takviyesini, ilgi-
li kurum ve kurulularla ibirli-
inin koordinesini dzenleyen
ve ICAO Ek-14 ve SHY-14Aya
gre hazrlanan plan.
222
223
en-route yol aamas Kalk noktas ile biti aamas-

na kadar seyrsefer operasyo-
nunun bir safhas.
en-route airspace yol aamas hava sahas Trmanma, dz uu veya al-
alma aamasndaki uulara
hava trafik hizmetinin salan-
d terminal sahalar dnda
tanmlanm hava sahas.
enroute alternate yedek yol boyu havaalan Yol boyunda uarken olaan-
d ya da olaanst (emer-
censi) bir durum geirdikten
sonra bir hava aracnn inebi-
lecei yedek havaalan.
entrepot-warehouse antrepo Gmrk gzetimi altnda bu-
lunan eyann konulmas ama-
cyla hava alan ierisinde veya
dnda bulunan ve kuruluun-
da aranlacak koullar ve nite-
likleri ynetmelikle belirlenen
yerdir.
equipment capacity ekipman kapasitesi ATC sistemleri tarafndan ta-
nabilir en fazla trafik says.
error hata llen deer ile fiziksel de-
er arasndaki meydana gelen
farkllk.
estimated off block time takoz ekme zaman Bir hava aracnn kalk ile ilgi-
li olarak harekete balayaca
tahmin edilen zamana denir.
estimated time of arrival muhtemel var zaman IFR hava arac iin gidi mey-
(ETA) dannda aletli yaklama usu-
lnn dizayn edildii fiks varsa
bu fikse var zamandr. By-
le bir fiks ya da seyrsefer yar-
dmc cihaz yoksa ya da hava
arac VFR ise meydan zerin-
de olaca tahmin edilen za-
mandr.
ETOPS extended-range ift motora sahip hava Yol boyu ETOPS operasyanla-
twin-engine operation aralar iin yedek yol boyu r esnasnda hava aracnn mo-
performance standards havaalan tor arzas ya da dier anormal
enroute alternate
durumlar ya da acil durum ko-
ullarnda inebilecei uygun /
elverili yedek meydan.
223
DHM GENEL MDRL
European Air Traffic Avrupa Hava Trafik Ynetim ECAC yesi lkelerin hava tra-
Management System Sistemi fik sistemlerini egdm-
(EATMS) l hale getirerek, ini-kalk
zamanlarndaki gecikmeleri
azaltmak, tercih edilen uu
profilleri ile uu emniyeti,
lke gvenlii, evresel etkiler
gibi konularda minimum tah-
ditleri planlayan sistem.
European Aviation Safety Avrupa Havaclk Emniyeti 15 Temmuz 2002 tarihinde
Agency (EASA) Otoritesi hizmete geen, Avrupa hava
shas ile ilgili bir emniyet ku-
rumudur.
European Civil Aviation Avrupa Sivil Havaclk 1955ten beri faaliyetlerine
Conference (ECAC) Konferans devam eden uluslararas bir
organizasyondur. Amac, Av-
rupa hava tamaclk sistemi-
nin glendirilmesi, gvenli ve
etkili geliiminin devam ettiril-
mesidir. ECAC, ye lkeler ile
dier lkeler arasndaki iliki-
lerin dzenlenmesi ve sivil ha-
vaclk politikalarnn belirlen-
mesi konularnda da alma-
lar yapmaktadr.
European Geostationary Avrupa Kresel Seyrsefer Avrupa'da uydu seyrsefe-
Navigation Overlay Service Kaplama Hizmeti ri salamak amacyla 1984 de
(EGNOS) almalarna balanan bir hiz-
mettir. EGNOS'un gelitirilme-
si ve hayata geirilmesi ile il-
gili almalar 1994 de Avrupa
Uzay Ajans (ESA), Avrupa Bir-
lii (EU) ve EUROCONTROL'n
katlm ile kurulan Avrupa
l Birlii (ETG) tarafndan
yrtlmektedir.
European Organisation for Avrupa Hava Seyrsefer Avrupa seyrsefer emniyeti-

the Safety of Air Navigation Emniyeti Tekilat ni salamak zere kurulan ve
(EUROCONTROL) Trkiye'ninde yesi bulundu-
u ok uluslu organizasyon.
224
225
executive ATCo uygulama hava trafik kon- Planlama kontrolr ile eg-
trolr dm halinde ATC operasyonla-
rn yerine getiren, radyo - te-
lefon iletiimini yrterek so-
rumluluk sahasndaki uakla-
rn aktif olarak kontrolnden
sorumlu lisansl veya derece-
li hava trafik ba kontrolr
veya kontrolrdr.
expansion joint genleme derzi Beton tam krn aldktan
sonra ortam scaklna ba-
l olarak genleir ya da eker.
Bu hareketlerin betonda is-
tenmeyen atlama ve alma
yapmasn engellemek iin be-
tonun yapsna gre ortalama
30 metre aralklarda genle-
me derzleri braklmaldr. Bu
derzler beton dkm srasn-
da oluturulmal ve beton ta-
mamen bu blgelerde kesil-
melidir.
expected approach time muhtemel yaklama zaman IFR bir hava aracnn muhte-
(EAT) mel bir gecikme/beklemenin
ardndan, ini iin yaklama-
sn tamamlamak zere fiksi
terk edecei tahmin edilen za-
mandr.
expected departure muhtemel kalk talimat Bir uan kalk iin talima-
clearance time zaman t alabilecei en uygun zaman.
F
facility fasilite zel bir ama iin yaplm
bina, ekipman veya niteler.
false plot hatal grnt Uan gerek pozisyonundan
farkl bir pozisyonda radarda
grnmesi.
False Replies from Undesired FRUIT Bir uan birden fazla anten
Interrogator Transmissions tarafndan sorgulanmas du-
rumunda, baka bir sorgula-
ma nedeniyle transponder ce-
vap sinyalinin beklenen sre-
den daha nce alcya gelme-
si olaydr.
225
DHM GENEL MDRL
false track hatal iz Radar sistemindeki teknik ko-

nulardan kaynaklanan yanl-
lklar.
Federal Aviation Federal Havaclk daresi Sorumluluu sivil havaclk
Administration gvenlii olan kurum, Ame-
rikan hkmetinin bir
paras olarak 1958 ylnda
kurulmutur. Fonksiyonlar;
ulusal savunma gereklerini ve
gvenlii gz nne alarak si-
vil havacln dzenlenmesi,
yeni teknolojiler kullanarak
havacln gelitirilmesi, si-
vil ve askeri uaklarn kon-
trolnn ortak bir sistemde
yaplmas, ulusal hava sahas
sistemi konusunda yaplan
aratrmalar ve ticari uzay
tamaclnn dzenlenme-
sidir.
ferry flight bo uu Bir uan yolcu ve yk ta-
makszn uurulmas.
filed flight plan dosyalanm uu plan Pilot ya da onun yasal temsil-
cisi tarafndan ATS nitesinde
doldurulan, sonradan yaplm
deiiklikleri iermeyen plana
denir.
filled flight plan doldurulmu uu plan Pilot veya irket temsilcisi ta-
rafndan uutan nce ATS
nitesine verilmek zere dol-
durulan uula ilgili ayrntlar
ieren plan.
filler filler 200 mm altnda kalan malze-
me (asfalt iin )
filling ground dolgu zemin Suni olarak sktrlmam ze-
minler.
filling ground compressed vibrasyonlu silindirle Zemin emniyet gerilmesi 1,0-
with vibration cylinder sktrlm dolgu zemin 1,5 kg/cm olan zeminler.
final final Aletli veya grerek yaklama
yapan bir uan ini iin pisti
karlad hat.
226
227
final approach son yaklama Belirlenmi bir son yakla-

ma fixi ya da belirlenmemi
ise herhangi bir nokta ya da
fixten balayan aletle yakla-
ma usulnn bir paras ola-
rak;
a) Belirlenmi ise son kaide
dnnn (procedure turn),
esas dnn (base turn) bi-
timinde ya da racetrack usu-
lnde inbound baa dnn-
de ya da,
b) Yaklama usulnde belirti-
len son yaklama bana inter-
cept olunan noktada balar.
Havaalan civarnda; (a) niin
gerekletirilecei ya da (b)
Pas geme ynteminin bala-
yaca noktada sona erer.
final approach and take-off son yaklama ve kalk alan Havada asl kalmaya veya ini-
area (FATO) e ynelik yaklama manevra-
snn son aamasnn zerin-
de tamamland ve kalk ma-
nevrasnn balatld belir-
li bir alan.
final approach course son yaklama hatt Aletli yaklama yapan bir ua-
n pisti karlamasn sala-
yan hat.
final approach fix son yaklama fiksi Yaynlanm aletli alalma usu-
lnn balad nokta.
final approach segment son yaklama blm boyutlu geometrik bir yolu
tanmlayan ve uaklarn son
yaklamada uuuna devam
etmesi beklenen dz bir hat.
final set priz bitme sresi Beton karlrken suyun imen-
masna kar 3,5 n/mm2lik bir
dar geen sre.
227
DHM GENEL MDRL
fine aggregate ince agrega En byk agrega tane apnn

4 mmden kk veya eit ol-
duu agregaya verilen ad.
fineness modulus incelik modl Agrega gradasyon zellii hak-
knda bilgi salayan ampirik
bir saysal deerdir.
finisher finier Asfaltn son ilemini yapan
makine.
fixed light sabit k Sabit bir noktadan bakldn-
da sabit iddette grnen bir
k.
fleet filo letmecinin kendi mal veya
kiralad tm hava aralarnn
adet ve tip olarak ifadesidir.
flexible use of airspace (FUA) hava sahasnn esnek Hava sahasnn yalnz aske-
kullanm ri veya sivil amalar iin deil,
kullancnn belirleyici olmas
temel prensibine uygun hale
getirilmesi amalanmtr.
flexural-tensile strenght eilme-gerilme dayanm Bu deney, noktadan ykle-
nen basit kiri ile betonun eil-
me gerilme dayanmnn belir-
lenmesini kapsar.
flight uu Ayn uu numarasyla yaplan
uu safhalarnn says veya
uu safhasndaki bir uan
hareketidir.
flight check/calibration uu kontrol Konulmu toleranslar kar-
layp karlamadn belirle-
mek amacyla bir seyrsefer
yardmcsnn uuta aratrl-
mas.
flight crew uu ekibi Hava aracnn sevk ve idaresin-
den sorumlu pilotlar ve uu
mhendisleri ile hizmetlerden
sorumlu kabin memurlardr.
flight crew member uu ekibi yesi Uu esnasnda bir hava arac-
nn operasyonundan sorumlu
lisansl personele denir.
228
229
flight crew member uu mrettebat yesi Uu esnasnda bir uan ha-

rekat iin gerekli grevleri
stlenmi lisansl bir mrette-
bat yesi.
flight data uu verisi Uaklarn karlamalarnn

belirlenip, kontrolrn nce-
den planlama yapmasna im-
kan salayan uula ilgili genel
bilgileri kapsar.
flight data processing system uu veri eleme sistemi Uu planlarndan gelen bilgi-
(FDPS) lerin kullanmyla, hava trafik
kontrolrlerinin strip alma, ra-
darda etiket takibi, ulusal sa-
vunma gereklilikleri vb. konu-
larnda etkin olarak kullanabi-
lecekleri bir sistem.
flight data recorder (FDR) uu veri kayt sistemi Bir uu hakkndaki gerek-
li parametre ve teknik bilgileri
kayt eden cihazdr.
flight duration (block time) uu sresi (blok sre) Bir hava aracnn kalk yap-
mak maksadyla, kendi gc
ile veya harici bir g uygu-
lanmak suretiyle ilk hareke-
tine balama anndan, uu-
un veya grevin sonunda tam
olarak durarak yolcu, yk veya
dier muhteviyat indirme ve/
veya bindirme amacyla kendi-
sine tahsis edilen park yerine
gelme anna kadar geen top-
lam sredir.
flight engineer uu mhendisi Uu iletme el kitaplar gere-

ince hava aracnda bulunma-
s ve pilotlardan baka kokpit-
te grev yapmas gerekli olan
sertifikal personeldir.
flight information center uu bilgi merkezi kaz hizmeti ve uu bilgi hiz-
(FIC) meti salamak zere olutu-
rulmu niteye FIC denir.
flight information region uu bilgi blgesi Yatay ve dikey snrlar ile ta-
(FIR) nmlanm, ierisinde uu bil-
gi ve ikaz hizmeti verilen hava
sahasdr.
229
DHM GENEL MDRL
flight information service uu bilgi servisi Uularn verimli ve gvenli

(FIS) bir ekilde olmas iin, yarar-
l bilgi ve tavsiye verme ama-
cyla kurulan bir hizmet birimi.
flight level (FL) uu seviyesi 1013.25hPalk referans ba-

sn yzeyi ile ilikili olarak be-
lirlenmi sabit atmosferik ba-
sn yzeyleridir. Bu yzey-
ler birbirlerinden, belirlenmi
(sabit) basn aralklar ile ay-
rlr.
flight operation uu harekat Planlanm bir uu iin uu

ekibinin hava aracna bindii
andan motorlarn durdurarak
hava aracn sorumlulara tes-
lim ettii ana kadar geen sre
iindeki tm faaliyetleridir.
flight plan (FPL) uu plan Bir hava aracnn tasarlanan

uuuna ya da uuun bir b-
lmne ilikin olarak hava tra-
fik hizmet birimlerine sala-
nan zel formatl bilgi.
flight plan data uu plan verisi Uak ar ad, ini-kalk mey-

danlar, planlanan uu sevi-
yesi, planlanan uu rotas,
tahmini var zaman gibi bilgi-
lerin genel terimle ifade edil-
mesi.
flight position monitor uu pozisyonu monitr Hava trafik kontrolrne uu

(izleme sistemi) aamasndaki rota deiiklik-
lerini grme, mdahale etme,
gerektiinde tavsiyede bulun-
ma imkan salayan bir sistem.
flight recording device uu kayt cihaz Hava arac zerinde takl bu-
lunan kaza ve olaylarn soru-
turulmasnda yardmc olarak
kullanlan her tip kayt cihaz-
dr.
230
231
flight simulator uu simlatr Belirli bir hava arac tipinin

kokpitindeki mekanik, elekt-
rik, elektronik ve benzeri hava
arac sistem kontrol fonksi-
yonlarn ve uu ekibi ye-
lerinin ortamn aynen yans-
tan ve hava arac tipinin per-
formans ve uu zelliklerinin
gereindeki gibi uyguland
cihazdr.
flight training organisation uu eitim organizasyonu Pilot yetitirmek zere, kendi
uucu kadro elemanlar ile ti-
cari/genel ve sportif havaclk
faaliyetlerinde bulunmak ze-
re, ulusal ve uluslararas kural-
lar erevesinde eitim veren,
uu eitimi, sentetik uu
eitimi, teorik eitimlerinin
uyguland, personel, tesis,
uak, dokman, finans, kalite
ve kaytlarn kapsayan, SHGM
ve Milli Eitim Bakanl tara-
fndan uu okulu olarak yet-
kilendirilen eitim organizas-
yonudur.
flight visibility uu gr/ryeti Uutaki bir uan pilot ma-

hallinden ileriye doru gr
mesafesi.
flight visibility uu ryeti Uutaki hava aracnn kokpi-
tinden ileriye doru olan g-
r mesafesidir.
flow control ak kontrol Sektrler aras bilgi aknn

kontroln salar.
follow-me takip - et arac PAT sahalarnda ynlendirme

ve kontrol hizmetlerinde kul-
lanlan zel donanml ara.
foreign air carrier yabanc hava taycs Herhangi bir yabanc devlet
otoritesinden iletme ruhsat
alm bulunan iletmeciler.
231
DHM GENEL MDRL
foreign object damage (FOD) yabanc madde hasar Havaalan veya havayolu per-
soneli ile uaklarn zarar gre-
bilecei, uaa veya yakn ev-
resine ait olmayan nesnedir.
fork lift fork lift Yklerin istiflenmesinde ve

ksa mesafe tanmalarnda
kullanlan, yk kaldrma/in-
dirme, ayrca tama zellii-
ne sahip olan zel donanm-
l ara.
formation flight kol uuu Bir pilotun liderliinde birden

ok uan birlikte gerekle-
tirdikleri uu.
frangible object krlabilir cisim Darbe annda, uaa mini-

mum tehlike oluturacak ekil-
de krlmas, eilmesi veya es-
nemesi ngrlen dk kt-
leli bir cisim.
frangilibilty krlabilirlik Arzu edilen bir yke kadar da-

yanabilecek yapsal btnlk-
te ve sertlikte olan; daha b-
yk bir ykte uaklara en az
derecede zarar verebilecek
ekilde eilip, bklen veya
krlabilen nitelikteki bir cisim
zelliidir.
freight forwarder tama ileri komisyoncusu Btn tama trlerinde; sev-

kiyat, datm, depolama,
gmrkleme ve sigorta hiz-
metlerini gerekletiren, aktif
bir iletme ana sahip olan ve
anahtar teslimi lojistik hizme-
ti veren organizatr kurulu.
cret karlnda kendi adna
ve bir mvekkil hesabna eya
tamay meslek edinmi olan
kurulu (Trk Ticaret Kanunu
Md:808)
232
233
fresh concrete ya beton Beton agregalar, imento, su

ve katk maddeleri kartrl-
dktan sonra dkme hazr
hale getirilmi taze beton.
frost resistance don dayanm Bu deney; agregann don ve
zlmelerde ufalanmaya kar-
dayankllnn belirlenme-
sine ve deien hava artlarn-
da agregann gsterecei da-
yanmn tesbitine yneliktir.
fuel dumping havada yakt boaltma ni iin tehlike tekil edebile-
cek fazla yaktn boaltlmas.
fuel hydrant yakt hidrant Uaa hzl ve yksek miktar-
da yakt ikmal edebilmek ze-
re kurulmu yer alt yakt boru
sistemi.
fuel remaining mevcut yakt Uakta bulunan mevcut yakt
miktar.
full emergency standby point tam acil bekleme noktas Tehlikenin nemli boyutlara
ulamas halinde kurtarma ve
yangnla mcadele ekiplerinin
uak cinsine bal olarak pist
kenarlarnda nceden seile-
rek hazrlkl olarak bekledii
yerlerdir.
G
gabbro gabro Amfibol, piroksen ve az mik-
tarda olivin gibi mineraller ie-
ren silika oran dk, i ps-
krk magmatik kaya.
Gai Gai Granlometrisi ile dier koul-
lar belli olan doal kum, doal
akl veya krmata ile az mik-
tarda balayc ince malzeme-
den oluan dolgu malzemesi-
dir.
garbling garbling Birbirine yakn azimuth ve me-
safede bulunan hedeflerden
alnan transponder cevap sin-
yallerinin i ie girmesi duru-
mudur.
233
DHM GENEL MDRL
gate to gate kapdan kapya Hava trafik ynetim merkezi

ile kullanclarn, uan motor
altrmas ile balayp kapat-
masna kadar yaadklar sre-
ci belirten bir terimdir.
general air traffic (GAT) genel hava trafii ICAO kural ve uygulamalarnn
tm uular kapsamas.
general aviation genel havaclk cret karl veya kiralama
yolu ile yaplan tarifeli ve tari-
fesiz hava tamaclk faaliyet-
leri dndaki tm sivil havac-
lk faaliyetleri (eitim ve spor-
tif amal faaliyetler, hava tak-
si, v.b.)
General Directorate of Demiryollar Limanlar 3344 Sayl Ulatrma Bakanl-
Railways Ports and Airports Havaalanlar naat Genel nn Tekilat ve grevleri hak-
Construction Mdrl kndaki Kanunun 9. madde-
si erevesinde Devlete yap-
trlacak demiryollar, liman-
lar, barnaklar ve bunlarla ilgi-
li tehizat ve tesislerin, ky ko-
ruma yaplar, ky yap ve te-
sislerinin ve hava meydanlar-
nn ve Bakanlar Kurulunca ya-
pmnn stlenilmesine karar
verilen ehir ii rayl ulam
sistemleri, metrolar ve bun-
larla ilgili tesislerin alakal ku-
rulularla ibirlii yaparak plan
ve programlarn hazrlamak,
gerekletirilmesi iin gerek-
li tedbirleri almak ve imkan-
lar salamak, aratrma, ett,
istikaf, proje, keif, artname
ve inaatlar ile bakm ve ona-
rmlarn yapmak veya yaptr-
mak, yapm tamamlananla-
r ilgili kurululara devretmek,
yaplm olanlarn bakm ve
onarmlarnn organizasyonu
iin esaslar hazrlamakla g-
revli Kurulu.
234
235
geodetic datum geodetik balang noktas Kresel referans sistemi/er-

evesi bakmndan yerel refe-
rans sisteminin yerinin ve y-
nnn tanmlanmas iin ge-
rekli minimum parametreler
seti.
geodetic datum yzey referans bilgisi Global referans sistemine gre
yerel referans sisteminin yer-
leim ve oryantasyonunun
tanmlanmas amacyla gerek
duyulan azami parametreler
btn.
geoid geoid Ktalar boyunca kesintisiz ola-
rak uzanan, dzeltilmemi or-
talama deniz seviyesi (MSL)
ile akan, dnyann yereki-
mi alanndaki eit potansiyel-
li yzeydir.
geoid undulation geoid dalgalanma Geoidin, matematiksel refe-
rans elipsoidinin zerindeki
(pozitif) veya altndaki (nega-
tif) mesafesi.
glide path/slope glide path Aletli yaklama sisteminin bir
parasdr. Piste gre dikey
olarak gvenli bir szl a-
s ile yaklamay salar.
global navigation satellite kresel seyrsefer uydu Gerekli teknik ekipmanlarla
system (GNSS) sistemi donatlm, dnya apnda po-
zisyon, hz ve zaman belirlen-
mesi konularnda kullanlan
uydu sistemidir.
global positioning system kresel konumlandrma Uzaydan yaplan hz, zaman,
(GPS) sistemi pozisyon belirleme ve gelitir-
me sistemi.
gneiss gnays Magmatik veya tortul kaya-

larn yksek scaklkta blge-
sel bakalama uramasndan
dolay meydana gelen meta-
morfik kayatr.
235
DHM GENEL MDRL
gnss accuracy kresel seyrsefer uydu GNSS tarafndan belirtilen po-

sisteminin doruluu zisyon ve zamann, gerek po-
zisyon ve zamana gre uygun-
luu (veya hata pay).
go ahead devam edin Bir sebepten dolay konuma-
s durdurulan kontrolr/pilo-
ta, devam etmesi istendiinde
sylenen sz.
gradation gradasyon Agrega tanelerinin byklk-
lerine gre gsterdikleri tane
dalm oranna verilen ad.
grading granlometri Kum, akl, krmata gibi yap
malzemelerinin elek analizleri
sonucunda tane dalmlarnn
belirlenmesi.
grain size curve granlometri erisi Kum, akl, krmata gibi yap
malzemelerinin elek analizle-
ri sonucunda tane dalmla-
rnn belirlenmesi sonucunda
izilen grafiksel eri.
granite granit Feldspat, plajiyoklas ve kuvars
ile az miktarda mika, horn-
blend ve piroksen ieren, sert,
kristal yapl, taneli grnl,
asidik magmatik kaya.
gravel akl Akarsular ve dalgalar olmak
zere dglerle anakaya-
dan kopartlan, srklenme-
leri srasnda eitli biimler
alan paral, krkl ta para-
s. Kum-akl malzemesi ola-
rak temel ve temelalt tabaka-
larnda kullanlabilir.
ground controlled approach yer kontroll yaklama Daha ok askeri amal kulla-
nlan yerden radar yardmy-
la bir uan yaklama ve ini-
ini yapmasna yardmc olan
sistem.
ground data link processor yer veri hatt ilemcisi Yer-hava arasnda bilgi iletii-
minin hatlar araclyla sa-
lanmas.
236
237
ground handling company yer hizmetleri kuruluu Havaalanlar Yer Hizmetleri

larnda yer hizmetleri yapmak
zere alma ruhsat alan zel
hukuk tzel kiilii statsn-
deki kurulular.
ground operation manual yer hizmetleri el kitab Yer iletme operasyonuna y-
nelik ulusal ve uluslararas ku-
rallar ile irket standartlarnn
bir araya getirildii, OM-PART
A'nn bir paras olan operas-
yon el kitabdr.
ground power unit yer g nitesi (jenaratr) Dardan salanan harici
elektrik kayna.
ground radar yer radar Sisli havalarda kullanlan, ha-
vaalanna yerden gr imka-
n salayan radar sistemi.
ground visibility yer gr Bir havaalannda yetkilendiri-
len rasat ya da otomatik sis-
tem tarafndan lm yapla-
rak bildirilen mesafeye denir.
ground with cohesion kohezyonlu zemin Balk, kil ve marn ieren, c-
vk, yumuak hamur, kat ha-
mur, yar sert ve sert zemin
olarak snflandrlan, srasyla
0 kg/cm, 0,4 kg/cm, 0,8 kg/
cm, 1,0-2,5 kg/cm ve 2,5-3,5
kg/cm zemin emniyet geril-
me deerleri olan zemin tipi.
groundwater yeralt suyu Yzeyalt suyu.
groundwater basin yeralt suyu havzas Byk tek bir akiferi veya bir-
biriyle balanm ve karlk-
l iliki iinde bulunan, sular
ortak bir tahliyeye akan ve bir
yeralt suyu ayrm izgisi ile s-
nrlanan eitli akiferleri ie-
ren fizyografik birim.
groundwater level yeralt suyu seviyesi Bir akifer su tablasnn veya
piyezometrik yzeyinin belirli
bir yer ve zamandaki kotu.
237
DHM GENEL MDRL
H
hand-held metal detector el tipi metal arama dedektr Gvenlik kontrol noktalarn-
da veya gerekli grlen dier
yerlerde, yolcu ve persone-
lin geilerinde gvenlik tara-
masnn blgesel yaplabilme-
si amacyla sadece metale du-
yarl olan detektr.
hangar hangar Havaalannda uaklarn bakm
ve onarmlarnn yaplmas
veya muhafaza edilmesi ama-
cyla kullanlan genellikle b-
yk yapl binalar.
hardened concrete sertlemi beton Katlama olayndan sonraki
duruma verilen ad.
hazard beacon tehlike bikn Hava seyrseferine olan bir
tehlikeyi belirtmek zere kul-
lanlan bir havaclk bikndr.
head wind kar rzgar Hava aracnn hareket yn-
nn aksi istikametinden esen
rzgar.
heading pusula ba Bir uan uzunluuna ekse-
ninin gsterdii bir istikamet
olup; genelde kuzeyden (haki-
ki, manyetik, pusula veya grid)
heading (HDG) uu ba Bir hava aracnn uzunlama-
sna ekseninin gsterdii yn
olup kuzeyden derece olarak
ifade edilir.
heavy weight aggregate ar agrega Birim arl 2600 kg/m3ten
daha byk olan agregadr.
height ykseklik Bir nokta, seviye ya da nokta
olarak kabul edilen bir cismin
referans olarak alnan yere
olan dikey mesafesine denir.
helicopter helikopter Belli bir piste ihtiya duymak-
szn karada ve denizde bir
noktaya inen kalkan, motor
gc ile seyreden, havadan
ar hava aracdr.
238
239
helicopter air taxiway helikopter hava taksi yolu Helikopterlerin havada tak-
si yapmalar iin oluturulmu
yzey zerinde belirli bir yol.
helicopter clearway helikopter ama sahas Performans snf 1de iletilen
bir helikopterin zerinde hz-
lanp belirli bir ykseklie ula-
abilecei elverili bir alan ola-
rak seilmi ve/veya hazrlan-
m, yerde veya su zerinde
bulunan tanmlanm bir alan.
helicopter ground taxiway helikopter yer taksi yolu Tekerlekli ini takmna sahip
helikopterlerin yerdeki hare-
keti iin ngrlm yer tak-
si yolu.
helideck helidek Petrol veya gazn iletilmesi

iin kullanlan bir iletme veya
retim platformu gibi denizde
akta bulunan bir yap zerin-
de bulunan heliport.
helipad heliped (kk heliport) Helikopterleri kullanan pilot-
larn aletsiz ve grerek uu
kurallar (VFR) dahilinde ini-
kalk yapabildikleri, basit tek-
nik yaplar dnda nemli st-
yap tesisleri bulunmayan he-
liport.
heliport heliport Helikopterlerin ini, kalk ve
yer hareketlerini tamamen
veya ksmen yapabilmelerine
elverili alan.
heliport constructor heliport yapmcs Heliport yapmndan sorumlu
kamu kurum ve kurulular ile
zel tzel kiiler.
heliport operator heliport iletmecisi Heliport iletiminden sorumlu
ve heliport iletme ruhsatna
sahip kamu kurum ve kurulu-
lar ile zel tzel kiiler.
high frequency (HF) yksek frekans 3 ve 30 MHz arasndaki fre-
kanslarn btn.
239
DHM GENEL MDRL
high level data link control yksek seviye bilgi balant Mevcut radarlarmzdan ge-
kontrol len datalarn formatdr. Mev-
cut RDP ve FDP sistemlerimiz
bu formattaki radar datasn
tanr ve iler.
high loader high loader arac zellikle palet ve konteynern
uaklara yklenmesi ve indiril-
mesinde kullanlan ykselip/
alalma ve yklere hareket ve-
rebilme zellikleri ile donatl-
m ara.
high loader ykleme arac Kontayner ve palet ykleme-
sinde kullanlan ekipman.
high point yksek nokta Hidrant boru hattnn en yk-
sek noktas.
hold baggage uak alt bagaj Bir hava aracnn yk bl-
holding bay bekleme yeri Uaklarn verimli yzey ha-
reketini kolaylatrmak ze-
re uaklarn bekletilebilecei,
veya yanndan geebilecei,
iaretlenmi bir alan.
holding fix bekleme fiksi Uan bekleme yaparken po-
zisyonunu belirleyip srdr-
mek iin referans olarak kul-
land, pilota seyrsefer yar-
dmclar ya da yerde grsel
bir referansla tanmlanabili-
nen belirli bir noktadr.
holding pattern bekleme paterni bekleme paterni
holding point bekleme noktas (uak iin) Pisti ihlal etmeden kalk iin
taksi yapan uan bekleyebi-
lecei tanmlanm bir saha.
holding procedure bekleme usul Bir uan sonraki ATC msa-
adesini beklerken, belirlenmi
bir hava sahasnda tutulmas
iin nceden belirlenmi ma-
nevra.
240
241
holdover time koruma sresi Buzlanmay nleyici svnn

(bakmn), bir uan korunan
(ileme tabi tutulan) yzeyin-
deki buz ve don oluumunu ve
kar birikimini nleyecek tah-
mini sre.
homing homing Bir uan herhangi bir seyr-
sefer yardmc cihazna rzgar
dzeltmesi yapmakszn u-
mas.
human factor insan faktr Havaclkla ilgili operasyonla-
rn emniyet ve etkinlii zerin-
de etkisi olan insan kabiliyet
ve yeterlilii.
human factors principles insan faktr ilkeleri Havaclkla ilgili usul, sertifi-
kasyon, eitim, operasyon ve
bakmla ilgili konular ile insan
ile sistem bileenleri arasn-
da insan performansna ilikin
doru ve emniyetli bir iliki-
lendirmenin salanmas ama-
cyla gz nnde bulundurul-
mas gerekli ilkeler.
human performance insan performans Havaclk faaliyetlerinin emni-
yeti ve verimi zerinde bir et-
kiye sahip olan insan becerile-
ri ve snrlamalar.
hydrometer analysis hidrometre analizi Kresel danelerin bir sv ie-
risinde kelme hz ile aplar
arasndaki ilikiyi veren stoke
kanuna dayanr ve 200 nolu
elekten geen danelerin da-
lmn yani silt ve kil yzdesini
tespit etmek iin kullanlr.
I
ICAO indication code ICAO yer gsterge kodu ICAO Dokman 7910'da ta-
nmlanan kurallara gre belir-
lenen ve sabit havaclk istas-
yonuna verilen drt harfli kod
grubudur.
241
DHM GENEL MDRL
ICAO region ICAO blgesi ICAO (Uluslararas Sivil Hava-

clk Organizasyonu) antla-
masn imzalayarak ulusal ve
uluslararas hava sahalarnda
hava seyrsefer hizmeti sala-
yan devletleri ieren yedi fark-
l blge.
IFR aircraft IFR uak Aletli uu kurallarna gre
uan uak.
IFR conditions IFR artlar VFR uu iin gerekli mini-

mumlarn altndaki hava duru-
mu artlar.
IFR flight IFR uu Aletli uu kurallarna gre
icra edilen uua denir.
ILS Substructure ILS alt yap Aletli ini sisteminin monta-

j esnasnda sistemi oluturan
localizer, glide slope ve mar-
ker serisinin dzgn almas
amacyla gerekli inaat alt ya-
ps (beton, toprak zemini d-
zeltilmesi vb.)
Internatioal Federation Of Uluslararas Havayolu Pilotlar Uluslararas alanda pilotlarn

Airline Pilots Associations Dernekleri Federasyonu organize olabilmesi ve kar-
(IFALPA) laacaklar problemlere ortak
zm bulunabilmesi amacy-
la 1948 ylnda kurulan fede-
rasyon.
International Air Transport Uluslararas Hava Tamacl Bu birlik 1945 yl Nisan aynda
Association (IATA) Birlii Kba da kurulmutur. Bugn
130 farkl lkeden 230 yesi
bulunmaktadr. Hava tama-
clnn gvenilir, ekonomik
ve dzenli yaplabilmesi, hava
ticaretinin gelimesi ve ilgili
problemlerin zlmesi, ICAO
ve dier uluslararas organi-
zasyonlarla ibirlii salamak
birliin hedefleri arasndadr.
242
243
International Civil Aviation Uluslararas Sivil Havaclk Uluslararas sivil havacln

Organization (ICAO) rgt gvenli ve dzenli bir ekilde
bymesini salamak, barl
amalara ynelik uak tasar-
m ve iletmesini tevik etmek,
sivil havaclk iin havayollar,
havaalanlar ve hava seyir te-
sislerinin geliimini destekle-
mek, uluslararas kamuoyu-
nun gvenli, dzenli, verim-
li ve ekonomik hava tama-
cl ihtiyalarn karlamak
amacyla 1944'de Birlemi
Milletler'in bir kuruluu olarak
kurulan ve halen almalarna
devam eden, Trkiye'nin de
ye olduu bir rgttr.
International NOTAM Office Uluslararas NOTAM Ofisi Uluslararas NOTAM dei to-
kuu iin bir Devlet tarafndan
grevlendirilen ofis.
icing buzlanma Herhangi bir yerde hava scak-

lnn 0 derecenin altna d-
mesi sonucu, deiik yzeyler-
de bulunan suyun donarak ta-
baka ya da tabakalar olutu-
rulmas.
ident tantma Uak transponder tanmlama
fonksiyonunun pilot tarafn-
dan aktif hale getirilmesi ta-
lebi. Bu, kontrolre ua ta-
nmlayabilme veya tanmlan-
m ua teyid etmede yar-
dmc olur.
identification beacon tantma bikn Belirli bir referans noktas-
nn tanmlanabilmesi iin kod-
lu bir sinyal yayan bir havac-
lk bikn.
243
DHM GENEL MDRL
igloo iglo ine yk konularak uaa yer-

letirilen altsz, fiberglas, me-
tal veya uygun baka bir mad-
deden yaplm esnek olma-
yan dipsiz bir hcrey/tehizat.
igneous magmatik Magmann yeryzne ulaa-
rak soumas sonucu oluan
kaya tr.
ignition degree alevlenme noktas Standart bir kapta hazrlanan
bitml malzemenin belirli bir
hzla stlmas esnasnda bir
alevcik yardm ile tesbit edi-
len alevlenme anndaki suhu-
neti.
inbank capacity banket kapasitesi Bir su yatainda banketleri a-
madan tainan debi.
incident olay Hava aracnn uu hareka-
t esnasnda uu emniyeti-
ni etkileyen veya etkileyebi-
lecek olan kazadan baka her
trl durumdur. SHY-5'e gre:
Kaza ile sonulanmayan, an-
cak uu emniyetini etkile-
yen veya etkileme ihtimali bu-
lunan, hava arac ve kullanl-
makta olan hava seyrsefer
sisteminde yaanan bir kesin-
ti, eksiklik veya bozukluk ile
hava aracnn operasyonu ve
hava trafik ynetim hizmetle-
rinin salanmas ile ilgili tm
olaylar ve olaan d durum-
lardr.
independent parallel bamsz paralel yaklamalar Birbirine komu uzatlm pist
uaklar arasnda radar ayr-
ma minimalarnn nasl olaca-
nn tarif edilmedii paralel
lere e zamanl yaplan yakla-
malar.
244
245
indicated air speed gsterge srati sapma Uularn tahmini gsterge s-

deviation non-conformancy uyumazl ratleri arasnda farklar olutu-
u durum ve bu farkn gster-
ge srati limitlerini amasdr.
indicated airspeed (IAS) gsterge hz Hava srati gstergesinden
okunan dzeltilmemi hz.
inertial navigation system ataletsel seyrsefer sistemi Geni kapsaml bir seyrsefer
iin hava aracnda bulunan bil-
gisayar destekli bir seyrsefer
cihazdr.
inflight company inflight irketi Uak ii gmre tabi malze-

me satn gerekletiren ir-
ket.
information management bilgi ynetimi Gncelletirilmi bilginin ilgi-
li birimlere zamannda datl-
masdr.
interior ierideki ierideki
initial approach fix ilk yaklama fiksi lk yaklama blmnn ba-
langcn tanmlayan, alet-
li yaklama prosedr izimle-
rinde belirlenmi fiks.
initial approach segment ilk yaklama blm lk yaklama fixinde balayan

ve uan ara yaklama saf-
hasna girmesi iin gerekli ma-
nevralar ieren blm.
initial flight plan processing ilk uu plan ilemi Uu plannn kabul edilme
fonksiyonu.
initial missed approach point ilk pas geme noktas lk pas geme noktasnn be-
lirlenmesi iin kullanlan, pist
civarna yerletirilen 3 boyut-
lu yol noktasdr.
initial set priz balama sresi Beton karlrken suyun imen-
masna kar 0.5 n/mm2lik bir
dar geen sre.
245
DHM GENEL MDRL
initiation lag (delay) ilk gecikme Bir izleyicinin ilk giri ve k

verileri arasnda geen sre-
ye denir.
inner marker (IM) i marker ILS (CAT II) hassas yaklama ile
kullanlan, orta marker ve ILS
pistinin sonu arasna yerleti-
rilen, saniyede 6 nokta vuru-
u yapmaya ayarlanan yaylm
paterni yayarak pilotu grsel
ve iitsel olarak, normalde te-
ker koyma noktasndan 100
feet yukarda dizayn edilen ka-
rar yksekliinde olduu hak-
knda uyaran bir marker veri-
cisi.
input/output system giri/k verileri sistemi Bu sistem, hava trafik kontrol
ilemlerinin yapsal modeli-
nin 4 bileeninden biridir. Ay-
rca bilgi ve cevaplamann se-
iminden sorumludur.
nstrument approach aletli yaklama usul Ua ilk yaklama fiksinden
procedure
veya tanmlanm geli yolu-
nun bandan iniin tamamla-
naca bir noktaya getiren; a-
yet ini tamamlanamayacak-
sa bir bekleme noktasna ge-
tiren veya belirli bir yksekli-
e trmandran; mnialardan
koruyarak uu aletlerinin yar-
dmyla yaplan daha nceden
belirlenmi manevralar serisi-
dir.
246
247
instrument approach way aletli yaklama yol noktas Yaklama prosedrleri tan-
point
mnda kullanlabilen pozisyon
fiksleri, ilk yaklama yol nokta-
s ve son yaklama yol noktas
gibi deerlendirilmektedir.
instrument flight rules aletli uu kurallar Aletli meteorolojik artlar al-
tnda uuun idaresini sala-
yan kurallar btn.

instrument flight time aletli uu sresi Pilotun baka bir harici refe-
rans noktas almakszn yalnz-
ca aletleri referans alarak bir
havaaracn uurduu sredir.

instrument landing system aletli ini sistemi Yaklama ilemi boyunca pilo-
(ILS)
ta dikey ve yatay rehberlik ya-
pan ve elektronik cihazlardan
oluan hassas aletli yaklama
sistemi.
instrument meteorological aletli (uu) meteorolojik Grerek meteorolojik koullar
conditions koullar
iin belirtilen en dk deer-
lerden daha az olan gr; bu-
luttan uzaklk ve tavan terim-
leriyle aklanan meteorolojik
koullar.
instrument meteorological aletli meteorolojik artlar Grerek meteorolojik artlar
conditions
(VMC) iin tespit edilen asga-
ri deerlerden daha aa olan
gr; bulutlardan olan mesa-
fe ve tavan olarak ifade edilen
meteorolojik artlar
247
DHM GENEL MDRL
instrument runway aletli pist a) Hassas olmayan yaklama

pisti; direkt bir yaklama iin
yeterli olan, en azndan istika-
met bilgisi salayan grsel yar-
dmclarn ve bir grsel olma-
yan yardmcnn hizmet verdi-
i aletli pist.
b) Hassas yaklama pisti; ka-
tegori I. karar yksekliinin en
az 60 m (200 ft) olduu ve g-
r mesafesinin en az 800 m
veya pist gr mesafesinin
c) Hassas yaklama pisti; kate-
gori II. karar yksekliinin 60
m (200 ft)den az olduu, fa-
kat 30 m (100 ft)ten az olma-
d ve pist gr mesafesinin
d) Hassas yaklama pisti; kate-
gori III.
A - Karar yksekliinin 30 m
hibir karar yksekliinin bu-
lunmad ve pist gr me-
safesinin en az 175 m olduu
B - Karar yksekliinin 15 m
(50 ft)ten az olduu, veya hi-
bir karar yksekliinin bulun-
mad ve pist gr mesafesi-
nin 175 mden az olduu, fakat
50 mden az olmad operas-
yonlar iin ngrlen,
C - Hibir karar yksekliinin
ve hibir pist gr mesafe-
si snrlamasnn bulunmad
pist yzeyine doru ve pist y-
zeyi boyunca ILS ve/veya MLS
ile hizmet veren aletli pist.
248
249
integration of ATC systems hava trafik kontrol Hava trafik kontrol sistemle-
sistemlerinin btnlemesi rinden st dzey yarar sala-
mak iin tm meydan ve hava-
limanlarnda ayn tip seyrse-
fer yardmc cihaz ve elektro-
nik alt yapsnn kullanlmas.
integrity (aeronautical data) btnlk (havaclk verileri) Bir havaclk bilgisinin ve onun
deerinin, oluumundan veya
resmi olarak deitirilmesin-
den bu yana kaybolmadna
veya deitirilmediine ilikin
bir gvence derecesi.
intermediate approach ara yaklama blm Aletli yaklama usulnn ara
segment ve son yaklama fiksi veya
noktas arasnda kalan bl-
m.
intermediate holding ara bekleme pozisyonu Aralarn ve taksi yapan hava
position aralarnn durup, havaalan
kontrol kulesi tarafndan bu
ynde bir talimat verildiin-
de, ilerlemesine izin verilene
kadar beklemeleri iin trafik
kontrol amal ngrlen be-
lirli bir yer.
international airport uluslararas havaalan lgili devlet tarafndan, lke-
sindeki uluslararas hava ula-
m iin var ve kalk meyda-
n olarak belirlenen ve iinde
gmrk, g, salk, hayvan ve
bitki karantinas ile benzeri i-
lemlerin yapld herhangi bir
havaalandr.
international flights d hat uular Zorunlu iniler dnda, lke s-
nrlar dnda bir veya daha
fazla lkeye yaplan seferler.
intersecting runways kesien pistler Kesien iki veya daha fazla
pist.
intersection kavak ki veya daha fazla seyrsefer
yardmcsnn uu ba, radyal
veya rotalarnn kesimesiyle
tanmlanan nokta. ki pist, bir
pist ve bir taksi yolu veya iki
taksi yolunun kesime noktas.
249
DHM GENEL MDRL
intersection departure kavak kalk Pistin tamam kullanlmadan,

pistin herhangi bir kavaktan
sonras kullanlarak yaplan
kalk.
investigation aratrma Yaanan yasad bir olay veya
olumsuzluklar nedeniyle,
uluslararas standart ve tavsi-
yeler asndan yaplmas ge-
reken ve yaanan aksaklk, za-
fiyet ve sorumluluun kayna-
nn nedenlerini ortaya koy-
mak iin yaplan ilem.
J
jamming yaynn bozulmas Uan radar zerine grn-
mn veya radyo haberle-
me/seyrseferinde yaylm/
kabulun bozan elektronik ve-
ya mekanik parazit.
jet blast jet blast Jet motor egzozu.
jet stream jet akm Yksek seviyelerde yksek hz-
daki rzgarlarn oluturduu
hava akm.
job analysis i analizi Bir adayn yetenek, bilgi, bece-
ri ve dier karakteristik zellik-
lerinin iin niteliklerine uygun-
luunun belirlenmesi.
job description iin tanm in zellikleri ve amalar iin
belirlenen, grev ve sorumlu-
luklarn yerine getirilmesi iin
gerekli kiisel yetenek, bilgi, fi-
ziksel ve zihinsel uyum perfor-
manslar.
joint sealant derz dolgusu Derz kesme ileminden son-
ra sra derz doldurma ilemi-
ne gelir. Derzler esnek bir mal-
zeme ile doldurulmaldr. An-
cak; derzlerin krlma ve atla-
ma riskinin azaltlmas gereki-
yorsa, bunlarn yan kenarlar-
n destekleyecek daha sert bir
elastik malzeme ile doldurul-
mas esastr.
250
251
K
known consignor (CARGO) bilinen sevkiyat (gnderici) Malzemenin, hava yolu ile
kargo iin nakliyesini kendi hesabna
yaptrmak isteyen, sz konu-
su malzemenin gndericisidir.
Yetkili bir acente ile ya da uy-
gun kriterlere sahip bir hava
taycs ile alr.
known consignor (POST) bilinen sevkiyat (gnderici) Postann, hava yolu ile nakli-
posta iin yesini kendi hesabna yaptr-
mak isteyen, sz konusu pos-
tann gndericisidir. Yetkili bir
posta kurumu / idaresi ile a-
lr.
known traffic tanml trafik Hava trafik kontrol merkezin-

ce hakknda ykseklik, pozis-
yon ve niyeti ile ilgili bilgi sahi-
bi olunan trafik.
L
landing area ini sahas Hareket sahasnn hava arala-
rn ini ve kalklar iin ayrl-
m blmdr.
landing card uak mrettabat belgesi Uluslararas hava nakil vas-
talarnda uucu personel ola-
rak grev yapanlara ilgili otori-
te tarafndan tanzim edilen ve
grevleri sresince hava hu-
dut kaplarndan giri ve k-
larn salayan pasaport yeri-
ne geerli belgedir.
landing clearance ini msaadesi Bilinen bir uaa uygun havaa-
lan koullar dahilinde verilen
ini msaadesi.
landing direction indicator ini yn gstergesi ni ve kalk iin mevcut du-

rumda tayin edilen yn gr-
sel olarak gsteren bir alet.
landing distance available mevcut ini mesafesi nen bir uan yer kousu iin
mevcut ve elverili ilan edilen
pist uzunluudur.
251
DHM GENEL MDRL
landing roll ini kousu Uan piste teker koyma nok-

tasyla, duraca veya pisti terk
edecei nokta arasndaki me-
safe.
landing sequence ini sralamas Uaklarn ini iin sralandrl-
mas.
landside kara taraf Bir havaalannda dorudan
uu faaliyetlerine dahil olma-
yan terminal binalarn, dier
tm yaplar, kullanml veya
bo sahalar iine alan, ana gi-
ri yolu/yollar kontrol nokta-
sndan balayarak hava tara-
f dnda kalan havaalan b-
lmn.
laser-beam critical flight lazer n kritik uu blgesi Parlakln, gz kamatr-
zone c etkilere neden olmayaca-
bir dzeyle snrlandrld,
bir havaalan yaknnda, fakat
LFFZ tesinde, bulunan hava
sahas .
laser-beam free flight zone lazer nndan arndrlm Parlakln, grte herhangi
uu blgesi bir bozulmaya neden olmaya-
ca bir dzeyle snrlandrld-
, bir havaalannn hemen ya-
knnda bulunan hava sahas.
laser-beam sensitive flight lazer nlarna duyarl uu Parlakln, fla krl veya
zone blgesi hayali grntye neden ol-
mayaca bir dzeyle snrlan-
drld, LFFZ ve LCFZ dnda,
ancak mutlaka bunlarn bitii-
inde bulunmas gerekmeyen
hava sahas.
last assigned altitude en son tahsis edilen irtifa ATC tarafndan tahsis edilen ve
pilot tarafndan anlald be-
lirtilen en son irtifa veya uu
seviyesi.
lateral separation yatay ayrma Farkl rotalar veya farkl cora-

fi blgelerde uan ayn irtifa-
daki uaklar arasndaki yatay
mesafe.
252
253
lean concrete zayf beton Havaalanlarnda temel yerine

dklen dk dozlu beton.
letter of agreement anlama mektubu Komu hava trafik kontrol ni-
teleri arasnda, kontrol sorum-
luluunun devri konusunda
yaplan anlama.
level seviye Uutaki bir hava aracnn di-
key konumunu belirtmek ze-
re genellikle ykseklik, uu
seviyesi ve irtifa iin kullanlan
genel bir terimdir.
licence lisans Yeterlilik testinden sonra sa-
hip olunan zel bir belge.
licensing authority lisans otoritesi Yasal bir dzenleme ile perso-
nel lisanslarndan sorumlu kl-
nan tanmlanm otorite.
light failure k baarszl Hzmenin ykseklik as kul-
lanlarak belirlenmi ortalama
iddetinin hzme amas ve
dalm dmesinin herhangi
bir sebeple, yeni bir n be-
lirlenmi ortalama iddetine
gre %50 orannda dk per-
formansta olmas, k baar-
szl olarak kabul edilir.
lighting system reliability klandrma sistemi Tesisatn tamamnn belirle-
gvenilirlii nen toleranslar dahilinde a-
lt ve sistemin ilevsel ba-
kmdan kullanlabilir olduu
olaslk.
lightweight aggregate hafif agrega Birim arl 1200 kg/m3 a-
mayan agregadr.
limestone kalker Kire elde etmekte kullanlan,
kalsiyum karbonat (CaCo3) tu-
zundan oluan tortul bir ka-
ya.
line maintenance hat bakm Hava aracnn /hava arac par-
asnn onaylanm standartla-
ra uygun olarak hangar gerek-
tirmeyen bakm, onarm, par-
a deitirme ve hasar gider-
me ilemlerinin yaplmasdr.
253
DHM GENEL MDRL
liquid limit likit limit Zeminlerin plastik halden likit

hale getii deney sonucun-
da, elde edilen su ierii dee-
ri olarak tanimlanabilir. Yzde
olarak ifade edilir (WL).
load yk Posta ve bagaj dnda, uak-
ta tanan yktr. statistiksel
amalardan dolay yke btn
kargolar dhil edilmektedir.
Kanunun 110uncu maddesi-
ne gre dzenlenen yk ta-
ma szlemesi kapsamnda ta-
ycnn sorumluluuna dev-
redilen yktr.
local air carrier yerli hava taycs 2920 sayl Trk Sivil Havaclk
Kanunu ve bu kanuna ilikin
olarak karlan ynetmelik-
lerde istenen artlar salaya-
rak Ulatrma Bakanlndan
letme Ruhsat alm bulunan
iletmeciler.
local authority yerel otorite Havaalanlarnda gvenlik ted-
bir ve tertiplerinin gelitirilme-
si ve uygulanmasndan sorum-
lu olan Mlki dare Amirini
(MA).
local standby point mahalli bekleme noktas Tehlikenin henz nemli bo-
yutlara ulamad hallerde
le ekiplerinin yangn istasyonu
veya yakn evresinde hazrlk-
l olarak bekledii yerlerdir.
local traffic yerel/mahalli trafik Havaalan trafik paterninde,
kulenin gr alan iinde, ye-
rel alma sahalarndan gelen
veya bu sahalara giden, hava-
alannda aletli yaklama al-
mas yapan uaklarn tm.
254
255
localizer lokalizer ILS sisteminin, 108-112 MHz

frekans bandnda alan ve
pist merkez hatt zerine pist
bana belli bir mesafeye yer-
letirilen parasdr. Hava-
ya yaylan elektronik sinyaller
vastasyla uan pist merkez
hattn tam olarak karlamas-
n salar.
localizer course lokalizer hatt ILS te lokalizer vericisinin
oluturduu yol.
location indicator ICAO yol gstergeleri ICAO kurallarna uygun ola-
rak havaalanlar, hava saha-
s ve/veya yollarn tanmland-
4 harfli kodlarn olduu Do-
kman DOC.7910 olarak ge-
mektedir. AFTN adresleri 8
karakterden oluur ve ilk 4 ka-
rakter yer gstergeleridir.
locator yer belirleyici Son yaklamada bir yardm-
c olarak kullanlan bir LM/MF
NDB.
long haul flight uzun menzil uuu Bir uu grev sresi iinde, 4
saatten daha fazla zaman dili-
mi geilen uu veya tek inili
uu iin 8 saat veya daha faz-
la yaplan uu; iki inili uu-
larda ise uulardan en az bi-
risinin sresi 6 (dahil) saati ge-
en ve bu iki uuun sreleri
toplam 8,5 (dahil) saati geen
bir uu grevidir.
los angeles abrasion test los angeles anma deneyi Agregann anmaya dayankl-
nn belirlenmesinde kullan-
lan deney yntemidir.
low frequency dk frekans 30 ve 300 kHz arasndaki fre-
kans aral.
low point dk nokta Hidrant boru hattnn en d-

k noktas.
255
DHM GENEL MDRL
low visibility operations dk gr operasyonlar Dk gr artlarnda hava

trafik akn ve emniyetini
salayan operasyonlarn b-
tndr.
mach number mach numaras Hakiki hava sratinin, ses sra-
tine oran.
mach number technique mach ayar teknii Turbojet motorlu uaklar ara-
sndaki uzunlamasna ayr-
ma minimumlarn muhafa-
za etmek iin uaklarn hzla-
rna mdahale etmeyi sala-
yan teknik.
M
maintenance bakm Uu ncesi kontrol hari ol-
mak zere, birlikte veya ayr
yaplmak zere hava aracnn
muayenesi, revizyonu, para
deiimi, onarm, arza veya
hasar giderimidir.
maintenance organization bakm kuruluu SHY 145-01'e uygun olarak ba-
km yapmak zere yetkilendi-
rilmi kamu kurum ve kurulu-
lar ile gerek ve tzel kiilere
ait iletmelerdir.
maintenance organization bakm kuruluu el kitab EASA Part-145/ SHY-145 gere-
exposition i, bakm Yetki sertifikas sahi-
binin sorumluluk ve faaliyetle-
rinin akland Otorite onayl
dokmandr.
manoeuvring area manevra sahas Havaalannn, apronlar hari
olmak zere, hava aralarn
kalk, inii ve taksi yapmas
iin kullanlacak blm.
manpower planning insan gc planlamas Bir organizasyonun devam et-
mesi iin gerekli yeterliliklere
sahip kii saysnn belirlenme-
si. Bu planlamaya gre kiile-
rin ie almn veya iten ka-
rlmasn belirlemek.
256
257
manuels el kitaplar Ulusal ve uluslararas havac-

lk kurallar ve mevzuatlar esas
alnarak hazrlanan, operasyo-
nu tanmlayan kapsaml dok-
manlardr.
marking iaretleme Havaclk bilgilerini aktarmak
amacyla hareket alannn y-
zeyinde gsterilen bir sembol
veya semboller grubu.
marshaller yol gsterici Uaklarn park etmesi esna-
snda, zel iaretlerle anlama
yntemiyle pilotu ynlendiren
grevli.
maximum aggregate size maksimum agrega boyutu Betonun fiziksel zelliklerine
etki edecek miktarda bulunan
tane gruplarndan en byk
boyutlu olandr.
maximum take off weight azami kalk arl Hava aracnn uua elverililik
sertifikasnda, uu el kitabn-
da veya dier resmi kaytlarda
belirtilen kalka elverili aza-
mi arldr.
mayday uluslararas radyo telefon kez tekrar edilir, ok yakn
Tehlikeli Durum sinyali ve ciddi bir tehlike ve acil
yardm gerektiini gsterir.
medium frequency orta frekans 300 kHz ile 3 MHz arasndaki
frekans aral.
melaphyre melafir Koyu renkli porfiritik, feldspat
ieren, genellikle karbonifer
veya permiyen yal bozumu
magmatik kaya.
mental abilities zihinsel yetenekler Karar verme, uygulama, alg-

lama ynteminin ve kapasite-
lerinin zihinsel olarak var ol-
mas.
message format mesaj format Mesaj oluturan yapsal zel-

liklerin belirlenmesi.
257
DHM GENEL MDRL
metamorphic metamorfik nceden mevcut kayalarn,

scaklk, basn ve kimyasal
olaylarn etkisi altnda meta-
morfizmaya (bakalama ola-
y) uramas sonucu oluan,
gelen kaya tr.
meteorological office meteoroloji ofisi Uluslararas hava seyrseferi
iin meteoroloji hizmeti sala-
mak zere kurulmu ofis.
meteorological visibility meteorolojik gr Rasat park merkez olmak ze-
re, deiik ynlerde llen
ryetin, en dk gr dee-
ridir.
microcrack mikro atlak Beton zerinde oluan gzle
grlemeyen ok ince atlak.
microwave landing system mikrodalga ini sistemi Mikrodalga spektrumunda a-
(MLS) lan bir hassas aletli yaklama
sistemi. ILS sistemine gre ol-
duka gelimi zelliklere sa-
hiptir. Pist merkez hattna gre
40 derece yatay ve szl
yolunda 0.1 ve 15 derece ara-
snda dikey kaplama salaya-
rak erisel yaklamaya msa-
ade eder.
middle marker orta marker Ykseklii piste gre 200 feet
olan ILS szl hattnn orta-
snda belirlenmi bir noktada-
ki marker vericisidir.
minimum crossing altitude asgari katedi irtifas Asgari yol IFR irtifas (MEA)
daha yksek olan bir yola do-
ru ilerleyen bir hava aracnn
belirli fiksleri kat etmesi gere-
ken asgari irtifa.
minimum descend altitude asgari alalma irtifas Elektronik szl hatt bilgi-
sinin salanmad standart
alet yaklama prosedr uy-
gulamalarnda, son yaklama-
da veya turlu yaklama srasn-
da alalmaya msaade edilen,
deniz seviyesi zerinde feet
cinsinden ifade edilen en d-
k irtifa.
258
259
minimum fuel asgari yakt Bir uan kabul edilebilir bir

miktarda gecikmeli veya ge-
cikmesiz olarak var yerine
ulamas iin gerekli olan ya-
kt miktardr. Bu bir acil du-
rum deildir, fakat usule ayk-
r ar bir gecikme durumun-
da bir acil durumun olabilece-
ini gsterir.
minimum holding altitude asgari bekleme irtifas Bir bekleme paterni iin sey-
rsefer ve iletiim sinyal kap-
samas ve mania ama gerek-
sinimlerini salayan en dk
irtifa.
minimum navigation asgari seyrsefer performans MNPS dizaynl hava sahasnda
performance specification artnamesi operasyon yapabilmesi mak-
sadyla, bir uan minimum
seyrsefer performans kabili-
yetine sahip olmas iin gerekli
olan standartlarn bir dzenle-
mesidir. Ek olarak, uak MNPS
operasyonlar iin tescil lkesi
tarafndan sertifikalandrlm
olmaldr.
minimum reception altitude asgari alglama irtifas Bir kavak noktasnn tanmla-
minimum sector altitude asgari sektr irtifai Acil durum artlarnda kullan-
labilecek, bir radyo seyrsefer
yardmcs merkez olmak ze-
re; 46 km (25NM) yar apl
bir sektr iinde kalan sahada
bulunan tm manialardan as-
gari 300 m (1000 feet) yksek-
lik salayan en dk irtifa.
minumum reception altitude minumum alma irtifas Bir kavak noktasnn tanmla-
mishandled yanl ynlendirilmi bagaj Kastsz olarak ve istenme-
yen nedenlerle yolcu veya ka-
bin ekibinden ayrlan veya yol-
cunun gittii yerden baka bir
yere gnderilen bagajdr.
259
DHM GENEL MDRL
missed approach pas geme Bir ini iin bir aletli yaklama
tamamlanamad zaman pilot
tarafndan idare edilen bir ma-
nevradr.
missed approach point pas geme noktas ni talimat alm bir uan
pilotunun herhangi bir sebep-
le ini yapmayp pas gemesi.
missed approach procedure pas geme usul Yaklama tamamlanamazsa
takip edilecek usl.
mixer mikser Mekanik kartrc.
mode S mod S Hava trafik hizmetlerinde kul-
lanlmak zere gelitirilen, ta-
nmlama ve tehisin yan sra
hava-yer mesaj alverii de
salayarak szl konumalar
asgariye indirmeyi amalayan
bir seyrsefer sistemi.
mode S secondary mod S ikincil gzetim radar Klasik SSR radarlarndan farkl
surveillance radar (MSSR) olarak uaklarn 24 bit'lik ICAO
adresleri ile seici olarak sor-
guland sistem.
moisture nem Nem, havada bulunan su bu-
har miktardr.
monitoring izlemek Hava trafik kontrolrnn te-
mel fonksiyonudur. Radar ek-
rannda trafiin takip edilmesi.
monopulse secondary monopulse ikincil gzlem Tek sinyalle uan yerini tes-
surveillance radar radar pit edebilen SSR.
monorail system rayl sistem Tek hat zerinde havadan, el

demeden Seviye 5 blgesin-
deki kirli bagajlarn tanma-
snda kullanlan rayl sistemi.
mortar (mixture) har Mineral esasl bir balayc,
har kumu, su ve gerektiin-
de katk maddelerinin uygun
oranlarda karmlar ile olu-
turulan bir yap malzemesidir.
movement area hareket sahas Bir havaalannn, manevra sa-
hasndan ve apron(lar) dan
oluan, hava aralarnn kal-
k, inii ve taksi yapmas iin
kullanlacak blm.
260
261
movement area hareket PAT (pist-apron-taksi Hava aralar ve bunlarn faali-

(runway-apron-taxiway) yolu) sahas yetleri ile ilgili ara ve gerele-
rin hareket ve park edilmesin-
de kullanlan asfalt, beton ve
toprak yapdaki pist, apron ve
taksi yollar ile yakn evresi.
mud ground amur zemin Bataklk, organik zeminler, ze-
min emniyet gerilmesi 0 kg/
cm
multi channel tracking (MCT) oklu kanal izleme Radarlardan gelen ham bilgi-
leri ileyerek plot bilgisine d-
ntren sistemdir.
multi radar tracking (MRT) oklu radar izleme MCTden gelen radar plot bil-
gisini iz bilgiye dntrerek
kontrolrlerin nndeki disp-
laylere ve FDP ye aktaran sis-
temdir.
mutual recognition karlkl tanma JAA yesi bir lkenin lisans ve
salk konularnda JAA Mer-
kezince yaplan gerekli dene-
timlerden baar ile getikten
sonra, bu lkenin eitim, li-
sans, yetki, yetkilendirme ve
snav konularnda JAR-FCLe
gre yaptklar ilem ve belge-
lerinin ilave bir ileme tabi tu-
tulmadan dier JAA yesi l-
kelerce kabul edilmesidir.
N
national authority ulusal yetkili otorite Ulusal sivil havaclk kurallar-
nn idamesi, uygulanmas ve
gelitirilmesi, bu konu ile ilgi-
li yeni politikalarn belirlenme-
si ve tedbirlerin alnmas, ilgi-
li uluslararas standartlar ve
tavsiye edilen uygulamalarnn
yerine getirilmesi ile kurumlar
arasnda koordinasyonun sa-
lanmasndan sorumlu ve yet-
kili olan kurulutur.
natural filling ground doal dolgu zemin Zemin emniyet gerilmesi 0,1-
0,6 kg/cm olan zeminler.
261
DHM GENEL MDRL
natural ground doal zemin Arazinin hafriyatnn yaplma-

m ve kotlanmam, hali ha-
zrdaki vaziyetidir, dokunulma-
m ve bozulmam zeminler.
natural sand doal kum Silisli ktlelerin, kayalarn, do-
al etkenlerle paralanarak
ufalanmasndan oluan, deniz
kys, dere yata vb. yerler-
de ok bulunan, ufak, sert ta-
neciklerdir.
natural sequence doal sralama Hava trafik kontrolr planla-
masnda, uaklarn bir pozis-
yon noktas zerine tahmini
geli sreleri gz nne alna-
rak yaplan uu sralamasdr.
nautical mile deniz mili Havaclkta kullanlan, 1852 m.
uzunlua eit lm birimidir.
navigation seyrsefer Bir uan bir noktadan baka
bir noktaya seyahati iin veri-
len rehberlik.
navigational aid seyrsefer yardmcs Yerde veya havada uu esna-
snda uaa, bir noktadan di-
erine klavuz bilgi/ pozisyon
bilgisi salayan herhangi bir
grsel veya elektronik yardm-
cya verilen addr.
near-parallel runways paralele yakn pistler Uzatlm merkez hatlarnn
yaknsama/sapma as 15 de-
rece veya daha az olduu, ke-
simeyen pistler.
negative negatif Hayr, zin (Onay) Verilme-
di, Doru Deil anlamlarn-
da kullanlr.
network entity alma a varl Internet ortamnda bilgi trans-
feri, yol bilgi deiiklikleri ve
ynetim protokolleri operas-
yonu sorumluluunu kapsa-
yan bilgisayar tabanl alma-
larn fonksiyonel bir ksmdr.
262
263
night (ICAO) gece (ICAO) Akam alacakaranlnn bitimi

ile sabahn balangc arasn-
daki saatler veya otorite tara-
fndan belirlenmi gnbatm
ile gndoumu arasndaki za-
man dilimidir.
no gyro approach gyro suz yaklama Uak, kontrolrn istedii ro-
tada uuunu, gyro'sundaki
sorundan dolay tutturamaya-
can ifade eder. Bu durum-
da kontrolr, radarda ua iz-
leyerek saa/sola dn veya
Dn durdur ifadeleri ile
ua uygun rotaya oturtur.
nominal position nominal pozisyon Bir uan sistemleri tarafn-
dan belirlenen 3 boyutlu po-
zisyonudur.
non precision approach hassas yaklamasz pist ILS/MLS gibi hassas yaklama
runway seyrsefer yardmclar olma-
yan pisttir.
non-nstrument runway aletsiz pist Grerek yaklama prosedr-
leri kullanlarak hava aralar-
nn operasyonlar iin ngr-
len pist.
non-precision approach hassas olmayan aletli Yatay yol gsterme/yardm
procedure yaklama usul imkan verip dikey yol gster-
me/yardm imkan vermeyen
aletli yaklama usuldr.
non-radar separation radarsz ayrma Ayrma yapmak iin kullanlan
uak pozisyon bilgisinin radar
dndaki dier referanslardan
alnmasn ifade eder.
normal flight zone normal uu blgesi LFFZ, LCFZ veya LSFZ olarak ta-
nmlanmam, fakat gze bi-
yolojik zarar verebilecek lazer
radyasyonundan korunmas
gereken hava sahas.
North Atlantic Air Traffic Kuzey Atlantik Hava Trafik Sorumluluu, Kuzey Atlantik
Management Ynetimi hava seyrsefer sahalarnda
uygulanan ayrma standartlar
iin nerilen deiiklikleri so-
nulandran alma grubudur.
263
DHM GENEL MDRL
NOTAM code NOTAM kodu Bir kod grubu daima Q harfiyle

balayan 5 harften olumakta-
dr. Dier harfler radyo cihazla-
rnn kurulumu pozisyonu, de-
iimi, havaalan ve klandr-
ma kolaylklar, uutaki tehli-
keler veya arama-kurtarma i-
lemlerini temsil eder.
NOTAM processing unit NOTAM ileme birimi Bir NOTAM kabul eden, ile-
yen ve datmn yapan birim.
notice to airmen havaclara duyuru Herhangi bir havaclk hizme-
ti, kolayl, uygulamalar ve
tehlike durumlarnn olumas
veya deimesiyle ilgili bilgile-
ri ieren bilgi notudur.
notice to airmen publication hava personelini ikaz yayn 28 gnde bir yaynlanan, n-
celikle pilotlar iin hazrlan-
m, uu emniyetini ilgilendi-
ren gncel NOTAM bilgilerini
ve havaclk ile ilgili dier ilave
bilgileri ieren yaynlardr.
nuisance warning tehlike ikaz Grevli kontrolrn grme-
mesi durumunda, uaklarn
tehlikeli gei yapacan ikaz
eden sistem.
O
obstacle mania a) Uaklarn yzey hareketi
iin ngrlen bir alanda bu-
lunan; veya
b) uu halindeki uaklarn ko-
runmas iin ngrlen belir-
li bir yzey zerinde uzanan;
veya
c) bu tanmlanm yzeylerin
dnda duran ve hava seyr-
seferi iin tehlike olarak be-
lirlenmi tm sabit (ister ge-
ici olsun isterse daimi) ve ha-
reketli cisimler veya bunlarn
paralar.
264
265
obstacle free zone maniadan arndrlm blge yaklama yzeyi, i gei y-

zeyi, temkinli ini yzeyi, ve
erit sahann, bu yzeylerle
snrlanm blm zerinde,
seyrsefer amacyla monte
edilmi, krlabilir hafif kitlele-
rin dndaki sabit manialarn
ihlal etmedii hava sahasdr.
obstruction light mania lambas Varolan maniaya pilotun dik-
katini ekmek iin genellikle
krmz veya beyaz renkli bir
lamba ya da lamba grubunun
mania tekil eden doal arazi
yaplarnn ya da nesnelerin en
yksek yerine yerletirilmi ol-
duunu ifade eder.
oceanic airspace okyanus hava sahas ICAO nun okyanus ayrmalar-
nn ve srelerinin uyguland
uluslararas hava sahas olarak
kabul edilen dnya zerindeki
okyanuslarn zerindeki hava
sahalarn ifade eder. Bu saha-
lar iinde hareket eden trafik-
lerin sorumluluu corafi ola-
rak uan yakn olduu ve ge-
rekli hizmeti verebilecek do-
nanm olan lkelere datlr.
off course yol d Uan rapor ettii pozisyonun
veya radarda grld nok-
tann, hava trafik kontrol ni-
tesinin ua serbest kld yol
dnda olmas durumunu ifa-
de eder.
off-route vector yol dna vektr Uan manialardan korunma-
s salanarak, hava trafik kont-
rol nitesi tarafndan nceden
serbest klnd yol dna vek-
tr edilmesini ifade eder.
265
DHM GENEL MDRL
on- course yol hatt zerinde Uan tam olarak yol merkez
hatt zerinde olduunu ifade
eder. Radar yaklamas yapan
pilot iin son yaklama hatt
zerinde olduu bilgisini ifa-
de eder.
on-line data interchange online veri deiimi lgili birimler arasnda, belirli
(OLDI) bir protokolle bilgi alveriini
salamak amacyla kurulmu
on-line balantdr.
on-line input veri giri balants Gncel operasyonel evreyle
direkt balantl olarak siste-
me ya da uygulamaya bilgi gi-
rii salanmasdr.
on-the-job training (OJT) iba eitimi Seilmi bir eitmen gzeti-
minde iin gerektirdii zel-
likler ile kiinin yeteneklerinin
uyumluluunu salamak iin
yaplan pratik eitim.
on-the-job training iba eitimi sorumlusu Operasyonel bir ortamda ei-
instructor (OJTI) tim sorumluluunu alabilecek
ilgili otorite tarafndan yetki-
lendirilmi personel.
operation control Harekat Kontrol Harekat Kontrol
operation manuel uu operasyon el kitab Uu operasyonunu belirleyen
el kitabdr.
operational staff operasyonel personel Hava trafik kontrolrleri, uu
bilgi yardmclar, uu yneti-
cileri ve hava trafik hizmetle-
ri destek personelini kapsayan
alma grubudur.
operations manual part B operasyonel el kitab part B Uu operasyonunun stan-
dartlarn uak tipine gre be-
lirleyen el kitabdr.
optional approach tercihli yaklama Pilot tarafndan talep edilir
ve uygulanr. Bunun sonucun-
da pilot "touch-and-go" (te-
ker koyup kalkma), missed
approach (pas geme), low
approach (alak gei) "stop-
and-go" (duru-kalk) veya
full stop landing (niten sonra
durma) amal yaklama yapa-
bilir.
266
267
orthometric height ortometrik ykseklik Genel olarak bir MSL yksekli-

i olarak gsterilen, bir nokta-
nn geoide gre ykseklii.
outer marker (OM) d marker Pist sonundan 5-7 mil uzakl-
a yerletirilen seyrsefer yar-
dmc cihaz.
overflight transit (st gei) uu Bir hava aracnn bir lke hava
sahasn, herhangi bir yere in-
meksizin katetmesidir.
owning carrier sahip konumundaki tayc Bir birim ykleme arac
(ULD)nn sahibi ya da kirala-
yan olan tayc.
P
pallet dolly palet dolly zerine kargo, posta ve bagaj
yklenebilen deiik ller-
deki metal dzgn yzeyler.
parallel ILS approach paralel ILS yaklamas Paralel pistlere yaklaan IFR
uaklar, son yaklama hattna
oturduklarnda birbirleri ara-
snda en az 2 NM radar ayr-
mas salanm olmaldr.
parallel runways paralel pistler Ayn havaalannda merkez
hatlar birbirine paralel olan 2
veya daha fazla saydaki pistle-
ri ifade eder. Paralel pistlerde
pist numarasna ilave olarak
L (Left/ sol) ve R
(Right/ sa) veya 3 paralel pist

var ise
L (Left/sol), C (Center/ Mer-

kez) yada R (Right/ sa) oldu-
u belirtilir.
parking position park yeri Bir uan park ettii veya park
etmesinin planland tanm-
lanm saha.
267
DHM GENEL MDRL
particle shape and texture tane ekli ve yaps Tanelerin ekilsel zellikleri ve
yaps.
passenger yolcu Sivil Havaclk Kanununun

107nci maddesine gre d-
zenlenen yolcu tama szle-
mesi kapsamnda seyahat et-
mek amacyla uu ve kabin
ekibinden farkl olarak hava
aracnda bulunan veya bu
amala kontrol (check in) ile-
mini yaptrm olan ahstr.
passenger stairs yolcu merdiveni Yolcu ve personelin uaa inip
binmesini salayan ara.
pavement classification kaplama snflandrma Tahditsiz operasyonlar iin bir
number (PCN) numaras (PCN) kaplamann tama mukave-
metini ifade eden bir say .
peak day, peak hour pik gn, pik saat Belirli bir periyot ierisinde
(genellikle bir takvim yl ieri-
sinde) bir havaalannda birim
gnde veya saatte kaydedilen
ilem grm en yksek yolcu,
uak, kargo v.s. saysdr.
penetration penetrasyon ine girmek.
Permability Permabilite Geirgenlik.
permanent air traffic service kalc hava trafik hizmet yolu Devamllk ilkesi esasna gre
route tasarlanm ATS yolu.
pilot pilot Hava aracnn sevk ve idaresiy-
le grevli olan, sorumlu kap-
tan pilot ve/veya kaptan pilot
haricindeki, ilgili otorite tara-
fndan yetkilendirilmi perso-
neldir.
pilot briefing pilota verilen brifing Havaclk enformasyon hiz-
metleri (AIS) ofisi tarafndan
uu planlamas yapan pilot-
lara hava durumu, NOTAMlar,
askeri aktiviteler ve uula ilgi-
li pilotlar tarafndan talep edi-
len bilgilerin verilerek onlara
yardm edilmesini ifade eder.
268
269
pilot discretion pilot insiyatifi Bu irtifa tahsisleri ile birlik-

te kullanldnda hava trafik
kontrol nitesi tarafndan pi-
lota hazr olunca alalmaya/
trmanmaya balamas sylen-
diinde pilotun istedii zaman
alalma/ trmanmaya bala-
yabileceini ifade eder. Bu du-
rumda pilot geici olarak ara
seviyeye geebilir. Pilot ba-
langta boaltm olduu irti-
faya dnmemelidir.
pilot in command kaptan pilot Uu esnasnda bir hava arac-
nn manevralarndan ve uu
emniyetinden sorumlu, ileti-
ci tarafndan yetkilendirilmi
pilota denir.
pilot weather report pilot hava raporu Uuta karlalan sra d
meteorolojik hadiselerin pi-
lot tarafndan rapor edilmesi-
ni ifade eder.
pilotin-command sorumlu pilot Uu sresi boyunca, hava
aracnn emniyet ve operasyo-
nundan sorumlu pilot.
pit pit Hidrant sisteminin uak park
pozisyonundaki hortum ba-
lant noktas.
pitch zift Ham katrann destilasyon ba-
kiyesi.
pit-cleaner pit temizleme arac Apronda bulunan pitlerin ie-
risinde oluan kirlilii temizle-
me amal kullanlan ara.
plastic limit plastik limit Zeminin plastik halden kat
hale getii deney sonucunda,
elde edilen su ierii deeridir.
Yzde olarak ifade edilir (WP).
plasticizer akkanlatrc Betonda ayn kvamn veya i-
lenebilirliin daha az su ile
elde edilmesini salayan kim-
yasal katk malzemesidir.
269
DHM GENEL MDRL
plot plot PSRdan veya SSR-PSR kom-

binasyonu ile oluan ekolarn
dijital sorgulama metotlary-
la bilgi olarak radar ekranna
yansmas.
poissons ratio poisson (boluk) oran Beton numunesine basn ge-
rilmeleri uygulandnda nu-
munede meydana gelen eni-
ne birim uzamann boyuna bi-
rim ksalmaya mutlak deer-
ce oran.
policy politika Bir organizasyon tarafndan
belirlenmi prensipler, plan
veya kararlar.
pore water boluk suyu Kaya atlaklar arasnda bulu-
nan su.
porosity porozite Gzeneklilik.
portable water truck su arac Uaklara kullanm amal te-
miz su veren ara.
portland cement portlant imentosu Klinker ve al tann birlikte
puzolanik madde katlmadan
tlmesi sonucu elde edi-
len imentodur.
position report pozisyon raporu Uan belirli noktalar ze-
rinde olduunu ATCye rapor
ederek bildirmesini ifade eder.
position symbol pozisyon sembol Bilgisayar tarafndan radar ek-
ran zerinde uan hareket
izini simgeleyen iarettir.
positive control pozitif kontrol Hava trafik kontrol nitesi ta-
rafndan belirli bir hava saha-
s iinde btn trafikler arasn-
da ayrma salanm olduunu
ifade eder.
post posta Bir uakta tanan, nakliye edi-
len ve posta ynetimine ula-
trma amac gdlen yazma
haberleri ve dier nesnelerdir.
270
271
practice nstrument aletli yaklama ve VFR ve/ veya IFR uaklar tara-
approach uygulamalar fndan pilot eitimi veya pro-
fesyonel anlamda gsteriler
amacyla yaplan aletli yakla-
ma uygulamalarn ifade eder.
precipitation ya Atmosferden yeryzne d-
en sulu btn yalar
(yamur, dolu, kar ) ifade eder.
precision approach hassas yaklama Yerde kurulan elektronik ci-
hazlarla desteklenen aletli
yaklama sistemi.
precision approach category hassas yaklama kategorisi Bir standart alet alalma uygu-
lamasnda uak, 60 m
(200 feet) karar yksekliine
kadar alalabilmektedir.
precision approach hassas aletli yaklama usul Operasyon kategorisine gre
procedure tanmlanan minimalar ile has-
sas yatay ve dikey yol gster-
me/yardm imkan veren aletli
yaklama usuldr.
precision approach radar hassas yaklama radar Son yaklama hatt boyunca
(PAR) uan teorik olarak belirlen-
mi son yaklama hattna gre
yatay ve dikey ynde sapmala-
r ile pist eiine gre pozisyo-
nunu belirler.
precision approach runway hassas yaklama pisti Bknz. aletli pist (Instrument
runway)
precision -code hassas-kod Kresel Konumlandrma (GPS)
sisteminde Amerikan ordusu-
nun ve yetkilendirilmi kulla-
nclarn kullanm iin geerli
olan koddur.
pre-flight information uu ncesi bilgi blteni Uu ncesinde hazrlanan,
bulletin uu operasyonu asndan
nem arz eden geerli NOTAM
bilgisinin bir sunumudur.
271
DHM GENEL MDRL
pre-flight inspection (PIB) uu ncesi kontrol Bir hava aracnn amalanan

uu iin elverili olmasn te-
min etmek amacyla uu n-
cesi yaplan kontroldr (Bu
kontrol, arza giderme ilemi-
ni kapsamaz).
pre-on-the-job training n-iba eitimi Standart zellikler gz nne
alnarak kiisel yeteneklerin
geliimini salamak amacyla
iba simlasyon almalar.
pressure altitude basn irtifas Standart atmosferdeki basn-

cn karl olan ve irtifa ola-
rak belirtilen atmosfer basnc.
primary plot birincil plot bilgisi Bir uan radardaki pozisyo-

nun belirlenmesi.
primary runway(s) ana pist(ler) artlar msait olduunda di-

erlerine nazaran kullanlma-
s tercih edilen pist(ler)
primary surveillance radar birincil gzetim radar Bir vericiden yaylan EM dalga-
(PSR) larn, nesneye arpp geri dn-
mesi, bu sre iin gereken za-
mandan yola klarak nesne-
nin mesafesi ve antenin o an-
daki konumu ile nesnenin y-
nnn hesapland bir radar
sistemidir.
printed communication basl haberleme Tm mesajlarn datmlarnn

yapld devre terminallerin-
de yer alan, devaml ya da oto-
matik olarak basl kayt imkan
salayan haberleme sistemi.
preventive nleyici nleyici
private pilot hususi pilot cret karl yaplan uular-
da hava arac kullanmas ya-
saklanm olan lisansa sahip
bir pilottur.
272
273
probable circular error muhtemel dairesel hata Bir dairesel normal datm-
da, muhtemel dairesel hata
yaplan bireysel lmlerin
%50sini ieren dairenin yar-
ap ya da bulunann muhte-
mel %50si iindeki dairenin
yarapdr.
problematic use of pheli madde kullanm Havaclk personelince bir
substances veya daha fazla uyarc madde
kullanm:
a) Kullancya dorudan zarar
verecek veya dierlerinin can-
lar, salklar ve refahn tehli-
keye atacak zarar vermesi,
b) Mesleki, sosyal, fiziksel
veya sorunlara yol aacak bo-
zulmalara veya bunlar daha
da artrmas.
procedure turn kaide dn Uan ilerledii rotann 180
derece tersine dnerek uu-
una devam edebilmesi iin
yapt belirli manevralar ifa-
de eder.
procedure turn inbound kaide dnnde inbound Kaide dn yapan uan
balangtaki rotasnn 180
derece tersine dnmeyi ta-
mamlad noktada uak, ara
yaklama blmnde veya
son yaklama hattnda inbo-
und olmu anlamndadr. Ka-
ide Dn nbound raporu
ATC tarafndan alnarak dier
uaklar ile ayrma yaplmasn-
da kullanlr.
procedures for air navigation hava seyrsefer hizmetleri ICAO tarafndan belirlenmi
services iin belirlenmi yntemler hava trafik hizmetleri konu-
sunda yaynlanm yntemler.
professional development profesyonel geliim Kiisel yeteneklerin gelitiril-

mesi iin gerekli olan idari ve
teknik konulardaki almalar.
proficiency test n english hava trafik kontrolrleri iin Hava trafik kontrolrlerinin,
language for ATCos ingilizce yeterlilik testi ICAO standartlarna uygun
olarak ngilizce yeterlilikleri-
ni tespit amacyla tasarlan-
m test
273
DHM GENEL MDRL
prohibited area yasak saha Bir devletin topraklar veya

kara sular ierisinde olan ve
uu yaplmas yasaklanm,
hudutlar belirli hava sahas-
na denir.
protected flight zones korunmu uu blgeleri Lazer nmnn zararl etkileri-
ni hafifletmek zere zel ola-
rak belirlenmi hava sahas.
protection area koruma alan Bir taksi gzergah dahilinde
ve bir helikopter park yeri et-
rafnda bulunan, helikopterle-
rin emniyetli manevralar iin
cisimlerden, FATOdan, dier
taksi gzergahlarndan ve he-
likopter park yerlerinden ayrl-
ma salayan bir alan.
psychological testing psikolojik test Psikologlar tarafndan kiisel
davran biimlerinin belirlen-
mesi iin yaplan testler.
Public Private Partnership Kamu zel Sektr birlii Kamunun ihtiyac olan mal ve
hizmetlerin salanmas ama-
cyla devletle bir zel hukuk
tzel kiisi arasnda yaplan
ve ortaya kabilecek risklerin
paylald balayc bir sz-
lemeye dayanan ibirlikleri-
dir.
Q
quadrant eyrek ember Merkezinde seyrsefer yar-
dmcs olan, saat ynnde
manyetik kuzeyden itibaren 4
dilime ayrlm bir daireyi ifa-
de eder.
Bunlar srasyla;
KD (kuzey dou eyrei)
000-089 ,
GD (gney dou eyrei)
090-179, GB
(gney bat eyrei)
180-269,
KB (kuzey bat eyrei)
270-359.
274
275
quality control programme kalite kontrol program Milli Sivil Havaclk Gvenlii
Kalite Kontrol Program iin bu
metinde kullanlan ifade.
R
radar radar Belirli bir menzil iindeki nes-
neleri tespit etmek iin elekt-
romanyetik dalgalar kullanan
sistemlerdir.
radar advisory radar tavsiyesi Radar gzlemine dayanan bilgi
ve tavsiye hizmeti .
radar approach radarl yaklama Bir radar kontrolrnn yne-

timi altnda bir uak tarafn-
dan icra edilen yaklama.
radar approach control radar yaklama kontrol ni- kalk veya transit gei
facility nitesi yapan trafiklere, tanmlanm
hava sahas ierisinde radar-
l (veya radarsz) hizmet veren
hava trafik kontrol nitesidir.
radar contact radar temas Radar ekrannda, radar blip
veya radar pozisyon sembol-
nn belirli bir uaa ait oldu-
unun grlmesi ve tanmlan-
masyla ortaya kan durum-
dur. Hava trafik kontrol nite-
si tarafndan, radar ekrann-
da bir uan tanmlandnn
ve bu uan radarda takibi-
nin radar tanmlamas sona
erdirilene kadar srecei anla-
mnda kullanlr. Radar hizme-
ti keza gereklilik ve kapasite bu
pilotun zorunlu rapor noktala-
r zerinde rapor vermeyi kes-
mesi anlamna da gelir .
radar control service radar kontrol hizmeti Radardan alnan bilgilerin

hava trafik kontrol hizmetinin
salanmasnda direkt olarak
kullanldn belirtmekte kul-
lanlan terimdir.
275
DHM GENEL MDRL
radar data processing system radar veri ileme sistemi Bir veya daha fazla kaynaktan
gelen bilgilerin radar ilemle-
rinde kullanlmasn salayan
sistem.
radar environment radar ortam Radar hizmetinin verilebilece-
i sahalar .
radar identification radar tanmlamas Belirli bir radar blipi veya ra-
dar pozisyon sembolnn be-
lirli bir uakla eletirilmesi i-
lemi.
radar identified aircraft radarda tanmlanm uak Radar ekrannda, pozisyonu iz-
lenen bir hedef ya da sembol
ile elemi olan uak.
radar service radar hizmeti Direkt olarak radar vastasyla

salanan bir hizmeti gsteren
terimdir.
radar station coverage radar istasyonlar kaplama Eurocontroln gelitirdii ra-
calculator hesaplaycs dar kapsama alanlarn hesap-
layan unix tabanl bir yazlm.
radial radyal Seyrsefer cihazlar tarafndan
verilen asal bilgi.
radio radyo Haberleme iin kullanlan tel-
siz cihazdr. Ayn zamanda, bir
uu hizmet istasyonunu be-
lirtmek iin de kullanlabilir.
radio altimeter radyo altimetre Uan yerden olan ykseklii-
ni belirlemek iin, radyo dal-
galarnn gnderilerek yerden
yansmasn salayan, uakta
bulanan cihaz .
radio communication radyo muhabere performans Haberleme ilem zaman, s-
performance type tipi reklilii, geerlilii ve dorulu-
u gibi parametreler iin tah-
sis edilmi deerleri temsil
eden (rnein; RCP 240 gibi)
tantma.
radio direction finding radyo yn bulma istasyonu Dier istasyonlarn ynlerini
station hesaplamak amacyla tasar-
lanm bir radyo istasyonu.
276
277
radio navigation radyo seyrseferi Seyrsefer amal bir pozis-

yonun belirlenmesinde radyo
dalgalarnn kullanlmas .
radiotelephony (RT) telsiz telefon Sesli (Sesi modle edilmi tel-
siz dalgalaryla gndererek)
bilgi alveriinin temel alnd
haberleme ekli.
random Rastgele Rastgele
ramp service ramp hizmeti Ramp hizmeti apronda uakla-
rn park ettirilmesi, yolcu, ba-
gaj ve kargonun yklenmesi,
boaltlmas ve apronda ihti-
ya duyduu dier hizmetle-
rin (de/anti-icing, temiz su ik-
mali, foseptik, yolcu merdive-
ni, air starter, APU, uak te-
mizlii vb.) tamamn kapsar.
rapid exit taxiway hzl k taksi yolu nen uaklarn, piste dar bir
ayla balanan ve dier -
k taksi yollarnda yaplan-
dan daha yksek hzlarla d-
n yapmasn salayan, by-
lece pistin igal sresini azal-
tan taksi yolu.
rating derecelendirme Hava Trafik Kontrolrne
kontrol nitesinin bir veya bir-
den fazla blmnde alabil-
mesi iin her yl periyodik s-
navlarla otorite tarafndan ve-
rilen yeterlilik belgesi.
rating training derece eitimi Hava trafik kontrolrnn de-
rece alabilmesi iin verilen
eitim.
ready mixed concrete hazr beton Bilgisayar kontrolyle isteni-
len oranlarda bir araya getiri-
len malzemelerin, beton sant-
ralinde veya mikserde kart-
rlmasyla retilen ve tketi-
ciye taze beton olarak teslim
edilen betondur.
277
DHM GENEL MDRL
receiving carrier teslim alacak olan tayc Bir birim ykleme aracn
(ULD), transfer eden bir tay-
cdan, bir transfer noktasnda
alan bir tayc.
recording and playback kaydetme ve dinleme sistemi Sistemlerde kaydetme ve ye-
system niden oynatma imkan veren
sistemlerdir.
red signal rocked krmz iaret fiei Uutaki hava aracna daha
nceki talimatlara ramen
imdilik inmeyin.
reduced vertical seperation azaltlm dikey ayrma lgili Devlet otoritesi tarafn-
minima approval minimas onay dan belirli kriterler gz nne
alnarak, bir uan RVSM ona-
ynn verilmesi ilemidir.
reduced vertical seperation azaltlm dikey ayrma Avrupa RVSM hava sahasna
minima entry point minimas giri noktas girmeden nce, girdii srada
yada hemen sonrasnda, ua-
n getii ve gemesinin bek-
lendii ilk rapor noktas.
reduced vertical seperation azaltlm dikey ayrma Bir hava aracnn RVSM (azal-
minima exit point minimas k noktas tlm dikey ayrma minimu-
mu) sahasndan k noktas.
reduced vertical seperation azaltlm dikey ayrma Hava sahas kapasitesinin art-
minimum (RVSM) minimas rlmas amacyla, uu seviyesi
29000 feet ile 41000 feet da-
hil arasnda, 2000 feet olan di-
key ayrmann 1000 feet ola-
rak azaltlmas.
reference point referans noktas Havaalannn corafi pozisyo-
nu belirlenmi bir noktasdr.
refresher training yenileme eitimi Operasyona ynelik gemi ve
gncel bilgilerin yenilenmesi .
refueller tanker Uaa yakt ikmali iin kulla-
nlan ve arkasndaki tanknda
yakt bulunan ara.
regional air transportation blgesel hava tamacl Koltuk kapasitesi en az yir-
mi (20) en fazla doksan dokuz
(99) olan uaklar ile i veya d
hatlarda yaplan ticari hava ta-
macldr.
278
279
registration tescil Ulusal sivil havaclk otorite-

lerince uaklarn hangi lkeye
ait olduklarnn belirlenmesi
amacyla kayt altna alnmas.
rejected take-off area reddedilmi kalk alan Bir heliport zerinde bulunan,
performans snf 1de iletilen
helikopterlerin bir reddedilmi
kalk tamamlamalar iin el-
verili olan belirli bir alan.
release time devir zaman Bir uan, dier bir hava tra-
fik kontrolr ya da nitenin
kontrolne devredilecei za-
man.
relief flight yardm uuu Yiyecek, tbbi malzeme gibi
konularda veya acil bir durum
halinde insani amalara yne-
lik yaplan blgesel veya ulus-
lararas yaplan uular kap-
sar.
rendezvous point randevu noktas Yol kava, kesien yol ya da

baka bir yerde belirlenmi,
acil duruma mdahale ede-
cek personel ve aralarn uak
kaza-krmnda olay yerine git-
meden nce talimat almalar
iin belirlenmi yerdir.
repetitive flight plan (RPL) srekli uu plan Sk sk tekrarlanan, dzenli

olarak yaplan temel baz zel-
likleri benzer olan belirli uu-
lara ait bir uu plan.
reporting point rapor noktas Aletli uu kurallar iinde ra-
por edilmesi istenilen, bir sey-
rsefer yardmcs ile belirtil-
mi nokta.
required communication gerekli muhabere Hava Trafik Ynetimi (ATM)
performance performans fonksiyonlarn desteklemek
amacyla belirlenmi operas-
yonel muhabere gereklilikleri-
nin tanm.
279
DHM GENEL MDRL
required navigation gerekli seyrsefer Tanmlanm bir hava sahas

performance (RNP) performans iinde seyrsefer faaliyeti iin
gereken performans gerekli-
likleri.
required navigation gerekli seyrsefer Tm uu sresince, uula-
performance type performans tipi rn asgari % 95 orannda arzu
edilen pozisyondan deniz mili
olarak uulmas gereken me-
safeyi belirten deer.
rescue coordination center kurtarma koordinasyon Bir arama-kurtarma blgesin-
merkezi de arama kurtarma operas-
yonlarnn yrtlmesini koor-
dine etmekten ve arama kur-
tarma hizmetlerinin etkili bir
ekilde yrtlmesinden so-
rumlu birim.
rescue unit kurtarma birimi Arama ve kurtarmann hzl bir
ekilde gerekletirilmesi iin
uygun ekipman salanm ei-
timli personellerden oluan
bir birim.
resolution advisory zm nerisi TCAS cihaz tarafndan Uakla-
rn arpma riskine kar, pi-
lota sunulan zm nerisidir.
restricted area tahditli saha Bir lkenin hkmranlk bl-
gesinde olup, iinde uu ya-
plmasnn belli artlara ba-
land sahalardr.
restricted time for learning renme iin snrlandrlm Eitici tarafndan, rencinin
zaman alma zamannn belirlen-
mesi.
resume normal speed normal hznza dnn ATC tarafndan pilota daha
nce verilmi hz tahdidinin
kaldrldn bildirmek ama-
cyla kullanlr. Bununla birlik-
te Resume Normal Speed ta-
limat , zellikle ATC tarafn-
dan aksi belirtilmedike, uu-
un ilgili blm iin yaynlan-
m uygulanmakta olan usulle-
re ilikin hz tahditlerini orta-
dan kaldrmaz.
280
281
retaining wall istinat duvar Zemin yzeyinde meydana ge-

len, ani deiimleri deye ya-
kn bir dzlemde kontrol alt-
na almak, yanal toprak basn-
cna direnmek, zeminin doal
ev as ile yaylmasn engel-
lemek iin kullanlan yaplara
istinat duvar denir.
retaining wall which is close sedde istinat duvar Kylarn erozyondan veya ta-
to a river bank knlardan korunmasn sala-
mak amacyla nehir kenarna
yaplan yaplara sedde istinat
duvar denir.
risk analysis risk analizi Kt hava koullarnn devam
etme sresini analiz eden ve
riski belirleyen bir alma.
risk of collision arpma riski Ciddi arpma risklerinin or-

taya kt uaklarn yakn
geme durumlarnn risk snf-
landrmas.
RNAV approach RNAV yaklamas Uaktaki RNAV ekipmanlarna
dayanlarak seyrseferin yapl-
d bir aletli yaklama usul.
road-holding position ara yol bekleme pozisyonu Aralarn beklemeleri gerek-
tiinde, beklemeleri iin tayin
edilmi yer.
rock ground kaya zeminler klimsel nedenlerden dolayi
bozulmami, az atlakl, sa-
lam zemin tipi. Zemin emni-
yet gerilmesi deeri 3,5-30 kg/
cm arasndadr.
roger anlald Son mesajnzn tamamn al-
dm anlamnda kullanlr. An-
cak bu ifade Evet yada Ha-
yr cevab gerektiren sorulara
cevap olarak kullanlmaz.
route rota Uan corafi bir noktaya

veya hava yoluna gre 2 bo-
yutlu pozisyonunu belirtir.
281
DHM GENEL MDRL
route segment yol dilimi Uu planndaki arka arkaya

gelen iki belirli nokta ile belir-
lenmi uulacak yolun bir b-
lm.
routing table yol seim listesi Bir mesajn gidecei kanal yo-
lunu belirler. Eurocontrol tara-
fndan gncellenir.
runway pist Uaklarn inii ve kalk iin
hazrlanm bir kara havaala-
n zerinde belirlenmi bir dik-
drtgen alan.
runway capacity pist kapasitesi Belirlenmi bir zaman aral
ierisinde, ini- kalk hizmeti
alabilecek uak says.
runway end safety area pist sonu emniyet sahas Esasen piste erken temas
eden veya pistte duramayan
bir uan hasar riskini azalt-
mak zere tasarlanm, pist
merkez hatt uzantsna simet-
rik ve erit sahann sonuna bi-
tiik bir saha
runway guard lights pist koruma klar Pilotlar veya ara srcleri-
ni, aktif bir piste girmek ze-
re olduklar konusunda ikaz
etmesi amalanan bir k sis-
temi.
runway heading pist istikameti Pist merkez hatt uzantsna
mettir. Ancak bu, pist zerin-
de yazl pist numaras deil-
dir. rnein bir pistin numara-
s 04 olabilir, (04 pisti diye ad-
landrlr) ancak pistin man-
yetik ba 044 derecedir. Pist
numaralar bu manyetik uu
balarnn yuvarlanmasyla
oluturulur.
runway n use/ active kullanlan pist /aktif pist O an iin, kalk veya ini
runway amal kullanlan pist veya
pistler, oklu pist kullanmla-
rnda tm kullanlan pistler ak-
tif kabul edilir.
282
283
runway number pist numaras Pist merkez hatt uzantsna

mettir. stikametleri pilotlara
manyetik kuzeye gre gidecei
yn gsteren bir grsel yar-
dmcdr. Pistin manyetik ku-
zey ile yapt a eer 2 basa-
makl bir say ise bunun n-
ne "0" konularak Pist numara-
lar bu manyetik uu balar-
nn yuvarlanmasyla oluturu-
lur. 01 ile 36 arasnda bir say-
dr. Mutlaka iki baamakl yaz-
lr. rn: 44/224 olan pistin pist
ba numaras 04/22 olur.
runway strip pist eridi Aadaki amalar iin ng-
rlm, pisti ve (varsa) dur-
ma uzantsn ieren belirli bir
alan:
a) Pistten kan bir uan g-
recei hasar riskini azaltmak;
ve
b) Kalk veya ini operasyon-
lar srasnda zerinden uan
uaklar korumak iin.
runway turn pad pist dn cebi Bir kara havaalannda pist ze-
rindeki hava aracnn 180 de-
recelik bir dn tamamla-
mas amacyla piste bitiik be-
lirlenmi bir alan.
runway visual range pist gr mesafesi Bir pistin merkez hatt zerin-
deki bir uan pilotunun, pist
yzey iaretlemelerini veya
pistin eklini veya merkez hat-
tn gsteren klar grebile-
cei mesafe.
runway-holding position pist bekleme pozisyonu Havaalan kontrol kulesi tara-

fndan baka ekilde onaylan-
madka, taksi yapan uaklarn
ve aralarn duraca ve bekle-
yecei bir ILS/MLS kritik/has-
sas alann, bir mania snrla-
ma yzeyini veya bir pisti ko-
rumak zere ngrlen belir-
li bir yer.
283
DHM GENEL MDRL
S
sabotage sabotaj Herhangi bir eyann tahribi-
ni, korku salmay, uluslararas
sivil havaclk veya bunlara ait
tesislerde gayri kanuni eylem-
ler yaplmas sonucunu ama-
layan bir eylem veya bir iin bi-
lerek yaplmas.
SAFA ramp inspection report SAFA denetleme raporu SAFA denetleme raporudur.
SAFA (safety assessment of SAFA koordinatr lgili otorite personeli arasn-
foreign aircraft) coordinator dan grevlendirilen, yaplan
SAFA denetlemelerinin, SAFA
veri tabanna girilmesini sa-
layan, SAFA veri tabanna gi-
rilen bilgilerin doruluunu
kontrol eden, veri tabannda-
ki bilgilerin gizliliini salayan,
tm SAFA faaliyetleriyle ilgi-
li olarak EASA ile ibirlii ya-
pan, uu emniyet problem-
leri ieren denetleme rapor-
larnn EASAya gnderilmesini
salayan, ulusal hava aralar-
mza ait SAFA raporlaryla ilgili
dier lkelerin SAFA koordina-
trleriyle ibirlii yapan, EASA
kapsamnda gerekletirilen
SAFA alma gruplarnda l-
keyi temsil eden kii.
SAFA (safety assessment of SAFA denetisi Havaalanlarmza ini kalk
foreign aircraft) inspector yapan yabanc hava arala-
rnn uluslararas uu emni-
yet standartlaryla uyumunu
kontrol etmek amacyla uu
ncesinde veya sonrasnda
kontroln gerekletiren, il-
gili otorite personeli arasn-
dan yetkilendirilmi teknik de-
neti.
284
285
safety emniyet nsan veya maddi varlklarn

zarara urama olaslnn ka-
bul edilebilir bir dzeye indiril-
mesinin ve bu dzey veya al-
tnda kalclnn salanmas-
nn srekli bir tehlike tanmla-
ma ve risk ynetim sreci yo-
luyla saland durumdur.
safety alert emniyet ikaz ATC tarafndan, kontrol altn-
daki uaklara yaynlanan bir
emniyet ikazdr.
safety area emniyet sahas Hava seyrsefer amal gerek-
li olanlar dnda, manialardan
arndrlm olan FATOyu ev-
releyen bir heliport zerinde
bulunan ve kazaen FATOdan
sapan helikopterlerin hasar
grme riskini azaltmay ama-
layan belirli bir alan.
safety management system emniyet ynetim sistemi Emniyet ynetimi iin gerek-
li organizasyonel yap, izlene-
bilirlik, politika ve yntemlere
ilikin sistematik yaklam.
safety programme emniyet program Emniyet dzeyini artrmay
amalayan birletirilmi d-
zenleme ve faaliyetler btn.
safety risk emniyet riski Emniyet ile ilgili bir tehlike so-
nucunun, ngrlebilen en
kt durum referans alna-
rak tahmin edilen gerekle-
me olasl ve iddetinin bir-
leimidir
sample numune rnek
sampling numune alma rnekleme
SANA (safety assessment of SANA denetisi Havaalanlarmza ini kalk ya-
national aircraft) inspector pan yerli hava aralarnn ulus-
lararas uu emniyet stan-
dartlaryla uyumunu kontrol
etmek amacyla uu nce-
sinde veya sonrasnda kontro-
ln gerekletiren, ilgili oto-
rite personeli arasndan yetki-
lendirilmi teknik deneti.
285
DHM GENEL MDRL
sand kum ap 0,06 ile 2 mm arasinda

deien, silisli ktlelerin, ka-
yalarn, doal etkenlerle par-
alanarak ufalanmasndan ya
da kayalarn paralanmasyla
oluan, genellikle kuvars esasl
granler, kuru ve doygun hal-
de kohezyonsuz, ancak belirli
nem altnda kohezyon gste-
ren malzemedir. akl ile bir-
likte kartrlarak temel ve te-
melalt tabakalarnda kullan-
labilir.
satellite data unit uydu veri birimi Uak seyrsefer sisteminde
bulunan cihazlarla ortak y-
zeyde alan uak yer istasyo-
nu sisteminin merkezini olu-
turan veri birimidir.
satellite navigation and uydu seyrsefer ve kresel Uaklarda bulunan bu tekno-
global positioning system pozisyonlama sistemi loji hava trafik kontrol nitesi-
nin tavsiyesi olmakszn direkt
rotalarda uabilmeyi sala-
maktadr. Fakat uaklarn ken-
di ayrmalarn salamak iin
kullanlmamaktadr.
schist ist Mika, klorit, talk ve hornblen-
de mineralleri ieren magma-
tik veya tortul kayalarn orta
dereceli bakalama urama-
s ile oluan kaya.
search arama Gayri kanuni eylem yapmak
zere kullanlabilecek silah,
patlayc ve benzeri maddele-
rin; yolcu, bagaj ve dier eya-
lar ile havaclk faaliyetlerinde
kullanlan materyallerde tes-
piti iin ulusal mevzuat ere-
vesinde gvenlik birimleri ta-
rafndan fiziki, teknik veya di-
er arama yntemleri ile yap-
lan uygulama.
286
287
seat capacity koltuk kapasitesi Onayl tip sertifikasnda belir-

tilen azami koltuk saysdr.
secondary surveillance radar ikincil gzetim radar 1090 MHz frekansnda ya-
(SSR) yn yapan bir sorgulayc ta-
rafndan gnderilen sinyalle-
rin, uakta bulunan transpon-
der 1030 MHz frekansnda ce-
vap sinyali olarak geri gnde-
rilmesi, bu cevap sinyalinin -
zmlenmesi ile hedefin kimlik,
irtifa ve yn bilgilerinin tespit
edildii bir radar sistemidir.
sector sektr Bir kontrolr grubu tarafn-

dan kontrol edilen, koordinat-
lar belirlenmi ve tahsis edil-
mi bir radyo frekans bulunan
hava sahasdr. Kontrol sahas-
nn veya uu bilgi blgesinin
bir parasdr.
sectorisation sektrizasyon Bir FIR'n (uu bilgi blge-
si) birka sektre ayrlmasdr.
Bu ilemin amac bir hava tra-
fik kontrolrnn i ykn
azaltmaktr.
secured cargo facility gvenli kargo binas Hava kargosunun hava arac-
na yklenmeden nce muha-
faza edildii ve ilgili dokman-
da belirlenmi zelliklere uy-
gun tesis edilmi, gvenli hava
tamacl yaplmasna imkn
salayan binalar.
security (aviation security) gvenlik (havaclk gvenlii) Sivil havacl, yasad mda-
hale ve eylemlerden korumay
ngren nlemler ile insan ve
ara-gere kaynaklarnn birle-
imi.
security alert phase gvenlik alarm durumu MSHGPnn 17. Ekinin 7. mad-
desinde belirtilen derecelen-
dirmeleri gerektiren hali.
287
DHM GENEL MDRL
security approved agent gvenlik onayl acente Hava kargosu tamak iin yet-
(kurulu)
ki belgesi alm (Ulatrma Ba-
kanl tarafndan usulne uy-
gun ruhsat/izin verilmi) olan
(kargo acentalar ile havaa-
lanlar ii veya dndaki kargo
terminalleri, antrepo, depo,
v.b. yerleri kapsar), gven-
li kargo binasna sahip ve bu
binada Hava Kargo Hizmetleri
Gvenlii balkl dokmanda
belirlenen gvenlik usullerine
uygun hava kargo tamacl-
yapabilecei MSHGK tara-
fndan onaylanm ve gven-
lik sertifikas alm tama ile-
ri kurulular.
security audit gvenlik denetlemesi MSHGPnda yer alan husus-
larn etkinliinin ve uygula-
nrlnn grlmesi amacyla
kontrol edilmesi ve deerlen-
dirilmesi ilemi.
security auditor gvenlik denetisi Milli Sivil Havaclk Gvenli-
i Kalite Kontrol Programnda
belirtilen uyumluluk takip faa-
liyetlerini yrtmek zere g-
revlendirilen yetkili personeli.
288
289
security board gvenlik kurulu/milli sivil Milli Sivil Havaclk Gvenlik

havaclk gvenlik kurulu Programnda yaplacak olan
deiikliklerin onaylanmas,
programn gelitirilmesi ve il-
gili yeni politikalarn belirlen-
mesi ile kurumlar arasnda ko-
ordinasyonun salanmasn-
dan sorumlu olmak zere, Mil-
li Sivil Havaclk Gvenlik Kuru-
lu oluturulur.
a) ileri Bakanl Mstea-
rnn veya yetkili klaca tem-
silcisinin bakanlnda,
b) Ulatrma Bakanl Mste-
ar veya yetkili klaca tem-
silcisi,
c) Gmrk Mstear veya
yetkili klaca temsilcisi,
) Milli Gvenlik Kurulu Genel
Sekreterlii temsilcisi,
d) Sivil Havaclk Genel M-
dr,
e) DHM Genel Mdr,
f) Gmrkler Muhafaza Genel
Mdr,
g) ller daresi Genel Mdr,
) DLH Genel Mdr,
h) Emniyet Genel Mdr Yar-
dmcs,
) Sivil Havaclk Genel Mdr
Yardmcs,
i) Emniyet Genel Mdrl
Koruma Dairesi Bakan
j) Jandarma Genel Komutanl-
Asayi Dairesi Bakan,
k) Sivil Havaclk Genel M-
drl Havaclk Gvenlii
Daire Bakan,
l)THY A.O. Genel Mdr
veya yetkilendirecei tem-
silcisi,
m) Sivil havaclk sektrn-
de hizmet veren kurulularn
temsilcisi olan organizasyon-
lardan TSHD Bakan veya
yetkilendirecei temsilcisin-
den, oluur.
289
DHM GENEL MDRL
security check gvenlik kontrol Yasad eylem gerekletir-

mek iin kullanlabilecek si-
lah, patlayc madde ve benze-
ri maddelerin tespit edilmesi
iin alnan tedbirler.
security commission gvenlik komisyonu/ Hava meydanlarnda, gvenlik
havaalan tedbir ve tertiplerinin geliti-
rilmesi ve uygulanmasn sa-
lamak amacyla,
a) Mlki dare Amirinin ba-

kanlnda,
b) Hava Meydan leticisi Ge-

nel Mdr / Bamdr /
Meydan Mdr,
c) Emniyet ube Mdr,
) Jandarma Blk/Karakol Ko-

mutan,
d) Gmrk Mdr,
e) Gmrk Muhafaza Mdr,
f) Sivil Havaclk Genel Mdr-

l temsilcisi,
g) Salk Bakanlnn hava

meydannda grevli daimi
temsilcisi,
) Terminal ileticisinin hava

meydannda grevli en st d-
zey yetkilisi,
h) THY A.O. Genel Mdrl

temsilcisi,
) Yerli havaclk iletmelerinin

ye olduu organizasyonun
grevlendirecei daimi tem-
silcisi,
i) Yabanc havaclk iletme-

lerinin ye olduu organizas-
yonun grevlendirecei daimi
temsilcisinden,Hava Meyda-
n Gvenlik Komisyonu olu-
turulur.
290
291
security equipment gvenlik cihaz Sivil havaclk ve tesislerine

yneltilebilecek herhangi bir
yasad mdahale amal fii-
lin nlenmesi ya da tespitin-
de tek olarak ya da sistemin
bir paras olarak kullanlan ve
kullanm ihtisas gerektiren ci-
hazlar.
security exercise gvenlik tatbikat Tam kapsaml bir gvenlik tat-
bikat, farkl tr acil durumlar-
la baedebilmek iin bir muh-
temel harekat plannn yeter-
liliinin salanmas amacyla
yasad mdahale tekil ede-
cek bir eylemin senaryo da-
hilinde uygulanmasdr. Ks-
mi bir gvenlik tatbikat, fark-
l tr acil durumlarla baede-
bilmek iin, haberleme siste-
mi gibi muhtemel harekat pla-
nnn elemanlar veya unsurla-
rnn yant verebilme yeterlili-
inin salanmas amacyla, ya-
sad mdahale tekil edecek
bir eylemin senaryo edilmesi.
security forbidden zone gvenlik yasak blgesi Gvenlik maksadyla giri ve
klar yasaklanan veya kont-
rol altnda tutulan bina, tesis
ve hava meydannn dier b-
lmleri.
security inspection gvenlik incelemesi Detayl olarak yaplacak bir a-
lma ile daha nceden bildir-
mek koulu ile hava meydan,
hava yolu tayclar ve gven-
likle alakal tm birimlerin ya-
sad mdahale eylemlerine
kar aldklar gvenlik tedbir-
lerinin etkinliini grmek ve
mevcut gereklerin yerine ge-
tirilmesini salamak amacyla
yaplan ilem.
291
DHM GENEL MDRL
security management gvenlik ynetimi Gvenlik hizmetleri ve me-

kanizmalarnn oluturulma-
s ve kontrol, gvenlikle ilgili
bilgilerin datm ve gvenlik
olaylarnn rapor edilmesi gibi
fonksiyonlardr.
security restricted area gvenlik tahditli alan Bir havaalannn, sivil havac-
lk gvenliinin temini amacy-
la girii kontrol edilen hava ta-
raf alanlardr. Bu alanlar nor-
mal olarak, son gvenlik kont-
rol noktas ile uak arasnda-
ki tm giden yolcu alanlar,
ramp, bagaj ayrma alanlar,
kargo depolar, posta merkez-
leri, hava tarafnda bulunan ik-
ram ve uak temizlik tesisleri-
ni kapsar.
security test gvenlik testi MSHGP'da yer alan hususlarn
tamamnn veya bir blm-
nn yasad mdahele tekil
edecek senaryo ve sanal olay-
larla test edilmesi ilemi.
security threat level state gvenlik tehdit seviyesi MSHGPnn 17. Ekinin 7.mad-
table durum tablosu desinde belirtilen gvenlik
alarm durumlarnn ilannda 9.
maddede belirtilen tedbirler
ile Havaalan Gvenlik Alarm
Durumu Planndaki tedbirleri
gsterir tablo.
security units gvenlik birimleri Havaalannda gvenlii sala-
makla dorudan grevlendiri-
len birimleri.
sedimentary sedimanter D etmen ve sreler tarafn-
dan yeryznn andrlmas
ve meydana gelen eitli b-
yklkteki unsurlarn tana-
rak ukur sahalarda (gl, deniz
ve okyanus tabanlar gibi) bi-
riktirilmesi sonucu oluan ka-
ya tr.
292
293
see and avoid gr ve kan Meteorolojik koullar uygun

olduunda, IFR veya VFR ola-
rak uan pilotlardan , dier
trafikten kanmak iin ma-
nevra yapmalarnn ve dier
trafii takip etmelerinin (izle-
melerinin) talep edilmesi.
segregated parallel ayrlm paralel operasyonlar Bir pistin yalnzca yaklamalar
operations iin ve dierinin yalnzca kal-
klar iin kullanld, paralel
lerde e zamanl yaplan ope-
rasyonlar.
segregation segregasyon (ayrma) Betonu oluturan malzemenin
birbirinden ayrlmas ve beto-
nun niformluunu yitirmesi-
dir.
separation ayrma Uaklarn seviye ve pozisyon
olarak birbirlerine tehlike te-
kil etmeyecek ekilde belli kri-
terler gz nne alnarak uu-
rulmalardr.
separation minima ayrma minimumu Hava trafik kontrol usullerinin
uygulanmasna ynelik, uak-
lar arasndaki minimum uzun-
lamasna, yanlamasna veya
dikey mesafelerdir.
septic tank fosseptik arac Uaklardan fosseptiin boal-
tlarak gtrlmesi iin kulla-
nlan zel donanml ara.
service agreement hizmet szlemesi Havaalanlarnda yer hizme-

ti yapan yer hizmetleri kuru-
lular ile havaalanlarnn i-
letmeciliini yrten Kurur-
lu arasndaki ilikileri ve kar-
lkl hak ve ykmllkle-
ri ile Havaalanlar Yer Hizmet-
leri Ynetmelii'nde (SHY-22)
belirlenen kurallara aykr dav-
ranlarn cezai meyyidelerini
dzenleyen standart szleme
293
DHM GENEL MDRL
service panel servis paneli Su, lavabo, yer elektrik balan-

tlar gibi uak hizmetlerinin
salanmasnda kullanlan giri
noktas ve kapakl dier servis
blmelerini.
shipboard heliport gemi zeri heliport Amaca uygun veya uygun ol-
mayarak ina edilmi olabile-
cek bir gemi zerinde bulunan
bir heliport. Amaca uygun ola-
rak ina edilmi bir gemi ze-
ri heliport, zel olarak helikop-
ter operasyonlar iin tasarlan-
m bir heliporttur. Amaca uy-
gun olmayarak ina edilmi bir
gemi zeri heliport, zel ola-
rak bu i iin tasarlanmam
olup, geminin bir helikopteri
tayabilecek bir alann kulla-
nan bir heliporttur.
short take off and landing ksa mesafede ini- kalk Uygulanabilir STOL karakteris-
aircraft yapabilen uak tii, yeterlilii, grlt ve kirli-
lik standartlaryla uyumlu bir
STOL havaalanndan operas-
yon yapabilecek, onaylanm
operasyon arl limitlerinde
bir arla sahip uak .
shotcrete pskrtme beton Basnl hava kullanm yoluyla
yzeyler zerine pskrtlen
ve pskrtme basncyla iste-
nilen yzeyler zerine yapan
beton veya hartr.
shoulder banket PAT sahalarnda kaplama ile
bitiiindeki yzey arasnda
gei salayacak ekilde hazr-
lanm, kaplamann kenarna
bitiik bir alan.
shrinkage (contraction) bzlme Deney numunesinin herhan-
gi bir dorultudaki boyutun-
da, hzlandrlm belirli kuru-
ma artlar altnda, arlka
doygun halden dengeli arlk
ve boyut durumuna geiinde
kuruma nedeniyle oluan de-
iim.
294
295
shrinkage limit bzlme limiti Daha fazla su kaybnn zeminin

hacminde bir azalmaya neden
olmad kouldaki su ierii-
dir. Yzde olarak ifade edilir.
sieve analysis elek analizi Laboratuvar lekli bir ene-
li krcda verilen malzeme ka-
rmnn parack boyutunun
kltlmesi ve kltlen
paracklarn eleklerden gei-
rilerek parack boyut dal-
mnn hesaplanmas.
sigmet information nemli hava durumu bilgisi Meteoroloji gzlem ofisi tara-
fndan meydana gelen ya da
gelmesi beklenen belirli ro-
tadaki uak operasyonlar-
nn emniyetini etkileyebilecek
hava olaylarna dair bilgilerin
yaynlanmas.
sign levha a) Sabit mesaj levhas. Yalnz-
ca tek bir mesaj gsteren bir
levha.
b) Deiken mesaj levhas.
nceden belirlenmi birden
fazla mesaj gsterebilecek
veya (duruma gre) hibir
mesaj gstermeyecek bir
levha.
signal area iaret sahas Havaalanlarnda yer iaretleri-
nin gsterilmesi iin kullanlan
bir sahadr.
significant point nemli nokta Bir ATS yolunun ya da bir hava
aracnn uu yolunun tanm-
lanmas ve dier seyrsefer ile
ATS amalar iin kullanlan ta-
nmlanm corafik pozisyon.
295
DHM GENEL MDRL
silt silt Zemin snf silt ve dane b-

ykl ayrmna gre s-
nflandrlm organik olma-
yan, taneli savak ve olduka
ince (kilden daha kaba, ancak
kumdan daha kk taneli) bir
malzeme. International Soci-
ety of Soil Science tarafndan
kabul edilen ayrma gre sil-
tin dane bykl ap 0.02
- 0.002 mm arasnda deiir.
skill/ability yetenek Bir i iin gerekli niteliklerin

bulunmas.
slant range eim mesafesi Uutaki bir uakla yer cihaz
(radar, DME) arasndaki ger-
ek direkt mesafeye denir.
slot slot Dzenli bir hava trafik ak

salanabilmesi iin bir hava-
alannda belirli bir tarihte bir
hava aracnn hareketi iin kul-
lanlabilir ya da programlan-
m var ya da gidi saati.
Slot Coordination Centre Slot Koordinasyon Merkezi koordine edilen havalimanla-
r/havaalanlar iin slot talep-
lerini deerlendiren ve tahsis
eden, tarifesi dzenlenenler
iin tarife dzenleme grevini
yrten merkezi.
slump slamp (kme) kme. Betonun (kvamnn)

llebilen oturmas.
slump test kme deneyi Beton kvamn belirlemek iin
yaplan deney.
slush sulu kar Ayak burnu veya topuu ile

vurulduunda dalacak e-
kilde suya doymu kar; zgl
arlk: 0.5 ile 0.8 aras.
296
297
SNOWTAM kar NOTAMI zel bir formla yaynlanan, ha-

rekat sahas zerinde bulunan
kar, sulu kar veya buz sebebiy-
le oluan kar, sulu kar, buz ve
su birikintilerinin neden oldu-
u tehlikeli koullarn varln
veya kaldrldn belirten zel
bir NOTAM serisidir.
soil mechanics zemin mekanii Zemin kitlelerinin, i zemin
mekanii ve d kuvvetler al-
tndaki statik permeabilite ve
dinamik dengelerini inceleyen
bir bilim daldr.
special shipments zel gnderiler rnein kolay bozulabilen

mallar, canl hayvanlar, deer-
li eyalar, hassas kargo, haber
malzemesi, tehlikeli madde-
ler vs.
special VFR flight zel VFR uu Meteorolojik artlarn VMC-
nin altnda olduu durumda
kontrol blgelerinde uuuna
ATC tarafndan msaade
edilen zel bir VFR uu
eklidir.
specialised cargo products zellikli kargo rnleri rnein ekspres kargo, kur-
ye gnderileri, ayn gn teslim
edilecek gnderiler.
specific weight zgl arlk Belli hacim ve scaklktaki bir

malzemenin havadaki arl-
nn, ayn hacim ve scaklktaki
damtk suyun havadaki arl-
na orandr.
speed adjustment hz ayarlamas Uaklar arasnda gerekli ayr-

mann salanabilmesi amac-
na ynelik, pilotlardan uan
hzn belirli bir deere ayarla-
masn isteyen bir ATC (Hava
Trafik Kontrol) usul.
297
DHM GENEL MDRL
stability stabilite Dayanm.

stand by dinlemede kaln Pilot veya kontrolr tarafndan
ok ksa bir sre iin dinleme-
de kalnmasn, beklenmesi-
ni ifade etmek iin kullanlr.
Eer bu durumda cevap geci-
kirse tekrar aramak gereklidir.
Bu terim bir onay veya reddet-
me anlam iermez .
stand by yedekte bulunma Bir hata durumunda temel g-

revleri zerine alan yedek sta-
t tanmdr.
standard standart Ulusal ve uluslararas sivil

havaclk otoriteleri ile yasa
koyucular tarafndan dok-
mante edilen, uygulanmas
irket iin de mecbur klnm
olan sistematik kurallar
btndr.
standard arrival route (STAR) standart geli rotas Bir yaklama uygulamasnda,
uan havayolundan ayrlp
ilk yaklama fiksine geliini be-
lirleyen hava trafik hizmet ro-
tasdr.
standard deviation standart sapma Ana deer zerinde meydana

gelen hatalarn dalmnn l-
lmesidir.
standard geodetic system standart geodetik sistem Hava seyrseferi iin temel
olacak tm enlem ve boylam-
larn lmnn yapld ka-
bul edilmi yeryz lm sis-
temidir.
standard ground handling standart yer hizmetleri Yer hizmetleri kurulular ile
agreement anlamas hava tayclar arasnda veya
Havaalanlar Yer Hizmetleri
Ynetmelii'nde (SHY-22) yer
alan zel yetkilere dayanlarak
hava tayclarnn kendi ara-
larnda yapacaklar standart
anlama.
298
299
standard instrument standart aletli kalk Bir uan kalkn takiben

departure (SID) havayoluna kadar izleyecei
standart hava trafik hizmet ro-
tasdr.
standard operating standart iletim prosedrleri Kontrolrlerin sorumluluklar-

procedures nn koordine edilerek uygula-
malarn standart hale getiril-
mesi.
standard turn rate standart dn oran Saniyede 3 derecelik dn-

tr.
standby point bekleme noktas Acil durumun eidine gre

le ekiplerinin daha etkin ola-
bilmeleri iin hazr bulunduk-
lar blgelerdir.
state aircraft devlet ua Devletin askeri, gvenlik ve
gmrk hizmetlerinde kullan-
d hava aralar.
State Airports Authority Devlet Hava Meydanlar 233 Sayl Kanun Hkmnde
letmesi Genel Mdrl Kararnameye gre kurulmu,
Trkiye'deki havaalanlarnn
iletilmesi ile hava seyrsefer
hizmetlerinin yerine getirilme-
sinden sorumlu bir Kamu kti-
sadi Kuruluudur.
state of registry tescil devleti Hava aracnn tescilinin kaytl
olduu devlettir.
state safety programme devlet emniyet program Emniyetin gelitirilmesini he-
defleyen entegre bir mevzuat
ve faaliyetler grubu.
static data tanmlanm veri Daha nceden tanmlanm
temel bir konuyu esas alan
hava trafik hizmet fonksiyon-
larnn operasyonu konusun-
daki bilgidir.
static load-bearing surface statik yk tayc yzey zerinde bulunan bir helikop-
terin ktlesini tayabilecek bir
yzey.
299
DHM GENEL MDRL
station istasyon letmecinin hava arac ile-

timi ile ilgili faaliyetlerini ger-
ekletirdii ve hizmetlerini
kulland tm yerleridir.
station declination istasyonel sapma VOR istasyonunun kontrol /
kalibrasyonu esnasnda VOR
cihaznn 0 radyali ile gerek
kuzey arasndaki sapma as /
hizalama deeri.
steril area arndrlm (steril) alan Hava alanlarnda, yolcu ve ka-
bin bagajlarnn son kontrol
edildii nokta ile uak arasn-
da kalan blge.
stiffening priz alma Beton ve harlarn katlamas.
stone mastic ta mastik asfalt Modifiye edilmi asfalt.
stopway durma uzants Vazgeilen bir kalk halinde
uan durdurulabilecei uy-
gun bir alan olarak hazrlan-
m, mevcut kalk pistinin so-
nunda ve yerde bulunan belir-
li bir dikdrtgen saha.
straight- in approach direkt yaklama Son yaklamann, kaide dn-
olmadan balad, direkt
ini minimumlaryla tamam-
lanmas gerekli olmayan bir
aletli yaklamadr.
straight-in landing direkt ini Bir aletli yaklamay tamamla-
mak iin takip edilen son yak-
lama korsuyla 30 derecelik
bir a limiti iinde ayn hiza-
daki piste yaplan ini .
strategy strateji Belirlenen hedeflere ulaabil-

mek iin orta veya uzun vade-
li program, plan veya yntem
belirlenmesidir.
student air traffic controller renci hava trafik kontrolr Temel hava trafik kontrol eiti-
mini baaryla tamamlayan ve
iba eitiminden nce tm
teorik bilgileri edinmesi iin
eitime alnan seilmi kii.
300
301
subbase temelalt Tesviye yzeyi zerine serilen

ve genellikle kum, akl, ta k-
r, yksek frn crufu gibi
daneli malzemeden (gran-
ler malzeme) ina olunan ta-
bakadr.
sunset and sunrise gndoumu ve gnbatm Otoritelerce karklklarn n-
lenmesi amacyla belirlenmi
gndoumu ve gn batm za-
manlar.
super high frequency sper yksek frekans 3 ile 30 GHz arasndaki frekans
aral.
supervisor Gzetmen Gzetmen

supplier Tedariki Tedariki
surface level heliport yer seviyesi heliportu Yer ya da deniz, gl gibi su ze-
rine yerletirilen heliportudur.
surface movement radar yer hareket radar Havaalan ierisinde hava ta-
(SMR) t ve dier tm tatlar ieren
hareketli cisimleri belirleyen
ve bunlar kontrol kulesindeki
radar gsterge ekranna akta-
ran radar cihazdr.
surveillance analysis support gzetim analiz destek Radar istasyonlarnda yaplan
system-sensor sistemi-sensr mekanik durumunu da ieren
performans lmleri.
suspected baggage pheli bagaj % 100 bagaj tarama sistemin-
de, taramadan geen ve yap-
lan inceleme sonrasnda (pat-
layc madde ve/veya dzene-
i olduu varsaylan) kirli ola-
rak ayrlan bagajlarn ulat
en son nokta.
switch-over time (light) gei sresi (k) Belirli bir ynde llen fii-
li k younluunun, k yz-
de 25lik veya zeri younluk-
larda altrld durumlarda,
bir g kayna deiiklii sra-
snda yzde 50den dmesi
ve tekrar yzde 50ye ulama-
s iin gereken sre.
301
DHM GENEL MDRL
syllabus program Eitim boluunu doldurmak

ve kursun hedefine ulamas
iin gerekli eitim konularn
ve balklarn belirlemek iin
oluturulan liste.
T
tactical air navigation system taktik hava seyrsefer sistemi Yerde, gemide veya zel ekip-
(TACAN) manlarla tesis edilmi bir
uakta bulunan , pilota yn-
lenme ve mesafe bilgisi veren
UHF yayn yapan radyo seyr-
sefer sistemidir.
tail wind kuyruk/arka rzgar Pistin uzunlamasna eksenine
dik ya da daha fazla esen rz-
gar.
take off pattern in climb kalk-trafik paterni iine Tm yol, tm manevra,

trman yaklama-bekleme, ara yak-
lama, rzgar alt/esas bacak,
karar yksekliinden nce ip-
tal edilen yaklama, acil du-
rum kontrolsz alalma ve di-
er aamalardr.
take-off alternate kalk yedek meydan lk kalk meydannn tek-
rar kullanlmas mmkn ol-
mad hallerde, gerektiinde
uan kalktan ksa bir sre
sonra ini yapabilecei yedek
meydan.
take-off alternate yedek kalk havaalan Bir hava aracnn, kalktan az

sonra gerekebilecek ve kalkt
(ayrld) havaalann kullana-
mayacak olmas durumda ine-
bilecei yedek havaalan.
take-off distance available mevcut kalk mesafesi Mevcutta bir ama sahas var-
sa, bunun kalk iin kou me-
safesine eklenmesiyle oluan
mesafedir.
302
303
take-off run available mevcut kalk kou mesafesi Kalkan bir uan, yerdeki ko-
li olarak ilan edilen pist uzun-
luudur.
take-off runway kalk pisti Sadece kalk amal kullanlan

pistlerdir.
target hedef Zaman ve pozisyonla ilgili ra-
dar hedefleri ve bilgilerin bi-
leimidir.
taxi taksi Uan yerde yapt hareket
anlamndadr. Park yerinden
kalk kousuna balayana ka-
dar olan kalk taksi ve geli
taksi kavramlarn iine alan
safhadr.
taxi holding position taksi bekleme pozisyonu Taksi yapmakta olan uak ve
dier aralarn, pistten yeteri
kadar uzaklkta bekletilmele-
ri iin belirtilmi pozisyondur.
taxing taksi yapma Bir hava aracnn hava meyda-
nnda ini ve kalk koular ha-
ri, kendi motor gc ile yap-
m olduu manevraya denir.
taxiway taksiyolu Bir kara havaalannda hava
aralarnn taksi yapmalar ve
meydann bir noktasn die-
rine balamay amalayan ta-
nmlanm yollar olup, aa-
daki blmlere ayrlr.
a) Hava arac bekleme tak-
si yolu: Apronun bir para-
s olup; hava aracna yalnzca
bekleme imkn tannan b-
lm.
b) Apron taksi yolu: Taksi yol-
lar ann bir paras olup;
hava aracnn apronu kat et-
mesine imkn veren blm.
c) Hzl taksi yolu: Pistle uygun
bir a ile balants olan ve
ini yapan hava aracnn pisti
en az igal edecek ekilde yk-
sek bir hzda terk etme imkn
veren taksi yolu.
303
DHM GENEL MDRL
taxiway intersection taksi yolu kava ki veya daha fazla taksi yolu-
nun birleme yeri.
taxiway strip taksi yolu eridi Taksi yolunda faaliyette bulu-

nan bir ua korumas ve ka-
zaen taksi yolu dna kan
bir uaa gelecek hasar riskini
azaltmas ngrlen bir taksi
yolunu kapsayan bir alan.
technical landing teknik ini Herhangi fiziksel bir yk de-
iimi olmayan ticari sebep-
ler dndaki sebeplerle yap-
lan bir ini.
technical and operating teknik ve operasyonel stasyon, RDP ve FDP sistem-
monitor monitr lerinin tm mevcut durumla-
rn grebilme ve istasyonda-
ki sistemleri uzaktan kuman-
da etme imkan veren bir kon-
soldur.
technical block teknik blok Hava trafiinin emniyetli, d-
zenli ve hzl akn salamak
zere hava trafik kontrol sis-
temleri ve bu sistemleri ida-
me etmekle sorumlu persone-
lin konuland yap.
temporaray base geici s Ana s veya slerin dnda,
uu harekatnn devamll
iin, uucu ekip yesinin uu
grev sresinin balayp sona
erdii ve uucu ekip yesine,
havayolu irketinin uygun ko-
naklama tesisi ve iae imka-
n salamakla ykml oldu-
u, uucu ekiplerin geici bir
sre kalaca, hava yolu irke-
ti tarafndan belirlenen yurt ii
ve/veya yurt dndaki yerle-
im merkezidir.
304
305
teorical dansity teorik dansite Laboratuvarda belirlenen dan-

sitenin dansite nispetine ora-
ndr.
terminal terminal Yolcularn uu ncesi ve uu

sonras ilemleri yaplan, bn-
yesinde hava ulatrma hiz-
meti ile ilgili kurulu ve kolay-
lk tesislerini bulunduran bina
veya binalar grubudur. Sivil
hava ulamna ak havaalan-
larnda, havaalan iletmeci-
si dnda yap-ilet-devret mo-
deli, kiralama ve benzeri ekil-
lerde SHT-33B Ynetmelii h-
kmleri kapsamnda, iletil-
mesi iin havaalan terminal
iletme ruhsat alnmas zo-
runlu olan ve ticari olarak faa-
liyet gsteren iyeridir.
terminal approach radar yaklama radar Yaklama sahas iin kullan-
(TAR) lan gzlem radar 60 NM (110
km) ile snrl bir menzile sa-
hiptir.
terminal control area (TMA) terminal kontrol sahas Bir veya daha fazla havaalan
civarnda bulunan ATS yollar-
nn birletii yerde kurulan ya-
tay ve dikey snrlar belli saha-
lardr.
terminal operation manuel terminal iletme kitab SHT-33B Ynetmelii hkm-
lerine gre terminal iletme
ruhsat alacak olan terminal i-
letmecilerinin hazrlamas ge-
reken ve terminalin iletimine
ynelik genel organizasyon ya-
ps, hizmet yeterlilikleri, ter-
minal zellikleri, teknik sistem
yeterlilikleri, bakm ve onarm
faaliyetleri gibi konular kapsa-
yan dokmandr.
terminal operator terminal iletmecisi Sivil hava ulamna ak hava-
alanlarnda havaalan iletme-
cisi dnda, yap-ilet-devret
modeli vb. ekillerde terminal
iletmecilii yapan iletme.
305
DHM GENEL MDRL
test rig test rig Tesiste test amal kullanlan

dzenek.
third-point loading nokta yklemesi Betonun ekme dayanmnn

belirlenmesi amacyla yaplan
deneydir.
three (3) months (3) ay Birbirini takip eden 90 (dok-
san) gndr.
threshold eik Pistin ini iin kullanlacak b-

lmnn balangc
TIP - threat image projection tehdit unsurlarnn Belirli X-ray cihazlarna ykle-
grntlenmesi nebilecek, yetkili otorite ta-
rafndan onaylanan yazlm
program. Bu program, incele-
nen gerek bir antann X-ray
grnts stne, yazlmda
yer alan tehdit maddelerinin
(rnein silah, bak, imal edil-
mi patlayc dzenekler gibi)
sanal grntlerini veya teh-
dit maddelerini ieren anta-
larn tam sanal grntleri-
ni ekrana yanstr ve X-ray ci-
haz operatrlerine sz konusu
maddeleri alglayabilme, ayrt
edebilme yetenekleri konu-
sunda annda bilgi salar.
time navigation zaman seyrseferi Seyrsefer boyutuna zaman

faktrnn de katlarak 4 bo-
yutlu olarak kullanlmasdr.
total estimated elapsed time tahmini geen toplam zaman IFR uular iin, kalktan be-
lirli bir noktaya varncaya ka-
dar geen tahmini toplam za-
man.VFR uular iin kalktan
var havaalanna kadar geen
tahmini toplam zaman.
touch and go touch and go Bir uan durmadan ya da
pisti terk etmeden inii ve m-
teakiben kalk.
306
307
touchdown and lift-off area konma ve havalanma alan Bir helikopterin konabilece-
(TLOF) i veya havalanabilecei bir
alan.
touchdown zone teker koyma blgesi Pist eiinin ilerisinde bulu-
nan ve uaklarn ini srasnda
ilk temas etmesi istenilen pist
blm.
tow- bar eki demiri Uak ile uak itme/ekme ara-
c arasna taklarak uan itil-
mesi ve ekilmesi ilemlerinde
kullanlan tehizat.
tow-car uak itme/ekme arac Uaklarn itilmesi/ekilmesi i-
lerinde kullanlan zel dona-
nml ara.
tower control meydan kontrol ni- kalk trafiklerine ve ha-
vaalan civarndaki dier tra-
fiklere hava trafik kontrol hiz-
metinin verilmesi ile sorum-
lu nite.
trace detector iz dedektr Bir anta ya da bagaj iinde
yer alan ok kk miktarda-
ki patlayc maddeleri veya in-
celemeye tbi narkotik mad-
deleri alglayabilme ve bunu
alarm araclyla bildirme
zelliine sahip teknoloji sis-
temi ya da farkl teknolojile-
rin bir arada kullanld kom-
binasyonlar.
trace detector operator iz dedektr operatr Sertifikal Havaalan Emniyet

ube Mdrl personeli ve/
veya ilgili Kurum/Kuruluun
Sertifikal zel Gvenlik Per-
soneli.
track iz Bir hava aracnn havada izdi-
i yolun yeryz zerindeki iz-
dm olup, yn kuzeyden
307
DHM GENEL MDRL
track rota Bir uan izdii yolun, yer

zerindeki izdm olup, is-
tikameti herhangi bir nokta-
da Kuzeyden (hakiki, manyetik
veya grid) derece olarak ifade
edilir.
tractor traktr Uaklar ve terminal arasnda
bagaj, kargo ve posta tayan
aralar.
traffic advisory trafik tavsiyesi Pilota, sorun tekil edebilecek
trafiin bilgisi.
traffic avoidance advice trafik nleme tavsiyesi Bir ATS nitesi tarafndan, be-
lirlenen manevralarla her-
hangi bir arpmay nlemek
amacyla pilota yardmc ol-
mak zere yaplan tavsiye.
traffic information trafik bilgisi Bir hava aracna bilinen ya da
gzlemlenen, kendisine sorun
tekil edebilecek trafiklerin
bilgisini vermek suretiyle pilo-
tun arpmadan kanmasna
yardmc olmak iin verilen bil-
giye denir.
trainer eitimci Gerek kiilere Eitim Talima-
t kapsamnda eitim verecek
ve SHGM tarafndan yetkilen-
dirilmi kii.
trainer of trainers eitimci eitmeni Gerek kiilere veya eitimci-
lere Eitim Talimat kapsamn-
da eitim verecek ve ilgili ku-
rum tarafndan yetkilendiril-
mi kii.
training certificate eitim belgesi Eitim Talimat kapsamnda
eitime katlanlara verilen ser-
tifika veya katlm belgesi.
training institution eitim kuruluu Eitim Talimatna gre hava-
clk kurulular veya gerek
kiilere eitim vermek zere
SHGM tarafndan yetkilendi-
rilmi kurulu.
308
309
training manual eitim el kitab Eitimlerde kullanlan dok-

man.
training of trainer eitimcinin eitimi sertifikas Eitim verilebilirliiyle ilgi-
certification li Milli Eitim Bakanl veya
Yksekretim Kurumlar veya
Milli Eitim Bakanlndan
onayl kurulular tarafndan
verilen belge.
transfer baggage transfer bagaj ki farkl sefer arasnda nakli
gerekletirilen bagaj.
transfer of control point kontrol devir noktas Bir hava aracnn uu gzer-
gah zerinde tesis edilmi ve
hava aracna salanan hava
trafik kontrol hizmetinin di-
er bir kontrol nitesine ya da
kontrol pozisyonuna devir edi-
lecei nokta.
transfer or indirect transit transfer veya dolayl transit Farkl uaklarla ya da ayn ama
passengers yolcular farkl uu numarasna sahip
uakla, 24 saat iinde havaala-
nna varp ayrlan yolculardr.
Bu yolcular varta ve kalkta
olmak zere iki kez saylrlar.
transfer passenger transfer yolcu kili uu arasnda direkt ba-
lant yapan yolcu.
transfering unit devreden nite Bir hava aracna, uu gzer-
gah boyunca hava trafik kont-
rol hizmeti salayacak dier
bir niteye, hava trafik kont-
rol hizmeti salama sorumlu-
luunu transfer eden hava tra-
fik kontrol nitesi.
transferring carrier transfer eden tayc Bir birim ykleme cihazn

(ULD), teslim alacak olan bir
taycya, bir transfer nokta-
snda aktaran bir tayc.
transit flight transit uu Ticari sebeplerle bir ara ini
yapp yk deiimi olan uak.
309
DHM GENEL MDRL
transit passenger transit yolcu ndii havaalannda, bir md-

det bekledikten sonra, ayn
hava arac ile yoluna devam
eden yolcu.
transition altitude (TA) gei (intikal) irtifas Bu irtifa ve altnda hava ara-
larn irtifalara gre kontrol
edildii irtifadr.
transition training gei eitimi Belirli simlasyon metotlary-
la, temel eitim esnasnda te-
orik bilgi ve anlama yetenek-
lerinin pratik uygulamalarla
gerekletirilmesi.
triaxial compression test eksenli skma deneyi Zeminlerin efektif skma da-
yanmlarnn belirlenebildii
bu deney yntemi; Sabit hc-
re basnc altnda, izotropik
konsolidasyon ve artan ekse-
nel deformasyon koullarnn
salanarak, rnein sktr-
larak makaslanmas ilemleri-
ni kapsar.
true air speed (TAS) gerek hava hz Younluk ve s etkileri de he-
sap edilerek, bir uan gerek
hava sratini ifade eden bir te-
rim.
turbulence trblans Dikine aklarla sistematik ir-
tifa deiiklikleri olmakszn
meydana gelinen salnmlar.
(hafif, orta, iddetli, ok id-
detli eitleri bulunmaktadr).
Turkish Aeronautical Trk Hava Kurumu Sportif havaclk alannda Trk

Association Genliine cretsiz havaclk
eitimi veren ve Uluslararas
Havaclk Federasyonu nezdin-
de Trkiye'yi tm sportif ha-
vack dallarnda temsil eden,
kar amac gtmeyen bir Kuru-
lutur.
310
311
Turkish Airspace Trk Hava Sahas Trkiye Cumhuriyeti Devleti-

nin egemenlii altnda bulu-
nan kara lkesi ile buna biti-
ik olan i sularn ve karasu-
larnn stnde bulunan hava
sahasdr.
turnround flight gidi dn uuu Bir uuu bitiren ve akabinde
ykn tmyle deitirme-
sini mteakip baka bir uuu
gerekletiren bir uak.
U
ultimate bearing capacity nihai tama gc Temel tabanndaki zeminin ye-
nilmeksizin (makaslama yenil-
mesi) tayabilecei en byk
gerilme dzeyi.
ultra high frequency (UHF) ultra yksek frekans 300 Mhz ile 3 Ghz arasndaki
frekans aral.
unaccompanied baggage refakatsiz bagaj Uak altnda (hold) tanmak

zere kabul edilmi ve chek-in
yapan yolcusu uakta bulun-
mayan bagaj.
uncertainty phase belirsizlik safhas Bir hava arac ve iindekilerin
gvenlii konusunda belirsizli-
in mevcut olduu durum.
uncertainty phase phe hali Bir hava arac ve yolcularnn
emniyetinden phe edilmesi-
ni gerektirecek belirsizliin var
olmas durumu.
unclaimed baggage sahipsiz bagaj Bir havaalanna gelmi olup,
herhangi bir yolcu tarafndan
alnmam veya sahiplenilme-
mi bagaj.
unit load devices (ulds) birim ykleme aralar Bir uan snrlama (emniyet)
(uldler) sistemiyle dorudan arabirim
grevi gren ve IATA ULD Tek-
nik Kurulu tarafndan grevi
gren ve IATA ULD Teknik Ku-
rulu tarafndan tescillenmi
aralar
311
DHM GENEL MDRL
unit weight test birim arlk deneyi Hacmi bilinen birim arlk
kaplar ve tart ile yaplan de-
neydir.
universal access transceiver evrensel eriim alc/vericisi ADS-B veri iletimi iin
1.041667 Mbit/s modlasyon
oran ile 978 MHz frekansnda
alan bir yayn veri hattdr.
universal time coordinated evrensel zaman Saniye artyla ayarlanan ve
koordinasyonu sivil havaclkta temel alnan
otomatik zaman leidir.
unmanned free balloon insansz serbest balonlar Havadan hafif, insansz, ser-
best uu yapan hava arala-
rdr.
unrestricted area tahditsiz alan Bir havaalannda, genel kamu-
ya ak veya giriin baka ekil-
de tahditsiz olduu blmler.
upper air control centre st hava kontrol merkezi Yksek irtifa deerlerinde ta-
nmlanan bir hava sahasnda-
ki uaklarn ayrma sorumlulu-
unu stlenmi bir hava trafik
kontrol birimidir.
urgency/immediacy aciliyet Hava arac veya dier aralar
ile ilerindeki ya da civarnda-
ki insanlarn gvenlii ile ilgili
durumu belirtmek iin kulla-
nlr. Annda mdahale gerek-
tirmez.
usability factor kullanlabilirlik faktr Bir pistin veya pistler sistemi-
nin kullanmnn, yan rzgar
unsuru nedeniyle tahdit edil-
medii zaman yzdesi.
V
valet parking services vale park hizmeti Ara parketme hizmeti.
validation temdit Bir yetkinin veya onayn, ge-
erlilik sresi bitmeden ge-
reksinimlerin yerine getirilme-
si kouluyla, sahibine salad
imtiyazlarn daha sonraki be-
lirli bir periyoda kadar uzatl-
masdr.
312
313
velocity error hz hatas Bir hedefin gerek yer hz ile

izleyici tarafndan hesaplanan
yer hz arasndaki farkllktr.
verify dorula (mak), teyit ettirmek Bir bilgiyi teyit ettirmek ama-
cyla istekte bulunmak. r-
nek; verify assigned altitu-
de. Tahsis edilen irtifay do-
rulayn.
version varyant B737400/500/600 gibi ayn
hava arac tipinin deiik mo-
delleridir.
vertical deviation dikey sapma Bir uan dikey profilde aa
veya yukar doru yapt ka-
nma hareketidir.
vertical separation dikey ayrma Havaaralar arasnda dei-
ik irtifa ya da uu seviyeleri
tahsis edilmek suretiyle sala-
nan ayrma. (ICAO) hava ara-
lar arasnda dikey mesafe bi-
rimleri ile ifade edilen ayrma.
vertical take-off and landing dikey ini / kalk yapan hava Kalk ve ini iin ok ksa pist-
aircraft arac leri veya kk sahalar kulla-
narak dikey trmanma ve/veya
alalma yapabilen hava ara-
c. Bu tr hava aralarna heli-
kopterler de dahil olmakla bir-
likte, sz konusu hava arala-
r sadece helikopterlerle snr-
l deildir.
very high frequency ok yksek frekans 30 ile 300 Mhz arasndaki fre-
kans aral.
very low frequency ok dk frekans 3 ile 30 Mhz arasndaki fre-

kans aral.
VFR aircraft VFR hava arac Uuunu grerek uu kuralla-
rna gre yapan hava arac.
VFR conditions VFR artlar Grerek uu kurallarna gre
uu iin belirlenmi mini-
mum deerlere eit ya da bu
deerlerden daha iyi hava du-
rumu koullar.
313
DHM GENEL MDRL
VFR flight VFR uu Grerek uu kurallar uygula-

narak yaplan uu.
VHF data link VHF veri hatt Hava arac ve yer istasyonu
arasnda VHF frekans bandn-
da yaplan veri iletiim hatt.
VHF data link mode 4 VHF veri hatt mod 4 VHF bandnda alan bir
ADS-B veri hattdr.
vibration vibrasyon Titreim
viscosity viskozite Kimyasal maddelerin kvamll-
n ifade iin kullanlan bir te-
rim olup, o maddenin akmaya
kar gsterdii direncin bir l-
sdr.
visibility gr/ryet Atmosferik artlara gre tayin
olunan ve mesafe birimleri ile
ifade edilen, gndzleri k-
landrlmam geceleri klan-
drlm belirli cisimleri grp
tehis etme kabiliyeti.
visual aerodrome control grerek meydan kontrol Aletli ini, kalk usulleri bu-
rating derecesi lunmayan ve yaklama kont-
rol hizmetinin verilmedii ya
da bir baka hava trafik kont-
rol nitesi tarafndan da bu
hizmetin salanmad, sade-
ce grerek artlardaki trafik-
lere hizmet veren havaalanla-
rnda alan hava trafik kont-
rolrlerinin sahip olmas gere-
ken derecedir.
visual approach grerek yaklama Aletle yaklama ynteminin

bir blm ya da tm ta-
mamlanmadnda IFR uan
hava aracnn araziyi (yere na-
zaran grsel referanslarla) g-
rerek gerekletirdii yakla-
ma.
visual flight rules (VFR) grerek uu kurallar Ak hava koullarnda, bir
uan yeri grerek seyrsefe-
rine devam etmesine izin veri-
len kurallardr.
314
315
visual holding grerek bekleme Havadan kolayca seilebilen

belirlenmi bir corafi fix ze-
rinde yaplan bekleme.
visual meteorological grerek meteorolojik artlar Gr, bulutlardan mesafe ve
conditions (VMC) tavan olarak ifade edilen de-
erlerin ilan edilen asgari li-
mitlerin zerinde olduu bir
durumdur.
voice communication system ses haberleme sistemi Hava trafik kontrol hizmetin-
(VCS) de pilot, kontrolr ve ilgili di-
er birimlerin telefon ve telsiz
haberlemesini salayan sant-
ral sistemi.
void ratio boluk oran Belirli bir gzenekli ortam r-
neindeki boluk hacminin
kat parack hacmine oran.
VOR (VHF omnidirectional VOR Pilota; manyetik kuzeye gre
radio range) uan ynn ve seilen bir
radyale gre pozisyonunu bil-
diren VHF bandnda yayn ya-
pan yer tabanl seyrsefer yar-
dmc cihazdr.
VOR/DME facility reference VOR-DME nitesinin referans VOR/DME nitesinin yerinin
point noktas uzunlamasna/yanlamasna
koordinatlarnn belirlenmesi.
W
wake turbulence kuyruk/dmensuyu Atmosferde bir hava arac-
trblans nn geiinden kaynaklanan
doa olaylar. tme kuvveti
aknts trblansn, girdapla-
r, jet rzgarn, tepkili motor
rzgrn, pervane rzgrn
ve havada ve yerde motor
rzgrn kapsayan bir terim-
dir.
walk through metal detector kap tipi metal arama Gvenlik kontrol noktalarnda
dedektr veya gerekli grlen dier yer-
lerde, yolcu ve personelin ge-
ilerinde gvenlik taramas-
nn yaplabilmesi amacyla, sa-
dece metale duyarl olan de-
tektr.
315
DHM GENEL MDRL
warning uyar Bir hareketin tannma ve do-

rulanma ilemlerinden olu-
an haber verme sistemidir.
water cement ratio su imento oran Taze betonda etkili su ierii-
nin, imento ktlesine oran-
dr.
water dedector su dedektr Yakt ierisinde bulunan suyu
gsteren kimyasal kapsl.
way-point yol noktas Saha seyrsefer yolunu (area
navigation route) ya da saha
seyrseferi yapan bir hava
aracnn uu yolunu tanmla-
mak iin kullanlan belirtilmi
bir corafi konum.
weather/meteorological hava tahmini Belirli bir zaman ya da sre
forecast iin ve belirli bir blge ya da
hava sahas blm iinde
beklenen meteorolojik koul-
lar ieren rapor
week hafta Birbirini takip eden 7 gndr.
wet unit weight ya birim arlk Agrega yaklak 15 saat suda
bekletilip, daneler iindeki
boluklar tamamen suyla dol-
duktan sonra belli bir scaklk-
ta ve birim hacimdeki agrega-
nn havadaki arlnn, ayn
scaklk ve hacimdeki hava-
s alnm saf suyun havadaki
arlna orandr.
wind shear rzgar kesmesi Rzgarn hznda ve /veya y-
nnde ksa mesafelerde mey-
dana gelen ani deiiklikler.
Bu deiiklikler yrtlma veya
akma etkisi yaratabilir. Yatay
veya dikey ynlerde ya da ayn
anda her iki ynde birden g-
rlebilir.
words twice iki kere a. stek olarak :
letiim kt. Ltfen her frey-
zi iki defa syleyin.
b. Bilgi olarak :
letiim ok kt olduundan
bu mesajdaki her ifade iki defa
sylenecektir.
316
317
workability ilenebilirlik Taze hazrlanm beton kar-

mnn ilenebilirliinin tespiti
slump ve skma faktr de-
neyleri ile belirlenir. lenebi-
lirlik tam skmay temin ede-
bilmek zere, tatbik edilmesi
gereken enerji miktarn tayi-
ne yarayan betona mahsus bir
zelliktir.
working license group A A grubu alma ruhsat Havaalanlar Yer Hizmetleri
larnda, 5 inci maddede be-
lirtilen hizmet trlerinin ta-
mam veya en az yolcu trafik,
yk kontrol ve haberleme,
ramp, kargo ve posta, uak te-
mizlik, birim ykleme gere-
lerinin kontrol iin en az
uluslararas trafie ak hava-
alannda tekilatlanarak hava
tayclarna yer hizmeti yap-
mak zere yetkilendirilmi
zel hukuk tzel kiilerine her
bir hizmet tr iin verilecek
alma belgeleri.
working license group B B grubu alma ruhsat Havaalanlar Yer Hizmetleri
larnda 5 inci maddede belir-
tilen hizmet trlerinin tama-
mn veya bir ksmn kendileri
iin yapacak hava tayclarna
cek alma belgesi
working license group C C grubu alma ruhsat Havaalanlar Yer Hizmetle-

ri Ynetmelii (SHY-22) h-
kmlerine uygun olarak 5 inci
maddede belirtilen hizmet
trlerinden, temsil, gzetim
ve ynetim, uak zel gvenlik
hizmet ve denetimi, ikram ser-
vis ile uu operasyon hizmeti-
ni yapmak zere yetkilendiril-
mi zel hukuk tzel kiilerine
cek alma belgeleri.
317
DHM GENEL MDRL
Y
year yl Bir takvim yldr.
youngs modulus elastisite modl Statik hesaplamada bir geri-
limin, ksalma ya da eilme
miktarna blnmesi ile bulu-
nan deerdir.
Z
zero mode A sfr mod A 0000 ile gsterilen geersiz
mod A.
bagaj depo alan Gvenlik kontrolnden geen

ve check-in'e verilen baga-
jn hava aracna tanmak ze-
re bekletilmesi amacyla depo
edildii; yanl ynlendirilmi
bagajn, ilgili yere nakledile-
ne kadar, yolcu ya da grevli-
ler tarafndan talep olunana
ya da baka bir trl elden -
kartlana kadar bekletilebile-
cei alan/alanlar.
bagaj kontrol ve el tipi metal Sertifikal havaalan emniyet
arama dedektr operatr ube mdrl personeli
veya ilgili kurum/kurulu ser-
tifikal zel gvenlik personeli.
bakm k Bakm yaplan havaarac veya
kompenentinin bakm kurulu-
u tarafndan yeniden hizmete
hazr hale getirilmesidir.
birletirilmi/konsolide kargo Farkl kiiler tarafndan, tarife-

li bir hava taycsnn dnda
baka bir kiiyle hava yolu ile
tanmas iin anlama yapl-
m; tek bir pakette birletiril-
mi, birden ok ve farkl gn-
deriden oluan kargo.
318
319
CAT III standartlar Pist zerindeki gr artlar-

nn 350 metreden daha az ol-
duu durumlarda, sistem, ci-
haz, ara ve gerelerin kullan-
labilirlii ve konumlarn belir-
leyen artlar.
denetim alma grubu Hava alanlarnda faaliyette
sonelince MSHGP ereve-
sinde sivil havaclk gvenlii-
nin uygulanp uygulanmad-
n denetleme, inceleme, test
ve aratrma yapmak zere,
EADUKun koordinesinde ve
onaylamasyla oluturulan ko-
misyon.
devaml krmz k Uutaki hava arac iin dier
hava aracna yol ver ve tur at-
maya devam et, yerdeki hava
arac iin ise dur anlamna ge-
lir.
devaml yeil k Uutaki hava arac iin ini
serbest, yerdeki hava arac iin
kalk serbest anlamna gelir.
dry-lease SHT 120.95e gre; dry-lease,
bir hava aracnn, kiracnn i-
letme ruhsat altnda iletildi-
i kira anlamasn ifade eder.
Yani; bir uan mrettebat-
sz kiralanmas olup, kiracnn
ticari kontrol altnda ve kira-
cnn havayolu kodu ve trafik
haklar kullanlarak iletilme-
sidir.
eitim alma grubu Hava meydanlarnda faaliyette
soneline MSHGP erevesinde
eitim veren, eitimleri takip
eden EADUKun koordinesin-
de ve onaylamasyla oluturu-
lan komisyon.
319
DHM GENEL MDRL
geici s sresi Geici slerde, her bir uucu

ekip yesi iin 7 gnden ok
30 gnden az sre ile kalmal
olan grev sresidir.
hadise letme gvenliini olumsuz
etkileyen ya da etkileyebile-
cek, bir hava aracnn kullanl-
masyla ilikili, kazadan (acci-
dent) farkl olarak ortaya kan
durum.
hangar binas uaklarn bakm ve konakla-
malarnn yapld bina.
hava arac yer kazas Hava aracnn uu harekat d-
nda bakm, onarm, arza gi-
derilmesi, yerde altrlmas,
yer aralar veya insan gc ile
yer deitirilmesi esnasnda
ara arpmalar veya yangn,
tabi afetler ve dier sebepler-
le hasara uramas veya arza-
lanmas ile sonulanan olay-
lardr.
hava aracnn ATC msaadesi Bir hava aracnn kontrol sa-
dna kmas layan ATC nitesinin veya hava
trafik hizmetlerinin tanmlad-
zel koullara uymamas du-
rumudur.
Havaalan Terminal letme lgili otorite tarafndan havaa-
Ruhsat lan terminellerinin alp faa-
liyet gsterebilmesi iin veri-
len izindir.
ilave ekip Bir hava aracnn uu hareka-

t iin gerekli olan asgari say-
daki kokpit ekibinden fazla sa-
yda olan ve gerektiinde her
hangi bir kokpit ekibinin gre-
vini devralabilecek ehliyette,
her iki pilot sandalyesinde g-
rev yapabilecek ve sa koltuk
eitimi alm kaptan pilotu ih-
tiva eden dier bir kokpit eki-
bi, kabin iin ise standart say-
dan bir fazla kabin memurunu
ihtiva eden kabin ekibidir.
320
321
ilave tam ekip Bir hava aracnn uu harekat

iin gerekli olan asgari sayda-
ki kokpit ekibinden ayr olarak,
tam bir kokpit ekibi ile say-
s irket tarafndan, hava ara-
cnn tipine ve yaplacak uu
harekatnn zelliine bal
olarak, belirlenen kabin ekibi
ve/veya ykleme grevlilerin-
den oluan uucu ekipdir.
ilkyardmc 22/5/2002 tarihli ve 24762 sa-
nan lkyardm Ynetmeliine
gre ilkyardmc sertifikas al-
m kiidir
iyeri ama ve alma ruhsat SHGM tarafndan Sivil Hava
(shhi iyerleri iin) Ulamna Ak Havaalanlarn-
da yer alan Terminaller ile Sh-
hi yerleri iin yeri Ama ve
alma Ruhsatlarna likin
Ynetmelik kapsamndaki sh-
hi iyerlerinin alp faaliyet
gstermesi iin verilen izindir.
iyeri ama ve alma ruhsat SHGM tarafndan Sivil Hava

(gayrishhi iyerleri iin) Ulamna Ak Havaalanlarn-
da Yer Alan Gayrishhi yerle-
ri iin yeri Ama ve alma
Ruhsatlarna likin Ynetme-
lik kapsamndaki gayrishhi i-
yerlerinin alp faaliyet gs-
termesi iin verilen izindir.
JAR-145 onayl kurulu JAA tam yesi olan bir lke ta-
rafndan JAR-145 kapsamnda
veya SHGM tarafndan SHY-
145 kapsamnda yetkilendiril-
mi bakm kuruluudur.
JAR-66 JAA tarafndan 03.04.1998 ta-
rihli hava arac bakm perso-
nelinin lisanslandrlmas ko-
nulu yaymlanm olan kural-
lardr.
321
DHM GENEL MDRL
JAR-FCL Avrupa Havaclk Otoritele-

u uu ekibi lisanslandrmas
dzenlemeleridir.
JAR-STD Avrupa Havaclk Otoriteleri
Birliinin yaymlam olduu
sentetik eitim cihazlarna ili-
kin kurallardr.
kabin memuru Uu grevinin icrasnda, ir-
ket talimatlarna uygun ola-
rak yolcu emniyeti ve konfo-
rundan kaptan pilota ve kabin
amirine kar sorumlu olan,
geerli sertifikaya sahip per-
soneldir.
kesik kesik beyaz k Uutaki hava arac iin, bu
havaalanna in ve aprona git.
Yerdeki hava arac iin ise ha-
vaalan zerindeki balang
noktasna (park yeri) geri dn.
kesik kesik krmz k Uutaki hava arac iin, hava-
alan gvenli deil inme; yer-
deki hava arac iin ise kullan-
lan ini sahasn boalt.
kesik kesik yeil k Uutaki hava arac iin, ini
iin geri dn, yerdeki hava ara-
c iin ise taksi serbest.
kesintili uu grev sresi Her bir uucu ekip iin, uu
sreleri arasnda bekleme
olan uu grev sresidir.
kojenerasyon Elektrik ve stmann birlikte
deerlendirildii sistem.
konaklama meydan Ana s veya geici s kapsam
dndaki havaalanlarnn, ir-
ketlerin uygun konaklama te-
sisi ve iae imkn salamakla
ykml olduu, sresi konak-
lama sresindeki tarife uyan
yurt ii ve yurt dnda konak-
lamal grevlerin yapld ha-
vaalandr.
322
323
konaklama sresi Konaklama havaalannda,

uu d eitim ve idari grev-
ler hari uucu ekip iin 7 (da-
hil) gn amayan sreyle ve
iinde asgari dinlenme sresi
olacak ekilde yaplacak grev
sresidir.
kontrol pilotu yetkisi Pilot adaylarnn, pilotlarn,
uu retmenlerinin ve dier
kontrol pilotlarnn uu yeter-
lilik/yetenek testlerini yapmak
zere ilgili otorite tarafndan
yetki kategorileri onaylana-
rak atanan ve isimleri yaym-
lanan retmen pilotlara veri-
len yetkidir.
kontrolsz havaalan Aydnlatma ve seyrsefer ko-
laylklarnn bulunmad, pi-
lotlarn aletsiz ve grerek
(VFR) ini-kalk yapabildikleri
havaalanlardr.
kural d (asi) yolcular Uakta kalk ncesinden uak

kapsnn kapanmasndan, in-
dikten sonra tekrar almas-
na kadar olan srede yolcu ve
personelin dzenini veya g-
venliini tehlikeye atacak ha-
reketlerde bulunan uakta-
ki malzemelere zarar veren,
tehdit eden veya sivil havac-
lk alannda uygulanan mevzu-
at kurallarna ve mrettebatn
uyarlarna uymayan kiidir.
kk kaza Uu harekat esnasnda bir
veya daha fazla hava - aracnn
hafif hasara uramas ile so-
nulanan hasarlardr.
lisans (SHY 65-01e gre) SHY 65-01 ynetmeliine gre
verilen ve onaylanan, kanu-
ni sahibine ierisinde bulunan
derece ve onaylara gre hava
trafik kontrol hizmeti salama
yetkisi veren belgedir.
323
DHM GENEL MDRL
lisans onay Hizmet salayc kurulu tara-

fndan hava trafik kontrol li-
sansna ilenen ve lisans sahi-
binin dil yeterliliini belirten
yetkilendirmedir.
lisansn evrilmesi JAA yesi olmayan lkelerce
tanzim edilmi ya da SHGM
tarafndan milli usullere gre
tanzim edilmi lisanslarn JAR-
FCL lisansna evrilmesidir
lisansl personel (bakm iin) Hava arac zerinde bakm
yapmak zere SHGM tarafn-
dan yetkilendirilmi personel-
dir.
onay (SHY-5e gre) ATSEP lisansl personelin haiz
olduu derecelerin vermi ol-
duu ayrcalklarn uygulana-
bilirliini belirten ifadedir.
onaylayc personel Yaplan bakmn SHY 145-01

ynetmelii artlarna uygun
olarak tamamlandn belge-
lemek zere hava arac veya
komponentin bakm kn-
dan sorumlu personeldir.
onayl eitim SHGM tarafndan onayl, zel
bir mfredat ve gzetim altn-
da yrtlen eitimdir.
onayl temel eitim kursu SHY-66'da gerekli grlen ba-
zere tasarlanm bir bakm
eitimi kursudur.
pas grev sresi Uucu ekiplerin, irketin di-
rektifi zerine, herhangi bir
grev icra etmeksizin, en son
uu grevinin bittii havaa-
lanndan, yeni bir uu grevi
icra edecei havaalanna, ana/
geici sten uu harektna
balayaca havaalanna veya
uu harektnn sona erme-
sinden sonra ana /geici sse
ulam maksadyla yapt
hava veya bir sath ulam ara-
cnda geen sredir.
324
325
profesyonel pilot cret karl yaplan uu

operasyonlarnda hava arac
kullanma yetkisini veren lisan-
sa sahip bir pilottur.
radarl saha kontrol derecesi Sorumluluk sahibi olduu
kontroll hava sahas dahi-
lindeki uaklara radarl saha
kontrol hizmeti salayan hava
trafik kontrolrlerinin sahip
radarl yaklama kontrol Sorumluluk sahibi olduu

lara, radarl yaklama kontrol
hizmeti salayan hava trafik
kontrolrlerinin sahip olmas
gereken derecedir.
radarsz saha kontrol derecesi Sorumluluk sahibi olduu
kontroll hava sahas dahilin-
deki uaklara radarsz saha
kontrol hizmeti salayan Hava
Trafik Kontrolrlerinin sahip
radarsz yaklama kontrol Sorumluluk sahibi olduu
lara, radarsz yaklama kont-
rol hizmeti salayan hava tra-
fik kontrolrlerinin sahip ol-
mas gereken radarsz yakla-
ma kontrol derecesidir.
reglatr binas pist aydnlatma sistemlerinin
kumanda ve kontrolunu sa-
layan, sistem, cihaz ve ekip-
manlarn bulunduu binadr.
rezerve Uucu personelin aylk uu
yulacak uu ve yer grevle-
ri iin hazrlkl bulunmas ha-
lidir.
325
DHM GENEL MDRL
ring hatt Elektrik-Elektronik sistemleri-

nin, iki farkl noktadan ve ka-
pal bir a zerinden beslendi-
i hatlardr.
sektorizasyon Trafiin devri amacyla nce-
den belirlenmi ltler esas
alnarak hava sahasnn yatay
ve dikey olarak blnmesidir.
sertifikalandrma (havaclk Havaclk gvenlii konusun-

gvenlii) daki yetkili otorite tarafndan
veya otorite adna, bir kiinin
kendisine atanan grevleri-
ni yerine getirmek iin gerek-
li yeterlii, otorite tarafndan
kabul edilen veya belirlenen
seviyede saladnn resmi
deerlendirmesi ve teyididir.
SHD-T 35 09.06.1962 tarihli ve 11124
lanan Ulatrma Bakanl Sivil
Havaclk Dairesi Uak Bakm
teknisyeni lisans talimatdr
SHD-T 35 lisans SHD-T 35e gre dzenlenmi
her trl lisanstr.
SHT-21.1 Ulatrma Bakanlnca yaym-
lanan Uua Elverililik Serti-
fikas Verilme ve/veya Temdit
Edilme Kurallar konulu tali-
matdr.
SHY 6601 16.5.2007 tarihli ve 26524 sa-
nan Hava Arac Bakm Perso-
neli Lisans Ynetmeliidir.
SHY-145 09.07.2004 tarihli ve 25517
lanan Onayl Bakm Kurulula-
r Ynetmeliidir.
SHY-147 30.04.2006 tarihli ve 26154
lanan Hava Arac Bakm Eiti-
mi Kurulular Ynetmeliidir.
326
327
SHY-14A 14.5.2002 tarihli ve 24755 sa-

nan Havaalan Yapm, letim
ve Sertifikalandrma Ynetme-
liidir.
SHY-66 16.06.2005 tarihli ve 25847
lanan Hava Arac Onaylayc
Personel Ynetmeliidir.
SHY-66 lisans SHY 66-01 Hava Ara-
c Bakm Personeli Lisans
Ynetmeliine gre dzenlen-
mi olan lisansdr.
SHY-6A 16.06.1984 tarihli ve 18433
meleri Ynetmeliidir.
SHY-M 19.08.2004 tarihli ve 25558
meleri Bakm Sistemi Ynet-
meliidir.
shhi iyeri Sivil hava ulamna ak ha-

vaalanlarnda bulunan ve
5.4.2008 tarihli ve 26838 say-
l Resm Gazetede yaymlanan
Sivil Hava Ulamna Ak Ha-
vaalanlarnda Yer Alan Gayri-
shhi yerleri in yeri Ama
ve alma Ruhsatlarna likin
Ynetmelii (SHY-33A) kapsa-
m dnda kalan iyerleridir.
sorumlu kaptan pilot irket tarafndan belirlenen ve

uuun sevk ve idaresinden
sorumlu kaptan pilot veya acil
durumlarda, kaptan pilotun
grev yapamamas durumun-
da geici olarak bu grevi st-
lenecek pilottur.
327
DHM GENEL MDRL
sorumlu kaptan pilot karar irket tarafndan belirlenen

kstaslar dahilinde uu grev
ve dinlenme srelerinin uzatl-
mas ve/veya ksaltlmas iin
sorumlu kaptan pilot tarafn-
dan alnan karardr.
tanmlanamayan bagaj Bir havaalannda yolcu tara-
fndan alnmam ya da ait ol-
duu yolcu tespit edilmemi,
zerinde bagaj fii olan veya
olmayan bagajdr.
tanan ton-km Uu bacaklar mesafeleri ile

yk (ton) miktarnn arpmla-
rnn toplamdr.
tanan yolcu-km Uu bacaklar mesafeleri ile

seyahat eden cretli yolcu sa-
ylarnn arpmlarnn topla-
mdr.
temel eitim kursu (hava SHY 66-01 Hava Arac Bakm
arac bakm personeli iin) Personeli Lisans Ynetmelii
tarafndan gerekli grlen ba-
zere SHY-147 onayl bakm
eitimi kurum veya kurulula-
rnda verilen yetkilendirilmi
personeldir.
ticari hava arac Ticari uu yapmak zere
SHGM tarafndan tescil edil-
mi ve performans limitleri
SHY-6A Ynetmeliinde belir-
tilen limitleri ve zellikleri ta-
yan hava aralardr.
ticari kk hava taycs Filodaki hava aralarnn top-
lam azami kalk arl 200
ton'u gemeyen tarifeli veya
tarifesiz seferler yapan ticari
hava taycsdr.
328
329
ticari uu creti karl yolcu, yk ve

posta tamak zere yaplan
uulardr.
trijenerasyon Elektrik, stma ve soutma-
nn birlikte deerlendirildii
sistem.
uak park taksi yolu Apronun, uak park yerine ge-

ii salayan taksi yolu olarak
ayrlm blm.
uucu ekip Hava aracnn sevk ve idare-
siyle grevli pilotlar, uu m-
hendisleri ile sertifikal kabin
ii emniyet ve dier hizmet-
lerin yrtlmesiyle grev-
li kabin ekibi ve ykleme g-
revlileri, uak tipine gre uu
mhendisi kapsamnda gerek-
tiinde seyrsefer ve radyo
operatrleridir.
uu ekibi ibirlii Sorumlu pilot idaresinde uu
ekibinin uyumlu bir ibirlii
iinde takm olarak almas-
dr.
uu grev sresi Tek bir uu ya da uu serile-
rinden olumu bir uu gre-
vi iin, uu ekip yesinin uu
hazrl ile balayan ve ayn
uu veya uu serilerinin so-
nundaki tm uu grevlerin-
den muaf tutulduu toplam
sredir.
uu operasyonu sreci Uu ekibinin uu operasyo-
nuna balad meydandan
grev almalar ile balayp,
uuun bitiminde de-briefing
ile ekibin gerekletirilen sefe-
ri tamamlad zaman kapsar.
uu sresihelikopter Helikopterin pervane palleri-
nin dnmeye balad andan,
uu sonunda park yerinde
motorunu durdurarak perva-
ne pallerinin durduu ana ka-
dar geen toplam sredir.
329
DHM GENEL MDRL
uua elverili gn says Aada belirtilen gnler hari

belirtilen yl iinde hava arac-
nn uua elverili olduu gn-
ler toplamdr.
- Hava aracnn son ticari
amal uuu ile hizmetten al-
n arasnda geen gnler.
- Hava aracnn byk kaza ve
tadilat nadaniyle hizmet d
olduu gnler.
- Hava aracnn bakalarnn

tasarrufunda olduu gnler.
- Hava aracnn hkmet emri

veya ilgili mevzuat gerei tica-
ri uua elverili olmad gn-
ler.
Bunlarn haricindeki tm d-
er gnler bakm ve onarm-
da olmak zere hava aracnn
uua elverili gnler toplam-
na dahil edilir.
uutan sorumlu renci pilot rencinin sorumlu pilot ol-

duu, uu retmeninin sa-
dece renciyi kumandada
gzledii ve uu kontrol-
ne mdahalede bulunmad
uu sresidir.
uygun konaklama tesisi Uucu ekiplerin grev sonra-

s kesintisiz istirahatlerinin g-
vence altna alnd, dinlen-
me, barnma ve beslenme or-
tamnn elverili olduu, ilgi-
li otorite tarafndan uu em-
niyet gereklerinin st seviye-
de yerine getirilebilmesi iin
gerektiinde denetlenerek uy-
gun grlen, havayolu irke-
ti tarafndan belirlenen tesis-
lerdir.
330
331
cretli yolcu Normal tarifeli cretinin en

az % 25'ini deyerek seyahat
eden yolcudur.
nite eitim ve Hava seyrsefer hizmet sala-
deerlendirme plan yc kurulu tarafndan hazrla-
(SHY 65-01)
nan, bir hava trafik kontrol-
rnn dzenli olarak tamam-
lamas gereken, olaanst
durumlar da ieren teorik ve
pratik eitim ve deerlendir-
me plandr.
nite eitim ve CNS/ATM teknik hizmet sa-
deerlendirme plan layc kurulu tarafndan ha-
(SHY-5)
zrlanan ve SHGM tarafndan
onaylanan, bir ATSEP lisans-
l personelin dzenli olarak ta-
mamlamas gereken tazeleme
ve olaanst durumlar da
ieren teorik ve pratik eitim
ve deerlendirme plandr.
nite onay Hava seyrsefer hizmet sa-
layc kurulu tarafndan hava
trafik kontrol lisansna ilenen
ve derecenin geerli olduu
nite, sektr veya alma po-
zisyonlarn belirten yetkilen-
dirmedir.
s bakm Hava aracnn hangar ve atl-
ye meknlarnda onaylanm
standartlara gre yeniletir-
me, onarm, para deitirme
veya hasar giderimlerinin bir-
likte veya ayr yaplmasdr.
validasyon Yabanc lkelerce ICAO Ek-1e
gre dzenlenmi lisanslarn
Trk tescilli hava aralarnda
kullanmnn geerli klnma-
sdr.
331
DHM GENEL MDRL
veri haberlemesi Hava trafik ynetimi kapsa-

mnda yer alan tm veri ha-
berleme sistemleridir.
Wet-Lease Anlamas Bir hava aracnn, mrettaba-

t ile birlikte kiralanarak, ki-
raya veren kuruluun iletme
ruhsat kapsamnda iletildi-
i kira anlamasdr. Normal
artlarda uan ACMI (Airc-
raft, Crew, Maintenance, Insu-
rance) bazda kiralanmas veya
kiraya verilmesi olup, uak ki-
racnn ticari kontrol altnda,
kiracnn havayolu kodu ve tra-
fik haklar kullanlarak iletilir.
yalnz uu sresi Bir renci pilotun uu esna-
snda tek bana bir hava ara-
cnda bulunduu uu sre-
sidir.
yangn hidrant su dolum hatt
yedek ekip Planlanan uu harektnn
dnda muhtemel bir uu
veya nbet grevine ekip te-
min edebilmek iin, iletme
tarafndan tespit edilecek gn
ve saatte greve balamak
zere, kendi ikametghnda
veya uygun konaklama tes-
isinde istirahat ederek bekley-
en uucu ekibidir.
yedek ekip grev sresi Uucu ekiplerin, Ortaklktan
ald talimat zerine, plan-
lanan uu harektnn dn-
da muhtemel bir uu istei-
ne ekip temin edebilmek iin
tespit edilen gn ve saatlerde
balayan, bekleme sresi ilgili
kalk zaman dilimindeki uu
grev sresi karl olan s-
redir
332
333
yeterlik eitimi (SHY-5e gre) Alnacak dereceye bal olarak

takip edilecek alanlarda
(haberleme, seyrsefer, ra-
dar ve bilgi ilem) gerekli bilgi
ve becerilerin kazanlmas
amacyla verilen eitimdir.
yeterlilik kontrol (uak Bir adayn yetkilerinin tem-
pilotu lisans iin) didi ya da yenilenmesi iin,
gerektiinde szl snav
da kapsayacak ekilde uu
yeteneklerini kontrol pilotuna
sergilemesidir.
yeterlilik konusunda kuku Bir hava aracnn gvenliini
tehlikeye sokan bir olaya
veya kazaya karan, yeter-
lilik gzlem srecinde, de-
rece gereklilikleri ve mesleki
adan yeterli bulunmayan
veya ilgili nitenin eitim ve
deerlendirme usullerine
uymayan veya ilgili nitenin
eitim ve deerlendirmeleri
sonucunda baarl olamayan
personelin durumudur.
yetkilendirme belgesi (hava SHY-145 veya SHY-M onayl
arac bakm personeli iin) bakm kuruluunun SHY-66
lisans sahibi personeli SHY-
145 veya SHY-M hkmler-
ine uygun oarak hangi hava
arac tipi veya tiplerinde
ve hangi bakm ilerinde
yetkilendirdiini gsteren bel-
gedir.
yetkili acente Bir iletmeci ile alan ve kar-

go, kurye, ekspres koli veya
postalara ilikin olarak yet-
kili otorite tarafndan kabul
edilen veya istenen gvenlik
kontrollerini salayan acente,
nakliyeci veya dier kurulu.
Kargo, kurye, ekspres paketler
veya posta ile ilgili olarak yet-
kili otoritece kabul edilen ya
da istenen gvenlik kontrolle-
rini salayan bir acente, yk
sevkiyats veya bir iletmeci
ile i yrten herhangi bir di-
er oluum.
333
DHM GENEL MDRL
yetkili posta kurumu / idaresi Bir hava taycs ile alan

ve postaya ilikin olarak yetki-
li otorite tarafndan kabul edi-
len veya ngrlen gvenlik
kontrollerini salayan yetkili
posta kurumu / idaresi.
yolcu beraberindeki bagajlar Uakta tanmas kabul edi-

len ve sz konusu bagajn
check-in ilemini yapan yolcu-
nun bagajla birlikte ayn uak-
ta bulunduu bagajlardr.
ykleme grevlisi Uu iletme el kitab gerein-
ce hava aracnn belirtilen ku-
rallara gre yklemesini ve
boaltmasn yapan sertifikal
personeldir.
334
335
DHM GENEL MDRL
KISALTMALAR
336
KISALTMA NGLZCE TRKE
A
A/A Air to Air Havadan Havaya
A/C Aircraft Hava Arac
A/D Aerodrome Havaalan
A/G Air-to-Ground Hava/Yer
A/P Airport (or Aerodrome) Havaalan
AAC Aeronautical Administrative Havaclk dari Haberlemesi
Communications
AAL Above Aerodrome Level Havaalan Seviyesinde, Yuka-
rsnda
ABM Abeam (stasyonun) Yannda
ABN Aerodrome Beacon Havaalan Bikn
ACARS Aircraft Communications Havaarac letiim Yneltme
Addressing and Reporting ve Raporlama Sistemi
System
ACAS Airborne Collision Avoidance Havada arpmalar nleme
System Sistemi (Uaklarda bulunur)
ACC Area Control Centre Saha Kontrol Merkezi
ACFT Aircraft Havaarac
ACI Airports International Council Uluslararas Havalimanlar
Konseyi
ACK Acknowledge Onaylama
ACM Additional Crew Member lave Uu Ekibi
ACN Aircraft Classification Number Havaarac Snflandrma Nu-
maras
ACP Azimuth Change/Count Pulse Azimuth Deiim Darbesi
ACR Alkali-Carbonate Reaction Alkali Karbonat Reaksiyonu
ACRO Acrobatic Flight Akrobatik Uu
ACT Active Aktif
ACU Air Condition Unit Havalandrma Arac
AD Aerodrome Havaalan
ADA Advisory Area Tavsiyeli Saha
ADC Analog To Digital Converter Analog/Dijital Dntrc
ADDN Additional/Addition laveten, Ek veya Ek Olarak
ADEP Aerodrome of Departure Kalk Havaalan
ADES Aerodrome of Destination ni Havaalan
ADF Automatic Direction Finder Otomatik Yn Bulucu
337
DHM GENEL MDRL
ADIZ Air Defence Identification Hava Savunma Tanmlama

Zone Blgesi
ADMIN Administration Ynetim
ADNC Air Defence Notification Hava Savunma Bildirim Mer-
Centre kezi
ADR Advisory Route Tavsiyeli Yol
ADREP Accident and Incident Data Kaza ve Hadise Verilerini Ra-
Reporting porlama
ADS Automatic Dependent Otomatik Baml Gzetim
Surveillance
ADS-B Automatic Dependent Otomatik Baml Gzetim-
Surveillance-Broadcast Yayn
ADS-C Automatic Dependent Otomatik Baml Gzetim-
Surveillance-Contract Szleme
ADV Advise (d)(ing) Tavsiye
ADZ Advise Tavsiye
AE Antenna/Aerial Anten
AF Audio Frequency Ses Frekans
AFB Air Force Base Hava ss
AFC Automatic Frequency Control Otomatik Frekans Kontrolu
AFCAS Automatic Flight Control and Otomatik Uu Kontrol ve Ek-
Augmentation System lenti Sistemi
AFCS Automatic Flight Control Otomatik Uu Kontrol Siste-
System mi
AFI After Sonra
AFIL Air-Filed Flight Plan Havada Doldurulmu Uu
Plan
AFIS Aerodrome Flight Havaalan Uu Bilgi Hizmeti
Information Service
AFLD Airfield Havaalan
AFM Affirm Doru
AFM Airplane Flight Manual Hava Arac Uu El Kitab
AFMR Aircraft Flight and Hava Arac Uu ve Bakm Ra-
Maintenance Report poru
AFS Aeronautical Fixed Service Havaclk Sabit Haberleme
Hizmeti
AFSS Automated Flight Information Otomatik Uu Bilgi Hizmet s-
Service Station tasyonu
AFTN Aeronautical Fixed Havaclk Sabit letiim A
Telecommunication Network
AGA Aerodrome, Air Routes and Havaalan, Hava Yollar ve Yer
Ground Aids Yardmclar
338
AGC Automatic Gain Control Otomatik Kazan Kontrol

AGCA Automatic Ground-Controlled Otomatik Yerden Kontroll
Approach Yaklama
AGDL Air Ground Data Link Hava/Yer Veri Hatt
AGL Above Ground Level Yer Seviyesi stnde
AGPWS Advanced Ground Proximity Gelimi Yere Yaknlk Uyar
Warning System Sistemi
AGT Travel Agent Seyahat Acentesi
AG-OG Alak Gerilim-Orta Gerilim
elektrik sistemleri
AH Air Warning Hava hbar (Alarm)
AHACS Airborne Warning and Havadan hbar ve Kontrol Sis-
Control System temi
AIC Aeronautical Information Havaclk Enformasyon Genel-
Circular gesi
AIM Aeronautical Information Havaclk Bilgi Ynetimi
Management
AIP Aeronautical Information Havaclk Bilgi Yayn
Publication
AIRAC Aeronautical Information Havaclk Bilgi Dzen ve De-
Regulation And Control netimi
AIREP Air-report Hava Raporu
AIS Aeronautical Information Havaclk Bilgi Hizmetleri
Service
ALAR Approach and Landing Yaklama ve ni Kazalarnn
Accident Reduction Azaltlmas.
ALERFA Alert Phase Alarm Safhas
ALR Alerting Message Alarm Mesaj
ALS Approach Lighting Sistem Yaklama Ik Sistemi
ALT Altitude rtifa
ALTN Alternate (aerodrome) Yedek (havaalan)
AM Amplitude Modulation Genlik Modlasyonu
AMC Acceptable Means of Kabul Edilebilir Uygunluk Yn-
Compliance temleri
AMDT Amendment (AIP Dzeltme (AIP Dzeltmesi)
Amendment) veya Ek
AMHS Aeronautical Message Havaclk Mesaj leme Siste-
Handling System mi
AMSL Above Mean Sea Level Ortalama Deniz Seviyesi ze-
rinde
339
338
DHM GENEL MDRL
ANS Air Navigation Services Hava Seyrsefer Hizmetleri

ANSP Air Navigation Service Hava Seyrsefer Hizmet Sa-
Provider laycs. Trkiyede DHM Ge-
nel Mdrl
ANT Airspace and Navigation Hava Sahas ve Seyrsefer Eki-
Team bi
AO Aircraft Operator Hava Arac letmecisi
AOC Airport Operators Committee Havaalan Kullanclar Komi-
tesi
AOC Air Operator Certificate Hava letici Sertifikas
AODB Airport Operational Database Havaalan Operasyonel Kaynak
Planlama ve Otomasyon Sis-
temi
AP Airport Havaalan
AP Autopilot Otomatik Pilot
APFSP Accident Prevention and Kaza nleme ve Uu Emniyet
Flight Safety Programme Program
API Air Position Indicator Hava Arac Konum Gstergesi
APM Approach Path Monitor Yaklama Yol Monitr
APN Apron Apron
APP Accident Prevention and Kaza nleme ve Uu Emniyet
Flight Safety Programme Program
APP Approach Control Office or Yaklama Kontrol Ofisi / Yak-
Approach Control or lama Kontrol veya Yaklama
Approach Control Service Kontrol Hizmeti
APT Airport Havaalan
APU Auxillary Power Unit Yardmc G nitesi
APW Area Proximity Warning Saha Yaknlk kaz
ARCID Aircraft Identification Hava Arac Tantmas
ARFF Airport Rescue and Fire Havaalan Kurtarma ve Yan-
Fighting gnla Mcadele
ARO Air Traffic Services Reporting Hava Trafik Hizmetleri Rapor
Office Ofisi
ARP Azimuth Reference Pulse Azimuth Referans Darbesi
ARP Aerodrome Reference Point Havaalan Referans Noktas
ARR Arrive or Arrival Var
ARTAS ATM Radar Tracker and ATM Radar Takip ve Sunucusu
Server
AS Airspeed Hava Hz
340
ASDA Accelerate-Stop Distance Mevcut Hzlanma-Durma Me-

Available safesi
ASHTAM ASHTAM Volkanik Kl Notam
ASM Airspace Management Hava Sahas Ynetimi
ASM Air to Surface Missile Havadan Yere Fze
A-SMGCS Advanced-Surface Movement Gelimi Yzey Hareketleri
Guidance and Control System Rehberlik ve Kontrol Sistemi
ASR Alkali-Silica Reaction Alkali Silika Reaksiyonu
ASR Aerodrome Surveillance Havaalan Gzetim Radar
Radar
ASTERIX All Purpose Structured Tm Amalar in Yaplandrl-
Eurocontrol Surveillance m Eurocontrol Gzetim Bilgi
Informaton Exchange Deiim Format
ASU Air Starter Unit Motor altrma nitesi
ATA Actual Time of Arrival Gerek Var Zaman
ATC Air Traffic Control Hava Trafik Kontrol
ATCC Air Traffic Control Center Hava Trafik Kontrol Merkezi
ATCo Air Traffic Controller Hava Trafik Kontrolr
ATD Actual Time of Departure Gerek Kalk Zaman
ATFM Air Traffic Flow Management Hava Trafik Ak Ynetimi
ATFMU Air Traffic Flow Management Hava Trafik Ak Ynetim Biri-
Unit mi
ATIS Automatic Terminal Otomatik Terminal Bilgi Hiz-
Information Service meti
atm Atmosphere Atmosfer (kg/cm)
ATM Air Traffic Management Hava Trafik Ynetimi
ATMC Air Traffic Management Hava Trafik Ynetim Merkezi
Centre
ATN Attention Dikkat
ATN Aeronautical Havaclk Haberleme A
Telecommunication Network
ATOT Actual Take-off Time Gerek Kalk Zaman
ATPL Air Transport Pilot Licence Hava Ulam Pilot Lisans
ATS Air Traffic Service(s) Hava Trafik Hizmetleri
ATSEP Air Traffic Safety Electronics Hava Trafik Emniyeti Elektro-
Personnel nik Personeli
ATSU Air Traffic Services Unit Hava Trafik Hizmetleri Birimi
ATZ Aerodrome Traffic Zone Havaalan Trafik Blgesi
AUG Artas User Group Artas Kullanc Grubu
341
340
DHM GENEL MDRL
AUP Airspace Use Plan Hava Sahas Kullanm Plan

AUTH Authorised or Authorisation Yetkili veya Yetkilendirme
AVBL Available or Availability Mevcut ya da Kullanlabilir
AVI Live Animals Canl Hayvan
AVSEC Aviation Security Havaclk Gvenlii
AWO All Weather Operations Her Hava Koulunda Operas-
yon
AWOS Automatic Weather Otomatik Hava Gzlem Siste-
Observation System mi
AWRF Appropriate Weather Report lgili Hava Durumu Raporu ve
and Forecast Tahmini
AWY Airway Hava Yolu
B
BA Braking Action Frenleme
BBML Baby Meal Bebek Yemei
BCN Beacon (Aeronautical ground Bikn (Havaclk yer )
light)
BCSI Broadcast Radyo Yayn
BCST Broadcast Yayn
BDRY Boundary Snr
BHS Baggage Handling System Bagaj Elleleme Sistemi
BIDS Baggage Information Display Bagaj Bilgileri zleme Sistemi
System
BIRDTAM Birdtam Ku Notam
BITE Built-in Test Equipment Dahili Test Cihaz
BKN Broken (clouds) : Paral (bulutlar)
(5/8 7/8)
BLND Blind Passenger Grme Engelli Yolcu
BRNAV Basic RNAV Temel RNAV
BRS Baggage Reconcilation Bagaj Eletirme Sistemi
System
BSCT Bassinet/ Baby Basket Bebek Puseti
C
c Cohesion Kohezyon
C/F Workability lenebilirlik
342
CA Cabin Attendant Kabin Memuru

CAA Civil Aviation Authority Sivil Havacilik Otoritesi
CAB Cabin (crew) Kabin Ekibi
CACS Card Access Control System Kartl Gei Kontrol Sistemi
CAT Category or Clear Air Kategori veya Ak Hava Tr-
Turbulence blans
CAT I Category I (one) Approach Kategori 1 Yaklamas
CAT II Category II (two) Approach Kategori 2 Yaklamas
CAT III Category III (three) Approach Kategori 3 Yaklamas
CAVOK Visibility, Cloud and Present Bildirilen Deer veya Koul-
Weather Better Than lardan Daha yi Gr, Bulut
Prescribed Values or veya Hava Durumu
Conditions
CB Cumulonimbus Kmlonimbs
CBBG Cabin Baggage Yolcu Beraberi Bagaj
CBR California Bearing Ratio Kaliforniya Tama Oran
CBT Computer-Based Training Bilgisayar Destekli Eitim
CC Crew Concept Herhangi bir bakm faaliyeti-
nin gerekli olmad ve ua-
n planlanan uu iin uygun
olduunun temini olan faali-
yetlerin pilot sorumluluunda
gerekletirilebildii uu n-
cesi kontroldr.
CCH Crew Change Ekip Deiimi
CCM Cabin Crew Manual Kabin Ekibi El Kitab
CCM Cabin Crew Member Kabin Memuru
CCTM Cabin Crew Training Manual Kabin Eitim El Kitab (THY)
CCTV Closed Circuit TV Kapal Devre TV Sistemi
CDL Configuration Deviation List Konfigrasyon Sapma Listesi
CDR Conditional Route artl Yol
CEAC Committee For European Avrupa Hava Sahas Koordi-
Airspace Coordination nasyon Komitesi
CFIT Controlled Flight Into Terrain Engebeli Arazilerde Kontrol-
l Uu
CFL Cleared Flight Level Msaade Edilen Uu Seviyesi
CFMU Central Flow Management Merkezi Ak Ynetim Birimi
Unit
CL Checklist Kontrol Listesi
CHD Child ocuk
343
342
DHM GENEL MDRL
CHG Modification Message Deiiklik Mesaj

CHML Child/Junior Meal ocuk Yemei
CI Course Indicator Rota Gstergesi
CIDIN Common ICAO Data ICAO Ortak Veri Deiim A
Interchange Network
CIP Commercial Important Ticari Adan nemli Kii
Person
CIP Convergence and Yaknsama ve Uygulama Plan
Implementation Plan
CIV Civil Sivil
CL Centre Line Merkez Hatt
CLR Clear or Cleared To -e serbestsiniz
CLSD Closed Kapal
CMB Climb Trman
CNL Cancel or Cancelled ptal veya ptal Edilmi
CNS/ATM Communication Navigation Haberleme Seyrsefer, Gze-
Surveillance and Air Traffic tim ve Hava Trafik Ynetimi
Management
COC Cockpit (crew) Uu (Kokpit) Ekibi
COM Communication Haberleme
COMINT Communication Intelligence Muhabere stihbarat
CONC Concerning lgili
CANSO Civil Air Navigation Service Sivil Hava Seyrsefer Hizmet
Organization Salaycs Organizasyonu
CONX Connect (ing) (ion) (ed) Balant
COO/PLC Coordinator / Planner Koordinatr / Planlama Kont-
Controller rolr
COOR Coordinate or Coordination Koordine veya Birlii
COP Change Over Point Deitirme Noktas
COR Correct or Corrected Dzelt veya Dzeltilmi
COSPAS - SARSAT Cosmicheskaya Sistema Uydu Destekli Arama Kurtar-
Poiska Avariynyh ma Sistemi
Sudov- Satellite-Aided Search
and Rescue Tracking
COUR Courier Kurye
CP Captain (Commander) Kaptan Pilot
CPDLC Controller-Pilot Data Link Kontrolr - Pilot Haberleme
Communication Veri Hatt
CPL Current Flight Plan message Geerli Uu Plan Mesaj
CPL Commercial Pilot Licence Ticari Pilot Lisans
344
CQR Cabin Quality Report Kabin Kalite Raporu

CRC Cyclic Redundancy Check Dnsel Artklk Denetimi
CRE Class Rate Examiner Snf Yetkisi Kontrol Pilotu.
CRI Class Rate Instructor Snf Yetkisi retmeni.
CRM Crew Resource Management Ekip Kaynak Ynetimi
CRP Compulsory Reporting Point Zorunlu Rapor Noktas
CSR Confidential Safety Report Gizli Uu Emniyet Raporu
CTA Control Area Kontrol Sahas
CTOT Calculated Take-off Time Hesaplanm Kalk Zaman
CTR Control Zone Kontrol Blgesi
CUTE Common Use Terminal Ortak Kullanml Terminal
Equipment Ekipmanlar
CVR Cockpit Voice Recorder Kokpit Ses Kayt Cihazdr.
CWP Controller Working Position Kontrolr alma Pozisyonu
CWY Clearway Ama Sahas
CXX Cancellation of Flight Uuun ptali
D
D Dangerous Area Tehlikeli Saha
DA/DH Decision Altitude/Height Karar rtifas/Ykseklii
DACOS/DCS Data Communication System Veri letiim Sistemi
dB Decibel Desibel
DCS Departure Control System Kalk Kontrol Sistemi
DCT Direct (In relation to flight Dorudan ( Uu plan izinleri
plan clearance and type of ve yaklama tipi ile ilgili)
approach)
DDS Data Display System Veri Gsterim Sistemi
DEAF Mute Deaf (-mute) passenger itme Engelli Yolcu
DEBI Data Exchange by Internet nternet zerinden Veri
Aktarm
DEG Degrees Derece
DEP Depart or Departure Kalk veya Kalkma
DEST Destination Gidilecek Yer
DETRESFA Distress Phase Tehlike Hali
DHM State Airports Authority Devlet Hava Meydanlar let-
mesi Genel Mdrl
DF Downlink Format Cevap Format
DFDR Digital Flight Data Recorder Saysal Uu Veri Kaydedici
345
344
DHM GENEL MDRL
DFTI Distance From Touchdown Teker Koyma Noktasndan

Indicator Uzaklk Gstergesi
DGCA Directorate General of Civil Sivil Havaclk Genel Mdr-
Aviation l
DGR Dangerous Goods Tehlikeli Madde Kurallar
Regulations
DGS Docking Guidance System Uak Park Ettirme Sistemi
DIG Date Time Group Tarih Saat Grubu
DISTR Distribution Datm
DIV Diversion Yedek Havaalanna ni veya
Yol Deiiklii
DL Data Link Veri Hatt
DLA Delay Message Gecikme Mesaj
DLC Data Link Communication Veri Hatt Haberlemesi
DLH Republic of Turkey Demiryollar, Limanlar, Hava
Ministry of Transport Ports Meydanlar naat Genel M-
and Airpots Construction drl
General Directorate
DME Distance Measuring Mesafe lm Cihaz
Equipment
DOC Document Dokman
DOF Date of Flight Uu Tarihi
DSE Double Side Band ift Kenar Band
DUPE Duplication Mkerrer
DUR Duration Sre
DVOR Doppler VOR Mania Yansmalarndan Daha
Az Etkilenen, Anten Sistemi
Gelitirilmi VOR Cihaz.
E
E Young's Modulus Elastisite Modl
E Examiner Uu Eitim Denetisi
EAD European AIS Database Avrupa AIS Veritaban
EANPG European Air Navigation Avrupa Hava Seyrsefer Plan-
Planning Group lama Grubu
EASA European Aviation Safety Avrupa Havaclk Emniyeti
Agency Otoritesi
EAT Expected Approch Time Muhtemel Yaklama Zaman
EATMP European Air Traffic Avrupa Hava Trafik Ynetim
Management Programme Program
EATMS European Air Traffic Avrupa Hava Trafik Ynetim
Management System Sistemi
346
ECAC European Civil Aviation Avrupa Sivil Havaclk Konfe-

Conference rans
EDDS Explosive Detection Device Patlatc Dzeneini Tespit
System Etme Sistemi
EDI Electronic Data Interchange Elektronik Veri Deiimi
EDS Explosive Detection System Patlayc Tespit Sistemi
EET Estimated Elapsed Time Tahmini Geen Sre
EFB Electronic Flight Bag Elektronik Uu antas
EFF Effective Yrrlkte
EGNOS European Geostationary Avrupa Seyrsefer Amal
Navigation Overlay Service Uydu Kaplama Hizmeti
ELEV Elevation Rakm
ELT Emergency Locator Acil Durum Yer Bildiricisi
Transmitter
EMC Electromagnetic Elektromanyetik Uyumluluk
Compatibility
EMG Emergency Acil Durum
EMI Electromagnetic Interferance Elektromanyetik Giriim
EMIG Emigrant Gmen
ENR En-route (AIP Publication) AIPdeki Yol Bilgileri
EOBT Estimated Off-Block Time Tahmini Takoz ekme Zaman
EPIRB Emergency Position Acil Durum Yer Gsterici Telsiz
Indicating Radio Bacon Bikn
ESARR Eurocontrol Safety Regulatory Eurocontrol Emniyet Dzen-
Requirement leme Gereklilikleri
ESARR-2 Reporting and Assessment of Hava trafik ynetimi balantl
Safety Occurences in ATM emniyet olaylarnn rapor ed-
ilmesi ve deerlendirilmesine
dair dzenleme.
EST Estimate or Estimated Tahmini
ESWL Equivalent Single Wheel Load Tek Teker Yk Edeeri
ETA Estimated Time Of Arrival or Tahmini Var Zaman
Estimating Arrival
Etc. Etcetera Vesaire (vs.)
ETD Estimated Time Of Departure Tahmini kalk zaman
or Estimating Departure
ETFMS Enhanced Tactical Flow Gelitirilmi Taktik Ak Yne-
Management System tim Sistemi
ETNA Extranet to National Admin- Ulusal Ynetimler iin Kurum-
istration sal A
347
346
DHM GENEL MDRL
ETO Estimated Time Over Belli Bir Nokta zerine Tahmi-

Significant Point ni Var Zaman
EUR European Region Avrupa Blgesi
EUROCAE European Organization for Avrupa Sivil Havaclk Cihazlar
Civil Aviation Equipment Organizasyonu
EUROCONTROL European Organisation for Hava Seyrsefer Emniyeti iin
The Safety of Air Navigation Avrupa Tekilat
EXC Executive Controller crac Kontrolr
EXER Exercises or Exercising or To Tatbikat veya Tatbikat Yapma,
Exercise Altrma
EXP Expect or Expected Beklemek, Beklenen
F
F/CL First Class Birinci Snf
f/FREQ Frequency Frekans
FA Final Approach Son Yaklama
FAA Fedaral Aviation Federal Havaclk daresi(ABD)
Administration
FAC Facilities Kolaylklar
FAF Final Approach Fix Son Yaklama Fiksi
FAL Facilition of International Air Uluslararas Hava Ulam Ko-
Transport layl
FAM First Aid Manual lk Yardm El Kitab
FANS Future Air Navigation Systems Gelecekteki Hava Seyrsefer
Sistemleri
FAP Final Approach Point Son Yaklama Noktas
FATO Final Approach and Take-Off Son Yaklama ve Kalk Sahas
Area
FAX Facsimile/Fax Faks
FCOM Flight Crew Operations Uu Ekibi letme El Kitab
Manual
FCOS Flight Computer Operating Uu Bilgisayar letim Siste-
System mi
FCST Forecast Hava Tahmini
FD Flight Disposition Message or Uu Direktr
Flight Director
FDM Flight Data Monitoring Uu Verileri zleme (UV) Sis-
temi
FDPS Flight Data Processing System Uu Veri leme Sistemi
348
FDR Flight Data Recorder Uu Veri Kayt Sistemi

FDT Flight Duty Time Uu Grev Zaman
FEW Few Az, (1/8 2/8)
FG Fog Sis
FIC Flight Information Centre Uu Bilgi Merkezi
FIDS Flight Information Display Uu Bilgi Grntleme Siste-
System mi
FIR Flight Information Region Uu Bilgi Blgesi
FIS Flight Information Service Uu Bilgi Hizmeti
FL Flight Level Uu Seviyesi
FLT Flight Uu
FLTCK Flight Check Uu Kontrol
FM From ..den/dan
FM Frequency Modulation Frekans Modlasyonu
FMP Flow Management Position Ak Ynetim Pozisyonu
FMS Flight Management System Uu Ynetim Sistemi
FMU Flow Management Unit Ak Ynetim Birimi
FNPT Flight & Navigation Uu ve Seyrsefer Usulleri
Procedures Trainers Eitimci Cihaz.
FO First Officer Yardmc Pilot
FOD Foreign Object Damage Yabanc Madde Hasar
FODA Flight Operation Data Analyze Uu Operasyonlar Veri Ana-
lizi
FPL Filed Flight Plan Message Doldurulmu Uu Plan Me-
saj
FRAG Fragile Baggage Krlabilir Eya (bagaj)
FREQ Frequency Frekans
FRNG Firing Atl
FRQ Frequent Sk sk
FRUIT False Replies From Undesired stenmeyen Sorgulayc Sor-
Interrogator Transmission gulamalarndan Kaynaklanan
Yanl Cevaplar
FSK Frequency Shift Keying Frekans Kaymal Anahtarlama
FSM Flight Safety Manual Uu Emniyet El Kitab
FT Feet (Dimensional unit) Fit (l birimi)
FTC Fast Time Constant Srat Zaman Sabitesi
FTD Flight Training Device Uu Eitim Cihazlar
FTO Flight Training Organisation Uu Eitim Organizasyonu
349
348
DHM GENEL MDRL
FUA Flexible Use of Aerospace Hava Sahasnn Esnek Kulla-

nm
FWD Falling Weight Deflectemeter Den Arlkl Sehim lm
Aleti
FZ Freezing Donan
FZDZ Freezing Drizzle Donan isenti
FZFG Freezing Fog Donan Sis
FZRA Freezing Rain Donan Yamur
G
G/A Ground-to-Air Yer/Hava
G/G Ground to Ground Yer/Yer
GA Go Around, Go Around niten Vazgeme
GAT General Air Traffic Genel Hava Trafii /ICAO usul
ve kurallarna gre dzenle-
nen tm uular
GCA Ground Controlled Approach Yer Kontroll Yaklama Siste-
System or Ground Controlled mi veya Yerden Kontroll
Approach Yaklama
GEN General (AIP) Genel (AIP)
GLONASS Global Orbiting Navigation Kresel Yrnge Seyrsefer
Satellite System Uydu Sistemi (Rusya)
GMT Greenwich Mean Time Greenwich Zaman
GND Ground Yer/Toprak
GNSS Global Navigation Satellite Kresel Uydu Seyrsefer Sis-
System temi
GOM Ground Operation Manual Yer Hizmetleri El Kitab /Yer -
letme El Kitab
GOS Gate Operation System Uak Park Pozisyonlar Yne-
tim Sistemi
GP Glide Path Glide Path Cihaz/Szl Yolu
GPS Global Positioning System Kresel Konumlandrma Sis-
temi
GPU Ground Power Unit Yer G nitesi (Jeneratr)
GPWS Ground Proximity Warning Yer Yaknlk Uyar Sistemi
System
GRP Group Grup-Gruplandrma
Gs Specific Weight zgl Arlk
GS Ground Speed Yer Srati
GST Glide Slope Intercept Altitude Szlme Asn Kesi rtifas
350
H
H24 Continuous Day and Night Gece ve Gndz Devam Eden
Service Hizmet
HA Continuous Day and Night Gece ve Gndz Devaml Hiz-
Service met
HAA Height above airport Havaalan zerinde rtifa
elevation
HAPI Helicopter Approach Path Helikopter Yaklama Yolu Gs-
Indicator tergesi
HAT Height Above Touchdown Teker Koyma Noktas zerin-
deki Ykseklik
HAVELTED Havaclk Elektrii Teknik Ele-
manlar Dernei
HDG Heading Uu Ba
HDLC High-Level Data Link Control Yksek Seviye Veri Hat Kon-
trol
HEA Heavy Cargo Item (150 kg or Ar Kargo
more)
HEL Helicopter Helikopter
HF High Frequency Yksek Frekans
HFDL High Frequency Data Link Yksek Frekans Veri Hatt
HGT Height Ykseklik
HIJ Hijack Uak Karma
HIL Hold Item List Asgari Tehizat Listesi
HI-LO High-Low Mechanical Yksek Alak Przllk Me-
Detector kanik Dedektr
HIPAR High Power Acquisition Radar Yksek Takatli Yakalama Ra-
dar
HJ Sunrise To Sunset Gndoumundan, Gnbat-
mna Kadar
HLDG Holding Bekleme
HMI Human Machine Interface nsan Makine Arayz
HN Sunset To Sunrise Gnbatmndan, Gndou-
muna Kadar
HO Service Available To Meet Uula lgili Gereksinmeleri
Operational Requirements Karlayacak Hizmet Varl
HOG Heading Uu Ba (Yn)
HOSP Hospital Aircraft Hastane Ua
hPa Hectopascal Hektopaskal (100 paskala eit
basn birimi)
351
350
DHM GENEL MDRL
HPA Yksek Performansl Uak

HR Hour Saat
HS Service Avaible During Hours Tarifeli Uu Sresince Sala-
of Scheduled Operations nan Hizmet
HUM Human Resources nsan Kaynaklar
HVAC Heating-Ventilating-Air Istma, Havalandrma, Sout-
Conditioning ma Sistemleri
HX No Specific Working Hours Belirli alma Saati Olmayan
HX Cancelled Flight Plan ptal Edilen Uu Plan
Hz Hertz Frekans Birimi
I
IA Initial Approach lk Yaklama
IAC Instrument Approach Chart Aletli Alalma Plan
IAF Initial Approach Fix lk Yaklama Fiksi
IAL Instrument Approach and Aletli Yaklama ve ni Planlar
Landing Charts
IAS Indicated Air Speed Gsterge Hava Hz
IATA International Air Transport Uluslararas Hava Tamacl-
Association Birlii
IBIS ICAO Bird Strike Information ICAO Ku arpma Bilgi Sistemi
System
ICAA International Civil Airports Uluslararasi Sivil Havaalanla-
Assocation r Birlii
ICAN International Comission for Uluslararasi Hava Seyrsefer
Air Navigation Komisyonu
ICAO International Civil Aviation Uluslararas Sivil Havaclk Te-
Organization kilat
ID Identifier or Identify Tantma veya Tantc
IDENT Identification Tantma Kimliini Saptama/
Kimlik Saptanmas, Tannma
IEC International Electrotechnical Uluslaras Elektroteknik Ko-
Commission misyonu
IEEE Institue Of Electrical And Uluslararas Elektrik Ve Elekt-
Electronics Engineers ronik Mhendisleri Enstits
IF Intermediate Frequency Ara Frekans
IFALPA International Federation of Uluslararas Havayolu Pilot Fe-
Airlines Pilots derasyonu
IFATCA International Federation of Uluslararas Hava Trafik Kont-
Air Traffic Controllers rolrleri Birlii
Association
352
IFATSEA International Fedaration of Uluslararas Hava Trafik Emni-

Air Traffic Safety Electronics yeti Elektronik Personeli Bir-
Associations lii
IFF Identification Friend or Foe Dost veya Dman Tantmas
IFPS Integrated Initial Fight Plan Uu Plan Entegre lem Sis-
Processing System temi
IFPZ IFPS Zone IFPS Blgesi
IFR Instrument Flight Rules Aletle Uu Kurallar
IFRB International Frequency Uluslararas Frekans Tescil He-
Registration Board yeti
IFUN If unable Mmkn deil ise
II Interrogator Identifier Sorgulayc Belirteci
ILS Instrument Landing System Aletli ni Sistemi
IM Inner Marker Marker (ILS Sisteminin Bir
Parasdr.)
IMC Instrument Meteorological Aletli Meteorolojik artlar
Conditions
In Inch Uzunluu 2,54 cm olan ngiliz
Uzunluk l Birimi
INA Initial Approach lk Yaklama
INAD Inadmissible Passenger Kabul Edilmeyen Yolcu
INBD Inbound Geli
INCERFA Uncertainity Phase phe Hali
INF Infant Bebek Yolcu (0-2 ya aras)
INFO Information Bilgi
INOP Inoperative almayan/Kullanlmayan
INS Inertial Navigation System Ataletsel Seyrsefer Sistemi
INT Intersection Kavak
INTL International Uluslararas
IOSA IATA Operational Safety Audit IATA yesi olabilmek iin
IATAnn denetimden baa-
rl olarak geilmesini zorun-
lu hale getirdii uluslararas
operasyonel emniyet denetim
program.
IP Instructor Pilot retmen Pilot
IR Ice on Runway Pistte Buz Var
IRE Instrument Routing Examiner Aletli Uu Yetkisi Kontrol Pi-
lotu
IRI Instrument Routing Instructor Aletli Uu Yetkisi retmeni
353
352
DHM GENEL MDRL
ISA International Standart Uluslararas Standart Atmos-

Atmosphore fer
ISAGO The IATA Safety Audit for IATA Yer Operasyonlar Emni-
Ground Operations (ISAGO) yet Denetim Standartlar
Standards
ISASI International Society of Air Uluslararas Hava Emniyet n-
Safety Investigators celemecileri Topluluu
ISK Informative Schedule Bilgi Amal Program
ITU International Uluslararas Telekomnikas-
Telecommunications Union yon Birlii
J
JAA Joint Aviation Authorities. Havaclk Otoriteleri Birlii
JAR Joint Aviation Requirements Ortak Havaclk Otoriteleri-
of the Joint Aviation nin Ortak Havaclk Gereksi-
Authorities. nimleri
JAR-OPS Joint Aviation Regulations Avrupa Havaclk Otoritele-
u havaarac operasyonlarna
ilikin kurallardr. (Referans:
Uak Pilotu Lisans Ynetmeli-
i, SHY-1)
K
K Bulk Modulus Hacim Modl
km Kilometer Kilometre
kt Knot Saatte Deniz Mili (Hz)
K Public Private Partnership Kamu zel Sektr birlii
(PPP)
L
L Left(Runway Identification) Sol (Pist tantmas)
LAM Local Area Multilateration Yerel Alan Multilaterasyon
LAN Local Area Network Yerel Alan A
LASER Ligt Amplification by Lazer Inlamann tahrik edil-
Stimulated Emission of mi yayn yolu ile k iddet-
adiation lendirilmesi (Ykseltilmesi)
LAT Latitude Enlem
lb libre 453,6 grama denk gelen
arlk brm
354
LCA Lowest Coverage Altitude Asgari Kapsama rtifas

LCD Liquid Cristal Display Sv Kristal Ekran
LCG Load Classification Group Yk Snflandrma Grubu
LCIP Local Convergence And Yerel Yaknsama ve Uygulama
Implementation Plan Plan
LCN Load Classification Number Yk Snflandrma Numaras
LDA Landing Distance Available Mevcut ni Mesafesi
LDCS Local Departure Control Yerel Kalk Kontrol Sistemi
System
LDG Landing ni
LDI Landing Direction Indicator ni Yn Gstergesi
LED Light Emitting Diode Ik Yayan Diyot
LF Low Frequency Dk Frekans
LGTD Lighted Iklandrlm
LHO Live human organs or fresh Canl Organ veya Taze nsan
human blood Kan Nakli
LIDAR Light Detection and Ranging Ikla Tesbit ve Menzil Bulma
LIMAS Line Maintenance Hat Bakm Otomasyon Siste-
Automation System midir.
LLZ Localizer Lokalayzr /Konumlandrc
(ILS Sisteminin bir parasdr)
LMC Last Minute Change Son Dakika Deiiklii
LMT Local Mean Time Yerel Saat
LOA Letter of Agreement Anlama Mektubu
LoA List of Aerodrome Hava Alanlar Listesi
LOC Local or Locally or Located Yerel, Yerel Olarak, Konum,
Konumlandrlm
LON Longitude Boylam
LOPAR Low Power Acquisition Radar Alak Takatl Yakalama Radar
LORAN Long Range Air Navigation Uzun Mesafe Hava Seyrsefer
System Sistemi
LVO Low Visibility Operation Dk Gr Operasyonu
LVTO Low Visibility Take-off Dk Gr Kalk
M
M MACH Number (Followed by MACH Cinsinden Hz (Rakam
figures) takiben)
M Meters (Preceded by figures) Metre (Rakam takiben)
355
354
DHM GENEL MDRL
MAA Maximum Authorized Msaade Edilen Azami rtifa

Altitude
MAP Aeronautical Maps and Havaclk Harita ve Planlar
Charts
MAPT Missed Approach Point Pas Geme Noktas
MAX Maximum En ok/Azami
MC-30 Medium Curing Normal Kr Eden Asfalt
MCC Multi Crew Coordination Uu Ekibi birlii
MCCI Multi Crew Coordination Uu Ekibi birlii retmeni
Instructor
MCT Multi Channel Tracking oklu Kanall zleme
MDA Minimum Descent Altitude Asgari Alalma rtifas
MEA Minimum En Route Altitude Minimum Yol rtifas
MEL Minimum Equipment List Asgari Donanm Listesi
MET Meteorological or Meteorolojik veya Meteoro-
Meteorology loji
METAR Aviation Routine Weather Hava Yoluna Dair Hava Raporu
Report (In aeronautical
meteorological code)
MIL Military Askeri
MIN Minimum Minumum
MLAT Multilateration Multilaterasyon
MLAW Maximum Landing Weight Azami ni Arl
MLS Microwave Landing System Mikrodalga ni Sistemi
MM Middle Marker Orta Marker (ILS Sisteminin
bir parasdr.)
MME Maintenance Management Bakm Ynetimi El Kitab
Exposition
MMR Multi-Mode Receiver ok Modlu Alc
MOC Minimum Obstacle Clearance Asgari Mania Msaadesi
MOCA Minimum Obstruction Asgari Mania Msaade rtifas
Clearence Altitude
MODE Meteorogial operational Meteorolojik Bilgi Alverii
Telecomunications Network Haberleme Servisi
MOE Maintenance Organization Bakm Kuruluu El Kitab
Exposition
MOML Moslem Meal slami Men
MONA Monitoring AIDS GzetimYardmclar
MOTNE Meteorological Operational Avrupa Meteorolojik Operas-
Telecommunications Network yonel Haberleme A
Europe
356
MPA Multi Pilot Aircraft ok Pilota Sertifikal Uak

Mpa Megapascal Megapaskal
MRT Multi Radar Tracking oklu Radar z Takibi
MSA Minimum Sector Altitude Asgari Sektr rtifas
MSL Mean Sea Level Ortalama Deniz Seviyesi
MSSR Monopulse Secondary Monopulse kincil Gzetim
Surveillance Radar Radar
MTBF Mean Time Between Failures Arzalar Aras Ortalama Za-
man Aral
MTCD Medium Term Conflict Orta Dnem akma Tespiti
Detection
MTI Moving Target Indicator Hareketli Hedef Gstergesi
MTMA Military Terminal Control Askeri Terminal Kontrol Sahas
Area
MTOW Maximum Take-Off Weight Azami Kalk Arl
MTW Mountain Waves Da Dalgalar
MWO Meteorological Watch Office Meteoroloji Gzlem Ofisi
MZFW Maximum Zero Fuel Weight Azami Sfr Yakt Arl
N
N North Or Northern Latitude Kuzey veya Kuzey Enlemi
n Porosity Porozite
N/A Not Applicable; Not Available Uygulanamaz / Mevcut Deil
NADGE NATO Air Defence Ground NATO Hava Savunma Yer Tes-
Envirenment isleri
NAMSA NATO Maintenance and NATO Bakm ve kmal Acentas
Supply Agency
NAR New Arrival Information Yeni Var Bilgisi
NATO North Atlantic Treaty Kuzey Atlantik Antlamas r-
Organization gt
NAV Navigation Seyrsefer
NAVAID Air Navigation Facility Hava Seyrsefer Kolaylklar
NC No Change Deiiklik Yok
NDB Non-Directional Radio Ynlendirilmemi Radyo Bikn
Beacon
NE North-East Kuzey-Dou
NIL No Items Listed Listelenen e Yok
NM Nautical Mile Deniz Mili
357
356
DHM GENEL MDRL
NOF International NOTAM Office Uluslararas NOTAM Ofisi

FATO Final Approach and Take-off Helikopterlerin ni Yapaca
Area izgili Beton Alan.
NOSIG No Significant Change nemli Deiiklik Yok
NOTAM A notice containing Uu harekt ile ilgili grev-
information concerning the lilere herhangi bir havaclk,
establishment condition or hizmet, kolaylk, yntem veya
change in any aeronautical tehlikenin varl koullar ya
facility, service, procedure or da deiikliine zg bilgileri
hazard, the timely knowledge zamannda duyurmak amacy-
of which is essential to la yaplan bir uyardr.
personnel concerned with
flight operations
NR Number Numara
NRC-CAI NATO- Russia Council- NATO-Rusya Konseyi Ortak
Cooperative Airspace Hava Sahas Giriimi
Initiative
O
O Operation Control Harekat Kontrol
O/R On Request stek zerine
OAC Oceanic Area Control Center Okyanus Blgesi Kontrol Mer-
kezi
OAT Operational Air Traffic Operasyonel Hava Trafii
OBST Obstacle Mnia
OCA Oceanic Control Area Okyanus Kontrol Sahas
OCA/H Obstacle Clearance Altitude/ Mania Klerans rtifas/Yksek-
Height lii
OCC Operations Control Center Operasyon Kontrol Merkezi
OCO Operations Control Officer Operasyon Kontrol Memuru
ODID Operational Data and Input Operasyonel Veri ve Giri
Display Ekran
OFP Operational Flight Plan Operasyonel Uu Plan
OFZ Obstacle Free Zone Maniasz Blge
OJT On the Job Training Ba Eitimi
OLDI On Line Data Interchange Online Veri Deiimi
OM Outer Marker D Marker (ILS Sisteminin bir
parasdr)
OM Operations Manual Operasyon El Kitaplar
OML Operation Multi Crew Operasyonel oklu Uu Ekibi
Limitation Kstlamas
358
ONS Ounce 28,35 grama denk gelen ar-

lk birimi
OPMET Operational Meteorological Uu Harekt ile lgili Meteo-
(Information) roloji ( Bilgisi)
OPR Operator / Operate / letici / letme/Faal/leten/
Operative / Operating / letimsel
Operational
OPS Operations Uula lgili Faaliyetler
ORB Orbit Dairesel Uu (Orbit)
OSL Operational Safety Limitation Operasyonel Emniyet Pilotu
Kstlamas
OVC Overcast Kapal (8/8)
P
P Prohibited Area (Followed by Yasak Saha (Tantmay Taki-
Identification) ben)
Pa Pascal 1 m lk yzeye etk eden 1
nluk kuvvetin oluturduu
basntr.
PANS Procedures For Air Navigation Hava Seyrsefer Hizmetleri
Services in Usuller
PANS-ATM Procedures For Air Navigation Hava Seyrsefer Hizmetleri
Services - (Doc 4444) Air in Usuller- Hava Trafik Y-
Traffic Management netimi
PANS-OPS Procedures For Air Navigation Hava Seyrsefer Hizmetleri

Services - Aircraft Operations in Usuller - Hava Arac Ope-
rasyonlar
PAPI Precision Approach Path Hassas Yaklama Yol Gster-
Indicator gesi
PAR Precision Approach Radar Hassas Yaklama Radar
PATC Precision Approach Terrain Hassas Yaklama Arazi Plan
Chart
PAX Passenger Yolcu
PBB Passenger Boarding Bridge Yolcu Bini Kprs
PBN Performance-Based Performans Tabanl Seyrse-
Navigation fer
PCN Pavement Classification Kaplama Snflandrma Numa-
Number ras
PD Probability of Detection Tespit Olasl
PE Perishable Cargo Kolay Bozulan Kargo
PED Portable Electronic Devices Uakta Yolcu Beraberinde Ta-
nabilir Elektronik Cihazlar.
359
358
DHM GENEL MDRL
PEDS Primary Explosive Detection Birincil Patlayc Madde Tespit

System Sistemi
PENS PAN European Network PAN Avrupa A Hizmeti
Service
PER Performance Performans
PERM Permanent Devaml/Srekli/Kalc
PF Pilot Flying Ua Kumanda Eden Pilot
PIC Pilot-in-Command Uu sresince, bir uan
emniyetinden ve harekatn-
dan sorumlu olan pilot.
PICUS Pilot in Command Under Gzetim altndaki sorumlu
Supervisor pilotu veya bu ekilde yaplan
uu sresi
PIF Pilot Information File Pilot Bilgi Dosyas
PIL Passenger Information List Yolcu Bilgi Listesi
PJE Parachute Jumping Exercise Paratle Atlama Tatbikat
PLB Pernonnel Location Becon Personel Yer Tesbit Bikn
PLC Planning Controller Planlama Kontrolr
PLN Flight Plan Uu Plan
PM Pilot Monitoring Uuu Gzlemleyen Pilot
PNF Pilot Non Flying Umayan Pilot
PPI Plan Position Indicator Plan Pozisyon Gstergesi
PPL Private Pilot Licence Hususi Pilot Lisansdr.
PRF Pulse Repetition Frequency Darbe Tekrar Frekans
PRI Pulse Repetition Interval Darbe Tekrar Aral
PRKG Parking Park
PSGR Passenger Yolcu
PSN Position Pozisyon
PSR Primary Surveillance Radar Birincil Gzetleme Radar
PTT Push/Press to Talk Bas - Konu
PWR Power G
Q
QBI Compulsory IFR Flight Zorunlu IFR Uu
QFE QFE Bir havaalan seviyesinde ya
da tanmlanan bir baka re-
ferans seviyede (pist ba ra-
km gibi) llen lokal basn
deeridir.
360
QFU Magnetic Oreientation of Pistin Magnetik Oryantasyonu

Runway
QM Quality Manual Kalite El Kitab
QMS Quality Management System Kalite Ynetim Sistemi
QNE QNE 1013 hPa lk referans basn
deeri set edilerek meydana
inildiinde
QNH QNH Belirli bir zamanda ve yerde
(blgede), havaaracnn alti-
metresine set edildiinde ir-
tifa bilgisi salayan basn de-
eridir.
R
R Right Sa (Pist tantmas)
R Restricted Area Tahditli Saha
R/C Rate of Climb (per minute) Trmanma Oran (dakikada)
R/D Rate of Descent (per minute) Alalma Oran (dakikada)

RAC Rules of The Air and Air Taffic Hava Kurallar ve Hava Trafik
Services Hizmetleri
RADAR Radio Detection And Ranging Radyo Tespit ve Mesafelendir-
me (Radar)
RADNET Radar Network Radar A
RASCAL Radar Sharing And Radar Performans Deerlen-
Calculation dirme Yazlm
RAT Runway-Apron-Takxiway Pist-Apron-Taksiyolu
RCC Rescue Coordination Centre Kurtarma Koordinasyon Mer-
kezi
RDPS Radar Data Processing Radar Veri leme Sistemi
System
REC/PLB Recording and Playback Kayt ve Oynatma
REF Reference lgi
REG Registration Tescil
REQ Request or Requested stek veya stekte Bulunma
RESA Runway and Safety Area Pist Sonu Emniyet Sahas
RF Radio Frequency Radyo Frekans
RFC Radio Facility Chart Seyrsefer Yardmc Plan
RI Electronic Roughness Elektronik przllk gster-
ndicator gesi
361
360
DHM GENEL MDRL
RM Rezerve Uucu personelin aylk uu

yulacak uu ve yer grevleri
iin hazrlkl bulunmas hali.
RMCDE Radar Message Conversion Radar Mesaj Dntrme ve
And Distribution Unit Datm Birimi
RMK Remark Not
RNAV Area Navigation Saha Seyrseferi
RNP Required Navigation Gerekli Seyrsefer Perfor-
Performance mans (Tanmlanm bir saha-
da operasyon iin gerekli sey-
rsefer performans)
RPL Repetitive Flight Plan Srekli Uu Plan
RQP Request Flight Plan Message Uu Plan stek Mesaj
RQS Request Supplementary Ek Uu Plan stek Mesaj
Flight Plan Message
RRP Runway Reference Point Pist Referans Noktas
RS Rapid Curing abuk Kr Eden Asfalt
RSC Rescue Sub-centrer Kurtarma Tali Merkezi
RSR En-Route Surveillance Radar Yol Kontrol Gzetim Radar
RSOO Regional Safety Oversight Blgesel Emniyet Gzetim Or-
Organisation ganizasyonu
RTE Route Yol
R/T Radio/Telephony Radyo/Telefon
RVR Runway Visual Range Pist Gr Mesafesi
RVSM Reduced Vertical Seperation Azaltlm Dikey Ayrma Mini-
Minima mumlar
RWC Runway Weight Charts Pist Kaldrma Kapasitesi
RWY Runway Pist
Rx Receiver Alc
RX Receiver Station Alc stasyonu
S
S South or Southern Latitude Gney veya Gney Enlemi
S/N Serial Number Seri Numaras
SAC System Area Code Sistem Saha Kodu
SAFA Safety Assessment of Foreign Yabanc uaklarn emniyet y-
Aircraft nnden denetlenmesidir. Ya-
banc lkelerin sivil havaclk
otoritelerinin, Trk uaklarna
rampa durumundayken yapt-
emniyet denetlemeleridir.
362
SANA Safety Assessment of Ulusal olarak uan uaklarn,

National Aircraft teknik, emniyet ve operasyo-
nel ynden SHGM tarafndan
denetlenmesidir.
SAR Search and Rescue Arama ve Kurtarma
SARPs Standards and Standartlar ve Tavsiye Edilen
Recommended Practices Uygulamalar (ICAO)
(ICAO)
SASS-C Surveillance Analysis Support Gzetim Analiz Destek Siste-
System-ATC Center mi-ATC Merkezi
SASS-S Surveillance Analysis Support Gzetim Analiz Destek Sistem-
System-Sensor Sensr
SATCOM Satellite Communications Uydu Haberlemesi
SB Service Bulletin Hava arac imalats tarafn-
dan yaymlanm servis bl-
tenleridir.
SC Stratocumulus Stratokmls Bulutu
SCADA Supervisory Control and Data Veri Tabanl Kontrol ve Gzet-
Acquisition leme Sistemi
SCHA Standart Catering Handling Standart kram Hizmetleri An-
Agreement lamas
SCT Scattered (clouds) Paral Bulutlu (3/8 - 4/8)
SDPS Surveillance Data Processing Gzetim Veri leme Sistemi
System
SE South-East Gney Dou
SEC Second Saniye
SECT Sector Sektr
SELCAL Selective Calling System Seici Arama/ar Sistemi
SeMS Security Management System Gvenlik Ynetim Sistemi
SEV Severe Kuvvetli, iddetli (rnein,
Buzlanma ve alkant (= tr-
blans) rapor belirtir
SFC Surface Yzey
SFE Synthetic Flight Examineer Sentetik Uu Kontrol Pilotlu-
u.
SFI Synthetic Flight Instructor Sentetik Uu retmeni.
SG Snow Grains Kar Taneleri
SGHA Standart Ground Handling Standart Yer Hizmetleri Anla-
Agreement mas
SH Shower Saanak Ya
363
362
DHM GENEL MDRL
SHGM Republic of Turkey Ministry of Sivil Havaclk Genel Mdr-

Transport and l
Communication Directorate
General of Civil Aviation
SHGR Shower of Hail Dolu Saana
SHGS Shower of Small Hail and/or Kk Dolu ve/veya Yumak
Snow Pellets Kar Saana
SHORAN Short Range Navigation Ksa Mesafe Seyrseferi
SHPE Shower of Ice Pellets Buz Tanecii, Saanaklar
SHRA Showers of Rain Yamur Saanaklar
SHRASN Showers of Rain and Snow Yamur ve Kar Saanaklar
SHSN Showers of Snow Kar Saanaklar
SIA Standart Instrument Arrival Standart Aletli Yaklama
SIAP Standart Instrument Standart Aletli Yaklama Usu-
Approach Procedure l
SIC System Identification Code Sistem Tanmlama Kodu
SID Standard Instrument Standart Aletli Kalk
Departure
SIGMET Significant Meteorological Havaarac Etkinliklerinin G-
Information venliini Olumsuz Etkileyebi-
lecek Yol Boyu Hava Bilgileri
SIGWX Significant Weather nemli Hava Durumu
SITA Integrated Information and Havayolu irketlerinin Haber-
Telecommunications Services leme Hizmetlerini Yrten
Kurulu
SKC Sky Clear Hava/Gkyz Ak/Bulutsuz
(0/8)
SMGCS Surface Movement and Yzey Hareketleri Rehberlik ve
Guidance System Kontrol Sistemi
SMR Surface Movement Radar Yer Hareket Radar
SMS Safety Management System Emniyet Ynetim Sistemi
SN Snow Kar
SNETS Safety Nets Emniyet Alar
SNOWTAM SNOWTAM Kar Notam
SOC Sector Operation Centre Blge Hareket Merkezi
SONAR Sound navigation and Ses ile Seyrsefer ve Mesafe
Ranging
SOP Standard Operating Standart Operasyon Usulleri
Procedure
SOS Save Our Souls Mors Haberlemesinde Tehli-
ke Sinyali
364
SPA Single Pilot Aircraft Tek Pilota Sertifikal Hava arac

SPECI Aviation Selected Special Havaclk Seilmi zel Hava
Weather Report Raporu
SPECIAL Special Meteorological zel Meteoroloji Raporu
Report
SPIC Uutan Sorumlu renci Pi-
lot veya Bu ekilde Yaplan
Uu Sresi.
SPL Supplementary Flight Plan Ek Uu Plan Mesaj
Message
SPML Special Meal zel Yemek
SR Sunrise Gndoumu
SRR Search and Rescue Region Arama ve Kurtarma Blgesi

SS Sunset Gnbatm
SSB Single Side Band Tek Yan Band
SSR Secondary Surveillance Radar kincil Gzetim Radar
STA Stright in Approach Dorudan Yaklama
STANAG Standardization Agreement Standartlatrma Anlamas
STAR Standard Arrival Route Standart Geli Yolu
STC Sensitivity Time Control Hassasiyet Zaman Kontrol
STCA Short Term Conflict Alert Ksa Dnem akma kaz
STD Standard Standart
STD Scheduled Time of Departure Planlanan Kalk Zaman
STN Station stasyon Muhabere, SSY v.s.
STOL Short Take-Off Landing Ksa Mesafe ni Kalk
SUP Supplement (AIP Ek (AIP Eki)
Supplement)
SUR Surveillance Gzetim
SVC Service Message Servis Mesaj
SVCBL Serviceable Hizmette
SW South West Gneybat
SWY Stopway Durma Uzants
SX Simplex Ayn anda tek ynl alma veya
gnderme yapan muhabere
sistemi
T
T/O Take off Kalk
TA Transition Altitude Gei rtifas
365
364
DHM GENEL MDRL
TACAN UHF Tactical Air Navigation UHF Taktik Hava Seyrsefer

Aid Yardmcs
TAF Terminal Aerodrome Forecast Havaalan Hava Tahmini
TAF Tactical Air Force Taktik Hava Kuvveti
TAARFO Hava Kurtarma ve Yangn G-
revlileri Dernei
TAMA Turkish Aeronotical Trkiye Havaclk Bilgi Yneti-
Information Association mi Dernei
TAR Terminal Area Surveillance Terminal Sahas Gzlem Ra-
Radar dar
TAS True Airspeed Gerek Hava Hz
TATCA Turkish Air Traffic Controllers Trkiye Hava Trafik Kontrolr-
Association leri Dernei
TATSETPA Turkish Air Traffic Safety Trkiye Hava Trafik Emniye-
Electronics Technical Personel ti Elektronik Teknik Elemanlar
Association Dernei
TAX Taxing Uan Yerde Rule Yapmas ya
da Taksi
TC Tropical Cyclone Tropik Siklon
TCAS Traffic Collision Avoidance Trafik arpma nleme Sis-
System temi
TCP/IP Transmission Control Protocol letim Kontrol Protokol/n-
/ Internet Protocol ternet Protokol
TCU Towering Cumulus (cumulus ok Yksek Kmls
congestus clouds)
TDO Tornado Kasrga
TDOA Time Difference Of Arrival Geli Zaman Fark
TDZ Touch Down Zone Teker Koyma Blgesi
TEL Telephone Telefon
TEMPO Temporary or Temporarily Geici, Geici Olarak
TFC Traffic Trafik
THK Turkish Aeronautical Trk Hava Kurumu
Association
THR Threshold Eik
THRU Through Vastasyla
TIL Until e.. kadar
TIP Threat Image Projection Tehdit Unsurlarnn Grntl-
enmesi
TKOF Take-Off Kalk
TL Transition Level Gei/ntikal Seviyesi
TLB Technical Logbook Teknik Kayt Defteri
366
TLOF Touchdown and Lift-Off Area Konma ve Havalanma Sahas

TMA Terminal Control Area Terminal Kontrol Sahas
TO Tecnical Order Teknik (Emir), Talimat
TOC Terminal Operation Center Terminal Operasyon Merkezi
TODA Take-off Distance Available Mevcut Kalk Mesafesi
TOM Terminal Operation Manuel Terminal letme Kitab
TORA Take-Off Run Available Mevcut Kalk Kou Mesafesi
TRACECA Transport Corridor Europe Avrupa-Kafkasya-Asya Ta-
Caucuses Asia ma Koridoru (Mays 1993te
Brkselde Kafkas lkesi;
Grcistan, Ermenistan, Azer-
baycan ve be Orta Asya l-
kesi; Kazakistan, Krgzistan,
Tacikistan, Trkmenistan,
zbekistann ticaret ve ula-
trma bakanlarnn katlmla-
ryla domutur. Projeye 1996
ylnda Moolistan ve Ukray-
na, 1998de Moldova dhil ol-
mulardr. Daha sonrasnda
Mart 2000de ise ilk yllk top-
lantda Bulgaristan, Roman-
ya ve Trkiye TRACECA Pro-
jesine katlmlardr. TRACECA
Projesinin temel amac, Av-
rupa Birlii nclnde, AB
fonlarnn kullanlmas ve tek-
nik yardmn alnmas suretiy-
le Avrupadan balayarak Ka-
radeniz, Kafkaslar, Hazar De-
nizi ve Orta Asya arasnda ta-
sma koridorunun oluturul-
masdr.)
TSOA Time Sum Of Arrival Geli Zamanlar Toplam
TTR Target Tracking Radar Hedef Takip Radar
TURB Turbulence Trblans
TVOR Terminal VOR Terminal VOR
TWR Tower Meydan Kontrol Kulesi
TWY Taxiway Taksi Yolu
Tx Transmitter Verici
TX Transmitter Station Verici stasyonu
TXT Text Metin
TYP Type of Aircraft Hava Arac Tipi
367
366
DHM GENEL MDRL
U
U/S Unserviceable Hizmet D, almyor
UAC Upper Area Control Center st Saha Kontrol Merkezi
UAR Upper Air Route st Seviye Hava Yolu
UAV Unmanned Air Vehicle nsansz Hava Arac
UCA Upper Control Area st Kontrol Sahas
UDF Ultra High Frequency UHF Yn Bulma stasyonu
Direction-Finding Station
UF Uplink Format Sorgulama Format
UFN Until Further Notice kinci Bir Bildirime Kadar
UHF Ultra High Frequency Ultra Yksek Frekans
UIC Upper Information Center Yksek Seviye Bilgi Merkezi
UIR Upper Flight Information st Uu Bilgi Blgesi
Region
ULD Unit Load Device Birim Ykleme Cihaz
UM Unaccompanied Passenger Refakatsiz Yolcu
UNL Unlimited Snrsz
UPS Uninterruptible Power Supply Kesintisiz G Kayna
UPU Universal Postal Union Evrensel Posta Birlii
UTA Upper Control Area st Seviye Kontrol Sahas
UTC Universal Time Coordinated Koordine Edilmi Evrensel Za-
man
V
VA Volcanic Ash Volkanik Kl
VAC Visual Approach Chart Grerek yaklama plan
VAL Valuable Cargo Deerli Kargo
VAR Magnetic Variation Manyetik sapma
VASIS Visual Approach Slope Grerek Yaklama Eim Gs-
Indicator System terge Sistemi
VCS Voice Communications Ses Haberleme Sistemi
System
VDF Very High Frequency ok Yksek Frekansl Yn Bul-
Direction-Finding Station ma stasyonu
VDL VHF Digital / Data Link VHF Dijital / Veri Hatt
VER Vertical Dikey
368
VFR Visual Flight Rules Grerek Uu Kurallar

VFR Visual Flight Rules Grerek Uu Kurallar
VGML Vegetarian Meal Vejeteryan Yemei
VHF Very High Frequency ok Yksek Frekans
VIP Very Important Person ok nemli Kii
VIS Visibility Gr
VLAN Virtual Local Area Network Sanal Yerel letiim A
VLF Very Low Frequency ok Alak Frekans (3-30 kHz)
VMC Visual Meteorological Grerek Meteorolojik artlar
Conditions
VOIP Voice Over IP nternet Protokol zerinden
Sesli letiim
VOLMET Meteorological Information Uutaki Hava Aralar in
For Aircraft in Flight Meteorolojik Bilgi
VOR Very High Frequency Omni ok Yksek Frekansl Tm
Directional Range Ynl Radyo Verici stasyonu
VORTAC VOR and TACAN Combination Birletirilmi VOR ve TACAN
VPN Virtual Private Network Sanal zel letiim A
VSAT Very Small Aperture Terminal ift Ynl Uydu letiim Siste-
mi
VSP Vertical Speed Dikey hz
VTS Vehicle Tracking System Ara Takip Sistemi
W
W West or Western Longitude Bat veya Bat Boylam
W/C Water Cement Ratio Su imento Oran
WAB Weight and Balance Arlk ve Denge
WAC World Aeronautical Chart Dnya Havaclk Haritas ICAO
ICAO 1:1.000.000 1:1.000.000
WAM Wide Area Multilaration Geni Alan Multilaterasyon
WAN Wide Area Network Geni Alan A
WAP Wireless Application Protocol Kablosuz Uygulama Protokol
WCHR Wheelchair Tekerlekli Sandalye
WDI Wind Direction Indicator Rzgr Yn Gstergesi
WEF With Effect From or Effective ...den geerli olmak zere
From
WGS-84 World Geodetic System -1984 Dnya Geodetic Sistemi -
1984
369
368
DHM GENEL MDRL
WHO World Health Organization Dnya Salk rgt

WI Within erisinde, Kapsamnda
WIE With Immediate Effect or Derhal Geerli, ncelikle Ge-
Effective erli
WIP Work in Progress alma Devam Ediyor
WRNG Warning kaz, Uyar
WWW World Wide Web Dnya apnda A
WX Weather Hava
XRAY X-Ray X In Tabanl Bagaj Kontrol
Cihaz
Y
YD Yard Yarda (0.9144 m.)
YD Yap-let-Devret Build-Operate-Transfer
YG-AG Sistemleri Yksek Gerilim-Alak Gerilim
Elektrik Sistemleri
Z
Z Co-ordinated Universal Time Koordine Edilmi Evrensel Za-
(in meteorological messages) man (meteorolojik mesajlar-
da)
370
Terimlerin Kayna
Source of Headings
KAYNAKA:
ICAO ANNEX 14 CLT 1"
ICAO Doc 9137-AN/898 Part 1 5 7
ICAO AN/2-10-11-14
DHM Uak Kaza Krm Kurtarma ve Yangnla Mcadele Ynergesi
IFSTA Aircraft Rescue and Fire Fighting
Trkiye AIP'Si
DHM Havaalanlar PAT Sahalarnda Ara Kullanma Ynergesi
DHM Havaclk Terimleri Szl
ACI Uluslararas Havaalanlar Konseyi
Eurostat - Avrupa Komisyonu statistik Ofisi
http://www.google.com.tr
http://en.babla.la
http://www.eurocontrol.int

DHMi Havacilik Terimleri Sozlugu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DHMi Havacilik Terimleri Sozlugu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

5846 Sayl Fikir ISBN:978-975-493-032-0

Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel

Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl

ALIMA GURUBU DHM GENEL MDRL:

K.Zafer TOPUZ (APK Daire Bakan)

SVL HAVACILIK GENEL MDRL:

Burcu SULTAR (Bilgisayar Mhendisi)

Alp KARAHAN (Mdr)

Musa ALOLU (Genel Sekreter)

Ancak; havaclk camiasnn, tam enteg-

Bu vesile ile Havaclk Terimleri Szl almalar kapsamnda bize gr ve bilgile-

1.BLM: TRKE TERMLER 1

2.BLM: NGLZCE TERMLER 157

3.BLM: KISALTMALAR 337

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

ADS-C anlamas ADS-C agreement ADS-C veri raporlama koul-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

AIS birimi AIS unit Hava seyrseferinin emniyet,

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

alarm hali alert phase Bir hava arac ve iindekilerin

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

aletli pist instrument runway a) Hassas olmayan yaklama

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

aletli uu kurallar instrument flight rules Aletli meteorolojik artlar al-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

alkali karbonat reaksiyonu alkali-carbonate reaction Karbonat reaksiyonlar; kalsi-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

anten antenna Radyo frekans enerjisini bir

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

ara yaklama blm intermediate approach Aletli yaklama usulnn ara

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

Avrupa Sivil Havaclk European Civil Aviation 1955ten beri faaliyetlerine

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

baml paralel yaklamalar dependent parallel Birbirine komu, uzatlm pist

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

banket shoulder PAT sahalarnda kaplama ile

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

bekleme noktas standby point Acil durumun eidine gre

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

beton concrete Kum, akl ya da krmata, i-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

beyan edilen mesafeler - declared distances - heliports a) Mevcut kalk mesafe-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

binder binder Asfaltn balayc tabakas.

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

buzlanma icing Herhangi bir yerde hava scak-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

byte byte Bir anlam ifade eden en kk

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

course course Yoldaki uaklar iin tasarlan-

akl gravel Akarsular ve dalgalar olmak

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

eyrek ember quadrant Merkezinde seyrsefer yar-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

Demiryollar Limanlar General Directorate of 3344 Sayl Ulatrma Bakanl-

TERM NGLZCE TRKE ANLAMI

derz dolgusu joint sealant Derz kesme ileminden son-