ABSTRAKT

Vendet e BE kan prparuar n implementimin e rrjeteve numerike (dixhitale) dhe

mbylljen e transmetimeve analoge. Shumica prej tyre tashm kan arritur n transmetimet
dixhitale 100 %, me prjashtim t Greqis q parashikon vitin 2015 si afatin e fundit pr
kto transmetime, ndrkoh q Shqipria ndodhet n fazat e para t procesit t kalimit
nga transmetimet analoge n ato dixhitale dhe pikrisht sht e nevojshme q si fillim t
njihemi me gjersisht me formatet e transmetitmit, pr linjen analoge dhe pr at
dixhitale, ose q quhet ndryshe numerike.

Duke qen pjes e pandashme e televizioneve lokale, video editimi dhe transmetimi i
sekuencave ka qen nj pjes prioritare e puns time e cila m ka shtyr drejt nj
hulumtimi m t thell t specifikimeve teknike. Dhe rndsia e ktij punimi lidhet jo
vetm n paraqitjen e formateve t sekuencve video, pr transmetim televiziv, por nga
ana tjetr na paraqet gjndjen aktuale t transmetimeve n Shqipri, na njeh me zonat e
transmetimeve, me llojet dhe prespektivn pr t ardhmen.

Gjat kapitullit t par do t njihemi me konceptet kryesore si: far jan sinjalet video,
formatet e videos, standardi SD dhe ai HD.

N kapitullin e dyt do t trajtojm m thllsisht disa nga qshtjet teknike q lidhen

drejprdrejt me formatet dhe metodat e transmetimeve, bazuar dhe n kompresimet e
sekuencave video, t tilla si: Kompresimi i sinjaleve video, Grupi i figurave - GOP dhe
rndsia e tyre (Group of pictures), Ndikimi i gjatsis s GOP-it, Shpejtsia e rrjedhs s
bitve - Bit Rate, Teknologjia MPEG (Moving Pictures Expert Group), Kompresimi i
imazhit (spatial compression), Kompresimi i sinjaleve audio, etj.

Dhe n kapitullin e tret do t trajtojm qshtje q kan t bjn me bandn e

shprndarjes n shqipri, t sinjaleve t transmetimit, nj peisazh i rrjetit privat dhe
shtetror audiovizual, standardi GEO6, Kapacitetet transmetuese, Llojet e operatorve t
rrjeteve numerike, etj.

Fjal kye: SD, HD, Standard, GOP, GEO6, IPTV, MPEG, transmetim televiziv, etj
LISTA E TABELAVE

Tabela: Nr. i faqes:

Tabela 2.1. Formati CIF......................................................................................................9

Tabela 2.2. SD sipas ITU-R BT.601-5..............................................................................10

Tabela 2.3. Standardi HD..................................................................................................11

LISTA E FIGURAVE

Figura: Nr. i faqes:

Figura 2.1. GOP i bazuar n MPEG.................................................................................15

Figura 2.2. Procesi i kompresimit JPEG...........................................................................21

Figura 3.1. Forma e Allotmenteve....................................................................................27

Figura 3.2. Sub-allotmenti i Tirans pr DVB-T dhe T-DAB..........................................28

Figura 3.3 Nj prshkrim teknik i DVB-T-s...................................................................31

2
PRMBAJTJA:

ABSTRAKT.......................................................................................................................2

FALENDERIME...............................................................................................................3

LISTA E TABELAVE.......................................................................................................4

LISTA E FIGURAVE.......................................................................................................4

I. HYRJE

1.1. Qllimi i studimit..........................................................................................................7

KAPITULLI 2 RISHIKIMI I LITERATURS

2.1. Sinjali video..................................................................................................................9

2.2. Formatet e videos..........................................................................................................9

2.2.1. Standardi SD (Standard Definition).............................................................10

2.2.2. Standardi HD (High definition)...................................................................11

2.3. Kompresimi i sinjaleve video.....................................................................................12

2.3.1. Grupi i figurave - GOP dhe rndsia e tyre (Group of pictures).................14

2.3.2. Ndikimi i gjatsis s GOP-it..................................................................... 15

2.3.3. Shpejtsia e rrjedhs s bitve - Bit Rate.....................................................16

2.3.4. Koha e ndrrimit t kanalit CCT (Channel Change Time).......................16

2.3.5. Toleranca n gabime (error tolerance).........................................................17

2.3.6. Teknologjia MPEG (Moving Pictures Expert Group).................................17

2.3.7. Kompresimi i imazhit (spatial compression)...............................................20

2.3.8. Kompresimi n koh (time compression)....................................................21

2.3.9. Kompresimi i sinjaleve audio......................................................................21

2.3.10. Cilsia dhe siguria e videos........................................................................22

3
 2.3.11. Parimet kryesore t kodimit H.264 SVC...................................................22

KAPITULLI 3 RRJETET DIXHITALE N SHQIPRI DHE SHPRNDARJA E

TYRE

3.1. Sektori Publik i Audiovizualit....................................................................................24

3.2. Sektori Privat i Audiovizualit.....................................................................................26

3.3. Tipi dhe struktura e rrjeteve numerike (dixhitale) sipas planit

GEO6..........................27

3.3.1. Kapacitetet transmetuese.............................................................................27

3.3.2. Llojet e operatorve t rrjeteve numerike (dixhitale)..................................29

3.3.3. Format e transmetimit..................................................................................29

PRFUNDIME................................................................................................................35

LITERATURA.................................................................................................................36

4
I. HYRJE

Me an t bashkimit t Shqipris me vendet e tjera t Europs Juglindore n

nnshkrimin e Axhends eSEE n tetor t 2007-ts, Shqipria ka konfirmuar kshtu
prkushtimin e saj n drejtim t krijimit dhe zhvillimit t nj ekonomie t bazuar n dije.
Kjo axhend e prbashkt n nivel rajonal sht nnshkruar si pasoj e fryms s
iniciativs i2010 t Bashkimit Europian.

Infrastruktura kombtare e Teknologjis s Informacionit dhe Komunikimit sht shtylla

kryesore e shoqris s informacionit. N nj kuptim m t gjer, ajo prfshin tela, paisje
wireless, satelit, rrjete kompiuterike, sisteme transmetimi dhe komunikimi, televizione
dixhitale, nj rang t gjer paisjesh terminale, programe dhe aplikacione, databaza
elektronike dhe librari dixhitale.

Shumica e vendeve Europiane kan kaluar tashm n transmetimin dixhital toksor dhe
kan mbyllur fazn e transmetimeve analoge. Ky proces i gjat ishte parashikuar t
prfundoj me 1 Janar t vitit 2012 (me prjashtim t Greqis q ka parashikuar mbylljen
e procesit n fund t 2015-ts).

Europa Qndore dhe ajo Lindore ka kaluar procesin e kalimit nga transmetimet analoge
n transmetimet dixhitale q para vitit 2012. Disa prej tyre kan prgatitur strategji
prkatse; kan miratuar korrnizat ligjore dhe kan prgatitur Planin e Veprimit pr
zbatimin e mbikaless dixhitale.

Shqipria gjithashtu ka marr iniciativn e kalimit nga transmetimi analog n platformn

e transmetimit dixhital deri n fund t vitit 2012, por realiteti i ktij kalimi nuk ka qen n
prputhshmri me standartin. Nj projekt i till sht konsideruar si mjaft ambicioz, duke
qen se ky kalim nuk sht realizuar akoma dhe sot n fazn 100 %, si pasoj e krkess
s nj koncensiusi t gjer n mes t palve t prfshira, sidomos gjat procesit t
miratimit t nj strategjie t interesit t prbashkt.

E par si e pamundur procedura e kalimit nga transmetimi analog n at dixhital, me nj

vendim n parlament i cili e shtyu kt proces deri n vitin 2015, por q vazhdon t
zvarritet akoma dhe sot.

5
Qllimi kryesor i ndrtimit t nj strategjie t till sht prfitimi i qytetarve nga nj
teknologji m e avancuar pr prmirsimin e standarteve t jetess, arsimimit dhe
mbshtetjes n krijimin e nj shoqrie t informacionit, zhvillimin e tregut t medias
elektronike nprmjet programeve gjithnj e n shtim, shumllojshmris dhe cilsis s
transmetimit, krijimin e hapsirave t nevojshme pr futjen e kompanive t reja n treg
dhe zhvillimin e shrbimeve t reja n mnyr q t mbshtesin vendosjen dhe zbatimin e
teknologjive t reja q lidhen me transmetimet dixhitale t tilla si Televizort me
definicion t lart, Aplikacionet e Live Streaming apo ato pr celular, etj.

1.1. Qllimi i studimit

Qllimi i ktij studimi nuk sht t prshkruajm n detaje procesin e dixhitalizimit n

Shqipri, por t japim nj pasqyr t sakt t gjendjes s kanalave t transmetimit,
teknologjis s transmetimit dhe prpunimit t informacioneve audio/video, standartet e
transmetimit dhe ato t konvertimit.

6
 KAPITULLI 2 RISHIKIMI I LITERATURS

2.1. Sinjali video

Videoja dixhitale sht nj sekuenc e sinjaleve t figurave (kornizave) q paraqiten me

an t t dhnave binare (bitve) q prshkruajn nj bashksi t fundme t niveleve t
ngjyrave dhe luminancs. Drgimi i nj videoje dixhitale prfshin shndrrimin e nj
imazhi n informacion dixhital q transferohet deri tek pranuesi dixhital i videos.
Informacioni dixhital prmban karakteristika t video sinjalit dhe pozicionim t imazhit
q do t paraqitet. Video IP sht nj transferues i informacionit video n formatin e
paketave IP. Transmetimi i IP videos prfshin: dixhitalizimin e videos, kodimin,
adresimin, transferin, pranimin, dekodimin dhe shndrrimin e t dhnave video t
formatit IP n formatin e videos origjinale.

2.2. Formatet e videos

Algoritmet pr kompresim t sinjaleve video mund ta bjn kompresimin e formateve t

ndryshme t videos. N praktik, sht e zakonshme q t bhet shndrrimi i videos n
nj bashksi t formateve t ndrmjetme (intermediate formats) para kompresimit dhe
transmetimit.1 Formati CIF (Common Intermediate Format) sht formati baz pr
shumicn e formateve. Formatet e mundshme CIF, paraqiten n tabeln 1.1.

Tabela 2.1. Formati CIF

Formati Rezolucioni (horizontal x Bit pr korniz (4:2:0, 8 bit pr

vertikal) mostr)

Nn-QCIF (sub-QCIF) 128x96 147456

Quarter CIF (QCIF) 176x144 304128

CIF 352x288 1216512

1 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john wiley
& sons, book

7
4CIF 704x576 4866048

Zgjedhja e rezolucionit t kornizs varet nga aplikacioni dhe nga kapaciteti i

transmetimit. Pr shembull, 4CIF sht i prshtatshm pr SD TV dhe video DVD; CIF
dhe QCIF jan shum t prdorur pr aplikacionet e video konferencave; QCIF ose 17
SQCIF jan t prshtatshm pr aplikacione mobile ku rezolucioni dhe shpejtsia jan t
kufizuara.

2.2.1. Standardi SD (Standard Definition)

Formati shum i prdorur pr kodimin dixhital t video sinjaleve pr produksionet

televizive sht SD i cili prcaktohet sipas rekomandimeve t ITU-R BT.601-5.
Komponentja e luminancs e sinjalit video mostrohet n 13.5 Mhz, ndrsa krominanca n
6.75 Mhz pr t prodhuar nj komponente 4:2:2 Y:Cr:Cr t sinjalit . Parametrat e sinjalit
dixhital t mostruar varen nga shpejtsia e kornizave video, 30 Hz pr nj sinjal NTSC
dhe 25 Hz pr nj sinjal PAL/SECAM, dhe paraqiten n tabeln 1.2. Shpejtsia e kornizs
prej 30 Hz pr NTSC kompenzohet me nj rezolucion m t vogl kshtu q BR total
sht i njjt pr secilin rast, 216 Mbps.

Tabela 2.2. SD sipas ITU-R BT.601-5

Shpejtsia e kornizs 30 Hz Shpejtsia e kornizs 25 Hz

Fusha pr sekond 60 50

Linja pr tr kornizn 525 625

Mostra t luminancs pr vij 858 864

Mostra t krominancs pr vij 429 432

Bit pr mostr 8 8

BR i prgjithshm 216 Mbps 216 Mbps

Vija aktive pr korniz 480 575

Mostra aktive pr vij (Y) 720 720

8
Mostra aktive pr vij (Cr, Cb) 360 360

2.2.2. Standardi HD (High definition)

Ekzistojn shum formate t standardit HD. Standardet q prdoren m s shumti nga

televizionet jan t paraqitura n tabeln 1.3 dhe shihen m s miri n figurn 1.1.

Tabela 2.3. Standardi HD

Formati Progresiv ose i Pikselt Pikselt vertikal Korniza pr sekond

grshetuar (interlaced) horizontal

720p Progresiv 1280 720 25 korniza

1080p I grshetuar 1920 1080 50 korniza

1080p Progresiv 1920 1080 25 korniza

2.3. Kompresimi i sinjaleve video

Sinjalet video q prdoren n teknologjin e transmetimeve televizive gjithmon duhet t

jen t kompresuara. Kompresimi nnkupton reduktim t numrit t bitve t krkuar pr
t paraqitur nj imazh t videos. Kjo sht nj tem shum e rndsishme sepse zgjedhja
e metods s duhur t kompresimit nganjher nnkupton sukses apo dshtim n

9
transmetimin e video sinjalit.2 Ky kapitull shtjellon arsyet pr kompresim dhe vshtron
disa nga faktort q prcaktojn se far forme kompresimi duhet t prdoret pr nj
aplikacion t caktuar. Gjithashtu, shtjellon kompresimin MPEG t videos, q sht nj
nga formatet m t prdorura pr kompresimin e audios dhe videos, qoft MPEG 1,2 q
prdoren n transmetimet e formatit SD ose dhe MPEG 4 pr transmetimet HD.

Kompresimi i videos si koncept, mund t duket jo shum i rndsishm, por prfitimet e

bots reale q prdorin teknologjit m t reja jan t mundshme pikrisht duke prdorur
teknikat e ndryshme t kompresimit.3 Nj kompresim i mir nnkupton fleksibilitet m t
madh, mundsi q m shum t dhna t trajtohen njkohsisht dhe operatort t ken m
tepr zgjidhje pr shfrytzimin e burimeve q kan n dispozicion. Nj rrjet ekzistues
mund t prkrah m tepr kamera, cilsi m t mir audio-video, etj. Shum sisteme
telekomunikuese prgjat dekads s fundit varen nga teknologjit kompresuese. Pr
shembull; MP3 prdorin kompresimin pr t marr file-t nga audio.4

CD-t dhe i shndrrojn n madhsi m t vogla pr ti prshtatur me memorien e player-

it portabl. Televizionet kabllore, transmetuesit lokal televiziv dhe sistemet TV satelitor
mund ta prdorin kompresimin pr ta shprndar n mnyr efikase tek t gjith
prdoruesit.

Kto jan disa nga arsyet kryesore pse prdoret kompresimi pr teknologjin IPTV:

Filet e kompresuara mund t transmetohen npr rrjeta me broadband m t vogl

sesa filet e pa kompresuara. Pr video aplikacionet e Internetit, kjo nnkupton q
nj prdorues mund ta pranoj ose jo nj video t caktuar. Pr shembull, nj
prdorues q ka koneksion interneti t bazuar n teknologjit e vjetra, mund t
mos t pranoj t dhna m t mdha se 1.5 Mbps.
2 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john wiley
& sons, book

3 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john wiley
& sons, book

4 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john wiley
& sons, book

10
 M shum file t kompresuara mund t transmetohen n nj gjersi t caktuar t
brezit. Kjo sht shum e rndsishme, posarisht pr sistemet IP t
transmetimeve televizive q e kan t limituar gjersin e brezit pr distanca t
caktuara. Pr shembull, teknologjia ADSL ka limit prej 10 Mbps n distancn prej
2.750 km. Me teknika normale t kompresimit, 10 Mbps sht kapacitet i
mjaftueshm pr transmetimin e 2 deri n 4 video SD ose nj video HD dhe disa
video SD. Me zhvillimin e teknologjive kompresuese, m shum sinjale mund t
transmetohen njkohsisht npr nj kanal me kapacitet t limituar.
Sinjalet HD t pakompresuara mund t zn deri n 1.5 Gbps t kapacitetit t
kanalit, q sht rreth 1000 her m shum sesa kapaciteti standard i nj linku
ADSL. Pa kompresim, nuk do t kishte mundsi q t bhej transmetimi i
sinjaleve HD nprmjet teknologjive IPTV, satelitore apo rrjetave kabllore IPTV.
Sinjali audio apo video i kompresuar do t zer shum m pak hapsir n nj
medium pr ruajtje e t dhnave sesa sinjali i pakompresuar. Kjo u mundson
prdoruesve q t vendosin m tepr kontent (kontent) n memorien e caktuar.

Natyrisht, ka marreveshje q bhen me qllim prfitimin e ktyre arritjeve, si jan:

Kompresimi paraqet vonesa n sinjalin video dhe audio, n t dy fazat;

kompresimit dhe dekompresimit. Kjo ndodh sepse shumics s sistemeve
kompresuese ju nevojitet q t ruajn disa korniza t videos me qllim q t bjn
dallimin ndrmjet kornizave fqinje t sinjalit n hyrje.
Kompresimi mund t jet i vshtir pr disa sinjale q prmbajn shum zhurm,
si jan zhurmat q shkaktohen nga interferencat statike. Kur ka shum zhurm n
sinjalin video, sistemi kompresues ka vshtirsi n identifikimin e informatave
redundante ndrmjet kornizave fqinje t videos.

N prgjithsi, rezultatet pozitive t prdorimit t kompresimit peshojn shum m

shum sesa t metat, veanrisht n rastin e ofrimit t shrbimeve IPTV, ku operatort
nuk kan zgjidhje tjetr, prve prdorimit t teknikave m t prparuara t kompresimit.

2.3.1. Grupi i figurave - GOP dhe rndsia e tyre (Group of pictures)

11
Prdoruesit e ndonj sistemi MPEG shum shpejt do t jen n gjendje t dallojn disa
lloje t kornizave, duke prfshir ktu kornizat I, P dhe B, si dhe termin GOP.5 Kto
terma prshkruajn mnyrn se si t dhnat jan t strukturuara n nj rrjedh MPEG.

Nj korniz sht nj imazh i vetm nga nj sekuenc video. N sistemin NTSC, nj

korniz prsritet do 33 milisekonda; n sistemin PAL, nj korniz prsritet do 40
milisekonda. Teknologjia MPEG prdor kornizat I, P dhe B.

Nj korniz I sht ajo korniz q kompresohet si e vetme duke u bazuar n

informacionin q ndodhet n at korniz.
Nj korniz P sht ajo korniz q sht kompresuar duke prdorur t dhnat q
ndodhen n at korniz dhe t dhnat q ndodhen n kornizat paraprake m t
afrta, I ose P.
Nj korniz B sht ajo korniz q sht kompresuar duke prdorur t dhnat q
ndodhen q ndodhen n kornizat paraprake m t afrta, I ose P dhe kornizat e
ardhshme m t afrta, I ose P.
GOP sht nj seri e kornizave q prbhet nga nj korniz e vetme I dhe nga zero
apo m shum korniza P dhe B. Nj GOP gjithmon fillon me nj korniz I dhe
prfundon me kornizn e fundit para kornizs I. GOP zakonisht sht fiks, nj
model prsrits q konfigurohet n pajisjen kompresuese.

Pr ta kuptuar se pse MPEG prdor kto korniza t ndryshme, le t shikojm n shumn e

t dhnave t krkuara pr t paraqitur seciln lloj t kornizave. Me nj imazh video t
nj kompleksiteti normal, nj korniz P do t merr 2 deri n 3 her m pak t dhna sesa
nj korniz I e t njjtit imazh. Korniza B do t merr edhe m pak t dhna sesa korniza P
(2-5 her m pak).

Figura 2.1 tregon shumn relative t t dhnave pr seciln korniz, n nj GOP tipik t
bazuar n MPEG.

5 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john wiley
& sons, book

12
 Figura 2.1. GOP i bazuar n MPEG

2.3.2. Ndikimi i gjatsis s GOP-it

Nj parametr q mund t kontrollohet nga ofruesit e shrbimeve sht gjatsia e GOP-it.

Zgjedhja e gjatsis s duhur mund t jet shum e diskutueshme. Nj GOP gjithmon
fillon me nj korniz I. Pr t prcaktuar gjatsin e GOP-it, thjesht duhet numruar
kornizat B dhe P ndrmjet secils korniz t njpasnjshme I. Pr shembull, n sekuencn
e kornizave t paraqitura n figurn 2.1, gjatsia e GOP-it sht 12; nj korniz sht I, 3
korniza P dhe 8 korniza B. Nj GOP konsiderohet t jet i shkurtr kur gjatsia e GOP-it
sht e vogl, t themi 3 ose 5 korniza gjithsej. Disa sisteme prdorin GOP q jan shum
t gjat; 15, 30 ose edhe 60 korniza prdoren n disa aplikacione. Zgjedhja e gjatsis s
prshtatshme t GOP-it mund t ket ndikim t madh n rrjet. Shum faktor q ndikojn
n performancn e sistemeve ndikohen nga madhsia e GOP-it, duke prfshir ktu edhe
Bit Rate t rrjedhave t koduara, CCT (Channel Change Time) si dhe aftsin e rrjedhave
q t tolerojn gabimet e ndryshme.

2.3.3. Shpejtsia e rrjedhs s bitve - Bit Rate

Si edhe shihet n figurn 2.2, kornizat I prmbajn m shum t dhna sesa kornizat P
dhe B. Nse GOP sht i shkurtr, numri total i kornizave I n nj rrjedh rritet, duke

13
rritur kshtu vlern mesatare t t dhnave q duhet t transmetohen pr seciln korniz.
Kjo prkthehet n kapacitet m t madh t kanalit, q mund t ndikoj drejtprdrejt n
performancn e shrbimeve IPTV.

2.3.4. Koha e ndrrimit t kanalit CCT (Channel Change Time)

Sa her q ndodh ndryshimi i kanalit, dekoderi duhet t trajtoj nj numr t madh t t

dhnave n mnyr q t prodhoj nj sekuenc t nj imazhi t ri. Aftsia e dekoderit pr
ta br kt varet nga lloji i kornizs, dekoderi e pranon t parn pas do ndryshimi t
kanalit. Nse dekoderi pranon kornizn e par I, ather gjithka shkon n rregull sepse
do korniz I prmban t gjitha t dhnat e nevojshme pr t riprodhuar nj korniz t
videos. Nse dekoderi pranon t parn kornizn P ose B, ather do t shfaqen probleme
sepse kto korniza prmbajn t dhna t mjaftueshme vetm pr ti treguar dekoderit
rreth ndrrimit t kanalit. Pra, ajo far ndodh pas do ndryshimi t kanalit sht se
dekoderi pret derisa t arrij korniza I para se t filloj t shfaq nj imazh t ri.

Nse gjatsia e GOP-it sht e shkurtr, t themi, 5 korniza, ndrrimi i kanalit nuk sht
ndonj problem. N nj sistem 30 fps (si jan ato n USA), kjo nnkupton se dekoderi
duhet t pres, prafrsisht, 166 ms pr kornizn I, kjo koh sht e parndsishme pr
shikuesin. Nse, gjatsia e GOP-it sht 30 ose 60 korniza, kjo nnkupton se dekoderi
duhet t pres 1 ose 2 sekonda derisa t arrij korniza I. Kjo mund t jet shum e
mrzitshme pr shikuesin.

Dy qasje t ndryshme jan prezantuar pr ta adresuar kt shtje. Nj metod prdor nj

server q ruan kopjet q jan kompresuar duke prdorur kornizat I t t gjitha videove q
jan prezent n nj rrjet IPTV. Kur prdoruesi ndrron kanalin, STB konektohet
prkohsisht n at server pr ta marr sekuencn e kornizave I pr kanalin e ri dhe pastaj
i ribashkohet (rejoins) rrjedhs s rregullt GOP pr do korniz I q transmetohet. Kjo
qasje mund t jet shum e shpejt, por kjo teknik mund t jet e vshtir pr ti
shrbyer mijra prdoruesve q ndrrojn kanalet n t njjtn koh, si mund t ndodh
prgjat nj eventi t rndsishm sportiv.

14
Nj sistem tjetr q aktualisht i bn t mundshme dy versione t secils rrjedh q duhet
t prdoret nga STB; nj m rezolucion t vogl dhe me GOP t shkurtr dhe nj me
rezolucion normal dhe me GOP m t gjat. Shikimi normal sht me GOP m t gjat,
me rezolucion normal. Kur t ndodh ndryshimi i kanalit, STB konektohet n rrjedhn
me rezolucion m t vogl dhe e konverton at n nj figur me madhsi normale.
Prderisa rrjedha normale t jet e gatshme (kur arrin korniza I), STB kalon n rrjedhn
normale. Kjo metod ka prparsi sepse nuk krkon ndonj server t veant dhe nuk
krkon rrjedha t planifikuara q t transmetohen tek secili STB, por krkon q t jen
n dispozicion dy versione t secils rrjedh. Rrjedhat me rezolucion t vogl mund t
prdoren gjithashtu pr aplikacionet PIP (Picture In Picture).

2.3.5. Toleranca n gabime (error tolerance)

Nj prfitim i madh i nj kornize I sht sepse lejon nj STB t zhduk do shenj t

kornizave paraprake. Kjo dallon nga kornizat P dhe B, t cilat krkojn q STB ti ruaj
kopjet e kornizave pasuese. far do t ndodhte nse nj nga kornizat pasuese n mes t
nj GOP-i ka nj gabim? Ky gabim mund t qndroj n STB pr nj koh t caktuar,
derisa korniza e ardhshme I t arrij. Sapo arrin korniza e ardhshme I, gabimi mund t
largohet.

2.3.6. Teknologjia MPEG (Moving Pictures Expert Group)

Grupi MPEG sht nj komitet punues q paracakton dhe zhvillon standarde industriale
pr sistemet video dixhitale. Kto standarde specifikojn kompresimin dhe
dekompresimin e t dhnave dhe procesin e shprndarjes s tyre n sistemet transmetuese
dixhitale.6 MPEG sht pjes e Organizats ISO. Grupi MPEG ka zhvilluar disa nga
sistemet m t njohura kompresuese t videos n tr botn dhe n baz t ksaj ka marr
emrin MPEG. Ky grup jo vetm q ka zhvilluar standardet kompresuese MPEG-1,

6 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21, 2006)

15
MPEG-2 dhe MPEG-4,7 por gjithashtu ka zhvilluar edhe disa standarde pr kompresimin
e sinjaleve audio. Standardet MPEG kan mundsuar nj numr t madh t shrbimeve
video. Pr shembull, DVD-t e bazuara n MPEG kan zvendsuar kasetat video, si nj
medium i preferuar pr shikimin e filmave n shtpi. Televizioni dixhital, televizioni
dixhital satelitor, televizioni kabllor, IPTV, jan t bazuara n standardet e kompresimit
MPEG.

1. Standardi MPEG-1: MPEG-1 ishte standardi i par i zhvilluar pr kompresimin

e videos. Ishte i parashikuar pr prdorim n video CD-t, q ka pasur nj
popullaritet t madh n multimedia.8 sht me interes t theksohet se MPEG-1
sht prdorur si nj metod pr kompresim t videos pr DVD-t e ndryshme.
Standardet PAL dhe NCTS nuk mund t prdorin kompresimin MPEG-1.
2. Standardi MPEG-2: MPEG-2 sht nj nga standardet m t rndsishme pr
MPEG video. Prdoret n shum aplikacione, duke prfshir televizionin satelitor
dhe at kabllor, si dhe transmetuesit DTV. do dit, mijra or t videos MPEG-2
regjistrohen, procesohen dhe transmetohen nga transmetues t ndryshm n tr
botn. Plus, miliona or t videos MPEG-2 shiten tek operatort e ndryshm.
MPEG-2 prkrah standardet NTSC dhe PAL me rezolucion t plot, si dhe
sinjalet 720 p dhe 1080i HD.9 MPEG-2, gjithashtu mundson multipleksimin e nj
numri t caktuar t rrjedhave video dhe audio. MPEG-2 gjithashtu prkrah
standardin AAC (Advanced Audio Coding).
Shum pajisje MPEG-2, duke prfshir ktu koduesit e sofistikuar MPEG-2 dhe
pajisjet e ndryshme dekoduese, i takojn brezit s tret ose t katrt. Jan me
miliona televizione, STB, pranues dixhital satelitor dhe DVD player-s, t instaluar
n shtpit e prdoruesve q mund ti dekodojn sinjalet MPEG-2. Nj varietet i
gjer i pajisjeve MPEG-2 sht i disponueshm pr funksione t ndryshme si
multipleksimi statistik, konvertimi BR (bit rate converters) etj.

7 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21, 2006)

8 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21, 2006)

9 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21, 2006)

16
 N prgjithsi, MPEG-2 sht i prcaktuar mir dhe sht nj sistem shum i
qendrueshm i kompresimit. MPEG-2 sht nj standard i rndsishm n tr
botn pr transmetimet DTV. Televizionet e reja duhet t jen t pajisura me
dekodert MPEG-2. Kualiteti i audios dhe videos i kompresuar me MPEG-2 nuk
sht kompetitiv pr shpejtsi m t mdha se 2.5 Mpbs, ndaj shumica e
sistemeve IPTV dhe sistemeve tjera video gjithnj e m tepr po prdorin teknika
tjera kompresuese si sht H.264.10
3. Standardet MPEG-4 dhe H.264: MPEG-4 sht nj nga standardet m t reja t
kompresimit t sinjaleve video. MPEG-4 prfshin nj rang t gjer t
teknologjive t reja pr kompresim t videos. Versioni m i avancuar i MPEG-4, i
quajtur AVC ose H.264,11 mundson kodimin e sinjaleve HD me shpejtsin deri
n10 Mbps.12
Para paraqitjes s standardeve H.264, AVC-s, standardi MPEG-4 nuk ka ofruar
ndonj performanc shum t madhe n krahasim me MPEG-2 pr kompresimin e
video sekuencave live, duke prfshir ktu lajmet, argtimin dhe transmetimin e
sportit.
H.264 sht standardi m i ri i MPEG-4 dhe e ka zvendsuar MPEG-2 n
shumicn e aplikacioneve t reja. Kjo pr faktin se H.264 mund t arrij nivelet e
kualitetit sikurse standardi MPEG-2 me vetm gjysmn e bit rate. Natyrisht,
ekziston nj kosto pr kt n terma t fuqis m t madhe procesuese q nevojitet
pr kodim dhe dekodim t sinjaleve.13

10 Heiko Schwarz, Detlev Marpe, Member, IEEE, and Thomas Wiegand, Member, IEEE, Overview of
the Scalable Video Coding Extension of the H.264/AVC Standard IEEE transactions on circuits and
systems for video technology, vol. 17, no. 9, September 2007 1103

11 Marta Mrak, Mislav Grgic, Sonja Grgic, Scalable video coding in network applications, VIPromCom-
2002, 4th EURASIP IEEE Region 8 International symposium on Video/Image Processing and
Multimedia Communications, 16-19 June 2002, Zadar, Croatia

12 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21,
2006)

13 Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte (Paperback - Aug 21,
2006)

17
 N prgjithsi, MPEG-4 sht nj koleksion i fuqishm i teknologjive q ka rritur
shumn e informacionit q mund t transmetohet npr nj kanal t caktuar.
Prmes H.264, sht i mundshm nj kodim m efikas i sinjaleve video. Pr shkak
t ktyre prparsive dhe pr shkak t fuqis m t madhe procesuese q sht n
dispozicion n STB n komjuterat personal, H.264 tani sht nj nga standardet
q prdoret m s shumti pr ofrimin e shrbimeve IPTV.

2.3.7. Kompresimi i imazhit (spatial compression)

Kompresimi i imazhit ka t bj me analizn dhe ngjeshjen e informacionit ose t

dhnave brenda nj kornize t vetme ose t nj seksioni t informats. Nj nga formatet
m t zakonshme t kompresimit t imazhit sht specifikuar nga JPEG (Joint Picture
Experts Group).14 JPEG sht nj komitet punues, q punon me sdandardet e ISO-s me
t vetmin qllim: prcaktimin e standardit pr kompresimin dhe dekompresimin e
imazheve pr prdorim n sistemet kompjuterike. Komiteti JPEG ka prodhuar nj
standard t kompresimit t imazhit q sht n gjendje t reduktoj raportin bit/pixel n
prafrsisht 0.25 bit pr pixel pr kualitet t dobt e deri n 2.5 bit/pixel pr kualitet t
lart. Procesi i kompresimit JPEG fillon me ndarjen e imazhit dixhital n grupe t
blloqeve. Kto blloqe, konvertohen nga domeni i pikselve n domenin frekuencor.

Figura 2.2 tregon procesin bazik q mund t prdoret pr kompresimin JPEG t

imazheve. Ky diagram tregon se kompresimi JPEG merr nj pjes (bllok) t imazhit
dixhital dhe e analizon bllokun e informatave dixhitale n nj sekuenc t komponentve
frekuencore (DCT). Shuma e ktyre komponentve DCT mund t procesohen dhe mund
t mblidhen s bashku pr t riprodhuar bllokun origjinal. 15 Blloku i ri i ktyre
komponentve shndrrohet n sekuenc t t dhnave me an t procesimit zigzag. M
pas bhet kompresimi i t dhnave, s pari duke prdorur RLC (run length coding) pr t

14 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john
wiley & sons, book

15 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john
wiley & sons, book

18
reduktuar modelin e bitve q prsriten dhe pastaj duke e prdorur VLC (variabile
length coding) pr t shndrruar dhe reduktuar sekuencat e t dhnave q prsriten.

Figura 2.2. Procesi i kompresimit JPEG

2.3.8. Kompresimi n koh (time compression)

Kompresimi n koh paraqet kompresimin e informacionit apo t dhnave npr

sekuenca t kornizave. Nj nga format m t zakonshme t kompresimit n koh i
prdorur pr teknologjin dixhitale sht MPEG.16 Kompresimi n koh prfshin
analizn e ndryshimeve q ngjajn ndrmjet imazheve suksesive (t njpasnjshme) n
sekuencn video, kshtu transmetohet vetm diferenca ndrmjet imazheve, n vend q t
transmetohet i tr informacioni pr secilin imazh.

2.3.9. Kompresimi i sinjaleve audio

Sikurse tek kompresimi i videos, MPEG ka nj numr t madh t opsioneve pr

kompresimin e audios. Jan 3 shtresa t MPEG audios, t cilat quhen shtresa I, II dhe III.
Nj standard m i avancuar pr kodimin e audios quhet AAC (Advanced Audio Coding),
q ka dy kategori shum efikase: HE-AAC dhe HE-AACp.17

16 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john
wiley & sons, book

19
Secili nga kto versione mund t punoj me njrn nga llojet e MPEG video
kompresimit, prve MPEG-1 q nuk i prkrah metodat e kompresimit t audio
sinjaleve. Shtresa I e sistemit MPEG audio sht sistemi m i thjesht i kompresimit.
Prdor 384 mostra pr do ekzekutim t kompresimit, q korrespondon me 8 ms t
materialit audio duke prdorur frekuencn e mostrimit 48 kHz. Secili brez procesohet
ndaras dhe pastaj rezultatet kombinohen pr t formuar nj rezultat t vetm n dalje-nj
BR konstant.

2.3.10. Cilsia dhe siguria e videos

Cilsia dhe siguria jan t rndsishme pr sistemet transmetuese t videos. Cilsia sht
nj parakusht pr ti mbajtur prdoruesit t knaqur. Siguria sht e nevojshme pr t
mos lejuar q prdoruesit e pa autorizuar t shikojn kontentin e caktuar dhe pr t
parandaluar kopjet e paautorizuara t kontentit.

Shum faktor ndikojn n cilsin e transmetimit t video sinjaleve dhe kan ndikim t
rndsishm n eksperiencn e pranuesve t videos. Menaxhimi i sistemeve transmetuese
t videos pr ti optimizuar kta faktor do t rezultoj n prdorues shum m t knaqur
nga kto shrbime.

2.3.11. Parimet kryesore t kodimit H.264 SVC

Transmetimi i videos npr rrjetat me paketa konsiderohet si nj problem i kodimit i llojit

burim/kanal, ku nevoja e transmetimit n koh reale, detyrimet (kufizimet) n gjersi t
brezit dhe gabimet prcaktojn parametrat modelues pr sistemet transmetuese t
videos.18

17 Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition, uk, 2010, john
wiley & sons, book

18 Recommendation ITU-R BT.601-5, Studio encoding parameters of digital television for standard 4:3,
and wide-screen 16:9 aspect ratios,Section 11b: digital television, (1982-1986-1990-1992-1994-1995)

20
H.264 AVC kodon video sinjalet n shtresa, duke startuar me shtresn baz, q
prmban nivelin m t ult t rezolucionit (spatially), numrit t kornizave pr sekond
(temporally) dhe perspektivn e kualitetit. Shtresat m t larta mund ta ngrisin kualitetin e
nj rrjedhe duke prdorur ndonjrin ose t gjith parametrat e prmendur. Pr shembull,
shtresa baz e nj rrjedhe mund t kodohet n 15 korniza pr sekond, me rezolucion
320X240, dhe me shpejtsi t t dhnave 300 kbps. Shtresat m t larta mund ta
zgjerojn kt rrjedh n nj video 720p n 3 Mbps t prshtatshme pr STB.19

Krahasuar me qasjet tjera, H.264 SVC20 sht shum efikase, pasi videoja e koduar me
SVC duhet t jet vetm 20% m e madhe sesa madhsia e videos e nevojshme pr t
ofruar kualitetin maksimal.

19 Recommendation ITU-R BT.601-5, Studio encoding parameters of digital television for standard 4:3,
and wide-screen 16:9 aspect ratios,Section 11b: digital television, (1982-1986-1990-1992-1994-1995)

20 Marta Mrak, Mislav Grgic, Sonja Grgic, Scalable video coding in network applications, VIPromCom-
2002, 4th EURASIP IEEE Region 8 International symposium on Video/Image Processing and
Multimedia Communications, 16-19 June 2002, Zadar, Croatia

21
KAPITULLI 3 RRJETET DIXHITALE N SHQIPRI DHE SHPRNDARJA E
TYRE

3.1. Sektori Publik i Audiovizualit

Sektori publik i audiovizualit prfaqsohet nga shoqria RTSH (Radio Televizioni

Shqiptar). Televizioni publik aktualisht transmeton:

1 program kombtar televizioni analog toksor: TVSh;

1 program satelitor;
3 programe rajonale televizioni analog toksor (Shkodr, Kor e Gjirokastr).

Shnim: Ligji nr. 8410 Pr radion dhe televizionin publik e privat n Republikn e
Shqipris prcakton dy programe televizive kombtare pr TV Publik.

Radioja publike prmban:

2 programe kombtare;
3 programe rajonale (Shkodr, Kor e Gjirokastr);
1 program satelitor.

Programet e RTSH-s duhet t mbulojn territorin e banuar nga t paktn 90 % e

shtetasve t Republiks s Shqipris. Brenda 5 vjetsh nga dita e miratimit t ktij ligji,
t paktn njeri nga programet e RTSH-s duhet t mbuloj 99 % t popullsis.

RTSH vazhdon t transmetoj vetm 1 program televiziv kombtar (programi I) t

mbshtetur n transmetues t tekniks analoge duke mbuluar 73.31 % t territorit
shqiptar.

Ndrtimi i rrjetit analog ku do t mbshtetet programi i dyt, i parashikuar nga ligji n

fuqi, sht konsideruar i tejkaluar, n kushtet kur prgatitjet pr fillimin e transmetimeve
numerike jan n prfundim.

Gjndja e Operatorit Publik paraqitet me probleme e vshtirsi, t shkaktuara nga gjendja

e vjetruar e ambienteve teknike, pajisjeve dhe aparaturave, etj. Kjo gjendje ka krijuar
anomali n realizimin e mbulimit cilsor me sinjal t territorit t Republiks. Nj shkak

22
shtes q influencon ne reduktimin e territorit t mbuluar me sinjal sht dhe menyra e
administrimit t prsritsve t komunave q aktualisht jan n varsi t vet komunave.
Kjo arsye, plus mungesa e energjis, ka br q shum zona t largta t mos marrin
sinjalin e RTSH-s pr periudha relativisht t gjata kohe.

Nj problem shum shqetsues vazhdon t prbj stabilizimi i financimit t RTSH.

Prve sigurimit t fondeve nga buxheti i shtetit, nj e ardhur e konsiderueshme do t
mund t sigurohej nse do t prcaktoheshin me drejt mekanizmat e vjeljes nga
prdoruesit (familjare e biznes) t takss vjetore pr televizionin.

Me koh, KKRT ka sugjeruar shqyrtimin e mundsis q, n vend t ndrtimit t rrjetit

analog pr programin e dyt t RTSH, t planifikohet ndrtimi i nj rrjeti numerik, mbi t
cilin do t mbeshteten, programi i par dhe programi i dyt duke krijuar njkohsisht
mundsin e transmetimit t disa programeve tematike.

sht propozuar q shqyrtimi, i shoqruar me nj studim fizibiliteti, t kryhej nga vet

specialistt e RTSH, t mbshtetur edhe n ekspertiz t huaj.

Operatori publik, si rekomandohet gjersisht edhe n direktivat e BE-s, duhet t vihet

n pararoj t numrizimit.

N kt kontekst, KKRT dhe RTSH kan diskutuar gjrsisht iden e fillimit t ndrtimit
t rrjeteve numerike t TVSH, duke filluar nga allotmenti i Tirans, n zbatim t
eksperiencs gjermane t krijimit t ishujve numerike. Pr kt qllim KKRT ka filluar
lirimin e spektrit n malin e Dajtit.21

Ndrtimi i rrjeteve numerike t TVSH do t ndihmoj edhe n konvertimin numerik t

disa operatorve ekzistues analog, t cilt do t specializohen vetm pr prodhimin e
programeve, duke u liruar nga barra e kushtueshme e mirmbajtjes s rrjetit. Mendimi
sht q kjo ide mund t vihet n praktike brenda vitit 2008, me kusht q t sigurohen
fondet prkatse. RTSH tashm disponon nj parashikim buxhetor t ndrtimit t rrjeteve
t saj numerike pr mbulimin e Shqipris i cili mund t detajohet sipas planit t
implementimit, q do t hartohet mbshtetur n iden e msiprme t ishujve numerike.

21 Raporti I KKRT 2012

23
Paraprakisht ekzistojne disa ide pr sigurimin e financimeve pr ndrtimin e rrjeteve
numerike t operatorit publik, prfshir edhe financime t kombinuar me subjekte
private. Formulimi i nj propozimi t sakt pr financimin e ndrtimit t rrjeteve
numerike mbetet t prcaktohet pas konsultimesh edhe me institucione t tjera qeveritare
kompetente, ku do t detajohen fazat e implementimit me fondet prkatse.

Pr vet RTSH ndrtimi i rrjetit numerik n rajonin e Tirans do t liroj kanalet q

aktualisht prdoren pr transmetime analoge q jan:

Transmetuesin n kanalin 11 VHF;

Transmetuesin n kanalin 57 UHF;
Transmetuesin n bandn C.22

q prdoret pr t furnizuar me sinjal primar nj numr prsritsish, duke ln n pun

prkohsisht vetm 1 prej tyre pr transmetimin simulcast t programit t par t RTSH.

3.2. Sektori Privat i Audiovizualit

Radioja:

2 radio kombtare (Top Albania Radio dhe + 2 Radio);

53 radio lokale.

Televizioni:

3 kanale kombtare televizioni t prgjithshme: Klan TV, TV Arbria dhe Top

Channel;
73 kanale rajonale apo lokale televizioni (q mbulojn nga 1 qytet deri n 4
rrethe) nga t cilt 3 kanale lajmesh.

Suportet:

22 Raporti I KKRT 2012

24
Kanalet e televizionit transmetohen n mnyr analoge n bandat e frekuencave herciane,
por edhe mbi suporte t tjera transmetimi: 44 rrjete kabllore dhe 2 rrjete satelitore:
ALSAT dhe VIZION + si dhe programe me pages DIGITAL dhe TRING.23

N peizazhin audiovizual shqiptar mbizotron marrja e sinjaleve televizive nprmjet

sistemeve t transmetimit toksore (vlersohet mbi 90%). Sistemet e tjera t marrjes
(sidomos ai me kabll) konsiderohen sisteme plotsues pr te rritur llojshmrin e
programeve t marra.

3.3. Tipi dhe struktura e rrjeteve numerike (dixhitale) sipas planit GEO6

3.3.1. Kapacitetet transmetuese

Plani i Shqiptar i Frekuencave, i miratuar me marrveshjen GE06, parashikon:

7 mbulime kombtare me DVB-T (Televizion numerik toksor) n brezin UHF;

1 mbulim kombtar me DVB-T n brezin VHF;
2 mbulime kombtare me T-DAB (radio numerike) po n brezin VHF.24

Prve mbulimeve kombtare, plani parashikon edhe mbulime lokale:

Suballotmenti i Tirans me 7 mbulime lokale DVB-T n UHF, 1 mbulim n DVB-

T VHF dhe 2 mbulime n T-DAB VHF.
Planifikimi i nj numri frekuencash pr mbulime lokale n disa zona t Shqipris

Figura 3.1. Forma e Allotmenteve

1. Pr DVB-T n UHF: 2. Pr DVB-T n VHF 3. Pr T-DAB

n VHF

23 Raporti I KKRT 2012

24 Raporti I KKRT 2012

25
11 Allotmente 8 Allotmente 2 Allotmente

Figura 3.2. Sub-allotmenti i Tirans pr DVB-T dhe T-DAB

3.3.2. Llojet e operatorve t rrjeteve numerike (dixhitale)

26
N planin numerik t frekuencave madhsia e allotmentit pr banda t ndryshme sht e
ndryshme:

1. Pr DVB-T: N UHF madhsia e allotmentit mund t prafrohet me madhsin e nj

qarku. N kt rast, njsia m e vogl e licencimit (lokale) do t jet n madhsin e
nj qarku. Ktu bn prjashtim zona Tirane Durrs (2 qarqe) q prfshihet n nj
allotment dhe q duhet t licencohet si nj njsi. 25 Pr Tirann, sht parashikuar nj
njsi m e vogel licencimi (qyteti i Tirans) q do t mbulohet nga SFN e
suballotmentit t Tirans (qyteti i Tirans). N VHF madhsia e allotmentit sht m e
madhe. N kt rast jan nj allotment: qarqet Sh + KU, qarqet Tr+ Fr dhe qarqet
VL+Gj. Allotmentet e tjera jan t njejt me allotmentet n UHF.26
2. Pr T-DAB: Vetm n VHF jane parashikuar dy allotmente (Veri dhe Jug). Pr
shfrytzimin efektiv t spektrit, njsia minimale e licencimit duhet t prputhet me
siprfaqen q mbulon nj allotment. Kshtu mund t merret prfitimi maksimal nga
nj rrjet SFN.

3.3.3. Format e transmetimit

1. Digital Terrestrial Television Broadcasting: DVB-T

Projekti i transmetimit t videove dixhitale - Digital Video Broadcasting (DVB) sht nj

industri e udhhequr nga konsorciumi i rreth 250 transmetues, prodhuesit, operatort e
rrjetit, zhvilluesit e programeve, organet rregullatore dhe t tjer n mbi 35 vende t
angazhuar n dezinjimin e standarteve teknike pr shprndarjen globale t televizioneve
dixhitale dhe shrbimeve t t dhnave.

Shrbimet q prdorin standartet DVB jan n dispozicion n do kontinent me m

shum se 600 milion marrs DVB t shprndar. Seksioni botror DVB ofron n do
vend shprndarjen e teknologjis DVB-s pr pasqyrimin e lajmeve dhe historive.

25 Raporti I KKRT 2012

26 Raporti I KKRT 2012

27
DVB-T: DVB-T sht shkurtim pr Digital Video Broadcasting - Terrestrial, ndryshe n
shqip e gjejm me termin: Marrs Dixhital - Toksor; sht standarti i konsorciumit t
mbshtetur n Europ pr transmetimet dixhitale toksore q u botua pr her t par n
vitin 1997 dhe transmetimi i par u b n Britani n vitin 1998 27. Ky sistem transmeton
audio dixhitale t kompresuara, video dixhitale dhe t dhna t tjera n rrjedhn e
transmetimit MPEG, duke prdorur modulet COFDM ose OFDM (Coded Orthogonal
Frequency-Division Multiplexing).

Bazat e DVB-T-s: N vnd q t mbaj t dhna n nj radio frekuenc t vetme,

OFDM punon duke ndar rrjedhn e madhe t t dhnave dixhitale n nj numr t madh
t rrjedhave t ngadalta t t dhnave, secila prej tyre modulon n mnyr dixhitale nj
set me frekuenca n nj hapsir t afrt modulare. N rastin e DVB-T, kemi dy zgjedhje
pr numrin e transportuesve sipas mnyrs 2K apo 8K. Kto jan n fakt transportuesit
1,705 ose 6,817, ndryshe 4 kHz ose 1 kHz ve e ve.

DVB-T ofron tre skema t ndryshme modulimi (QPSK, 16QAM, 64QAM).

DVB-T sht miratuar ose propozuar pr transmetim dixhital nga shum vende, duke
prdorur kryesisht kanalet VHF 7 MHz dhe UHF 8 MHz.

Standarti DVB-T sht publikuar si EN 300 744, si struktur e bazuar n frame, kodim i
kanaleve dhe modulim pr televizionet dixhitale toksore. Kto jan n dispozicion n
faqen e internetit ETSI, si sht ETSI TS 101 154, specifikimet pr prdorimin e
kodimit audio dhe video n aplikacionet e transmetimit bazuar n rrjedhn e transmetimit
MPEG-2, e cila jep detaje pr prdorimin e DVB-s t burimit t kodimit MPEG-2 dhe s
fundmi H.264 / MPEG-4 AVC ashtu sikurse dhe sistemet e enkriptimit audio.

DVB-T si nj transmetim dixhital pron t dhna n seri t blloqeve t fshehura nn

normn e simboleve. DVB-T sht nj teknik transmetimi COFDM q prfshin
prdorimin e intervaleve. Kjo i lejon marrsit t prballoj situatat me shum
rrugkalime. Brenda nj zone gjeografike, DVB-T i lejon operimin vetm t nj rrjeti
frekuencash (SFN), kur dy ose m shum transmetues mbajn t njjtat t dhna dhe
27 DigiTV, "ASSESSMENT OF THE TECHNICAL FRAMEWORK PART A", Version R-1.1; Date:
6.3.2012. Fq, 5.

28
veprojn n t njjtn frekuenc. N raste t tilla sinjale nga do transmetues n SFN
duhet t ken n sinkron kohn dhe linjn, referuar GPS pr do transmetues.

Nj prshkrim t sakt teknik t DVB-T-s mund ta shohim n figurn e mposhtme:

Figura 3.3. Nj prshkrim teknik i DVB-T-s

Burimi: SEE Digi.TV

Kodi burim dhe multiplexi MPEG-2 (MUX): video t kompresuara, audio t

kompresuara, dhe rrjedhjet e t dhnave jan konvertuar n MPEG-PSs. Nj ose m
shum MPEG-PSs jan bashkuar n nj rrjedh n transportimin MPEG (MPEG-TS); ky
sht sistemi i rrjedhjeve t bazs dixhitale q sht duke u transmetuar dhe marr nga
seti i TV-s ose TOP BOXI (STB).28

Bitrated e lejuara pr transportin e t dhnave varet n numrin e kodimit dhe parametrat e

modelimit: ajo mund t prllogaritet nga 5,0 deri 32,0 Mbit/s.

28 DigiTV, "ASSESSMENT OF THE TECHNICAL FRAMEWORK PART A", Version R-1.1; Date:
6.3.2012. Fq, 6.

29
Splitter: mund t transmetohen dy tipe t ndryshme MPEG-TSs n t njjtn kohe, duke
prdorur nj teknike t quajtur Hierarkia e transmetimit (Hierarchial Transmission) 29. Ajo
mund t prdor pr t transmetuar, pr shembull nj sinjal standart definition SDTV dhe
nj sinjal High definition HDTV. Tek marrsi varsisht nga cilsia e sinjalit t marr,
STB-ja do t jet n gjndje t dekodoj rrejdhsin HDTV ose, nse fuqia e sinjalit
mungon, ajo mund t ndrrohet me nj SDTV n kt mnyr, t gjith marrsit q jan
n afrsi me faqen e transmetimit mund te mbrthejn nj sinjal HDTV, ndrkoh q t
gjith t tjert edhe m i shpejti, mund t jen n gjendje pr t marr dhe dekoduar nj
sinjal SDTV.

Adoptimi i MUX dhe shprdarja e energjis: MPEG-TS sht identifikuar si nj

sekuenc e pakets s t dhnave, e nj gjatsie (188 byte). Me nj teknike t quajtur
shprdorimi i enegjis, sekuenca e bitit sht e palidhshme.

External encoder (Encoder i jashtm): nj korrektim i gabimeve n nivelin e par

aplikohet n transetimin e t dhnave, nprmjet prdorimit t nj kodi bllok, RS (204,
188) duke i lejuar korrektimin e maksimumi 8 bitesh t gabuara pr do paket 188
biteshe.

External interleaver: ky prdoret pr ri-regullimin e sekuencave t transmetimit t t

dhnave, n mnyr t till q t bhet m efektiv pr nj sekuenc m t gjat gabimesh.

Internal encoder (Encode i brendshm): sekuenca e t dhnave t nivelit t dyt jepet

nga nj kod konvencional, i cili njihet ndryshe si menyja 55 B-FEC (Forard Error
Connection). Ekzistojne 5 nivele kodimi: 1/2, 2/3, 3/4, 4/5, 5/6, 7/830.

Internal Interleaver: sekuenca e t dhnave ri-rregullohet, me synimin e reduktimit t

influencs s gabimeve. Kt her nj bllok teknikash t ndrmjetme adoptohen me nj
skeme vleresimi t rastsishme kjo bhet nga dy procese ndrmjetsimi, njri q operon
n bite dhe tjetri n grup bitesh.

29 Ibid. Fq, 7.

30 DigiTV, "ASSESSMENT OF THE TECHNICAL FRAMEWORK PART A", Version R-1.1; Date:
6.3.2012. Fq, 7.

30
Mapper: sekuenca dixhitale e biteve hartohet n nj sekuence t moduluar n baz t
simboleve komplekse. Kemi tre skema modulimi: QPSK, 16 QAM, 64 QAM.

Frame adaptation (Adoptimi i frameve): simbolet konkrete grupohen n blloqe me nj

gjatsi konstante (1512, 3024, ose 6048 simbole pr bllok). Nj frame me 68 blloqe t
gjata gjenerohet dhe ndrtohet nj superframe me 4 frame31.

Pilot dhe TPS signals: n mnyr q t thjeshtsojm marrjen e signaleve q do t

transmetohet n nj kanal radio toksor, sinjale shtese do t futen n do bllok. Sinjalet
pilote prdoren gjat sinkronizimit dhe fazs s barazimit, ndrkoh q sinjalet TPS
(Transmission Parameters Signalling) drgojn parametrat e nj sinjali transmetimi dhe t
identifikoj njkosisht qelizn e transmetimit. Marrsi duhet t jet n gjendje t
sinkronizoj, barazoj, dhe dekodoj sinjalet pr t fituar akses ndaj informacionit t
mbajtur nga pilott TPS32. Kshtu, marrsi duhet t ket ket informacion paraprak, dhe
t dhena TPS t prdoren vetm n raste t veanta, t tilla si ndryshimi i parametrave, ri-
sinkronizimi etj.

2. Digital Terrestrial Television Broadcasting: DVB-T2

DVB-T2: sht shkurtimi pr Digital Video Broadcasting - gjenerata e dyt toksore; ajo
sht zgjerim i standartit televiziv DVB-T, lshuar nga konsorciumi DVB, hartuar pr
transmetimet dixhitale toksore televizive.

Ky sistem transporton audio dixhitale t kompresuara, video dhe t dhna t tjera n

"Physical Layer Pipes": PLP, duke prdorur modulimin OFDM me nj kanal kodimi t
bashkuar. Nj shkall m e lart bit rate, n krahasim me versionin paraardhs e bn at
nj sistem t prshtatshm pr t transmetuar sinjalet HDTV n kanalet e transmetimit
toksore.

Disa specifikime: Drafti i standartit DVB-T2 sht ratifikuar nga Bordi Drejtues DVB
me 26 qershor 2008, dhe sht publikuar n faqen DVB si standarti DVB-T2. Ai i sht

31 Ibid.

32 Ibid.

31
dorzuar Insitutit Evropian pr Standarde (ETSI) nga DVB.org me 20 qershor, 2008 dhe
u miratua me 9 shtator, 2009. Ky proces kaloi npr disa faza, por n tekst jan sqaruar
vetm ndryshimet. Duke qen se specifikimet teknike t shtress fizike ishin t plota, nuk
jan br ndryshime t tjera.

Karakteristikat e standartit: modulimi COFDM me yllsin QPSK, 16-QAM, 64-

QAM, ose 256-QAM. Mnyrat OFDM jan 1k, 2k, 4k, 8m, 16k dhe 32m, ku gjatsia
simbolike pr 32k sht 4ms. Indervalet e kalimit jan 1/128, 1/32, 1/16, 19/256, 1/8,
19/128 dhe 1/4 (pr mnyrn 32k maksimumi sht 1/8).33

33 DigiTV, "ASSESSMENT OF THE TECHNICAL FRAMEWORK PART A", Version R-1.1; Date:
6.3.2012. Fq, 11.

32
PRFUNDIME

N kt punim jepen karakteristikat kryesore t sinjaleve video. Pa nj prshkrim t

detajuar t sinjaleve video nuk mund t bhet analiza e ofrimit t shrbimeve video IPTV.
Fillimisht jan diskutuar konceptet dhe formatet e sinjaleve video, duke prfshir ktu
standardet SD dhe HD, gjithashtu nj rndsi e veant i sht kushtuar edhe strukturs
GOP si dhe ndikimit t madhsis s GOP-it n kualitetin e shrbimeve video. Jan
shpjeguar n detaje karakteristikat dhe rndsia e teknikave MPEG n shfrytzimin e
gjersis s brezit. Gjithashtu, jan deshifruar edhe disa nga llojet kryesore t kodimit t
sinjaleve video si sht MPEG-4, H.264 dhe SVC.

N kapitullin e tret, kam arritur t nxjerr t dhna mbi transmetimet numerike dhe
analoge n Shpipri ku vum re q n masn 90 % kemi t bjm me transmetime
toksore dhe n pjesn tjetr me kabllor, q jan m tepr linja plotsuese.

N Shqipri aktualisht kemi transmetime televizive analoge dhe dixhitale dhe pritet q n
vitin e ardhshm do gj t ndryshoj, t gjith transmetimet televizive lokale dhe
kombtare do t kthehen n sinjale numerike dixhitale, duke u bazuar mbi strukturn
GEO6.

33
LITERATURA

1. Iain E. Richardson the H.264 advanced video compression standard, second edition,
uk, 2010, john wiley & sons, book
2. Recommendation ITU-R BT.601-5, Studio encoding parameters of digital television
for standard 4:3, and wide-screen 16:9 aspect ratios,Section 11b: digital television,
(1982-1986-1990-1992-1994-1995)
3. Introduction to MPEG; MPEG-1, MPEG-2 and MPEG-4 by Lawrence Harte
(Paperback - Aug 21, 2006)
4. Heiko Schwarz, Detlev Marpe, Member, IEEE, and Thomas Wiegand, Member, IEEE,
Overview of the Scalable Video Coding Extension of the H.264/AVC Standard
IEEE transactions on circuits and systems for video technology, vol. 17, no. 9,
September 2007 1103
5. Marta Mrak, Mislav Grgic, Sonja Grgic, Scalable video coding in network
applications, VIPromCom-2002, 4th EURASIP IEEE Region 8 International
symposium on Video/Image Processing and Multimedia Communications, 16-19 June
2002, Zadar, Croatia
6. Susie Wee, Michale O Polley, William F. Schreiber A generalized framework for
scalable video coding, Cambridge, Massachusetts 02139 USA, Published in
Multimedia Communication and video coding, 1996.

34