REPUBLIKA E SHQIPRIS KOMITETI AD HOC Sekretariati Teknik

STRATEGJIA
E KALIMIT NGA TRANSMETIMET ANALOGE N TRANSMETIMET NUMERIKE
Tiran, 2012

Faqe 1 nga 84

PERMBAJTJA
HYRJE PERKUFIZIMET

I - GJENDJA EKZISTUESE E TRANSMETIMEVE NUMERIKE 1.1. Plani i frekuencave pr transmetime numerike i Shqipris 1.2. Kapacitetet transmetuese q krijohen nga implementimi i Planit t Frekuencave pr Transmetime Numerike 1.3. Operatort analoge q mbshteten n platforma numerike 1.4. Transmetimet analoge toksore ekzistuese sipas allotmenteve II. DIGJITALIZIMI 2.1 Objektivat e kalimit t plot n transmetimet numerike 2.1.1 Objektivat kryesore 2.1.2 Objektivi imediat 2.1.3 Objektivi i mbulimit 2.2 Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor t transmetuesit publik. 2.3 Digjitalizimi i rrjeteve t operatorve privat kombtar. 2.4 Digjitalizimi i rrjeteve t operatorve privat vendor. 2.5 Shfrytzimi i kapaciteteve t Planit Numerik 2.6 Karakteristikat teknike 2.6.1 Tipet e rrjeteve 2.6.2 Sistemi i transmetimit 2.6.3 Standardet e kompresimit 2.6.4 Ndrfaqja e prbashkt 2.6.5 Plani i renditjes 2.7 Mnyra e kalimit n transmetimet trsisht numerike: 2.7.1 Metoda e ishujve numerik 2.7.2 Prdorimi i rrjetit t TVSh pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues 2.7.3 Rendi i ndrtimit t ishujve numerike 2.7.4 Grafiku i ndrtimit t ishujve numerike 2.8 Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve te mbeshtetura ne to 2.8.1 Propozimi pr mnyrat e licencimit t rrjeteve numerike dhe programeve n Shqipri 2.8.2 Licencimi i rrjeteve dhe programeve t operatorit publik 2.8.3 Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve t operatorve privat kombtar q mbshteten n ta. 2.8.4 Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve t operatorve rajonal e vendor (lokal) q mbshteten n ta. 2.9 Programet q mbshteten n rrjetet numerike 2.9.1. Programet e transmetuara hapur (free to air) 2.9.1 Programet me akses t kushtzuar 2.10 Futja e teknologjive e shrbimeve t reja mediatike 2.10.1 Futja e transmetimeve HD n rrjetet numerik toksor 2.10.1 Futja e transmetimeve televizive mobile (DVB-T H) 2.10.2 Futja e shrbimeve t tjera (shrbimet interaktive, etj) 2.11 Strukturat per ndjekjen e procesit t digjitalizimit 2.11.1 Komiteti Ad Hoc dhe sekretariati teknik ndr institucional 2.11.2 Krijimi i Komitetit Nderinstitucional 2.12 Kostot e Digjitalizimit 2.12.1 Ndrtimi i rrjetit/rrjeteve t TVSH

Faqe 2 nga 84

2.13 III .

2.12.1.1 Kostoja e ndrtimit t rrjetit kombtar numerik t Transmetuesit Publik (RTSH) - (MUX 1) 2.12.1.2 Digjitalizimi i rrjetit t TV publik (MUX 1+MUX 2) 2.12.2 Subvencionimi i Dekoderave 2.12.3 Kostot e informimit t publikut pr digjitalizimin 2.12.4 Kostot per aktivitetet e Komitetit Nderinstitucional dhe Sekretariatit Teknik Propozimet pr prmirsimin e kuadrit ligjor

IMPLEMENTIMI I OBJEKTIVIT IMEDIAT 3.1. 3.2 Ndrtimi i rrjetit numerik t operatorit publik Ndrtimi i rrjeteve numerik privat kombtar 3.2.1 MUX 3: Rrjet numerik privat kombtar 3.2.2 MUX 4 : Rrjet privat kombtar 3.2.3 MUX 5 : Rrjet privat kombtar

IV. FUTJA E TEKNOLOGJIVE E SHRBIMEVE T REJA MEDIATIKE (HD TV, DVBT H) OFRIMI I KAPACITETEVE SHTES PR RRITJEN E SHUMLLOJSHMRIS E PLURALIZMIT T PROGRAMEVE 4.1. Zgjerimi i kapaciteteve transmetuese t operatorit publik 4.1.1 MUX 2: Rrjet publik kombtar 4.1.2 Konfiguracioni Ndrtimi i rrjeteve privat locale 4. 2.1 - 11 MUX-e lokale (MUX 6.1 deri n MUX 6.11) 4.2.2 - Konfiguracioni Operatort rajonal 4.3.1 4.3.2 V. Operator rajonal t rrjetit numerik Operator programesh rajonal (Ofrues rajonal i shrbimeve audiovizual)

4.2

4.3.

RENDI I IMPLEMENTIMIT 5.1 Faza I 5.1.1 Ndrtimi i MUX 1 5.1.1.1 Grafiku i ndrtimit 5.1.1.2 Afatet e digjitalizimit 5.1.2. Ndrtimi i MUX 3, MUX 4, MUX 5 (Rrjetet Privat Kombtar) 5.2 Faza II 5.2.1 Ndrtimi i MUX 6.1 deri 6.11 (Rrjetet Lokal) 5.2.2 Ndrtimi i Rrjeteve Rajonal (MUX 8.1 etj) 5.3 Vendimi pr prdorimin e mbulimit reserve DIVIDENTI DIGJITAL 6.1 Shfrytzimi i dividendit digjital pr shrbime t tjera t telekomunikacioneve. PR MBSHTETJEN N RRJETIT

VI.

VII.

PAGESAT E OPERATORVE PRIVAT LOKAL NUMERIK KOMBTAR T TVSH 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Llogaritja e pagess pr mbshtetje n MUX (MPEG 4) Gjendja financiare e disa operatorve televiziv ekzistues Operatore me shpenzime m pak s 4.5 milion Lek n vit Operator me shpenzime deri n dyfishin e 4.5 milion lekve n vit Operatore me shpenzime mbi dyfishin e 4.5 milion lekve n vit

Faqe 3 nga 84

7.6 Klasifikimi i operatorve sipas shpenzimeve vjetore 7.7 Propozime mbi lehtsimin e pagesave pr mbshtetjen e operatorve ekzistues n rrjetin numerik t TVSH. 7.7.1. Pages e diferencuar sipas zons s licencimit 7.7.2. Pages e reduktuar pr vitin e par. 7.7.3. Pages e reduktuar gjat viteve 7.7.4. Subvencione ANEKS 1. Licencimi i platformave numerike Aspekte mbi prmbajtjen E ardhmja Propozimi pr mnyrat e licencimit t rrjeteve she shrbimeve numerike n Shqipri ANEKS 2. A1. DIVIDENDI DIGJITAL

A2.

A3. A4.

ASPEKTE NDERKOMBETARE A1.1 Elemente teknike n lidhje me opsionet e harmonizimit pr Dividendin Dixhital A1.2 CEPT A1.3 ITU APLIKIMET KANDIDATE POTENCIALE A2.1 Fleksibiliteti A2.2 Neutraliteti teknologjik Struktura GE-06 dhe koordinimi jasht kufijve A3.1 Avantazhet e nj rregullimi t preferueshm frekuence t harmonizuar bazuar n FDD Shfrytzimi i dividendit dixhital pr shrbime t tjera t komunikimeve elektronike n Republikn e Shqipris. ASPEKTE MBI TEKNOLOGJINE

ANEKS 3.

Faqe 4 nga 84

Hyrje
Aspekti Ndrkombtar i Kalimit n Sistemin Numerik Nn dritn e zhvillimeve t reja teknologjike, sht konkluduar me koh, q prdorimi efektiv i spektrit t frekuencave dhe realizimi i objektivave politike t do vendi si, zhvillimi i tregut t brendshm, konkurrenca, ndryshimi dhe rritja, nuk mund t arrihen me an t prdorimit t nj spektri t fragmentuar nprmjet teknologjive t vjetra analoge, por duke futur teknologjit e reja numerike, pr vet avantazhet q paraqesin kto teknologji si cilsi m e lart, efektivitet n shfrytzimin e spektrit, etj, q do t shpjegohen n detaje n vijim. Kalimi nga transmetimet analoge n transmetimet numerike sht nj proces global i koordinuar nga Bashkimi Ndrkombtar i Telekomunikacioneve (ITU). Pr rajonin 1 ku Shqipria bn pjes, sipas ndarjes rajonale t ITU-s, afatet pr prfundimin e tij jan prcaktuar nga Marrveshja GE-06. Ky afat eshte 17 qershor 2015. Marrveshja GE-06 sht ratifikuar nga Kuvendi i Republiks s Shqipris me ligjin nr. 9851 dat 26.12.2007 (Fletorja zyrtare nr. 187, dat 24.01.2008, faqe 588). Puna pr futjen e teknologjive t reja numerike (digjitale) n transmetimet televizive evropiane ka filluar prej kohsh. Kshilli i Ministrave i Bashkimit Evropian, miratoi n 20 Nntor 2003 Konkluzionet mbi periudhn transitore nga transmetimet analoge n ato numerike, duke theksuar n mnyr t veant shkalln e ndryshme t zhvillimit, e cila ekziston aktualisht ndrmjet shteteve antare, si dhe faktin q do lloj ndrhyrjeje e politiks pr t realizuar kt tranzicion, do t duhet t realizohet kryesisht n nivel kombtar, duke pasur parasysh nevojn pr mbshtetjen publike pr kt proces. Bazuar n vendimin e Bashkimit Ndrkombtar t Telekomunikacionit (ITU), n vitin 2004, u zhvillua Konferenca Rajonale e Radio-Komunikacionit (RRC-04), agjenda e s cils prfshiu veanrisht shtjet e planifikimit t frekuencave pr DVB-T n t gjitha vendet e Evrops dhe Afriks dhe t nj pjese t madhe t vendeve t Azis. Raundi i dyt i ksaj Konference, e emrtuar si RRC-06, u zhvillua n Maj-Qershor 2006. RRC-06 miratoi Marrveshjen GE-06 Pr planifikimin e shrbimit t transmetimeve numerike toksore n pjes t Rajoneve 1 dhe 3, n bandat e frekuencave 174-230 MHz dhe 470-862 MHz. Pjes e marrveshjes ishte dhe Plani i Frekuencave pr Transmetimet Numerike, ku prfshihej edhe Plani Shqiptar i Frekuencave Numerike. N marrveshje parashikohet viti 2015, si viti i fundit i mbylljes s t gjitha transmetimeve analoge, ka detyron t gjitha shtetet nnshkruese t respektojn afatet e ktij vendimi ndrkombtar. Pr arritjen e marrveshjes GE-06 dhe finalizimin e planit t frekuencave q i bashkngjitet ksaj marrveshjeje, jan organizuar nj numr i madh takimesh koordinuese, bilaterale dhe multilaterale ndrmjet shteteve fqinj, qllimi final i t cilave ishte shfrytzimi i barabart e jo diskriminues i burimeve t kufizuara t spektrit t frekuencave n mnyr q transmetimet Faqe 5 nga 84

numerike t plotsojn krkesat e secilit vend, n sasi e cilsi duke mos shkaktuar interferenca t dmshme n transmetimet e shteteve prkatse. Shtetet antare t Bashkimit Evropian kan prcaktuar objektiva pr kalimin n sistemin numerik dhe lirimin e spektrit t frekuencave. Pr ta nxitur kt kalim, n Maj 2005, Komisioni Evropian miratoi Komunikatn Mbi prshpejtimin e periudhs s tranzicionit nga transmetimet televizive analoge n ato numerike. Ky dokument parashikon q transmetimet televizive analoge, n vendet antare t Bashkimit Evropian, do t mbyllen prfundimisht n periudhn nga 2010 deri n 2012, duke ekzaminuar problemet kryesore t krijuara nga migrimi nga sistemi analog n numerik dhe duke nxjerr n pah avantazhet e shumta q ofrojn transmetimet numerike. Ky dokument shpjegon edhe rrethanat t cilat justifikojn ndrhyrjen e politiks n procesin e kalimit n sistemin numerik. Kjo komunikat i referohet, gjithashtu, nevojs q shtetet antare t krijojn nj mjedis rregullator t qndrueshm, n t ciln inkurajohet investimi dhe ofrohet nj fleksibilitet m i madh n kushtet q shoqrojn kalimin n sistemin numerik. Ajo thekson rndsin q do t kt menaxhimi i spektrit n kalimin n sistemin numerik, duke propozuar, ndrmjet t tjerash, nj koordinim ndrkombtar m t ngusht dhe mekanizma t rinj shprndarjeje dhe caktimi. Ajo i fton vendet antare t sigurojn q ndrhyrjet e politiks t jen transparente, t justifikuara, adekuate, t zbatuara n koh dhe n nj mnyr jo-diskriminuese, duke deklaruar, gjithashtu, q periudha transitore e kalimit nga sistemi analog n at numerik sht nj proces gjithprfshirse me ndikime sociale dhe ekonomike, por q, n t njjtn koh, paraqet nj sfid t madhe pr industrin, prdoruesit dhe strukturat shtetrore. Qytetart evropian, prfshir edhe qytetart shqiptar, duhet t marrin prfitime t drejtprdrejta nga ky proces, n formn e nj aksesi m t shpejt drejt teknologjive t reja dhe mimeve m t ulta pr komunikimet. Ndrkoh q procesi i digjitalizimit do t prek pjesn m t madhe t popullsis shqiptare prmes pasojave t tij t paevitueshme, veanrisht atyre teknike, ekonomike dhe sociale, roli i shtetit n kt proces sht i pazvendsueshm. Pikrisht, pr t prballuar kt sfid, konsiderohet i nevojshm identifikimi dhe zbatimi i hapave dhe masave konkrete q duhet t ndrmerren n kt drejtim. Prvoja e vendeve t tjera, q tashm e kan nisur kt proces, ka treguar m s miri q nj kalim i suksesshm n kt sistem, krkon formulimin e nj strategjie apo dokumenti gjithprfshirs, me qllim q t adresohen n mnyr t duhur sfidat e s tashmes dhe t s ardhmes. Ndrkoh q jo vetm n Evrop, por edhe n rajonin ton ka shtete q e kan prfunduar procesin e digjitalizimit, Shqipria mbetet nga vendet e fundit ku ky proces nuk ka filluar ende n mnyr t organizuar dhe te rregulluar. do vonese e mtejshme rrezikon realizimin e procesit, q prbn nj nga angazhimet ndrkombtare t Shtetit Shqiptar. Realizimi i procesit t kalimit nga transmetimet analoge n ato numerike, sht pjes e detyrimeve dhe n kuadrin e krkesave t BE-s lidhur me aderimin e Shqipris n t.

Faqe 6 nga 84

Qllimi i Dokumentit Qllimi i ktij Dokumenti politikash sht prcaktimi i masave politiko-ekonomike dhe tekniko organizative pr realizimin e kalimit nga transmetimet analoge n numerike, duke synuar zbatimin e tij n mnyr t plot dhe efektive si dhe arritjen e rezultateve sa m pozitive nga ky kalim. Meqense shoqria e sotme mbshtetet n komunikimet e avancuara elektronike, krkesa pr radio-frekuenca sht vazhdimisht n rritje. Spektri i frekuencave sht nj element parsor mbshtets i komunikimeve elektronike, pavarsisht nse ai prfshin telefonin mobile, aksesin pa tel n internet, apo transmetimet radio-televizive. N ditt e sotme, zhvillimet e shpejta teknologjike dhe konvergjenca e komunikimeve elektronike, kapacitetet e medias dhe pajisjet elektronike, jan duke krijuar nj mjedis dinamik n t cilin spektri sht duke u br, gjithnj e m shum, nj burim i kufizuar. Nse menaxhimi i spektrit nuk ecn paralel me kt zhvillim, pra nse metoda tradicionale mbetet e pandryshuar, shoqria jon do t privohet nga gzimi i fryteve t ktij mjedisi t ri dinamik. Ndryshimet e vrullshme t teknologjis n fushn e medias, realiteti aktual i televizionit numerik n Shqipri dhe nevoja pr t prditsuar legjislacionin n fuqi n prputhje me standardet dhe praktikat m t mira evropiane n kt fush, ka shrbyer si nj nxitje e fuqishme pr t ndrmarr hartimin e nj Dokumenti t till, me synimin pr t krijuar nj mjedis dhe vizion afatgjat t qasjeve rregulluese n lidhje me procesin e digjitalizimit. Prmbajtja e Dokumentit Kjo Strategji e kalimit nga sistemi analog n at numerik parashikon objektivat kryesore dhe parimet e kalimit, formulon rolin e shtetit dhe t strukturave prkatse t administrats shtetrore n krijimin e kushteve t kalimit n sistemin numerik, vlersimin e situats ekzistuese teknike dhe ligjore t peizazhit audio-vizual shqiptar si dhe prcakton hapat, procedurat dhe afatet e kalimit brenda dats 17 Qershor 2015. Transmetimet numerike do t rrisin sfern e shrbimeve t ofruara pr publikun, do t zgjerojn sfern e zgjedhjeve t hapura pr prdoruesit dhe do t ofrojn nj akses m t gjer n shrbimet e Shoqris s Informacionit, e cila i bn implikimet/prfshirjet ekonomike dhe sociale t ktij procesi shum t rndsishme. Ky Dokument sht prgatitur bazuar n analizat q i jan br situats aktuale si dhe n praktikat m t mira ndrkombtare n kt fushe, duke marr parasysh interesat e konsumatoreve shqiptar, aspektet financiare t ktij kalimi, aspektet e kapaciteteve t rrjetit, detyrimet e transmetimit si dhe gjendjen apo situatn konkrete t transmetimeve n Shqipri.

Faqe 7 nga 84

Dokumenti merr parasysh prfitimet e kalimit n sistemin numerik si dhe udhzimet, konkluzionet, rekomandimet dhe debatet e ndryshme t zhvilluara n Bashkimin Evropian mbi vlerat dhe prfitimet q ofron kalimi n sistemin numerik. Dokumenti fokusohet, gjithashtu, n prcaktimin e rrugs dhe fazave q do t ndjek kalimi n sistemin numerik, ndrmarrjen e hapave ligjore, institucionale dhe teknike q do ta shoqrojn at si dhe nevojn e bashkpunimit dhe koordinimit me t gjith aktort e prfshir. Prcaktimi i instrumenteve rregullatore, sht nj tjetr element pozitiv i ktij Dokumenti, n mnyr t veant pr sa i prket ndrhyrjeve t politiks publike (p.sh. fushatave informuese pr konsumatort apo prcaktimit t rolit t televizionit publik shqiptar (TVSH) n procesin e digjitalizimit); masave rregullatore apo mekanizmave t realizimit te saj. Realizimi i ktij kalimi, n prputhje me objektivat e prcaktuara n kt Dokument, do t nxis dhe zhvilloj m tej tregun mediatik shqiptar, do t krijoj prfitime t mtejshme pr konsumatort dhe veanrisht pr shtresat n nevoj, do t krijoj mundsin e nj prdorimi m t efektshm t kapaciteteve t rrjeteve si dhe t nj spektri me kapacitet m t madh, veanrisht pr shkak t mbylljes s televizioneve analoge. Zhvillimi i nj Procesi Kshillimi Publik Kalimi n sistemin numerik prbn nj zhvillim shum t rndsishm pr vete operatort dhe pr publikun. Suksesi i tij varet nga aftsia e institucioneve pr ta shoqruar kt lvizje dhe pr t koordinuar aktort e ndryshm t tij. Realizimi me sukses dhe kalimi drejt sistemit t plot digjital, krkon mbi t gjitha bashkpunim. I gjith ky proces i rndsishm, nuk mund t realizohet dot nga nj institucion i vetm, por ai prfshin nj mjedis t gjer partnersh ku prfshihen strukturat shtetrore, legjislative dhe ekzekutive, organizatat jo-qeveritare n fushn e medias, operatort si dhe vet qytetart dhe konsumatort. Pr kt arsye, Kshilli Kombtar i Radios dhe Televizionit ndrmori realizimin e nj kshillimi t gjer publik dhe bashkpunimi me nj numr sa m t gjer t mundshm t aktorve t interesuar duke filluar nga viti 2008. Kjo prqasje kshillimi publik, jo vetm q ishte n linj me praktikn evropiane, por sht gjithashtu e detyrueshme nga dokumentet prkats t politikave t Bashkimit Evropian. Prvoja evropiane tregon q nj tranzicion i harmonizuar drejt transmetimeve digjitale, krkon nj konsensus t gjer ndrmjet aktorve t interesuar, n mnyr t veant n procesin e miratimit t nj strategjie t nj interesi t prgjithshm. N kuadr t zhvillimit t nj kshillimi t gjer publik, Kshilli Kombtar i Radios dhe Televizionit n bashkpunim edhe me partner ndrkombtar, t till si Organizata pr Bashkpunimin dhe Sigurin n Evrop (OSBE), ndrmori nj trsi hapash dhe masash ku prfshihen kshillimi on-line, organizimi i takimeve dhe konferencave t ndryshme, kombtare dhe rajonale, me qllim njohjen m konkrete t operatorve me sfidat e ktij procesi; njhersh, edhe marrja e mendimeve dhe opinioneve t tyre, ka do t mundsonte qartsimin e ideve dhe kristalizimin e objektivave t detajuara, q duhet t realizohen pr zbatimin me sukses t transformimit rrnjsor t peizazhit t mediave elektronike n Shqipri. Faqe 8 nga 84

Dhnia e ideve, opinioneve dhe rekomandimeve t ndryshme nga aktort e interesuar, kryesisht nga operatort radio-televiziv, ka qen nj kontribut dhe ndihm reale n prcaktimin e hapave q duhet t ndjek ky proces. Nprmjet ktij procesi kshillimi jan identifikuar dhe prcaktuar format m optimale t bashkpunimit me operatort, si aktor themelor n kt proces, pr ndrtimin e platformave lokale, rajonale e kombtare, ku do t mbshteten me prioritet programet ekzistuese, dhe pas tyre, programet e reja t prgjithshme apo tematike, sipas krkesave t tregut dhe preferencave t audiencs. Kusht kryesor sht njohja e teknologjis dhe funksionimit t sistemit numerik, shoqruar me investimet dhe kostot prkatse sipas tipit t rrjetit q do t ndrtohet. Kontributet e ofruara nga t gjith aktort e interesuar jan tashm pjes e rndsishme e ktij Dokumenti strategjik pr kalimin n sistemin numerik, duke prfshir dhe eksperiencat e vendeve q jan prpara n kt proces si dhe standardet dhe praktikat m t mira evropian n kt fush. N prfundim: 1. Realizimi i kalimit nga transmetimet analoge n ato numerike sht nj proces me rndsi kombtare dhe m i rndsishmi i br ndonj her n fushn e transmetimeve radiotelevizive. 2. Nuk mund t lejohet asnj vonese pr fillimin e procesit pr digjitalizimin e transmetimeve t operatoreve televiziv shqiptare (publik e privat), n mnyr q t arrihet realizimi i ktij procesi brenda afatit t fundit t vendosur nga GE 06, Qershor 2015. 3. Koha e mbetur nuk lejon q RTSH dhe operatoret privat q do marrin licencat pr mbulim kombtar, rajonal apo lokal t punojn me plane apo agjenda t ndryshme. Puna pr mbulim t territorit me "ishuj digjital" do t krkoj q t gjith operatoret pa prjashtim t koordinojn realizimin e punimeve n mnyr "sinkrone" pr t qen t gatshm t realizojn "switch over"-in (mbylljen e transmetimeve analoge) n kohn q do t vendosin institucionet e ngarkuar pr kt qellim sipas planit t veprimit bashklidhur ktij dokumenti. 4. Theksojm se, edhe n vitin 2015, pr shkak t konfiguracionit t thyer t terrenit, asnj operator shqiptar nuk do t jet n gjendje t mbuloj me shum se 90-95% t territorit t vendit. Pr pjesn e mbetur do t duhet t parashikohet mbulimi nprmjet satelitit, si sht realizuar edhe n vende t tjera. 5. Pr realizimin me sukses s procesit t kalimit nga transmetimet analoge n ato numerike krkohet angazhimi i Qeverise dhe prdorimi i skemave t ndihms shtetrore.

Faqe 9 nga 84

PERKUFIZIMET 1. Aparat marrs sht bashksia e pajisjeve elektronike, q realizon marrjen dhe shfaqjen e transmetimeve radiotelevizive pr prdoruesit dhe do aparat tjetr apo program i lidhur me t pr kt qllim. Autoritet i Komunikimeve Elektronike e Postare ose AKEP sht autoriteti prgjegjs, rregullator pr komunikimet elektronike, sipas prcaktimeve t Ligjit Nr. 9918 dt. 19.5.2008 Pr komunikimet elektronike n Republikn e Shqipris. Definicion i lart HD High-definition television (or HDTV) sht videoja q ka nj rezolucion thelbsisht m t lart s ai i sistemeve tradicionale televizive (definicion standard TV, ose SDTV, ose SD). HDTV ka nj ose dy milion piksele pr kuadr, pothuaj pes her m shum s SD. Allotment: Zona gjeografike q mbulohet me nj rrjet televiziv numerik me nj frekuenc (SFN-Single Frequency Network). Zon mbulimi me transmetim radioteleviziv sht territori n t cilin, intensiteti i sinjalit prmbush krkesat e e cilsis s marrjes s sinjalit, t prcaktuara n aktet ndrkombtare mbi transmetimet radiotelevizive. Zon licencimi sht territori i mbulimit me shrbim transmetimi radioteleviziv nga nj operator i caktuar, i prcaktuar nga Autoriteti Rregullator n licencn prkatse. Kapacitet transmetues: sht sasia e shrbimeve programor dhe shrbimeve t tjer q mund t mbshteten n nj rrjet numerik. Program televiziv sht trsia e imazheve lvizse, me ose pa z, q prbjn nj element individual brenda nj liste apo katalogu t krijuar nga ofruesi i shrbimit, forma dhe prmbajtja e t cilit jan t krahasueshme me formn dhe prmbajtjen e transmetimit televiziv. Shembujt e programeve prfshijn filma, ngjarje sportive, komedi, dokumentar, pjes teatrale, etj; Program radio sht trsia e mesazheve me z q prbjn nj element individual brenda nj liste apo katalogu t krijuar nga ofruesi i shrbimit, forma dhe prmbajtja e t cilit jan t krahasueshme me formn dhe prmbajtjen e transmetimit radio. Program analog sht programi i mbshtetur n nj rrjet transmetimi analog. Program numerik jan programet e mbshtetura n nj rrjet numerik transmetimi. Mjete toksore pr shprndarjen e nj shrbimi transmetim radioteleviziv jan mjetet pr shprndarjen e nj shrbimi t till nprmjet valve t emetuara nga transmetues t instaluar n tok. Multipleks sht nj pajisje teknike pr konvertimin e sinjaleve analog n sinjale numerik dhe bashkimin e tyre n nj varg (fluks) numerik t dhnash. Platform multipleksi sht infrastruktura teknike pr shprndarjen toksore dhe bashkimin e programeve numerike dhe shrbimeve shtes t prfshira n fluksin numerik t t dhnave. Radio Nj term i prgjithshm i aplikuar pr prdorimin e radiovalve Radio val apo val herciane: Val elektromagnetike me frekuenca m t vogla s 3 000 GHz, t prhapura n hapsir pa udhzues artificial. Faqe 10 nga 84

2.

3.

4. 5.

6. 7. 8.

9.

10. 11. 12.

13. 14.

15. 16.

17. 18.

19.

20.

21.

22. 23.

24. 25. 26.

27.

28. 29. 30. 31. 32.

Frekuenc: Numri i lkundjeve n sekond t valve elektromagnetike. Caktim i frekuencave (i nj radiofrekuence apo Kanali radiofrekuencor): Autorizimi i dhn nga nj autoritet publik pr nj radio stacion pr t prdorur nj radiofrekuenc apo nj kanal radiofrekuencor n kushte t specifikuara. Operatori Multipleks sht personi fizik ose juridik q ofron infrastrukturn teknike pr shprndarjen toksore dhe bashkimin e programeve numerike dhe shrbimeve shtes t prfshira n fluksin numerik t t dhnave. Ofrues Shrbimi Mediatik sht personi fizik ose juridik, q ka prgjegjsin editoriale pr zgjedhjen e prmbajtjes s shrbimeve t transmetimit me z dhe/ose shrbimit t programit me z e figur dhe q vendos mnyrn e organizimit t saj. Rrjet i komunikimeve elektronike jan sistemet e transmetimit dhe, nse ekzistojn, sistemet e komutimit ose rrugzimit dhe burime t tjera, t cilat lejojn prcjelljen e sinjaleve nprmjet prcjellsve, radios, mjeteve optike ose mjeteve t tjera elektromagnetike, duke prfshir rrjetet satelitore, rrjetet fikse (me komutim t qarqeve ose me komutim t paketave, prfshir internetin), rrjetet e lvizshme toksore, sistemet e kabllove elektrike n raste kur ato prdoren, pr transmetimin e sinjaleve, rrjetet e prdorura pr transmetimet radiotelevizive, pavarsisht nga tipi i informacionit t prcjell. Ofrimi i nj shrbimi transmetimi radioteleviziv sht ofrimi i nj programi t strukturuar me qllim transmetimin ose shprndarjen si nj shrbim radioteleviziv. Shrbimet me z dhe me z e figur sipas krkess, jan shrbimet e transmetimit jolinear t ofruara nga ofruesi i shrbimit mediatik n momentin e zgjedhur nga prdoruesi, n baz t krkess s tij mbshtetur n nj katalog programi t ofruar pr kt qllim nga ofruesi i shrbimit mediatik Transmetim pa pages Free on Air sht transmetimi, pr marrjen e t cilit nuk i paguhet tarif subjektit, q e siguron kt shrbim. Shrbim i transmetimit publik prfshin shrbimet pa pages t transmetimit t RTSH-s. Shrbim i transmetimit me z sht nj shrbim transmetimi, i cili prhap, ridrgon ose shprndan lajme, z, shenja ose sinjale, me qllim marrjen e tyre t drejtprdrejt nga publiku i gjer.; Shrbim programi me z e figur sht nj shrbim, i cili prfshin nj trsi programesh me z e figur t do lloji dhe q prhapet, ose shprndahet drejtprsdrejti ose jo pr marrjen nga publiku i gjer. Simulcast : Periudha kohore kur do t lejohet bashkekzistenca e rrjeteve analoge me ato numerike. Mjete toksore pr shprndarjen e nj shrbimi transmetimi radioteleviziv jan mjetet pr shprndarjen e nj shrbimi t till nprmjet valve. Transmetim analog toksor: shprndarja e shrbimit t transmetimit radioteleviziv me mjete analoge. Transmetim numerik toksor: shprndarja e shrbimit t transmetimit radioteleviziv me mjete numerike. Platforme numerike: trsia e mjeteve teknike numerike pr mbshtetjen e shrbimeve t programeve. Faqe 11 nga 84

33. Transmetimi televiziv sht transmetimi linear i nj shrbimi radioteleviziv i siguruar nga ofruesi i shrbimeve mediatike pr shikimin e njkohshm t programeve mbi bazn e nj skeme programesh. 34. Transmetim linear sht ofrimi i shrbimit t programit me z dhe/ose me z e figur pr marrje t njkohshme t tyre nga dgjuesit dhe/ose shikuesit. 35. Transmetim jolinear sht ofrimi i shrbimit t programit me z dhe/ose me z e figur pr marrje sipas krkess individuale dhe n momentin e zgjedhur nga prdoruesit; 36. Shrbime t mbrojtura jan: a. ato shrbime t transmetimit me z dhe/ose figure dhe shrbime t shoqris s informacionit q ofrohen pr qllime fitimi mbi bazn e aksesit t kushtzuar. b. ofrimi i aksesit t kushtzuar pr shrbimet e cituara n shkronjn a t ksaj pike gjithashtu sht nj shrbim i mbrojtur. 37. Akses i kushtzuar sht marrja e masave dhe/ose rregullimeve teknike n mnyr q aksesi n nj form t kuptueshme/te qarte n shrbimet e mbrojtura behet kundrejt nj autorizim individual paraprak. 38. Pajisje e aksesit t kushtzuar sht do pajisje ose program kompiuterik i projektuar ose prshtatur pr dhnien e aksesit n nj shrbim t mbrojtur n nj forme t kuptueshme/te qarte. 39. Shrbim i transmetimit me z sht nj shrbim transmetimi, i cili prhap ose shprndan shenja ose sinjale me z, me qllim marrjen e tyre t drejtprdrejt nga publiku i gjere. 40. Shrbim programi me z e figur sht nj trsi programesh me z e figur t do lloji dhe q prhapet, ose shprndahet drejtprsdrejti ose jo pr marrjen nga publiku i gjer 41. Transmetimi televiziv sht transmetimi linear i nj shrbimi radioteleviziv i siguruar nga ofruesi i shrbimeve mediatike pr shikimin e njkohshm t programeve mbi bazn e nj skeme programesh 42. Transmetuesi publik sht ofruesi publik i shrbimeve mediatike (RTSH) 43. Transmetim satelitor sht shrbimi mediatik i transmetuar nprmjet satelitit 44. Shrbim transmetimi radioteleviziv sht nj shrbim transmetimi, i cili prhap ose shprndan sinjale me figura, me qllim marrjen e tyre t drejtprdrejt nga publiku i gjere. 45. Mbulimsht mbulimi territorit t caktuar me sinjalin e nj transmetuesi 46. Platforme numerike satelitore sht trsia e mjeteve teknike numerike satelitore pr mbshtetjen e shrbimeve t programeve. 47. Head End sht nyja qendrore e nj rrjeti numerik ku instalohet pajisja multipleks 48. Dekoder sht pajisja q konverton sinjalet numerik n sinjale analog, pr tu kapur (marr) nga marrsit e zakonshm analog. 49. Rrjet sht nj trsi stacionesh transmetues q mbulojn m sinjal nj territor t caktuar.

Faqe 12 nga 84

Lista e shkurtimeve 1. ITU (International Telecommunications Telekomunikacioneve Union) Bashkimi Ndrkombtar i

2. GE 06 - Marrveshja Rajonale e Radiokomunikacioneve pr planifikimin e shrbimit t transmetimeve numerike toksore n pjes t Rajoneve 11 dhe 32, n bandat e Frekuencave 174-230 MHz dhe 470-862 MHz, (Gjenev, 15 Maj 16 Qershor 2006) 3. RRC-06 Konferenca Rajonale e Radiokomunikacioneve Qershor 2006) (Gjenev, 15 Maj 16

4. VHF (Very High Frequency) - Frekuencat Shum t Larta (30 300 MHz) 5. UHF (Ultra High Frequency) Frekuencat Ultra t Larta (300 3000 MHz) 6. DVB-T - Digital Video Broadcasting Terrestrial Transmetimi numerik video toksor (DVB-T) sht sistemi n shrbimin toksor, i prcaktuar n Rekomandimin ITU-R BT.1306 t Bashkimit Ndrkombtar t Telekomunikacioneve si Sistemi Numerik B. 7. DVBT 2 - Sistem i transmetimeve numerike toksore DVB-T. i prmirsuar 8. T-DAB sht sistemi n shrbimin toksor, i prcaktuar n Rekomandimin ITU-R BS.1114 t Bashkimit Ndrkombtar t Telekomunikacioneve si Sistemi Numerik A. 9. DVB-H sht sistem transmetimi numerik mobil. 10. MFN (Multi frequency Network) rrjet numerik me shume frekuenca 11. SFN (Single Frequency Network) rrjet numerik me nj frekuenc 12. SFN vendor rrjet numerik me nj frekuenc pr mbulimin e nj allotmenti 13. HD (High-definition television (or HDTV) - sht sinjal video me rezolucion substancialisht m t lart s sinjalet video t sistemeve televizive tradicional. (HDTV ka pes her m shume piksele pr kuadr n krahasim me sistemet tradicionale). 14. SDTV (standard-definicion TV) - sht sinjali video i sistemeve televiziv tradicional 15. MPEG 2 Sistem kompresioni i figurs 16. MPEG 4 Sistem i avancuar i kompresionit t figurs 17. TS (transport stream) - Sinjal q prmban programet televiziv dhe gjith informacionin lidhur me t. 18. LCN (Logical Canal Number) Numri (renditja e programit n buket) 19. OSHM Operator i Shrbimeve Mediatike 20. DD- Digjital Dividenti 21. WRC Konferenca Boterore e Radiokomunikacionit 22. PKF Plani Kombetar i Frekuencave

1 2

Rajon q, sipas prcaktimit t ITU,prfshin kryesisht Europn dhe Afrikn Rajon q, sipas prcaktimit t ITU, prfshin kryesisht vendet e Azis

Faqe 13 nga 84

KALIMI I PLOT N TRANSMETIMET NUMERIKE

I - GJENDJA EKZISTUESE E TRANSMETIMEVE NUMERIKE

1.1

Plani i frekuencave pr transmetime numerike i Shqipris

Plani Shqiptar i Frekuencave, i miratuar me marrveshjen GE06, t ratifikuar nga Kuvendi i Shqipris, parashikon: 7 mbulime kombtare me DVB-T (Televizion numerik toksor) n brezin UHF 1 mbulim kombtar me DVB-T n brezin VHF 2 mbulime kombtare me T-DAB (radio numerike) po n brezin VHF Prve mbulimeve kombtare, plani parashikon edhe mbulime lokale: Suballotmenti i Tirans me 7 mbulime lokale DVB-T n UHF, 1 mbulim n DVB-T VHF dhe 2 mbulime n T-DAB VHF. Planifikimi i nj numri frekuencash pr mbulime lokale n disa zona t Shqipris Forma e Allotmenteve3: 1. Pr DVB-T n UHF: 2. Pr DVB-T n VHF 3. Pr T-DAB n VHF (Radio numerike)

Fig. 1 Format e allotmenteve t Planit Numerik

Allotment: Zona q mbulon nj rrjet transmetimi me disa transmetues. N rastin kur nr i transmetuesave sht 1, allotmenti sht zona q mbulohet nga nj Caktim frekuencor (assignement)
3

Faqe 14 nga 84

1.2

Kapacitetet transmetuese q krijohen nga implementimi i Planit t Frekuencave pr Transmetime Numerike

Tabela e mposhtme (Tab.1) paraqet kapacitetet transmetuese q prfitohen nga plani i frekuencave numerike t Shqipris. N tabel jan paraqitur frekuencat (kanalet) e planifikuara pr mbulimin e secilit allotment. Rreshtat me t njjtn ngjyr paraqesin kombinimet e frekuencave (kanaleve) t allotmenteve pr t ndrtuar nj rrjet numerik MFN me mbulim kombtar. Si shihet nga tabela, ekziston mundsia potenciale pr t ndrtuar gjithsej 8 rrjete numerike me mbulim kombtar. Nga tabela rezulton s me resurset q disponon plani Kombtar i frekuencave numerike, numri i rrjeteve numerike q mund t ndrtohen n territorin e Shqipris, varion nga 112 (nse do t ndrtohen vetm rrjete SFN vendor), n 32 (8 kombtar MFN +24 vendor SFN), nse do t synohej t maksimizohej numri i rrjeteve kombtar. N rastin e dyt disa zona (Shkodr, Lezh, Tiran dhe Vlor) do t privoheshin nga e drejta e ndrtimit t rrjeteve vendor.

Tab. 1 Kapacitetet transmetuese q krijohen nga Planit i Frekuencave numerike t Shqipris

Tabela e mposhtme (Tab.2) paraqet mbulimet shtes t planifikuara pr qytetin e Tirans dhe rrethinat e tij.

Tab.2 Kapacitetet transmetuese q krijohen nga Planit i Frekuencave numerike t Shqipris pr suballotmentin e Tirans

Faqe 15 nga 84

1.3

Operatort analoge q mbshteten n platforma numerike

Transmetuesi publik nuk ka ndrtuar rrjete numerike por programi i tij transmetohet simulcast mbshtetur n rrjetin numerik toksor t Digitalb (i palicencuar). Gjithashtu edhe operatort privat kombtar (KLAN dhe Top Channel) transmetojn n simulcast mbshtetur n rrjetin numerik t Digitalb. Prve ktyre edhe disa operator lokal kan mbshtetur programet e tyre n rrjete numerike, kryesisht t Digitalb-it. Tabela e mposhtme pasqyron gjendjen ekzistuese t transmetimit n simulcast t programeve t operatorve t licencuar si operator analog toksor.
Nr. Operatort Analog TV 1 TVSH 2 TV Klan 3 4 5 6 7 Top Channel TV News 24 TV Ora Vizion + TV Shijak Statusi
Publik Privat Privat Privat Privat Privat

Zona e mbulimit
Kombtar Kombtar Komtar Vendor (Tiran Durrs) Vendor (Tiran Durrs) Vendor (Tiran Durrs)

Platforma
Digitalb Digitalb Digitalb Digitalb Digitalb Tring

Privat Vendor (Tiran Durrs) Digital TV Shijak Tab.3. Operatort q krahas transmetimeve analoge toksore, mbshteten edhe n rrjete n umerike

Shnim: Operatort privat lokal, duke u mbshtetur n platformn numerike toksore t Digitalb, kan zgjeruar zonn e mbulimit prtej zons s tyre t licencimit. Prve rrjeteve numerike toksore, disa operator ekzistues analog, mbshtetin programet e tyre edhe n platforma numerike satelitore:
Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Operatort TV Analog TVSH TV Klan Top Channel TV News 24 TV Ora Vizion + Vizion + TV TNSH TV Tirana TV Alsat TV BBF TV Koha TV Kuksi Statusi
Publik Privat Privat Privat Privat Privat Privat Privat Privat Privat Privat Privat

Zona e mbulimit
Kombtar Kombtar Kombtar Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs) TV Satelitor Vendor (Tiran - Durrs) Vendor (Tiran - Durrs)

Platforma satelirore
Digitalb Digitalb Digitalb Digitalb Digitalb Tring Digitalb Digitalb Digitalb Alsat Digitalb Digitalb

Tab.4

Privat Vendor (Tiran - Durrs) Digitalb Operatort q krahas transmetimeve analoge toksore, mbshteten edhe n platforma satelitore

Shnim: N programet kombtar prfshihen 2 programe t RTSh. Faqe 16 nga 84

Shnim: Operatort privat lokal, duke u mbshtetur n platformat satelitore kan zgjeruar zonn e mbulimit prtej zons s tyre t licencimit. Konkluzion: Prania e programeve t mbshtetura n rrjete numerik (toksor dhe satelitor) ka influencuar n njohjen e prdorimit t pajisjeve t teknologjis numerike nga teleshikuesit n t gjith territorin e Shqipris, faktor q ndikon n uljen e kostove pr informimin e publikut n periudhn e kalimit.

1.4

Transmetimet analoge toksore ekzistuese sipas allotmenteve

Tabela 5 pasqyron gjendjen e rrjeteve analog toksor t licencuar n territorin e Shqipris, t ndar sipas allotmenteve t planit numerik. Kjo tabel sillet pr t llogaritur kapacitetet e rrjeteve numerike, t nevojshme pr t mbshtetur programet analoge ekzistues me cilsi standarde (SDTV). Kjo do t thot q n fazn e par t kalimit, nuk do t aplikohen programe mbshtetur n teknologjin me definicion t lart (HD). Kapacitetet e rrjeteve numerik ndryshojn n funksion t teknologjis (DVBT apo DVBT 2) dhe t standardit t kompresionit t sinjalit (MPEG 2 apo MPEG 4). Tabela e mposhtme (Tab.5), paraqet numrin e nevojshm t rrjeteve numerik pr mbshtetjen e t gjitha programeve analoge ekzistuese mbi kta rrjete numerik sipas standardit t kompresionit q do t prdoret. Si rezulton nga tabela, varianti m optimal q siguron shfrytzimin m efektiv t spektrit, rezulton prdorimi i sistemit MPEG 4.
Zona e licencimit Nr. Allotmenti Progra me gjithsej Rrjete numerik t nevojshm

Deri 1 Deri 4 Perserit Kombetar MPEG 2 MPEG 4 Qark qarqe 2 Rrjete 1 Rrjet Shkodr 7 1 2 4 14 1 1 Rrjet 1 Rrjet Kuks 1 4 5 2 1 Rrjet 1 Rrjet Dibr 2 4 6 3 2 Rrjete 1 Rrjet Lezh 3 5 4 12 4 4 Rrjete 2 Rrjete Tiran 11 16 3 4 34 5 2 Rrjete 1 Rrjet Elbasan 2 7 2 4 15 6 2 Rrjete 1 Rrjet Fier 5 5 1 4 15 7 2 Rrjete 1 Rrjet Berat 4 1 1 4 10 8 2 Rrjete 1 Rrjet Kor 5 1 4 10 9 2 Rrjete 1 Rrjet Gjirokastr 4 2 4 10 10 2 Rrjete 1 Rrjet Vlor 7 2 3 4 16 11 Tab.5 Numri i operatorve analoge toksore ekzistues sipas allotmenteve t planit numerik dhe numri i rrjeteve numerike t nevojshm pr t mbshtetur programet analoge ekzistues sipas allotmenteve t planit numerik

Shnim: N programet kombtar prfshihen 2 programe t RTSh.

Faqe 17 nga 84

II. DIGJITALIZIMI

2.1

Objektivat e kalimit t plot n transmetimet numerike

2.1.1. Objektivat kryesore: Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor n Republikn e Shqipris; Ofrimi i kapaciteteve shtes pr rritjen e shumllojshmris e pluralizmit t programeve; Futja e teknologjive t reja mediatike (HD TV, DVB-T2, DVB- H) shrbimet interaktive, etj; Shfrytzimi i Dividendit Digjital pr shrbime t tjera t telekomunikacioneve.

Mbyllja e transmetimeve analoge, q do t realizohet me prmbushjen e objektivit Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor n Republikn e Shqipris, do t krijoj premisat pr realizimin e objektivave t tjer. Prandaj propozohet q implementimi i rrjeteve numerik n Shqipri t realizohet n dy faza: 1. Faza e par: Realizimi i objektivit imediat: Mbyllje e transmetimeve analoge; 2. Faza e dyt: Ofrimi i kapaciteteve shtes pr rritjen e shumllojshmris e pluralizmit t programeve, Futja e teknologjive e shrbimeve t reja mediatike (HD TV, DVB-H, DVB-T2, shrbimet interaktive, etj) dhe Shfrytzimi i Dividendit Digjital pr shrbime t tjera t telekomunikacioneve 2.1.2 Objektivi imediat Mbyllja e transmetimeve analoge: Ligji Nr.9742, dat 28.5.2007 Pr transmetimet numerike n Republikn e Shqipris, percaktonte si afat brenda 31 Dhjetorit 2012. Ky afat tashm konsiderohet jo real. Afati i percaktuar ne marrveshjen GE- 06, ratifikuar nga Kuvendi Shqipris: brenda dates 17.06.2015.

Pr arritjen e objektivit imediat, krkohet zbatimi i tre komponentve t mposhtm, secili me mision dhe karakteristika t ndryshme: 1. 2. 3. Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor t transmetuesit publik. Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor t operatorve privat kombtar. Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor t operatorve ekzistues lokal.

Digjitalizimi i secilit prej tre komponentve t msiprm krkon prcaktimin e modeleve specifike q marrin parasysh misionin, karakteristikat dhe sidomos mundesite financiare t realizimit.

Faqe 18 nga 84

2.1.3 Objektivi i mbulimit Objektivi minimal i digjitalizimit do t jet realizimi i mbulimit me sinjal t popullsis, t paktn n masn q ky mbulim realizohej me teknologjin analoge nga secili operator. Operatori me mbulim m t madh t territorit sht RTSh, i cili aktualisht mbulon 73%4 t territorit t Shqipris, q i korrespondon rreth 85 % t popullsis. Lidhur me hapat q do ndiqen pr mbulimin me "ishuj digjitale" sht menduar t ndiqet radha q jepet n tabeln nr.10. Mendohet q n vitin e pare t mbulohet nj numr sa m i madh i popullats, t paktn 60% dhe i gjith bregdeti Adriatik. Vitin e dyte t mbulohet i gjith bregdeti Jon dhe nj pjese e rndsishme e zons verilindore, q do oj n nj mbulim t paktn t 80% t popullats s vendit. Pjesa e vitit t trete shnon mbulimin e t paktn 90% t popullsis s Shqipris. Prandaj objektivi i mbulimit t realizuar me an t rrjetit numerik t RTSh n prfundim t fazs s par t digjitalizimit do t jet: Mbulimi i 75 % t territorit dhe 85 % t popullsis. Objektivi i fazs s dyt: Mbulimi i 85 % t territorit dhe mbi 90 % t popullsis

2.2 Digjitalizimi i rrjeteve analog toksor t transmetuesit publik.

Nj numr dokumentesh t Kshillit t Evrops i ngarkojn Televizionit Publik barrn kryesore n procesin e kalimit t plot n transmetimet numerike. Misioni i transmetuesit publik sht tu ofroj prdoruesve n t gjith territorin e vendit, pavarsisht nga vendosja gjeografike, programe informative, didaktike e argtuese t transmetuara hapur (pa pages). N kt mnyr sigurohet q shtresat e gjera t popullsis t marrin nj minimum t caktuar shrbimesh mediatike. (N mbledhjet e sekretariatit teknik, prfaqsuesit e TVSh-s insistuan q edhe operatorit publik ti jepet e drejta t transmetoj programe t kriptuara). Me qllim q televizioni publik ta ruaj misionin e tij t pazvendsueshm edhe n epokn numerike, sht e nevojshme t programohet me prioritet transferimi i programeve t tij n platforma numerike. Financimi i ndrtimit t rrjetit numerik ku do t mbshteten programet e operatorit publik, n kushtet aktuale, prbn nj sfid t vshtir. Vlersohet s ndrtimi i nj rrjeti numerik kombtar do t kushtoj rreth 12-14 milion Euro. Prcaktimi i drejt dhe realist i skems s financimit dhe kohs s kthimit t kapitalit, prbjn element baz pr sigurimin e qendrueshmris s operatorit publik.
4

KKRT-Raporti Vjetor 2010

Faqe 19 nga 84

Kombinimi i ndrtimit t rrjetit t operatorit publik me ndrtimin e rrjeteve t operatorve vendor mund t jet nj rrug q shkurton kostot e prgjithshme t kalimit n numerik dhe ndoshta mund edhe t ul krkesat e vet operatorit publik pr kapacitete transmetues.

2.3. Digjitalizimi i rrjeteve t operatorve privat kombtar.

Transmetimet numerike prbjn nj realitet qysh prej m s 4 vjetsh n Shqipri. Digitalb, Supersport, por edhe TRING, jan t pranishm n pothuaj gjith territorin e vendit, nprmjet programeve t mbshtetura qoft n rrjete numerike toksore, qoft n rrjete satelitore. Kto programe ndiqen me interes nga pjes t konsiderueshme t popullsis, e cila sht ambientuar me disa prej tyre sipas interesave t segmenteve e grupmoshave t ndryshme. Ligji Nr.9742, dat 28.5.2007 Pr transmetimet numerike n Republikn e Shqipris, (Neni 4, pika 1) prcakton: Aplikuesit pr licenc rrjeti, t pajisur ose jo me licenc pr transmetim analog toksor apo satelitor, q dshirojn t ndrtojn nj rrjet numerik, duhet t marrin pjes n procesin e konkurrimit, t shpallur nga KKRT-ja, detajet e t cilit prcaktohen nga KKRT-ja, n prputhje me nj rregullore, q miratohet paraprakisht pr kt qllim. Zbatimi i ktij neni n kushtet aktuale mbart mundsin potenciale t fitimit t gars prej nj subjekti t ndryshm nga operatort ekzistues n treg, duke ven n rrezik investimet e kryera prej tyre n infrastruktur, shrbime e programe. N kto kushte, zgjidhja m e prshtatshme do t ishte licencimi i operatorve ekzistues bazuar n kushtet e vendosura nga ligji dhe rregullave t prcaktuara nga KKRT sipas menyrave te rekomanduara me poshte N praktikat e disa vendeve t BE-se sht prdorur gjersisht beauty contest.Pr shembull, n Franc kanalet kryesor (publik e privat) ekzistues analog (2,3,5, arte, TF1 dhe M6) trajtohen si kanale historik. Pr nxitjen e kalimit n transmetime numerike t ktyre kanaleve historik, Autoritet rregullator audiovizual francez (CSA) u ka dhn t drejtn q prve programit ekzistues, t transmetojn edhe nj program shtes si bonus si dhe u ka zgjatur kohn e autorizimit (licencs). Aktualisht kohzgjatja sht 15 vjet. Pas kalimit n platforma numerike, programet historike kan marr t drejtn t zgjatin kohn e autorizimit edhe 15 vjet t tjera. Sigurisht kto t drejta t operatorve historik jan sanksionuar n legjislacionin prkats. N analogji me kt praktik, edhe n Shqipri mund t prcaktohen operatort historike kombtar si dhe operatoret e pershtatshem qe zoterojne eksperience ne transmetimet numerike dhe besueshmeri q duhen nxitur pr kalimin e shpejt n transmetimet numerike. Ndr kriteret e prcaktimit t kanaleve historik shqiptar mund t jen koha e ekzistencs s programit televiziv, mbulimi i realizuar gjat viteve, cilsia e programeve t transmetuara, audienca, aplikimi i teknologjive t reja, etj. Bazuar n kapacitetet e Planit Kombtar t Transmetimeve Numerike, gjendjen ekzistuese dhe krkesat e tregut, duke llogaritur edhe perspektivn, paraprakisht numri i rrjeteve private kombtare pr fazn e par do t jet 3 (Shih tabeln 6). Faqe 20 nga 84

N licencn q do tu lshohet operatorve privat kombtar duhet t prfshihen edhe kushtet specifike q do t prmbushin pr tu licencuar n kt mnyr. Ndr kushtet kryesore, do t jen edhe kushtet e mposhtme: 1. Operatort ekzistues do t lirojn frekuencat e zna arbitrarisht dhe do t migrojn n frekuencat e prcaktuara n Planin Numerik (GE 06), sipas specifikimeve t KKRT-s, brenda nj kohe t prcaktuar n dokumentin e licencs koh e cila do t jet e harmonizuar me realizimin e ishujve numerik; 2. Secili operator ekzistues do t licencohet pr nj rrjet kombtar numerik. Kjo do t thot q, pr t rritur efektivitetin e shfrytzimit t spektrit, pr t transmetuar pjesn m t madhe t programeve q sot mbshteten n disa rrjete, t aplikohet sistemi i komprimimit MPEG-4, n vend t MPEG-2 q aplikohet sot. Edhe pr kt kalim, n dokumentin e licencs do t vendosen afate t prcaktuara kohore; 3. N kushtet e licencs do t vendosen detyrime pr mbshtetjen e rrjeteve t operatorve lokal (mbshtetje programi apo facility sharing); 4. N licenc do t vendosen kushte pr t siguruar aksesin e barabart, mosdiskriminimin dhe transparencn; 5. N licenc do t vendosen kushte pr standardizimin e sistemeve t aksesit t kufizuar, mbrojtjen nga programet me karakter dmtues pr t miturit, etj; 6. N licenc, gjithashtu do t vendosen kushte pr aplikimin e shrbimeve t reja (DVBH, DVB-T2 HD, etj) dhe interaktive. Licensimi i operatoreve historike kombetare ose te pershtatshem do ti nenshtrohet gares bazuar ne beauty contest. Aplikimi i licencimit n baz t parimit t beauty contest do te marre ne konsiderate projektin e paraqitur nga operatoret e pershtatshem dhe permbushjen e kushteve te mesiperme. Pavarsisht nga mnyra e licencimit, subjekti q do t fitoj t drejtn t ngrej dhe shfrytzoj nj rrjet numerik toksor privat kombtar do t paraqes t gjitha garancit financiar t nevojshme pr sigurimin e ndrtimit t nj rrjeti cilsor me karakteristikat e prcaktuara nga ligji dhe kushtet teknike sipas specifikimeve t KKRT-s. N kt prizm, strategjia synon ne zhvillimin e modeleve qe ofrojne ndrtimin e rrjeteve numerike toksore private kombtare duke synuar minimizimin e kostove financiare. KKRT mbi bazen e vleresimit te zhvillimeve ne tregun e transmetimeve televizive, te percaktoje operatoret historike kombetare si dhe operatoret e pershtatshem qe gezojne kredilibitet, mbi bazen e eksperiences ne zhvillimin e transmetimeve numerike dhe te beje publike kete vleresim. KKRT do te ftoje keta operatore te marrin pjese ne garen per tu pajisur me licensen e transmetimit numerik kundrejt plotesimit te kushteve te percaktuara ne kete dokument dhe ne ligj. Me marrjen e aplikimeve KKRT duhet te vleresoje aplikimet qe cojne ne perdorimin me efektiv te frekuencave sikurse permes aplikimeve te perbashketa. Ne fund te ketij procesi KKRT leshon deri ne tri licenca per ndertimin e rrjeteve kombetare numerike per operatoret private, sipas percaktimit ne tabelen 6. Ne rast te mungeses se interesit nga operatoret hitstorike ose te pershtatshem per tu pajisur me license kombetare, KKRT shikon mundesite e realizimit te objektivit imediat permes Faqe 21 nga 84

shfrytezimit te kapaciteteve te lira te frekuencave sipas perckatimeve ne planin numerik me licensa rajonale duke synuar garantimin e mbulimit maksimal.

2.4. Digjitalizimi i rrjeteve t operatorve privat vendor.

sht evidente q operatort vendor ekzistues, me pak prjashtime, nuk i disponojn mjetet financiare dhe aftsit teknike t nevojshme pr t ndrtuar dhe mirmbajtur rrjetet e transmetimeve numerike toksore. Ata nuk jan t prirur t mbyllin me dshirn e tyre transmetimet analoge brenda vitit 2015, pasi krkojn t nxjerrin prfitimin maksimal nga investimet pr ndrtimin e rrjetit. Nga ana tjetr, kalimi n transmetimet numerike duhet realizuar pa prishur strukturn ekzistuese t tregut mediatik q aktualisht funksionon si treg i programeve t transmetuara hapur (pa pages) dhe q financohet nga reklamat. Ruajtja e strukturs s tregut do t thot q programet ekzistuese analoge q do t mbshteten n platforma numerike do t vazhdojn t transmetohen hapur (pa pages) dhe do t vazhdojn t financohen nga tregu i reklamave. Operatort privat lokal, duke qen m pran komuniteteve lokal, prfaqsojn vlera t pluralizmit t mendimeve, programeve, minoriteteve, etj, vlera q duhen ruajtur e promovuar. Krijimi i mundsive pr mbshtetjen e programeve t tyre n platforma numerike pa sforcime t fuqishme ekonomike, i shrben edhe ruajtjes s strukturs ekzistuese t tregut, ku prdoruesit jan msuar t marrin disa programe hapur (pa pages). N krkim t rrugve pr realizimin e objektivit t kalimit t plot e me kosto sa m t ult financiare e shoqrore n transmetimet numerike, nga KKRT jan studiuar disa mundsi. Kombinimi i ndrtimit t rrjetit t operatorit publik me ndrtimin e rrjeteve t operatorve vendor mund t jet nj rrug q do t shkurtoj kostot e prgjithshme t kalimit n numerik. Kjo do t siguroj mbshtetjen e t gjith operatorve ekzistues lokal n platformn numerike t transmetuesit publik, duke i ln ktij t fundit nj numr minimal programesh pr t plotsuar misionin e vet. N kt rast, procesi i transferimit t programeve analoge ekzistuese konsiderohet i shkputur nga procesi i licencimit t rrjeteve t reja t transmetimeve numerike toksore lokale, i cili mund t realizohet n nj faz t dyt, pas prfundimit t prmbushjes s objektivit kryesor, q sht mbyllja e transmetimeve analoge. Zgjidhja e prshkruar m sipr nuk prjashton zgjidhje t tjera. Pr t nxitur dhe prshpejtuar procesin e digjitalizimit, operatorve privat lokal do tu paraqiten alternativat e mposhtme: 1. 2. Mbshtetje n rrjetin e operatorit publik; Financimi i prbashkt prej operatorve ekzistues n prbrje t nj allotmenti pr ndrtimin e rrjetit numerik dhe shfrytzimin e prbashkt t kapaciteteve t lira t tij (krkohet mbshtetja ligjore). Organizimi i gars pr ndrtimin e rrjetit numerik lokal.

3.

Alternativa 3 do t aplikohet n rast se dshtojn alternativat 1 dhe 2.

Faqe 22 nga 84

2.5.

Shfrytzimi i kapaciteteve t Planit Numerik

Gjate procesit t konsultimit, te dokumentit te strategjise u kerkua mendim pr shfrytzimin e mbulimeve kombtare t Planit sipas tabels s mposhtme:
Numri i mbulimeve t planit kombtar t shfrytzuara 2 3 0.3 0.7 1 1 8 Qyteti i Tirans dhe rrethinat 1 Numri i rrjeteve q mund t krijohen 2 3 1 4 11 1 22 7

Nr.

Klasifikimi Operatori Publik Kombtar Operator Kombtar Privat Operator Rajonal 1 Operator rajonal 2 Operator Vendor Rezerv Mbulime Kombtare gjithsej Operator t qytetit t Tirans

Zona e mbulimit Territori i Republiks Territori i Republiks Tiran-Durrs - Fier 2 qarqe 1 Qark Territori i Republiks

Tipi i rrjetit

1 2 3 4 5

11 SFN 11 SFN SFN 2 SFN SFN 11 SFN SFN+MFN SFN

Tab.6 Shfrytzimi i mbulimeve kombtare t Planit t Frekuencave numerike t Shqipris

Ne kete percaktim njri prej mbulimeve kombtar (11 allotmente) parashikohej pr tu prcaktuar n t ardhmen n varsi t nevojave q mund t paraqiten si dhe pr aplikimin e teknologjive t reja. Pas konsultimit dhe diskutimit me grupe te ndryshme te interesit si dhe bazuar ne rekomandimet e Bashkimit Nderkombetar te Telekomunikacioneve (ITU), aktet finale te WRC-2007 dhe aktet finale te WRC-2012, zhvillimet ne tregun europian ky dokument percakton q tabela e msiprme t ndryshoj, duke ln dy mbulime kombtare pr tu prcaktuar n t ardhmen .. Shfrytzimi i nj mbulimi pr operatort rajonal do t shqyrtohet m von . N kt mnyr tabela e shfrytzimit merr formn e mposhtme:
Numri i mbulimeve t planit kombtar t shfrytzuara 2 3 1 2 8 Qyteti i Tirans dhe rrethinat 1 Numri i rrjeteve q mund t krijohen 2 35 11 2 22 7

Nr.

Klasifikimi Operatori Publik Kombtar Operator Kombtar Privat Operator Vendor Rezerv Mbulime Kombtare gjithsej Operator t qytetit t Tirans

Zona e mbulimit Territori i Republiks Territori i Republiks 1 Qark Territori i Republiks

Tipi i rrjetit

1 2 3 5

11 SFN 11 SFN SFN 11 SFN SFN+MFN SFN

Tab.7 Shfrytzimi i mbulimeve kombtare t Planit t Frekuencave numerike t Shqipris, i ndryshuar

Ne varesi te zhvillimeve sipas seksionit 2.2, kapacitetet e lira ne perfundim te procesit te licensimit mund te shfrytezohet per ndertimin e rrjeteve rajonale.

Faqe 23 nga 84

2.6 Karakteristikat teknike

2.6.1 Tipet e rrjeteve Si paraqitet n pikn 1.1, plani kombtar i frekuencave parashikon ndarjen e territorit t Shqipris n 11 allotmente. Pr shfrytzimin optimal t kapaciteteve t krijuara nga plani kombtar i frekuencave, propozohet q secili allotment i planifikuar, t mbulohet nga nj rrjet me frekuenc t vetme (SFN- Single Frequency Network). Pr krijimin e mbulimeve m t mdha s nj allotment, do t kombinohen dy ose m shum SFN. Pr krijimin e nj rrjeti kombtar, krkohet kombinimi i SFN-ve t 11 allotmenteve, pra do t krijohet nj rrjet MFN (Multi Frequency Network), pra tipi i rrjetit do t jet 11 SFN. Mundsia e ndrtimit t nj SFN-je konsiderohet si nj nga tiparet prcaktuese t transmetimit digjital. Kjo lejon nj rritje t ndjeshme n eficencn e spektrit. Nj nga shtjet kryesore n lidhje me SFN-t sht krkesa pr sinkronizim t shprndarsve edhe nse ndodhen larg njri tjetrit. Nga ana tjetr, SFN-t japin avantazhin q zgjerimi i rrjetit dhe shtimi i transmetuesve shtes (gap-fillers) mund t bhet pa riplanifikim. Parimi baz i Planit t Gjenevs sht q subjektet e regjistruara t mbrohen dhe q do aktivizim i ri t prputhet me subjektet e regjistruara n plan. Kur nj krkes e re koordinimi konkludohet pozitivisht, subjekti i koordinuar bhet pjes e Planit me t njjta t drejta. N rast krkese t re koordinimi, nse nuk arrihet nj marrveshje midis administratave t interesuara, mosmarrveshja raportohet n Bashkimin Ndrkombtar t Telekomunikimit (ITU), i cili ka pr detyr t asistoj n zgjidhjen e mosmarrveshjeve midis shteteve antare t ITU-s. Kjo do t thot q Marrveshja GE06 mund t akomodoj lehtsisht frekuenca t reja pr do ndarje (allotment), ose edhe transmetues t rinj me kusht q t respektohen disa dispozita. Procedura e sakt pr ndryshime t planeve GE-06 jepet n Nenin 4 t Marrveshjes Gjenev 06. 2.6.2 Sistemi i transmetimit Sistemi i transmetimit DVB-T i prshkruar si Sistemi B n Rekomandimin ITU-R BT.13063.DVB-T eshte pjese e Akteve Final t Konferencs Rajonale t Radiokomunikacioneve pr planifikimin e shrbimit t transmetimeve numerike toksore n pjes t Rajoneve 1 dhe 3, n bandat e frekuencave 174-230 MHz dhe 470-863 MHz) Pika 1.1 e Kapitullit 1 t Aneksit 2 (Elementet dhe kriteret teknike t prdorura n zhvillimin e Planit dhe implementimin e Marrveshjes). Pr t lejuar prdorimin m t mir t burimeve t spektrit, n vitin 2009 konsorciumi DVB nxori kushtet specifike pr teknologjit DVB-T2 si nj zgjerim i standardit ekzistues DVB-T. Nj zgjerim i till rezulton n rritjen me 30-50% t efektshmris s DVB-T2-shit kundrejt DVB-T-s. Pritet q t dy standardet do t bashkekzistojn pr disa vjet. Testimi i specifikave t DVB-T2-shit ka filluar n Mbretrin e Bashkuar dhe Itali. N Qershor 2008, Transmetuesi Publik Britanik (BBC), s bashku me operatort e rrjetit t transmetimit Arqiva dhe National Grid Wireless, kreu transmetimin e par testues t DVB-T2-shit me tre kanale HD t transmetuara n nj multipleks. N Itali, nj operator (Evropa 76) ka nisur s
6

http://www.europa7.it

Faqe 24 nga 84

fundmi operacione tregtare n nj Muks n Gusht t vitit 2010 bazuar n teknologjin DVB T2/MPEG-4. Evropa 7 ka nxjerr nj ofert me pages q bazohet n DVB-T2, duke ofruar tet prmbajtje HD pr prdoruesin e fundit me nj regjistrim mujor ndrmjet 7 dhe 20 Euro pr muaj. Dekoderi q bazohet n teknologji DVB-T2/MPEG-4 shprndahet drejtprdrejt nga Evropa 7 me nj mim rreth 120/130 Euro. N Finland, operatori DNA Oy ka marr nj licenc pr t operuar n dy multiplekse DVB T2. Prezantimi ndodhi koht e fundit pas nj periudhe prove q u krye n qytetin Lahti n Dhjetor t vitit 2009. Disa vende t tjera si Suedia dhe Austria7, kan br njoftimet prkatse ose tashm kan instaluar rrjetet DVB-T2. Nga sa u trajtua m sipr, duke marr parasysh zhvillimet teknologjike, mundesite e perfitimit ekonomik dhe perdorimit me efektiv te spektrit te frekuencave qe ato ofrojne, zhvillimet n vendet e tjera, si dhe lirimin e brezit t DD rekomandohet q Shqipria t kaloj direkt n implementimin e sistemit m t avancuar DVB-T2. Per t gjitha rrjetet e parashikuara nga tabela e msiprme (tabela 7) menyra e marrjes do te percaktohen nga KKRT ne perputhje me standartet teknike te miratuara ne aneksin 2 te Marreveshjes Ge-06.

2.6.3 Standardet e kompresimit N rrjetet numerike toksore q do t ndrtohen n territorin e Republiks s Shqipris do t aplikohet sistemi i kompresionit MPEG-4 H.264 e sisteme t tjer m t avancuar t s ardhmes. Kjo do t lejoj shfrytzimin me efektivitet t spektrit, si dhe programet HD. Duke qen s operatort ekzistues t rrjeteve numerik toksor (t pa licencuar) aplikojn standardin MPEG 2, do t caktohet nj periudh tranzicioni MPEG2/MPEG-4, (jo m shum s 2 vjet). 2.6.4 Ndrfaqja e prbashkt Zhvillimi i televizionit digjital (n frekuenca satelitore, toksore dhe kabll) dhe, mbi t gjitha, hyrja e televizionit me pages dhe platformave me akses t kushtzuar, ka uar n krijimin e nj numri t madh t mjeteve t enkriptimit, t projektuara pr t'i lejuar vetm shikuesin e identifikuar me nj kod t veant enkriptimi, t shoh programin e dshiruar. Problemi me enkriptimin qndron n faktin s do ofrues shrbimi q ofron prmbajtje me an t kanaleve me pages mund t prdor nj kod enkriptimi q sht i ndryshm nga t tjert. Si pasoj, konsumatori q dshiron t shkoj kanale t pranishme n m shum s nj platform, t enkriptuara n mnyr t ndryshme, do t duhet t blej nj dekoder pr secilin sistem enkriptimi. Zgjidhja e ktij problemi qndron n prdorimin e t ashtuquajturs Ndrfaqe e prbashkt, nj standard i prcaktuar q mundson shtimin e nj moduli aksesi t kushtzuar (CAM) n nj marrs DTV, pr tu prshtatur me lloje t ndryshme kriptografimi. Njihet gjithashtu si DVB-CI pr Ndrfaqen e Prbashkt t Transmetimeve me Figur Digjitale. Ndrfaqja lejon transmetuesit t prdorin module q prmbajn zgjidhje nga furnizues t ndryshm n t njjtin sistem
7

http://www.dvb.org/about_dvb/dvb_worldwide

Faqe 25 nga 84

transmetimi, duke rritur kshtu zgjedhjen e tyre pr opsionet kundr pirateris. Sistemi prbehet nga nj host dhe nj modul: host-i : nj pajisje ku moduli/et mund t lidhen; pr shembull, nj marrs/dekodues i integruar (IRD), nj VCR, nj PC. moduli : nj pajisje e vogl, q nuk punon vetm, e dizenjuar pr t kryer detyra t specializuara n lidhje me nj host; pr shembull, nj nnsistem aksesi t kushtzuar, nj modul aplikacioni t guids s nj programi elektronik, ose pr t siguruar burime t nevojshme pr nj aplikacion por q nuk sigurohet direkt nga host-i.

Shembujt e nj host-i jan televizioni digjital ose nj set-top box-i digjital. Standardi normativ DVB-CI EN 50221 i prcaktuar n vitin 1997 nga CENELEC, komiteti Evropian pr Standardizimin Elektroteknik, lejon shum lloj modulesh; Sidoqoft, vetm Moduli i Aksesit t Kushtzuar (CAM) pati popullaritet pr arsye t televizionit me pages. N variantin tipik, host-i drgon nj TS8 (Transport Stream) t enkriptuar MPEG tek CAM-i dhe ky i fundit e kthen TS-n e dekriptuar tek host-i. Zakonisht CAM-i prmban nj lexues t kartave smart. Krijimi i nj standardi t till dhe zbatimi i tij, duke pasur si pasoj detyrimin pr t prfshir nj DVB-CI n t gjith terminalet televizive digjitale9, ka krkuar disa vjet pr Shtetet Antare t BE-s. Prandaj, ky dokument propozon aplikimin e nj standardi t vetm, n mnyr q prodhuesit e dekoderave dhe televizorve t fusin pajisjet e Ndrfaqes s Prbashkt tek hardware-i dhe t shmangin gjenerimin e konflikteve q mund t jen t dmshm pr konsumatort. Prvoja e tregut Italian gjithashtu sugjeron instalimin e detyruar t sintonizuesve digjital tek televizort. N fakt, sipas t dhnave statistikor n kt kuadr, kjo ka stimuluar dhe prshpejtuar procesin e digjitalizimit dhe q nga koha e futjes s detyrimit, numri i marrsve t integruar n televizor sht dyfishuar. 2.6.5 Plani i renditjes Standardi i televizionit digjital ofron nj kanal sinjalizues t quajtur Informacion Shrbimi (DVB-SI). Nj kanal i till sinjalizimi lejon, ndr t tjera, mundsin pr t komunikuar tek pajisjet marrse dhe tek telekomandat numrin e caktuar pr secilin kanal DTT t transmetuar. Marrsit DTT mund t krkojn automatikisht kanalet DTT duke shfrytzuar nj identifikues/fush t veant n TS10 (transport stream) t Muksit, t quajtur Numri Logjik i Kanalit (LCN).
8

Sinjal q prmban programin dhe gjith informacionin lidhur me t. Prhapja e shpejt e televizorve me sintonizues digjital t integruar (iDTVs) mund t lehtsoj detyrn e shndrrimit digjital. Tashm, shum nga prodhuesit e mdhenj elektronik pr konsumatort shesin vetm televizor me sintonizues digjital t integruar, gj q ul numrin e televizorve q duhet t shndrrohen. N Evrop, vetm Franca dhe Italia kan br t detyrueshme sintonizuesit digjital n televizor. Q nga marsi i vitit 2008, shitsit e pakics n Franc kan qen t detyruar t shesin televizor me sintonizues digjital kurse n Itali nj krkes e till ka hyr n fuqi n qershor t vitit 2009. M tej, q nga Dhjetori i vitit 2008, t tr televizort HD -ready t shitura n Franc duhet t prfshijn nj sintonizues digjital dhe nj dekoder HD. Ndrsa nuk ka detyruar instalimin e sintonizuesve digjital, Mbretria e Bashkuar ka prfituar nga vendimi i disa shitsve t mdhenj me pakic pr t mos shitur m televizor analog9. Shtetet e Bashkuara ka kthyer detyrimin pr instalimin e sintonizuesve digjital n themelin e politiks pr kalimin digjital. Q nga marsi i vitit 2007, prodhuesit amerikan kan qen t detyruar t instalojn nj sintonizues digjital n t tr televizort. 10 Sinjal q prmban programin dhe gjith informacionin lidhur me t.
9

Faqe 26 nga 84

Nga pikpamja e operimit, rendi i kanaleve DTT menaxhohet nga operatort e Rrjetit/Muksit t cilt mund t fusin n TS identifikuesin e sakt LCN q korrespondon me numrin e caktuar pr secilin shrbim digjital. Si rezultat, t tr marrsit DTT (me an t software-it t prshtatshm) i lejojn shikuesit kur instalojn marrsin DTT pr her t par t rendisin n mnyr automatike t gjitha programet e marra sipas nj liste t paraprcaktuar (i ashtuquajturi plan i renditjes DTT). Rendi i lists, si dhe formati, jan shum t rndsishm: t gjitha programet duhet t ken numrin e tyre specifik, n 3 shifra (ose 4 shifra, por sistemi me 3 shifra sht prdorur nga pothuajse t tra shtetet e BE-s), dhe transmetuesit n vend duhet t programohen pr t drguar t njjtn list rendore. Zakonisht, grupi i kanaleve 1XX i dedikohet t ashtuquajturave kanale t prgjithshme ose kanale me shum qllime (n mnyr tipike transmetuesi publik dhe ato q nuk karakterizohen nga nj tem specifike); grupi 2XX zakonisht prfshin kanalet e lajmeve (CNN, BBC world etj), grupi 3XX prfshin kanalet e filmave, grupi 4XX prfshin kanalet sportive, grupi 5XX prfshin kanalet lokal e kshtu me radh. Renditja DTT nuk duhet t prcaktohet tek kushtet specifike t marrsit por nprmjet sinjalit q mbart informacionin e renditjes nprmjet nj identifikuesi LCN. Marrsit DTT duhet t jen t aft t njohin numrin e caktuar pr secilin kanal DTT kur kryhet sintonizimi i kanaleve. Nse plani i renditjes nuk prcaktohet nga rregullatori, lindin konflikte n nivel marrjeje ndrmjet kanaleve DTT. Konflikte t tilla rrisin pasigurin dhe n disa shtete kan krijuar hutim dhe kan ngadalsuar zbatimin e procesit t digjitalizimit. Plani i renditjes duhet t prcaktohet bazuar n transparenc dhe jo-diskriminim por gjithashtu duke pasur parasysh zakonet ekzistuese t konsumatorve. Propozohet q formati i Planit Shqiptar t Renditjes (PSR) t jet me 3 shifra dhe t hartohet nga KKRT.

2.7 Mnyra e kalimit n transmetimet trsisht numerike:

Realizimi i objektivit imediat Prdorimi i rrjetit numerik t TVSh pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues dhe implementimi sipas metods s ishujve numerik. 2.7.1 Metoda e ishujve numerik Ndrtimi do t kryhet sipas rendit dhe afateve t prcaktuara allotment pas allotmenti (metoda e ishujve numerik) deri n mbulimin e plot t territorit shqiptar (11 allotmente). Rendi i implementimit t ishujve numerik dhe afatet do t miratohen nga Komiteti Ad Hoc pr Strategjin e kalimit n transmetimet numerike. Me prfundimin e ndrtimit t rrjetit n nj allotment t caktuar, pas nj periudhe t shkurtr prove (1 muaj), transmetimet analoge t operatorit publik dhe operatorve privat lokale q mbulojn zonn e allotmentit prkats, do t mbyllen. Afatet e prcaktuara pr ndrtimin e rrjeteve numerike t RTSH do t jen t njjta me afatet pr ndrtimin e rrjeteve numerik t operatorve numerik privat kombtar, t prcaktuara n kushtet e licencs q do tu lshohet nga KKRT-ja. Faqe 27 nga 84

Pr realizimin e mbylljes s transmetimeve analoge n Zonn Tiran-Durrs, dhe qarkut t Vlors, ku numri i operatorve lokal analog ekzistues e tejkalon kapacitetin e rrjetit numerik t TVSH-s, do t vendosen detyrime (qoft edhe t prkohshme) pr operatort privat kombtar duke prcaktuar nj numr minimal programesh t transmetuar hapur (pa pages pr publikun) pr kt qllim. Kto programe do mbshteten n rrjetet privat me t njjtat kushte (prfshir kushtet ekonomike) si dhe programet q do t mbshteten n rrjetin e operatorit publik. 2.7.2 Prdorimi i rrjetit t TVSh pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues Rrjeti i par numerik kombtar i TVSH-s (MUX 1) n fazn e par do t shrbej si mbshtetje pr t gjitha programet ekzistues lokal q mbshteten n rrjete analoge. Ndrtimi i ktij rrjeti do t realizohet allotment pas allotmenti sipas metods s prshkruar n pikn 5.1 paraardhse. N kt rrjet do t mbshteten t paktn 3 programe kombtare t operatorit publik dhe kundrejt pagess, t gjitha programet private tv lokale ekzistuese t licencuara nga KKRT q prfshin allotmenti i dhn. Do t konsiderohen si ekzistuese t gjitha programet e licencuara deri n fund t vitit 2011. T gjitha programet q do t mbshteten n kt rrjet do t transmetohen hapur (pa pages) pr publikun. Ndrtimi i MUX 2 mund t zbatohet pjesrisht pr rajonin Tiran - Durrs qysh n fazn e par (shih pikn a), pr t plotsuar kapacitetet e MUX 1 pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues. Tabela e mposhtme paraqet shfrytzimin e kapaciteteve t rrjetit t par numerik t televizionit publik q do t shfrytzohen pr mbshtetjen e programeve analog ekzistues lokal s bashku me kapacitetet pr mbshtetjen e programeve kombtare t RTSH dhe t dy operatorve ekzistues analog kombtar.
Rrjete numerik t nevojshm

Zona e licencimit Nr. Allotmenti Deri 1 Qark 7 2 3 11 2 5 4 5 4 7 Deri 4 qarqe 1 1 5 16 7 5 1 1 2 Prsrit 2 3 2 1 1 2 3 Kombtar 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

Progra me gjithsej 14 5 6 12 34 15 15 10 10 10 16

MPEG 4
1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet 2 Rrjete 1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet 1 Rrjet

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Shkodr Kuks Dibr Lezh Tiran Elbasan Fier Berat Kor Gjirokastr Vlor

Tab.8 Mbshtetja e operatorve analog ekzistues n rrjetin e TVSH

Faqe 28 nga 84

Zgjerimi i kapaciteteve transmetuese t operatorit publik (ndrtimi i MUX 2) do t realizohet njkohsisht me ndrtimit t rrjetit t par. Kjo krkon prcaktimin e numrit optimal t programeve q do t konsiderohen t vlefshme pr t prmbushur misionin e operatorit publik. N kt faz do t prcaktohen nevojat pr shrbimet e reja t operatorit publik (HD, shrbimet interaktive, etj). 2.7.3 Rendi i ndrtimit t ishujve numerike Ndrtimi i rrjetit numerik t TV Kombtar, do te behet ne perputhje me planin e veprimit te bashkelidhur ketij dokumenti. Prdorimi i metods s ishujve numerik lejon t planifikohet ndrtimi me faza i kombinuar me mbylljen e transmetimeve analoge. Kjo metod, ka avantazh s racionalizon investimet dhe realizon mbylljen e prshkallzuar t transmetimeve analoge. Mbulimi me sinjal numerik i territorit, n fazn e par t implementimit do t synohet t jet m i madh ose i barabart me mbulimin me sinjal analog nga secili operator ekzistues analog. N fazn e par do t synohet q mbulimi me sinjal numerik t jet mbi 90 % t popullsis 2.7.4 Grafiku i ndrtimit t ishujve numerike Ndrtimi i ishujve numerik do t filloj nga rajoni i Tirans, sipas renditjes s prshkruar n tabeln e mposhtme dhe do t prfundoj 3 vjet nga dita e fillimit. Afati perfundimtar per realizimin e kesaj eshte 17 qershor 2015.

Nr.

Zona Q.Tiran Q.Durrs Qarku i Fierit Qarku i Elbasanit Qarku i Lezhs Qarku i Shkodrs Qarku i Vlors Qarku i Kors Qarku i Beratit Qarku i Dibrs Qarku i Gjirokastrs Qarku i Kuksit Territori i Shqiperise Implementimi n vite Tab.9

Popullsia (%)

Familje

Mbuli mi (% e popull sis) 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85

Implementimi i ishujve digjital Fillimi Muaj Mbarimi Muaj Testimi Muaj Transferi mi Muaj
4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34

Mbyllja e transmet analoge

6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

32.71 11.48 9.99 5 7.82 8.74 8.29 5.47 4.22 3.7 2.58 100

347369 97594 106090 52809 83054 92819 88113 6281 44823 39347 27346 985643

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30

2 5 8 11 14 17 20 23 26 29 32

3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33

2.67

2.75

2.83

3.00

Faqe 29 nga 84

Nr . 1

Zona Q.Tiran Q.Durrs Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Fierit Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Elbasanit Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Lezhs Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Shkodrs Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Vlors Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End

Specifikime t teknike

Shpallja e gares

Shqyrtimi i aplikimeve

Shpallja e fituesit

Implementimi i ishujve digjital Fillimi Mbarimi Testimi Transferimi Muaj Mbyllja e transmet analoge
Prill 2013

Tetor 2012 Tetor 2012

Janar 2013 Janar 2013

Shkurt 2013 Shkurt 2013

Mars 2013 Mars 2013

Tetor 2012 Tetor 2012

Janar 2013 Janar 2013

Shkurt 2013 Shkurt 2013

Mars 2013 Mars 2013

Prill 2013

Qershor 2012

Koriik 2012

Korrik 2013 Korrik 2013

Tetor 2013 Tetor 2013

Nentor 2013 Nentor 2013

Dhjetor 2013 Dhjetor 2013

Janar 2014

Prill 2012

Maj 2012

Mars 2013 Mars 2013

Qershor2013 Qershor2013

Korrik 2013 Korrik 2013

Gusht 2013 Gusht 2013

Shtator 2013

Mars 2013 Mars 2013

Qershor2013 Qershor2013

Korrik 2013 Korrik 2013

Gusht 2013 Gusht 2013

Shtator 2013

Korrik 2013 Korrik 2013

Tetor 2013 Tetor 2013

Nentor 2013 Nentor 2013

Dhjetor 2013 Dhjetor 2013

Janar 2014

Faqe 30 nga 84

Nr.

Zona Qarku i Kors Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Beratit Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Dibrs Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Gjirokastrs Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End Qarku i Kuksit Ndrtimi i SFN Lidhja e studiove t op ekz me Head End

Specifikime t teknike

Shpallja e gares

Shqyrtimi i aplikimeve

Shpallja e fituesit

Implementimi i ishujve digital Fillimi Mbarimi Testimi Transferi mi Muaj

Prill 2013 Prill 2013

Mbyllja e transmet analoge

Qershor 2013

Nentor 2013 Nentor 2013

Shkurt 2013 Shkurt 2013

Mars 2013 Mars 2013

Nentor 2013 Nentor 2013

Shkurt 2013 Shkurt 2013

Mars 2013 Mars 2013

Prill 2013 Prill 2013

Qershor 2013

Korrik2012

prill 2012

Maj 2012

Gusht 2012

Mars 2014 Mars 2014

Qershor 2014 Qershor 2014

Korrik 2014 Korrik 2014

Gusht 2014 Gusht 2014

Shtator 2014

10

Mars 2014 Mars 2014

Qershor 2014 Qershor 2014

Korrik 2014 Korrik 2014

Gusht 2014 Gusht 2014

Shtator 2014

11

Korrik 2014 Korrik 2014

Tetor 2014 Tetor 2014

Nentor 2014 Nentor 2014

Dhjetor 2014 Dhjetor 2014

Janar 2015

Tab.10 Grafiku i ndrtmit t ishujve numerike

Faqe 31 nga 84

Legjende Ndertimi I rrjetit Testimi Transferimi ne rrjetet numerike Mbyllja e transmetimeve analoge

Tab 10.1. Grafiku i ndertimit te ishujve numerike Faqe 32 nga 84

2.8

Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve te mbeshtetura ne to

numerike dhe programeve n

2.8.1 Propozimi pr mnyrat e licencimit t rrjeteve Shqipri

Shqipria ka nj tradit t fort t marrjes s programeve pa pages (free to air) nprmjet transmetimeve analoge toksore, gj e cila influencon n zgjedhjen e modelit t licencimit edhe t transmetimeve numerike. Modeli gatekeeper ku e drejta pr t vendosur mbi prmbajtjen e mbshtetur n platforma numerike i jepet nj entiteti privat konsiderohet jo i prshtatshm pr Shqiprin. N analogji me shum shtete t Evrops edhe n Shqipri propozohet nj sistem licencimi ku rregullatori t mbaj kontrollin mbi prmbajtjen e ofruar duke synuar prmbushjen e misionit publik t mediave elektronike. N funksion t ktij objektivi propozohet t aplikohen llojet e mposhtme t licencave: a) Licenc shrbimi programi audio, pr ofrimin e nj shrbimi programi audio. b) Licenc shrbimi programi audioviziv, pr ofrimin e nj shrbimi programi audioviziv. c) Licenc transmetimi audio. Kjo licenc prbhet nga: i. Licenc shrbimi programi audio sipas piks a, dhe ii. Licenc pr ndrtimin e operimin e rrjetit radio, i cili mund t jet analog ose numerik; d) Licenc transmetimi audiovizive. Kjo licenc prbhet nga: i. Licenc shrbimi programi audioviziv sipas piks b, dhe ii. Licenc pr ndrtimin e operimin e rrjetit televiziv, i cili mund t jet analog ose numerik Nj ndarje e till e licencave krijon fleksibilitet pr tiu prshtatur fardo modeli biznesi n tregun e mediave audiovizuale. Psh, pr transmetimet analoge, propozohet t jepet Licenc transmetimi audio ose audiovizive analoge (pikat c dhe d m sipr). Kjo licenc prfshin licencn pr shrbimin programor dhe licencn pr ndrtimin e operimin e rrjetit analog (1 rrjet - 1 program). Pr transmetimet numerike, propozohet t jepet Licenc transmetimi audio ose audiovizive numerike. Kjo licenc prfshin licencn pr shrbimet programore dhe licencn pr ndrtimin e operimin e rrjetit numerik (1 rrjet shum programe). Pr t shmangur monopolet dhe pr t nxitur pluralizmin, operatort q do t pajisen me Licence transmetimi numerike (audio apo audiovizuale) do t lejohen t shfrytzojn vetm 60 % t kapacitetit t rrjetit t tyre numerik pr t mbshtetur programet e veta. Kapacitetet e lira ata detyrohet tua ofrojn n baz t kritereve t drejta, t barabarta dhe jo diskriminuese, operatorve t tjer q nuk disponojn rrjet t vetin por jan pajisur me licenc shrbimi programi (audio ose audiovizive), sipas pikave a dhe b m sipr. Licencat do t kategorizohen n: a) kombtare, kur mbulohet me sinjal jo m pak s 80 % e territorit t vendit; b) rajonale, pr mbulim deri n 4 qarqe me vazhdimsi gjeografike; dhe c) lokale, pr mbulimin e nj qarku.

Faqe 33 nga 84

Licencat e prmendura shrbimeve t programeve do t jen kombtare, rajonale apo lokale n funksion t kategoris s rrjetit toksor (analog apo numerik) n t cilin do t mbshteten kto shrbime. Pr shrbimet programore q do t mbshteten n rrjete t ndryshme nga rrjetet toksore (analoge apo numerike) pra nuk krkojn shfrytzimin e burimeve t fundme natyrore, propozohet q t jepen pa konkurrim autorizime pr shrbimin e programit audio dhe autorizime pr shrbimin e programit audioviziv. Kto autorizime do t jen: a. Satelitor, kur shrbimi mbshtetet n nj sistem satelitor; b. Kabllor kur shrbimi mbshtetet n nj sistem kabllor. c. Shrbimi on line, kur shrbimi mbshtetet n Internet; d. Shrbimi teknik pr sistemet e aksesit t kushtzuar, e) Ofrues shrbimi, prfshir shrbimin e aksesit t kushtzuar Propozimet e msiprme jan ne harmoni me klasifikimet e licensave ne projekt ligjin e ri t mediave audiovizive t Shqipris. 2.8.2 Licencimi i rrjeteve dhe programeve t operatorit publik Sipas nj praktike t njohur botrore, televizioni publik nuk ka nevoj pr licenc pr ndrtimin e rrjetit/rrjeteve t tij numerik/ dhe programeve q mbshteten n ta. KKRT, bazuar n planin e frekuencave numerike i akordon RTSH caktimet frekuencore pr t ndrtuar deri ne 2 rrjete numerike kombtar. TVSH do t ket t drejtn t mbshtes edhe nga nj program lokal n rrjetin e vet numerik, ose n rrjetet numerike privat lokal n zonat Shkodr, Kor, Gjirokastr dhe Kuks. Programet q vlersohen si programe q prmbushin misionin publik t RTSH, transmetohen hapur (free to air). Kto programe, pas nj konsultimi publik, me propozim t operatorit publik, miratohen nga Autoriteti Kompetent i percaktuar ne ligji. Prve programeve t vlersuara si m sipr, RTSH mund t ofroj edhe programe me akses t kondicionuar pr t konkurruar n tregun mediatik, n prputhje me disponibilitetin e vendeve t lira n platform (rrjet), mundsive financiare dhe pas prfundimit t fazs s par t procesit t digjitalizimit (pas mbylljes s transmetimeve analoge). Programet me akses t kushtezuar nuk prfitojn nga skema publike e financimit t RTSH-s. Financimi i tyre bhet krejtsisht nga reklamat dhe abonentt e shrbimit me akses t kushtzuar. RTSH pas realizimit t nj konsultimi publik, prgatit nj kontrat t shrbimit t transmetimit publik, ku t prcaktoj parimet q zbaton dhe veprimtarit q merr prsipr pr prmbushjen e qllimeve t veta si transmetues publik, t ciln ia paraqet KKRT-s. Kontrata e shrbimit t transmetimit publik duhet t parashikoj ve t tjerash:
a) programet q do t mbshtes n rrjeti/rrjetet e veta numerike, duke ndar qart programet e hapura (free to air) q do t transmetohen n prmbushje t misionit publik dhe programet me akses ts kushtzuar (nse do t ket). b) natyrn dhe numrin e orve t programeve t transmetimit pr t miturit, c) natyrn dhe numrin e orve t programeve t transmetimit pr shkencn dhe teknologjin,

Faqe 34 nga 84

d) numrin e botimeve q duhet t prgatis, botoj dhe shprndaj n prputhje me qllimet e veta si transmetues publik dhe e) prpilimin, publikimin dhe shprndarjen e materialeve t regjistruara me z e figur n prputhje me qllimet e veta si transmetues publik.

KKRT mund t nnshkruaj kontratn e shrbimit t transmetimit publik ose t krkoj rishikimin e saj nga RTSH. N do rast duhet tia paraqes at Komisionit pr Mjetet e Informimit n Kuvend. 2.8.3 Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve t operatorve privat kombtar q mbshteten n ta. Licencimi i rrjeteve numerike t transmetimit do t realizohet sipas percaktimeve te seksionit 2.2 Digjitalizimi rrjeteve te operatoreve private kombetare duke u dhn prioritet ofruesve t prmbajtjes (ofruesve t shrbimeve mediatike). KKRT-ja prcakton procedurat, kriteret, mnyrn dhe formn e prcaktimit t programeve kombtare q do t mbshteten n 3 rrjetet numerike private kombtare. Programet analog kombtar ekzistues do t vazhdojn t transmetohen hapur edhe pasi t mbshteten n platformat numerike. Mbajtsit e licencave kombtare, t transmetimeve numerike audio dhe licencave kombtare numerike t transmetimit audiovizive jan t detyruar tu japin akses n jo me pak s 40 % t kapacitetit t multipleksit t tyre, OSHM-ve q zotrojn licenc shrbimi programi audio dhe ose licenc shrbimi programi audioviziv n kushte t drejta, t arsyeshme dhe jodiskriminuese. Licencimi i rrjeteve t reja, pas realizimit te objektivit imediat do t realizohet bazuar n konkurrimin e kandidaturave, sipas procedurave t prcaktuara n ligj dhe n rregulloren prkatse t KKRT-s. 2.8.4 Licencimi i rrjeteve numerik dhe programeve t operatorve rajonal e vendor (lokal) q mbshteten n ta. N fazn e par t digjitalizimit, operatorve ekzistues t programeve televiziv analog privat do tu ofrohet mbshtetja, kundrejt pagess n rrjetin e par (MUX1) t operatorit publik. Si nje rruge alternative ne fazen e pare, operatorve ekzistues lokal q bjn pjes n nj allotment, mund tu ofrohet pjesmarrja n ndrtimin e rrjetit numerik lokal, duke krijuar nj shoqri t prbashkt. Vleresimi i aplikimeve do te mbeshtetet ne parimin e beauty contest. Mbajtsit e licencave rajonale e lokale t transmetimeve numerike audio dhe licencave kombtare numerike t transmetimit audiovizive jan t detyruar tu japin akses n jo me pak s 40 % t kapacitetit t multipleksit t tyre, OSHM-ve q zotrojn licenc shrbimi programi audio dhe ose licenc shrbimi programi audioviziv n kushte t drejta, t arsyeshme dhe jodiskriminuese. Faqe 35 nga 84

Nse operatort lokal t nj allotmenti dshtojn t arrijn nj marrveshje bashkpunimi brenda nj afati t prcaktuar nga KKRT, kjo e fundit organizon garn pr licencimin e rrjetit numerik dhe programeve t mbshtetura n t allotmentit prkats. Licencimi i rrjeteve numerike rajonal dhe programeve t mbshtetura n to, do t realizohet nprmjet garave q do t organizoj KKRT-ja.

2.9 Programet q mbshteten n rrjetet numerike

2.9.1. Programet e transmetuara hapur (free to air) Transmetim pa pages (hapur) sht transmetimi, pr marrjen e t cilit nuk i paguhet tarif subjektit, q e siguron kt shrbim. T gjitha programet q ofrojn operatort ekzistues analog, prfshir edhe transmetuesin publik, do t vazhdojn t transmetohen hapur edhe n platformat numerike. Pr transmetuesin publik (kombtar dhe rajonal) do t prcaktohet nj numr minimal programesh q do t transmetohen hapur pr t prmbushur misionin publik. Licencimi i programeve shtes, pas prfundimit t fazs s par t digjitalizimit do t realizohet ne perputhje me legjislacionit ne fuqi. 2.9.2 Programet me akses t kushtzuar Aksesi i kushtzuar sht marrja e masave dhe/ose rregullimeve teknike n mnyr q aksesi n nj form t kuptueshme n shrbimet e mbrojtura t bhet kundrejt nj autorizimi individual paraprak. Programet me akses t kushtzuar gjat fazs s implementimit t objektivit imediat, do t licencohen vetm mbshtetur n rrjetet privat, n sasin dhe sipas kritereve t prcaktuara nga KKRT. Ofrimi i shrbimeve me akses t kushtzuar dhe shrbimet shoqruese/ mbshtetse t tyre realizohet n prputhje me krkesat e ligjit dhe rregullat e nxjerra nga KKRT. KKRT -ja me an t rregullave t nxjerra n zbatim t ktij ligji siguron q shrbimet e mbrojtura t ofrohen n kushte t drejta, t arsyeshme dhe jo-diskriminuese. KKRT ka t drejt t imponoj detyrime pr aksesin ofruesit e shrbimeve me akses t kushtzuar. Ofruesit e shrbimit me akses t kushtzuar, jan t detyruar t sigurojn akses n ndrfaqet/prshtatsit e programeve t aplikimit (API) ose n udhzuesit elektronik t programeve (EPG) n kushte t ndershme, jo-diskriminuese dhe t prshtatshme. KKRT do t prcaktoj kushtet e funksionimit t pajisjeve t televizionit numerik t prdoruesve. Faqe 36 nga 84

2.10 Futja e teknologjive e shrbimeve t reja mediatike

2.10.1 Futja e transmetimeve HD n rrjetet numerik toksor N fazn e par (Mbyllja e transmetimeve analoge), pr t siguruar mbshtetjen e t gjitha programeve analoge ekzistuese n rrjetin e RTSH-s, standardi i transmetimit do t jet SD (Standard Definition), q do t thot s cilsia e transmetimit do t jet e knaqshme, krahasuar me transmetimet analoge, por jo e lart. Licencimi i programeve me cilsi t lart HD (High Definition) do t filloj n fazn e dyt, gjat licencimit t Rrjeteve e shrbimeve programor numerik privat, kombtar, rajonal dhe lokal, pasi n kt faz kapacitetet transmetuese do t jen t tilla q t prballojn krkesat pr shpejtsi t lart transmetimi q kan kanalet HD. N vendet e zhvilluara ekziston nj opinion q n t ardhmen t gjitha programet do t jen HD. Pr kt po punohet n dy drejtime: a. Planifikimi i mbulimeve shtes n Planin e Frekuencave Numerike (Franc); dhe b. Prmirsimi i teknologjis s ndrtimit t rrjeteve (DVB-T2) (Mbretria e Bashkuar) 2.10.2 Futja e transmetimeve televizive mobile (DVB-T H) N shum vende jan br dhe po bhen prpjekje pr futjen e transmetimeve televizive t lvizshme (mobile). Deri tani kto eksperimentime kan rezultuar t pasuksesshme pr shkak t karakterit specifik t biznesit. Dshmi sht edhe dshtimi i ktij biznesi edhe n vendin ton. N bot, prher e m shum po fiton terren ideja s ky biznes mund t zhvillohet me sukses nga operatort e telefonis mobile n brezat e frekuencave t caktuara pr broad band. Sidoqoft n fazn e par dhe t dyt t digjitalizimit, nuk parashikohet licencimi i operatorve DVB-T H. 2.10.3 Futja e shrbimeve t tjera (shrbimet interaktive, etj) Shrbimet me z dhe me z e figur sipas krkess, jan shrbimet jolineare t ofruara nga Ofruesi i Shrbimit Mediatik (OSHM) n momentin e zgjedhur nga prdoruesi, n baz t krkess s tij mbshtetur n nj katalog programi t ofruar pr kt qllim nga OSHM. Kto shrbime mund t mbshteten edhe n rrjetet numerike toksore, kur kapacitetet e ktyre rrjeteve do ta lejojn nj gj t till, pra pas fazs s par t digjitalizimit. Transmetim jolinear sht ofrimi i shrbimit t programit me z dhe/ose me z e figur pr marrje sipas krkess individuale dhe n momentin e zgjedhur nga prdoruesit.

2.11 Strukturat pr ndjekjen e procesit t digjitalizimit

2.11.1 Komiteti Ad Hoc dhe sekretariati teknik ndr institucional pr hartimin e strategjis Pr hartimin e strategjis dhe koordinimin e t gjith procesit gjat hartimit deri n miratimin e saj ka funksionuar: - Komiteti Ad Hoc i mbshtetur nga sekretariati teknik Faqe 37 nga 84

Komiteti ad Hoc sht ngritur me Urdhrin e Kryeministrit, nr. 77, dat 02.06.2009 Pr ngritjen e komitetit Ad Hoc pr strategjin e kalimit nga transmetimet analoge n digjitale, e kryesuar nga Ministri pr Inovacionin dhe Teknologjin e Informacionit dhe Komunikimit. Me Urdhrin e Kryeministrit, nr. 159, dat 27.07.2010 Pr disa shtesa dhe ndryshime n Urdhrin nr. 77, dat 02.06.2009 Pr ngritjen e komitetit ad hoc pr strategjin e kalimit nga transmetimet analoge n digjitale, u krijua Sekretariati Teknik me qllim q t mbshtes punn e komitetit ad-hoc. Ky sekretariat prbhet nga 2 ekspert t KKRT-s, dy ekspert t RTSH-s dhe nga nj ekspert pr cdo institucion n prbrjen e Komitetit ad hoc. 2.11.2 Krijimi i Komitetit Ndrinstitucional pr implementimin e Strategjis Pr implementimin e strategjis dhe ndjekjen e gjith procesit deri n kalimin e plot n trasmetimet numerike krijohet Komiteti Ndrinstitucional pr implementimin e strategjis. Komiteti Ndrinstitucional sht vazhdimsi e Komitetit Ad Hoc dhe do t jet prgjegjs pr koordinimin e veprimtarive lidhur me implementimin e strategjis deri n mbylljen e transmetimeve analoge si dhe propozimin e t gjitha vendimarrjeve t nevojshme pr realizimin n afat t ktij procesi tek organet kompetente. Komiteti Ndrinstitucional monitoron zbatimin e detyrave nga institucionet prgjegjse sipas planit t veprimit bashklidhur ktij dokumenti dhe propozon masat e duhura pr prmbushjen e tyre. Komiteti Ndrinstitucional i propozon qeveris skemn e subvencionimit dhe njsin administruese t ksaj skeme Komiteti Ndrinstitucional miraton skemn e financimit pr projektin e ndrtimit t rrjetit/rrjeteve t operatorit publik kombtar dhe bn propozimin prkats pr realizimin e saj. Komiteti Ndrinstitucional do t udhhiqet nga Ministri pr Inovacionin dhe Teknologjin e Informacionit e t Komunikimit dhe do t ket n prberje: Ministrin e Financave Ministrin e Drejtsis Ministrin e Ekonomis Tregtis dhe Energjitiks Ministrin e Turizmit Rinis Kulturs dhe Sporteve Ministrin e Punve Publike dhe Transportit Kryeraren e KKRT Kryetarin e AKEP Kryetaren e AK Drejtorin e Prgjithshm t RTSH

Komiteti Ndrinstitucional do t mbshtetet nga Sekretariati Teknik. Ky sekretariat mund t zgjerohet me ekspert t fushs s transmetimeve televizive, eksperte t reklamave publicitare dhe ekspert t Shoqats s Mbrojtjes s Konsumatoreve Misioni i Sekretariatit Teknik do t jet: Bashkpunimi me institucionet, organet rregullatore t pavarura, shoqatat e mediave pr ndjekjen e zbatimit t detyrave t ngarkuara pr kto institucione. Faqe 38 nga 84

Bashkpunimi me operatort publik e privat, koordinimi i puns pr zbatimin e ishujve numerik; Informimi, shpjegimi dhe shoqrimi i telespektatorve drejt kalimit t plot n transmetimet numerike; Hartimin dhe propozimin tek Komiteti Ndrinstitucional t planit t subvencionimeve dhe strukturs pr administrimin e burimeve financiare dhe ndihmave (subvencioneve) pr lehtsimin e kalimit n transmetime numerike, prfshir fushatn sensibilizuese dhe edukimin e publikut .

Detyrat e ksaj strukture jan: koordinimin n nivel teknik t puns pr implementimin e Planit t Veprimit q i bashkngjitet ksaj strategjie dhe raportimin periodik tek Komiteti Ndrinstitucional. Ndjekja e implementimit t projektit pr ndrtimin e rrjetit/rrjeteve t operatorit publik kombtar. T zhvilloj dhe zbatoj nj plan t qart dhe t detajuar mir lidhur me fazat e implementimit, pr t prfunduar kalimin n transmetime televizive numerike brenda vitit 2015 si dhe pr t arritur mbulimin me shrbim t t gjith territorit t vendit Menaxhimi i nj programi informimi dhe edukimi i cili i shpjegon procesin e sitchover gjith publikut duke shpjeguar se cfar duhet t bjn ata dhe si t marrin informacionin e nevojshm (organizimin e fushatave sensibilizuese t prcaktuara me kosto). Mobilizimi i profesionistve, t zgjedhurve dhe shoqatave t ndryshme n aktivitete pr informimin e prdorimit t teknologjis numerike. Organizojn takime me grupe t interesit si operatort, shitsit me pakic, teknike antenash, agjenci private dhe publike, institucione qeveritare dhe t koordinoj kto takime n mnyr q ekspertiza e tyre t shrbej n prfundimin e procesit brenda afatit. Ndjekja e planit t migrimit t frekuencave analoge pr lirimin e spektrit t frekuencave pr ti hapur rrug transmetimeve numerike. Ndjekja e implementimit t Planit Kombtar t Prdorimit t frekuencave numerike sipas specifikimeve t marreveshjes GE 06 duke pasur parasysh lirimin e spektrit pr dividentin digjital. T ndjek zbatimin e projektit t shrbimeve satelitore t destinuara pr t kompensuar mbulimin me sinjal n zonat q nuk do t mbulohen me sinjal numerik. Mbshtetja e konsumatorve duke ofruar asistenc teknike pr instalimin e pajisjeve, rnditjen e programeve dhe problemeve t tjera q mund t lindin gjat ktij procesi n koordinim me aktort e tjer.

Monitorimi dhe vlersimi i zbatimit t strategjis Zhvillimi i nj procesi monitorimi dhe vlersimi t vazhdueshm t procesit t kalimit n transmetime numerike, do t jet i domosdoshm pasi do t shrbej pr arritjen n koh t objektivit (brenda vitit 2015) si dhe prcaktimin e detyrave pas prfundimit t ktij procesi.

2.12 Kostot e Digjitalizimit

2.12.1 Ndrtimi i rrjetit/rrjeteve t TVSH Faqe 39 nga 84

2.12.1.1 - Kostoja e ndrtimit t rrjetit kombtar numerik t Transmetuesit Publik (RTSH) - (MUX 1) Nj vlersim i kostos s ndrtimit t rrjetit kombtar t Transmetuesit Publik (RTSH), jepet n tabeln e mposhtme (Tab.11). Vlersimet jan br n baz t investimeve t krkuara pr ndrtimin e nj rrjeti baz SFN t tipit RN2 (Reference Netork 2) q parashikon instalimin e 3 transmetuesve kryesor pr do allotment. Duke marr parasysh konfiguracionin e thyer t terrenit shqiptar, sht parashikuar nj numr minimal prsritsish (3 cop pr do allotment). Me kto t dhna sigurohet mbulimi me sinjal i allotmenteve t veant n masn 60 70 % t territorit ose 70 90 % t popullsis q jeton n kt territor. Plotsimi i mbulimit do t realizohet n faza t mvonshme. Pasi sht prcaktuar kosto e prafrt e ndrtimit t rrjetit t nj allotmenti, sht llogaritur kosto i ndrtimit t rrjetit numerik kombtar duke shumzuar me 11 ( numri i allotmenteve) koston e nj allotmenti. MUX 1 do t jet nj rrjet i kombinuar kombtar/lokal. Pr kt arsye kostoja e ndrtimit t tij, do t jet m e lart s n rastin e ndrtimit t nj rrjeti numerik thjesht kombtar pasi investimi prfshin edhe koston e Head end-eve lokale. Lidhja e headend-eve lokal me at qendror sht parashikuar t realizohet me sisteme mikrovalor dhe sht futur n zrin Sisteme fikse pr lidhjen e MUX-eve me transmetuesit, pasi do t shfrytzohen t njjtat pika transmetimi. Nuk prjashtohet lidhja e tyre me sisteme kabllor me fibra optike (sidomos pr back bone- rrjetin kryesor). mimet referenc jan marr me prafrime nga tregu dhe nuk ekziston siguria q jan t sakta. Theksojm s vlera e sakt do t prcaktohet nga procesi i prokurimit i cili do t realizohet bazuar n specifikime teknike t prshkruara nga projekti teknik. Vlersimet e mposhtme kan vetm karakter orientues. Rrjeti numerik (RN2)
EMERTIMI PAJISJEVE
1. Pajisje qendrore 1.1 Sisteme fikse (Link) per lidhjen e studiove me MUX (8) 1.2 Encoder 1.3 Multipleks statistikor 1.4 NMS (Netork management system) Totali 1 2. Sisteme fikse per lidhjen e MUX me transmetuesit 2.1 Link 51 Mbps 2.2 Perserites (min 3) Totali 2 3. Sistemi i transmetimit 3.1 Transmetuesit (3) 3.2 Sistemi I antenave (3) 3.3 Prsritsa (gap filler) Totali 3 4. t tjera (Kulla, Mot gen, ambiente) TOTALI (1+2+3+4)

mimi () 15000 16000 20000 20000

Sasia 8 1 1 1

Vlefta () 120000 16000 20000 20000 176000 120000 30000 150000 150000 15000 60000 225000 120000 671000 400000

40000 10000

3 3

50000 5000 20000 40000

3 3 3 3

PUNIMET

Faqe 40 nga 84

INVESTIMI TOTAL per allotment INVESTIMI TOTAL/PROGRAM per allotment Tab.11 Kosto e ndrtimit t rrjetit numerik t 1 allotmenti

1071000 66937.5

Kosto pr ndrtimin e rrjetit kombtar N mnyr t prafruar investimi pr ndrtimin e rrjetit numerik kombtar prcaktohet si produkti i investimit pr 1 allotment me numrin e allotmenteve (11) Rezultati jepet n tabeln m posht (Tab.12)
Emrtimi INVESTIMI TOTAL per nj rrjet kombetar INVESTIMI TOTAL/PROGRAM kombetar Tab. 12 Lek 1 531 530 000 95 720 625 Euro 11 781 000 736 312.5

Duke shtuar shpenzimet pr head endet n qendrat e allotmenteve, kosto per ndertimin MUX1 jan:
Emrtimi INVESTIMI TOTAL Tab13 Kosto e ndertimit t rrjetit numerik Kombtar (11 allotmente) Lek 1 837 836 000 Euro 14 137 200

Kosto pr ndrtimin e 2 rrjeteve kombtar Ndrtimi i rrjetit t dyt t RTSH-s do t kushtoj m pak s rrjeti i par, pr arsye s nuk ka nevoj t ndrtohen head endet n qendrn e allotmenteve. Me prafrsi, rrjeti i dyt do t kushtoj: 1 225 224 000 Lek ose 9 424 800 Euro N total, ndrtimi i t dy rrjeteve do t kushtoj:
Emrtimi INVESTIMI TOTAL per dy rrjete kombetare Tab14 Lek 3 369 366 000 Euro 25 919 000

Shnim: Vlersimet e kostimit pr nj rrjet numerik kombtar si dhe ato pr nj allotment vlejn edhe pr nj operator privat duke pasur parasysh arsyetimin teknik pr mbulimin e terrenit dhe gjeografin e territorit shqiptar. 2.12.1.2 Digjitalizimi i rrjetit t TV publik (MUX 1+MUX 2) Ndrtimi i MUX 1 do t jet baza ku do t mbshtetet digjitalizimi i transmetimeve televizive n Shqipri. MUX 2 do t prdoret nga RTSH. Nj sfid serioze prbn financimi i ndrtimit t ktij rrjeti. Ndrtimi i rrjetit allotment pas allotmenti i zbut krkesat pr financime, ndrsa zgjat kohn e kalimit t plot n transmetimet numerike. Varianti i paraqitur i afateve t implementimit parashikon ndarjen e investimeve n tre vjet, q e lehtson financimin e ndrtimit. Fondet e nevojshme sipas viteve, jepen nga tabela e mposhtme:

Faqe 41 nga 84

Tab15

N fund, pas disa rregullimeve q kan t bjn me natyrn e investimit, krkesat pr financim sipas viteve paraqiten si m posht:

2012 2013 2014 2015 Totali Tab16

Leke Euro Leke Euro Leke Euro Leke Euro Leke Euro

780 000 000 6 000 000 1 170 000 000 9 000 000 1 170 000 000 9 000 000 2 49 470 000 1 919 000 3 369 470 000 25 919 000

Shnim: N llogaritjet e msiprme nuk sht marr parasysh kostoja e kapitalit.

2.12.2 Subvencionimi i Dekoderave Q t realizohet plani i msiprm i kalimit t plot n transmetime numerike krahas ndrtimit t rrjeteve duhet planifikuar pajisja e audiencs me marrs numerik ose dekoder q bjn t mundur prdorimin e marrsve ekzistues analog edhe pr marrjen e sinjaleve numerik. Dekodert q duhen planifikuar jan t sistemit t kompresionit MPEG 4. Ndrkoh, n prdorim jan hedhur dekoder MPEG 2 pr marrjen e sinjaleve numerik t operatorve privat ekzistues. Prfundimisht, n planifikimin e nevojave pr dekoder, duhet marr parasysh pajisja me ta e 100 % t familjeve. Nevojat pr dekoder jan sjell n tabeln 17 m posht:

Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Zona Q.Tiran Durrs Qarku i Fierit Qarku i Elbasanit Qarku i Lezhs Qarku i Shkodrs Qarku i Vlors Qarku i Kors Qarku i Beratit Qarku i Dibrs Qarku i Gjirokastrs Qarku i Kuksit

Allotment AL005D AL007D AL006D AL004D AL001D AL011D AL009D AL008D AL003D AL010D AL002D

Popullsia 1389474 487970 424360 211234 332214 371277 352452 232383 179291 157386 109385

Popullsia % 32.71 11.48 9.99 5.00 7.82 8.74 8.29 5.47 4.22 3.70 2.58

Familje 347369 97594 106090 52809 83054 92819 88113 6281 44823 39347 27346

Nevojat Cop 347369 97594 106090 52809 83054 92819 88113 6281 44823 39347 27346

Faqe 42 nga 84

Territori i Shqipris 4247426 Tab. 17 Nevojat pr dekoder

100.00

985643

985643

Shnim: T dhnat e tabels s msiprme mund t rishikohen pas shpalljes s rezultateve t censusit. Planifikimi i nevojave pr dekoder do t bhet n prputhje me ndrtimin e ishujve digjital t renditur n tabeln e msiprme. Subvencionimi do t bhet vetm pr dekoderat q garantojn prdorimin e t ashtuquajturs Ndrfaqe e prbashkt sic prcaktohet n seksionin 2.6.4. t ktij dokumenti. sht e dshirueshme q transmetimet analoge n nj zon t caktuar t mbyllen pasi e gjith popullsia (ose pjesa m e madhe e saj) t jet pajisur me marrs numerik. Duke ditur s jo t gjitha familjet jan n gjendje t sigurojn dekoder brenda afateve q do t prcaktohen pr ndrtimin e ishujve numerik, duhet t parashikohet subvencioni pr nj pjes (apo pr gjith) t popullsis. Tabela 18 jep vlera orientuese t shpenzimeve t nevojshme pr disa skema subvencioni (100 %, 50 % dhe 7 %. Shifra e fundit sht numri i familjeve n nevoj).

Tab. 18 Fonde t nevojshme pr skema t ndryshme subvencioni (Euro)

Nr.

Zona Q.Tirane Q.Durres Qarku i Fierit Qarku i Elbasanit Qarku i Lezhes Qarku i Shkodres Qarku i Vlores Qarku i Korces Qarku i Beratit Qarku i Dibres Qarku i Gjirokastres

Allotmenti

Popullsia

Perqindja e popullsise 32.71 11.48 9.99 5.00 7.82 8.74 8.29 5.47 4.22 3.70

Fondet e nevojshme (Leke) Familje 100% 1354737150 380616600 413751000 205953150 323908650 361995075 343640700 24494424 174808725 153451350 50% 677368575 190308300 206875500 102976575 161954325 180997538 171820350 12247212 87404363 76725675 77% 94831601 26643162 28962570 14416721 22673606 25339655 24054849 1714610 12236611 10741595

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

AL005D AL007D AL006D AL004D AL001D AL011D AL009D AL008D AL003D AL010D

1389474 487970 424360 211234 332214 371277 352452 232383 179291 157386

347369 97594 106090 52809 83054 92819 88113 6281 44823 39347

Faqe 43 nga 84

Qarku i Kukesit AL002D 109385 2.58 27346 Territori i Shqiperise 4247426 100.00 985643 Tab. 19 Fonde t nevojshme pr skema t ndryshme subvencioni (Lek)

11

106650375 3844007199

53325188 1922003600

57427 261672405

Shnime: 1. Prbrja mesatare familjare sht marr: Persona 4 2. Prqindja e familjeve n nevoj: 7 %11 3. mimi i nj dekoderi sht supozuar: () 30 Dekoderat q do t subvencionohen duhet t jen universal dhe t ken karakteristikat baz pr t siguruar marrjen e sinjaleve standard TV. 2.12.3 Kostot e informimit t publikut pr digjitalizimin
1. 2. 3. 4.

Spote sensibilizuese publicitare Emisione speciale Njoftime Anketime t publikut

KOSTOT E INFORMIMIT t PUBLIKUT VJETORE

L. 183 350 760. 00 Euro 1 348 168.00

1. Shpenzimet pr spotet e digjitalizimit

Lek/spot 13600 6800 8160 2720 2040 680 Nr. i Spote n subjekteve dit 3 3 20 60 35 30 12 12 8 10 10 8 Spote n vit 4380 4380 2920 3650 3650 2920 Shuma (Lek) 59568000 29784000 23827200 9928000 7446000 1985600 132538800 Shuma (Euro) ()

Subjektet TV Kombtar Radio Kombtare Tv Lokal (Tiran) Tv Lokal Radio Lokale (Tiran) Radio Lokale Totali

974550

Tab. 20 Shpenzimet pr spotet e digjitalizimit

2. Shpenzimet pr emisionet speciale

Nr. emisioneve n vit

Subjektet

Vlefta pr emision

Shuma (Lek)

Nr. subekteve

Shuma (Lek)

Shuma (Euro)

11

Prqindja e familjeve n nevoj sht prcaktuar nga numri i familjeve q marrin ndihm ekonomike, q aktualisht kapin shifrn 99000 t shprndar n gjith Shqiprin.

Faqe 44 nga 84

Televizionet Kombtare Televizionet Lokale Radiot Kombtare Radiot Lokale Totali

12 6 8 4

100000 50000 60000 30000

1200000 300000 480000 120000 2100000

3 80 3 65

3600000 24000000 1440000 7800000 36840000 270882.3529

Tab. 21 Shpenzimet pr emisionet speciale

3. Shpenzimet pr njoftime
mimi i njoftimeve 1360 680 408 136

Subjektet Televizionet kombtare Televizionet lokale Radiot Kombtare Radiot lokale Totali Lek Totali Euro

Nr. njoftimeve pr allotment 450 270 450 270

Nr. subjekteve 3 8 3 6

Allotmente

Shuma e njoftimeve 14850 2160 14850 1620 33480

Shuma

11 1 11 1

20196000 1468800 6058800 220320 27943920 214953.23

Tab. 22 Shpenzimet pr njoftime

Shnim: Njoftimi do t filloj dit pr dit 3 muaj para kalimit t do allotmenti Njoftimi do t bhet n mediat lokale (allotmenti prkats) dhe kombtare. Shpenzimet per njoftimin permes spoteve publicitare sipas tabelave te mesiperme mund te reduktohen nese operatoret televizive transmetojne spotet dhe njoftimet prkatse falas ose me tarifa te reduktura. 4.Anketime t publikut Pr anketimin e publikut nuk jan prcaktuar nevojat pr financime 2.12.4 Kostot per aktivitetet e Komitetit Nderinstitucional dhe Sekretariatit Teknik Per pembushjen e aktiviteteve te parashikuara ne seksionin 2.11.2 te Komistetit Nderinsitucional dhe Sekretatiti teknik vleresohen rreth 57.000.000 leke per vitin e pare dhe rreth 40.000.000 leke/vit per vitet pasardhes.

2.13 Propozimet pr prmirsimin e kuadrit ligjor

Faqe 45 nga 84

Kuadri ligjor ne fuqi per transmetimet radio televizive perfshin: Ligjin 8410 dt. 30.9.1998 Per radion dhe televizionin publik e privat ne Republiken e Shqiperise, i ndryshuar Ligjin Nr.9742, dat 28.5.2007 Pr transmetimet numerike n Republikn e Shqipris

Me legjislacionin ne fuqi, ky dokument do kerkonte: - Amendime pr prcaktimin e dats s re t mbylljes s transmetimeve numerike - Amendimi i mnyrs s licencimit t rrjeteve numerike kombtare dhe programeve radio e televizive t mbshtetura mbi to - Amendimin ligjit ne lidhje me mnyrn e licencimit t rrjeteve numerike lokale dhe programeve radio e televizive t mbshtetura mbi to si dhe rregullimin e veprimtarise se transmetimeve numerike ekzistuese te palicensuar. Menyrat e licensimit dhe te kalimit nga transmetimet analoge ne ato numerike dhe masat tranzitore te paqitura ne dokument jane ne harmoni me parashikimet n projekt ligjin Pr mediat audiovizive. III - IMPLEMENTIMI I OBJEKTIVIT IMEDIAT Mbyllja e transmetimeve analoge Pr lehtsimin e kalimit t plot n transmetimet numerike, procesi do t organizohet sipas fazave t prshkruara m posht:

3.1. Ndrtimi i rrjetit numerik t operatorit publik

MUX 1 : Rrjet publik kombtar (fig. 2)

Faqe 46 nga 84

Fig. 2 MUX 1 Rrjeti numerik i RTSh

Konfiguracioni: Rrjet i kombinuar (kombtar dhe lokal) i prbr nga: MUX 1.1 - Rrjet SFN Shkodr. Head End n Shkodr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL001 D, t Shkodrs (GE 06). MUX 1.2 Rrjet SFN Kuks. Head End n Kuks. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL002 D t Kuksit (GE 06). MUX 1.3 - Rrjet SFN Dibr. Head End n Dibr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL003 D t Dibrs (GE 06). MUX 1.4 - Rrjet SFN Lezh. Head End n Lezh. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL004 D t Lezhs (GE 06). MUX 1.5 - Rrjet SFN Tiran. Head End qndror n Tiran. Frekuenca e Faqe 47 nga 84

SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL005 D t Tirans (GE 06). MUX 1.6 - Rrjet SFN Elbasan. Head End n Elbasan. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL006 D t Elbasanit (GE 06). MUX 1.7 - Rrjet SFN Fier. Head End n Fier. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL007 D t Fierit (GE 06). MUX 1.8 - Rrjet SFN Berat. Head End n Berat. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike prallotmentin AL008 D t Beratit (GE 06). MUX 1.9 - Rrjet SFN Kor. Head End n Kor Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL009 D t Korcs (GE 06). MUX 1.10- Rrjet SFN Gjirokastr. Head End n Gjirokastr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL010D t Gjirokastrs (GE 06). MUX 1.11 - Rrjet SFN Vlor. Head End n Vlor. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL011D t Vlors (GE 06). Shnim: N qytetin kryesor t secilit prej allotmenteve do t instalohet nj Head End nn administrimin e RTSh-s, ku do t hyjn t gjitha programet lokale, prfshir edhe programet lokale t televizionit publik. RTSh-s i bie detyra q t siguroj ambiente t prshtatshme pr instalimin e Head End-eve n t gjitha qendrat e Qarqeve. Instalimi i Head Endeve n qendrat e allotmenteve (gjithsej 11 Head Ende) vlersohet s do t rrit investimet pr ndrtimin e rrjetit t par toksor numerik t RTSh -s n masn 15-20 % n krahasim me vlern e llogaritur n Tab. 11. (Kosto e ndrtimit t rrjetit numerik kombtar). Lidhja e Head Endit me studiot e operatorve lokal do t realizohet nga kta t fundit. T gjith Head End-et lokale (t allotmenteve) do t lidhen me Head End-in qendror t RTSH-s n Tiran pr t mundsuar shprndarje kombtare t dy apo m shum programeve t operatorit publik.

Konceptimi si bashksi e 11 MUX-eve bn t mundur mbshtetjen n rrjetin kombtar t transmetuesit publik edhe t programeve lokale t veta dhe private (shih fig. 2). Teknologjia e ndrtimit t rrjetit do t prcaktohet e njjt me rrjetet e tjera numerike q do t ndrtohen n Shqipri. Ajo do t zgjidhet ndr arritjet e fundit q lejojn shfrytzimin maksimal t spektrit t frekuencave. Ndrtimi do t kryhet sipas rendit dhe afateve t prcaktuara allotment pas allotmenti (metoda e ishujve numerik) deri n mbulimin e plot t territorit shqiptar (11 allotmente). Rendi i implementimit t ishujve numerik dhe afatet do t miratohen nga Komiteti Ad Hoc pr Strategjin e kalimit n transmetimet numerike. Faqe 48 nga 84

N MUX 1 do t mbshteten t paktn 3 programe kombtare t operatorit publik dhe kundrejt pagess, t gjitha programet private lokale ekzistuese t licencuara nga KKRT q prfshin allotmenti i dhn. T gjitha programet q do t mbshteten n kt rrjet do t transmetohen hapur (pa pages) pr publikun. Me prfundimin e ndrtimit t rrjetit n nj allotment t caktuar, pas nj periudhe t shkurtr prove (1 muaj), transmetimet analoge t operatorit publik dhe operatorve privat lokale q mbulojn zonn e allotmentit prkats, do t mbyllen. Pr realizimin e mbylljes s transmetimeve analoge n Zonn Tiran-Durrs, dhe qarkun e Vlors, ku numri i operatorve lokal analog ekzistues e tejkalon kapacitetin e rrjetit numerik, do t vendosen detyrime (qoft edhe t prkohshme) pr operatort privat kombtar duke prcaktuar nj numr minimal programesh t transmetuar hapur (pa pages pr publikun) pr kt qllim. Kto programe do mbshteten n rrjetet privat me t njjtat kushte (prfshir kushtet ekonomike) si dhe programet q do t mbshteten n rrjetin e operatorit publik. Subvencioni i dekoderave do t realizohet n prputhje me planin e implementimit, duke llogaritur kohn e nevojshme pr ti paraprir afatit t mbylljes s transmetimeve analoge.

3.2 Ndrtimi i rrjeteve numerik privat kombtar

Ndrtimi i rrjeteve numerik privat kombtar do ti shrbej njkohsisht si prmbushjes s objektivit imediat (kalimi i plot n transmetimet numerike), ashtu dhe plotsimit t objektivave t tjera kryesore q jan: a. Ofrimi i kapaciteteve shtes pr rritjen e shumllojshmris e pluralizmit t programeve. b. Futja e teknologjive e shrbimeve t reja mediatike (HD TV, DVBT H, shrbimet interaktive, etj). 3. 2.1 MUX 3: Rrjet numerik privat kombtar

Faqe 49 nga 84

Fig. 3 MUX 3, MUX 4, MUX 5 -Rrjetet numerik privat kombtar Konfiguracioni: Rrjet 11 SFN me nj head end office n Tiran. SFN 3.1 Shkodr. SFN 3.2 Kuks. SFN 3.3 Dibr. SFN 3.4 Lezh. SFN 3.5 Tiran. SFN 3.6 Elbasan. Faqe 50 nga 84

SFN 3.7 Fier. SFN 3.8 Berat. SFN 3.9 Kor. SFN 3.10 Gjirokastr. SFN 3.11 Vlor. Frekuencat e SFN-ve prcaktohen nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin prkats (GE 06). Licencimi nga KKRT behet sipas percaktimeve ne seksionin 2.3 dhe 2.8.3. 3.2.2 MUX 4 : Rrjet privat kombtar Konfiguracioni:

Rrjet 11 SFN me nj head end office n Tiran. SFN 4.1 Shkodr SFN 4.2 Kuks SFN 4.3 Dibr SFN 4.4 Lezh SFN 4.5 Tiran SFN 4.6 Elbasan SFN 4.7 Fier SFN 4.8 Berat SFN 4.9 Korc SFN 4.10 Gjirokastr SFN 4.11 Vlor Frekuencat e SFN-ve prcaktohen nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin prkats (GE 06). Licencimi nga KKRT sipas percaktimeve ne seksionin 2.3 dhe 2.8.3 me siper. 3.2.3_MUX 5 : Rrjet privat kombtar Konfiguracioni:

Rrjet 11 SFN me nj head end office n Tiran. SFN 5.1 Shkodr SFN 5.2 Kuks SFN 5.3 Dibr SFN 5.4 Lezh SFN 5.5 Tiran SFN 5.6 Elbasan SFN 5.7 Fier SFN 5.8 Berat Faqe 51 nga 84

SFN 5.9 Korc SFN 5.10 Gjirokastr SFN 5.11 Vlor Frekuencat e SFN-ve prcaktohen nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin prkats (GE 06). Licencimi nga KKRT. Nse dshton licencimi i operatorve ekzistues sipas parimit beauty contest, KKRT organizon konkurrimin e kandidaturave. MUX 3, MUX 4 dhe MUX 5 mund t licencohen sipas nj grafiku t prcaktuar, ose njkohsisht. Programet:

Programet q do t mbshteten n rrjetet privat kombtar do t licencohen nga KKRT. Gjat licencimit KKRT mban parasysh raportet e caktuara nga ligji pr programet e transmetuara hapur dhe atyre t kriptuara. Nj program i licencuar nga KKRT do t konsiderohet lokal, rajonal apo kombtar n varsi t rrjetit ku mbshtetet (lokal, rajonal apo kombtar). Operatorve privat kombtar mund tu caktohen detyrime pr mbshtetjen e nj numri t kufizuar programesh t operatorve ekzistues analog lokal (sidomos t zons Tiran Durrs). Transmetimi i programeve t operatorve ekzistues lokal do t realizohet n t njjtat kushte dhe me t njjtat pagesa si dhe programet q do t mbshteten n rrjetin e operatorit publik. IV - FUTJA E TEKNOLOGJIVE E SHRBIMEVE T REJA MEDIATIKE (HD TV, DVBT H, SHRBIMET INTERAKTIVE, ETJ) OFRIMI I KAPACITETEVE SHTES PR RRITJEN E SHUMLLOJSHMRIS E PLURALIZMIT T PROGRAMEVE

4.1. Zgjerimi i kapaciteteve transmetuese t operatorit publik

4.1.1 - MUX 2: Rrjet publik kombtar 4.1.2 - Konfiguracioni Rrjet 11 SFN me nj head end office n Tiran, i prbr nga SFN 2.1 Shkodr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL001 D, t Shkodrs (GE 06). SFN 2.2 Kuks. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL002 D t Kuksit (GE 06). SFN 2.3 Dibr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga Faqe 52 nga 84

KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL003 D t Dibrs (GE 06). SFN 2.4 Lezh. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL004 D t Lezhs (GE 06). SFN 2.5 Tiran. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL005 D t Tirans (GE 06). SFN 2.6 Elbasan. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL006 D t Elbasanit (GE 06). SFN 2.7 Fier. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL007 D t Fierit (GE 06). SFN 2.8 Berat. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL008 D t Beratit (GE 06). SFN 2.9 Korc. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL009 D t Korcs (GE 06). SFN 2.10 Gjirokastr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL010D t Gjirokastrs (GE 06). SFN 2.11 Vlor. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL011D t Vlors (GE 06). Zgjerimi i kapaciteteve transmetuese t operatorit publik do t filloj pas prfundimit t ndrtimit t rrjetit t par (n prfundim t kalimit t plot n transmetimet numerike) dhe prcaktimit t numrit optimal t programeve q do t konsiderohen t vlefshme pr t prmbushur misionin e operatorit publik. N kt faz do t prcaktohen nevojat pr shrbimet e reja t operatorit publik (HD, shrbimet interaktive, etj). Ndrtimi i MUX 2 mund t zbatohet pjesrisht pr rajonin Tiran - Durrs qysh n fazn e par (shih pikn a), pr t plotsuar kapacitetet e MUX 1 pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues.

4.2 - Ndrtimi i rrjeteve privat lokal

4. 2.1 - 11 MUX-e lokale (MUX 6.1 deri n MUX 6.11)

Faqe 53 nga 84

Fig. 4 MUX 6.1 deri 6.11 -Rrjetet numerik privat lokal

b- Konfiguracioni Head end-i n qendr t do allotmenti. MUX 6.1 - Rrjet SFN Shkodr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL001 D, t Shkodrs (GE 06).

Faqe 54 nga 84

MUX 6.2 Rrjet SFN Kuks. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL002 D t Kuksit (GE 06). MUX 6.3 - Rrjet SFN Dibr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL003 D t Dibrs (GE 06). MUX 6.4 - Rrjet SFN Lezh. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL004 D t Lezhs (GE 06). MUX 6.5 - Rrjet SFN Tiran. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL005 D t Tirans (GE 06). MUX 6.6 - Rrjet SFN Elbasan. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL006 D t Elbasanit (GE 06). MUX 6.7 - Rrjet SFN Fier. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL007 D t Fierit (GE 06). MUX 6.8 - Rrjet SFN Berat. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL008 D t Beratit (GE 06). MUX 6.9 - Rrjet SFN Kor. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL009 D t Kors (GE 06). MUX 1.10- Rrjet SFN Gjirokastr. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL010D t Gjirokastrs (GE 06). MUX 6.11 - Rrjet SFN Vlor. Frekuenca e SFN prcaktohet nga KKRT bazuar n planin e frekuencave numerike pr allotmentin AL011D t Vlors (GE 06). Licencimi nga KKRT nprmjet konkurrimit t kandidaturave. Operatort ekzistues analog (t licencuar nga KKRT mund t marrin nj licenc lokale, nse lidhin nj marrveshje midis tyre pr ndrtimin dhe shfrytzimin e rrjetit lokal sipas percaktimeve ne seksionin 2.4 dhe 2.8.4. Programet q do t mbshteten n rrjetet privat lokal do t licencohen nga KKRT. Gjat licencimit KKRT mban parasysh raportet e caktuara nga ligji pr programet e transmetuara hapur dhe atyre t kriptuara. Nse nj program mbshtetet n m shum s nj rrjet (prfshir edhe rrjetet kabllore apo satelitore) kategoria e tij (lokale, rajonale apo kombtare) prcaktohet nga rrjeti q ka shtrirje m t madhe gjeografike.

4.3. Operatort rajonal

4.3.1 Operator rajonal t rrjetit numerik Operatort rajonal t rrjeteve numerik do t licencohen nga KKRT pr t mbuluar mbi nj qark. Numri i tyre dhe zonat prkatse t licencimit prcaktohet nga KKRT pas vlersimit t nevojave t tregut mediatik. Pas prcaktimit t numrit t operatorve, KKRT organizon Faqe 55 nga 84

konkurrimin e kandidaturave pr ndrtimin e rrjeteve rajonale. Pr ndrtimin e operatorve rajonal rekomandohet prdorimi i frekuencave t brezit VHF q bjn pjes n planin kombtar t frekuencave numerike (GE 06).

Fig. 5 MUX 8.1 deri 8.8 -Rrjetet numerik privat rajonal

Konfiguracioni Rrjete SFN, 2 SFN ose 3 SFN me head end-e t instaluara n qendr t rajonit. Emrtimi MUX 8.1, MUX 8.2, etj. 4.3.2 Operator programesh rajonal (Ofrues rajonal i shrbimeve audiovizual) N rrjetet numerik rajonal mund t mbshteten programe rajonal. Faqe 56 nga 84

Programet q do t mbshteten n rrjetet privat lokal do t licencohen nga KKRT. Gjat licencimit KKRT mban parasysh raportet e caktuara nga ligji pr programet e transmetuara hapur dhe atyre t kriptuara. Nse nj program mbshtetet n m shum s nj rrjet (prfshir edhe rrjetet kabllore apo satelitore) kategoria e tij (lokale, rajonale apo kombtare) prcaktohet nga rrjeti q ka shtrirje m t madhe gjeografike. V RENDI I IMPLEMENTIMIT

5.1 Faza I
5.1.1 Ndrtimi i MUX 1 5.1.1.1 Grafiku i ndrtimit Ndrtimi i rrjetit numerik t TV Kombtar, n varsi t disponibilitetit t financimeve, mund t planifikohet t realizohet n nj apo disa vite. Prdorimi i metods s ishujve numerik lejon t planifikohet ndrtimi me faza i kombinuar me mbylljen e transmetimeve analoge. Kjo metod, ka avantazh s racionalizon investimet dhe realizon mbylljen e prshkallzuar t transmetimeve analoge. Mbulimi me sinjal numerik i territorit, n fazn e par t implementimit do t synohet t jet m i madh ose i barabart me mbulimin me sinjal analog nga secili operator ekzistues analog. N fazn e par do t synohet q mbulimi me sinjal numerik t jet mbi 90 % t popullsis.

5.1.1.2 Afatet e digjitalizimit Kalimi n transmetimet numerike do t jet m i ngadalshm s ndrtimi vet rrjetit MUX 1, pasi prgatitja e publikut, informimi dhe pajisja e tij me dekoder, do t krkojn kohn e duhur. Tabela e mposhtme (Tab.23) paraqet nj variant t llogaritjes s kohs pr kalimin t plot n transmetimet numerike t nj allotmenti t caktuar. Kjo tabel nuk merr parasysh kohn e prokurimit t ndrtimit t rrjetit q mund t zgjas 4 deri n 6 muaj.
Koha e ndrtimit t rrjetit (Muaj) 2 Testimi i rrjetit (Muaj) 1 Transferimi n plat. numerike (Muaj) 1 Mbyllje e trans. Analoge (Muaj) 2

Tab.23 Afatet e digjitalizimit

1. Koha e ndrtimit sht koha e nevojshme pr realizimin teknik t rrjetit dhe prfshin prshtatjen e ambienteve dhe kullave ekzistuese n pikat ekzistuese t transmetimit, instalimin e transmetuesve kryesor (main transmitters) dhe sistemeve prkats r/rele, etj. 2. Testimi sht koha pr kryerjen e provave e testeve t ndryshme pr performancn e rrjetit t ndrtuar dhe dorzimin e tij pr shfrytzim. 3. Transferimi n platformn numerike sht koha e nevojshme pr mbshtetjen e operatorve analog ekzistues n platformn numerike, pa ndrprer transmetimet analoge nprmjet rrjeteve t tyre analog ekzistues. Faqe 57 nga 84

4. Mbyllja e transmetimeve analoge sht koha e nevojshme pr ndrprerjen e transmetimeve analoge n allotmentin e caktuar. Pr realizimin e ktij procesi sht e domosdoshme pajisja e t gjith teleshikuesve me marrs numerik (dekoder ose marrs TV me dekoder t inkorporuar), n mnyr q t sigurohet vazhdimsia e marrjes s programeve q m par merreshin n mnyr analoge. Bazuar n afatet e digjitalizimit, sht ndrtuar (Tab.24) e cila paraqet afatet e kalimit n transmetime numerike t gjith territorit t Republiks s Shqipris, allotment pas allotmenti. N tabel gjithashtu sht paraqitur edhe propozimi pr rendin e kalimit n transmetime numerike, duke filluar nga Tirana. Si shihet kriteri i rendit t ndrtimit sht prqindja e popullsis (Digjitalizimi fillon nga zona me popullsi me t madhe Tiran Durrs- dhe prfundon n zonn me popullsi m t vogl Kuks).
Mbuli mi (% e popull sis) 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 0 2.67 2.75 2.83 3.00 Implementimi i ishujve digital Fillimi Muaj Mbarimi Muaj Testimi Muaj Transferi mi Muaj
4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34

Nr.

Zona Q.Tiran Q.Durrs Qarku i Fierit Qarku i Elbasanit Qarku i Lezhs Qarku i Shkodrs Qarku i Vlors Qarku i Kors Qarku i Beratit Qarku i Dibrs Qarku i Gjirokastrs Qarku i Kuksit Territori i Shqiperise Implementimi n vite

Popullsia (%)

Familje

Mbyllja e transmet analoge

6 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

32.71 11.48 9.99 5 7.82 8.74 8.29 5.47 4.22 3.7 2.58 100

347369 97594 106090 52809 83054 92819 88113 6281 44823 39347 27346 985643

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30

2 5 8 11 14 17 20 23 26 29 32

3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 33

Tab.24 Afatet e kalimit t plot n transmetimet numerike (MUX 1).

Tabela 24 prcakton afatet e realizimit t secilit nga proceset e nevojshme pr mbylljen e transmetimeve analoge n secilin allotment. Si shihet nga kjo Tabela, koha e nevojshme pr kalimin e plot n transmetime numerike sht 3 vjet. Ky afat e tejkalon afatin e vendosur n ligjin ekzistues t transmetimeve numerike, q sht viti 2012, ndrkoh q mbetet brenda afatit t prcaktuar nga Marrveshja GE 06 (2015). Afatet e kalimit t plot n transmetimet numerike mund t prshpejtohen, nse: Teleshikuesit do t pajisen 100 % me dekoder brenda afatit t kalimit n numerik t secilit allotment; Mbshtetja e operatorve analog ekzistues n platformn e MUX 1 do t realizohet n koh e pa probleme financiare; Faqe 58 nga 84

Do t sigurohet n koh financimi i plot i ndrtimit t MUX 1; N kriteret pr fituesit e gars s furnizimit t pajisjeve transmetuese dhe ndrtimit t rrjetit, koha e realizimit t vlersohet me pikt maksimale.

5.1.2. Ndrtimi i MUX 3, MUX 4, MUX 5 (Rrjetet Privat Kombtar) Gjat procesit t licencimit t rrjeteve t operatorve privat kombtar KKRT do t prcaktoj kushte pr harmonizimin e ndrtimit t ktyre rrjeteve n prputhje me planin e mbylljes s transmetimeve analoge ekzistuese. Gjat implementimit t rrjetit, operatort privat mund ta prshpejtojn ndrtimin, por duke respektuar rendin e vendosur pr digjitalizimin e do allotmenti. N rrjetet privat kombtar do t mundsohet edhe transmetimi me definicion t lart (HD).

5.2 Faza II
5.2.1 Ndrtimi i MUX 6.1 deri 6.11 (Rrjetet Lokal) Me mbshtetjen e programeve t operatorve ekzistues n platformn e RTSH (MUX1), dhe mbylljen e rrjeteve t tyre analog, do t lirohen frekuencat e zna prej tyre, disa prej t cilave bjn pjes n planin e frekuencave numerike. Lirimi i spektrit krijon kushte pr licencimin e platformave lokale numerike n t cilat do t mbshteten programe t reja lokale. Nuk prjashtohet edhe kalimi n platformat lokale edhe t programeve ekzistuese q n fazn e par do t mbshteten n rrjetin e TV publik, nse oferta e platformave lokale do t jet m trheqse. Shtimi i kapaciteteve transmetuese si rezultat i ndrtimit t platformave lokale do t krijoj mundsin e futjes s transmetimeve me definicion t lart (HD) si n platformat lokale, ashtu edhe n MUX 1 t TV Publik. 5.2.2 Ndrtimi i Rrjeteve Rajonal (MUX 8.1 etj) Si rezultat i lirimit t spektrit nga transmetimet analoge, njkohsisht me platformat lokale, mund t licencohen edhe platformat rajonale (q do t mbulojn m shum s nj qark), duke prdorur mbulimin e planifikuar n brezin VHF.

5.3 Vendimi pr prdorimin e mbulimit rezerv

Pas ezaurimit t kapaciteteve transmetues t 7 mbulimeve kombtare t prshkruara m sipr (pr ndrtimin e rrjeteve t TV publik, n prputhje me zhvillimet e tregut t mediave elektronike t Shqipris si dhe t teknologjive t transmetimeve radio e televizive, KKRT do t prcaktoj mnyrn e shfrytzimit, teknologjin dhe mnyrn e licencimit t rrjetit t MUX 7, t ln rezerv. Faqe 59 nga 84

VI - DIVIDENTI DIGJITAL

6.1 Shfrytzimi i dividendit digjital pr shrbime t tjera t telekomunikacioneve.

N Evrop, kalimi nga transmetimi analog n transmetim numerik toksor n fund t 2012 do t liroj nj sasi spektri t konsiderueshm si rezultat i efikasitetit m t madh t teknologjis numerike. Ky spektr njihet si dividendi digjital. Dividendi digjital konsiderohet si nj mundsi unike pr t plotsuar krkesn n rritje t shpejt pr shrbimet e komunikimit pa tel. Ai hap nj spektr t mjaftueshm pr transmetuesit pr t zgjeruar e zhvilluar n mnyr t konsiderueshme shrbimet e tyre duke siguruar n t njjtn koh q prdorime t tjera t rndsishme sociale e ekonomike, si aplikimet me band t gjer. Pasojat e vendimeve t Konferencs Botrore t Komunikacioneve t vitit 2007 (RC-07), te vitit 2012, RC -2012, lidhur me prdorimin e spektrit 470-862 MHZ, i destinuar deri tani sipas PKF pr transmetime televizive, jepen n figurn e mposhtme:

470 MHz

790 MHz

Transmetimet Televizive
392 MHz 320

BB Mobile

72 MHz

Sic shihet nga figura e msiprme, nj brez prej 72 MHz (790-862 MHz) , n vend t transmetimeve televizive si deri tani, destinohet pr transmetime mobile me band t gjer. Sot, brezi i frekuencave 790 862 MHz (Kanalet 61-69 UHF), aktualisht nn administrimin e KKRT-s12, prdoret pr 1. transmetime analoge ekzistuese, 2. transmetime digjitale ekzistuese (jasht planit GE-06). dhe 3. transmetime digjitale t planifikuara n Marrveshjen GE-06 1. Transmetime analoge ekzistuese. Jan caktime frekuencor t gjetura n transmetim nga KKRT-ja n momentin e krijimit t saj, ose t dhna n vitet para miratimit t Marrveshjes GE-06. M posht jepen operatort, pikat prkatse t transmetimit dhe kanalet e prdorura.
Operatori
12

Pika e

Kanali

Teknologjia

Kategoria

Bazuar n ligjin nr 8410 dat 30.09.1998 Pr radion dhe televizionin public e privat n Republikn e Shqipris dhe Planin Kombtar t frekuencave, miratuar me vendimin nr .479 dat 06.05.2009 t Kshillit t Ministrave

Faqe 60 nga 84

862 MHz

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

TV Vizion+ Telesport TV Margit Telesport TVSH TV Shijak T Margit 1 TV Klan19 TVA 10 TVA 11 TVA 12 2ATV TV Fokus TV Berati TV Klan TV A1 TV Klan TV ATN1 TV Adriati TV Tele1 TV Alsat TV D1 TV 4+ TV Preza TV K8 Top Channel Top Channe TV Nes 24

transmetimit Durres Petresh Blerim (Lu) Zvernec Zvernec Shijak Ardenice Mali i Robit Koder Ishem Librazhd Ardenice Kavaje Qytet Zvernec Berat Kala Rubik V. Zogut (Dr) Skrevan Ballsh Durres Petresh Tarabosh Peshkopi Germenj Preze Kala Mile Bratomire Gllave Himare

63 63 65 65 63 61 63 62 63 68 61 61 61 67 63 68 65 61 65 61 66 61 66 65 65 67 68 66

Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog Analog

vendore Vendore Vendor Vendor Publik Vendore Vendore Kombetar Kombetar Kombetar Kombetare Vendore Vendore Vendore Kombetar Vendore Kombetar vendor Vendore vendor Vendor Vendor vendor vendor Vendore Kombetar Kombetar Vendor

Kto transmetime pritet t mbyllen n vitin 2015, n prputhje me dispozitat e GE-06

2. Transmetime numerike ekzistuese. Sic dihet kto transmetime nuk jan licencuar nga KKRT dhe kanalet e okupuara nuk bjn pjes n planin GE-06 D. M posht jepen t dhnat prkatse:
Nr 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Operatori DigitAlb DigitAlb1 DigitAlb2 DigitAlb3 DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb Pika e transmetimit Ardenice Ardenice Ardenice Ardenice Fushe Dajt Fushe Dajt Fushe Dajt Fushe Dajt V. Zogut (Dr) V. Zogut (Dr) Kanali 62 64 67 69 62 64 67 69 62 64 Teknologjia Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital

Faqe 61 nga 84

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb DigitAlb

V. Zogut (Dr) V. Zogut (Dr) Petresh Petresh Petresh Petresh Tarabosh Tarabosh Tarabosh Tarabosh Zvernec Zvernec Zvernec Korce Korce Korce Korce Korce

67 69 62 64 67 69 62 64 67 69 62 64 67 69 62 64 67 69

Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital Digital

Kto transmetime parashikohet t mbyllen me licencimin e operatorv numerik private kombtar, pas nj periudhe tranzicioni q do t bj t mundur kalimin n frekuencat e parashikuara nga GE-06 dhe ndryshimin e decoderve nga MPEG-2 n MPEG-4. 3. Transmetime numerike t planifikuara n planin GE-06 D Sipas GE-06, n Planin Shqiptar t Frekuencave Numerike bjjn pjes edhe Caktime Frekuencor n brezin e Dividendit Digjital (kanalet 61-69), lista e t cilve jepet m posht:
Allotmenti Kukes AL-002D/Kukes Allotmenti Diber AL-003D/Diber AL-003D/Diber Allotmenti Lezhe AL-004D/Lezhe AL-004D/Lezhe Allotmenti Tirane AL-005D/Tirane Allotmenti Elbasan AL-006D/Elbas. AL-006D/Elbas. Allotmenti Berat AL-008D/Berat AL-008D/Berat Allotmenti Kore AL-009D/Korce Allotmenti Gjirokaster AL-010D/Gjiroka. AL-010D/Gjiroka. AL-010D/Gjiroka. Allotmenti Vlore Kan/Frek 65 (826Mhz) Kan/Frek 63 (810Mhz) 69 (858Mhz) Kan/Frek 66 (834Mhz) 68 (850Mhz) Kan/Frek 61 (794Mhz) Kan/Frek 62 (802Mhz) 68 (850Mhz) Kan/Frek 65 (826Mhz) 66 (834Mhz) Kan/Frek 64 (818Mhz) Kan/Frek 63 (810Mhz) 67 (842Mhz) 69 (858Mhz) Kan/Frek

Faqe 62 nga 84

AL-011D/Vlore AL-011D/Vlore

64 (818Mhz) 68 (850Mhz)

Problem kryesor rezulton riplanifikimi i transmetimeve numerike n breza m t ult frekuencash, pr t mos paksuar kapacitetet transmetuese t fituara nga Plani GE 06. Pr kt qllim duhet planifikuar koordinimi me vendet fqinj dhe duhet br regjistrimi n GE 06 t rreth 13 % t caktimeve frekuencore totale t planifikuara nga GE 06. Duke marr n konsiderat vshtirsit e procesit t koordinimit, i cili mund t prfundoj pa rezultat, si pasoj e interesave t t gjitha vendeve pr t shfrytzuar n interes t vet t gjitha burimet e fundme, shum vende kan vendosur t mos bjn m riplanifikim, por thjesht t reduktojn mbulimet e planifikuara. N rastin e Shqipris kjo do t sillte mos shfrytzimin e plote t 2 mbulimeve. (Nga 7+1 mbulime do te mbeten 5+1 mbulime). Kjo behet ne perputhje me te gjitha zhvillimet nderkombetare, me aktet finale te Konferences Boterore te Radiokomunikacionit, me interesat kombetare per zhvillimin e rrjeteve me brez te gjere si nje mundesi zhvillimi ekonomik per vendin dhe perfitimi social ekonomik te gjere. Puna pr koordinimin me vendet fqinj, mund t zhvillohet paralelisht me realizimin e objektivit imediat (kalimi n transmetimet numerike dhe lirimi i spektrit pr DD), dhe t vazhdoj pas arritjes s tij pr t br t mundur riplanifikimin me synim krijimin e mbulimeve t reja (kombtare apo lokale).

VII. PAGESAT E OPERATORVE PRIVAT LOKAL PR MBSHTETJEN N RRJETIT NUMERIK KOMBTAR T TVSH Duke qen s mbshtetja e operatorve analog ekzistues n rrjetin numerik t RTSH do t respektoj rregullat e tregut, gjat zhvillimit t ktij biznesi RTSH-s duhet ti planifikohet nj norm fitimi. N material kjo norm sht prcaktuar 15% duke u mbeshtetur ne praktikat e lejimit te nje norme te arsyeshme fitimi dhe mos krijimit te barrierave financiare per operatoret ekzistues qe do mbeteshteten ne rrjetin e RTSH. Duke marr parasysh edhe taksat, t ardhurat vjetore t RTSH-s nga biznesi i ofrimit t rrjetit t vet pr mbshtetjen e programeve t t tretve, do t jen:

Emertimi Shpenzimet vjetore Fitimi i planifikuar (15%) Tatim Fitimi (10%) Shuma e t ardhurave vjetore t op publik (pr 1 allotment)

Leke 46866352.50 7059906.00 75991.00 54002249.5

Euro 360510.40 108153.10 10815.30 479 478.8

Tab. 25 T ardhurat vjetore t planifikuara nga ofrimi i rrjetit t RTSH pr mbshtetjen programeve pr t trett

7.1 Llogaritja e pagess pr mbshtetje n MUX (MPEG 4)

Faqe 63 nga 84

Duke supozuar s pr do allotment, n rrjetin e RTSH-s do t mbshteten mesatarisht 12 operator lokal, pr t prcaktuar pagesn e do operatori lokal, shuma e t ardhurave sipas tabels paraardhse, pjestohet me nr 12:
Emertimi Operator t shrbimit programor TV Pagesa vjetore pr operator Pagesa mujore Leke 12 4500187.45 375015.62 Euro 34616.82 2884.73

Tab.26 Llogaritja e pagess pr mbshtetje n MUX (MPEG 4)

Arsyetimi i msiprm sht br pa zbritur shpenzimet q RTSH do t kryej pr t operua r kanalet e veta q do t mbshteten n po kt rrjet numerik. N kt mnyr, mesatarisht, pagesa vjetore pr t mbshtetur programet lokale n nj allotment t rrjetit t Operatorit publik sht rreth 34 600 Euro ose 4.5 milion Lek, q i korrespondon nj pagese mujore prej 2 884 Euro ose 375015 Lek. N kt prcaktim nuk jan marr parasysh disa faktor q jan determinues n prcaktimin e vlers s tregut si zona e shrbimit, madhsia aktuale e operatorve ekzistues, etj.

7.2 Gjendja financiare e disa operatorve televiziv ekzistues

Pr t realizuar nj kalim t shpejt n transmetimet numerike do t jet vendimtare prcaktimi i aftsis paguese t operatorve ekzistues analog pr tu mbshtetur n platformn numerike. Pr kt prcaktim t aftsis paguese t operatorve ekzistues analog, jan marr n konsiderat operatort e mposhtm (Tab. 27), pr t cilt disponohen t dhna.
T ardhurat (Mij lek) 2275531 28937 5082 4242 22186 11150 6894 865 6291 2450 36152 12415 46212 Shpenzime (Mij lek) 2150344 28412 2402 5306 3829 21399 10717 6377 734 5593 11077 34637 10050 3896 T ardhurat (Euro) 17504085 222592 0 39092 32631 170662 85769 53031 6654 48392 18846 278092 95500 355477 Shpenzime (Euro) 16541108 218554 18477 40815 29454 164608 82438 49054 5646 43023 85208 266438 77308 29969

Nr.

Emrtimi Televizione TV Telesport TV Tele 1 TV Tirana 2000 TV Kopliku TV BBF TV Planet (Calvin) TV Lezha TV Berati TV Supersonic TV Star TV Scan (ATN 1) TV Club TV Rozafa

Rrethi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Tiran Tiran Tiran M.Madhe Tiran Tiran Lezh Berat Tiran Tiran Tiran Tiran Shkodr

Faqe 64 nga 84

14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

TV Vizion + TV Channel 7 TV Top Channel TV Puka TV UFO TV Blue Sky TV Lobi TV Apollon TV ORA TV Nes 24 TV AVN TV Margit TV 4+

Tirane Gjirokastr Tiran Puk Durrs Shkodr Kor Fier Tiran Tiran Fier Lushnj Lushnj

459982 4830 1320413 2100 7540 1799 2750 8122 74959 200524 4115 1920 3601

469000 4320 1269258 1747 6730 1604 3717 6472 68342 164689 3995 1774 5267

3538323 37154 10157023 16154 58000 13838 21154 62477 576608 1542492 31654 14769 27700

3607692 33231 9763523 13438 51769 12338 28592 49785 525708 1266838 30731 13646 40515

Tab.27 Gjendja financiare e disa operatorve televiziv ekzistues

N pamundsi t sigurohen t dhna t detajuara pr shpenzimet, shifra totale vjetore e shpenzimeve sht krahasuar me pagesn vjetore t kalkuluar m sipr pr mbshtetjen n platformave numerike. sht evidente q ky krahasim sht vetm orientues, pasi n shpenzimet aktuale t operatorve hyjn, prve shpenzimeve t mirmbajtjes s rrjetit, edhe shum shpenzime t tjera. Me kto paranteza, gjendja paraqitet:

7.3 Operatore me shpenzime m pak s 4.5 milion Lek n vit

T ardhurat (Mij lek) 4242 865 46212 4830 2100 1799 2750 4115 1920 Shpenzime (Mij lek) 2402 3829 734 3896 4320 1747 1604 3717 3995 1774 T ardhurat (Euro) 0 32631 6654 355477 37154 16154 13838 21154 31654 14769 Shpenzime (Euro) 18477 29454 5646 29969 33231 13438 12338 28592 30731 13646

Nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Emrtimi TV Tele 1 TV Kopliku TV Berati TV Rozafa TV Channel 7 TV Puka TV Blue Sky TV Lobi TV AVN TV Margit

Rrethi Tiran M.Madhe Berat Shkodr Gjirokastr Puk Shkodr Kor Fier Lushnj

Tab.28 Operator me shpenzime m pak s 5.2 milion lek n vit

Shnim: Tabela e msiprme sht hartuar nga t dhnat e disponueshme dhe nuk sht shteruese. N treg mund t ket edhe operator t tjer me t ardhura e shpenzime t pakta.

7.4 Operator me shpenzime deri n dyfishin e 4.5 milion lekve n vit

Faqe 65 nga 84

Nr. 1 2 3 4 5 6 7

Emrtimi TV Tirana 2000 TV Lezha TV Supersonic TV Club TV UFO TV Apollon TV 4+

Rrethi Tiran Lezh Tiran Tiran Durrs Fier Lushnj

T ardhurat (Mij lek) 5082 6894 6291 12415 7540 8122 3601

Shpenzime (Mij lek) 5306 6377 5593 10050 6730 6472 5267

Tab. 29 Operator me shpenzime deri n dyfishin e 4.5 milion lekve n vit

7.5 Operatore me shpenzime mbi dyfishin e 4.5 milion lekve n vit

Emrtimi Televizione TV Telesport TV BBF TV Planet (Calvin) TV Star TV Scan (ATN 1) TV Vizion + TV Top Channel TV ORA TV Nes 24 T ardhurat (Mij lek) 2275531 28937 22186 11150 2450 36152 459982 1320413 74959 200524 Shpenzime (Mij lek) 2150344 28412 21399 10717 11077 34637 469000 1269258 68342 164689 T ardhurat (Euro) 17504085 222592 170662 85769 18846 278092 3538323 10157023 576608 1542492 Shpenzime (Euro) 16541108 218554 164608 82438 85208 266438 3607692 9763523 525708 1266838

Nr.

Rrethi

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Tiran Tiran Tiran Tiran Tiran Tirane Tiran Tiran Tiran

Tab.30 Operatore me shpenzime mbi dyfishin e 4.5 milion lekve n vit

7.6 Klasifikimi i operatorve sipas shpenzimeve vjetore

Tabela 31 paraqet t prmbledhur % -en e shpenzimeve sipas paragrafeve 7.3, 7.4 dhe 7.5
Nr. 1 2 3 Emrtimi Operatore me shpenzime m pak s 4.5 milion lek n vit Operatore me shpenzime deri ne dyfishin e 4.5 milion lekve n n vit Operatore me shpenzime mbi dyfishin e 4.5 milion lekve n vit Tab.31 Klasifikimi i operatorve sipas shpenzimeve vjetore % 39 27 34

Faqe 66 nga 84

Nga t dhnat e Tabels 31, s msiprme, rezulton s 39 % t operatorve ekzistues lokal nuk jan n gjendje t prballojn shpenzimet pr mbshtetje n rrjetin e operatorit Publik (MUX 1), kurse 34 % t tyre jan qartsisht n gjendje ti prballojn kto shpenzime edhe pse do tu duhet t paguajn m shum pasi shtrihen n disa allotmente.. Mendimi sht s pagesn e kalkuluar pr mbshtetje n MUX 1 mund ta prballojn rreth 5055 % t operatorve ekzistues. Pr pjesn, me qllim q t nxitet kalimi n platformn numerike, tjetr duhet studiuar mundsia e lehtsimeve n pagesat, t paktn pr vitet e para.

7.7. Propozime mbi lehtsimin e pagesave pr mbshtetjen e operatorve ekzistues n rrjetin numerik t TVSH.
Si u demonstrua m sipr, jo t gjith operatort ekzistues analog do t jen n gjendje t paguajn detyrimin pr tu mbshtetur n rrjetin e TVSH-s. Pr t nxitur mbshtetjen e tyre n platformn digjitale, propozohet t aplikohen lehtsirat si m posht: 7.7.1. Pages e diferencuar sipas zons s licencimit Dihet s zonat e licencimit t operatorve televiziv nuk paraqesin t njjtn trheqje pr biznesin. Zonat m atraktive jan zona Tiran Durrs , Ultsira Perndimore e Shqipris dhe zona Korc Elbasan. Zonat e tjera konsiderohen t vshtira. Ky diferencim duhet t reflektohet edhe n pagesat pr mbshtetjen n platformat numerike. Tabela e mposhtme pasqyron koeficientet q do t shrbejn pr t realizuar diferencimin (Tab 32).

Zona e licencimit Koeficientet

Tirane-Durrs 2

Shqipria Perndimore, Kora 1.5

Pjesa tjetr 0.5

Tab.32 Koeficientt e pagess sipas zonave t licencimit

Koeficientt e msiperm reflektohen n pagesat vjetore e mujore t operatorve n tabeln m posht (Tab 33).
Pagesa pr 1 allotment pr operator Koeficienti Operatort (%) Pagesa vjetore pr operator (Leke) Pagesa vjetore pr operator (Euro) Pagesa mujore pr operator (Leke) Pagesa mujore pr operator (Euro) TiranDurrs 2 30 5 200 000 40000 433 333 3 333 10 400 000 80 000 866 667 6 667 Shqip Perndim Kora 1.5 40 7800000 60 000 650 000 5 000 Te tjert 0.5 30 2600000 20 000 216 667 1 667

Mesatare

Tab.33 Pagesat pr mbshtetjen n rrjetin numerik t TVSH-s sipas zonave t licencimit

Faqe 67 nga 84

7.7.2. Pages e reduktuar pr vitin e par. KKRT ka detyrim t siguroj lehtsira pr kalimin n platform numerike t operatorve ekzistues. Viti i par i kalimit n transmetimet numerike do t jet viti m i vshtir pr t gjith operatort pasi prve t tjerash atyre do tu duhet t bjn shpenzime edhe pr rrjetin ekzistues analog pr periudhn e simulcast-it. Prandaj propozohet q vitin e par, pagesa pr mbshtetjen n rrjetin numerik t reduktohet n gjysmn e pagess s llogaritur. N vitet e tjera, sidomos operatort q aktualisht kan shtrirje t kufizuar (nj rreth apo nj qytet) do t prfitojn nga zgjerimi i zons s licencimit (q do t jet nj qark), duke prmirsuar kshtu edh e gjendjen ekonomike. Aplikimi i nj pagese t reduktuar pr vitin e par do t ul t ardhurat e Operatorit publik pr vitin n fjal. Ky fakt duhet t merret parasysh gjat llogaritjeve t vetshlyerjes s MUX 1. Nj zgjidhje alternative mund t ishte aplikimi i ndihmes shteterore (ose mbeshtetja nga donator t tjer) i diferencs, pr t mos ndikuar n afatet e vetshlyerjes s investimit. Tabela 34, e mposhtme, pasqyron pagesat q rezultojn nga nj propozim i till.
Pagesa pr 1 allotment pr operator Koeficienti Operatort (%) Pagesa vjetore pr operator (Leke) Pagesa vjetore pr operator (Euro) Pagesa mujore pr operator (Leke) Pagesa mujore pr operator (Euro) Mesatare Tiran-Durrs 2 30 2600000 20000 216666.5 1667 5200000 40000 433333.5 3333 Shqip Perndim Kora 1.5 40 3900000 30000 325000 2500 Te tjert 0.5 30 1300000 10000 108333.5 833

Tab.34 Pagesat pr mbshtetjen n rrjetin numerik t TVSH-s e reduktuar pr vitin e par

7.7.3. Pages e reduktuar gjat viteve Nse, me gjith korrigjimet e mundshme, ndonj operator i zonave t largta do t gjykohet s nuk do t jet n gjendje t prballoj pagesn pr mbshtetje n platformn numerike, mund t aplikohen pagesa t reduktuara pr tre vitet e para t operimit (ose deri n fund t periudhs s licencimit). Kto pagesa mund t jen t prshkallzuara sipas viteve. Operatort q do t prfitojn nga kjo skem do t jen n numr shum t kufizuar dhe do t prcaktohen nga KKRT sipas kritereve rigoroze e transparente. Edhe ne kete rast, nj zgjidhje alternative mund t ishte aplikimi i ndihmes shteterore (ose mbeshtetja nga donator t tjer) i diferencs, pr t mos ndikuar n afatet e vetshlyerjes s investimit. Nse edhe pas tre viteve (ose pasi i mbaron afati i licencs), operatori nuk do t jet n gjendje t paguaj, ai do t dal nga tregu i mediave elektronike.

7.7.4. Subvencione Faqe 68 nga 84

Me qellim garantimin e objektivave per shumellojshmerine e mediave, dhe sigurimin e vazhdimesise te ofrimit te sherbimit ne zonat e largeta, mund t konsiderohet edhe dhnia e subvencioneve pr mbshtetjen n platformat numerike, ne rastet e justifikuara per operatoret me mundesi te kufizuara financiare ne perputhje me legjislacionin ne fuqi per ndihmen shteterore.

Faqe 69 nga 84

ANEKS 1 Licencimi i platformave numerike Platforma DTT (Digital Terrestrial Television) sht nj prej disa platformave t ndryshme numerike dhe futje e DTT ka qen dhe akoma sht nj problem n shum vende q prdorin qasje t ndryshme pr rregullimin dhe modelet e licencimit. Por pyetja e par sht nse ka nevoj pr DTT. Nse sateliti apo TV me kabll jan predominues n nj zon, mund t lind mendimi q spektri mund t prdoret pr shrbime t tjera. Por shumica e vendeve dhe rajoneve n Evrop duket s kan arritur n konkluzionin s DTT duhet t jet nj opsion pr konsumatort. Me tu zgjedhur ky opsion, duhet krijuar kuadri rregullator. N disa vende jan t mjaftueshme vetm disa rregullime t vogla t legjislacionit ekzistues, ndrsa n disa t tjer jan krijuar sisteme t reja licencimi. Duhet marr n konsiderat shtja nse DTT do t rregullohet ndryshe nga platformat e tjera dhe arsyet e nj veprimi t till. Midis vendeve t Evrops prdoren rrug t ndryshme pr t rregulluar sektorin. Qasjet dhe modelet e ndryshme t licencimit t DTT kan avantazhet dhe disavantazhet e tyre, t cilat rregullatori duhet ti marr parasysh prpara s t zgjidhet qasja prkatse. Qasja e zgjedhur nga nj vend, mund t mos jet e prshtatshme n nj vend tjetr. Zgjedhja e nj modeli, mund t prek edhe pjes t tjera t sistemit. Modeli i quajtur gatekeeper me variantet e tij t ndryshme sht nj opsion i zgjedhur nga vende t ndryshme ku e drejta pr t vendosur mbi prmbajtjen e mbshtetur n platforma numerike pak a shum i jepet nj entiteti privat ose duke i dhn atij liri t plot zgjedhjeje ose duke i dhn nj seleksion kanalesh pr t zgjedhur. N sisteme t tjer licencimi rregullatort dshirojn t mbajn kontrollin mbi prmbajtjen e ofruar. N prgjithsi shtja e mbajtjes s kontrollit mbi prmbajtjen duket t jet shtje madhore n shume shtete. Disa vende, si Shqipria, kan nj tradit t fort t kanaleve pa pages (free to air) dhe disa t tjer kan tradita t TV me pages, gj e cila influencon n modelin e licencimit. Nse lejohet TV me pages, duhet t jepet edhe modeli i biznesit pr t prcaktuar modelin e licencimit. Si prfundim mund t themi s metoda gatekeeper sht nj alternative q ecn n vendet me tradit pay TV. Aspekte mbi prmbajtjen Gjat diskutimit t DTT zakonisht tentohet prqendrimi n detajet teknike duke harruar perspektivn e konsumatorit. Nj shumic e gjer konsumatorsh nuk jan t interesuar n teknikn por n prmbajtjen. Duke pasur mundsin e zgjedhjes midis platformave t ndryshme, nj konsumator mund t zgjedh platformn m t mir nga pikpamja e prmbajtjes. Vendosja e DTT zakonisht krijon m shum kanale, m shum prmbajtje pr konsumatorin. Sipas konceptit t pastr gatekeeper rregullatori ka zgjedhur t mos ket asnj ndikim mbi prmbajtjen, me prjashtim t shtjeve t monitorimit t rregulluara nga direktiva AVMS (Audiovisual Media Services). Por, zakonisht nj rregullator vendos disa kritere mbi prmbajtjen q duhet tu ofrohet konsumatorve; Kjo mund t jet nj dshir pr t mbrojtur kulturn apo gjuhn, ose thjesht nj dshir q DTT duhet t ket nj prmbajtje q u drejtohet sa m shum konsumatorve. Dhe m shum kanale zakonisht do t thot gjithashtu q kompani programesh t krijuara n vende t tjera t varen nga qndrimet e rregullatorve vends kundrejt kanaleve t huaj. Faqe 70 nga 84

N shum vende DTT do t thot gjithashtu nj mundsi t transmetohet jo vetm n shkall kombtare, por edhe n shkall lokale/rajonale, pasi vlersimi i shikuesit zakonisht nuk merr parasysh zona transmetimi m t vogla. Kshtu q ka disa vshtirsi n gjykimin e krkess s konsumatorit apo shikimin e shrbimeve programor lokale/rajonal. Si rezultat, nj transm etues rajonal mund t ket vshtirsi pr t gjetur nj model biznesi pasi blersit e spoteve komercial shpesh prdorin vlersimin e teleshikuesve kur ata vendosin s n cilin program do ta japin reklamn e tyre. E ardhmja Qysh prej fillimit t DTT-s, teknologjia sht zhvilluar prej prdorimit t standardit MPEG2 dhe DVB-T n MPEG4 dhe/ose DVB-T2. N nj dokument konsultimi prej Qershorit 2009, Komisioni Evropian diskutoi nj grafik Evropian si t transformohet dividendi Digjital n prfitime sociale dhe rritje ekonomike n Evrop. Nj nga shtjet sht dhe pritjet e mdha t konsumatorve lidhur me zhvillimet e ardhshme t shrbimeve t transmetimeve televizive si m shum programe, cilsi e rritur si HDTV apo marrje mobile. Nj nga elementt e propozuar sht prmirsimi i eksperiencs s konsumatorve duke siguruar standarde t cilsis s lart pr marrsit HDTV n Evrop. Pra nj nga veprimet prioritare sht sigurimi q standardet e kompresionit pr t gjith marrsit e shitur pas Janarit 2012 t jen t paktn aq efikase sa standardi MPEG4 (H264/MPEG4 AVC). Prdorimi i MPEG4 dhe/ose DVB-T2 do t thot nj prdorim m efikas i spektrit, por n shum raste do t oj n rritjen e kostove t konsumatorit. Duke ditur kohn mesatare t rinovimit t dekoderave (rreth 5 deri n 8 vjet) rregullatori duhet t marr parasysh faktin q konsumatort duhet t motivohen pr t bler dekoder t rinj apo marrs TV t rinj, prpara s t vendosin t lvizin drejt tranzicionit n teknikat e reja, prndryshe avantazhet e teknologjive t reja nuk mund t realizohen plotsisht. Platforma DTT mund t shihet si nj plotsim i platformave t tjera q mbartin nj prmbajtje m t kufizuar ose mund t shihet si nj platform q konkurron me kabllon, satelitin, apo IPTV n (Internet Protocol Television). N rastin e IPTV, HDTV mund t konsiderohet si thelbsore pr t mbajtur konkurrencn midis platformave t ndryshme. Pas m shum s 10 vjetsh me DTT, platforma diskutohet akoma nga knde t ndryshm me shtje t reja interesante. Jo shum sektor kan kt lidhje t ngusht dhe kt przierje shtjesh teknike, t konsumatorve dhe t prmbajtjes. Administratat kombtare prgatitin legjislacionin duke marr n konsiderat marrveshjet e ITU s dhe ato rajonale (midis antarve t ITU-s, marrveshjet n kuadrin e CEPT-it dhe politikat dhe direktivat e BE). N baz t ktij legjislacioni kombtar jepen licencat pr transmetimet numerike. Procesi i licencimit t televizionit numerik varion shum nga vendi n vend. N disa vende, licencat u jepen operatorve t rrjetit ndrsa n t tjer licencat u jepen ofruesve t prmbajtjes, operatorve multipleks dhe operatorve t rrjetit. Selektimi i aplikimeve ndonjher bhet n baz t ankandeve, n raste t tjera nprmjet konkurseve krahasues (beauty contest). N shumicn e rasteve transmetimet e operatorit publik nuk kan nevoj pr licenc. Kostot e licencave ndryshojn n mnyr t konsiderueshme nga vendi n vend. N disa raste krkohet Faqe 71 nga 84

nj pages pr mbulimin e kostove t procesit t licencimit, n raste t tjera realizohet pagesa n baz t vlers s tregut t spektrit t frekuencave. Propozimi pr mnyrat e licencimit t rrjeteve she shrbimeve numerike n Shqipri Shqipria ka nj tradit t fort t marrjes s programeve pa pages (free to air) nprmjet transmetimeve analoge toksore, gj e cila influencon n zgjedhjen e modelit t licencimit edhe t transmetimeve numerike. Modeli gatekeeper ku e drejta pr t vendosur mbi prmbajtjen e mbshtetur n platforma numerike i jepet nj entiteti privat konsiderohet jo e prshtatshme pr Shqiprin. N analogji me shum shtete t Evrops edhe n Shqipri propozohet nj sistem licencimi ku rregullatori t mbaj kontrollin mbi prmbajtjen e ofruar duke synuar prmbushjen e misionit publik t mediave elektronike. N funksion t ktij objektivi propozohet t aplikohen llojet e mposhtme t licencave: a) Licenc shrbimi programi audio, pr ofrimin e nj shrbimi programi audio. b) Licenc shrbimi programi audioviziv, pr ofrimin e nj shrbimi programi audioviziv. c) Licenc transmetimi audio. Kjo licenc prbhet nga: i. Licenc shrbimi programi audio sipas piks a, dhe ii. Licenc pr ndrtimin e operimin e rrjetit, i cili mund t jet analog ose numerik; d) Licenc transmetimi audiovizive. Kjo licenc prbhet nga: i. Licenc shrbimi programi audioviziv sipas piks b, dhe ii. Licenc pr ndrtimin e operimin e rrjetit, i cili mund t jet analog ose numerik Nj ndarje e till e licencave krijon fleksibilitet pr tiu prshtatur fardo modeli biznesi n tregun e mediave audiovizual. P.sh, pr transmetimet analoge, propozohet t jepet Licenc transmetimi audio ose audiovizive analoge (pikat c dhe d m sipr). Kjo licenc prfshin licencn pr shrbimin programor dhe licencn pr ndrtimin e operimin e rrjetit analog (1 rrjet - 1 program). Pr transmetimet numerike, propozohet t jepet Licenc transmetimi audio ose audiovizive numerike. Kjo licenc prfshin licencn pr shrbimet programore dhe licencn pr ndrtimin e operimin e rrjetit numerik (1 rrjet shum programe). Pr t shmangur monopolet dhe pr t nxitur pluralizmin, operatort q do t pajisen me Licence transmetimi numerike (audio apo audiovizuale) do t lejohen t shfrytzojn vetm 60 % t kapacitetit t rrjetit t tyre numerik pr t mbshtetur programet e veta. Kapacitetet e lira ata detyrohet tua ofrojn n baz t kritereve t drejta, t barabarta dhe jo diskriminuese, operatorve t tjer q nuk disponojn rrjet t vetin por jan pajisur me licenc shrbimi programi (audio ose audiovizive), sipas pikave a dhe b m sipr. Licencat do t kategorizohen n: a) kombtare, kur mbulohet me sinjal jo m pak s 80% e territorit t vendit; b) rajonale, pr mbulim deri n 4 qarqe me vazhdimsi gjeografike; dhe c) lokale, pr mbulimin e nj qarku. Licencat e prmendura shrbimeve t programeve do t jen kombtare, rajonale apo lokale n funksion t kategoris s rrjetit toksor (analog apo numerik) n t cilin do t mbshteten kto shrbime. Pr shrbimet programore q do t mbshteten n rrjete t ndryshme nga rrjetet toksore (analoge apo numerike) pra nuk krkojn shfrytzimin e burimeve t kufizuara natyrore, Faqe 72 nga 84

propozohet q t jepen pa konkurrim autorizime pr shrbimin e programit audio dhe autorizime pr shrbimin e programit audioviziv. Kto autorizime do t jen: e. Satelitor, kur shrbimi mbshtetet n nj sistem satelitor; f. Kabllor kur shrbimi mbshtetet n nj sistem kabllor. g. Shrbimi on line, kur shrbimi mbshtetet n Internet; h. Shrbimi teknik pr sistemet e aksesit t kushtzuar, e) Ofrues shrbimi, prfshir shrbimin e aksesit t kushtzuar Propozimet e msiprme duhet t reflektohen n ligjin e ri t mediave audiovizive t Shqipris.

Faqe 73 nga 84

ANEKS 2

DIVIDENDI DIGJITAL
A1. ASPEKTE NDERKOMBETARE A1.1 Elemente teknike n lidhje me opsionet e harmonizimit pr Dividendin Dixhital N Evrop, kalimi nga transmetimi analog n transmetim digjital toksor n fund t 2012, do t liroj nj sasi spektri t konsiderueshm si rezultat i efikasitetit m t madh t teknologjis digjitale. Ky spektr njihet si Dividendi Digjital ose Hapsirat e bardha. Dividendi digjital konsiderohet si nj mundsi unike pr t plotsuar krkesn n rritje t shpejt pr shrbimet e komunikimit pa tel. Ai hap nj spektr t mjaftueshm pr transmetuesit pr t zgjeruar e zhvilluar n mnyr t konsiderueshme shrbimet e tyre duke siguruar n t njjtn koh q prdorime t tjera t rndsishme sociale e ekonomike, si aplikimet me brez t gjer. Termat Pika t Bardha( hite Spots), Hapsira t Bardha(hite Spaces), ose Spektr i Shtresuar jan prdorur pr t prezantuar nj koncept spektri frekuence, q sht potencialisht i disponueshm n nj koh t dhn, pr prdorim t mtejshm brenda spektrit t frekuencave t planifikuar q n fillim pr transmetim n GE06 [1]. Dokumentacioni i disponueshm prdor kryesisht termin Hapsira t Bardha dhe ky term do t prdoret n t gjith dokumentin n vazhdim si emr xhenerik, pr t prshkruar t gjitha rastet e ndryshme. Do t prfshihet i gjith spektri i disponueshm. Kto hapsira t bardha kan kohzgjatje dhe zgjerim gjeografik t kufizuar, dhe n do prdorim duhet marr parasysh mbrojta e Shrbimeve Parsore t afrta dhe sistemet e tjera (shrbime, aplikime) t alokuara mbi baz prparsie, q do t krijojn pengesa n operimin e aplikimeve q prdorin spektrin e hapsirs s bardh. Ky operim n hapsirn e bardh mund t kryhet vetm mbi bazn e nj jo-interference dhe jo-mbrojtjeje. Shrbimet e hapsirs s bardh duhet t jen t afta t lvizin npr kanale alternative t hapsirs s bardh, pr t shmangur kshtu interferencn me stacionet e reja n operim, ose me t tjera shrbime q u sht dhn nj prparsi m e madhe n baz kombtare. N varsi t krkesave kombtare dhe atyre jasht kufirit, shrbimet e hapsirs s bardh q hyjn n brez duhet t ken dijeni s zakonisht mund t shtohen stacione t tjera, prgjithsisht ato transmetueset. Pra, Hapsira e Bardh sht nj emrtim q tregon nj pjes t spektrit, q sht e disponueshme pr nj aplikim radiokomunikimi (shrbim, sistem) n nj koh t dhn, n nj zon gjeografike t dhn, mbi nj baz jo-interferuese/jo-t mbrojtur, n lidhje me t tjera shrbime q kan nj prparsi m t madhe n baz kombtare. EC-ja, n mandatin e saj n CEPT, mbi dividendin digjital, synon prdorimin m fleksibl t mundshm t spektrit, duke lejuar intervalin m t gjer t mundshm t prdorimeve dhe teknologjive. Rrjedhimisht, n Raportin A, Raportin B dhe suplementin e tij, CEPT -i ka analizuar rrjedhojat e parashikuara q vijn nga prdorimi i prbashkt pjesor n brezin 470 862 MHz pr shrbime transmetimi digjital, transmetimi multimedial dhe shrbime fikse/mobile. RSPG-ja n Opinionin e saj, Ndrlikimet e politiks spektrale t BE pr dividendin digjital thekson s pr t implementuar dividendin digjital Shtetet Antare mund t duan t marrin n konsiderat impaktin mbi shrbimet e tjera ekzistuese, prfshir ktu shrbimet dytsore. Faqe 74 nga 84

Padyshim, implementimi i dividendit digjital pr aplikimet transmetuese dhe jo-transmetuese mund t ket ndrlikime pr sa i prket ekzistencs aktuale t shrbimeve t tjera q zn spektrin e shtresuar, ose hapsirn e bardh brenda brezit 470 - 862 MHz. Kto prfshijn navigimin radio, shrbimet fikse ose mobile pr aplikime ushtarake, Astronomin Radio dhe Shrbimet Ndihmse pr Transmetimin dhe Program-Krijimin (SAB/SAP, gjithashtu i njohur n industri si Program-Krijimi dhe shrbimet e Eventeve Speciale, ose PMSE). Shum nga kto shrbime mund t ndikohen ose pengohen nga zhvillimi i brezit UHF. Pr m tepr, n spektrin e bardh ka mundsi pr aplikime t reja q prfitojn nga karakteristikat e favorshme fizike t prhapjes q ka spektri UHF, pr shembull, kalimi i lir prmes muresh pr t mundsuar aplikimet e rrjetit n t gjith shtpin, ose n rrjetet e zons. Ky kapitull sht nj vzhgim paraprak i praktikimit t implementimit t aplikimeve t reja/t ardhshme brenda spektrit t hapsirs s bardh n brezin 470 - 862 MHz. A1.2 CEPT Pr t shkuar m tej mandatit t par t Komitetit t Spektrit t KE-s, pr t studiuar kufizimet teknike t hasura nga dividendi dixhital, duke patur parasysh miratimin e nj politike t harmonizuar n Bashkimin Evropian, n fund t 2006, Konferenca Evropiane e Administratave Postare dhe Telekomunikacionit (CEPT) krijoi grupin TG4 ECC. Pr t prmbushur mandatin q i sht dhn, TG4 kishte si qellim n thelb hartimin e tre Raporteve. Raporti CEPT 21 Ky raport trajton shtjet e prputhshmris ndrmjet rrjeteve DVB-T pr marrjen fikse dhe rrjeteve DVB-H (Digital Video Broadcasting - Handheld) pr marrjen e lvizshme, dhe mundsin e harmonizimit t nj nn-brezi n brezat e frekuencave IV dhe V pr rrjetet DVB-H, duke konstatuar s t dy llojet e rrjetit jan n thelb kompatibl, me identifikimin e teknikave pr t zgjidhur interferencat e mundshme. Lidhur me mundsin e harmonizimit t nj nn -brezi pr rrjetet DVB-H, raporti nuk sht prfundimtar, duke treguar avantazhet dhe disavantazhet e harmonizimit apo t mosharmonizimin t nj nn-brezi. Ai gjithashtu prmend se, n qoft se nj harmonizim duhet t ndodh, kjo nuk duhet t jet e detyrueshme dhe s miratimi tij bhet duke e ln n konsideratn e do vendi. Raporti CEPT 22 Raporti i dyt, e cili n thelb i afrohet fizibilitetit teknik t harmonizimit t nj nn-brezi n brezat IV dhe V UHF pr aplikimet fikse / mobile duke prfshir uplink, arrin n prfundimin s sht i mundshm pr tu kryer, duke prfshir t paktn kanalet 62 deri 69, pr aq koh sa harmonizimi nuk sht i detyrueshm. Ky raport gjithashtu arrin n prfundimin s do t jet praktikisht e pamundur pr nj vend pr t prdorur kt nn-brez pr aplikime mobile pa plqimin paraprak t vendeve fqinj, duke marr parasysh nivelin e interferencs prodhuar nga futjet digjitale t GE06. Duhet t prmendet s disa administrata Evropiane paraqitn nj rezerv pr konkluzionet e ktij raporti, sepse nn-brezi i identifikuar n raport sht pikrisht brezi ku DTT sht duke u futur n kto vende, duke ndjekur marrveshjet ndrkombtare t nnshkruara. N fakt, implementimi i DTT n kt nn-brez ishte nj strategji e adoptuar nga disa vende evropiane, pr shkak t disponueshmrin s tij m t gjer, m tej pr lirimin e tij nga mbro jtja ushtarake dhe prdorime t siguris, pra duke br t mundur implementimin e DTT pa ndryshuar kanalet radio t prdorura nga TV analog. Faqe 75 nga 84

Raporti CEPT 24 Raporti i fundit vlerson mundsin e marrjes pjes t spektrit q nuk sht prdorur nga DVB-T (prcaktuar " hapsira e bardh ") pr aplikime ose shrbime t reja n t ardhmen. Raporti arrin n prfundimin s teknologjia e lidhur me radiot njohse sht ende n fazn fillestare, dhe pr kt arsye do t ishte i parakohshm prcaktimi i krkesave q do t mundsoj prdorimin e saj, e cila gjithmon do t jet i bazuar n mos-interferenc. Ai gjithashtu arrin n prfundimin s "hapsirat e bardha", n nj shkall t madhe, do t vazhdojn t prdoren nga mikrofona transmetues pr prodhimin e programeve dhe ngjarjeve t (PMSE - Programme-making and Special Events), dhe kshtu duhet t jete prdorimi kryesor. Raporti ECC 142 Ky Raport ofron informacion dhe kshilla pr administratat q mbulojn shtjet t cilat duhet t diskutohen hapur dhe t merren n konsiderat gjat nj prpjekje pr t futur rrjete komunikimi mobil / fiks n brezin 790-862 MHz ose pr t prdorur burime shtes pr transmetim n brezin UHF. Duke marr parasysh prfundimet e ktyre raporteve, n mesin e vitit 2008 Komiteti i Spektrit t KE-s i ngarkoi CEPT-it nj mandat t dyt mbi dividendin digjital. Duke pasur parasysh shtrirjen e zgjatur t studimeve, ato u ndan n tre grupe CEPT: TG4, SE42 dhe PT1. Aktualisht, TG4 sht duke zhvilluar: Udhzime pr koordinime kufitare t shrbimeve mobile t nj vendi dhe shrbimeve t transmetimit t vendit fqinj; Rekomandim pr t siguruar mirmbajtjen e pajisjeve PMSE q veprojn n breza 470 862 MHz n mnyrn m t mir , duke prfshir vlersimin e avantazhet e nj strategjie n nivelin evropian; Rekomandim pr ri-planifikimin e mundshm t shrbimit t radiodifuzionit (broadcasting), n mnyr q t lirohet nn-brezi 790-862 MHz; Prcaktimin e kritereve t mbrojtjes, pr t mbrojtur shrbimin e lvizshm t transmetimit, pr t ndihmuar krijimin e situatave q prputhen. Nga ana tjetr, SE42 sht duke prcaktuar kushtet e optimizuara teknike pr t implementuar shrbime fikse dhe mobile t komunikimeve elektronike n nn-brezin 790-862 MHz, duke marr parasysh bashkekzistencn me shrbimet aktuale, shrbimit e radiodifuzionit. SE42 sht duke prdorur konceptin BEM (Block Edge Mask) pr t prcaktuar kushtet teknike n kt nen-brez. S fundi, PT1 sht duke zhvilluar ndarjen e kanaleve per nn-brezin 790-862 MHz pr IMT (International Mobile Communications), e cila nga njra an bn t mundur q t implementohen sisteme IMT n nj shkall t madhe n Bashkimin Evropian, dhe n ann tjetr, bn t mundur q vende t ndryshme t prshtatin mnyrn e ndarjes s kanaleve t propozuara me realitetet e tyre kombtare dhe nevojat e tregut. Kanalizimi i IMT zhvilluar nga grupet duhet t prputhet me marrveshjen GE06 A1.3 ITU Konferenca Botrore e Radiokomunikimit 2007 (RC-07) ka konsideruar alokimin e shrbimeve t reja pa tel, prkatsisht pr IMT (International Telecommunications Mobile). Nga kjo Konference Botrore u vendos nj ndarje primare n RR pr shrbimin e telefonis s lvizshme Faqe 76 nga 84

n frekuencat e nn- brezit 790-862 MHz, n prputhje me kufizimet e prmendura m tej. Duhet t theksohet s pjes e s njjtit spektr sht ndar tashm n RR pr shrbimin e transmetimit (edhe me nj Status primar). Identifikimi nga RC-07 i spektrit pr IMT sht br nga nj ndryshim n shnimin 5.317A t nenit 5 t RR, edhe pse ajo ishte vonuar n koh (q hyn n fuqi n 17 qershor 2015), si sht specifikuar n shnimin 5.316B. Gjat diskutimeve n RC-07 pati nj debat t rndsishm rreth shnimit 5.316 t Nenit 5 t RR, nj shnim q ka ekzistuar dhe bri nj ndarje shtes pr shrbimin e lvizshm n nn-brezin 790-862 MHz. Me pak fjal, krijimi i nn-brezit 790-862 MHz pr IMT n Rajonin 1 ofron fleksibilitet n drejtim t implementimit t shrbimeve t tjera t radiokomunikimit. Krijimi i grupit JTG 5-6 n kuadr t qellimit t ITU-s duhet t prmendet. Ky grup i kombinuar sht i prbr nga grupet e studimit SG5 (Sherbime Tokesore) dhe SG6 (Sherbime Radiodifuzioni) n mnyr q t merren me pikn 1.17 t axhends s konferencs botrore t radhs (RC-11). Kjo pik krkon q t kryhen studime n ndarjen midis shrbimit t lvizshm dhe shrbime t tjera pr t cilat nn-brezi 790-862 MHz sht ndar (radiodifuzion, fiks, mobil dhe shrbimet e navigimit aeronautik) n Rajonet 1 dhe 3, n baz t Rezoluts 749 (versioni RC-07). Agjenda e Konferencs Botrore t Radiokomunikimit 2012 (RC 12) parashikon n nj nder pikat e saj, pr marrjen n konsiderat t rezultateve t studimeve pr ndarjen midis shrbimit t lvizshm dhe shrbimeve t tjera n brezin 790-862 MHz n Rajonet 1 dhe 3, n prputhje me Rezolutn 749 (RC 07), pr t siguruar nj mbrojtje adekuate t shrbimeve pr t cilat ky brez frekuencash sht ndar, dhe marrjen e masave t duhura. Propozimi i Prbashkt Evropian i CEPT mbi pikat e axhendes n lidhje me shrbimin e radiodifuzionin dhe shrbimeve fikse shprehet s gjithashtu duhet t theksohet s n kuadr t Bashkimit Evropian (dhe n vende t tjera evropiane), brezi 790-862 MHz do t vihet n dispozicion pr shrbimet e lvizshme duke filluar nga viti 2013. A2. APLIKIMET KANDIDATE POTENCIALE Ekziston potenciali pr prdorimin e prbashkt t spektrit t hapsirs s bardh nga aplikime t tjera. Pr shprndarjen shtresore n brezin UHF mund t merren n konsiderat dy klasa pajisjesh me rreze t shkurtr dhe m t gjat: Pajisje personale/portabl, si kartat i-Fi n kompjuter, laptop, telefona smart, PDA, aparate personale media (media players), q operojn, pr shembull, me nj fuqi maksimale output prej 100 m. Pajisje fikse/aksesi q prgjithsisht operojn nga nj vendndodhje fikse dhe q mund t prdoren pr t prftuar nj shrbim komercial, si sht aksesi pa fije (ireless) i internetit me brez t gjer. Kto pajisje mund t operojn, pr shembull, me nj fuqi transmetimi output deri n 1 .

Kategori t ngjashme pajisjesh operojn sot n breza 2.4 GHz dhe 5 GHz. Faqe 77 nga 84

Duhet theksuar s fuqit shembull t transmetuesit jan t krahasueshme me ose m t mdha s ato t supozuara pr aplikime mobile n nn-brez (21 dBm pr UMTS). Rrjedhimisht, mbrojtja e prdoruesve parsor n brezin UHF do t krkoj breza roje dhe zona prjashtimi t krahasueshme me ato t studiuarat paraprakisht pr nn-brezin e harmonizuar. Industria ka shprehur interes n prdorimin e brezit UHF pr shkak t kushteve specifike t prhapjes, meqense lejon nj interval m t madh s n 2.4 GHz ose 5 GHz, megjithse operohet n kanale me gjersi m t vogl brezi. do kanal 8 MHz do t mbante vlera t dhnash q jan t krahasueshme me ato t shrbimeve aktuale t zonave t gjera, si 5 MHz HSDPA, por m t ulta s pajisjet 802.11 q operojn n kanale 20 MHz n 2.4 GHz dhe 5 GHz. Gjithsesi, pajisjet e hapsirs s bardh mund t bashkoheshin me fardo lloj kanalesh t disponueshme pr t fituar kapacitet m t madh. M posht jan radhitur disa shembuj aplikimesh: N shprndarjen multimediale t shtpis Rrjeti LAN dhe brixhing me interval t gjat Rrjete t vet organizuara, rrjete komunitare dhe kompleksesh Lojra Automatizimi dhe kontrolli shtpiak Aplikime monitoruese jo kritike

Kto aplikime mund t ofrohen tashm n breza t tjer frekuencash, t ndryshm nga spektri UHF, por industria dshiron t shfrytzoj prfitime specifike t ktij spektri. N veanti, karakteristikat e prhapjes superiore t UHF bjn t mundur lidhje n nj interval t gjer, duke u ardhur n ndihm kshtu aplikimeve q krkojn shprndarje t dhnash n koh reale (shprndarje multimediale n shtpi, lojra, etj). Nga ana tjetr, pr t njjtn arsye, q sht prhapja superiore e UHF, interferenca e gjeneruar nga pajisjet e reja t hapsirs s bardh drejt shrbimeve parsore apo t tjera me prparsi sht gjithashtu m e madhe dhe do t imponoj disa pengesa n operimin e pajisjeve t tjera. Suksesi i aplikimeve t treguara mund t mbshtetet n aftsin e tyre pr t ofruar shrbime alternative, apo pr t siguruar kapacitet shtes pr zgjidhje t tjera ekzistuese, si jan pajisjet q aktualisht shprndajn kapacitet t lart me interval t shkurtr n brezat 2.4 GHz dhe 5 GHz, ose rrjetet mobile. A2.1 Fleksibiliteti Administratat kan fuqi t plot vendim-marrse dhe sovranitet pr t vendosur nse brezi 790862 MHz do t prdoret pr transmetim, shrbim mobil apo ndonj shrbim tjetr. Ky fleksibilitet mund t jet i domosdoshm nse nj Administrat nuk mund ti zhvendos t gjitha shrbimet q aktualisht prdorin brezin 790-862 MHz, ose pr t tjera rrethana kombtare. Megjithat, duke br nj gj t till, Administrata ka mundsi t humb prfitimet e nj plani t zakonshm brezi q prfshin: ekonomit e mass pr pajisje t prballueshme nga prdoruesi, mundsi m e madhe zgjedhjeje pr sigurues shrbimi (provider-a) dhe prodhues t pajisjeve t konsumatorit, risk i minimizuar i interferencs radio, vler ekonomike totale e maksimizuar e spektrit, koordinim jasht kufijve i thjeshtuar dhe roaming global. Faqe 78 nga 84

A2.2 Neutraliteti teknologjik Nj rregullim sht teknologjikisht i paanshm nse ai as imponon, as diskriminon n favor t prdorimit t nj lloji t caktuar teknologjie. Teknologjit (si pr shembull, LTE dhe iMAX) aktualisht t prballura me nevojn pr shprndarje n brezin 790-862 MHz i pranojn t dyja mnyrat TDD dhe FDD. Nj plan brezi tek pr intervalin 790-862 MHz (ose FDD e iftuar ose TDD e paiftuar) rrjedhimisht nuk do t diskriminonte n favor ose kundr njrs prej ktyre teknologjive t prballura. Megjithat, mund t ket disa vshtirsi implementimi n qoft se terminalet shum-brezsh kan nevoj pr t mbshtetur nj metod dupleks t ndryshme n breza t tjer. A3. Struktura GE-06 dhe koordinimi jasht kufijve Mandati i dyt i CEPT konstaton s Duhet marr n konsiderat qllimi i prgjithshm i nj qasjeje t koordinuar evropiane, e implementuar prmes vendimeve t detajuara kombtare mbi rregullimet e frekuencs, duke u pajtuar me strukturn GE-06. Masat aktuale n Marrveshjen GE-06 krkojn nj administrat me dshir pr t implementuar shrbime mobile pr t prftuar marrveshje paraprake nga administrata, shrbimi aktual dhe i ardhshm i t cilit mund t ndikohet nga interferenca e shkaktuar nga shrbimi mobil, por gjithashtu nga pengesa q mund t lindin nga nevoja pr t mbrojtur shrbimin mobil nga interferenca e shkaktuar nga shrbimet e saj transmetuese aktuale dhe t ardhshme. Struktura GE-06 gjendet n Raportin 21, 22 dhe 29 t CEPT. Pr m tepr, CEPT-i po zhvillon nj Raport/Rekomandim mbi ri-rregullimin e shrbimeve transmetuese, n mnyr q nn-brezi 790-862 MHz t lirohet. Fleksibiliteti sht nj pjes integrale e GE-06. E thn me fjal t tjera, Plani nuk lejon q frekuencat e prcaktuara (njsi digjitale) t prdoren pr t implementuar shrbimet e transmetimit me karakteristika t ndryshme ose me aplikime t tjera, me kusht q interferenca dhe krkesat e mbrojtjes t ruhen brenda zarfit t njsis koresponduese n Plan. Administrata mund ti modifikoj njsit e saj n Plan duke aplikuar dispozitat e Nenit 4 t Marrveshjes GE 06. Plani GE-06 nuk lejon q frekuencat e prcaktuara (njsi digjitale) t prdoren pr shrbime t tjera n konceptin e masks s spektrit, pr sa koh ato njoftohen sipas zarfit t prcaktimit t transmetimit dhe nuk krkojn m shum mbrojtje, apo nuk shkaktojn m shum interferenc sesa sht e lejueshme sipas GE-06-s. Rrjedhimisht, konkluzioni sht i vlefshm, duke qen s marrveshja GE-06 e lejon futjen n prdorim t aplikimeve multimediale mobile. Supozohet s spektri i harmonizuar pr kto aplikime do ta prmirsoj futjen e tyre n prdorim Duhet theksuar s niveli i interferencs q mund t krijohet nga implementimi i njsive t planit GE-06 e bn praktikisht t pamundur q nj vend t filloj t prdor nj nn-brez t harmonizuar pr aplikimet e komunikimeve mobile pa dakordsin e vendeve fqinj, duke theksuar s kto mund t mos jen antare t CEPT-it apo BE/EEC n t gjitha rastet. Implementimi i ktij nn-brezi t harmonizuar rrjedhimisht do t krkoj negociata dypalshe ose shumpalshe, sipas procedurave t Marrveshjes GE-06, q jan projektuar pr t siguruar akses t paanshm t spektrit nga t gjitha administratat. Raporti 29 i CEPT Direktivat mbi shtjet e koordinimit ndrkufitar midis shrbimeve mobile n nj vend dhe shrbimeve transmetuese n nj vend tjetr adreson koordinimin ndrkufitar pr brezin 790 862 MHz. Raporti ka pr qllim t ndihmoj administratat t vendosin nj metodologji t prbashkt pr koordinimin n rastin kur nj vend n kufi do q t prdor brezin Faqe 79 nga 84

790-862 MHz pr aplikimet mobile, ndrkoh q vendi tjetr do q ta mbaj kt brez pr aplikime transmetimi. Ai konstaton: CEPT sht i mendimit q Marrveshja GE-06 siguron procedurat e prshtatshme rregullatore pr identifikimin e administratave q do t prfshihen n procesin e koordinimit midis shrbimit t transmetimit n nj vend dhe shrbimit celular n nj vend tjetr. Identifikimi kryhet me an t fuqis s fushs s koordinimit nxits. CEPT-i m tej bie dakord s gjat diskutimeve dypalshe ose shumpalshe q prdorin elementet e prfshira n Raportin 29 t CEPT pr udhzimin, nga administratat e interesuara, mund t lind nevoja pr zhvillimin e nj metodologjie t detajuar koordinimi, prfshir nj vlersim t kujdesshm t interferencs. Dispozitat e GE-06 mund t mos jen t prshtatshme pr koordinim ndrkufitar mes vendesh q jan antare t GE-06-s dhe atyre q jan jasht ksaj Marrveshjeje. Pr m tepr, shtja e koordinimit midis shrbimit mobil dhe shrbimeve t ndryshme nga ato t transmetimit (q jan, ARNS) nuk mbulohen n GE-06 dhe nuk adresohen n studimet pr prgatitjen pr Njsin 1.17 t Axhends RC-12. A3.1 Avantazhet e nj rregullimi t preferueshm frekuence t harmonizuar bazuar n FDD CEPT-i ka marr n konsiderat prfitimet dhe risqet e pasjes s dy opsioneve (q jan FDD dhe TDD) pr rregullimin e frekuencs prkundrejt pasjes s nj rregullimi t preferueshm frekuence dhe ai doli n prfundimin s avantazhet e nj rregullimi t preferueshm tek pr kt brez jan: Zhvillim i reduktuar dhe kosto operative pr infrastrukturn e ardhshme radio ose pajisjet e terminalit, q do t prdoren n brezin 790-862 MHz duke shmangur copzimin e tregut t CEPT n kt brez frekuence, q mund t ndodhte me rregullimet e paprshtatshme t frekuencs. Nj fokusim harmonizimi i mbar CEPT-it mbi plan frekuence teke bazuar n mnyrn FDD do t jet nj prfitim pr industrin dhe konsumatort, Mundsi e rritur dhe kosto t reduktuara pr shrbimet roaming brenda CEPT, Proces liencimi i thjeshtzuar, Siguria e tregut: Industria krkon vizibilitet pr lanimin e zhvillimit t pajisjeve radio, t cilat t jen gati n koh sipas pritshmrive t operatorve t ardhshm t licencuar n brezin 790-962 MHz. Mnyra e prshtatshme (FDD ose TDD) duhet tu prgjigjet krkesave t tregut. Sot, industria sht duke e mbshtetur n mnyr unanime mnyrn FDD dupleks n kt brez frekuence. Duhet shtuar s nga CEPT sht treguar s mbrojtja e marrjes s stacionit baz nga emetimi TV sht shum m sfiduese sesa mbrojtja e marrjes s terminalit. Rrjedhimisht, rregullimi i frekuencs TDD, aty ku stacionet jan duke marr prgjat gjith brezit, krijon nj sfid shum m t vshtir koordinimi sesa FDD n rastin kur nj vend fqinj do t vazhdoj ta prdor brezin pr transmetim. Pra, CEPT-i ka zhvilluar nj rregullim t preferueshm pr frekuencn e harmonizuar, bazuar n mnyrn FDD.

Faqe 80 nga 84

A4. Shfrytzimi i dividendit dixhital pr shrbime t tjera t komunikimeve elektronike n Republikn e Shqipris. N Shqipri. n brezin e parashikuar pr Dividendin Digjital, aktualisht ka transmetime analoge, transmetime ekzistuese digjitale dhe kanale t planifikuara pr transmetime digjitale sipas Planit GE 06. Problemi kryesor rezulton ri-planifikimi i transmetimeve digjitale n breza m t ult frekuencash, pr t mos paksuar kapacitetet transmetuese t fituara nga Plani GE 06. Pr kt qllim duhet planifikuar koordinimi me vendet fqinj dhe duhet br regjistrimi n GE 06 t rreth 13 % t caktimeve frekuencore totale t planifikuara nga GE 06. Vetm pasi t jet realizuar migrimi i ktyre caktimeve frekuencore n breza frekuencash m t ulta (470 790 MHz), mund t filloj prdorimi i brezit t DD (790 862 MHz) pr aplikime me band t gjer, m leverdi pr ekonomin. Futja e shrbimeve t reja t komunikimeve elektronike dhe zhvillimi i shrbimeve t transmetimit digjital n kuadr t spektrit t frekuencave UHF kan kufizime t caktuara n kuptimin e prdorimit t dividendit digjital: Mbrojtja e shrbimeve analoge t transmetimit deri n sitch-off ngadalson procesin e shfrytzimit t dividentit digjital; Prdorimi i dividendit digjital sht n prgjithsi i kufizuar nga shrbimet sekondare t prdorur n brezin UHF; Megjithse procedurat pr modifikimin e Planit GE-06 japin nj kuadr t prshtatshm n t cilin administratat prshtatin krkesat e tyre pr nevojat e ardhshme, fleksibiliteti i ofruar pr administratat pr t br kt tashm on n variacione t nevojave pr burime spektale t cilat n nj kuptim m t gjer kufizojn mundsin pr prdorimin e spektrit t harmonizuar n t ardhmen; N shum shtete implementimi i shrbimeve mobile multimediale devijon nga konfigurimi i planifikimit t referencs n t ciln Marrveshja GE -06 sht bazuar; Projektimi i pajisjeve marrse dhe shpenzimet n rast t shrbimeve multimedia mobile kushtzojn ndarjen minimale t frekuencave q ka nevoj t sigurohet midis frekuencave q do t prdoren pr marrjen e prmbajtjes multimediale, dmth donlink dhe frekuencave q do t prdoren pr transmetimin nga marrja e lvizshme, dmth uplink; Pavarsisht nga fakti s Marrveshja GE -06 jep nj nivel t caktuar fleksibiliteti pr administratat duke futur konceptin e masks s spektrit, procedurat e Marrveshjes nuk parashikojn mundsin pr njoftimin e krkesave pr uplink pr shrbime mobile multimediale; Prdorimi i uplink pr shrbime fikse / mobile n UHF krijon nevojn pr futjen e nj brezi mbrojts midis frekuencave t parashikuara pr uplink dhe kanaleve q do t prdoren pr transmetimet digjitale toksore. Kjo e bn bashkekzistencn e shrbimeve fikse / mobile dhe transmetimeve televizive tokesore t vshtire dhe gjithashtu krijon nevojn pr koordinim. Harmonizimi i nen-brezave brenda brezit UHF q t prdoren pr nevojat e shrbimeve fikse / mobile n nivel evropian, si dhe kshtu n nivelin shteteve antare t ITU, sht zgjidhja e propozuar nga grupi RSPG i Komisionit Evropian, ku administratat q synojn t prdorin t gjith brezin UHF pr sistemet e transmetimit digjital toksor prap mund t vazhdojn kshtu; Harmonizimi i pjess s brezit VHF pr prdorimin e uplinks nuk sht u prshtatshm pr shkak t gjersis s brezit jo adekuate. Faqe 81 nga 84

Pr implementimin e shrbimeve fikse / mobile n pjes t brezit UHF pikat e mposhtme duhet t merren parasysh: Realizueshmria teknike e harmonizimit t nen-brezit brenda brezit UHF pr prdorim t lvizshm (duke prfshir uplinks), duke minimizuar ndikimin n Planin GE06; Propozimet e planit mbi mundsit teknike dhe skenart e optimizimit t digjitalit dividend, duke prfshir edhe hapat gjat periudhs s tranzicionit prpara sitch-off analog. Shrbimet fikse / mobile jan sisteme q krkojn dy drejtime, transmetim donlink dhe uplink, ku uplink nuk mbulohen nga Marrveshja GE06, dmth nuk mund t prcaktohen nga zbatimi i masks spektrale t hyrjeve ekzistuese n Planin GE06. Megjithat, tendencat teknologjike iniciojn nevojn pr t krkuar akses n pjese t spektrit t frekuencave UHF Pr shrbime me brez t gjere fikse / mobile IMT (International MobileTelekomunikacionit) dhe iMAX, duke marr parasysh si vijon: Prmirsime n cilsin e shrbimeve broadband, pr shembull shrbimet me shkalle t lart t transmetimit t t dhnave, me mbulim t mir brenda ndrtesave, veanrisht n zonat kryesore t popullsis; Shtrirja e mbulimit t shrbimeve broadband n zonat rurale, t mbuluara nga rrjeti 3G. Uplink i shrbimeve fikse / mobile mund t shkaktoj ndrhyrje (interference) n rast s shrbime t tilla do t operojn n kanalet e ngjitur n shrbimin Televiziv Digjital Toksor, dhe pr shkak t faktit s burimi i nj ndrhyrje e till sht sinjali I transmetuar nga pajisje t lvizshme, operatort n prgjithsi nuk jan n gjendje pr t zvogluar ndrhyrjen me metoda q zakonisht zbatohen pr shrbime fikse. Disa detyra q lindin pr KKRT/AKEP n vijim t ndryshimit nga transmetimet analoge n digjitale jan Harmonizimi i dividendit digjital n nivel kombtar dhe evropian. Ndjekja dhe implementimi i politikave dhe rekomandimeve t Bashkimit Evropian, Grupit t Spektrit Radio "Prfitime pr gjith BE-n pr prdorimin e dividendit digjital nga aplikacionet mobile (duke prfshir uplinks) n nj nn-brez UHF t harmonizuar". Sipas CEPT, harmonizimi sht i mundshm nga nj kndvshtrim rregullator teknik, dhe nuk duhet t jet i detyrueshm. Brezi i paraplqyer sht 800 MHz dhe pr kt harmonizim jan t nevojshme diskutime shumpalshe. Ri-alokimi dhe studimi i brezave t frekuencave q preken nga kalimi n Transmetime Digjitale Toksore. Pasqyrimi i ktyre ndryshimeve, caktimi i brezave pr shrbime t reja, n Planin Kombtar t Frekuencave dhe n Planin e Prdorimit t Frekuencave.

Prandaj sa m par t realizohet kalimi i plot n transmetimet digjitale dhe t bhet ri planifikimi n breza m t ulta, aq m par lirohet spektri i Dividendit digjital pr shrbime me brez t gjer.

Faqe 82 nga 84

ANEKS 3 ASPEKTE MBI TEKNOLOGJINE

Rritja e krkess pr informacion ka sjelle zhvillime t rndsishme, t cilat pasqyrohen n nj rritje t konsiderueshme n kapacitetin e transmetimit n platformn toksore. Kto zhvillime kan t bjn me prmirsime n standardet e prdorura pr kodim (kompresim) informacioni dhe n sistemet e transmetimit. MPEG-4 sht nj standard kompresimi i videos dhe audios i prmirsuar. Kjo pritet t rezultoj deri n dyfishin e efikasitet t standardit t kompresimit MPEG-2 q aktualisht sht prdorur pr shumicn e transmetimeve digjitale toksore n Evrope. Kjo do t thot s nj Multiplex (MUX) DTT mund t mbshtes deri dy her me shum programe duke prdorur MPEG-4 sesa duke prdorur kodimin MPEG-2, duke siguruar t njjtin kualitet figure dhe zri. DVB-T2 sht nj standard i ri transmetimi specifikimet e t cilit jan botuar pr her t pare nga Projekti DVB n qershor 2008 dhe sht standardizuar nga Instituti I Standardeve Evropiane t Telekomunikacionit (ETSI) q nga shtatori 2009. N krahasim me standardin aktual t televizionit digjital toksor, DVB-T, standardi i gjenerats s dyt, DVB-T2, siguron nj rritje minimale n kapacitet t paktn 30% n kushte ekuivalente e marrjes duke prdorur antena t marrjes ekzistuese. Disa testime paraprake, megjithat, sugjerojn s rritja e kapacitetit t fituar n praktik mund t jet deri 50%. Kjo mund t bj t mundur hedhjen n treg t shrbimeve t reja t transmetimit q mundsojn prdorimin intensiv t kapacitetit t frekuencave, duke pasur parasysh spektrin e kufizuar n dispozicion n VHF dhe UHF. Standardi DVB-T2 mundson gjithashtu ofrimin e shrbimeve t gjenerats tjetr si 3D TV, t cilt mund t prfitojn nga rritja e kapacitetit n dispozicion me kt standard. Nga vlersimet e bra rezulton s prdorimi i ktyre dy teknologjive,, nse kombinohen, rrit kapacitetin e nj Multipleksi (MUX) deri n 160% pr marrjen fikse, edhe pse disa ekspert konsiderojn vlern 100% , q t jet nj vlersim m realist. Presup ozohet gjithashtu s prfitimi n kapacitet n rastin e marrjes mobile do t jet i ngjashm me at t marrjes fikse. Implementimi i nj sistemi DTT DVB-T2: krkon trajtime t ndryshme n lidhje me planifikimin e rrjetit dhe mund t ket nj ndikim n planifikimin e frekuencave. N veanti, nse Plani i GE06 do t prdoret pr DVB-T2 n vend t DVB-T kushtet pr kt zvendsim duhet t jen t prcaktuara dhe implikimet n drejtim t interferencave, krkesat pr mbrojtjen dhe parametrat e mbulimit duhet t hetohen. do t sjelle kosto me t larta pr transmetuesit dhe konsumatoret. Ne mnyr q t prfitojn nga ekonomia n shkall kombtare, do t jet e nevojshme q operatort kombtare t miratojn specifikime t prbashkta pr marrsit DVBT2. Kjo do t parandaloj fragmentimin e tregut dhe do t siguroj q shikuesit t ken akses n nj przgjedhje t gjer t dekoderave DVB-T2 n pikn m t ult t mundshme t mimit. Kjo sht arsyeja q prodhuesit kan filluar tashm punn pr t prcaktuar krkesat pr dekoderat DVBT2 n t gjith Evropn.

Faqe 83 nga 84

SISTEMET E KRIPTUARA DHE NDERFAQJA E PERBASHKET Kriptimi zbatohet n prgjithsi, pr t siguruar nj akses t kushtzuar pr shikuesit q kane t drejt t marrin shrbim dhe pr t parandaluar prdorimin e paautorizuar. Kusht pr aksesin mund t jet pagesa ose vendndodhja n rastet ku t drejtat e programit jan t kufizuara gjeografikisht. N shumicn e rasteve, aksesi sigurohet nga nj kart smart. Kur konsumatori i plotson kushtet e aksesit (dmth. sht I pajisur me SmartCard e duhur dhe ka paguar pr shrbimet e krkuara) transmetohet nj sinjal autorizimi I cili pranohet nga karta smart dhe konsumatori ka akses n shrbimet e ofruara. Kriptimi e sinjaleve televizive sht nj praktik normale me shum shrbime t transmetimit satelitor. Gjithashtu n vende t ndryshme, pjes e pakets s programeve sht e koduar dhe aksesi jepet vetm n qoft s abonimi paguhet. Problemi me enkriptimin qndron n faktin s do ofrues shrbimi q ofron prmbajtje Premium me an t kanaleve me pages mund t prdor nj kod enkriptimi q sht i ndryshm nga t tjert. Si pasoj, konsumatori q dshiron t shkoj kanale t pranishme n m shum s nj platform, t enkriptuara n mnyr t ndryshme, do t duhet t blej nj dekoder pr secilin sistem enkriptimi. Zgjidhja e ktij problemi qndron n prdorimin e t ashtuquajturs Ndrfaqe e prbashkt, nj standard i prcaktuar q mundson shtimin e nj Sistemi Aksesi t Kushtzuar (CAS) n nj marrs DTV, pr tu prshtatur me lloje t ndryshme kriptografimi. Aktualisht n treg ekzistojn forma t ndryshme t Sistemeve t Kushtzuar t Aksesit (Conditional Access System - CAS), zhvilluar kryesisht pr transmetim satelitor, por gjithashtu t zbatueshme edhe n platformat digjitale toksore. Zgjedhja pr nj CAS sht nj kompromis midis shpenzimeve t sistemit dhe siguris ( mundsit e pritshme ose t raportuara t hack-imit t sistemit). Nqs zgjidhet prdorimi i CAS, sht e rndsishme t sigurohet qe: Mund t inkorporohet m shum s nj sistem (multicript) n rast s sistemet e ndryshme t CAS-it jan n prdorim n nj vend; Prodhuesit e Marrsit implementojn CAS-in n marres apo set-top box, me an t nj Ndrfaqeje t Prbashkt (Common Interface-CI), nj zgjidhje m e shtrenjt q e bn marrsin t pavarur nga ofruesi i shrbimit dhe m fleksibl.

Ndrfaqja e prbashkt lejon transmetuesit t prdorin module q prmbajn zgjidhje nga furnizues t ndryshm n t njjtin sistem transmetimi, duke rritur kshtu zgjedhjen e tyre pr opsionet kundr pirateris. Me qllim promovimin e ndrveprimit dhe nxitjen e konkurrencs n treg, do operator duhet t integroje n marrsit e vet Ndrfaqen e Prbashkt. Nj ndrfaqe e prbashkt e prmirsuar "CI Plus" sht zhvilluar nga nj numr i madh prodhuesish n mnyr q t siguroj funksionalitet t prmirsuar t mbrojtjes nga kopjet. CI Plus pritet t bhet de fakto norma n t gjitha marrsit televiziv nga viti 2011.

Faqe 84 nga 84