THN THOI HY LP

Nguyn Vn Kha su tm v bin son

Chia s ebook : http://downloadsach.com/

Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi

 TC GI
Tc gi Nguyn Vn Kha (1932-1988) tng nhiu nm cng t{c ti b mn Vn

hc phng T}y, i hc Tng hp H Ni. Trong cuc i ging dy v nghin cu

vn hc ca mnh, mt trong nhng cng trnh m| ng d|nh nhiu tm sc bin

son l Thn thoi Hy Lp. Gi{o s c Hiu tng {nh gi{: Trong khong nm

mi nm na, s khng c ai vit c quyn Thn thoi Hy Lp hay nh cun ca anh

Nguyn Vn Kha. Ngo|i Thn thoi Hy Lp, nh gio Nguyn Vn Kha cn c nhiu

cng trnh uy tn xut bn:

- Anh hng ca ca Hmer, NXB i hc v Trung hc chuyn nghip, 1978.

- T in vn hc I v II (cng nhiu tc gi), NXB Khoa hc X hi, 1983 & 1984.

- Ilit (bt danh Huyn K), NXB Kim ng, 1986.

 TC PHM

T bao i nay, thn thoi Hy Lp tr thnh mt gi tr v cng qu bu ca

gia t|i vn ha nh}n loi. Nhng nhn vt, in tch trong }y lin tc c ti sinh,

hin din, truyn ngun cm hng ti khp mi ni t trit hc, hi ha, in nh cho

n kin trc, vn hc, thi ca. Cho d hm nay, thi i ca nim tin v| t duy thn

thoi li v|o qu{ kh, cung in Olympe ca cc v thn hn di n mt hnh

tinh n|o kh{c xa xm, th nhng c{i tn nh Zeus, ros, Hracls... hay Achille vn

truyn cho lo|i ngi nhng }m hng thnh thn chinh phc ngy mai.
 MC LC

LI GII THIU

NGUN GC CA TH GIAN V CA CC V THN

CRONOS LT OURANOS

THN ZEUS

Zeus lt Cronos. Cuc giao tranh vi cc Titan (Titanomachie)

Cuc giao tranh vi cc Gigantos (Gigantomachie)

Cuc giao tranh vi Typhon

NGUN GC CA LOI NGI. NM THI I

THN PROMTHE V LOI NGI

Pandore - Ngi |n b| u tin ca th gian v nhng tai ha Zeus ging

xung trng pht lo|i ngi

Nn hng thy. Deucalion v Pyrrha. Ging ngi {

Zeus trng pht Promthe

GIA H CC V THN HY LP

Thu khai thin lp a

Cc Titan kt hn vi cc Titanide

Hai anh em Promthe sng to ra ging ngi

TH GII OLYMPE V MI HAI V THN TI CAO

Gia h Zeus

POSIDON V CC THN BIN

Gia h Posidon v cc thn Bin

HADS V TH GII M PH

Gia h Hads

N THN HRA

Hra v Io

THN APOLLON

Apollon dit tr con mng x Python v lp n th Delphes

Mi tnh ca Apollon vi tin n Daphn

Apollon trng tr hai tn khng l con trai ca Aloos

Apollon v cc nng Muses

Apollon lt da tn Marsyas

Apollon tr th cho Asclpios

N THN ARTMIS

Artmis trng pht Niob

Artmis bin Acton th|nh hu

N THN ATHNA

Athna thng Posidon, c cai qun min ng bng Attique

Athna bin Arachn thnh con nhn

THN HERMS

THN ARS

N THN APHRODITE

Aphrodite ban phc cho Pygmalion

Aphrodite ging ha xung Narcisse

Mi tnh ca Aphrodite vi Adonis

THN ROS

Cupidon v Psych

THN HPHASTOS

N THN DMTER V CON GI, PERSPHONE

Dmter truyn ngh cho Triptolme

Dmter trng pht rysichthon

THN DIONYSOS

Dionysos b vua Licurgue bc i

Dionysos trng pht nhng k chng i

Dionysos thot khi tay bn cp bin

Dionysos trng thng Icarios

Thn Dionysos v tn vua Midas tham vng

Dionysos tr thnh mt v thn Olympe

Hi Dionysos
THN PAN

Nhng mi tnh tuyt vng

Pan thi ti vi Apollon

MI TNH CA SLN VI ENDYMION

CUC PHIU LU CA PHATON

CHUYN NHNG NNG DANADES

NGI ANH HNG PERSE

Perse git c qu Mduse

Perse trng pht Atlas

Perse cu cng cha Andromde

Phine mu cp Andromde

Perse tr v qu hng

Gia h ngi anh hng Perse

NGI ANH HNG HRACLS

N thn Hra tm cch git ch b Hracls.

Mi hai k cng ca Hracls

1 - Git con s t Nme

2 - Git con mng x Hydre Lerne

3 - Bt sng con ln rng rymanthe

4 - Bt sng con hu c{i Crynie

5 - Tiu tr |n {c iu h Stymphale
 6 - Dn sch chung b Augias

7 - Bt sng con b mng o Crte

8 - ot by nga ci ca Diomde

9 - ot chic tht lng ca Hippolyte - v n hong cai qun nhng

ngi Amazones

10 - ot |n b ca Gryon

11 - Bt sng ch ngao Cerbre

12 - ot nhng qu to vng ca ch em Hesprides

Hracls ci Dejnire thc hin li ha vi vong hn Mlagre

Hracls lm n l cho n hong Omphale

Hracls {nh ph{ th|nh Troie

Hracls c gia nhp v|o h|ng ng c{c v thn ca th gii Olympe

Con chu ca Hracls (Hraclides)

Gia h ngi anh hng Hracls

HI OLYMPIQUES

TRUYN VUA SISYPHE PHI CHU CC HNH

CHIN CNG V CI CHT CA DNG S BELLROPHON

CHUYN V GIA H NGI ANH HNG TANTALE

Tantale khinh th thnh thn

Plops sinh c lp nghip t Hy Lp

Ti c v s th hn gia hai anh em Atre v Thyeste

Gia h ngi anh hng Tantale

CHUYN HAI CH EM PROCN V PHILOMLE BIN THNH CHIM

MI TNH CA ZEUS VI NNG EUROPE

TRUYN HAI V CHNG CADMOS BIN THNH RN

CHUYN ANH EM SINH I ZTHOS V AMPHION

DDALE V ICARE THOT KHI CUNG IN LABYRINTHE

NGI ANH HNG THSE

Thse trn ng ti Athnes.

Thse Athnes

Thse trng tr con qui vt Minotaure

Thse chng li cuc tin cng ca nhng n chin s Amazones

Thse v Pirithoos

Ci cht ca Thse

NGI ANH HNG MLAGRE

CUC GIAO TRANH GIA ANH EM DIOSCURES VI ANH EM

APHARTIDES

NI BUN CA CHNG CYPARISSOS

CI CHT CA CHNG HYACINTHOS

TRUYN V CHNG CPHALE V PROCRIS

CHUYN NGI DANH CA ORPHE

Mi tnh chung thy vi nng Eurydice

Ci cht ca Orphe

TRUYN THUYT V NHNG NGI ARGONAUTES

Jason tr v Iolcos

S tch B lng Cu vng

Jason chiu tp cc chin hu chun b cho cuc hnh trnh

Nhng ngy o Lemnos

Chuyn khng may xy ra b{n o Cyzique

Nhng g xy ra khi con thuyn Argo dng li t Mysie

Cuc xung t vi ngi Bbryces x Bithynie

Tri dt v|o t Thrace, nhng ngi Argonautes cu c gi Phine thot

khi tai ha ca l Harpies

Qua Symplgades

n o Artiade

Jason n gp vua Aits

Mde gip Jason

Jason ng u vi nhng th thch

Mde gip Jason ot B lng Cu vng

Hnh trnh tr v ca nhng ngi Argonautes

Jason v Mde git Plias

 Ci cht ca Jason

Bng gia h ca Plias v Jason

TRUYN THUYT V CUC CHIN TRANH TROIE

Thnh Troie

Ngun gc ca cuc Chin tranh thnh Troie

Qu to ca mi bt ha

Nng Hlne b Paris quyn r

Qun Hy Lp tp trung cng Aulis. b ln t Mysie

Qun Hy Lp li tp trung Aulis

Tng Philoctte b b li dc ng

Nhng g xy ra trong chn nm giao tranh

Mi bt ha gia ch tng Agamemnon vi Achille

Khng th chm dt chin tranh bng nh c u tay i

Qun Hy Lp tn cng. Chin cng ca tng Diomde

Hector t gi Andromaque trc khi xut trn

Zeus thc hin li ha vi n thn Thtis. Qun Troie phn cng thng li

Agamemnon nhn ra li lm xin Achille xut trn

Ulysse v| Diomde t nhp vo doanh tri qun Troie trinh st

Qun Troie tin cng thng li trn vo doanh tri qun Hy Lp, thc su vo

khu vc chin thuyn

Hector git cht Patrocle

Achille ngui gin, ha gii vi Agamemnon

Achille xut trn {nh ui qun Troie phi chy v thnh

Achille git cht Hector

Lo vng Priam i chuc xc con

Achille git cht n hong Panthsile

 Achille git cht ch tng Memnon cm u o qun thiopie

Achille t trn

Ajax Ln, con ca Tlamon, t t

Chin cng ca Ulysse. Philoctte tham chin

Thnh Troie tht th

Nhng bin c trong hnh trnh tr v ca qun Hy Lp

Bng gia h vng triu Troie

CHUYN V ODYSSE V NGI CON TRAI, TLMAQUE

H|nh trnh i tm cha ca Tlmaque

Tlmaque ti Pylos

Tlmaque n Sparte

Hnh trnh tr v ca Ulysse

Thot khi hang tn khng l Polyphme n tht ngi

B nhng ngi khng l Lestrygons tiu dit, o|n thuyn mi hai

chic ch tho{t c c mt con thuyn ca Ulysse

Cu ng i thot khi kip ln trong tay tin n-ph thy Circ

Cuc hnh trnh xung th gii m ph ca thn Hads

n tht b ca thn Hlios, c o|n thy th b trng pht ch ring mnh

Ulysse sng st

Ulysse thot khi s giam cm ca tin n Calypso

Thn Posidon g}y bo l|m m b. Ulysse tri dt vo b bin x

Phacie

Ulysse gp cng cha Nausicaa. Cng cha a ch|ng v thnh

Vua Alcinoos tip i v| cho thuyn ch chng v qu hng

Ulysse trng tr bn cu hn, o|n t vi gia nh

Hai cha con gp nhau, b|y mu trng tr bn cu hn

 Ulysse gp Pnlope

Cuc chin u vi bn cu hn

Pnlope nhn ra chng

Eupiths i tr th, n thn Athna ha gii

CHUYN V AGAMEMNON V NGI CON TRAI, ORESTE

Agamemnon b mu s{t

Oreste bo th

Oreste thot khi s trng pht ca nhng n thn rinyes

Oreste ot tng n thn Artmis Tauride

Gia h ngi anh hng Oreste

 LI GII THIU

Thn thoi Hy Lp, mt di sn vn ha ca nhn dn Hy Lp, t l}u tr thnh

mt gi tr ph bin v cng qu bu ca gia t|i vn ha nh}n loi. Tht vy, him c

thn thoi ca dn tc no trn th gii li lun lun c t{i sinh nh thn thoi Hy

Lp, li lun lun c mt trong i sng h|ng ng|y nh thn thoi Hy Lp. Ngay trong

thi c i, thn thoi Hy Lp ha th}n th|nh thn thoi La M. S ch bin ny

ca nn vn ha La M gn vi nguyn mu nh sao chp n ni khoa thn thoi hc

hu nh khng c s phn bit gia nhng v thn Hy Lp c i tn Latinh vi

nhng v thn Hy Lp chnh cng. Ngi ta vn thng dng Jupiter (Latinh) ch

Zeus (Hy Lp), Vnus ch Aphrodite, Minerve ch Athna, Mars ch Ares v

ngc li. Ni nh th khng c ngha l| thn thoi La M ch l s ch bin li thn

thoi Hy Lp. Thn thoi La M cng c mt s s tch, truyn thuyt v v thn ny,

thn khc mang tnh cht ring bit ca mnh. Nhng nhn chung c{i vn thn thoi gi

l| ch thc La M y khng ly g lm phong ph, {ng c lit hng.

Trong nn vn ha nh}n loi, t nhng bc v, bc tng ca cc ngh s thi c

i, thi Phc Hng, th k th XVII, XVIII, XIX v c th k XX ca chng ta cho n

mt tp kho lun, mt v kch, mt cun truyn... u khai th{c ti, ct truyn,

nhn vt, s vic trong thn thoi Hy Lp. Trong vn chng, trn b{o ch, nhng

thnh ng, in tch t thn thoi Hy Lp c s dng ph bin nh mt th tn hiu

quen thuc (ng nhin chng ta vn cha quen lm vi th tn hiu ny), no Con

nga thnh Troie, Qu to bt ha, Chic ging Procuste, ri Tai vua Midas, Thi Narcisse,
G Satyre... y l| cha k tn c{c v sao, chm sao, ng ph, rp ht, cng vin,

qung trng, l}u |i, dinh th, tn h|ng ha, v kh, con t|u v tr... cng ly t thn

thoi Hy Lp.

c nhng tc phm ca K. Marx, F. Engels, V.I. Lnine, chng ta thng gp

nhng n d, t d bng thn thoi Hy Lp. Nh vy thn thoi Hy Lp khng phi l

lnh vc chuyn mn hp ca nhng nh folklore hc, thn thoi hc, vn hc phng

Ty, m l lnh vc kin thc ph thng trong th gii hin i. Thiu vn kin thc

ph thng ny l thiu mt phng tin hiu bit. Tip xc, i thoi vi nn vn

ha phng T}y m| khng c vn kin thc ph thng ny th qu l gp kh khn

khng t. L|m sao lc n|o cng c, cng mang theo bn ngi mt cun t in tra

cu in tch n|y, in tch kh{c? Hn na trong vic din t t tng, mt cch vit,

mt cch ni, vic bit s dng nhng m d, t d t in tch thn thoi cng lm cho

t tng mm mi hn, uyn chuyn hn, duyn d{ng hn, d tip nhn hn, nht l

i vi th gii phng T}y.

***

Thn thoi, ting Hy Lp c l Mythologia c ngha l| mt tp hp, mt tng th

nhng chuyn k dn gian truyn ming vi nhng ni dung m ngy nay chng ta coi

l| hoang ng, k o, huyn hoc. Mythologia c cu to bi hai t: mythos v logos.

Mythos l truyn thuyt, truyn c tch, ngy nay chng ta dch l huyn thoi. Logos l

ngn t chuyn k. Tht ra lc u mythos mang ngha l| ngn t, sau dn mi chuyn

thnh truyn thuyt, truyn c tch hoc truyn ng ngn. Cn logos lc u mang

ngha l| li ni xu xa, nnh ht, li ni tinh qui, sau dn mi chuyn thnh ngn t,

li ni chn chnh, v cui cng mang ngha l| li ni ca vn xui hoc l hc thuyt,

1

khoa hc. Trong ngha n|y, logos i lp vi mythos. Mythos l li ni ca th ca,

truyn thuyt, truyn c tch, ngha l| li ni ca o tng, hoang ng, khng duy l,

khng {ng tin cy, li ni cha c trt t, n nh, r rng, minh xc. Cn logos l li

ni ca l tr v chn l, li ni ca s n nh, trt t, xc thc, {ng tin cy, li ni

thng minh v bn cht hoc bn cht s vt . Qu trnh chuyn ngha trn }y ca

2

mythos v logos din ra trong hon cnh x hi Hy Lp t ch cng x th tc

chuyn sang ch chim hu n l. Vi logos, nc Hy Lp bc vo thi k trit

hc.

Mythologia, ngo|i ngha l| mt tng th nhng mythos, sau c mang thm

mt ngha na l khoa thn thoi hc. S ra i thut ng mythologia trn c s kt

hp, gn lin mythos vi logos, biu l mt khuynh hng mun ko mythos li gn

vi l tr, chn l. Bi v bn thn huyn thoi cng c nhng chuyn cha ng chn

l, phn nh chn l, c s tham gia phn no ca l tr nh l| mm mng ca t duy

l lun. Bi v nu i lp mt cch tuyt i mythos vi logos th v hnh trung i ti

ch ph nhn ton b vn ling kin thc ca t tin. Mythologia ra i lnh nhim v

iu chnh li mi quan h . Vn l phi trt t ha ci v trt t, hn n ca

huyn thoi, to ra mt s hi ha gia truyn thng huyn thoi vn m h, tri

ngc, mu thun, t chc chng li thnh tng h, tng khi cho r rng. Trong qu

trnh ng tc - biu din, nhng ngh nh}n d}n gian ade v| rhapsode, tng lm

cng vic . V| khi nc Hy Lp bc vo nn vn minh ca ch chim hu n l

vi s ph}n cng lao ng tr c v| lao ng chn tay th cng vic chuyn vo tay

nhng ngi tr thc, nhng ngi ghi chp, bin tp li nhng chuyn huyn thoi

m ting Hy Lp gi l|: mythographe. Nh vy, vi logos, ngi Hy Lp khng i n

vic loi tr, ph nhn mythos. H cm nhn thy rng trong huyn thoi, c cha

ng, n giu mt ngha n|o . Huyn thoi mun ni ln, nhn nh, khuyn bo,

gio dc, gii thch cho con ngi mt iu g . Nh| trit hc Platon, ngi trc

xut c{c nh| th ra khi tc phm Nc Cng Ha l tng ca mnh, - ngha l| trc ht
coi nhng ngh nhn dn gian cng vi gia t|i th ca huyn thoi m h lu truyn l

v ch, v ngha - li cng l| ngi s dng huyn thoi vi ngha {m d, tng

trng minh chng cho quan im trit hc ca mnh . Tht r rng, mt x hi mun
3

tin bc v|o vn minh khng th khng khng nh vai tr ca logos, ni theo danh t

hin i l| t duy l lun. y l mt xu th tt yu ca tin trnh lch s. Nhng cng

r r|ng hn, khng phi nn vn minh nh}n loi ch l| t duy l lun, ch cn n t

duy l lun l| .

Cn c vo s kho chng ni trn ca nhng nh Hy-Lp-hc, chng ta c th

rt ra mt kt lun: Mythologia trc ht l s xc nhn gi tr v| ngha ca huyn

thoi trong i sng vn ha ca ngi Hy Lp. ng nhin, gi{ tr ca huyn thoi

nh th n|o, n mc no, v tr ca n trong i sng tinh thn t tng ra sao, li l

mt vn khc, mt vn khng phi ch t ra trong qu trnh pht trin ca x hi

c i m| cn t ra c vi thi hin i ca chng ta, mt vn tng gy nn - v

hin nay vn ang g}y nn - nhng cuc tranh lun, bt chin si ni, v hin vn ang

thu ht tm tr ca nhiu nh nghin cu trn th gii.

***

Thn thoi, t duy thn thoi l mt hin tng mang tnh lch s - c th nh

nhiu hin tng khc trong tin trnh lch s ca nhn loi. T duy thn thoi l sn

phm (ng hn, va l nguyn nhn, va l hu qu) ca mt trnh sn xut ht

mc thp km, mt trnh hiu bit v khng ch nhng lc lng t nhin ht sc

thp km ca x hi cng x th tc. Nhng ngi nguyn thy, trong khi gii thch,

khc phc, khng ch v to thnh cc lc lng ca t nhin trong tng tng v

nh tr tng tng , di chuyn ch ngha tp th th thin, cht ch, khng chia ct

4

c ca mnh vo t nhin. Chnh s nhn thc thin nhin v| to|n b th gii nh

l mt c{i g ph bin ca ch ngha tp th cng x th tc l| ngun gc ca

thn thoi. Ngi nguyn thy di chuyn nhng quan h cng x th tc vo t

nhin, ng ha nhng quan h vi t nhin trong mt cch nhn, mt tr tng

tng, kh{i qu{t sinh ng - ngha l| khng phi s khi qut tru tng ha bng

khi nim m bng hnh nh, hnh tng. T nhin v ton b th gii c thn thoi

ha bng nhng hnh nh, hnh tng con ngi mang tnh nt, tnh cch ca con

ngi. l| qu{ trnh m| chng ta thng gi l| sinh ng ha t nhin bng nhn

hnh ha v nhn cch ha. Qu trnh ny din bin rt phc tp v lu di.

Thn thoi Hy Lp hnh thnh trong qung thi gian lch s kh{ d|i. l| mt

qu trnh lch s t thi k nn vn minh Mycnes (2000-1100 TCN) n nhng bui thi

biu din, c, k anh hng ca ca Homre trong nhng ngy hi Dionysos... Trong

qu trnh lch s kh{ d|i , thn thoi Hy Lp tri qua nhiu giai on. Khng k

n nhng du vt ca thn thoi n, u nguyn thy v thn thoi Crte, thn thoi

Hy Lp cho chng ta bit nhiu nht v nn vn minh Mycnes. c thn thoi Hy Lp

chng ta ghi nhn c nhiu chi tit ph hp, tng ng vi nhng d kin khoa hc

do kho c hc v s hc cung cp. Nhng ni din ra nhng s kin quan trng trong

thn thoi u l nhng a im danh ting trong nn vn minh Mycnes: thnh

Mycnes, qu hng ca v ch tng Agamemnon, th|nh Tirynthe, qu hng ca

ngi anh hng Hracls, thnh Thbes c by cng, qu hng ca ngi anh hng

Oedipe vi chin cng thanh tr con qui vt Sphinx... Trong anh hng ca ca Homre

thng nhc n th|nh Mycnes y v|ng th trong thc t khai qut kho c hc

khu vc n|y cha tng c ni n|o ngi ta |o c nhiu v|ng nh Mycnes (14 kg,

tnh n trc nm 1952). Thn thoi Hy Lp ph{t trin t nhng c s huyn thoi

thi k mu quyn vng Thessalie (Bc Hy Lp) sang thi k ph quyn vi s qun

t huyn thoi quanh ngn ni Olympe, t nhng huyn thoi c Titan-Cyclopes sang

huyn thoi c tnh ngh thut: huyn thoi nhn hnh, nhn tnh, anh hng. Trong thi
k ch cng x th tc tan r, thn thoi, vi t c{ch l| nim tin ng}y th, kt thc s

phn ca mnh v chuyn dn sang loi thn thoi trit hc t nhin. Bc sang ch

chim hu n l, vi t c{ch l| nhng hnh thc ngh thut, thn thoi ng vai tr kh{

quan trng trong vic phc v h t tng ca ch chim hu n l (thi k c

in), v cui cng suy tn v tiu vong theo thi c i (thi k Hy Lp ha, ch La

M suy tn). S hnh thnh thn thoi v pht trin thn thoi qua c{c giai on k trn

din ra rt phc tp. l| mt qu trnh phc hp, t ch l mt hnh nh, mt ht

nhn huyn thoi th s c m rng ra, bi p vo, thm tht vo , n ch huyn

5

thoi qun t li thnh mt h (cycle) gn b vi nhau bng mt s kin trung tm. V

th, chc chn rng nhng g m| chng ta lu gi c hin nay v thn thoi Hy Lp

ch l mt phn nh v khng phi l thn thoi Hy Lp dng thi c nht. Trong qu

trnh pht trin, nhng lp thn thoi c nhiu khi ch ng vai tr tm o ngy trang,

mt chic mt n, phc v cho sc sng ca lp huyn thoi mi (lp Pasipha,

Minotaure trong truyn ngi anh hng Thse).

Mc d b mai mt i kh{ nhiu, gia ti huyn thoi Hy Lp cn li vi chng ta

ngy nay vn l mt di sn phong ph ca kho t|ng vn hc nhn loi. Cng lao lu

gi gia ti thn thoi trc ht thuc v nhng ngh nhn dn gian ade, rhapsode.

Nhng ngh nh}n d}n gian n|y ng vai tr su tm v| nhun sc, thm ch c

th ni ti to huyn thoi trong qu trnh biu din... ng t{c lu ng. Nhng iu

may mn hn na, khi nh| nc chim hu n l ra i, vi s ra i ca ch vit, thn

thoi Hy Lp c ghi chp li. Thn thoi Hy Lp c ghi chp li, nhng khng

phi trong nhng bn kinh v s hnh l thun ty tn gi{o, iu s lm mt i tnh

cht th tc, hn nhin ca thn thoi. Thn thoi Hy Lp c ghi chp li bng mt

con ng kh{c: con ng biu din vn hc ngh thut. }y l| mt s ti to thn

thoi bng vn hc ngh thut m ch vit ch ng vai tr u tin l| phng tin cho

nhng ngi ngh s din t cm xc ca mnh (i vi hot ng ng tc, biu din;

trong trng hp khng biu din, ch vit khng cn thit), v cui cng l| phng

tin ghi chp, lu gi. Tc phm ngh thut, d thuc loi hnh no, mun t{c ng

n cng chng cng phi thng qua hot ng biu din. Cng chng Hy Lp xa kia

khng ngi nh| c anh hng ca, c kch nh chng ta ng|y nay. Ngay n mn

trit hc kh khan, vn ngh lun (hng bin) cng rn, anh thp Hy Lp xa kia

ngi ta cng ging v| c qung trng, ng t ng ph. Giy v| m{y in cha ra

i, vic ph bin cc tc phm vn ha rt kh khn. Ch mt s t ngi c iu kin

mi c th c, s{ch c c trn nhng tm da b hoc v cy. V th cng chng

Hy Lp xa kia i nghe c{c ngh s k anh hng ca, nghe c th, ng}m th, xem din

kch. Cn i vi ngh thut to hnh th ch vit khng c mt ngha g. N khng

phi l| phng tin din t cm xc ca nh iu khc. Thn thoi Hy Lp c ti

to bng con ng vn hc ngh thut, v th, nh li K. Marx ni, n l| vt liu ca

ngh thut Hy Lp, kho t|ng ca ngh thut Hy Lp, mnh t nui dng ngh

thut Hy Lp. Thn thoi Hy Lp c vn hc ha, ngh thut ha. Cn vn hc

ngh thut th li ny sinh ra t thn thoi, li t c{i mnh t nui dng m| ct

ting ca, ct ting h{t ch|o i, m ln ln v| trng th|nh. Vn hc ngh thut cng

c thn thoi ha, Nu nh trc kia trong thi k cng x th tc, thn thoi Hy Lp

trong trng thi truyn ming l| t nhin v cc hnh thi x hi c tr tng

tng dn gian ch bin i mt cch ngh thut - khng t gi{c , th gi }y li c

6

tr tng tng ca c{ nh}n ngi ngh s ch bin i mt cch ngh thut - t gi{c.

l| con ng ca thn thoi Hy Lp i v|o nn vn minh c in Hy Lp: hay ni cch

kh{c, ni ngc li, x hi chim hu n l Hy Lp - x hi chim hu n l vi c

ch thnh bang (polis) - m ng, tri thm mi thn thoi Hy Lp t thi

i d man tin bc vo nn vn minh c in ca mnh. Tuy nhin, nn vn minh c

in Hy Lp s d c gi l| vn minh l| do ch trc ht n khng nh vai tr ca

logos vi thnh tu ln nht, tiu biu nht ca n, l trit hc; {nh du mt bc tin
ln v trnh t duy, v kh nng nhn thc khi qut, tru tng ca con ngi

bng l lun, bng khi nim.

Thn thoi Hy Lp i v|o nn vn minh c in Hy Lp bng con ng vn

hc ngh thut. Nhng gi tr nh}n vn vn c ca n chng nhng khng b nhn

chm trong nhng nguyn tc chun mu, nhng gi{o iu ca h t tng tn gio,

m li cn c con mt ca vn hc ngh thut pht hin ra v| n}ng cao ln. iu

gii thch cho chng ta r v sao thn thoi Hy Lp c {nh gi{ l| gi|u tnh nh}n vn

hn mt s thn thoi khc.

Thn thoi Hy Lp i v|o nn vn minh c in Hy Lp v|o lc t tng trit

hc ra i v pht trin. nh hng ca t duy trit hc i vi gii tr thc Hy Lp

l rt ln. }y l| thi i ca logos. Chnh v l chng ta hiu v sao thn thoi Hy

Lp giu tnh duy l, giu tnh trit hc. c nhng v bi kch Hy Lp chng ta thy

iu rt r. Nhng nh vit bi kch Hy Lp m| chng ta c bit qua tiu s u l

nhng ngi c hc thc su rng. H l nhng ngi c vn hiu bit trnh cao

nht c th c c x hi Hy Lp thi . Huyn thoi, qua s ti to ca h, sinh

ng hn ln, gi|u ngha hn ln. Kch ca h vit cht ch, hp dn, cho n ngy

nay, t b cc n i thoi i vi chng ta vn l nhng mu mc, nhng bi hc

qu b{u. iu cho php chng ta rt ra mt kt lun: logos - t duy l lun, t duy

khi nim, v mythos - t duy cm tnh c th, t duy hnh tng, c kt hp

thng nht, h|i ha to nn nhng sn phm huy hong ca thi c in.

Trong ngh thut to hnh, vn li c|ng r r|ng hn na. Mt s hiu bit v

xng ct, c bp con ngi th hin c hnh dng, phong thi ca thn th con

ngi m qun o che ph bn ngoi ch lm ni bt ln v p, v khe mnh, uyn

chuyn, duyn dng, hp dn ca con ngi, mt s hiu bit nh th chc chn khng

th l mt s hiu bit cm tnh - mythos. Mt s hiu bit nh th ch c th l kt qu

ca t duy l lun - logos. T duy n|y c kt, khi qut thnh quy lut v s cn
xng hi ha, v t l, s chuyn ng trong ngh thut to hnh. Nh Hy Lp hc

Andr Bonnard c nhng nhn xt ht sc su sc v ngh thut to hnh thi k c

in. Nhng nhn xt n|y cng ng thi soi sng cho chng ta v con ng i c

{o ca thn thoi Hy Lp.

... Ngh thut Hy Lp, t nhng ngun gc ca n cho n thi k c in tht

ra l mt qung ng rt d|i, y ry nhng tr ngi khc nhau. Nhng tr ngi kh

khn v k thut, ng th, l s chuyn ha (adaptation) ca mt v| b|n tay, nhng

cng cn nhng tr ngi kh{c; l| nhng tn ngng v nhng s m tn tin vo ma

thut ca thi c i cn cht y trong u c ngi ngh s. Nhng ri, kt qu nh

li Michelangelo ni: ... Con ngi ta v bng c ch khng v bng tay. Ai m khng c u
7

c t do th tht l xu h... Chnh l trong cuc u tranh vi nhng tr ngi m|

ngh s s{ng to ra tc phm ca mnh. Mi ln anh ta vt qua mt trong nhng tr

ngi l| anh ta ho|n th|nh c mt tc phm gi tr (...).

Th}n hnh ngi |n ng v| ngi |n b| ng nhin l| s th hin tt nht,

ng nht hnh nh cc v thn. Trong khi to ra c{c hnh tng nh th, ngi ngh s

Hy Lp ban cuc sng cho nhng v thn ca nhn dn mnh.

Nhng nh| iu khc tin ln bng quan im . Cng vi quan im , c{c

nh| th tin xa hn h, cn cc v hc gi (savants) li tin chm hn. C{c v ang

nghin cu tm cch din t mt s quy lut ca t nhin. Nhng nh| iu khc cng

vy, trong khi to ra cc v thn h gii thch th gii.

Vy th s gii thch ny l th n|o? l| s gii thch thn thnh bng con

ngi. Khng c mt hnh thc no th hin ng nht s th hin ca thn thnh, s

hin din khng trng thy c v| khng b|n ci c trong th gii, bng thn hnh

ca ngi |n ng v| ngi |n b|. Ngi Hy Lp bit n nhng bc tng ca

nn vn minh Ai Cp v Assyrie . Nhng cha bao gi h ngh ti vic din t thn

8

linh bng mt ngi |n b| u b hay mt ngi |n ng u ch si (chacal). Huyn

thoi c th vay mn Ai Cp mt s bin php ngn ng n|o , mt s truyn k

v nhn vt n|o (Th d: Io, con b ci b con rui tr}u ch}m t trong bi kch

Promthe b xing ca Eschyle). Chic c ca nh| iu khc t sm lng trnh

nhng hnh th qu{i n , ngoi tr i vi nhng sinh vt rt gn vi nhng sc

mnh t nhin nh nhng Centaure trang tr di m{i n Parthnon th hin s tin

cng hung tn ca nhng ngi D Man. Thn, y l chng trai ny gin d v trn

trung. N thn, l| ngi thiu n kia n mc p v c khun mt d thng

(...).

V| }y l| quy tc (rgle): Ci p nht th ban cho cc v thn. Cn g trn th gian

n|y p hn v trn trung ca mt chng trai hay v duyn dng ca mt thiu n n

mc lt l|? l| iu m| con ngi hin dng cho cc v thn, v| cng l| c{ch con

ngi nhn thy cc v thn... 9

Nh ngh thut hc lie Faure gi nn iu khc ca thi k c in l nn iu

khc trit l (la sculpture philosophique) . V| Andr Bonnard trong on phn tch sau
10

}y dng nh gii thch cho chng ta ngha trit l :

... S dng cm hin ln trn v bnh thn ca khun mt. S bnh thn ny

nhiu khi b ngi ta coi nh l| mt thiu st ca k thut, li l du hiu ca hin

tng con ngi ch ng c nhng dc vng ring t ca mnh, l du hiu ca

sc mnh tm hn, ca s thanh thn ho|n to|n (la parfaite srnit) m| xa kia ch cc

v thn mi c. S thanh thn c in {p li n ci c xa. N ci ny vn th hin

nim vui ng}y th c sng ci i ny, mt thi i cn mang trong mnh bao

nhiu gnh nng ca nhng cuc u tranh v l mt thi i chin u, cn v thanh

thn th hin s ch ng ca l tr i vi dc vng, v| n nh s hin dng ca con

ngi cho cng ng cng dn duy nht ca mnh.

Nhng ci thi i mi n|y cng rt gi|u tnh ngi. N khng phi ch hon

ton thm nhun tnh cht thn linh. Thn th{nh c n th hin di hnh dng
ngi th t nhng con ngi c n t{n dng ti tm thc ca thn thnh th li

nhiu hn.

Khng mt bc tng c in no m con ngi li khng tot ln mt

nim t ho cao c l| ho|n th|nh trung thc ci chc nng con ngi ca n hay

chc nng thn linh ca n.

Ch ngha c in Hy Lp c xy dng thnh ch ngha hin thc gn b

cht ch vi ch ngha nh}n vn. N l| biu hin ca mt giai cp ang ln - giai cp

chin thng trong cuc chin tranh Hy Lp-Perse (Ba T) bng tinh thn anh dng ca

mnh, l biu hin ca mt giai cp va thu tm li trong tay nhng li ch xng {ng

vi gi tr ca n. Ch ngha c in l thnh qu ca mt cuc chin u v n vn sn

sng chin u... .

11

Nhng g l| ngha trit l ca ngh thut to hnh Hy Lp th trong mt mc

nht nh n|o y cng ng thi l ca vn hc Hy Lp. Khng phi ngu nhin

m cc nh nghin cu v nhng v bi kch ca Sophocle p nh nhng bc tng c

in.

Thn thoi Hy Lp bng con ng vn hc ngh thut i v|o thi k c in

n lt mnh c tr n xng {ng: vn hc ngh thut ca thi k c in cng

nui dng tr li thn thoi Hy Lp bng t tng nh}n vn, bng ngha trit l,

bng tnh cht duy l, bng hnh thc biu din.

Hu ht nhng cu chuyn thn thoi cn li vi chng ta ng|y nay u do

nhng nh th, nh| vit kch k li, sau ny l cc mythographe. Qu trnh k li cng

ng thi l qu trnh sp xp, bin son li, ti to theo mt khuynh hng n|o .

Cng mt cu chuyn v thn Promthe ly cp ngn la trn thin nh em xung

cho lo|i ngi, nhng trong th ca ca Hsiode k khc, trong bi kch ca Eschyle k

khc. Cng mt cu chuyn Oreste git m tr th cho b, nhng v Chophores ca12

Eschyle khc vi v lectre ca Sophocle, v c hai u khc v lectre ca Euripide .
13

mt s quc gia phng ng, thn thoi khng pht trin theo con ng ca thn

thoi Hy Lp, ngha l| n khng c c{c nh| th nh Homre, Hsiode, c{c nh| vit

kch nh Eschyle, Sophocle, Euripide k li, ti to li. N b nhng nh thn hc v

nhng ngi bin son nghi l tn gio (ritualiste) xy dng li v gii thch li. V khi

thn thoi b bin thnh mt yu t cu thnh ca h t tng tn gio th n phi

tun theo nhng quy tc chun mu, nhng khun php ca tn gio. Nhng yu t

th tc, hn nhin, ci cht ngi phm tc v| cao thng, anh hng v hn nht, d

hiu, {ng yu, {ng gin, vn gn gi vi cuc sng, vn l cuc sng trong thn

thoi, b thanh lc i, b a ra ngoi bin ch ca tn gio. Tn gio ch gi li s s

hi, s khip nhc v s cam chu khut phc ca con ngi trc thn thnh. N ch

cn con ngi lng tin m qung, v sc mnh vn nng ca thn thnh c th ban

phc, ging ha, iu khin th gian v vn mnh con ngi mt cch tuyt i. Cn

thn th{nh trong tn gi{o th cng mt i tnh cht ngi v nhng cuc can thip t

do, phng tng vo cuc sng ca lo|i ngi; nhng cuc can thip sai nguyn tc

ca tn gio lm nh hng n tnh cht thing ling, cao c v tuyt i phi knh

trng i vi thn thnh. Huyn thoi b tn gi{o ng ha, b ha vo tn gio. Huyn

thoi Hy Lp may mn hn, khng b ri v|o c{i tai ha . Huyn thoi Hy Lp c

vn hc ngh thut ng ha, c ha v|o trong vn hc ngh thut.

Nhng Hy Lp c i cng c tn gi{o v| trong mt thi gian kh di, tn gio

ca ngi Hy Lp l| a thn gio-thn thoi, vy th tn gio ny c nh hng g, tc

ng g n thn thoi?

Tn gio Hy Lp hnh thnh trong mt hon cnh khc bit vi cc x hi

phng ng c i. vng Lng H, Ai Cp, n , nhng cng x nng thn

khng tri qua mt qu{ trnh tan r ph}n ha nh x hi Hy Lp. V th nhng quan

h cng ng th tc, b lc c duy tr, bo tn qua nhiu nm. Hnh th{i tn gi{o
ttem ca thi k cng x th tc do c lu gi dai dng. Nhng bc tng ca

ngi |n b|-s t, |n ng-b mng, v.v. l th hin quan im ttem gio chuyn

ha, ng ha vi nhng quan h th tc i vi th gii bn ngo|i (ng vt, thc vt),

ngha l| tp th th tc, b lc c vt hnh ha bng hnh nh mt con vt n|o , cn

con vt th li c nh}n hnh ha, nh}n tnh ha nh mt thnh vin ca tp th th

tc, b lc. Nhng cng x nng thn Hy Lp tri qua mt qu{ trnh v t bn

trong. Rung t b t hu ha. Qu{ trnh t hu ha rung t cng l| qu{ trnh gii

phng nhng quan h cng ng nguyn thy, qu trnh gii phng nhng thnh vin

ca th tc khi nhng rng buc ca ch ngha tp th t pht th thin ca thi i d

man - c ngha l| con ngi c lch s ct t cung nhau ni lin vi cng x th

tc, b lc. F. Engels nhn xt: Ch ni n|o m| c{c cng x tan r th nh}n d}n

mi tin b, v s tin b u tin ca h v kinh t l ch tng gia v| ph{t trin sn

xut bng lao ng theo kiu n l... 14

Thn thoi Hy Lp hnh thnh trong mt bi cnh x hi nh th (ng hn,

chnh x{c hn, ta phi ni tn gi{o n|y chuyn bin v nhng nguyn nhn kinh t,

x hi nh th). V l , nhng t|n d ttem gi{o cn li khng nhiu trong thn thoi

v b ch bin i, trong khi cht ngi li nhiu hn, phong ph hn th|nh mt th

tn gio giu tnh th tc v thm m, nu c th ni nh th c. Hn na, v| }y l|

iu c bit, tn gio ny chp nhn t do t tng, khng th ch vi t do t

tng. Khng c nhng gi{o iu nghim ngt, khng c ng cp tng l vi quyn

hnh thao tng to nn mt th gio hi nh mt nh| nc, mt th chnh quyn ca

chnh quyn, ng trn chnh quyn, c ta n xt x nhng ngi vi phm vo nhng

iu ngn cm v| c tin tn gio . Nh trit hc Xnophane (khong 385-473 TCN) c

15

ni: ... Nu loi vt cng ging nh con ngi th nga quan nim thn th{nh nh

hnh nh con nga, b hnh dung ng bt t nh hnh nh ca b, cng nh

Dmocrite (th k V TCN) c th truyn b thuyt nguyn t ca mnh m khng b x

t bng hnh pht nm {. Ni nh th khng c ngha l| trong thi k khng xy ra

mt v n t do t tng no, mt v n tn gio no, v tn gio-thn thoi khng

biu hin s phn n i vi mt s trng hp n|o . Tt nhin l c, song rt t,

khng ph bin. C{c nh| th, ngh s c th khai thc, ci bin thn thoi mt cch t

do m khng b trng pht. Hy Lp xa kia c mt s trung tm tn gio vi nhng

n th ln nh Dodone, Olympe, Delphes, Dlos... Nhng ngi Hy Lp, k c nhng

nh cm quyn ti cao, thng ti nhng ni n|y xin nhng li ch dn cho hnh

ng ca mnh, xin nhng li tin b{o cho tng lai ca th mnh, s nghip mnh.

Nhng iu rt th v l ngay nhng trung tm tn gio y li l| ni hi t khng phi

ch ca nhng tn ngoan o m| cn l| ni hi t ca cc lc s Hy Lp, ngh s Hy

Lp, vn v anh t|i. Ng|y hi l tn gi{o cng ng thi l| ng|y thi u th dc th

thao, thi biu din ngh thut (Hi Olympiques: thi th dc th thao, Hi ionysos: thi

din kch). Tn gio-thn thoi Hy Lp gn b vi nhng l nghi, l th cng giu

tnh cht th tc, nh}n vn v| thm m nh vy .

16

Hy Lp t thn thoi cho n tn gi{o u khng c nhng chun mc, quy

phm. Chnh quyn v nhng ngi lm ngh tn gi{o khng quy nh, c nh ha

tn gio-thn thoi thnh nhng vn bn chun mu. Tn gio-thn thoi v| vn hc,

ngh thut-thn thoi cng tn ti ha bnh. Nhng bc tng cc v thn t n

miu trang nghim th cng l| do nhng ngh s s{ng to, l kt qu ca mt c tnh

sng to t do, ca mt cm xc chn thc, nng nn, phng khong ch khng phi l

kt qu ca cm xc tin nh, siu hnh, phi c th ca tn gio. N khng b quy nh

bi nhng chun mu, khun php, cng thc nh phong c{ch ca nhng bc tng

th ca Thin Cha gio hay Pht gi{o sau n|y. N a dng, sinh ng, ti tn, lc

quan ch khng ru r, au kh, u t, siu tho{t . V| cng tht l th v khi n

17

Delphes, ngi ta vn thy khc cu chm ngn y tnh trit l-o c ca nh trit

hc Socrate u hi: ... Hy hiu bit ngay bn th}n mnh... . Cn n th khu vc

18
Olympe th ng l| mt cung vn ha. Ngo|i tng th cn c tng ca cc lc s

ot gii v ch trong cc k hi Olympiques.

Mt c im na ca tn gio-thn thoi Hy Lp l mi quan h trc tip ca

n vi vn hc ngh thut. N cha ng trong bn thn mnh mt th gii folklore

nhiu n ni ta tht kh tch bit rch ri }u l| folklore (vn ha d}n gian), }u l| tn

gi{o. ng hn ta phi ni rng n cng l| mt hnh thi folklore.

Tn gio-thn thoi khng {p t t|i cho vn hc ngh thut, khng p buc

vn hc ngh thut phi minh ha cho h t tng ca mnh, c ngha vn hc ngh

thut khng b bin th|nh y t, n l ngoan ngon ca thn hc m mt i tnh c

lp ca bn th}n mnh, iu m chng ta s thy din ra ngc li sau ny trong thi

trung c Thin Cha gio: thn hc l thng soi, mi khoa hc u l| y t, l n l

ca thn hc. Nh qu t xoay quanh mt tri nhng ng thi li xoay quanh mnh

n, vn hc ngh thut Hy Lp, trong khi phc v cho h t tng ca ch chim

hu n l, vn m bo c s pht trin ca bn thn mnh vi t c{ch mt khoa hc

c lp. Chnh v l m| s}n khu Hy Lp, ngh thut to hnh Hy Lp, cng nh

nhiu ngnh khc ca gia t|i vn ha c i, mi sng to ra c nhng gi tr bt dit

v mi mi l ti sn v gi ca nhn loi. Tn gio-thn thoi khng {p t ti cho

vn hc ngh thut, nhng trong nhiu trng hp, mt chng mc n|o cu thnh

chnh ngay loi hnh vn hc. Th th Hymno c ngun gc t bi ca nghi l . Bi kch ra

19

i t hi ng ca th cng thn Ru Nho Dionysos vi bi ca Dithyrambe. Hi kch

Hy Lp ra i t {m rc thn Ru Nho Dionysos vi bi ca Phallique . Ging nh

20

th dc th thao l mt thnh t trong nghi thc th cng hi Olympe, vn hc ngh

thut trong nhiu trng hp cng l thnh t trong nghi thc th cng cc v thn.

Nh vy i vi vn hc ngh thut, tn gio-thn thoi Hy Lp ng vai tr to dng

cu thnh cc loi hnh vn hc .

21
 ***

Cc nh nghin cu chia gia t|i t liu gc v thn thoi Hy Lp ra lm hai loi.

Loi th nht l ngun t liu tc phm vn hc (sources littraires): cc bn anh

hng ca, trng ca, th, kch th. Loi th hai l ngun t liu tc phm bin kho

(sources rudites) gm cc tc phm su tm, bin son, bnh lun, kho chng vit

bng vn xui.

Anh hng ca Homre (Iliade v Odysse) l tc phm vn hc c nht ra i vo

qung th k IX - VIII TCN, tip l| Thn H (Thogonie) ca Hsiode qung th k

VII TCN, nhng bi Hymne kiu Homre (Les Hymnes Homriques) th k VII-VI

TCN. Gia ti bi kch Hy Lp mc d mt i kh{ nhiu nhng hn ba mi v kch th

cn li cng l| mt ngun t liu kh phong ph trong qung th k V-IV TCN. Th k

II TCN cn li mt bn trng ca ton vn: Nhng ngi thy th ca con tu Argo

(Les Argonauteses) ca Apollonios thnh Rhodes. Ngoi ra cn nhiu tc phm khc

na m chng ta khng th lit k ra }y c.

Nn vn hc La M cung cp cho chng ta hai tc phm quan trng u vo

th k I TCN. Bn anh hng ca nide ca Virgile c mt quyn (khc ca) k li s sp

ca th|nh Troie. Trng ca Bin ha (Les Mtamorphoses) ca Ovide k li nhiu

huyn thoi truyn thuyt. }y l| mt tc phm c {nh gi{ rt cao v s phong ph

ca ni dung, v| c bit l| quan im tin b ca vic vit li huyn thoi. Mt tc

phm quan trng na ca nn vn hc La M nhng vo th k II l tp Bin ha ca

Apule. l| nhng tc phm chnh.

V ngun t liu bin kho, nhng tc phm sm nht l ca Hcate,

Acousilaos thnh Argos, Phrcyde thnh Athnes v Hrodote. Nhng tc phm ny

ra i vo qung thi gian t cui th k VI-V TCN, phn ln chng u b tht lc,

hin nay ch cn lu gi c nhng on ri rc. Th k III TCN, ratosthne thnh

Cyrne vit cun Bin thnh cc ngi sao (ting Hy Lp: Katasterimoi) ghi chp li chuyn
22

cc anh hng sau khi cht c thn thnh bin thnh nhng ngi sao. Cng t th k

III TCN ra i cc bn su tm, (collections), thc cht l cc bn tm tt nhng huyn

thoi m| cho n nay chng ta cn lu gi c cht t. u th k II TCN, Nicandre,

mt nh| vn La M, trong mt tuyn tp vn xui mang tn Bin ha (Mtamorphoses)

ghi li nhiu chuyn thn thoi! Chnh tc phm n|y l| ngn ngun trc tip ca

tp trng ca Bin ha ca Ovide k trn. Vo na sau th k II TCN ra i cun T sch

(Bibliothque) ca Apollodore, mt nh ng vn hc ca thnh Athnes. Cun T sch

bin tp li cc huyn thoi, truyn thuyt t tha khai thin lp a cho n sau cuc

Chin tranh Troie, chia cc huyn thoi ra thnh tng h ln. Theo cc nh nghin cu,

tc phm ny khng phi ch thc ca Apollodore m c l ca mt tc gi n|o

vo th k I vit li theo mt bn tm tt n|o . Thn thoi trong tc phm ny ch cn

l mt x{c p kh qut, lnh ngt. Nhn chung khuynh hng ca nhng ngi ghi

chp, bin tp li huyn thoi (mythographe) l mun dng li huyn thoi theo mt

trt t thng nht, mun c nh ha huyn thoi v chun mu ha huyn thoi. Song

cng vic ca h khng thnh tc phm qu nht i vi khoa thn thoi. Miu t nc

Hy Lp (Description de la Grce) ca Pausanias vit vo na u th k II TCN. Gi tr

t liu ca cun sch rt ln. Nhiu truyn thuyt a phng c ghi li cho chng ta

mt bc tranh trung thc v folklore v cc bin th ca n. Tuy cn nhiu a phng

Hy Lp m tc phm khng ni n, song nh vo nhng bn bnh lun, ch gii

(scholies) ca cc nh hc gi thuc nn vn hc Byzance m khoa thn thoi hc c

23

th b sung nhiu iu cn bit.

Nhng ti liu bin kho (scholies) ca hai hc gi Johanns v Issaac Tztzs

cung cp cho khoa hc rt nhiu s kin, trong c mt s thuc vo thi k kh c,

cho nn rt qu. l| tm tt v| lc thut nhng ngun t liu gc ca thn thoi Hy

Lp.
 Nhng cun thn thoi Hy Lp v t in thn thoi Hy Lp m chng ta s

dng ca cc nh Hy Lp hc Php hoc Xvit, Anh... trong vn sch ca chng ta u

bin kho bin tp, phng tc li da trn nhng ngun t liu gc ny.

Lch s nhng l thuyt v huyn thoi ch thc s bt u t thi k Hy Lp

ha (th k III TCN). Nhng cch gii thch ny, khc vi trc , ng vai tr t

vn , th nghim cho nhng l thuyt sau n|y c xy dng mt cch c lp lun

v| c phng ph{p hn. Nhng nh trit hc ca thi k Hy Lp ha trong khi {nh

gi nhng cu chuyn c tch, truyn thuyt l s th hin nhng qu trnh lch s hoc

t nhin t ra vn mi v tng quan gia huyn thoi vi thc ti. Nhn

chung, c th tm tt nhng l thuyt v huyn thoi trong thi k c i thnh ba loi:

1 - Loi th nht cho rng huyn thoi l s phn nh nhng hin tng

t nhin hoc tinh thn, o c bng hnh thc tng trng v| {m d.

2 - Loi th hai cho rng huyn thoi ch l s tng tng dng di, ty

tin, v tch s ca c{c nh| th, hoc ch l s la bp c thc ca nhng ngi

lm ngh tn gio, nhng vin t t.

3 - Loi th ba cho rng huyn thoi l lch s ca nhng nhn vt kit

xut t thi c xa sau khi c thn thnh ha (l thuyt ca vhmre) . Sau

24

n|y khi Thin Cha gi{o ra i, l thuyt ca vhmre c Gio Hi s

dng chng li nhng d gio - a thn.

i vi nhng nh trit hc c i, nhn chung huyn thoi khng c tha

nhn; cc nh duy vt |nh, nhng ngay n c nhng nh trit hc duy tm tin vo

vic c mt nguyn l tinh thn tn ti bn ngoi th gii vt cht, cng gt b huyn

thoi.
 Thi Trung C, Thin Cha gio l h t tng thng tr, huyn thoi Hy Lp b

kt n, cc v thn Hy Lp b coi nh l| qu d, i lp vi v thn ch thc, chn

chnh, duy nht l Cha Cu Th.

Thi i Phc Hng, vi phong tro khi phc li gia t|i vn hc c i, huyn

thoi Hy Lp tr thnh mt lnh vc tr thc cn thit i vi con ngi c hc vn ca

thi i. Huyn thoi Hy Lp mt ln na tr thnh vt liu ca vn hc ngh thut,

cung cp cho c{c nh| vn, th, nh| kin trc, iu khc, hi ha mt ngun ti v

cm hng v tn sng to nn nhng tc phm ngh thut m| cho n nay nhiu tc

phm tr thnh gi tr vnh cu ca nn vn minh nh}n loi.

Khng ring g huyn thoi c i, huyn thoi Thin Cha gio cng tr thnh

mt kho tng vt liu cho s{ng t{c vn hc ngh thut. Tuy nhin iu khc nhau l

ch: huyn thoi Thin Cha gio nm trong c tin nghim ngt ca tn gio, cn

huyn thoi c i nm trong lnh vc vn hc ngh thut. V hai huyn thoi vn i

lp nhau v c bn ny, v l , c th cng tn ti trong ha bnh. Cng cuc nghin

cu huyn thoi c i ch n thi i ny mi bt u.

Lch s ca vic nghin cu huyn thoi cng nh lch s cc l thuyt v thn

thoi ghi nhn th k XVIII nh th k c cng lao a vic nghin cu thn thoi tin

ln mt bc thc s khoa hc. chu u t trc ch bit c thn thoi Hy Lp, cho n

thi k n|y m rng tm mt nhn sang thn thoi Ai Cp, thn thoi cc dn tc

phng ng, chu M... v t dn n vic nghin cu so snh thn thoi. Nh

trit hc ngi Giambattista Vico (1668-1744) l| ngi u tin c nhng kin gii

v huyn thoi theo quan im lch s. ng ch ra rng huyn thoi c hnh thnh

trong s cm th trc gic ca ngi nguyn thy. Thn thnh chng qua ch l s s

hi v ngu dt ca con ngi khng gii thch c cc hin tng ca t nhin.

Ch ngha duy l trong thi i nh sng Php, t kt lun ca Vico, i ti

ch coi thn thoi nh sn phm ca s ngu dt v la di, mt th m tn d oan lc

hu v phn ng [Bernard Le Bovier de Fontenelle (1657-1757), Francois Maria Arouet

tc Voltaire (1694-1778), Denis Diderot (1713-1784), Charles-Louis de Secondat, tc

Nam tc x La Brde v x Montesquieu (1689-1755),...], nhng ngc li, nh| th

Anh James Macpherson (1736-1796), nh| vn v| nh| trit hc c Johann Gottfried de

Herder (1744-1803) v kh nhiu nh nghin cu khc coi thn thoi nh l| s th hin

t|i nng s{ng to v tr tu tuyt vi ca nhn dn. Ta khng th khng nhc n vai

tr ca ch ngha lng mn c i vi huyn thoi m| c im ni bt l s trn

trng n mc l tng ha i vi nhng sng tc dn gian. Chnh c trong giai

on n|y tin h|nh su tm v xut bn nhiu truyn c tch, truyn thuyt... Mt

trong nhng ngi cm u ch ngha lng mn c l Clemens Bretano (1778-1842)

cng vi anh em Grimm [Wilhelm Garl Grimm (1786-1859) v Jacob Ludwig Garl

Grimm (1785-1863)]... hnh thnh mt t chc nghin cu ly tn l| Trng phi thn

thoi. Trn c s nhng thnh tu nghin cu ca th k XVIII, c bit l ca trng

phi thn thoi c, bc sang th k XIX nhiu l thuyt thn thoi ra i, biu hin

nhng c gng ca nhng nh khoa hc mun em {nh s{ng ca tr tu ri chiu vo

lnh vc phc tp v huyn b ny.

L thuyt thn thoi kh tng-mt tri vi nhng i biu l hai nh thn thoi

hc ngi c: Adalbert Kuhn (1812-1881), Max Mller (1823-1900)... gii thch huyn

thoi nh l| s phn nh m d tng trng nhng hin tng thin vn v| kh tng.

L thuyt thn thoi h cp m| i biu l W. Schwartz v W. Mannhardt... coi huyn

thoi nh l| s phn nh bn thn nhng hin tng thng thng trong cuc sng. L

thuyt thn thoi-vt linh gio coi thn thoi l biu tng ca tm hn con ngi i

vi th gii t nhin. i biu ca l thuyt ny l nh thn thoi hc ngi Anh

Edward Tylor (1832-1917), nh trit hc tin ha lun ngi Anh Herbert Spencer

(1820-1903), Friedrich Lenger... Mt l thuyt c pht trin ht sc rng ri v thu

ht c kh nhiu s ng tnh ca gii nghin cu l l thuyt ng vn-lch s. Cc

nh nghin cu theo trng ph{i n|y nh Udn, Mnlendrph, V. Belinsky,

Giebelep, L. Tolstoy... vn dng phng ph{p phn tch ngn ng vn hc vo vic

nghin cu huyn thoi. Nhn chung nhng l thuyt thn thoi ni trn xt v chi tit

v cc b c nhng im c th chp nhn c, nhng xt v ton b, v c bn th

nhng l thuyt khng sc thuyt phc khoa hc. V lp trng, quan im,

phng ph{p nghin cu ca nhng nh khoa hc thuc c{c trng phi l thuyt ni

trn tuy c kh{c nhau nhng li c mt quan im chung nht ging nhau l tt c u

t nhiu chu nh hng ca tr|o lu trit hc thc chng hoc x hi hc-thc chng

lun.

Mt nh nghin cu thn thoi trong th k XIX m chng ta khng th khng

nhc n l| Bachofen, ngi Thy S. Mc d ng cha tho{t khi quan im duy tm

thn b coi tn gi{o nh ng lc quyt nh tin trnh lch s th gii nh nhng kin

gii ca ng v huyn thoi Oreste git m tr th cho cha v| c x trng {n nh

l mt huyn thoi phn nh cuc u tranh thng li ca ch mu quyn l hon

to|n x{c {ng. C{ch gii thch ca ng gn huyn thoi vo mt bi cnh lch s x

hi c th, mt trnh pht trin n|o ca lch s-x hi nhn loi .

25

Cng hin c ngha ln lao i vi l thuyt huyn thoi l nhng kin ca

K. Marx v F. Engels. Nhng kin ca Engels vit trong li ta cun Ngun gc ca gia

nh, ca ch t hu, v ca nh nc gii thch huyn thoi bng quan im duy

vt lch s v bin chng. Nhng kin ca Marx trong cun Gp phn ph phn chnh

tr-kinh t hc nu cho chng ta thy ngha lch s ca huyn thoi: huyn thoi

nh mt hnh thi thc x hi phn nh thc ti (t nhin v x hi) vi tt c bn

cht nng ng ca thc con ngi. Marx ch ra rng c{i hay, c{i p, ci k l, huyn

diu ca thn thoi l sn phm ca mt hon cnh x hi trong c nhng iu kin

tt yu ra huyn thoi. l| trnh ht sc thp km ca sn xut, tri thc khin

cho con ngi sng gn nh ph thuc vo t nhin, khng gii thch c nhng hin
tng t nhin v x hi din ra trong i sng h|ng ng|y. V| khi con ngi khng c

kh nng gii thch, khng ch nhng sc mnh t pht ca t nhin v x hi bng

nng lc thc t, khoa hc k thut, th n gii thch v khng ch nhng sc mnh

bng nhng o tng thn thoi. Nh vy, Marx coi huyn thoi nh mt hnh

thc chim lnh thc ti, chim lnh bng tr tng tng dn gian, bng s ch bin i

mt cch ngh thut-khng t gi{c. Nhng kin ca Marx l s tip thu nhng

thnh tu ca nhng nh nghin cu tin bi hoc cng thi, t anh em Grimm n

Morris, Schelling [Friedrich Wilhelm Joseph Schelling (1775-1854): nh trit hc duy

t}m ngi c], v nng cao ln trn nhng quan im trit hc ca mnh. ng

nhin nhng kin ca Marx v Engels ch gii quyt mt mt n|o rt c bn ca

huyn thoi ch khng phi l ton din v h thng, bi v, nh chng ta bit, hai

ng khng phi l nhng nh folklore hc hoc dn tc hc.

Th k XX vi nhng thnh tu ln lao ca nhng ngnh kho c hc, dn tc

hc, folklore hc... to dng nn mt bc tranh ht sc phong ph v cc k phc

tp ca l thuyt thn thoi. Nhng cng trnh nghin cu khng l ca nhiu nh bc

hc trn th gii t ra nhiu vn mi. Trong s nhng nh nghin cu na u th

k XX, trc ht ta phi k n nh folklore hc ngi Anh James George Frazer (1854-

1941). ng vit mt b sch gm 12 tp mang tn Nhnh l vng (Le Rameau dor). Vi

cng phu iu tra, su tm t m, miu t c th, b sch ca ng trc ht l mt kho

t liu khng l. ng cho rng ma thut, tn gio v khoa hc l| ba giai on k tip

nhau ng vai tr l|m c s cho s hnh thnh v pht trin ca th gii quan con

ngi. Huyn thoi, theo ng, cng nm trong h|nh ng ma thut. Thiu st ln nht

ca tc gi l| nhn nhn mi hin tng khng trn quan im lch s. S kho st

ca tc gi khng ph}n bit c cc kiu loi huyn thoi hnh thnh trong nhng

x hi khc nhau vo nhng thi im khc nhau. Tip n l nhng cng trnh nghin

cu ca Wilhelm Wundt, mt nh bc hc Thy S . ng t t cho mnh nhim v xy

26
dng mt khoa hc v t}m l cc dn tc. Cng hin ca ng l| nghin cu Hy

Lp vi quan im tm l-x hi hc, ch ra s lin h, gn b ca huyn thoi vi

nhng xc cm trong i sng, vi nhng s kch ng mnh. ng coi huyn thoi

nh s th hin nhng o tng v thc ca con ngi nguyn thy. i lp vi l

thuyt ca Wundt l l thuyt t duy nguyn thy ca nh dn tc hc ngi Php

Lvy-Bruhl (1857-1939). ng l| mn ca trng phi x hi hc-thc chng ca nh

x hi hc ngi Php Emile Durkheim (1858-1917). Tip tc pht trin nhng kin gii

ca Frazer v Wundt, Lvy-Bruhl nu ln lun im: t duy nguyn thy l ngun gc

ca huyn thoi. T duy n|y c mt quy lut c bit l s cng tham d (hin din).

N l| t duy tin logic, t duy ca tp th ngi nguyn thy. V cui i ng t b

quan im cho rng t duy nguyn thy tin logic l mt trnh pht trin tt yu ca

lch s. V| ng b sung nh chnh li rng t duy nguyn thy v| t duy logic cng

tn ti ng thi vi nhau. nh hng ca Lvy-Bruhl trong na u th k XX rt ln.

Mt l thuyt gii thch huyn thoi kh k khi l l thuyt phn tm hc ca

nh phn tm hc ngi o Sigmund Freud (1856-1939) v nhng mn ca Freud.

L thuyt ny gii thch nhng hin tng huyn thoi t c s tm l tim thc v c

nh}n, trong nhng i hi ca bn nng nhc dc l ch yu (Mc cm Oedipe - Le

complexe dOedipe). Tht ra th l thuyt ca Freud hon ton bt lc trong vic gii

thch huyn thoi, bi v n phin din, v r rng qua thc tin kho st n khng gii

thch c iu g ht. L thuyt ca Freud tuy khng thu ht c s ng tnh ca

gii nghin cu nhng trong lnh vc s{ng t{c vn hc ngh thut n chim lnh

c mt v tr kh{ c bit phng T}y. Dng nh l thuyt n|y cung cp mt

c s khoa hc kh{ch quan cho nhng h|nh ng dm bo, lon lu}n v| th

chuyn trong ci chuyn l|m tnh cng nh nhng h|nh ng bo lc, tn nhn

trong loi truyn tiu thuyt v| in nh suy i phng T}y.

 Na sau th k XX ni ln l thuyt cu trc-loi hnh hc thn thoi v| ngi

xng l nh bc hc ngi Php Claude Lvi-Strauss (1908-2009). ng coi huyn thoi

nh mt trng hot ng ca nhng thao tc logic v thc. Chng ta cng khng

th khng nhc n l thuyt vn ha-lch s m| ngi m u l| Bronisaw

Malinowski (1884-1942) v nhng ngi k tc hin nay l nh nghin cu ngi Php

Georges Dumzil (1898-1986).

Nhn chung, nhng l thuyt huyn thoi ca nn khoa hc t sn c nhng

cng hin ln lao v nhiu mt song vn cha c mt l thuyt no gii thch v lm

27

sng t c bn cht x hi ca huyn thoi.

Khoa thn thoi hc, folklore, dn tc hc Xvit vn dng quan im v

phng ph{p duy vt lch s v duy vt bin chng ca trit hc Marxisme-Lninisme,

tip thu nhng thnh tu ca nn khoa hc t sn, c gng nghin cu, gii thch

huyn thoi theo quan im lch s vn ha bng cch gn lin s nghin cu, gii

thch vi vic nghin cu, so snh, ph}n tch theo quan im lch s th loi t s

trong nn vn ha th gii. Nhng cng trnh nghin cu ca cc nh bc hc Xvit

nh A.F. Lossev, S.A. Tokarev, Iu.P. Frantsev, V.Ia. Propp, E.M. Meletinsky... c

nhng cng hin ng n tch cc vo nn khoa hc th gii. i vi khoa hc

folklore, thn thoi hc cn non tr ca chng ta, nhng thnh tu ca nn khoa hc

Xvit l mt ch da vng chc chng ta c th tip xc vi c{c i dng mnh

mng ca cc loi l thuyt thn thoi .

28

Tht ra vn huvn thoi l| g? c im v bn cht ca t duy huyn thoi

cng nh ngha, ni dung phn nh gii thch th gii ca huyn thoi vn ang l|

vn ln v| hc ba i vi cc nh nghin cu. Nh nghin cu M.I. Shakhnovich

(Lin X c) tng kt hin c hn 500 nh ngha v huyn thoi .

29

Cn nh bc hc Tenase, mt chuyn gia li lc v lch s vn ha, Vin trng

Vin Trit hc ca nc Cng ha X hi ch ngha Rumani cho chng ta bit: ...

Huyn thoi l mt hin tng vn ha ht sc phc tp, chnh v vy rt kh c mt

ngha sao cho bao qu{t c mi kiu mu (type) v chc nng ca huyn thoi trong

tt c cc x hi thng c (cng x nguyn thy) v x hi truyn thng (phng thc

sn xut ch}u [...) .

30

Chnh v l nn ng|y nay kh{i nim huyn thoi cng c s dng vi tnh

a ngha ca n. Khi th huyn thoi c hiu l mt cu chuyn hoang ng, phi l,

khng ng vi s tht (huyn thoi v sc mnh v ch ca khng lc Hoa K), khi

th c hiu l mt chin cng k diu, mt nng lc sng to phi thng, phong ph,

bay bng, a ngha, gi|u sc tng tng-biu hin (Hy sng to nhng huyn thoi

mi trn t nc chng ta, th ca-huyn thoi, tiu thuyt-huyn thoi, huyn thoi

mi sng |...)

Vn huyn thoi trong na u th k XX ch l vn ca lnh vc nghin

cu, l lun folklore hc, thn thoi hc, dn tc hc nhng bc sang na sau th k

XX tr thnh vn l lun m hc, l lun s{ng t{c. Ngi u tin a vn

huyn thoi vo l lun sng tc, m hc mt cch n o, nhit lit l Garaudy, mt nh

trit hc ngi Php. Trong cun Ch Ngha Marx Th K XX , Garaudy cao huyn
31

thoi ti mc dng nh l| nh cao, l thnh qu tuyt vi nht ca nng lc sng to

ca nhn loi... ng ch nhn thy huyn thoi, trong huyn thoi, cha ng nhng

g tt p nht, tch cc nht ca tr tu lo|i ngi. T , ng ku gi phi sng to

huyn thoi, v huyn thoi chng nhng phn {nh c{i qua, c{i hin ti, m cn tin

b{o tng lai... Nhng kin ca Garaudy nh vy l| tho{t ly khi quan im lch

s v xem xt vn huyn thoi mt cch phin din. Chng ta c th tip thu, hc

tp nhng g gi l tch cc, nhng bin php k thut c hiu qu g}y xc ng thm

m mnh m ca huyn thoi, nhng nh th khng c ngha l| chng ta phi quay tr

li vi t duy huyn thoi v nn vn hc ca th k XX ch c th t c nhng

thnh tu v i khi n t cho bn thn mnh nhim v sng to huyn thoi. Hn

na, trong thc t khng phi bt c cu chuyn huyn thoi n|o cng c gi{ tr tch

cc v mt sc kh{i qu{t, tng trng-biu hin nh nhau...

Trong cuc hi tho quc, t t chc hai nm mt ln, ln th nm v ch th

ca v huyn thoi t chc Knokke , Vng quc B 1961, nhng nh nghin cu

32

ch ra tnh cht m h, tnh cht song ngha i lp nhau ca huyn thoi l mt mnh

t c bit thun li cho th ca. Nhng ng thi cng c nhng nh nghin cu

cao huyn thoi qu mc nh Garaudy, thm ch cn hn c Garaudy . C mt loi

33

kin coi huyn thoi nh ngi pht hin ra nhng sc mnh ca nhn loi tng b

chn p, v| ng|y nay ... ng trc mi e da ca khoa hc v k thut, nhng s

tht bi ca nn vn minh ang b ging x bi lo u v mu thun; (tt c nhng iu

) cho php con ngi ta ngh rng ci l tr hay suy lun (la raison raisonnante) c th

cng l| mt thi quen in r kh{c v| cng l| s tha ha nguy him. V th, con ngi

b h thp xung qu nhiu. Gi }y cn phi cho bn thn mnh lng nghe ting

ht tot ln t nhng ci su thm, ting nim thn ch (lincantation) ca nhng sc

mnh n tng khi bt bn rn v khng l thuyt dng di na (verbiage...).

Th l| vn minh v| khoa hc k thut b kt {n nh l| mt tai ha ca lo|i ngi,

tha ha con ngi, h thp con ngi. V cch gii tr tai ha y l quay v vi

huyn thoi, v t{c phm ca nh| th c th xem nh mt s chiu hn (vocation),

mt s kim tm li c{i mythos mt... 34

Mt quan im nh th r r|ng i vi chng ta tht xa l, kh thu ht c s

ng tnh. Chng ta tin nn vn minh nh}n loi, chng ta tin khoa hc k thut v

tng lai ca nhn loi. Nu nh c mt nn vn minh l|m tha ha con ngi, h thp

con ngi, mt nn khoa hc k thut e da con ngi th cch sa cha nhng t

nn, khuyt tt y ca n hn rng phi nhm ngay vo nhng quan h x hi-kinh t,

quan h quyn lc-chnh tr vn l| c s ca nn vn minh v| nn khoa hc k thut

vn ang iu hnh nn vn minh v| nn khoa hc k thut ... Kt ti ci l tr

hay suy lun ca con ngi tht l oan ung cho l tr ca con ngi. Con ngi l|

mt ng vt c l tr th lm sao n li khng dng l tr ca mnh t duy, suy

lun! Cn nu th ca quay v vi huyn thoi, ngha l| quay v vi qu kh chiu

hn, tm kim li c{i mythos mt th chng nhng khng chng li c s tha

ha con ngi, h thp con ngi; khng cu vn c nn vn minh, khng ngn

nga c mi e da ca khoa hc k thut... m rt cc cng khng kim tm li

c c{i mythos mt, ng hn li bin mnh thnh mt th mythos!

Tai ha khng phi ngn la m thn Promthe ban cho lo|i ngi, ngn

la l ngn ngun ca vn minh v| khoa hc k thut, ngn la ca t duy v| l tr,

ngn la sinh ra nim hy vng lun bp bng ch{y trong tr{i tim con ngi. Tai ha l

nhng v thn trong ci trn iu hnh nn vn minh y, nn khoa hc y chng

li lo|i ngi.

***

Ngy nay thi i ca nim tin thn thoi v| t duy thn thoi li v|o qu{

kh. Cung in Olympe ca th gii thn thnh chc hn phi di n mt hnh

tinh xa xm n|o v l khng chu ng ni ting ng c m{y bay phn lc siu m.

Nhng chng ta vn lu gi trn trng ti sn thn thoi nh lu gi mt chin cng

hin hch ca lo|i ngi trong tin trnh lch s. Chng ta vn lu gi trn trng gia ti

thn thoi nh lu gi mt k nim su sc v| h|o hng, cao qu v| p ca i

ngi cng nh mt k nim vt v, ng cay, au xt ca i ngi. V chng ta,

nhn loi, vn tip bc ti tng lai ng|y c|ng tt p hn. Chng ta vn mang theo

qu kh ca mnh tin ti tng lai ch khng phi quay v qu kh, quay v nim

tin thn thoi v| t duy thn thoi chinh phc tng lai, tng lai ca thi i t

duy khoa hc v cch mng. Nhiu c m ca con ngi xa kia tr thnh hin
thc. Bit bao chng Ddale v Icare ca th k XX i i, v v trong khng gian bao

la ca v tr khin cho thn Zeus d c ni trn li nh, dn my m sm st cng

khng ngn cn c. Nhn loi sng kh{c xa rt nhiu. Tuy nhin trong i sng

ca nhn loi li ny sinh ra nhng mi e da khng khip ca mt th s mnh

mi cng vi cc v thn mi, ma qu mi, bo cha mi tiu dit lo|i ngi, mun

xa b nhng thnh tu vn ha, vn minh m| lo|i ngi phi bit bao xng m{u,

m hi, nc mt ca bit bao th h mi c c. Nhn loi vn ang ng trc mt

cu hi, mt li th{ch ca mt con Sphinx, con Sphinx-Lch s. Chnh v l nh}n

loi cn cn n nhng Promthe, Hracls, Thse, Oedipe... bi v nhn loi phi

sng u tranh vi S mnh chin thng S mnh. V| sng, chin thng th khng

th mt Lng tin v Hy vng, khng th thiu M c, hn na li cng phi bit

yu ci Chn, ci Thin, ci M tht su sc bit ci c, ci Di tr, ci Ti tin, ci

Hn nht tht su sc. C th mi chin thng c S mnh, nh mnh. Chnh v l

thn thoi Hy Lp vn rt {ng qu i vi chng ta. Dng nh n vn ang h|ng

ngy hng gi nhn nh loi ngi chng ta; Hy sng nh}n {i v| cao thng hn

na! Hy sng tt hn na, p hn na, yu cng l v trng danh d hn na! Hy

lp chin cng v d}n v nc nhiu hn na! Hy sng trung thc dng cm v hiu

bit hn na! Bi v thn thoi l nhn loi ca tui th hn nhin v trong sng, ngy

th vng di song tr|n y tin yu; hiu bit cha nhiu, gin n song thng minh

mt cch ng nghnh v| tr|n y c m p , tr|n y kht vng to bo.

Cn chng ta ngy nay vi ngn la v nim tin, nim hy vng bt dit ca

Promthe, vi dng kh v| t|i nng ca Perse, Hracls, Ddale, Thse, v| hn na

vi tr tu ca Oedipe, chng ta s tip tc sng to ra nhng thnh qu vn minh vi

mt sc mnh hin thc phi thng. Chng ta s lm ch thin nhin, lm ch x hi,

khng bng tr tng tng thn thoi m bng sc mnh x hi ca Cch mng Khoa

hc k thut. Chng ta s gii {p v| phi gii {p ng, gii {p chin thng bt k

mt cu hi no, li th{ch no ca con Sphinx-Lch s. Bi v lch s ca nhn loi l

mt qu trnh gii {p lin tc nhng cu hi, nhng li th{ch , nhng bi ton ca

lch s.

Ngy 19 thng 4 nm 1982

NGUYN VN KHA
 NGUN GC CA TH GIAN V CA

CC V THN

Thu xa, trc bui khai thin lp a, trc khi c th gian v cc v thn, lc

ch c Chaos . l| mt vc thm en ngm, v cng v tn, trng rng, m h, vt

35

v, phiu bt trong khong khng gian bao la.

Thot u l Chaos mt vc thm v cng

Hung d nh bin khi, ti en, lang thang, hoang d.

Nh| th Milton, ngi Anh, th k XVII din t li quan nim ca ngi Hy

Lp c v khi nguyn ca th gian v cc v thn bng hai c}u th nh th.

Nhng ri t Chaos ny sinh ra th gian vi bao iu k l cng vi cc v

thn c mt cuc sng phong ph kh{c thng. T Chaos ra i Gaia , t m ca

36

mun loi, c b ngc mnh mng. Chnh t m-Gaia l| ni sinh c lp nghip bn

vng i i ca mun vn sinh linh, vn vt.

Chaos li sinh ra rbe-Chn Ti tm Vnh cu v Nyx-m ti Mt m. Nhng

cha ht, t Chaos li ra i Tartare-a ngc v ros-Tnh yu. ros l| a con cui

cng ca Chaos nhng li l| a con xinh p nht. ros ra i lnh s mng lm cho

thn thn, ngi ngi, c cy hoa l, vn vt mun loi giao ha gn b vi nhau

to nn th gian v cuc sng vnh hng bt dit.

 Nh vy l| Chaos sinh ra nm ngi con. Vi nm ngi n|y (ng|y nay

chng ta gi l nguyn l) s sinh si ny n ra con |n ch{u ng ni di i i.

rbe-Chn Ti tm Vnh cu ly Nyx-m ti Mt m lm v. H sinh c hai

ngi con: anh l Kh-ther bt dit, em l nh sng trong tro-Hmra; Ngy-Jour ra

i t nh sng ny. K t th gian trn ngp nh sng. Ng|y v| m thay nhau

ng tr.

N thn t m-Gaia c b ngc n nang tr|n y sc sng. a con u lng

ca nng l Ouranos-Bu tri sao nhp nh{nh. Nh| th Hy Lp Hsiode sng vo

qung th k VIII hoc VII TCN, k li trong tp Thn h (Thogonie):

N thn t c b ngc n nang

i vi mi vt nng l mng nn vng chc

Nng t tc vng sinh cho th gian trc ht

Bu tri sao nhp nhnh, bn thn thit ca nng

Bu tri che ph khp th gian,

lm ni c ng cho cc v thn Cc lc.

Nng li cn ra Ni-Oura cao vt, sng sng, nghnh ngang v Bin-Pontos

mnh mng, khi hung d gm tht, lc hin du r ro. Tri, Ni, Bin nh vy u do

n thn t m-Gaia sinh ra. Chng l nhng a con khng cha, bi v khi y m

chng cha cng ai kt bn. i vi thn th iu y chng c g {ng l.

Tip , n thn t-Gaia kt hn vi thn Bu Tri-Ouranos. Hai ngi sinh ra

c rt nhiu con. Chng ton l nhng ngi khng l c sc mnh v| t|i nng m|

thu y cha c v thn n|o ra i c th snh bng. Tt nhin, sau ny chng phi

quy phc trc cc v thn mi. Ngi ta chia nhng a con khng l ca Ouranos v

Gaia ra lm ba loi:
 1 - Nhng thn khng l Titan v Titanide - C su nam thn khng l tn gi

chung l Titan v su n thn khng l tn gi chung l Titanide.

Su Titan l: Okanos tc thn i dng, Koios, Crios, Hyprion, Japet v|

Cronos (thn thoi La M: Saturne).

Su Titanide l: Tthys, Thia, Thmis, Mnmosyne, Phob v Rha.

2 - Ba thn khng l Cyclopes - }y l| nhng v thn ch c mt con mt gia

37

trn, hung bo khe mnh chng km mt ai, hn na li rt kho chn kho tay. H l

nhng ngi th rn thin ngh l|m ra khng thiu mt th g. Tn ba anh em l:

Args, Strops v Bronts.

3. Ba qu thn khng l Hcatonchires - Nhng Cyclopes tht l| qu{i n nhng

38

nhng Hcatonchires li cn qu{i n hn nhiu. Mi Hcatonchires c mt trm c{i

tay v| nm chc c{i u. Ngi ta thng gi chng l thn Trm tay. Sc mnh ca

chng tht kinh thin ng a, t ai d{m ngh n, ch ngh n thi, vic sc vi

chng. Tn chng l Cottos, Briare v Gys.

***

Nh trn k, Ouranos ly Gaia lm v sinh c su trai gi chung l Titan,

su gi tn gi chung l Titanide. Cc Titan kt hn vi c{c Titanide sinh con c{i

cho chng cai qun th gian.

Titan u tin, con c, l thn Okanos. Thn cai qun mi bin khi, sui ngun,

sng nc. Thn iu ha, sp xp bin, sng lm thnh mt con sng khng l bao

quanh ly t, che ch cho t. Okanos ly Tthys ra ba nghn trai, ba nghn gi.

G{i c tn chung l| Okanide. l| nhng tin n thng tr ng di bin nhng

cng c sng, sui. Con trai l cc thn sng cai qun mi sng ci, sng con trn mt

t.

Okanos sng cch bit vi cc anh em Titan ca mnh tn cung in di {y

bin su. Chng bao gi v thn ny tham d cc cuc hp ca thn thnh v loi

ngi. Mt tri, Mt trng v| c{c Ngi sao u do Okanos iu khin. Chng phi

xut hin vi th gian ri tr v vi Okanos. Duy ch c chm sao i Hng-Gande

Ourse l khng bao gi chu quy phc di quyn iu khin ca Okanos.

Titan Koios ly Phob sinh c hai con gi l Lto v Astria. Sc p ca hai

ch em nh| n|y g}y ra cho h bit bao au kh, gian trun, mt chuyn nu k ra t

phi ng n thn Zeus.

Titan Hyprion ly n thn Thia. i v chng n|y sinh c mt trai, hai gi.

Trai l Hlios-Thn Mt tri rc, gi l Sln-N thn Mt trng hin du v os-

N thn Rng ng hay Bnh minh c nhng ngn tay hng.

Titan Cronos m thn thoi La M gi l Saturne ly Rha sinh c ba trai, ba

gi: trai l Hads, Posidon, Zeus; gi l Hestia, Dmter, Hra.

Ring hai Titanide Thmis v Mnmosyne lc n|y cha chu kt bn vi ai.

Duyn c v sao, ngi xa khng k li nn chng ta khng r. V th hai Titan Koios

v Japet phi ly hai v n thn khc khng cng huyt thng Titan.

Crios ly Eurybie sinh c ba trai l cc v thn Astros, Pallas v Perss, ni

danh lng ly v s hiu bit uyn th}m. Nh}n }y ta cn phi k qua cuc tnh duyn

ca ngi con c ca Titan Koios, thn Astros. Thn ly tin n os-Rng ng c

nhng ngn tay hng, sinh ra cho th gian cc thn Gi hung d. Tuy vy, thn Gi-

Zphyr (thn thoi La M: Favonius) tnh kh li rt du dng. Thn n vi th gian

bng nhng c ch vut ve, u ym, em n cho lo|i ngi nhng {m m}y en b{o

trc nhng cn ma m{t d m{t lng. Chng ta thng gi Zphyr l thn Gi Ty.
Cn thn Gi Bc-Bore (thn thoi La M: Septentrion) c bc i nhanh, t thn Gi

no snh kp, v th thn em n cho lo|i ngi khng t lo u. Thn Gi Nam-Notos

(thn thoi La M: Auster) m p. Thn Gi Ty Nam-Euros (thn thoi La M:

Vulturnus) mt m, du dng. C n nhng ngi sao hng h sa s thao thc vng vc

39

sut m trn bu tri bao la cng l| con ca Astros v os.

Cng cn phi k thm mt cht na l os cn c nhiu cuc tnh duyn vi cc

v thn khc v c vi ngi trn sinh con chu cho th gian ng c vui ti.

Titan Japet ly mt tin n Okanide tn l Clymne. H sinh c bn con trai

l: Atlas, Promthe, Epimthe, v Mntios.

Th cn hai Titanide Thmis v| Mnmosyne khng ly chng th l|m g? Xin

tha, th gii thn th{nh xa kia khng cho ai n khng ngi ri c. Ai ai cng c

nhng cng vic phi lm trn. Thmis l v n thn Php lut, Cng l, s Cn bng,

n nh ti cao do Quy lut v Trt t to nn. Nh c Thmis th gian mi n nh v

pht trin h|i ha. N|ng l| ngi c ti nhn xa trng rng, hiu bit, khn ngoan. Cn

Mnmosyne l n thn ca Tr nh, K c. Nh c Mnmosyne m| con ngi lu gi

c kinh nghim v s hiu bit ngy cng khn ln, gii giang.

l| chuyn v lp con u ca Ouranos v Gaia, nhng Titan v Titanide cng

i cht v con chu h. Tt nhin nu ln theo tc ph tng chi, tng ngnh th cn

bit bao nhiu chuyn.

V ngun gc ca th gian cn c mt cch k hi kh{c mt cht. Nh vit hi

kch c i Hy Lp, Aristophane th k V TCN vit:

m ti c i cnh en

em mt qu trng sinh ra t gi

t vo lng rbe ti en, su thm, mt m

V trong khi bn ma thay nhau qua li

 Th c khng gian hng hng mong i

Thn Tnh yu n vi i cnh vng ngi ngi chi la.

Cch gii thch ny r rng khng ging vi cu chuyn va k trn. l| c{ch

gii thch theo quan nim ca hc thuyt thn thoi tn gio Orphisme, mt hc thuyt

ra i mun hn, v|o qung th k VIII TCN.

... Thu xa, trc bui khai thin lp a ch c Chaos. Chaos l mt vc thm

trng rng, ti tm ny sinh t Thi gian Vnh vin-Chronos . La, Nc, Khng kh
40

cng t Chronos m ra, v nh c chng cc v thn mi c th k tip nhau ra i ht

th h n|y n th h khc.

m ti-Nyx v| Sng m u c ng trong lng Chronos. Sng m kt ng

li thnh mt qu trng khng l. V| c trng th tt c ngy trng phi n.

Qu trng n ra mt v thin thn ti tr, xinh p c i c{nh v|ng. Va ra

khi v trng v thn ny lin ly hai tay dng mt na v trng ln cao v| p na v

sau xung di chn mnh. Th l Tri-Ouranos v| t-Gaia hnh thnh. Cn v thin

thn ti tr xinh p l thn Tnh yu-ros. ros l mt v thn c quyn lc c bit;

thn c ti lm cho vn vt mun loi, t cc v thn cho n con ngi, sc vt, c cy

hoa l, thm ch c ni non sng bin giao ha gn b vi nhau. Thn gom gp, kt

hp mi vt th gian n|y to ra cuc sng. M qu tht nh vy, nu nh Tri v

t khng }u ym nhau th ti sao Tri khng xa ni t? Ti sao Tri khng b t

m| i mc t sng c n, tr tri mt mnh, khng ai che ch trong ci H khng

ti tm lnh lo? Chnh v Tri }u ym t nn chiu ri xung t nh sng

v| kh nng, ti tm cho t nhng cn ma m m{t cho ma m|ng ti tt,

hoa thm c xanh. Cn t, n {p li tnh yu ca Tri, tnh yu ca ros ban cho,

t thai nghn p trong lng nhng ht ging v lm cho chng ny mm }m

nh{nh. t truyn i nha sng ca mnh nui c hoa cy ci. V c phi l|m

d{ng vi Tri m| t lun lun thay i y phc v| trang sc, khi th xanh xanh bt
ng{t, khi th v|ng ri ng chut mt mu? Li c lc Tri bn vic i xa t nh,

nh n ho hon, r, }u su!
 CRONOS LT OURANOS

Ouranos v| Gaia, nh trn k, sinh ra ba loi con khng l. i vi nhng

a con Cyclopes v Hcatonchires, Ouranos rt ght. Hnh nh Ouranos thy s c

mt ca chng l mt iu nhc i vi mnh. Thn ngh ra mt c{ch tng chng

i cho khut mt: y chng xung a ngc Tratar, ni s}u thm kit cng di lng

t.

N thn Gaia hon ton khng bng lng vi chng v c{ch i x vi l con

Cyclopes v Hcatonchires ca b| nh vy. B| tm n {m con Titan, xui gic cc

Titan chng li b. Nhng chng mt Titan no dm nghe theo li m. Duy ch c Titan

Cronos l| d{m m nhn cng vic t|y nh y. Theo mu k ca m, c m giao

cho mt li hi, Cronos rnh np ch lc Ouranos v|o ging ng, chm cht

Ouranos .
41

Mu ca Ouranos-Tri chy xung Gaia-t sinh ra mt th h khng l th t

m so vi cc Cyclopes v Hcatonchires, th h ny nu khng hn th cng chng h

my may thua km. }y l| nhng khng l Gigantos c th gi l| i khng l, thn

42

hnh cao ln, khin gip sng ngi, trong tay lc n|o cng lm lm ngn lao di nhn

hot, mt my d tn gm ghic.

Mu ca Ouranos cn sinh ra nhng n thn rinyes (thn thoi La M: Furies) 43

tay cm roi, tay cm uc, mi tc l mt bi rn c ngon ngoo vn u ra tua ta,

ai trng thy cng phi cao chy xa bay. Nhng n thn ny lnh s mng trng pht
bo th k phm ti bng cch giy v tri tim k sut m ng|y khin cho y n

khng ngon, ng khng yn, lc n|o cng bn chn, day dt.

Ngi ta cn k, nhng git mu ca Ouranos nh xung bin sinh ra n

thn Tnh yu v Sc p Aphrodite.

***

Con ci ca Ouranos rt nhiu. Ngi ta tnh ra Ouranos c khong t 12 n 45

a con. Vo th k I TCN nh hc gi Diodore o Sicile trong tc phm T sch lch

44

s su tm v k li cc huyn thoi. Huyn thoi v Ouranos, di ngi bt ca

45

ng, lc n|y t nhiu mang nh hng ca l thuyt v huyn thoi ca vhmre , 46

mt l thuyt gii thch thn thoi c tnh cht duy vt v duy l cn s lc v ngy

th. Diodore cho rng Ouranos l v vua u tin ca nhng ngi Atlante sng trn b

Okanos. Ouranos truyn dy cho dn mnh khoa hc, k thut, bn thn nh vua l

ngi rt am hiu khoa hc, k thut v| thng say m theo di thin vn. V th sau

khi Ouranos cht, nh}n d}n thn thnh ha ng v dn dn ngi ta ng nht ng

vi bu tri. Cng theo nh| hc gi n|y, Ouranos c 45 con, 18 a trong s l| con

ca Ouranos vi Tita. V th mi c c{i tn Titan. Sau n|y Tita i tn l Gaia. Cch gii

thch ca Diodore chc chn l| khng sc thuyt phc khoa hc. Nhng chng ta

cn bit qua thy c mt c gng ca cc nh hc gi c i mun tm hiu ht

nhn hin thc trong huyn thoi.

V n thn Gaia khng phi ch sinh n c th. Nng cn c nhiu cuc tnh

duyn v mi cuc tnh u em li cho th gian nhng v thn ny, thn khc. Kt hn

vi thn Bin-Pontos, con mnh, Gaia sinh ra cc thn Bin: Nre, Phorcys, Thaumas,

Cto. Kt hn vi Tartare, Gaia sinh ra Typhon, mt qu thn c trm u l rn phun

ra la, to ln khng l c d cn hn c th h khng l Hcatonchires lp trc. C

chuyn cn k Gaia sinh ra c l {c iu Harpies, con mng x Python...

L n thn t M, Gaia c mt v tr rt ln, rt quan trng trong tn ngng

ca ngi Hy Lp c. Gaia c coi nh l| v cao tng t mu ca lo|i ngi, l| ni c

ng cho nhng ngi trn th, nui sng h ng thi cng l| ni an ngh ca h, khi

h kt thc cuc sng ti vui ca mnh trn mt t trn y {nh s{ng bc vo

cuc sng th gii khc. Nng l khi u v kt thc ca s sng. N|ng cn c coi

l| ngi nui dng ma mng, cy ci cho c ti tt, bi thu, sinh con kt tri. V

th Gaia c mt bit danh l| Carpophorus, ngha l| Gaia-c ma. Khp ni trn t

nc Hy Lp xa }u }u cng th cng Gaia. Trong nhng li th nguyn thing

ling, ngi Hy Lp thng vin dn Gaia chng gim.

vng Dodone, Ty Bc Hy Lp, sau n|y ngi ta coi Gaia nh l| v ca Zeus,

y li hnh nh Dion, Hra, Dmter xung v tr th yu.

***

N thn m ti-Nyx sinh ra rt nhiu v thn tai hi cho th gian v| lo|i ngi.

l| nhng n thn Kres c i c{nh en, ch}n c mng sc nhn, khoc mt tm o

lc n|o cng thm t m{u ngi. Cc n thn Kres thng h cnh xung ni chin

a ht m{u, n tht nhng ngi cht. }y l| nhng n thn Cht khc vi thn

Thanatos, mt nam thn cng l| con ca Nyx, lnh s mng i b{o t cho nhng k bt

hnh m tht ra ngi Hy Lp xa kia cng coi Thanatos nh l| thn Cht. Tip n l

thn Gic ng-Hypnos cn gi l thn Gic mng, n thn Bt ha-ris.

47
 Trong s con gi ca n thn Nyx ta khng th khng nhc n v n thn u

tranh. Ging nh m, v n thn ny li ra mt lot cc thn tai hi kh{c nh Mi

mt, i kh, au thng, Hn lon, Gy g, Cp bc, Chm git...

Cha ht, m ti-Nyx cn sinh ra ba ch em n thn Moires (thn thoi La M:

Parques hoc Tri Fata) cai qun S mnh ca thn th{nh v| lo|i ngi. S mnh ny l
48

cun ch trong tay n thn Clotho (thn thoi La M: Nona). Nng quay cun ch

cho n thn Lachsis (thn thoi La M: Decima) gi{m nh. Chiu theo s gi{m nh

ny, n thn Atropos (thn thoi La M: Morta) tay cm ko lnh lng ct tng on

ch-S mnh ca chng ta. Tht bt hnh cho ai b li ko ca Atropos ct on ch-S

mnh ca mnh. Ngi s buc phi t b cuc sng m du, ngt ng|o nh mt ong

v|ng v sng di a ngc Tartare.

Ta cn phi k n n thn Nmsis mt ngi con gi ca n thn m ti-

Nyx, m ng cng vic trng pht, tr th i vi nhng k phm ti gi gn

lu}n thng o l v s cng bng. Nng cn l v n thn gn gi s mc thc

trong i sng. Nhng thi kiu cng, ngo mn ca ngi trn th mun vt ln

thn thnh, ri nhng hon cnh th giu sang, c quyn c lc lm cn, lm by,

cng nhng h|nh ng th{i qu{ nh xa hoa, t ph, c hip lng d}n u khng qua

c con mt n thn Nmsis.

l| tm tt cu chuyn v bui khai thin lp a, th gian t ch hoang vu,

hn n n ch c hnh dng v c thn cai qun. Nhng lc n|y }y mi th cn ht

sc b bn ngn ngang, cha n nh, cha trt t, cn bng. Cronos cp ngi ca

Ouranos cai qun th gian vi tt c ni kh khn nh vy.

Thn thoi v bui khai thin lp a ca ngi Hy Lp c nhng nt tng

ng vi thn thoi ca nhiu dn tc trn th gii m khoa thn thoi hc so snh

(comparatif mythologie) kho st thy. l mtp v vic t{ch t ra khi tri, v

vic tng giam nhng a con ca t v|o lng t.

 c thn thoi n chng ta thy: Thu khi u ca v tr ch l| nc mnh

mng, khng c c Ci Tn ti v Ci Khng tn ti . Sau dn Nc thai nghn Mt

49

tri, Ci Khng tn ti vn trong lng t sinh ra ci Tn ti. V| giai on u ca s

sng to ra th gian l phi tch ci Tn ti ra khi Ci Khng tn ti. Ci Tn ti l th

gii ca ngi v thn, ca Mt tri, Kh nng v| Nc, Tri v| t l nhng v thn

u tin. Ci Khng tn ti l phm vi ca yu ma qu qui, ch c bng ti lnh lo. Li

c cch gii thch khi nguyn ca v tr l| do tnh {i: Khi Shiva v| Shakti giao hp,

tia la, lc th xut hin v| v tr ph{t sinh do tnh {i... , ... Shiva t phn lm hai
50

na, mt m v mt dng, }m dng giao ha th|nh v tr... . Thn Indra theo mt

51

gi thuyt l con ca Tri v| t c thai nghn v sinh ra vo lc m hai v thn ny

cn sng chung vi nhau cng mt ch. Indra nh ung c th ru thn l soma

bng vt ln ln th|nh ngi khng l c sc mnh v ch khin b, m ca Indra -

Tri v| t - v cng khip s, b chy. Nhng mi ngi chy i mt pha ngc

chiu vi nhau v th m h xa nhau vnh vin. Cn Indra th chim ly khong khng

gian gia Tri v| t. thn thoi Trung Quc c truyn ng Bn C v b N Oa.

Cn thn thoi Vit Nam c truyn thn Tr Tri.

 THN ZEUS

Lt Ouranos, ginh ly quyn cai qun th gian, th nhng Cronos vn cha

yn tm. Thn vn lo s s phn mnh c ngy s kt thc nh Ouranos, ngha l| c

mt ng|y n|o , nhng a con do Cronos ny dt rut ra s trut ngi ca b n.

Thn ngh ra mt c{ch tr hu ha: nut cc con vo bng! Rha nm ln sinh n

u chng nui ly c mt a no. Hestia (thn thoi La M: Vesta), Dmter, Hra

ri Hads, Posidon ln lt b Cronos nut chng vo bng. N thn Rha rt i lo

lng v gin d. Hn na nng li sp n ngy sinh n. Ln ny theo li khuyn ca

n thn t m-Gaia, n|ng l{nh sang o Crte. }y trong mt c{i hang { ca ngn

ni Ida, n|ng sinh a con trai t v| t tn n l Zeus (thn thoi La M: Jupiter).

bo v con thot khi s phn cc anh ch ca n, Rha ly mt hn { d|i qun t

lt vo nom y ht nh mt a b ri trao cho chng, khng nghi ng g, Cronos nut

lun a b hn { v|o bng.

Tui th u, Zeus o Crte, tuy phi xa m (v Rha sau khi sinh xong tr v

Hy Lp) song vn c chm sc chu {o. Ng|y ng|y hai tin n Ida v Adraste -

nhng tin n tr ng rng gi|, ng ni, b sng ngn sui hay ni cao, hang su

cho n nhng thung lng hoang vng m| ngi Hy Lp gi bng mt ci tn chung l

Nymphe - ly sa d v mt ong nui a b. Con d thn Amalthe vi bu sa lc

52

n|o cng cng, khng bao gi ch b Zeus phi khc v i. N li cn l| ngi bn

thn thit ca Zeus, cho Zeus khi khc v bun. Tuy vy cng phi phng nh

c lc n|o chng hiu lm sao ch b Zeus khc th phin, rt phin. Cronos m

nghe c ting khc ca Zeus th s phn ca ch thot sao khi b nut. Cc qu thn

Curtes lo vic . Bng mi cch, g trng, g ching khua vang binh kh, h ht, ku

la... cc Curtes phi lm cho h Zeus va ct ting khc l b {t i ngay. Cn thn hn

na, cc Curtes cn ly g lp, vt ca hang tht kn khng st mt k h n|o nh

ra Zeus c khc th cng khng mt ting khc no lt c ra ngoi.

Thng sau khi b no ri Zeus quay ra chi a vi ngi bn d ca mnh.

Khi th Amalthe di di u v hc ch b Zeus, v ch dn u ln y nh mt ci

l| Zeus ln knh ra t. Khi th Zeus nm ly i sng ca Amalthe m vt, vt vi tt

c sc lc ca mnh nhng ri Zeus li ln knh ra t. Ng|y th{ng tri i, Zeus v|

ngi bn Amalthe ca mnh sng vi nhau thn thit m cng. Nhng ri mt

chuyn khng may xy ra. Zeus trong mt ln chi a vi Amalthe ... vn gy

bng mt mt chic sng ca bn! C ai ng c Zeus ln mau v khe mnh n

th. Zeus kh s v cng. Cu ch cn bit an i Amalthe thn thit vi mnh bng mt

li ha ch}n tnh, }n ngha. Zeus ha, nu sau ny tr thnh mt v thn c quyn th,

Zeus s tr Amalthe chic sng khc v s ban cho Amalthe lc n|o cng c tht

nhiu, r tht nhiu hoa thm, qu ngt, tri chn, l non.

Ni v chic sng b gy ca Amalthe, v l chic sng ca con d thn nn n

c php l kh{c thng. Nu ai c n trong tay th c th c g c ny. Zeus em

tng chic sng ny cho hai tin n nui dng mnh. Ci sng Amalthe hay Ci

sng sung tc l mt in tch trong vn hc th gii ch s phong ph di do. chu

]u ngi ta thng v hoc c khi trao tng cho khch qu mt chic sng ng y

hoa qu tng trng cho nguyn vng v li chc tng hnh phc, giu c, m no.

Li c mt chuyn cng ny sinh ra in tch Ci sng sung tc. l| chuyn

ngi anh hng Hracls giao u vi thn Sng-Achloos: Thn Sng ui th bin

mnh thnh mt con b mng, Hracls nm ly sng b v b gy. Cc tin n

Naades, con ca cc thn Sng, nht chic sng ny lm thnh mt l hoa v

cng p . T ra i in tch Ci sng sung tc.

Zeus lt Cronos. Cuc giao tranh vi cc

Titan (Titanomachie) 53

Thi gian tri i vn vt. Chng my chc Zeus l| mt chng trai khe mnh,

cng trng. N thn t-Gaia, b ni ca Zeus v Rha, m Zeus, trao cho Zeus s

mng phi gii thot s anh ch em b nut. Trc khi bc vo cuc giao tranh, Zeus

tm n n thn Mtis con ca thn Okanos, xin mt li ch dn, v Mtis l v n

thn Thn trng Khn ngoan. Mtis ni cho Zeus bit mt th cy b him xa nay cha

ai bit. Zeus phi ly l cy ny v sc th|nh nc cho Cronos ung th mi c th

thnh cng.

Liu thuc mi cng hiu lm sao! Cronos ung xong l lp tc trong bng c g

nn ma ra ht. Th l l ba ch gi v hai anh trai ca Zeus sng li. C hn { tr{ hnh

Zeus xa kia cng khng mt. Tuy nhin lt c Cronos th lc lng ca Zeus

qu yu. Su anh ch em ca Zeus l|m sao {nh bi c cc Titan cng vi con chu

ca h vn l nhng v thn c mun vn sc mnh. Zeus phi gii thot cc

Hcatonchires v cc Cyclopes b nht trong lng t. Nhng v thn khng l n|y xa

kia b Ouranos |y xung a ngc Tartare khi Cronos lt Ouranos, h c gii

tho{t. Nhng ri Cronos thy h sng trn dng gian s c ngy gy ra him ha

cho a v ca mnh, v th tt hn ht l c tr h v sng di vng quc Tartare.

Zeus gii thot cho cc Cyclopes v cc Hcatonchires. Lc lng ca phe

Zeus mnh hn ln. Vi ngh rn kho lo, Cyclopes Args s{ng to ra chp v trao

cho Zeus,v tn ca thn, Args, c ngha l| chp, cn Bronts th trao cho Zeus sm
v Strops trao cho Zeus st. Tht ra th ba th v kh li hi n|y u l cng trnh

chung ca c ba anh em. Cc Cyclopes cn rn cho thn Hads mt chic m t|ng hnh.

Ai i m n|y th ch th d c trm mt cng khng sao thy c. Thn Posidon

th c c}y inh ba d|i v| nhn hot. Vi c}y inh ba n|y Posidon c th gi gi bo

ma, khu sng bin gy ra nhng cn bo khng khip v| cng c th lm cho tri

yn sng lng ty theo mun.

Ring Titan Okanos v con gi l Styx - n thn cai qun con sng m ph,

ng v pha Zeus. Cc con ca Styx l cc n thn Nhit tnh-Zlos, Thng li-Nik,

cc nam thn Uy quyn-Cratos, Bo lc-Bia u theo m chng li Cronos v cc Titan

kh{c. Ngi ta cn k Titan Japet v| con ch{u Titanide Mnmosyne cng ng v phe

Zeus. Ring Atlas con ca Titan Japet l khng theo cha, Atlas chng li Zeus.

Cuc giao tranh din ra sut mi nm tri v cng khng khip: t l, tri

rung, bin si, ni sp tng chng nh v tr th gian tr li cnh hn mang nguyn

thy bui no. Cc Titan b tng qu ni nm ti tp v|o phe Zeus. Phe Zeus cng

ging tr li khng km. Zeus cho ni sm rung chuyn bu tri, pht ra nhng tia

chp chi la mt t v| gi{ng st thiu t, ph sp mi th chung quanh. Thn

Posidon dng c}y inh ba khi sng ca i dng ln to ra nhng cn ging t

hung d. Bin khi si ro, g|o tht, vt mnh qun qui lm rung chuyn c mt t v

run ry c bu tri. Cn cc Hcatonchires vi trm tay v| nm chc u th khng sc

no cn c. V cui cng cc Titan b vy cht phi chu u hng. Thn Zeus xing

h li ri tng giam xung a ngc do thn Tartare cai qun. Cc Titan b tng giam

vo mt khu vc ht sc nghim ngt, ni bt xut, ngoi bt nhp, chung quanh l

nhng bc tng ng d|y. Nhng cn thn hn, Zeus cn giao cho c{c qu thn

Hcatonchires trn gi ngay ca. Ring thn Atlas l con ca Titan Japet chu mt

hnh pht khc. Thn Zeus bt Atlas phi gi vai ra, g{nh i, chng c bu tri sut

quanh nm, ng|y th{ng. Sau n|y Atlas li phm ti bc i ngi anh hng Perse, con
ca Zeus, vi phm truyn thng qu ngi trng kh{ch, nn b Perse bin thnh

ngn ni { cao ngt. V chnh ngn ni { Atlas cho n nay vn chng bu tri

trn u chng ta. Nu khng c n, c th bu tri sp xung, p xung t

t lu ri.

Th l| sau mi nm giao tranh {c lit, Zeus chm dt c quyn lc cai

qun th gian ca cc v thn gi. Cc v thn tr do Zeus cm u t nay sp t li trt

t trong th gian theo nh ca mnh. H chn ngn ni Olympe cao ngt l|m ni tr

ng, xy dng trn mt cung in cc k nguy nga, lng ly, trng l. Ni }y

khng kh trong veo, quanh nm ng|y th{ng lc n|o cng chan ha {nh s{ng. Chng c

khi no tuyt ri, bng gi{, cng chng c nhng {m m}y u {m a ma dm gi bc

v. Tht l mt ni thanh cao, tuyt diu ca cc v thn. T }y ngi ta gi th h

cc v thn tr do Zeus cm u l cc v thn ngn ni Olympe, gi tt l cc v thn

Olympe . 54

Ni v thn Atlas, thi c i ngi ta tc tng v thn ny l mt con ngi to

khe, lc lng ang ci khom lng gi vai ra chng c mt qu cu to nng

xung trn vai. V l cho nn ng|y nay nhiu nc trn th gii, cun sch in bn

, a l nc n|y nc khc mang tn l Atlas. T m rng ra c n nhng cun

sch khoa hc c tuyn in tranh nh minh ha v gii thiu ton cnh mt vn

cng gi l Atlas. Ri n t xng c u tin ca ct sng c{i u chng ta cho

ngay thng khi suy sp cng mang tn Atlas. Qu hng Atlas theo ngi xa k

min cc Ty, tn gi l Atlante. V th min bin cc T}y i vi ngi Hy Lp, i

T}y Dng, mi c tn gi l| i dng Atlantique (Ocan Atlantique). Trong ngh

thut kin trc, nhng ct chng tc hnh ngi, hoc nhng mtp ngi i, chng

cho mt thnh phn no trong cng trnh kin trc, mang tn l Atlante. V qu

hng Atlas Atlante cho nn ngi ta cng gi Atlas l Atlante.

 Cuc giao tranh vi cc Gigantos

(Gigantomachie) 55

Tuy nhin trt t mi do thn Zeus to lp cha phi n nh vng vng,

cha phi loi tr c ht nguy c o ngc. N thn t m-Gaia khng hi

lng trc vic Zeus i x vi cc Titan tn nhn nh vy. B nh thng lp nhng

a con khng l u tin ca mnh b giam gi trong ngc ti. B| nui nh mt

ng|y n|o y phi gii tho{t cho chng. V| Gaia tm n nhng a con Gigantos-

i khng l ca mnh. }y l| nhng a con sinh ra t git mu ca Ouranos lc b t

thng. Gigantos l| nhng qu thn, hnh th v cng qu{i n. Na ngi na rn,

cao lnh khnh nh ni, lng l{, r}u tc rm rp nh rng, mi bc chn l nhng con

mng x d tn. Bn chng c v trang khin gip sng ngi, lao di nhn hot.

Nhng nhng qu thn ny thit phn hn c{c |n anh ch chng khng bt t,

ngha l| chng c th cht nh ngi trn, song ch cht vi mt iu kin nht nh

phi cng mt lc b mt v thn v mt ngi trn {nh. Phi c hai, thn v| ngi,

cng {nh th mi h ni cc g Gigantos-i khng l. C mt th c l, nu tm c

ung vo th c th lm cho cc qu thn Gigantos tr thnh bt t, thn th s cng

nh ng nh st, gm }m chng thng, lao phng chng xuyn. N thn Gaia bit

th c thn tin . N|ng b{o cho l con Gigantos bit v hy vng chng s mau chng

tm c. Tic thay, thn Zeus cng bit iu b mt ny. Thn lp tc ra lnh cm

khng cho thn Hlios-Mt tri, Sln-Mt trng v| os-Rng ng c nhng ngn tay

hng, c ta chiu nh sng xung mt t. Nh th Tri v| t s ti nh bng,

chng ai bit li m| i tm. C thn tin khng th lt vo tay ai ngoi tay thn Zeus.

Cuc giao tranh ln ny din ra c lit hn trc nhiu. Cc qu thn Gigantos b

nhng hn ni { nm v|o nh Olympe. Nhng v hiu. Chng li em la t chy

t t cho n tn tri h vng thiu ra tro c ngn Olympe. Nhng la khng sao bn

mng c n ch ca cc v thn tr. Ging tr li l i khng l-Gigantos l

nhng n st n, sm rn kinh thin ng a. Bu tri en kt chc chc li le ra

nhng tia sng long ngong nh nhng nh mt hn hc d tn. Cc qu thn

Gigantos quyt mt phen t chin vi cc v thn Olympe. Chng b nhng hn {,

xp chng ln nhau leo ln hng {nh tr|n v|o nh Olympe cao ngt. Tnh hnh

tht nguy ngp. Cc v thn Olympe phi cu cu n mt ngi trn tn gi l

Hracls. }y l| mt ngi trn c sc khe khng thua km g cc v thn. Hracls

n, chng dng sc mnh phi thng ca mnh x y thn Gigantos. Th l| sp

tt c. L Gigantos ri t trn cao xung. Cng lc Zeus v| c{c v thn ging sm

st, phng lao, nm {, tung la ra {nh ti tp xung bn chng. Hracls vi cy

cung thn ca mnh bn cho chng nhng trn ma tn au but. L Gigantos, k cht,

a b thng, bn sng st b chy tn lon. Du vt cc trn {nh v| cuc tho chy

hong lon ca chng cn in li nhng vng t quanh a Trung Hi. Sn ni la

Etna cn in du chn ca tn Gigantos Encelade. C ngi bo tn ny b {nh cht

o Sicile. C ngi ni hn b Zeus bt sng v| |y xung a ngc Tartare. Nhng

dy ni { vng Thrace trong b{n o Pallene Hy Lp, vng Solfatare de

Pouzzoles b la ca cuc giao chin t ch{y n cn ci.

Chuyn v cuc giao tranh vi cc qu thn Gigantos tht ra cn di lm. No

Hracls v n thn Athna {nh bi tn Alcyone ra sao, no cuc giao u gia

Hracls, Hra vi tn Porphyrion sau c Zeus n gip sc, qut ng ch th nh

th no, ri thn Apollon h phialts, Dionysos {nh bi Eurytos... nhiu chuyn lm,

tht khng th no k ht c. Tuy nhin ta khng th b qua mt v thn c nhng

ng gp ht sc quan trng cho chin thng ca Zeus. l| Titan Promthe, v thn

t b h|ng ng c{c v thn gi|, ng v phe cc v thn tr m| Zeus l| ngi cm

u.

Nh vy cc v thn Olympe mt ln na, ln th hai chin thng cc th lc

c.

Trong thn thoi n , cuc giao tranh gia thn Indra vi Vritra, mt cuc

giao tranh v cng khc lit, kt thc bng chin thng ca Indra m u cho s

sng to ra th gian. Nh Indra chin thng Vritra, gii tho{t cho Nc V tr, Ngi

M thn linh, nn Nc V tr mi sinh ra c Mt tri. C t, c Tri, c Khng

trung li c Nc v| Hi m ca Nc, c Mt tri, nh sng v Kh nng ca Mt tri

nn mi c th gian, thn th{nh v| lo|i ngi cng nh c{c lo|i vt khc.

 Cuc giao tranh vi Typhon

N thn Gaia vn khng ngui mi on hn trong lng. B vn mun gii thot

cho cc Titan b giam gi trong lng t. Ln ny Gaia giao s mng phc th cho

Typhon. Nh trn k, cuc tnh duyn ca Gaia vi Tartare sinh ra Typhon; mt

con qu thn cc k hung d, cc k qui d. Hn cao cht vt tng nh u chm ti

tri, lng rng mnh mng tng chng nh sng d|i bin c, ting ni m m ta thc

sm rn. Hn na Typhon cn bit ni mi th ting ca vn vt, mun loi. Hn

c th sa nh ch, ht nh chim, r nh si, rng nh b, ku nh d, gm nh s

t... Ch dang hai tay ra l| tng nh Typhon c th m c c chu u, chu vo

lng. u ca Typhon khng phi l| u ngi m l mt trm c{i u rng, u rn

tua ta, ngon ngoo, qun qui, lc n|o cng lm le nh mun qun, mun sit ly ai.

C chuyn li k, l| nhng ngn tay ca Typhon. Typhon li c c{nh bay khp

mi ni. C mt c ming u c th phun ra la, nhng ngn la c li di hung tn

c th lim bng mi th trn i. Mnh Typhon l mt lp vy cng, lp vy m ngy

nay chng ta c th thy lo|i b s{t nh con k |, c{ su. Typhon rt hung hng v|

to tn, }u }u hn cng c th sc so, lun lch, len li n, cho nn hn rt kiu

cng, ngang ngc. Cc v thn Olympe i ph vi Typhon ra sao? }y l| mt s

tht {ng bun, khng ly g lm v vang cho cc v, song li khng th che giu c.

Cc v ch c mi mt c{ch i ph l... cao chy xa bay. Tam thp lc sch tu vi

thng sch! Cc v chy thng mt mch sang tn Ai Cp.

Th nhng c mt v thn ca cc v thn dm tr li ng u vi Typhon.

l thn Zeus. Chng phi k d|i dng chng ta cng o{n bit c cuc giao tranh ln
ny c lit, khng khip gp mun ngn ln hai cuc giao tranh trc. Typhon phng

la thiu t ht mi vt xung quanh. Zeus lin tip {nh tr bng nhng n st {nh.

Typhon phng la, nm { th Zeus cng nm {, phng la. Khi bi m mt. t run

ln v git git tng cn. Tri vng vy, giy gia trong m|n hi nng d|y c bc ln

cun cun. Bin th nng si ln sng sc. Sng ln, sng nh u cn nc. Thn

Hads tn th gii ngc t su thm, di lng t cng run ln v s hi qu chng.

C n thn Cronos v| c{c Titan cng nhn nhc, lo u.

Cuc giao tranh vn tip din v xem ra kh c th o{n nh c kt thc nh

th n|o, v hai i th u khng phi l nhng k tm thng v khng h thua km

nhau v bt c mt v kh g. Trong mt n {c him, Zeus ging mt nht st m vang

xung v thy Typhon long chong ri ng gc. Zeus bn tin li gn nh bt sng

Typhon hoc bi cho Typhon mt n na, kt thc thng li cuc giao tranh. Ai

ng Typhon mi b thng nh. V bt cht Typhon vng dy git phng ly cy ru

Zeus cm trong tay b cho Zeus mt n ta tri ging. B mt n bt ng, Zeus ng

quay xung t, m man. Typhon lin ly dao lc ht gn chn tay Zeus. Typhon

khng th git cht c Zeus bi l Zeus vn bt t. Nhng bng cch lm y, lc ht

dy gn, Typhon bin Zeus thnh mt v thn v dng, sng cng nh cht, khng c

ng c. By gi th chng cn phi phng g na, Typhon vc ngay Zeus ln vai

em v nm vo mt ci hang ho lnh tn o Sicile. Tip Typhon em nhng

d}y g}n lc c ngi Zeus ra b vo mt ming da gu bc kn li ri giao cho con

rng Delphesne canh gi. Th l Typhon c th yn ch m khoi cm vi thng li ca

mnh, mt thng li m theo hn l| vnh vin, l khng th no xoay chuyn c. Ch

cn mi mt vic gii thot cc Titan na l xong nhim v vi Gaia.

Tnh hnh tht l| bi {t. V thn ph vng ca cc thn v| ngi trn th b cm

t. Vng triu Olympe liu c th ng vng c khng, mt khi c{c Titan c gii

thot khi Tartare-a Ngc? Lm th n|o cu c Zeus by gi? Ch c cch gii

thot cho Zeus th cc v thn Olympe mi c th gi c quyn cai qun th gian.

Herms v Pan, hai con ca Zeus, suy tnh nh th v| m nhn s mng cu cha.

Dng v lc ng u vi Typhon hn l| khng c ri. Ch c th dng mu c

thi.

Herms v| Pan ln ng. Hai ngi em theo c}y |n lia v| ng so. H ln

tm n ch Typhon v gy ln nhng ting |n th{nh tht m {i. Ln u tin trong

i, g qu thn Typhon c nghe ting |n. Hn say m, ngy ngt tng chng

nh c thng thc ru nho ca thn Dionysos pha vi mt ong vng. Bng dng

Herms v Pan ngng li, th di:

- Ch, tht {ng tic! C}y |n n|y ti qu{, n phi vt n i thi. Bit th ny,

chng ti s lm mt c}y |n tht tuyt diu n }y chng ta cng thng thc th

c phi hay bit bao khng!

- Sao? - Typhon hi li. - C th l|m c mt chic |n tuyt diu hn chic ny

- L|m c ch! Nhng phi c{i hi kh.

- Kh nhng g cc bn c ni i, ta s gip .

- Phi tm c gn ca mt v thn lm b dy th mi c. Ting |n s trong

tro, m cng, th{nh tht kh{c thng, s hay gp mun nghn ln th ting |n anh

va nghe.

Typhon lp tc i ly bc gn ca thn Zeus v giao cho Herms v Pan. Khng

l thi c, hai v thn ny lin ln vo trong hang Zeus b giam, nhanh nhn v kho

lo ni li cc dy gn vo bp tht cho Zeus. Pht chc Zeus tr li khe mnh nh xa

v sn sng lao vo cuc chin u phc th. Ln n|y Zeus ng trn mt c xe thn c

cnh, t xa, {nh nhau vi Typhon. Zeus vung li ru ging st lin hi, ba vy

Typhon bng mt li la d|y c. Typhon vc ht qu ni n|y n qu ni khc nm

Zeus. Nhng v ch, v Zeus cho ni phong ba bo tp lm cho nhng hn ni {

bay ngc li, ln Typhon. Cui cng Typhon b {nh bi hon ton v Zeus sau khi

xem xt k mi yn tm tr v nh ni Olympe bn ma my ph, m tic mng

chin thng vi c{c ch v thn linh. Chuyn Typhon {nh nhau vi Zeus ni qua l

nh th ch tht ra cn c th k d|i hn.

Xin k r v ci cht ca Typhon. Typhon giao chin vi Zeus hi lu th b trng

thng, |nh phi b chy. Thn Zeus khng h chm tr, rt ui theo ngay. Va

ui thn va gi{ng st chm, t ln lt ht trm u ca Typhon. Trong lc tn qu

thn ny hoang mang, nao nng, mi cm u chy th Zeus tha thng vc lun ngn

ni Etna nm theo Typhon. Khng th tng tng c n {nh n|y mnh n nh

th no, c him n nh th no. Ngn ni bay vo i nh ta nm mt hn { v|

sp xung Typhon kt liu gn i hn. Ging nh mt ngi th rn nung ming st

cng trong l khi ko ming st ra t trn e, khi cn bc ln nghi ngt hi lu ri

mi tt. Cng vy, xc ca Typhon b ngn ni Etna chn vi cn pht la ln ming

ni gy ra bit bao tai ha cho th gian. tht yn t}m hn na i vi mt ch th

{ng s, Zeus tng giam hn Typhon xung a ngc Tartare su thm. Th nhng

cuc i ca Typhon cha ht. di a ngc, Typhon kt duyn vi mt qui vt

na ph n, na rn tn l chidna. V dng di ca qui vt n|y, ngi th bo m l

con ca Gaia vi thn Bin-Pontos. C ngi li k chnh b m ca m l Chrysaor v

tin n Callirho con gi ca thn Okanos. Typhon v| chidna sinh ra c kh nhiu

con. Con ci ca i v chng qui n n|y a n|o cng lu gi, tha k c ci

np nh| qu{i vt bt u t cha m chng. Trc tin qui vt Chimre u s t,

ui rng, th}n d. C ngi li ni chnh mt trng thy Chimre c ba u: s t,

rng v d; ming phun ra ba dng la. Qu hng ca Chimre mi ngi k mi

kh{c, c ngi ni, chnh qu tn ny tn bn n . Ri n ch ngao hai u

Onthros, ch ngao ba u Cerbre, mng x| trm u Lerne. y l nhng anh em sinh

ba ca gia nh qu{i vt.

V ch ngao Cerbre, c ngi bo khng phi ch c ba u m c ti nm chc

u. Ch ngao Cerbre li kt hn vi m chidna sinh ra qui vt Sphinx c cnh, na

thn trn v khun mt l| ngi ph n, na th}n di l| s t, ui rng. Li cn c

qu Mduse, s t Nme, con rng x Colchide, con rng Ladon canh gi nhng

qu to vng, tng phm ca n thn t m-Gaia cho Hra ng|y ci.

Typhon cn sinh ra nhng ngn gi hung bo (khng phi gi Euros, Notos,

Bore v Zphyr) gy nn nhng cn lc, cn bo v| nhng ngn sng thn khin cho

thuyn b i bin b m, ma mng b thit hi, ngi cht, ca mt au thng, ai

on khng sao k xit.

Ni v Zeus th t }y khng cn phi bn t}m i ph vi mt k th no na.

Zeus cng chng cn phi lo s mt th lc no, v th n lc Zeus c th n x cho

nhng v thn thuc th h trc. Zeus m ngc Tartare gii thot cho cc Titan v

Cronos, a h n tr v mt ni xa tt tp m khi. l| mt th gii tuyt diu

trn nhng hn o hnh phc, ni m| tt c nim hnh phc v t, thanh thn sung

tc ca thi i Ho|ng kim ang cn lu gi c.

Nh vy l kt thc cuc giao tranh ln th ba ca cc v thn tr, cc v thn ca

th gii Olympe vn minh v| nng ng hn nhng v thn gi c h ca ngn ni

Othrys . V thn Zeus tr thnh v thn ti cao ca trt t mi v php ch mi: trt t
56

v php ch ca thi i anh hng. Tht ra hnh nh ny v Zeus c phn no lm

ngi ta qun i c{i hnh nh thu h|n vi xa kia ca Zeus, lc Zeus ch n thun l

sm st, ging bo, m}y ma. Li c lc Zeus l hng ro, l ging ca, l thanh g chn

m nhn chc nng v thn bo h cho gia nh. Gi }y cng v mi, Zeus gi li

sm st nh l| thuc tnh ca mnh.

NGUN GC CA LOI NGI. NM

THI I

Cc v thn c sinh ra nh th, khi nguyn t V tr, t, Tri, Tnh yu

ri t thn ny sinh ra thn khc, ni tip nhau i i kip kip. Nhng cn lo|i ngi

c sinh ra nh th n|o, l| iu ai cng mun bit.

Ai sinh ra nhng con ngi trn th gian n|y? Xin tha, c{c v thn. l| c{c

v thn Olympe khng h bit n tui gi v ci cht, s{ng to ra lo|i ngi. Cc

thn ly vng to ra ging ngi u tin. Nhng con ngi u tin ny sng trong

thi i Cronos nm quyn cai qun th gian. Thi i Cronos cn c ngi xa gi

l thi i Vng hay thi i Hong kim, hoc thi i Saturne.

Vo thu y con ngi sng khc by gi nhiu. Thin nhin em li cho h bit

bao thc n, vt dng di do, hon ho. C}y tru qu, la chc bng, t ai m|u m,

ma thun gi ha... tm li khng c mt iu g {ng ph|n n|n ch tr{ch. Con ngi

sng nh c{c v thn chng h bit n lo u, phin no. H cng khng phi lm

nhng cng vic cc nhc n kit sc ngi. Cnh i kh chng bao gi bn mng

n cuc sng ca bt c ai. Khng c bnh tt l|m cho con ngi phi au n, u su.

V| con ngi cng khng bit n ting g ca da e ca tui gi v ci cht. Ngy

n|y qua ng|y kh{c con ngi sng trong hi h, yn tic tng bng v c tr p mi

mi. Ca ci u l ca chung ht thy mi ngi v th chng mt ai phm phi nhng

thi h tt xu nh: tham lam, ky cp, trm cp, la o... Ca ng chng phi then
trong kha ngo|i, r|o ng trc sau. Con ngi sng trong tnh thng yu m bc,

qun qut ly nhau. Mi ngi u trung thc, tin cy ln nhau v trng danh d. Con

ngi c th sng mi cho ti mt ngi n|o , h t gi ci i, t gi mt cch bnh

thn, t nhin nh mt gic ng m du thng n nng trn mi mt, chinh phc

h. Khi t en ph kn ging ngi Vng ny th t }y h bc sang mt cuc i

mi. Thn Zeus v i giao cho h mt s mng cao c. H s ng vai tr ca nhng v

thn Nhn hu (Bienveillant) nhng khng phi sng trn nh Olympe m sng trn

mt t, l|m ngi bnh vc chn l v bo h cho nhng ngi trn th. l| c n

ca thn Zeus v i ban cho nhng ngi ca thi i Hong kim do Cronos tr v,

v chnh thn Zeus giao cho con g{i ca mnh l n thn Dik-N thn Cng l, iu

khin th gian nn cuc sng mi tt p nh vy. Nhng ri mi vic u bin i.

Thi i Ho|ng kim qua i, con ngi Vng chng cn trn th gian na. V phi mt

thi gian kh lu sau ny cc v thn Olympe mi sng to ra c mt ging ngi

th hai k tip ging ngi V|ng u tin. Nhng con ngi by gi c sng to

ra khng phi bng vng m bng bc. N chng ging g lp ngi trc kia v hnh

d{ng cng nh v tr tu. Ni ng ra n c phn khng p nh trc v c phn km

thng minh hn. T }y, ngi m phi nui con vt v sm hm, nui mi, nui mi

rng r mt trm nm, a con mi khn ln trng th|nh. Nhng con ngi ca thi

i Bc ny sng chng c bao lu. S ngu ngc g}y ra cho h bit bao tai ha. H

khng xa l{nh c nhng iu cm d xu xa. T }u mc ln trong tri tim h

nhng d}y m r m ca thi ghen t, tham lam, xc xim, di tr, tn bo. H mt tr

n ni khng cn bit sng cho mc thc na. H khinh th thn linh, khng chu

dng l hin t u n. V th l Zeus ni cn thnh n, chn vi h xung t en,

bt h phi cht. Tht ra th h ch c php sng mt cuc i mi di m ph.

H chng c mt n hu g ca cc bc thn linh.

 Thn Zeus v i, bc ph vng ca cc thn linh v nhng ngi trn th, li

sng to ra mt ging ngi th ba na. }y l| ging ngi ng, c sng to ra t

cn ca nhng ngn lao ng, khc hon ton ging ngi Bc. l| nhng con ngi

rt hung hng v| rt {ng s. Loi ngi ny ch a thch nhng cuc giao tranh l sui

ngun ca m{u v| nc mt. H c mt tri tim rn nh {, lnh nh bng, chng h

xt xa trc cnh u ri m{u chy. H cng chng bit n nhng c ch t nh, du

dng, nhng th vui thanh nh|n, cao thng m ch quen th vui vi bo lc, vi cnh

u ri m{u chy. c thn Zeus ban cho mt thn hnh cao ln, to khe vi nhng

i tay, bp chn gn guc c th bt ni ngn sng nhng h li khng dng sc lc

cy cy, trng trt m li dng vo cc cuc chinh chin, chm git ln nhau.

Nhng ngi ng lm nhng ngi nh bng ng , vt dng trong nh t ging

gh cho n n thc ng cng u bng ng. V kh trong c{c cuc giao tranh

cng bng ng bi v thi y st en cng rn cha ai bit n. Nhng ngi ng

khng n b{nh m. Vi tnh kh hung hng, kiu ngo, h lun chm git ln nhau. C

th, ht cuc chm git n|y n cuc chm git kh{c cho n mt ngy kia chng cn

st mt ai trn th gian na. Ging ngi ng t hy dit v s thi qu, s khng

mc thc. H phi t b mt t chan ha {nh s{ng ti vui i v|o a ngc mun

i ti tm ca thn Hads, chng mt cht vinh quang lu li, v th l chm dt thi

i ng ca ging ngi ng.

Khi t en bao ph ging ngi ng th cng l| lc Zeus, ngi con ca

Cronos, mt ln na li sng to ra ging ngi th t cho t M. }y l| mt th h

ngi ng n hn, u t hn ging ngi trc. H l nhng v anh hng ca dng

ging thn linh c mang danh l cc v Bn thn. Cc v anh hng Bn thn n|y

sng trn mt t bao la ca chng ta vi bao nhiu chin cng hin h{ch. Nhng h

cng khng c c mt cuc sng vnh hng. Cc cuc chin tranh thm khc v

nhng cuc hn chin bo t|n cp i cuc sng ca h. Ngi th cht di chn

thnh Thbes by cng, k th b mnh trong cuc tranh ginh gia sc ca Oedipe. V

bit bao nhiu ngi con u t xung thuyn vt bin khi m x{m sang {nh

thnh Troie v nng Hlne m khng thy c ngy tr v. Thng xt nhng v anh

hng Bn thn, thn Zeus ban cho h mt cuc sng mi v cng tt p. Thn a h

ti mt ni c{ch bit vi mi ngi, xa tt tp m khi, tn ni cng kit ca t. }y

l nhng hn o Hnh phc trn b i dng do Okanos cai qun c vc nc

xoy su. H sng }y tr{i tim thanh thn, chng phi tt bt lo toan v b{t cm

manh {o. t ai ph nhiu, m|u m, c mi nm ba v hin dng h nhng ht la

chc my, ngt nh mt ong vng.

Thi i th nm l| thi i St, mt thi i nghit ng v ti t hn tt c cc

thi i trc. }y l| thi i thng tr ca Hybrid, N thn Thi qu (Khng mc

thc). Con ngi c to ra bng st, hai th{i dng x{m xt, sut m ng|y b m

chm trong cuc sng vt v, cc nhc, bn rn, tc ti. V chng th no chm dt

c tai ha y. Cc v thn em li cho con ngi bao ni u t nng n khn t.

Thi i n|y sa st n mc xu tt ln ln, phi tri khng phn minh. ci thi i

St n|y con ngi i x vi nhau lnh lng, tn nhn. Cha m chng chm sc, yu

mn, lo toan dy bo con ci. Con ci chng knh trng m cha. Truyn thng qu

ngi trng khch mt ht, tnh bn chn chnh chng cn... Bit bao chuyn au lng

xy ra: cha gi con bc, hiu ngha nht phai, danh d b vt b. iu Ch}n, iu

Thin, li th ha mt tnh cht thing ling, cao c. Quyn th l sc mnh thng tr ti

cao. V th k c tm c th hi ngi lng thin bng nhng li ba t xu xa. Thi

xu mun li mnh hi ngi, thch th trc vic dm pha, chn p, trit hi ngi

khc c hin ra l l di mt b mt en xn gh gm. Bt ha, bo lc, chin tranh c

bm rit cuc sng ca lo|i ngi nh mt tai ha, mt ni bt hnh trin min. V l

cc n thn Lng t}m (Conscience) v| Cng bng (quit) vn che giu thn th kiu

dim ca mnh trong nhng tm la trng phi t b con ngi tr v vi cuc sng
ca cc v thn bt t nh Olympe. i sng trn th chng c ch dung thn cho hai

v n thn ny na. Cn cc v thn trn nh Olympe tc gin ging ngi St ny

khn t. Cc v chng ban cho h nhng phc li nh xa. T nay h phi nai lng ra

lm vic m hi, si nc mt mi c ming n. c c tht mung th h phi

dn thn vo nhng cuc sn bt nguy him. c c c{ n h phi ng u vi

bin khi hung d. c c thc la, hoa qu h phi chng chi vi nng hn, ma

ng, bo lt. i sng ca ging ngi St ngn hn c{c ging ngi cc thi i

trc. H phi chu ni kh au gi|y v ca tui gi v bnh tt. Ni bt hnh c bm

dai dng vo cuc sng ca h nh nhng ci vi ca con bch tuc bm cht v|o {

m| khng phng k g rt b n ra c, cu cha c.

l| c}u chuyn v ngun gc lo|i ngi tri qua nm thi i do nh| th Hy

Lp Hsiode k, mt cu chuyn nghe th cng hay nhng qu tht cng khng ly g

lm vui cho lm. Bi v... n l chuyn thn thoi m!

Huyn thoi v nm thi i ca lo|i ngi ca Hsiode c cht g phng pht,

na n{ nh nhng huyn thoi n|o ca Thin Cha gi{o. iu d nhn thy nht l

quan im cho rng con ngi sng c|ng ng|y c|ng h hng, ti li, xu xa n mc

thn th{nh, Thng nhiu ln gia n, khoan hng cho nhng con ngi vn

chng no tt y. V chnh v nhng ti li gh gm ca con ngi m thn thnh phi

trng pht, tc b khng ban cho h cuc sng an nh|n, vnh hng, hnh phc. Thn

th{nh trng pht con ngi, bt con ngi phi lao ng mi c ming n. Khoa

tn gio hc gi quan im ny l mt th lun . Xut pht t quan im ny m Thin

57

Cha gio c ti t tng, ti li ca Cain, nn hng thy, ngy tn th, ngy phn xt

cui cng... Pht gi{o c quan im: con ngi ta sinh ra l| mang ngay v|o bn thn

mnh ci tin oan nghip chng ca mi ni kh au. C{i dc ca con ngi ngy

cng ln ng|y c|ng l|m cho con ngi h hng, ti li.

 THN PROMTHE V LOI NGI

Thu y th gian ch mi c cc v thn. Mt t mnh mng, du c kh{

nhiu v thn cai qun song vn cn ht sc vng v. Khng mun tnh cnh bun t

ko d|i, ba kia hai anh em Promthe v Epimthe xin vi Ouranos v Gaia to

58 59

ra cho th gian thm nhiu nhiu c{i g cho cuc sng ng vui. Ouranos v Gaia

ng thun. Hai v giao lun vic cho hai anh em Promthe v| Epimthe. Cu em

Epimthe mng qu, tranh ngay ly t v| nc nho nn ra trc ht cc loi vt v

ban cho mi con vt mt c n ca thn, mt v kh c th phng thn, h mnh,

bo v c cuc sng ca ging lo|i mnh. Con th c ban cho n hu chy nhanh

nh gi. Con th c i mt sng xanh nhn thu c m en. Con th c th}n hnh

khng l mnh khe ht ch ni. C con thn hnh b nh nhng li c nc c gm

gh. Ri con c b lng dy, con c si cnh rng. Con th xung nc khng chm, con

th tro leo thon thot... Tm li mi con vt, mi ging lo|i u c v kh cn thit

sng c th gian.

Cng vic lm xong xui, Epimthe gi Promthe n xem xt li. Mi vic

u tt, rt tt na l| ng kh{c. Nhng xem k ra th tai hi thay, cn st li mt con,

mt con m| ch|ng Epimthe n n li qun mt chng ban cho mt c n, mt th

v kh g. l| con ngi! Mt con ngi, nhng trn tri, trn tri hon ton. Phi,

ng l| mt con ngi trn tri ho|n to|n trc mt Promthe. Lm th no by gi?

Lm th n|o con ngi sng c th gian khi c{c nguyn liu c }n s

dng phn phi ht ri? Con ngi s sng th n|o trc cc con vt: h, bo, voi, si,
vt, nhm, gu, nga, s t, c, chim... l nhng con vt c sng to hon ho? L

nhng con vt c ban cho c n ca thn thnh? V ri cn phi ng u vi

nng, ma, bo t, ni la phun, nc sng d}ng, t lin pht chc thnh bin c, bi

b ha nng d}u... bit bao bin thin, tai ha khn lng? Promthe ngh nh

th. V v thn c b c thng minh, c ti nhn xa trng rng ny quyt sa cha bng

c ci thiu st ca ch em l nh, n n ca mnh. Promthe da theo thn

hnh trang nh ca cc v thn ti to li con ngi cho c mt th}n hnh p thanh

tao. Phi l|m cho con ngi p thanh tao hn hn con vt. Promthe li lm cho

con ngi ng thng ln, i bng hai ch}n i tay c thnh thi l|m nhiu vic

kh{c. Nhng nh th vn cha . Con ngi vn cn by yu v thua km nhiu so

vi cc con vt. Phi l|m cho con ngi mnh hn hn con vt th n mi c th sng

c trong th gian ny. Promthe lin bng ngay ln bu tri cao xa tt tp, n tn c

xe ca thn Mt tri-Hlios, ly la ca thn Mt tri chm vo ngn uc ca mnh

em xung trao cho lo|i ngi. V th l t , th gian, mt t lc n|o cng rc chy

ngn la ca Promthe ban cho. Con ngi thot khi cnh sng tm ti, gi lnh, i

kht. Ngn la tr th|nh ngi bn thn thit, ngi bo v chc chn nht, mt v kh

mnh nht ca lo|i ngi. Ngn la ca con ngi hn hn b lng d|y, h|m rng sc,

cp mng nhn, th}n hnh s, khe mnh, ti bay cao, nhn xa, chy nhanh nh bt

c con vt no. V vi ngn la ca Promthe, con ngi, th h ny qua th h khc,

to dng cuc sng ca mnh ng|y c|ng vn minh hnh phc hn.

V t du mong manh v by yu,

Ging loi ngi c ngn la ca Promthe;

Ngn la thing dy h bit bao ngh.

 Pandore - Ngi |n b| u tin ca th

gian v nhng tai ha Zeus ging xung

trng pht lo|i ngi

Truyn Promthe trao ngn la cho lo|i ngi cn c i on k khc nhau

i cht:

Truyn k rng, xa kia khi thn Zeus sng to ra lo|i ngi, sng to ri nhng

thn Zeus li khng ban cho mt c n g ht h c th dng l|m v kh bo v

ging ni. H sng trn tri trong mt cuc sng ti tm, hoang di vi bit bao ni

him nguy e da h tng pht tng gi. Khi y trn th gii ch c rt l| |n ng, cn

|n b| cha c. C{c v thn cha s{ng to ra cho cuc sng ngi |n b|. Vic l|m

ca thn Zeus khin Promthe bt bnh, v Promthe vn yu qu lo|i ngi.

Ba kia nhn v phn x mt cuc tranh chp gia cc v thn bt t v loi

ngi on mnh Mecone, Promthe vi tr{i tim u {i i vi lo|i ngi chn

mt con b to bo git tht dng cc v thn v| ban cho lo|i ngi. Vn yu qu loi

ngi v| khng a g thn Zeus, Promthe chia tht ra lm hai phn. Mt phn l

b lng v nhng ming tht ngon Promthe em bc li trong mt mnh da xu x.

Cn mt phn l nhng ming xng ngn, xu di, gn dai, bc nhc, thn em bc li

trong mt lp m bo ngon lnh. V Promthe knh cn dng c hai phn ln cho

Zeus la chn. Zeus chng nghi ng g, chn ngay phn m bo bc ngoi v n hp

dn hn c. Nhng hi i! Khi m ra th bn trong to|n l| xng xu chng c ly mt

ming tht no. Zeus tc ut ln tn c song |nh ngm ng nut cay. Nhng cng v

th m trong tri tim ca v thn ny bng ln mt ni cm tc, th ch i vi

Promthe v| lo|i ngi. V cu chuyn n|y m| lo|i ngi t tr i, i n|y qua i

khc, mi khi cng t thn linh u phi knh cn t xng sc vt trn cc bn th uy

nghi, trang trng. Zeus th ght Promthe v| lo|i ngi. Lo|i ngi l ci g m

Promthe li quan t}m, chm sc chng n nh th? th ta s khng ban cho

chng ngn la thing ling na. Ta s chng ly cy tn b l|m uc, t chy ln

ngn la hng khng mt mi trao cho chng na. xem xem chng s sng ra

sao v Promthe liu c cu chng khi ha tuyt dit khng n|o! Zeus ngh th v

l|m nh th. Nhng Promthe o{n c ca Zeus bi v thn vn l| ngi

tin o{n c mi vic. V lp tc Promthe ly ngn la thing ling ca thin nh

kn vo trong lp rut xp kh ca mt loi cy sy (frule) em xung trn trao cho

lo|i ngi. Bng cch y Promthe em tia la ging bng qua bu tri xung

trn m Zeus khng hay khng bit.

Th l ngn la ca Promthe n tay lo|i ngi. Khp mt t, ch ny ch

kh{c, ni n|y ni kh{c ngi ngi nh nh truyn cho nhau ci nh sng thing ling

bt dit . T thin nh nhn xung, bng nhin Zeus thy }u }u cng rc ln tng

m sng nhp nhnh, bp bng. Zeus bit thi th l| mu ca mnh b

Promthe ph v. Ngn la thing ling, bu vt ring ca cc bc thn linh, mt v

kh v ch b mt ri. Ngn la v tay ngi trn th mt ri. Mt ni cm tc li

cn rt tri tim ca thn Zeus: Th l| lo|i ngi khng b tiu dit na... khng th

tiu dit lo|i ngi c na! Chng n c mt v kh v ch m ch ring cc v

thn Olympe mi c... nhng khng tiu dit c chng th ta cng quyt khng

cho chng sng yn vui, hnh phc! Zeus ngh th v| mu tnh mt s tr th.

Cc v thn Olympe c triu n. Theo lnh ca Zeus, v thn Chn tht-

Hphastos danh ting ly lng, ly t v| nc nho nn ra mt ngi nhng khng

phi l| ngi |n ng, m| l| mt ngi |n b|, mt thiu n, phng theo hnh dng

thanh t, kiu dim ca cc v thn. ng nhin l| ngi thiu n phi v cng

xinh p. Ngay cc v n thn khi thy cng phi tm tc khen thm. Hphastos cn

ban cho ngi thiu n ting ni th{nh tht nh chim, sc sng bng bng, ro rc

nh hi th hng hc ca la nng l rn. V| l| vt dnh ring cho ging ngi

trn on mnh. Sc sng n|y c v thn Chn tht a v|o n nu trong mt thn

hnh mm mi nh mt ln sng bin, uyn chuyn nh mt ging dy leo, sng ngi

nh {nh trng rm, long lanh nh nhng ht sng cha tan bui sm. N thn

Athna c i mt sng ngi, ban cho nng chic tht lng xinh p ca mnh v mt

tm o di trng mut. Nng li cn ban cho ngi thiu n mt tm la mng

c ta trm ln vng trn cao cao xa xa vi vi ca mnh. Mt chic m bng vng do

ch th}n thn Hphastos vi bn tay kho lo ca mnh sng to ra, c n thn

Athna em ti u ym t ln u ngi con gi. Trn chic m v|ng ngi ngi ny,

Hphastos d|y cng chm khc bit bao hnh nh p ca v tr v th gian: ni

rng trp trng, sui sng un khc, nai th thn di trng, hu tng by gm c...

ni }y di {nh bnh minh, ngi ngi ang mi mit cy lt t en, ni kia bn

bp than hng, ngi ngi quy qun nng tht th rng, th, nai sn c. N thn

Tnh yu v Sc p Aphrodite ban cho c gi v p duyn dng, dc vng m say

v s khu gi thm kn. Cn thn Herms ban cho c g{i t|i ni nng t nh, du dng,

c th cm d l|m xiu lng ngi khc. Thn li ban cho c gi c ti che giu ngh

tht ca mnh, tr{i tim ngh mt ng, ming ni mt no. l| s khng trung thc v

thi xo tr, n tht, iu ngoa. C nhng li ni nnh kho, khen ba, ln trnh quanh

co c va lng tt c mi ngi, hoc lp lng nc i, mn nng va y m

nht phai ngay lin, thot khc, thot ci u do v thn Trm cp Herms ban cho

c gi hin du, trong trng, p tuyt vi . Tip n nhng n thn Duyn sc-

Charites (thn thoi La M: Graces) v n thn Khuyn nh eo v|o c ngi thiu

60 61
n nhng chic vng vng mun phn xinh p. Cn nhng n thn Thi gian-

Heures c m{i tc p i v|o u c gi vng hoa xun rc r thm sc thm hng.

62

Khi mi vic xong xui, Herms tu}n theo nh ca thn Zeus, t tn cho

ngi thiu n l| Pandore ngha l| c mi t|i nng. M| ng th, bi cc v

thn ban cho ngi con g{i mi t|i nng. Thn Zeus quyt nh a ngi

con gi ny xung trn lm v Epimthe. T nng Pandore ny s sinh si, ny n

ra ging |n b|, mt lo|i c hi cho ging |n ng m ging |n ng khng sao dt

b c bi v, theo s sng to ca cc v thn, ging |n b| l| lo|i khng th chu

ng c cuc sng vt v, nhc nhn, ngho tng, kh khn m| ch sinh ra sng

trong cnh an nh|n, sung tc v| hng th kt qu lao ng kh nhc ca ngi |n

ng, cng nh g}y ra cho ngi |n ng bit bao iu au kh, phin mun trong

chuyn hn nh}n v| gia nh. Ngi |n b| s l| ngi bn ng ca ngi |n ng

nhng l| ngi bn ng gy ra nhng ni bt hnh cho ngi |n ng. l| c{i tai

ha m thn Zeus ban cho lo|i ngi .

63

Theo lnh ca Zeus, v thn Dn ng sng sut Herms a Pandore xung

trn lm bn vi Epimthe. Zeus cn giao cho Pandore mt c{i chum y kn (c

chuyn k l ci hp, c{i tr{p) v| cn dn k, dn i dn li Pandore khng c m ra

xem.

Khng phi k di dng hn mi ngi cng o{n bit c ng trc

Pandore, chng Epimthe s nh th no. Anh ta bi ri, ngy ngt n n ngi

ra trc sc p ca Pandore. Vn l| ngi c u c nng n, chng tnh to g, nay

trc tnh cnh ny anh ta li cng mt tnh t{o hn na, nht l| khi c nghe nhng

li ni du d|ng, c tip nhn nhng c ch rt rt {ng yu ca Pandore. Th l

Epimthe qun sch c nhng li dn d chc chn ca Promthe trc lc

Promthe b thn Zeus sai b h n bt i, gii n mt vng ni { hoang vng v

xing Promthe v|o . V l| ngi tin o{n nn Promthe bit trc mu ca

Zeus. Chng dn li Epimthe, tuyt khng c nhn mt tng phm g, tip nhn

mt ai ca thn Zeus a n. Nu c th phi gi tr li cc v thn Olympe ngay.

Nhng l|m sao m| Epimthe nh c li cn dn y hay du c nh th lm

sao m| Epimthe c ngh lc thc hin ng li cn dn y, v vic phi xy ra

xy ra. Epimthe ci Pandore lm v. Khng r i v chng n|y sng vi

nhau bao nhiu ng|y cho n mt ngy kia h gy ra tai ha cho th gian v loi

ngi, ci tai ha gm gh truyn kip bt u t gia nh h. S l Zeus c trao cho

Pandore mt c{i chum y kn v dn i dn li Pandore khng c m ra xem.

Pandore ni iu cho Epimthe bit. Nghe li v, chng cn thn a chum v|o

trong phng v chng h ng ng|ng, t{y m{y n ci vt thing ling y ca thn Zeus.

Ch|ng cng khng qun dn bo gia nh}n iu cn mt m v ch|ng tng ni i ni

li vi chng nhiu ln. Nhng ba kia, khi Epimthe i vng, Pandore nh, bng

}u t tri tim nng ng nguy thi t m mun bit xem trong chic chum kia ng

nhng g m thn Zeus li ra lnh nghim cm ngt ngho n th, cn dn k lng

n th. Pandore n o suy ngh, na mun na khng, nhng ri ngh quanh, ngh

qun th no, nng li cho tnh t m xi gic. Tht l| ma a li qu dn ng!

Chc, c m ra mt t, nhong ci thi ri y kn, chc chng ti v g... Pandore

ngh th v m np chum ra. Mt cn gi lc t {y chum cun bay ln, a ra ngoi

lm Pandore ti tm mt mi. Nhng th g trong ? l| nhng ht ging, nhng

ht ging ca mi loi tai ha nh: Chin tranh, i kh, Trm cp, La o, Phn bi,

Di tr, Ghen t, Th hn, c hip, Bo lc, Keo kit, Bn xn, Bc c, Bt nhn, Bt

ngha, Bnh tt, Dch t, Thng h|n, Dch hch, St rt... L lt, ng t, St t, Ni

la phun... tm li l mi th Tai ha, Xu xa v Ti c.

Pandore y vi np chum li, th pho mt ci. Nng c bit }u h|nh ng t

m ca n|ng g}y cho lo|i ngi mt cuc sng bi thm, khn kh m khng bt no

t xit. Nhng ht ging ca mi th Ti c, Xu xa, Tai ha bay i khp ni trn th

gian ny mm, }m nh{nh bt c ch n|o c con ngi, lun lch vo tri tim con

ngi. V| cng t tr i lo|i ngi mt i cuc sng v t, m m, hnh phc. Tuy

nhin, trong cuc sng, phc ha, bun vui, sng kh thng bn nhau; c l no bn

ci tai bay v gi m| lo|i ngi trn tc chng ta phi chu h chng cn iu g an

i chng ta? C, nht nh phi c! V| ng th, Zeus cn b vo, b ln vo trong

mun vn ht ging ca mi loi Ti c, Xu xa, Tai ha mt ht ging Hy vng. Ht

ging n|y khng bay i ln vo cng vi {m nhng ht ging kia. N cn nm li

{y chum. V| Pandore kp y np chum gi n li. Ht ging Hy vng li vi

con ngi, cn li vi cuc sng con ngi. Ngho nn thay mt ht ging an i! Song

cng c, cng tt. V vi ch vi ht ging Hy vng khng thi, lo|i ngi vn sng,

c sng, c sng, khng chu cho nhng Ti c, Xu xa, Tai ha bp, v ch vi

ht ging Hy vng khng thi, lo|i ngi ng u vi tt c th thch trong cuc

sng ca mnh. V c l h tin rng vi ht ging Hy vng ny, mt ngy kia h s khi

phc li cnh i thi bnh, hnh phc xa kia bng m hi, nc mt ca h.

Ng|y nay trong vn hc th gii, thnh ng Ci chum ca Pandore hoc Ci hp

ca Pandore ch mt s vic, s vt g m b ngo|i th h|o nho{ng, p nhng bn

trong li xu xa, thi n{t, c a ging nh nhng cu tc ng Khu Pht tm x, Ming

thn tht, bng t ngm, Ming nam m bng mt b dao gm trong vn hc nc ta.
 Nn hng thy. Deucalion v Pyrrha.

Ging ngi {

Nh k, con ngi trn th gian sng ngy cng xu xa, h hng, ti li. Ti

nng nht ca con ngi l| kiu cng, ngo mn, khinh th thnh thn. Thn Zeus gin

h v cng. Thn ngh bng: Phi xa b c{i h hng y i v| to ra mt ging mi

tt p hn, ngoan ngon hn, trong sch hn. Ngh xong, thn quyt nh s dng

nc ty ra sch ci ging ngi h hng l|m u mt t. Thn ra lnh cho

thn Ma h|nh ng. Th l ht ng|y n|y sang ng|y kh{c, m n|y sang m kh{c,

ma t tri cao trt xung mt t bao nhiu l| nc. Ma rng, ma r, ma tm,

ma t, ma ho|i, ma mi, khng ngi khng dt cht no. Cn thn hn, Zeus cn

cm khng cho thn Gi Notos v Euros ra khi nh Olympe, v ch c hai v thn ny

mi c th xua tan c nhng {m m}y en g}y ra l lt do thn Zeus dn v lp lp

cht chng. Ma to v| ko d|i nh th khin cho nc bin, sng sui, h ao... ngy

mt d}ng cao. Nc dng ln trn b, v , ngp lt khp rung ng, th, lng

mc. Chng my chc m khp mt t ch l mt bin nc mnh mng, trng xa

chng cn g l du vt ca ng la chn vng, rung nho tru qu, rng xanh sn th,

lm chim. Ngi ngi, nh ca u b nc cun tri ra bin. Cui cng ch cn li

ging c{ l| c dp vng vy, ln ngp tha thch. Chng i khp }y, tung tng

n a khng h bit g n thm ha gh gm m| Zeus gi{ng xung cho lo|i ngi.

Nhng may thay lo|i ngi khng cht ht. Vn cn st li hai ngi, ng hn

l mt cp v chng. Chng tn gi Deucalion l con ca Titan Promthe v tin n

Clymne, v tn gi l Pyrrha, con ca Epimthe v Pandore. Hai v chng Deucalion

v| Pyrrha sinh c lp nghip t Thessalie vn l nhng ngi nh}n ngha, phc hu

nn c thn Zeus gia n cho sng st. Promthe theo li phn truyn ca Zeus,

xung bo tin cho con bit tai ha khng khip sp ti v| c{ch phng. Theo li ch

dn ca cha, Deucalion ng mt ci hm ln, cht y lng thc. Khi tri ma,

nc bt u dng cao, hai v chng ri nh vo ngi trong hm. V chic hm bp

bnh trn sng nc, tri ni i khp }y di nhng trn ma tm t, rng r sut

chn m ng|y. Chn m ng|y lnh nh nh th cho n ngy th mi th chic

hm ca hai v chng Deucalion v Pyrrha tri dt n ngn ni Parnasse (C chuyn

k l ni Othrys), mt ngn ni duy nht khng b nhn chm di nc. cng l|

lc thn Zeus ngui gin, ma tnh dn, nc rt ht, mt t hin ra.

Thy tnh ma, nc rt hai v chng Deucalion bo nhau ra khi hm. Tht

khng th no k xit ni b|ng ho|ng, ng ng{c ca h trc cnh mt t tiu iu,

hiu qunh, x{c x n th. H i xung chn ni tm thy mt ngi n th b bn ph

kn, ru rong bm dy song cha n ni nt. H ngh ngay n vic phi dng l

vt t n thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe cu gip h tai qua nn khi.

H|i lng v ngha c thnh knh ca hai v chng, thn Zeus bn sai thn Herms,

ngi truyn lnh nhanh nhn ca cc thn, xung gp h:

- Ny hi Deucalion v Pyrrha! Zeus bc ph vng ca cc thn v nhng

ngi trn th, hiu thu tm lng thnh knh ca cc con. Theo li phn truyn ca

Zeus, cc con s l| ngi m u cho mt dng ging mi ca lo|i ngi. Vy cc con

c iu g mun ku cu, thnh nguyn th c ni. Zeus ngi con ca Cronos, s cho

c{c con c toi nguyn.

Nghe li truyn phn ca thn Herms, Deucalion v cng sung sng. Chng

ct ting cu xin:
 - Hi thn Herms v i! Xin nh thn v truyn t li cho ng ph vng ch

tn, ch knh ca cc v thn bt t v nhng ngi trn th on mnh rng ta ch cu

xin thn Zeus v| c{c ch v thn linh hy lm cho mt t c cuc sng ca lo|i ngi,

}u }u cng c con ngi sng ng c ti vui, nhn nhp.

Herms, v thn i nhanh nh tn bn, nghe Deucalion ni xong bn tr li nh

Olympe tu li cho Zeus bit, Zeus gt u ng thun. T nh Olympe cao ngt, thn

phn truyn cho h nhng li sau }y:

- C{c ngi hy ly vi che mt ra khi n th v nm li sau lng mnh xng

ca m c{c ngi!

Thot nghe nhng li phn truyn y, Pyrrha v cng kinh hi. Nng bo chng:

Khng, khng }u, l|m sao chng ta c th ang t}m l|m c mt vic nh th?

Nhng Deucalion bnh t}m khuyn can v. Ch|ng suy ngh hi lu v n ca li phn

truyn. Ai l| m ca chng ta? Ai? Ai? t, ng ri! t, m ca mun lo|i, ngi

nui dng mi sinh linh vn vt. Th th xng m l g? L nhng hn {! Ch|ng

ni iu suy ngh ca mnh cho v bit. V hai v chng lm theo s suy ngh . ng

nh th! Tht k diu! Mi hn { Deucalion vt v pha sau mnh bin thnh mt

ngi |n ng, mi hn { Pyrrha vt v pha sau mnh bin thnh mt ngi |n b|.

V| lo|i ngi c th hi sinh trn mt t ng vui, nhn nhp. T }y mt ging

ngi { t thn M-t sinh ra, sng bm ly M-t v bng m hi, nc mt ca

mnh, h ra sc lm vic khi phc li ci thi Ho|ng kim tr|n y hnh phc yn

m xa kia.

Deucalion v| Pyrrha sinh c mt con trai t tn l Hellen. Hellen ly tin n

Orsis sinh ra c ba ngi con trai l Doros (C ngun chuyn k Doros l con ca

thn Apollo v tin n Nymphe Phthie), Xouthos v| olos. Xuthus sinh c hai ngi

con trai l| Ion v| Achaeos. l| nhng v thn thy t ca bn nhm b lc Doriens,

oliens, Ionieens v Achens cu thnh dn tc Hy Lp. V| nc Hy Lp Hellade l 64

t nc ca v thn Hellen, mt t nc m nn vn ha ta chiu khp chu u,

{nh s{ng nh}n vn cao qu v rc r ca n nh mt khi u ca mi khi u.

Mtp nn hng thy l mt nt kh ph bin trong thn thoi c tch ca nhiu

nc. Trong thn thoi Thin Cha gio chng ta thy c chuyn Thng trng pht

lo|i ngi v qu xu xa, h hng bng mt nn hng thy. Ring ng gi No v con

c{i c Thng sinh phc cu mng v n hin lnh .

65
 Zeus trng pht Promthe

Promthe ly ngn la hng thing ling, bu vt ring c ca cc v thn

em trao cho lo|i ngi. Vic l|m khin thn Zeus, ng ph vng ca cc thn v

ngi trn th, cm tc n in u si mu. Zeus phi trng pht lo|i ngi cho

Promthe bit rng Zeus l mt k c quyn lc, rng s hy sinh tn ty ca

Promthe cho cuc sng ca lo|i ngi l| v ch. Tuy lo|i ngi tr thnh bt t nh

ngn la ca Promthe nhng ti c v tai ha cng vi bit bao iu xu xa, in o

cng tr thnh ngi bn ng bt t ca lo|i ngi. V l lo|i ngi chng th c

c cuc sng o c, vn minh, hnh phc nh Promthe mong mun. Zeus phi

trng pht Promthe cho lo|i ngi bit ci gi phi tr cho h|nh ng to tn,

phm thng, d{m cp ot bu vt thing ling c quyn ca thn thnh, ngn la

hng khng mt mi, l| t n nh vy. Nhng k no nui gi tm lng thng yu

lo|i ngi, hng ham mun thay i s phn lo|i ngi hy ly l|m gng.

Zeus ra lnh bt Promthe gii n mt nh ni cao cht vt trong dy ni

Caucase, xing cht Promthe v|o . Hphastos, v thn Th Rn danh ting, trc

}y s{ng to ra ngi thiu n Pandore, nay m nhn vic ng anh xing

Promthe v|o ni {. Promthe b |y a, ban ngy di nng bng chy da, ban

m di sng tuyt rt but thu xng. Cha ht, ngy ngy Zeus cn sai mt con

i b|ng c i c{nh rng v| d|i n m bng n bung gan ca Promthe. Zeus

tng rng dng nhng cc hnh , Promthe s phi khut phc quy hng mnh,

Promthe s phi t b lng thng yu lo|i ngi v| th{i chng i y kiu

hnh v thch thc i vi Zeus v th gii thn linh. Nhng Promthe vn l

Promthe, trc sau nh mt khng h run s u hng Zeus. V tht l k diu v l

lng bit bao, bung gan ca Promthe cng bt t nh Titan Promthe! Ban ng|y

con {c iu n i bao nhiu th ban m bung gan ca Promthe li mc li by

nhiu, nguyn vn, ti mi, khng h mang du vt ca mt s tn thng, xc phm

no.

Promthe bit trc s phn ca Zeus: Nu Zeus ly n thn Thtis , mt n

66

thn Bin, th a con trai, kt qu ca cuc hn nhn ny, ln ln s lt ngi bu

ca cha n ginh ly quyn cai qun th gii thn linh v loi ngi nh xa kia cha n

tng l|m i vi ng n, Cronos. Qu tht l mt s hiu bit v cng qu bu, c

th ni l| v gi{ i vi Zeus. Zeus m bit c iu ny th hn rng hn s cng

hng h{ch, kiu cng t|n bo hn na. Nhng Zeus khng bit. ng hn Zeus ch bit

c mt na, ngha l| Zeus ch bit con mnh s lt mnh, cp ngi ca mnh. Nhng

a con y do ngi v no, n thn no kt duyn vi Zeus sinh ra th Zeus khng

bit. Th gii thn thnh ca nh Olympe c bit bao nhiu v n thn: Aphrodite,

Athna, Thtis, Dmter, Artmis, ba ch em Moires vn vn v vn vn, bit trnh ai v

ly ai? chnh l| iu Zeus v cng quan tm v ht sc lo lng. Zeus tng rng c

xing Promthe v|o ni {, |y a Promthe, dng con {c iu tra tn hnh h

Promthe th n mt ng|y n|o , Promthe phi van xin Zeus tha ti, Promthe

phi khai bo cho Zeus bit t tng iu b n m Promthe by lu vn giu kn.

Nhng Zeus tnh lm. Hng bao th k tri qua, Promthe vn khng h nao nng,

nhng b Zeus. Cui cng chnh Zeus phi khut phc trc sc mnh ch ca

Promthe. Zeus phi hng phc Promthe.

Ngi anh hng Hracls dng di ca nng Io lnh s mng gii phng

Promthe. Sau bao ni gian trun th thch vi nhng chin cng cc k phi thng,

cc k v i, ch|ng n nh ni cao cht vt Caucase. Bng mt mi tn thn,

Hracls git cht con {c iu. Thn Zeus bt lc, |nh phi ci b xing xch cho
Promthe. V ch n lc Promthe mi ni cho Zeus bit iu b mt. Nhng

khi mang ting l| ngi cam chu tht bi trc ch kin nh ca Promthe,

Zeus sai thn Th Rn Hphastos rn mt vng st nh v gn ln trn mt ming

{ con con cho Promthe eo v|o ngn tay nh l| vn xing Promthe vo ni {!

Ng|y nay trong vn hc th gii Ngn la Promthe (Le feu de Promthe; Le feu

Promthen) tng trng cho t do, vn minh, tin b, tng trng cho cuc u tranh

kin cng, bt khut chng li ch p bc, bc lt v thi tn bo i vi con ngi.

T tng Promthe (Esprit de Promthe), Tinh thn Promthe (Esprit Promthen), Tnh

cch Promthe (Caractre de Promthe) tng trng cho ch t do, qut cng, ni

lon, chng i quyt lit vi th lc en ti, phi ngha, khng tha hip nhng b,

ng thi cng tng trng cho th{i kin nh trong mc ch cao c v s cm ght

tt thi phn bi, u hng. Cn Titan ngy nay mang mt ngha kh{c. N khng

cn ngha c ch th h nhng v thn gi bo th, lc hu, ngc li, n mang mt

ngha tt p ch nhng chin s li lc, kin cng, bt khut, dng cm u tranh cho

nhng l tng t do, bnh ng, hnh phc, nh}n vn, hu i ca nhn loi, ca

nhng nh| t tng ln, n c nhng vn dng cm u tranh, thch thc th lc

bo cha, phn bi nhn dn. M rng ngha, Titan cn ch nhng thin ti, nhng v

nhn ca nhn loi trong cc lnh vc vn ha, khoa hc, ngh thut.

Thn thoi Promthe ly cp ngn la ca thin nh em xung cho lo|i ngi

phn nh chin cng v i ca con ngi tm ra la v bit s dng la nh l| cuc

cch mng nng lng u tin cho lch s nhn loi. Chc chn rng thn thoi ny

cng vi ngha c bn, ch yu y c hnh thnh trong mt thi k xa xa thuc

giai on th tc mu quyn, ch khng phi i n thi k Hsiode th k VIII TCN

v Eschyle mun hn sau n|y mi c. Tuy nhin trong dng thi cu chuyn m chng

ta lu gi c v k li }y th du n ca thi k th tc ph quyn in vo kh r,

kh{ m. Trc ht l lp huyn thoi v Pandore v nhng tai ha m| lo|i ngi

phi chu ng. R rng lp huyn thoi ny c s coi thng ph n, {nh gi{

rt thp vai tr ca ph n. Hn th na, li coi ph n nh l| ngn ngun ca mi

th tai ha, mi ni bt hnh trong i sng! Ch v ci thi t m ca Pandore m loi

ngi chng ta phi chu ng bit bao nhiu tai ha khn kh! Phi chng }y l| mt

bng chng v s tht bi lch s ln ca gii ph n (F. Engels)? Sau n|y trong

huyn thoi Oreste tr th cho cha, Oreste c n thn Athna x trng n trong v

kin ti git m, chng ta li c mt bng chng na v s tht bi .

Nh}n }y ta cng ni thm mt cht v huyn thoi ti t tng ca Thin Cha

gi{o. Dng nh c mt s ng dng no th phi. Cng ti thi t m ca ngi |n

b| u tin ca th gian, ve, nn mi xy ra chuyn n qu cm. V| Thng ch

cng minh, ch bc i, ch nhn hu l| nh th m sao khi trng pht ti li, li bt

ngi |n b| chu hnh pht nng hn? Phi mang nng au v| phi chu s thng

tr ca ngi |n ng. Cn ngi |n ng phi m hi si nc mt ly t, vt ln

67

vi t th mi c ming n. Thng thin v i vi ngi |n ng, thm ch c

th ni: Tay tr{i gi{ng n trng pht nhng tay phi li trao phn thng, li cho

ngi |n ng c quyn thng tr i vi |n b|! ng l| mt cch xt x khng

cng bng cht no, bi nh cng l. Nu nh Thng c mt ta n phc thm th

nhn loi s phi n xin cu xt li. Nhng Thng l khi u v| cng l| kt

thc cho nn t gn hai nghn nm nay ngi ta vn tin l| Thng ch cng, ch

minh, ch bc i, ch nhn hu. Kt lun: s ngu dt ra lng tin m qung ca tn

gio.

Du n r rt hn na ca thi k th tc ph quyn hoc mun hn ca thi k

hnh thnh nn vn minh ca x hi chim hu n l l: tt c nhng thnh qu ca tr

tu, tr thc ca nhn loi, lao ng ca nhn loi u c quy t v cng lao ca

Promthe v ngn la. Ch vit, y hc, ton hc, thut luyn kim... nhng thnh qu

ch c th c c khi c s ph}n cng lao ng tr c v| lao ng ch}n tay, khi

c lao ng ca nhng ngi n l to ra sn phm d tha trong mt mc t i no

nui mt lp ngi chuyn lm nhng cng vic qun l nh| nc, thng

nghip, nghin cu khoa hc, sng to ngh thut, Khng c ch n l th khng c

quc gia Hy Lp, khng c ngh thut v khoa hc Hy Lp... , ni mt cch khc
68

khng c ch n l th khng c huyn thoi nh Eschyle din t trong bi kch

Promthe b xing. Chng ta ghi nhn }y mt s m rng, mt s pht trin ca

huyn thoi.

Nhng iu c ngha ln hn na l huyn thoi v Promthe xut hin

nh mt hin tng huyn thoi, ph nhn huyn thoi thn thnh, ph nhn thn

thnh. Nhng yu t th lc, nh}n vn khng nh sc mnh ca con ngi v| nng

lc nhn thc v ci to th gii ca n c khoc tm o ngy trang Thn

Promthe. V thn ny vi l tng cao c l tt c v hnh phc ca con ngi

ng u vi bo cha Zeus v| chin thng v vang. Sau ny Zeus phi ha gii,

c ngha l| chp nhn tht bi, c ngha l| nhng lc lng x hi bo th, phn ng

ngn cn bc tin ca vn minh, ca s hnh th|nh nh| nc chim hu n l - polis

phi chp nhn tht bi. Chnh v l m| K. Marx ni: C{c v thn Hy Lp b {nh

t thng mt cch bi thm ln th nht trong v Promthe b xing ca Eschyle (...) .

69

Promthe l thn thnh ph hoi lng tin vo thn thnh, l sc mnh ca con

ngi c thn th{nh ha ph nh thn thnh. Tnh bin chng ca s pht trin

t tng ca nhn loi trong giai on qu{ t x hi cng x nguyn thy sang x

hi chim hu n l Hy Lp xa kia phc tp, quanh co, un khc l| nh th. Chng

ta cng s thy hin tng ny trong thn thoi Dionysos.

***
 Chuyn v ngun gc ca lo|i ngi v nhng ni bt hnh ca lo|i ngi l

nh th. Nhng li c cu chuyn k khc hn i. C chuyn ni con ngi u tin

ca th gian sinh ra t t nhng chng phi do ai nho nn ln. Con ngi t di t

chui ln. Li c chuyn k, con ngi u tin ca th gian l con ca mt dng sng,

ng hn, con ca mt v thn Sng tn l Inachos. Thn Sng Inachos ly tin n

Mlia - mt nng Nymphe - sinh ra c mt ngi con trai t tn l Phorone. Con

ngi t dng sng m| ra, dng sng sinh ra con ngi, ngi xa ngh nh th v

khng phi l khng c l. Bit bao i nay con ngi sng bn nhng dng sng,

tng th h n|y n th h khc theo dng sng xui chy m| i, i mi cho ti khi

gip mt vi bin mi thi. Chnh dng sng sinh ra con ngi v nui sng con

ngi. Nc sng m{t ri l|m tr li nhng c{nh ng, xa i nhng np nhn

trn vng trn, khun mt ca ngi bn thn thit . V th con ngi c theo nhng

trin sng m| sinh c lp nghip. Lng mc mc ln ven sng mi ngy mt nhiu

thm. Dng sng chng cn hiu qunh nh xa nh xa. Gi }y soi bng xung mt

nc hin ha c nhng mi nh tranh vi bng cy um tm m {p, ln l vt khi

bp. }u vang ln ting ch sa, ting g gy, ting d ku. Vo ma gt, nhng

m trng, dng sng xn xao, n{o nc hn ln. K sao cho xit nhng khung cnh m

m, m cng ca con ngi bn nhng dng sng! Nu khng c dng sng th lm

sao c c ci cnh sm ut, ng vui, m cng ca con ngi nh th. Chng phi

dng sng sinh ra v| nui nng con ngi y ch sao? Chng phi con ngi t

dng sng m ra, sng da v|o dng sng nh con c{i sng da vo cha m sao?

Nhng ngi Argos Hy Lp xa kia cho rng t tin h ra i t mt dng

sng. Phorone, ngi con trai ca thn Sng Inachos l v vua u tin tr v vng

ng bng Argos. Ch|ng dy cho dn bit cch lm rung, trng trt v| hn na cn

dy cho dn bit cch s dng la. Chng ly tin n Cerdo lm v v| sinh c bn

con trai. Ch|ng c cng m mang b ci xung khp c vng ng bng

Ploponnse. Sau khi ch|ng qua i, ba con trai l Plasgos, Iasos, Agnor chia nhau cai

qun vng ng bng Ploponnse, cn ngi con trai th t tn l| Gar i ngc ln

pha Bc xy dng ln th Mgare, mt th eo t c hng ni lin min Bc Hy

Lp vi b{n o Ploponnse.

Trong tn ngng ca ngi Hy Lp c xa, mi con sng u c mt v thn cai

qun. V thn ny l mt con b mng c khun mt ngi. V dng sng c nhng ci

ngun thing ling nh th nn ngi Hy Lp xa kia mi khi i qua sng u ra tay

trong dng nc sng v thnh knh cu khn thn Sng. Khi mt cu con trai n tui

trng thnh, cu ta thnh knh ct m tc vn c di dng cho dng sng qu

hng thing ling th}n thit coi nh tng vt u tin ca mnh biu hin lng bit

n v| s gn b vi ci ngun, gc r.
GIA H CC V THN HY LP
Thu khai thin lp a
Cc Titan kt hn vi cc Titanide
Hai anh em Promthe sng to ra ging

ngi
 TH GII OLYMPE V MI HAI V

THN TI CAO

Thu xa khi Tri v t hnh thnh, nhng v thn u tin cai qun th gii

thn linh v Hy Lp l| mi hai v nam, n Titan v Titanide. Titan Cronos sau khi

cp c ngi bu ca cha l Ouranos tr thnh v thn cm u th gii Titan. Ngi

ta thng gi thi i cc Titan cai qun bu tri v mt t l thi i cc v thn gi,

cc v thn c, hay cn gi l thi i Cronos hoc thi i Hong kim.

Zeus lt Cronos m u cho mt thi i mi, thi i ca nhng v thn tr,

nhng v thn mi, thi i mi hai v thn ca th gii Olympe. Tht ra, th gii

Olympe khng phi ch c mi hai v thn m c rt nhiu nam thn, n thn. Nhng

trn ht th gii thn th{nh ng o l| mi hai v nam thn, n thn ti cao, m v

thn s mt, ng ti cao ca ti cao, l thn Zeus ging sm st, bc ph vng ca

thn th{nh v| lo|i ngi.

Ngn ni Olympe cao cht vt, bn ma my ph l| ni c tr vnh hng ca

th gii thn linh. Cc thn trong mt cung in lng ly lm bng ng rc v

vng chi li do bn tay kho lo ca thn Th Rn danh ting Hphastos (thn thoi

La M: Vulcain), a con qu ca thn Zeus, xy dng ln. ng v|o cung in

khng phi d d|ng v cung in Olympe chm khut sau nhng {m m}y d|y c d

g trng thy m ln ng tm li. Cc v thn, bt k nam, n, ai ai t di h gii ln

hay trn thin nh xung, cng phi qua ni ca ba tin n, c khi bn tin n, c
mt ci tn chung l Heures-Thi gian, hoc cn gi l Bn ma, cc nng m ca

m}y cho m| i, ngha l| c{c n|ng ct ln nhng {m m}y d|y c bao quanh, che kn

cung in Olympe.

Cung in Olympe tuy bn ma my ph song bn trong li l| ni tuyt diu

c mt khng hai. Chng c gi ma m t, sng tuyt lnh lo. Mt vm tri sng

l{ng trong xanh nh mt vm cy che cho cung in. nh nng mt tri ni }y v|ng

du, m , chng th lm rm da, chy tht, sm en khun mt uy nghi, xinh p ca

cc v thn. Cc v thn sng mt ni thanh khit: ma chng n mt, nng chng

n u, khng kh trong veo, ngy ngy hi hp bn vic cai qun, iu hnh th gian

hay m tic vui chi trong nhng cnh v hi tng bng, |n ca ro rt.

Vic iu hnh th gian c phn chia ngay sau khi cc v thn Olympe chin

thng th h thn gi. Zeus, Posidon v Hads, ba con trai ca thn Cronos rt thm

chia nhau cng vic cai qun v tr v th gian. Zeus cai qun bu tri, Posidon cai

qun cc bin khi, cn Hads cai qun th gii ngi cht di lng t. Mt t v

lo|i ngi thuc quyn cai qun chung. Tuy nhin, v Zeus l v thn ti cao cho nn

Zeus cai qun c th gii thn linh v th gii lo|i ngi. Cn cung in Olympe l ca

chung th gii thn thnh. Zeus l v thn ti cao c uy quyn v sc mnh rt ln

khng mt ai snh bng. Thn cai qun bu tri nn c th gi gi, bo ma, dn my,

gy bo, ging sm st m vang, phng chp chi la. Zeus tng t ho v sc mnh

v ch ca mnh. Zeus c th nm cc thn xung chn Tartare m mt su tn th

gii ca Hads tr v m khng c mt v thn no c th ngoi ln c. Zeus, chng

t sc mnh hn hn ca mnh, th{ch thc c th gii Olympe ko co. Ko co bng

mt si dy vng mt u l Zeus nh Olympe, cn mt u l cc nam thn, n

thn di t. ng nhin c{c v thn khng dm chp nhn cuc thch thc ny, v

nu ng nh li Zeus ni, th tht l v cng nguy him: Zeus c th ko tut cc v

thn ln tri v ko theo lun c t ln, c bin ln na. Zeus c th cho cc v thn
c bm vo ci si dy vng y nhng cn u dy ca Zeus, Zeus em buc vo mt

tng { nh Olympe v| nh th cc v thn s b treo l lng gia tri.

Sau khi ba anh em trai Zeus phn chia nhau cai qun th gian th mt vic ln

na khin Zeus phi lo toan l lm sao cho s thn ca th gii Olympe trc ht phi

bng s c{c Titan v| Titanide trc }y, ri sau s phi tng nhiu ln na, v cng

vic cai qun th gian v| lo|i ngi ngy cng bn b nhiu chuyn. Anh em ca Zeus

ch c ba trai v| ba g{i. Nh vy l ch c su. Zeus v Hra, v Zeus, phi sinh con,

c{i cho chng mi ngi mt vic chia nhau cai qun th gii thn thnh v loi

ngi. Tt nhin, cui cng mi cng vic u c thu xp xong xui. Cung in

Olympe c mi hai v thn nam, n, bng vi s Titan v| Titanide trc kia. Mi hai

v thn Olympe l:

1 - Zeus (Jupiter) - v thn ti cao cai qun th gii thin nh v| nhng

ngi trn th, v thn dn my m ging sm st c ting ni m vang.

2 - Hads (Pluton) - v thn cai qun th gii m ph, c chic m t|ng hnh

- Dim vng.

3 - Posidon (Neptune) - v thn cai qun cc bin khi to nh, v thn Lay

chuyn Mt t, c c}y inh ba g}y bo t - Thn i dng.

4 - Hra (Junon) - n thn, v Zeus, ngi bo h cho Hn nhn v Hnh

phc gia nh, bo h cho cc b m v tr s sinh.

5 - Dmter (Crs) - n thn cai qun s ph nhiu ca t ai, trng nom

vic trng trt, ma m|ng, v| c bit bo h cho ma la m, thng gi l n

thn La m.

6 - Hestia (Vesta) - n thn ca bp la, ca ngn la trong bp la l si

gia nh, ngi bo h cho s qun t m cng ca con ngi trong gia nh,

cho cuc sng vn minh.

 7 - Athna (Minerve) - n thn Tr tu v Chin tranh, Cng l v Ngh

Th cng, Ngh thut, con ca Zeus.

8 - Aphrodite (Vnus) - n thn Tnh yu v Sc p.

9 - Apollon (Apollon) - con ca Zeus v n thn Lto, thn nh sng, Chn

l, m nhc, Ngh thut, Ngi X th c cy cung bc.

10 - Artmis (Diane) - n thn Sn bn, ngi Trinh n X th, anh em sinh

i vi Apollon.

11 - Hphastos (Vulcain) - thn Th rn Chn tht, con trai ca Zeus v

Hra, thn La v Ngh Th cng.

12 - Ars (Mars) - thn Chin tranh, con ca Zeus v Hra.

gip vic cho th gii Olympe cai qun cng vic ca th gian cn c hai v

thn, mt nam thn v mt n thn, lo vic truyn lnh, thng tin lin lc l Herms

(thn thoi La M: Mercure) v n thn Iris.

Trong cung in Olympe khng kh tht l uy nghim trang trng. Thn Zeus

ngi trn ngai vng v mt quc thc nghim ngh. D{ng iu ca thn ng b, c

ch, phong th{i kho{ng t, ung dung khin mi nhn thy Zeus, cc v thn thy

ngay c sc mnh v quyn lc ca ng ti cao, mt sc mnh v quyn lc biu

hin ra mt cch t nhin, |ng ho|ng, bnh thn. Ngi hu bn ngai vng ca Zeus l

n thn Ha bnh-Eirn v n thn c cnh Thng li-Nik. Khi n thn Hra xinh

p c i mt b ci v cnh tay trng mut bc v|o cung in th cc thn u tin

n n n|ng, ch|o hi nng mt cch thn tnh, trn trng. Ri mi ngi gin ra hai

bn mi n|ng bc ln ngai vng. Thn Zeus ng dy nghing u, bc xung mm

ci cho v, a tay ra ly tay v dt ln ngai vng. Zeus v Hra ngi bn nhau

trn ngai vng. N thn Iris ngi hu bn Hra. Nng sn sng hon thnh mi mnh

lnh ca Hra mt cch nhanh chng kh{c thng. Vi i c{nh nh nhng v mu sc

rc r, Iris c th bay ti mi chn xa xm cng tri, cui t ri tr v m| khng

Hra than phin v s chm tr. Thn Herms ngi hu bn Zeus. Thn khng c cnh

nh n thn Iris nhng truyn lnh, thng tin nhanh chng km Iris cht no, bi v

Zeus ban cho Herms mt i dp c c{nh thi hnh phn s. Vi i dp n|y,

Herms chy trn m}y, lt trn sng, s xung ni, chui xung bin, }u }u cng i

ti c, k c vic xung th gii m ph. Thn cn ch ng dn li cho khch b

hnh v cc v thn, cn cai qun ngh bun b{n, thng thng v|, t hi nht, l thn

cn cai qun c thi la o, gian di, trm cp.

Cc v thn bc vo bn tic. Ting ci ni, |n ca tng bng, rn r. Cc n

thn Charites v cc nng Muses vi v p duyn dng v uyn chuyn ma theo

ting nhc, khi th qun t li thnh mt vng trn, khi th tn ra thnh tng i mt,

nhp nh|ng, u n, hi ha khin cc thn gt g tm tc khen ngi. N thn Hb

(thn thoi La M: Juventas) con gi yu ca Zeus v| Hra, c giao cho vic rt ru

dng mi cc thn. }y l| loi ru thnh ring ca th gii Olympe, ai ung vo s tr

mi khng gi, sng hnh phc, vui ti khng bao gi bit n tui gi v ci cht.

Cng dng mi ru thnh v thc n thn vi Hb l| ch|ng trai xinh p Ganymde,

ch|ng xa kia t Tiu , l con ca vua Tros, v vua x}y dng thnh Troie, v tin

n Callirho, con gi ca thn sng Scamandre. Thn Zeus m say, m mt v p ca

ch|ng ha mnh th|nh mt con i bng s xung cp ly chng tha v th gii

Olympe, cho chng gia nhp th gii thn th{nh. Ganymde c thn Zeus ban cho s

bt t. Nhng khng phi ch c Hb v| Ganymde chuyn d}ng ru thnh v thc

n thn cho cc v thn. Thn Th Rn Chn tht-Hphastos nhiu khi cng mt

chn, mt tay cho hai bn tr. Nhng khi Hphastos d}ng ru th bn tic li vui rn

hn ln. Tay cm mt chic bnh ln y ru thnh ngt lm, thn rt tun t mi cc

v thn t bn phi tr i. C th ht tun ru n|y n tun ru khc. Hphastos-

Chn tht khp khing, lng xng chy i chy li, c nht c nhc khin cc v thn
khng nhn c ci. V h c th ci ni, yn tic, |n h{t, vui chi cho n khi

mt tri x bng.

Trong nhng bui tic vui nh vy, mi ngi u bnh ng, khng ai l| ngi

khng c tham d, khng ai l| ngi khng c thng thc ru thnh v nhng

thc n thn. Ai cng c nghe ting |n lia th{nh tht l|m say lng ngi ca thn

Apollon v| c nghe ting h{t du dng vo von ca cc nng Muses, con ca ng

ph vng Zeus.

Ngy nay Ganymde chuyn ngha, mang mt bng a, {m d ch ngi hu

ru, ngi phc v trong cc ba tic.

T cung in Olympe trong cc cuc hp ca cc v thn hay trong nhng bui

yn tic, thn Zeus v cc v thn iu khin, sp xp mi cng vic ca th gii loi

ngi v th gii thn thnh. Vn mnh ca lo|i ngi, cuc sng ca h sung sng

hay au kh ty thuc vo thn th{nh, trc ht l thn Zeus. Zeus c hai ci chum ln

ngay cng v|o cung in; c ngi k li, Zeus chn di t mt chum cha nhng

iu lnh, mt chum cha nhng iu d. Zeus ly nhng iu l|nh, iu d t ra

em ban ph{t cho nhng ngi trn th. Ai m| c Zeus trn u hai th ri phn

ph{t cho th ngi trong cuc sng gp c nim vui v ni bun, hnh phc v| au

kh. Ai khng may ch nhn c tng phm ca Zeus ly ra t c{i chum ng iu d

th cuc i ngi khn kh v cng: i kh{t, r{ch ri, khng nh khng ca,

khng ni nng ta, phi i lang thang, h|nh kht b mi ngi khinh r, v sng

khng c nim hy vng. V l nhng ngi trn th phi knh trng cc v thn,

chm nom n vic th cng v dng l hin t.

Cng iu hnh lut l vi thn Zeus cn c n thn Thmis uyn thm. Chnh

n thn l| ngi thit lp ra Quy lut, Trt t, S n nh v Lut php trong th

gian cai qun v bo m Cng l. S hiu bit uyn thm ca Thmis khin cho

nng c th tin b{o, tin o{n c nhiu vic ca tng lai, s phn thn thnh v
lo|i ngi. Tnh cng bng, chnh trc v thi quen nghim minh ca Thmis khin

ngi Hy Lp c xa kh}m phc v bit n, tc tng v n thn mt tay cm cn, mt

tay cm thanh kim, mt bt mt bng vi chng t s v t, khng thin v. Theo

lnh ca Zeus, n thn Thmis triu tp cc cuc hp ca cc v thn th gii Olympe.

C n vic nhng cuc hp ca nhn dn di h gii cng l| do Thmis khi

ngun, gi hoc chnh n|ng ng ra ch tr. theo di vic thi hnh php lut cn

c n thn Dik (thn thoi La M: Justice) con ca Zeus v Thmis. Dik l v n thn

ca Chn l, Cng l, S tht. N thn chuyn theo di vic thi hnh v gim st lut

php trong th gii lo|i ngi bo v cho Zeus bit nhng vic i trng thay en,

h hip, bc hi ngi lng thin, bi nh cng l, xuyn tc, che giu s tht. V th

Dik ght cay ght ng thi di tr, khng trung thc. Theo lnh ca Zeus, Dik phi

chu trch nhim trng pht nhng k o in, th chuyn quyn bt chp cng l.

N thn, vi thanh gm cng l ca mnh, phi }m trng tr{i tim nhng k coi

thng lut php ca thn th{nh. Ngi Hy Lp xa kia thng tc tng Dik vi cy

chy cm tay. Nhng ri v n thn chnh trc v| c hnh ny khng th sng ni vi

ngi trn chng ta c. Thi i Ho|ng kim qua i, con ngi ng|y c|ng h hng,

i bi, quay qut, in o, trng trn n mc Dik bt lc. N thn bn cng vi

ngi bn gi thn thit l Lim s (Pudeur) bay v tri. T y n thn i tn l

Astre (thn thoi La M: Virgo) ngha l| ngi sao hoc tinh t, tinh cu. Nh

vy c ngha l| cng l ch}n chnh t tr i ch c th tm c bu tri cao xa vi

vi, lp lnh nhng v sao.

Zeus tuy l v thn ti cao, quyn uy v sc mnh hn hn cc v thn th gii

Olympe, y th m Zeus vn khng phi l| ng ti cao to|n nng, to|n din, ton

quyn, ton m. Trn Zeus cn c mt sc mnh v quyn lc quyt nh ht thy m

chng v thn no hay mt s ngi trn th n|o o ngc c. l| S mnh, S

mnh ny do ba ch em n thn Moires cai qun. Nng Clotho quay cun ch cho n
thn Lachsis gi{m nh v Atropos cm ko ct. S phn ca thn th{nh v| ngi trn

nm trong cun ch, s gi{m nh cng vi nht ko khc nghit . Nhng cng c lc

S Mnh khng nm trong cun ch ca ba ch em n thn Moires m nm trong ci cn

ca thn Zeus. Thn Zeus cm cn, cn ming ng s mnh ca ai, nu a c}n bn

no nng nghing v mt bn th chng th no cu vn c; s mnh ngi

hng v t, ngi phi cht. Nh trn k, ba ch em Moires l con ca thn

m ti-Nyx, nhng li c truyn thuyt k ba ch em Moires l con ca n thn

Thmis. V cc n thn Heures-Thi gian cng l| con ca n thn Thmis.

Tuy Zeus c th ban hnh phc cho nhng ngi trn th chng ta bng nhng

tng vt ly ra t c{i chum ng iu l|nh, nhng hnh phc trong cuc i nhng

ngi trn on mnh chng ta li cn t n hu ca n thn Tych (thn thoi La M:

Fortuna) na. Nng l n thn ca Vn may v nhng iu ngu nhin ca s phn.

Ngi th ni nng l con ca Okanos v| Tthys, ngi th bo nng l con ca Zeus.

N thn Tych cm trong tay ci sng ca s sung tc. Nng dc nhng hoa thm, tr{i

chn, la y ht, cnh sai qu v| rau, u, ng, m, k... ng trong sng xung th

gian. May mn cho ai nhn c nhng tng phm n hu thing ling th cuc i

h l|m n s chng gp trc tr, kh chu. Thi tit n vi ma mng ca h s thun

ha, trng g trng ny v... ni tm li l gp nhiu may mn trong cuc i, nu nh

khng phi gp may sut i! Thi c i hnh dung n thn Tych l mt thiu n

ng trn mt qu cu hoc mt ci bnh xe, mt tay cm ci bnh li ca mt con

thuyn cn tay kia m chic sng ca s sung tc, mt nng che kn bng mt bng vi.

Tht l nh bit bao! Ch th m| ngi Vit Nam chng ta c cu Tri khng c mt.

ng th, nu c mt th khng c c{i gi l may ri, ngu nhin. V trong cuc

sng, nh chng ta bit, bn ci gi l tt yu khng th khng c ci gi l ngu nhin,

ci ngoi s tnh ton ca con ngi, c{i ngo|i c{i c mt ca con ngi. V th bn

n thn Thmis tng trng cho Quy lut phi c ch cho Tych. Trong nhng tranh v
n thn Tych, c khi ta thy ngoi nhng c im k trn, cn miu t Tych

khng m chic sng ca s sung tc m| ang cm n dc xung cho nhng phc li

ri xung trn.

Quyn lc ca Zeus ln lao l th song Zeus nhiu lc phi chu lp v trc

quyn lc ca mt n thn, khng phi n thn Hra, v Zeus, tnh nt vo loi i

xa my mt, i ny my gan, m| l| n thn Lm ln-At. Zeus bao phen lm ln

v| cho n mt ln, bc tc qu v s tc oai tc qui ca v n thn ny, Zeus qung

ngay c con g{i {ng ght y xung trn v cm ca khng cho tr v thin nh. At l|

con ca Zeus v n thn Bt ha-ris.

Cc v thn th gii Olympe u khip s trc quyn lc v sc mnh ca

Zeus nht l khi Zeus ni cn thnh n. Ngi con ca Cronos ch chau my vung tay

mt ci l| m}y en n n ko n, sm ng, chp git v st n x rch bu tri, la

chy bng bng, khi m kht lt. Mi khi Zeus i }u tr v cung in, cc v thn

u phi knh cn ra n ng ph vng, khng ai d{m b i l|m vic kh{c hay ng

yn ti ch i Zeus i ti mi cung knh cho hi. Tnh kh Zeus nng nh la. Mi

khi Zeus ni nng chng ai d{m can ngn v nh th ch lm Zeus thm phn in tit.

Cc v thn tng chng kin nhiu trn li nh ca Zeus v| c mt tm gng:

thn Hphastos v thin mun can ngn cn nng gin ca Zeus m phi mang tt

sut i.

Zeus ngi trn ngai vng, tay cm c}y vng trng bng vng do bn tay kho

lo ca thn Th rn-Hphastos to nn. Mt con i bng, con chim yu qu nht ca

Zeus, u bn. Cnh Zeus, hoc di chn Zeus cn c mt ci khin bng da d dy

khng bit n my ln, my lp, bc ngoi bng mt lt vy cc loi b st cng rn

nh ng, nh st. Vin theo vnh khin l nhng con rn c ngon ngoo nom rt

gh s. Zeus chn cy si l|m ngi pht ngn cho mnh, truyn t nhng li phn

bo, ph{n o{n v tng lai, v cch x th cho nhng ngi trn by yu, on mnh.
 Nhng ngi trn th h|ng nm n Dodone, x s ca nhng rng si, lng

nghe ting l xo xc o{n bit nhng li sm ngn, truyn phn ca Zeus. Nhng

khng phi ngi trn th n|o cng bit c ngh thut nghe ting l cy. Ch c

nhng nh| tin o{n, nhng ngi chuyn lm ngh t t mi c th tip xc vi th

ngn t b n, thing ling v| gii thch cho mi ngi bit. Li c khi Zeus th hin

ch ca mnh v nhng li phn bo qua li bay ca cc ging chim. V tt nhin cng

ch c nhng nh tin tri v nhng vin t t mi c t|i nng nhn li bay, ng bay

ca cc ging chim m| o{n hiu c nhng iu thn mun ni.

Cnh sinh hot ca th gii Olympe v ca ng ph vng Zeus l| nh th.

Nhng khng phi ch c th. Cung in Olympe c bit bao nhiu v thn: mi hai v

thn ti cao v bit bao nhiu v thn cp thp chia nhau cai qun cng vic ca th gii

lo|i ngi. V th gia lo|i ngi vi cc v thn xy ra khng t nhng chuyn phin

toi. Li cn gia cc v thn vi nhau na. Cng nhiu chuyn li thi, phc tp, phin

toi khng km g th gii lo|i ngi chng ta, c khi li cn hn... rt nhiu na l

ng khc. V th, cung in Olympe di quyn cai qun ca Zeus xem ra th rt

thanh bnh nhng tht ra c nhng cuc hp kh ny la, sng gi, thm ch ko di ti

chn ngy tri, kin bt ng rt su sc. Thn Zeus nhiu khi phi x cc v kin co,

khiu ni gia cc v thn ht sc li thi, au u nhc c. Cc v thn li lun lun i

i v v cho nn cung in Olympe tuy bn ma my ph song xem ra bn rn khc

thng. Th gii Olympe iu khin th gian qu khng phi l mt cng vic d dng.
Gia h Zeus
 POSIDON V CC THN BIN

{y bin su c mt cung in v cng p v trng l, l| cung in ca

Posidon, v thn tr v, cai qun ton b th gii bin nc mnh mng bao quanh mt

t. Posidon l con ca Cronos v Rha, l anh rut ca thn Zeus. Ngi xa k li,

Posidon kt bn vi nhng con qu bin kh thn thit tn l| Telchines. C ngi ni

chnh l qu bin n|y nui nng Posidon lc nh nh nhng Curtes nui nng

Zeus (chng r trc hay sau khi Posidon b Cronos nut?). Telchines l con ca thn

bin Pontos v n thn Gaia, hnh th nom rt qui d, na ngi na thung lung, ba

ba, nhng li c ch}n bi i bi li trn mt nc nh nhng mi cho. L ging qu

d, chng lun lun gy ra nhng tai ha khng khip cho th gii lo|i ngi nh:

bin ng, sng thn, ma {, bo lt, ni la phun, t st l... V th mc d chng

c ti rn st nu ng, sng ch ra cc loi v kh, dng, c tng cc v thn linh,

bt t, song cc v thn vn khng th no xa b cho chng ci ti l|m cho t ai cn

ci, ma mng tht bt, nht l ci ti l|m cho nc sng Styx quanh nm lc n|o cng

bc khi, ta hi. Th gii Olympe hp v quyt nh trng pht l qu d th ch

vi lo|i ngi v khinh th thn thnh ny. Thn Zeus bin chng thnh nhng ngn

ni {. C ngi li k, Apollon vi nhng mi tn thn kt liu i chng.

Telchines c mt ngi em g{i tn l| Halia, c n|ng phi lng Posidon. Hai

ngi ly nhau sinh ra c mt ngi con g{i t tn l Rhod, v l hn o qu

hng ca Telchines mang tn l| Rhodes. Nhng ngi v chnh thc m Posidon yu

say m li l nng Amphitrite. Chuyn tnh duyn ca h i vi ngi trn th

chng ta qu l| c... hi l, hi kh{c thng, song cng khng n ni kh hiu.

Amphitrite l con gi ca lo thn Bin-Nre u bc, v thn c mnh danh l| ng

gi ca bin c, mt v thn m| trong tr{i tim lc n|o cng ch c nhng ngh quang

minh chnh trc v nhn hu. Lo thn Bin-Nre tnh nt hin t, thng thn, rt

{ng yu nh lc bin khi tri yn sng lng, trng t my quang. Lo chng h bit

ni di vi mt ai bao gi, sn sng dng ti tin tri ca mnh ch bo cho mi ngi

bit nhng iu h hi. Lo c ti bin mnh thnh mi loi, mi vt. Nre ly Doris,

mt Okanide, lm v. i v chng n|y sinh c nm mi ngi con gi c sc p

nghing nc nghing thnh, gi bng mt ci tn chung l Nrides, tc l nhng tin

n ca bin c, con ca lo vng Nre. Chnh trong s Nrides ny, mt c lm thn

Posidon ra ngn v|o ng mt my nm tri l nng Amphitrite, mt c khc lm

thn Zeus ng ngi khng yn l| n|ng Thtis m| sau n|y tr thnh v ca lo

vng Ple v| l| m ca ngi anh hng Achille.

Ba kia nhng nng Nrides r nhau i tm bin. Tm xong cc Nrides ln

b vui chi, ca h{t. C{c n|ng khng bit rng c mt v thn bt gp v| say sa

ngm nhn cnh p thn tin y. V thn l| Posidon. V}ng, ng th, nhng nu

nh Posidon ch say sa, xc ng trc v p ca cc tin n ang ca ma gia

cnh tri my lng lng, sng nc bao la, gi vi vu v bin r r|o th khng nn

chuyn. Posidon say m cnh p, song Posidon li say m mt tin n p tri hn

ln, p mt cch k l kh{c thng trong {m Nrides, l| n|ng Amphitrite. V|

Posidon tm c{ch gp n|ng gii by tm s. Nhng Amphitrite t chi v trn

bit. N|ng o{n bit vic t chi ca nng tt s dn n nhng chuyn khng hay cho

nn nng trn i mt ni xa bit tch bit tm, n tn ni kit cng ca bin, qu

hng ca thn Atlas. Nh ngi p bn chn khc khoi, Posidon i tm khp ni

n|y ni kh{c, nm n|y nm kh{c nhng vn khng thy tm hi. Mt con c heo thng

cm vi ni lng ca v thn m{ch bo cho thn bit ni Amphitrite tr ng: mt ci

hang mi vng bin cc T}y v| Posidon n tn vng quc ca thn Atlas bt

Amphitrite v lm v. C chuyn li k, chnh con c heo bit ni tr ng ca

Amphitrite bt n|ng em np cho Posidon. tr n con c{ heo, Posidon cho

ging c heo khi cht bin thnh mt chm sao trn tri.

Amphitrite sng vi chng trong cung in v|ng p di bin su. Nng

sinh c mt trai t tn l Triton. Triton, tic thay chng ging m, chng xinh p

nh m cht no, m li na ngi na rn v c nhng hai c{i ui rn. C ngi li

ni hnh th Triton rt {ng s: mt ngi nhng ming li rng n mang tai, rng

nhn v| d|i nh rng ln li, h, bo. Thay vo hai tai l hai ci mang c lc n|o cng

th php phng. Mnh my th sn si nh v s, v c. Tay chn l ca ging ra, ba

ba. Triton thng cm trong tay mt chic v c cc ln. l| chic t v| nh chic

kn lnh m khi Triton ct ting thi ln l c th gy ra sng to gi ln hoc c th dp

yn mi sng gi lm cho mt bin tr li cnh thanh bnh. Nhng Triton ch c

php thi t v khi c lnh ca thn Posidon. Nhng ngi i bin mi khi nghe thy

ting t v ca Triton rc ln u... u..., oang... oang... l phi mau mau tm ni tr n. H

coi Triton nh mt v thn nh}n c b{o trc cho h bit tai ha v h c th cu

khn Triton Triton truyn t nguyn vng ca h ti thn Posidon. Ting t v

ca Triton thi ln to, to lm, khng ai l| ngi khng nghe thy. c k thi kn

ngng cung tng rng ting kn ca y thi l to nht trn i, tc kh v ting t v

ca Triton, thch thc Triton thi u. V y ra sc thi, phng mm trn mt ln thi,

phnh bng, gn c ln thi, thi n mt ta tai, thi n si c bt mp ra m

khng sao {t c ting t v ca Triton. Kt cc l k , c{i tn ne liu lnh to hng

ln phi , kit sc, t hi, cht thng cng. Trong cuc giao tranh gia cc v thn

Olympe vi nhng ngi Gigantos-i khng l, ch nghe thy ting t v ca Triton l

cc tn Gigantos hn xiu phch lc, cm u chy.

 Qun t chung quanh Posidon, ngi anh v i ca Zeus, l lo thn bin

Nre v cc con gi - nhng nng Nrides - l thn bin Prote, Glaucos, v l cc

Titan Okanos.

Prote, theo mt s ngi, l con ca Posidon v n thn Tthys, cn mt s

ngi khc li bo Prote l gia nhn ca thn Posidon. }y l| mt v thn gi| u

bc, qu hng o Pharos gn Ai Cp. Posidon giao cho Prote chn nui nhng

con hi cu, ti sn qu gi ca mnh. Prote c bit t|i tin tri, tin o{n, chng nhng

bit vic tng lai m| cn bit t tng c nhng vic qu kh v hin ti. Nhng

Prote khng tt bng nh lo vng Nre u bc. Mun hi c Prote phi kin

tr v| dng cm, phi bt ng n chp c Prote. B bt, Prote s bin thnh cc con

vt, mun hnh mun v nh mt nc c th bin ha thnh bt c con vt g, hnh v

g. Dng tng Mnlas sau cuc Chin tranh Troie tr v qu hng lc bc ti x

s ca Prote. Nh con gi ca Prote - nng Idothe - ch bo c{ch i x vi cha mnh,

Mnlas hi c ng v qu hng v| bit c s phn tng lai nhng chin

hu ca mnh. Mc cho Prote bin ha lc th s t, h, bo... ri th rn, rng,

Mnlas c bm cht ly lng Prote cho n lc Prote |nh chu, phi gii {p nhng

cu hi ca Mnlas. Ng|y nay trong vn hc mt s nc ch}u ]u ch ci g kh

nm bt, hay bin i, a dng mun hnh mun v ngi ta thng v ging nh

Prote, loi Prote. Prote tr thnh danh t chung ch ngi tnh kh tht thng, hay

thay i kin. Lin quan n Prote-Nc-Ti tin tri, trong ting Nga c thnh ng

Nh nhn vo nc y, ngha l| bit trc mi vic, tng ng vi thnh ng i

guc vo bng trong ting Vit.

Cn Glaucos vn xa kia l| ngi {nh c{ ngho t Botie, Hy Lp. Mt hm

ch|ng ko c mt m li y c{, nhng l thay, l c{ m| ch|ng trt xung trn b

c c quy mnh, v lao ht xung bin, khng t|i n|o ngn gi c. Ngc nhin

trc s vic l lng , Glaucos bt th my l c trn b a ln mi ngi v ri...

a v|o ming nhm nhm th xem chng c hng v g. Ng }u, }y li l th c

thn do Titan Cronos xa kia gieo trng. V th ch pht chc Glaucos cm thy trong

ngi thay i kh{c thng. Chng thy bin khi p mt cch l lng. Chng ngm

nhn bin say sa nh ngm nhn nhng ngi thn yu nht. Chng bng ny ra

nh xung tn {y bin s}u xem xem th gii ca thn Posidon cai qun n k l

nh th no. V tri tim ch|ng thi thc ch|ng lao u xung bin. Thn Okanos,

n thn Tthys v| c{c n|ng Nrides n c Glaucos. H dng t|i nng v| quyn

th ca mnh ty tr cht ngi trn tc on mnh ca Glaucos i cho chng tr

thnh mt v thn bt t. V th l Glaucos tr thnh mt ng gi| r}u tc la xa nh

ru nh rong bin mu tm sm, c bit Glaucos li mc ra mt c{i ui nh ui c{.

Glaucos c t|i tin o{n nh Nre v| Prote. Ch|ng rt tt bng vi nhng ngi i

bin, lng nghe mi li cu nguyn ca h mt cch trn trng v sn s|ng gip h

khi cn thit.

Cn thn Okanos, nh chng ta bit, thuc v th h thn gi. Danh d v

vinh quang ca Okanos k ra khng thua km g thn Zeus nhng quyn cai qun i

dng v| sng nc th chuyn vo tay Posidon. V th nhng cng vic b bn

ca th gii Olympe khng h lm bn t}m n Okanos. Cc con trai v con gi ca

thn vn c tr v mi ngn ngun sng sui.

{ng yu, {ng qu nht l nhng tin n Nrides. C{c n|ng thng t {y

bin s}u i nc, ni ln vui chi trn mt sng dp dnh. Khi th cc nng nm tay

nhau thnh mt h|ng d|i lt i trn mt nc, khi th quy li thnh mt vng trn ca

ma theo nhp sng l}ng l}ng ang trn ln ni ui nhau lp lp chy vo b. Gi

lng ca bin khi a ting ca ca c{c Nrides i khp mi ni. Ting ca p vo

v{ch { v| v{ch { bt ly li ca, nhc li, vang vng ngn nga khp b bin c bi ct

trng d|i. Ngi ta ni, cc Nrides bo v cho nhng chuyn i bin ca con ngi
c bnh yn v s, n ni n chn, cho mt bin thuyn b xui ngc ng

vui.

Thn Posidon khng phi ch trong cung in. Thn lun lun i li, xem xt

th gii ca mnh cai qun. V thn cng phi lun lun ln nh Olympe d cc

cuc hp. Mt c xe c bn con nga thn a Posidon i. Posidon ng hoc ngi

trn xe, tay cm chic inh ba (trident), v kh do thn Th rn-Hphastos lm ra.

Nc r ra m ng cho nhng con thn m tung v. Chic xe lt i trn mt bin

mnh mng v khi cn nhng con thn m a chic xe vt ln mt bin, r my bay

ti nh Olympe cao ngt. Mi ngi rt s c}y inh ba trong tay thn Posidon. Ch

cn thn quay u n li, phng mt nht xung mt bin l sng quy ln, ri lp lp

dng cao ngt, si ro m m. Bo t go tht qut nhng con sng cao ngt vo b lm

rung chuyn c mt t. Nhng ch cn thn cm ngang c}y inh ba hay quay ngc

n li cho mi nhn cha ln tri l mt bin li yn tnh {ng yu. C{c tin n Nrides

li tip tc vui chi, ca ma v| nhng |n c{ heo li nhy ma bi ln tung tng v}y

quanh c xe tuyt diu ca v thn lm Rung chuyn Mt t. Khi y gi li a b|n tay

tru mn vut ve trn mt bin mnh mng ang th u n php phng.

Posidon ting Hy Lp c ngha l|: Chng ca t. Theo c{c nh| nghin cu

ci tn ny c mt ngun gc xa xa trong huyn thoi ti c t ngun gc ttem

(nga) cho n vic chuyn Posidon sang mt v thn t.

Gia h Posidon v cc thn Bin
 HADS V TH GII M PH

Hads, ngi anh ca Zeus, theo s rt thm chia phn, c cai qun th gii

su thm trong lng t v nhng vong hn. So vi bu tri m Zeus cai qun, vi i

dng m| Posidon tr v, th vng quc ca Hads tht ti tm lnh lo. Ni }y

khng mt tia nng lt vo, khng mt {nh trng soi ti, khng c cuc sng tng

bng, no nc, m cng, nhn nhp ca th gii Olympe v th gii lo|i ngi trn mt

t ph nhiu. Nhng ngi trn th on mnh khi kt thc s mnh ca mnh u

bin thnh nhng hnh bng vt v i v|o vc thm su hun ht dn ti lng t.

Nhng bng hnh y phi i qua con sng Styx nc c, bn ly, quanh nm lnh

but. Xa kia, Styx l| mt tin n Nymphe, con ca thn Okanos, sng trong mt ci

ng p vng Arcadie, bn mt sui nc trong veo. Khi nhng ngi i

khng l-Gigantos ni dy chng li th gii Olympe, Styx theo cha ng v phe thn

Zeus. Dp xong v bo lon, khen thng cng lao ca Styx, thn Zeus ban cho Styx

mt c n tr thnh mt con sng ht sc thing ling i vi th gii thn linh v

nhng ngi trn, con sng di m ph. T tr i nhng ngi trn th khi t

gi mt t tr|n y {nh s{ng bc v|o vng quc ti tm ca thn Hads u

phi i qua con sng Styx. C{c v thn khi ng trc mt s vic h trng cn phi th

nguyn, cam kt, u phi vin dn sng Styx ra l|m ngi chng gi{m. Nhng l|m

sao con sng Styx di m ph li c th hin din th gii Olympe chng gim

cho li th nguyn ca mt v thn n|o ? N thn Iris s lo toan chu tt vic ny. Mi

khi c vic th nguyn, c bit trc, n thn Cu vng-Iris bng i c{nh nhanh

nhn v nhiu mu sc ca mnh, s bay ngay xung th gii m ph mc v mt cc

nc sng Styx, v| trc cc nc thing ling ny, v thn a tay ra trc mt, trnh

trng ni ln li cam kt, th nguyn ca mnh. c nhn s mng thing ling chng

gim li th, Styx c quyn trng pht k khng tn trng li th, khng thc hin

ng li cam kt. V thn no phm ti xu xa s b pht mt nm rng khng c

ung ru th{nh v| n c{c thc n thn, ngha l| nhng thc n vn dnh ring cho cc

v thn nui sng bn cht bt t trong con ngi cc v. Khng n mt nm, tt

nhin v thn n|o b trng pht, s cht mt nm, ngha l ng mt gic say nh cht

mt nm. Nhng khng phi ch c th, hnh pht nh th th qu nh. K phm ti cn

phi chu tip mt hnh pht na: b cm, b nh ch khng cho d cc cuc hp ca

th gii thn thnh sut chn nm lin.

Th gii m ph khng phi ch c mt con sng Styx. Cc vong hn cn phi i

qua nhng con sng khc na, nh Achron, Cocyte, Pyriphlgthon, Lth. Chng ta

khng thy ngi xa k li r rng v chng ng m cc vong hn i xung th gii

m ph s phi qua con sng n|o trc, con sng no sau, v con sng no l cui ca

on ng ti tm u {m .

Achron xa kia vn l mt con sng trn trn. Khi cc Titan ni dy chng li

Zeus, Achron cung cp nc cho cc Titan. V ti tip tay cho nhng k phn lon

nn Zeus trng pht Achron |y xung m ph.

Cc vong hn i xung th gii ca thn Hads phi do v thn Herms dn

ng. Khi phi lm cng vic khng vui g thn Herms mang tn l

Psychopompe . Herms Psychopompe dn ng cho cc vong hn n b sng Styx

70

hoc Achron l xong nhim v. Mt lo gi thn hnh tiu ty, u bc, rng long, {o

qun r{ch ri, nhem nhuc, v mt lnh lng u m, lm l tn l| Charon ng ch sn

bn b sng vi con a tip nhng vong hn v|o vng quc ti tm ca thn

Hads. Charon vn l con ca Chn Ti tm Vnh cu-rbe v n thn m ti-Nyx.

C th ni trn i n|y t c con ngi no li khc nghit, cng rn, lnh lng nh lo
gi ch Charon. Mi vong hn qua sng u phi tr tin cho lo. Khng tin th

khng c qua sng, l| lut l bt di bt dch ca lo. Nhng ngi trn th gp

cnh ng khng may khi t gi ci i khng c th}n nh}n l|m y nghi l mai

t{ng, trong c vic phi b vo ming ngi cht mt ng tin, th tht l bt hnh.

Vong hn khng qua c sng Styx hoc Achron, sut i c phi ng bn ny

b sng than khc cho s phn hm hiu, bc bo ca mnh, lang thang khng ni tr

ng ht nm n|y qua nm kh{c, ch i s phn quyt ca c{c quan ta di m ph

v s phn ca mnh. C ngi li k hi kh{c i mt cht, nhng vong hn bt hnh

ch i bn b sng Cocyte ch khng phi sng Achron. i v|o vng quc ca

thn Hads, cc vong hn cn phi n sng Lth ung mt ngm nc ca con

sng n|y cho qun i tt c mi chuyn ca cuc sng dng gian trc kia, mi ni

sng vui v mi nim au kh, mi k nim i vi nhng ngi th}n thch trong i

sng hng ngy ca mnh. Khng kh m ph lnh lo n gh rn. Bng en m m,

o o ca nhng vong hn vt v nh nhng ln khi xm. Ting rn r khc than ca

h v s phn bt hnh ca mnh ct ln u u, r rch, bun b nhng trm trm,

nho nh nghe nh ting l cy xo xc hay ting cc loi cn trng k l r rt trong

m. bc chn xung con ca lo Charon c nghit i sang b bn kia ca

con sng Achron th khng cn cch g tr li c na. Lo gi| l{i tnh kh kht

khe v cht ch, khng cho ai qua nu khng c tin, li cng khng cho ai qua

ri xin tr li. Gc ca m ph c con ch ba u Cerbre v cng d tn. C n c mt

bi rn qun quanh, u rn lc n|o cng ngc ln tua ta. Rng ch Cerbre d|i v|

nhn hot li c nc c nh nc rn. N cho cc vong hn i qua ca vo m cung

mt cch d d|ng nhng nu t m cung m tr ra th ng hng qua khi ba u, su

mt ca n. Nhng ngi trn th, cc v thn, xung }m cung u b Cerbre chn li.

Tt nhin i vi cc v anh hng v| c{c ng thn linh th th no h cng tm c

cch qua ca i Cerbre, hoc l| dng mu, hoc l dng sc. N|ng Psych xinh p

tuyt trn phi cho Cerbre ci bnh, chng Orphe gy |n lia cho ch Cerbre nghe,
ngi anh hng Hracls th dng sc mnh ca i tay tm c Cerbre buc dy li

dt ln trn... Khng r Psych, Orphe lm th n|o cho lo gi Charon cho xung

. Nhng vi Hracls th khi nhn thy nm m ca ch|ng gi ra trc mt l lo

gi mi chng xung ngay, khng h hi han t g n tin c. Do vic s h ny,

mt ngi trn, mt ngi trn cn sng vo tn m ph, tri hn vi lut l ca th

gii a ngc vn ch cho php nhng vong hn c vo, lo gi Charon b trng

pht, b thi h|nh k lut, nh ch cng t{c ch mt nm! Xem th th vng

quc ca thn Hads cng c php tc l lut nghim minh y ch!

Thn Hads tr v th gii }m ty, a ngc, mt vng quc bun thm v

khng h bit n nh sng mt trng, mt tri. Hads ngi trn ngai vng uy nghim

tay cm c}y vng trng, biu trng ca quyn lc tr v th gii ca mnh. Ngi bn

Hads l Persphone, mt n thn c nhan sc t ngi snh kp m| Hads bt t

dng gian v lm v. Hads i trn u chic m t|ng hnh, tng vt ca nhng

ngi khng l Cyclopes xa kia ban cho thn trong cuc giao tranh vi nhng Titan,

Hads tng cho mt vi v anh hng mn chic m qu b{u h lp nn

nhng chin cng lu danh mun thu. Gip vic cai qun th gii vong hn cho

Hads cn c nhiu v thn v hai v quan ta ni ting cng minh, chnh trc, l|

Minos v Rhadamanthe. Cc n thn rinyes tnh tnh khc nghit, tc l nhng m rn

c ngon ngoo, tay cm roi, tay cm uc ch ch lnh ca Hads l vi i tay

nhanh nhn bay ln dng gian truy lng, h|nh h nhng k phm ti bng s giy v,

n nn, bt rt, hi hn ca lng t}m. Nhng k phm ti d c trn i bt c ni }u

cng khng tho{t khi s truy lng v| n trng pht ca nhng n thn rinyes. H

sut ng|y m khng c yn ngh, sut ng|y m lo lng, bn chn, dn vt, khc

khoi. Cn di m ph, cc n thn rinyes trng pht nhng vong hn phm ti

st nhn, bi bc, bt ngha bt nhn bng nhng ngn roi au but, cc n thn

rinyes thc hin cng l ca th gii m ph. Cc n thn tra hi, bt cc vong hn
phi au n, xt xa trc nhng li s nhc, mng nhic ca mnh. Thn Cht-

Thanatos tay cm gm, mc {o kho{c en vi i c{nh en rng v| d|i, thng c

mt ngay sau khi mt ngi trn th n|o va tt th. Thanatos dng gm co tc,

khot u ht linh hn. Cc n thn Kres lun lun c mt bi chin trng ni

c{c anh hng, dng s phi th}y ngn ngang. Cnh tng i vi ngi trn chng

ta tht l khng khip nhng vi cc n thn Kres th l nhng ba i tic. T di

m ph, h vi i c{nh en nng n bay n chin a bm vo nhng vt thng say

sa ung ht cht mu nng cn li trong cc thi hi t s. V| linh hn nhng ngi t

trn cn cht n|o u b cc n thn ko, ht ra khi th xc. Thn Gic ng hoc Gic

m-Hypnos cng phc v di trng Hads. Tuy chng c quyn lc ln lao song

ngay n thn Zeus cng khng th i ch li vi Hypnos. Ch vi mt vi c ng

nh nhng, cm bng hoa anh tc (le pavot: thuc phin) pht kh trn mt ngi no

v|i c{i hoc ly cht thuc bt anh tc t trong mt chic sng ra rc xung, th l

bt k ai t thn th{nh cho n ngi trn u thy nng tru trn mi mt v mi mt t

t khp li. Ngi ta bo thn Hypnos kh}u ni hai mi mt con ngi li. Ngi xa

hnh dung thn Hypnos l mt ch|ng trai xinh p c cnh th{i dng, tay cm mt

chic sng v mt bng hoa anh tc. C khi trn nhng quan ti bng {, ngi ta th

hin thn Hypnos l mt ch|ng trai ang ng, cnh tay t trn mt ngn n b .

Vng quc ca thn Hads ti tm v qu l c nhiu v thn rt {ng s.

Chng ai l| ngi a thch, qu mn ci th gii khng c {nh s{ng v| y ry nhng

v thn, nhng ging vt khng khip nh th c. Nhng c l gh s hn c, khng

khip hn c l n thn Hcate v| l ma qu ty tng ca m. N thn Hcate l con

ca Titan Perss v| Titanide Astria. l| mt n thn c ba u, cai qun cc qui vt,

ma qu, cc gic m gic mng khng khip ca th gii m ph. N thn thng xut

hin trn dng gian v|o nhng m sao lu trng lnh, i lang thang trong c{c bi tha

ma, nhng khu m a hoc ng v vn c{c ng ba, ng t ng. Theo sau m l

nhng bng ma vt v v nhng con ch. Chng thng la h, hoc rt ln nghe rt gh

rn. ng ng ba ng, Hcate thng gieo rc cho khch b hnh s khng khip

bng nhng li tin o{n ma qu{i, nguyn ra. Ngi trn s hi Hcate thng dng

tng v n thn ny ng ba, ng t ng v git ch lm l hin t, cu nguyn.

C ni hnh dung Hcate l| mt n thn tng trng cho ba n thn Persphone,

Sln, Artmis. C ni dng tng Hcate nh mt n thn ba u, su tay, khi cm

uc, cm gm, cm dao gm, cm cha kha, c ch v rn i h tng. Ngi xa coi

Hcate l v n thn thy t ca ngh ph thy, ma thut, ba ngi, ph ch. V sau

dn, Hcate c xem nh l| mt v n thn bo tr cho ti c hoc xi gic con ngi

l|m iu c.

Li c chuyn k Hcate l con ca thn Zeus v n thn Hra hoc n thn

Dmter. C ngi cn ni Hcate l con ca thn Hads. Cc nh nghin cu cho

chng ta bit, nguyn qu{n ch thc ca Hcate l t phng ng sau n|y mi

chuyn i dn v|o gia nh thn thoi Hy Lp. Lc u Hcate l v n thn em li

cho con ngi nhng phc li ca ngh {nh c{, sn bt mung th, chn nui. N|ng

li cn lo toan cho vic sinh n ca cc b m cho cuc sng tng thm ngi, dy d

tr th cho chng tr thnh nhng a b ngoan ngon, khe mnh. Thuyn b qua li

trn sng bin c c an ton, thun li hay khng, trong cc cuc thi u, tranh ua,

kin c{o con ngi c gi|nh c thng li hay khng, c n nhng cuc xung t

trn chin trng, thng bi cng u ty thuc vo quyn lc ca Hcate.

Ngy nay trong ngn ng vn hc, i khi Hcate li mang mt ngha rt p,

tng trng cho {nh trng, mt trng.

Empousa l con gi ca Hcate, c ngi ni l| ty tng. }y l| mt con ma c

b chn bng ng hoc chn la, sng bng mu v tht ngi. N c ti bin ha ra

mi hnh, mi v da nt ph n v tr em, da nt nhng ngi b hnh. Thng

th n hay bt tr em ht m{u v| n tht. C khi n bin thnh mt thiu n nhan sc

quyn r nhng ngi |n ng ri m hm la lc ngi |n ng ng say, Empousa

bp c cht ht mu.

Lamia cng l| mt con qu ci ung m{u, n tht tr con. Ngi ta thng cho

rng Lamia vi Empousa l mt, tuy rng tn th hai. C mt chuyn k rng xa kia

Lamia l mt thiu n v cng xinh p, con ca nh vua Blos. Thn Zeus em lng

yu mn. Cuc tnh duyn ca h thm thit v cng. H sinh ra c kh nhiu con

ci. N thn Hra, v Zeus, khng th chu ng c ci cnh tru ngi y git

ht, git sch mi a con ca h. Lamia v chuyn tr nn in di, bin mnh

thnh con qu ci bt cc tr th, ung m{u, n tht tr th. N thn Hra cm tc

trng pht Lamia bng c{ch tc ot vnh vin gic ng ca Lamia. Thn Zeus, khng

th bnh vc g Lamia c na, |nh phi cho Lamia h|nh ng nh vy. ]u cng

l mt s an i ngi thiu n xinh p phi chu ng qu nhiu au kh!

Th gii m ph cn c kh nhiu ma qu nh con Mormo, con Acco (cn gi l

con Mormolyke hay Alphito) v... m chng ta khng th k ht c. Thn Hads

c ngi xa tc tng l mt ng gi nghim ngh, mt tay cm ci sng ca s

sung tc, mt tay cm nng c. Pluton, mt tn khc ca thn Hads c ngha l|

Ngi phn phi ca ci (Le Dispensateur des richesses), v th nhng ngi lm

ngh nng thng cu khn thn Hads. Trong mt vi tc phm iu khc c i,

Hads c th hin l ng gi oai phong lm lit ngi trn ngai vng, tay cm cy

vng trng, ch ngao Cerbre nm di chn.

Trong thn thoi hc c khi nim thn thoi Chthonien hoc thn thoi

Chthoniennes ch thn thoi thi k th tc mu quyn, nu dch s{t ngha l| thn

thoi t (do ting Hy Lp chthon l| t). Con ngi nguyn thy sng ph thuc rt

nhiu vo t nhin, v|o iu kin v hon cnh bn ngoi, v th, mt trong nhng iu

kin v hon cnh bn ngoi, trc tip nht, gn gi nht, d thy nht l| t. H

thng cho rng tt c u t t m ra, tt c u sinh c lp nghip trn t, t t.

V th khng phi ngu nhin trc khi thn Zeus ra i v| c th cng th n thn

t m-Gaia l| v thn c th cng ph bin trn khp t nc Hy Lp. Cc nh

nghin cu dng khi nim thn thoi Chthonien ch mt trnh pht trin ca

thn thoi cn th thin, s lc, g gh, t tnh ngh thut, du vt ca s khng hiu

bit v s hi ca con ngi trc t nhin cn m nt, khc vi thn thoi anh hng

v thn thoi ca thi k th tc ph quyn tinh t hn, nhiu tnh ngh thut hn, sc

mnh ca con ngi bc l ra r r|ng v| c tnh duy l. Thn thoi Chthonien tri

qua nhiu trnh , t bi vt gio n vt linh gio.

71

Ngi ta cn s dng thut ng Nhng v thn Chthonien (Les dieux chthoniens)

ch nhng v thn c lin quan n t nh: Gaia, Hads, Dmter, Persphone,

Dionysos, rinyes... hoc l nhng v thn thuc th gii m ph, hoc l nhng v thn

gn vi ma mng ph nhiu, cy c. Tuy nhin thng th ngi ta dng thut ng

n|y ch nhng v thn di m ph i lp li vi nhng v thn trn thin

nh (Les dieux clestes).

Gia h Hads
 N THN HRA

N thn Hra v i, v ca v thn ti cao Zeus, l v n thn ca hn nhn v

gia nh. N|ng bo v cho hnh phc ca nhng i la gn b vi nhau bng l kt

hn, trng nom v| sn sc n vic sinh n con ci ca nhng i v chng c th h

sau ni tip th h trc, i i bt dit. Nng li l v thn bo v cho nhng b m

va mi sinh n v nhng tr s sinh mi ct ting khc ch|o i sao cho, ni nh

ngi Vit Nam chng ta, c m trn, con vung. Ngi Hy Lp xa kia thng cu

khn Hra ph h cho gia nh c m m, nhiu con, ng ch{u.

Hra l con ca Titan Cronos v Titanide Rha, l ch rut ca thn Zeus. Sau khi

Zeus cho Cronos ung liu thuc tin Cronos phi nh cc anh, cc ch ca mnh ra

th Hra c m a i n mt ni xa bit tch bit tm, giao cho thn Okanos v n

thn Tthys nui h. Hra sng xa th gii Olympe trong mt thi gian kh di, chng

r l my chc, my trm nm. Thn Zeus n tm n|ng v| hai ngi ci nhau,

thnh v thnh chng t y. T n thn Hra tr thnh v n thn c uy quyn to

ln nh thn Zeus, v n thn cai qun cc v thn, k c nam thn v| lo|i ngi. {m

ci ca h din ra rt trng th trn thin nh bi v }y khng phi l| {m ci ca

mt v thn nh trm ng|n v thn khc m l ca v thn ti cao, cm u cc v thn.

Trong nhng tng phm ca cc v thn cp di anh em, b bn em n mng

hnh phc ca i v chng mi, c tng phm ca n thn t m-Gaia, l qu nht.

l| mt vn c}y th mng trong c nhng cy to c qu vng mi tn min

cc ty ca t. N thn Hra giao cho ba ch em n thn Hesprides trng coi, v th

72
ngi ta thng gi l| vn to Hesprides. Cc n thn Heures v Iris lun lun theo

hu bn Hra. H mc cho nng nhng b {o p nht do bn tay kho lo ca n thn

Athna dt tng v n thn ti cao. Hra p lng ly, uy nghim, c i mt b ci

v cnh tay trng mut, phong th{i ng b, kiu k. Sc p ca n|ng khin cho

tn Gigantos-i khng l tn Porphyrion m cm. Trong cuc giao tranh vi Zeus,

chnh tn n|y h h|o {m l}u la di trng ca hn xp chng nhng qu ni ln

hn leo vo ngn Olympe bt cc Hra. May thay Porphyrion cha kp lm nhc

Hra th Zeus kp thi trng thy. V| nh k, thn Zeus v| ngi anh hng

Hracls kp thi kt liu tn lon tc, cu tho{t Hra. Cha ht, mt v vua ca nhng

ngi Lapithes, tn l| Ixion cng li b dc vng lm cho mt tr, nh ve vn Hra.

Nhng l|m sao mt ngi trn li c th ln trn thin nh gp c Hra, chim

ngng dung nhan ca n thn m| em lng t tng, mu tnh mt v quyn r, {i

}n? Nguyn do l| nh th ny: Ixion l mt con ngi bi bc. Y ci nng Dia, con ca

nh vua Dione lm v. Trc khi ci, y ha vi b v s em {p l bng nhng

tng vt qu gi, hu h. Nhng khi ci c v ri th y v tut. Hn th na, ci tn

bi c ny li git lun c b v v vt xc ng vo mt ci h. Ti c ca y tht ty

tri, va l mt k bi c va l tn st nhn, can ti git ngi kh thn thit i vi

y. Khng mt vin t t no dm lm l cu xin cc v thn tha ti cho y. Ixion ch cn

cch trc tip cu khn thn Zeus. Tuy Zeus ni ting l mt v thn nghim khc song

khng phi tri tim thn ch bit c nhng chuyn trng pht, ging tai ha m khng

h bit xc ng, tha th. Nhng git nc mt hi hn ca Ixion khin thn Zeus

ng mi t tm. V tht l mt chuyn him c, Zeus cho Ixion ln cung in Olympe,

cho y c ung ru th{nh v| n nhng thc n thn y tr thnh bt t. Ng }u

c{i con ngi bi bc ny chng no vn tt y. Ixion thin nh, c gp Hra, tr

chuyn vi Hra v| mu tnh mt chuyn b i. Bit r bn thu ca Ixion, Zeus ly

mt {m m}y to ra mt ngi ph n ging ht v mnh. Tn {m m}y n|y l|

Nphl. Ixion t thng vi {m m}y Nphl m| c tng rng mnh chinh

phc c Hra, v kt qu l| Nphl sinh ra cho ch|ng Ixion nhng a con na

ngi na nga m| ngi xa gi l Centaure. Thn Zeus giao cho Herms trng pht

tn khn nn . Herms buc cng Ixion v|o mt c{i b{nh xe nhng khng phi buc

bng dy m l buc bng nhng con rn, ri tng xung a ngc Tartare. di ,

bnh xe c ln i, ln mi khng khi n|o dng.

Nhng cn Zeus th li khng chung thy vi Hra. Thn l|m cho Hra bit

bao ln in u si mu v nhng cuc tnh duyn ca thn vi nhng thiu n ny,

n thn khc. Cnh gia nh ca v n thn bo v cho hnh phc v s m cng gia

nh li chng ly g lm hnh phc v m cng cho lm. Khng th tr th Zeus c,

Hra ch cn cch trt tt c m{u ghen ca mnh xung nhng a con, kt qu ca

nhng cuc ngoi tnh ca Zeus, hoc vo bn thn tnh nhn ca Zeus nh

Dionysos, Io... c ln v qu bc tc vi Zeus, Hra mu tnh vi Posidon v

Athna bt Zeus xing li cho Zeus khi ln xung trn. Nhng mu ca h b

n thn Thtis bit. bo v cho Zeus, n thn cho gi ngay qu thn Hcatonchires

tn Briare n ngi bn Zeus. Do mu ca Hra khng thc hin c. Tr a

li, Zeus ly mt dy xch vng tri Hra li treo l lng gia tri. Tht l mt cnh

tng man r ht ch ni! Tc Hra b buc vo mt c{i inh mc c}u, inh n|y Zeus

ng v|o {m m}y. Cn i c{nh tay trng mut ca nng b tri cht, hai chn b

xing v|o hai c{i e, tnh cnh rt i thng t}m. C{c v thn trng thy mun n ci

tri cho Hra nhng li rt s thn Zeus, nn rt cuc chng ai dm bn mng n gn

ch Hra b tri v| cng chng ai dm khuyn can thn Zeus ly na li. Ca {ng ti

th Hra cng chng phi l v n thn hin tho g. Tnh nt Hra cng {o d di

nh chng. Nng li hay m nheo, ra ri chng cho nn Zeus i ba ln ut qu, st

tit ln v ci thi lm iu, ay nghin, ch chit ca v m... cho nng my ci bt tai!

Sau ny mi khi Hra ni chng l Zeus li nhc li ci v nng b tri, hoc Hphastos
nhc li cho m bit ci ln b b gin vung tay ln. Nh Hra mi du ging m lm

lnh vi Zeus.

Hra sinh vi Zeus c bn mt con: hai trai, hai gi. Trai l cc thn Ars v

Hphastos, gi l cc n thn Hb v| Ilithyie. Hb, nh trn k, cung in

Olympe lo vic d}ng ru thnh v cc thc n thn trong nhng ba tic. Ilithyie l

n thn ca s sinh n, theo cch ni ca chng ta ngy nay l n thn H sinh. Nng

thng c theo m xung trn gip cc b m vt cn cho c d d|ng. Ngi

xa hnh dung n thn Ilithyie l mt thiu n mc mt tm {o cho|ng trm kn u,

nhng hai c{nh tay trn, mt tay cm mt b uc gi cao tng trng cho mt cuc

sng va mi ra i di nh sng, hoc ngn uc ang ch{y tng trng cho s bt

u ca mt cuc sng mi.

Cng nh chng, Hra c th dn my m, ni ging t, sm st. Nng ngi trn

ngai vng cnh thn Zeus, tay cm cy vng trng, u i vng min, tm khn

la mng trm che ln mt tng trng cho l kt hn. i khi Hra cm trong tay mt

qu lu, vt tng trng cho s mn , ng con. Mt con cng xe ui ma di

chn nng. C hn mt c xe do hai con thn m ko, lm ton bng ng rc v

v|ng ng {nh d|nh ring cho n|ng n|ng i du ngon }y v| thng l| a n|ng

xung trn can thip vo nhng cng vic ca ngi trn th v theo di hnh tung ca

Zeus.
 Hra v Io

Nh ta bit, Hra thng phi chu nhiu au kh, tc gin n ph{t in ln

v c{i tnh bm ong ca Zeus, ni thng ra l| c{i thi a tnh hiu sc hay lng

nhng, chng ng vi t c{ch ca mt v thn ti cao cai qun th gii thn linh v loi

ngi. Cn Hra v l mt v n thn bo v cho hn nhn v hnh phc gia nh, cho

nn nng khng th no chp nhn c nhng cuc tnh duyn ca Zeus, nhng cuc

tnh duyn ngoi hn nhn v lm tn thng n hnh phc gia nh. Hra tng

trng pht nhng ngi yu ca Zeus, tng {nh ghen nhiu v m ting n

i sau. Trong nhng v {nh ghen phi k n v {nh ghen vi nng Io.

Io l con gi ca thn Sng Inachos, vua ca t Argos. Nng c mt sc p m

nhng ngi thiu n cng tui vi n|ng t ngi c c. Ting l|nh n xa, ting

d n xa, ting t Argos c ngi con g{i p bay n tai thn Zeus. V th l t

tr i, m m nhng gic ng ca Io b xo trn bi nhng cn mng, khng phi

nhng cn {c mng m l nhng cn tnh {i mng. Io thng nm mng thy mt

ch|ng trai n ni vi nng nhng li i n tnh t. Ch|ng trai tr{ch yu n|ng

giam hm tui xu}n trong khu phng bng bt m| nh ra, vi sc p ca nng, nng

c th v phi tm c mt ngi chng xng {ng. K qu{i hn na l chng trai

li ni chnh thn Zeus xc ng n m mn tm thn v sc p ca nng v mun

c gp n|ng by t nhng tnh cm ngng m v| sng {i, v|... xin n|ng hy i

v c{nh ng c bn b h Lerne thn Zeus c chim ngng dung nhan ca

nng cho tha lng by lu khao kht. Nhng cn mng nh th m n|o cng n,

lp i, lp li, trong gic ng ca ngi thiu n Io. Io thy phi k ht cho vua cha
nghe tnh b nh liu, nu khng th nhng cn mng y c m nh mi sut m

n|y qua m kh{c. V| nh vy, chng phi l mt nim vui sng g cho cam, ngc

li l mt tai ha khng khip. Nh| vua Inachos bn cho ngi n c{c n th Delphes

v| Dodone cu xin mt li ch dn. Li ch dn tht c nghit: nu Io khng thc hin

ng nh li h hn trong mng th thn Zeus s ging st tiu dit sch ging ni Inachos. C

ai ng sinh con g{i p li l mt tai ha. Inachos ch cn c{ch ui Io i, cn Io, cu

ging ni khi tai ha, tt phi chp nhn li h hn ca thn Zeus.

V pha thn Zeus nh vy l| c sao c vy. Ch cn vic l|m sao i tho{t

khi con mt tinh qui ca Hra l trn vn. Zeus ngh ra mt c{ch che giu cuc

tnh duyn vng trm ny. Thn cho mt {m m}y cc k d|y c, cc k ti en bao

ph ly mt t khin cho bu tri u m, ti mt nh m. trn thin nh, Hra du

c tinh tng n my cng khng th nhn xuyn thu qua nhng {m m}y en d|y

c. Zeus c th ho|n to|n yn t}m dc bu tm s vi Io. Nhng Hra chng phi

ngi thng. Nng thy tri t ti sm, m}y en d|y c ko n nhanh chng khc

thng l| sinh nghi ngay. N|ng bn i tm Zeus. Tm khp cung in Olympe cng

nh mi ni, mi chn bu tri khng }u thy Zeus, Hra hiu ra ngay s tht.

Nng vi v xung trn v khng qun ra lnh cho nhng {m m}y en d|y c phi

tan bin i ngay tc khc. Nhng Zeus, mc d say m trong cuc tnh i, vn khng

qun n ngoi cnh. V khi Hra xung gp Zeus, th thy Zeus ang ng bn

mt con b ci trng mut, p v ngn. chnh l| Io m| Zeus kp thi bin

hnh n|ng phi tang, chi bin vi Hra. Lm b t nhin, Zeus ni vi Hra l| cha

tng bao gi trng thy mt con b c{i p n nh th, dng nh con b n|y mi

t di t hin ln. Hra ti tnh, t{n thng li khen ca Zeus v nng cng t ra

c bit thch th trc mt con b c{i xinh p, k diu nh th. Nng vut ve, u

ym con b. Nng ng mun xin Zeus con b. Tht kh x cho Zeus. T chi ? Th
th chng khc g th nhn ti li. Mt tng vt tm thng nh th m khng dm ban

cho v th... Zeus |nh phi chiu v, cho v con b ci trng.

Hra buc Zeus phi cho nng con b ci trng. Cu chuyn tng n l|

xong, nhng cha xong. ngn cn khng cho Zeus tm gp li con b xinh p m

Hra bit th n|o Zeus cng tm mi c{ch gp li, nng giao cho mt gia nhn

tm phc, tin cn canh gi. C th ni trn i n|y kh m| tm c mt ngi no

canh gi cn thn chc chn hn. }y khng phi l mt ngi thng m l mt

ngi khng l c mt trm mt, tn hn l Argus . V c mt trm mt trn khp

73

ngi nn khi Argus ng th khng bao gi ng ht, ch cn ng c nm mi mt thi

l| . Cn nm mi mt kia thc canh gi. Kh ai bn mng c n gn ch

Argus. Chnh nh s tnh t{o thng xuyn nh th nn Argus tng lp c mt

chin cng lng ly. Do y khng r Argus c cc v thn giao cho nhim v canh

gi bu vt g hay c l sau chin cng git cht con b tt, b rng hung d thng

hay v tn ph hoa mu vng ng bng Argolide m qui vt chidna na |n b|,

na rn mun th sc vi Argus. chidna li dng lc Argus ng, m n gn nh

ging cho mt n ph u, nu khng kt liu cuc i g khng l th cng cho hn

khng gng c m| {nh tr. V| n th hai l xong, cng lm ch n n th ba.

Nhng chidna c bit }u Argus ch ng c mt na s mt. Va mon men n gn

Argus, chidna cha kp h|nh ng th b Argus cho mt nht kim t i ngi.

Giao cho Argus canh gi con b ci trng mut Io, n thn Hra tin chc rng

Zeus khng c c{ch g m| n gn Io c, Zeus li cng khng th dng bt c mt v

thn n|o {nh th{o cho Io. Bi v h c mt du hiu g kh nghi l Argus c th bo

ngay cho Hra bit.

Zeus giao cho thn Herms nhim v gii thot con b ci trng xinh p. Vi

i dp thn c cnh Herms nhanh chng bay xung ngn ni m| Argus ang canh

gi con b. Thn ci trang thnh mt chng trai nng dn va i va thi so, nhng
ting s{o du dng, vo von, ro rt bay n nh rt v|o tai g khng l. Thy Argus

c v say m, lng nghe ting so, Herms mi tin li gn. Mt anh chng thi so,

tht chng c g {ng ngi..., Argus ngh th v ct ting gi:

- Ny anh bn! Lm sao m anh li c phi va i va thi th kia? Li }y, ngi

xung tng { n|y di bng rm m thi li khng hn |?

Herms n ngi bn Argus. Ch|ng nghing u say sa thi vo ng so

nhng m thanh trm bng man m{c lng ngi. Nhng ngn tay ca chng nhy ma

trn chic ng s{o nh nhng ngi trn th say sa nhy ma trong nhng ngy hi

t l thn linh. G khng l Argus nghe nh ung ly tng m thanh, mt lim dim th

hn phiu diu theo ting s{o bay i trong gi rng hiu hiu, xo xc. V ri Argus ng

lc no khng bit, ng c mt trm con mt. Herms kt liu cuc i g khng l mt

cch d dng v gii thot cho Io, con b ci trng xinh p, ngi bn tnh ca Zeus.

C chuyn li k Herms c chic a thn, nh n khi ngi bn Argus thi so, chng

l|m cho Argus ng say nh cht ch bng mt ng t{c lt nh a trn ngi.

Cm thng ngi y t trung thnh tm phc, n thn Hra ly nhng con

mt ca Argus nh v|o ui con cng v| cho con vt ny theo hu bn n|ng lu gi

li k nim v mt ngi y t him c trn th gian ny.

Ng|y nay trong vn hc th gii, Argus tr thnh mt danh t chung ch ngi

sng sut, nhn xa trng rng, c tinh thn cnh gic cao hoc mt ngi bo v, canh

gc rt nghim ngt, cht ch. M rng ngha Argus cn ch ngi soi mi, k lm ngh

ch im, gi{n ip hoc mt ngi qu{ cn thn, qu cnh gic nghim ngt. Mt

Argus/Argos l mt thnh ng trong vn hc Php ch mt cch nhn thu {o bao qu{t

c ton b s kin.

Mt chuyn khc k, tht ra th thn Zeus khng bit n Io. Nh c nng Jynx,

con ca thn Pan v n thn cho, mi gii nn mi sinh chuyn. Nng Jynx mch cho
Zeus bit t Argos c ngi thiu n xinh p kh{c thng. Jynx mch cho thn

Zeus ung mt th nc ba m khin sau khi ung xong Zeus thng nh Io n bn

chn, khc khoi. Sau ny Hra bit chuyn, trng pht Jynx bin nng thnh mt con

chim, c ngi ni bin nng thnh mt bc tng {.

Io c gii thot khi s canh gi ca Argus. Nhng s phn n|ng cha ht

gian trun. N thn Hra sai mt con rui tru bm rit trn thn th nng lun lun

dng vi sc nhn ch}m t khin cho Io au n khn xit, lng ln in cung chy

ht ni n|y n ni kh{c. N|ng t t Argos i ngc ln pha Bc ti cao nguyn

Dodone, ri li chy theo ven bin pha ty Hy Lp thuc vng bin Rha i ngc mi

ln ti vng hoang di thuc x Scythe v gp Promthe trong cnh b xing xch, b

ng anh v|o ni { rt i thng t}m. Promthe tin o{n cho s phn tng

lai ca Io, ch ng cho n|ng i v t Ai Cp, ni n|ng s gp li thn Zeus v thot

khi li sng ca kip b. Cuc tnh duyn ca nng vi Zeus s sinh ra ngi anh

hng paphos, v vua u tin ca x Ai Cp. Con dng chu ging ca ngi anh

hng ny thay nhau tr v trn mnh t ca thn sng Nile v i, lp nn bit bao

chin cng. Trong s nhng ngi anh hng , ngi anh hng v i nht lp nn

nhng chin cng chi li, rc r nht l| dng s Hracls, ngi s lnh s mng gii

phng cho Promthe.

Hnh trnh gian trun ca Io t chu u sang chu ri xung Ai Cp c

ngi xa ghi du li bng nhng a danh: vng bin pha T}y b{n o Hy Lp,

di pha Nam, bin Adriatique mang tn l bin Ionie, ghi li ni Io lu lc ti. Tuy

nhin cng c nhng nh nghin cu cho rng c{i tn Bin Ionie khng phi ghi li

qung bin m| Io i qua m| ghi li vng bin nhng b lc ngi Ionieens chinh

phc. Nhng b lc n|y c tr vng bin ny t sm. Eo bin Bosphore (Bin 74

Adriatique ngy nay), ca ng ca Bin en, l| ni Io bi qua t chu sang chu

u. Ting Hy Lp Bosphore c ngha l| Ch b i qua mt a danh gn lin vi

cuc hnh trnh ba chm by ni ca ngi thiu n nhan sc Io.

 THN APOLLON

Trong s nhng ngi con ca thn Zeus c vinh d ng v|o h|ng ng

mi hai v thn ti cao, ta phi k trc ht: Apollon. Apollon l con ca thn Zeus v

n thn Lto (thn thoi La M: Latone). Cuc i ca v thn n|y c bao ph bng

nhng chin cng chi li m chng ta khng sao k xit c. Hu nh khp ni th

gii Hy Lp ch n|o cng c n th thn Apollon. Th nhng v thn danh ting y li

ct ting khc ch|o i trong mt tnh cnh m k li khng ai l| ngi khng xt xa,

thng cm. Lto l con gi ca Titan Koios v Titanide Phob. Thn Zeus chng r

gp Lto t bao gi nhng em lng thm yu, trm nh. V vi Zeus th, nh mi

ngi bit, thn chng chu ko di ci cnh thm nh, trm yu. Thn tm n

vi Lto. Cuc tnh duyn ca h kh thm thit, thm thit cho n ngy Lto c mang

th Zeus, v s Hra, nn |nh phi cao chy xa bay.

Zeus thi nhng Hra khng thi. Bit chuyn, Hra v cng tc gin v nng

nh s thng tnh nhi n v| nh nhng ln trc, li trt tt c s cm ut ca

mnh v|o ngi thiu n b Zeus, sau khi tha mn dc vng, b ri. Hra, v n thn

bo h cho s sinh n, bo h cho cc b m v tr s sinh c vung trn, ln ny tr

th Lto bng mt h|nh ng v cng bt nh}n, c c. Nng ra lnh cho khp ni trn

mt t t o hoang cho n rng gi, t l|ng qu cho n xm ch... khng }u c

cha chp Lto, khng }u c gip Lto. Nng Lto bt hnh i lang thang ht

ni n|y n ni kh{c cu xin mt ni tr ng nhng {p li ch l mt nh mt i ngi

hoc thng cm ch khng phi l| h|nh ng sn sc ch}n tnh i vi mt b m sp

n ngy sinh n. Lto i ht ngy ny qua ngy khc, thng ny qua thng khc m

vn khng sao cu xin c mt tm lng hiu khch vn l truyn thng thing ling

ca t nc Hy Lp. Cui cng c mt hn o nh, ng hn l| mt mu t, s

phn cng lang thang bt hnh nh Lto, n tip Lto vi nhng tnh cm chn thnh

nhn hu. l| hn o Ortygie t ai cn ci chng sinh si c hoa thm qu

75

ngt do cng chng c mt bng ngi. Ortygie xa kia vn l tin n Astria, con

ca Titan Koios v| Titanide Phob, ngha l| em rut ca n|ng Lto ang i tm ni

nng ta. Chng Astria l Perss v con gi nng l Hcate, mt v n thn rt khng

khip m| chng ta nghe k trong on ni v vng quc ca thn Hads. Sc p

ca Astria khng tho{t khi con mt hiu sc a tnh ca Zeus. trn trnh thn

Zeus, Astria phi bin mnh th|nh con chim cun ct. Nhng xem ra nh th cng cha

yn. Astria li phi lao mnh xung bin bin thnh mt hn o, mt mnh t be b,

xinh xinh th mi tht hon ton tai qua nn khi. V l hn o Ortygie c s phn

tht l hm hiu. Trong khi c{c hn o kh{c u c ni c tr n nh, an c lc nghip

th Ortygie vn c tri ni nay }y mai trn mt bin bao la. Ortygie n tip

Lto bt chp lnh ngn cm ca Hra. V| may thay, ngay sau th Lto chuyn d,

au n, Lto chuyn d m khng mt v n thn n|o n vi nng c. Hra khng

n. C n Ilithyie, v n thn H sinh cng khng n. Lto au ht cn n|y n cn

khc m khng mt li thm hi, mt b|n tay gip . N|ng au n qun qui, vt

v, go tht, rn la sut chn ng|y m. n ngy th mi, n thn Ilithyie khng th

cm lng c |nh chu ti vi Hra, bay xung trn cho Lto, Lto sinh i, mt

trai mt gi. Trai l Apollon, gi l Artmis. Thn Zeus ht sc cm kch trc ngha c

ca hn o Ortygie. n {p li tm lng nhn hu ca hn o ngho nn, ngay

t lc Lto t chn xung o, thn Zeus cho bn cy cc khng l t di {y

bin di nc ln ng gi cht hn o Ortygie li, chm dt cuc i ba chm by ni

ca n. Zeus cn l|m cho t ai trn o tr th|nh ph nhiu cho quanh nm bn

ma u c hoa thm qu ngt, cy ci xanh ti. T tr i mt cuc i mi n

vi Ortygie. Thn Zeus t cho n mt ci tn mi: Dlos, ting Hy Lp c ngha l|

Ngi s{ng hoc Rc r hoc Huy ho|ng. Qu vy, trong nhng th k sau ny

tuy l mt hn o nh b trn bin ge nhng Dlos gi mt v tr tht rc r, tht

huy hong trong qun o Cyclade pha Nam vng bin n|y. Ngi xa k li, khi

Apollon ra i, trn hn o cn ci, tr tri vn ch l| ni nng th}n cho loi hi u

cnh di vi nhng ting ku cht cht bun b, bng nhin tri sng bng hn ln.

Nhng lung nh sng chi li, rc r t bu tri cao xa tt tp xuyn qua nhng {m

my chiu ri xung hn o, lm cho cnh vt nh i sc, thay da. V l nn

Apollon l v thn nh sng v c tn gi l Phbus . nh sng ca Apollon chiu ri

76

khp th gian. N khng h ln trnh hoc khip s trc bng ti, v th Apollon tr

thnh v thn Ch}n l. V| l| ch}n l th phi trung thc, khng dung th mt s di

tr{ n|o. C{c nh| th xa kia ca ngi thn Phbus bng nhng vn th ht sc thnh

knh:

Hi thn Phbus t ngai vng Chn l,

T cung in ca ngi tri tim dng th,

Ngi ni vi mun dn

Nh thn Zeus tng truyn lnh.

Li Ngi ni chng h n sai thin lch,

Chng h mt bng ti no che ph c ci Chn l ca Ngi.

Thn Zeus v danh ting cao c ca Ngi,

ban cho Ngi mt danh hiu vnh hng: Phbus.

mun dn vi mt nim tin vng chc,

Tin tng vo li ni ca Ngi.

Apollon ra i. Thn Zeus sai cc thn em xung cho a con trai ca mnh

mt chic m v|ng, mt c}y |n lia (lyre) v| mt c xe do nhng con thin nga ko. N

thn Thmis em nhng ru thnh v thc n xung nui ch b. V ch my ngy

sau ch b vt ln ln thnh mt ch|ng trai cng tr{ng p . Ch|ng trai ly ngay

ng tn eo v|o ngi, ng tn v cy cung do thn Zeus gi xung trong c xe thin

nga, ri mt tay cm cung mt tay cm cng, ch|ng {nh xe bay ti x s dim phc

ca nhng ngi Hyperborens , mt x s tn bn kia nhng x s ca gi Bore l

77

nhng cn gi bc a ma tuyt v| bng gi{ ti. V vo mt ni xa tt tp m khi

nh th nn nhng ngi Hyperborens chng h bit n m ti l g. Ngy ca h

d|i vnh vin, h sng chng h bit n bnh tt v tui gi, chng h bit n tng

thiu, i kh v| cp ot, la o. Quanh nm bn ma kh tri m p. Nhng

ngi Hyperborens li qu ngi trng khch, yu chung |n ca, cho nn khi

Apollon ti l h mi ngay vo d tic v| v hi. Apollon sng vi nhng ngi

Hyperborens mt nm rng. Sau ch|ng tr v qu hng Hy Lp bt u s

nghip ca mnh: s nghip bo v Chn l, truyn b m nhc, Th ca.

 Apollon dit tr con mng x Python v

lp n th Delphes

Sau mt nm tri thm x s ca nhng ngi Hyperborens, thn Apollon

tr v Hy Lp bt u s nghip vinh quang ca mnh. Chin cng u tin ca

chng l dit tr con mng x Python tr th cho ngi m knh yu ca mnh.

Xa kia, khi n thn Hra bit chuyn tnh duyn ca Zeus vi Lto th mt mt

nng ra lnh cho khp ni trn mt t khng c tip i, cha chp Lto, mt mt

nng xin vi n thn t m-Gaia sinh ra mt con qui vt tht khng khip n truy

ui Lto. Gaia sinh ra con mng x| Python, mt con trn cc k to ln, ng hn

phi ni l| mt con na rn, na rng, cc k hung d. Python ui bm theo

du chn Lto khin cho Lto lc n|o cng nm np lo }u. Nhng ri nh thn

Posidon gip , Lto mi t ch}n ln c hn o Ortygie. Ngi xa k li, chnh

nh thn Posidon nn mi ra i hn o Ortygie. Cm thng s phn bc bo ca

nng Lto, thn gi{ng c}y inh ba xung bin. V th l t {y bin ni dnh ln

mt hn o nh lnh nh, tri ni.

Apollon ci trn c xe do |n thin nga trng mut ko, bay t x s ca

nhng ngi Hyperborens v Delphes . Ni }y di chn ni Parnasse, trong mt

78

chic hang su ti en khng mt tia nng no lt ti, m t, nhp nhp, con mng x

Python sng v ngy ngy ra ph hoi hoa m|u, sn bt sc vt ca nhng ngi dn

l|nh. C ngi ni, n c n thn Thmis giao cho canh gi mt li sm ngn thing

ling hoc l mt mnh t thing ling trn c ngi n th n thn t m-Gaia v

i. T ngi n ny n thn Gaia truyn phn nhng li sm ngn cho nhng ngi

trn on mnh h c th o{n nh c tng lai, bit c{ch h|nh ng v| c x

cho ng vi mun ca cc v thn.

Apollon bay ti Delphes. T trn c xe ch|ng ng, nh sng ta ra ngi ngi,

nh sng t chic m v|ng ca chng, nh sng t cy cung bc v nhng mi tn

vng. C xe ca ch|ng ln mt vng trn bu tri ri h cnh xung mt ngn ni,

trc hang ca Python. Va bc ti ca hang Apollon cm thy kh chu v kh

lnh t lng hang bc ra. Chng ln bc i v|o lng hang s}u hun ht, ti en mt

mng. i cha c bao xa, chng bng nghe thy ting chuyn ng m m v t {y

hang su thm bc ln mt mi tanh kinh tm ht ch ni, tng c th l|m o ln c

rut gan. Apollon bit ngay l| Python ang b ra khi hang tm kim thc n. Ch|ng

lp tc thot ra khi hang, tm mt ch thun li np mnh, n qu{i vt i ti.

Python ra khi hang v| trn ti thung lng pha trc. Thn hnh khng l ca n vi

nhng vy cng, bng qua nhng tng { lm chm l|m { v ra hoc b x y ln i

m m. Mt ln gi cun theo ct bi m mt, thi o t vo cy ci nh tri ang ni

cn ging. Python qung mnh v|o ch no l ch c}y ci gy rng rc, nh ca ,

t bng ln xung thnh h ao. Chim chc, th vt s hi nho nhc gi nhau chy

trn. Ngay n cc tin n Nymphe, nhng tin n ca rng xanh, ng ni, ni non

sng sui, con ca thn Zeus, cng phi b chy.

Nhng c mt ngi con ca Zeus khng b chy m li tin n ng u vi

Python. l| v thn Apollon v i, uy nghim. Nhn thy Apollon, Python vn

chic c di ngong ra, mt quc ln xanh l, mm h hc vi nhng h|m rng sc nhn

phng ra chic li d|i nh la, hng v lim ngay c i th vo trong mm.

Nhng khng may cho con mng x| kinh tm n|y, Apollon ng ngoi tm phng ca

chic li la ca n. V khi n va thu li v cha kp ly phng tip mt n

na th dy cung bc bt ln mt ting kh gn, mt mi tn v|ng rt ln trong gi

cm php v|o u Python. Ri tip nhng mi tn th hai, th ba... lin tip cm vo

th}n hnh y vy cng ca con qui vt. Python au n trn mnh, quay u b

chy. Apollon ui theo cho n tn ngi n th n thn t m-Gaia kt liu c

con qui vt, tr kh c mt tai ha cho dn lnh, tr th cho ngi m knh yu l

n thn Lto.

Sau khi git c Python , Apollon chn xc qui vt xung t en s}u thm v
79

cho dng ln mt ngi n th ly tn l| n th Delphes. Ni }y, nhng nng trinh

n p nht c tuyn chn l| c ng Pythie lnh s mng giao tip vi thn

Apollon, phn truyn nhng li sm ngn thn thnh. Cn thn nh sng Apollon v

chin cng c mang danh hiu Apollon Pythien. Apollon cn t l c bn nm

mt ln t chc Hi Pithiques k nim chin cng dit tr con mng x Python. V

thn Apollon l| ngi bo tr cho ngh thut v m nhc cho nn trong nhng ngy

m hi ch c nhng ca s, nh| th, nhc s ua t|i. T nm 586 TCN c{c mn th dc

th thao c a v|o thi u. Khong nm 390 ho|ng La M Thodose I ra lnh

ng ca n th Delphes. Hi Pithiques m ln cui cng v|o nm 391. Cng nm

ny v ho|ng ni trn ra lnh bi b Hi Olympiques.

Delphes l mt trung tm tn gio ca th gii Hy Lp. Delphes vng Phocide

thuc min trung Hy Lp, pha Nam l vnh Corinthe. n th chn ni Parnasse,

ngy nay gi l ni Liakoura. Trong thi c i, Delphes tng l mt trung tm kinh

t, vn ha, tn gi{o kh{ ln. n Delphes c xy dng vo th k IX TCN. Tc

truyn rng thn Apollon sau khi git cht c con mng x| Python chn Delphes

l|m ni x}y n. Thn giao cho Trophonius v Agamde, hai nh kin trc i ti, xy

dng ni thing ling n|y. nh hng ca trung tm tn gio Delphes ta rng khp

th gii Hy Lp. Ngi ta thng ko v }y cu xin nhng li sm ngn ca thn

th{nh tin b{o cho tng lai hoc ch dn cho h|nh ng, s nghip. Vo th k VI

TCN, n Delphes b ch{y, sau c xy dng li rt nguy nga, trng l. Cui th k

XIX u th k XX, kho c hc tm c trn a im ny nhiu di tch qu bu, cho

php dng li c gn nh ton cnh khu vc. Ngoi nhng n, in, tng, nhng

bc ph iu ln, kho t|ng, ngi ta cn tm thy mt s}n ua nga, mt nh ht v

mt phng hp ln.

Di ch}n v{ch ni { lm chm pha ng v| con sui thing ling Castalie

m| ngi xa tin rng nc sui ny c th ra sch mi ti li, ty tr c nhng vt

nh trong h|nh vi, t c{ch ca con ngi. Truyn thuyt xa k li, Apollon ba kia

theo ui mt ngi thiu n v cng xinh p m thn em lng yu mn t lu,

theo ui ti ni }y, gn ngay khu th{nh ng ny. B ui cng ng, ngi thiu

n nhy ngay xung con sui chn ni Parnasse. T con sui mang tn ca ngi

thiu n: Castalie.

Gia khu th{nh ng c t mt hn { hnh b{n nguyt (thng l mt thin

thch) tn gi l Omphalos, ting Hy Lp ngha l| c{i rn. Chuyn xa k rng, mt

hm thn Zeus mun x{c nh ni }u l| trung t}m ca t bn ph{i hai con i bng,

mt con bay v phng ng, mt con bay v phng T}y, xem chng gp nhau

}u. Hai con chim thn gp nhau ti Delphes, ni t hn { Omphalos. Sau n|y

ngi ta dng tng hai con i bng bng v|ng t chu v|o hn {. Theo Hsiode

(Thn h) th hn { Omphalos l| hn { m| xa kia n thn Rha {nh tr{o, thay

cho a con mi sinh l thn Zeus, em d}ng cho thn Cronos. Cronos nut a con

trnh hu ha b lt . Sau ny Zeus cho Cronos ung mt th l cy thn diu,

Cronos phi nn, nh ht tt c cc anh ch em ca Zeus ra, v nh c hn { ra. Hn {

tr thnh mt vt ht sc thing ling, c th cng vi nhng nghi l ht sc trng

th.

Huyn thoi ny v tp tc th cng ca n cho ta mt bng chng v mt kiu

huyn thoi phc hp. Nu xt v tp tc th cng hn { th chng ta thy hin nhin

}y l| mt hin tng bi vt gio kh th thin. Nhng hn { li l Zeus hoc

tng thn Zeus (mt c{ch tng trng) th n li l mt hin tng vt linh gi{o, ng

thi phn nh cuc u tranh gia th h vi cc v thn tr do Zeus cm u vi th h

cc v thn gi Titan do Cronos cm u. V cuc u tranh n|y kt thc bng thng

li ca cc v thn tr, cc v thn Olympe, phn nh s chuyn bin t thn thoi

Chthonien (hoc Chthoniennes) sang thn thoi ca ch ngha anh hng, s chuyn

bin t ch mu quyn sang ch ph quyn. Li na, hn { Omphalos c t

vo khu vc th{nh ng Delphes, ni th cng v thn Apollon, nh vy c ngha l|

n thu ht v|o quanh n nhng biu tng tn gio-thn thoi Apollon ca thi k

c in cc thnh ca ch chim hu n l. R rng ch trong mt biu tng ca

mt huyn thoi c nhiu lp ca nhiu thi i phc hp li vi nhau. V th vn

nghin cu thn thoi tm ra ngha x hi-lch s ca n qu khng phi l mt

cng vic d dng. 80

Trong khu vc n th Apollon c mt ni ht sc thm nghim, cm ngt

khng cho ai lai vng ti ngo|i c{c c ng Pythie. }y l| ni truyn phn nhng li

sm ngn. C ng Pythie thng tm sui Castalie thu nhn nhng phm cht

thn thnh, nhng phm cht ny bi dng cho nng lc tin o{n, truyn phn ca

c, lm cho s tip xc ca c vi thn Apollon c giao ha, thng cm v lm cho

nhng li truyn phn ca c ngy cng thing, cng ng nghim. Trc th k VI

TCN, Delphes ch c mt c ng Pythie, t th k VI tr i tng ln ba c. siu

thot khi hnh hi trn tc, giao tip c vi thn Apollon, c ng Pythie phi ung

mt ngm nc sui Castalie, hi mt chic l nguyt qu thing ling ri ngi ln mt

chic gh ba chn bng vng. Gh n|y t trn mt khe nt trn mt t m t di

hi kh bc ln m m. Ngi xa cho rng ch khi c ng ngi vo chic gh , ht

th v|o trong ngi hi kh c th c ng mi nhp ng, c ngha l| nhng li

truyn phn ca c mi ch thc th hin ch ca thn th{nh. Thng th nhng li

truyn phn ca thn thnh khng r rng, c th, thng m h cha ng hai, ba

ngha, mun hiu th n|o cng c hoc rt kh hiu.

Chuyn xa k li, c mt ln v|o nm 546 TCN, v vua x Lydie tn l Crsus 81

ti Delphes xin thn ban cho mt li ch dn: C nn {nh Perse hay khng? Thn

gii {p: Hi Crsus! Dng sng Halys vn tri, mt vng triu v i s sp !

82

Crsus em qu}n {nh, Perse b i bi, nh vua b bt sng, lc c ng Pythie v

nhng vin t t li gii thch: Tht ng nh li thn truyn ph{n!

Trong thi k nhng thnh bang Hy Lp pht trin, trung tm Delphes chu nh

hng v s chi phi ca gii qu tc Sparte. Hi Pithiques vn m bn nm mt ln

Delphes thu ht ng o khch thp phng ti d.

Ngi ta thng tin rng x{c con mng x| Python chn di hn { Omphalos

vn cn bc kh c ln qua k nt ca phin { m| trn t chic gh ba chn bng

v|ng cho c ng Pythie ngi.

Con sui Castalie v cnh p quanh dng sui xa kia khng ch l| ni cho

kh{ch h|nh hng n tm hay ung nc sui gii oan, ra ti, cu phc m cn l

ni du ngon ca c{c vn nh}n, thi s. C{c bc tr thc n|y cng tm nc sui, ung

nc sui nhng khng phi gii oan, ra ti, cu phc m| l| ly ngun cm

hng ngh thut thing ling. Bi v thn Apollon, v thn bo tr cho ngh thut v m

nhc, thng cng cc nng Muses ti du ngon v ca ht bn dng sui Castalie, do

cc nng Muses cn c tn gi l Castalides v con sui Castalie li mang thm mt

ngha: ngn ngun ca cm hng ngh thut (Source castalienne).

 Mi tnh ca Apollon vi tin n Daphn

Thn Apollon sau khi dng nhng mi tn v|ng git cht con mng x Python,

gp phi mt chuyn bt hnh, tuy l mt chuyn nh song cng em li cho thn

nhiu pht gi}y au kh, luyn tic, nh nhung. Chuyn xy ra bt u t lc Apollon

bn mi tn cui cng, kt liu i con qui vt. Khi vi nim kiu hnh trn ngp

ca ngi chin thng, Apollon chy bng ti tro ln lng Python, ng hin ngang

trn th}n hnh y vy cng ca n, gi cao c}y cung bc, ht ln nhng ting sung

sng: Chin thng ri! Python cht ri! Chin thng ri! Python cht ri!

Bng Apollon nhn thy mt ch b, mt chng thiu nin lng eo mt ng tn

vng, tay cm cung, ang t pha trc i ti. Ch b, thn hnh thon th, p , li c

i c{nh v|ng sau lng, ngc nhn Apollon vi v mt im tnh dng nh khng

thn phc khin cho Apollon cm thy b xc phm. Apollon mm ci, hi ch b vi

mt ging coi thng:

- Ny ch b kia! Mi m bit bn cung c |? Th m phi i n ngy hm nay

con mng x Python mi cht th ta chng hiu mi cm cung v| eo ng tn lm g?

Thi tt hn ht l| a cho ta ng tn vng y ta lp nhng chin cng vinh quang

hn na. ng tn trong tay mi tht v dng.

Ch b v cng tc gin, {p li li Apollon:

- Hi thn Apollon v i! Xin ch coi thng nhng mi tn ca ta. Ta s bn

trng nh| ngi cho m| xem! D nh| ngi c t|i gii n }u chng na cng khng

sao trnh khi mi tn v|ng ca ta.

 Ni xong, ch b v cnh bay vt i mc Apollon ng li vi nim kiu

hnh ca k chin thng. Ch b l| ai m| li coi thng Apollon nh th? l| thn

Tnh yu-ros m Apollon khng bit. ros bay ln nh ni Parnasse cao, chn mt ni

ng c th bao qu{t c bn phng. Ch|ng ly t sau lng ra mt mi tn mi

tn khi dy tnh yu lp vo cy cung v bn i. Ch|ng truyn cho mi tn ca mnh,

mi tn v hnh i vi nhng ngi b bn, bay n xuyn thu vo tri tim Apollon.

V| Apollon b trng tn m vn khng hay, khng bit. Cha ht, ros li ly t sau

lng ra mt mi tn kh{c, mi tn git cht tnh yu bn i. Ln ny bn v mt

hng khc. Chng truyn cho mi tn ca mnh bay n xuyn thu vo tri tim tin

n Daphn , con gi ca v thn Sng-Pne. V ni bt hnh bt ngun t hai mi tn

83

v hnh ca ros.

Chuyn xy ra sau khi Apollon git c con mng x Python mt thi gian

khng r bao lu, ch bit mt bui sm kia nh thng l, Apollon vi cy cung bc

vo rng sn bn. }y l| khu rng thuc t Thessalie di quyn cai qun ca v thn

Sng Pne. Cc tin n Nymphe con ca Pne, thng vo rng vui chi, sn bt th

vt. Apollon trng thy Daphn khi n|ng ang h{i hoa. Qu l mt tin n xinh p,

mt v p t nhin, hin ha nh nhng bng hoa rng n|ng ang hi. T tri tim ca

v thn nh sng c b tc vng dng ln mt nim xc ng v| kh{t khao c by t

tnh cm vi tin n Nymphe Daphn. Apollon tin n gn nng. Mt ting ng nh

do bc chn ca Apollon gim trn thm l rng khin Daphn git mnh, quay li.

Va trng thy Apollon l nng vt vi b hoa xung t, cm u chy, chy mit

nh b ai ang ui. Mi tn v hnh ca ch b ros git cht nhng xc ng v

thm kht i n trong tri tim Daphn. Apollon chy theo nng. Va chy chng va

gi:

- Hi tin n xinh p! Hy dng li, dng li! ng s! Ta khng phi l mt

tn chn chin th bo hay l k th ca n|ng }u!

 Cng gi Daphn cng chy. Apollon cng ra sc ui theo v ra sc ku gi:

- ng chy! ng chy na! Ta l Apollon, ngi con trai vinh quang ca thn

Zeus }y! Ta yu n|ng! Ta yu n|ng! ng li! ng chy na!

Nhng Daphn vn c chy, v Apollon li ra sc ui theo. Apollon ui vi

sc mnh ca tri tim nng nhit, cn Daphn chy vi ni s hi ca mt tr{i tim

tt ngm mt ngn la kht khao nng bng ca hnh phc la i. Apollon ui ngy

cng gn Daphn. Nng c cm gi{c nh nghe thy ting th hn hn ca Apollon

sau lng mnh v| hi th y hnh nh ph v|o g{y n|ng v| lt qua m nng.

Nhng }y ri trc mt nng l con sng ca vua cha. Nng vi ku ln:

- Cha i! Cha i! Cu con vi, cu con vi! Mau ln, mau ln! Khng c con b

bt by gi!

Nng va ni dt li bng nhin rng mnh mt c{i, i ch}n mm mi bng

cng ra, c i tay va gi ra chi vi cu xin cha cng cng ngc. Ton thn nng

bin thnh mt th}n c}y, ch}n nh cm su xung t v| c{c ngn ch}n vn d|i ra

thnh nhng r ln r nh. M{i tc p ca nng bin thnh nhng l cy. Apollon

chy n ni th n|ng trinh n xinh p Daphn bin thnh mt cy nguyt qu

xanh ti, t nhin nh mc ln t ng|n xa v| t ng|n xa vn t nhin v xanh

ti nh vy. Apollon ng sng s ng ng{c trc s bin ha qu nhanh. Chng

ng hi lu ri a tay vut ve trn cnh l ca n, bun ru ni vi n nhng li t

bit chn thnh:

- Hi ngi thiu n xinh p nht trong {m tin n Nymphe. Ta c ng }u

tnh yu chn thnh v nng thm ca ta li gy ra nng ni oan tri ny. V ta m nng

mt i cuc sng ca mt tin n v vn hnh phc. Thi c, t nay tr i n|ng

s l| ngi bn ng thn thit ca thn Apollon ny. T nay tr i ch nhng ai

chin thng trong cc cuc tranh t|i ua sc cc ngy hi th mi c i vng l

nguyt qu ln u. Apollon v cy nguyt qu l vinh quang ca chin thng, ch

ginh cho chin thng. Ta chc em mi mi xanh ti.

Cy nguyt qu run ln xo xc. Ch c thn Apollon mi hiu c ting ni

ca n.

Nhng mt ngun khc k, sau khi Apollon git cht con mng x Python, thn

t mnh ty ra s u vi s gip ca cy nguyt qu. V l thn ly l

nguyt qu lm vt trang im cho mnh.

Li c chuyn k hi kh{c i mt cht v| hi... k khi. Khng phi Apollon b

trng mi tn ca ros, v| Daphn cng khng b ros bn mt mi tn. C{c tin n

Nymphe vn sng lnh xa cuc i ca nhng ngi trn tc v| c{c n|ng nh bm

sinh vn l nhng trinh n khc t hnh phc ca tnh yu v hn nhn, Daphn l

mt trinh n p hn c. Sc p ca n|ng l|m cho mt ngi trn th tn l

Leucippos m cm. Thn Apollon, rc ri thay, li cng m cm Daphn. Nhng c hai

khng th no bn mng ti gn c{c n|ng Nymphe c. V ch thong thy bng mt

ngi |n ng l| c{c n|ng bo nhau chy trn. Leucippos ngh ra mt k. Chng ci

trang thnh mt tin n, tr trn vo by tin n Nymphe. Nh khun mt xinh p v

thn hnh duyn dng nn Leucippos lt c v|o vui chi vi by tin n m khng b

nghi ng g c. Chng tm cch bt chuyn vi Daphn. Thn Apollon thy vy lng si

nh la t. Thn ngh ra mt c{ch ph ci tr gian ln hn nh{t . Thn bn gi

ln trong cc nng Nymphe mun i tm, xung sui tm. V| nh vy l Leucippos

ch c... cht. Qu vy, khi cc nng Nymphe ci o li xung sui th anh chng

Leucippos c ng lng tng mi trn b. Cc tin n sinh nghi. V tt nhin vic phi

xy ra xy ra. Leucippos b {nh cht. Ch ny c chuyn k hi kh{c: c{c v thn

tung ra mt {m m}y m cp Leucippos i, cu anh chng si tnh thot cht. By gi

l lc thn Apollon xut hin. Thn li dng c tnh th ri ren ni trn tm n

ngay trc mt nng Daphn. Trong pht bi ri, Daphn khng bit tm c{ch g
thot khi tai ha ngoi cch bin mnh thnh cy nguyt qu. T tr i c}y nguyt

qu l vt thn thit, yu du ca thn Apollon. Thn ly mt vng l nguyt qu i

ln u lu gi lun bn mnh k nim v mt mi tnh khng toi nguyn.

Ngi Hy Lp xa kia coi c}y nguyt qu l| tng trng cho {nh s{ng, s ty

ra, s cha lnh bnh tt. Cy nguyt qu c dnh ring cho vic th cng Apollon,

c trng khu vc n th Apollon Delphes.

Ngy nay cy nguyt qu, vng l, vng hoa nguyt qu tr thnh mt biu tng

cho thng li, chin thng. c{c nc phng T}y ta thng thy biu tng cnh

nguyt qu tng |i c{c anh hng d}n tc, c{c danh nh}n vn ha, tng |i c{c

chin s v danh... Trong c{c cuc thi u th dc th thao nhiu nc trn th gii

hin nay vn cn gi tc l i ln u hoc khoc vo c ngi chin thng mt vng

l, vng hoa nguyt qu .

84
Apollon trng tr hai tn khng l con trai

ca Aloos

Chin cng trng tr con mng x Python ca Apollon tht l| v i song cng

cha th v i bng chin cng trng tr hai tn khng l phialts v Otos, con trai

ca Aloos (Aloos l con ca thn Posidon v n thn Iphimdie. C d bn k

Posidon sinh ra phialts v| Otos). Ngi ta thng gi hai anh em khng l ny bng

mt c{i tn chung: Aloades, ngha l| nhng a con ca Aloos. Ngay t lc cn nh,

mi chn tui, hai anh em khng l nh| n|y c mt sc mnh phi thng. Ln ln

vo thn hnh cao ln, to khe, phialts v| Otos mu tnh mt chuyn cc k liu

mng v| ngang ngc. Chng b ngn ni Ossa chng ln ngn ni Olympe ri b

ngn Plion chng ln ngn Ossa leo ln thin nh mu bt hai n thn Artmis v

Hra lm v. Chng v|o c th gii cc v thn. Thn Chin tranh-Ars xng

ra cn lin b chng bt xing li v tng giam vo trong mt ci vi bng ng. Ars b

giam trong vi mi ba thng tri. Sau thn Herms tr ht t|i nng giao tranh

vi hai tn khng l mi {nh lui c chng v gii thot cho Ars. Th gii Olympe

ca Zeus lm vo mt tnh th rt nguy. Nu khng tr kh c hai tn khng l

ngang ngc ny th chc chn n thn Hra, v Zeus, v n thn Artmis, em ca

Apollon ri v|o tay chng. V| ri sau nhng g s xy ra na th n Zeus cng

khng tin o{n ni.

Apollon ng ra m nhn vic trng tr hai tn Aloades. Thn ging c}y cung

bc ca mnh ln. Dy cung bt ln nhng ting gin d. Nhng mi tn v|ng rt ln

trong gi. Hai tn khng l to tn, ngo mn phi n ti. C ngi k chin cng ny

khng phi ca Apollon m l ca Artmis. Artmis ha thn lm mt con hu c{i

nh hai tn khng l. V vt mt ci, nng chy vo khong cch gia chng. Thy mi

ngon hai tn u phng lao. Nhng c hai ngn lao u khng trng con hu b nh

m trng vo bng v ngc phialts v Otos.

Khi xung th gii ca thn Hads, mi tn khng l b tri vo mt ci ct, tri

bng nhng dy... rn, cc loi rn, ng i din vi nhau, mt con c v thc sut

m, ging i mt trn xoe xanh l nhn chng v ku ln nhng ting gh rn sut

m th}u.
 Apollon v cc nng Muses

Apollon cn l v thn ca ngh thut v m nhc, ngi khi ngun cm hng

cho c{c nh| th. Ngay t khi Apollon mi ra i, thn Zeus trao cho a con ca

mnh mt c}y |n lia vi mun sau ny n s l mt ca s danh ting, lm vui cho th

gii cc v thn Olympe. Nhng c ngi li k, chnh c}y |n lia l| do thn Herms

sng to ra v| i cho Apollon. D sao th Apollon vn l mt v thn duyn dng nht,

ti hoa nht trong s nhng ngi con ca Zeus c sng th gii Olympe. Apollon

thng |n ca vi nhng tin n Muses , nhng ngi con g{i v cng p , duyn
85

dng vi ti hoa ca Zeus, khi th nh ni Parnasse xanh rn, khi th bn dng sui

Hippocrne thing ling vi ting nc chy rc rch v ting chim ca ht vo von nh

mun ha cng vi ting |n lia du dng, m {i ca Apollon.

Nhng nng Muses l con gi ca thn Zeus v n thn Mnmosyne tc n thn

Tr nh hoc K c. Chuyn xa k li thn Zeus m say n i vi n thn

Mnmosyne sut chn m lin. Sau n thn sinh ra chn qu trng ri mi n ra

th|nh chn ngi con gi m thn Zeus gi bng mt tn chung l Muses, ngy nay

chng ta thng gi l Thi thn hoc n thn Th ca. Nhng n|ng Muses c Zeus

trao cho nhim v cng vi Apollon chm lo i sng tinh thn ca th gii Olympe v

th gii lo|i ngi. V th, di s ch huy v| iu khin ca Apollon, cc nng Muses

thng ca ma trong nhng ba tic ca cc v thn. Khi y Apollon vi khun mt

xinh p, ti nh hoa n tay cm |n lia hoc |n cithare dn u i ng ca bc

ra. Cc nng Muses theo sau trong y phc lng ly u i vng hoa nguyt qu, va

i va ma theo iu nhc. Sau c{c n|ng qu}y li thnh vng trn v ca ma ht

iu n|y sang iu khc, khi th uyn chuyn nh nhng, khi th rn r, dn dp. Tht

l mun hnh mun v. Nhng lc y khng kh ca cung in Olympe trm lng, m

hn i. Thn Zeus dng nh tr th li, mt lim dim, nom hin t v| {ng yu ch

khng c v g l mt ng ph vng oai nghim v| h{ch dch, lun dn my m,

ging sm st. Cn thn Chin tranh-Ars, a con hung hng ng ngc nht ca

Zeus, th qun bng i ting binh kh long xong, bo tn, nhng cuc giao tranh m

mu. Ting |n ca dng nh l|m mm tri tim ng cng rn ca v thn Chin

tranh. Cn cc v thn kh{c cng u b Apollon v cc nng Muses chinh phc. H

qun i nhng cuc tranh ci n o, gay gt va mi }y v bit bao cng vic phin

toi ca th gii thn linh v th gii lo|i ngi. C n con i bng m qum hung

d ca Zeus, tng m bng, n gan Promthe, lc n|y cng h i c{nh rng v di

xung, rt c vo nhm nghin mt li nh mun thng thc nhng m thanh huyn

diu. Cn con cng ca n thn Hra th xe ui ma, nhng con mt en ca ngi

khng l Argus do n thn nh v|o, lc n|y long lanh, hn h nh mun by t nim

vui vi n thn. Chng phi ch c con vt mi b ting nhc li cun v|o iu ma.

Khi thn Apollon ti hoa chuyn sang mt iu nhc tng bng, rn r hn th c{c v

thn u ln lt b li cun v|o v khc. N thn Artmis, em gi ca Apollon, vui v

dn u, a tay ra mi c{c ch v thn linh. N thn Aphrodite bc vo cuc vui vi

sc p rc r, chi li li cun mi ngi. Thn Herms, Hads, thn Posidon, cc

thn kh{c v| ng ph vng Zeus trn ngai v|ng ci h h trc cnh tng vui ti

m m ca th gii thin nh.

Thn Apollon gn b vi cc nng Muses trong ngh thut ca ma nh th cho

nn ngi ta cn gi thn bng mt tn khc: Apollon Musagte, ngha l| Apollon

ngi ch huy cc nng Muses.

C{c n|ng Muses lc u c Zeus giao nhim v nh th, ngha l| ch c mi

cng vic ca ma. Nhng sau dn cng vic trn thin nh v| di trn th ngy cng
nhiu hn v| phc tp hn, cho nn thn Zeus phi phn cng cho mi nng Muses cai

qun mt lnh vc khoa hc v ngh thut ca lo|i ngi. Nng Calliope: s thi; nng

Euterpe: th tr tnh; n|ng rato: th tnh dc; nng Terpsichore: ngh thut ca ma;

n|ng Polhymnie: lc u cai qun th t{n m (hymne) sau cai qun kch cm

(pantomime); nng Melpomne: bi kch; nng Thalie: hi kch; nng Clio: s hc; nng

Uranie: thin vn hc. V l cho nn nhng nh| th c i coi ngh thut ca mnh l

do c{c n|ng Muses ban cho v| trc khi biu din trc cng chng thng c li cu

khn n thn Muses hoc cm t n thn Muses. Cng v l ng ph vng Zeus ch

sng sut, ch hin minh tuy ph}n cng, ph}n nhim r|nh r cho chn ngi con

gi ca mnh nhng cng khng ng }u c rng lo|i ngi chng ta li ra c{i

ngh thut in nh, cho nn t lng tn knh i vi thn Zeus, chng ta gi

ngh thut ny l Ngh thut ca nng Muses th mi, do nng Muses th mi cai 86

qun, mc du thn Zeus thi t lu ri.

Trong vn hc c{c nc chu u, Muses tr thnh danh t chung ch thi hng,

cm hng ngh thut, t|i nng th ca, ngh thut . Nhng ngi La M du nhp
87

cc Muses vo h thng thn thoi ca mnh v| i tn l| Camnes. Cng c trng

hp ngi ta gi cc Muses l nhng tin n Hlicon, nhng n hong ca ngn ni

Hlicon, mt ngn ni min Trung Hy Lp ni c{c Muses thng tr ng.

V cc nng Muses, chng ta c th ph}n nh ra c hai lp huyn thoi phc

hp vi nhau. Vic Zeus mt lc ti chn ngi con gi hn rng thuc v lp huyn

thoi thi k th tc mu quyn. Nhng vic nhng n|ng Muses c Zeus phn cng

cho cai qun c{c lnh vc vn ha-ngh thut nh anh hng ca, bi kch, s hc, vn

hng bin... chc chn khng th no thuc v thi k th tc mu quyn. R rng

nhng thnh tu vn ha, khoa hc, ngh thut ch c th l sn phm ca ch

chim hu n l c i v lp huyn thoi ny thuc v thi k ch chim hu n l

c lp ghp vo sau ny, nu dng thut ng nh nh| b{c hc Xvit A.F. Losev

ch ra, th }y l| mt hnh thc phc hp thm tht.

 Apollon lt da tn Marsyas

Trong nhng h|nh ng trng pht k bo ngc kiu cng th c l h|nh ng

Apollon trng pht tn Silne Marsyas l khng khip nht, tn bo nht. Marsyas l

mt Silne, ngha l| c hai sng d v l hn na, li c ui nh ui d hoc ui

nga. Chn ca Silne cng l| ch}n d. Nhng Silne l nhng v thn ty tng ca

thn Ru nho-Dionysos, c khi c gi bng mt tn khc l Satyre. Marsyas l mt

trong nhng Silne ca Dionysos.

Chuyn xy ra phi k ngun gc t n thn Athna. Nng l n thn Tr tu v

Ngh thut, ngha l| ca s sng to. Chnh n|ng l| ngi sng to ra cy so c ting

ro rt, vo von nghe nh ting chim sn ca, bch yn, hong yn. Nhng sau khi s{ng

to xong cy so v thi th t bi nng lin vt ngay n i v| nguyn ra: K no nht

chic so ny s b trng pht tn nhn. Ti sao m Athna li c h|nh ng kh hiu

n nh th? Nguyn do l n thn nhn thy khi mnh thi so th khun mt mt t

nhin i. c c nhng m thanh k diu, n thn phi chm mi, phng m...

ngha l| n thn mt hn i v p tuyt diu ca n thn. V| nh th th tht l tai

ha. N thn Athna vt c}y s{o i nguyn do l| nh th. Nhng Marsyas li nht

c cy so. Lo gi ny chng bit n li nguyn ca Athna. Lo a s{o ln ming

v my m tp thi. Lo chng quan t}m n vic khun mt mnh mt t nhin i, xu

i khi thi so v lo vn chng p g. Cui cng Marsyas thi c so v thi so

rt hay, ng|y c|ng hay, hay n ni khi ting so Marsyas ct ln l| chim chc ang

kim n dng li lng nghe, hu nai ang gm c trong rng ngng n, nghnh

nghnh chic c cao ln, dng tai tm nghe ting nhc. C con sui nghe ting so
Marsyas li ng ting ni th th ca bn mnh. Cn rng cy nghe ting so ca

Marsyas nh ung ly mi }m thanh. Ngi ta bo chng mun hc thuc nhng ln

iu Marsyas khi gi ni ln l cng ha tu, truyn dy li cho mi ngi bit s

dng mt nhc c n gin m li kh{ hay n nh th. Danh ting ca Marsyas lng

ly n ni lo sinh ra kiu cng. Lo t ho v t|i nng ca lo song li mt tnh to

n ni cho rng khng mt th |n n|o c th hay bng cy so, khng mt ai c th

biu din mt nhc c no hay bng lo thi cy so. Lo ny ra nh ngng cung

thch thc v thn bo tr cho Ngh thut v m nhc l Apollon thi ti. V thn ny

chp nhn ngay cuc thi u. Cc nng Muses v nh vua Midas tr v trn t Phrygie,

c mi lm ban gim kho.

K tht bi, thua cuc trong cuc thi ny phi np mnh cho ngi chin thng

ton quyn s dng. Cuc o t|i din ra. Thn Apollon vi c}y |n cithare biu din

trc. Kh m c th din t c ht phong thi biu din ti hoa chinh phc lng

ngi ca Apollon. Khoc mt tm o chong may cc k p , Apollon cm c}y |n

bc ra nh c m vn khng mt i v duyn d{ng, ti tn. Nhng ting |n ca

thn bt ln th{nh tht nh rt v|o lng mi ngi. Ngn tay ca thn mm mi, uyn

chuyn lt i trn nhng d}y |n tng chng nh nhng bc chn ca cc nng

Muses ang xoay, ang lt i trn thm vng, thm bc ca cung in Olympe. Cn

lo Marsyas, con ngi th thin ca rng r, qu ma vi cy so, d c tr ht ti

nng cng khng th n|o iu luyn bng mt v thn tng ch huy, dy bo cho cc

n|ng Muses xinh p, y t|i nng, con ca ng ph vng Zeus. Ban gi{m kho b

phiu kn quyt nh ngi thng cuc. Cc nng Muses b cho Apollon, cn vua

Midas b cho Marsyas. Nh vy l Apollon thng. Vng l nguyt qu trn vng trn

cao ca v thn dng nh li thm hn.

Marsyas qu xung np mnh trc mt v thn Apollon. Mc d gi|nh c

thng li v vang song Apollon vn khng ngui c ni tc gin vi Marsyas

ngo mn, kiu cng d{m th{ch thc mt v thn Olympe thi ti. Thn treo Marsyas ln

mt cy thng ri lt da lo! Tht khng khip! Tm da ca Marsyas treo trn cy gn

vng Clne t Phrygie nh l|m gng cho nhng k dm to gan ln mt thch

thc c vi thn thnh, mun hn c thn thnh. Tm da Marsyas tht k l. Ngi ta

k mi khi c ting so t t Phrygie ni ln, bay n th tm da Marsyas li chuyn

ng xn xang nh rung ng v ting s{o. Nhng h khi nghe thy ting |n cithare

khng bit t }u bay n th tm da li thng n ra, khng my may chuyn ng.

Sau n|y hnh nh Apollon c hi hn v h|nh ng trng pht qu tn nhn ca mnh.

V th c chuyn k, Apollon bin Marsyas thnh mt con sng v trao chic so ca

Marsyas cho thn Ru nho-Dionysos.

 Apollon tr th cho Asclpios

Chuyn bt u t cuc tnh duyn ca Apollon vi Coronis, mt ngi thiu n

xinh p con ca nh vua Phlgias.

Xa kia x Botie c mt nh| vua tn l| Phlgias sinh c mt ngi con gi

c sc p kh{c thng. Ba kia, mt bui p tri, nng vo rng chi v|, nh thi

quen, n|ng n tm mt h nc xanh ngt m c nhng cy min liu nghing

mnh soi bng. Chnh trong khung cnh th mng ny, thn Apollon gp nng v

em lng yu mn. Cuc tnh duyn ca h hnh nh khng c Phlgias bit, hay,

nh mt s ngi k, khng c vua cha ng thun. Nhng d sao th h cng

yu mn nhau ri. Song Coronis p ngi li khng p nt. N|ng la di Apollon.

Trong lc vng Apollon n|ng bung mnh theo dc vng xu xa, hin dng tnh yu

ca mnh cho mt ngi khc, mt ngi trn th, mt chng trai tn l Ischys, con ca

nh vua latos tr v x Arcadie. V| nh vy, i vi v thn nh sng, v thn ca

Chn l, ca s Trung thc l mt iu xc phm gm gh. Coronis mt tnh t{o n

ni tin chc rng Apollon khng th no bit c cuc tnh duyn m mui ca mnh.

Nhng vi v thn ca chn l th mi vic sm mun cng phi phi b|y ra trc nh

sng. Mt con qu lng trng nh tuyt, v lo|i chim n|y ng|y xa vn nh vy, con

vt yu qu ca Apollon, nh con i bng ca Zeus, con cng ca Hra, bay n k li

cho Apollon, mch cho Apollon bit cu chuyn au n v xu xa y. Apollon ni

gin, v| nh chng ta tng bit, cc v thn khi ni gin th... ch c th ni l

khng th n|o tng tng c, nht l mt con ngi trung thc m b la di nh

Apollon. Mt c tnh to, Apollon trt ngay ni cm tc, ut c ca mnh vo con qu.
Chng r thn cm ci g nm vo con vt n ni to|n th}n n en ngm i. V|

cng t tr i lo|i qu mang b lng en nh c{i tin n em n l|m en ti c

tri tim v thn. Sau ni tc gin ca Apollon ging xung ngi thiu n khng

trung thc. Apollon bn cht Coronis. C ngi k, khng phi Apollon bn m c em

gi ca thn, tc gin thay cho anh, trng tr bng nhng mi tn v|ng ca mnh.

Tr ti Coronis xong, hnh nh Apollon cng cm thy c phn qu khc nghit,

tn nhn. Thn cho lm l ha t{ng ngi con g{i . V|o lc la va bc chy th

Apollon ny ra nh cu ly a b trong bng Coronis: D sao th ta cng phi cu

ly a con ta v y l git mu ca ta..., Apollon ngh th v bng tt c t|i nng siu

vit ca mt v thn, Apollon ly c a con sp n ng|y ra i t thi hi

Coronis. Cu c a b, Apollon em trao cho v thn Centaure Chiron, tc l v

thn na ngi na nga Chiron. Hy Lp xa kia c kh{ nhiu Centaure nhng

danh ting ly lng nht l Centaure Chiron, mt v thn tuy v thn hnh th rt gm

ghic nhng v tr tu th li uyn th}m v| lng thng ngi th tht l him c.

Chiron chu trch nhim dy d nui nng ch b Asclpios (thn thoi La M:

Esculape). Centaure Chiron vn l con ca thn Cronos v tin n Nymphe Philyra. S

d Chiron phi mang thn hnh qui d na ngi na nga l| v Cronos trnh s

theo di ca v mnh l| n|ng Rha, bin mnh thnh nga mi khi n tnh t i n

vi Philyra. Sinh ra Chiron, thy mnh c mt a con qu{i n nh th nn Philyra rt

bun ru, chn nn. Chng nh t t, n|ng |nh cu khn cc v thn gii thot cho

nng cnh sng au kh ca mt ngi m khng cn nim tin v h vng. Cc v thn

bin Philyra thnh cy b (Tilleul).

Centaure Chiron khc hn nhng Centaure con ca Ixion v Nphl, vn l loi

hoang d, ti tm, ngu mui v| th ch vi lo|i ngi. c thn Apollon v Artmis

truyn dy cho nhiu iu hiu bit qu bu, Chiron ni danh trong trn th l| v

Centaure thng tu nht v hin minh nht. Chiron trong mt hang { di chn
ni Plion x Thessalie, thng cha bnh cho mi ngi v dy hc. Nhiu v anh

hng xut chng ca nc Hy Lp u l| mn ca Chiron nh: Achille, Ulysse,

Diomde... Nhng ngi Argonautes (thy th ca con thuyn Argo) trc khi vt

bin sang phng ng ot B lng Cu v|ng n xin Chiron ch cho c{ch i

bin...

C chuyn li k, Philyra trn trnh cuc tnh duyn vi Cronos bin mnh

thnh nga nhng vn khng thot khi dc vng ca Cronos. V l n|ng mi ra

Centaure Chiron. N|ng sng vi a con na ngi na nga hang { Plion

v cng con dy d bit bao ch|ng trai u t ca t nc Hy Lp.

Asclpios, con trai ca Apollon, c Centaure Chiron dy cho nhiu iu, c

bit l nhng hiu bit v php cha bnh bng l cy, pha ch, nu cc l cy thnh

nhng phng thuc thn diu cu cha cho con ngi thot khi cc bnh him

ngho. C l trong s nhng hc tr ca Centaure Chiron th Asclpios l| ngi hc tr

xut sc nht v php thut ny. Chng chng nhng c th cha lnh mi bnh tt

him ngho cho con ngi m| cn i xa hn th na: ci t ho|n sinh cho con ngi.

Nhiu ngi c Asclpios cu sng m chng ta khng th k ht tn ra c.

Ch xin k mt vi v anh hng quen bit: Glaucos, con vua Minos o Crte;

Tyndareus, ngi sinh ra n|ng Hlne v| Clytemnestre; Hippolyte, ch|ng trai cng

trng, con ca ngi anh hng kit xut Thse. Danh ting Asclpios lng vang khp

nc Hy Lp. Ngi ngi tm n Asclpios cha bnh ngy mt ng. i vi

chng ta, mi ngi m au, bnh tt c cha khi l mt nim vui, mi ngi cht

i c cu sng li l mt ni mng, nhng i vi v thn Hads th li khng phi

nh th. Thn Hads thy kh{ l}u nay vng quc ca thn khng c mt ai t trn

dng th xung. Lo gi ch Charon cm s|o i khch. Ch ngao Cerbre nm

di, ngp vt. C s ny khng my ni m| vng quc ca Hads vng tanh vng

ngt n phi ng ca, gii th. M| ng ca ri phi xong }u! Hads s i }u,
l|m g? Charon i }u, l|m g? Bit bao nhiu l chuyn li thi, rc ri ra t ci anh

chng Asclpios. Thn Hads rt tc gin m khng bit lm g ngoi c{ch tng trnh

vi thn Zeus. Nghe Hads tng trnh cn k mi vic, thn Zeus thy nu c

Asclpios tip tc mi s nghip tr bnh cu ngi, ci t hon sinh th trt t ca th

gii Olympe do mnh tn cng xy dng t bao th k nay s b o ln ri tung ln tt

c. Thn gi{ng st {nh cht Asclpios.

Apollon v cng tc gin v h|nh ng bo ngc ny song khng th tr th

vo thn Zeus c. Apollon tr th vo nhng k rn ra sm st, trao cho thn

Zeus. Nu khng c th v kh v ch trong tay thn Zeus th a con trai y ti

nng v| c nhng ngi trn th v cng knh yu ca Apollon }u n ni!

Apollon bn cht ba tn khng l Cyclopes l Args, Strops v Bronts, nhng k

rn ra sm, chp v st. Thn Zeus bit chuyn bn ra lnh trng pht Apollon, |y

Apollon xung trn lm mt g chn sc vt cho nh vua Admte tr v x Thessalie.

C ngi li ni vic Apollon b y xung trn i chn b, chn cu cho vua Admte

khng phi v ti git nhng ngi khng l Cyclopes m l v ti git con mng x

Python. C ngi ci li, bo ti c hai ti.

Asclpios tuy qua i song may thay truyn dy li ti ngh v php thut

cha bnh cho cc con trai v con gi ca mnh v cho nhiu ngi khc na. Ch tic

rng php ci t ho|n sinh l| cha truyn li c. Hai con trai ca Asclpios l

Machaon v Podalirios l nhng thy thuc tr danh tham gia trong h|ng ng

nhng chin s Hy Lp vt bin sang {nh th|nh Troie. Con g{i ca Asclpios l nng

Hygie, n thn Sc khe, ngoi vic cha bnh cho ngi trn cn em n nhng li

ch dn khuyn bo, an i cho ngi m au. Trong thi c nhng thy thuc t chc

thnh mt gi{o o|n mang tn l| Con ch{u ca Asclpios (Les Asclpiades). Vic

cha bnh c kt hp vi nhng hnh thc ma thut cu khn, cng t v thy t ca

ng|nh Y xin nhng li truyn phn, ch dn. Con, ch{u ca Asclpios gi b mt

cc bi thuc, c{c phng ph{p cha bnh v ch truyn li cho nhng ngi thn

thch.

Ngi xa tc tng v thn Asclpios vi mt v uy nghim nh thn Zeus, tay

cm mt cy quyn trng c mt con rn ang un mnh b quanh. Cn tng n

thn Hygie cng c th hin vi mt phong th{i uy nghi nh cha, tay cm mt ci

bt, hn l bt thuc va pha, cn tay kia a ra mt c ch nh xoa du, an i. Nhng

ti sao hai cha con v thn Cha bnh v Sc khe ny li c con rn i km? Trc ht,

con rn thuc phm tr ca thn thoi Chthonien, thn thoi v loi vt. V n l tiu

biu nht trong gia ti thn thoi v loi vt ca ngi Hy Lp. Thng cc nam thn

v n thn, nu truy xt k l lch, th u c mt thi k l rn. Hn trong tnh hnh

, con rn cha h mang mt ngha xu xa, hay ni mt c{ch kh{c, con ngi cha

cm thy kinh s, gh tm con rn. Thn Zeus tng bin thnh rn che mt Hra,

n i n vi nng Persphone trong thn thoi v Dionysos-Zagros. n th n thn

Athna Athnes trong khu vc Acropole c th rn thn. n th Delphes th thn

Apollon nhng cng ng thi th con rn thn Python. Con rn tng trng cho t

hoc s gn gi vi t, sc mnh ca t. richthonios, mt ngi anh hng cai qun

Athnes, theo truyn thuyt l con ca t. Khi mi ra i, n thn Athna t ch

b v|o trong mt ci vi (hoc mt ci ginh) ly rn m lt chung quanh. Li c

chuyn k, thn Asclpios i cha bnh cho nhng ngi trn th thng ha thn

thnh rn hoc mang theo rn, dng rn cha. Do tiu s nh th m con rn

mang mt ngha tt p. N tng trng cho s trng sinh bt t, nh t vn

trng sinh bt t, ng thi li tng trng cho c s ti sinh, s i mi na. V mt

l n gin con rn khng cht, con rn ch lt xc thi. Rn gi, rn lt. Ngi gi, ngi

chui tut vo sng m! T con rn li tng trng cho s khn ngoan, thn trng v,

m rng ngha hn na, con rn tng trng cho s la chn, s vnh hng. l|

ngha tt p v con rn (bin dng thnh rng). Nhng con rn cn tng trng cho
nhng sc mnh ph hoi ca thin nhin m| ngi xa cha hiu bit, nhng sc

mnh vn th ch vi con ngi, k c nhng th lc x hi c, lc hu, v th con rn

tng trng cho c{i xu xa, tai ha trong cuc sng v m rng ngha, tng trng

cho s c c, nham him, la lc, di tr. C hai ngha tng trng n|y ca thn

thoi c i u c thn thoi Thin Cha gio tip thu.

Trong Kinh Thnh Thin Cha gio c chuyn k: Trong cuc hnh trnh ca

nhng ngi Israel ri khi nc Ai Cp i ti min t ha di s dt dn ca

Moise, ngi c Thng tuyn chn v giao ph cho s mng thing ling, nhng

ngi Israel c lc khng chu ng c nhng ni gian kh, kh khn dc

ng. H ku ca, tr{ch mc, xc phm n Thng v| Moise. Thng ni

gin phi xung mt by rn la trng pht ti phm thng. Rt nhiu con dn Israel

b rn cn cht. Nhng ngi Israel hi hn ku van Moise cu khn Thng tha ti

cho h, gii tr tai ha cho h. V| Thng , chp nhn li cu xin ca Moise, ph{n

truyn cho Moise: lm mt con rn ng t trn mt cy so cho nhng ngi b rn la

cn n nhn vo con rn ng. Chnh nh nhn con rn ng ny m nhng ngi Israel

b rn la cn thot cht . Cn trong Kinh Phc m theo Mathieu, cha Jsus hun
88

th cho mi hai tng trc khi h ln ng i rao ging rng: Hy thn trng

nh lo|i rn v hin ha nh nhng con b c}u... l| nhng dn chng v ngha

89

tng trng tt p ca con rn. Cn v ngha xu xa th chnh con rn, cng theo

Kinh Thnh, l con vt xo quyt nht trong s nhng con vt m| Thng sng to

ra . Con rn xui ngi |n b| u tin ca th gian n qu cm, qu ca chic cy

90

ca s sng v| ngi |n b| n|y cho chng n, v th h, Adam v ve, t tin ca

91

lo|i ngi chng ta, b Thng trng pht y xung h gii. V| lo|i ngi chng ta

v l m| phi chu ti t tng . Trong Khi Th ca Jean, con rng ln nut con ca
92

ngi |n b|, c ng nht vi con rn xa kia, ma qu, Satan, tng la di c th

gian v b tng c xung t .93

 Li ni v nh vua Phlgias khi bit tin con gi mnh b Apollon bn cht, ni

gin t chy sch ngi n Delphes, ngi n th ng ph vng Zeus v| thn

Apollon. H|nh ng l{o xc n|y b cc v thn trng tr ch {ng.

Apollon b |y bao l}u? Ngi ni mt nm, ngi ni t{m nm, ngi ni chn

nm. Chng r thc h th n|o, nhng ni tm li l c b trng pht ui xung h

gii i chn sc vt cho nh vua Admte.

Trong nhng ngy phi i chn sc vt rng xanh ni , thn Apollon c

nh vua tip i vi tm lng hiu khch truyn thng ca con d}n t nc Hy Lp.

n {p li tm lng qu b{u , thn Apollon gip vua Admte nhiu cng

vic.

Ngi xa k li, mi khi la sc vt vo rng Apollon li mang theo c}y |n

cithare v gy ln nhng }m iu thnh tht. Rng xanh hoang vng bng m cng

hn ln, dng nh bt hn i c{i v lnh lo, b n. C nhng loi th d nh h, bo,

ch si... chuyn rnh m bt gia sc ca nhng ngi i chn khi nghe ting |n ca

Apollon cng say m. Chng ngi lng nghe khng ngh n, khng dm hoc khng

n bt mt con d, con cu, con b, con nga n|o trong |n gia sc ca Apollon. V th

trong nhng ng|y Apollon l|m gia nh}n cho Admte, |n gia sc khng h b gim m

ch c tng ln nhanh chng. V l m| ngi Hy Lp xa kia cn coi Apollon l| v

thn bo h cho ngh chn nui.

Ht hn i |y, Apollon tr v vi th gii Olympe. Tuy trn th gii tuyt

diu ca cc v thn bt t nhng Apollon vn khng qun nhng ngy sng di trn,

c bit nhng ngy sng th gii ca nhng ngi Hyperborens. H|ng nm c khi

thu ht, ng v l Apollon li t gi Olympe, ngi trn c xe do nhng con thin nga

ko, bay v mt phng tri xa tt tp ngh ng mt vng kh hu m p, mt ni

ch bit c ma Xu}n v| ng l| ni ma Xu}n vnh vin. Khi y nh Olympe cng

nh trn sn ni Parnasse tuyt trng nh b lng ca nhng con thin nga trm
ph ln d|y c. Rng cy trt ht b {o m|u xanh hay m|u v|ng, tr ra nhng cnh

khng khiu, gy guc. ng ht, Xun v, Apollon li tr v vi th gii Olympe ca

mnh. Thn li xung trn, v ngi n th Delphes yu qu tin o{n cho mi

ngi dn lnh bit nhng vic ca qu kh, hin ti v| tng lai. Thn truyn t li

nhng li ni thing ling ca thn Zeus v tip nhn nhng nghi l tng bng trng

th ca ngy hi Delphes: Hi Pithiques. Ri sau thn li v thm ni chn rau ct

rn hn o Dlos. Chnh ni }y, ngi dn Hy Lp, tng nh ti cuc i v

cng lao ca v thn {nh s{ng, dng n th thn v| h|ng nm m hi rt to, rt linh

nh khng km Hi Delphes.

***

Cc nh nghin cu cho chng ta bit, qu hng ch thc ca Apollon l

vng Tiu . C nhng bng chng vi y sc thuyt phc khoa hc xc nhn

nguyn qu{n ca v thn ny l Tiu ch khng phi l Hy Lp. Mt l, trong

cuc Chin tranh Troie, thn Apollon ng v phe Troie bo h cho qun Troie ging

bnh dch xung qun Hy Lp. Thn lun lun quan tm theo di, ph h cho dng

tng Hector, ngi cm u qu}n Troie. Hai l|, ngi ta tm thy v thng k thy

Tiu c rt nhiu n th thn Apollon, phn ln l nhng ngi n to v quan trng.

Ba l|, c{i tn Apollon theo mt s nh bc hc, xt v mt t nguyn l thuc ngn

ng Tiu [, ngha l| c{i ca. V| Apollon l| v thn Ca, m ng tr{ch nhim

ngn cn y nhng iu bt hnh ra khi nh v ra khi th. Mt trong nhng bit

danh ca Apollon l| Thuraios c ngha l| Ca. Tp tc th cng Apollon t Tiu

chuyn sang Hy Lp vo thi k nn vn ha Mycnes, thin nin k II TCN. Nhng

bit danh ca Apollon cho chng ta thy ngun gc ttem gio ca v thn ny, th d

Apollon Lycien - Apollon Ch si hoc Apollon Smint - Apollon Chut... Nh vy lc

u, r rng l v thn nh sng, v thn Ngi X th c cy cung bc v nhng mi

tn vng tn ti trong hnh dng con vt. Sau ny Apollon mi c cm th nh mt

v thn di hnh dng ngi v bo h cho cuc sng ca con ngi, bo v ma

m|ng v| |n gia sc ca con ngi khi b th d ph hoi. V l c chuyn Apollon

phi i chn gia sc cho vua Admte, chuyn Apollon i chn sc vt cho Laomdon,

mt v vua ca thnh Troie... V ngy cng m rng hn na, Apollon l v thn ca

nhiu chc nng kh{c: Y hc, nh sng, thm ch ng nht vi thn Mt tri-Hlios,

thn bo v cho khch b hnh, thn bo v cho nhng ngi i bin... Cc nh nghin

cu cho rng rt c th t khi Apollon tr thnh v thn ca th gii Olympe mi c

thm ci bit danh Phbus, do chin thng mt tp tc th cng n thn Titanide

Phob mt a phng n|o . Do c ng nht vi nh sng nn Apollon li

thm chc nng ca mt v thn nng nghip, v thn bo h cho ma m|ng. Nhng

chc nng n|y ca Apollon m nht hn so vi chc nng chin trn: Ngi X th. S

th cng Apollon, tn gi{o Apollon i lp vi tn gio Dionysos, mc d trong mt

dng n|o cng l| s th cng mt v thn nng nghip. Tn gi{o Apollon thng

pht trin rng ri trong gii qu tc, cn tn gio Dionysos gii bnh d}n. Tng

Apollon trong ngh thut thi k Hy Lp ha l mt ch|ng trai xinh p ngi {nh |n

lia. Tn gio Apollon cc thuc a Hy Lp trn t du nhp v|o La M. Nm 31

TCN La M x}y n th Apollon rt ln. Di triu i ca v ho|ng La M

Auguste, tn gi{o Apollon c cao ln mt a v cha tng thy. Auguste cho

khi phc cc cuc thi u v ngh, th dc th thao, ngh thut, nhng tp tc, hi h

trong sch, lnh mnh m| t lu b cuc sng xa hoa, try lc, hng th ca gii

qu tc La M vt b cng nh b cuc sng, li sng lnh tr{ng, l dng ca

quc La M ph hoi. S khi phc ny nm trong ng li chnh tr, vn ha ca

Auguste mun lnh mnh ha x hi La M, to ra mt cuc sng n nh c{c th

cng c quyn lc v uy tn ca mnh. Ngi ta thng dng cng thn Apollon

cnh nguyt qu, cnh c, v hin t nhng con vt: ch si, thn ln, chut, diu hu.
 Athnes, trn b sng Ilissos c ngi n th Apollon Lycien, ngoi ra cn c

mt trng u c xy dng t thi Pricls cm quyn. Ni , khu vc n th v

trng u, tn gi l Lycen [Lyce, Lyke (ting Hy Lp: Lukeion)], nh trit hc

Aristote thng n ging trong nhng dy hnh lang ca mt ngi nh| trong trng

u ny. ng va i va ging trong hnh lang v hc tr cng i theo ng nghe

ging. Ngi xa gi li ging ca ng l: pripatticienne. T ngi ta gi trng

phi trit hc ca ng l| trng phi va i va ging (tiu dao - secte

pripatticienne) .
94

Nm 1807, mt ngi Php tn l Piltre de Rozier thnh lp mt trng hc

Paris, dy khoa hc t nhin v| vn hc (khng dy thn hc) t tn l Lyce. T

Lyce mang ngha trng trung hc, m| chng ta thng quen gi l| trng Lix.
 N THN ARTMIS

Artmis, v n thn con ca Zeus v| Lto, ra i trn hn o Dlos. Nng l anh

em sinh i cng vi thn Apollon, cho nn, cng nh anh mnh, n|ng c Zeus ban

cho mt cy cung bc v mt ng tn vng. Ch my ng|y sau khi ra i, nh nhng

thc n thn Artmis ln ln nh thi v chng my chc n|ng eo ng tn v|o lng

cm cung bng v|o rng sn bn. Trong b {o sn gn gng v ngn n u gi n

thn Artmis tr ti phi phi, tr|n y sc sng, nhanh nhn, lanh li l thng.

Tht kh m| tm c mt thiu n no trn th gian ny li ti tn, linh hot nh

Artmis. Nng chy bng bng qua nhng khu rng rm, sn th ui chim. i mt

tinh nhanh ca nng khng bao gi con mi chy thot. V khi nng ging cung

th t khi c chuyn pht tn tha cht cho con mi. Ln rng b ui cng ng rc

vo bi rm hy vng thot cht cng khng tho{t c. Hu, nai chy nhanh n my

cng khng tr{nh khi b Artmis xua |n ch n bao vy. Mi khi Artmis vo rng

sn bn li c mt o|n tin n i theo. Nhng n|ng Nymphe cng sn ui mung

th vi Artmis. Ting h reo, ci ni cng vi ting ch sa, ting t v rc vang

ng c ni rng. Cuc i sn kt thc, Artmis v cc nng Nymphe tr v vi thng

li rc r. V chng bao gi v n thn Sn Bn ny li chu tr v tay khng.

Tuy nhin chin cng ln nht ca Artmis li l vic trng tr tn khng l

Tityos, k can ti truy ui n thn Lto, m ca Apollon v Artmis, vi mu

m mui. Tn khng l ny vn l con ca Zeus v lara, con gi ca nh vua x

Orchomne. Thn Zeus ln n|y trnh con mt soi mi ca Hra a ngi con
g{i v|o... tn trong lng t en s}u thm c hon ton yn tm trong ci

chuyn hoa, nguyt, mn, |o. Tityos v th ra i trong lng t en s}u thm. y

th m khng hiu l|m sao m| Hra cng bit. Li mt trn ng ng sm st, gin d

ging xung a con ca cuc ngoi tnh . Nhng Hra ch va mi truy ui Tityos

th li c tin Lto sp sinh con vi Zeus. Th l Hra xi by anh chng khng l

Tityos truy ui Lto. V Tityos tha hnh nhim v vi tt c s mn cn ca mt

anh chng va c hng lng gia n, khoan hng.

Apollon v| Artmis trng tr tn khng l bo ngc . Nhng mi tn

vng ca hai anh em ra c mi on hn m m h phi chu ng trc khi sinh

h. C ngi k, khng phi hai anh em Apollon git cht Tityos m l thn Zeus ging

st thiu cht Tityos. Tityos cht, cc v thn nm xc hn xung a ngc Tartare. Thn

hnh n nm sng st che kn ht c chn mu t. Hai con i b|ng ng|y ng|y n

m bng n b gan khng l ca n, b gan l ngn ngun ra thi bo lc, hung tn

cng nh ra mi ch cng rn, bng bnh.

 Artmis trng pht Niob

Artmis cn cng vi Apollon trng pht nng Niob v ti ngo mn, khinh
95

th xc phm n n thn Lto. C l t c ch kim cha tng c mt cuc trng pht

n|o qu{ khc nghit, tn nhn nh cuc trng pht ny, }y l| mt cuc tn st

khng khip, khng khip n ni ti nay cha my ai qun. Niob l con gi ca

Tantale. Nng ly Amphion vua thnh Thbes by cng. Hai v chng n|ng sinh c

by trai, by gi. Niob rt i t ho v hnh phc ca mnh: nhng a con, a no

cng p , khe mnh, thng minh. Nhn chng, ngi ta c th tng l| nhng

v nam thn hoc n thn ti tr ca th gii Olympe. Niob sung sng, t ho, mn

nguyn v hnh phc ca mnh nhng li khng bit hnh phc chnh l| do cc v

thn ban cho gia nh n|ng. S giu c, danh ting, con |n ch{u ng ng vui l|

c n him c. Nng l ra phi bit n v| n {p li bng nhng l hin t hu h v|

th|nh knh. Nhng Niob hu nh qun ht c ngha v thing ling , ngha v m

i vi ngi Hy Lp xa kia l| mt o c ch cao, ch tn, ch knh, mt o c

trc ht ca mi o c.

Chuyn xy ra nh sau: Mt hm con gi v tin tri m danh ting Tirsias l

nng Manto i khp mi nh trong thnh Thbes by cng, truyn cho mi ngi bit
96

l hin t n thn Lto v| hai ngi con ca n thn l Apollon c b tc qun v|ng

ri v n thn Artmis, ngi trinh n sn bn, sp c hnh. Mi ngi hy em

dng cng cc v thn nhng l vt hu hnh. D}n th|nh Thbes by cng, nghe li

khuyn dy , ai ny u no nc sm sanh l vt. Nhng thiu n xinh p i vng

l nguyt qu ln u, n mc p , mang l vt ra n th. Ring c Niob l khng

sm sa l vt, khng n n th. Chng nhng th Niob li cn dng quyn lc ca

mnh cm khng cho cc thiu n ti n th, ngha l| Niob ph{ b bui l trng th

ng|y hm .

- Ti sao c{c ngi li phi dng l cho Lto? Niob ni vi cc thiu n xinh p

ca thnh Thbes by cng nh vy. Cu xin Lto ban cho hnh phc c giu c,

ng con, nhiu chu, an nhn, v vang ? Tht l v ch. Cuc i ca b ta vt v cc

nhc, ch c mt hn o b xu lm ch dung thn, cn ta, mt th rng ln, thnh

quch kin c, giu c v| p xit bao! B ta ch sinh c mt gi, mt trai, cn ta,

by gi, by trai, a n|o cng to ln, p snh ta thn linh! Thi hy dnh nhng

l vt dng cng y cho ta v chnh ta l| ngi xng {ng c hng nhng l vt .

Ta chng thua km g Lto v sc p cng nh v hnh phc. C{c ngi hy d}ng l

vt cho ta, v cu nguyn ta c th ban cho c{c ngi nim hnh phc m| c{c ngi

mong mun.

Bui l khng tin hnh. Nhng li ni kiu cng, l{o xc ca Niob tt n tai

cc v thn, nht l n thn Lto. Nng truyn cho hai con, Apollon v Artmis, s

mng tr th, trng tr qun hn ho, phm thng.

- Cc con phi ra ngay mi nhc ny cho m. Ta khng th chu ng c ci

thi ngo mn, kiu cng vn c t ging Tantale nh n. D cuc i ta th n|o chng

na ta cng l| mt v thn thuc dng di Titan, v l v ca thn Zeus, Apollon v

Artmis l con ca thn Zeus m khng mt ngi trn th no d ti gii n }u c

th coi nh bng vai phi la c.

Nghe m ni xong, hai anh em Apollon u v cng gin d. Apollon {p li

m:

- Xin m hy yn tm! Con mng x Python gh gm n }u cng chng lm

nht c ch kh ca con th m Niob kia t phi c hnh pht xng {ng.

 Artmis cng b|y t tnh cm ca mnh:

- Xin m hy yn tm! Nhng a con ca thn Zeus s khng tha th cho bt k

mt h|nh ng khinh th thnh thn no.

V th l| nhanh nh nhng mi tn, Apollon v| Artmis t ngn ni Cynthe cao

vt trn hn o Dlos thn yu, bay ti thnh Thbes by cng. C xe do nhng con

thin nga ko h xung mt c{nh ng ngoi cng thnh. Apollon tin vo cng thnh

v tro ln b tng th|nh cao. Ni }y thn trng thy nhng ngi con trai ca

Niob ang cng vi cc trai trng luyn tp v ngh. Thn lp tn v|o cung v| ging

ln. Dy cung bt ln mt ting lnh lt, kh gn. Mi tn xuyn trng ngc mt ngi

con trai ca Niob kho{c {o cho|ng thm ang phi nga. Chng bt nga ngi ra,

tay bung cng v| hn la khi xc. C th, vun vt, nhng mi tn bay i, khi trng

c, khi xuyn gy, khi cm php v|o lng, ln lt kt liu cuc i by ngi con trai

ca Niob. Nhng trai tr{ng ang luyn tp v ngh cng vi nhng ngi con trai ca

Niob v cng kinh ho|ng trc tai ha ging xung qu nhanh v qu khng khip

n nh vy. Ch pht chc by ch|ng trai cng trng, nhng thanh nin u t ca

th|nh Thbes vinh quang b cht mt cch thm thng m| khng ai bit c ch

th. Song mi ngi u hiu ngay: nhng ci cht bt ng khng r t }u gi{ng

xung u do hai anh em Apollon v Artmis, nhng v thn c ti bn cung trm ph{t

trm trng. Mi ngi cng hiu, }y l| hnh pht m n thn Lto ging xung Niob.

Tin d bay v cung in ni Niob ang . Ngi m bt hnh ny go tht,

khc than v| trong cn au n vt v, in di n|ng nguyn ra n thn Lto. Cc

con gi ca Niob xm quanh m an i, khuyn can, sn sc. Nhng tai ha cha

ht. By gi n lt n thn Artmis ra tay. Nhng mi tn khng bit t }u li bay

xung. Ting r ln v au n chen ln nhng ting tht kinh hong, ting go khc,

ting rn la... to ra mt bu khng kh khng khip ht ch ni. n lc ny th Niob

khng cn g|o tht khc than c na. Nng ngt i ri li tnh dy, tnh dy ri li
ngt i khng bit bao ln. Amphion, chng n|ng, trc ni au kh qu ln nh vy

khng sc chu ng ni t st, cht bn nhng a con. Niob au kh, sng s

ng gia xc cht ca cc con v chng. Nng by gi tuy sng nhng tht ra l ci

xc khng hn, mt ci xc cn bit c ng. Xc cht ca chng v con ca Niob b b

mc sut chn ngy tri, n ngy th mi, cc v thn mi ngui gin, cho lm l mai

tng. Cn nng Niob vi s phn thm thng ha ra {. Mt cn gi lc a n|ng

v tn qu hng, ln nh ni Sipyle, ni vnh vin ca nng. , Niob vi ni

au kh m trn th gian ny t ai phi nm tri, bin th|nh { vi khun mt kh au

v| nc mt tun tro. , n|ng Niob vi khun mt sng s, ngy di bin

th|nh { nhng chng bao gi cn c dng nc mt au thng, nhng dng nc

mt tun tr|o nh nhng con sui bc t sn ni cao xung.

Ng|y nay trong vn hc phng T}y, Niob tr thnh mt biu tng cho ni

au kh ca ngi m mt con. Trong qu{ trnh chuyn ngha, Niob dn tr thnh

ni au kh ln hoc ni au kh.

C chuyn k, trong cuc tn st ca Artmis, c mt ngi con gi ca Niob

thot cht, khng r do Artmis ng lng trc n tha th hay do trn tho{t c. S

khng khip v ni kinh hong ln qu{ l|m cho ngi con g{i , mc d tri qua

bao nm th{ng sau n|y, da vn ti xanh ti xm. V th ngi ta gi n|ng l| Chloris

ngha l| nht nht, t{i xanh. Nghe }u Apollon cng tha cht cho mt ngi con

trai ca Niob tn l Amyclos.

 Artmis bin Acton th|nh hu

Artmis cng b mt ngi trn kiu cng, xc phm. V| theo thi thng ca

th gii Olympe, cc v thn vn l nhng ngi c quyn th nn rt d ni trn li

nh vi ngi trn th, vi ging ngi by yu, on mnh. V| khi ni trn li

nh th tip theo l| nhng n trng pht nghit ng.

Hi t Thbes c mt ch|ng trai xinh p v ti gii con ca Ariste v

Autono tn l Acton. Chng tuy xut thn trong mt gia nh con thn chu thnh

nhng li ch l mt anh chng chn chin bnh thng. Do phi theo cha la sc vt

vo rng, phi bo v |n gia sc tho{t khi mng sc ca th d cho nn Acton tr

thnh mt ngi sn bn mung th rt gii. Acton li c thn Centaure Chiron

dy bo cho nn t|i sn ca ch|ng vt xa nhng lo tng dy kinh nghim. Anh em

bn b u khm phc t|i nng ca chng t vic thuc thi quen, tnh nt ca tng

lo|i th cho n ti phng lao bn tn ch sai mt trng mi. c ngi khen, Acton

}m ra kiu ngo, coi thng mi ngi, thm ch coi thng c n thn Sn bn-

Artmis, Ta chng hiu Artmis ti gii n }u nhng c nh t|i sn ca ta by gi

th Artmis du c n thi t|i th cng phi nhng ta vng nguyt qu. Acton

hm mnh m| ni nng phm thng nh th. Tt nhin nhng li ni nh th u

khng c{nh m| bay n tai v thn Sn bn. N thn Artmis cha kp trng pht con

ngi l{o xc th li xy ra tip mt chuyn khng th tha th c. Chuyn xy ra

trong mt cuc i sn rng Cithron. Hm Acton v| c{c bn vo rng sn th,

mt cuc i sn bnh thng ca nhng ngi dn min sn cc. Sau mt hi lu

sn ui, mi ngi u mt, nht l| khi mt tri ln cao, khng kh chng cn

mt m nh bui sm. Trong khi mi ngi tm v|o di bng c}y ngh th chng

Acton mt mnh lng thng i t{ch khi {m ng anh em, chng mun tm mt

lch nc, mt dng sui ra mt. Acton c lng thng i v| ch|ng vui ch}n,

lc bc ti mt thung lng nh hp song cnh vt tht v cng th mng, p .

Chng hiu bn tay v thn n|o to dng nn mt khung cnh tuyt diu nh th:

mt con sui t ni cao theo ln dc b xung mt vng bng phng, un ln quanh

co qua hai b c xanh hoa thm. Nhng lm cy to do mt ging dy leo trm ph ln

nhng cy trc b thanh thanh, n ra nhng loi hoa tim tm hng hng, nho nh, xinh

xinh l| ni m hi cho nhng i ng ca ong v chim chc ti thi ti, tranh gii. |n

bm chp chn trn nhng a hoa nh nhng n|ng Muses ang biu din nhng

iu ma uyn chuyn theo ting |n cithare ca thn Apollon c b tc qun v|ng.

Dng sui t ni cao trn xung qua mt chic ng nh m t xa xa Acton trng

thy nhng nh { ca n r xung nh nhng bp tc ca cc v thn. Cn nhng vt

nng di t trn cao lt xung th nom nh mt di khn la vn bay trong gi.

Acton ln theo dng sui i n chic ng nh . Tai ha bt u t }y. N thn

Artmis v by tin n thp tng va v|o trong ng. }y l| khu vc c bit, c ci

thung lng vi hang ng huyn o, vi sui m{t nc trong ny ch dnh ring cho

cc v thn ti ngh ngi, tm m{t, c bit l thuc ton quyn s dng ca n thn

Artmis. Ni }y v n thn Sn bn, ngi trinh n vi cy cung bc tn vng sau khi

sn mung ui th tr v ngh ngi, tm mt. Cc tin n, ngi th cy cung v g

ng tn eo sau lng n|ng ra, ngi th bi li tc cho nng, bi cao ln v gn li

khi t mt m tc v|ng ri, mm mi nh {nh nng chiu, ngi th ci dp, ci o

cho n|ng. V| n|ng, nh th Trinh n X th danh ting, con ca thn Zeus uy nghim,

t trong ng bc ra sui tm. ng v|o lc y, lc n thn Artmis va t ca ng

bc ra th Acton cng va ln bc ti ca ng... Ch, bit k li sao cho ng c{i

tnh cnh o le . Ch|ng Acton bng hong, ngy ngt n sng s ra trc v p

trong ngc, trng ng|.

 Nhng mt tin n cht trng thy chng v kp thi ht ln mt ting kinh d,

ch tay v pha Acton. Cc tin n nhn theo v khng ai bo ai, nhanh nh mt ln gi

xm li ng vy quanh ly Artmis, v n thn tuyt p nhng khc t mi hnh

phc i n trn tc. Cc tin n khng mun cho ci nhn ca k tht phu lm u thn

th thanh cao tinh khit ca n thn. Nhng mun mt ri! Cn n thn Artmis th

mt ng ln e thn. Ri t e thn chuyn sang gin d, mt n|ng c|ng rc ln

nh khi ang hng h{i sn ui con mi. a tht phu to gan ln mt d{m v|o ni

cm a vn ch dnh cho cc v thn. Ti xc xc ny khng th b qua. V th l ch

trong pht giy, chc l{t Artmis bin Acton thnh mt con hu, mt con hu to

khe, p . Acton i t b|ng ho|ng n|y n bng hong khc: t nhin c chng

vn d|i ra v| trn nh u mc ln mt i gc cao, di, lm nhnh, tai nh ln, to

hn v nhn ra cn hai tay hai chn th bin thnh bn ch}n hu d|i ngong, qun o

mc trn ngi bin thnh lp lng v|ng ri, m en. V| th l| con hu Acton

vng ln b chy. Nhn xung sui n bit mnh b trng pht v ti xc phm n

n thn Artmis. N mun ku ln, ht ln, nhng khng c. Con hu khng bit

ni, Acton ch cn li tr c l ca con ngi m| thi. Nhng tr c y chng th bin

thnh ting ni. V| con hu Acton ch cn bit chy, chy ht ni n|y n ni kh{c,

dng nh mun tm v vi nhng ngi th}n thch. Nhng l ch sn ca Acton

mi rt thnh. Chng bit c mt con mi }u }y. Th l chng sa m vang, gi

nhau rt ui theo con hu v|ng m en. Mt |n ch, nm mi con, lao theo con

hu khn kh ang hong ht chy. Hu ra sc chy, ch ro rit ui. V cui

cng, ch b v}y quanh hu. Con hu ng gia by ch nhu nhu sa vang,

nc mt tro ra. N mun ku ln vi by ch hung hn rng: Ta l| Acton... Acton

}y, ngi ch qu mn ca chng m|y }y... Nhng khng c, |n ch lao v|o

con hu cn x. Con hu Acton ng vt xung t. Trong i mt n vo pht giy

cui cng y vn ng gi mt ni kinh hong, oan c v v tha thit cu xin. L ch

v nhng bn sn ca Acton vn thy nh mt y nhng con mi b hi. Chng ai

quan t}m n nh mt y l|m g. V| con hu nhm mt la i v ti xc phm

n n thn Artmis, ti mt ngi trn th u tin v duy nht c chim

ngng v p thn thnh, tuyt diu ca v n thn Trinh tit.

***

Nhng nh thn thoi hc, tn gio hc cho chng ta bit, cu chuyn trn }y

phn nh mt hnh thc tn gio nguyn thy: S king k gii tnh.

Nhng ngi Hy Lp khng ch th phng n thn Artmis nh v thn sn bn

hoc mt ngi bo h cho ngh sn bn. Nu k t ngun gc xa xa th Artmis l| n

thn bo h cho mung th trong rng ri sau mi chuyn thnh v n thn Sn bn v

tip chuyn thnh n thn ca C cy hoa l. T , Artmis c coi l n thn ca s

ph nhiu, cy sai qu, la c ma. V nh th th ng thi l n thn bo h cho

s sinh n, cho hnh phc gia nh, tr s sinh. Ri li kim lun c chc nng n thn

Mt trng, n thn Ph thy, Ma qui-Hcate, tuy nhin, d Artmis c c sp nhp

thm vo nhiu chc nng mi, v trong qu trnh pht trin ca lch s-x hi Hy Lp,

Artmis c c mang thm nhng bit danh mi nh Artmis Tauropolos, Artmis

Orthia... th biu trng ph bin, tiu biu nht v Artmis vn l mt n thn Sn bn

v mt nng Trinh n X th.

Ngy nay trong vn hc c{c nc phng T}y, Artmis hoc Diane l mt biu

tng ch ngi thiu n xinh p nhng kiu k, ngi thiu n xinh p nhng

chn th}m nghim kn cng cao tng, tnh nt knh kiu.

 N THN ATHNA

Trong s cc v thn ca th gii Olympe th n thn Athna ra i thn k hn

c. i vi cc v thn th ng nhin s ra i phi kh{c thng, phi thn k ri.

Nhng Athna thn k hn, kh{c thng hn. N|ng khng phi do m sinh ra m do

b sinh ra, v sinh ra t... u! Thn Zeus ly n thn Mtis, mt Titanide con ca

Okanos v n thn Tthys. Theo ngi xa k th chnh Mtis mi l| ngi v u

tin ca Zeus ch khng phi Hra. Mtis l| ngi ni cho bit th l cy thn diu

v b him Zeus ly v cho Cronos ung, nh th nn Cronos mi nn ma ra ht

nhng anh ch em ca Zeus b nut t khi mi ra i. a con u lng ca h l mt

b gi. Ngy sp sinh a con th hai th mt li sm ngn ca n thn t m-Gaia

truyn cho h bit, a con ny s l con trai v ln ln n s mnh hn b n. N s

trut ngi b v tranh ginh ly quyn cai qun th gii Olympe v th gii lo|i ngi.

Zeus rt i lo s v li sm truyn . Thn ngh c{ch i ph li. V c l cch tt

nht theo thn ngh, l bt chc Cronos: Nut! Zeus ngh th v nut lun ngi v

ang bng mang d cha ca mnh. t ngy sau Zeus mc chng au u rt d, au

tng cn ong ong lc c trong u. Trong mt cn au mun n tung b c, Zeus gi

a con qu Hphastos li v ra lnh: Ly ba b v|o u ta ngay, l|m ngay i...

Hphastos cn do d trc ci lnh k qu{i nhng Zeus trng mt, qu{t: B i!

Lm ngay khng cht by gi! Th l Hphastos phi tun theo li Zeus. Chng nng

cy ba nng ngn cn ln dng ht sc bnh sinh gi{ng v|o u Zeus. Cht mt ci!

Hphastos nhm mt li, rng mnh. S ca Zeus nt toc ra v t k nt nhy ra

ngoi mt ngi thiu n nhung y, v phc gn gng, tay kim tay cung, mt s{ng nh
gng, ting to nh sm. Va nhy ra khi u Zeus, nng lin ht ln mt ting vang

ng c t tri nh khi xung trn. l| Athna, v n thn Tr tu, Tri thc v Chin

trn. Athna i m ng sng long, mc {o d|i, ng uy nghi oai phong lm lit nh

mt v nam thn. V l n thn ca Tr tu, Tri thc nn Athna sng to ra bit bao

nhiu iu dy con dn Hy Lp. N|ng ban cho ngi trn th ci cy v ci ba

h c th lm rung, trng la, trng nho. Nng trao cho nhng ngi ph n ci xa

quay si v khung ci dt. Nng dy cho h ngh dt kho lo v| cng phu h c th

dt nn nhng tm vi dy, mng ty theo thch, mu sc rc r nh lng h mong

mun. V th ngi xa cn gi n|ng l| Athna Ergana ngha l| Athna Th gii , 97

v n thn bo h cho ngh th cng. N|ng cn l| ngi t ra cc thit ch, lut php

cho c{c th con ngi bit cch cai qun iu hnh cuc sng ca mnh c trt

t v cng bng. V l n thn Tr tu, Tri thc nn nng phi c Zeus sinh ra t...

u, hay cng v sinh t u Zeus m nng phi l v n thn ca Tr tu, Tri thc.

Do , mt chc nng na m Athna phi m nhn l bo m cho khoa hc

v k thut trong c{c th sao cho c pht trin rc r, phc v hu hiu cho con

ngi. T tt c nhng cng vic y Athna c gi l v n thn bo h cho th:

Athna Poliade .
98

Trong gia ti thn thoi Hy Lp c mt s cc v thn ngoi tn chnh cn nhiu

bit danh km theo nh: Apollon Phbus, Artmis Tauropolos, Athna Pallas... m

khoa thn thoi hc gi l| C{c thn c bit danh . S xut hin nhng bit danh
99

gn lin vi mt hon cnh lch s c th: cc cng x th tc Hy Lp dn dn thng

nht li vi nhau v t ny ra khuynh hng tp trung nhng nghi l, tp tc th

cng. ng nhin qu{ trnh n|y khng phi din bin theo mt con ng thng tp.

Mt mt n dn n kt qu nh ta vn thng thy trong vic nhn hnh ha nhn

cch ha nhng hin tng t nhin v x hi vo trong mt s v thn gn nh c

quyn lc ngang nhau v c nhng chc nng tng t nh nhau, ging nhau. Hlios-
Thn Mt tri vi Apollon-Thn nh sng; Sln-N thn Mt trng vi Artmis-N

thn Mt trng. c n thn Hra v n thn Ilithyie trng coi v bo h cho hnh

phc gia nh, s sinh n, vic h sinh, li thm cho Artmis nhng chc nng tng t

nh th, v.v. Li c khi hai chiu hng pht trin ni trn hp nht li v xut hin

mt v thn thng nht. Nhng v thn tn ti c lp, khng quan trng, t ngha i

vi i sng x hi c th dn dn lui bc khi v |i thn thoi v| nhng tn n

li cho v khc, v thn ca cng x chin thng. V ngn c chin thng chnh l bit

danh cm vo vi ci tn vn c ca v thn c lch s x hi ph h.

Athna thng c mt bit danh quen thuc l| Pallas. Ngi xa gii thch, s d

nng c bit danh n|y l| do n|ng {nh bi c tn khng l Pallas trong mt cuc

giao tranh c lit. ghi nh chin cng hin hch ca mnh, Athna lt da ch th

cng ln tm khin. C chuyn li k, Pallas khng phi l mt tn khng l b {nh

bi trong cuc giao tranh gia cc thn v nhng tn Gigantos-i khng l. Pallas l

mt thiu n, con v thn bin Triton. Athna chng hiu v mt chuyn g v tnh

gy ra ci cht ca Pallas. by t tm lng thng tic v hi hn i vi ci cht ca

ngi con gi bt hnh, Athna ly da ca Pallas lp ln chic khin ca mnh v ghp

tn nng vo vi tn mnh.

Ngoi bit danh Pallas, Athna cn c nhng bit danh nh Promachos hoc 100

Tritognia v| i khi l| Hygia . Athna tham d vo kh nhiu chuyn ca th gii

101 102

thin nh v| th gii lo|i ngi. i vi ngi Hy Lp c xa, Athna l| v n thn

em li cho h mt cuc sng vn minh hn. N|ng l| v n thn ca Tr tu, Tri thc.

Nng l nh sng ca khoa hc, k thut, vn ha, ngh thut chiu ri xung i sng

ti tm ca con ngi. Nng cn l v n thn ca chin trn, chin thng. Athnes, mt

trung tm kinh t, chnh tr, vn ha ca th gii Hy Lp ng|y xa v| th ca nc

Hy Lp ng|y nay, l| th mang tn n thn Athna v| c n thn Athna bo h.

Con vt gn b vi n thn Athna, mt du vt v tin s ttem ca n thn, l con c

mo. V th n thn thng c nhng nh ng km theo: Athna c i mt c mo,

Athna c i mt xanh lc... Ngy nay trong vn hc c{c nc phng T}y c{i tn

Athna hoc Minerve c mt ngha bng l| ngi |n b| thng minh, ngi ph n

tri thc, thng tu. T Con c ca n thn Athna cng tng trng cho s hiu

bit, tri thc, s thng minh, thng tu .

103

Li ni v chuyn thn Zeus n thn Athna. }y l| mt s tc kh ca Zeus.

Thn Zeus mun chng t cho th gii Olympe bit, v nht l cho Hra bit rng

khng phi ch c |n b| mi c, mi sinh con c{i c. |n ng cng c

ch ng tng ch ring c |n b|, ng c ly th m t v ln mt, vnh vo! Ti

sao li c chuyn tc kh nh vy? l|, d hiu thi, x hi chuyn bin sang thi

k th tc ph quyn v th mi xut hin loi huyn thoi h uy th ca ngi ph n!

 Athna thng Posidon, c cai qun

min ng bng Attique

Attique (ting Hy Lp: Attike, Attili) l mt vng ng bng min Trung Hy

Lp. Thu xa xa, ni }y cn hoang vng, l|ng tha, d}n t, cha v thn no ch

n mnh t nh hp n|y. Lc cai qun Attique l mt v vua tn l Ccrops. N

thn t m ca mun lo|i Gaia v i, sinh ra Ccrops, mt v thn na ngi na

rng. Ccrops ly Aglauros sinh c mt trai v| ba g{i. Nm th{ng tri i, vng ng

bng Attique cng theo nm th{ng mi ngy mt thay i. Cnh vt nom y n, m

{p hn, vui mt hn. Ccrops bn chia vng ng bng Attique th|nh mi hai tiu

khu, trong s tiu khu Athnes l tr ph, sm ut hn c (tht ra lc n|y n cha c

tn l Athnes). Thy mt vng t gi|u c, p cha c v thn no cai qun, n

thn Athna lin n by t nguyn vng c cai qun vng ng bng Attique v

bo tr cho tiu khu Athnes. Nhng va lc Athna by t nguyn vng xong th thn

Posidon cng t di bin ln xin yt kin nh| vua Ccrops thnh cu nh vua cho

c cai qun vng Attique v|... ngha l| cng ging nh nguyn vng ca Athna.

Tnh hnh tht kh x. Hai v thn bn giao c vi nhau, mi v s ty theo t|i nng

ca mnh ban cho Athnes mt tng vt. Tng vt n|o c coi l| qu gi{ hn ht th

ngi ch ca n s gi|nh c quyn cai qun v bo tr.

Nh vua Ccrops lm trng ti phn quyt vic hn thua trong cuc tranh ginh

ny. Posidon ln ting trc. Thn ni:

 - Ta s ban cho th|nh trn ngn i cao }y ca nh vua mt tng vt him c

trn i ny. Ta chc rng kh m| nh| vua tm c mt v thn no c th ban cho nh

vua mt th g qu b{u hn.

Posidon ni, on xoay c}y inh ba li v ging mt nh{t v|o v{ch {. V{ch {

nt ra. Mt tia nc mn t k nt ca { vt ra, xi chy, chy ngy cng mnh v

tun vo mt ci ging su thm. Ccrops v cng kinh ngc trc s mu nhim ca

c}y inh ba thn thnh ca v thn cai qun mi bin khi. n lt n thn Athna.

Nng ni:

- Ta s ban cho con dn ca t Attique mt tng vt v cng thn thit vi i

sng. N c th em li cho mnh t ny s ha bnh v thnh vng i i.

Ni xong n thn Athna cm ngn lao di phng mnh xung mt t. Khi n

thn rt ngn lao ln th k l thay, t k nt ca mt t mc ln mt chic cy. Chic

cy c ln ln vn vt, ta c|nh, }m l{ xum xu. Ri t nhng c|nh l{ xum xu

mc ra nhng qu nho nh thon thon. l| c}y olive, mt cy m tui th c th ti

mt ng|n nm. Cn qu olive cha cht du rt qu . 104

Ccrops n lt mnh ln ting phn quyt. Nh vua coi tng phm ca n thn

Athna l| qu b{u hn c. T Athna l| v n thn bo h cho vng ng bng

Attique v tiu khu Athnes. C chuyn k, khng phi Ccrops ng vai tr ngi

ph{n nh cuc tranh ginh min Attique gia hai v thn Athna v Posidon m l

hi ngh cc v thn Olympe. C chuyn k chnh nhng ngi d}n Athnes ng vai

tr quyt nh. H c chng kin ti nng thn k ca cc v thn trong cuc ua t|i

v| sau h b phiu cho Athna. S phiu ca Athna hn Posidon mt, do

Athna thng cuc. Ngi ta cn k tng vt ca Posidon khng phi l mt mch

nc mn chy ra t v{ch {, m| l| mt con nga...

 Thua cuc, Posidon tc gin nh vua Ccrops v con dn ca t Attique v

cng. V| i vi cc v thn mt khi tc gin l phi c s trng pht tip theo.

Posidon li dng c}y inh ba thn thnh ca mnh ging xung mt vng t ng

bng Attique khin cho vng ny st thp hn xung v bin thnh mt vng m ly

nc mn rng mnh mng, chng th no trng trt c.

Athna thng li trong cuc tranh ginh quyn bo h cho t Attique. Chnh t

}y mi ra i c{i tn Athnes (ting Hy Lp: Athnai, Athina) vi ngha l| th

c n thn Athna bo h hoc th ca n thn Athna. Cn cnh olive tr thnh

mt biu tng cho ha bnh v thnh vng , hoc s hiu bit sng sut.
105

Ni v Ccrops, sinh c mt trai l rysichthon v ba gi l Aglauros, Hers

v| Pandrosos. ghi nh cng n ca n thn Athna, nh| vua cho x}y n th n

thn mang tn l Ccropia v| t ra cc nghi l tp tc th cng cc v thn thay cho

106

nhng nghi l v tp tc c phi git ngi hin t thn linh. Ccrops cn t ra lut

php v truyn dy cho nhn dn ch vit... l|m cho i sng ca nh}n d}n vng ng

bng Attique ng|y c|ng vn minh hn, gi|u c hn. Ccrops l|m vua c bao lu v

c truyn ngi li cho con chu tri qua my i nh tc l thng thy khng, chng

ta khng thy chuyn xa k li r|nh r. Nhng truyn thuyt xa cho ta bit ngi k

tc s nghip ca Ccrops cai qun vng ng bng Attique v| th Athnes l nh

vua richthonios . richthonios l con ca thn Th rn-Hphastos v n thn t-

107

Gaia, c ngi ni chng l con ca Hphastos v n thn Athna nhng li c sinh

ra t t. Mt hm n thn Athna trao cho ba ngi con gi ca nh vua Ccrops mt

ci vi (c chuyn k mt c{i gi|nh) y kn v| cn dn phi gi gn cn thn v cm

ngt khng c m ra xem. Nhng thi t m m| vn l| c{i tin oan nghip chng

t ngi |n b| u tin ca th gian, Pandore truyn li, cho nn ba ngi con gi ca

Ccrops khng sao m p ch ni c{i thi t m ang bt dy trong tri tim h. H

m ci vi ra xem. i chao! Khng khip qu! Khng khip ht ch ni! Trong vi c

mt a b nm, nm lt thm gia mt l rn m, dt xung quanh. Ba ngi con

gi ca Ccrops ch kp tht ln mt ting ri m u chy. H ha in v s hi. C

th n thn Athna lm cho h mt tr v h khng tu}n theo li cn dn ca thn.

V c ba ngi con gi ca Ccrops }m u t trn ngn ni Acropole xung, kt

108

liu cuc i. a b trong ci vi chnh l| richthonios. N thn Athna a ch

b v|o trong n v nui dy ch thnh mt chng trai ti gii, xng {ng l| con ch{u

ca cc v thn. richthonios tha k s nghip ca Ccrops, cai qun vng ng bng

Attique v| th Athnes. Nh| vua t ra nghi l th cng n thn Athna v| t ra

Hi Panathnes , x}y n th n thn Athna v| Posidon t tn l Erechthion. Nh

109

vua cng l| ngi sng to ra chic xe t m . Do d}y m, r m{ ca chuyn nhng

110

ngi con gi ca Ccrops vi Athna nn n thn Athna thng c nhng nh ng

km theo nh Athna Aglauros, Athna Pandrosos.

Hi Panathnes lc u ch m tiu khu Athnes, gii hn trong nhng cng

x a phng n|y. Sau dn n tr thnh ngy hi ca ton th nh}n d}n vng ng

bng Attique. Lc u hi c m mi nm mt ln vo nhng ngy cui ca thng

t{m (th{ng Hcatombe), n thi Pisistrate m bn nm mt ln v m v|o trc Hi

111

Olympiques mt nm gi l Hi ln Panathnes. Cng nh c{c Hi Olympiques v

Hi Pithiques, trong nhng ngy Hi Panathnes ngi Hy Lp t chc thi u v

ngh, th dc, th thao. T thi Pisistrate a thm c{c mn thi c th (k chuyn th)

cho cc ngh nh}n d}n gian rhapsode n thi Pricls a thm v|o mn thi ca h{t
112

v biu din m nhc. Nhng ngi chim gii trong cuc thi c tng thng mt

vng hoa olive v mt chic bnh ng du olive, th du thing ling l tng vt ca

n thn Athna ban cho con dn Hy Lp. Tc l y ng|y nay cn lu gi li trong sinh

hot thi u th dc th thao ca chng ta. Gii thng cho nhng c nhn v tp th

thng cuc thng l mt chic bnh, l dng thon th, thanh tho{t c hai quai nh

chic bnh ng du olive ca ngi Hy Lp xa kia . 113

 Athna bin Arachn thnh con nhn

Xa kia x Lydie, thn Colophon c mt ngi con gi tn l Arachn . Nng

114

ni danh v sc p th t nhng v ti dt vi, dt la th nhiu. Khng mt ngi ph

n x Lydie no c th snh ti vi nng v ngh thut dt. Nhn nhng tm la do bn

tay nng dt ra ngi ta tng chng nh Arachn ly nhng tia nng lm si cho

nn n mi ng , trau chut v mn mng n nh th. Cn khi nhng thiu n Lydie

mc nhng tm la do Arachn dt, tham d v hi th tht l tuyt p. Ngi ta bo

l| nhng nng tin, nhng Nymphe ang ca ma trong nhng bui sm mai di

lp sng m m m o o. n c nhng v thn, nam thn v n thn cng phi

khm phc ti dt kho lo ca nng v nhiu v tng xung tn ni xem

Arachn dt. Song thi i k c ti li d mc ci bnh kiu cng. Arachn mt tnh to

trc nhng li khen ngi, qu say m, nhm nh{p t{n thng nhng cng trnh lao

ng ca mnh n ni coi rng trn th gian ny ngo|i Arachn ra th khng c ngi

th hai no dt ni c nhng tm vi, tm la p n nh th. C ngi nhc

n|ng ng qun ti ngh ca n thn Athna, v mt ngi trn khng th no c ti

snh ngang vi cc bc thn linh c. Nhng Arachn chng thm n li

khuyn nh chn thnh y m li cn n ni s s|ng hn:

- Th ta thch c n thn Pallas ti }y thi t|i dt vi ta y! Athna cng khng

thng ni Arachn n|y }u. Ta sn sng th ti mt phen vi n thn.

Nhng li thch thc ngo mn y khng c{nh m| bay n tai n thn. Mt ba

kia, mt b| gi| u tc bc ph, lng cng, chng gy ln bc ti x Lydie tm gp

Arachn v ni vi nng:
 - Ta nghe ni con c nh thch thc n thn Athna ua t|i dt vi con. Con

hy t b nh i v d sao }y cng l| li khuyn bo ca mt ngi nhiu tui

hn con. Nm th{ng tri i mang theo ca ta sc khe v| cng li cho ta nhiu kinh

nghim b ch. Nhng ngi trn th chng th no ti gii hn c{c v thn. Con hy

ua t|i vi cc bn con nhng ng c thch thc cc v thn. Con phi dng ngay l

vt cu xin n thn Athna tha th cho nhng li ni phm thng ca con.

Nghe c gi ni xong, Arachn chng cn bnh t}m suy ngh, n|ng tr li ngay

b c:

- C gi| i! ng l| tui t{c lm cho c tr thnh lm cm mt ri. Thi c

hy tr v nh| v| em nhng li khuyn bo y m dy cho con chu ca c. Cn ta, ta

chng nghe c }u. Ta vn mun thi ti vi n thn Athna mt phen cho t tng cao

thp. Li thch thc ca ta chc rng n tai n thn Athna t lu, th m nng vn

khng n. Hay nng khng dm thi ti vi ta?

Arachn va ni dt li th b c gi tht ln mt ting:

- Ta }y, n thn Athna con ca Zeus ng ph vng }y! Hi Arachn, ta

sn sng chp nhn cuc thi ti dt vi nng!

V pht chc b c gi| lng cng, tay chng gy yu ui, run ry hin li

nguyn hnh l n thn Athna mt s{ng long lanh, u i m tr, tay cm ngn lao

ng uy nghi, lng ly, nh sng ta ra ngi ngi.

Cc thiu n Lydie ng xung quanh thy vy vi n trc n thn Athna

knh cn ci cho. Chng my chc t khp ni ko n ng nght nhng ngi. Ai ai

cng mun c chim ngng v n thn danh ting ly lng con ca Zeus. Ring c

Arachn vn gi nguyn thi kiu cng, chng t b nh thi ti m li t ra bt knh.

Nng khng bit rng n|ng ang dn thn vo ci cht. Cn n thn Athna th t ra
khng km ni s gin d. Khun mt xinh p ca n thn ng ln nh n|ng Bnh

minh-os mi sng chp i c{nh hng t di bin bay ln.

Cuc thi bt u. N thn Athna dt tm khn cho|ng cnh vt th Athnes.

}y l| ngn i Acropole vn cao ln trn nhng xm lng. Theo tng bc { i ln,

nhng thiu n Athnes ang ni gt nhau mang l vt n dng cng cc v thn

nhng n th p , uy nghi. N thn Athna dt cnh cuc tranh ginh quyn cai

qun vng ng bng Attique v| th Athnes, gia n thn v thn Posidon, v

thn cai qun mi bin khi sui ngun, sng nc. Cc v thn Olympe di quyn

iu khin ca thn Zeus ti cao ngi xem cuc tranh ua gi{m nh kt qu. Thn

Posidon, v thn lm Rung chuyn Mt t, gi{ng c}y inh ba v|o mt tng { l|m

nc chy vt ra tung te. n cnh n thn Athna phng lao xung lng t, nhng

ng dt mi ni bt ln p lm sao! Cy olive t lng t su, xanh thm mc

ln. Thn Zeus ti ci a tay ra ch vo cy olive, quyt nh Athna thng cuc.

Xung quanh t{m khn cho|ng n thn Athna dt nhng cnh l olive v cnh nhng

ngi trn th b cc v thn trng pht v ti kiu cng, khinh th thnh thn.

Arachn quyt khng chu thua km n thn Athna. Nng dt ln tm thm ca

mnh bit bao cnh sinh hot ca th gii thn linh. Ch ny l chin cng ca cc v

thn Olympe i vi nhng tn i khng l, ch kia l cnh yn tic tng bng ca

cc v thn trn nh Olympe trong ting |n ca ca Apollon v cc nng Muses.

Arachn cn dt nn bit bao cnh cc v thn m ui trong dc vng i n vi ngi

trn th. N|ng cng khng qun dt c nhng cnh ghen tung v nhng th vui trn

tc, nhng cn gin d gm gh v nhng s trng pht bt cng. Xung quanh chic

thm Arachn cn dt nhng vng dy leo qun qut, un ln rt kho lo. C th ni

tm thm ca Arachn dt tht l hon m v d l mt v thn hoc mt ngi trn th

c i mt tinh t nht cng kh m| quyt nh c rng tm thm ca Arachn thua

km chic khn ca Athna ch n|o. iu khin n thn Athna pht . Nhng

iu lm n thn bt bnh hn ht l trn tm thm dt kho lo , Arachn miu t

th gii thn linh vi mt th{i bt knh. Arachn phi b|y tt c nhng thi xu

ca cc v thn, nhng dc vng trn tc ca cc v m trong thm tm cc v khng

mun ai hoc cho php ai ni n. Nhng ngi trn th on mnh phi bit tn knh,

phc tng cc v thn, phi gi ng bn phn dng cng l vt u u v nht nht

tun theo nhng li phn truyn ca th gii thn linh, v tt hn ht l ca ngi. Nh

vy l| Arachn phm ti bt knh n hai ln i vi thn th{nh: d{m ua t|i vi

thn thnh v bi nh thn thnh. N thn Athna khng th chu c mt h|nh ng

v o n nh vy. Nng x tan ngay tm thm ca Arachn v cm con thoi vt,

{nh ti bi vo mt Arachn, Arachn m u chy. Ut c v| au n, nng treo c

t t. Nhng Athna ui theo v kp thi g Arachn ra khi dy treo c.

N thn bng mt ging y khiu khch ni vi nng:

- Hi c g{i ng bng, c khng cht c }u! C s phi sng mi, sng i

i dt tm thm ca c. V con chu c i i kip kip cng s phi dt mi, dt

mi nh c.

Ni ri Arachn ly mt th nc c thn nh v|o ngi Arachn. Th l ton

thn nng co rm li, m tc di ng chut, p l th bng nhin rng ht, nng

bin thnh con nhn vi nhng ci chn di nghu ngao, lng l. V th l| cng t

tr i con nhn Arachn c treo thn trn tm thm do mnh dt ra v c th dt mi,

dt mi, dt ht ng|y n|y qua th{ng kh{c, nm n|y qua nm kh{c kip kip i i trn

tm thm ca mnh.
 THN HERMS

Trong s nhng v thn Olympe th Herms l v thn m ngay khi mi ra i

tinh hoa ph{t tit ra ngoi mt c{ch kh{c thng. C th ni khn ngoan, ranh

mnh, mu m, tinh qu{i l| tnh tri vn sn ca ch b Herms khi cn nm trong

ni. B Herms l thn Zeus, cn m l n thn Maa, mt n thn ch c ca mt gia

nh c by ch em gi, gi chung bng mt c{i tn l|: Pliades . V bn ni ca

115

Herms th khng c g {ng k. Nhng v bn ngoi th cng cn phi k qua cht t

mi ngi c r thm v tng tc ca v thn ny. ng ngoi Herms l thn

Atlas, mt Titan phi chu hnh pht gi vai ra i, chng c bu tri. B ngoi

Herms l| Plion sinh c by con gi, m Herms, n thn Maa l ch c. Theo mt

chuyn xa k li th, khi c tin Atlas, cha mnh, b Zeus trng pht, c{c Pliades

bun ru n ni khng thit sng na. C by ch em t t v sau khi cht bin thnh

mt chm sao c by ngi lin nhau. Ngy nay nhng m quang m}y ngi ta vn c

th nhn thy trn bu tri phng Bc chm sao Pliades. Nhng c mt chuyn li k

khng phi nhng Pliades t t. H c thn Zeus bin th|nh sao thot khi s

theo ui ca mt ch|ng chn chin xinh p, hiu sc tn l Orion. Chuyn v chng

Orion ny tht l lm chuyn. Ch bit cui cng chng b cht v bin thnh chm sao

Orion. Nhng cht ri m chng ta vn khng cha c{i thi trng hoa. V th trn bu

tri, Orion lc n|o cng theo ui Pliades. Ng|y nay trong vn hc th gii, Pliades l

mt biu trng ch mt nhm ngi t|i nng kit xut, o cao c trng, danh ting

ly lng .
116
 N thn Pliades Maa sinh Herms trong hang ni Cyllne t Arcadie. Va

mi ra i ch b Herms tr ngay c{i t|i... n cp bm sinh ca mnh. Maa hnh

nh o{n bit c thin bm ca cu con trai qu t y cho nn ly t lt qun

bc cht ch b li. Nhng s lo xa, phng ca Maa v ch. Ch b Herms bc bi,

kh chu v khng c t do nn ca quy, giy gia lin hi thot ra khi ci

cnh a ngc y. V cui cng ch t gii tho{t c. Ch tro ra khi ni v bt

u i du ngon. Ch i khp mi ni, mi ch n ni kh c mt v thn no thng

thuc ng i li li t nc Hy Lp nh ch. Thi th t ng ni n ng

bin, ng sng, khp hang cng ng hm n|o trn t nc Hy Lp Herms cng

bit, cng tng i qua. Sau khi i chi ch{n ri Herms i n Pirie, mt thung lng

t Macdoine. Ti }y Herms gp |n b ca Apollon. Tht ra th khng phi |n b

ca Apollon m l ca nh vua Admte. Apollon ch l| ngi chn b cho nh| vua (Sao

m| Apollon a b i chn xa th!). Nguyn do v sao m mt v thn li phi i chn

b cho mt ngi trn th th chng ta hn bit khi nghe k chuyn v cuc i ca

v thn Apollon.

Herms thy |n b ang gm c ngon l|nh nhng khng thy ngi chn. Cu

ta lin ny ra nh... n cp. ng vy, n cp! Herms la lc Apollon s ly

trm mi hai con b ci, mt trm con b v mt con b mng dt i (C chuyn ni

ch c 15 con b c{i). Nhng ly th d cn a i mi kh. Phi lm sao cho Apollon

khng bit, hoc nu c bit th cng khng ln ra c du vt m| truy tm, i li.

Herms bn buc vo mi ui con b mt cnh cy ri la chng i. C|nh c}y vi

tm l{ la xa nh chic chi, s qut sch mi vt chn b in trn mt ng. C

ngi li k, Herms cn tinh ma qu qu{i hn, ly guc x vo chn mi con b ri

cm ui b ko, bt chng i git li. Kh khen thay cho c{i u c thng minh ca

Herms, ch tic c{i l| n c s dng vo vic n cp! Thn Apollon c ti thnh

cng khng bit c b ca mnh i }u. Herms la |n b v t Pylos thuc vng

ng bng Ploponnse. Cng vic tng trt lt. Ng }u khi i qua t Botie c mt

ng gi tn gi l Battos trng thy. Lc ny tri v chiu. S v l, v thn Trm cp

n|y bn hi l c gi:

- Ny c i! C lm rung vui v th kia m khng c ly mt con b n cho

th tht l kh. Sao c khng tu ly mt con?

ng gi Battos dng tay cuc, tr li ch b:

- Ch b chn b kia i! Ch giu ct ta y phi khng? Ch tng tu mt con

b d lm y h? Hay ch thng lo gi| vt v nh bn r cho lo mt con y

chng? Ch c b{n th lo cng chng c tin mua }u.

Herms lin by t nh:

- Con sn sng biu c mt con b tht bo tht p, bo p nht trong |n. M|

thi, con c ty c chn, c thch con no c ly con y, nu c gip con mt vic,

mt vic rt nh v d dng thi, chng phi dng n sc, cng chng phi dng n

ti, chng phi lo ngh tnh to{n g ht.

C gi trn mt ngc nhin. Herms gh vo tai c ni vi li. C gi va nghe

va gt gt u t v ng thun.

- C c m i chuyn ch{u qua }y i. C ai hi g c c bo, ti chng thy g st,

l yn chuyn. C c bo, ti lm rung sut t m sng n ti mt chng thy c b, b no

qua y c. Ngi ta c gn hi, c c trc, sau ch tr li c th... c c tr li th cho

con nh.

Herms dn li c gi mt ln na trc khi dt b i. H{m li, c gi Battos

ng thun. Herms dn b i. i c mt qung kh xa, v thn qu qui tinh ma ny

thy cn phi th li ng c gi, xem c c tht tn trng li ha vi mnh khng, c l

ngi trung thc khng. Herms a |n b v|o bn kia rng giu ri thay hnh i
dng, ci trang thnh mt khch b h|nh ng tui. V v khch b hnh ny vi dng

v mt mi v b ng i ti ch c gi Battos.

Anh ta ct ting hi:

- C gi knh mn i! C lm rung gn bn ng dy, c l|m n bo gip

chu: c mt ch b n|o la |n b y i qua }y khng? C i! C ch cho chu bit

|n b i no no th chu chng bao gi qun n c }u. Ch{u s biu c mt con b

c v mt con b ci, mt i b tht p khng th ch trch ch no c. ng gi

Battos phn vn mt lt. ng tnh ton: mnh m c mt i b na th b lo nh mnh

sung sng ht ch ni. Gia nh mnh vt v bit bao. Tnh to{n nh th nn ng gi sn

sng nut li ha, bi c vi thn Herms:

- C, ta c thy, anh c a cho ta i b ta s ch cho.

V| Battos ch ng cho ngi khch b hnh. Herms tc gin ng gi v

cng. Thn qut ln:

- Lo gi khn kip n|y! Mi tng rng mi c th la o c c Herms con

ca ng ph vng Zeus chng? Ta s cho mi bit ci thi l mt l tri phi tr gi

nh th no!

Ni on Herms bin c gi Battos thnh mt tng {, mt tng { bn ng

nhng c}m tt, c}m nh { l|m gng cho ngi i.

117

Herms tip tc la |n b i. Thn Apollon lc n|y cng cha hay bit g. Ti

Pylos, Herms git hai con b t cc v thn Olympe. Sau khi xa ht mi vt tch ri

giu k l b n trm c vo trong mt ci hang su, ch b Herms li tr v vi ci

hang ca mnh Arcadie. Va ti ca hang, Herms bt gp ngay mt con ra gia

li i. Ch lin ny ra mt ngh: l|m mt c{i |n. Th l Herms bt con ra, lt ly

mai ri em rut ca con b cng ln trn c{i mai (c chuyn k g}n b). C}y |n lia
ra i. Xong xui, Herms bn lng l chui lun v|o ng t lt nm, nm im thin tht

trong ni ra v nh khng c chuyn g xy ra.

Apollon n lc ny mi bit b mt b. Thn i tm ngc xui, sm ti khp

ng trn bi di m chng thy tm hi. Cui cng c mt con chim tin tri ch

ng cho Apollon n Pylos. Ch ny c chuyn k hi kh{c. ng gi| Battos h{m li

ch ng cho Apollon. V sau ny Herms mi trng pht thi xu o in ca

c. Ti Pylos, Apollon cng khng sao tm ra c |n b ca mnh. V thn c b tc

v|ng qun n|y c ln m ti mt ci hang v toan sc v|o tm. Nhng nhn xung

t Apollon c thy du chn b t trong hang i ra v th Apollon li b i tm ni

khc. Th ra thn trng mu ca Herms. Lc dn b vo hang, Herms cm ui

chng ko, bt chng i git li.

Bit Herms ly trm b ca mnh nhng khng sao tm c ch y giu,

Apollon |nh phi n gp Maa nh Maa can thip. Chng r Maa c bit vic

ng con ca mnh tr t|i cm nhm khng, ngi th k rng Maa c bit nhng

tham ca nn bnh con; ngi th k thc s nng khng bit, nhng va nghe Apollon

trch mng con mnh n cp l b ta ni tam bnh lc tc ln, s mng Apollon vu

oan gi ha, t iu ni xu con b. Cn Herms c nm im thin tht trong ni lm

nh khng h bit t g n nhng chuyn li thi rc ri . Apollon ni nng, chy

n bn ci ni, dng c Herms dy:

- N|y ng mnh! ng ng gi ngy gi ic na i! Mun yn mun lnh th

tr ngay ta s b nu khng th ng c trch! ng tn ca Apollon ny vn cn y v

d}y cung cha t }u. Ta s dn thng ng mnh ny ti thn Zeus xin thn phn

x.

Herms vn v vt:
 - ng anh yu qu, con ca n thn Lto xinh p i! Mt mt mi ng, ng

lm g m qun mt c tnh ngha, iu hay l phi nh th! Ti sut ngy ch nm

trong ni li cn b bc qun bao nhiu l t lt, mt bc khng ra khi ci hang ti om

ny th lm sao m bit c n chuyn b, chuyn b ca anh. Ti ch bit c mi mt

chuyn l b no ri ng cho k thi. Anh c chu kh i tm ri th n|o cng thy. Khc

tm khc thy m!

Apollon qut:

- Tao khng i tm na. My v vnh nh th ri! Ngay tht th c i vi tao

ln gp thn Zeus. Mi vic n tay thn Zeus phn x l xong ht.

Ni ri Apollon cm tay ch b Herms ko i. Chng cn phi k di dng

chuyn thn Zeus phn x, bi v ai cng bit v thn ti cao ny l mt ng ch sng

sut, ch cng minh. Herms theo lnh Zeus phi tr li b cho Apollon. T Olympe tr

v, Herms dn Apollon n Pylos ri dn vo ci hang m cu ta giu b. Apollon

lc ny mi thy ht c{i u c gm gh ca thng em mnh. Th ra v thn nh sng

n|y cng c lc u c hi thiu nh sng nn mi b la. Trong khi Apollon vo hang

la b ra th Herms kim mt phin { to v| bng phng ngi i. Cu ta ly c}y |n

lia ra gy. C}y |n bt ln nhng ting du dng m {i. T trong hang ni dt b ra,

Apollon lng nghe nhng m thanh k diu ca c}y |n lia, nhng m thanh trm

bng, man m{c bay i khp ni rng, ng bi, b bin. Thn t ngc nhin v t|i nng

ca a em tinh qui ca mnh n ngy ngt, say m, bi hi xc ng. Apollon c

ng ta ngi vo mt thn cy m nghe Herms gy |n n ni qun c chuyn b,

chuyn b. Cui cng l thn Apollon xin i ton b s b va mi dt trong hang ra

ly c}y |n lia. Cn Herms c |n b th rt kho{i ch. Nhng cu ta mt c}y |n

lia th k ra cng bun, nht l khi ngi trng |n b gm c. C th no ci ch b tinh

qui y, khng lc no chu yn chn yn tay y, li chu ngi khng ui rui khi chn

b? V mt nhc c kh{c ra i thay th cho c}y |n lia, Herms ch to ra mt loi

so kp. Khng phi mt ng s{o n nh ng so ca n thn Athna vt i ri

Marsyas nht ly hi xa }u. }y l| mt cy kp c ti by ng di ngn khc nhau

ghp vo, khi thi ln nghe nh c c by chim ang ru rt bn tai nhng li cng c

th thi ln nhng m thanh trm trm, chm ri, bun man m{c, xa xi tng nh

ho|ng hn ang xung trong bc i lng thng ca |n b no c v chung.

Nhng ngi chn chin, chn b Hy Lp xa kia v cng bit n v thn

sng ch ra chic so k diu . Cho n nay cy so kp ny vn c mi ngi a

thch. N tng chinh phc bit bao tr{i tim, l|m xc ng bit bao con ngi trn

mt t ny.

Herms khng phi ch c n trm b ca thn Apollon. V thn n|y a tru

chc, nghch ngm c ln tr ti cho thn Zeus bit. Herms ly ngay c}y vng

trng ca Zeus. Ly a mt t thi ch khng d{m a dai. Cn Posidon th cng

tng mt ln mt c}y inh ba g}y bo t. V Apollon li nm ti ca Herms ln th

hai. Ln n|y Herms chi ngay v|o v kh ca Apollon: ng tn v cy cung. Thn

Chin Tranh Ars th b mt thanh gm... V th cho nn Herms l mt v thn Trm

cp, La o. Herms cn c ngi xa ban cho nhiu chc nng kh{c na. u tin

l v thn bo h cho nhng ngi chn chin, chn b, bo h cho ngh chn nui ri

ni tip l| v thn c c{i s{ng kin u tin, i hi con ngi phi t la hin

t trong nghi l th cng, do chnh Herms l| v thn dy cho lo|i ngi thp

ngn la trn cc bn th. Herms c cc v thn Olympe giao cho nhim v lm

ngi truyn lnh ca th gii thin nh v| c bit ca thn Zeus. T tr i

Herms tr thnh ngi bo h cho cc s thn. L| ngi truyn lnh, ngi dn

ng cho th gii thn th{nh v| lo|i ngi, mt cng vic kh nng n vt v, y th

m v thn ny li gnh thm mt cng vic quan trng v v cng cc nhc na l dn

ng cho cc linh hn ngi cht xung th gii m ph ca thn Hads. Hy Lp

xa kia khi trong nh| c ngi cht, ngi ta thng ni v ngi bt hnh rng:
Thn Herms ly i linh hn ca n. V m ng chc nng n|y nn Herms

mang tn l Herms Psychopompe. Herms c trong tay mt chic gy thn c th lm

cho bt c thn th{nh hay ngi trn ng say nh cht (c ngi ni l chic a thn)

v| ngc li cng c th {nh thc c bt c ai ang say sa trong gic nng. Lnh

nhim v truyn lnh cho thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe nn Herms c,

phi c mt i dp c c{nh. Mi khi nhn lnh i }u Herms x ch}n v|o i dp

n|y l| i nh bay trn m}y, trn gi. Herms thng i mt chic m c c{nh, kho{c

mt tm o chong, tay cm cy gy thn c con rn un quanh. Thn cn m ng

s mng bo v cho nhng l kh{ch ang rong rui dm trng, ch cho h bit mi

ng ngang li tt trnh khi lm lc, gip cho h thot khi nanh vut ca bn

cp ng, cp bin. Thn li cn bo v cho nhng thng nh}n v| s nghip trao

i bun bn ca h, v th Herms l v thn Thng nghip. Nhng chun mc v

c}n, o, ong, m khng phi ai khc sng to ra ngoi Herms. Hy Lp xa kia

ngi ta dng ct Herma c{c ng ba, ng t ng. l| mt cy ct cao, u ct

l| tng u mt ngi |n ng vi ngha tng trng cho thn Herms, sau ngi

ta tc tng thn Herms c ru, ri cui cng ngi ta li tc tng Herms l mt

thanh nin khng c ru. vng ng bng Attique trn ng i c chng hai nghn

bc ngi Hy Lp li dng mt ct Herma. Li c khi ct Herma c dng ln nh

mt |i tng nim cc lit s vi nhng dng ch khc, th hin s thnh knh v bit

n ca nh}n d}n. i khi ct Herma tc tng hai v thn, khi th Herms v Athna,

khi th Apollon v Artmis, v.v. Herms li cn c ngi Hy Lp ban cho chc nng

ngi bo v cho nhng lc s thi u th dc th thao. Tng Herms c dng

c{c u trng. Cc lc s Hy Lp cu khn thn trc khi bc vo cuc th thch. Ri

c n ch vit, m nhc, ngh thut hng bin cng do thn Herms sng to ra. V

th, i vi ngi Hy Lp xa kia Herms l| mt v phc thn c ghi cng tn th

nh Promthe, ngha l| nh nhng v thn em li cuc sng vn minh, vn ha

cho lo|i ngi. Tri qua nhiu bin thin cho n th k V TCN, trong tr tng tng
ca ngi Hy Lp, hnh nh v thn Herms l mt thanh nin cng trng, bnh d.

Trong thi k Hy Lp ha (th k IV TCN), Herms c ng nht vi v thn Thot

ca thn thoi tn gio chim tinh, ma thut, mt v thn tiu biu cho s sng sut v

hiu bit, mt ng hin minh ca thn thoi c Ai Cp. Herms c gn thm mt

bit danh: Herms Trismgiste , ngha l| Herms ba ln v i nht.

118

V l v thn ca thng nghip nn tng ca Herms ng|y nay c c{c i

thng thuyn v cc ngn hng dng lm biu trng. Trong vn hc, Herms hoc

Mercure gn lin vi ngha mi: s gi, ngi bo tin, truyn tin, lin lc, ngi

truyn lnh, c khi mang mt ngha xu: tn tay sai c lc, k tha hnh mn cn

cho cc th lc xu xa ( ngha rt ra t v bi kch Promthe b xing, trong Herms

c th hin nh l| mt tn tay sai m qung, hng hch ca th lc bo cha).

 THN ARS

Thn chin tranh-Ars, con ca Zeus v Hra, l mt trong mi hai v thn ti

cao ca th gii Olympe, xem ra khng c th gii thn linh tn trng, qu mn. Cn

i vi th gii lo|i ngi th Ars cng chng c my ai tn th, sng knh. V mt

l n gin: chng my ai thch chin tranh. L v thn ca chin tranh v nhng trn

giao chin cho nn tnh kh ca Ars rt nng ny v hung bo. Hi bt bnh mt cht

l mt quc ln, tht m m, rt gm ngay ra khi v. Nghe }u c chuyn xch mch,

x x{t, xung t l Ars lao ti ngay. Do tnh kh hung hng, ng ngc nh th nn

thn Zeus chng yu mn g Ars, d l con dt rut ra; Zeus, thm ch li rt ght

Ars, coi Ars l| a gh tm nht, h hng nht, l| ph hoi. Zeus tng ni vi

Ars nu nh Ars khng phi l con ca Zeus th Zeus qung xung a ngc

Tartare t lu ri. Cn Ars, tuy b mi ngi chng a thch nhng chng no vn tt

y, khng sao cha c nim vui thch c tm mnh trong nhng trn giao tranh

m m{u, c nghe ting h ht, rn la, ku khc ha trn vi ting binh kh va vo

nhau long xong, c ngm cnh con ngi in cung lao v|o nhau }m, chm,

mu chy thnh sng, thy cht thnh ni.

Ars lc n|o cng u i m tr, mnh mc o gip, kim eo bn sn, khin

che trc ngc. Lao vo cuc hn chin bo tn. Thn Ars ht ln nhng ting khoi

tr. Theo sau Ars l hai con trai: Dimos (Terreur) v Phobos (Crainte) tc thn Khng

khip v Kinh hong, cng lm cho nhng cuc giao tranh thm mun phn c lit v

thm thng. Li thm n thn ris, v n thn Bt ha thng chm ngi cho cc cuc
chin tranh, n thn nyo (thn thoi La M: Bellone) m nim sng vui l| c

thng ngon cnh u ri, m{u chy, c nghe ting rn la ca chin binh t

thng, h tng, cng lm cho Ars cung chin hn na. Ars t xung hu t, li

gm vung ln loang lo{ng, h ht ch th n|y n ch th khc, khin gip thm

m{u ngi. C|ng {nh c|ng hng, Ars c|ng thm phn tn bo, tri tim rn nh st,

cng nh ng, chng h mi lng xt thng trc cnh bao sinh linh phi t gi cuc

i m cng bn v con, cha m.

Tuy l thn Chin tranh, tnh kh hung hng, t|n bo song Ars khng phi l v

thn v ngh cao cng, {nh }u thng y. Tnh cung chin v| thi ngang ngc

vi t|i thao lc v| c c mu l| hai chuyn khc nhau. V l v thn Chin tranh

tng mt i ln c nm ci mi v khng du ngt cht no ca chin tranh.

Trong nhng trn giao tranh chn thnh Troie, Ars gip qu}n Troie {nh li

qun Hy Lp. Bit bao dng s u t ca qun Hy Lp phi gc ng di ngn lao, li

kim bo tn ca Ars. Nhng qu}n Hy Lp khng v th m| nao nng. Dng tng

Diomde xut trn ng u vi thn Ars. Gp ch th, Ars ht ln v phng lun

ngn lao ng. Ngn lao bay i, bay vo i, khng trng ngi Diomde v n thn

Athna l{i ngn lao bay chch ch v| quay ngot xe nga ca Diomde sang mt

bn tr{nh n {c him. Diomde thot cht, phng lao {nh tr. Ngn lao ng x

gi bay i v| nh s iu khin ca n thn Athna, lao xuyn ngay vo bng, ch

di tht lng ca thn Ars. Ars r ln mt ting kinh hong. Ting r tng nh

long tri chuyn t c d n hng nghn chin binh hai bn ht cng khng d di

bng. Mt cn gi lc cun ct bi m mt cao ln n tn tri xanh. Ars b thng,

au qu{, phi tr v th gii Olympe. Ars tu vi thn Zeus rng n thn Athna

gip mt ngi trn, mt ngi trn to gan {nh li c con ca thn Zeus, khin cho n

b thng au n n th n|y. Nhng thn Zeus vn khng a Ars nn chng nhng

khng bnh vc m li cn mng cho Ars mt trn ti tm c mt mi.

 V ca thn Ars l n thn Tnh yu v Sc p Aphrodite cng b dng tng

Diomde phng lao vo cnh tay, lm b thng, n ni Aphrodite ang b a con

trn tay, rng mnh mt c{i bung ri con xung t. May thay c thn Apollon n

cu gip nu khng th cha bit s th s ra th no. Lc ny Ars b thng. Thn

phi cho v mn nga bay v tri cu gip.

Xem th th thn Ars khng phi gii giang cn quyn hn sc, lc thao gm

t|i g!
 N THN APHRODITE

N thn Aphrodite, n thn Tnh yu v Sc p, chng c thn Zeus ban cho

mt c n g, chng c v kh g c bit nhng li l mt v n thn c sc mnh khc

thng. C th gii Olympe cho n th gii lo|i ngi trn tc on mnh u phi

khut phc trc quyn lc ca nng, qu gi np mnh di chn nng. Mt chuyn

xa k, nng l con ca Zeus v tin n Dion. Nhng xem ra chuyn ny khng c

ng o mi ngi chp nhn. Ngi Hy Lp xa kia vn quen coi qu hng ca

Aphrodite o Chypre (Do Aphrodite cn c bit danh l Cypris, Chypride) v

nng sinh ra vng bin ca o Chypre. Thn Cronos trong khi thc hin mu lt

vua cha Ouranos dng li hi chm cht Ouranos. Mu ca Ouranos t tri cao

nh xung vng bin Chypre ha tan vo nhng con sng bc u. V t mt {m bt

sng trong nh ngc trng nh ng| p c tinh kh ca tri bin giao ha ny

sinh ra n thn Aphrodite. Aphrodite ra i t mt {m bt ca mt con sng trn mt

bin. Nng hin ra trn mt bin trong nhp ru lng lng ca sng v ting ca du dt

ca gi bin Nam. Bit din t th n|o cho ng, cho ht c v p ca Aphrodite, v

n thn Sc p. Ch c th ni l| v p bao la, lng lng ca bu tri xanh, l nh

sng trong tro, ngi ngi trn ln nhng ng my trng mut ang lng thng m

tri, l v p mnh mng cng y. Tm li, l| v p bao la, b{t ng{t, v t bnh

thn ca Tri v Bin, v p ca T nhin ang sinh th|nh, ang sng, ang dt do

sc sng v| lun lun kh{t khao c sng.

 Aphrodite ra i. Nng t {m bt b hin ln hin ln dn, ti tn, ngi ngi

nh mt a hoa xe n. Sng v gi du hin a n|ng ti hn o Chypre. Cc n

thn Heures-Thi gian ch sn n n|ng. H mc cho nng mt tm {o v|ng ri

mn nh da tri, mng nh m}y trng. H i cho nng mt vng hoa thm ng{t ln

u v| a n|ng ln cung in Olympe. Cc v thn u rt vui mng v sung sng

c n nhn vo th gii vnh hng ca mnh mt n thn c sc p tuyt diu v

ti tr nh th.

Ngi xa k li, mi khi xung trn, n thn Aphrodite, vi d{ng ngi thanh

tao, vi khun mt dim l v| d{ng i khoan thai, duyn d{ng l|m cho tri t tng

bng, rng r hn ln nh i sc thay da. Mi tc vng ng bi cao l chic c cao

cao, y n, ta ra hng thm ng|o ngt. Mi bc i ca nng ti }u l| l|m cho

mt t n ra mun hng nghn ta. Cc n thn Duyn sc-Charites v cc n

thn Heures-Thi gian lun lun i theo bn n|ng chm sc n trang phc v sc

p ca nng. Chim chc tng |n bay ln trn u n|ng ru ra ru rt, n a, vn

lt trc mt n|ng, bn vai n|ng. Bm dp dn tung tng quanh qun theo nhng

bc i ca nng. Nhng loi th d nh h, bo, gu, si... lng l n ngi bn

ng i ca n|ng nh mun chim ngng sc p diu k ca mt v n thn p c

mt khng hai ca th gii thn th{nh. Sau , chng lng l bc i ni gt theo nng.

C th gii thn th{nh v| lo|i ngi u phi khut phc trc quyn lc ca

Aphrodite v thn th{nh v| lo|i ngi chng th sng m khng c tnh yu, chng th

sng m| khng rung ng trc sc p, nhm mt trc c{i p, v| hn na li chng

th yu ci xu, ci d dng, d hnh. Tuy th cng c mt, hai v thn bt tun theo

quyn lc ca Aphrodite. N thn Athna chng yu ng cng chng chng con.

Cc n thn Hestia, Artmis cng vy. Cn cc nam thn? C l khng v no dm hin

ngang ng u, i chi li vi quyn lc ca Aphrodite. Quyn lc ca Aphrodite

biu hin chic tht lng ca n|ng. }y l| mt chic tht lng huyn diu. H ai tht
n trong ngi th c php l|m cho ngi mnh yu tr th|nh ngi yu ca mnh. H

ai tht n trong ngi th c php l|m cho ngi mnh yu vn kiu k hoc lnh nht,

tng l|m cho mnh m nm canh, ng|y s{u khc thao thc, trn trc t tng,

tng t th bng chc tr th|nh ngi yu ca mnh, ngi yu ca mnh ch thc,

yu mnh say m, am m. N thn Aphrodite cho ch|ng Paris mn chic tht

lng n|y, nh Paris chinh phc c nng Hlne, v ca Mnlas vng triu

Sparte trn t Hy Lp. V l m| ngi Hy Lp phi ko qu}n sang {nh th|nh Troie

ginh li nng Hlne.

Aphrodite c nhiu cuc tnh duyn vi thn th{nh v|, hn na, c vi ngi

trn. Chng nng l Hphastos, v thn Th rn Chn tht. Nhng n|ng chng chung

thy vi chng m li i lng nhng vi thn Chin tranh-Ars. C ln b

Hphastos chng li st chp xung bt qu tang, gy ra mt v phin h trong th

gii thn linh. Ri Aphrodite ly Ars. i v chng n|y sinh c nm con: mt gi l

thn Hi ha Harmonie; v bn trai l ros, Antros, Dimos v Phobos. V cn mi

tnh vi Dionysos, vi Herms, vi mt ngi trn th Anchise. Nh vy, Aphrodite l

v n thn ca tnh yu say m, tnh yu dc vng thng l|m cho con ngi ta mt

tnh t{o n ni nhiu khi xy ra iu ting. V th ngi Hy Lp xa kia, nhng nh

trit hc th k V-IV TCN, phn chia ra hai loi n thn Aphrodite. Mt l Aphrodite

Pandmos tng trng cho tnh yu ca nhng cm xc cao thng, tnh yu c tm

hn, c l tng. Ngi ta li thm cho Aphrodite mt nh ng: Anadyomne,

Aphrodite Anadyomne ngha l| Aphrodite t bin sinh ra. Trc khi c gia nhp

vo th gii Olympe, Aphrodite l v n thn ca s ph nhiu. Nhng loi qu c

nhiu ht tng trng cho s pht trin, s phong ph nh qu lu, qu anh |o, qu

t{o thng c d}ng cng cho Aphrodite. Ngi ta cng tng tn th Aphrodite

nh l| mt n thn Bin, ngi bo h cho s giao lu trn mt bin c thun bum

xui gi, vn s bnh an. T|n d ca ttem gio trong vic th cng Aphrodite cn l
hin t cc con vt mn nh chim s, th, b c}u. Qu hng ca Aphrodite o

Chypre v th o Chypre l mt trong nhng trung tm th cng n thn Aphrodite

vi nhng nghi l trng th nht. Trn b{n o Hy Lp cng c nhiu ni th cng n

thn Aphrodite nh Delphes, Corinthe. Xa kia nhng thiu n Hy Lp i d l ci

thng dng cng cho n thn Aphrodite nhng chic tht lng do chnh b|n tay mnh

dt ra dng nh mun c n thn ban cho quyn lc mu nhim chic tht lng

ca n thn, mnh t c nhng c m trong con ng tnh duyn, hnh phc

i la. Trong vn hc th gii in tch-thnh ng Chic tht lng ca Aphrodite hoc

Vnus m ch mt vt, mt chuyn, mt s vic n|o c kh nng l|m say m con

ngi, chinh phc tnh cm ca con ngi. Trong tp tc tn gio, nghi l th cng n

thn Aphrodite xa kia c tc l nhng thiu n xinh p nht phi hin thn cho

nhng ngi |n ng chng t quyn uy ca n thn Aphrodite, nhng ngi

thiu n c hng quyn s dng trinh tit ca mnh. Nghi l tn gio nhc cm ny

din ra trong n th n thn Aphrodite mang tnh cht thing ling, cao c. Nhng

ngi |n ng c d cuc h|nh l n|y phi np mt khon tin b vo qu ca

n th. Engels coi l| hnh thc mi d}m u tin trong lch s . Khng phi ch
119

ring Hy Lp chng ta mi thy c tp tc ny. Nhng ngi Babylone, nhng ngi

Armenia c xa cng u c nhng tp tc nghi l tn gio nhc cm nh vy.

i vi ngi Hy Lp xa kia, Aphrodite l| v n thn th hin v p nhc cm

ca ngi ph n, mt v p hp dn nht trong mi v p ca th gian. Khc hn

vi v p liu yu |o t, yu iu thc n mm yu, tht tha, n giu, kn {o

ca phng ng, ch}u [ chng ta, v p ca Aphrodite l v p ph din, biu

hin s mm mi uyn chuyn ca ng nt, s y n, n nang, khe khon, cn

i ca thn hnh, Aphrodite l v n thn ca thin hng tnh dc-thm m ca con

ngi. Nhng bc tng Aphrodite ca thi c i thng c cc ngh s th hin

kha thn hay na kha thn din t v p l tng v ngi ph n, qua dn n,

gi n mt nim v s trong sng, thanh cao, hi ha, hon thin. V tht l lng,

nhng bc tng thn chng c g l thn thnh, thot tc, siu nhin c. V l

cho nn ngy nay ch}u ]u ngi ta thng gi nhng bc tranh, bc tng ph n

kha thn l Vnus.

 Aphrodite ban phc cho Pygmalion

o Chypre c mt v vua ng thi li l mt nh| iu khc i ti tn gi l

Pygmalion. Khng r trong i ring c gp chuyn g bt hnh m Pygmalion, theo

nhng ngi chung quanh nhn xt, li nui gi mt mi c cm vi ph n ni chung,

khng phn bit k hay, ngi d, v th m quyt nh sng c thn sut i.

Pygmalion qu tht chng h bn t}m suy tnh n nhng chuyn m| ngi i

thng cho l| i s: tnh yu, hn nh}n v| gia nh. i vi ch|ng hnh nh nhng

chuyn , tnh yu i vi mt ngi |n b|, ri ci xin v cuc sng gia nh chng

th em li hnh phc cho chng m c th ph hoi mt tnh yu ca chng i vi

ngh thut iu khc. Ch|ng thng ngh ch cn yu ngh thut cng ri. Tnh yu

tht cao thng p , tht ln lao v| phong ph. N cng em li s say m m

ui, nh nhung, khc khoi, thao thc, sng vui chng kh{c chi tnh yu i vi mt

ngi ph n. V|, cng theo ch|ng ngh, n cng em li cho chng nhng pht dn

vt, kh au, bc bi, qun qui, day dt trong lng. Nhng k l sao, chng li tm

thy mt hnh phc ln lao, mt nim tin trong sng vo cuc i v| con ngi,

mt kht vng c sng say m, si ni hn na, c suy ngh, c kh au v

ngh thut hn na. Cn ph n, chng th d|i, |n b| th d sao cng c l| |n b|!

Nhng ch|ng li ang say m tc bc tng mt ngi |n b|, ng hn, tc

bc tng mt thiu n, mt ngi thiu n xinh p bng ng voi trng mut. Chng

lm vic qun n, qun ng. Ht m li n ngy, ht ngy ny li sang ngy khc.

Pygmalion cm ci vi bc tng ca mnh. Ch|ng vui sng khi bc tng t mt

chic ng voi khng l cong vt dn th|nh hnh, th|nh d{ng nh ngi thiu n trong
tr tng tng ca ch|ng. Ch|ng xt xa trc mi nht gt, nh{t c khng chnh xc

nh xt xa phm ti bt knh vi thn th{nh. Nhng ri bn tay kho lo ca chng

l|m cho ngi thiu n ng|y c|ng p hn ln. Dng nh ch|ng mun to ra mt

ngi ph n tht p , tht hon thin ni vi ngi i rng ngi ph n ch

thc phi p nh th, phi hon thin nh th, nh bc tng chng sng to ra }y

ny. Bc tng c hon thnh, Pygmalion ht sc h|i lng v| sung sng trc

thnh cng ca mnh. Ch|ng say sa ngm ngha n v, cng ngm ngha, suy tng

trc v p ca tc phm, chng li c|ng yu qu, say m ngi thiu n ng voi do

chng sng to ra. C nhng lc ch|ng tng chng nh }y l| mt con ngi tht,

mt ngi thiu n bng da bng tht c mt sc p chim ot tm hn con ngi m

trong i chng c mt i ln thong gp song nh mi. Nhiu lc ch|ng tng nh

ngi thiu n y ang mun ni vi mnh nhiu iu lm, nhiu lm, nhng ni

nhng g th ch|ng cng khng r na. V c th ngy ny qua ngy khc, Pygmalion

b sc p diu k, b n ca bc tng ngi thiu n chinh phc. Ch|ng eo v|o b

ngc trn ca ngi thiu n chui ngc, chng mc thm cho ngi thiu n tm o

la mng, ch|ng i ln u bc tng vng hoa nguyt qu, vng l olive. V chng

tng nh n|ng, ngi thiu n bng ng| voi ht sc cm ng trc tnh yu chn

thnh ca ch|ng m| khng ni c nn li. Nhiu lc Pygmalion ng lng hi lu

trc bc tng v t tri tim chng ct ln nhng ting th thm nh gi thong:

- Em! Em! C th n|o nh th c khng? Em! Em! Em nhn i }u? Ka em,

sao em khng ni?

Nhng ngh thut vn l ngh thut v cuc i vn l cuc i. Ngh thut du

sao cng chng thay th c cuc i v| p , sinh ng nh cuc i thc.

Pygmalion t bn tay nng m ca mnh ln vai ngi thiu n. Mt cm gic kh

cng, gi lnh thc s truyn v|o ngi chng, thc tnh o mng ca chng. Chng

tht vng gc u xung chn bc tng. Tt c nhng g din ra trong cn nh| ca

ngi ngh s iu khc gi|u tr tng tng y, khng ai bit c, duy ch c n thn

Aphrodite bit. V n thn Tnh yu v Sc p ht sc xc ng trc tnh yu mnh

lit v s rung ng nng chy ca tm hn ngi ngh s Pygmalion.

Ngy l n thn Aphrodite ti nh thng l. o Chypre tng bng trong cnh

nhng i trai g{i n nc ko nhau n n th n thn Tnh yu v Sc p cu

nguyn cho tnh yu v hnh phc. Ngi ta em n n th nhng con b ci c b

lng trng mut nh tuyt, c b sng v|ng lm l hin t. Hng thm bay ng|o

ngt, lan ta i khp mi ni trn o, Pygmalion cng em nhng l vt ti dng ln

bn th n thn Aphrodite. Chng th thm cu nguyn:

- Hi n thn Tnh yu v Sc p! Nng Aphrodite tc vng! Cu xin n thn

vi quyn lc v bin ca mnh ban cho ti mt ngi v xinh p, duyn d{ng nh

ngi thiu n m| ti s{ng to ra, nh bc tng bng ng| voi trong cn phng

vng v ca ti!

Chng chng th cu xin g thm na, nhiu na v chng e s phm ti bt knh

i vi thnh thn. Nhng n thn Aphrodite chp nhn li cu xin ca chng. Ba

ln ngn la thing ling trc bn th di chn bc tng n thn Aphrodite bng

chy bc ln cao, rc s{ng th cng l| ba ln Pygmalion nhn thy vi bit bao hi hp.

Pygmalion tr v nh|. Ch|ng y ca. Ka l lng sao, ngi thiu n ca chng

nhn ch|ng m m v| p hn ln gp bi phn, ti tn, sinh ng hn ln gp

bi phn! Chng tin n bn n|ng, t tay ln vai nng. Mt cm gic nng m, mm

mi, hp dn truyn nhanh v|o ngi chng khin chng ng ngng, li li mt bc.

Nhng ngi thiu n nhon ming ci. Nng ri khi b v ng ngi vo trong

vng tay ca ch|ng. c nguyn ca Pygmalion c thc hin. Bc tng c

Aphrodite bin th|nh ngi tht. Pygmalion t tn cho v mnh l| Galate. i v

chng sng vi nhau tht m m, hnh phc. H sinh c mt con trai t tn l

Paphos ln ln k nghip cha lm vua. Chng cho xy dng mt th|nh trn o

120
Chypre v ly tn mnh t tn cho th|nh. Ch|ng cng cho x}y mt n th kh

nguy nga hin dng cho n thn Aphrodite. V v l n thn Aphrodite c mt

trong nhiu bit danh l| Paphos. Ng|y nay trong vn hc th gii, Pygmalion chuyn

ngha ch mt con ngi qu{ say sa, yu mn, t{n thng cng trnh tc phm, cng

vic ca mnh n ni mt c s tnh to khch quan.

 Aphrodite ging ha xung Narcisse

Tnh yu l bu vt ca n thn Aphrodite ban cho c v tr v th gian, thn

th{nh v| ngi trn. Tnh yu cng l| quyn lc ca n thn Aphrodite iu khin v

tr v th gian lm cho vn vt sinh thnh, giao ha, gn b. Chng li quyn lc

Aphrodite chng c my ai, ngay c thn Zeus cng khng d{m, hay ni ng hn,

cng khng mun chng li quyn lc ca v n thn Tnh yu v Sc p, mt quyn

lc khng gy nn nhng n khng khip nh c}y ba gi{ng sm st ca thn Zeus

hay c}y inh ba g}y nn nhng trn cung phong lay chuyn mt t ca thn

Posidon nhng ai ai cng phi khut phc. Mt vi v thn chng li th... thi cng

c, bi v l| thn. Nhng con ngi m chng li th qu tht l mt s xc phm,

mt s thch thc i vi n thn Aphrodite. Tt nhin Aphrodite khng tha ci trng

ti .

Narcisse l k phm ti khinh th quyn lc ca n thn Aphrodite. Chng l con

ca thn Sng-Cphise v tin n Nymphe Liriope. Trn th gian n|y kh m| tm c

mt ngi con trai no li p trai nh Narcisse. Ch c th ni vn tt l| Narcisse p

lm, p n ni cc thiu n xinh p nht u phi ghen t, p n ni gy ra bit

bao v tng t cho c{c c g{i. Khng th nh c c bao thiu n, ngi th thm

lng t nh, ngi th bc bch l liu, by t tnh cm vi ch|ng. Nhng tic thay,

Narcisse u khc t tnh cm ca h vi mt th{i kiu k v lnh nht khin h

cm thy b xc phm v khng nhn c chng mt tm lng thng cm, trn trng

u {i i vi mnh, nht l| i vi ph n. Trong nhng thiu n thm yu trm nh

Narcisse c nng cho . Nng c mt s phn rt {ng thng n ni khi nghe k th
121

mi ngi nghe l| n chn ngi khng cm c nc mt.

cho l mt tin n Nymphe thng sng trong ni rng vi loi vt hoang d.

Nng l th n ca Artmis, v n thn X th c cy cung bc. Trong mt ln gin c

chm tht, Hra nguyn rng cho ch c quyn ni li iu ngi khc ni v ch

c php ni li nhng li ni cui cng. Chuyn xy ra nh sau: cho c t|i k

chuyn v| cng c t|i moi chuyn, cho nn nng ngi }u ct li ln l mi ngi xm

n, nghe nng k chuyn. Thi th th chuyn ng ny b n, cu y c kia v.v v

v.v. Chuyn g cho cng bit v chuyn g nng k ra cng l th, hp dn n ni

ngi nghe khng dt ra c m v lo cng lo vic. Do y thn Zeus ang c tnh

vi mt thiu n n|o . N thn Hra v theo di. V nng, c xem cung cch hai

ngi ni chuyn vi nhau, u my cui mt hai bn cng lic, th nht nh th tt

l| hai lng cng a. N|ng chng by bt qu tang Zeus mt phen. Phi ch tay day

tr{n, hai nm r mi th Zeus mi khng chi ci c. Hra v i vng. Li dng c

hi tt p, Zeus bn n ngi thiu n v c t do th l tm can trng. Hra

nh bng bt cht s quay v nh| ... lm cho ra nh mt phen. Nhng lc n|ng

va ct bc th gp ngay cho ang ngi ni chuyn vi ch em bn. Nng th gh

vo ngi nghe mt lt. No ng nghe ht chuyn ny sang chuyn n, chuyn n x

chuyn kia, dy c ra dy mung, nng khng nh n vic ca mnh na. n lc sc

nh ra chy vi v nh th hi i... phng khng lnh ngt nh t! Mu k ca nng

hng sch. Nng tc n in ngi. Nh ra phi trch mnh mi ng, nhng khng,

Hra li tt cho cho. Gin c chm tht, l| thi xu ca Hra, Hra nguyn ra

cho. N thn phn truyn cho cho phi chu mt hnh pht:

- T nay tr i ngi s mt i ting ni. Ngi s c}m. Ngi s khng dng

c ting ni k ra nhng cu chuyn lm mt cng mt vic ca ngi khc.

T , cho sng trong rng ni lm bn vi c cy, mung th.

 Ba kia Narcisse trong mt cuc i sn khng may lc bc vo rng su. Trong

khi quanh qun tm ng th cho t mt lm c}y xa xa trng thy chng. Nng

say sa ngm nhn chng thanh nin tun t, khi ng c mt v p him c. Nng

mun ni vi chng nhng li ni vut ve u ym, nhng kh thay nng chng ct

c ln li. C th, n|ng theo ui tng bc i ca Narcisse. Narcisse bng nhn

thy c du ch}n ngi trn ng. Chng ct ting gi tht to:

- Cc bn i, ti }y! Li }y! Ti }y!

cho nhc li:

- Ti }y!

Narcisse ngc nhin, li gi:

- Ti }y, li }y!

cho nhc li:

- Li }y!

Narcisse ng ng{c nhn quanh, ri li gi:

- Li }y, nhanh ln! Mnh i, li }y!

cho sung sng reo ln:

- Mnh i, li }y!

T trong mt lm c}y cho bc ra, trn ngp xc ng. N|ng a tay ra cho

Narcisse n ly. Nhng Narcisse quay ngot i vi mt v mt kh chu:

- Khng phi ri! Chng ni. Ta s cht trc khi ta hin dng tri tim cho tnh

yu!

cho run ry nhc li:

- Ta hin dng tri tim cho tnh yu.

 Nhng Narcisse b i khng mt li cho t bit. cho b|ng ho|ng, au n,

h thn v| c|ng ngh n|ng c|ng au n, cng cm thy b xc phm, b i x mt

cch tn nhn. Ngi xa k, t tr i cho sng giu mnh trong hang, chng

bun ra ngo|i n {nh s{ng mt tri rc r gia ng ni hay vui chi vi cc bn

trong sui mt, gi hin. Nng cng ho hon r n ni thn th hao mn gy yu

hn i. V| ch cn ting ni run ry, xc ng, bun b l ca n|ng, ngi thiu n

cho ch}n th|nh nhng s phn tht ng cay, oan tri.

Narcisse vn c tip tc sng vi v kiu k v lnh nht i vi nhng tm lng

chn thnh, nhit tnh v ci m. iu khin cho cc thiu n cm ght ch|ng. Mt

thiu n, ng hn l| mt tin n, b Narcisse c tuyt tnh yu mt cch th bo khin

cho lng t trng b tn thng rt su sc. Nng bn cu khn Aphrodite, n thn

Tnh yu v Sc p v n thn Nmsis, n thn Tr th, trng pht Narcisse.

- Hi cc n thn ch tn knh! Xin cc n thn hy trng pht k xc phm

n tnh yu chn thnh ca chng con, l|m chng con b bng h thn, bng mt

hnh pht xng {ng! Xin c{c v thn hy l|m con ngi kiu k v lnh nht y sut

i hn ch yu c hn, hn ch say m, m ui trong mi tnh vi bn thn hn m

thi.

N thn Aphrodite chp nhn li cu xin bi v Narcisse phm thng,

khc t bu vt m| Aphrodite ban cho lo|i ngi.

Vo mt ma xun, Narcisse theo l thng vo rng sn bn mung th. Sau

mt cuc ui bt con mi chng mt nhoi kht kh c c. Ch|ng tm n mt con sui

gii kh{t. }y ri mt con sui nc trong veo, mt nc sng l{ng nh mt tm

gng in hnh c my tri, cy ci xung lng sui. Narcisse ci u xung mt nc

vm hai lng bn tay li mc nc. Mt nc hin ln khun mt ti tr, xinh p

ca chng. Chng ngc nhin, sung sng: Ta, ta }y ? Tri i ta li p n th ny

? Ch|ng vc nc a ln ming ung. Mt nc lay ng, khun mt chng cng

vi mng tri xanh tan t{c trong l|n nc lung linh. V ri nhng hnh nh y li c

mt nc chp ni li nguyn hnh nh trc. Khun mt xinh p ca chng chp

chn hin ra ri dn dn lng ng li. Ch|ng ku ln: Tri i, p qu{! v| thm

ngh: Ta hiu v sao cc c y kh au, su no v ta. Narcisse c ngm ngha khun

mt tun t ca mnh ni trn l|n nc v| suy tng. Cng ngm ngha, chng cng

thy mnh p, ch|ng c|ng yu mnh say m, m ui. Ch|ng a tay khuy nc,

mm ci vui a vi mnh. Mt tnh yu mnh lit, si sc t }u bng ch{y ln trong

tri tim chng. Chng mun ch ng n, ri bc khi dng sui, nhng l thay c mt

sc mnh v hnh no gi chn chng li, lu gi chng li. Chng nhn xung khun

mt mnh trn mt nc vi mt nim kht khao chy bng. Chng mun trao cho

khun mt xinh p mt ci hn nng n|n. Nhng ch va chong vng tay, ci

xung l khun mt tan tc, bin i }u mt. Ch|ng ng lng ngi, au n, xt

xa. Nhng ri khun mt xinh p li hin ra trn mt nc. Narcisse li m mn trong

mi tnh cm vi hnh bng ca mnh. Chng ni th tho vi hnh bng ca mnh:

- Ta yu ta vi mt tnh yu nng chy. i, c l tnh yu ny s t ta thnh

tro bi mt thi! Sao m tri tim ta nung nu mt ni thm kh{t {i }n nh th ny!

Narcisse li a tay ra m cho|ng ly hnh bng ca mnh v mun hn trn ln

khun mt xinh p, th}n yu . Nhng ba ln chng ch va a vng tay ra v| ci

xung l ba ln hnh bng ch|ng tan t{c i trn l|n nc sui mt lnh. Chng tht

vng nh xa kia c{c c g{i tht vng v chng. C nh th lp i lp li mi tnh eo

ui, m say nhng khng mt cht hy vng c n {p gia Narcisse vi hnh

bng ca mnh chp chn trn l|n nc sui trong s{ng nh gng. Narcisse ho hon,

r v mi tnh tuyt vng. Nc mt ch|ng l ch tun ri trn khun mt v tng

git, tng git nh xung mt sui. Bng hnh chng chp chn, m o, lung linh khin

chng cng nh nhung, su no. Narcisse nh khng th chu ng c ni au kh

tuyt vng giy v chng. Nng cho vn nui gi mi tnh vi chng, nhn thy ht
cnh tng . N|ng tng au kh v mi tnh tuyt vng ca mnh v th khi thy

Narcisse tuyt vng, nng li au kh hn na. Bng Narcisse ku ln:

- Tri i, sao ta au n qu th ny!

cho {p li:

- au n qu th ny!

Narcisse ng khng vng na. Chng lo o nhn theo bng hnh mnh trn

l|n nc sui trong veo ri ng vt xung bn b sui vi ting ni yu t, nhng ting

ni cui cng ca mt ni au kh khng th chu ng c:

- Ta cht... Ta ch... ... t }y! Xin vnh bit.

cho nghn ngo nhc li:

- Xin vnh bit.

Narcisse cht, u ng ra trn lp c xanh bn b sui, i tay giang ra chi vi.

Bng en trm ph ln mt chng. T trong rng su cc tin n Nymphe n ngi

bn x{c ch|ng, khc than thng tic cho chng mt i tui tr trong mt mi tnh tuyt

vng, m h. Chng tin n no nui gi mi on hn vi chng na, mt ngi con

trai xinh p lc ny ch l mt ci xc khng hn. Nng cho li c|ng khc than au

xt hn. C{c tin n Nymphe, sau khi khc than ch{n bn r nhau i ly hoa v

p cho chng mt nm m. Nhng khi h t rng s}u em hoa tr v th thi hi chng

bin mt. b sui, ch lp c xanh ni u Narcisse ng ra, mc ln mt bng hoa

vi v p lnh lng, kiu k. Hoa trng mut, hng thm ng|o ngt, mc ln t ci

cht ca ch|ng trai xinh p. Cc tin n Nymphe lin gi l hoa thy tin.

Ng|y nay trong vn hc th gii, Narcisse chuyn ngha ch: ngi p trai

hoc ngi p trai kiu k, m rng ngha ch ngi c thi ngm ngha mnh ri

t khen mnh hoc ngi kiu cng, ngi t ph. Cn Thi Narcisse
(Narcissisme) l| thi t khen mnh, say m vi thnh tch chin cng ca mnh n

t kiu t ph, ngm ngha vut ve, phnh nnh mnh, cao mnh.

Li c chuyn k rng nh| tin tri Tirsias tin b{o s phn ca Narcisse: tui

th ca chng s chm dt vo ci ngy chng nhn thy khun mt ca mnh. Mt chuyn

khc k, khng phi Narcisse cht v mi tnh tuyt vng vi bn thn mnh m v mi

tnh vi ngi em gi ging ch|ng nh hai git nc. Tuy th thiu n chng may

mt sm li cho Narcisse mt ni bun, luyn tic khun ngui. Narcisse tng nh

ti em, hng ngy ra soi mnh xung sui. C|ng soi mnh, ch|ng c|ng thng nh

ngi em gi bt hnh. Cui cng ch|ng qua i.

Huyn thoi Narcisse trn }y do Ovide vit li trong tp Bin ha, ngha l| v|o

mt thi k mun hn sau n|y (th k I TCN). Nh vy hn rng Ovide da vo

nhng ci ngun sm hn, sm nht phi t s k Hy Lp ha, ti to cu chuyn

mt cch ngh thut, th mng, cng nh sau n|y Apule t{i to chuyn Cupidon v

Psych. }y bn cnh ht nh}n c bn ca cu chuyn l mi tnh tuyt vng, cc nh

nghin cu cn bc ra cho chng ta thy lp chuyn mang tnh c th-lch s ca thi

Hy Lp ha phn nh ch ngha c{ nh}n cc oan. C{ nh}n t{ch bit mnh ra vi

ng loi, vi thin nhin trm t mc tng trong th gii ni tm ca mnh. V

ngha gi{o dc-o c ca cu chuyn l ch ngha c{ nh}n b trng pht, b ph

ph{n. ngha n|y ch c th c c vo mt thi k x hi pht trin ti mc ch

ngha c{ nh}n tr thnh mt tai ha khng khip trong x hi. Tuy nhin chng ta

khng th khng ghi nhn qu kh lch s xa xa ca cu chuyn: s chuyn bin ca

nhng biu tng bi vt gio v bng hoa sang c{i p c nhn hnh ha (Bng hoa

Ngi p; Ngi p Bng hoa).

 Mi tnh ca Aphrodite vi Adonis

N thn Tnh yu v Sc p Aphrodite quyn lc to ln n nh th, c th bt

mi v thn, k c thn Zeus cho n nhng ngi trn th phi khut phc, phi au

kh v Tnh yu v Sc p, th m bn thn n thn li khng trnh khi tai ha , li

khng ch ng c quyn lc ca mnh n ni mnh cng b au kh v Tnh yu

v Sc p! Adonis l| ch|ng trai g}y ra cho v n thn danh ting ny nhng git

nc mt au thng. Chuyn v gia nh ch|ng cng hi li thi. Cha Adonis l|

Cyniras (Kyniras) vua o Chypre. ng sinh c mt ngi con g{i p tuyt vi,

tn gi l Myrrha. T ho v ngi con gi nhan sc , ng c ln, thm ch nhiu

ln, cho rng con gi ng l| p nht th gian. l| mt iu ngu xun ca k hm

mnh song du sao cng cn tha th c. Nhng t hi hn na Cyniras nh ch ngi

{y ging d{m t xng khng bit ngng mm, cho con g{i mnh l| p hn ai

ht, hn c n thn Aphrodite. ng l| coi tri bng vung. V th Cyniras b trng

pht. N thn Aphrodite bng nhng php mu nhim ca mnh, lm cho Cyniras mt

tr, mt tr n ni tng con gi mnh l v mnh. V| Adonis ra i trong s chm

sc ca ngi m l| n|ng Myrrha. Nhng Myrrha va sinh con xong l b vua cha ui

ra khi nh. Nng b con i lang thang ht ni n|y n ni kh{c. Mt hm i n mt

ngn i nng kit sc cht, v bin thnh mt th cy c nha thm m| ng|y nay gi

l cy myrrhe. N thn Aphrodite ng lng trc n, n ly Adonis em v nui.

Nhng li trao cho n thn Persphone v ca thn Hads di m ph nui h. t lu

sau Aphrodite xung m ph xin li Adonis th n thn Persphone khng tr, nht

quyt khng tr. Khng tr ch v mt l rt v l m khng d{m ni ra: Adonis p

qu{, p n ni Persphone yu, qu yu, khng mun cho ch|ng trai tho{t khi

tay mnh. Hai v n thn ci c vi nhau mt mn mt nht, cui cng phi a ln

thn Zeus phn x. Zeus, qu xng {ng l| bc ph vng ca cc thn, quyt nh:

Adonis lun phin vi mi v n thn na nm. Ma xu}n, ma h vi Aphrodite;

ma thu, ma ng vi Persphone.

Nm y, v|o u xun, Adonis sng vi Aphrodite. Kh m| ni c v n

thn n|y yu Adonis n nh th no. Tt nhin nu khng yu th chng c chuyn

tranh ginh vi Persphone. N|ng yu Adonis say m n ni qun c tr v cung

in Olympe, qun c hn o Cythre y hoa n v bit bao nhiu ngy hi l ni

122

n|y, ni kh{c.

Aphrodite lc n|o cng qun qut bn Adonis. Nng yu chng trai y qu{ i,

n mc m ch vng chng mt l{t l| n|ng nm np lo s, tng tng ra bao

nhiu iu ri ro xy ra i vi chng. Mi khi Adonis i sn l| Aphrodite cng i

theo, mc d i sn khng phi l th vui ca nng. Nng qun c vic gi gn sc p,

theo bc Adonis vo rng, |y a mnh di nng tra ma sm. N|ng cn dn

Adonis khng c sn th d m ch c sn bt nhng con vt b nh, hin lnh,

khng th gy nguy him cho mnh nh: Hu, nai, chn, co, th, g... nng cu khn

cc v thn Olympe ph h cho Adonis thot khi nhng chuyn khng may c th xy

ra trong khi chng mi m sn bn.

Nhng mi s tnh ton, lo xa ca nng vn khng gip chng thot khi tai

nn. V xt xa thay, tai ha y li l| iu m| Aphrodite lng tnh trc, tng

cn dn Adonis tng nh n t u li. l| mt ng|y p tri, Adonis i v|o

rng sn. Nhng hm y khng r chuyn g Aphrodite khng cng chng vo rng

c. Tuy nhin iu khng h lm Adonis km phn say sa, hng h{i trong th

vui sn bn. Ch|ng bn c kh nhiu chn, th, g rng... Bng }u t mt bi

rm khng xa chng lm chy x ra mt con ln rng. Con ln hc ln lt qua trc

mt chng. By ch sa m ln v| rt theo. Adonis sung sng, chc mm chuyn ny

chng s h c con mi bo b, lp mt chin cng, v xa nay ch|ng cha bao gi h

c mt con th to ln hung d nh con ln rng. |n ch lao vt i v| chng my

chc b vy quanh con ln. Adonis chy ti, tay cm lao nhn. Vo lc chng va

ng ngi ly | th con ln lao mnh ra, hc bng i mt con ch v| phng nh bay

v|o ngi ch|ng. u ln rn nh { vi nhng chic rng nanh nhn hot }m b vo

i ch|ng, sc vo bng chng, Adonis ng vt ra, m{u phun, chy lnh lng trn

mt t. Con ln vt i, tho{t khi tai ha. Cn Adonis nm y, bng en ph kn

mt chng.

Aphrodite c tin Adonis cht, bn rn c ngi. Nng c nn au thng ln

vo khu rng trn o Chypre tm xc ch|ng thanh nin xinh p, yu du ca mnh.

N|ng tro o, li sui, len li qua cc bi gai rng sc nhn. { cng l|m i ch}n

nng xinh xn, nn n| l| nh th, m dp nt, a mu. Gai rng co x rch o, lm xy

xt da tht nng. Cui cng Aphrodite tm c xc Adonis. Nng ngi xung bn

chng khc than thm thit, a tay vut m tc xa bt dnh m hi v| t bi trn

vng tr{n cao p ca chng, m tc v vn thn yu v quen thuc i vi nng. Nng

b x{c ch|ng trn tay a v lm l an tng. Ngi xa k, mu ca Adonis nh xung

trn ng l|m mc ln nhng bng hoa anmone , mt th hoa n vo nhng

123

ng|y u xun song sm n m chng tn. Cn mu ca Aphrodite do b gai c|o, {

ca, nh xung nhng bng hoa (hng) trng bin th hoa ny thnh th hoa c mu

hng thm, loi hoa ca Tnh yu, Sc p v Tui tr. Thn Zeus thng ngi thanh

nin tr p, sm phi la i xung vng quc ca thn Hads, nn c nh l thng

lc chng cn sng cho chng mi nm khi xu}n v sng li - phc sinh - tr v vi

Aphrodite th gii lo|i ngi. C ngi li k Adonis cht v thn Ars, chng

Aphrodite. Bit v mnh em lng yu say m Adonis, v thn Chin tranh-Ars ni

ghen, xi mt con ln rng lao b vo Adonis.

 C ngi li ni, Zeus phn x: Adonis sng vi mi n thn mt phn ba thi

gian ca mt nm, cn li th ty Adonis. T Adonis sng ng mt phn ba thi

gian vi Aphrodite, v th Persphone ghen, xui Ars b|y mu git cht Adonis. Ngi

ta cn k, khng phi mu ca Aphrodite nhum nhng bng hoa trng thnh bng

hoa hng, m chnh l mu ca Adonis nh xung t sinh ra th hoa p , thanh

cao .

Huyn thoi v Adonis gc t Syrie, phn nh s vn ng ca thin nhin: sinh

- t - ti sinh. Trong gia ti huyn thoi ca nn vn minh Ai Cp, Lng H c nhiu

chuyn v ci cht v s ti sinh ca cc v thn. Nhng huyn thoi y du nhp vo

Hy Lp v| c nho nn li trong bi cnh lch s-x hi c th ca nn vn minh Hy

Lp. Mtp sinh - t - ti sinh ca huyn thoi Christ trong Kinh Phc m l| ngn

ngun ca nhiu tp tc, nghi l ca Thin Cha gi{o. Mtp n|y cng du nhp vo

cc hnh thnh trong gia ti truyn c tch ca nhiu dn tc. Truyn Tm Cm ca

chng ta r r|ng cng c mtp t{i sinh.

Ng|y nay trong vn hc th gii, Adonis chuyn ngha, ch mt ngi thanh nin

rt p trai, p trai him thy hoc nhng ngi |n ng h|o hoa phong nh.
 THN ROS

Trong gia ti thn thoi Hy Lp v La M, bn n thn Tnh yu v Sc p

Aphrodite cn c nhng thn Tnh yu: ros, Amour, Cupidon. Lai lch cc v thn ny

nh th no, cc v l|m g, c th gii Olympe trao cho s mng g xung trn gp

mt tay iu hnh th gii lo|i ngi trn tc, on mnh chng ta?

V ros nh trn k, l mt v thn Tnh yu ra i t chn h khng, hn

mang Chaos cng vi Tri-Ouranos v| t-Gaia. ros c ngi xa coi l| mt trong

nhng ngn ngun ca s sng v th gian. Sau ny mt ngun khc li coi ros l con

trai ca Ars vi Aphrodite, hoc ca Zeus vi Aphrodite, ca Herms vi Aphrodite,

ca Herms vi Zphyr, vi Iris. Li c chuyn k ros l con ca Apollon vi

Aphrodite. Tc truyn rng khi ros ra i, thn Zeus v mt s tnh to{n lo xa nh

git cht ti a b, Zeus ngh: B n l| mt thin x bch pht bch trng, c rut

n cng li l mt x th danh ting ly lng, by gi li thm n na th th gii thin

nh v| lo|i ngi c ngy ri tung ri m ln, o ln tt c! Nhng Aphrodite bit

trc ca Zeus. N|ng em con giu vo rng, giu vo tn mt khu rng gi su

thm cha tng c bng ngi lai vng. Nhng con s t c{i em sa ca mnh nui

ch b ros. Ln ln ch b c b cho mt cy cung bc v mt ng tn vng. Vi i

cnh rc r, ch bay khp }y, dng tn ca mnh bn vo tri tim nhng chng trai

v nhng c gi. C thy c ch|ng trai v| c g{i n|o l| ros ging cung ln, bn.

Nhng mi tn v hnh ca ros xuyn vo tri tim cc chng trai v nhng c gi. V

th h yu nhau. H phi yu nhau v h b nhng mi tn v hnh ca thn Tnh

yu-ros bn phi. Chng ai ln tr{nh c nhng mi tn v n v hnh, v n bay

dc ngang khp tri t, v chng ai bit c thn Tnh yu-ros bn vo lc no. V

nhng mi tn v hnh nn n cng g}y cho c{c ch|ng trai v| nhng c gi mt ni au

n v hnh. K t khi b trng tn l| trong ngi bt rt, bn chn, tri tim lc xt

nh mui, lc mm nh da, lc nng si ln sng sc, d}ng d}ng nh nc triu ln.

C khi li lnh but, nhc nhi hoc cn tr ra nh lc nc triu rt. Tai hi hn na

c khi cht mt mt t trong tim, thm ch, hn na, cht c cuc i, vnh vin gi t

cuc sng. l| tai ha m ch thiu nin ros tinh nghch ging xung cho lo|i ngi.

Nhng cng nh s tinh nghch ca ch m| lo|i ngi l|... lo|i ngi. Ch chng bn

mt mi tn n|o cho con ln, con b, con ch, con g... c, do bn chng ch l|m

tnh m| chng th c tnh yu vi nhng sng vui v kh au m| ch ring lo|i ngi

mi c. Xt nh th th lo|i ngi on mnh chng ta cng khng nn o{n tr{ch thn

Tnh yu-ros buc d}y oan v|o lo|i ngi chng ta. V| nh vy th u l ci tai

ha m| ros gi{ng xung cho lo|i ngi cng l| mt nim hnh phc.

Nh vy, ros c m rng ngha. T ch l| Tnh yu nh l| mt quy lut

t{c ng ca }m dng, tri t, vn vt, mun loi lm ny sinh ra s sng n ch

nh l| mt quy lut gy ra nhng xc ng mnh m, phc tp (c th l mnh m

nht, phc tp nht) trong th gii tm hn con ngi, thn thoi Hy Lp cho chng

ta thy s phong ph v su sc trong c{i t duy u tr, ng}y th ca nhn loi ang

khao kht nhn thc th gii. Thi c i tc tng ros l mt ch thiu nin c cnh

vai eo ng tn, tay cm cung hoc c khi tay cm uc. Vi b uc thn , ros l|m

bng ch{y ln trong tr{i tim con ngi nhng dc vng say m ca tnh yu. V| nh

vy mc d lai lch v ng b c hi phc tp nhng v ng m th chc chn ros l

con ca n thn Tnh yu-Aphrodite . 124

Trong thi k Hy Lp ha (th k IV TCN) xut hin nhiu v thn tnh yu. Tip

n thn thoi La M ra i trn c s m phng, ch bin ti to li thn thoi Hy Lp

do cng li ra nhiu v thn tnh yu. Ngoi Vnus cn c Amour, Cupidon. Tht

ra nhng v thn ny khng c g khc ros. Tuy nhin trong ngh thut to hnh chng

ta thy c i nt kh{c. Thn Cupidon hoc Amour thng c th hin l mt ch b

(ch khng phi mt ch thiu nin hoc mt chng thiu nin) vi thn hnh b bm

v v mt tinh nghch, c cnh, khi cm cung eo ng tn, khi cm uc, c khi khng

cm g c. mt s tranh cc ngh s v nhiu thn Amour hoc Cupidon cng mt lc.

Trong nhng tranh y vi li th hin nh vy, thn Tnh yu mang ngha tng

trng cho ma xu}n v| sc sng. C trng hp ngi ta th hin thn Amour l mt

thiu nin c cnh, hai tay cm hai vng hoa, dng nh trao tng cho nhng i

trai g{i n|o vt qua c nhng rt r, e thn, s hi lc u, k c nhng kh

khn, rc ri, nhng tr ngi m| khng ai lng ht c, yu nhau, coi nh l|

mt thng li ca mnh: Tnh yu.

 Cupidon v Psych

Truyn thn thoi La M v Cupidon nh sau:

Xa c mt v vua sinh c ba ngi con g{i xinh p, nhng ngi con gi t,

n|ng Psych xinh p hn c. Psych p n ni ng bn cc ch, ngi ta c th

tng l| mt v n thn ng cnh ngi trn. Ting tm v sc p ca nng

Psych lan truyn i khp bn phng khin cc chng trai gn xa n nc ko n

chim ngng n|ng. Trm ngi nh mt, ai c dp thy n|ng u cho rng c l

nng l mt v thn ging th. V| ngi ta tn sng n|ng nh mt v n thn, thm ch

n ni cho rng nng cn p hn c n thn Tnh yu v Sc p-Vnus. C th ngy

mi ng|y ngi n trm lic dung nhan ca Psych c|ng ng, s tn sng, ngi

ca sc p n|ng c|ng tng khin cho vic th phng n thn Vnus b sao nhng. n

th Vnus tro lnh, hng t|n, ngi n cng l tha tht. Nhng th th phng

n thn Vnus xa sm ut ng vui l| th, thu ht khch thp phng, thin nam tn

n l th m nay bun t vng ngt. S th l|m n thn Vnus n khng ngon, ng

khng yn. Phi mau mau xa b ci cnh ny ch c mi nh th ny th tht l

mt tai ha... N thn Vnus ngh th v nng cho gi a con trai yu qu n.

Chng trai Cupidon hoc Amour, tn tuy hai nhng ngi ch l mt, vi cy cung v

ng tn lun bn ngi, n ngay khng h chm tr. N thn Vnus sau khi k

cho con bit s th u ui, bn ra lnh:

- Con hy tr ti ca mnh i. L|m sao cho c{i con b y n yu say yu m, yu

n cht m cht mt mt chng trai xu x nht trn i, xu n ni ma ch qu trch,

ngi khinh... hiu cha? Con hy gip m, tr ti ca mnh i!

 Cupidon vng lnh bay xung trn. Ch|ng tm n ni Psych . Nghit ng

thay, chng khng sao tm thy mt anh chng no xu x n ni ma ch, qu trch,

ngi khinh, xu n ni phi bn cho n mt ph{t tn n c yu mt ngi p

nh Psych... theo ng li dn. Cng c th Cupidon khng n bt mt ngi con gi

p nh th phi ly mt ngi chng m nhng ngi con gi chng xinh cng chng

p cn ch. Nhng c l ng hn c l chng Cupidon tr p n|y ... ngay t khi

mi s kin dung nhan n|ng Psych, em lng yu n|ng, yu lm y, yu n ni nh

ch|ng b trng mt pht tn ca mnh. Tnh cnh n li o le n nh th cho nn

Cupidon ch c cch v nh ni di m l| cha tm c mt ngi no xu trai n

ni... xng {ng c hng pht tn ca mnh.

Cn Psych, nng vn l nim c m bn chn chy bng ca bao nhiu chng

trai. Bit bao trang cng t phong lu m thng, tin kho thc n, gia nhn k c

h|ng trm, n cu hn vi n|ng. Cng khng t nhng tr{ng s anh hng, t|i nng kit

xut, v ngh cao cng nhng khinh t|i trng ngha n xin n n|ng v lm v.

Nhng tt c u tht vng. Nng xem ra chng thit ngh n chuyn tnh yu v gia

nh. N|ng chng t ra mt iu kin g, nu ln mt i hi g i vi bt c ai v

cng chng t ra n mt ch|ng trai n|o. Trong khi hai ngi ch ca n|ng

yn b gia tht. Tuy h chng p bng Psych nhng mi n|ng cng chn cho

mnh c mt v hong t xng {ng. Ch cn mnh Psych xinh p c tn sng,

chim ngng, ngi ca trng vng song li sng trong cnh c n. N|ng chng yu ai

cng khng ai yu c nng. Bi v Cupidon gi nhng mi tn ca mnh li.

Tnh hnh l|m cho cha m Psych, vua cha v hong hu rt i lo lng. Ch

cn c{ch n n th thn Apollon xin thn ban cho mt li ch dn. Li ch dn tht

kh c nghit. Thn Cupidon n gp thn Apollon, k ht ni lng ca mnh v tha

thit xin thn Apollon gip . l| mt s mc ngoc, ngun gc ca li phn

truyn sau }y: Psych s c mt ngi chng! Chng nng s n nng i vo mt m

khuya. Hy mc cho nng tang, a nng ln nh ngn i cao v nng li mt

mnh. Mt con mng x c cnh, cn mnh hn cc v thn s n a nng v lm v. Nu

khng lm ng nh vy th cha bit nhng tai ha g s ging xung u thn dn x ny.

c vua tr v thut li li phn truyn ca thn Apollon cho mi ngi bit.

Hong hu nghe xong, tht ln mt ting kinh hong ri ngt i. C kinh thnh vang

ln ting khc than thm thit. Ngi ta sm sa l tin a Psych. Cn n|ng, trong

ni au thng ca mi ngi cng khng cm c nc mt. Tuy nhin nng c

gng trn tnh an i vua cha v hong hu:

- Xin cha m bt au bun! Con c ly phi mt ngi chng khng xng {ng

cng l| cu th|nh ta tho{t khi tai ha. Chc rng con s c ngy v thm li cha

m v b con h hng thn thch.

Nng thm on trch cho s phn tr tru ca mnh. Sc p ca n|ng g}y ra

s ghen tc ca thn linh. L tin a n|ng, mt c du v nh chng m c h|nh nh

mt l tang. T c d}u cho n nhng ngi a tin u mc tang phc.

Psych ngi ch trn nh i cao. Cht nh sng m nht cui cng ca mt

ngy tt hn. Bng ti trm ph ln cnh vt lm cho Psych v cng s hi. N|ng a

hai tay m ly mt khc nc ln. m c|ng v khuya, nng cng khip m. Ch mt

ting ng nh trong bng en huyn b cng l|m n|ng git mnh run ln, hi hng, lo

u. Mt ln gi nh thi lm Psych cm thy khoan kho{i. L|n gi nh mt bn tay

du hin mn man, ve vut trn ngi n|ng. l| hi th hin ha ca thn gi

Zphyr, ngn gi du dng nht trong cc loi gi, lnh s mng n n n|ng i.

Ngn gi l|m cho ngi nng tnh to tr li. Nng cm thy nh nh|ng, th th{i trong

ngi. V pht chc nng cm thy trong ngi nh tnh hn i, bay l}ng l}ng trong

gi. Th l con mng x, chng ta, n n ta i ri ? N|ng t hi v| a mt nhn

quanh xem c thy ngi chng do thn th{nh {p t cho n|ng khng. Nhng khng

thy g ht. V| n|ng ang c cm gic l mnh t trn cao h xung. Psych t chn
xung mt c{nh ng c m mt nh nhung. N|ng mt qu{ ln ra thm c ng thip

i trong hng thm ng|o ngt. Tnh dy nng thy mnh ang bn mt con sng

nc trong xanh, trc mt l mt ta l}u |i uy nghi lng ly. Nhng ct vng, mi

bc, tng ng v thm { hoa cng s{ng ln ngi ngi. Psych i n trc mt ta

l}u |i. N|ng khng thy bng mt ai. Trong khi n|ng ang ng ngng khng bit nh

liu nh th no th t }u bay n vng vng bn tai nng, mt ging ni du dng,

m cng: Ta nh| n|y l| ca n|ng, xin n|ng hy v|o trong nh|, ng s hi g c.

Khng mt ai }y l| ngi c {c, mu hi ngi khc c }u. Xin n|ng hy c yn

tm ngh ngi v| c t nhin nh khi nh, mi vic }y c ngi lo liu chu tt.

Psych theo li dn v ch y, mnh dn i v|o l}u |i. Mi th }y u sang trng,

qu gi{ v| p ht mc. N|ng cha bao gi c tm trong mt phng tm lng ly

v thun tin nh }y. N|ng cng cha tng bao gi c d mt ba tic vi nhng

mn n ngon v| mi l nh }y. Trong khi n|ng n, ting |n ca t }u vng n

nghe nh khng c{ch b|n n ca n|ng bao xa, nhng khng t|i n|o nhn thy mt ai c.

C xem cung cch sng ca ch nh}n ta l}u |i v| c{ch i x vi n|ng, Psych o{n

chc l| ngi chng m| n|ng cha bit mt hn khng phi l mt con qui vt. Bit

}u , chng nng chng phi l mt con ngi xinh p, t|i nng v| lch thip nh

nng hng m c. Nhng n|ng cng khng sao bit c mt ngi chng. Chng ch

n vi n|ng khi m|n m bung xung v| ra i trc khi tri s{ng. iu khin

nng vn cm thy khng c hon ton hnh phc. Mt ti kia ngi chng thn yu

v hnh, v nh ni vi nng bng mt ging nghim ngh:

- Hai ngi ch rut ca em ln ngn i lc em ra i khc thng nh em thm

thit. Nhng du th n|o chng na ta cng khng cho em c gp mt cc ch. Nu

khng, em s gy cho ta mt cc hnh v em s chng cn c sng trn i ny

na.
 Psych ha vng li ngi chng song n|ng khng sao nn c ni nh thng

hai ch. C ngh n hai ch ang mn mt trng ch mnh, khc thng mnh trn

ngn i hoang vng l Psych li nh n cha m, nh n cuc sng ng vui, m

cng bn nhng ngi th}n thch trc kia. V| n|ng nc mt tun tr|o khc thng

cho s phn ca mnh. Nng c th st si cho ti ti hm sau khi ngi chng v hnh

v nh ca nng v. Nhng li an i v s vut ve, u ym ca chng li cng lm cho

nng ti thn, chnh lng au xt. Cui cng, ngi chng phi nhng b:

- Thi c, ta cho php em gp li hai ch. Hai ch s n }y thm em. Nhng

ta nhc li em bit, ngy em gp li hai ch l ngy em chun b cho ci cht ca

mnh y!

Cupidon cn dn i dn li Psych khng c nghe theo li xi gic ca ai m

nh tm tm cch bit mt chng. Ng|y m| em bit mt ta, ch|ng ni, cng l| ng|y

chng ta xa c{ch nhau vnh vin. Psych ha s tun theo li cn dn ca chng,

khng d{m n sai mt gang mt tc. Trong khi Psych mng r th ngi chng bun

ru ngh n mt tng lai khng hay s xy ra v chuyn ving thm n|y. m hm

ngn gi Zphyr a hai ngi ch ti thm c bn b sng. V sng hm sau hai

ngi ch vo trong ta l}u |i thm em g{i. Ni sao c ht ni vui mng cm ng

ca ba ch em khi gp li nhau. Psych ch hai ch vi bao nhiu hi hp v khi hai

ch n, nng reo ln mng r, xit m hai ch trong vng tay, nc mt tro ra v sung

sng. Nng dn hai ch i thm ta l}u |i, khoe vi hai ch nhng c sang trng,

qu gi, thun tin. Nng mi hai ch nhng ba n thnh son. Hai ch ca Psych

c nghe ting |n ca du dng trong khi n, c thng thc mi th ca ngon

vt l, nhng cu em r, chng ca Psych, th sut t lc hai ngi ch ti khng thy

mt }u. Lc n cng khng c, ba n cng khng. iu ny khin hai ngi ch ca

Psych thc mc. Psych ch cn cch ba ra chuyn chng mnh bn mt cuc i sn

vi bn b trong mt khu rng c{ch }y kh{ xa t my hm nay. Tic tn, ngy ht,
Psych gi qu v biu cha m v tng hai ch nhiu bu vt. Hai ngi ch ra v vi

nim sung sng gp li em, c bit em sng hnh phc. H cng ho|n to|n va

lng vi cch tip i, c x ca c em. Tuy nhin trong tri tim ca h ny ra mt s

so snh v thm mun cuc sng ca c em. l| s ghen t xu xa m| lo|i ngi

mc phi khin cho cc v thn linh v cng gin d. So snh vi cuc sng ca h vn

ni ting l giu sang, ph qu th qu tht l mt tri mt vc. Trong tri tim h

bng ln mt }m mu nham him.

Ti hm , chng ca Psych li cn dn v mt ln na, rng ba ch em nh

th gp nhau ri, ri, rng t nay tr i khng nn v| cng khng cn thit mi

hai ch ti ving thm ln na, rng nu ti thm ln na s rt nguy him. Psych vng

vng d d, ha tun theo li dn ca chng. Nhng ch t ba sau nng li nn n xin

chng cho hai ch ti thm mnh. Chng n|ng lc u t ra dt khot khng chp nhn.

Nhng trc v mt gin di, u su, git ngn git di ca nng th cui cng chng

|nh phi tun theo v. Th ra ci s khc ca |n b| cng l| mt sc mnh... sc

mnh tai ha cho th gian, tuy chuyn xa khng thy k Zeus v cc thn linh b mt

ht ging khc v|o trong c{i hp Pandore. Ngn gi Zphyr li a hai ngi ch ti

thm em. Trong c}u chuyn hn huyn ln n|y, hai ngi ch t ra rt bn khon, thc

mc v s vng mt ca cu em r, Psych ln n|y cng t ra lng tng. Nng khng

bit bin h th no cho s vng mt ca chng mnh. Mt ngi ch bn gh vo tai

nng ni:

- C l ng nh li truyn phn ca thn Apollon y! Cu y l mt con mng

x, mt ging yu qui. V th cu y khng dm ra mt tip chng ti.

Ngi ch kia bn chm vo:

- C khng bit g ht! Sao m c cn ngh l|m vy. Sm mun ri cng c ng|y

ging yu qui y n hin nguyn hnh nut c vo bng. Ngi sao li c th sng

chung vi mng x| i i kip kip c.

 Nhng li ni l|m bng ln trong tr{i tim Psych mt ni h nghi, mt s lo

u khn t. Bao nhiu hy vng v| tng tng v ngi chng vng mt ca nng, m

n|ng do khng c thy, hnh dung ra ch|ng l| mt ngi xinh p, t|i nng v|

lch thip, nay bng sp . Hnh nh nhng li ni ca hai ch l| ng. Psych ngh

th. Nu khng, chng mnh ti sao li ch gp mnh v|o lc m khuya v| ra i trc

khi tri sng. Cn ban ngy ban mt ta chng bao gi c gp ch|ng. ng l| ch|ng

s gp ta vo khi tri sng s l ra ci hnh th gm ghic ca ch|ng? Psych ngh th

v ngi th ra mt hi lu. Bng dng n|ng khc nc ln, va khc va ni vi hai ch:

- Cc ch i! C l ng nh th y. Anh y chng gip mt vi em lc ban ngy

ban mt bao gi. Cc ch bo em phi tnh sao by gi? Em n cht mt thi!

}y chnh l| lc hai ngi ch ch i. H ra v m chiu suy ngh lo tm mt

li tho{t cho em, nhng thc ra cu tr li c chun b t lu.

- C c giu k trong phng c mt c{i n v| mt con dao tht sc tht nhn.

La cho lc hn ta ng say c thp n ln v| cm dao thc cho hn mt nht. Nh thc

vo ch him y, tim hay c th hn mi cht ngay c. Ch c cch y th c mi cu

c mnh khi b nut. Xong vic cc ch n n c v vi cc ch. Ch em ta sng

cht c nhau.

V cc ch ca Psych li nh gi Zphyr a v, cn Psych li vi bit bao

ging x, ging bo trong tr{i tim. Git cht ch|ng ? Ch|ng i x vi ta khng c

iu g {ng ch tr{ch, ch|ng l| ngi chng yu mn thn thit ca ta, c l no ta li...

Khng, khng ta khng th git ch|ng. Nhng nu chng l mt con qui vt th sao?

Khng git n th n cng git mnh. Nhng ta trng thy con qui vt n|y }u? Ly

g lm bng c rng chng, mt con ngi yu mn ta rt mc, tn trng ta, i x vi

ta khng h mang du vt g ca thi th bo, hoang d li l mt con qui vt? C th

nhng ngh nh vy vt ln vi nhau trong tri tim Psych. Cui cng, khi chiu ht

th cuc u tranh gia chng cng tm thi ng ng. Psych khng d{m l|m c{i vic
t|y nh git chng, nhng n|ng phi lm mt vic: xem th ch|ng ch thc l th no,

l| ngi hay l mt con qui vt?

m hm y ch cho lc chng ng say, Psych c sc bnh tm, ly ht can m

v ngh lc ra, chm la thp n, n|ng rn rn tay cm n i n ch ging chng

nm. N|ng nhn v|o con ngi ang nm ng ngon l|nh trn ging. Nng sut ku

tri. Khng, khng phi l mt con qui vt m l mt chng trai tun t, xinh p khc

thng, p n ni nng, trong c nhng gic m cng cha tng bao gi tng

tng ni ra mt ch|ng trai p , c}n i, cng tr{ng n nh th. Nng qu xung

bn ging, gh s{t n v|o, ci xung nhn cho r khun mt chng hn. Sung sng,

hi hp, nm np lo u khin cho i tay n|ng run ry. V trong khi nng va ci u

xung th nhng git du nng bng t chic n cng nghing theo v| rt xung vai

ngi chng. Chng git mnh tnh dy. Chng nhn thy ngn n s{ng trong tay v

mnh. Psych khng gi li ha, khng trung thc, khng tin chng. Khng mt li

t gi, ch|ng nh mt lung gi, vt ra i.

Psych vt n chy ui theo chng. Nng va chy va gi chng, nc n.

Nng khng thy ch|ng, nhng n|ng c chy ui theo trong m en, qun ht mi

ni him nguy. Chng ni li cho nng bit, mnh l Cupidon v chng rt au bun

phi t gi n|ng v Tnh yu chng th n|o c c khi khng c lng tin v s trung

thc! Ch ni vi li my li ngn ngi nh th ri Cupidon bin mt. Psych bng

ho|ng, suy ngh: Chng mnh l v thn Tnh yu! Tri! Sao li di dt n th, n

khng tin chng. Chng b ra i ri, ch|ng ra i mi mi chng? D th n|o i na ta

cng phi tm bng c chng. V tnh yu ca ta i vi chng, ta s i khp cng

tri cui t tm chng. Ta s vt qua mi gian trun, th th{ch tm bng c

chng v ni vi chng, nu nh i ta thiu ch|ng th ta n cht trong c n, gi{

lnh.
 T bt u cuc hnh trnh ca Psych i tm Cupidon. Psych i }u, tm

}u? N|ng cng khng bit na. Nhng n|ng ch bit c mt iu l nng yu chng

thm thit v nng phi i tm bng c chng, nng tin rng nht nh nng s tm

c chng. Khng mt kh khn, tr ngi no lm nng t b ting ni ch}n chnh

ca tri tim.

Cn chng Cupidon b vt bng vai v th chng phi bay v ngay nh| xin

m cha gip. Th l| ch{y nh| ra mt chut, by gi n thn Vnus mi bit con trai

mnh chng thi hnh lnh ca mnh m li cn yu Psych. Bc mnh ht ch ni, n

thn Vnus b mc cu con trai ang au n v vt bng, kha cht ca phng nht

Cupidon li v| ra i tm n|ng Psych. Vnus quyt tm bng c Psych trng pht

nng v ci ti g}y ra ni au n cho con mnh v ni tc gin cho mnh, ng

ng l mt bc thn linh.

N|ng Psych au kh trong bc ng phiu bt ht ni n|y n ni kh{c i

tm chng khng qun cu xin cc v thn tha th cho ti li ca mnh, gip mnh

i tm li c Cupidon. Nhng c{c v thn, v n|o cng lng trnh v s gy ra chuyn

phin phc vi Vnus. Chng c ci g li mang v vo thn... chi bng c chuyn ai

mc ngi y, l| ngh ca cc v thn cao c ca th gii vnh hng. Psych khng

xin c mt li ch dn, phn truyn no ca thn thnh c. Cui cng nng thy ch

cn cch l cu khn n thn Vnus, xin n thn ngui gin v xin nguyn lm ti t

cho n thn. V Psych quyt nh khng i tm Cupidon na m| l| i tm Vnus. Li

nhng ng|y i mi gi chn chn, dm ma gii nng. Li nhng ng|y i vt ni

xuyn rng, i cm, kh{t nc. Mc nhng kh khn chng th lm cho Psych

nn lng. Nng t nh vi mnh: Ta yu ch|ng ch}n th|nh v| chung thy. Tnh yu

chn chnh ca ta cho ta sc mnh. Nu nh chng may ta c cht i trc khi gp li

c ch|ng th iu cng gip ta chng hiu thu tm lng trong sng ca ta.

V| Psych i vi nim tin s gp c Vnus, s xin c n thn tha th cho mnh.

Cui cng v tt nhin l| nh th, h gp nhau. V mt n thn khng th no li

khng tm c mt ngi con gi trn th, v ngi con gi trn th quyt tm bng

c n thn. Gp Psych, Vnus ci mt c{ch khinh thng v thch thc. N thn

bo nng:

- Tri! Sao con dn thn vo mt cng vic v hy vng n nh vy? Con nh i

tm ngi chng m| con chng tin yu ch|ng, ngi chng b con lm bng nng

tng cht mt ri y, n chng bun gp li na }u. D sao th con cng phi bit

mnh bit ngi ch. Con, ta ni tht, xu n ni, v duyn n ni chng a no n

ly }u, chng a n|o n yu }u!

Psych {p li li n thn:

- Hi n thn Vnus c sc p khng ai snh ni! Xin n thn hy tha th cho

k hn mn n|y em lng knh yu Cupidon. Bi v mt ngi trn th phm tc

khng th n|o c kt duyn vi mt v thn bt t. l| lut l khc nghit ca cc

v thn ban xung cho th gii lo|i ngi on mnh, tr khi cc v thn gia n cho

php. Nhng d sao con cng knh yu ch|ng Cupidon mun i bt t. V tnh yu

i vi chng con sn sng chu ng mi ni gian trun th thch. Xin n thn hy

cho php con c gp chng.

N thn Vnus nhn c gi vi v lnh lng nhng trong lng xem ra thm cm

phc:

- c, ta s xem nh| ngi c th chu ng c nhng g c th chuc

c ci ti phm thng.

Ni ri n thn Vnus ly mt nm ht go, ht m, ht , ht ng... trn li vi

nhau v bo Psych phi nht t{ch ring chng ra khng c st, ln mt ht

no. Cng vic phi l|m xong trc khi mt tri tt nng. Ni xong Vnus ra i.
 Psych ngi li mt mnh vi mt ng ht ln ln. Nng th di suy ngh,

khng bit t }u m| li ny ra trong c v n thn ny ci tr th thch c nghit nh

th ny! V lm sao li c th n giu nhng ngh c a, xu xa trong mt v n

thn p , kiu dim nh th. Nng bit lm th no by gi? Cho d n|ng c n

mi mt, mi tay th cng khng th hon thnh ci cng vic n|y trc khi mt tri

tt nng. Nhng iu m| ngi trn th khng ng cm c vi Psych, cc v thn

khng xc ng trc s phn {ng thng ca Psych, th loi vt li cm thng, ci

ging b nh nht trong th gian li thng cm. Nhng con kin b bng, cn c, lng

nghe c cu chuyn ca Vnus vi Psych xc ng n ri nc mt v bo

nhau n gip Psych. Anh ch em i! Hy n gip ngi thiu n xinh p v

au kh ny! Mau ln trc khi tt nng n|ng ho|n th|nh c cng vic n thn

Vnus giao cho! C{c ch kin b bng bo nhau nh th. V| h|ng |n h|ng l, ht t

n|y n t kh{c ko n lm vic hng say, cn c. Chng my chc loi ht n|o

c tch ring ra loi ht y khng h st, ln mt cht no. Vnus tr li nhn cng

vic Psych ho|n th|nh li c|ng thm cm tc. N thn bo Psych: Cha ht }u!

Vnus cho Psych mt ming v b{nh m n ba chiu v ra lnh cho n|ng m nay

phi ng di t. Cn Vnus tr v cn phng hng thm ng|o ngt, ng trn m

m, ging m. Nm trn ging Vnus ngh c{ch h|nh h Psych. N thn phi bt

Psych chu ng nhiu th thch, gian kh na, sao cho ci sc p lng ly, {ng

ght kia mau chng tn phai th nng mi h gin. N thn cn phi lo nht cht

Cupidon trong phng sao cho n khng ra ngoi gp li Psych. V| nh th th du cho

Cupidon c gp li Psych th lc Psych khng cn xinh p nh xa na. V

n thn Vnus vn l v n thn c sc p lng ly nht, tuyt diu nht khng bit

n v tn phai ca tui gi.

Sng hm sau n thn Vnus giao cho Psych phi thc hin mt cng vic cc

k nguy him. l| vic ot ly nhng si len v|ng trong ni ca nhng con cu c

b lng v|ng. |n cu ny trong nhng bi cy v cng rm rp v gai gc mc ngay

st b mt con sng su. Psych phi ln ln ti , sc v|o ni ca n ly nhng

si len vng v. Khc vi nhng con cu bnh thng, l cu c b lng vng ny rt

hung d. Mt ngi con gi chn yu tay mm nh Psych, khng mt th v kh

phng th}n, theo Vnus ngh, chc chn nu khng chu b tay tr v th cng th mng

v ch. Nhng cng nh ln trc, s tnh ton ca Vnus li khng ng, Psych sau

mt cuc i d|i, mt mi gn nh kit sc, ln tm ti con sng c nhng bi cy v

cng rm rp v gai gc mc ngay st b. ng trn cao nhn, Psych mun lao ngay

xung v chy thng vo bi cy rm rp kia ot ly nhng si len vng, chm dt

chui ng|y au kh. Nhng khi n|ng ang ngi ngh cho li sc th bng t }u mt

ting ni th th, nh nh vng vng n tai n|ng: N|ng i! Xin ch vi. Nhng con

cu ny khng hin l|nh nh chng ta tng }u. Nhiu ngi b mng v n.

Nng hy ch cho n lc chiu t, chng ri bi cy ra b sng ngh v ung nc, khi

y nng c bnh tnh v|o tn ni m| g nhng si len vng bm, mc v|o gai ra.

Psych lng nghe v bit l| ting ni ca mt cy sy by yu. Nng thm cm n

ch cy b bng , v| theo li dn ca ch, n|ng ly c nhng si len vng

mang v cho Vnus. Vnus nhn bu vt nhng trong lng li ny ra mt nham

him mi. N thn bo:

- Li c ai gip c lm vic ny ch g! Ch mnh c th lm g ni ci cng vic

phi thng . Thi c, ta s giao cho c mt cng vic na c li c dp chng t

rng mnh l| ngi c tr{i tim kin nh. \, m| chnh c cng tng ni mnh l con

ngi nh th c m|! Th ny nh! Vic n|y hi kh y. C c nhn thy dng nc

en ang t trn ngn ni cao kia xung khng? l| u ngun ca con sng

Styx, mt con sng v cng khng khip. C hy n u ngun mc v cho ta y

mt bnh nc ny.
 Psych li cn rng chu ng ra i. L|m sao m| c th vt c nhng dc ni

dng ng, { tai mo trng trng ip ip nh mt li ca khng l th kia n

tn u ngun mc mt bnh nc? Li cn nhng tng { ru trn v| th{c nc

xung mnh nh sm st? C thot cht khi i, ly c nc, th khi v cng n v

bnh, qu qut. Tuy vy Psych c vng tin mnh v bt chp mi th thch. Mt con

i b|ng ng mi t t}m bay n nhn gip Psych. N cp chic bnh bay i v|

chng my chc tr v t chic bnh y nc trc mt Psych.

Nhng Vnus vn khng tha ngi thiu n xinh p. N thn li giao cho nng

phi thc hin mt cng vic na, mt cng vic kh khn v| nguy him gp bi phn

so vi cc cng vic trc. N thn giao cho Psych mt ci hp bo nng xung vng

quc ca thn Pluton (thn thoi Hy Lp: Hads) gp nng Proserpine (thn thoi Hy

Lp: Persphone) cu xin nng ban cho mt cht sc p ca nng b v|o trong ,

trong ci hp. N thn Vnus dn Psych phi van xin Proserpine tha thit, phi ni

sao cho Proserpine bit v thng cm vi tnh cm ca Vnus hin nay l| ang rt cn

m khng may l li ang mc bn vo vic sn sc a con b m, hn na trong

ngi cng v th m mt mi nn khng i c. Vng tin vo ngh lc ca mnh v

s gip ca nhng ngi tt bng, Psych li ra i, tm ng xung th gii ca

thn Pluton. N|ng i hi ht ngi n|y n ngi kh{c nhng chng ai bit ng m

ch cho nng c. Mt chic thp c ca mt ly th|nh hoang ph thng ngi con gi

dm trng mn mi bc ch}n gi n|ng n v n cn bo cho ng xung th

gii m ph.

- Trc tin nng phi i v|o mt l hng cc k to ln v su thm vo trong

lng t. Nng c th i, i mi cho n khi gp mt con sng chn ngang trc mt,

nng s phi qua n i tip. Nhng ng s. b sng c mt con v| mt ngi

l{i l| lo Charon lm l v nghit ng. Nng c bc xung v| a cho lo ta mt

ng tin l lo ta ch cho nng sang bn kia sng. T }y c mt con ng thng tp

dn n cung in ca Proserpine. Gc cng l| con ch ngao Cerbre ba u d tn, c

ch l mt l rn c lc n|o cng ngc u ln tua ta, phun ph ph. Nng c bnh

t}m i n gn n v vt cho n mt chic bnh ngt. Th l| n cho n|ng i.

Psych chn thnh cm n ngn thp gi tt bng hiu bit thng tho lm

chuyn ca th gian. By gi ch cn vic lo liu nhng th cn thit cho cuc hnh

trnh vo th gii ca nhng linh hn l| xong. iu khng c g {ng gi l kh

khn. V| n thn Proserpine cng chng t ra cht g l| kh tnh. Ngc li l| ng

khc, nng t ra rt vui lng khi c gip Vnus, v cn nh chuyn li thm hi

ti Vnus, chc cu con trai cng ca Vnus chng bnh phc.

Cm chic hp kn ng sc p, khng, khng phi tt c sc p ca

Proserpine, m ch c mt cht thi, v cng sung sng tr v vi th gii dng gian,

ngh n pht c Vnus cho gp li Cupidon. Nng chc rng }y l| th thch cui

cng m nng phi chu ng. Ngh min man ht chuyn ny sang chuyn kh{c, ngh

n ci hp. Sc p nh th no m n thn Proserpine li c th b vo trong ci

hp ny? M khng phi tt c hoc nhiu nhn g cho cam, ch va b vo ci hp

nh b. Khng r n hnh th nh th n|o?. Psych cm hp lc lc. Khng thy c

ting ng g chng t trong hp cha ng mt th g . Nu n l bt hay l ht

th th n|o cng c ting ng. Hay n l| s{p chng? S{p nh s{p ong y th c th lc

mnh cng khng thy g. Chi bng ta c m quch ra xem. Chc chng vic g.

Psych ngh th. Xem trong ci hp ng mt cht sc p ca nng Proserpine ra sao

v nu c th hn rng mnh phi ly mt cht ca ci cht y bi p, s dng

cho sc p ca mnh. Cupidon s sung sng bit bao khi gp li v mnh vi sc p

rc r hn xa, hp dn hn xa. Psych m hp. Tht l lng! Tht vng hon ton!

Mt chic hp khng, chng c my may mt th g gi l c. Tuy nhin c mt th

m Psych khng thy. l| mt lung hi lnh, th m kh nng n ca th gii

nhng ngi cht, bc ln. V ch mt lt sau Psych thy trong ngi ngy ngt, ng
khng vng na. Nng ng gc xung chm vo trong mt gic ng trin min v ht

th phi th m kh nng n . ng v|o lc tnh cnh nguy ngp ny th, may thay,

thn Tnh yu-Cupidon xut hin. Vt thng ca ch|ng l|nh. V| ch|ng kh{t khao

mun gp li Psych. Nhng ca phng kha cht. Chng ch cn cch ph ca s

m| i. V| th l| ch|ng trai ra i. Ch|ng khng th bp cht tnh yu ca mnh, cam chu

nht trong phng c l| ngi con vng li m. V li, s tht l kh ai giam gi

c Tnh yu, v Tnh yu ngay t khi ra i c c{nh. Cupidon dng i c{nh

ca mnh bay i tm Psych. Ch|ng tm thy n|ng v|o lc n|ng ang ng say m mt,

chic hp vt bn, lp tc chng thu hi gic ng ang nng trn mi mt ca

Psych nht vo trong hp, tip ch|ng dng mi tn nhn ca mnh chm chm vo

ngi Psych {nh thc nng dy. K sao cho xit ni vui mng ca Psych! Nng

m ly u chng p vo ngc mnh mm ci sung sng m| nc mt tun tro, ri

nng li y u ch|ng ra a hai tay vut vut trn khun mt ca chng, vut vng

tr{n cao p v mi tc mm mi ca chng. Ba ln n|ng l|m nh th, p u chng

vo ngc mnh th cng l| ba ln nhng git nc mt ca n|ng ri l ch xung mi

tc ca Cupidon. Cupidon trch v qu{ t m n ni xy ra tai ha. V chng

gic Psych em ngay chic hp v dng cho n thn Vnus cn chng phi ra i

ngay v ang bn mt cng vic ti quan trng v v cng khn cp. Chng ni vi

v:

- Chng ta s gp li nhau v chc rng ln ny chng ta s bn nhau mi mi.

Ta s gng lm sao cho t nay tr i chng ai c th chia uyn r thy c na.

Cupidon i }u ? Ch|ng bay ln th gii thin nh nh thn Jupiter (thn

thoi Hy Lp: Zeus) can thip. C a chuyn n|y n tai thn Jupiter th n thn

Vnus mi thi khng by ra ht th th{ch n|y n th th{ch kh{c hnh h Psych.

Ch c cch y th hai v chng mi c th o|n t vi nhau.

 Cupidon gp thn Jupiter tng trnh ht u ui c}u chuyn v xin thn rng

lng bao dung cho php Psych c kt hn vi mnh. Bc ph vng c{c thn v

ngi trn th sau khi nghe xong cu chuyn ca Cupidon lin ci v bo:

- Nh| ngi g}y cho ta bit bao chuyn li thi, phin h, kh s ht ch ni

v nhng mi tn v hnh ca nh| ngi. Ta c phi bin thnh b, thnh ngng, thnh

thin nga, thnh nhng ht ma v|ng... iu ting cho th gii thn linh v loi

ngi, chnh l ti nh| ngi. Nhng thi, d sao th nh| ngi cng phi chu au

kh mc d nh| ngi khng t bn pht tn no v|o tr{i tim mnh. Nh th cng l|

mt s trng pht ri. Ta s gip cho nh| ngi c toi nguyn.

Ngay sau thn Jupiter cho mi ton th cc v thn n hp k c n thn

Vnus. ng ph vng ca th gii thn th{nh v| lo|i ngi ln ting trc:

- Ta c bit thn Cupidon em lng yu mn v| n vi mt ngi con gi

trn th l Psych. N thn Vnus v th bt ngi con gi phi chu ng cnh chia ly,

|y a. Ta mun chm dt s bt cng v| t{c th|nh cho h. Ta cng mun cc thn

ban cho n|ng Psych c hng c n tr thnh bt t c snh ngang vi cc

ch v thn linh. Vy c{c ch thn ai c ch kin g xin c t nhin by t.

Cc v thn u ng thanh t{n thng thin cao c ca ng ch tn ch knh

Jupiter cng minh. Thn Mercure (thn thoi Hy Lp: Herms) c lnh xung trn

a n|ng Psych ln cung in trn thin nh. ch th}n thn Jupiter ban cho nng

ru thnh v thc n thn nng tr thnh bt t. Mt {m ci v cng trng th

kt thc cho s phn gian trun ca nng Psych. N thn Vnus lc ny t ra hi lng,

ho|n to|n h|i lng, v c mt v n thn p khng km g mnh nhiu lm lm

nng du. Tht l mt kt thc trong m ngoi m, vui v c. Ngi xa k, nghe }u

t tr i, n thn Vnus cng bn vic chng con, gia nh cng nh thn Cupidon

li cng bn rn hn vi chuyn gia nh v con cho nn c hai ngi t c thi gian

xung trn gy ra nhng v au tim, in u cho nhng ngi trn th. Tuy
nhin h vn c lc xung, v v vy cn kh nhiu ngi trn th chng ta phi chu

ng ni vt v, gian lao v| au kh trong tnh trng!

Psych ting Hy Lp c ngha l| con bm, t}m hn. Thn thoi c xa th

hin t}m hn bng hnh nh con chim, hoc khi bay, hi nc. Vo qung th k V -

IV TCN xut hin hnh tng mi v t}m hn: con bm hoc ngi thiu n xinh

p c i c{nh bm. Sau ny vo qung th k II mt nh| vn La M tn l| Apule,

chc rng da vo chuyn c, th hin t}m hn th|nh mt ngi thiu n cui

cng chin thng, bo v c tnh yu. Truyn Cupidon v| Psych nh k trn

}y nm trong tp Bin ha ca ng. Tuy vit vo thi k qu mun sau ny song tc

gi khng h lm mt i c{i thn ca cu chuyn thn thoi c mun nhn thc mt

hin tng ca th gii bn trong ca con ngi. V hon ton t nhin v bnh

thng, cu chuyn ni ln kht vng ca nhn loi mun c cuc sng hi ha trong

i sng tnh cm. Tht l su sc v nh bit bao cuc hnh trnh gian nan v vt v

ca Tnh yu tm n vi Tm hn ri Tm hn li phi n ln mnh i tm Tnh yu,

tm li Tnh yu. Lng tin trong sng, s trung thc, ch quyt tm bo v tnh yu

ch}n chnh h|n gn li c nhng g rn nt, a T}m hn v vi Tnh yu.

Cn Tnh yu th khng th l Tnh yu khi khng c Tm hn, khng gn b vi Tm

hn, v th Tnh yu phi tha th v tm li bng c Tm hn v| u tranh cho Tm

hn c vnh vin gn b vi Tnh yu.

Truyn c ng|y xa l| nh th. Cn ng|y nay, hnh nh Cupidon v| Psych

bin ha vo cuc i mi con ngi trn tc chng ta. V th m khng my ngi

trong chng ta thot khi cuc hnh trnh gian kh, vt v ca Cupidon v Psych. V

cng khng nhiu ngi lm t c nim hnh phc h|i ha nh Cupidon v|

Psych. V th nn mi c cu chuyn ny, huyn thoi ny. V huyn thoi ny vn

cn c l do tip tc sng.
 THN HPHASTOS

Trong cc v thn ti cao ca nh Olympe, thn Th rn-Hphastos c mt s

phn kh hm hiu: thn d{ng ngi khng p, khun mt chng xinh, li mang tt

ch}n, i c| nht c| nhc. Th gii thn thnh v th gii lo|i ngi thng gi l v thn

Chn tht. N thn Hra thng gi l| thng con qu ca m. Hphastos l| con ca

Zeus v| Hra. Nhng c chuyn k rng, Hphastos ch l con ca Hra thi ch

khng phi l con ca Zeus. V sao li c chuyn l i nh th? Nguyn do l n thn

Hra tc kh vi chuyn thn Zeus khng cn |n b| m| vn sinh ra c con, sinh n

thn Athna t trong u ra cho nn Hra phi tr t|i sinh Hphastos m| khng cn

|n ng, khng dnh lu, ng chm g n thn Zeus. Xt k chuyn ny... c ch thn

thoi qu! Bi v nh ta bit, mt ngi c cng cho Athna l| Hphastos.

Chnh v thn Th rn Chn tht ny theo lnh Zeus, ging mt nht ba tht lc vo

u Zeus khin cho u Zeus nt toc ra, nh n thn Athna mi c ng m

nhy ra. Vy th nu Hphastos sinh sau Athna do ci s tc kh ca Hra th ai l

ngi cho Athna? Chng ta ghi nhn mt s kho d nh th i n kt

lun rng vn trt t thi gian trong thn thoi khng h t ra i vi tr tng

tng ngh thut-khng t gic ca nhn dn thi c. Chng ta s mt cng v ch nu

chng ta i tm xem Dionysos sinh trc hay sau Hracls. Noptolme con ca Achille

sinh v|o lc n|o m| i tham gia cuc Chin tranh Troie mt c{ch bng vai phi la

vi cc v tng thuc th h Achille. V l trong khoa folklore hc c khi nim

thi gian thn thoi phn bit i lp li vi khi nim thi gian lch s. Chng

ta c th ghi nhn thm mt mtp ca truyn c: s sinh n thn k khng cn bt

ngun t t{c ng ca ngi |n ng. Trong gia t|i truyn c ca th gii Hy Lp v

Trung Cn ng khng thiu g nhng mtp nh th. Chc chn rng k tch php

m|u s th thai thanh khit (Conception immacule) theo c m ng trinh

sinh ra Cha H|i ng trong thn thoi Thin Cha gio c h hng gn xa g vi

nhng chuyn tng t nh chuyn Zeus sinh ra Athna, Hra sinh ra Hphastos

trong mi quan h n phng nh th.

Chuyn Hphastos ch thc do ai li thi nh vy. n chuyn ci chn

qu ca Hphastos cng khng km phn rc ri. Ngi xa k rng, sau khi sinh n

xong, n thn Hra thy a con mnh hnh th xu x qu, li tht chn, bc mnh cm

lun thng b qung ngay xung trn, Hphastos t chn tng m}y ri xung... vng

quc ca thn Posidon. Cc n thn Eurynom v| Thtis n c a b a v

cung in ca v thn gi Okanos tc bc. H chm nom nui nng, dy d ch b

th|nh ngi... ng ra l| th|nh thn. Tuy bm sinh xu x chn tht nhng c ci

Hphastos li sng , kho tay, hc mt bit mi, c bit l khe mnh cho nn a

con qu ca Hra tr thnh th rn ti gii. Hphastos rn nhiu trang sc

qu gi cho hai n thn nui nng dy d mnh. Ch|ng c hai n thn rt mn v c

th gii i dng ca v thn gi| Okanos u bc trng vng. Tuy vy trong lng

chng vn khng vui. Ch|ng nui dng mt mi th ght m c vi n thn Hra,

ngi m khng thng yu ch|ng m| li ht hi chng. Chng ny ra nh tr

th m. Hphastos bt tay vo vic. Chng rn mt chic gh ta bng vng tuyt p,

chm tr tinh vi gi ln thin nh l|m qu| biu m. N thn Hra nhn tng phm

trong lng rt i sung sng, bi v ngoi thn Zeus ra th khng ai c c chic gh

qu gi{ v| cng phu n th. V n thn uy nghi v| ng b, ng mu hu ca c th

gii thn th{nh v| lo|i ngi phi c ci gh cho xng hp vi danh gi ch! Cho n

tn thm danh gi ch! Hra tng tng ra khi mnh ngi vo chic gh tuyt tc y,

mi v thn s thy n|ng oai nghim hn bit chng n|o, {ng knh, {ng yu hn bit
chng no! Nng thch chic gh p y hn c mi trang sc cho nn nng

nhm tng rng chic gh s em li cho nng nhiu gi tr hn c{i gi{ tr thc ca n

l| ngi. Than i! Nng c ng }u ngay c{i gi tr ngi ca n cng khng c na.

Hra va ngi vo gh th bng }u t tay gh, chn gh ch da bung ra nhng si

d}y xch, d}y xch cng bng vng, qun cht tri cht nng vo gh. Hra la ht m ln

v giy gia trong chic gh. Cc n thn ty tng chy x n g cho n|ng nhng

khng sao g c. Cc nam thn th th di, lc u quy quy. Chng ai cht c

nhng si dy xch y c, ngo|i ngi lm ra n, v thn Th rn Chn tht Hphastos.

Ch c cch duy nht g c ng mu hu ra l triu Hphastos t di cung in

ca Okanos ln.

Thn Herms, ngi truyn lnh khng chm tr ca th gii Olympe, ngay tc

khc ln ng. Vi i dp c c{nh, thn bay vt ra khi cung in Olympe v| i,

chy nhanh hn c my bay gi thi trong bu tri bao la. Thn i xung mt t ri t

mt t ph nhiu thn i ra b bin. V thn chy nhanh trn mt bin bao la, nh

mun chy thi vi nhng con sng ti ci. Herms chy trn mt bin ri xung tn

di {y s}u tm v|o chic hang ni Hphastos ng|y m cm ci lm vic vi i b|n

tay kho lo, tinh xo ca mnh. Herms n, trn trng mi Hphastos ln thin nh

ci b xch xing cho Hra, m chng, v n thn cha t ca cc thn v| ngi trn th.

Herms tha thit, khn khon, thuyt phc Hphastos nhng chng th no lay chuyn

c tr{i tim ng bng ca Hphastos vn nui gi mt mi on hn i vi ngi

m sinh ra mnh. Thn Herms bt lc |nh phi ngh ra mt k mi v thn Ru

nho-Dionysos ti. Dionysos vn l v thn tnh kh vui v, xi li cho nn va ti ca

hang ca Hphastos l| ci ni b b:

- Cho ng anh khp khing ca ti! ng anh i! ng anh l|m g m| ng|y m

cm ci nh th. Ngh tay c{i ! Ta l|m vi nhau mt chu cho n thu hiu ci s i.
 Th l Hphastos chm cc, m u cho cuc hi ng bng vi tun ru nho.

Chn ch chn anh, chuyn anh chuyn ch, tht th v. Dionysos kh kh v vai

Hphastos bo:

- Ti c ngh t ci cc vng, thi ng chng khc chi cc t, hn { v tch s,

th m vo tay ng anh n li ra nhng c{i khin, c{i m tr, o gip h tm, ri cc

vi, bnh ng, thp ln, thp nh p , tinh vi qu tht l tuyt nh ca s vn

minh ri! y l ng anh cn tht y! Ch gi m ng anh li lnh ln c nh ngi ta

th cha bit th no m ni.

Hphastos cm ly bnh ru nho nng ln ri li t xung, gt g, tip li:

- Cm n ch qu{ khen anh! Nhng anh tng c nh c{i qu nho l ci qu nho

trn c}y, chn n ch ngt thi, th m ch my lm th no n thnh mt th nc

ung vo va ngt li va t t, cay cay, chua chua, ngy ngt, chong vng c u c,

nng bng c ngi ln th... th l mt i tuyt nh ca vn minh na ri. Cng l|

qu nho m ra c, th m tic tng, hi h, vui bun chng ai em nho ra m| mi nhau

thay cho ci th nc nho ca ch my c. May m ch my ch lm c mt th nc

nho c bit y. Ch m| ch m|y l|m cc th nc t cc qu khc na th kho m

thn th{nh v| lo|i ngi ch ung vi ng sut ngy!

n }y th mi ngi hn o{n c kt qu ca ba ru n|y l| nh th no.

Hphastos lu c li, khng cn bit tri t }u na. Herms v Dionysos vc

chng ta ln mt con la v dn chng v cung in Olympe. i theo Hphastos v|

Dionysos l cc nng Mnades, cc nng Thyades tay cm gy thyrse va i va nhy

ma, la ht cung lon. Cc thn Satyre th l cng say mm va i va ca ht, ma

may quay cung, tay cm uc tay g thanh la. {m rc ca bu o|n th t thn

Dionysos vi con la lng nhng ch trn lng v thn Hphastos say mm c th tin

v|o cung in Olympe. n }y th Hphastos khng th no t chi vic phi lm

c. Chng ra tay, ch long mt ci l n thn Hra thot khi chic gh xing xch.
N thn Hra t }y khng ht hi a con qu na m cho n li th gii Olympe.

Cn Hphastos cng chng nui gi mi on hn vi ngi m na.

Mt chuyn khc k rng Hphastos chng h b Hra ht hi bao gi. Chng

bm sinh ra l mt v thn p . Chng rt yu m v| Hra cng rt yu con. i vi

nhng a con do mnh ra, Hra chng khi no ht hi. Nng ch ght cay ght ng

nhng a con do thn Zeus lng nhng vi ngi kh{c sinh ra. Nh chng ta bit,

hai v chng Zeus v Hra sng vi nhau, tuy ni chung l tt p, song cng hay xy

ra nhng pht bt ha. Thn Zeus vi thi quen ca mt v thn... ti cao, trong nhng

lc y thng t ra nng ny, khng chu thua km v, hn na li c thi xu nt n

v| dng v lc trn p s ra ri ca Hra. Vo nhng lc y, Hphastos rt kh

chu, rt bc vi b. C mt ln Hphastos khng th nn nhn c, ng v pha

m, bnh vc m v ch trch b. Thn Zeus ang cn bc li cng bc thm lin sn

n, tm ly c Hphastos dn xung ri cm hai ch}n x{ch ngc ln, qung {nh

vo mt ci t cung in Olympe xung trn, Hphastos ri t th gii Olympe cao xa

vi vi xung trn, nhng khng phi xung bin khi hay t bng m| ri xung mt

hn o, ngi th bo ri v|o tn trong lng ni Etna , ngi th bo ri xung o

125

Lemnos. V l mt v thn bt t, c nui dng bng cc thc n thn v| ru

thnh nn Hphastos khng th cht c, chng ch b qu. Ngun gc ca ci tt

chn tht chuyn b Zeus qung xung trn ch khng phi bm sinh th. B ri

tt hn v|o trong lng t, Hphastos vi t|i nng ca mnh s{ng ch ra mt ci l

rn khng l v| m, ng|y th tht thi la rn c{c v kh, dng c tinh xo, p .

Cng gip vic rn vi Hphastos c c{c ngi khng l Cyclopes. Nhng Cyclopes

n|y, theo ngi xa k, chnh l| ba Cyclopes tng b Cronos giam xung }m ty, a

ngc, Zeus gii phng chng c lc lng chng li Cronos v c chng n gip

, ph rn cho Hphastos. Nhng c chuyn li k nhng Cyclopes ny l do

Hphastos tuyn m c trong lng cc ni la. Chng vn l th rn nhng tay

ngh khng tho khng gii bng Hphastos. Di s iu khin ca v thn Th rn

Chn tht, c{c Cyclopes rn v kh cho c{c v thn v| c{c dng s, anh hng. Trong s

cc ph rn ny c Pyracmon v Acamas ni ting hn c. V l cho nn ng|y nay,

126 127

Cyclopes chuyn ngha, ngo|i ni dung ngi khng l cn c ngha th rn (khng

ph bin lm). Do nhng chin cng v i y thn Zeus li phc hi cho Hphastos tr

v th gii Olympe v| c lit v|o h|ng ng mi hai v thn ti cao.

Hphastos l v thn hu ch nht cho th gii Olympe. }y cng l| ngi th

rn duy nht lo vic xy dng, kin thit, trang tr cho i sng cc v thn c thm

phn vn minh v| p . Hphastos cho lm mt ci l rn khng l vi bao iu k

diu ngay trn thin nh. Vi chic b thn thnh, v Th rn Chn tht ny chng

phi dng i tay nhc nhn thi hi cho n. Ch|ng ch n bn chic b ra lnh v thi

nh mt ci. Th l chic b chng cn ngi iu khin c ln ln, xung xung, th

tht thi hi l|m cho l rn ca ch|ng lc n|o cng ch{y , Hphastos vi chic ba,

chic km sut ngy cm ci p p, g g trn chic e khng l. Chng rn v xy

dng cho cc v thn Olympe mt cung in bng vng, xy cho mnh mt cung in

bng vng, bng bc v bng ng. Ngi xa k chng ly mt n thn Duyn sc-

Charites lm v tn l| Agla, nhng, nh trn chng ta c bit, chnh n thn

Aphrodite mi l v ca ch|ng. Ch|ng kh s bit bao v ngi v qu{ p ny. C

ta chng chung thy vi chng, v chng c t giy v mnh bng nhng ngh t ti,

tht vng v ni mnh, s phn dnh cho mt khun mt chng xinh p li cn mang

thm ci tt tht chn. S ghen tung thi la vo tri tim chng. Chng rp tm bt

qu tang i gian phu d}m ph kin vi cc v thn. Chng, bng i tay kho lo

ca mnh, rn mt tm di st tinh vi ging trn mi nh. Thn Chin tranh-Ars quen

thi trng hoa ln m n t thng vi Aphrodite th, p mt ci! Tm li st c

giu kn t trn mi nh chp xung. Hphastos ku go cc v thn n chng kin

cnh xu xa, nhc ny v phn x cho mnh. Ars s phi np tin chuc ti, thn
Posidon phi ng ra bo lnh, nu Ars khng np pht th mnh s np thay. Ch

n khi y Hphastos mi chu ko li ln, tha cho anh v .

Tuy thn hnh xu x nhng Hphastos c cc v thn ht sc mn yu v qu

trng, v ch|ng l|m ra bit bao trang sc qu gi, bao dng c cn thit cho i

sng cc thn, v chng rt tn tm phc v cc thn. Thng sau khi lm vic xong,

tm ra rch s, Hphastos vi i ch}n khp khnh bc vo d tic vi c{c ng

thn linh. Ch}n tht nhng ch|ng li chng chu ngi yn mt ch. Chng c lng

xng chy i chy li ht ch n|y n ch khc v cng vi Hb v Ganymde rt

ru v dng thc n cho c{c v thn. Nhng lc y, cc v thn ru say ng ng, nhn

chng c nht c nhc, i i li li th ph{ ln ci. Chng ai nhn c ci k c thn

Zeus. Cc v thn u ci sng khoi, h h v| ci mi, ci vang cho n tn chiu

khi tic tan, cn chuyn mi thi. Anh hng ca ca Homre miu t cnh tng vui

vy, h h, thoi mi ca cc v thn khi thy Hphastos chy lng xng ht bn tic

n|y n bn tic khc. V th c in tch Ting ci kiu Homre (Le rire homrique)

ch mt ting ci khng sao nhn c, sng khoi, h h, ci ph ln, m vang li

cun. T nh ng Homrique (kiu Homre) chuyn ngha ch s phong ph.

Nhng ba tic Homrique ch nhng ba tic linh nh, thnh son.

Hphastos l v thn la, nhng la trong lng t. Vi tr tng tng thn

thoi, ngi xa gii thch hin tng la trong lng t pht ln khng phi l

nhng ngn ni la nh ng|y nay chng ta hiu bit v gii thch bng nhng l l ny

kh{c. y l nhng l rn ca thn Th rn-Hphastos . T thn la di t n

thn Th rn l mt s suy lun gn nht, mt mi lin h tt yu trc tip nht dng

nh khng th n|o tr{nh c. La di t, Ni la L rn, Thn la di t

Thn Th rn, l| c{i t duy logic ca tng tng thn thoi. Nhng cn c{i ch}n

tht ca thn Th rn? Cng hi l v sao mt v thn c t|i nng nh th m| ngi xa

li bt phi chu mt thn hnh xu x? iu ny gn vi s ph}n cng lao ng trong

cng x. Thng th nhng ngi c sc khe mi m ang c cng vic cy ba

trng trt nng nhc. Cn nhng ngi tn tt, sc khe km th l|m lao ng th

cng, th lao ng cn n s kho lo, tinh t nhiu hn l| cn n sc lc.

Hphastos chnh l v thn ca ngh th cng trong cng x th tc. V| khng r }y c

phi l mt s suy din qu mc khng. Trong nh la bp bng, lung linh chn vn

ca nhng ng la ca ci l rn, nhng ngi c xa tng tng ra nh v thn

la ca h vi bc chn c nht, c nhc ang n vi h, ang em ngn la ca

ngh th cng ri sng vo cuc i tm ti ca h. }y khng phi l ngn la ph

hoi gy ra nhng tai ha trong i sng. Cng khng phi ngn la m| Promthe

ot c ca Zeus em xung cho lo|i ngi - ngn la nh ngun nng lng u

tin m| lo|i ngi pht hin c, s dng c, l ngun gc ca vn ha, vn minh,

k thut. y l ngn la ca ngh th cng, ngn la ca cng nghip luyn kim v

cng nghip c kh ca x hi cng x th tc. Chnh v l m| Hphastos tuy th}n

hnh xu x nhng li l mt v phc thn ca nhn dn Hy Lp. Ngi xa th hin

tng Hphastos nh mt ng gi| u i m hnh th{p, r}u ria bm xm, thn hnh

to khe, dng th, tay cm ba hoc cm km. Hphastos s{ng to ra nhiu th,

trong c t{c phm k cng nht, tuyt diu nht l ci khin ca Achille. Ch|ng cng

tng em ngn la ca mnh gip Achille chin thng thn Sng-Scamandre trong

cuc Chin tranh Troie.

 N THN DMTER V CON GI,

PERSPHONE

Trong th gii thn thnh, n thn Dmter tuy khng c sc mnh v quyn th

ln lao nh Zeus, Hra, Posidon, Hads nhng li c ngi xa ht sc trng vng,

sng knh. C l sau v thn Th rn-Hphastos th Dmter l v thn khng gy cho

ngi trn th mt tai ha no m ch ban cho h bit bao nhiu phc li. Cng phi

nhc n n thn Hestia cho khi bt cng. N|ng cng khng h gieo mt tai ha no

xung cho nhng ngi trn th song n|ng cng khng em li cho h nhng phc li

ln lao. Nng l v thn ca bp la gia nh.

Dmter l con ca Titan Cronos v Titan Rha. Nng l mt n thn t. Nng

ban cho t ai s ph nhiu ma m|ng c ti tt, cy ci c sai qu. V th

Dmter thng c gi l n thn La m. Ht la m t khi gieo xung t, c ny

mm c hay khng, bng la c chc, c my khng... l| cng vic do ngi lm

rung cng nh n thn Dmter lo toan, sn sc. N thn Dmter c mt ngi con

gi duy nht tn l| Persphone, ngi con g{i p nht trong s cc thiu n con ci

ca cc v thn. l| con ca Dmter vi Zeus. Chuyn ngi con gi ca Dmter l

nng Persphone b thn Hads bt cc a xung di m ph lm v g}y nn bao

au kh cho Dmter v bao ri lon cho i sng thin nh v| ngi trn th. May

thay cui cng nh ng ch tn, ch knh, ch cng minh Zeus phn x, cho nn mi

vic mi tr li hi ha, m thm. Chuyn xy ra nh sau:

 Vo mt bui p tri, n thn Persphone cng vi cc ch em, nhng tin n

Nymphe do chi trn ng ni. Vui ch}n, c{c n|ng ko nhau n thung lng Nida y

hoa thm c l vng Mgare. Tht t c ni n|o li c mt khung cnh thn tin nh

ni n|y: cc loi hoa, mun sc hoa ua nhau mc, ua nhau khoe v p v| hng

thm ca mnh. Tng |n bm tri bng bnh t cm hoa ny sang cm hoa khc.

Ong mt lp lp i i, v v trong ting ca yu i v cn mn. Cc tin n ua nhau

ui bm h{i hoa. N|ng Persphone, ngi con gi yu du ca n thn Dmter v

i, say sa vui chi cng ch em. Nng c bit }u s phn ca n|ng c Zeus

nh ot. Thn Hads, v thn ca th gii m ph, phn nn vi Zeus v ci th gii

mnh phi m ng, cai qun. Ton l nhng bng hnh vt v, nhng linh hn

thot khi th xc, bun ru, khc than! Bit ly ai lm v? Nhng thiu n sng trong

cung in Olympe v nhng v thn sng trong c{c ngi n th ca ngi trn th

chng ai mun ly mt ngi chng - d c l mt v thn quyn th, c cai qun c

mt th gii - quanh nm sut i sng di }m ty, a ngc. Zeus qu tht trc

nhng li khiu ni ca ngi anh rut cng kh ngh. Khng lo cho Hads mt ngi

v hn yn tm cai qun ci th gii m| mnh ph}n chia th cng phin. Hn m

b i, tr v Olympe hay ln trn sng vi lo|i ngi th o ln ht mi trt t. Cui

cng thn Zeus tha thun vi Hads cho Hads bt Persphone v lm v. V s vic

din ra ch trong nhy mt, bi v t khi c thn Zeus ng chun, Hads ngy

m theo di tng bc i ca Persphone. c bit Persphone cng bn b ang

say sa vui chi trong thung lng y hoa thm c l, thn Hads tc tc n ngay gp

n thn t-Gaia v i, xin n thn cho mc ln ch Persphone ang vui chi mt

bng hoa cc k p v| thm ng{t. N thn t-Gaia lm theo li thnh cu ca

Hads. Persphone ang vui chi bng ngi thy hng thm ng|o ngt t mt cy

hoa nom rt l, xa nay n|ng cha tng trng thy. N|ng i n gn v| a tay ra vin

cnh hoa xung ngt. Bng nng thy ngi hng i mt c{i nh khi sa ch}n xung

mt vng li. Thn Hads l|m cho t nt ra di ch}n n|ng. V| n|ng ri xung
lng t en trong vng tay ca Hads. Persphone ch kp tht ln mt ting kinh

hong. Mt t nt li khp kn vo, lnh ln nh c. Thn Hads b Persphone ln c

xe nga ca mnh, c xe c nhng con nga en bng nhng t b{nh xe cho n cng

xe u bng vng sng chi hay bng ng rc. V ch trong nhy mt c xe a

nng Persphone v cung in ca thn Hads. Th l thn Hads c mt ngi v

v n thn Dmter mt c con gi yu du, xinh p.

Ting tht kinh hong ca Persphone di vang n tn tri cao. cung in

Olympe n thn Dmter nghe thy ting tht y. C ni cao, rng su, bin rng nhc

li ting tht y nh mun bo cho Dmter bit chuyn chng l|nh xy ra vi nng.

Nghe ting tht ca con, Dmter rng ri c chn tay. Nng vi v ri ngay cung in

Olympe xung trn tm con. Nh mt con i bng, ging chim bay nhanh nht trong

cc loi chim, Dmter t tri cao lt xung, i tm con khp mt bin rng, khp mt

t ai, khp cc ngn ni cao, khp cc cnh rng su. Nng gi con n khn hi,

mt ting: Per... s... phone...! Per... s... phone...! Nhng {p li ting gi ca nng

ch l nhng ting Per... s... phone...! vang vng, bun thm. Dmter i tm con sut

chn ng|y, chn m. Chn ng|y khng n, chn m khng ng v| cng khng tm gi

chi u, chi tc khin cho thn hnh nng tiu ty, hao mn. Chn ng|y khng n,

chn m khng ng, Dmter c i lang thang ht ni n|y n ni kh{c gi con, ku

go than khc vt v. Nng hi rng cy, rng cy lc u tr li khng bit. Nng hi

ni cao, ni cao cng ng ng{c khng bit ni g. Nng hi bin khi th bin khi tr

li nng bng nhng ting th d|i thng cm. Cn t en th im lng nhn nng,

thm kh nhng dng nc mt xt xa, au kh ca n|ng ang l ch tun ri. C n

nhng tin n Nymphe cng do chi vi Persphone bui s{ng p tri hm y cng

khng bit g hn ngo|i vic nghe thy ting tht kinh hong ca Persphone. Chn

ng|y chn m nh th... Dmter vi tm lng ca mt ngi m chng qun ngi vt

v gian lao i tm a con gi yu du, c nht ca mnh. Sang ngy th mi, khi
c xe ca thn Mt tri-Hlios b li sau lng bin khi khng sinh n, th thn

Hlios ng mi t tm bn gi Dmter li v k cho nng bit u ui c}u chuyn

va qua, bi v khng c chuyn g xy ra trn mt t ny m khng lt vo con mt

ca v thn Mt tri, chng ai giu gim c iu g vi v thn c c xe vng chi li

n|y. (Chnh Hlios m{ch cho v thn Th rn Chn tht bit, c v Aphrodite ca

anh ta hay i ngang v tt vi thn Ars).

Bit chuyn, n thn Dmter v cng cm tc thn Zeus. Nng khng tr v th

gii Olympe m ng cng vic ca mnh na. Nng, t nay tr i s sng mai

danh n tch di trn, trong th gii ca nhng ngi trn on mnh. Nng thay

hnh i dng thnh mt b gi mc {o en v| c th i lang thang ht ni n|y n ni

kh{c. V| cho n mt ng|y kia n|ng t chn ti leusis . Sau mt chng ng di,
128

mt mi, Dmter ti ngi xung mt phin { bn ng, ngh cho li sc, bn cnh

mt ging nc. Chng mt ngi trn no li c th nhn ra b c gi mc {o d|i en

ny l n thn Dmter knh yu ca h. Ngi ta ch c th ni, }y l| mt b lo hnh

kht hay mt b c gi trng tr hoc lm qun gia cho mt nh no. Trong lc Dmter

ngi ngh th t }u bn c thiu n i ti ging nc. Bn c nom xinh xn v chng

hn nhau bao tui. Nhn thy mt c gi mt mi ngi ngh, cc c lin chy ti hi

thm.

- C i! C i }u m| c mt mnh th ny? C khng s th d v nhng k c

tm hay sao? Hay c i }u vi cc anh cc ch y nhng v mt l g b lc ng?

Hay c khng cn con c{i gip c trong lc tui gi ny? i! Thn Zeus v cc v

thn bt t em li cho lo|i ngi bit bao iu tt p sao chng ban cho tui gi

sc khe v s m no an i lo|i ngi on mnh khn kh chng ta.

Dmter ct bn tay run ry ln, nm ly tay mt thiu n, tr li:

- Cm n c{c con thng tui gi|! C{c con hi th gi ny k cho cc con r

cnh ng ca gi tht khng may. Gia nh v| c{c con ch{u ca gi| u b l cp bin
bt. Chng em b{n mi ngi mt ni. May thay n ln chng em gi| i b{n th gi|

trn tho{t c. V by gi gi lc bc ti }y. Xin cc con hy v thn Zeus v cc v

thn bt t gip gi| trong cn hon nn. th ny, x s ny, gi chng quen

bit mt ai, chng c ai l| ngi thn thch. Cu xin cc v thn Cc lc ban cho nhng

thiu n tt bng nh c{c con mt ngi chng xng {ng, t|i c vn ton!

Cc thiu n nghe Dmter k xong, ai ny u mi lng thng cm. H ni

vi c gi:

- C i, xin c c yn tm! Khch l v nhng ngi sa c l bc l do thn

Zeus a li cho lo|i ngi chng ta th thch tri tim ca nhng ngi trn on

mnh. X s n|y v| th n|y xa nay vn n tip nhng ngi xa l vi tm lng

nhn hu v qu khch. Chng con xin mi c v nh| chng con. Nhng xin c hy

ch cho mt l{t chng con v nh xin php cha m.

Nhng thiu n ni xong, chy vi li ging mc y nc vo bnh ri i v

nh. Mt lt sau h tr li n c gi. Mtanira, m ca cc thiu n, l v ca nh vua

Clos tr v mnh t leusis, n tip Dmter vi tt c tm lng qu ngi,

trng khch, knh gi yu tr vn l truyn thng thing ling bt di bt dch ca con

dn Hy Lp. Dmter theo chn cc thiu n vo nh, Mtanira v cu con trai lun

bm bn m ng n sn ca. Theo bc chn Dmter mt lung nh sng a

v|o nh| l|m cho cn nh| bng bng s{ng ln nh mt bui rng ng a {nh nng ri

vo. Mtanira cm thy knh phc v chen ln cht t s hi. Nng t bo: C{c con ta

n v nh mt b gi khng phi ngi bnh thng. C th c l mt v thn cao

c chn Olympe xung th thch tri tim ca nhng ngi trn th. Mtanira

knh cn mi Dmter ngi vo ch sang trng nht, nhng n thn khc t. N thn

cng khng dng mt ong pha ru vang do cc n t dng m ch ung nc la

mch pha vi vi git bc h|. l| th nc gii kht ca nhng th gt vo ngy

ma. Cn kh{t ngui, n thn Dmter a tay ra n ly a b trong lng

Mtanira. N thn m a b vo lng v t mun xin c l|m ngi nh mu,

chm nom, nui nng a b. N thn nui a b, ch Dmophon, rt kho tay. Ch

b ln ln nh thi khin cho i v chng Clos, Mtanira rt vui lng. H c bit

}u trong khi p a b, n thn Dmter truyn cho n hi th bt t thing

ling ca mnh. Ban ng|y Dmter nui a b bng nhng thc n thn, nhng thc

n c cht bt t nui cc v thn cho c bt t. Cn ban m, Dmter ch cho mi

ngi trong nh ng say, nng ly t lt qun cht a b li v| a n v|o nung trong

mt l la rc hng lm cho n siu thot ht cht ngi trn tc, on mnh.

Mtanira thy m n|o Dmter cng h hi l|m g, bn rnh xem. Trng thy

Dmter t con mnh vo trong l la, nng s qu, tht ln. Dmter git mnh, ko

a b ra khi l la, gin di, qung n xung t:

- Ngi tht l| ngc! Hng vic ca ta ri. Ta mun ban cho a b ny s

bt t n c th snh ngang vi cc bc thn thnh. Ch c ti luyn nh th th n

mi tr th|nh ngi gm }m chng thng, dao chm khng sn. Ta l n thn

Dmter v i, ngi ban cho t ai s ph nhiu, cho ma la c y ht. Chnh ta

em li nim vui sng, lng hy vng v|o tng lai cho nhng ngi trn th v cc v

thn.

Th l Dmter khng che giu tung tch ca mnh di hnh dng mt b gi

na. Nng tr li mt n thn uy nghim vi mi te v|ng ri nh nhng bng la

chn. Mt lung nh sng rc r t thn th n thn ta ra ngi ngi. Cn t mi tc

ca n thn ta ra hng thm ng|o ngt.

Clos, Mtanira v con ci cng vi gia nhn thy vy u khng ai bo ai, knh

cn qu xung trc mt n thn, lng y kinh d. N thn phn truyn cho mi

ngi bit, nu con dn x ny mun c hng n hu ca n thn, t ai ph

nhiu, ma m|ng ti tt, th phi xy ngay mt ngi n ln th phng n thn.

 Ngy hm sau Clos triu tp thn dn, truyn t li nguyn vng ca n thn

Dmter v i. Mi ngi u ho hng bt tay ngay vo vic v chng bao l}u l|m

xong mt ngi n p , uy nghim. N thn Dmter t trn ti ngi n v ch

nh ra cc tp tc, hi l cho ngi dn leusis. Tuy nhin n|ng cng khng sao ngui

c ni nh thng ngi con gi yu du, c nht ca mnh, nng Persphone xinh

p b thn Hads bt xung m ph lm v. Cng t khi Dmter trn ti ngi n,

hn { n thn ngi khi gi dng lm mt b gi ti leusis c gi tn l| hn {

au thng v| ging nc cnh c gi tn l| ging con g{i.

Li ni v vic n thn Dmter ri b nh Olympe, sng mai danh n tch

vng leusis. Thn Zeus khi tnh ton, thu xp cho Hads ly Persphone hn khng

lng trc n ci hu qu gh gm xy ra i vi th gii thn linh v th gii loi

ngi. T khi n thn Dmter mt con, b cng vic i tm con v| khng tr v

Olympe na, t ai tr nn cn ci, ma mng tht bt. C xanh trn ng khng mc,

ht gieo xung khng ny mm, ma khng thun, gi khng ha, t rn chc li n

ni mt i b ko khng i ni mt ng cy. Nn i tng bc tng bc n, nay

git ht gia nh n|y, mai git ht l|ng xm kh{c, khng c c{ch g ngn chn c.

Nc lt th cn di nh| ln i cao, ch{y nh| th cn em nc n dp, ti vo la

cho tt, nhng cn i th khng bit tm cch g cu cha. Ch c cch trng ch vo

v sau c ma. Nhng ly g n trng ch. V bit bao ngi cht trc khi v

sau n. Tnh cnh tht cm thng ht ch ni. Ngi i, nn chng ai ngh n vic

cng l, hin t cc v thn. Cc thn v th cng l}m v|o cnh tng thiu cc l vt, i

cc l vt! Ting than khc, on trch cc v thn bay thu tn tri xanh, thn Zeus,

ng ph vng ca lo|i ngi khng th nhm mt trc tnh cnh lo|i ngi c

nguy c dit vong. Thn ra lnh triu tp c{c ch v thn linh n hp tm nguyn

nhn ca tai ha v tm cch gii tr tai ha. Sau khi nghe cc thn tng trnh, thn

Zeus thy cn phi ngay n thn Iris xung tm gp Dmter, thuyt phc Dmter tr
li th gii Olympe m ng cng vic. Nhng Iris |nh chu tht bi ra v. Nhiu v

thn khc na, nhn lnh Zeus xung leusis thuyt phc Dmter nhng chng sao

lay chuyn c nng. Dmter mt mc tr li, chng no m Persphone cn b

Hads giam gi di }m ty, a ngc th chng y n|ng cn cho t ai kh cn, ht

khng ny mm la khng }m bng, c}y khng sinh tr{i, hoa khng kt qu. Chng

no m Persphone cha tr v vi n|ng, th ng c bin thnh si {, mi mm non

n xanh ca cy ci u thui cht, ri n cht l{ xanh cng th|nh ho a, cht mch

nc ngm trong lng t cng kit kh. Mt t ph nhiu s thi khng sinh n v u

su nh mt ngi m mt con. Thn Zeus ch cn cch - v lc ny ch cn cch y l

thng sch - c vin truyn lnh tin cn v khng chm tr xung vng quc ca

Hads, ban b quyt nh ca hi ngh cc thn, buc Hads phi tr Persphone v cho

Dmter.

V thn truyn lnh tin yu ca Zeus, vi i dp c c{nh i nhanh hn ngh,

vt qua th gii m u ca Hads v|o cung in. Chng thy Persphone ngi cnh

Hads mt bun ri ri. Chng knh cn ci cho v thn cai qun th gii ca nhng

vong hn v| tuyn c lnh ca hi ngh thin nh do ch th}n thn Zeus iu hnh,

ban b. Va nghe xong Persphone mt rng r hn ln. N|ng ng ngay dy v chun

b ln ng. Thn Hads tuy trong bng khng vui nhng bit khng th n|o cng

li lnh ca thn Zeus c, cho nn cng phi ng dy lo chuyn tin Persphone.

Tuy nhin Hads khng th chu mt hn Persphone. o{n bit nh ca Zeus l

mun tr hn Persphone li Dmter nn Hads rp tm ph. Thn trn trng dng

mi Persphone n mt qu lu trc khi t bit, Persphone v tnh nhn qu lu v

ba ra n my ht. Herms trng thy nhng khng kp can ngn. Thn Zeus dn

Herms, Persphone ch c th tr v sng vnh vin bn Dmter vi iu kin l trong

qung ngy di th gii }m cung n|ng khng n mt cht g. Nhng b}y gi nng
n ri, bit lm th n|o? D sao th cng phi a n|ng v th gii dng gian vi m

nng.

C xe vng do nhng con nga en bng ca thn Hads sn sng. Hads bi

ngi t bit Persphone. Thn cu xin nng tha th cho chuyn c v| thng cm vi ni

lng ca thn. Thn mong rng nng hy xa b c{i ngh khinh r, kinh tm i vi

mt v vua y quyn th cai qun th gii m cung. Herms git cng, vung roi. C

xe v|ng lao vt i. T di lng t ti tm bay ln th gii lo|i ngi tr|n y nh

sng, thn Herms {nh xe chy thng v ngi n ca Dmter leusis. C xe dng

li, Persphone mng r cm ng n ni qun c cm n thn Herms, bc vi

xung xe. N thn Dmter ng ngng con t trn mt sn ni cao lao xung, chy

n trc con giang rng vng tay. Persphone s vo lng m, sung sng ku ln:

M! M! Hai m con u tr|o nc mt v sung sng mng vui. Sut ng|y hm

hai m con k cho nhau nghe bit bao nhiu chuyn. Khi Persphone k cho m bit,

mnh c thn Hads mi n nhng ht lu th Dmter khc v ku ln:

- Thi hng ri! Con i! Nh th con chng c lun bn m }u. Th no

thn Zeus cng cho ngi xung i m phi tr con v vi Hads. Bi v ht lu l s

tng trng cho mt cuc sng hn nhn chnh thc, khng d g chia r.

Qu nh vy, ch mt lt sau, thn Zeus phi mt ngi truyn lnh mi, c

bit. l| n thn Rha, ngi m knh yu ca Zeus v cc v thn linh, xung trc

ngi n ca Dmter ni vi Dmter nhng li du ngt sau }y:

Hi con gi ta, li y, thn Zeus cng minh khn cu con ,

Khn cu con tr v cung in Olympe,

Tr v sng vi cc thn;

Con s c suy tn, trng vng.

Con gp li Persphone, a con ca c mong, hy vng,

Persphone s an i i con.
 Mi nm khi xun n, ng tn,

Persphone s an i cho con gim bt ni lo u, vt v,

Bi v vng quc ca bng en, vt v u m,

Chng c php gi nng trn vn c nm.

Hads ch c mt phn ba thi gian,

Cn li Persphone s sng vi con v nhng v thn cc lc.

Con hy em li ha bnh v hnh phc,

Con hy em li m no v cuc sng cho nhng ngi trn.

Dmter khng th t chi d nng bit }y ch l nhng li an i, khch l nng

nng chp nhn vic mi nm Persphone phi xa nng bn th{ng xung sng

di th gii ca nhng ngi cht. Nhng thi d sao Persphone vn l ca nng,

khng th mt vnh vin vo tay thn Hads. Hn na d sao lo|i ngi vn ang ng|y

m mong i n|ng, n|ng i vi h l v n thn nhn hu v| phc c. Cnh hoang

t|n, ng hoang rung ha, l|ng xm tiu iu khin n|ng xc ng bi ngi,

thng cm v qu tht n|ng cng khng ng n ci hu qu gm gh nh th.

Dmter tr li th gii Olympe v bt tay vo cng vic quen thuc ca mnh: nhng

c{nh ng xanh ti tr li, vn cy li sai qu, hoa li n tng bng khp rng ni

ng qu, t ai tr li mu m. Cuc sng t khi nh i sc thay da, vn vt,

mun loi t thin nhin cho n lo|i ngi ging vt, nh bng tnh li khi n thn

Dmter gp li ngi con gi yu du Persphone, khi n thn Persphone tr li

dng gian vi ngi m thn thit Dmter.

Nhng, v Persphone trt n phi nhng ht lu, ngha l| n|ng x{c nhn

mnh l v ca Hads bng mt cuc hn nhn khng th on tuyt c, nng khng

th khng tr li thm chng, sng vi chng, nh s thu xp ca thn Zeus: mt phn

ba thi gian ca mt nm. Mi ln Persphone t gi ngi m th}n yu ra i, n thn

Dmter li chm vo trong ni thng nh, nng li mc en v| t b cng vic ca

mnh nh Olympe. V thin nhin, cy c vn vt, mun loi li u su, r, thng

xt cho ngi ra i. C}y ci khc than trong gi, trt nhng git nc mt a vng

xung mt t ph y tuyt trng mnh mng. Sng chng cn ti ci na m

bun b n lnh lng, lm l sut c thi gian vng bng Persphone.

Bn th{ng tri qua i v| Persphone li tr v vi m. Vn vt, mun loi li vui

v, tng bng nh i sc, thay da... Cn lo|i ngi, tt nhin phi bng lng vi cch

phn x ca thn Zeus. Ch tic rng Persphone do y trt n phi ht lu. Nu

nh khng c chuyn hn lo|i ngi s sung sng bit bao! Nhng ngay c ci

chuyn Persphone n phi ht lu cng li v do thn Zeus sp t.

C ngi li k, Persphone b Hads bt v|o lc n|ng a tay ra h{i bng hoa

thy tin, ng l| nh vy, hoa thy tin ch khng phi mt th hoa no khc. H li

cn k, thn Zeus phn x, Persphone vi Hads su thng, cn vi Dmter su

thng.

Thn thoi Dmter v Persphone, chuyn v tnh m con tha thit, gn b,

phn nh mt cch gii thch ca ngi Hy Lp c xa v thi tit v ma mng. Ma

xun m p, gn b thn thit vi ma m|ng nh con vi m. t m-Dmter, t ai

c cy cy, t ai c b|n tay con ngi trng trt, c ngha l| t ai ca

ma mng m la m l ch yu khc vi t m-Gaia v i l| t ni chung, t

nguyn s, nh mt nhn t khi thy ca s sng. Chnh c{i t c con ngi

bin thnh ma mng y gn b vi thi tit m p ca ma xu}n nh m vi con. V

khi con xa m, lng m thng nh con da dit, khc khoi nh th no th ma mng,

con ngi, trng ch, mong i thi tit m p ca ma xu}n cng da dit, khc khoi

nh th! Gn b vi cch gii thch Hads bt Persphone v th gii m cung su

th{ng l| ma thu v| ma ng, ngi xa cn suy tng: ht la m b chn vi di

t sut ma thu v| ma ng chng khc chi Persphone b giam gi di m ph.

Su thng sau, xun h ti, Persphone tr li vi dng gian trong {nh nng, chi li,
chan ha chng khc chi ht la m t lng t vn ln, t ci cht c phc sinh, ti

sinh trong nim ch n h}n hoan ca vn vt. t, ma mng l M. Thi tit thun

li, ma xu}n l| Con. Tr tng tng ca huyn thoi tht l k diu!

Khng ring g ngi Hy Lp c mi c cch gii thch nhn bn ha, nhn tnh

ha hin tng t nhin nh vy. Trong gia ti thn thoi ca nhiu dn tc trn th

gii, theo cc nh thn thoi hc, folklore hc, cng c c{ch gii thch nhng hin tng

ca thin nhin vi s suy tng nh c}u chuyn ny. Mt s nh nghin cu cho rng

tin thn ca huyn thoi Dmter, Persphone, Dionysos l thn thoi Osiris Ai Cp.

Cu chuyn vt tt nh sau: Hai v chng Osiris v Isis cai qun th gii thn thnh v

lo|i ngi Ai Cp. Osiris dy cho lo|i ngi ngh nng. Em rut Osiris l Seth git

Osiris cht l|m mi bn khc vt i khp bn phng. Isis cng vi con trai l Horus

sau bao nhiu nm lang thang, phiu bt cui cng thu lm c y xc chng.

Nh Osiris c phc sinh, cai qun vng quc ca nhng ngi cht. Cn

Horus cui cng git cht Seth tr th cho cha.

Trong thi k Hy Lp ha (th k th IV TCN) v thi k ch La M (th k

th III TCN), tn gio-thn thoi Osiris pht trin kh rng ri trong th gii Hy Lp.

Da vo ct truyn n|y ngi ta t chc nhng nghi l din xut-tn gio thm kn

(mystre, ting Hy Lp ngha l| b n) v on Isis v| con trai l| Horus i tm x{c Osiris,

v on Osiris phc sinh. Trong thi k quc La M suy tn, vo hai th k u ca

k nguyn chng ta, tn gio-thn thoi Osiris ph bin khp vng ven bin Nam a

Trung Hi. ngha tng trng ca tn gio-thn thoi Osiris, ci cht v s ti sinh,

phn nh s bin chuyn ca thi gian, thi tit, ng t|n, xu}n n, nm c i, nm

mi ti, nhng sc sng mi ca t nhin li hi sinh sau khi cht, dn dn mt i

nhng ch cho hnh nh ngi v ca Osiris ni ln h|ng u. T , n thn Isis

c con ngi ban cho nhiu quyn lc, t|i nng, nh s{ng to ra ch vit, l| ngi

lp ph{p, l| ngi t{ch t ra khi tri, vch ng cho cc ngi sao, v.v. V }y
cng din ra mt qu trnh hn ng (synrtisme, cn dch l hn nguyn, nguyn

hp) tn gio-thn thoi, mt qu trnh phc hp: mt v thn mi chin thng v thn

c v| m nhim thm ngy cng nhiu nhng chc nng ca cc v thn khc.

Chng ta k lc mt cht sang thn thoi Ai Cp l|m g? l| gii

thiu mt quy lut chuyn ha t tn gio-thn thoi v t nhin sang tn gio-thn

thoi v i sng x hi, hn na gii thiu mt trong nhng ngn ngun quan

trng ca Thin Cha gio: ni au kh, ci cht, v s phc sinh. Du n ca vic th

cng n thn Isis cn in li kh{ m nt trong thn thoi Thin Cha gio. Hnh nh

c m ng trinh m Cha H|i ng Jsus trn tay ch l s sao chp li hnh nh n

thn Isis v| a con trai l Horus. Ri hnh nh c m Maria m Cha Jsus ci la

i l{nh nn trnh khi s truy lng ca Hrode chng khc chi n thn Isis phi b

con chy trn thot khi s truy lng ca Seth . Ci cht ca Osiris cng mt dn i
129

ngha tng trng ban u. Trong bi cnh x hi ca nhng th k u cng

nguyn, n dn dn mang ngha s hy sinh chuc ti. Cn s phc sinh ca thn

Osiris tr thnh mt s bo m cho hnh phc vnh hng trong tng lai.

Tn gio-thn thoi Osiris v Isis khng phi l mt hin tng n nht ca th

gii tn gio-thn thoi vng ng Nam a Trung Hi. S kho st ca cc nh

nghin cu cho chng ta bit c nhiu hin tng tng t: Adonis v Astart Syrie,

n thn Cyble v Attis Tiu . Tammuz Babylone v v.v. 130

 Dmter truyn ngh cho Triptolme

Li ni chuyn Dmter ti ch b Dmophon trong l la. C chuyn k rng,

khi Dmter va cm ch b Dmophon a v|o l la th Mtanira trng thy, s qu,

tht to ln mt ting. Ting tht lm Dmter git mnh, bung ri a b xung la

khin cho n qua i. Nhng li c ngi bc chuyn ny, cho rng chng {ng tin, v|

h k rng chng c a b no b cht hay b ti hng c. N thn Dmter ch ti

luyn cho mt a con ca Mtanira l Triptolme, anh rut ca Dmophon. Thi th

chuyn xa mi ngi k mi khc, ta chng bit tin v|o ai. Nhng c iu c th tin

chc c l n thn Dmter, n {p li tm lng hiu khch v nhn hu ca v

chng nh| n|y, ban cho mt a con ca h tn l| Triptolme c siu thot ht

cht ngi trn tc on mnh ng v|o h|ng ng c{c v thn bt t. Nng li cn

truyn dy ngh nng cho Triptolme, dy chng t c{ch c|y t, gieo ht, chm bn

cho n vic gt h{i, p, xay, gi, sng, sy. Nng li cn ban cho chng trai, con ca

nh vua Clos y, nhng ht la ging. Cha ht, cho vic gieo ht c nhanh

chng, nng li cn ban cho Triptolme mt c xe thn do nhng con rng c cnh ko

chng bay trn nhng c{nh ng rng mnh mng, gieo ht. Vi c xe ny

Triptolme c th i khp ni trn tr{i t gieo ht, truyn dy ngh nng ng

l|m cho lo|i ngi m no, sung sng. Ch|ng c|y t n ba ln trc khi gieo ht,

v th mi c tn gi l Triptolme.

S nghip truyn dy ngh nng ca Triptolme khng phi ch gp thun li.

Theo lnh ca Dmter, Triptolme n x Scythe truyn ngh. Nh vua Lyncos b

ngo|i n tip Triptolme rt nim n nhng trong bng cha y mu xu xa.

Lyncos mun ginh ly vinh quang l thy t ca ngh nng nn rp tm m hi

Triptolme trong khi ch|ng ang ng. Nhng n thn Dmter lun lun bn cnh

ngi yu du ca mnh. Mi ngh en ti v| h|nh ng m mui ca tn vua

xu xa n|y u khng lt qua mt n thn. Khi Lyncos, m hm la lc Triptolme

ng say, ln vo phng vung kim ln nh kt liu i Triptolme th n thn Dmter

lp tc bng nhng quyn lc v php thut ca mnh bin ngay Lyncos thnh con mo

rng. Thanh kim ri ngay xung t. V con mo ch kp ku ln mt ting s hi ri

cong ui chy bin vo rng.

Triptolme tip tc s nghip ca mnh t x s ny sang x s khc. Danh ting

v vinh quang ca chng vang di n tn tri xanh. Tr v leusis, ch|ng c vua

cha truyn ngi cho. Khng qun cng n ca v n thn v i, ch|ng t ra nhng

nghi l v tp tc th cng n thn, nhng hnh thc din xut-tn gio thm kn m

ngi xa gi l|: Mystre dleusis.

Nghi l Mystre dleusis h|ng nm c t chc, c m rt trng th. Ngi

xa chia nghi l lm hai loi: Mystre nh v Mystre ln. Mystre nh m vo thng

ba Agra gn Athnes, trn b sng Ilissos, ng vai tr m u, chun b cho Mystre

ln. Mystre ln t chc leusis, mt a im ng Bc thnh Athnes trn vng

ng bng Thria. Hi l m vo cui thng chn, ko di ti 10 ng|y. Ngi ta c hnh

nhiu {m rc t Athnes ti leusis rc c{c vt thing ling, lm l ty trn cho

mi ngi chun b cho ngy long trng nht (ngy 21 thng 9). Nhiu bn th

cu cng c dng ln trong nhng hang ng thing ling, mt l trnh din li

huyn thoi Dmter v Persphone nhm mc ch khc su vo tm tr nhng tn

cng n ca v n thn La m, khng nh tnh cht cao siu v| vnh hng ca th gii

thn th{nh. Vin t t m ting Hy Lp xa gi l Hirophante ng ra lm l v trnh

by cho mi ngi xem nhng vt th cng thing ling. m hm sau nhng

ngi hnh l nhng ch l| tn c, d tic, c ung mt th ru thing, v sau

khi xem l trnh din {m ci thing ling ca Zeus v Dmter mi c d l ngm

(epopteia) bng la m. Hm sau l kt thc bng tp tc ry ru thing t ng sang

Ty. Nhng nghi l c hnh trong thi gian hnh l i hi c{c tn phi gi b mt

tuyt i. Mi h|nh ng lm tit l tnh cht thing ling ca nhng nghi l din xut

tn gio thm kn ny - Mystre ny - b trng pht nh phm trng ti phn bi.

Sau n|y Mystre dleusis khng ch th cng Dmter, Persphone, Triptolme m

cn th cng c Dionysos.

Tc th cng hai v n thn ca ngh nng, Dmter v| Persphone tng c

t thi k xa xa - thi k tin Hy Lp. Lc u n ch mang mt ngha n gin: th

hin kht vng ca con ngi, c m ca con ngi i vi ma mng, ma la m.

Dn d vi s pht trin ca lch s x hi, tc th cng mang nhng ngha phc

tp hn, s}u rng hn. Ngi Hy Lp ca thi k c in suy ngm vi mt cm

hng khi qut phng pht t nhiu hng v ca trit l t nhin-nhn bn v qu

trnh hnh thnh ca cy la.

Ht la m gieo xung t, c t en p , nui dng. t en em cuc

sng ca mnh ra chm nom, b mm cho cuc sng ca ht la m. Con ngi

cng vy, con ngi sng trn mt t, c t en em cuc sng ca mnh ra nui

dng, hn na li nui con ngi bng cuc sng ca ht la m. Con ngi c th

sng, sinh si, ny n, con |n ch{u ng cho n khi con ngi t gi ci i, con

ngi tr v vi t, sng trong lng t, bin th|nh t. T }y con ngi em cuc

sng ca mnh nui dng li c cy. Cy la m, k nui dng lo|i ngi chng

ta, n ln c lo|i ngi chng ta nui dng li. V c nh vy sinh sinh, ha ha

tun hon. Ci cht i vi con ngi l s tip tc mt cuc sng khc, mt cuc sng

vn c ch cho ng loi, mt cuc sng tr n tr ngha li, n b li cng lao ca cy

la m cng nh c{c th cy c hoa l{ kh{c. Nh vy ci cht chng c g {ng s, {ng

coi l chuyn khng khip, thm ha. To ha l sng to v bin ha, bin ha v sng
to mi th cho cuc sng vnh hng, bt dit. Nhn ht la m gieo xung lng t ha

hn mt ma gt mi, con ngi cm nhn thy s vnh hng ca i sng, cuc sng

trong c cuc sng ca mnh.

Nhng t kht vng ny, kht vng v s vnh hng, bt t ca con ngi - ca

ging lo|i ni chung nh l| s k tip ca cc th h - chuyn bin thnh kht vng

v s vnh hng, bt t ca con ngi-c nhn. Ch chim hu n l Athnes trong

th k V TCN ph{t trin mnh m, t c nhng thnh tu ln trong lnh vc

kinh t. Tiu cng nghip, th cng nghip, thng nghip pht trin. Trong quan h

ca mt nn kinh t t hu, s pht trin ph}n ha c d}n th|nh nhng ngi

gi|u v| ngi ngho, lm lng lo hoc tan r nhng mi lin h cht ch ca truyn

thng v| gia nh th tc ph quyn. C{ nh}n con ngi tch ra khi nhng quan h

cng ng nguyn thy vn xa kia l| cht keo gn b con ngi li vi nhau. Trn c

s ca s bin i ny trong x hi ny sinh ra s bin i v kht vng, t tp th

sang c{ nh}n nh ni trn.

Mystre dleusis t }y bt u truyn ging, ha hn vi c{c tn v mt

cuc sng hnh phc, vnh hng ang ch i c{ nh}n di m ph. Cng t }y tp

tc th cng cc v n thn nng nghip bt u i chch hng. V s chch hng

c|ng xa hn na: cc nghi l phc tp v nhiu iu cm o{n ra i. Xa kia trong

ngy hnh l Mystre dleusis, ph n n l v nhng ngi nc ngoi ng c u

c quyn tham d. Hn na ngy l hng ti nhng ngi ngho kh nht trong

x hi: ph n n l, ban cho h nhng nim an i coi nh mt s n b cho s

phn thit thi ca h, ging nh n thn Dmter ban phc li cho tt c mi

ngi. Nhng gi }y khi x hi c thc v s phn bit a v, ng cp th

truyn thng dn ch, bnh ng ca thi xa phi a v ha, ng cp ha theo

x hi phn nh ci thc ti x hi v cng c thc x hi.

 Nhng cuc khai qut kho c hc leusis th k XIX pht hin cho ta thy

nhiu di tch ca trung t}m tn gi{o n|y, c bit c mt cn phng ln tn gi l

Tlestrion xy dng trong mt ngn ni { c chiu di l 54,15 mt, chiu rng l

51,80 mt. Bn chung quanh l tm bc ngi c th cha c 3.000 ngi. Ti }y c

Bc ph iu ln leusis, mt kit tc m cc nh nghin cu phng o{n c xy dng

di s ch o ca Phidias, ra i trc nhng bc tng in Parthnon. Khu vc

n th ny b ho|ng La M Thodose I (347-395) ra lnh ng ca, cm ch mi tp

tc nghi l truyn thng. Nm 396, to|n b khu vc n, in leusis b nhng tc

ngi d man xm nhp, ph hy.

 Dmter trng pht rysichthon

rysichthon l vua x Thessalie, mt v vua kiu cng v| coi thng thn thnh.

Him thy mt v vua no li c th{i bt knh i vi thn th{nh nh rysichthon. Y

chng bao gi dng l vt ti cc thn linh, cng chng bao gi n c{c n th xin

thn thnh ban cho mt li tin o{n v s phn tng lai. T hi hn na, hn xc

hn na, y li cn xc phm n n thn Dmter. Nm rysichthon l|m nh|. Y sai

gia nhn vo rng n g, nhng cy g rt to, rt p, rt qu trong mt khu rng

thing di quyn cai qun ca n thn Dmter. Nhiu ngi can ngn y nhng y

quyt khng nghe. C cht i, nu c ti g tao chu. Y qu{t bo gia nh}n nh th.

Mt ngi y t cm ru tin n trc mt cy si. Nhn thy cy si cao ln v| p

, ngi y t khng dm vung ru cht. Anh ta tu vi rysichthon:

- Hi rysichthon, v vua y quyn th ca x Thessalie! Xin ng|i hy ngh li.

}y l| c}y si to ln v| p . Tui n d c n trm nm. Mt ta cha tng bao gi

trng thy mt cy si cao to nh th. Hn rng ni }y l| nh| ca mt v n thn

Dryades n|o , ngi con g{i tin yu di quyn bo h ca v n thn Dmter v

131

i, v n thn ch em li nhng phc li to ln cho ngi trn th khn kh chng ta.

Rng cy khng thiu g g. Xin ngi hy chn mt cy g kh{c trnh ti xc phm

n ni thing ling ca mt v n thn!

Nhng nh| vua kiu ngo n|y }u c chu nghe li khuyn bo chn tnh ca

mt ngi y t. Hn vi thi quen xu xa ca k c quyn th, vung roi {nh ngi

y t v ging ly cy ru trong tay anh ta:

 - Nh ca mt v n thn Dryades n|o ta cng cht. a no s phm ti

hy bung ru trnh xa!

V rysichthon vung ru chm cy si lm n run ln. Ting rn r, ku than

vang ln sau mi nht ru. Mu thn cy tro ra. Mt ngi y t xt xa trc cnh

tng y chy li cm ly tay nh| vua, ngn chn h|nh ng bt knh. Anh ta cha kp

ni th nh| vua gt pht tay anh ta ra v tin tay ging mun mt nht ru v s cht

ti. rysichthon tip tc cht cy si. Vt thng gc cy ngy cng m rng v su

hom. Cui cng cy si lo o ri ng sm xung mt t en. V n thn sng trong

cy si trm tui cng cht theo ngi nh thn thit ca mnh.

Cc n thn Dryades ca khu rng thing au xt trc ci cht ca ngi bn

mnh, mc tang phc m|u en ko nhau n n thn Dmter v i xin n thn ra tay

trng pht k bo ngc s{t hi mt ngi bn thn thit ca mnh. Chp nhn li

cu xin ca cc nng Dryades, n thn quyt nh bt tn vua bo ngc phi chu

mt hnh pht xng {ng. Hn na Dmter cng khng th chu ng ni mt hnh

ng coi thng quyn uy ca n|ng qu{ {ng n nh th. Dmter ngh c{ch trng

pht. Nng thy ch c th tm n n thn i th mi xong vic ny. Dmter phi

ngay mt nng Dryades, giao cho c ta chic xe rng i mi n thn i v. C xe

thn diu ch bay mt l{t l| qua Scythe n nhng dy ni Caucase. Nng Dryades

tm thy n thn i ang ngi trn mt mm ni kh cn. Thn l mt con ngi c

hnh th rt kinh d. Mt su hom, da vng bng, nhn nheo, tc ri b, ngi gy

guc, khng hiu ch c da bc ly xng. c a xe n mi, n thn i n gp

Dmter ngay. Sau khi nghe k r chuyn, n thn i ra tay ngay tc khc.

N thn i bay n cn nh| ca rysichthon. Bng t|i nng v| ph{p thut ca

mnh, n thn gy ra cho rysichthon mt cn i. rysichthon thy i bng bn sai

gia nhn dn ba cho n. Nhng k qu{i sao, y c|ng n c|ng thy i. Y qu{t bo gia

nhn dn tip ba na cho y n. n ht y vn khng thy no m li cng thy i hn.

Y nh bng thi khng n na nhng cn i gi|y v y khn kh khng n khng

th chu c. Nhng c n va ngi ming l li mun n na, c th n sut ngy.

C bao nhiu tin ca y chn ht, bn c vng bc, qun {o, c trong nh| n. Th

m vn khng no. Lc n|o y cng b mt cn i gi|y v, i cn c|o, i x rut x

gan, i nh ngi b hnh lc ng phi nhn i, nh ngi chin s c th trong

thnh b gic vy hm lu ngy ht lng, nh ngi m va mi khi n tr ba...

Cui cng rysichthon chng cn g ngo|i ngi con gi tn l Mnestra v ci bng i

c|o i cu, i ngu i nghin ca y. Chng nh n con g{i? Y em b{n con i c

tin n. May nh thn Posidon thng xt nn Mnestra trn thot khi tay nh vua.

Thn ban cho ngi con g{i php bin dng i hnh cho nn Mnestra c th bin

thnh con chim, con chut, con nga, con b tr v nh|. Nhng tr v nh ln no

th ln y Mnestra li b b b{n i ly tin n. Mnestra khng tr v nh na. Ch cn

li rysichthon lun lun b cn i h|nh h. Khng chu ng c, rysichthon n

lun bn thn mnh, ngom, cn, x ht i n tay ri cht.

***

V n thn Dmter, ngoi cuc hn nhn vi thn Zeus sinh ra Persphone -

cn c tn l Cor - n thn cng cn c mt i cuc na. Trc ht l cuc hn nhn

vi thn Posidon. V thn Bin n|y n n thn Dmter t lu song nng c lng

trnh. Khng bit dng cch g, Posidon bin mnh thnh mt con nga n vi

Dmter, nhng Dmter li kp thi bin thnh mt con nga ci ln trn vo mt by

nga ang n c, song cng khng tho{t. V| h sinh ra c mt a con, mt con

tun m chy nhanh nh gi, tn l| Areion. Trong huyn thoi ny chng ta thy du

vt ca ttem gio. C th ghi nhn nguyn vng ca ngi xa mun c mt s kt

hn gia t Dmter vi nc Posidon nh l| mt iu kin cn thit ca ma

mng. Cuc hn nhn th hai l vi thn Iasion. Iasion l con ca thn Zeus v nng

lectre, mt tin n trong s by tin n ch em Pliades, c ngi k thc ra }y khng

phi l mt cuc hn nhn m l mt v cng hip. Iasion cng hip Dmter

trn mt tha rung c cy ba ln. Zeus bit chuyn, ni cn ghen, gi{ng st git

cht Iasion. t l}u sau, Dmter sang o Crte sinh mt a con trai. l| thn Ploutos

v thn ca s Giu c, Sung tc.

Dmter v Posidon cn c mt bit danh chung l Thesmophora, ting Hy Lp

c ngha l| nhng ngi lp ph{p. Do nhiu a phng trn t Hy Lp nh

Athnes, Arcadie, o Dlos... c ngy hi Thesmophorie, ngy hi th cng n thn

ca s Ph nhiu, No m, Sung tc, nhng ngi bo v cho t ai, ma m|ng, t ra

lut l hn nhn v php lut, trt t cho x hi. Trong nhng l hin t hai v n thn

n|y, ngi xa thng dng nhng l vt nh b, ln, hoa qu, cc tng ong mt, bng

la m, hoa anh tc.

Dmter, Persphone v Triptolme l ba v thn ca ngh nng, phn nh thi

k con ngi nh c v| tm c mt ngun thc n mi, vng chc hn, phong

ph hn ngun thc n kim c t sn bn, h{i m. Tng n thn Dmter c

ngi xa th hin l mt ngi ph n d{ng ngi hi m, v mt nghim trang, tc

nh nhng gi la m bung xa xung hai vai, hai tay cm gi ngang vai nhng bng

la m chen vo vi hoa anh tc, hai con rn qun quanh c tay. Hoa anh tc (thuc

phin) tng trng cho gic ng ca t ai v ca ngi cht. La m, bu vt ca

Dmter m| n|ng ban cho lo|i ngi v gn gi cho lo|i ngi. Hai con rn tng

trng cho t v s vnh hng. Cn Triptolme, theo mt bc v trn bnh gm Hy Lp

l mt chng trai ngi trn mt c xe c hai con rng c cnh, mt tay cm c}y vng

trng, cn mt tay cm bng la m.

 THN DIONYSOS

Thn Ru nho-Dionysos (thn thoi La M: Bacchus) l con ca thn Zeus v

mt ngi ph n trn tc tn l Sml. L v thn dy cho con d}n t Hy Lp

ngh trng nho v ngh p ru nho, mt ngh em li cho con ngi bao ngun li v

nim vui, nn Dionysos c nhn dn Hy Lp v cng bit n v| sng knh. Nu

chng ta coi n thn Athna, ngi ban cho con d}n Hy Lp cy olive v dy h p

du olive, thn Th rn-Hphastos, ngi truyn dy ngh th cng, v n thn

Dmter, ngi truyn dy ngh nng, l nhng v thng ng phc thn th

ng nhin chng ta phi xp Dionysos v|o danh s{ch cao qu . Th nhng, than

i! Cuc i ca v thng ng phc thn n|y li hm hiu, gian tru}n, long ong,

vt v ht ch ni.

Hphastos ch b tht chn, Dmter ch au kh mt thi gian ri li c gp

Persphone, cn Dionysos th kh cc t tm b, kh t trong bng m kh i. Chuyn

v cuc i ca Dionysos cho n nay k nm, k thng khng bit tnh c l bao

lu. y th m| dng nh i vi ngi dn Hy Lp, chuyn v cuc i ca v thn

y nh va mi xy ra }u nm ngo{i, nm kia. Cha ai qun c, cha ai l|

ngi khi vui nng cc ru nho chc tng sc khe cng bn b, khi vui bc chn

vo nh ht xem din kch li qun mt cng lao to ln ca v thn Dionysos.

Thn Zeus c mt mi tnh vng trm vi mt ngi ph n trn tc tn l

Sml. trnh s theo di ca n thn Hra, v mnh, Zeus thng bin hnh, bin

dng, thnh mt chng trai, mt ngi trn th, xung i n, tnh t vi Sml. Nhng
 ch v s che giu tung tch i vi Hra. Cn i vi Sml th Zeus chng nhng

khng h giu kn tung tch m con khoe khoang v a v Zeus ca mnh kh nhiu.

C mt ln trong lc m nguyt, say hoa, Zeus ha vi Sml s v nng, v tnh

yu ca n|ng m| sn s|ng l|m bt c iu g m nng mong mun, sn sng chiu theo

mun ca n|ng n {p li mi tnh say m ca nng. Zeus khoe khoang, t ho

vi ngi yu v a v v quyn lc ca mnh th ngi yu ca Zeus cng khoe

khoang vi bn b v a v v quyn lc, thm ch rt ly lm hnh din v Zeus, Zeus

ha vi Sml nh th v vin dn n dng nc thing ling cng con sng m ph

Styx lm chng cho li ha ca mnh. Tai ha bt u t ch .

N thn Hra vi con mt soi mi ln ny khng ni cn thnh n nh nhng

ln trc. Nng bit ht mi h|nh ng m mui ca chng. Nng li cn bit chng

mnh ch non th bin nhng g vi Sml. V th Hra ngh ra mt cch trng tr

Sml rt th}m c. Nng xi gic bn b ca Sml gim pha ngi yu ca Sml,

rng chng phi l mt v thn y quyn th nh Sml vn thng khoe, m thc

ra ch l mt anh chn chin tm thng. Hra li cn bin dng, bin hnh th|nh ngi

nh mu ca Sml xi gic Sml phi i Zeus biu l quyn lc ca mnh,

chng minh c rng mnh ch th l thn Zeus.

Nghe theo nhng li xi gic y, Sml, mt ba kia khi gp Zeus, nn n i

Zeus, hy hin ra vi tt c phong th{i uy nghi, v ch ca mnh. Zeus lc u quy

quy, mt mc chi t, bo cho Sml bit l| mt c mun in r v v cng

nguy him. Zeus khuyn Sml hy t b ngay i hi v| nhc li cho nng bit,

tr i hi mun Zeus biu l uy quyn ra, cn th bt c i hi g Zeus cng s lm

nng tha mn. Song nc mt ca ph n vn c mt sc mnh. Hn na li cn th

nguyn cam kt c s chng gim ca nc sng Styx. C th no bc ph vng ca

cc thn v| ngi trn th li vi phm li th nguyn thing ling? V cui cng Zeus

hin ra vi tt c v uy nghi ng b, oai phong lm lit tht xng {ng l| v thn ti

cao ca th gii thn th{nh v| lo|i ngi. Zeus lnh lng v nghim ngh vung tay mt

ci ln cao ri ging xung. Mt ting n x tai. Bu tri chi la nh sng, mt t run

ln gin git nh mt con th b t thng ang giy cht. Sml khng kp ku ln

mt ting. Nng ng vt xung t la i v khng chu ng ni ting st kinh thin

ng a vi nh sng chi la ca chng mnh. l| ln u tin v| cng l| ln cui

cng trong cuc i ca Sml c thy r quyn uy v sc mnh ca Zeus, c tin

chc, tin nh inh ng ct rng ngi yu ca mnh l v thn ti cao. Sm st ca

Zeus lm rung chuyn c cung in ca vua Cadmos, ngi x}y dng ln thnh

Thbes by cng. La bc chy trn lan lm sp nhiu l}u |i, dinh th. Sml cht

v|o lc ang c mang Dionysos. Thn Zeus nhanh tay ly c a con trong bng m

ra trc khi la thiu chy thi th Sml. Nhng a b cha ng|y thng, Zeus

phi m i mnh ra a a b vo ri khu li, nui n trong i ba th{ng na ri

mi cho n ra i. Hn na l|m nh vy li che c con mt tinh qui ca Hra. V

n ng|y Dionysos ra i, li mt s sinh n thn k na! Ln trc Zeus Athna ra

t u, ln n|y Zeus Dionysos ra t i. xong, Zeus giao cho thn Herms em

n thung lng Nida gi cc tin n Nymphe nui h. Chng phi ch thn thoi Hy

Lp mi c ci chuyn sinh n huyn hoc v k diu nh th ny, mt ca rt li thi,

phin toi cho cng vic h sinh! Thn thoi n cho chng ta bit, thn M t

sinh ra thn Indra t... sn. Cn thn thoi Pht gio th k rng hong hu Maya sinh

ra c Pht... cng t sn!

Tht ra th trc khi Dionysos n tay cc tin n Nymphe thung lng Nida,

thn Herms trao Dionysos cho nh| vua Athamas tr v th|nh Orchomne x

Botie nui nng h. Athamas l con r ca vua Cadmos, v Athamas l Ino, ch rut

ca Sml. C chuyn k, khi Zeus th hin quyn lc ca mnh, ging sm st, Sml

ng ln ra cht v| cng l| lc n|ng ri ra Dionysos. Khi y, khi m mt, la chy

ngn ngt xung quanh. Trong tnh cnh nguy him nh th th may gp mt php l
xut hin, t di lng t bng mc ln mt ging cy leo. Ch trong nhy mt cy ny

mc thnh mt bi, vn rng ta di um tm trm ph ly a b m Sml va

ri, ngn khng cho ngn la xm phm n. Nh n Zeus mi kp thi n b ly

con v| a v|o trong i nui tip cho chn th{ng mi ngy.

Athamas v Ino nui con ca Zeus. Vic ny khng thot khi con mt ca Hra.

V n thn ghen ni ting ni tm n|y li ging tai ha trng pht. Hra lm cho

Athamas mt tr ha in. Trong mt cn in gh gm, Athamas git cht ti a

con trai yu du ca mnh l Larchos. Nh vua li cn lao vo toan git v v git mt

a con trai na. Ino dt con, ch b Mlicerte, chy trn. Nhng Athamas g|o tht, lao

ui theo hai m con, Ino chy c mt lc th cng ng v pha trc l vch ni

ct thng xung bin. Athamas th chng cn my bc na l tm bt c hai m

con. Trong lc cng qun, Ino b con nhy xung bin. Cc tin n Nrides n c

hai m con. Ino c bin thnh mt n thn Bin mang tn l Leucothe, cn Mlicerte

c bin thnh mt nam thn Bin mang tn l Palmon.

i vi cha m nui Dionysos l| nh th, cn i vi Dionysos tt nhin n thn

Hra phi tm mi c{ch thanh tr. Thn Zeus phi bin a con yu qu ca mnh

thnh mt con d ri giao cho Herms a i giu ch ny, ch khc. Sau cng Zeus

giao ch b Dionysos cho cc tin n Nymphe thung lng Nida nui dng gip.

}y l| nhng tin n p nht trong th gii cc tin n Nymphe.

Ngi xa k sc p ca cc tin n Nymphe thung lng Nida l| b{u vt ca

th gii thn thnh. V th cha tng mt ngi trn th no c dim phc c chim

ngng sc p . Tn c{c Nymphe n|y l| nhng nng Hyades. V cng lao nui

dng ch b Dionysos, con ca thn Zeus v i, nn sau n|y c{c n|ng tin c thn

Zeus bin thnh mt chm sao trn tri. Nhng c nhiu ngi bc b chuyn ny, h

k rng cc nng Hyades c by ch em. Em trai rut ca cc nng l Hyas khng may

trong mt cuc i sn x Libye b s t v cht. Thng nh ngi em rut, cc nng

Hyades khc mi khn ngui, khc ht ngy ny qua ngy khc v cu khn thn Zeus.

an i ni au thng ca c{c n|ng v| cng chm dt nhng dng nc mt trin

min, thn Zeus bin by ch em thnh mt chm sao trn tri nm trong di

Taureau. Nhng c{c Hyades vn khng ngui thng nh ngi em rut bt hnh ca

mnh. Cc nng vn khc. Ngi Hy Lp xa k rng mi khi thy cc Hyades xut

hin chn tri vo lc mt tri mc hay mt tri ln l sp c ma. Hyades ting Hy

Lp c ngha l| hay ma (pluvieuses).

Thm thot chng r bao nhiu nm, Dionysos trng thnh, khng r c b n

thn Hra tr th khng, chng ni cn in, i lang thang khp cng tri cui t. i

ti }u ch|ng cng truyn dy cho nhn dn ngh trng nho v ngh p ru. T Ai

Cp qua Syrie, Phrygie, c ngi ni chng cn vin du sang c n na ri mi tr

v Hy Lp, }u }u thn Ru nho-Dionysos v| o|n ty tng cng c tn trng

knh yu. Song khng phi cuc i ca v thn ny khng gp nhng bc gian trun,

trc tr. Tng vt ca thn ban cho lo|i ngi, ru nho, c lc b ngi i hiu lm

l| th nc ba m, ma qui. Ung v|o l|m u c chong vng, m m tnh tnh,

cn trong ngi th mu chy gin git, bc nng bng bng. V th xy ra khng t

nhng s hiu lm {ng tic.

 Dionysos b vua Licurgue bc i

Thn Dionysos lnh s mng truyn dy cho mi ngi bit ngh trng nho v

ngh p ru. Cng vi mt o|n c{c v thn ty tng ng o, Dionysos i ti }u l|

gieo rc s vui ti, hoan lc, cung nhit ni . C{c n thn Bacchantes qun trn

ngi mt tm da s t, ngc trn, tay cm gy thyrse, mt cy gy d|i nh mt

ngn lao c mt dy nho qun trn thn hoc mt d}y trng xu}n (lierre). Cng i vi

nhng n thn Bacchantes l nhng n thn Mnades. C ngi bo Bacchantes vi

Mnades ch l mt v thc ra khng phi l nhng n thn m v nhng vin n t t,

nhng c ng. Tip n nhng Thyades, nhng thiu n hin mnh cho nhng nghi l

th cng v cc tp tc hnh l din xut thm kn (mystre) ca vic phng th

Dionysos. S d gi nhng thiu n ny l Thyades l do s tch sau }y. Thya, con g{i

Deucalion c thn Apollon em lng yu mn. N|ng sinh c mt con trai tn gi

l| Delphes. Chnh tn ngi anh hng n|y c dng t tn cho ngi n th ni

ting ca t Hy Lp, ngi n h|ng nm thu ht con d}n Hy Lp t khp mi min

mi no n xin nhng li sm truyn, tin o{n ca thn Apollon. Cha ca Thya

vn l| vin t t th phng thn Dionysos, v th Thya ni nghip cha cng hin mnh

cho vic th phng v thn n|y. N|ng l| ngi |n b| u tin hin mnh cho vic th

phng Dionysos. N|ng cng l| ngi t ra nhng nghi thc cng t, trong c tp

tc mi nm mt ln ph n Athnes phi ln nh ni Parnasse min Trung Hy Lp

hnh l, ca ngi cng c ca Dionysos. T tr i nhng thiu n hin mnh cho

vic th phng v thn ny mang tn l Thyades.

 Nhng ni n nhng ty tng ca Dionysos ta khng th qun thn Pan,

nhng thn Satyre v ng gi Silne. Satyre v nhng v thn na ngi na d (mt

ngi, u c sng, tay ngi, ch}n d v| c ui d, r}u tc bm xm), tnh nt th l,

ham m tu sc, thng eo trc ngc mt c{i dng vt bng g. V l ng|y nay

Satyre chuyn ngha ch nhng ngi hiu sc, d}m ng, th tc, phng tng. Cn

Silne l mt ng gi thn hnh th kch, rm ru, su mt, tr{n hi, mi tt, bng to.

Chnh Silne c mt thi gian c Zeus giao ph cho vic nui dng v dy d

Dionysos, v Silne l| ngi ni ting v t|i tin o{n v| hc rng bit nhiu. Nhng

ng gi Silne chng a chuyn tr thc m ch ham m chuyn nhu nht kho{i lc.

Ming lc n|o cng sc hi ru, i ng lo o, ch}n nam { ch}n chiu. o qun

chng mc ch qun mt ming vi ngang hng thay cho chic qun i, trn u qun

mt vng dy nho, qu nho, l nho r xung trn la xa. Chng my ai hi xin ng gi

n|y c mt li tin o{n, bi v, khng phi ti ng c kh tnh, m do ng c lc

n|o cng say mm, n ni huyn thuyn. Ch c cch la lc ng c ang ng, n vt

ni, khn khon cu xin th, c l v tic gic ng, ng c mi chu ni ri c ng

tip. Trong thi k Hy Lp ha, ngi ta cho rng ng gi Silne l cha ra cc thn

Satyre v cc thn Silne khc na.

Tt c nhng n thn, qu thn hay ty tng ny ca Dionysos i h tng bn

c xe ca Dionysos do nhng con bo ko, v th thng th cc thn ty tng cng

qun da b{o trn ngi thay cho o qun. Trong cc v thn ca th gii Olympe chng

c v thn n|o i ti }u m| li m , huyn n{o nh Dionysos. Trng ging, c m,

thanh la no bt khua vang, |n s{o, ca h{t, h ht nhy ma c lon c ln. ng l|

mt {m rc nhng chng c quy c, trt t g c. T do, phng tng, cung nhit, l

c tin ca nhng tn Dionysos. Cc Satyre nhy ma gim git quanh c xe, ng

gi Silne ngi ngt ngng trn lng la, k k bn hng mt bnh ru nho, tay cm
mt chic cc vi c khua ma huyn thuyn trc mt. C{c Satyre cng cm cc, c

v cn thn dt la cho ng gi| Silne v| c v i km bn cho c khi ng.

Vi o|n ty tng n|y, thn Ru nho-Dionysos i khp mi ni. V| sau khi t

chn ln khng bit bao nhiu x s xa l phng ng, thn tr v t Thrace, Hy

Lp. Nh vua Licurgue chng nhng khng ra lnh cho nhn dn phi n tip thn

Dionysos trng th m li cn bc i ngi con ca thn Zeus v i. Licurgue cho

rng nu cho Dionysos n c ng x s ny th dn chng s h hng. Nhn {m

rc ca Dionysos tin vo x s ca mnh, Licurgue lo lng c ngy dn chng ca

mnh s cung lon, l lng, in in di di nh nhng v thn . Hn na,

Dionysos theo Licurgue ngh, l| mt v thn nguy him, nghe }u ng ta c mt th

nc ba m, cho ai ung l| ngi cho{ng v{ng, ng}y ngt, i khng vng, ni

khng rnh, tm thn m mn, ngi ang tnh to khn ngoan pht chc bng ha

in ha di. Ngh th, Licurgue bn ra lnh tp hp binh s li ri bt ng tn cng vo

{m rc ca Dionysos. Cc Satyre v ng gi Silne b chy ton lon mi ngi mi

phng. Bnh ru, cc vi, |n s{o, thanh la, no bt b p v tung te. Dionysos

cng phi cm u chy thc mng mi trnh khi b bt sng. Nhng Licurgue khng

tha, ra lnh cho qu}n s truy ui bng c, Dionysos cng ng phi nhy xung

bin. N thn Thtis n c, mi Dionysos v ngh trong mt chic ng xinh p

di {y bin su. Ngh ngi mt t ngy Dionysos phi tr li t Thrace trng tr

tn vua v o. c cc v thn Olympe gip , Dionysos gii thot cho cc n thn

Bacchantes, dng php thut lm cho tn vua Licurgue mt tr, tr thnh mt k in r

t hi. Nhn a con trai ca mnh, tn vua n|y tng l cy nho, lin vung ru ln

ging mt nht. Dionysos cn l|m cho t ai x Thrace tr nn kh cn, kit qu. Thn

Zeus trn thin nh thy con mnh b bc i cng ni gin, trng pht Licurgue, rt

ngn cuc i hn li. Cn nhn dn x Thrace thy t ai b kh cn, kit qu ko

nhau n n th cu xin thnh thn cho bit nguyn nhn, ca tai ha v ch cho cch
gii tr. Mt li sm truyn cho bit, ch c cch trng tr k xc phm n thn

Ru nho-Dionysos th mi chm dt c tai ha. Th l Licurgue b nhn dn bt, x

theo hnh pht t m phanh th}y. t ai x Thrace tr li ph nhiu ti tt nh xa,

nh}n d}n n tip trng th thn Dionysos, tip nhn bu vt ca thn ban cho vi lng

bit n v hn. V dn dn, ngi ngi, nh| nh| u bit trng nho p ru, ru.

n th Dionysos v cc nghi l tp tc cng t v thng ng phc thn n|y c

thit lp.

Ngy nay nhng t Dionysos, Bacchantes hoc Bacchus tr thnh mt danh t

chung ch cnh say sa, ch chn nhu nht ti bi vui nh in, say nh in,

Nhng ca Dionysos hoc Bacchus, Nhng ngi tn sng Dionysos hoc Bacchus ch

nhng ngi nghin ru, hay ch chn say sa ti ngy. Bacchantes (Bacchanteste) ch

ngi |n b| sng bung th, ru ch, sinh hot phng tng.

 Dionysos trng pht nhng k chng i

S nghip ca Dionysos qu tht l mun phn gian trun. Lnh s mng truyn

dy ngh trng nho v ngh p ru cho mi ngi cho cuc sng ca h thm phn

vn minh, hnh phc nhng i ti }u Dionysos cng b chng i v| khng c tha

nhn l mt v thn nh}n c.

o|n xa gi{ ca Dionysos trn ng tr v Hy Lp qua t Thrace ri ti x

Botie. Trc khi v|o th|nh Orchomne c{c v thn ty tng ca Dionysos n

yt kin nh| vua Minyas xin nh| vua cho o|n xa gi{ c vo thnh. Cc v cn thn

chinh i mi cc thiu n, ph n tham d vo cc l hi cho mng v thn Ru

nho. Mi ngi u vui mng hn h v ai ny u ra sc trang im cho tht p v

cho tht ng vi nghi l d hi. Cc thiu n qun trn u mt vng l{ trng xun

hoc l nho. H cng khng qun l|m nhng cy gy thyrse v| kho{c trn ngi mt

tm da d, da bo cho ging vi cc v thn ty tng ca Dionysos. Ring nhng thiu

n, con ca vua Minyas m| ngi xa thng gi chung bng ci tn Minyades t ra

132

th trc s kin ln lao v| tng bng ca nh}n d}n th|nh. H bo nhau khng

tham d hi l v theo h, Dionysos khng phi l mt v thn. H c ngi nh thn

nhin ko si, dt vi. Sut t sng sm cho n chiu h khng h t ra quan tm hay

xc ng trc nim vui ln, tng bng, rn r ca nhn dn. Hnh vi khinh th thnh

thn ca h b trng pht. Va ng lc mt tri tt nng th bng nhin trong cung

in nh vua vang ln ting |n s{o thanh la, trng, ching, nhn nho, m . Nhng

buc si, gung si t nhin bit c ng v| vn d|i ra th|nh nhng dy nho leo

trm, bao ph ln khung ci. D}y nho vn d|i ra n }u th nhng chm nho chn
mng, trng tht l ngon mt cng bung r xung n . Khp cung in sc nc

mt mi thm ng|o ngt. Khi bng ti ca m en va n thay cho nh hong hn

m xm th t nhin trong cung in xut hin nhng {nh uc bp bng. T }u nhy

ra cc loi d th: s t gm rng ln chy sc v|o c{c phng trong l}u |i, bo th

nhy pht ln ngi chu hu trn bu ca, bn gh. Gu i nghnh ngang dm ng ht

ch ny, ch khc. Mi lc mt ng, mo rng, si, co trn c v|o cung in. Chng

ku go, gm rng, r rt l|m cho cung in chm m trong mt th m thanh hn n

v gh rn. Nhng Minyades chy ht phng n|y n phng kh{c tm ni n nu

nhng phng n|o cng c th d. V h c th nho nhc chy x vo phng ny ri

li o ra phng khc, s hi, hong ht mt nhc cui cng n kit sc. Thn hnh h

co rm li v mc ln mt lp lng en s. i tay bin th|nh i c{nh rng di v

mng. Cn chn th teo li v bin th|nh i ch}n c mng. Thn Dionysos bin

nhng thiu n Minyades thnh nhng con di, nhng con vt rt s nh sng mt tri

v ch quen sng ni ti tm m t trong hang trong hc. Tht {ng i cho nhng

k chng i li mt v thn nh}n c!

***

Nhng k chng i Dionysos quyt lit hn c l| ngi anh gi m Dionysos

bng d rut. Tn hn ta l Penthe vua thnh Thbes, ni nghip ngi ng ngoi l

lo vng Cadmos. Dionysos t n tr v, qua t Thrace vo thnh Orchomne

ri v qu m l thnh Thbes. Vi nim vui bt tn ca mt v thn s{ng to ra ru

nho, mt sn phm thn th{nh l|m cho con ngi trn ngp trong s kch ng, hoan

lc, o|n xa gi{ ca Dionysos tin vo thnh Thbes. Cc n thn Bacchantes, Mnades,

cc Satyre va i va ca ht, va nhy ma:

voh, hi cc nng Bacchantes li y!

 Li y! Li y! Li y!

Ca ht ln mng dng cho Dionysos,

Ca ht ln trong ting no bt thanh la;

Ting thanh la vang m, rn r.

Ca ngi i, Ngi em li nim vui,

n so trng kn ang gi cc nng y.

i, i, i! Mau ln, ra rng ra ni!

Chy i thi, hi cc nng Bacchantes c i chn thon thot, nh nhng!

Nh vua Penthe nhn {m rc ang i v|o th|nh ca mnh vi mt v kh

chu. Tuy bit rng mnh vi ngi ngi trn c xe kia, ang iu khin {m rc kia,

l h hng thn thit nhng Penthe cm thy r rng, dt khot l khng th no chp

nhn c mt th sinh hot th l, nh nhng, k cc nh th kia du nhp vo trong

th|nh ca mnh. Penthe ra lnh cho qun lnh phi bt ngay v tng giam ht thy

{m rc vo ngc ti, k c ngi cm u. Trng hn ng l| mt thy ph thy,

mt b, tay th khng lc no yn, c ma lon c ln. Hn m vo thnh ny th

thn dn ca ta chng my ni m tr thnh mt tr, in lon ht. Penthe ngh th.

Penthe va ra lnh xong cho qun lnh vi ngh nh th th bng nghe thy c

ting ngi gi git li: B h! B h! Xin b h hy bnh tm nghe thn gii b|y i li

hn thit. Penthe quay li th thy ngi ni l| nh| tin tri m Tirsias. l| mt lo

tin tri ni danh khp t nc Hy Lp v t|i o{n bit c nh cc v thn. Cuc

i ca Tirsias v nguyn do b m ca lo tht di v lm chuyn rc ri m chng ta

cha th k ra }y c. Nhn thy Tirsias qun mt vng l{ trng xun trn mi

u bc, kho{c trn ngi mt tm o da nai, tay cm cy gy, Penthe nhch mp ci

khinh th, dng nh o{n bit c Tirsias s ni vi mnh nhng g. Tirsias ni:

Xin b h hy ngh li. Ngi m b h nh bt chnh l mt v thn con ca Zeus v

Sml. Chnh v thn mi ny cng vi v n thn Dmter l hai v thn em li cho

i sng chng ta bao nhiu phc li m chng ta phi lun lun by t tm lng thnh

knh v bit n. Penthe nghe xong vy tay ra hiu cho ng gi| lui bc. Hn khng

thm nghe li khuyn bo ca ng. Hn t v kiu cng, khinh th thnh thn.

Qun lnh p gii Dionysos n trc mt Penthe. Mt tn trong bn chng qu

xung, tu:

- Mun tu b h! Cha bao gi chng thn li gp phi mt cnh tng k l

nh hm nay. Tn n|y }y - Hn ch vo Dionysos - chng h chng c m| cng chng

h mu toan chy trn khi chng thn vy bt. Hn li cn gip chng thn, ch bo

cho chng thn vy bt tt c nhng ngi i h tng hn. Nhng k qui lm sao ch,

bn |n ng v| |n b| m| chng thn bt tri tng giam vo ngc ch pht chc l bin

}u mt. Chng r ai ci b xing xch cho chng. Chng r ai m ca nh ngc

cho chng. Nghe ni chng chy trn vo rng su ri.

Penthe nghe xong, ng ng ni gin, qut hi Dionysos:

- Ai gii tho{t cho l ngi b giam? Ni mau!

Dionysos bnh tnh tr li:

- Tha ngi, mt v thn.

- Ni l{o! c, th cn m|y ang trong tay ta, ai s gii thot cho my?

- Xin ngi tin chc li ta ni: khng mt ai c th giam gi c ta, s c mt v

thn gii thot cho ta.

- Mt v thn? My da tao chc?

- Khng, ta khng h da ngi. V thn ang }y, ang chng kin nhng

ni au kh ca ta.

- Ti sao ta khng trng thy?

 - Tha ng|i, v thn , ta }u th v y . Ng|i khng th thy c v tm

t ng|i khng trong s{ng.

n }y th cuc i cht kt thc. Penthe h lnh cho qun lnh tng giam

Dionysos vo ngc ti. Nhng ch mt l{t sau Dionysos tho{t ra khi ngc v tm

n gp Penthe, thuyt phc Penthe t b nh ngng cung, tuyn chin vi thn

thnh bng nhng h|nh ng xc phm m qung. Thn khuyn Penthe nn tip tc

nhng nghi thc v nhng tp tc th cng v thn mi v c mun vn sc mnh.

Mc d Dionysos dng ht li ht l thuyt phc Penthe nhng hn vn khng nghe.

Ngc li, hn cn e da v| lng nhc Dionysos. Cha ht, Penthe ra lnh cho qun

s v|o rng, ln ni truy tm nhng v thn h tng ca Dionysos, nhng Bacchantes,

Mnades, v.v. Nhng kh{ nhiu ph n th|nh Thbes gia nhp v|o h|ng ng nhng

tn ca Dionysos, trong c m ca Penthe. Ti }y l| lc thn Dionysos khng

th nn nhn c na. Thn by t quyn lc v sc mnh ca mnh cho tn vua v

o bit. Thn lm cho tt c nhng ngi thiu n, ph n th phng Dionysos ni

mt cn in. H hon ton mt tr n ni nhn Penthe h tng l| mt con s t

hung d trn ni lc bc xung tm mi. Th l mi ngi lao vo tr kh con th

. V| b| m Penthe l| ngi lao v|o trc tin. Ngi ta dng gy gc, lao nhn,

gio sc bm vm Penthe. Penthe trong nhng pht cui cng ca i mnh mi

nhn ra ti li. Nhng Dionysos {c nghit hn l|m cho nhng ngi ph n b in hi

tnh li. V b m ca Penthe nhn ra h|nh ng kinh khng ca mnh. Cc n

thn Bacchantes cng hi tm, sng tr nh li. H va i va nhy ma va ht:

Cc v thn n vi nhng ngi trn th bng nhiu con ng k l,

Nhng ngi trn tht kh nhn ra.

Cc v thn lm bit bao iu k diu,

Nhng iu dng nh chng th hy vng, chng th tin;

Nhng ai c cng ch i t tm c mt li thot khc hin nhin.

 V thn thnh ch cho chng ta con ng m chng ta cha bit,

Chnh v th m ta thy nhng iu xy ra rn bit.

Dionysos cn trng pht ba ngi con gi ca vua Protos x Tirynthe, thng

gi chung l Protides. Nhng ngi thiu n n|y khc t s th cng Dionysos

trong khi nh}n d}n Tirynthe u hn hoan ch n. H b Dionysos lm cho ha

in, tng mnh l loi b c th chy lang thang trn khp c{nh ng, ku rng ln

sut m ng|y. C ngi k h b Hra trng pht ch khng phi Dionysos, v ti

dm t cho mnh p hn Hra... v Zeus.

 Dionysos thot khi tay bn cp bin

Trn chng ng tr v qu hng, c mt ln Dionysos b ri v|o tay bn

cp bin. Ngi ta k li rng ln y Dionysos xung mt con thuyn t t Tiu

i v o Naxos. Nhng thy th trn thuyn to|n l| l cp bin bt Dionysos.

Chng mu toan em v thn Ru nho bn ch n l. Nhng c ngi k trng

hp Dionysos b bt c hi kh{c: Chuyn k rng, mt hm c mt chic thuyn ca

bn cp bin Tyrrhe r sng i gn b bin t Hy Lp. Bn cp bin trng thy,

133

ng trn mt mm t xa xa, mt chng trai khe mnh v| xinh p. Mi tc ca

chng xa tung trong gi bin l ra mt vng tr{n cao cao, p , khi ng. Tm o

kho{c m|u thm bm vo vai chng, tung t o ra pha sau n gin vi gi bin.

Nhn thy ch|ng, tn tng cp bng bo d: Hn anh chng ny l con mt v vua.

Ta s v c mt mn ca chuc tht ln }y, mn n|y hn l bo b. V hn nhy

mt ra hiu cho b h li thuyn p vo b. Bn cp chng gp kh khn g trong vic

bt mt con ngi tay khng nh vy. Dionysos b vt xung thuyn. Mt tn cp ly

xch st xing tay chn Dionysos li. Nhng l thay, vng xch va qun kha vo tay

vo chn Dionysos xong th li tut ra. Dionysos vn khng h b cm b tri. Tn cp

li n xing mt ln na. Nhng hn va bung tay th }u li v|o y. G li thuyn

thy s l nh vy bn ku ln s hi:

- Anh em i! Thi, thi, nguy to ri! Khng xing xch no tri buc, cm kha

c con ngi n|y }u! Khng kho chng ta ang giam gi mt v thn ri. Hy

mau th con ngi ny ra khng th tai ha ging xung u chng ta lc no khng

bit. C th }y l| mt v thn Olympe, Zeus ng ti cao, hay Apollon, ngi con ca

Zeus c cy cung bc v nhng mi tn v|ng, hay li l v thn Posidon lay chuyn

mt bin bng c}y inh ba khng khip? Nhng c{c bn i, d sao con ngi n|y cng

khng phi l| ngi thng. Xin cc bn hy tr li t do cho anh ta.

Tn tng cp, thuyn trng, nghe ni, ni gin qut:

- Thng kia ch ni nhm. Im ngay! Chng no m tn ny cn ngi trong chic

thuyn ca chng ta th my ch bit c mt vic l cm li cho vng. Chng tao s a

tn n|y n Ai Cp, hay n o Chypre bn cho bn li bun n l v s chia cho my

mt phn tin xng {ng. Chng c thn th{nh n|o l|m g c ht!

V con thuyn theo lnh ca tn tng cp, ging bum ra khi. Thuyn chy

cha c bao lu th bng nhin xy ra mt hin tng k l. T }u khng r nhng

dng ru nho thm ng{t tun chy ra trn ngp trong thuyn: L cp ht thy u

kinh ngc. Khp thuyn u sc nc mi ru. Chng cha kp hon hn th li thy

mt s k l na. Cng khng r t }u mc ln nhng dy nho xanh tt vi nhng

chm qu chn mng. Dy nho leo t di ct bum ln qun quanh ct, trm ln tm

bum, r nhng chm nho lng lng trn u l cp. Ri th c n nhng mi cho,

cc cho, tay l{i, }u }u cng c d}y nho leo d|y c qun cht ly, vn ngn, xe l

ra xanh tt nh d|n nho trng c{nh ng. Nhng tn cp bin ku tht ln, gic

ngi li thuyn quay mi thuyn vo b. Qu mun ri! Chng thanh nin m chng

bt, vt ng ln bin mnh thnh mt con s t. Con s t - Dionysos - gm ln mt

ting ri nhy pht ti sn thuyn, ch tay li v mt ci vo mt tn tng cp. Tn

n|y ng ln xung bin cht. Li xut hin gia thuyn mt con gu cao lnh khnh

i nghnh ngang. L cp bin nhn thy con vt nhe nanh, gi mng gi vut ra, s

qu, chy dm li vi nhau. V trong pht qun bch chng ch cn cch nhy xung

bin, hy vng bi tho{t c vo b. Nhng Dionysos bin ngay l chng th|nh |n

c{ heo. Sau v thn Ru nho hin li nguyn hnh chng thanh nin tun t, quay

li ni vi ngi li thuyn:
 - Ngi hy bnh t}m! ng s hi! Ta s ban thng cho nh| ngi xng {ng

v lng tn knh thnh thn. Ta l thn Ru nho-Dionysos, con ca ng ph vng

Zeus v| n|ng Sml, ngi con g{i xinh p ca nh vua danh ting Cadmos. Ngi

s c chng kin nhng chin cng hin hch ca ta trn t Hy Lp thn thnh ny.
 Dionysos trng thng Icarios

Dionysos n vng ng bng Attique. Nhiu ngi bit ting v thn nh}n c

khng qun ngi kh khn, vt v n tn ni nghnh tip thn. Trong s nhng

ngi n by t lng ngng m v| th|nh knh i vi Dionysos c bc nng dn

Icarios. S chn thnh v sng knh ca b{c l|m cho thn Dionysos xc ng. Thn

trao tng bc mt chm nho, truyn dy cho bc ngh trng nho v ngh p ru.

Vn nho ca Icarios, tng phm qu gi m thn Dionysos trao cho b{c, tuy

vy, vn thng b xc phm, ph hoi. Nhng may thay khng phi ai th ght bc

m rp tm ph hoi. ch l loi d rng, loi d rng thm kht l non tri chn. Bc

nng dn Icarios quyt khng cho ti sn thing ling ca mnh b tip tc ph hoi.

B{c rnh m, t by git bng c l d rng tham n, tai qu{i. V| mt hm bc

bt git c mt con d. Bc gi mi ngi n chng kin chin cng ca bc. V

mi ngi u ng thanh nht tr vi bc nhn dp ny m l hin t thn Ru nho-

Dionysos by t lng thnh knh v bit n i vi v phc thn, cng nh biu l

lng mong c c v thn bo h cho ma nho khi b tai ha lm thit hi. T tr

i trong nhng ngy t thn, ngi ta thng git mt con d. Cn c vo huyn thoi

n|y, ngi ta gii thch ngn ngun ca t bi kch. Ting Hy Lp, bi kch l

tragodia cu to do hai t tragos: con d v| ode: b|i ca. Vy nhng bi ca trong l

hin t thn Ru nho-Dionysos, trong c b|i ca v con d, l ngun gc ca bi kch.

Tt nhin }y ch l mt cch gii thch, tht ra quanh chuyn b|i ca v con d, b|i

ca d cn c nhiu cch gii thch khc nhau vi nhiu bng chng kh th v v mi

lin quan hu c gia ru nho - con d - thn Dionysos - i ng ca ha trang d - bi

kch.

Nhng s phn bc Icarios tht chng may cht no. Bc gp phi mt s hiu

lm tai hi. Mt hm, khi sn phm Ru nho ca thn Dionysos cha c my ai

bit n, bc mi nhng ngi chn chin, mc ng thng thc th nc tuyt diu

ca bc. Mi ngi u tm tc khen th nc ung l v| ngon cha tng thy v by

t lng cm n b{c. Th nhng mt lc sau h thy trong ngi cho{ng v{ng u c

nng chnh chch, cnh vt trng mt ha hai, c khi li quay cung, ln ngc. C

ngi hoa ch}n ma tay, n ni huyn thuyn, c{i u khng bo c c{i li, khng

sai khin c c{i tay, khng iu khin c ci chn. H ngh rng Icarios mu toan

u c h, git h cp |n sc vt. Th l h tm ly b{c {nh cho n cht ri

em x{c v|o chn trong ni di mt gc cy. Con gi ca Icarios l rigon thy cha

khng v nh lin b i tm. N|ng i tm ht ni n|y n ni kh{c nhng khng thy.

Sau nh c con ch Mra dn ng rigon tm thy m cha. au xt qu{ i vi ci

cht th thm ca ngi cha thn yu, rigon treo c t st. Thn Dionysos v cng

tc gin v h|nh ng hung bo ca ngi dn Attique, lin ging xung vng ng

bng ny mt tai ha khng khip trng pht: bnh dch hch. Thn li cn lm cho

nhng thiu n Athnes bng dng ni mt cn in, ko nhau i treo c ln cy, t

st, gy ra bit bao ni au thng cho gia nh.

thng cng cho Icarios v rigon, thn Dionysos ban truyn cho nhn dn

Attique phi th phng h nh nhng ngi anh hng. Thn cn bin Icarios thnh

ngi sao Mc ng (Bunvier), rigon thnh ngi sao Trinh n (Vierge) v con ch

Mra thnh ngi sao Con Ch ln (Thin Lang tinh, Le Grand Chien).
 Thn Dionysos v tn vua Midas tham

vng

Trong mt cuc hnh trnh qua x Phrygie phng ng, o|n xa gi{ ca

Dionysos bng nhin thy thiu mt ng lo Silne. Th ra ng lo say ru, i ng

ng nghing, lo o tt li pha sau m khng ai bit. Mi ngi dng li, bo nhau

i tm.

Li ni v ng lo Silne say ru. H ru buc k k bn hng, ch}n i lo

o, tay cm ci cc vi c va i va khoa khoa, ma ma trc mt. Lo chng bit

lo b rt li pha sau, lc khi o|n xa gi{. Lo c th i ng chp chong trn

ng, ri ng xung rung ng thip i. Nhng ngi lm rung thy mt lo gi say

ru ng say m mt, bit l| Silne, ngi thy ca Dionysos, bn em hoa n ph kn

ln ngi lo. Sau , h {nh thc lo dy, i ln u lo mt vng hoa hng ri dn

lo v trnh vua Midas. Vua x Phrygie l| Midas coi }y l| mt vinh d ln cho x s

ca mnh: c n tip ngi thy tng khai tm, m tr cho Dionysos. Lp tc

nh vua tht vang, ra lnh cho gia nhn mau mau dn tic khon i ngi thy ca

Dionysos v i. Tic m sut chn ngy rng r. Mi ngi d tic u ly lm vinh d

v c nng cc chc mng thy ca v thn Ru nho. n ngy th mi, Midas

ch th}n a dn ng lo Silne n tn on xa gi ca Dionysos. Cm kch trc tm

lng nhit thnh ca nh vua, Dionysos ni:

 - Hi vua Midas! Ngi tr v trn x Phrygie gi|u c! n {p li tm lng

hiu khch v qu trng i vi ta, ta s cho php nh| ngi c c mun mt iu.

Ngi hy suy ngh i. Ngi c iu g ta s cho ngi c tha mn.

Vua Midas nh m c trong bng. Chng suy ngh g, nh| vua t}u li vi thn

Dionysos nh sau:

- Hi thn Dionysos ti linh thing, ti v i! K hn mn ny chng c c

mun g cao xa ch xin ng ch tn, ch knh ban cho... ban cho k ny, h ng n vt

g th vt ha th|nh v|ng. V}ng... th|nh v|ng ngay tc khc.

Dionysos gt u ng thun. V| o|n xa gi{ tng bng nhn nho ca v thn

Ru nho li ln ng vi hi ru thm phc bao quanh.

Cn vua Midas, tht kh m| ni c ht ni vui sng. Nh| vua trn ng tr

v cung in th xem li thn ng nghim ra sao. Midas a tay b mt cnh si xanh

ti. Lp tc cnh si bin thnh mt c|nh v|ng. Nh| vua sng qu. ng li a tay

ngt mt bng la. Lp tc bng la bin thnh bng la vng. ng li n mt cy to

hi mt qu. Lp tc trong tay ng c mt qu to vng chng khc g qu to vng

chic cy thn do ba ch em nng Hesprides canh gi. Li thn ng nghim rnh r

chng h n sai cht n|o. Midas sung sng ngy ngt, nh ngi va c cht men

ca th ru nho thn thnh kch thch. ng s vo th n, ng ng vo th kia v

khi thy th bin th|nh v|ng l| ng ci vang ln ha h, kho{i tr{, ci nh mt

ngi in.

Tic dn sn trong cung nh. Mt ngi hu di nc cho Midas ra tay.

Nhng git nc qua tay ng bin thnh nhng git vng khin ng li c|ng sng

vui, h hng. Nhng than i! Ch n lc ngi v|o b|n n, Midas mi thy n hu ca

thn Dionysos ban cho mnh tai hi nh th n|o! V| mnh ngu ngc n nh th

no! Midas cm n th g l th y bin thnh vng. Nh vua cm ly cc ru a

ln ming, lp tc cc ru bin thnh vng. Khng mt git ru no thm c vo

mi nh vua. Nh vua a mt ming tht r{n thm phc ln ming nhng ng vo

li ch l mt cm gic kh cng, khng mi, khng v. Nh vua va cm ly ming

bnh, ming bnh lp tc bin th|nh v|ng. Midas nh mun ph{t in. Mi lc trc

}y ng ta tng in ln v sung sng th gi }y ng ta in ln v i, v kh{t, v s

ngu ngc ca mnh. i l c ngi, ng ta khng bit lm g ngoi cch qu xung

khn thn Dionysos gii tr cho tai ha:

- Hi thn Dionysos v i! Xin Ngi hy r lng thng k hn mn ngu ngc

n|y! Xin Ngi hy thu hi li php l m| Ngi ban cho con, nu khng, con n

cht trong i, kh{t. Xin Ngi hy thu hi li php l nu khng, con s bin v con

con v nhng ngi thn thch thnh vng c! Xin Ngi hy x ti cho con!

Nghe li cu khn ca Midas, thn Dionysos tc thi hin ra v truyn phn cho

tn vua ngu ngc nh sau:

- Nghe }y, hi tn vua khn kh v lng tham ca, h{m v|ng. Hy n ngay

sng Pactole tm mnh nhiu ln trong dng nc ca n. Hy tm ra k c cho sch

ci thi ngu ngc v tham lam ca nh| ngi i. Php l s bin mt. Mi vic s tr li

bnh thng nh c.

Midas lm theo li phn truyn ca Dionysos. Nhng cng t tr i con sng

Pactole tr thnh con sng c vng.

 Dionysos tr thnh mt v thn Olympe

Tri qua bao gian trun vt v, Dionysos vi nhng chin cng v nhng phc

li ban cho lo|i ngi, c cc v thn ca th gii Olympe khm phc v tha nhn.

N thn Hra cng khng nui gi mi thm th vi a con ring ca chng mnh

na. Hi ngh cc v thn ph chun vic cng nhn danh hiu v thn ca th gii

Olympe cho Dionysos. Trc khi ln thin nh bt u mt cuc i mi,

Dionysos xung m ph n m. Con c ln h|ng ng c{c v thn danh ting bit

bao, l n|o m cam chu cuc i ca mt ngi trn tc, on mnh, l mt vong

hn sng di quyn cai qun ca thn Hads? Sml vn l| ngi thiu n trn tc.

V th cho nn nng ch mi chng kin ngi bn tnh ca mnh ging sm st l|

ng ln ra cht. Nay Dionysos c ng v|o h|ng ng c{c v thn bt t ca th gii

Olympe, t hn khng th bng lng vi ci gc tch l con ca mt ngi trn on

mnh. Dionysos khng bng lng nh th m cc v thn Olympe cng khng bng

lng nh th. V th Sml c ln thin nh v| c i tn l Thyon . Cn134

chuyn ny na ta cng cn phi k l|, Dionysos trn ng tr v Hy Lp qua o

Naxos n n|ng cng cha Ariane, con ca vua Minos o Crte, a i v| ci

nng lm v. V sao nng Ariane cng cha o Crte li n o Naxos Dionysos

n c? l| mt chuyn lin quan n con qui vt Minotaure v| ngi anh hng

Hy Lp Thse m| n on sau chng ta s r.

Thn thoi Dionysos c mt ngun gc xa xi t phng ng. Nhng ti liu

kho c hc cho chng ta bit s th cng Dionysos Hy Lp c t thin nin k II

TCN. Lc u Dionysos l v thn ca s ph nhiu t ai trng trt gn vi nhiu c

im ca s th cng ttem vi nhng nghi l i lt, thay hnh. Do ngun gc ny m

chng ta thy trong {m rc, o|n xa gi{ Dionysos, nhng ngi hnh l thng

khoc mt tm da th (trong huyn thoi Dionysos, v thn n|y tng ha mnh

th|nh d, b, s t, h, bo...). T nhng nghi l din xut ny dn dn hnh thnh

ngh thut sn khu Hy Lp: bi kch v hi kch. Trong nhng th k sau ny khi ngh

trng nho v sn phm ru nho pht trin em li mt ngun li ln cho nhn dn,

Dionysos tr thnh v thn Ru nho, bo v cho ngh trng nho, p ru. Tnh cht

phng tng, bc, tu, ca nhng tp tc, nghi l th cng Dionysos cng soi sng

v chng minh cho s chuyn bin . iu c bit l trong nhng ngy tin hnh

nhng nghi l din xut-tn gio thm kn (mystre), con ngi c thot khi nhng

s rng buc, cm o{n thng ng|y, c ph b mi php tc trong sinh hot hng

ng|y. Ngi Hy Lp xa kia gi kiu nghi l tn gio-thn thoi nh th l nghi l

Orgies (Orgiasme). l| kiu nghi l tn gio thm kn tin h|nh v|o ban m trong

rng, trong ni. Nhng ngi hnh l hnh thnh mt {m rc ui, nhy ma in

cung trong iu nhc gim git, kch ng. Nghi l Orgies khng p dng i vi tt

c s th cng cc v thn m ch p dng i vi mt s cc v thn, trong c

Dmter, Persphone, Dionysos. Ngy nay t ng orgies ngo|i ngha lch s l mt

tn gio cn mang thm mt ngha na ch s phng ng, try lc in lon (orgie).

Do ngun gc , thn Dionysos c mt bit danh l Lydie, ting Hy Lp c ngha l|

gii tho{t, bung th, n tung, bung ra. L| v thn ca s ph nhiu, ca cy

nho, c ngha l| ca cy ci, ca loi thc vt, Dionysos ng thi tr thnh v thn ca

s sinh t, ti sinh ca thin nhin. Trong cuc u tranh vi tng lp qu tc th tc

xy dng nh| nc Cng ha Dn ch Ch n, nh cm quyn Pisistrate Athnes

s dng vic th cng nh mt v kh. Vic th cng Dionysos dn tr thnh ph bin

khp t nc Hy Lp v ni bt ln nh l| mt tn gio chnh thc ca nh| nc

Athnes (th k VI TCN). leusis trc l| mt trung tm th cng n thn Dmter,

nay thm v|o Dionysos. Ni }y ni ting v nhng nghi l din xut-tn gio thm
kn (mystre) th cng n thn Dmter, Persphone, v tip n l| Dionysos. Lc u

nhng nghi l ny m rng cho nh}n d}n tham gia nhng t th k V TCN ch gii qu

tc mi c tham gia, t dn hnh thnh mt gi{o o|n Dionysos cn c mt tn

na l Dionysos-Zagros. Bit danh ny gn lin vi vic a tn gi{o Dionysos v|o

phm tr ca hc thuyt tn gio-thn thoi Orphisme. Chuyn v Zagros nh sau:

Thn Zeus bin mnh thnh mt con rn che mt Hra, n i n vi

Persphone. Cuc tnh duyn ca hai ngi em li cho h mt a con trai, tn gi l

Zagros nhng thc ra l Dionysos m Zeus s trao cho n nhim v cai qun th gian.

trnh s truy lng ca Hra, thn Zeus giao cho cc thn Curtes nui Zagros.

Nhng khng tho{t, Hra bit chuyn bn gi c{c Titan n giao cho nhim v phi

thanh tr Zagros. Bit mnh ang l}m v|o mt tnh cnh him ngho, Zagros bin

mnh th|nh th, khi th ng gi, b lo, con gi, tr th; khi th h, b{o, s t, d,

cu, chn, co... v cui cng bin mnh thnh mt con b mng. Cc Titan bit, lp tc

xng n vn sng con b v dng nhng h|m rng sc nhn x xc ngay con vt ri

chia nhau mi thn mt mnh, n sng nut ti Zagros. Thn Zeus ni trn li nh,

dn my m, ging sm st, thiu cht ngay l Titan khn kip. T tro tn ca thi hi

nhng Titan ny sinh ra lo|i ngi. Cn Zagros, cht thi hi vng vi c thn

Apollon thu lm v chn ct ti Delphes. May mn lm sao, n thn Athna tm thy

tri tim ca Zagros cn nng, cn p, em v trao cho Zeus. Lc ny thn Zeus ang

m say trong cuc tnh duyn vi Sml. c qu tim ca Zagros, thn Zeus bn

trao cho Sml v bo Sml nut lun vo bng (C chuyn k Zeus nut). T

Sml thai nghn trong lng mt a b: Dionysos, nhng thc ra l Zagros. Sau ny

khi Zeus sinh Dionysos (t i ra) chnh l| sinh li Zagros, chnh l Zagros c

phc sinh hay cng c ngha l| Dionysos c sinh ra hai ln: ln u l Zagros,

ln sau l Dionysos. Ln u l con ca Zeus v Persphone, ln sau l con ca Zeus v

Sml. Zagros vi Dionysos tuy hai l mt, tuy mt m li l hai.

 Tn gio-thn thoi Orphisme da vo huyn thoi ny v mt s biu tng

tn gio ca cc x hi phng ng: Ai Cp, n , Iran, gii thch cuc sng nh

sau: con ngi c hai bn cht. Bn cht cao c: thn thnh, Zagros; v bn cht thp

hn: Titan. V th mi ngi sng trong cuc i ny phi lun lun quan tm, lo lng

n vic ty ra khi bn thn mnh ci bn cht thp hn m| ai ai cng c do t tin

lu truyn li chun b cho mt cuc sng p hn, cao thng hn th gii bn

kia. Linh hn ca con ngi l bt t. N tr ng trong mt th xc khng bt t. Th

xc ny in du, mang trn mnh n bit bao ti li xu xa t cc th h trc truyn li.

Khi th xc cht, linh hn nhp ha vo mt hnh hi, th xc khc, c th l hnh hi

con ngi, c th l hnh hi con vt, c th tip din, duyn khi trng trng, sinh sinh

ha ha. Tri qua nhng th nghim nh th trc mi ln nhp ha vo mt hnh hi,

linh hn tng phi sng di m ph a ngc n nn s{m hi, nh n dn

dn tr nn cao c hn. Ch c nhng ng ng, b ct (myste), ngha l| nhng ngi

hin trn mnh cho nghi l din xut-tn gio thm kn (mystre) Orphisme mi bit

c nhng php thut chuyn linh hn t mt hnh hi ny nhp ha vo mt hnh

hi khc, t cuc sng ca mt con vt sang cuc sng hon thin, ton m, trn phc,

sch ti, vnh hng. Nhng tn ca tn gio Orphisme phi king git sc vt v| n

tht. Trong khi chu l h c ra ti bng sa nh h c th thy c con

ng ln ci phc i i (mt v sao trn bu tri cao xa).

Tn gi{o Orphisme ra i v pht trin vo qung th k th VIII TCN, du nhp

v|o vng ng bng Attique, Athnes di thi Pisistrate, sau lan truyn khp nc

Hy Lp (t th k VI-III TCN) Trong thi k thng tr ca quc La M, tn gio ny

vn c truyn ging rng ri v| c kh{ ng tn trong mi tng lp nhn dn Hy

Lp, La M. Qua vic miu t s lc v tn gio Orphisme, chng ta c th nhn thy

ngay, nhn thy mt cch d dng rng Thin Cha gi{o cng c nhng ni dung

tng t, gn gi nh tn gi{o Orphisme. Tht vy, tn gi{o Orphisme cng nh mt

s tn gio khc vng Trung Cn ng khu vc ng quc La M, l| mt gia

ti vt liu phong ph, l nhng tin , nhng d kin quan trng Thin Cha gio

c c s xy dng nn h thng ca mnh. Vi t c{ch mt h t tng, Thin Cha

gio buc phi tip thu di sn t tng ca qu kh. Nhng vi t c{ch mt h t

tng tn gio mi, Thin Cha gio khng th khng sng to ra nhng t tng mi,

nhng biu tng thn thoi-tn gio mi {p ng mt nhu cu t}m l, t tng

ca khi qun chng ng o b a |y, |n {p n cng cc, ang trng ch mt s

gii phng, mt s thit lp li cng l x hi. Song ci khi qun chng b p bc trong

quc La M tri qua nhiu cuc khi ngha b tht bi, mt lng tin vo sc mnh

v| nng lc ca mnh, mt sc mnh v| nng lc ri rc, l t, t pht, thiu mt lc

lng x hi ng vai tr tin phong t chc li, do , li trng ch, tin tng vo mt

sc mnh v| nng lc siu nhin, c ngha l| thn thnh, Cha Cu Th, s chuc ti,

tu thin ca con ngi. tr thnh mt h t tng tn gio mi, Thin Cha gio

trc ht phi xa b bn cht a thn gio v cht hp ca th tc, b lc ca nhng

tn gio-thn thoi c i; nu khng, Thin Cha gio khng th tr thnh mt tn

gio c tnh cht th gii.

Tn gi{o Orphisme x}y dng nn nhng biu tng tn gio ca mnh v

gio l ca mnh bng cch s dng gia ti tn gio-thn thoi Olympe. Thin Cha

gi{o cng khng tho{t khi quy lut n|y. Tn gi{o Orphisme ra i nh l| mt s i

lp li vi tn gio Olympe. S i lp gia cc v thn }y ( cao Dionysos ln nh

l v thn c Zeus trao cho s mng cai qun th gian) chng qua ch l s i lp

gia nhng con ngi trong ci trn. l| s i lp gia tng lp qu tc cng

thng nghip, nhng ngi bnh dn (dmos) ca thnh bang (polis) vi tng lp qu

tc, th tc; s i lp ca nh| nc Cng ha Chim hu n l ca c ch polis vi

nhng t|n d ca ch cng x th tc v cui cng, ni chung, l s i lp gia giu

v ngho trong mt x hi c ch p bc, bc lt giai cp.

 Nhng cn mt s i lp na quyt lit hn, t{o bo hn, gi|u ngha hn

ngay trong thn thoi Dionysos, thn thoi Dionysos ca s hoan lc, cung nhit,

phng tng, ch khng phi thn thoi Dionysos-Zagros ca tn gi{o Orphisme.

l thn thoi t i lp vi mnh: thn thoi ph nhn thn thoi. Nhn t to nn s t

ph nhn ny l nghi l Orgies: bn cht ca nghi l Orgies l s bung th trong hoan

lc, phng tng, cung lon. Khi hnh l con ngi sng trong nim tin-o tng tn

gio thot khi s cm o{n, r|ng buc h|ng ng|y, say sa, ng}y ngt, bc gii

tng chng nh bn cht say sa, hoan lc, phng tng ca thn Dionysos ha

nhp v|o con ngi mnh, tng chng nh bn cht thn th{nh ng ha trong

con ngi mnh. V| nh vy l ci khong cch tch bit gia con ngi vi thn thnh

trong i sng hng ngy b xa b. Thn thnh con ngi, con ngi thn thnh.

Thn thnh tn ti trong ni t}m con ngi, trong ni t}m con ngi c hm cha

thn thnh. Tnh cht th tc, nhn tnh, qun chng t xut hin. V hin nhin v

khch quan n l s ph nhn thn thnh, th tc ha thn thnh. V l mi c c s

t nhng nghi l th cng thn Ru nho-Dionysos ny sinh ra bi kch, t {m rc

thn Ru nho-Dionysos ny sinh ra hi kch. Vi bi kch, thn thoi t ch l| i

tng ca s th cng thing ling chuyn ha thnh vt liu ca ngh thut. Vi hi

kch, thn thoi t ch l s th cng thing ling tr th|nh i tng ca s ph phn,

nhai li thn thoi b h b. Ting ci trong hi kch ca Aristophane v l mang

khuynh hng v thn. V| c bit bi kch ca Euripide, thn th{nh b phm tc

ha, b t thnh vn tn ti hay khng tn ti?

Mt ngha na ca tnh cht phng tng, hoan lc, bc gii ca nghi l

Orgies l| n i lp li vi s phng tng, hoan lc, bc gii ca cc v thn Olympe,

c ngha l| s i lp ca nhng ngi bnh d}n i vi tng lp qu tc c c quyn

c li.
 Hi Dionysos

Vic th cng thn Ru nho-Dionysos pht trin mnh Hy Lp, c bit

Athnes trong th k VI TCN, do , nhng hnh thc hi h, rc l cng ph{t trin

theo v tr thnh mt tp tc, mt nghi l th cng rt trng th. Nhng nhng hnh

thc hi h, rc l ny cn gn lin vi ci ngun lao ng v nhn dn ca thi k

cng x th tc cho nn n khc rt xa vi nhng hnh thc rc l ca Thin Cha gio

m|, nh chng ta bit, ch c tc dng tiu cc nhiu hn i vi thc v cm xc

ca con ngi. Hi Dionysos (Dionysies), v th, khng thun ty ch l mt sinh hot

tn gio m cn l mt sinh hot vn ha x hi c nhng yu t tch cc i vi i

sng tinh thn ca con ngi thi c i. vng ng bng Attique, thnh bang

Athnes, xa kia c nm k hi Dionysos trong mt nm:

1 - Hi Oschophories m vo thng Pyanepsion - th{ng mi dng lch, Phaler

trong vng ng bng Attique, th chung c hai v thn Dionysos v| Athna. }y l|

mt hi nh, m u bng mt cuc chy thi ca nhng thiu sinh qun mang cnh

nho (ting Hy Lp oschot ngha l| c|nh nho), tip sau l| {m rc, ca ht v kt thc

bng l hin t.

2 - Hi thng Posidon m vo qung thng chp, th{ng ging dng lch khi

ma nho thu hoch xong. }y l| mt hi nh m nng thn ko di chng hai, ba

ngy. Vo hi, c{c gia nh sm sa l vt, ri nhng ngi thn thch h hng ko

nhau n t hp mt gia nh n|o l|m l. Sau h t chc thnh mt {m rc

tng bng, trng th, dn u l mt thiu n mang theo nhng l, nhng v ru

nho lm l ry ru thing bng nhng cnh nho v dt theo nhng con d hin t .135
H rc mt tng dng vt, ting Hy Lp gi l| phallos tng trng cho sc sng

si ng, cng trng, bt dit ca to ha, ca t nhin, va i va ht nhng bi ca

dng vt v nhng bi ca tn tng s nghip, cng n ca Dionysos... Sau l hin t l

lin hoan (ru nho, tht d) v| vui chi. Ngi ta t chc thi {nh u, thi nhy l c

(chn bc trong mt tm da d bi m), v.v. Phn thng cho nhng ngi thng cuc

l mt bnh lm bng da d ng y ru nho. Ngi xa k, chnh bc nng dn

Icarios ngh ra nhng tr vui chi .

3 - Hi thng Gamlion m vo qung thng ging, thng hai Ln , mt a

136

im trong th Athnes, ni c n th Dionysos. }y cng l mt hi nh c tnh

cht a phng, v| mc d trong th Athnes ngi ta vn coi n l ngy hi ca

nng thn. Ngoi l hin t, rc, tic lin hoan, hi Ln cn t chc thi din hi

kch v bi kch, thi c{c i ng ca biu din cc bi ca Dithyrambe (thng gi l| i

137

ng ca Dithyrambe). }y l| mt loi bi ca chuyn dng trong l t thn Dionysos.

Mi i ng ca gm 50 ngi, nhy ma, ca ht theo ting nhc quanh bn th

Dionysos. i ng ca cn chia ra lm hai loi: i ng ca thanh, thiu nin di mi

tm tui v| i ng ca ngi ln t mi tm tui tr ln. Nhng cuc thi biu din

c{c i ng ca c t chc t th k VI TCN. }y l| cuc thi gia cc b lc, ly n

v l b lc. Mi b lc bu hoc ct c mt ngi lnh o i ng ca iu hnh

cng vic. Cc nh nghin cu cho chng ta bit, bi kch ra i t nhng bui biu din

ca c{c i ng ca Dithyrambe ny. Nhng li xng, ha, i {p ca ngi lnh

o i ng ca vi i ng ca lm ny sinh i thoi. Nhng iu ma, nhp nhy,

bc i theo tit tu ca m nhc l tin ca din xut kch. V t tch truyn

Dionysos m| ngi ta dch sang tr, tr din rt th s cn cha ct khi ci cung

nhau ni lin vi bn cht t s, ngha l| k, miu t tch truyn ch khng phi din

tr. T th k V - IV TCN, nhng bi ca Dithyrambe bt u thay i v ni dung. N

khng phi ch l nhng bi ca thut li cuc i v chin cng ca Dionysos, ca ngi

cng c ca Dionysos, m| m rng ra n cc v thn v nhng anh hng trong gia

ti thn thoi. V| cng t bi kch chuyn t vic din tch truyn trong cuc i

Dionysos sang din tch truyn ca cc v thn v nhng anh hng trong thn thoi Hy

Lp. Ngy nay Dithyrambe chuyn ngha mang mt xu ch nhng li t{n dng, t}ng

bc qu{ {ng, nnh nt (C ti liu ni, trong Hi Ln khng t chc thi biu din i

ng ca Dithyrambe). Hi Ln ko di khong ba bn ngy.

4 - Hi thng Anthestrion (Anthestries, Hi Hoa) m v|o u ma xun cui thng

hai thnh bang Athnes v nhng thnh bang b bin Tiu ko di ba ngy. Ngy

u l| Ng|y m v ru, mi gia nh m v ru , lm l ri tt c mi ngi

k c tr em u nm ru mi ng thi em ru mi lm l ry ru thing xung

t v ln bn th cc v thn. Mi ngi u ung say sa trong khng kh h}n hoan.

N l c ch cho ngh, cc tr em c tng qu|. V| c{c gia nh n cc thy gio

thm hi, trao tng phm v tr tin hc cho cc con. Ngy th hai gi l| ng|y cc vi,

mi ngi mang ru ca mnh n ni m hi, mi nhau v ung trong chic cc vi

ca mnh mang theo, ri d l rc tng thn Dionysos t mt chic thuyn ln mt

c xe. Tng c rc v|o trong th lm mt nghi l ma thut, thn b: ci v

cho thn Dionysos. Ngy cui cng gi l| Ng|y lin, mi gia nh b|y ra mt lin u

ninh nh cng linh hn nhng ngi cht. Khi cng ni: Hn i! i, i thi... ht Hi

Anthestries ri. Cng trong ng|y Tt Hi ny, ca n th nhng v thn Olympe

ng li, ca c{c gia nh cng ng li v tt c u c trt nha thng, cn mi

ngi u i tm l{ mn gai v nhai. H tin rng c l|m nh th th mi tr{nh c

nhng mi nguy him do nhng ngi ngoi lai a ti (!) Ng|y lin ch yu dnh

cho vic cng t thn Herms Psychopompe (Herms Ngi a dn linh hn). Trong

Ng|y lin, sut m nh}n d}n t chc nhng {m rc vui nhn, chi a n{o nhit,

t do, phng tng.

 5 - Hi thng laphbolion m vo qung thng ba, thng t cn gi l Hi ln

Dionysos (Grandes Dionysies) hay Hi trn tnh (Dionysies de la ville; Dionysies

urbaines). Hi m th Athnes. Hi m qung su, by ngy, rt to, thu ht ng

o ngi t x v d. Trong thi gian m hi, chnh quyn n x cho cc phm

nhn, khng bt b, giam gi ngi, khng i thu thu cho mi ngi c th d hi.

Di thi Pricls cm quyn, nh| nc Athnes cn cp tin cho cng dn ca th

138

i xem din bi kch (lc u mt bui, sau c ba bui). S h|o phng ca nh| nc

Athnes gn lin vi a v kinh t, chnh tr, vn ha, x hi ca n: trung tm ca th

gii Hy Lp t sau cuc chin Hy Lp-Perse (500 - 441 TCN). Nhng sn khu ngoi

tri din bi kch lm bng { c ch ngi bc thang nh sn vn ng ngy nay

da v|o sn ni vi quy m to ln, c ti hng chc nghn ch ngi c xy dng

139

bt u t thi k n|y. Chng trnh ng|y hi nh sau: Ng|y u l l rc tng thn

Dionysos t n Ln ra n th Dionysos gn khu vn Acadmos . Ngy th hai

140

v ngy th ba l cuc thi biu din ca cc hi ng ca Dithyrambe. Ba ngy sau l thi

biu din bi kch. Hi ln Dionysos m sau hi ln Panathnes su ngy. Hai hi ny

l hai hi to nht, quan trng nht ca i sng vn ha-x hi ca nh| nc Athnes.

N thu ht ng o kh{ch phng xa t nhng th|nh bang trn b{n o Hy Lp cho

n nhng thnh bang trn mt bin ge, ri vng ven bin Tiu v c nhng

thnh bang o Sicile, min Nam nc (xa gi l| i Hy Lp) v d.

Hi Dionysos th hin nhng quan nim tn gio ca ngi Hy Lp c xa.

Nhng nghi l din xut tn gio thm kn, nhng {m rc, nhng i ng ca

Dithyrambe t thn v nhng tp tc khc th hin ni bun, c{i bi i vi cuc i

gian trun, kh i v ci cht ca Dionysos nh l| c{i cht ca thin nhin, th hin

nim vui, c{i h|i i vi s ti sinh ca Dionysos nh l| s ti sinh ca thin nhin.

Nhng cm xc bun ru, thng cm l| yu t u tin ca qu trnh hnh thnh bi

kch. Cn nhng cm xc vui ti, phn khi, ho hng say, bc, tu, phng
tng l nhng yu t u tin ca qu trnh hnh thnh hi kch. Hi kch ting Hy Lp

l| kmida (ting Php: comdie; ting Latinh: comoedia) cu to do hai t: kms:

{m rc vui v (c cch gii thch: km: l|ng) v| id: bi ca. Nhng bi ca trong

nhng {m rc vui v ca Hi Dionysos trc ht l nhng b|i ca dng vt mang

tnh cht vui nhn, bc, tu. Sau khi t thn, n c, ung ru mi ngi v lng

vi tm trng ho hng v t do phng tng ca ngy hi tip tc vui a, ca h{t

chc gho, ch giu, nho b{ng ngi n|y ngi khc. T s vui a gii tr dn dn

chen vo s vui a ph ph{n, giu ct, chm bim, nho b{ng mang ngha x hi.

Mn hi men v| li dng quyn t do ca ngy hi, nhng ngi d hi s{ng t{c

ra nhng cu chuyn bng a, h|i hc kch nhng k xu xa, c c, ngu xun,

u c{ng trong i sng hng ngy. Hi kch bt u t nhng nhn t kch c nhn

nh vy. Tri qua mt qu trnh pht trin kh lu di dn dn {m rc Dionysos c

mt cnh din h|i hc vi mt ct truyn n s, sau mi tch ra khi Hi ng ca

nh b tch ra khi i ng ca Dithyrambe.

Tc l th cng dng vt nh l| mt biu tng ca s sinh si, pht trin

khng phi ch ring c Hy Lp m cn c nhiu dn tc khc. Trong tn gio thn

thoi n c tc th cng linga (dng vt) v yoni (m vt). Mt bit danh ca thn

Shiva l thn Gic ng v v thn Shiva Gic ng n|y c th bng mt chic tng

dng vt, t trong lng tng m vt (Linga - arcana - Tantra). Nhng tng linga v

yoni trong Nh Bo tng Ngh thut Chm | Nng l mt bng chng phong ph

v ngh thut tn gio thn thoi n Chm.

 THN PAN

Pan l mt v thn trong o|n ty tng ca thn Ru nho-Dionysos. Cha ca

141

Pan l v thn Herms, ngi truyn lnh khng h chm tr ca cc v thn Olympe.

M ca Pan l tin n Dryope. Khi sinh ra Pan, thy hnh th ca con qui g: u c

sng nh sng d, chn cong v di, c lng, c mng, ru ria xm xom, li thm ci

ui na, nn Dryope s hi qu, vt con b chy. Nhng Herms, ngc li, rt vui

mng v c mt a con trai. Thn b ngay ly con v| a ln nh Olympe nh cc

v thn nui nng dy d. Thy Pan tng mo d k, thn hnh k khi nh th, cc v

thn u bt ci, khng mt v thn no l nhn c ci, tt c, tt tt c cc v thn

u ci, ci ngt ngho, ci nh nc n, v th cu con trai ca Herms mi c

cc v thn t cho c{i tn Pan ngha l| tt c. Sng mt thi gian trn th gii

Olympe ri sau Pan xung trn sng ni rng, ng c. Thn bo v cho |n gia

sc ca nhng ngi mc ng, tnh mng cho nhng ngi i sn, l|m cho t ong ca

nhng ngi nui ong ng con, nhiu |n lm mt. Tuy thn hnh c v kh coi v d

tn nhng Pan tnh tnh vui v, ci m. Thn sng tha thn trong cc khu rng, bnh

thng xem ra trm lng song khi vui th bc n n tri, v th mi c Dionysos

tuyn m v|o o|n ty tng ca mnh v kt bn vi nhng Satyre, Bacchantes, Silne.

Pan khi vui bc, say nh th no th khi gin d, cu knh cng ny la n mc

nh vy, nht l khi nhng ham mun tnh dc ca phn con vt, con d trong Pan ni

ln th Pan gy cho cc tin n Nymphe mt s kinh hong, hi hng khn t, v| l|

do Pan b thn Tnh yu-ros c i c{nh v|ng bn nhng mi tn xuyn thu tri

tim.
 Thn Pan v i cht ri! L mt in tch bt ngun t mt cu chuyn ca

Plutarque . Theo truyn th di triu ho|ng La M Tibre (42 TCN - 37), mt hm

142

mt con thuyn La M ang i t Ploponnse sang t bng c ting ngi ni vi

ngi li thuyn, cu xin ngi li thuyn ku ln: Thn Pan v i cht ri! Ngi li

thuyn bn khon do d hi l}u nhng ri cui cng lm theo li thnh cu . Khi

ngi li thuyn va ni dt c}u: Thn Pan v i cht ri! th tc thi khp ni bng

vang ln ting khc than thm thit. Con thuyn v n t . S kin l lng k trn

c tng trnh ngay vi ho|ng Tibre. Ho|ng ra lnh, cng b ngay cho ton

d}n c bit. V t ny ra nhiu cch gii thch khc nhau. Khoa thn hc Thin

Cha gio coi cu chuyn trn }y ca Plutarque nh l| li tin bo s kt thc ca a

thn gio c i, ngu tng gio c i thay th bng Thin Cha gio. Sau ny cu

ni trn cn mang mt ngha rng hn. N ch ci cht ca mt nhn vt kit xut, s

chm ht mt giai on, mt thi i, mt thi k lch s.

 Nhng mi tnh tuyt vng

Sng trong th gii non xanh nc bic cho nn bn b thn thit ca Pan l

nhng tin n Nymphe. Pan thm nh trm yu mt n|ng Nymphe xinh p tn l

Syrinx. Syrinx l mt tin n ty tng ca n thn Artmis v i, cho nn n|ng cng

nhim phi c{i thi ham m sn bn v kiu k ca Artmis. N|ng khc t mi li t

tnh ca cc v thn. Nng ln trnh khi gp mt v nam thn. Vi cy cung bng sng

hu n|ng len li trong rng sut ngy theo st gt chn n thn Artmis, tm th vui

trong vic sn mung ui th. Nhiu khi thong thy bng n|ng ngi ta tng nhm

l n thn Artmis. Nhng nhng ngi hiu bit, nhiu kinh nghim ni rng nu

khng nhn thy nh vng ngi ngi t cy cung ta chiu ra th ch thc l Syrinx,

v cy cung ca Artmis bng vng.

Mt hm Pan ang tha thn i chi trong rng bng thong thy bng Syrinx,

Pan lin b{m theo. Nhng Syrinx cng kp thi nhn thy c ngi ang b{m theo

mnh, v| ngi l| thn Pan. Bit mnh ang b thn Pan bm rit, Syrinx v cng s

hi, cm u chy. Pan cng lp tc phng ngi chy theo quyt ui cho bng c

Syrinx chy, lng trn ngp ni lo s, hi hng: Tri i! Nu ta sa vo tay ci v thn

na ngi na d kia th khng khip bit chng n|o! Syrinx ngh th v va chy

nng va tng tng ra ci cnh mnh b Pan ui bt c, b Pan xit m vo trong

vng tay cng rn nh xing xch, b Pan p ci b mt gm ghic ru ria xm xom,

ph c{i hi th hi hi ca loi d vo khun mt mnh. Nhng thi ri, hng ri! Mt

con sng chn ngang trc mt. Chy }u cho tho{t b}y gi? Nng vi qu xng gi

tay ln tri cu khn thn Sng cu gip. Chp nhn li cu cu ca ngi trinh n,
thn Sng ha php bin nng thnh mt cy sy ven b. S vic k th di dng nh

th nhng thc ra ch din bin trong chc lt. Khi thn Pan lao v|o Syrinx tng

chng nh m c Syrinx v|o lng th cng l| lc Syrinx va kp bin thnh mt cy

sy, mt bi sy mm mi, by yu. V| n tng chng nh vn cha tho{t khi ni

khng khip bt ng va p n cho nn n vn c run ln trong vng tay ca Pan.

Cn thn Pan, mt bun thiu, tht vng. Thn ly dao ct my ng sy ghp li lm mt

cy so kp. T tr i Pan gi cy so ca mnh l Syrinx , v| cng t tr i

143

trong cc khu rng, nhng ngi mc ng thng nghe thy vang ln nhng ting

so trm bng khi th n non th{nh tht nh k l, gii by, khi th rn r tng bng

nh ang nhy ma say m. Ngi ta bo, thn Pan ang thi so cho cc nng

Nymphe ca ma. Do bn cht ca thn Pan v tnh cht chuyn ny cho nn ngy nay

trong ting Php c t panique c ngha: hong ht, kinh hong, khng khip .
144

Thn Pan cn c ln, cng nh i vi Syrinx, trong khi i tha thn chi trong

rng cht bt gp nng Nymphe cho. Thn lin bm theo. Cn cho th cm u chy.

Pan ui mi, ht khu rng ny sang khu rng khc m khng sao bt c. T ,

Pan nui gi mt mi th ght cho. Bng php thut ca mnh, Pan lm cho nhng

ngi mc ng ha in. H lao vo cuc sn ui cho v vy bt c nng. Trong

lc mt tr h tng nng l mt con th, h git cht nng v phanh thy nng ra hng

trm mnh vt khp ni, khp ch trn ni cao, trong rng gi. T tr i, bt c ch

no trn mt t cng c cho. V| d n|ng Nymphe bt hnh qua i, nhng

chng ta mi khi vo rng vo ni, chng ta vn nghe thy ting nng. Nng theo li

nguyn xa ca n thn Hra ch c php nhc li nhng li ni cui cng ca

ngi khc.
 Pan thi ti vi Apollon

Cc tin n Nymphe v nhng ngi mc ng rt say m ting so Syrinx ca

Pan. Hm no, v l g , ting so ca Pan khng ct ln l hm y cc Nymphe v

nhng ngi mc ng thy bn chn trong d. Rng ni nh trng tri, lnh lo hn

i. Ting so ca Pan nh linh hn ca rng ni, nh ming b{nh n v| bnh nc

ung ca nhng ngi mc ng. V l Pan rt t ho v ti thi so ca mnh. V

Pan ny ra nh mi Apollon ti ua t|i. Thn Apollon chp nhn li mi trn

trng . Cuc thi ti din ra sn ni Tmolos. Thn ni Tmolos c mi lm gim

kho cng vi nh| vua Midas, ngi ni ting giu c x Phrygie.

Pan biu din trc. Ting so ca Pan ct ln nghe du d|ng m {i nh a hn

con ngi ta vo ci mng. Ch nghe ting so y ngi ta tng nh thy c

cnh nhng chng mc ng nm di trn bi c l ng nhn bu tri xanh bn |n

sc vt ang gm c ngon lnh, Pan biu din xong, thn Apollon lin k tip. Ting

|n cithare vang ln vi bit bao }m iu phong ph l thng. }y l| mt khc nhc

nghe nh ting bc chn rm rp ca o|n qu}n chin thng tr v. Ri mt khc tip

sau nghe n non nh li ngi v gii by tm s vi chng sau bao nm xa c{ch... C

thin nhin m chm trong ting nhc huyn diu, k ti ca v thn Apollon, ngi

khi ngun cm hng ngh thut thn th{nh cho c{c ca s, thi nh}n. C{c n|ng Nymphe

say m ting so ca Pan n l th m| cng phi lng ngi i trc ting |n thn

thnh ca Apollon. Apollon biu din xong, thn a tay ln ngc ci cho thn ni

Tmolos, vua Midas v nhng ngi lng nghe ting nhc ca mnh. Thn ni

Tmolos bc ra i ln u thn Apollon vng l nguyt qu. Apollon thng cuc

mt cch xng {ng. C{c tin n Nymphe cng nh nhng ai c chng kin cuc thi

t|i n|y u hon ton tn thnh quyt nh sng sut ca thn Ni. Nhng n ln vua

Midas, vua li khng i ln u thn Apollon vng hoa nguyt qu hay vng l

trng xun. Midas trao tng vng hoa chin thng cho thn Pan. T thn ni Tmolos

cho n cc tin n Nymphe u sng st ngc nhin trc phn quyt ca Midas, mt

s phn quyt l lng v t ra chng hiu g c. Cn thn Apollon th v cng t i v

tc gin. Thn lin cm ly hai tai ca Midas m vo, m xon ri ko di ra. V tai ca

Midas di ra, c th d|i ra theo | ko ca Apollon v tr thnh mt i tai la! T

tr i vua Midas c i tai nh i tai la.

Thn Pan b thua cuc mt bun thiu bun thu, lng thng ra v sng vi th

gii non xanh nc bic, ng c rng gi ca mnh. Tuy nhin khng v th m ting

so ca Pan km hay i. N vn lm xn xao, no nc tri tim cc Nymphe v cc

chng mc ng.

***

Li ni v vua Midas c i tai la. Tht l mt chuyn v cng nhc nh, xu

xa. Nh vua ch cn cch cho may mt chic m v| c th i l l trn u ng|y cng

nh m, sut quanh nm ng|y th{ng. Nh| vua tng rng nh vy s chng ai bit

c ci s tht t hi c. Th nhng trn i ny nhng chuyn xu xa tht kh m

che y c. iu m| nh| vua tng bng bt che y c li v l ra. Ngi bit

c chuyn n|y u tin l bc th co thng ct tc, co ru cho nh vua. Nh vua

dn b{c khng c l chuyn v da s trng pht nng bt chu mi cc hnh nu

iu nghim cm khng c tun th. Bc th co |nh ngm tm. Nhng kh ni ci

s tht nh| vua c i tai la c nng trong tri tim bc, c canh cnh trong lng, m

c bc bi trong d khin bc cm thy khng ni c s tht ra th khng th chu

c, khng th sng c. V mt ba kia bc quyt nh phi ni s tht. Nhng ni

th n|o khng ai nghe thy ko nguy him n tnh mng. Bc th co bn |o mt

ci l su xung t ri gh st mm vo ht ln cho h ni m c trong lng: Vua

Midas c i tai la! Vua Midas c i tai la! Xong vic bc th co lp kn chic l

ri v, nh hn c lng c d. Nhng iu m bc th co tng rng ni xung tn

lng t th vn gi c b mt cho nh| vua t ra cng hng bt nt, ging nh chic

m khng che y ni i tai la di ngong ca Midas. Gn ch bc ni c mt bi cy

sy. Ting ni ca b{c v|o lng t b r cy sy nghe c, truyn ln. Th l mi khi

c mt cn gi thi, nhng cy sy li lao xao kho chuyn li vi nhau: Vua Midas c

i tai la! Vua Midas c i tai la! Ngi i ng, i ch i ba nghe thy li v

bn tn, kho chuyn li vi nhau. V th l chng my chc khp bn dn thin h }u

}u cng thy ngi ta lu truyn bnh lun cu chuyn: Vua Midas c i tai la!

Vua Midas c i tai la! Ch c c{i gi|u nhng dt i l| dt; ch c ci lm vua

nhng ngu i l| ngu, ngu nh la!

Ng|y nay trong vn hc th gii c in tch Tai vua Midas hoc Tai la ch s

ngu dt, tng ng vi Tai tru trong vn hc ca chng ta. Cn thnh ng Bc th

co ca Midas ch mt con ngi khng kn chuyn hoc m rng ngha ch ci nguyn

nhn lm l mt chuyn cn gi kn, li c thnh ng S phn xt ca Midas ch s phn

xt ngu xun, ch quan. Gn vi chuyn Midas hm v|ng, ngi ta cn dng S phn

Midas ch nhng s bin i tht thng, nay ln voi, mai xung ch, nay triu ph,

mai trng tay.

 MI TNH CA SLN VI

ENDYMION

Nng Sln, n thn Mt trng, l| con g{i ca Titan Hyprion. Titan Hyprion

ly Titanide Thia lm v, sinh c hai gi mt trai. Trai l anh c, tn gi Hlios, tc

thn Mt tri. Gi l Sln, n thn Mt trng, v| os, n thn Bnh minh hoc Rng

ng. C ba anh em, mi ngi u c mt c xe do nhng con thn m ko. Mi khi

m n, nng os phi ln c xe c nh sng ng hng ca mnh do mt i thn m

v|ng ko, phng ngay n chn tri bo cho th gian bit Mt tri ln ng.

Cn thn Mt tri theo l thng, ng|y n|o cng nh ng|y n|o, ln mt c xe vng do

bn con thn m mnh nh la ko. Chng mi phun la, chy cc k nhanh, hng

ngy chy vt ngang qua bu tri t ng sang T}y. Chy nh th sut mt ngy rng

r, khi chiu ht l c xe h xung dng ti i dng. V| m hm y thn Hlios ln

mt con thuyn c mc tr v bin ng ngy hm sau t phng ng, ch khi

nh sng ng hng ca nng os bo tin cho th gian xong xui, thn Hlios li bt u

cuc hnh trnh cho mt ngy mi.

Trong ba anh em, v ng tnh duyn, th nng Sln gp phi mt chuyn rt

{ng bun. Nng yu chng Endymion rt nng thm, tha thit nhng li l mt mi

tnh thm lng v tuyt vng. Endymion l mt ch|ng trai cng tr{ng xinh p. Ngi

th bo chng l vua x lis, ngi th bo chng l mt cung th chuyn vo rng sn

bn. Nhng theo s ng, th Endymion l| mt ch|ng chn chin. Ch|ng chn chin
ny c mt v p him c, p n ni n thn Mt trng-Sln em lng yu du v

c m c cng chng kt bn trm nm. Nhng Endymion chng bit iu . Anh

ch bit rng mnh tr p v ch c m c mi mt iu l| c tr p mi mi. Anh

cu khn thn Zeus. Chp nhn li cu xin ca anh, thn Zeus ging xung i mt anh

mt gic ng, mt gic ng trin min ht ngy ny qua ngy khc, thng ny qua

thng khc, nm n|y qua nm kh{c. Ch c th Endymion mi gi mi c v xinh

xn, tr trung. N|ng Sln c tin rt i bun ru. N|ng ci xe song m, c xe

c i nga trng mut nh tuyt i xung trn. Nng ti ngay ng Latmos huyn

diu, ni ch|ng Endymion ang chm m trong gic ng vnh hng. Sln n m ly

chng, ph ln ngi chng nhng chic hn u ym. N|ng a tay vut ve trn thn

chng, nm xung bn chng nghe ting tim ch|ng p v| say sa ung hi th nng

m ca ch|ng. Nhng ch|ng Endymion no c hay c bit rng ch|ng ang c

hng mi tnh trong sng hin du ca Sln. Chng vn c ng say nh ngi cha

tng c ng bao gi v| khng ai c t|i g {nh thc chng dy ngoi thn Zeus.

Chnh v mi tnh thm lng, tuyt vng ny m Sln bao gi cng c mt v mt

m bun. Nm th{ng c th tri i, Endymion vn ng trin min v nng Sln

vn gi mi ni bun ca mi tnh thm lng v tuyt vng. Nhng m trng, trng

ln u ni ri tri ra nh sng trong xanh bng bc, m bun ca mnh xung

nhng sn ni, v| thung lng, ngi xa bo l| n|ng Sln ang n vi

Endymion, ang vut ve trn thn hnh yu du ca chng, v m thm au kh v mi

tnh trong sng thit tha nhng tuyt vng.

Li c ngi k, khng phi thn Zeus lm cho Endymion ng m chnh nng

Sln, bng php thut ca mnh lm cho chng ng khng bao gi b mt chng,

nng c th c t do ti thm ch|ng. Mt ngun khc k Sln ru Endymion

trong mt gic ng trin min l| ba mi nm. Sau n|y hai ngi n vi nhau sinh

c... nm mi con! Theo c{c nh| nghin cu, con s tng ng vi con s nm
mi tun ca lch Hy Lp c. Li c mt cch k khc: thn Zeus xc ng trc v

p ti tn tr trung ca ch|ng chn chin Endymion nn bt chng ln th gii

Olympe, nh xa kia bt Ganymde, l|m ngi phc v cho cc thn. trn th

gii tuyt diu Endymion phm mt ti rt ln. Chng xem ra c tnh vi n

thn Hra. Chng r cu chuyn c th ra sao nhng thn Zeus thong thy nh vy v

ni trn li inh, gi{ng lun mt n trng pht: nhn chm Endymion vo mt gic

ng trin min vnh vin.

Tc th cng thn Mt tri v thn Mt trng c t thi i d man. Sau ny khi

nc Hy Lp bc vo ch chim hu n l, n thn Mt trng-Sln c ng

nht vi n thn Artmis ri ng nht c vi n thn Hcate v n thn Persphone.

Trong vn hc chu u ngy nay, Endymion tr thnh mt biu tng ch ngi

thanh nin xinh p, ngi p trai. Cn trong i sng th hnh nh nhng mi tnh

thm lng v tuyt vng u p, u m i, nh nhng, bng bc nh {nh trng u b

nhim phi ci ni bun man mc ca n thn Mt trng-Sln.

 CUC PHIU LU CA PHATON

L}u |i ca thn Mt tri-Hlios lc n|o cng tr|n ngp nh sng. Nhng chic

ct vng, ct bc, nhng c qu gi bng ng voi v cc th kim cng, ngc thch,

ng , ng en lc n|o cng ng {nh, s{ng rc ln nh khoe t|i khoe sc. Khp

cung in, trong ngo|i, }u }u cng chi li nh sng, rc r nh sng, ngi ngi nh

sng. l}u |i n|y ch c bui tra, chng h mt ai bit n ci gi l chiu t v

hong hn m x{m. Cn m en th li cng xa l hn na. Cha c mt ngi trn

th n|o t chn ti ni uy nghi lng ly ny v tht ra cng chng ai bit ng m

ln m n.

Th m mt hm c mt chng trai, mt cu thiu nin dm ti l}u |i n|y. Cu

ta i vi v, song i lc cng phi dng bc ngm ngha v m l v| hng v ca

ta l}u |i. C xem d{ng i vi v y ngi ta c th o{n chc c rng cu c mt

vic g khn thit lm cn phi ti ta l}u |i n|y tng trnh. Cu ta i qua cng

ln v ca ngoi. By gi cu tin thng vo gian phng uy nghi lng ly nht, ni thn

Hlios ang ng trn ngai vng. Cu n trc mt v thn chi li nh sng v hng

hc hi nng. V thn nhn cu vi i mt u ym pha i cht ngc nhin on ct

ting hi:

- Th no, Phaton , con trai yu qu! Con ln }y c vic g th? Chuyn lnh
145

hay chuyn d n|o xy ra khin con phi ln ln ln }y m| khng b{o cho cha bit

trc?

Cu thiu nin {p li:

 - Cha thn yu ca con! Cha i, con ln }y tm gp cha v mt vic v cng h

trng. Con mun bit cha c phi l| cha ch thc ca con khng? trng hc cc bn

con ch nho con rng con nhn xng l con ca thn Hlios, rng thn Hlios, khng

i no li mt a con sng di trn. Con hi m, m bo, ch thc con,

Phaton, l con ca thn Mt tri-Hlios v i. M bo, tt nht l con ln hi cha. Vy

cha hy tr li ngay cho con bit con v ni cho ti bn con n tin.

Thn Hlios mm ci, a tay n}ng chic vng min ang ta sng ra khi

u Phaton khi chi mt, Hlios vy con li gn v ni:

- Con thn yu ca cha! Con ng l|, ch thc l con trai ca ta. l| mt iu

chc chn. cho con tin hn vo li ta ni, ta s ban cho con mt c n: con mun

iu g ta s chiu lng con ngay, l|m cho con c hon ton tha mn. V| c n ny

ta ch ban cho nhng ngi thn thit nht. Ta xin ly nc ca con sng Styx thing

ling di m ph ra chng gim cho li cam kt ca ta i vi con. Th no? Con

tin vo li ta ni ch?

Phaton gi }y th khng cn nghi ng g na. Li ni ca cha va ri lm cho

cu tin hn, tin chc chn mnh ch thc l con ca thn Mt tri. By gi cu ch cn

mi vic l| ngh xem mnh nn xin cha ban cho mnh c{i g, ch|, k ra th tht l kh

ngh v cu c bit bao nhiu l| c mun. Nhng ngh mt lc th chng c g v kh.

Cu chng tng theo di quan st cng vic ca cha mnh, v thn Mt tri-Hlios

h|ng ng|y {nh c xe v nhng con thn m chy trn bu tri bao la vi mt nim

kiu hnh v khm phc sao! Nhng lc y cu thng t bo: Ka ka, cha mnh

ang iu khin c xe y y v| ngh lan man n bit bao nhiu iu k diu trong

cng vic ca cha mnh. L|m sao cha ta li c th ngi c trn c xe c nhng con

thn m hung hng, lc n|o cng phng nh bay th kia? Khng bit cha ngi trn xe

c chng mt khng? Chc ngi trn c xe em {nh s{ng chiu ri cho th gian thch

th lm... Ch th m cha chng bao gi t b cng vic ca mnh c. V| cu tng

c m c ng|y c ngi trn c xe thn diu y. By gi li ha ca cha lm cu vt

nh li c m tng p trong tri tim mnh. Khng ngn ngi g, cu ni mt cch

hn nhin vi cha:

- Cha i! Cho con thay cha iu khin c xe mt ngy, mt ngy thi nh! Nhng

lc nhn cha ang ci xe trn tri, con ch c c mi mt iu y. Th no cha c

bng lng khng n|o? Nhng cha ha vi con ri c m|... Con ch xin cha c mi

iu y thi. Con s mt mnh thay cha mt ng|y {nh c xe i chiu sng cho khp th

gian...

Thn Hlios lng ngi i. Thn c ng }u ti c{i c mun ny ca cu con

trai ca mnh. Tht tai hi! Thn gin mnh trt ha v vin dn con sng Styx ra

chng gim cho li ha ca mnh. By gi ch cn cch thuyt phc Phaton thay i

mun . Thn ni:

- Phaton, con thn yu ca cha! }y l| iu duy nht cha khng th lm theo

mun ca con c. Cha rt mun con thay i iu thnh cu con va ni. Cha s ni

cho con bit nguyn do v sao. Vic iu khin c xe do nhng con thn m ko l mt

vic v cng kh khn v| nguy him. Khng mt v thn no c th l|m c vic ny

thay cha, ngay c n thn Zeus, ng ph vng cai qun th gii Olympe v nhng

ngi trn th on mnh. Cn con, tuy l con ca ta nhng con li l| ngi trn th

on mnh v m con, nng Clymne, con ca Titanide Tthys, khng c cc v thn

Olympe ban cho c n bt t. Mt ngi trn th khng th n|o m ng c

cng vic ca thn linh. Hn na con c bit }u ti nhng kh khn trong chng

ng m c xe phi i qua. T di bin ln, c xe phi leo ln mt con dc gn nh

thng ng m nhng con thn m mi sng ngy ra cn sung sc nh th cng phi

try trt lm mi ko c c xe ln an ton; chy ti lng chng gii th lc con

khng th tng tng c ln cao n nh th no. Nhn xung di, hai bn l

hai vc thm s}u hun ht. n cha nhiu khi cng khng dm nhn xung v s chng
mt, hoa mt. Nhng n lc c xe xung dc th li c|ng kh khn ht ch ni. ng

i nh lao thng xung bin nu khng vng tay cng th c xe ln ngc v| ri

xung {y i dng. iu khin c nhng con thn m lc ny tht cc k vt v,

cc k cng thng. By gi l| lc chng mt nn chng rt d cu knh v| bng

bnh. Liu nh con cm cng iu khin th chng c cn l nhng con thn m na

khng, hay chng bin thnh nhng con nghch m, nhng con nga bt kham nh l

nga rng hoang di va b bt?

Chc con tng tng ra trn ng cha i l|m vic hng ngy c bit bao iu

k l v tuyt diu: no nhng cung in, l}u |i vi cc kiu, cc hnh dng, ci

n|o cng nguy nga, tr{ng l, n|o con ng cha i hai bn to|n l| c}y v|ng tr{i ngc

hoc nhng c{nh ng hoa mun mu mun sc nh kim cng... Khng, khng phi

}u con ! l| mt con ng m hai bn ton nhng lo|i th hung hng v| nguy

him n tnh mng. Con B tt mt hn nhng tia mu. Con S t nanh nhn

mng sc. Con B cp nc c git ngi. Con Tm hm c i c|ng nh hai c{i km

st. Khi c xe ch cn bung lng tay cng i chch khi con ng nh di v hp l

146

chng khng b l c hi kim n. Thi cha ch cn k cho con nghe s qua nh th.

Con nn nghe li cha thay i nh i. Th gian chng ta ang sng cn bit bao

iu hay, iu l na, cn bit bao ni hoa thm c l... Con mun g, mun n ni

n|o cha cng s a con ti ni . Cha khng mun cho con {nh c xe thn l v cha

lo ngi cho tnh mng ca con, con cha t|i nng m ng mt cng vic vt

qu sc con, vt qu s hiu bit v kinh nghim ca con.

Nhng lc n|y th chng mt li khuyn nh no lm Phaton t b c

mun, c m ca mnh c: nht l mun y, c m y ang nh mt tri cy chn

trong tm tay ch cn a tay ra h{i l| c. Phaton tng nh mnh ang ng

trn c xe thn, ang gh cng cho c xe lao i bng qua mun trng nguy him. V
cu ang kh{t khao c th thch trong nguy him. V th nhng li khuyn nh ca

thn Hlios khng th n|o l|m Phaton thay i c nh. Cu ni vi cha:

- Con sn sng chp nhn mi ni him nguy. Cha d sao cng ha vi con

ri c m|. V| li ha ca cha, mt v thn bt t, l bt di bt dch. Con m| ci trn c

xe thn mt ngy, ch mt ngy thi, l ti bn con khng cn a no dm bo con l

nhn xng na... Cha phi cho con ln xe i!

Thn Hlios khng th n|o khc t c nguyn vng ca cu con trai. Thn

dn con ra xe. }y l| lc sp n gi ln ng. Nhng cnh ca ng nhum

v| n|ng Bnh minh ra i vi i m{ ng hng. Cc v sao t gi bu tri v ngi sao

Mai th nht nht hn i. C{c n thn Heures-Thi gian ch ch lnh l m tt c mi

ca. Nhng con thn m thng vo c xe vng chi li. Phaton lng trn ngp sung

sng v| kiu hnh bc ln c xe. Thn Hlios lng y lo u v hi tic. Thn bi ln

khun mt non tr ca con mt th m thn cho da mt con khi b bc chy. Tip

thn i ln u con chic vng min ca mnh. Thn ni vi con.

- Phaton con th}n yu! ng i cc k nguy him. Con phi lun lun nh li

cha dn: gh cng cho chc. Vic ny kh lm y. Con phi lun lun {nh xe theo

vt ng cha tng i, ng phng xe ln cao qu lm chy bu tri. Nhng cng

ng i tt xung thp lm chy mt t. Phi gi tay cng cho thng ko xe i chch

sang phi hay sang tri. Con phi nh k rng hng i ca xe bao gi cng phi

gia Con rn v Bn th . Cha cn bit bao iu mun dn d con tht k nhng

147

n lc m en ri bc khi bu tri, con phi ln ng ri. Thi cha |nh ph mc

con cho S mnh. Tuy nhin cho n lc n|y }y, cha vn tha thit mong con thay i

nguyn vng ca mnh. Hy cng vic chiu sng th gian cho cha. Con c bit

khng, dn thn lm cng vic cc k kh khn v| nguy him n|y l| con t kt liu

i mnh y. Con hy ni vi cha, con t b nguyn vng n|y i... ni i... no!
 Nhng Phaton nhn cha mm ci u ym v lc u. Cu ng thng ngi

ln, cng d}y cng v| git mnh mt ci. Nhng con nga h vang ln v tung v phi

nh bay. La t l mi chng phun ra mt vt di. Chng ko c xe nh nhng, xuyn

qua sng m bt u ln dc leo ln bu tri. Phaton sung sng, ngt ngy. Cu

nhn xung thy nhng con thn m ang nn v ln nhng {m m}y trng bng bnh

t di i dng n ln. Cu nhn ln vm tri cao xanh ngn ngt v cu git

cng cho c xe bay ln. Cu tng mnh nh l| mt ng thn linh c trch nhim

nng n cai qun c bu tri v mt t, gi }y ang phi i th st nhiu ni. Song

nim ho hng ca Phaton ch c giy lt. C xe bt u trng trnh, nghing ng.

L nga th phi ngy cng nhanh. Tay Phaton vn cm cng m| khng iu khin

c chng. Vi i tay yu t ca mnh, Phaton khng l|m sao gh c d}y cng,

km bt sc phng ca nhng con thn m. V nhng con thn m khi thy lng dy

cng th chng l|m ch. Chng chy theo thch ca chng, khi ln cao, khi xung

thp, khi chch sang tri, khi xin sang phi. V| c{i iu phi xy ra xy ra: l nga

chy th no m xut na x vo con B cp, Phaton hong hn khi trng thy con vt

khng khip . L nga vi quay ngot sang mt bn. C xe nh lao thng vo con

Tm hm c i c|ng khng l. Phaton kinh hi, tht ln mt ting. V trong lc s hi

rng ri nh th cu bung ri d}y cng. L nga by gi th mc sc tung v.

Chng chy khng theo mt k lut, trt t no c. Chng trnh con Tm hm bng

cch lao vt thng ln tri ri li }m b xung t, gn nh s| xung cc ngn ni.

Th l mt t bc la ch{y ng ng. Nhng ngn ni cao bc ch{y trc tin. Ngn

ni Ida, ngn ni Hlicon, ni nhng nng Muses, con gi ca thn Zeus ng tr, bc

la, ri nh Parnasse, nh Olympe bn ma my ph, cng ngn ngt chy theo. La

chy s xung c{c thung lng tr|n v|o c{c khu rng ri lan ra c{c c{nh ng. Chng

mt ngn ni no khng b la thiu t c. T ni Cithron xanh ngt n dy

Caucase cao ngt ri n Plion, Ossa, Tmolos ip ip trng trng, tt c u bc

chy d di. Khi bc ln tri m mt lm cho Phaton cay x c mt v chng cn bit

c xe ang chy trn con ng n|o. Nc cc con sng si ln sng sc tng chng

nh c ai cht ci t t di {y sng. V| c th chng my chc cc con sng bc hi

ht sch c nc v| tr ra c{i bng y bn ly ct si ca mnh. Bit bao th b thiu

tri khng cn mt du vt g ngoi nhng ng tro, bit bao b lc ang sng yn vui

vi nhng c{nh ng la m hoc vi nhng |n sc vt, nay cht chy ht. Cc tin n

Nymphe vn sng trong rng su hoc bn b sui, khc than thm thit, cung cung

chy trn vo hang su. Mt t b ch{y n ni nt n toang hoc c ra cho nhng

tia mt tri, nhng tia la ca c xe ca thn Hlios, ri thng n vng quc m u

ca thn Hads. Th gii m ph quen sng trong ti tm nay v th sinh ra hn lon,

ri bi. Bin khi mnh mng nhng nc th m| cng bt u cn. Cc v nam thn,

n thn Bin khn kh v oi bc, chy nh{o nh|o ni n|y ni kh{c tr{nh cn nng

cha tng thy ging xung th gii ca mnh. Tnh hnh ri lon v khng khip n

ni n thn Mt trng-Sln, ngi em gi ca thn Hlios, khng hiu ni ti sao ng

anh Mt tri ca mnh li {nh c xe chy lung tung nh th.

Cn n thn Gaia, t m ca mun loi, th khng th no chu ng ni. N

thn ng hn ln, gi tay ch ln tri tht gi thn Zeus, qut bo:

- Hi thn Zeus v i, ng ph vng ca th gii thn th{nh v| lo|i ngi

on mnh! Lm sao m li xy ra ra c s ny? Liu c phi }y l| ng|y tn th ca ta

khng? Cc v thn cai qun th gian ra l|m sao m| cho n tr li cnh hn mang

nh th ny? Posidon l no phi chu mt ci cht thm khc, chu tiu tan ht c th

gii i dng ca mnh? Cn thn Hads? Thn Atlas na? Lm sao Atlas c th chu

ng c ci nng khng khip gi vai ra g{nh bu tri? Hy mau mau cu th

gii thn thnh khi tai ha ny nu khng th cung in Olympe chng my na m

sp ! Hy mau mau cu ly tt c nhng g cha b ngn la thiu t!

T trn bu tri cao xa tt tp, cc v thn nghe thy ting tht ca n thn Gaia.

Cc v nhn xung thy mt t en ang bc khi ngn ngt. Cc v thy ngay trng
trch l phi mau mau cu th gian v| lo|i ngi. Thn Zeus t khi nghe thy ting cu

cu ca n thn Gaia, thy ngay mnh phi ra tay tc khc. V khng cn phi triu

tp mt cuc hp c{c ch v thn linh bn bc phn quyt, thn Zeus vung tay ging

mt ba. Ln chp mnh nh mt cn bo thi tt ngay nhng ngn la hung hn...

Cn n st gi{ng ngay v|o c xe ca Phaton, c xe v tan tnh. Nhng con nga in

cung bt ra khi c xe ln nho t chn tng cao ri xung bin. Cn Phaton thn

hnh bc chy ngn ngt, ri... ri nh mt v sao sa xung trn. Con sng ridan, mt

con sng thn thnh v b n n ni cha tng mt ngi trn th no nhn thy, m

rng lng n nhn Phaton. N dp tt la ang ch{y trn ngi cu, lm cho thi hi

cu ti m{t, p li nh khi cha b chy. Nhng tin n Nymphe thng xt

ngi con trai bt hnh, vt x{c Phaton ln v| p cho cu thiu nin mt nm m.

Cn thn Mt tri lng au nh ct, chng thit gp mt ai, vo trong l}u |i ng cht

ca li, nm sut mt ng|y mc cho nhng {m ch{y dng cht la ca mnh chiu

sng mt t.

c tin con cht, tin n Clymne au n rng ri. N|ng i tm x{c con trn

mt t bao la. Tri qua bao ngy d hi ht ni n|y n ni khc, cui cng Clymne

n bn dng sng ridan. Nhng Phaton c t en ph kn v| ngi m thn

yu ca cu ch thy c nm m ca con. Nhng ch gi ca Phaton, cc nng

Hliades au n xt thng cho s phn ca em mnh ngi bn nm m khc mi

148

khng ngui. Ngi xa k, c{c n|ng khc sut bn thng tri. Cc v thn cm

ng trc tm lng yu thng em ca c{c n|ng Hliades bin cc nng thnh

nhng cy bch dng, nhng cy bch dng lc n|o cng gc u xung dng sng

ridan nh vn ang than khc cho s phn ngi em trai yu qu. Cn nc mt ca

nhng nng Hliades v c nha ca nhng cy bch dng c cc v thn bin

thnh nhng vin ngc h phch.

 CHUYN NHNG NNG DANADES

gyptos v| Danaos l| hai anh em trai sinh i, con ca Blos v Anchino. Nu

ln theo gia ph th hai anh em nh| n|y l| ch{u nm i ca t ph Zeus v t mu Io,

ngi thiu n tng phi sng di lt con b ci trng nhiu nm sau ti t Ai

Cp mi c Zeus tr li hnh ngi. Zeus v| Io sinh ra bn b sng Nile ngi con

trai danh ting paphos, v vua u tin ca t nc Ai Cp (nhng l| theo gia ph

ca ngi Hy Lp cn i vi ngi Ai Cp th t tin h l mt con b thn tn l

Apis).

gyptos tr v trn t Ai Cp, cn Danaos tr v trn t Libye, mt x s k bn.

gyptos sinh c nm mi ngi con trai cn Danaos sinh c nm mi ngi

con g{i, v| l| nhng ngi con gi tuyt p. Nhng ri th no gia hai anh em

gyptos xy ra chuyn bt ha. Danaos bit r gyptos ang rp tm chim ot vng

quc ca mnh, hn na li cn mun cng bc mnh phi g nm mi ngi con gi

cho nm mi ngi con trai ca hn. i vi nh cu hn, Danaos v nhng ngi

con gi, nhng nng Danades , dt kho{t khc t. Cn vi mun tho{n ot,
149

sp nhp vng quc Libye v|o di quyn cai qun ca gyptos th Danaos tht kh

m| i ph. Nhng ngi con trai ca gyptos b khc t cuc hn nhn chiu tp

binh m ko i qu}n sang vng quc Libye ca Danaos trng pht, Danaos v

nhng ngi con gi ch cn cch chy trn. c n thn Athna gip , ban cho

mt li ch dn, Danaos cho ng mt con thuyn c nm mi m{i cho vt bin.

 Con thuyn ca Danaos ra i. Chng r tri qua bao ng|y lnh nh trn bin

khi khng bit }u l| b v bn, con thuyn dng li hn o Rhodes. Danaos v cc

con g{i ln o xy dng mt n th n thn Athna, v thn bo v che ch cho

cuc sng ca h. H cng khng qun d}ng cng n thn nhng l hin t trng th.

Song h cng khng c nh sinh c lp nghip hn o ny. H vn lo lng c mt

ngy no gn }y thi, nhng ngi con trai ca gyptos s ui kp v s gy cho h

nhng tai ha khn lng. V th h li quyt nh ri hn o sau khi dng chn

li t ng|y i tm mt ni tr ng an to|n hn, yn t}m hn. Ni , theo h l| t

Argolide Hy Lp vn l| qu hng ca Io.

Danaos v nhng nng Danades li ra i. Thn Zeus theo di cuc hnh trnh

ca h v bo v con thuyn c nm mi m{i cho ca h trnh khi nhng cn

phong ba bo tp. Tri qua bao ng|y lnh nh trn bin khi bao ba v tn, cui cng

con thuyn ca h n c b bin ca t Argolide tr ph. Danaos v nhng

ngi con g{i xinh p hy vng s c mnh t thing ling n|y n nhn vi tm

lng qu ngi trng kh{ch, khi nng nh, tr ng v bo v cha con mnh thot khi

cuc hn nh}n cng bc ca nhng ngi con trai gyptos.

Nhng n|ng Danades t chn ln mnh t Argolide. cho mi ngi hiu

rng mnh l nhng ngi i cu xin s che ch, cc nng cm trn tay mt cnh olive

v nhng l vt. Nhng i mt hi lu trn b bin, cc nng chng gp mt ai. Ch

mi cng chng gp mt ai. Bng }u cc nng Danades nhn thy t pha xa mt {m

my bi khng l ang chuyn ng ging nh mt cn gi lc m| ta thng thy

cun xoy mt {m bi chy trn mt ng. {m bi ng|y c|ng chuyn n gn

c{c n|ng Danades. V| c{c n|ng nhn ra s tht. l mt o qu}n ng o gm

c k binh v b binh ang tin bc, khin gip sng ngi. Ting v nga v chin xa,

ting chn cc chin binh nn xung mt ng m m rn vang nh sm. }y l| o

hng binh ca nh vua Plasge, con ca Palaichton, ngi cai qun mnh t Argolide
tr ph, ni mc ln th|nh Argos hng cng. c tin cp bo c mt con thuyn

l xm nhp lnh th, nh vua lin thng lnh ba qu}n ko ngay ra b bin phng

nga mi s bt trc. Nhng n ni ch thy c mt v vua gi v mt by con gi,

nm mi thiu n xinh p. Tht chng c g {ng x s ny phi lo ngi. Hn na

nhng thiu n li cm cnh olive, du hiu ca s ha hiu, chn thnh v s cu

xin che ch .
150

Cc nng Danades ng thanh ct li cu xin nh vua che ch cho cha con mnh

thot khi cuc hn nh}n cng bc ca nhng ngi con trai ca gyptos m sm

mun h s truy ui mnh ti }y. Nhng li cu xin thng thit v| nc mt ca

nhng nng Danades lm nh vua Plasge v cng xc ng. Cc nng vin dn n

thn Zeus ngi bo v v che ch c uy quyn hng mnh nht ca nhng k yu

km, cu xin nh| vua ng giao np cc nng cho nhng ngi con trai ca

gyptos, ng xua ui cha con Danaos. Cc nng vin dn n truyn thng thing

ling ca t tin: mnh t Argos ny vn l| qu hng ca n|ng Io xa kia, ngi khai

sinh ra dng di Danaos ngy nay.

Vua Plasge rt i bn khon. Khc t nhng li cu xin ca nhng Danades

tht chng |nh lng. Nhng chp nhn li cu xin ca h th c th a t nc ny

vo mt thm ha. Nhng ngi con trai ca gyptos vi binh hng, tng mnh s ti

}y dng v lc ginh ly bng c nhng n|ng Danades xinh p. Trao nhng

nng Danades cho h ? Mt s vi phm trng trn khng th no dung th c i

vi o lut thing ling ca thn Zeus v cc v thn cao qu v th gii Olympe. Thn

Zeus c th v trng ti ny m ni gin ging tai ha trng pht xung u con dn

Argos. Plasge tht kh ngh v| khng bit tr li c{c n|ng Danades sao }y. Cui

cng nh vua khuyn Danades v cc con gi hy vo thnh Argos thit lp mt bn

th thn linh v by trn bn th l hoa cm nhng cnh olive cng vi l vt biu hin

nguyn vng xin c che ch. Cn vua Plasge s ch th}n triu tp thn d}n n hi
ngh. ng s trnh by tnh cnh kh x ca ng v| xin thn dn quyt nh. ng s

tun theo quyt nh ca thn d}n x l cng vic ny. ng mi cc nng Danades

n hi ngh v khuyn cc nng c sc thuyt phc nhng con dn ca t Argos

chp nhn li cu xin ca cc nng. Hi ngh sau khi nghe nhiu v b lo cng nh

nhiu dng s danh ting phn gii iu hn l thit, quyt nh chp nhn li cu

xin ca Danaos v nhng n|ng Danades. ng lc , khi hi ngh va quyt nh

xong th mt s gi gyptos ti. Hn i nh| vua Plasge phi trao nhng nng

Danades cho hn. Hn e da chin tranh. Hn n ni kiu cng, ngo mn, l{o xc,

hn na hn cn ra lnh cho l gia n xng v|o toan bt i mt nng Danades. Vua

Plasge ni gin ra lnh trc xut ngay tn s thn lo xc . Tt nhin trc khi

quay gt ra i, tn s thn v o khng qun phun ra nhng li e da chin tranh.

Th ri chin tranh xy ra. Vua Plasge thng lnh qu}n binh sau nhiu trn

giao tranh vi qu}n ch, b nng th phi b thnh Argos chy ln pha Bc vi hy

vng dng mnh t rng ln n|y ngh chn ch thi phn cng li qu}n ch. Nhn

dn Argos bu Danaos l|m vua thay Plasge. trnh cho thn dn Argos phi dn

su vo mt cuc chin tranh m mu ko di, nh vua chp thun g nm mi n|ng

Danades cho nm mi ngi con trai ca gyptos.

{m ci c c hnh v cng lng ly v sang trng. C l trong s s{ch cha

tng c mt {m ci n|o to v| linh nh nh {m ci ny. Tic tan, tng i v

chng tr v phng. Thnh Argos sau nhng gi pht n{o ng tng bng trong hoan

lc tr li yn tnh. Nhng ri nu nhng ai lng nghe th thy trong phng ca

tng i v chng mi ci ni ln nhng ting rn r au n qun qui. Cc nng

Danades git chng? ng, h tu}n theo li vua cha git chng ngay m t}n

hn. Vua Danaos khi tic tan ln giao cho mi ngi con gi mt con dao nhn, dn

cc con phi kt thc s phn nhng tn chng tng lm cha con nh vua phi long

ong phiu bt. Nhng ch c bn mi chn n|ng Danades git chng. Cn mt nng
tn l Hypermnestre khng git chng, khng git chng Lynce ca nng. C th v

nng cm thy vic l|m l| qu{ t|n nhn v khng khip, nng khng can m

lm mt vic nh th, mc d bit rng tri lnh vua cha l mt trng ti. Nhng

ng hn v n|ng yu mn ngi chng mi ci ca nng, yu mn tht s. V khi

ngi ta yu tht s th t thn Zeus tr i cng phi khut phc trc uy lc ca

n thn Aphrodite.

c bit Hypermnestre khng tun theo lnh ca mnh, Danaos v cng tc

gin. Nh vua tng giam i v chng ny vo ngc ti v quyt nh s a ra xt x

trc ta n ca nh}n d}n Argos. Trc phin ta, nh| vua i phi x t hnh lm

gng cho nhng ngi kh{c. Nhng ngay khi y, va lc Danaos ni dt li th n

thn Aphrodite xut hin. N thn, trc ta n ln ting bnh vc cho Hypermnestre.

Bng nhng l l ca v thn thu hiu tr{i tim yu ng ca con ngi, Aphrodite

ci cho ngi con gi bt tun lnh cha c trng {n. V| ngi con g{i tr thnh

ngi v chnh thc hp php ca ch|ng Lynce xinh p. Cc v thn trn thin nh

cng t{n th|nh cuc hn nh}n n|y v| ban cho i v chng Lynce-Hypermnestre

nhng n hu ln lao: con chu, dng di ca h sau ny s l nhng anh hng v i, lp nn

nhng chin cng hin hch. Chnh ngi anh hng Hracls vi nhng chin cng bt

t, c mt khng hai ca t nc Hy Lp thn thnh l con dng chu ging ca

Lynce.

i vi ti c git chng ca nhng nng Danades nh ra phi b trng pht

nng n nhng thn Zeus khng mun bt nhng ngi con g{i xinh p ny phi

cht. Thn ra lnh cho n thn Athna v thn Herms ty tr ti c u ca h.

Nhng mi ch l mt vic. Cn mt vic quan trng hn m| nh| vua Danaos rt i

lo lng. l| vic phi lo g chng cho bn mi chn ngi con g{i can ti git

chng. Qu tht }y l| mt chuyn khng n gin, khng d dng. Th hi c ai li

dm to gan ng li xin kt duyn vi mt ngi con g{i tng git chng? Nhng
ri Danaos cng ngh ra mt k. ng cho t chc mt ngy hi ln tng nh cng

n ca cc v thn Olympe i vi nhn dn Argos. V Hy Lp xa kia m hi l

tt nhin phi c nhng cuc thi u v ngh, th dc th thao. M| thi u l phi c

gii thng. Nhng gii thng hi ca Danaos m khng ging vi nhng gii

thng nhng hi khc. Hi Panathnes l mt bnh du olive, Hi Dionysos l mt

con d, mt bnh Ru nho. Cn hi do Danaos m l mt ngi con g{i xinh p. Tin

Danaos m hi vi nhng cuc thi u truyn i khp ni. Mi ngi, nht l nhng

chng trai, ho hng i d hi, sc ua t|i. Bng cch y Danaos g chng cho

bn mi chn c con g{i m thm, xong xui.

Tuy nhin cc v thn Olympe vn khng th n|o qun c ti c ca nhng

nng Danades. Sau ny khi cht i, xung di vng quc ca thn Hads, cc nng

phi chu mt hnh pht xng {ng vi ti li ca mnh. Cc nng phi i mt chic v

i kn y nc vo mt chic thng ln, cho y. Nhng {c nghit thay, chic

thng ln li thng n h|ng trm l di {y! C{c v thn ngh ra c{ch

trng pht nhng nng Danades. V th nhng n|ng Danades chng bao gi y

c ci thng. Nhng c{c n|ng c phi lm mi, lm mi vi hy vng s y nc

v|o c{i thng. ng nhin chng bao gi nhng nng Danades hon thnh cng vic

c. Ng|y nay trong vn hc th gii, thnh ng Chic thng ca nhng nng Danades

(Le tonneau des Danades hoc Remplir le tonneau des Danades) ch mt cng vic lm

khng bit bao gi kt thc, v ch, v ngha, m h, mc ch chng r m li ch cng

khng. y nc vo chic thng ca nhng nng Danades l mt cng vic lm d

trng xe ct, nm { mt tm. M rng ngha n cn ch s v hn , tng ng

nh c}u Lng tham khng y ca chng ta.

Cng chuyn n|y nhng c nhng ngi k hi kh{c i mt cht. Nh vua tr v

th|nh Argos khng phi l Plasge m l Glanore. Danaos cng vi nm mi

ngi con g{i n xin Glanore cho nng nh nhng Glanore khng ng thun.
Glanore cho t chc mt cuc tranh lun trc ng o nh}n d}n Argos nhn dn

lng nghe kin ca mi bn, l l ca mi bn v cui cng biu quyt. Cuc tranh

lun din ra sut mt ngy tri m khng phn thng bi, phi hon n ngy hm sau.

V hm sau khi bnh minh va ng chn tri gia lc Glanore v Danaos sp bc

vo cuc tranh lun th bng nhin c mt con ch si t khu rng bn lao ra nhy x

vo |n sc vt ang i ngang qua . Con si khe mnh hung d nhanh nhn nh

mt mi lao phng ln lng con b mng v cn cht ti con b. V cng kinh hi

trc chuyn t ngt ny nhng ngi Argos cho l| mt im bo ca cc v thn.

C l Danaos c cc v thn trao cho s mng tr v t Argos. Con si kia cng

nh Danaos, cng t }u n. Nhng ngi Argos ngh th v h quyt nh ph trut

Glanore v trao ngi bu cho Danaos, Danaos ln ngi. Vic u tin l nh vua cho

dng mt ngi n t n thn Apollon, n th Apollon Lycien ting Hy Lp ngha

l Apollon Ch si, bi v con si gn vi ngun gc ttem t xa ca Apollon cng

nh gn vi chin cng dit ch si, bo v |n sc vt ca Apollon.

Danaos ln ngi gia lc cc sng ngi trn t Argolide cn kh khng cn mt

git nc. Nghe }u tai ha ny l do thn Sng-Inachos v thn Posidon c chuyn

bt ha. Tnh cnh lc ny tht v cng kh s. t kh cn, c cy ho hon, r.

Ngi ta i mc, i cht tng b{t nc, tng ht nc trn nhng vng bn. Khng th

ko di tnh cnh kh cc n|y c. Danaos bn sai c{c con g{i i khp ni tm nc v

cho nhn dn. Ba kia, mt ngi con gi ca Danaos, n|ng Amymon i tm nc n

gia chng mt qu, nm ng thip i bn v ng. Khi n|ng ang ng ngon lnh th

bng nhin cm thy nh c ai b bng mnh ln. Nng git mnh tnh dy. Tri i!

Tht khng khip! Mt con qu na ngi na d, lng l{ x x ang m cht ly thn

n|ng. Amymone em ht sc ra vng vy, giy gia nhng khng sao thot khi i

cnh tay rn chc ca qu thn Satyre ang gh cht ly ngi nng. Cht mt, c l

n|ng |nh phi b tay ph mc tm thn trong trng ca mnh cho tn Satyre gm
ghic ny. Trong pht him ngho y, Amymone cht nh ti thn Posidon. Nng cu

khn thn hy mau mau n gii thot cho mnh. Vt mt ci, thn Posidon hin ra.

Thn vung c}y inh ba gi{ng mt n cc mnh nhm thng v|o u tn Satyre.

Nhanh nh ct, Satyre ngi thp xung tr{nh n ng thi cng bung ngay

Amymone ra chy thot ly thn. Th l Amymone thot khi b|n tay cng bo

ca qu thn Satyre. tr n v thn n nhn ca mnh, n|ng chia chn s gi vi

Posidon. i v chng n|y sinh ra c mt trai tn gi l Nauplios, sau ny ni danh

l mt thy th lnh ngh, am hiu mt bin nh lng b|n tay.

Amymone thot khi tay qu thn Satyre. Tht l v cng may mn. Nhng cn

may mn hn na, gp bi phn hn na l| c nc. n inh ba ca thn Posidon

phng trt qu thn Satyre, lao v|o v{ch {, v| t v{ch { vt ra ba dng nc, ba

dng nc ngt mt lnh. T }y nc li cun cun chy v ti mt cho khp cnh

ng x Argos. Ch n|y c ngi k kh{c i mt cht, theo h, v Posidon thng yu

Amymone nn ch cho nng bit mt ngun nc Lerne.

Huyn thoi Nhng nng Danades phn nh cuc u tranh gia hai hnh thi

hn nhn tp o|n v| hn nh}n mt v mt chng. Cuc u tranh kt thc bng

thng li ca hnh thi hn nhn mt v mt chng phn nh s thng li ca ch

ph quyn i vi ch mu quyn. gyptos v Danaos cng chung mt ci ngun,

mt th tc mu h, nu c th ni nh th c, m t mu l| Io. Nhng gi }y uy lc

ca ch mu quyn khng cn thi k v|ng son ca n na. Chnh v th m

Danaos v cc Danades chng li. Th nhng, mt cu hi ng nhin t ra, nng

Hypermnestre chng li lnh ca vua cha, khng git chng th sao li c th gi l s

thng li ca quan h hn nhn mt v, mt chng? ng l| Hypermnestre chng li

lnh ca vua cha, nhng n|ng chng li lnh ca vua cha khng phi l| tr v hnh

th{i hn nh}n c. Cuc hn nhn ca n|ng, gia nh n|ng l| biu hin ca mt quan h

mi: hn nhn mt chng, gia nh mt v, mt chng ca ch ph quyn.

 Li mt cu hi na t ra: Vic nhng nng Danades b trng pht di vng

quc ca thn Hads c ngha g? R r|ng s trng pht ny khin cho ta nghi ng

nhn xt trn. Nhng kt qu nghin cu ca khoa thn thoi hc ch cho chng ta r,

s kin ch l mt lp huyn thoi ra i mun hn, kh lu sau ny, lp ghp vo

(do tnh phc hp ca huyn thoi) phn {nh quan im ca tn gi{o Orphisme. }y

khng phi l s ph nhn bc chuyn bin tin b ca mt quan h hn nhn mi,

gia nh mi, nhm bo v ch mu quyn, m l s ph nhn mt h|nh ng tn

c. Hc thuyt tn gio Orphisme truyn ging s sm hi ca linh hn con ngi c

sch mi ti li, vn ti ch cao c vnh hng. Nhng tn ca tn gio ny king

git sc vt v| n tht v th hn rng h khng th no chp nhn vic gii quyt

nhng vn x hi bng con ng chm git, bo lc nh h|nh ng ca nhng

nng Danades. (Tn gio no m chng ph nhn bo lc!) Vn ch mu quyn

khng ho|n to|n t ra vi mt hc thuyt tn gi{o ra i vo qung th k VIII TCN,

thi k m| t nc Hy Lp hnh th|nh nhng nh| nc chim hu n l vi c ch

polis .
151
 NGI ANH HNG PERSE

Lynce ly Hypermnestre sinh c mt ngi con trai tn l Abas . Lynce152

c b v, vua Danaos, truyn li cho ngi bu, k tc s nghip tr v trn t Argos.

C ngi k, khng phi Danaos truyn ngi m Lynce git b v, cp ngi.

S vic ny ng vi li sm truyn trc khi Danaos n t Argos. C mt li tin

o{n ca thn th{nh nh sau: Cuc hn nhn gia nm mi ngi con trai ca gyptos vi

nm mi ngi con gi ca Danaos s dn n mt hu qu thm thng, mt trong s nm

mi chng r s git b v ot ly ngai vng. Chnh v li tin o{n n|y m| Danaos phi

ri b x s a c{c con g{i chy trn sang t Argos, phi sai cc con gi git ngay

chng trong m t}n hn. Nhng s mnh bao gi cng l| s mnh, khng ai c th ln

tr{nh c, trn tho{t c. Danaos cui cng b Lynce git v| cp ngi.

Abas tr v t Argos, ni nghip vua cha Lynce, theo truyn thuyt l v vua

th mi hai t Argos. Ch|ng sinh i c hai con trai Acrisios v Protos. Va lt

lng m, ln ln l| hai anh em nh| n|y mc phi ci thi tt bung him khch, xung

t. K n khi vua cha nhm mt hai anh em li tranh ginh ngi bu v chng ai chu

ai. Mi ngi thng lnh mt phn qu}n s chm git ln nhau. Cnh ct nhc tng t|n

ko di mi. Sau khi Acrisios chin thng, Protos phi b chy sang t Lycie chu

, xin nh vua Iobats cho tr ng. Protos tuy tht bi nhng vn nui mng phc

th. c nh vua g con gi l nng Sthnbe cho lm v v| gip , Protos lin ko

i binh v t Argos {nh nhau vi Acrisios chim c th|nh Tirynthe. Cuc giao

tranh c th cn ko d|i cha bit n bao gi mi chm dt, nu nh nh| vua Iobats
khng ng ra ha gii. Theo cch dn xp ca Iobats th hai anh em s chia i sn

h, mi ngi cai tr mt phng, Protos cai tr trn t Tirynthe, cn Acrisios, trn t

Acrisios. Ranh gii ca hai vng quc l mt c{i thung lng. Mt mi v {nh nhau

qu nhiu, hai anh em bng lng vi cch ha gii y. T t Argos chia thnh hai

vng triu.

Acrisios him hoi, ch sinh c mt ngi con gi tn l Dana. S d t tn

nh th l| ghi nh li t tin mnh l Danades. Nng Dana ln ln n }u p ra

n y, p n ni kh c th tm c mt ngi thiu n no ca t Argos snh

bng. Tuy nhin iu chng th lm ngui c c mun thit tha ca Acrisios l

c mt a con trai ni di tng ng. Acrisios quyt nh n n th Delphes

xin thn thnh ban cho mt li ch dn, xem mnh c th hy vng sinh mt a con trai

k nghip c khng. Li phn truyn ca thn thnh li cng lm cho Acrisios

bun thm, hn th na li lm cho nh vua lo lng bi phn, lo lng n ni mt n

mt ng. Nh vua s chng sinh h c mt a con no na, con trai cng khng m con

gi cng khng. Nhng con gi ca nh vua, nng Dana xinh p s ra mt a con trai m

sau ny ln ln n s git nh vua, li phn truyn ca thn th{nh l| nh th. N c m

nh u c nh vua sut m ng|y. L|m th n|o ngn nga tai ha ? Git Dana

? C th no mt ngi b c a con g{i c nht li ang t}m nhng tay v|o mt ti

c ty tri nh th. Nhng khng git Dana i th phi dng c{ch g ngn nga tai

ha? Cui cng sau bao m ng|y suy ngh lao lung Acrisios ngh ra mt k xy mt

cn bung di t, bn b l bn bc tng ng dy. Nng, gi, ma v| khng kh

ch c th lt v|o cn bung qua ca ca lp mi m bn trn, Acrisios nht

Dana v|o trong . N|ng chng h tip xc c vi ai v| cng chng ai bit n nng

m xin cu hn. Nh vy chc chn rng khng th no xy ra ci tai ha nh li sm

truyn. Nh vua c th hon ton yn tm.

 Dana b giam gi di cn bung khng bit bao ngy bao thng. Nng chng

c vic g l|m v| cng chng bit lm g ngoi vic h|ng ng|y ngc mt nhn nhng

{m m}y bc, m}y v|ng l lng tri qua ca trn m{i cn bung. Khng mt trang

anh hng, khng mt v hong t no bit ngi con g{i xinh p ni ting ny .

Th nhng c mt ngi bit. l| thn Zeus, v thn ph vng ca th gii thn

thnh v th gii lo|i ngi. Chng phi k l d|i dng ai ai cng bit khi Zeus t

tng cnh ng ca Dana th t hn thn cng phi tm c{ch ... t tng ng i

li v. Ln ny th Zeus khng ci trang th|nh anh chn chin nh xa kia mi ln n

gp Sml. Ln ny, Zeus bin mnh thnh nhng ht ma v|ng. Mt trn ma v|ng

v nhng git ma lt qua mi ca cn bung ri v|o lng Dana. t l}u sau Dana

th thai. S th thai thn k ny khin cho Dana khng th n|o ngh c rng b ca

a b nng mang trong lng, li l mt ngi trn th. Ch c th l mt v thn. V v

thn ch c th l Zeus.

Th ri Dana sinh ra mt cu con trai. N|ng t tn con l Perse. Chng r

Dana nui con trong nh hm c bao ngy th vua Acrisios bit. Ba kia nghe ting

tr khc di cn nh| hm, Acrisios vi chy xung xem thc h th n|o. n ni, nh|

vua thy con g{i mnh ang b mt a b trong lng mt lin bin sc. Nhn con gi

vi i mt gin d, ng ht hm hi: Con mi y ? N|ng Dana knh cn {p li

li cha nhng xem ra vua cha khng gi c bnh tnh lng nghe li nng k r

u ui c}u chuyn. Vua cha ct li nng hi: Ai l| cha n? Dana {p li, ging ni

ct cao xem ra c v t h|o: Thn Zeus, ng ph vng ca cc thn v nhng ngi

trn th. Nhng Acrisios khng tin, hay thc ra ng ta khng h quan t}m l| Dana

sinh ra mt a con trai; v| a con trai n|y, theo nh li sm truyn, s git cht

Acrisios. By gi ch c cch thanh tr ngay ci mi hu ha n|y. Nhng cng nh ln

trc Acrisios khng th ang t}m git cht con gi th ln ny Acrisios li khng th

nhn tm m git cht hai m con. Song phi ngh c{ch gii tr mi lo. Nh vua sai
ngi ng mt chic hm g tht to nht hai m con Dana v|o trong . Mt

con thuyn ch chic hm v th n xung mt bin. Nh vy sng gi ca i dng

s nut gn chng i v| nh| vua khi trc tip nhng tay vo ti c. Mt ln na s lo

toan ca nh vua li tr nn v ch. Sng gi ca i dng a chic hm tri i. Hai

m con c trong chic hm kn mt, bng bnh tri ni trn nhng ngn sng. Dana

m cht con vo lng, lun ming cu khn thn linh cu m con n|ng tho{t cn nguy

him. Nng chng bit l|m g hn ngo|i vic cu khn. Mt con sng dng chic hm

ln cao ri xung. Hai m con nghing nga ln ln trong chic hm. Con sng

xung ri rt i qung chic hm ln mt bi ct. Chic hm nm im bt ng. V th

l hai m con Dana thot cht.

S mnh nh trc, khng mun hai m con Dana cht. Hn na c th

no thn Zeus li cho ngi thiu n nhan sc n nhn, tip nhn n hu ca

thn li b cht. ng th, v mt bui s{ng kia nh thng l, lo ng ng Dictys gi|

nua v| ngho kh ra khi {nh c{. ng trc mi thuyn lo a tay ngang mt che

nh mt tri cho khi chi mt v sp qung m li u tin. Nhng ka xa xa c mt

vt g en en ang dp dn trn mt nc. Xc cht ca mt con c voi hay mt con

i bng? Hay l mt hm chu bu ca mt g thng nh}n xu s n|o gi thn v

c nghip cho bin c sau mt trn phong ba? Mt con sng ln x n v th ri nh ta

bit, ci vt en en tri ni trn mt bin m lo Dictys theo di, b qung v|o bi

ct. Lo Dictys vi cho thuyn vo b, tm n xem n l vt g cho tha tr t m: tht

l lng! Mt chic hm kn mt kh{ to, nhng xem ra khng phi l mt hm chu bu.

Nu th th n chm nghm di {y bin su ch chng th tri ni bng bnh trn

mt sng. Lo th ph chic hm ra xem sao. Tht khng sao ni ht c ni kinh

hong ca lo. Mt thiu ph v mt em b! t tay ln thi th hai ngi lo thy cn

m nng. Lo mng qu, vi chy i tm cht nc ngt v cho hai m con ung, v khi

hai m con tnh li lin a v nh. T y hai m con Dana sng vi hai v chng
ng lo {nh c{: b| lo Dictys nui nng, chm sc hai m con Dana nh nui nng

chm sc con ch{u trong nh|, nht l| i vi ch b Perse. Cuc i ca i v chng

ng gi| {nh c{ ngho hn v th cng bt phn hiu qunh. Nm n|y qua nm kh{c

ch b Perse trng thnh. M ch chng c c mong g cao xa ngo|i c mong

c thy ch khe mnh, ng|y ng|y ra khi cng vi lo ng Dictys v tr v vi mt

khoang thuyn y c. Cn Perse, trong lng vn ghi nh cng n ca ng lo. Chng

Perse (lc ny Perse l| mt trang thanh nin tun t) ch bit ra sc lm vic

gim bt ni kh khn, nhc nhn cho ng lo.

 Perse git c qu Mduse

Cuc sng ca h tng c th tri i trong s bnh d, ngho hn nhng m

cng cho n sut i. Nhng ri thay, mt ba kia chng r ma a li qu dn

ng nh th no m li xy ra mt bin c l|m chia ly c{i gia nh m cng, trong

sch, gin d . Vua ca hn o h , hn o Sriphe, tn l Polydects vn l em

ca ng gi| Dictys. Nhng hn l mt a em tham tn v bo ngc, hn cp ht

gia sn ca anh v chng thm ch g n cuc sng ca ngi anh ngho kh .

c bit sng chung vi ngi anh hn c hai m con mt gia nh bt hnh no tri

dt n, ngi m nhan sc cha h tn phai, hn lin tc tc n ngay. V| khi thy

nhan sc ca nng Dana, hn lin ny ra mt mu en ti: Ta phi tm cch tr

kh thng con ca c ta i th mi c th bt p c ta lm v c. Hn mi hai m

con Dana vo sng trong cung in v tip i rt nng hu. Hai m con chng my

may nghi ng g v c{ch c x y tm lng qu ngi trng khch ca hn.

Mt hm Polydects cho mi Perse ti d mt ba tic v cng trng th gm

mt vn v b{ quan. Gia tic, Polydects ng ln hi cc qun thn, mt cu hi

xem ra rt bnh thng nhng tht ra cha y thm :

- Ny hi vn v b{ quan? Ta sp c chuyn vui mng. C{c ngi hy chn

dng ta mt l vt g cho xng {ng, phi nh l mt l vt g cho xng {ng vi ta,

mt v vua y quyn th ang cai qun hn o Sriphe thn thnh.

Cc qun thn nhn nhau mt lt ri mt v ng ln tr li:

 - Mun t}u th{nh thng! L vt xng {ng theo k h thn khng th g hn l|

chn d}ng th{nh thng mt con chin m cc tt.

Polydects nghe xong, trm ngm suy ngh ri ni:

- ng, mt con chin m hoc mt i chin m l mt tng phm qu gi.

Nhng ta mun c mt tng phm c li cho cuc sng ca dn lnh.

Trong {m qu}n thn ni ln ting x xo:

- c qu Gorgone . 153

Nh vua nghe ting x xo y, gt gt u t v h|i lng. Nhng trong {m qun

thn khng mt ai d{m ng ln xin dng vua tng phm y. Chnh trong lc y Perse

ng ln dng dc ni:

- Mt con chin m cc tt ch l mt l vt tm thng. Nu nh vua cho php,

k h thn n|y xin em d}ng u ca c qu Gorgone n {p tm lng thng yu

dn lnh ca nh| vua v| khi danh Perse ny.

Polydects vui mng khn xit. Y a tay ln ngc nghing u biu l s tn

thng cm n. Y ni:

- Perse! Con hy chng t con ch th v xng {ng l| con ca thn Zeus. Ta s

lun lun cu khn ng ph vng Zeus v| c{c v thn Olympe ph h cho con. Ta tin

chc rng thn Zeus lc n|o cng lun lun bn con, gip con vt qua mi kh

khn, him ngho con lp c nhng chin cng ly lng, bt dit.

n }y ta phi k qua v c qu Gorgone mi ngi cng bit v t mi

c th thy ht c ni nguy him m Perse sp phi ng u. Gorgone l tn gi

chung cho ba ch em mt con c qu m ai nghe n tn chng, ch nghe n tn chng

thi, cng rng mnh sn gy. Trong s ba ch em l qu ny th Mduse l con qu

hung d nht nhng cng l| con qu tr nht v c th {nh cht c, cn hai con kia
th bt t. Chng l con gi ca Phorcys, chu ca Pontos v Cto, cht ca Okanos.

Khng th tng tng c ht v qui d khng khip khi ta nhn thy hnh th ca

l qu n|y. u ca chng c mt |n rn c qun quanh nh mt v|nh khn. Nhng

con rn n|y lc n|o cng ngc u ln tua ta, nhe nanh h ming, ri rt rng rng,

sn sng cn m vo bt c ai ng n ch n. Ming c qu th l ra hai c{i rng

nanh nhn hot nh rng ln li, nh sng t gic. Tay chng bng ng, mng sc

hn dao. K no v phc sa vo cnh tay y th ch ni n vic g ra cho tho{t cng

kh ch ng ni g n vic vung gm khoa dao chm li chng. Chng c i c{nh

bng v|ng c th bay ln trn khng, tin thoi, ln xung nh nhng khi giao

chin. Song cng cha phi l| iu {ng s nht. Ci lm cho mi ngi kinh hi

hn ht l| i mt ny la ca chng. i mt ngu lc n|o cng ngn ngt bc la,

h nhn vo ai l lp tc ngi bin th|nh {. V th t bao l}u l {c qu honh

hnh m chng ai dm bn mng n gn. V| cng cha h c ngi no ngh, d{m

ngh n vic dit tr chng cu dn lnh thot khi mt tai ha khng khip.

Perse ra i nhng khng d{m ni cho m bit. Chng ln mt con thuyn sang

t Hy Lp v theo chng ch c n ni }y th ch|ng mi c th tm hi c ng

i ti hang ca l {c qu Gorgone. Perse trc ht n n th Delphes cu xin

mt li ch dn. Nhng ch|ng ch c vin n t t ni cho bit chng phi i ti x

s ca ging ngi khng sng bng la m m ch sng bng ht d. Chng li ti

Dodone, x s ca nhng cy si nghe chng truyn t li nhng li phn bo ca

Zeus. Song cng chng c g r hn, Perse ch cn cch ti x s ca nhng ngi

Selle ch bit n ht d. Ch|ng ra i rut gan bi bi nhng cu hi: i }u? i no

n|o? ng n|o? L|m c{ch n|o dit tr c c qu? Ch|ng tin sc mnh v tr

tu ca mnh nhng ch|ng cng tin v|o s gip ca cc v thn Olympe, v nhng

cy si Dodone cho ch|ng bit cc v thn lun che ch v bo v chng thot khi

tai ha. V qu tht nh vy, cc v thn Olympe khng th n|o cho ngi con trai
ca Zeus b c qu phanh thy, ht mu, nhng dng m{u ngi nng hi m chng

rt thm kht. Thn Herms, ngi truyn lnh nhanh hn ngh v| n thn Athna,

ngi n chin binh, con ca Zeus, kp thi xung trn gip Perse vt mi kh

khn. Trc ht Herms ch cho Perse bit chng phi i qua nhng ni n|o ti

c ch ca cc qu Gorgone. Chng phi i qua bao x s xa l, vt qua bao ni

non trng ip, bin rng sng di song khng phi ti ngay c ni ch|ng mun

n. Mun ti c so huyt ca l qu Gorgone, chng phi bt c ba con qu

Gree , vn l ch rut ca l Gorgone, khai b{o cho bit t tng ng vo hang

154

ca l em chng bi v l qu Gree c Gorgone trao cho nhim v trn gi ng

v|o. }y l| ba con qu gi tn mt vng t xa xi m| cha my ai bit n. Ni }y

ti tm m mt chng c nh sng mt tri, mt trng. Quanh nm bu tri lc no

cng m m xam x{m nh bui hong hn ca ma ng rt mt. Ngi ta gi l x

s ca Bng ti. C iu k l l ba ch em l qu gi Gree ch c chung mt con mt

v mt chic rng v th chng phi thay nhau dng mi con mt l{t. Th}n chng nh

ht con thin nga, tc th bc trng v ni chung chng c g {ng s. Bit c ng

i cng cha phi l xong, Perse cn phi bt l qu gi ny khai bo cho bit chng

cn phi c nhng v kh g, nh th no, tm }u, c th bc vo cuc quyt u

vi l Gorgone.

Perse i vi nhng iu ch dn nh vy. Tri qua nhiu ngy nhiu thng mi

mit i, ch|ng ti c x s Bng Ti ca l qu Gree. Chng quan st s canh

gc ca chng v| suy tnh c{ch h|nh ng. Np trong bng ti, la lc chng i gc

tho mt ra trao cho nhau, chng lao ti nh mt ngn gi lc git phng chic mt

ang cn trn tay mt con Gree. C l ku rng ln s hi. M mt ri, i thi chng

cn trng thy g na. Li dng lun tnh th , Perse ot lun c chic rng duy nht

ca chng, l qu ch cn bit ku khc van xin Perse tr li cho chng hai bu vt .

Th l Perse c th i chng khai b{o nhng iu mnh cn bit. By gi li bt u

mt cuc hnh trnh mi na i vi Perse. Chng phi i ti ni ca nhng nng

Nymphe phng Bc xin cc nng ban cho nhng th v kh li hi, cn thit cho

cuc th thch mt mt mt cn vi l qu Gorgone: mt chic m t|ng hnh ca thn

Hads Gorgone c mt cng nh m, mt i dp c c{nh c th bay ln trn

khng nh Gorgone, v cui cng mt chic y thn c th cho u c qu Mduse

v|o em v. Li nhng ng|y i m ngh, li vt qua bit bao chng ng di

mt n kit sc t hi. Nhng cui cng Perse xin c cc nng Nymphe

phng Bc nhng v kh v cng li hi .

Trc khi bc vo cuc th th{ch m mu ny, thn Herms ban cho chng

thanh gm d|i v| cong. l| mt thanh gm him c. Chc chn rng khng mt

ngi trn th no li c th rn c mt thanh gm rn v sc n nh th. Ch c

dng thanh gm n|y th mi chm c vo ln vy cng trn th}n l {c qu. Nhng

nh chng ta bit, i mt ny la ca Gorgone nhn vo ai th lp tc ngi bin

th|nh {. Vy lm th no Perse c th git c c qu nu khng nhn vo n, mt

i mt ng u vi n? N thn Athna s gip ch|ng vt qua kh khn n|y.

Nh vy cng vic xong xui. B}y gi ch cn vic i thng ti so huyt ca

l qu Gorgone. Nh i dp c c{nh, Perse c th bay vt ln khng v| i trn m}y

trn gi nh chim bay. Chng t trn tri cao nhn xung nhn ng. Nhng th

to p l| nh th m| lc n|y }y trng ch thy loang long nh sng lp lnh ca

nhng hng ct cao bng { cm thch. Nhng vt xanh to ko di v nhng di rng.

Sng th nh mt tm la trng tri ra, un ln xen gia nhng mu nu ca t.

Perse, theo li ch dn ca l qu Gree, i v pha bin. Chng my chc bin hin

ra di chn chng, xanh ngt mnh mng vi nhng vt trng nho nh, chuyn

ng, Perse tm trn mt bin bao la mt di t en. Ch|ng bay thp dn xung

khi b nhng {m m}y che mt. Kia ri, mt di t en hin ra, ni bng ln trn

mt bin. l| hn o ca l qu Gorgone. Perse x xung nh mt con chim i

bng ri ch|ng ln vng i vng li trn hn o tm l qu{i vt. Chng thy

chng nm di trn mt tng { to, rng v phng. Chng ang ng, c{nh tay ng v

nhng vy ng trn thn chng sng nhp nh{nh di nh mt tri. }y l| thi c

thun li nht Perse c th lp c chin cng mt cch d dng v nhanh chng.

Perse bay vt ln cao. Chng s s xung thp qu{ l qu thy ng, tnh gic ng th

v cng nguy him, mc d ch|ng i chic m t|ng hnh ca thn Hads. N thn

Athna lc n|y hin ra. trnh cho Perse khi phi nhn v|o l qu{i vt, n thn

gi chic khin ng sng long ca mnh ra. Khng th no din t c chic khin

s{ng v| p n nh th no, ch bit ni vn tt, n s{ng nh gng. Perse bay

trn tri cao, nhn vo tm khin ng ca n thn Athna m chun nh c i th

ca mnh di t ging mt n st {nh. Ch|ng quyt nh s chm u c qu

Mduse v hai con kia vn bt t. Nhng Mduse l| con n|o mi c ch? Thn

Herms, ngi ch ng khng th ch tr{ch c, o{n bit c ni bn khon ca

ch|ng, v i vi cc v thn iu khng c g l| kh, thn bn ct ting ni ch bo

cho chng:

- Hi Perse, con ca Zeus uy nghim! Ch|ng hy dng cm ln lao thng xung

cht ngay u c qu Mduse l con qu ang nm gn bin nht y. Chng phi chm

cho chnh xc ko n m tnh dy th v cng nguy him.

Perse nhn vo tm khin ca n thn Athna. Chng bay mt vng hai vng

ri ba vng... Bt thn ch|ng }m b xung. Thanh gm vung ln. Vo mt c{i! u

c qu Mduse vng ra ln lng lc trn mt t. Perse bay vt ln cao. Nhn vo tm

khin s{ng nh gng ca n thn Athna, chng bit c u c qu ch no. V

th chng ch cn vic s xung nht n cho vo chic y thn m| tr{nh c phi

nhn i mt vo n. Li ni v lc Mduse b cht u. Chic u vng ra khi thn.

Mu t c c qu phun ra ng c. V k l sao, t c n bay vt ra mt con nga c

c{nh, trn lng nga l mt g khng l tay cm mt thanh bo kim v|ng. l| g

khng l Chrysaor v con thn m c cnh Pgase. C ngi ln nga bay thng ln

tri khng h bn t}m n chuyn ca Perse v Mduse.

Nh{t gm ca Perse git cht Mduse l|m hai con qu ang ng git mnh

tnh dy. Bng mt ra th chng thy xc Mduse nm y, ang giy |nh ch,

mu chy lnh lng. Chng gm ln tc ti v| a mt nhn k th. Chng bay ln tri

tm trong c{c {m m}y. Chng s| xung t tm trong c{c ng hm thung lng.

Nhng chng chng thy g. Nh chic m t|ng hnh ca thn Hads, Perse ra i

ngay trc mt chng m chng khng ti no nhn thy.

Th l Perse con ca thn Zeus v i, lp c mt chin cng to ln m

u cho s nghip anh hng ca mnh, thc hin ng li cam kt vi Polydects.

 Perse trng pht Atlas

i dp c c{nh gip Perse vt qua c nhng chng ng d|i y kh

khn gian kh mt cch d dng v nhanh chng. Chng my chc ch|ng i c

mt on ng kh xa, b li sau lng hn o ca l {c qu Gorgone. Perse i nh

gi thi my bay trn bu tri cao lng lng. Chng v cng t h|o v| sung sng v

chin cng ca mnh. Nhng ng v hn o Sriphe, qu hng ca lo ng Dictys

knh yu ni m ch|ng ang ng|y m mong ngng, thng nh ch|ng, trng i ngy

v ca chng, cn rt xa. Chng phi tm dng chn qu hng ca v thn Atlas.

Atlas l con ca Titan Japet v l anh em rut vi v thn Promthe. t nc ca v

thn Atlas tht l| v cng gi|u c v| ti p. Ngi xa k d ai c mi li, mi

mm v mt b phi bng ng cng khng th no ni ht c s gi|u c, p

ca n. ng c thng tp xanh rn, c bay mi cnh. B bo mp, cu lng dy, d

|n, nga ging ngn ngt... nu m th phi mt h|ng th{ng, h|ng nm mi xu. Qu

nht l| vn to vng m Atlas lo lng ng|y m canh gi. Khng phi ch c nhng

qu t{o v|ng m| c}y t{o cng l| v|ng, c|nh t{o cng l| v|ng, l{ t{o cng l| v|ng, mt

mu vng rc r, chi li. N thn Thmis uyn thm tin bo cho Atlas bit rng s c

mt ng|y n|o mt ngi con ca thn Zeus v i n ni n|y v| ot mt nhng

qu t{o v|ng qu b{u . c li tin bo, Atlas lo lng phng. Thn bn cho xy

ngay quanh vn to nhng bc tng cao v| d|y, sai gia nh}n ng|y m canh phng

cn mt. Xem ra nh th cng cha yn tm, Atlas li cn phi mt con rng hung

d ming lun phun ra la, trn gi ngay ni ca ra v|o. n th ri m| Atlas cng

cha ht lo lng. Thn suy tnh tt nht l khng giao thip vi ai, tip i, mi mc ai.

Ch c th th mi c th ngn nga c ngi con ca thn Zeus n.

Perse t tri cao h xung t nc Atlas. Chng ci cho trn trng v thn

ch nhn ca mt x s gi|u c v| p :

- Knh cho v thn Atlas con ca Titan Japet danh ting! Xin ngi hy v truyn

thng qu ngi trng khch ca thn Zeus m cho ta ngh tm li ni }y t ng|y. Ta

mt mi sau mt chng ng di v mt cuc giao tranh. Nhng ta lp c

mt chin cng to ln, cht c u c qu Mduse, dit tr c mt tai ha cho dn

l|nh. Xin ng|i hy cho ngi con ca thn Zeus v i, chng Perse n|y c ngh ti

ni }y. Xin ng|i hy coi l| mt phn thng ban tng cho chin cng ca chng.

Atlas va nghe Perse xng danh l| con ca Zeus th tc khc nh ngay n li

tin bo ca Thmis. C l c{i ng|y , c{i ng|y m| li tin bo ni n l| hm nay }y.

Ngh th v thn ny lin xng ging tr li Perse:

- Thi thi, xin mi anh ra khi }y ngay. Ta khng d g anh em c{i chin

cng ba t, di tr{ n|o ra m| la ta }u. C n ci vic anh t xng l| con ca

Zeus i vi ta cng khng c ngha l g. C ng c no th bc i cho khut mt!

Nghe nhng li ni m{u trong ngi Perse tng chng nh si ln. Ch|ng

khng hiu v sao v thn ny li c thi khinh ngi nh th. T hi hn na, Atlas li

xc phm n chng, coi chin cng to ln ca chng ch l mt iu ba t la di.

l mt iu xc phm khng th tha th c. Chng trng mt nhn Atlas qut:

- Hi tn thn khn kip n|y! Mi xc phm n ta. Mi xc phm n

truyn thng qu ngi trng khch m thn Zeus ban dy cho mi. c, ta s cho

mi bit th no l l phi v cng l.

Ni xong, Perse li chic u c qu Mduse trong y ra cho nhn thng vo

Atlas. Th l v thn khng l Atlas bin thnh nhng tng { ln nh, cn u l| nh

ni. Ngn ni Atlas cao ngt phi ng i bu tri, chng cho vm tri khi

p xung mt t.

Cn Perse, chng li vi i dp c c{nh tung mnh bay ln khng trung, thn

tc thn h|nh hng v hn o ni m ch|ng ang mong i.

 Perse cu cng cha Andromde

Perse li ra i. Nh i dp c c{nh ch|ng bay ln nh chim bng ngang dc

trn tri xanh. Ch|ng bay qua t thiopie . Cht nhn xung t, chng thy mt
155

quang cnh rt l: mt thiu n b xing cht vo mt tng { bn b b. C{ch mt

qung kh xa, mt {m ngi vy quanh mt ngi |n ng v| mt ngi |n b| mc

tang phc. Tt c u nhn hng ra ngoi bin nh ang ch i mt iu g xy ra.

Ngi thiu n b xing lc ny l ngi ra, u tc r ri. Hnh nh n|ng khc

qu nhiu n ni khng cn hi sc m| ng vng c na. Bng Perse thy trn

mt bin di ln mt ct sng ln, rt ln, cao ngt nh mt qu ni. Khi ct sng

xung tan i, trn mt bin hin ra mt c{i lng en thi, x x, gai gc ri tin n mt

ci c d|i nghu ngao nh c rn v mt c{i u d tn vi i mt hau h{u, l. Khi

qui vt t xa nhn thy ngi con gi b xch v|o v{ch {, n lin bi thng n pha

n|ng, u lc l nom rt gh rn. Th l c {m ng vang ln ting khc than ku go

v cng thm thit. Perse lin hiu ngay ra s vic. Chng thy mnh cn phi ra tay

ngay. Ch|ng rt thanh gm d|i v| cong ca thn Herms ra khi v v lao xung.

Nh mt con chim ng s| xung bt mi. Perse s xung ng trn lng qu{i vt,

vung gm. Nh{t chm sm st ca Perse tin t bng c{i u ca qui vt, n chm

lun xung bin, tip to|n th}n to ln, nng n ca n cng t t chm theo. C

ngi k, Perse khng kt liu i con qui vt bng thanh gm d|i v| cong ca thn

Herms trao cho, m bng u ca c qu Mduse. Chng s xung trc mt con qui

vt gi ngay u c qu Mduse. Th l qui vt bin ngay th|nh {, mt hn ni {

st ngay b bin.
 Git xong qui vt, Perse bay ngay n ch ngi thiu n b xing. Lc ny

ngi con g{i ngt i v qu{ s hi. Chng cht xing gii tho{t cho ngi thiu n.

Ch|ng m ngi con gi vo lng, lay gi nng. Cnh tng din ra tht bt ng v

nhanh chng qu{ i khin mi ngi b bin hm c chng kin, u bng

ho|ng nh va qua mt gic m. Bin khi tung sng nh mng r vi h v gi, sng

ha ting vi nhau nh cng ca ngi chin cng tuyt diu ca ngi dng s cu

c mt ngi thot khi tay ca thn cht. Mt ngi thiu n xinh p thot khi

tay ca loi thy qui bo tn. Trong nim vui v hn ca mi ngi, Perse c m

thiu n k u ui c}u chuyn:

Ngi con gi va c cu sng l nng Andromde, con ca vua Cphe v

hong hu Cassiop tr v trn t thiopie. Chnh hong hu l| ngi g}y nn tai

ha cho c con gi yu du ca mnh. Hong hu vn l| ngi rt yu con. iu

chng c g {ng l. C ngi m no li khng yu con v| i khi ch nhn thy con

mnh nhng nt hn ngi. iu n|y cng d hiu v c ai li i nhn c{i kha cnh xu

xa, hn km, m yu bao gi. Cassiop cng th, mt ba kia b nhn ngm c con

gi yu du ca mnh trong lng ly lm kiu hnh. B cho rng Andromde ca b,

Andromde bit bao yu du, bit bao tru mn ca b cn xinh p gp trm nghn c{c

nng Nrides l nhng tin n di thy cung c sc p tuyt trn. Li ni ca

Cassiop n tai cc nng Nrides. Cc nng ni gin ni ghen v nhng li ni kiu

cng . H lin ko nhau n thn Posidon xin thn trng pht Cassiop cho h.

Chiu lng cc nng Nrides, Posidon phi ngay mt con qui vt ln t|n ph{ t ai

ca nh vua Cphe. Con qu bin n|y thng bt cht hin ln trn mt bin ri xng

v|o t lin giy xo ph hoi hoa mu, ma mng, nh ca, khng nhng th n cn

n tht v bt i rt nhiu ngi sng vng ven bin. au lng v tai ha lm hi sinh

linh trm h, Cphe khng bit l|m g hn l| sm l vt n n th Ammon xin

156

mt li ch dn. Li thn truyn phn tht c nghit: Phi hin dng nng Andromde cho
qui vt mi thot khi tai ha. Cphe thng con c giu khng cho ai bit li phn

truyn c nghit . Nhng mi ngi d}n u d la bit v h i nh| vua phi

qun tnh ring cu sng mi ngi.

Cu chuyn v th. Nhng gi }y Andromde tho{t khi tai ha. V c t

nc thiopie cng tho{t khi tai ha. Cn ni vui mng no ln hn na. t lng

bit n v n nhn ca gia nh mnh v| cng l| }n nh}n ca trm h, Cphe, mc d

Perse cha ng song cng thm o{n c lng chng, mun trao gi hn s

phn Andromde cho ch|ng. n }y hn khng cn phi k thm na v chng ai l

ngi khng bit cu chuyn ny kt thc nh th no.

 Phine mu cp Andromde

{m ci ca Perse c t chc v cng trng th trong cung in ca nh

vua Cphe. }y chng phi ch l ngy vui ring ca gia nh nh| vua m| cn l| ng|y

vui chung ca mi ngi dn sng trn t nc ny. Khp ni u treo n kt hoa,

m tic n mng.

Gia lc ba tic ang din ra tng bng vui v th c ting m m ngoi ca,

ting binh kh va chm nhau xoang xong, ting ku tht, ting h la. ri mt ngi lnh

v ht hong, y ca phng tic a vo, ht ln:

- Phine ko binh n i Andromde!

C phng tic nhn nh{o, Perse ng dy sn sng ch i mi th thch. Va

lc th Phine v| mt {m b h p ca phng tic trn vo. Tay khin tay lao, v

mt hm hm, Phine o mt nhn mi ngi ri qut.

- Hi tn Perse l{o xc! t c v thn, cha v ch v{o }u m| d{m n

}y ngang nhin cp v ca ta! Ta tuy cha chnh thc ci Andromde, nhng ta

mun ci n|ng lc n|o cng c, v nng l chu ta, ty quyn nh ot ca ta.

Khn hn th mi hy ct khi ni }y, ko khng th {m ci ny bin th|nh {m tang

Nh| vua Cphe a tay ra can ngn Phine. ng dng nhng li l du dng

thuyt phc hn:

- Hi Phine, xin ng|i ng nng ny! Ngi n|y }y, Perse, con ca ng ph

vng Zeus ch tn ch knh c ta chn lm con r. Chng lp c mt chin

cng lng ly, git loi thy qui, cu sng con gi ta v gii tr cho thn d}n t nc

ny khi mt tai ha nng n. Chng xng {ng l| mt bc anh hng v xng {ng l|

chng ca Andromde, ngi con g{i xinh p ca ta v hong hu Cassiop. Nu ngi

tht lng yu mn Andromde v knh trng ta, th sao ngi li khng chu chia s vi

Andromde ni au bun khi Andromde phi hy sinh thn mnh lm vt hin t cho

con qu bin cu vt mun dn? Sao ngi li khng em ht t|i nng siu vit ra

dit tr con qui vt cu ly Andromde, ngi v cha ci ca ngi? Sao ngi khng

trt ht ni cm tc v gin d vo con qui vt, k cp v ca ngi m li by gi

n }y trt cm tc v gin d v|o Perse, ngi anh hng c ton dn mn phc?

Hi Phine, xin ngi hy tn trng cng l, hy v thn Zeus v cc v thn Olympe m

tr li cho chng ta nim vui, ba tic ny!

Phine chng ni chng rng, tin ln mt bc gt mnh nh vua sang mt bn

v bt thnh lnh phng lun mi lao cm trong tay v pha Perse. Ngn lao bay vt i

v cm php ngay xung cnh Perse. Perse lp tc rt gm v| lao ti, Phine chy

vng sang bn kia chic bn th thn. Perse nh ngn lao ca Phine phng theo

nhng ngn lao khng trng Phine m li }m thng v|o u mt b h ca hn. Anh

ta chi xung mt c{i nh b ngi y mnh ng sau v cht sp mt xung t.

T nh Olympe n thn Athna bit ht mi chuyn. Nng bay vt xung cung in

ca vua Cphe xng vo gia cuc giao chin. Khng mt ai nhn thy nng c v con

mt ca ngi trn th khng th bit ht c cng vic ca cc bc thn linh. N thn

khi ln trong tr{i tim ngi anh hng Perse, con ca Zeus lng dng cm. V n thn

lun lun bn cnh ngi con ca Zeus bo v cho chng bng tm khin ng

s{ng nh {nh mt tri mt trng. Perse vi c}y gm d|i v| cong ln lt h ht dng

s n|y n dng s kh{c, b h ca Phine. Ch mt mnh ch|ng, ch|ng giao u vi tt

c bn chng, ht nhm n|y n nhm khc, khn kho nhanh nhn nh mt con chim

ng. Nhiu dng s v| anh hng ca x s thiopie v| ty tng ca vua Cphe, c

mi n d tic hm y, cng tham gia chin u v h cng ln lt ng xung bn

xc cht m mu ca qun th. Cui cng ch cn li Perse vi mt s t dng s b

hng chc tay gm dn v mt gc phng. Tnh th tht nguy cp. Nhng Perse

ngi anh hng con ca Zeus khng h nao nng. Ch|ng ngh n th v kh v ch

ca mnh. Chng nhy xa ra khi vng vy ca k th v ht ln:

- Nhng ai l bn chin u ca ta, c{c anh hng, dng s, ty tng ca Cphe,

hy quay ngay lng li. Hy quay ngay lng li khng nhn thy mt ta!

Cc bn chin u ca Perse lp tc lm theo li chng. Cn chng, ngay lc y,

th tay vo chic y thn ly u c qu Mduse ra cha v|o mt c{c ch th. Ch

trong gi}y l{t cn phng to rng va mi }y m m ting ngi, chan cht ting binh

kh m nay bng im bt hn i. Tt c nhng tay kim ca Phine u bin thnh

nhng bc tng {, mi ngi mi v nom cng nhc sng s. Phine thy vy nhm

mt li v| quay i mt bn. Tri tim hn gi }y ch cn ni s hi. Hn van ly Perse,

nhng chm mt ri. Perse cha u c qu v pha trc mt hn v tht ln:

- Trng }y, hn nht! Mi s c li vnh vin trong cn phng ca ba

tic ci n|y cho n|ng Andromde, ngi v xinh p ca ta gi li c mt k

nim v mt g cu hn tm thng v bo ngc.

Nghe ting tht ca Perse, Phine ang qu v nhm mt bng git mnh v m

bng mt ra. Th l hn bin th|nh {, mt bc tng ang khm nm vi mt v n

l v hn nht. Phine tr thnh mt biu tng ca thi hn nht, khm nm, n l.

 Perse tr v qu hng

Sau khi chin thng oanh lit tn Phine cng vi {m thuc h ca hn, Perse

li vng quc ca Cphe t ngy. Mc d nh vua v hong hu c nh trao

quyn tha k ngai vng v cai qun t nc cho ch|ng nhng ch|ng mt mc t

chi. Chng xin vua cha v hong hu cho php ch|ng a v v cho m v lo ng

Dictys.

o Sriphe, li dng lc Perse vng nh, tn vua Polydects ra sc d d

Dana ly hn. Mc cho hn tun ra nhng li ng mt, nhng li ha hn mt tc

n tri, Dana vn khng biu l mt cht thin cm no vi hn. Sau nhiu ngy d

d, thuyt phc khng c, hn xoay ra dng th on cng bc, mu dng {m

tay sai bt lng bt cc Dana v chung sng vi hn. May thay c mt gia nhn

tm phc bo cho bit, Dana trn ra khi cung in v vo tr ng trong mt ngi n

th. Hy Lp xa kia c tc l nu ai v|o ph phc di chn bn th thn ca mt

ngi n, cu xin cc v thn che ch, bo h th khng mt k no, d k c quyn

cao chc trng n my i na, cng khng c xm phm n tnh mng ca ngi

cu xin. }y l| mt tc l thing ling c t bao i trc, c nhn dn tn th, gn

gi v bo v cho nn Polydects khng d{m coi thng, khng dm vi phm. Nhng

hn cho l thuc h u tru mt nga bao vy ngo|i ngi n, rnh m c hi Dana

s h l bt cc em v.

Perse v n Sriphe trong tnh hnh nh th. Ch|ng v|o cung in tm m

song khng thy. c mt ngi k cho r tnh hnh chng chy ngay n cung vua.

Lc n|y Polydects ang ch chn vi l qun thn. Bn chng khng tn n|o ngh
rng li c ngy, Perse tr v, v chng khng th tin c rng ci anh chng tui tr

dng kh c tha nhng tay khng mt th v kh g thn diu li c th chin thng

c l {c qu c bao php l. Thy Perse tr v, c bn tic t nh| vua cho n l

qun thn u sng st. Perse knh cn ci cho nh vua ri ni:

- Mun tu b h! K h thn n|y thc hin c lng mong mun ca b h:

dit tr c c qu Gorgone, xa b c mt tai ha cho i sng dn lnh.

Ni xong chng cho tay vo chic ti thn li chic u ca con qu Mduse ra,

gi ra trc mt mi ngi cho h xem. V mi ngi trng thy r u con qu

Mduse. l| ln u tin trong i h trng thy u mt con qu gh s n nh

th nhng cng li l ln cui cng. Long mt ci thi khng mt ting ng mnh

no lm chi tai ai. Gi vn thi, my vn bay, tri vn nng, chim chc vn ca ht song

tn vua Polydects v| l qun thn th bin thnh vt v tri v gic, cm tt, c}m nh

mt hn { ri.

Perse n ngi n th n m v. L thuc h ca Polydects bao vy quanh

ngi n th thy Perse n th khng cn hn vua no c. a th b chy, a th b

Perse kt liu bng mt nh{t gm, a th ph phc gip u ly xin tha ti. Perse

n m v cung in. Ch|ng khng qun n lo ng v| lo b| Dictys ti cng hng

nim vui ca ng|y h|n huyn o|n t ca m con chng. Mi vic tr li n nh v

yn lnh. Cuc sng ca nhng ngi lng thin qua cn sng gi li sum hp vi

nhau rt m m. Lo ng Dictys ln lm vua thay Polydects. Dana by gi c

tui. B rt va lng v nng du ca b: va nt na hiu tho li va xinh p. B

thm cm n S mnh v thn th{nh ban cho con trai b| nim hnh phc him c

nh vy.

Perse sau khi cng thnh danh toi, gia tht yn b bn ng vi m tr v

thm qu hng Argos. Chim tm t ngi tm tng, iu chng c g l, mc d

cnh ng ca h xa kia lc ri qu hng c chuyn chng vui trong lng. Nhng

cng chnh v th m h li cng khao kht tr v thm li ni chn nhau ct rn xa

kia. Dana nui nh y t lu trong lng. Nay thy con by t nguyn vng trng

mnh b v cng mng r. Th l ba m con ln ng tr v Argos.

Trc khi ln ng v thm t Argos, Perse trao tr li cho cc v thn nhng

v kh k diu, nhng v kh gip chng lp c nhng chin cng ch nc li

dn. Chng tr thanh gm d|i v| cong cho v thn Herms, i dp c c{nh v| chic

y thn cho cc tin n Nymphe phng Bc, chic m t|ng hnh cho v thn Hads.

Cn u c qu Mduse chng hin dng cho n thn Athna. N thn Athna ly

u c qu em gn ln tm o gip ca mnh. C ngi ni, n thn gn vo chic

khin ng s{ng nh {nh mt tri mt trng ch khng phi gn vo o gip h tm.

Tin Perse v Argos lm ng chng, nh vua Acrisios, v cng lo ngi. Li sm

truyn nh cn vng vng bn tai. Bit }u chuyn ny Perse v l| git mnh. nh|

vua gi| ngh th. ng lng l ri b vng triu ca mnh trn sang tr ng x

Larissa, mt a phng t Thessalie rt xa Argos. Perse v khng gp c ng,

Dana khng gp c b, triu nh khng ngi cm u cai qun, Perse bn ln

lm vua, thay ng k v.

Ba kia nh vua x Larissa tn l Teutamids m hi tng nh ti ngi cha

gi qu c nm xa. Hi l kh{ to v| thu ht ng o thanh nin trai trng cc vng

xung quanh ti d. V ngi Hy Lp xa kia vn a chung th dc th thao v ngh

cho nn mi dp m hi l mi dp thanh nin trai tr{ng thi u ua t|i ua sc

nhm ginh ly nhng phn thng vinh quang. Bit tin y, Perse chun b ln ng.

Lm sao m chng c th b qua c mt dp thi u chng t t|i nng v| sc

mnh ca mt ngi anh hng, con ca ng ph vng Zeus.

Cuc thi u din ra si ni t sng sm, Perse thi nm a. Ting loa xng

danh c{c u th vang ln. n lt chng, Perse chy ra gia thao trng, cm a,

cong ngi, vn mnh ly |. Di nh mt tri th}n hnh c}n i gn guc ca chng

ni ln loang lo{ng nh mt pho tng bng ng bng nhy. Vt mt ci! Chng nm

a i. Chic a va bay ra khi tay chng, ling trn khng, l|m mi ngi xem

trm tr o{n chc phn thng v tay ch|ng. Nhng ka, sao khng thy loa truyn kt

qu, m li thy {m ngi xem tn ra ri xm xt li mt ch. i, tht trn i ny ai

hc c ch ng! Chic a ca Perse nm bay i qu{ xa v| ri v|o u mt ngi

xem lm ng ta cht ngay, cht ngay ti ch khng ni c c}u n|o. chnh l| ng

ca Perse, nh vua Acrisios.

au xt v chuyn khng may m| chnh mnh l| ti phm, Perse ch cn

cch t chc l tang rt trng th by t tm lng thnh knh v hi hn i vi

ngi ng xu s. Chng khng dm tr v t Argos nhn li mnh t qu hng

thn yu va tip tc s nghip ca ng mnh na. Nhng ch|ng trao i vng quc

ca mnh ly vng quc ca Mgapenths, mt ngi ch ca chng. Mgapenths l

con ca Protos tr v x Tirynthe. V th l t Mgapenths tr v x Argos, cn

Perse Tirynthe. Con chu ca hai ngi ny ni i k nghip, dng x}y t nc

mi ngy mt ti p hng cng, trong s nhng con chu ca Perse th ngi ni

danh hn c, vinh quang chin cng ly lng khp nm ch}u bn bin l chng

Hracls m| ngi La M gi l Hercules. Chng l con ca thn Zeus v i v| ngi

thiu n trn tc Alcmne xinh p.

Gia h ngi anh hng Perse
 NGI ANH HNG HRACLS

Vua lectryon vn l con ca Perse v Andromde, tr v th|nh danh ting

Mycnes, v ca nh| vua l| n|ng Anaxo xinh p sinh ra cho nh| vua c chn trai

v mt gi. Cuc sng ang yn l|nh, hnh phc th bng }u sinh chuyn rc ri.

Nhng ngi con trai ca vua Ptrlas, thng gi l nhng b lc Tlbos hoc

Taphiniens, ba kia n i li ngi bu. Theo h th th|nh Mycnes n|y v| vng

lnh th rng ln n|y xa kia vn l ca Mestor, v t ph ca h. lectryon bc b

nhng yu s{ch v l . T nhng ngi Tlbos em lng th o{n. H lp mu

ph hoi vng quc Mycnes. Trong mt cuc mai phc, nhng ngi Tlbos git

cht t{m ngi con trai ca lectryon. Nh vua ch cn li mt trai tn l Licymnios v

mt gi l Alcmne. Khng phi ch c th. H cn cp ht nhng |n gia sc nhiu

sa ng con ca nh| vua. Cm gin tt qu}n n cp, nh vua treo gii: ai ly c

gia sc cho vua th s c g cng cha cho lm v.

Thu y, th|nh Tirynthe c ch|ng trai Amphitryon, con ca vua Alce ni

danh l mt chng trai tun t, v ngh cao cng. Nghe tin nh vua x Mycnes treo

gii nh th, ch|ng bn ln ng ngay chp nhn cuc th thch. V li chng

cng em lng thng yu Alcmne t l}u m| cha c dp by t. Th }y, c hi

ny l mt dp chng t r mt anh ti. V vic ot li |n gia sc, Amphitryon

thc hin mt cch qu d dng, khng phi mt git m hi. Chng d hi bit

c nhng ngi con ca Ptrlas em gi |n gia sc cp c nh vua x lis,

chng ch vic n xin v sau khi dng nh vua mt s l vt hu h lm ca

chuc. c tin Amphitryon ang la |n gia sc v, vua lectryon v cng sung

sng. Nh vua thn chinh ra n Amphitryon v| xem |n gia sc ang n li trn

bi. Khng may mt con b tri tnh tri nt bng vng ra khi |n b chy.

Amphitryon vi ui theo. Sn trn tay ang cm mt chic gy, chng vung ln nm

mnh v|o u n. Chic gy bay trng vo sng con b ri vng ra. V| tht ri ro, chic

gy vng ngay v|o u nh| vua. Nh| vua gi hai tay m u long chong ri ng vt

xung, tt th. Tht l oan tri xit bao! Phm trng ti nh th th ch cn cch trn

bit sang mt x s khc. Amphitryon ng mun n|ng Alcmne cng i vi mnh.

Alcmne i ch|ng phi ha tr th cho cc anh nng, nng mi ng thun. Tt nhin

Amphitryon vn nh inh ninh rng chng vn cha ho|n th|nh s mng. Chng

quyt tm tr c mn n mu ca gia nh Alcmne Alcmne vui lng, v| cng l|

tha mn vong linh vua Amphitryon xu s, v| hn na, xng danh l mt dng

s.

Hai v ch|ng Amphitryon n th|nh Thbes xin nh| vua Cron cho nng n{u.

Vua Cron sn sng chp nhn song vi mt iu kin: Amphitryon phi dit tr c

mt con c{o th|nh tinh do thn Dionysos phi xung ph hoi vng Teumesse. Vi

sc mnh v ti ba ca mnh, Amphitryon ho|n tt s mng m| khng phi hao

ti tn sc g nhiu. Cron gip Amphitryon m cuc vin chinh sang o Taphos,

ni dung th}n ca nh vua Ptrlas. Cuc v}y {nh ko kh{ d|i v th|nh ca v vua

ny v cng kin c, hn na nh vua vn l con ca thn Posidon nn c thn ban

cho mt bo bi: l| mt si tc v|ng trn u nh mt tm ba h mnh. Nh c si

tc ny m trong cuc giao tranh vi Amphitryon c lc Ptrlas b trng gm,

trng tn m li bnh phc ngay tc khc. Nu nh khng c con g{i ca nh vua tn l

Comaitho gip th chc chn Amphitryon khng th n|o gi|nh c thng li. Cng

cha Comaitho v tnh ring qun hiu ngha. N|ng thm yu trm nh chng

Amphitryon ti gii. Nng phn li cha, ct si tc vng, hy vng nh mn qu qu bu

 thu phc c tri tim ca Amphitryon. Nhng khng, Amphitryon khng h t ra

bit n ngi con g{i. Ch|ng cho l| ti li xu xa nht, gh tm nht. V chng bt

ngi con g{i phi n ti.

Thn thoi Thin Cha gi{o cng c mt cu chuyn vi mtp ct tc tng

t nh c}u chuyn n|y. l| chuyn Samson v Delila. Samson l con ca Thng

157

u thai xung trn lnh s mng gii phng cho nhng ngi Israel. V l con ca

Thng nn Samson c sc mnh v cng khng khip. Ch|ng, tay khng x x{c s

t, vi chic hm ca mt con la - bu vt ca Thng ban cho - Samson git

cht hng nghn qun Philistin, thot khi nhng cuc vy bt, khi nhng }m mu {m

mui ca chng. Chin cng ca ch|ng khin cho qun th v cng khip s do

ch|ng c bu lm th lnh ca nhng ngi Israel. Samson ly Delila lm v. Qun

Philistin mua chuc Delila nng d hi chng xem ci ngun sc mnh ca chng l

}u v| }u l| ni him yu. Samson ngay tht ni cho v bit: sc mnh bt t ca

chng bt ngun t by gi tc trn u. Nu nhng gi tc b ct i th ch|ng s

mt i sc mnh siu phm v khng cn bt t na. Chng s nh bt c mt ngi

bnh thng no khc. Bit c iu b mt, qun Philistin bao vy nh Samson. Cn

Samson trong lc gi u vo lng v ng b v em dao co i nhng gi tc bo

bi . Qu}n Philistin bt sng c Samson a ra h|nh hnh: khot mt v git.

Trong khi Amphitryon m cuc vin chinh trng pht sang o Taphos th nh

thn Zeus n Alcmne. V khi thn Zeus th... thi khi phi bn. Ln ny

thn khng bin mnh thnh ht ma, anh chn chin, con b, con thin nga... m| li

bin mnh th|nh Amphitryon, ngha l| bin mnh thnh mt ngi ging ht nh

chng ca Alcmne. V| nh th lm sao m Alcmne khng mng r, khng sung

sng tip n ngi chng t ni chinh chin tr v, ngi chng tr c mi th

cho gia nh n|ng? Ngi xa k, c{i m Zeus {i }n vi Alcmne di bng ba ngy v

thn Zeus ra lnh cho thn Mt tri-Hlios khng c mc nh thng l. C ngi

cn ni, }y l cuc tnh duyn cui cng ca Zeus vi ngi trn th. Thi th ngi ta

ni th th chng ta cng bit th ch cn chuyn o c, t c{ch ca thn Zeus

v th gii thn thnh th ai bit }u m| kim tra c. K n khi (ch t ngy sau)

Amphitryon tr v, th... chng rt i ngc nhin v c{ch n tip ca v. Chng c

cht g l vn v, hoan h i vi ngi chng i xa va v c. L lng hn na khi

chng thut li cho Alcmne nghe chuyn chin chinh ca mnh th cha ni n|ng

bit, nng k li vanh vch t chuyn si tc v|ng cho n Comaitho. Amphitryon kt

ti Alcmne khng chung thy. Chng cho lp mt dn la x ti nng phi ha thiu.

Nhng thn Zeus ging xung mt trn ma r|o dp tt ngay. Amphitryon v cng

kinh d bn cho mi nh tin tri m Tirsias n gii o{n. Sau khi c li gii {p

lm cho yn lng, Amphitryon lm l ci Alcmne. V ch t ng|y sau , Amphitryon

c tin mng. Trn nh Olympe thn Zeus cng vui mng ra mt. Thn ch i ngy

c{i tin mng th|nh s tht. Nhng Hra th rt kh chu trc v mng r ca

thn Zeus. N|ng nh tm ph, d th n|o cng phi ph phi lm cho Zeus mt ci b

mt h ha h hng {ng ght kia i. Trong mt cuc hp cc v thn trn thin nh,

Hra bt u thc thi mu ca mnh. Nng ni:

- Hi thn Zeus ging sm st v| c{c ch v thn linh! Chng ta sp chng kin

mt s vic trng i. Mt ngi con thuc dng di Perse sp ra i, sm mun ch

trong m nay. Ta nhng mun trc vic vui mng ny, cc v thn hy l ngi bo

h khng h ch tr{ch c cho dng di ca ngi anh hng Perse. Xin thn Zeus,

bc ph vng ca cc thn v nhng ngi trn th, hy ban cho a b dng di ca

Perse mt n hu xng {ng vi vinh quang chi li m| ngi anh hng dit tr c

qu Mduse, con ca thn Zeus, truyn li!

Nghe v ni, thn Zeus h h vui mng. Thn gi tay ra hiu cho c{c ch v thn

linh ch lng nghe li thn truyn phn. Thn ni:

 - Hi n|ng Hra c i mt b ci v cnh tay trng mut. T trc ti nay ta

cha tng bao gi c nghe nhng li khn ngoan v| ch tnh ch ngha ca n|ng nh

vy. N|ng ni nhng li trng vi iu ta ngh trong tr{i tim ta. ng, ta s ban cho

a b dng di Perse sau ny ln ln s l mt v vua y quyn th thu phc li

trong tay thin h ca khp t nc Hy Lp thn thnh ny.

Hra ni:

- Hi thn Zeus ngi dn my m v ging sm st! Ta chng th n|o tin c

vo li thn ni. Bit bao vic thn ha vi ta m thn chng h lm. Vy nu tht

tm thn yu qu a con ca dng di Perse mun ban cho n n hu xng {ng

vi ng cha n th xin thn hy l|m ng nh li mnh ph{n truyn.

V th l thn Zeus phi vin dn nc ca con sng m ph Styx ra th

nguyn trc mt c{c ch v thn linh trong cuc hp hm rng a con dng di

ca Perse ra i s c quyn cai qun thin h. Cn thn hn na thn cn nhn

mnh, a b no thuc dng di Perse sinh ra trc nht trong m nay th s tr

thnh mt v vua y quyn lc. Ti sao Zeus li phi nhn mnh n vic a b no

sinh ra trc nht? l| v trc khi nng Alcmne lm l thnh hn vi chng th

thn Zeus gi lm chng ca Alcmne n i vi nng. Theo li phn truyn ca mt

nh tin tri, Alcmne s sinh ra hai a con trai, mt l con ca Zeus v mt l con ca

Amphitryon. Zeus, tin rng a con ca mnh vi Alcmne s ra i trc nht. Nhng

ln n|y cng nh my ln trc, Zeus li thp c thua tr |n b|. N thn Hra bit

chuyn lng nhng ca Zeus vi Alcmne nhng c v t ra nh khng bit. V ngay

sau cuc hp, n thn lp tc ri nh Olympe xung trn. N thn i }u? N thn

bay xung ngay th|nh Mycnes t Argos ni c v chng Sthnlos v| Nicippe c

ng. Hra xung l|m g? lm cho nng Nicipp sinh ra mt a con trai trc

Alcmne, v chng Nicipp, chng Sthnlos vn l con trai ca Perse. Lc ny Nicipp

mi c mang by th{ng. Nhng khng sao. Vi tt c t|i nng ca mt v n thn bo

h cho vic sinh n v cc b m v tr em, Hra cho Nicipp c m trn con

vung. V th l mt a b tn l Eurysthe, chu ni ca Perse, ct ting khc cho

i. Sau mi n n|ng Alcmne sinh i, hai a con trai, Hracls v Iphicls.

Lm xong cng vic di trn, n thn Hra bay ngay v nh Olympe. Lc ny

thn Zeus ang ch tin vui bay n. Nhng thn Herms i cng c{n v trnh trng bo

cho ng ph vng Zeus v| c{c ch v thn linh bit: trong m va qua c hai b m

sinh ra ba a con trai dng di ca Perse. a sinh ra trc tin l Eurysthe, con

ca Sthnlos v Nicipp. Thn Zeus mt mi ang rng r bng bin sc u xu. N

thn Hra lng y h hi ln ting:

- Hi Zeus v| c{c ch v thn linh! m va qua Eurysthe con trai ca

Sthnlos v| Nicipp ra i trc tin. Nh vy, th theo mun ca thn Zeus, dng

di Perse phi c ngi k nghip, v| ngi k nghip nh Zeus la chn l

Eurysthe!

n }y th Zeus mi bit rng mnh b sa vo by ca Hra. Thn v cng cm

tc nhng khng l|m sao thay i c li ha thing ling. Thn gin mnh lm

ln n mc tai hi nh th. Ti sao thn li khng bit rng Perse c nhiu con, }u

phi ch c mi Alcmne l| ch{u g{i? Nhng l|m th n|o c. Nu Zeus ni r rnh

rnh ra rng a b con ca Alcmne s l mt v vua y quyn uy th chng khc chi

th nhn ti li trc Hra. Zeus buc phi ni, a b thuc dng di ca Perse. V

c th mi nn chuyn ch? Th mi bit Hra qu l| ngi |n b| tr lc, mu th}m,

}u c phi l| con ngi s}u sc nh ci tru y!

Zeus tc v cng. Thn trt s gin d, cm ut ca mnh vo n thn Lm ln-

At. Ch ti ci con qui ny m bao d tnh ca thn th{nh cng nh ngi trn o

ln lung tung. Tnh mt ng li lm ra mt no! Zeus ut qu tm ngay ly tc ca n

thn Lm ln-At qung xung trn v ra lnh cho c{c ch v thn linh t nay cm ca

ci con m y khng cho n tr li th gii Olympe.

 Tht ra lc u Hracls c cha m t tn cho l Alcide. Thn Zeus tuy b

Hra lm hng n}ng a con trai ca mnh song khng v th m nn ch. Thn

vn lun lun theo di gip con mnh. Ba kia nhn lc Hra ng say, thn Zeus

bn ra lnh cho thn Herms xung trn b ngay ch b Alcide ln thin nh. V|

Herms em Alcide t nh nh|ng v|o lng Hra b trm. V c b c sa ca

Hra ngha l| sa ca mt v n thn bt t th sau ny ch b Alcide mi bt t.

Nhng bt cht Hra tnh dy v| n|ng y pht a b ra khi lng. Mun qu mt

ri, Alcide b gn no. Alcide ri ming khi v Hra. Mt dng sa t v Hra chy

theo v trn ra bu tri m| n nay nhng m quang m}y ta vn nhn thy dng sa

lu li mt gii trng, mt vt trng nh mt con sng m ngy nay chng ta vn

quen gi l sng Ngn h (La Voie lacte). C l t sau chuyn ny m ch b Alcide

c i tn l Hracls, ting Hy Lp ngha l| Vinh quang ca Hra cn tn c ch

c ngha l| Ngi hng cng tr{ng.

 N thn Hra tm cch git ch b

Hracls.

Theo thng l sau khi con ng th Alcmne t Hracls v Iphicls nm chung

trong mt ci ni. Na m hm n thn Hra phi hai con rn xung qun cht

ch b. Hai con rn lt vo bung v| trn ln chic ni, b l{ch v|o ngi hai ch b:

Iphicls khc tht ln. Thy ng, Alcmne tnh dy. Trng thy hai con rn ang b

lm ngm trong ni ca hai a con mnh nng s hi tht ln, h hon m . Mi

ngi tay n tay uc chy n th thy mt cnh tng k l: ch b Hracls ngi

trn ni, hai tay bp c hai con rn. Cn hai con rn th qun qui giy cht. Lc ny

Hracls mi mi thng tui.

Thy con trai mi th{ng m| tnh cng c, tng cng c, Amphitryon cho mi

nh tin tri Tirsias ti o{n s mnh. Nh tin tri cho bit, sau ny Hracls s lp

c nhng chin cng v cng rc r, s c cc v thn Olympe cho gia nhp th

gii thin nh. Amphitryon v| Alcmne rt vui mng, lin cho tm thy, mi cc anh

hng dng s v dy con hc. Hracls hc ngh thut iu khin xe nga ngi b

dng Amphitryon, hc quyn thut ngi anh hng Autolycos, hc ngh thut bn

cung Eurytos, hc m nhc Eumolpos v Linos, hc cc th khoa hc thn na

ngi na nga Centaure Chiron. Cu b Hracls hc nhiu c{c mn nh th nhng

xem ra khng phi mn hc n|o cng kh{ c. Cu c bit thch th v ham m nhng

mn v ngh nh quyn thut, ci nga, bn cung, cn m nhc v nhng mn khoa

hc th cu rt chnh mng, ng hn phi ni l rt li. C mt hm thy gio dy

m nhc Linos qu trch cu v khng thuc b|i. Nghe }u hnh nh thy gin qu

c {nh Hracls. Th l Hracls ni nng v ly chic gy {nh tr li thy. Ai ng

n {nh mnh qu lm thy Linos ng ln ra cht. Tht l mt trng ti: mt ti ty

nh! Amphitryon s qu. ng thy khng th nui cu con trai ca thn Zeus ny

c. C xem nh khu kh ng i ca Hracls trc ta th r. V git thy nn

Hracls b a ra truy t trc ta n. Hracls lin vin ngay mt cu ni ca

Rhadamanthe mt nh thng thi ni ting ngi Crte vit ra mt b lut m khp

th gii Hy Lp u bit: ... Ai b {nh bt k trong trng hp n|o u c quyn

{nh li. C ngi k khng phi Hracls cm gh {nh li thy Linos m l tin tay

ang cm c}y |n cithare p v|o u thy. Hracls tuy c ta tha bng, song iu

khng h lm gim ni lo u ca Amphitryon. trnh nhng hu ha sau ny,

Amphitryon a Hracls v sng thn d vi hy vng rng cuc sng chn qu

ma ng ni bn |n cu, |n nga vi ting nhc bay bng, du dng s lm cho tm

tnh Hracls bt si ng i c phn n|o chng, hn na cng c th hp vi tnh

phng khong ca Hracls.

Hracls v sng vng Cithron ng|y ng|y i chn gia sc. Ch|ng khng qun

luyn tp v ngh cn quyn. c bit l| ch|ng a luyn tp s dng mt cy chy

c sc nng n ni khp vng , k c nhng tay anh hng ho h{n cha tng ai

dm s dng. C th Hracls ln ln v c mt sc khe kh{c thng. Mi tm tui

ch|ng cao hn bn trng. Thn hnh chng n nang, rn ri v| c}n i, u n

mt cch tuyt diu khin ai trng thy cng phi ngi khen.

Hi trn rng vng Cithron t Thbes c mt con s t to ln v hung

d. Con vt n|y thng ln v bt d, cu ca Amphitryon v ca nh vua Thespios

x Thespies thuc vng Botie bn cnh. Khng th tnh ra s gia sc b thit hi l

bao nhiu, ch bit t ng|y con s t ln v kim n vng n|y th |n gia sc ca

hai nh| vua vn i trng thy. Nhng ngi i sn chng ai d{m ngh n vic tr n
c, v l n to ln qu mc. Hracls xin i mc d lc ny mi c mi tm tui. Sut

bn mi chn ng|y sn tm con {c th n ngy th nm mi ch|ng mi h c, v

mang xc n v. Vua Thespios v cng mng r. by t tm lng u {i i vi

ngi anh hng tr tui, nh| vua g con g{i cho Hracls. Nhng khng phi ch g

cho chng mt ngi con gi m g cho chng tt c nm mi c con g{i. Hracls

phi l|m nm mi l ci trong sut nm mi ng|y. T nhng cuc hn nhn ny ra

i con |n ch{u ng nhiu khng k xit.

Sau chin cng ny, Hracls cn lm mt vic v cng c ch cho nhn dn

thnh Thbes. Chng xa b cho nhn dn Thbes khi mt khon cng np nng n.

Ngun gc ca khon cng np n|y nh sau: Trong mt ngy hi t thn Posidon, mt

c xe ca ngi Thbes khng may cht Clymnos, vua ca nhng ngi Myniens

thuc th|nh Orchomne. Con trai ca nh vua tn l Erginos ni gin ko qun sang

{nh th|nh Thbes tr th. Thnh Thbes yu th phi cu ha vi iu kin mi

nm cng np mt trm con b. V| phi cng np nh th trong hai mi nm lin.

Hracls mt hm bt gp trn ng o|n quan qu}n ca th|nh Orchomne

sang Thbes i cng vt. Bit chuyn, Hracls ni gin, xng v|o {nh {m quan

qun mt trn tha sng thiu cht. Chng ct tay, xo mi chng ri xu vo mt ci

d}y eo v|o c chng v ra lnh cho chng phi cun xo ngay khi x s ny. Erginos

cm tc, ko i qun sang tr ti th|nh Thbes. Nhng ln n|y di s thng lnh ca

Hracls, quan qu}n th|nh Thbes chin thng oanh lit. Erginos b Hracls git

cht ti trn. Tuy nhin, Hracls cng b mt tn tht to ln. Amphitryon, b dng

ca chng trong cuc chin u b t thng. Cn th|nh Orchomne do b tht

trn, t nay phi chu mt khon cng nng gp i c{i khon m h tng bt

Thbes gnh chu h|ng nm. Ngi sung sng nht l vua Cron, cai qun thnh

Thbes. n n ngi anh hng xut chng, nh vua g cng cha Mgare cho

chng.
 Cuc sng ca i v chng Hracls v| Mgare tri i trong tnh yu v| hnh

phc. Mgare l| ngi |n b| hin hu v xinh xn. N|ng n vi Hracls ha thun

v| sinh c t{m ngi con. Song bng mt ngy kia t }u a n mt tai ha v

cng khng khip cho gia nh n|y. Hracls t nhin ph{t in, mt cn in qu{i g

m t xa n nay ch|ng cha bao gi mc phi. Chng m u gm r, trn mt

trng trng, bt mp si ra nom nh mt con th, chy khp }y. Ch|ng v ly dao

}m cht c v ln con. C n my a chu, con ca Iphicls, em ch|ng, cng khng

thot cht. Khi tnh li, Hracls v cng s hi trc ti li ca mnh. Hi ra th c

li sm phn truyn cho bit: l| Hra tr th. Nng vn th ght a con ring ca

thn Zeus, tuy Zeus cam kt vi n|ng cho Hracls l|m y t cho Eurysthe

mi hai nm. C ngi k, Mgare khng b Hracls git cht. N thn Athna c

Zeus trao cho c trch bo h cho Hracls, kp thi lm Hracls ng thip i, do

Mgare mi thot cht. Ngi ta cn bo, n thn Hra gieo tai ha l| nhm

trng pht Hracls khng thc hin ng li Zeus cam kt: n l|m y t cho

Eurysthe.

i vi Hracls th t }y thi th l chm ht hnh phc gia nh. Ch|ng l|

mt ti phm, l|m cho gia nh tan n{t. L|m th n|o gii tr, ty ra c ti li

ny? Hracls ch cn bit n n th Delphes xin thn Apollon ban cho nhng li

ch dn. Thn Apollon truyn cho chng phi tr v qu hng Tirynthe np mnh lm

n l cho Eurysthe mi hai nm. C ng Pythie n th Delphes c thn

Apollon cho tip xc, truyn t li nhng iu thn dy nh sau:

- Hi Hracls, ngi con quang vinh ca Zeus! Ngi hy tr v ni qu cha

t t Tirynthe cam chu hu h cho Eurysthe trong mi hai nm. Trong mi hai

nm y ngi s phi tri qua mi hai th thch ln. Nu ngi vt qua c nhng

th th{ch , lp c nhng chin cng th danh ting nh| ngi s vang ng n

tri xanh. Cc v thn Olympe s coi nh| ngi nh mt v thng ng phc thn, ban
cho nh| ngi c n, thot khi s phn ngn ngi ca ngi trn on mnh. Nh

ngi s l mt v thn bt t xng {ng vi vinh quang b con ca ng ph vng

Zeus.

Hracls nghe xong bn l t v thn nh sng c cy cung bc ri ra i. Ch|ng

tm nim trong lng nhng li phn bo ca thn. T }y, Hracls phi dn thn vo

mt cuc i v cng gian trun v bit bao th thch.

 Mi hai k cng ca Hracls

Tun theo li thn truyn dy, Hracls n thnh Mycnes np mnh cho

Eurysthe, cam chu lm n l cho hn trong mi hai nm. Eurysthe l| mt tn vua

hn nht v m yu nhng li cai qun ba th|nh giu c ca t Argolide l

Tirynthe, Mycnes v Mide. Trng hn chng c g l mt ch|ng trai ang tui trng

th|nh, tr|n y sinh kh. Gp hn ta c tng nh l| gp mt ngi va mi m dy,

nu khng ni qu li th ta tng nh gp mt ng lo tm mi. Nghe n Hracls

tnh nng nh la, sc khe hn ngi, c th bt ni ngn sng, bt th d nh tr

bn tay, dp gic cp, chng phi hao xng tn m{u, Eurysthe thy ngi ngi.

Ngh mt hi lu nh vua truyn cho Hracls khng c c ng th|nh Mycnes.

Mi vic vua cn sai bo s c ngi truyn lnh n Tirynthe phn bo cho Hracls

bit.

T }y bt u cuc i cc nhc ca Hracls. Tr v Tirynthe cha c t

ng|y, Hracls nhn c lnh phi ln ng ngay. Cng vic u tin m

Eurysthe th thch chng, giao cho chng phi lm l: git con s t Nme.
 1 - Git con s t Nme

Thu y Nme c mt con s t to ln hung d gp mi ln con s t

Cithron. B n chnh l| tn i khng l Typhon, c ln qut ng Zeus. M n l

chidna, mt con qu ci na ngi na rn. C{c anh em s t cng u l nhng loi

gh gm c. N thn Hra nui con s t n|y v| em th vo vng Nme. c th

sng trong mt ci hang c hai li: mt li ra, mt li vo. Ngy ngy n xung ng c

bt gia sc, ph hoi ma mng ca nh}n d}n. S t Nme cn kh{c s t Cithron

ch khng cung tn, gm dao n|o }m thng, bn thng da n c. Hracls lm th

n|o tr c con qui vt ny? Cc v thn lun lun theo di gip ngi anh

hng. Thn Apollon cho chng mt cy cung v mt ng tn. Thn Herms cho chng

mt thanh gm d|i v| cong. Thn Hphastos rn cho chng mt b o gip vng. Cn

n thn Athna ban cho chng mt b qun o do t tay nng dt ly vi may thnh o,

thnh qun rt p. }y l| c}y chy g t tay chng lm ly trc khi i dit tr c th

Cithron. Hi y chng tm thy mt cy g to v qu trong mt khu rng gi. Cy

g rn nh st, chc nh ng khin ch|ng ngh ti c th s dng n lm mt th v

kh. Ch|ng bn n cy cht ht cnh l, ch ly on gc o thnh chy. Chnh vi

cy chy ny m chng h th c con s t Cithron.

Nhng ln giao u ny vi s t Nme khng d d|ng nh ln trc. Hracls

phi tm n tn hang ca con vt. Chng rnh m, xem xt thi quen, tnh nt ca n

ri ngh k dit tr. S t Nme trong mt ci hang c hai ca, v th khng d n

{nh c n. Hracls thy tt nht l phi vt kn, phi lp kn i mt ca, buc n

phi v theo mt con ng nht nh. V chng mai phc ngay trc ca hang. Ch

cho con vt ra khi hang, ch|ng ging cung bn. Nhng mi tn ca ch|ng lao vt i
trng lin tip v|o th}n con {c th nhng bt ny ra v qun i nh bn v|o v{ch {.

Khng cn cch g khc l phi lao vo con c th giao chin vi n bng gm, bng

chy. Nhng n gn n th tht l nguy him. Hracls thn trng trong tng n

{nh con vt, v ch s h mt cht th ngi anh hng s bin thnh ba n ngon

ming cho s t. La cho c th v ht, chng vung gm b mt nht tri ging

xung u n. Nhng gh gm l|m sao, thanh gm bt ny nh khi ta chm dao

xung {. Da con vt chng h xy xt. Hracls dng chy. Chng hy vng nn lin

tip v|o u n th n s khng th cn sc m| giao u vi ch|ng. Nhng ch|ng

khng th no nn lin tip v|o u con vt. Chng cn phi trnh nhng n {c him

ca n nh qut ui, v tri, tt phi, nhy b, lao hc... By gi th ch cn cch vt

nhau vi n. Hracls li dng mt n tn cng ht ca c th, nhy pht ln lng, ci

trn mnh n, hai chn qup ly th}n cn hai tay vn ra bp c, n u n xung t.

Con s t khng cn c{ch g i ph li c. Hai chn sau ca n ra sc p mnh

xung t ht ngi ngi trn lng n xung, nhng v ch. Cn hai ch}n trc ca

n ch bit co co trn mt t. Trong khi th i b|n tay ca Hracls, nh i km

st tht cht ly c hng n, khin n ngt th phi h hc mm ra v hc hc ln tng

cn. Chng bao lu th con th yu dn, cui cng ch cn l mt ci xc. Th l

Hracls vt qua c mt th thch, lp c mt chin cng k diu. Chng mun

lt ly b da s t l|m {o gi{p, dng u s t l|m m i. Nhng chng dao no rch

c trn da con vt. Hracls ly lun mng sc con vt thay dao. V chng mc b o

ca chin cng y, i chic m ca vinh quang y, tr v Mycnes bo cng vi nh

vua Eurysthe. Vi b o bng da s t Nme, t nay tr i Hracls tr thnh v

ch, khng v kh n|o c th l|m ch|ng t tht rch da.

ng trn b thnh cao nhn xung, Eurysthe thy Hracls tr v vi y phc

nh th th s hi qu chng. Hn ra lnh cho Hracls khng c vo trong kinh

thnh, nht l| khng c bn mng n gn cung in. Cn thn hn na, hn cn ra

lnh t nay tr i nhng loi chin li phm nh th phi ngoi ca , nghim cm

khng c mang vo trong thnh. Eurysthe li cn giao lun cho Hracls mt nhim

v mi na, mt nhim v nng n v nguy him hn: git, thanh tr con mng x

Hydre Lerne.

ghi nh chin cng ca ngi anh hng Hracls, nhn dn Hy Lp sau ny

c hai nm mt ln t chc Hi Nme thung lng Nme thuc t Argolide. Hi

m vo gia ma h thng ko d|i ba n bn ng|y t lng thnh knh v bit

n i vi thn Zeus. Sau ci nghi l tn gi{o l| n c{c tr thi u th dc th thao.

Trong thi gian m hi, cc thnh bang Hy Lp tm thi ha hon cc cuc xung t,

cc mi him khch vui chi.

 2 - Git con mng x Hydre Lerne

Sau chin cng u tin ca Hracls, Eurysthe li ra lnh cho chng phi ln

ng dn thn vo mt th thch cn nng n v nguy him gp bi phn th thch

u tin: n vng Lerne git con mng x| Hydre. }y cng li l mt qui vt con ca

Typhon v chidna, mt con rn khng l th|nh tinh c ti mt trm c{i u, sng

vng Lerne trn b{n o Ploponnse. Mng x Hydre ny chuyn sng vng m

ly gia cc ngn ni {. N chn mt c{i hang s}u l|m ni c ng. Tht khng k xit

nhng tai ha khng khip m| Hydre gieo xung i sng nhn dn quanh vng.

Trc ht hy ni v hi th ca con qui vt n|y. l| hi th ca mt trm c{i u to

ln vi nhng ci ming rng nh c{i nong, c{i nia, v th ta ch c th ni l| nhng

lung gi mnh. Nu Hydre phng mang trn mt m phun, m thi th cy ci b ,

gy, nh ca b bc bay. Nguy him hn na l| trong hi th ca Hydre c kh c, ai

khng may ht phi l cht ngay tc khc. V l cho nn ngay c khi Hydre ng cng

khng ai dm bn mng n gn. Nhn dn quanh vng Lerne b Hydre bt khng bit

bao nhiu l b, nga, d cu. C n ngi na, khng gia nh n|o l| khng c ngi

thit mng. Ngi ta phi di ch nhiu ln tr{nh xa vng Hydre kim n. Nhng

tr{nh }u cho tho{t, Hydre b rt nhanh, qung mnh i vun vt nh ta qung nm

mt hn {.

Hracls cng vi Iolaos con ca Iphicls n vng Lerne bng mt c xe nga.

Hai ngi cho dng li ngo|i vng m ly ri len li qua cc b bi lau sy um tm

tm ni ca con qui vt. Vic tm kim qui vt tuy vt v song khng n ni ko

d|i v hi th tanh ti ca Hydre l mt du hiu chc chn nht bo cho bit so

huyt ca n khng cn xa. Sau khi xem xt cn thn ni ca qui vt, Hracls
thy mun dit c n trc ht phi iu n ra khi vng m ly. Chng cng vi

Iolaos dng k khiu khch Hydre. Iolaos t nng nhng mi tn cho Hracls bn

vo qui vt, bn lin tip ht mi tn n|y n mi tn kh{c. Hydre thy ng lin ngc

u dy i tm ch th. Trng k ca ngi anh hng, qui vt b ra khi vng m

ly, qun mnh ui theo hai ngi. Cuc chin u gia Hracls vi Hydre tht gay

go v cng. Hydre vn th}n ra qun ly Hracls nh tht, xit cho Hracls cht.

Nhng Hracls nhanh chng chui ra khi vng cun ca n, vung chy ln ging vo

u n. Mi n chy gi{ng v|o mt c{i u ca Hydre tng l mt n kt liu v

ch cn mt trm n th mt trm c{i u ca Hydre vn tan nh c{m. Song khng

phi nh th, Hydre khng phi l mt con mng x| thng: c mi c{i u b p bp,

v tan, th tc khc mt c{i u khc li mc ra thay th. Cng cn phi ni ti s gip

ca cc v thn nn Hracls mi khng b trng c. Khng th {nh nhau vi

Hydre theo cch y c na. Hracls gi ngi ch{u trai l| Iolaos n gip sc.

Chng ra lnh cho Iolaos t ln mt ngn uc, la chy bng bng. C mi c{i u

ca Hydre b ch|ng p bp th Iolaos phi lp tc g ngay uc la v|o t lun

cho khng mt c{i u no mc tip, kp thi c na. C th ln lt, Hracls h

gn ht trm u con mng x. N thn Hra thy con qui vt ca mnh b yu th,

sp i theo s phn con s t Nme bn sai mt con tm hm rt ln t di vng

m ly ln cu vin cho Hydre: Con tm hm b ln va lc Hracls khng

phng cp v|o ngn ch}n ch|ng nh git mnh cho chng ng. B au, Hracls git

mnh quay li, tin tay ging xung mt chy. Con vt v tan ra tng mnh. C{c u

ca Hydre ln lt b {nh bp. Ch cn li mt c{i u ln nht chnh gia thn l

khng sao tr c v l n vn bt t. Hracls dng gm. B chm la khi thn m

mt n vn m trng trng, ming phun ra hi c ph ph. Hracls bn |o mt ci

h su ri ht n xung y, on chng vc mt tng { ln chn ln trn. Ch c

l|m nh vy th n mi khng th sng li c na. Trc khi ra v, Hracls em

nhng nhng mi tn ca mnh vo mu ca con mng x. T tr i nhng mi tn

ca Hracls li c him thm mt bc na. K no b trng tn th khng phng thuc

no cu khi ci cht. Th l| ngi anh hng Hracls ho|n th|nh mt chin cng v

i na.

Ng|y nay, trong vn hc th gii ci tn Hydre c mt ngha bng, ch mt tai

158

ha, mt t nn no c ti din i t{i din li trong i sng x hi, xa b, thanh tr ri

li ny sinh lp i lp li ging nh u ca con mng x Hydre b {nh bp li mc ra

chic khc. 159

 3 - Bt sng con ln rng rymanthe

vng Arcadie trn ngn ni rymanthe c mt con ln rng to ln v cc k

hung d. N thng xung vng ng rung di chn ni ph hoi hoa mu gy

thit hi cho i sng ca dn lnh. C n th|nh Psophis di ch}n ni, ngi

ng nh th m n vn khng s. Gp ngi l n lao thng ti hc. V th cha c

mt tay th sn n|o {m ng u vi n, nht l| khi cha c mt th v kh g c th

}m thng c lp da dy cng ca n. Eurysthe giao cho Hracls phi bt sng

con ln rng ny v. Y ngh rng giao cho Hracls git cht c th th chng c g kh

khn c, phi giao cho Hracls bt sng th may ra mi buc c Hracls u hng

trc kh khn.

Hracls ra i. Trn ng n vng ni rymanthe, ch|ng v|o thm Centaure

Pholos, mt ngi bn thng thi ca chng. Centaure Pholos tip i ngi con ca

thn Zeus rt chn tnh v long trng. Mt th ru qu l}u nm m| rt t khi Pholos

em ra tip i bn b, ngay c nhng ngi bn cng dng ging na ngi na nga

ca mnh, c ly ra mi Hracls. V ru m ra, mi thm ng|o ngt bay i n ni

c{ di nc ngi thy cng thm, chim trn tri ngi thy cng mun ung. Mi

thm bay i l|m cho c{c bn ca Centaure Pholos ngi thy v ni gin. Bn chng cho

rng Pholos coi thng anh em, ly ca qu, c sn ca dng ging Centaure ra

tht i ngi khng cng huyt thng. Th l| chng ko n gy s xng v|o {nh

i bn ang chm u v|o nhau say sa chn vui chn nh hn huyn tm s.

Hracls nhanh nh ct, i ph li ngay, chng rt lun nhng thanh ci ang ch{y

bng bng trong bp nm vo bn Centaure. Bit khng th kim ch{c c g trong

cuc gy ri n|y, l Centaure bo nhau chy trn. Nhng Hracls khng tha qu}n cn
 cn quy, ch|ng truy ui chng n tn Male. Cng ng, bn chng phi chy

trn vo trong hang ca v thn Centaure Chiron, mt v thn na ngi na nga

truyn dy cho c{c anh hng, dng s bit bao iu hiu bit uyn th}m. Hracls ui

theo v| ging cung bn, git cht mt s trong bn chng. Nhng au n lm sao

mt mi tn ca ch|ng khng trng l cn m li trng u gi ngi thy

Centaure Chiron ti cao hc rng ca chng! Lm th no cu cha c by gi?

Hracls ch cn c{ch ci u xin thy tha th cho s lm ln . Cn Chiron bit mnh

khng th qua khi c, t nguyn t b th gii huy hong ca nh sng mt tri

xung sng di vng quc ti tm ca thn Hads.

Hracls bun ru ra i. Ch|ng suy tnh c{ch bt sng con vt. Chc chn chng

ui n th khng sc n|o ui kp. Phi i cho n ma lnh tuyt ri. V| ng th,

khi tuyt ph dy trn ni v| c{c c{nh ng, Hracls tm vo hang con vt. Bng

ting tht nh sm, chng lm cho con vt kinh hi ri khi , chy ra ngoi. V chng

c th va ui theo va h ht. Tuyt dy, mi bc i l| mi bc ln, v th chng

my chc con vt cung chn, kit sc nm ln ra. Hracls ch vic n tm c, tri

cht, vc ln vai mang v. Ch|ng n trnh din Eurysthe vi con ln trn vai. i chao,

tn vua ny va trng thy rng ri c ngi. Hn cung cung b chy, chui vo

trong mt ci vi bng ng m hn d|nh sn l|m ni n nu nhng khi nguy him.

Hn c ngi l trong cho n khi c tin b{o Hracls ra i ri, lc hn mi

hon hn v chui ra khi vi.

 4 - Bt sng con hu c{i Crynie

Eurysthe li giao cho Hracls mt nhim v mi na, bt sng con hu c{i

vng Crynie. Con hu n|y vn ca tin n Taygte em biu n thn Artmis. Con

hu to bng con b mng, gc n bng vng. Bn ch em n thn em thng vo

mt c xe qu. Cn n, n thn Artmis phi xung vng rng ni n|y trng pht

nhng ngi trn th v phm ti bt knh i vi mnh, v n thn Trinh tit, con

ca Zeus. Con hu t|n ph{ ma m|ng, vn cy ca nhn dn trong nhiu nm

nhng khng ai d{m trng tr n c. Ngi ta s n thn Artmis ni gin v ging

xung nhng tai ha cn nng n gp bi phn tai ha m| con hu gieo xung i

sng ca h.

Sau mt hnh trnh kh di, Hracls ti khu rng con hu thng . Cng

vic sn ui ca chng tht vt v gp bi so vi nhng cuc sn ui trc v l con

hu n|y rt tinh nhanh. Ch thong thy bng ngi l n chy vt i, nh nh|ng nh

mt chic l{ ri, nhanh hn c mt con chim ng v cnh. Hracls mt sut mt nm

rng ui theo con vt t t Hy Lp n tn min cc Bc, qu hng ca nhng

ngi Hyperborens, ni ngn ngun ca sng Istros , m vn chng sao b{m c

160

n gn. Sau cng, con vt kit sc i nhiu nhng lc n|y th Hracls cng qu{ mt

mi khng cn sc rt ui theo n, chng phi bn mt mi tn v|o ch}n con

vt n khng chy c na. Nh ch|ng mi tip tc tin ln bt sng n. Thy

con hu ca mnh b xc phm, n thn Artmis hin ra qu tr{ch Hracls, e da s

trng pht. Hracls ci u nhn ti v knh cn by t cho n thn bit s tnh: chng

ch l| ngi thi hnh mnh lnh ca nh| vua Eurysthe. H|nh ng bt knh phm

thng ny vn khng phi do chng t gy nn. Nghe Hracls gii by t tng s

vic, n thn Artmis tha ti cho chng, cho php ch|ng mang con hu v np cho

Eurysthe, v n thn vn tn knh thn Zeus v c tm lng u {i i vi nhng ngi

con ca ng ph vng.
 5 - Tiu tr |n {c iu h Stymphale

Hracls nhn lnh ca Eurysthe ln ng tiu tr l {c iu h Stymphale

vng Arcadie. L {c iu ny lm t vng quanh h nhiu khng bit bao nhiu m

k. S d chng nhiu nh th l| do xa kia chng b mt |n si ui chy dn vo

}y, v| c|ng b dn ng vo mt ch chng li cng sinh si ny n nhiu gp bi.

}y l| nhng con chim to ln nh i bng, m v mng bng ng, sc nh dao.

Chng chng nhng n tht bt c con vt no, ging vt no m li cn n tht c

ngi. V l khng mt ngi dn no dm bn mng n {nh c{ vng h rng

mnh mng n|y. {ng s nht l b lng ca chng, b lng bng ng d|i nh nhng

mi tn. Chng c th phng nhng chic lng sc nhn y t trn tri cao xung cc

con mi di t. Gia sc ca nh}n d}n chn th trn c{c ng c thng b chng p

n git cht ri s xung n tht hoc tha v so huyt ca chng.

Hracls cu xin n thn Athna gip . N thn bn n ngay xng rn ca

v thn Chn tht-Hphastos, nh rn cho Hracls hai chic ching bng ng v by

cch cho Hracls tiu dit chng. Hracls em hai chic ching ng ti vng h

Stymphale. Chng khua ching m vang, n{o ng khin cho l chim hong ht bay ra

khi t. Nhng l {c iu n|y }u c phi l nhng con vt bnh thng. Bay ln cao

nhn xung thy i th ca mnh ch l mt anh ch|ng n c, chng lin quy li

thnh mt vng trn ln trn u Hracls ri phng lin tip nhng mi tn ng, l

lng chng, xung. Ch|ng Hracls bnh tnh ngi xung thu mnh np vo trong hai

chic ching ln. Khng mt n n|o ca l {c iu lm x}y x{t c da tht chng. C

th chng ch cho l chim phng ht nhng chic lng qu b{u i, n khi y chng

mi bt u {nh tr. Ch|ng ging cung bn nhng mi tn tm c c him vo by

chim. Chng cht, ri xung l t nh l{ rng. Nhng con sng st, v cng hong s

cm u bay thng mt mch v pha mt tri ln, n tr ng bin Pont-Euxin . T

161

tr i ngi ta khng thy l {c iu bay tr v t c. Nh}n d}n li n {nh c{

chic h rng mnh mng v yu qu ca h.

 6 - Dn sch chung b Augias

Theo lnh Eurysthe, Hracls li tip tc dn thn vo th thch. Ln ny

Eurysthe giao cho chng mt nhim v khng c g l nguy him nhng chng km

phn nng n. Hn vn c tng rng Hracls th n|o cng c lc phi b tay trc

nhng cng vic hn giao. l| vic qut dn sch s chung b ca Augias. Augias l

v vua x lis t Ploponnse, con ca thn Mt tri-Hlios. ng c tha hng

ca vua cha mt gia ti kh phong ph, nht l| |n gia sc th nhiu v qu khng bit

ngn n|o, thi th ging, loi, con n|o cng mp mp, mt m trng tht thch

mt. Khng bit by gi trn t Hy Lp cn c ai l| ngi nui nhiu sc vt n th

khng, ch nh s gia sc Augias c th vo bc nht ri. C ngi ni Augias c ti ba

nghn b, nga, d, cu. Trong |n sc vt hng h sa s c bit c ba trm con b

c lng trng nh tuyt, hai trm con b c b ch}n thm nh nhng tm thm

mu huyt d th|nh Sidon, mi hai con b c trng mut nh nhng con thin

nga chuyn d|nh ring lm l hin t dng thn Hlios. Ring c mt con l khc

bit hn c. N p v du hin k l, to|n th}n lc n|o cng ta ra nhng tia sng ngi

ngi nh ngi sao. Chung b ca Augias nui nhng con vt qu gi{ nh th, ng l|

nht khng cn b|n ci g c. Nhng nu k v bn th chung b Augias cng dt

khot xp h|ng u. Augias li nhc chng trng nom g n cng vic chn nui

n ni phn ca sc vt chng cht, ng li tng tng lp lp trong chung, trn c

ra c{nh ng mu m. C ngi bo, ba chc nm tri chung b khng c qut

dn. t ai v th, qu tha ph}n bn n ni chng sinh si cho con ngi nhng

c{nh ng la m y ht chc bng... Qut dn sch chung gia sc ca Augias l mt

cng vic chng ai d{m ngh n c v n bn qu, phn trn ra ngp nga khp ni,
sc lc ngi thng khng mt ai c th lm ni. Nhng Hracls d{m m nhn ci

cng vic nng n gh gm . Ch|ng giao hn vi Augias nu nh ch trong mt ngy

chng qut dn sch bong c{c ngn chung th nh vua phi tr cng cho chng mt

phn mi s gia sc. Augias ng thun. Hn ngh rng Hracls du c ti gii khe

mnh n my cng khng th no trong mt ng|y l|m xong c. Nhng Hracls

}u c phi ngi thng: chng nn li hai dng sng Alphe v| Pne l{i cho nc

chy v chung b, sau ch|ng di hai bc tng hai u chung b cho nc

ca hai con sng o t chy qua, xi chy thng vo. Cng vic l|m cha n mt ngy.

Nc hai dng sng chy v cun sch bng tt c nhng ng ph}n lu cu t hng

bao nm. Chung gia sc trong chc lt sng sa, tinh tm khin ai trng thy cng

vui mng v cm phc t|i nng ca ngi dng s. Gi n lc Augias tr cng cho

Hracls. Tht l| lng ngi quay qut khn lng! Augias ni Hracls khng {ng

c tr cng v phi nh Iolaos gip sc, v thc ra cng vic ny do Eurysthe giao

cho Hracls l|m, Hracls l|m l| l|m cho Eurysthe... H|nh ng n qut ny ca

Augias b chnh ngay con trai ca hn tn l Phyle t co. Phyle thy vic lm khng

ng n ca cha ng ra lm chng vi ht thy mi ngi rng chnh cha mnh

ha tr cng cho Hracls mt phn mi s gia sc. Augias b con vch trn s

tht, ni gin, ui thng con i. Hn cng ui lun c Hracls ra khi t nc ca

mnh. Th l| ngi anh hng ca chng ta phi cn rng ut hn, chu nhc tr v

Tirynthe.

Qut sch hoc Dn sch chung b ca Augias (Nettoyer les curies d'Augias) ngy

nay l mt in tch trong vn hc th gii, ch mt tnh trng tr tr, hn n, cn phi,

hoc c thanh ton xa b em li s trong sch, trt t, n nh, tin b.

Khi ht hn lm kh sai cho Eurysthe, Hracls tr li tr th tn vua la o

y. Hracls ko mt o qun hng mnh tin v|o t lis. Chng kt liu i tn

Augias bng mt mi tn tm c, mu ca con mng x Hydre vng m ly Lerne

xa kia. Sau khi chin thng, Hracls thu thp tt c ti sn ca Augias em v

thnh Pise ri lm l hin t cc v thn bt t ca th gii Olympe mun vn tn knh.

Hracls cn trng pht tt c nhng bn ng minh ca Augias. Vua x Pylos t

Messnie tn l Nle b n ti cng vi mi mt ngi con trai. C mt ngi con

162

ca Nle tn l| Priclymnos xa kia c thn Apollon ban cho php bin ha thnh

mun lo|i tng c th thot khi cuc trng pht, nhng vn khng thot. Y bin

th|nh con ong, bay n u trn lng mt con nga trong c xe Hracls, bng cch y

hy vng c th {nh tr li cuc tn cng ca Hracls, tr th cho cha v cc anh em.

V| Hracls kt liu gn a con trai y t|i nng n|y ca Nle. Ring mt ngi

con trai ca Nle l Nestor thot cht v vng nh. Sau ny Nestor ni danh l mt

dng tng vi nhng chin cng lng ly. Trong cuc chin thnh Troie, ng gi

Nestor l| ngi em li cho qun Hy Lp nhng li khuyn bo khn ngoan, c

ton qun t tng lnh cho n binh s mn yu knh trng.

Hracls, sau khi tr c mi th vi Augias bn lm l hin t cm t cc v

thn Olympe. Chng li cn nh ra ngy hi l nh}n d}n i sau ghi nh mi cng

c ca thn Zeus v cc v thn, cng nh ghi nh chin cng ca chng, mt ngi

anh hng, dng di ca ngi anh hng kit xut Perse v| cng l| dng di ca ng

ch tn ch knh, to|n nng to|n quyn Zeus, bc ph vng ca cc v thn bt t v

nhng ngi trn on mnh. Hi mang tn l Olympiques, c bn nm mt ln m ti

th|nh Olympiques thuc t lis trn b{n o Ploponnse. Quanh khu t dng

l|m trng u cho cuc thi, Hracls cho trng c}y olive tng nh n cng lao

ca n thn Athna, ngi theo lnh Zeus, chuyn tm theo di v bo h cho

Hracls.
 7 - Bt sng con b mng o Crte

T }y trn t Hy Lp khng cn g Eurysthe hnh h Hracls na. Bao c

th, bao qui vt, Hracls dp tr xong. Eurysthe phi tm ra nhng th thch

khc cho Hracls. V ln ny v vua hn nht y ngh ti o Crte. Hn ra lnh cho

Hracls phi sang o Crte bt sng c con b mng hung d ang g}y nhiu tai

ha cho i sng d}n l|nh em v Mycnes. }y l| mt con b thn, ton thn trng

mut nh tuyt in, t di bin hin ln. Vua Minos, con ca n|ng Europe n c

con b ny. Nh ra nh vua phi thc hin ng li cam kt vi thn Posidon, hin

dng con b cho thn nh ha: S hin dng thn Posidon nhng vt g hin ln trn

mt bin... Nhng Minos tham t}m, tic con b p lin {nh tr{o v| chn mt con b

kh{c cng p khng km hin dng thn. Bit chuyn i trng thay en n|y, thn

Posidon ni gin, lm cho con b lng trng nh tuyt in y ha in, mi phun ra

la, chy lung tung l|m |n b ca Minos s hi chy tan tc. Con b chy khp o,

gi|y xo ln hoa m|u, hc nh ca, gy thit hi cho dn lnh khng bit bao nhiu

m k. Hracls n o Crte. Ch|ng ui bt con vt chng phi kh khn g. i tay

ca chng nm cht ly i sng b, ghm li. Th l n phi chu thun phc. Tr c

con b, Hracls bn ngi ln lng n bt n vt bin a ch|ng v Ploponnse. V

chng c th ci b v Mycnes trnh din trc nh| vua. Cng nh nhng ln trc,

Eurysthe li s con b thn n|y trong |n b ca mnh th c ngy sinh chuyn. Tt

hn ht l| em hin dng n thn Hra. Nhng n thn Hra c khng mun nhn

mt tng phm do a con ring ca chng mnh (m nng vn cm ght) ot c

bng chin cng hin hch ca n. V th, n|ng th con b ra. Con b c t do lin

chy mt mch t t Argolide qua Corinthe ti sng min ng bng Attique. Chnh
 ni }y, sau n|y, ngi anh hng Thse lp mt chin cng ni tip chin cng

ca Hracls, tr kh con b ngay trn c{nh ng Marathon loi tr mt tai ha cho

dn lnh.
 8 - ot by nga ci ca Diomde

Ht o Crte bt b, Hracls li sang x Thrace bt |n nga ca Diomde.

Vua Diomde vn l con ca thn Chin tranh-Ars, c mt |n nga ci rt p,

nhng con nga to ln, y | kh{c thng. Th nhng chng khng phi l nhng

con nga m bt c ai cng c th thng yn, ngi ln trn chng m| phi nc i

c. Chng hung d kinh khng. S d tnh nt chng bt kham nh th l v ch

chng nui chng bng tht ngi. Nu bn l mt ngi khch t phng xa n

dng chn ngh li th|nh ca Diomde th chc chn bn s gi xc li trong bng

nga. Diomde h thy khch l n kinh thnh l v n tip hu h ri sau mi

khch ra xem chung nga qu v| y lun khch vo chung lm mi cho nga.

Nhng con nga, vn phi dng xch st mi ct gi c ch khng phi l va, s

kt liu s phn v kh{ch kh{ nhanh. Mu m th}m c ca Diomde git hi khng

bit bao ngi.

Bng sc lc v mu mo, Hracls v cc bn chin u ca mnh bt sng

c |n nga ca Diomde. Nhng trong lc sp sa xung thuyn th Diomde em

qu}n truy ui kp. Hracls giao cho mt ngi bn tn l Abdros, con trai ca thn

Herms, coi gi |n nga, cn mnh vi mt s anh em ng ra chng c vi qun

ch. Trn {nh din ra kh c lit. Hracls nh mt con mnh h xng v|o {m

tng s ca Diomde. V chng my chc ch|ng m ng lao ti Diomde nn

cho hn mt chy, kt liu cuc i tn vua tn bo. Thng gic quay v th au n

bit bao, ngi chin hu thn mn Abdros b |n nga x x{c n tht! Thng nh

ngi bn b mnh ni t kh{ch qu ngi. Hracls v cc bn xy dng mt

thnh nguy nga trn b bin t tn l| Abdre ghi nh cng n ca mt ngi bn

trung thnh v tn ty.

Eurysthe c |n nga nhng y chng bit dng lm g. V y li s |n

nga ny li nui th c ngy tai ha. Y th |n nga. L nga chy vo vng ni

Olympe v cht dn cht mn v b th d n tht.

***

C mt chuyn xy ra trong hnh trnh ca Hracls ti x Thrace ca Diomde

m ta khng th b qua c. Chuyn xy ra nh sau:

Trn ng i Thrace, Hracls dng chn li x Thessalie thm ngi bn l

Admte hin ang cai qun th|nh Phres. Admte l mt ngi anh hng ni ting,

tng tham d vo cuc sn con ln rng khng khip vng rng Calydon. Chng

cng c mt trong cuc vin chinh ca nhng ngi Argonautes. Thn Apollon c

bit yu mn ch|ng v| l| ngi che ch, bo h cho chng. Thu y Admte c cc v

thn cho sng trn th gii Olympe vi bit bao n hu. Nhng ch|ng phm phi

mt ti t|y nh khin cc thn khng th no tha th c: ch|ng git nhng ngi

khng l Cyclopes trong mt cuc xung t mt tr. Cc v thn trc xut chng khi

th gii Olympe v bt ch|ng i chn gia sc. Trong nhng ngy b trng pht y,

Admte em lng yu cng cha Alceste con ca vua Plias, ng hn phi ni l

ngi con g{i xinh p nht ca vua Plias. Nhng iu kin thnh hn vi ngi

p khng d, xa nay vn nh th. Vua Plias ch tha nhn l r nu v cu hn no

thng c vo c xe ca nh vua hai con vt thuc lo|i {c th. Cng khng c nhiu

chng trai dm th mng mnh vi c{i iu kin y ot c ngi p. Nhng

Admte dm lao vo. Nh thn Apollon gip , ch|ng thun phc c mt con

s t v mt con ln rng, thng chng vo c xe ca nh vua Plias. Alceste tr thnh

v ch|ng. Hai ngi sng t Thessalie. Cc v thn cho Admte cai qun x ny.

Nhng Admte li phm vo mt ti na. Trong ng|y th|nh hn ch|ng qu{ vui m|

qun mt l hin t n n thn Artmis. N thn ni gin lin trng pht: Admte va

bc vo phng ng th thy trn ging khng phi l| ngi v xinh p ca mnh

m l mt bi rn c. Chng s hi rng ri. Nhng thn Apollon, ngi bo h

ch|ng ni li vi c em gi xa b quyt nh, thay v|o rt ngn cuc i ca

Admte li. Song cc v thn c ch thch thm: Admte khi ti hn k ca s phn nu

c mt ai trong gia nh tnh nguyn cht thay cho th cng c. Thn Apollon c

gng cu vt cho Admte. Thn tm mi c{ch cm d cc nng Moires, thn chuc

ru c{c n|ng cho say cc nng khng ct, ng hn, nng Atropos khng ct si

ch ca cuc i Admte. S c gng ca thn Apollon cng khng ko d|i cuc i

ca Admte c bao lu. S mnh d sao vn c l S mnh. Nng Atropos lnh lng

cm chic ko ct si ch ca cuc i Admte. Thn Cht-Thanatos t di m ph vi

ln trn thc hin mnh lnh ca S mnh.

Ti gia nh Admte mt khng kh tang tc bao trm. Ch mt thi gian ngn

na, Admte s t b cuc sng hnh phc n|y xung th gii ti tm ca thn

Hads. Liu trong gia nh ch|ng c ai d{m cht thay chng khng? Admte cu xin b,

m, mt trong hai ngi chng chu n nui dng, thng ch|ng cnh v di con th

m| hy sinh cho ch|ng. Nhng c hai ngi, mc d tui t{c gn k ming l nhng

vn cn tham sng, s cht. Trc tnh cnh y, n|ng Alceste ng ra xin chu cht thay

cho chng. Nng quyt nh hy sinh cuc i tr p ca n|ng cho ngi chng

c sng, khng mt cht n hn, n o. N|ng tm ra sch s, mc tang phc ri i

n bp la gia nh qu xung cu nguyn n thn Hestia, xin n thn hy ph h

cho cc con n|ng c sng hnh phc. Nng khng qun dng l vt ln bn th cc v

thn Olympe. Sau n|ng v|o trong phng nm vt xung ging ch thn Cht n.

Cc con nng s vo lng nng khc than thm thit. N|ng m hn chng, nc mt
gin gia. Cn Admte, chng ch bit khc than cho s phn tr tru t chng vo

mt cnh ng bi thng th thm qu{ i. Cc n t trong gia nh cng khng sao cm

c nc mt. Bng Alceste ku ln:

- Chao i, ta cm thy ci cht ang n gn! Hnh nh trc mt ta hin ra lo

gi Charon ch lnh lng v nghit ng. i, sao ta thy trong ngi khang khc th

no y! Chn tay ta r ri nh khng cn sinh kh na. Thn Cht-Thanatos chc sp

n bt ta v th gii m ph.

Chnh trong lc y, thn Cht-Thanatos ang nh bc n l}u |i ca vua

Admte. Thn r n ct mt nhm tc trn u Alceste v ht linh hn ca n|ng i. V

thn nh sng c cy cung bc v nhng mi tn v|ng khn khon ni xin Thanatos hy

khoan khoan, ng bt linh hn ca Alceste i nhng chng c. Nhng v thn ca

th gii m ph di quyn tr v ca Hads u lnh lng v tn nhn, chng my

may xc ng trc tnh ngi.

Alceste ni nhng li cui cng:

- Vnh bit, xin vnh bit chng v cc con thn yu! Hi anh Admte yu du, v

vn thn thit ca em! Em chng n hn g khi phi t b ci i ny v cuc sng ca

anh. Em ch cu xin anh c mi mt iu: Xin anh ng cho cc con ca chng ta,

nhng a con yu qu ca em phi sng ti nhc cay cc trong cnh d gh con

chng. Xin vnh bit anh v cc con. Chc anh v cc con hnh phc.

Admte khc nc ln, m ly v. Nhng n|ng Alceste cao qu v| xinh p ca

chng thn th lnh ngt, tay chn cng , mt nhm nghin nh mt ngi ng

say. Mc cho chng lay gi, cc con lay gi, n|ng Alceste cng khng hay bit.

Tin v hong hu cht thay cho chng l|m xc ng nhng ngi dn ca kinh

thnh Phres t gi| n tr. Mi ngi u cm phc v| xt thng cho v hong hu

nh}n c ca mnh. To|n kinh th|nh tang nng Alceste tm th{ng. Ngi ta chun

b l tang, a thi h|i ngi |n b| cao qu v|o nh| m v cng trng l.

ng trong cnh tang gia bi ri y th Hracls n thm Admte. Trong tc l

t xa truyn li, Admte mc d ang c tang, vn m tic trng th chiu i v

khch qu, con ca thn Zeus, bc ph vng ca cc thn v nhng ngi trn th.

Khng mun v khch qu bun ru, Admte c gng giu ni au thng ang v

x lng mnh... Hracls d sao cng nhn thy mt khng kh u bun bao trm ln v

mt mi ngi. Chng gng hi, nhng Admte ni tr{nh ra rng c mt ngi b con

trong h va mi qua i. V vua ny cn cn thn n mc sai gia nhn kha cht cc

ca phng li cho ting khc than khng vng c ra ngoi, lm nh hng n

ba tic cho mng v khch qu. Cn Hracls, chng vn v tnh, tng ngi bn

mnh ni tht. Chng c ung dung ch chn, ung ht bnh ru n|y n bnh ru

kh{c, say sa thng thc nhng mn n ngon l|nh m| bn mnh tht i. Song s tht

c mt sc mnh hin nhin kh m| che y, giu gim c. Nhng gia nhn ca

Admte phc v cho Hracls c ghm lng nhng nc mt t }u c tun tro ra

trn g m. Hracls sinh nghi, bn gi mt n t li hi cho r u ui c}u chuyn.

Chng va ct li hi th ngi n t bng mt khc nc ln: Tha ng|i, c vua

Admte ca con giu ng|i y . Hong hu Admte va qua i, v| ngi n t k

r ngn ngnh cho Hracls bit. Nghe xong cu chuyn, Hracls gin mnh sao qu

v t}m v tnh n ni c vui hng ch chn trong khi c kinh th|nh Phres ang

sng trong ni au thng. Ch|ng gin mnh mt th chng li cm ng trc tm

lng hiu khch ca bn mi. Tht l mt con ngi ch tnh ch ngha. Mt ngh

bng le ln trong tr{i tim ch|ng: Ta phi tm cch g cu li Alceste n n bn

mi c. Ch|ng hi ni t linh cu ca Alceste v quyt nh s n n thn Cht-

Thanatos ni cp li Alceste.
 {m tang ca Alceste c c hnh rt trng th. Sau khi tin a thi h|i ca

Alceste vo nh m, mi ngi ln lt ra v trong ting khc than thm thit. Hracls

kin tm ch i. Khng bao lu thn Cht-Thanatos vi i c{nh en nh nhng h

xung khu m a. Mt lung kh lnh lan ta ra khin Hracls cm thy rn rn c

ngi. Thanatos li tip tc cng vic ca mnh, mt cng vic v cng gh tm. Y a

i tay c nhng mng di nhn hot ra s song trn u ca Alceste, sau y ci b

mt xng xu gm ghic xung chu ng mu cc con vt b git lm l hin t,

th l chic li di ra ht ly ht nh mt ngi nhn kh{t l}u v c mt bnh

nc l| ci u ung ng c. Chnh lc y Hracls ra tay. Chng nhy mt bc ti

bn Thanatos a i tay to ln ra bp c Thanatos. Nhng Thanatos }u phi tay va.

Y dng i tay c nhng mng tay di nhn hot g khi th bp c cc k nguy him

ca Hracls. Cuc vt ln v th tr nn gay go v c lit. Thanatos vi i c{nh to

rng lun lun xe ra cp v|o trnh nhng n ca Hracls. Bng cch y y cn to

ra nhng lung gi lnh lm cho Hracls khng th giao u vi y mt cch thun li

c. Cha ht, y cn phun m kh nng n vo mt Hracls, dng i tay c nhng

mng nhn di v sc co cu trn ngc Hracls cho kh lnh thm vo. Hracls

giao u vi Thanatos tht vt v. Nhng ri cui cng li dng mt s h ca y,

Hracls tm c i c{nh ca Thanatos b qut v pha sau ri ly dy tri cht li.

on ch|ng vung thanh gm d|i v| cong ca thn Herms ln toan kt liu i g

thn Cht kinh tm ny. Thn Cht nm cng queo di t thy Hracls vung gm

vi v ly van ri rt, xin chng tha cho mng sng. Hracls ra iu kin: phi tr li

linh hn cho Alceste. Tt nhin Thanatos chp nhn. Th l| ngi anh hng Hracls

dn nng Alceste v cung in trao li cho ngi bn thn thit ca mnh l Admte.

Ni v Admte, sau khi tin a v v ni yn ngh i i, nh vua tr v cung

in vi ni au x rut x lng. Chng khc than vt v, cm khng thit n, nc

chng bun ung. Ngui ngui c mt l{t nhng h c nhn thy c{c con l| nc
mt chng li tr|o tun. ng trong tnh cnh y th Hracls tr v cung in, tay dt

mt ngi |n b|, khn trm kn mt. Chng xin vi Admte cho php ngi thiu

ph n|y c li cung in cho n khi chng Thrace tr v, khi ch|ng s n

n|ng i. Admte t chi. Nh vua ni, xin Hracls trao gi ngi |n b| n|y n

mt ni kh{c v l hong hu va mi qua i m| nh| vua tip n ngay mt thiu

ph n trong cung in th tht l mt iu khng phi o. Nhng Hracls khng

nghe c thuyt phc Admte, khn cu nh| vua cho ngi thiu ph trm khn kn

mt nng n{u mt thi gian. K qu{i hn na, l Hracls li bt nh vua phi ch

thn cm tay ngi thiu ph dt v|o trong phng v| khng c ti t, ngi

n ngi trong nh| ng n ngi nng. Mc d ht sc t chi, ni r iu hn

l thit cho Hracls nghe, nhng v khch qu ca nh vua rt ng ngnh khng h

chu nhng b. Cui cng qu n bn, Admte |nh phi dt tay ngi |n b| v|o

trong phng.

n lc ny, Hracls mi ni r s tht vi bn:

- Admte hi! Anh cm tay ngi |n b| n|y vy t nay anh phi sn sc,

chm nom n|ng nh! Anh hy m khn trm trn u ngi thiu ph n|y nhn r

xem nng l ai. Chc rng anh s hon to|n h|i lng v c mt ngi bn chn thnh

v tn ty, con ca ng ph vng Zeus, nh Hracls n|y }y! Thi, anh bn thn

mn ca ta i, anh c th chm dt c nhng ni au thng v| nhng dng nc

mt ri y!

Admte lm theo li bn. Chng vi v nng tm khn trm kn trn u ngi

thiu ph ra. Tri i! L lng lm sao v k diu lm sao! Alceste ca ch|ng ang ng

ngay trc mt chng, im lng, khng ni. Chng ku ln:

- C l no Alceste ca ta li t ci cht tr v? C tht l| n|ng y chng?

Nhng sao n|ng khng ni: Hi c{c ng thn linh, xin cc v hy ch gim cho k trn

tc ny bit, }y l| Alceste hay ch l ci bng ca nng.

 Hracls vi v tr li:

- Hi Admte, bn thn mn ca ta! Nh vua danh ting ca th|nh Phres,

ngi thng c mt con s t v mt con ln rng vo c xe ca vua Plias! Xin

chng ch c h nghi. }y chnh l| n|ng Alceste m| ta cp li c t tay thn

Cht-Thanatos a v sau mt trn giao tranh c lit. Nng s chng ni ngay c }u

v linh hn ca n|ng cha kp tr v vi hnh hi. Hin nay linh hn ang cn th

gii ti tm ca thn Hads. Phi ch i ba ngy na linh hn hon tt cuc hnh

trnh di dng dc, t ci m ph tr v dng gian. Trong ba ng|y ch i y, hi

Admte, v vua cao qu ca th|nh Phres, xin ch|ng ch qun vic dng cng l vt

cho cc v thn ca th gii m ph. Sau ba ngy y, nng Alceste yu du ca chng s

li ti ci ni nng duyn d{ng hn hu nh xa. Thi n lc ta phi ra i. Cu

xin cc v thn cao c chn Olympe ban cho ch|ng v| gia nh ch|ng sng vui nhiu

v| au kh th t, v con ngi ta chng ai l trnh khi ni au kh c. Cu xin ng

ph vng Zeus ban cho t Thessalie gi|u c v| th|nh Phres c no m i i.

Chc chng gi mi c truyn thng qu ngi trng kh{ch m| Zeus, ng ph

vng, cha ca ta truyn dy cho lo|i ngi, v| chnh Zeus cng ht sc tn

trng nhng iu mnh truyn ph{n rn dy.

Admte rt i cm ng v bit n ngi bn v i ca mnh. Nh vua mun

lu gi ngi anh hng li th|nh ca mnh vi ngy na cng vui vi nh vua

v s ti sinh ca Alceste, nhng khng c. Cng vic ca Eurysthe giao cho

Hracls ang thc gic ch|ng l| ot bng c |n nga ca Diomde.

 9 - ot chic tht lng ca Hippolyte - v n

hong cai qun nhng ngi Amazones

Eurysthe by gi tht lng tng. Tm cuc th sc th ti ri m cuc no

Hracls cng ho|n th|nh thng li, chng cuc no chu b tay. G bp c suy ngh hi

l}u m| cha tm ra mt cng vic g giao cho Hracls. ang lc ngh cha ra th

Admete con gi g, mt c ng th phng n thn Hra, n xin cha giao cho

Hracls sang x s ca n ho|ng Hippolyte ngi cai qun cc n chin binh

Amazones, ot chic tht lng ca n ho|ng em v cho mnh. Nhng n chin binh

Amazones l con gi ca thn Chin tranh-Ars. V thn n|y trao cho Hippolyte, n

hong ca nhng Amazones, mt chic tht lng, mt chic ai ht sc p v qu

gi{. }y khng phi l mt chic ai do b|n tay ngi trn tc on mnh lm ra m

do bn tay ca thn Th rn-Hphastos sng to. Thn Chin tranh-Ars nh v

thn Th rn Chn tht lm ra chic ai n|y biu hin quyn lc tng trng ca n

hong.

Hracls ln ng vt bin cng vi mt s bn b, trong c ngi anh

hng Thse ca t Attique. Ch|ng tng nghe nhiu v ti chinh chin ca nhng

ngi Amazones nn khng d{m coi thng, phi c mt i ng ng o trong

c nhng v tng ti th mi hy vng hon tt cng vic. H|nh trnh sang t nc ca

n hong Hippolyte phi vt qua bin ge i v|o bin Pont-Euxin ri mi b

ln c Tiu [ tin vo kinh thnh ca h gn Caucase, kinh thnh ni ting, bn

b sng Thermodon tn gi Thmiscyre.

 Hracls cho thuyn gh li o Paros, ni nhng ngi con trai ca nh vua

Minos c giao quyn cai qun, khng may xy ra mt chuyn va chm nh vi ngi

d}n trn o. Th l dn Paros xm li {nh cht hai ngi bn ng ca Hracls.

Tc gin v cng v h|nh ng ngang ngc, Hracls tr a, ra lnh cho anh em vy

{nh. D}n Paros b git, b bt kh nhiu. Nhng ngi con trai ca Minos lc by gi

mi c ngi ra hu ta. Hracls ra iu kin, i h phi n hai ngi cho chng

khi thiu ht qun s th chng mi ra lnh gii v}y. Bn Paros ng thun, trao cho

ch|ng hai ngi chu ca nh vua Minos l: Alce v Sthnlos.

Thuyn ca Hracls ri o Paros i n x Mysie. Mi ngi ln b ti thm

nh vua Lycos tr v nhng ngi Mariandynes. Nh vua tip i nhng ngi khch

t phng xa ti vi tm lng chn thnh v nng hu. Gia bui tic vui th c tin cp

bo: nhng ngi Bbryces ko sang xm ln b ci. Qun gic t nhp v| vt

qua bin thy. Hracls khng th l|m ng trc tnh hnh y. Chng ra lnh cho mi

ngi ln ng cu khn ph nguy. i qu}n di quyn ch huy ca Hracls chng

my chc ph{ tan gic Bbryces. Tha thng, Hracls truy ui qun gic n tn

kinh thnh, thu phc ton b vng quc ca ngi Bbryces trao cho nh vua Lycos

cai qun. Cm ng trc c ch ho hip ca Hracls, nh vua cho xy dng mt

th|nh mang tn l| Hracls ghi nh cng n ca ngi anh hng. T gi vua Lycos

ra i, ln n|y o|n qu}n ca Hracls i thng mt mch ti vng quc ca n hong

Hippolyte.

tng nghe ni nhiu v chin cng ca ngi anh hng Hracls, con ca

thn Zeus, vi tm lng khm phc, cho nn khi nghe tin c o|n thuyn ca Hracls

ti x s ca mnh, lp tc n hong Hippolyte t chc mt cuc nghnh tip rt trng

th ngay ngoi bi bin. Hracls dn u o|n tng lnh ca mnh ln b. Nhn

phong thi uy nghi ca chng, n hong Hippolyte v nhng chin binh Amazones ai

ny u cm phc v cho rng hn }y l| mt v thn ging th ch khng phi l mt

ngi thng. Hai bn trao i nhng tng phm by t s ha hiu v tn trng. N

hong Hippolyte ct ting hi:

- Hi Hracls, ngi con trai ca ng ph vng Zeus m| nhng chin cng v

i ca ch|ng vang lng bn ci! Cc v n t nc ca chng ti, t nc ca

nhng ngi n chin binh Amazones di quyn tr v ca n hong Hippolyte m

danh ting bay n tn tri xanh! Xin cc v cho bit, cc v n }y vi tm lng

qu ngi mn cnh hay c{c ngi n }y vi v kh ng thm kht mu ngi? Cc

v s em li cho t nc ny nhng ba tic tng bng hay cc v em li s chm

git v cht chc tai ng?

Hracls {p li:

- Hi n hong knh mn, ngi ch huy c{c o qun Amazones c mt khng

hai trn mt t n|y, o qun ca nhng ngi ph n khc t mi hnh phc gia

nh v| ch tm thy ngun vui trong s nghip chinh chin! Ta v cc bn hu ta vt

qua bao bin xa mun dm vi nhng lp sng hung d m|u tm ru vang n

}y v mt vic khng phi do tri tim ta bo ta. Eurysthe, nh vua ca th|nh

Mycnes y vng bc, ngi c n thn Hra v i, v ca thn Zeus, sng i v

bo h, sai ta n }y xin nng chic ai xinh p v qu gi m thn Chin tranh-

Ars ban tng cho n hong. Eurysthe s d sai ta l| v con gi ca nh vua l nng

Admete mun c chic ai . Xin n hong hy v thn Zeus v cc v thn ca nh

Olympe cao ngt bn ma my ph, ban cho ta tng vt bi v ta khng th tr v

t Hy Lp mt khi cha c trn tay chic ai qu gi{, bi v Hracls n|y cha tng

chu b tay tht bi trc mt s mng no ca Eurysthe trao cho th th{ch ngi

con ca thn Zeus v i!

Nghe Hracls ni, n hong Hippolyte trong tri tim bng thy yu mn ngi

anh hng. Nng mun trao cho Hracls chic ai qu gi ca n|ng. Nhng n thn

Hra v i o{n bit c mi ngh trong tr{i tim n|ng. N thn bn bin mnh
thnh mt n chin binh Amazones i khp cc hng qun xi gic: N|y chng phi

ngi dng s y n }y l| xin chic ai qu gi{ y }u. Hn mun bt v n hong

knh yu v ti gii ca chng ta v lm n l y. Chng ta phi bo v n hong

ng mc la bn chng.

Nghe nhng li xi gic nh th, nhng n chin binh Amazones bn cm v

kh. Mt n tng Amazones tn l| Aella ng ln ku gi mi ngi hy {nh ui

ngay l ngi xa l th}m c ny ra khi t nc. Th l cuc xung t n ra, v n

thn Hra mun cho ngi con trai ring ca chng mnh phi cht Eurysthe vnh

vin c lm vua, cai qun t Argolide. N tng Aella hung hng, xng v|o trc

nht. {nh nhau vi Hracls cha c bao l}u n|ng ui sc b chy, Hracls

ui theo, vung gm kt liu cuc i v n tng ny. N tng Protho gh gm

hn, mt mnh, ch mt mnh n|ng, n|ng h by dng s trong s nhng bn chin

u ca Hracls. Nhng n|ng cng khng tho{t khi s tr th trng pht ca ngi

anh hng. Mt mi tn ca Hracls bay n xuyn qua ngc nng, khin cho nng ng

nho t trn lng con chin m yu qu xung. Lp tc by n tng khc xng vo

{nh tr th. Nhng Amazones n|y l| ty tng ca n thn Artmis. Ti phng lao

ca h chng ai snh kp. H dng khin che chn nhng mi tn {c him ca Hracls

rt c hiu qu, tip h phng lin tip nhng mi lao ng nhn hot v pha

Hracls. Nhng khng mt mi lao n|o trng ngi chng c. Chng, hoc cm php

ngay trc mt chng hoc lt ngang qua trc mt chng; khi th chch sang tri, khi

th chch sang phi. C mi lao {c him hn lao thng v|o ngi chng th may thay

chng kp thi nhy ra xa tr{nh c. Bit khng th dng tn chin thng nhng

Amazones ny, Hracls nhy b ti dng chy. V ln lt by n tng Amazones

phi v vng quc ca thn Hads. Ngi anh hng v i, con ca Zeus, tip tc tn

cng. N tng kit xut Mlanippe em ca n hong Hippolyte b chng bt sng

163

cng vi mt ty tng l nng Antiope. Nng th, nhng ngi Amazones phi cu
ha. H bng lng trao cho Hracls chic tht lng qu gi{ ca n hong Hippolyte

vi iu kin Hracls trao li cho h n tng Mlanippe. Cuc dn xp kt thc

nhanh chng. Nhng ngi chin thng xung thuyn ln ng tr v qu hng Hy

Lp. khen thng cho nhng chin cng oanh lit ca ty tng Thse, ngi anh

hng ca t Attique m sau ny chin cng lng ly khp t nc Hy Lp, Hracls

trao n tng Amazones Antiope cho chng.

Trn ng t x s ca nhng ngi Amazones tr v qu hng Hy Lp,

Hracls cng vi cc chin hu gh vo thnh Troie. Thuyn cp bn, mi ngi

ln b. Mt cnh tng rt i thng t}m ang din ra trc mt h. Mt ngi con

g{i xinh p b xch vo mt mm { s{t b bin. l| n|ng Hsione, con g{i vua

Laomdon, ngi ang tr v trn vng ng bng Troade ph nhiu vi thnh Troie

nc ting giu c. Hi ra th Hracls c nhng ngi Troie k cho bit nguyn do

nh sau:

Xa kia khi Laomdon c vua cha l Ilos truyn cho ngi bu tr v thnh

Troie phm mt ti ln khin cc v n thn khng th tha th c. Thu y thnh

Troie cha c xy dng hng v v| p nh ng|y nay. Laomdon vic u tin

khi ln ngi l cho xy dng ngay mt th|nh hng v kin c sc trn gi vi

mi cuc tin cng cp bc ca c{c nc lng ging thng nhm ng, thm kht kho

vng ca thnh Troie. Cng cuc xy dng thnh khng phi d dng. Nh vua phi

cu xin cc v thn gip . Thn i dng-Posidon v thn nh sng-Apollon nhn

li vi iu kin: Laomdon phi tr cng cho hai thn tt c s sc vt do |n sc vt

ca nh| vua sinh ra trong nm y, Laomdon ng thun. Hai v thn bt tay vo

cng vic. H xy cho nh vua nhng bc tng thnh cao ngt v kin c. H xy cho

nh vua c mt bn cng |ng ho|ng cho thuyn b qua li c th neo u an ton

v thun li. H li cn l|m hn th na: xy c mt con rng v| d|i che ch cho

bn cng khi nhng cn sng hung d. Cc v thn l|m vic tn ty m ng|y v

th chng bao l}u Laomdon c mt th|nh tr to p v vng chc. Nhng n khi

hai v thn xin vua tr cng nh cam kt th nh vua li v tut. Cc v thn ci li,

chng cam chu Laomdon cp khng cng sc th nh vua li hm hm tc gin,

da rng nu c lng nhng, m nheo mi ci chuyn i cng x{ na th s b xo tai,

ct mi. c qu, hai v thn |nh ra v v s tnh chuyn sng phng vi Laomdon

sau ny. V ngy y chng phi lu la g, tuy chng ta chng r sau khi cc v thn ra v

c my tun trng hay my ma la. n trng pht u tin l thn Apollon gieo

bnh dch xung i sng nh}n d|nh th|nh Troie. Ngi cht khng bit bao nhiu m

k, chng thuc men g cha chy ni c. n th hai l ca thn Posidon. Thn sai

mt loi thy qui tn {y s}u ca bin i nc bi ln xng v|o vng ng bng

Troade ph sch nh ca rung vn. Thn li cn dng c}y inh ba gh gm khu

nhng con sng ca i dng ln cho nc c ngun ngt bc cao nh mt ngn

ni ri m m xung x s ca Laomdon. Chng cn cch g cu c, Laomdon

phi ch th}n n n th cu khn cc v thn ban cho cch gii tr tai ha. Li sm

phn truyn rng ch c c{ch em hin dng cng cha Hsione cho thn Posidon th

mi l|m ngui c cn gin ca v thn Lay chuyn Mt t. V s th, s tnh nh

vy nn mi c cnh tng xing Hsione vo mt mm { s{t b bin. V ch chc lt

na con qui vt gh tm kia t di bin chui ln s lao vo ngom ly Hsione v

a n|ng xung di thy cung.

Nghe thut li u ui c}u chuyn, Hracls thy khng th b qua vic ny.

Chng phi ra tay dit tr loi thy qu{i cu sng ngi thiu n xinh p, con ca

Laomdon. Chng by t nguyn ca mnh vi nh vua song km theo mt iu kin:

nu ch|ng ho|n th|nh c s mng v vang th nh| vua phi n b cng lao ca

chng bng... khng phi bng n|ng Hsione nh xa kia vua Cphe n b

Andromde cho Perse, m bng i thn m trng phau nh tuyt, phng nhanh nh

gi, nh nh|ng n ni chng ai nghe thy ting v ca chng. }y l| i thn m bt

t, nghe c c ting ngi, vn l bu vt ring ca thn Zeus. Thn Zeus trao li

cho nh vua Tros, ng ca Laomdon, n b vic thn bt ca nh| vua ngi con

trai xinh p tn l Ganymde. Thu y, thn Zeus khng hiu v sao em lng m cm

ngi con trai ca nh| vua Tros n ni qun n qun ng. Chng km hm c dc

vng, thn bn bin mnh thnh mt con i bng to ln t tri cao bay s xung cp

ngay ch|ng Ganymde xinh p a v cung in Olympe. Ganymde c tr thnh

bt t, sng bn cnh cc v thn d}ng ru thnh v thc n thn trong nhng ba

tic linh nh ca th gii Olympe. Cn Tros th c i thn m bt t, bu vt ca

thn Zeus dn my m, ging sm st. Tri qua thi Tros n Ilos v by gi n

Laomdon, i thn m vn l mt bu vt m nhiu v anh hng kht khao thm

mun.

Vi iu kin m Hracls nu ra, Laomdon thy chp nhn c. Tng i

chia vng bc ch}u b{u hay giang sn, t nc g, ch i thn m, i nga th...

c thi. Th l Hracls bt tay vo vic. Chng ra lnh cho qu}n Troie p ngay cho

chng mt bc ly trn b bin. Chng s np sau bc ly n|y ch qui vt t di

bin hin ln. Chng phi ch i lu la g, con vt nh mt hn ni { t di {y

bin su nh dn ln v h hc ci ming en ngm lao v|o Hsione. Hracls ht ln

mt ting ri ch|ng vung thanh gm d|i v| cong ca thn Herms lao thng ti qui

vt. Chng chm mnh v|o u n mt nh{t nh st {nh, sau vung gm chm

lin tip vo c n. B {nh bt ng nhng n {c him, qui vt khng kp i ph v

ch n nht th ba hay th t g th n ui sc. Hracls cu c Hsione.

Song ti t ht ch ni l|, n khi Hracls i Laomdon trao cho mnh i thn

m th Laomdon li nga quen ng c, v tut. Nh vua li tic i thn m nn gi

tr l mt l tri vi ngi anh hng. Nhng lc n|y }y ngi anh hng ca chng ta

khng th trng pht tn vua xu xa ngay c v s bn chin u cn qu t m

qun Troie li ng v| thin chin. Hn na, Hracls cn phi tr v Mycnes dng

chic tht lng ca Hippolyte cho Eurysthe.

 10 - ot |n b ca Gryon

Eurysthe li trao cho Hracls mt nhim v mi na, kh khn hn, nguy

him hn: ot bng c |n b ca Gryon em v cho hn. Khng phi Eurysthe

thiu thn g ging vt qu quen thuc ny. Trong |n sc vt ca y s b cng chng

phi l| t. Nhng lng tham ca y khng {y, hn na y c sinh ra hnh h th

ght Hracls, cho nn y c phi ngh ht vic n|y n vic kh{c bt Hracls lm.

H|nh trnh i n x s ca Gryon tht l xa, xa lc xa l. l| mt hn o

tn gi l rythie mi tn cng kit min cc T}y, ni v thn Mt tri-Hlios

Hyprion sau mt ngy lm vic cc nhc tr v ngh. Hn o c ngi Hy Lp

xa gi l| X s , vn chm m trong nhng lp sng m d|y c m| xa nay

cha my ngi bit n. Ngi ni n o rythie th nhiu nhng ngi i th

chng thy c ai. Hracls ra i. Ch|ng sang t ch}u Phi, bng qua sa mc Libye vng

ngt khng mt bng c}y, bng ngi ri phi i qua nhiu x s ca nhng ngi D

man cui cng mi ti c ni cng kit ca t. n }y l| ch|ng t chn ti

c b i dng mnh mng sng v. Nhng i na th chng cn ng. Ni bt

kn ly bin. L|m c{ch n|o i tip by gi? Hracls bn dng sc lc gh gm ca

mnh x tch qu ni khng l bt kn ly bin kia ra. Th l bin bn trong v bn

ngo|i, bn pha ng v| pha T}y thng sut. Trong khi lm vic x ni, chng khun

{ xp sang hai bn. Nhng tng { xp chng cht ln nhau cao nh hai c{i ct khng

l hai bn nhng qung ng gia cho bin c giao lu chnh l| eo bin Gibraltar

ni lin i T}y Dng vi a Trung Hi ngy nay. Ct { Gibraltar thuc t

Espagne (Ty Ban Nha) - Ct { Ceuta thuc nc Ma Rc. Ng|y xa ngi Hy Lp gi

l| Ct { ca Hracls.
 Bin thng sut nhng vt bin bng c{ch n|o ti c hn o rythie?

Hracls ngi bn b bin m chiu nhn sng v dt do, tri tim ni ln bi bi cu

hi. Chng nh ta chu b tay trc cuc th th{ch n|y chng? L|m sao c mt con

thuyn vt bin? Hracls c ngi nhn bin mnh mng v t cun sng nh

thch thc chng, t lc bnh minh ng pha sau lng cho n lc hong hn vng

ri ang nht nht dn trc mt. V trong tri tim chng bng le ln mt ngh:

mn con thuyn ca thn Mt tri-Hlios. Chng by t nguyn vng vi thn Mt

Tri lc ang ngi trn c xe t m i v min cc T}y ngh ngi. Thn ngh

vng quc ca v thn gi| u bc Okanos cng vi c xe ca mnh ri tr v

min cc ng. T ni ngh min Ty, thn dng con thuyn ch c xe t m v cung

in phng ng sng hm sau bt tay vo cng vic nh thng l, cng vic

m thn Zeus giao cho. Chnh con thuyn m| Hracls nh mn l con thuyn .

Nu khng c con thuyn th l|m sao ban mai khi chng ta va bng mt dy

thy v thn Hlios hin ra ti ci nh ch|o n chng ta? Cng xin ni thm, }y

khng phi l mt con thuyn c bum, c cho ging nh nhng con thuyn ca

nhng ngi trn th. Con thuyn ca thn Mt tri c ngi bo l thuyn c mc,

nhng khng phi. N l mt ci cc rt ln, do cc v thn gom sc lm ra khng r t

bao gi, ch bit t lu lm lm, l}u trc khi lo|i ngi sng ch ra c nhng con

thuyn nh hin nay. Thn Mt tri tht tm khng mun cho Hracls mn. Nhng

v knh n ngi con trai danh ting ca thn Zeus v i m thn phi ti ci vui v

nhn li. Th l Hracls c th yn tm tip tc cuc hnh trnh.

Va t ch}n ln hn o rythie ch|ng phi i ph ngay vi con ch

Onthros, mt qui vt c hai u, thnh tai, thnh mi, tinh mt t con vt no snh kp.

Cha m n chng phi ai xa l, chnh l tn khng l gh gm Typhon v m chidna

na ngi na rn. Anh em rut tht ca n l con mng x Hydre vng Lerne, l ch

Cerbre ba u di m ph, Onthros l| cha ra qui vt Sphinx v mi ngi u

bit nhng tai ha n gieo xung chn thnh Thbes khng khip n mc no.

Onthros {nh hi thy ngi l bn sa vang v lao ngay vo Hracls. Tn khng l

Gryon giao cho n canh gi |n b. Hracls dng chy kt liu i con qui vt. G

mc ng Eurytion cng chung s phn vi Onthros. Th l| Hracls ot c |n b

la xung thuyn. Khng may, va mi ra n b bin th tn khng l Gryon nghe

thy ting b rng t hang ni chy ra xem s th ra sao. Nhn thy xc Onthros v

Eurytion nm y, hn gm ln ui theo Hracls. Gryon l mt g khng l him

thy trn mt t ny. Hn c ba th}n, ba u, su tay v li c c mt i c{nh. Cha

hn l Chrysaor cn c tn gi l| Ngi c thanh kim v|ng. M hn l c qu

Mduse m| khi Perse chm t u c qu Mduse th Gryon t trong c m ci

con thn m Pgase bay vt ra, bay thng ln tri.

164

Gryon phng lao lin tip vo Hracls, c mi ln l ba ngn lao di nhn

hot. Nhng n thn Athna lun lun c mt bn ngi con trai ca thn Zeus bo

h cho chng. Khng mt ngn lao no lm xy xt da tht ca ngi anh hng.

Hracls dng nhng mi tn tm thuc c bn vo Gryon khin cho hn m mt v

au n nh in i. Sau ch|ng nhy ti dng chy nn tan xc hn.

H|nh trnh a |n b tr v Mycnes tht v cng vt v m chng ta khng

th k ht c. Thuyn v n hai cy ct chng dng ln lc ra i th ch|ng la b ln

b dt v t Hy Lp. C ln ch|ng i qua t Ligurie (min Provence nc Php ngy

nay) th b mt to{n cp ng nght ko n bao vy. Hracls phi chng vt v

lm mi bo v c |n b. Ch|ng dng cung bn chng cht nh r. Nhng chng

ng nh kin c, tn ny cht tn khc li ln v|o n ni Hracls bn gn ht tn,

mi nh c tay m chng vn c bu bu ti. Khng bit dng c{ch g i ph,

Hracls lin khn thn Zeus. Tc th mt trn ma { |o |o xung u l cp,

nhng hn { to nh c{i bnh, c{i vi ca ngi Hy Lp ging xung l|m l cp qu

chn gy tay, v u, tan xng n{t tht, pht chc tan r ht. Du vt ca trn ma {
 ng|y nay cn li trn c{nh ng Crau bao quanh vng Marseille nc Php. Chnh

nhng tng { ln nh ngn ngang trn c{nh ng l| xa kia do trn ma ca thn

Zeus ging xung gii nguy cho a con ca mnh. Khi {nh |n b v ti min

Nam nc gn th|nh Regium th mt con b sng ra khi |n, ph{ ngang bi qua

eo bin Messine sang o Sicile. Hracls tm quanh tm qun mi khng thy con b.

Sau chng phi nh thn Th rn-Hphastos trng h |n b ch|ng bi qua bin

sang o Sicile tm. Cui cng chng thy con b nm trong |n b ca nh vua ryx.

Nh| vua n c con b nhng th}m t}m khng mun tr li. Mc cho Hracls khn

khon xin, nh vua nht quyt khng chu tr. ryx li ny ra mt nh ngng cung,

th{ch Hracls u v v| em con b ra l|m phn thng. Giao u cha c bao lu,

Hracls qut cho ryx cht thng cng. Hracls li dt b v nhp v|o |n v| tip

tc cuc hnh trnh v t Hy Lp. N thn Hra vn theo ui ngi con ring ca

chng mnh vi lng cm ght. Khi |n b v n b bin Ionie th n thn ha php

lm cho c |n bng ni cn in mi con chy mi ng, tan tc, lung tung khin cho

Hracls rt vt v m khng sao km gi chng li c. Chng li phi tn rt nhiu

cng sc i tm bt thu thp chng v. Kt qu ch bt c gi na s b cn th |nh

chu mt. Nhng con b xng ra khi |n sng lu lc trong rng v tr thnh loi

b hung d gh gm. Cui cng, Hracls la c |n b v ti Mycnes em np

cho nh vua Eurysthe. Tn vua ny chng bit dng |n b l|m g. Hn li em d}ng

cng cho n thn Hra.

 11 - Bt sng ch ngao Cerbre

Ln ny th Eurysthe giao cho Hracls mt vic tht o{i om ht ch ni:

xung di vng quc ca thn Hads bt sng ch ngao Cerbre ba u em v.

Cng vic n|y vt qu{ t|i nng ca Hracls. Chng phi cu khn Zeus gip .

Thn Zeus phi ngay thn Herms, ngi dn ng khng th ch tr{ch c ti gip

Hracls. Cn n thn Athna lc n|y cng bn ch|ng bo h cho ch|ng, ngi

con trai danh ting ca thn Zeus v i. Hracls i qua vng ng bng Laconie ri

chui xung mt ci vc thm su hun ht mi Tnare xung m ph. Lo gi

Charon lnh lng v nghit ng i tin . Nhng Hracls ch gi nm m ra l mi

vic u n. Va bc v|o vng quc ti tm ca thn Hads, Hracls chng kin

mt cnh cc hnh. Ngi anh hng Thse v ty tng ca mnh l Pirithoos b xing

cht vo mt tng { tn gi l Chic gh lng qun (La chaise de l'Oubli). Hi ra th

Hracls c k cho bit nh sau:

Pirithoos vua x Thessalie, cai qun nhng ngi Lapithes, nghe danh ting

ngi anh hng Thse vi bao chin cng lng ly, em lng ghen t. Nh vua mun

th sc vi Thse bng c{ch cp ot |n gia sc ca Thse khiu khch mt

cuc giao u. Pirithoos mun bit nhng li n i v ngi anh hng ny h thc

n th no. Tt nhin Thse sn sng chp nhn. Nhng khi bc vo cuc thi th

Pirithoos khng gan dn thn vo th thch. Nh vua h v kh xin h|ng phc

Thse v nguyn l|m ngi ty tng phc v Thse. C chuyn k, khng phi

Pirithoos xin hng phc m| dng cm giao u vi Thse song b thua v| xin c

kt bn vi Thse. Ba kia khng r ma a li qu a ng th no, Thse v

Pirithoos r nhau xung m ph mu mt vic ln: cp nng Persphone ca thn

Hads. H|nh ng bo ngc ca h b cc v thn trng pht. H b xch cht vo ni

{ ht nm n|y n nm kh{c.

Nghe xong cu chuyn, Hracls lin vung gm cht xing gii thot cho

Thse. Nhng khi ch|ng quay sang Pirithoos th mt t bng m m chuyn ng v

rung git ln tng cn. Hracls bit rng l| c{c v thn biu th s phn i. Chng

khng dm gii thot tip cho Pirithoos.

Hracls i s}u v|o th gii nhng vong hn. Bng en vt v ca nhng vong

hn trng thy chng, s hi, b chy. Nhng c mt bng en ng li, ch cho chng

i ti gn. l| linh hn Mlagre con trai ca vua Oene v hong hu Althe cm

quyn vng quc Calydon. Mlagre cht i vi bao ni on hn trong lng. Thu

y, khi ch|ng ra i, m ch|ng mi n thn Moires, nhng n thn cai qun s

mnh, cn c tn gi l Parques ti thm. C{c n thn ph{n truyn cho Althe bit

v tng lai a con ca mnh. Nng Clotho bo, Mlagre sau ny ln ln s l mt

dng s ni danh v ch kh anh hng v| lng can m. Nng Lachsis ni, Mlagre s

c mt sc mnh kh{c thng t ngi b kp. Cn nng Atropos th ni, Mlagre s

sng lu bng on ci chy trong bp la kia. Chng n|o m| on ci ch{y ht th

cuc i ca Mlagre cng ht. Nghe xong li phn truyn ny Althe s hi vi gip

tt ngay on ci v giu cn thn vo trong mt ci trp. Mlagre ln ln khe mnh

nh si, gu, dng cm nh hm beo. Ch|ng cng vi nhiu v anh hng i sn con

ln rng hung d thng v ph hoi vng ng bng Calydon. Con ln rng ny do

n thn Artmis th v trng pht vua Oene v ti qun l hin t thng l vo

u v thu hoch. Con ln rng b git. Mt cuc hp gia nhng ngi tham d cuc

sn bnh cng chia phn. N dng s Atalante ngi c Mlagre em lng yu

du v| ngi {nh trng con vt n u tin, bn cho n b thng. Tip mt

dng s kh{c {nh trng mt con vt, v| Mlagre {nh nhng n cui cng, git cht

c th. Mlagre cho rng Atalante xng {ng c nhn phn thng danh d: ci
u v b da con th. Nhng ba ngi cu ca Mlagre l Alce, Cphe v Plxippe

chng li. H e do s tc ot phn thng ca Atalante. H cho rng trao gii

thng cao nht ca cuc sn cho mt ngi |n b| l| khng xng {ng, l| nhc nh.

T hi hn na, nhng ng cu ny li ni nhng li l th b xc phm n Atalante

v| Mlagre. Khng km hm c ni tc gin, Mlagre x xt vi nhng ng cu v

ch|ng git cht hai ngi l| Cphe v| Plxippe. c tin nhng ngi em rut ca

mnh b con trai mnh git, Althe v cng cm ut. B ly on ci ch{y xa kia m| b|

ct giu trong tr{p, em vt vo bp. V th trong cuc chin tranh gia nhng

ngi Curtes v lis, Mlagre b t trn. Mlagre cht khin cho Althe hi tnh li.

B| v cng au n, v cng hi hn v h|nh ng mt tr ca mnh, v| b| t st.

(Mt ngun chuyn khc k, Althe cu khn cc v thn di m ph trng tr

Mlagre, do Mlagre b t trn).

Mlagre cht i vi bao ni on hn trong lng. Cc em gi ca chng thng

gi l nhng Mlagrides khc than thm thit cho cnh gia nh tan n{t. N thn
165

Artmis bn bin nhng c gi ca Mlagre thnh nhng con g v ly nhng ht

nc mt ca cc c gieo ln trn b lng. V th l cc c bin thnh nhng con g

sao . Ring c nng Dejnire khng chu s phn . N|ng sng l loi vi bao ni lo u.
166

Cuc i nng s ra sao khi khng cn mt ai lm ch nng ta. l| iu m

Mlagre khi t gi ci i vn canh cnh bn lng chng sao ngui c ni lo u.

Vong hn Mlagre gp ngi anh hng Hracls, lin ct ting cu xin:

- Hi Hracls, ngi anh hng danh ting ly lng, con ca thn Zeus v i!

Ch|ng nghe ta gii b|y ht mi ni u ut trong lng. Ta ch cu xin chng c mt

iu: xin chng hy r lng thng ly ngi em gi bt hnh y ca ta. S phn ri ro

cp i ta i qu{ sm li em gi ta sng tr tri mt mnh. Vng ta, n sng ra

sao }y gia cuc i y sng gi n|y? Xin dng s hy v ta m| gip cuc sng

ca em gi ta. Nu nh ch|ng khng ch n l| ngi km nhan sc th xin chng hy l

ngi che ch cho n sut i, gn b cuc i n vi cuc i ch|ng cho ta c

yn tm ngm ci ni chn sui.

Hracls lng nghe nhng li ni ca Mlagre m| nc mt t }u c tun tro

ra trn i g m{. Ch|ng an i vong hn Mlagre va ha s lm theo mun ca

Mlagre.

Theo s dn ng ca Herms, Hracls tip tc i. Bng en ca c qu

Mduse xng li gn ch|ng, Hracls a tay v|o chui gm nhng Herms ngn

chng li v cho bit, ch l ci bng vt v khng th lm hi ai. Hracls cn c

chng kin bit bao nhiu cnh khng khip th gii ca nhng m hn lnh lo, ti

tm u {m n|y. Cui cng, chng ti cung in ca thn Hads v| c v thn ny cho

php vo tip kin. Ngi trn ngai vng, v thn cai qun vng quc ca nhng ngi

cht Hads v v, nng Persphone kiu dim, con ca n thn Dmter v i, nhn

ngi anh hng, con ca Zeus ng ph vng, vi tm lng cm phc. Chng trng

thc uy nghi, ng b. ng trc ngai vng tay t ln cn chy to ln, trn mnh

khoc tm {o da s t, vai eo c}y cung v| ng tn, ngang sn mt thanh gm, trng

Hracls oai phong lm lit nh mt v thn. Hads ct ting hi:

- Hi Hracls, con ca Zeus ch tn ch knh. V sao ngi li t b th gii rc

r nh sng vng ca thn Mt tri-Hlios xung vng quc ti tm n|y? Phi

chng thn Zeus mun ban cho ta mt ngi anh hng? Hay ngi xung }y tc

ot ca ta n|ng Persphone xinh p?

Hracls knh cn tr li:

- Hi Hads, v thn cai qun vng quc ti tm ca nhng vong hn! Xin

ngi ng gin! Ta xung }y khng phi do tri tim ta xi gic m l theo lnh ca

mt ngi khc. Nh vua Eurysthe tr v th|nh Mycnes trn t Argolide, ngi

c n thn Hra sng i, sai ta phi lm mt cng vic cc k o{i om th thch

t|i nng v| ch kh ngi con ca thn Zeus l bt con ch ngao Cerbre ba u v. Hi

Hads, v vua y quyn th ca th gii vong hn! Xin ngi cho php ta lm vic

v Hracls ny khng th no tr v th gii y nh sng mt tri khi cha chinh

phc c con ch Cerbre d tn.

Hads nghe xong mm ci. Thn cho php Hracls bt ch Cerbre nhng vi

mt iu kin: khng c dng v kh.

Hracls li ln ng i tm ch Cerbre. Tm mi ch|ng mi bt gp c n.

Ch|ng dng i tay rn nh st, cng nh ng tm cht ly c n, n xung t v

bp mnh. Con ch sa m vang. C vng quc ti tm ca thn Hads kinh hong v

ting sa t ba ci mm ca n. Cerbre vng vy nhng khng sao g ra khi i tay

ca Hracls. N dng c{i ui li hi {nh tr, v ui n l| mt con rn kh to. N

qun ui v|o ch}n Hracls ri dng nhng chic rng nhn hot cn. Nhng v ch.

N ngy cng b ngt th v giy gia nh sp cht. Lc Hracls ly d}y {nh ai

quanh c n ri dt i. Ch|ng dt n t th gii ti tm di lng t ln dng gian

tr|n y nh sng mt tri rc r. Ln u tin nhn thy nh sng chi la, con ch v

cng s hi, mt c nhm nghin. N lng ln nh ni cn in. Ri rt t ba ci mm

kinh tm ca n chy rng rng xung mt t en l|m mc ln nhng loi cy c c

m nu ngi ta n phi l b mng.

V n Mycnes, tng Eurysthe dng con ch vo vic g, ng }u va trng

thy con ch ba u c rn, Eurysthe s qu sut ngt i. Hn ra lnh ngay cho

Hracls dt Cerbre tr li cho thn Hads. Th l| ngi anh hng ca chng ta phi

ln li xung m ph mt ln na.
 12 - ot nhng qu to vng ca ch em

Hesprides

Th thch cui cng m Eurysthe giao cho Hracls l phi ot c nhng

qu to vng ca nhng tin n Hesprides em v. Chuyn xa k rng, cy to vng

c qu vng ny vn l ca n thn t-Gaia v i, m ca mun lo|i. Gaia em

cy to vng ny tng cho n thn Hra lm qu mng ngy n thn Hra kt hn vi

ng ph vng Zeus. Hra v cng sung sng trc tng vt qu. N|ng em c}y t{o

v trng mt khu vn ca mnh, mt khu vn rt thm nghim c{ch khng xa ni

thn Atlas gi vai chng i bu tri. ngn nga nhng ngi l, nht l nhng

ngi con gi ca Atlas hay lui ti chi khu vn ny, thy chm t{o p h{i i mt,

n thn Hra giao khu vn cho mt con rng tn l Ladon canh gi, mt con rng c

ti mt trm c{i u. C ngi k khng phi l Ladon c mt trm u m ch c mt

thi, nhng c bit l n khng lc no ng c. Mt lc n|o cng m trng trng. Cn

thn hn, Hra cn giao cho ba ch em tin n Nymphe c mt ci tn gi chung l

Hesprides hoc nhng tin n Chiu hm, trng coi.

Nhng vn to ny }u? bin ng hay bin Mt tri ln? trong vng sa

mc c{t nng hay di chn nhng ngn ni tuyt ph quanh nm. Ngi k th nhiu

nhng ngi i th xem ra cha thy c mt ai. Hracls ln li t chu u sang chu

hi ng. Chng mt ai bit c. Chng phi i ngc ln n tn min cc bc ni

c con sng ridan quanh nm nc ro sng go. Ti }y ch|ng c cc nng

Nymphe ni cho bit: phi tm c lo thn Bin-Nre mi c th hi c ng.

Trn ng i xy ra khng t chuyn li thi phin toi. Mt hm Hracls ang i th

gp mt g cc k to ln khe mnh. Chng ct ting cho v hi ng, th qui thay,

g chng cho lai Hracls m li gi ging xc xc bt khai bo lai lch v thch

ch|ng giao u. Bc mnh, Hracls ging cho hn mt chy, hn khng ni, v

chu thn Hads tc thi. Nhng cha ht, thn Chin tranh-Ars, cha ra g hiu

chin xng ti tr th cho con, a con mang tn l Cycnos, Ars nhm c Hracls

phng mt ngn lao. N thn Athna li cho ngn lao phng tr. Ngn lao bay vt

i cm v|o i thn Chin tranh-Ars. V thn ny git bn mnh ln, go rng vang

ng c tri xanh ri ba chn bn cng chy thng mt mch v nh Olympe khng

cn t tng g n chuyn ra hn cho thng con ng ngc ca mnh na.

Hracls i tm thn Bin-Nre, tm mi, tm mi mi thy ng gi| u bc ny

ang ngi trm ngm b bin. Hracls lin xng ti tm cht ly ng gi. Nhng

}u c phi bt c Nre l xong vic. ng gi ca bin c ny bin ha thn hnh

vn trng. Nhng d c bin ha thnh cc con vt g g i na, Hracls cng khng

nn ch.

Chng c bm cht ly ng gi| cho n pht cui cng ng gi khng cn bin

ha thnh mt ging vt g na, |nh phi chp nhn ch ng cho Hracls. V ch

n lc y i b|n tay st ca Hracls mi nh ng gi Nre con ca v thn Lay

chuyn Mt t-Posidon v i ra.

Hracls tip tc cuc hnh trnh. Chng phi bng qua vng sa mc nng nh

thiu nh t ca x Libye. Li mt v xung t na xy ra. Ante v thn khng l c

sc mnh gh gm l con ca thn Posidon c c}y inh ba g}y bo t v ca n thn

t-Gaia v i, m ca mun lo|i, chn ng i ca chng. Ante c sc mnh bt

ni ngn sng, di non lp bin. S d c sc mnh nh th l| v Ante khng n b{nh

m nh nhng ngi trn th. Nhng Ante cng khng ung ru th{nh v| n nhng

thc n thn nh c{c bc thn linh. Ante sng bng tht s t. Ante c thi sc
mnh chn ng khch b h|nh th{ch giao u. Gp ai qua li trn vng sa mc Libye

y u chn li v| th{ch u, ng hn l| git cht.

Y git ngi thc hin mt li ha vi cha mnh: dng cho thn Posidon mt

ngi n lm ton bng s ngi. Cha tng mt ngi no gp Ante m thot cht.

S ca nhng ngi b git cht ng li ch ng|y x}y n.

Cuc giao u gia Hracls vi Ante din ra v cng quyt lit. Ba ln

Hracls qut Ante ng xung t, bp c, nn chy tng Ante cht hn th m ch

thong mt ci Ante li bt dy tip tc giao u vi Hracls. Th ra Ante c mt

iu b mt nh mt l ba h mnh. l| nh thn t m-Gaia. S d khng ai chin

thng c Ante l v y gn b vi thn t m. Chnh v n thn n|y lun lun

tip sc cho a con trai ca mnh, gn b vi con trai ca mnh khng ri mt bc,

lm cho n hi sinh khi b t thng. Tm ra c im mnh ca Ante, Hracls

quyt loi tr n. La mt ming s h, Hracls gng bng Ante ln cho chn la khi

mt t ri ch|ng xoay ngc u Ante xung cho gi ln i ch|ng, v| c th chng

bp c. Ln ny th Ante cht tht, cht khng cch g cu vn c. N thn t m-

Gaia khng tip sc c cho a con trai gh gm ca mnh |nh chu n thit

phn trong i tay rn nh st ca Hracls.

Ng|y nay trong vn hc th gii, Ante tr thnh mt biu tng ch s gn b

vi ci ngun thn thit, vi qu hng, vi t quc, vi nhng gi tr thing ling to

ra sc sng ca mt con ngi, ca mt lc lng x hi.

Hracls t ch}n n mt x s mi: t nc Ai Cp. Sau mt chng ng

di mt mi, Hracls tm mt bi cy chui vo ng. V| ch|ng ng thip i mt gic

|i ngay trn b sng Nile. Vua Ai Cp tn l Busiris trong lc do chi trng thy

Hracls, mt ngi l mt xem ra va mi t chn ti t nc ny. Tht l mt dp

may him c. Nh vua ra lnh cho qun lnh bt tri ngay Hracls li. Ti sao li c

chuyn i x k quc nh th i vi ngi khch l? Nguyn do nh sau: Vua

Busiris vn l con ca thn Bin-Posidon v n thn Lysianassa. C ngi ni, nh

vua khng phi l con ca Posidon m l con ca gyptos. Cn n thn Lysianassa l

con ca thn paphos. Hai v chng nh| vua ang sng vi nhau rt m m hnh

phc, li cai qun mt t nc rng ln v| gi|u c c c{c nc lng ging xung

quanh rt v n, bng }u sinh chuyn. Duyn do l ba kia nh vua ny ra mt nh

to bo gm gh, bt ba ch em tin n Hesprides v lm v. S d c{c n|ng c mt ci

tn chung nh vy l v m nng l Hespris. Busiris cho mt o|n qu}n gm ton

nhng tn cp bin sng s n vy bt ba ch em Hesprides. Nhng h|nh ng

phm thng ca nh| vua b cc thn trng pht. L cp bin khng th t chn

ti c khu vn cm thing ling. Tai ha xy ra lin tip trn dc ng i n ni

o|n qu}n tan r. Cha ht, thn Zeus cn ging mt tai ha nng n gp bi: nn hn

hn xy ra v xy ra lin tip, ko di sut chn nm lin. Con d}n t nc Ai Cp rn

xit trong cnh i kh. Vua Busiris ch cn bit mi cch l cho mi mt nh tin tri

danh ting n xem xt v phn truyn. Phrasios t o Chypre c mi n. Theo

Phrasios, mun lm thn Zeus ngui gin, gii tr mi tai ha th t nay tr i mi nm

nh vua phi bt mt ngi nc ngoi lm l hin t. Tun theo li phn truyn

nghim ngt ca Phrasios, nh vua Busiris ra lnh cho qun lnh bt ngay nh tin tri v

lm l hin t thn Zeus m u cho cc l hin t sau ny. V by gi n lt

Hracls.

Hracls b gii n trc bn th. Chng ca mnh, git t tung nhng dy r

tri chng ri xng ti ging cho Busiris mt tr{i m. Busiris ng ln ra cht. Con trai

ca nh vua tn l Amphidamas chy ti tr th cho cha cng b Hracls kt liu gn

s phn.

C ngi k chuyn n|y hi kh{c. Hracls n khu vn ca ch em Hesprides

th gp lc bn cp ca Busiris bao vy. Tnh cnh ht sc nguy ngp. Hracls khng

th chn ch. Chng xng vo bn cp v| {nh tan chng. C{c tin n Hesprides
cm kch trc h|nh ng ho hip ca chng, sau khi nghe chng by t nguyn vng,

t tay hi nhng qu to vng trao cho chng.

Thot khi l hin t ca nh vua Busiris, Hracls li tip tc cuc hnh trnh.

Nhiu ni gian nguy, nhiu cuc xung t m| Hracls phi ng u. Cui cng

chng ti c vng ni Caucase. Ti }y, ch|ng lp c mt chin cng hin hch

lu danh hu th. Chng ta chc cha ai qun chuyn Promthe b Zeus trng pht.

Trn nh cao cht vt ca mt ngn ni trong dy Caucase, thn Zeus cho l tay sai

ao ph ng anh xing Promthe v|o ni {, thn Zeus cn ngy ngy sai mt con

{c iu, mt con i bng m qum mng nhn ti m bng n gan Promthe. Nhng

bung gan ca Promthe l bt t. N bt t nh Titan Promthe. V th ban ngy

bung gan b con {c iu n i th ban m n li mc li nguyn vn, ti mi nh

cha h b thng tn. Promthe dng cm chu ng cc hnh nh th hng bao

th k. Hng bao th k tri qua nhng Promthe vn khng h khut phc Zeus.

Hracls n. Chng nhn thy v thn n nhn ca lo|i ngi b xing trn nh

ni cao cht vt v nhng c{nh chim ang chp chi, ln l. C l gi }y con i

b|ng do Zeus ph{i n ang moi khot tm gan ca v thn n nhn ca lo|i ngi.

Hracls leo ln nh ni. Kia ri cnh tng thng xt v| t|n nhn y ang din ra

nh chc vo mt chng. Khng phi n o suy ngh g, Hracls ging cung v|

bung dy. Tch mt c{i, con i bng ng quay xung t. Chng chy li cht tung

xing xch gii phng cho Promthe. Th l ht, chm ht vnh vin t }y cuc i

kh nhc b xing xch vo ngn ni { c qunh n|y. Promthe vn vai sng khoi

n ch|o cuc sng mi t do. n n ngi anh hng gii phng cho mnh,

Promthe ni cho Hracls bit, chng khng th t tay hi ly nhng qu to vng

c. Vic ny phi nh tay thn Atlas mi xong.

Hracls ti x s ca ch em Hesprides. Chng gp v thn Atlas ang khom

lng gi vai chng i bu tri, u ci gc, nhc nhn, mt mi. l| hnh pht ca
Zeus i vi Atlas v v thn n|y xa kia can ti ng v pha nhng Titan, nhng v

thn gi chng li thn Zeus. Hracls ct ting ni:

- Hi thn Atlas, mt Titan con ca Ouranos bao la v ca Gaia v i, ang phi

chu kh hnh! Ta l Hracls con ca ng ph vng Zeus n }y lm mt vic

khng phi do tri tim ta mun. Nh| vua Eurysthe, ngi c n thn Hra sng i,

sai ta i ly nhng qu to vng khu vn cm do ba tin n Hesprides trng coi.

Xin Titan Atlas hy gip ta vic ny v ta chng th tr v Mycnes khi trong tay khng

c nhng qu t{o .

Thn Atlas {p li:

- Hi Hracls, ngi con trai danh ting ca thn Zeus, v thn y a ta

vo cnh kh nhc nh th ny! Ta sn s|ng gip nh| ngi. Nhng ai s thay th

ta chng bu tri? Nh| ngi liu c th thay ta lm vic khi ta i ly v cho nh

ngi ba qu to vng do ba ch em nng Hesprides trng coi khng? Nu c,

ngi hy gh vai v|o }y thay ta m ng cng vic trong chc lt.

Hracls nhn li, gh vai v|o gi lng ra chng bu tri. Mt sc nng gm

gh, cha tng thy, ln vai v| lng ngi con trai ca thn Zeus v i. Gn ct

trong ngi ch|ng nh cng ra. Khe mnh nh ch|ng m| khi gh vai v|o chng

cng cn long chong. M hi ra nh tm. Nhng n thn Athna lc n|o cng

bn ngi con trai yu qu ca thn Zeus truyn thm sc lc cho chng. Nh th

Hracls ng vng cho n khi Atlas tr v. Atlas i n bn chng v bo:

- Hi Hracls! Ta ly c ba qu t{o v|ng em v cho nh ngi }y! Tht

l nhng qu to qu v ngn. M thi, tin }y ngi hy ta mang lun nhng qu

to ny v Mycnes cho Eurysthe. Ngi chu kh ch ta mt l{t v ta i rt nhanh.

i vi cc v thn bao gi vt ni bng rng qua sng cng nhanh chng v d dng

hn nhng ngi trn by yu.

 Hracls o{n ngay c en ti ca thn Atlas. Ch|ng ti ci bo Atlas:

- Hi v thn Atlas! Tht l qu ha! Ta khng bit dng nhng li l g t

lng bit n v hn ca ta i vi s gip tn tnh ca Ngi. Nhng trc khi

Ngi i ti th|nh Mycnes y vng bc, xin Ngi hy gh vai cho ta mt lt

ta kim tm o, tm da lt v|o vai cho au, rt.

Atlas lin lm theo li Hracls. Hracls chui nhanh ra khi gnh nng bu

tri. Chng nht ba qu t{o v|ng cho v|o y ri eo ng tn v cy cung ln vai, thanh

gm v|o bn sn, on cm ly cy chy g. V chng t bit Atlas:

- Hi Atlas! Xin knh ch|o Ngi. Hracls ny chng th no mc la Ngi

}u. Xin Ngi ng gin! C l no ta li gi vai ra chng bu tri chu ng

ci cc hnh m thn Zeus d|nh ring cho Ngi.

Hracls tr v Mycnes. Chng dng nhng qu to vng m chng phi ln

ngi ngoi nc, vt ni bng rng tri qua bao gian nguy vt v mi em c v cho

Eurysthe. Nhng Eurysthe chng bit dng nhng qu t{o v|o cng vic g. Y

ngh i ngh li ri cui cng cho pht ngay Hracls. Hracls em d}ng cho n thn

Athna by t tm lng bit n i vi v thn bo h mnh. Cn n thn Athna,

nng li em tr ba qu to vng v khu vn thing ling do ba tin n Hesprides

trng coi v bu vt ca thn thnh khng th vng vi v|o tay ngi trn phm tc.

Th l chm ht mi hai nm Hracls phi l|m y t cho Eurysthe. Nhng

mi hai nm cc nhc gian trun vt v cng l| mi hai nm ca chin cng vinh

quang chi li khin cho danh ting ca Hracls, ngi anh hng v i, con ca Zeus,

khc su vo tr nh ca th h ny sang th h khc.

C mt chuyn cn ni thm cho r nu khng t hn ngi nghe thc mc. y

l truyn Perse, Atlas b Perse dng u c qu Mduse bin th|nh { m| sao

chuyn ny Atlas vn l mt v thn khe mnh, tinh khn i ly nhng qu to vng

v cho Hracls v toan la Hracls chng bu tri thay cho mnh? Tht kh m

gii {p c{i v l c. Nhng xt ra th truyn thn thoi vn d c nhiu ci

v l, li mi ngi, mi ni, mi thi k mi kh{c cho nn c{i v l tr thnh

c{i c l ca truyn thn thoi. V| chng ta khi thng thc thn thoi buc phi

chp nhn c{i v l .

Ng|y nay, trong vn hc th gii c thnh ng Khe nh Hercules hoc Hracls

(Robuste, fort, colossal comme Hercule, Cest un Hercule, force herculenne). C{i tn

ring Hercules tr thnh danh t chung hoc tnh t ch nhng ngi c thn hnh

cng trng, khe mnh, p n nang ng ngha vi lc s, dng s. Cn Cng vic

ca Hercules (Travaux dHercule), K cng ca Hercules hoc Hracls (Exploits

dHercule) chuyn ngha ch mt cng vic g i hi phi c s c gng, n lc phi

thng th mi c th ho|n th|nh c. T m rng ngha ra ch nhng cng vic g

ht sc kh khn; gian kh. Cy chy ca Hercules hoc Hracls (La massue dHercule) 167

tng trng cho mt vt g gn b thn thit vi, mt vt khng th tch ri c vi;

ng thi n cng c mt ngha tng trng ch mt v kh u vit, mt bin php

ti u, hu hiu (trong quan h so s{nh i lp). Ct ca Hercules (Arriver aux colonnes

dHercule) chuyn ngha ch gii hn cui cng, mc cui cng.

Trong gia ti thn thoi Hy Lp c rt nhiu chuyn anh hng, dng s nhng

khng c mt cu chuyn no k v mt ngi anh hng kit xut nh Hracls, kit

xut ch: lp c nhiu chin cng, nhng chin cng li to ln v| phi thng,

hn na li c ngha s}u sc. Hracls, trc ht cng nh nhng ngi anh hng

kh{c, dit tr qui vt, {c th em li cuc sng yn lnh cho nhn dn. Nu c khc

nhng v anh hng khc th ch l ch, Hracls dit tr nhiu qui vt, nhiu c

th hn. Nhng Hracls cn lp c nhng chin cng m| cha tng c mt ngi

anh hng no lp c.
 1 - Hracls nn li dng sng Alphe v| Pne cho nc xi x

chy vo dn sch bng chung b ca Augias. Hracls di non x ni to ra

eo bin Gibrantar, khai thng a Trung Hi vi i T}y Dng. Nhng cha

ht, to bo hn c l chin cng ot nhng qu to vng ca ci tin n

Hesprides. Nhn qua th ta thy dng nh chin cng ny chng c g khc

thng. Ngi anh hng khng phi em sc mnh ra giao u vi mt g

khng l hay mt con qui vt no. Hracls ch gh vai g{nh , chng i bu

tri h v thn khng l Titan Atlas mt l{t thn i ly nhng qu to vng v

cho chng. Ch c th thi song qu tht l to bo v| phi thng. Con ngi

chinh phc thin nhin, ci to thin nhin bt thin nhin phc v cho mc ch

ca mnh. Nhng c{i thin nhin ni, sng, bin ch l ci thin nhin gn gi vi

con ngi. Cn mt ci thin nhin na, xa hn vi con ngi, l| v tr. V ci

thin nhin n|y l| c quyn ca thn thnh: ch c thn khng l Titan Atlas

mi c sc chng, i bu tri. Th nhng Hracls, con ngi, dm c gan,

to tn n mc dm thay hn thn th{nh chng i bu tri. H|nh ng

ca Hracls r rng l s chp nhn cuc sc vi thin nhin-v tr, chp

nhn s thch thc ca thin nhin-v tr. Nhng con ngi ch sc chng,

i bu tri c trong chc l{t thi. ng, ch chc l{t thi, nhng d sao con

ngi d{m l|m v| cng l|m c. ng, ch c chc lt thi song qu l

mt chin cng phi thng. Mt chin cng tin bo cho ngnh khoa hc v tr

ca th k XX.

2 - Hracls sang tn min bin cc T}y l| ni cha ai t chn ti,

xung m ph bt ch ngao Cerbre. Hracls i rt nhiu ni t ng sang

Ty, c th cha tng c mt v anh hng n|o i nhiu v| i xa nh Hracls.

Tt c nhng iu phn nh kht vng ca con ngi mun khm ph, chinh
phc th gii xung quanh, mun vt ra ngoi phm vi sinh sng cht hp ca

ch cng x th tc.

3 - Hracls gii phng cho thn Promthe, v thn n nhn ca loi

ngi, v hnh phc ca lo|i ngi m b xing xch, |y a tra tn nhc hnh.

Nh vy l| con ngi gii phng cho thn th{nh. Nhng thn th{nh }y ch

l thn Promthe. Con ngi phi gii phng cho Promthe chnh l| con ngi

gii phng cho con ngi. S mng gii phng con ngi l chnh ca bn thn

con ngi.
 Hracls ci Dejnire thc hin li ha

vi vong hn Mlagre

Ht hn lm n l cho Eurysthe, Hracls tr v thnh Thbes, cuc i chng

nhng tng s chm ht ni gian tru}n, cay ng t }y. Nhng vn cha ht. N

thn Hra lun lun theo ui, bm rit ch|ng bt chng phi chu ng nhng tai

ha mi.

Ghi nh li ha vi vong hn Mlagre trong chuyn i xung m ph, vic u

tin ca Hracls l| n vng quc Calydon x lis tm gp nng Dejnire. Vo

lc ny nh vua Oene, cha ca Dej{nire ang gp mt kh khn rt ln, cha bit nh

liu ra sao. Nhiu ch|ng trai n cu hn vi Dejnire, trong s c thn Sng-

Achloos. Dejnire ln lt khc t l vt ca cc chng trai cu hn. V cc chng trai

ra v tuy khng vui trong bng song cng khng n ni on hn, cm th.

Ring c thn Sng Achloos l| theo ui dai dng. Nhng Dej{nire chng th n|o ng

thun v v thn ny c lm php qu, khi th ha ra con rng, con rn, khi th ha ra

con b, con nga. Ai li i ly mt ngi chng l lng v| {ng s nh vy. ang trong

tnh cnh th Hracls n. Chng thut li chuyn gp vong hn ca Mlagre di

m ph. Ch|ng cng b|y t lun c nguyn ca mnh v mong mun nh vua v

Dej{nire cho php mnh c thc hin trn vn li ha vi vong hn Mlagre.

Vua cha v Dejnire u rt ng thun. Nhng thn Sng-Achloos khng chu.

Cui cng vua Oene |nh phi m cuc t th. Nng Dejnire s thuc v ngi chin

thng trong cuc sc ua t|i n|y. V|o cuc, thn Sng t v coi thng Hracls:
 - No li }y, ch|ng trai t xng l| con ca Zeus v Alcmne: ta s cho nh

ngi bit r ci lai lch ny l ba t, man tr!

Hracls {p li:

- Hi thn Sng Achloos! Ta vn khng quen sc bng li. No, hy th

sc nhau mt t xem ra sao. t ra th nh| ngi cng nn bit mt iu: thng c

Hracls ny khng d nh i vi c{c ch th kh{c }u!

Cuc giao u din ra quyt lit. C hai ngi to khe ng sng sng nh hai

ngn ni. H xng vo nhau, dng nhng i tay rn chc m tht lng nhau v| r{ng

sc qut ng nhau bng nhng ming v m h tng quen thuc, tng s dng

chin thng. Ct bi tung ln m mt. Ba ln Hracls la c Achloos vo mt

th him tng qut ng c i th nhng c ba ln Achloos u gng c hoc

c. n ln th t th Achloos b Hracls qut ng. Ch|ng ln Achloos vi

mt sc nng gh ngi khin cho Achloos c gng chng chn ln l li b gip cho

khy xung. C ko di mi ci th bt li ny th Achloos khng th no trnh

khi tht bi. G ra phn cng th chc chn l| khng c ri. Achloos |nh gi

mn v s trng ca mnh, mn v m| xa nay cha tng b ai {nh bi: bin thnh

cc con vt. Thot tin Achloos bin thnh rn. Thn nh li dng thn hnh b nh

v| trn nhy ca ging vt n|y chui ra khi th b trong tay Hracls. Nhng

Hracls nm ngay ly c rn ht ln:

- Hi Achloos! Ta tng lm quen vi ging rn t lc cn nm trong ni!

Ngi nn nh rng hi ta bp cht hai con rn; hai con rn ch khng phi mt

con nh nh| ngi hin nay }u.

Achloos hong ht, giy gia trong tay Hracls. Thn lp tc bin mnh thnh

mt con b mng hung d. Hracls nm ngay ly sng b, ht ln:

 - Hi Achloos! Ta tng lm quen vi s t ch khng phi vi b rng.

Ngi nn nh rng ta tng thun phc c con b rng hung d mi phun ra la

o Crte.

Nm c sng b, Hracls tin tay vn mnh mt ci ri n xung. Sng con

b gy lun. Th l Achloos chu thua. Dejnire tr thnh v Hracls.

Hai v chng sng vi nhau cung in ca vua cha. Cuc sng tng c th

tri i yn m. Ng }u ba kia li xy ra mt tai bay v gi. Trong mt ba tic, cu

con trai ca ngi anh hng Architlos, em vua Oene, tn l Eumonos, v ht nc

nng ra ch}n v|o ngi Hracls. Hracls bc tc tin tay tt ch b mt ci. Khng

may n {nh t tay ngi dng s tuy nh nhng li l qu mnh i vi ch b n

ni ch b ng ln xung t v cht lun. Th l Hracls li phm ti git ngi. D

l c hay v tnh cng l| phm ti. Hracls phi t trc xut ra khi x Calydon. Hai

v chng a nhau v Tirynthe. ng v phi qua mt con sng rng, nc chy rt

xit, tn gi l venos. May thay }y c mt con Centaure tn l Nessus lm ngh ch

khch kim n. Nessos khng c , ch khch bng c{ch cng ngi trn lng ri bi

qua sng. Hracls nm c{c v kh ca mnh sang bn kia b ri bi sang trc. Cn v

chng, nng Ddaleia s nh Nessos a sang. Hracls va bi sang n bn kia b th

bng nghe thy ting v mnh ku tht thanh. Nng go tht gi chng n cu. Th ra

con Centaure Nessos thy Dej{nire xinh p lin ny ra nh bt cc. N khng cng

nng sang sng m li cng nng chy i mt hng khc. Hracls lin ging cung.

Mi tn tm m{u con mng x| Hydre bay vt i cm php vo thn tn Centaure

Nessos cng bo. Mu t thn g na ngi na nga ny tro tun ra. Pht chc

cht c kinh khng lan ta, thm khp ngi hn lm hn hoa mt, chng mt, r ri.

Bit mnh sp cht, hn ct ting ni vi Dejnire:

- N|ng i, xin n|ng ng cho ti c mu m mui vi nng. Tht ra ti mun

ci b cho nng khi ngi chng y, ngi chng khng xng {ng vi nng, v ti
bit rng Hracls ri ra s phn bi li tnh yu chung thy p ca n|ng. Nhng

s phn khng cho php ti l|m iu mnh mun. Vy trc khi t gi ci i, ti

xin truyn li cho n|ng iu b n ny, chc n s gip ch c nng nhiu. Nng hy

ly mt cht mu ca ti }y, ct i. Sau n|y nu nh ngi chng ca nng c pht

no qun li th c chung thy th nng ch vic ly mt chic o thm vo mu ti v

a cho ch|ng mc... Tnh yu ca chng s li m thm vi nng, son st vi nng,

p nh ng|y hai ngi mi yu nhau, ly nhau.

Ni xong Nessos th ht ra v cht. Dejnire lm theo li hn. Nng c ng }u

n mu nham him ca hn m sau ny khi nng bit r th qu{ mun.

Hracls lm n l cho n hong Omphale

Xa ti th|nh Oechalie trn o Eube c mt nh vua ni ting v ti bn

cung trm ph{t trm trng. Khp t nc Hy Lp t min ni ho l{nh cho n min

bin ng vui c nhc n ci tn Eurytos l mi ngi u bit. Chng nhng th

ngi ta cn k cho chng ta nghe no cuc i sn y nh vua ni s bn c bao

nhiu con mi th khi kt thc, y nh rng, m tng y, no trong mt cuc t th,

vui chi vi bn b, nh| vua ot c bao nhiu v ru v hn tt c cc tay

thin x, bn ba ln trng c ba con chim ang bay... Chnh Eurytos l| ngi c

Amphitryon b dng ca Hracls mi v dy cho cu con trai ca thn Zeus v i

ny ti ngh bn cung. Mt t|i nng nh th ch c th do thn thnh ban cho, cn

ngi trn chc chn rng khng th no luyn tp n mc siu vit nh vy. Chnh v

thn Apollon, Ngi X th danh ting trong th gii thn th{nh, truyn dy cho

Eurytos ti bn trm ph{t trm trng y. Eurytos c nhiu con, nhng c nh vua

yu qu nht l chng trai Iphitos ni danh v c tnh trung thc, ngay thng, v c

gi Iole ni danh v p , nt na. Nhng Iphitos ni danh th chng c g{i n|o n

xin cu hn. Cn Iole ni danh v ti sc, c hnh th li l| ni hi t ca bit bao

chng trai rp ranh... lm r. Nh vua ch cn cch kn r bng mt cuc thi bn. K no

chin thng c nh vua trong cuc t th th c l k b... trng mi tn v hnh ca

v thn Tnh yu-ros.

Hracls ti th|nh Oechalie sau khi ht hn l|m y t cho Eurysthe. Nhiu

trang anh hng tham d cuc thi u song u b loi. n ln Hracls, chng thng v

vua thin x mt cch oanh lit. Song Eurytos khng g Iole cho Hracls. Nh vua ni
rng mt k phi mang th}n i l|m n l cho Eurysthe trong mi hai nm th

khng th xng {ng l| ngi chng ca Iole. Nh vy Eurytos chng nhng nut

li ha, mt h|nh ng i vi ngi Hy Lp xa l| {ng ti cht, m li cn xc phm

n danh d ca Hracls. ang trong ba tic, Eurytos cng vi c{c con ng ln ph

bng Hracls, ra lnh ui chng ra khi cung in v t hi hn na, bt chng phi

ri ngay khi th|nh Oechalie. Hracls dn lng ra i v ch|ng khng th tr th

c trong lc n|y, hn na ch|ng em lng yu mn n|ng Iole xinh p. Chng tr

v Tirynthe vi ni nh nhung, bun b cng vi ni on hn, ut c.

Bng i mt thi gian, chng r bao lu, mt hm Iphitos n th|nh Tirynthe.

Hracls tip i ch|ng nng hu nh truyn thng qu ngi trng khch ca con dn

t Hy Lp. Iphitos thut chuyn cho Hracls bit s mng ca mnh trong cuc hnh

trnh ny. Chuyn nh sau: Vua cha Eurytos va b mt mt v trm rt to, c |n gia

sc b mt m khng r ai ly. Mt mt mi ng, Eurytos nghi Hracls l th phm v

Hracls tr th nh| vua khng g Iole. Nhng Iphitos quyt khng tin li cha.

Chng tin rng mt ngi anh hng v i v| cao thng nh Hracls khng bao gi

tr th bng cch y. Chng quyt t}m i tm |n b, phanh phui ra s tht thanh

minh cho ngi anh hng con ca thn Zeus, v Tirynthe l mt chng ng trong

cuc hnh trnh ca chng.

Tht ra th phm v trm ny l Autolycos con trai ca thn Herms v nng

Chion. Cha cai qun ngh trm cp th con cng l| mt ngi tha k xng {ng

nghip cha. Autolycos li c bit ti bin ha mnh thnh con vt ny, con vt khc, cho

nn y ma tay h|nh ngh th ngi trn phm tc ca chng ta ch c chu mt ch

ng hng g tm li c.

Nghe Iphitos thut chuyn, Hracls cng thm cm phc ngi con trai trung

thc v ngay thng n|y. Hai ngi chuyn tr vi nhau xem ra rt t}m u hp. Mt

hm, Hracls cng Iphitos ln b thnh cao do chi. }y l| mt ly th|nh x}y trn
mt ngn ni cao rt him tr ngn chn gic. ang i chi bnh thng bng

Hracls ni cn in. u c chng quay cung, nhng chuyn ut c c bng }u

hin ra r mn mt trong tri tim: chuyn b khc t hn nhn vi Iole, chuyn b s

nhc, b ui khi ba tic, v.v. Th l Hracls tm ly Iphitos nng bng ln ri nm

t mt thnh cao xung t. Iphitos cht th thm. Tht ra th Hracls khng c ti m

Hra mi l| ngi c ti. N thn vn cm ght a con ring ca chng mnh v nng

l|m cho n ha in.

Tuy nhin, Hracls vn l k phm ti git ngi. V| phm ti l phi chu

mt hnh pht. Ring i vi thn Zeus, thn cng cha n ni mt ht c thc v

danh d v s lim s bnh vc trng trn cho h|nh ng st nhn ca con mnh.

Thn khng th dung th mt h|nh ng nh nhuc nh vy. Thn khng bao che cho

a con mnh, a con git mt v kh{ch n thm vi tt c lng knh trng, hn

na, v khch y li ang v danh d ca ch nhn m dn thn vo mt h|nh trnh y

gian lao nguy him. Zeus quyt nh trng pht: ging mt cn bnh khng khip

xung Hracls. V th l t tr i, Hracls b bnh tt giy v dai dng lm cho

gy yu xanh xao, kit sc hn i. Cha chy mi khng khi. Hracls c gng chng

gy ln i tng bc n n th Delphes cu xin thn Apollon mt li ch dn.

Nhng c ng Pythie n Delphes khng truyn t li cu khn ca chng ln v

thn [nh s{ng v| Ch}n l, hn na li cn ui chng ra khi n th v cho rng mt

k git ngi nh ch|ng t ch}n v|o n th l lm u chn thing ling. Tc gin,

Hracls ra v, nhng ch|ng phi tr th c{i thi khinh ngi. Chng ly lun ci gh

ba ch}n v| mang i. Thn Apollon bt bnh, bn hin ra bt Hracls phi tr li.

Hracls ci, khng chu tr. tc gin li cng thm tc gin, Apollon xng v|o {nh

Hracls. Cuc xung t n ra c lit. Nhng Hracls ch l mt ngi trn on

mnh, d sc khe c hn ngi cng khng th n|o {nh thng c mt v thn bt

t. V li, chng vn cn l| ngi ang au yu }u cn sc lc m| ng u vi mt

v thn thin x. Thn Zeus khng mun cho a con yu qu ca mnh cht nn

ra tay can thip. T nh Olympe cao ngt, thn vy tay n gi my m v ging

xung mt n. Lung st ca thn Zeus ging xung, {nh v|o khong t trng gia

hai ch th, biu l s khng hi lng ca thn nh can ngn hai ngi, i hai ngi

phi chm dt xung t. Hai ngi con ca Zeus bn ha gii vi nhau. Lc ny mt c

ng Pythie mi ln ting phn truyn cho Hracls bit quyt nh ca thn linh:

Hracls phi bn mnh lm n l cho n ho|ng Omphale trong ba nm. Tin b{n c

em bi thng cho nh| vua Eurytos coi nh chuc li li lm git Iphitos. Th l

Hracls sau mi hai nm l|m n l cho nh vua Eurysthe va mi c t do, by

gi li phi lm n l ba nm na, v ln ny lm n l cho mt ngi |n b|: mt n

hong! Cn Eurytos, nh vua bi c v| kiu cng, quyt khng nhn s tin bi

thng. ng ta quyt nui gi mi th vi Hracls.

Omphale l mt n hong ga ba t Libye. Cuc sng c n l| mt iu

{ng bun i vi n|ng nhng iu au bun hn l| t nc lun lun b gic cp

quy nhiu, ph phch. Vic giao lu trao i ngng tr v c{c ng i li li chng

ch no yn lnh. Omphale mong mi ng|y m c ngi n gip .

Mua c ngi anh hng Hracls lm n l, n hong Omphale c mt bu

vt trong tay. Song nng chng bit t|i nng ca chng v chng bit s dng chng.

Vua Eurysthe th hnh h chng bng nhng vic cc k kh khn, o{i om, cn n

hong Omphale th hnh h chng bng nhng cng vic cc k tm thng, cc k

ph n. N|ng bt chng phi n mc nh ngi n t, phi hng ngy ngi quay xa,

dt vi, xe si, gung len... hoc kh{ hn na th bt ch|ng i i nc, git gi v| nu

n. Cn Omphale th mc y phc ca chng, khoc tm da s t ln ngi, b vng

min trn u thay bng m u s t, eo cung git gm, v| hng h{i hn na l bt

chc Hracls nng cy chy ln cho trn b. Nhng c}y chy ca Hracls }u phi

l lng cnh chim hng!

 Tuy nhin Hracls cng l|m c vi vic hu ch hn nhng vic k trn.

Trc ht ta phi k n vic chng trng tr bn cp Cercopes. }y l| mt loi ngi

ln, ng hn phi gi chng l mt ging qu ln chuyn sng bng ngh cp

ng. Bn n|y cp git rt nhanh v bin i cng rt nhanh. Do ngi chng ln, b

cho nn rt d n np, chui lun, v th bt chng khng phi d. Hm Hracls i

chi. i mt hi lu chng thy mt bn tm mt cy c bng mt nm ngh. Ni

c{ch th|nh phse khng xa. Nm lu, chng ng thip i. Li dng lc , l cp

bn tnh chuyn l|m n. Chng bo nhau ly ton b v kh ca ch|ng v ngo|i v kh

ra chng chng c vng bc, chu bu g. May thay gia chng chng tnh gic. Chng

kp thi tm bt c c l. Ch|ng bn tri hai tay hai ch}n chng ri ly mt c{i n

xuyn qua gia hai chn gnh v. L qu ln Cercopes u dc xung t, chn chng

ln tri, ku khc van xin chng tha ti. Hracls nghe thng tnh l ngi chng ra

ngi, ngm chng ra ngm y, lin s mng chng mt hi ri ci tri tha cho chng.

Sau Hracls em qu}n i trng tr nhng ngi Libye x Iton. Nhng

ngi n|y tng ko qu}n sang {nh ph{ vng quc Libye ca n hong Omphale

v bt triu cng h|ng nm. Hracls {nh cho chng i bi, phi hng phc. Chng

ra lnh xa b l triu cng v san bng ton b th|nh ca chng. Chng li cn git

mt con mng x c hi ging nh con Hydre h Lerne nm xa, tuy khng kinh

khng gh gm bng. N hong Omphale ht sc cm phc ngi anh hng Hracls

gip cho nhng cng vic ch nc li d}n nh vy. Cn vic Hracls trng tr tn

Sile ta cng phi nhc n. Sile l mt g nng dn trng nho. Hn c mt c{nh ng

nho kh rng. Khch b h|nh n|o i qua khu vn nho ca hn, v vn ca hn chy

d|i theo hai bn ng, l hn xng ra chn ng, bt v lm n l. Nhng ngi ny

hng ngy phi lm vic ct lc trn c{nh ng nho ca hn. Khi kit sc khng cn

lm vic c na, hn git i cho phi nui. Hracls i qua vng n|y. Tt nhin l

mt tn Sile, ch mi tn Sile cng khng bt ni chng.

 Cng trong thi gian lm n l cho Omphale, Hracls cn tham gia vo cuc

sn con ln rng Calydon, mt cuc sn thu ht kh{ nhiu anh hng, dng s. Ch|ng

cn tham gia vo cuc vin chinh sang phng ng ca nhng ngi Argonautes do

Jason khi xng.

C chuyn k: Omphale mun lm nhc ngi anh hng nn mi by ra ci tr

bt chng phi n mc y phc ca ph n v lm nhng cng vic lt vt khng tn

trong nh|. Nhng c ngi li k do chin cng ca Hracls gip ch cho n hong

Omphale nn n ho|ng em lng cm phc v| gii phng cho chng v bt chng

phi... lm chng. V qu yu Hracls nn n hong thnh thong bt chng phi tri

qua nhng th th{ch nh vy cho... vui! V| cng l| th xem ngi anh hng ca

mi hai k cng c {ng mt anh hng khng trc nhng th th{ch ca nng.
 Hracls {nh ph{ th|nh Troie

Ht hn lm n l cho Omphale, Hracls tr v qu hng. Vic u tin chng

quyt nh phi lm l trng pht nh vua Laomdon tr v thnh Troie v ti bi

c qut cng ca chng trong vic gii thot cho Hsione khi phi hin mnh cho loi

thy qui. Hracls lin chiu tp cc v anh hng trn t nc Hy Lp hp thnh mt

o qun ln, tch lng ng thuyn, lm l hin t cc v thn ch ngy thun gi h

thy xut qun.

o|n chin thuyn vin chinh theo ngi xa k c mi tm chic, k ra cng

cha phi l to ln g. Cuc v}y {nh din ra khng lu. Laomdon bit o qun ca

Hracls c li mt i qun nh canh gi chin thuyn neo u b bin, lin

tung mt i qun t trong thnh ra tp kch. Qun Hy Lp chng anh dng song b

thit hi nng n. May thay khi qu}n Troie cha kp tin vo khu chin thuyn neo u

b bin th Hracls c tin vi quay v ng cu. Qun Troie nng th phi b chy

vo trong thnh. Qun Hy Lp bt u cuc vy hm thnh Troie v tm cch ph

thnh.

C{c anh hng dng s xng ln, vt ln, tro ln tng th|nh cao {nh nhau

vi qun Troie trn mt thnh. H thng th trn vo trong thnh, m cng thnh cho

i qun a vo. Th l thnh Troie b tht th. Laomdon v cc con trai b trng

nhng mi tn tm c ca Hracls ln lt ng xung. Ch cn li mt ngi con trai

t ca nh vua l thot cht song b bt l|m t binh. N|ng Hsione xinh p cng b

bt. thng cng cho ngi dng s Tlamon anh dng lc n|o cng xng pha

trc nht, dn u mi ngi trong cc trn {nh, Hracls g Hsione cho chng.
Hracls li cn ban cho Hsione mt c n: cho php Hsione chuc mt t binh

phng thch. Hsione bn chn ngay Podarcs ngi em t ca mnh. Nng chng bit
168

ly ca ci }u ra l|m l vt xin chuc, lin tho tm khn trm u tha tht trao

cho Hracls. T tr i, Podarcs c t do. Ch|ng i tn l|: Priam theo ting

Hy Lp ngha l|: chuc li. Hracls trao li thnh Troie cho ch|ng trai chuc li

ny.

o|n thuyn cht y nhng chin li phm di quyn ch huy ca Hracls

tr v Hy Lp. N thn Hra vn nu nung cm tc lin ging xung mt bin nhng

ngn gi sng thn hung d, bo ngc, gy ra bo tp him nguy. cho thn Zeus

khng bit chuyn ny, Hra sai thn Gic ng-Hypnos dng php thut c hu ca

mnh lm cho Zeus ng say m mt. Bo tp c th honh hnh trn mt bin. o|n

thuyn ca Hracls tri ni trn mt sng d di ca i dng. Cui cng tri dt

vo o Cos .
169

Nhng ngi d}n trn o Cos thy c thuyn l n o ca mnh bn gi

nhau ra ly { nm, mu l|m cho thuyn m l cp bin khng b c ln

b. Nhng m hm o|n thuyn Hracls b c ln o. Tc gin v hnh

ng bc i ca nhng ngi d}n trn o n|y, ch|ng cng vi cc chin hu ca

mnh ph tri sch o, bt v git mt s dn. Vua Eurypylos con ca thn Posidon b

Hracls git trong mt cuc tn cng tr th.

Sau mt gic ng di v mt, tnh dy thn Zeus bit mnh b v {nh la. Tc

chuyn mt th khi bit tin o|n thuyn Hracls trn ng v gp ging t, tai

ha, tnh mng nh trng t di {, Zeus li cng tc mi, tc trm. Thn tht vang

lm cho c cung in Olympe run bn bt. Thn sai c{c ch thn em Hra cm li.

}y l| mt chic cm bng vng do thn Th rn Chn tht lm ra, chng ai c ti g

ph{ c. Sau Zeus, tht l| v cng d man, em Hra tri li ri treo l lng gia

tri, xing bn chn ca v, hai b|n ch}n xinh p l| nh th, v|o hai c{i e. C{c ch
thn s xanh mt, chng ai d{m ng ra khuyn gii Zeus i ba li. Thn Zeus cn ra

lnh nu v thn no can thip vo chuyn ny, ci tri cho Hra, th s b nm tut

xung trn. Cha ht, Zeus li cn sc so i tm thn Gic ng-Hypnos trng tr y

v ci ti ng la vi m v th dai. Nhng khng t|i n|o tm thy. Hypnos vn

bit tnh tnh ca Zeus song cng khng th no t chi cng vic ca Hra giao.

Nhng y l|m xong vic l cao chy xa bay ngay n ch n thn m ti-Nyx nh n

thn che ch, v l Zeus khng th n|o tm ra c thn Hypnos, ngi gieo gic

ng xung i mt ca th gii thin nh v| nhng ngi trn th.

 Hracls c gia nhp v|o h|ng ng c{c

v thn ca th gii Olympe

Khi Hracls b bn lm n l cho n hong Omphale th v chng, nng

Dejnire v cc con buc phi ri b Tirynthe i kim mt ni kh{c tr ng. Dejnire

n th|nh Trachine thuc t Thessalie. Cm quyn }y l| nh| vua Cyx, nu k

v huyt thng th phi gi Amphitryon, b dng ca Hracls bng ch, bc hay cu

g . Vua Cyx n tip v con ca Hracls vi lng chn thnh v s thng cm.

Nh vua vui lng cho m con Dej{nire nng n{u ti th|nh ca mnh.

Dejnire sng Trachine vi ni ch i. Ng|y m n|ng mong ngng ngi

chng th}n yu c tr li t do. Nng tnh tng ngy, tng th{ng. Hai nm ri ba

nm. Ba nm chn tri qua m| l sao vn cha thy chng v. K nm ra th ng

nh th ri m| ngi cng chng thy v, tin tc cng chng thy n. Hay l c mt

s ri ro g xy ra chng? Dej{nire lo ngh ng|y m. Thi gian li tri i. V| b}y gi l

ba nm c l ri m vn cha thy tin tc ca Hracls. Nng gi a con trai ln n

v by t ni lo lng:

- Hi Hyllos, con thn yu ca m! hn ba nm ri, khng phi ch hn mt

ng|y, hai ng|y hay dm ba na th{ng g, m| l| ba nm ba th{ng ri m cha con vn

cha v. nh m con ta ng|y m trng ngng cha con. M| sao l lng qu lm vy,

n mt cht tin tc cng khng c! Hay c mt iu g chng l|nh xy ra i vi

cha con? Hyllos con, c l con phi ln ng tm cha con cho m c yn lng.
 Tun theo li m, Hyllos ln ng i tm cha. Hyllos i }u b}y gi? Chng

c bit, Hracls khi ht thi hn lm n l cho n hong Omphale s cm u mt

o qun tin v|o th|nh Oechalie hi ti tn vua Eurytos, ra sch mi nhc xa

kia. By gi mun bit tin cha ch c th n ni . Cng nh m, chng ht sc lo

lng cho s phn ca Hracls, v xa nay cha bao gi Hracls li bit v }m tn nh

by gi. Nhng lo lng hn na l mt li tin tri phn truyn v s phn Hracls xem

ra c th ng nghim. Chnh Dej{nire ng|y m lo lng n hao mn th x{c cng l| v

li tin tri ny. Hi , khi t gi v con, bn mnh lm n l cho Omphale, Hracls c

truyn li cho v con bit v li tin tri n|y. Hracls th}n h|nh i n rng si

Dodone cu xin thn Zeus. Li Zeus phn bo: sau ba nm ba thng t khch qu

ngi, nu tr v qu nh c vi v con th s c mt cuc sng v vn hnh phc, bng

khng th khng trnh khi ci cht. By gi ba nm ba th{ng ri, Hracls cha v. C s

g xy ra vi ngi anh hng v i, cha ca ch|ng? Ch|ng ra i vi ni lng nh th

v t nh ch c mau chng ti th|nh Oechalie th mi c th bit r s tht.

Trong khi Hyllos theo ui cuc hnh trnh th Hracls li phi mt ngi ty

tng tn l Lichas t o Eube tr v Trachine. Tht khng cn g sung sng bng

khi Dejnire bit tin chng mnh ra c nhc, chin thng oanh lit tn vua khinh

ngi, san bng th|nh ca y v ch sm mun mai }y, ch|ng, ngi anh hng v

i, con ca Zeus, s tr v vi n|ng. Lichas em theo nhiu chin li phm v t binh.

V ty tng ny cho bit, Hracls ang sa son cho bui l hin t t n c{c v thn

mng chin thng. Xong vic ch|ng s ri o Eube tr v Trachine.

Cht Dejnire trng thy trong {m t binh mt thiu n xinh p ang st si

khc. Nng hi Lichas v lai lch c ta, v n|ng ngh mt ngi thiu n xinh p nh

th t phi l con ca nh vua Eurytos. S nghi ng ca nng tht ng. Ngi n t

binh chnh l| n|ng Iole, con g{i vua Eurytos. Nhng Lichas tr li rng mnh khng

c r, c th ch l con mt gia nh qu tc n|o Oechalie. Cu chuyn tng

n l| xong. Ai ng, mt th n vn bit u ui c}u chuyn t khi Hracls n

thnh Oechalie bn cung vi vua Eurytos, b Eurytos bi c ra sao, lm nhc ra sao,

bn k li u ui, ngn ngnh cho Dejnire bit. C ta chnh l| Iole y b . Ngi

th n ni. Con ngh rng Hracls, ngi a n|ng v }y hn khng phi em i

b{n nh nhng n l khc. Con ni, b tha li, rt c th ngi s kt duyn vi nng.

|n ng nm thip by th m li.

Nghe ngi n t thut chuyn, Dejnire rt bun. N|ng tr{ch Lichas giu

nng chuyn . n lc ny Lichas phi ni r s tht cho Dejnire bit qu tht

Hracls c em lng yu mn Iole v| c nh ci nng lm v.

Th l mi vic r r|ng. Ngi chng m Dejnire by lu yu qu, mong

ch, c mi ni c, tham b ng. Hn n|o m| t bao lu nay chng chng c tin

tc g v nh. Th ra l chuyn ny c y. C|ng ngh c|ng bun, Dejnire cht nh

ti li dn ca con Centaure Nessos xa kia. Ch c lm theo li dn d ca n th nng

mi c th gi li c tnh yu ca chng, khi phc li tnh yu ca ch|ng m thm

chung thy nh xa. Dej{nire bn ly chic bnh ng mu ca con Centaure na

ngi na nga ra, on nng ly mu trong em bi vo, thm vo mt tm o.

Nng gi Lichas n v bo:

- Lichas hi! Ngi hy n ngay Eube dng cho Hracls, chng ta, chic hp

n|y. Ngi hy ni vi ch|ng, }y l| tm {o v cng qu gi{, ch th}n ta dt vi v

may nn ta gi cho chng tm o ny chng mc khi c hnh l hin t t n thn

Zeus. Ngi hy ni rng ngo|i ch|ng ra th khng ai c php mc chic o ny, tm

o thanh khit v| trong s{ng nh tm lng ta m| n mt tia nng ca thn Mt tri-

Hlios cng cha h xc phm n n. Lichas hi! Ngi hy ln ng, i ngay, i

mau i, cho chng c o mc trong l hin t.

 Lichas ra i. Cn Dej{nire bn chn vi bit bao ngh. C{i g s xy ra. Tnh yu

ca chng nng c th ch t ngy na s li thy chung, son st vi nng. Cn Iole, s

phn ca c ta s c nh ot nh th no?

Dej{nire i v phng ring. Mt cnh tng hi hng b|y ra trc mt nng.

Ming vi m| n|ng dng thm mu con qui vt Centaure bi ln chic o gi

tng chng, ming vi y nng vt xung nn nh, by gi ch cn l mt nm tro.

Dejnire bn rn c ngi, Hracls, Hracls, chng s ra sao? Nng linh cm thy c

iu g chng lnh. Nng sc nh li li tin tri. Hay li tin tri ng nghim?

Bng }u Hyllos y ca a v|o nh|. Ngi con trai ca Dejnire mt m

nc, go ln:

- M i! M cht i! Th rng m cht i con khng gp li m m ni ra ci s

tht khng khip ny. Con bit ni vi m th no by gi? M git ngi chng

thn yu ca m. M git ngi cha knh mn ca con.

Dejnire lnh tot c ngi:

- Sao, sao? Con ni g vy? Ai ni vi con nh vy? Con khng mt tr y ch?

Hyllos {p li:

- Con chng kin cha con mc chic o qu gi m m sai ngi mang n.

V| con cng chng kin cha con au n, in di, qun qui nh th no.

V Hyllos k li cho m nghe nhng iu mnh trng thy. Chuyn xy ra nh

sau:

Sau khi lp xong bn th trn ni cao gn th|nh Oechalie, Hracls chun b

bc vo hnh l. Bng }u Lichas chy ti qu xung d}ng cho ngi anh hng con

ca Zeus tm o v thut li iu mong c ca Dejnire. Hracls bn mc tm o vo

ngi v trnh trng tuyn b trc ba qun l hin t bt u. Ch|ng gi hai tay ln
tri cao cu khn cc v thn. La thui cc con vt lm l hin t bc chy bng

bng v ta mi thm ng|o ngt. Bt ng Hracls tht ln au n. Ch|ng a tay ci

tm {o ra nhng khng c. Tm {o dnh cht v|o ngi chng. Mu ca con

Centaure Nessos b trng tn tm thuc c t mu ca con mng x| Hydre thm

vo khp c th ch|ng, thiu t t trong tm can chng lm chng in di, au n.

Ch|ng a tay dt {o ra nhng tm {o dnh cht vo da tht chng cho nn chng

dt lun c tng mng tht ca mnh. Mi ngi chy n nhng khng th no cu

cha c. Trong ni au n cn rt, Hracls lao ti ch Lichas ng, tm ly ngi

ty tng ny v qung lun xung bin Eube. S phn bt hnh ca Lichas c cc

thn linh bit n. Cc thn bin Lichas thnh nhng hn ni {, nhng hn o nh

bin Eube m| sau n|y ngi ta gi l nhng hn o Lichades.

Hracls ng vt xung t v giy gia trong cn au ging x. Chng gi a

con trai ca mnh lai v bo:

- Con i! Ta cht mt thi. Con hy a ta ln mt ngn ni cao ho l{nh

khng mt ngi trn tc no nhn thy ci cht ca ta. Con c thng ta th ng ta

cht ni n|y...

Mi ngi vc Hracls ln c{ng, a ch|ng xung thuyn tr v Trachine.

Chnh Hyllos cng i trn thuyn y vi ngi cha bt hnh ca mnh v k li

cho Dejnire bit r mi iu. Nghe con mnh k li chuyn au thng v| khng

khip y, Dej{nire khng ni c mt li n|o. Ngi n|ng nh khng cn sinh kh.

Sc mt nht nht v di hn i. N|ng lng l i v|o trong cung v| tm c mt thanh

gm. Thy vy ngi nh mu tht ln, gi Hyllos. Nhng khi Hyllos chy n th

khng kp na ri. M ch|ng dng gm }m v|o ngc t st. Hyllos gc u trn

thi h|i ngi m cn m nng nc n khc than. Mu t tri tim nng Dejnire chy

lnh lng trn nn nh.

 Trong nhng pht hp hi, nhng pht cui cng ca i mnh, ngi anh hng

v i con ca Zeus by t nguyn vng c ha t{ng trn nh ni Oeta. Ch|ng cng

ni cho Hyllos bit, nh vy l li tin tri ca Zeus ng nghim, v Zeus c ln

phn bo, ch|ng khng cht v tay ca mt ngi sng m li cht v mu m ca k

cht. Hyllos thanh minh cho m, xin cha hy rng lng tha th cho ngi m {ng

thng ca mnh. Hracls cn by t c nguyn Hyllos s kt duyn vi Iole.

Gin la c thit lp xong trn nh Oeta. Ngi ta khing Hracls ln v

t v|o trong . Lc n|y Hracls ni yu i nhiu. Chng mong mun c cht

nhanh trong ngn la thiu cn hn ko d|i mi ni au n nt da x tht m trong

ngi. Nhng khng mt ai dm chm la. Ngi ta cm thy khng |nh lng l|m

mt vic nh vy. Cui cng, ngi anh hng Philoctte tun theo li Hracls chm

la. Ngi chin hu v| ca Hracls tin n bn gin ci a c}y uc ra. Tay

chng run ln, khun mt chng hn ln ni au xt. Nhng git nc mt ni nhau

ln trn g m{.

La bng chy. Philoctte khc nc ln. Chng knh cn ci u vnh bit ngi

anh hng ca nhng k cng thay i tri t. Di vt ca Hracls trao li cho chng,

ngi ch}m ngn la tin a Hracls v th gii vnh hng, l cy cung v ng tn

bch chin bch thng.

Bng nhin tri t ti sm li. Mt ting st n rung chuyn c bu tri v mt

t, sng rc ln mt gc tri. Thn Zeus ra hiu cho cc v thn Olympe n tip

a con ca mnh. N thn Chin thng-Nik theo lnh ca Zeus {nh c xe vng

xung n Hracls. C chuyn k n thn Athna v thn Herms.

Hracls c gia nhp vo th gii Olympe v tr thnh mt v thn bt t. N

thn Hra t }y cng khng nui gi mi th vi ngi anh hng con ring ca

chng mnh na. Bu tri cao xa vi vi, trong sng thanh khit, cuc sng bt t l
phn thng cao qu nht cho ngi anh hng m nu ln theo gia ph th bt ngun

t nng Io.
 Con chu ca Hracls (Hraclides)

Sau khi Hracls cht, m chng cng vi cc con ca chng t thnh Thbes ri

v Tirynthe sng vi ngi con trai ln tn l| Hyllos. Nhng h sng ni }y khng

c bao lu. Eurysthe, v vua hn nht v th vt vn chng a g Hracls tng

hnh h Hracls bng mi cch m chng th bi nh c chng th nay trt tt c

ni cm tc ca mnh vo nhng a con ca Hracls. Mt nghim lnh c ban b:

Nhng con chu ca Hracls khng c c ng trn t Tirynthe. Mt nghim lnh

khc tip theo: Cm mi th|nh, x s, min ni cng nh min xui khng c

cha chp l ngi ny. Th l nhng ngi con ca Hracls phi i lang thang phiu

bt ht ch n|y n ch kh{c. Thng xt tnh cnh nhng ngi cng mu m, Iolaos,

ngi bn ng ca Hracls tng tham gia chin u vi Hracls trong s

nghip v i, bt chp lnh ca tn vua hn nht v th vt, c n nhn nhng

ngi con ca Hracls. K ra theo huyt thng th Iolaos l anh em con ch con bc

rut vi nhng ngi con ca Hracls (ng l con ca Iphicls m Iphicls v Hracls

l| hai anh em sinh i). Nhng vic l|m nh}n ngha ca Iolaos khng che giu c

Eurysthe. Bit chuyn, tn vua hn nht v th vt ny lp tc em qu}n v}y bt. By

gi th chng c ai ch c hn c. Quyn th trong tay hn, mt k bt t|i v o,

lm cho hn tr thnh mt k hnh tin dng dng t c, s dng quyn lc

hm hi nhng ngi lng thin, nhng ngi con ca Hracls. Hn tm thy nim

vui sng khoi trong s th hn nh nhen tin. Iolaos v nhng Hracleidae phi

chy sang lnh nn th|nh Athnes lc n|y do Dmophon ngi con trai danh

ting ca ngi anh hng Thse v| n|ng Phdre xinh p cai qun. Eurysthe sai s
thn sang Athnes i Dmophon phi np nhng Hracleidae, nu khng, hn s ko

qun sang tr ti. Mc cho nhng li e da l{o xc v| hung hng, Dmophon vn

khng h run s. Nh vua kin quyt bo v truyn thng qu ngi trng khch

thing ling do thn Zeus ban truyn dy d, nht l| i vi nhng ngi ang gp

nn cu xin s che ch, bo h. Chng bao l}u, Eurysthe ko i qun trn vo vng

ng bng Attique. Tnh cnh qu l rt {ng lo ngi v qu}n th ng gp bi.

Nhn dn Athnes bn sm sanh l vt n n th cc v thn Olympe cu

xin mt li ch dn. Li thn phn bo: Athnes s chin thng vinh quang nu hin dng

cho cc v thn mt ngi con gi. Macaria, ngi con gi ln ca Hracls v Dejnire

tnh nguyn hy sinh lm l vt hin t Athnes gi|nh c chin thng. Trong cuc

chin u n ra c lit, nhng ngi Athnes tuy t nhng chin u vi tinh thn

quyt bo v bng c x s thn yu ca mnh cho nn qu}n ch, mc d ng m|

vn khng bp c i phng. ang lc cuc sc din ra gay go, bt phn

thng bi th Hyllos em mt o qu}n n tip vin cho qun Athnes. Tnh th lin

xoay chuyn. Qun ca Eurysthe b tiu hao nng v cui cng phi tho chy. Ngay

tn vua cm u cuc h|nh qu}n n|y cng khng c gan tr li cng c i ng ca

mnh. Va thy nng th l hn nhy pht ln xe chy trn. Hyllos kp thi pht hin.

Chng nhy ln ngay c xe ca cha mnh truyn li, t nga rt theo. Thy vy, Iolaos

cng vi nhy ln xe. ng khn khon xin ngi con trai ca Hracls nhng cho

mnh ci vinh d ui bt Eurysthe. Ngi chin hu ca Hracls mun c t tay

trc tip tr th cho Hracls. Iolaos qut nga cho chng phi nc i. ng quyt

ui bng c tn vua khn kip hn nht v th vt. Khong cch gia hai c xe rt

ngn dn. Gi quyt nh sp n, Iolaos cu khn cc v thn Olympe ban cho mnh

sc mnh, s cng trng, nhanh nhn, c thng minh v| i mt tinh tng. ng ch

xin cc v thn ban cho mnh nhng bu vt mt ngy thi, ch mt ng|y thi sc

cho ng chin thng trong cuc giao tranh. Bu vt xa kia c{c v thn ban cho
ng nhng nhng n thn Heures-Thi gian tc ot mt. Gi }y ng ch cn li

s chm chp v yu ui. Chp nhn li thnh cu ca Iolaos, cc v thn lin ging

xung hai ngi sao. Hai ngi sao bay vt t bu tri cao xung ri n ra mt {m m}y

en trm kn ln c xe. Tan my, Iolaos hin ra nh mt dng tng thi trai tr, mt

sng quc, tay gn guc, oai phong lm lit, ng b, tinh nhanh. ng qut nga ui

theo Eurysthe v| ui kp. Cha ngn lao v|o sau lng tn vua khn nn , Iolaos

bt hn phi hng phc. V hn cam chu hng phc. Iolaos gii hn v Athnes.

Trng thy tn vua Eurysthe, k tng hnh h con mnh, chu mnh, Alcmne si

mu ln, b chy ngay n ch hn b tri, mc con mt ca hn ra vt i cho h lng

cm gin mc d c nhiu ngi can ngn. C chuyn k, Eurysthe khng b bt

sng m b cht u em v. V| Alcmne cng i x nh k vi c{i u ca tn

vua hn nht v th vt y. K ra th h|nh ng ny chng ly g l|m cao thng. Tuy

nhin, nhng Hracleidae vn lm l mai tng cho Eurysthe vi y nghi l. Y

c chn trn mnh t gn n th n thn Athna.

Th l Eurysthe v con gi ca hn b trng pht. Gi }y nhng

Hracleidae phi tm cch tr v vng ng bng Ploponnse sinh c lp nghip,

chm dt ci cnh n nh . Hyllos sau mt thi gian chun b bn thng lnh anh

em h hng xut tin v pha nam. Cuc chin u din ra dng dai. Cui cng Hyllos

phi ra lnh thu qun v v mt bnh dch lan trn lm cht kh nhiu binh s. o{n

rng c mt iu g khng n, nhng Hracleidae bn em l vt hin t ti dng

cc v thn xin li ch dn. Li thn phn truyn nh sau: Nu bit i cho qua ba ma

gt, nhng Hracleidae s thnh cng. Hyllos lm theo li thn dy. Ch cho v gt th ba

xong ngha l| ba nm sau ch|ng li chiu tp binh m m cuc hnh qun. Nhng

Hracleidae tr|n v|o vng quc Arcadie. Cuc chin u kt thc bng ci cht ca

Hyllos v s rt qun ca nhng Hracleidae. Theo truyn thuyt, cuc tin qun ln

th hai ny xy ra trc cuc Chin tranh Troie hn mi nm.

 Sau ci cht ca Hyllos, nhng Hracleidae tm ngng cc cuc hnh binh li.

Ngi th ni, thi k ny ko di ti mt trm nm, ngi th bo, ch qung nm

mi nm thi. Ch{u ca Hyllos l Aristomakhos tip tc s nghip ca ng cha. Ln

ny nhng Hracleidae mu vt qua eo t Corinthe tin xung Ploponnse,

nhng li tht bi. Aristomakhos b git cht. Ngi xa k, nguyn nhn tht bi l do

nhng Hracleidae hiu sai li phn truyn ca thn. Thn dy phi tin xung

phng nam qua eo bin th h li tin qua eo t. Tip sau Aristomakhos l| ba ngi

con trai: Tmnos, Cresphonts, Aristodme. H o{n nh li li thn truyn dy: Eo

bin phi hiu l qung bin gia min t Hy Lp v| b{n o Ploponnse. Nhng

Hracleidae thuc th h ny li cng cho rng }y l| thi c h gi|nh c thng

li. Ma gt th ba l g? L th h th ba. V chnh h l th h th ba, ch thc l

nh th. Cuc xm nhp c th tin hnh. Li nhng trn giao tranh m mu.

Aristodme b t trn. C ngi ni, chng b st {nh cht. Hai con trai ca chng l

Procls v Eurythns tip tc thay cha m ng s nghip chinh pht n cng.

Tmnos v Cresphonts li n n th xin thn thnh ch bo. Tht l lng! Thn dy:

mun ginh c thng li phi c mt v tng c ba mt. Ngh mi khng hiu li thn

truyn phn th no, nhng Hracleidae phi triu tp hi ngh c{c tng lnh o{n

nh, gii {p li thn. Cui cng h ngh ra. Nhng Hracleidae ra lnh xut qun.

Ln ny v tng ch huy l mt dng s cht mt. Chng tn gi l Oxylos, vua x lis.

Mt mt ca chng vi hai con mt ca con nga ch|ng ci th ng hn l ba ri!

Di s ch huy ca chng, nhng Hracleidae tr|n c v|o vng ng bng

Ploponnse. Con trai ca Oreste l Tisamnos b git cht. Nhng Hracleidae chia

nhau cai qun cc khu vc: Tmnos c chia t Argos, Procls v| Eurythns c

vng Laconie, cn Cresphonts c vng Messnie.

Cc nh nghin cu cho bit, truyn thuyt v cuc Nam tin ca nhng

Hracleidae phn nh nhng t di c ca nhng tc ngi Doriens trong lch s hnh

thnh dn tc Hy Lp v| t nc Hy Lp thi k m nhng tc ngi ny tin xung

chim lnh b{n o Ploponnse. Thng li ca nhng tc ngi ny trong lch s c

phn nh trong hnh thi truyn thuyt vi nhng bin thi, khc x m chng ta ch c

th lnh hi n trong ngha tng trng i th ca cu chuyn. Bi v truyn thuyt

khng phi l lch s nh l| mt khoa hc. Nu chng ta t cu hi, gia nhn xt

Hracls khi phc c{c tr thi u xa kia ca ngi Crte phc v cho nhng

ngi ch mi ca b{n o Hy Lp l nhng ngi Doriens mi di c n vi nhn xt

cuc Nam tin ca nhng Hracleidae phn nh nhng t di c ca nhng tc ngi

Doriens c mi quan h nh th no? Trt t thi gian ra sao? V sao i cha, Hracls,

ni c nhng ngi Doriens di c n m| n i con, i chu sau ny li cng ni

nhng ngi Doriens di c n? th truyn thuyt khng th gii {p c.

S thng li ca nhng tc ngi Doriens trong qu trnh chinh phc b{n o

Hy Lp li mt du n trong i sng x hi. Hu ht nhng gia nh vng gi

thuc h qu tc c trong x hi Hy Lp u quy chiu ngun gc ca gia nh v

nhng Hracleidae. H dng ln nhng bn gia h, gia ph m| truy nguyn ngc mi

ln th ta thy ci ngun l thuc dng di Hracleidae. Tt c u l con, chu, cht,

cht cht ca Hracls. Bnh n|y l}y c sang n gii qu tc La M. Hn rng ci

mt l lch, dng di Hracleidae ny khng phi ch thun ty l| con ca ci thi

xu thy ngi sang bt qung lm h m| n cn c mt mc ch thc dng x hi-

chnh tr r rt trong cuc sng ca mt x hi hnh th|nh nhng gi tr mi v

nhng c{ch {nh gi mi.

Gia h ngi anh hng Hracls
 HI OLYMPIQUES

Hi Olympiques l mt trong nhng hi ln nht ca nhn dn Hy Lp thi c.

Hi m th|nh Olympie trn b sng Alphe vng lis, ty bc b{n o

Ploponnse. Theo truyn thuyt, trc khi c tc m hi n|y th ni }y h|ng nm

thng m hi l tang gi, tng nim cng n ca ngi anh hng Plops.

Ngi sng lp, ch nh ra Hi Olympiques l| Hracls. Ch|ng s dng nhng

nghi l, tp tc trong hi l tang, gi Plops cng t thn Zeus. Tht ra th Hi

Olympiques c ngun gc t thi k tin Hy Lp. H|ng nm v|o ma thu nh}n d}n m

mt hi ma dng cng cho v n thn ca t v thn Tri-Cronos. Sau ny mi ra

i truyn thuyt Plops h|ng nm m hi tng nim cng n Hra, v n thn ca

Hn nh}n v| Gia nh, v| Hracls, chuyn hi l tang, gi Plops sang hi th cng

thn Zeus. V ngi sng ch ra nhng tr thi u trong Hi Olympiques c ba truyn

thuyt quy cho ba ngi kh{c nhau: Hracls ngi o Crte v anh em ca chng l

nhng ngi Dactyles; Hracls, v anh hng ca mi hai k cng, ngi thnh

Thbes; v|; Plops, ngi x Phrygie m mang s nghip pha Bc b{n o

Ploponnse v| con ch{u ng ta sau n|y chinh phc c thnh Mycnes ca nhng

ngi Achens. Cc nh Hy Lp hc tng hp c ba truyn thuyt li v| a ra nhn

xt: Truyn thuyt Hracls ngi o Crte, phn nh c mt thi nn vn ha Crte

gi vai tr thng tr trong khu vc ng nam a Trung Hi, nhng ngi Crte l

nhng ngi a chung th dc th thao; Hracls ngi thnh Thbes v nhng con

chu ca mnh gn vi thi k sau cuc di dn ca nhng ngi Doriens t pha ty

bc trn xung b{n o Hy Lp; Hracls khi phc nhng tr thi u ca ngi
Crte xa kia phc v cho nhng ngi ch mi ca b{n o Hy Lp l Doriens;

Plops cho ta thy mt dng thi ca nhng hi l tang thi k nn vn ha Mycnes l|

hi thi u th dc th thao; tp tc thi xe nga gn vi truyn thuyt Plops chin

thng Oenomaos trong cuc ua xe nga, ot c phn thng l con gi ca nh

vua v ngi bu.

Mt truyn thuyt lch s khc k r thm: Xa kia vng t lis thuc quyn tr

v ca nh| vua Iphitos. Lc , vng quc ca Iphitos ang gp nhiu tai ha: nn i

v bnh dch honh hnh, nhn tm ly tn, lon lc v| cp bc ni ln nh ong v t.

Theo mt li truyn phn ca thn m nh vua cu xin c n th Delphes l nu

mun gii tr c tai ha th phi mau mau khi phc li Hi Olympiques m| xa kia

Hracls ch nh. Thu y gia vng quc lis ca Iphitos v| vng quc Sparte

ca Licurgue ang c mi him khch, xung t. Cuc sng ca ngi d}n Sparte cng

khng hnh phc g hn cuc sng ca nhng ngi d}n lis. Vua Iphitos thng ngh

vi vua Licurgue tm thi ha hon mi xung t cng nhau khi phc li Hi

Olympiques nh li thn truyn ph{n. Sparte ng thun. Th l Hi Olympiques c

khi phc li do s c gng v| ng gp cng sc ca c hai bn, trong nhng ngy

hi, hai bn s tranh t|i ua sc trong cc cuc thi u th dc th thao, v ngh

khng nh s v i ca con ngi bng sc lc v s khn kho ch khng phi

bng v kh v| m{u. T tr i, Hi Olympiques tr thnh mt biu tng ca

ha bnh v hu ngh, ca v p v sc lc v s khn kho ca con ngi. Nm 776

TCN, sau vi k khng m hi c, Hi Olympiques c m li kh to v trng th.

K t cho n nm 304, Hi Olympiques c t chc u n theo nh k bn

nm mt ln khng b gi{n on mt k hi n|o, cng t ngi Hy Lp ly nm

{ng ghi nh ny - nm 776 TCN - lm chun tnh lch theo chu k m hi. Cch

tnh lch n|y c p dng t th k IV TCN. Ngoi cch gi Hi Olympiques th nht,

th hai... (Olympiques I, Olympiques II...) cn c cch gi nm, th d nm 760 TCN l|

nm th nht ca k Hi Olympiques V, nm 756 TCN l| nm th nht ca k Hi

Olympiques VI, nm 755 TCN l| nm th hai ca k Hi Olympiques VI...

Hi Olympiques m vo ngy th mi ca tun trng u trc ngy h ch,

theo dng lch l vo ngy 22 thng su, ko di t nm cho n by ng|y. Lc u v

cc mn thi t, Hi ch tin hnh c ba ngy, t thi k Hy Lp ha (th k th IV TCN)

bn ng|y, v| sau tng ln nm n by ngy. Nhng lc s tham d thi u phi

ng k trc v ti lis trc ngy khai mc chng hai th{ng tp luyn di s

hng dn v hun luyn ca cc Hellanodice.

Hellanodice l nhng hun luyn vin, trng ti v thnh vin cu thnh ban

gim kho, tuyn chn trong h|ng ng nhng cng dn ca thnh bang lis. K hi ln

th I (nm 580 TCN) ch c hai Hellanodice, sau tng dn ln n 10 ri 12. Mi k hi,

chnh quyn li tuyn chn li nhng Hellanodice. Cc Hellanodice l nhng ngi

chu trch nhim kh nng n trong cng vic t chc v| iu hnh Hi Olympiques.

H phi tp trung lis t{m th{ng trc ngy khai mc. Nhng cng dn phm php

d c t|i nng cng khng c quyn thi u v theo quan nim ca ngi Hy Lp c

xa, c l|m nh vy mi bo m c tnh cht thing ling, cao c ca ngy hi. Lc

u hi ch m cho cng dn ca hai thnh bang Sparte v lis. T k hi ln th XXX

(660 TCN) m rng cho tt c cng d}n c{c th|nh bang trn t Hy Lp tham d. Ti k

Hi ln th XL (620 TCN) m rng cho cng dn cc thuc a Hy Lp tham d. Chc

chn rng danh t Hellanodiks (Hellanodice) ch ra i khi Hi Olympiques tr

thnh hi ca ton th con d}n t nc Hellade (Hy Lp). chun b m hi, cc

thnh bang Hy Lp c mt loi quan chc c bit gi l| Thorie i din cho thnh

bang ca mnh, hp li, bn vi nhau v chun b t chc v| ngha v ng gp. }y l|

mt loi s thn c bit ca th|nh bang chuyn m nhn nhng nhim v thing

ling v quan trng c tnh cht tn gi{o nh: n c{c n th cu nguyn v xin thnh

thn ban cho li ch dn, ch ta cc l hin t thn linh, ch tr cc l rc trong cc hi

l, ch th}n thay mt cho thnh bang dng l vt ln bn th cc v thn. Th d

Athnes, Thorie h|ng nm thay mt cho th|nh bang sang o Dlos ch tr l hin

t thn Apollon. Trong ngy khi hnh v ngy tr v ca Thorie, thnh bang Athnes

nh ch vic tuyn n t hnh cc phm nhn. Cuc hp ca c{c Thorie nh ngy t

chc hi, nh thi gian nh chin (thng l mt th{ng) sau loan b{o cho c{c th|nh

bang khng c i din n d hp c bit. Tip theo l cc thnh bang c c{c o|n

lc s tham gia thi u ti luyn tp trng u (sn vn ng) lis, mt a im gn

Olympiques. i vi ngi dn Hy Lp mi k m hi l mt dp hiu bit t nc

v con ngi, mt dp thi th t|i nng, nhng cng ng thi l mt dp cc

thnh bang th hin lng t ho v s cai tr, qun l, gio dc cng d}n v| t nc

ca mnh. Ngi ta n nc ko nhau i d hi. Nhng ngy gn khai mc khng kh

tht l| tng bng, nhn nhp. T cc ng ng, ngi khp ni v. n th cc v

thn khng lc no vng ngi. Cc lc s cu nguyn thn thnh ban cho mnh thng

li. Nhng ngi thn thch ca cc lc s cu nguyn, cng dn ca cc thnh bang cu

nguyn. Ph n khng c quyn d hi d l ph n qu tc, v con ca nhng nh

cm quyn. Ngi ph n duy nht c quyn d hi l vin n t t ca n thn

Dmter Chamin. Nhng n l v nhng ngi D man, tc l nhng ngi nc

ngoi (Hy Lp xa kia gi nhng ngi nc ngoi bng danh t ny) li c quyn

d hi song khng c quyn thi u (C ti liu ni, n l khng c quyn d

hi). Nu vi phm vo nhng iu nghim cm, k phm ti s b x t bng hnh pht

y xung vc thm. m trc ngy khai mc khng kh li cng no nhit hn.

Ngi ta eo mt n, rc uc, ca ht c ng cho ngy hi v cho thnh bang ca

mnh. C{c nh| th c nhng b|i th va sng tc ca ngi t nc Hy Lp, thnh

bang ca mnh, ca ngi v p ca ngi lc s, vinh quang ca ngi chin thng, c

th m theo |n lia hoc |n cithare. Ting sc vt ku b git lm l hin t, ting

|n s{o, ca h{t, vui a, cu nguyn ha ln vo nhau to thnh mt bu khng kh

tng bng, si ng ko di gn nh sut m. Bn b sng Alphe l nhng cn lu

ca nhng ngi d hi, nhng o|n vn ng vin, l|ng Olympiques, n uc

sng rc.

Ngy khai mc, mi ngi i n sn vn ng vi y phc p nht. H i

mt vng hoa trn u v| ai ai cng mang theo hoa c ng. Trc ca sn vn

ng, ban t chc nim yt mt bn danh sch:

1 - Tn nhng ngi b chnh quyn cm khng cho tham d vo ban

gim kho. Nhng ngi ny l nhng cng d}n phm php, hoc ni ting

l nhng ngi bp bm, di tr, b cnh; tm li l khng t c{ch c

tuyn chn vo ban gim kho. Tt nhin }y l| nhng cng dn ca thnh bang

lis.

2 - Tn nhng Hellanodice hun luyn cho c{c o|n vn ng vin

trong nhng thng va qua.

3 - Tn cc Thorie ca cc thnh bang s ch ta l khai mc, gm c l

hin t cc v thn, l th nguyn s iu hnh cc cuc thi u vi tinh thn v

t, trung thc v| thng v.

Ngy khai mc ch tin hnh nhng nghi l ch khng thi u. Sau khi mi

ngi v|o s}n vn ng, l khai mc bt u. Tip l l gii thiu cc thnh vin

trong ban gim kho. Nhng th|nh vin n|y c tuyn chn trong s Hellanodice, c

khi l ton b s Hellanodice. Ngay t m trc, nhng Hellanodice trong ban gim

kho phi lm l th nguyn trc bn th thn Zeus l s iu khin, gi{m nh cc

cuc thi u vi tinh thn v t, trung thc v| thng v. Trong y phc thm, u

i mt vng hoa, nhng Hellanodice ng ln vi mt nim t ho cao c ri xp

h|ng i diu hnh quanh sn vn ng cho khn gi. Tip n l th nguyn v cuc

diu hnh ca c{c o|n vn ng vin.

 Sn vn ng c xy dng pha ng th|nh Olympie, ting Hy Lp gi l

stadion. iu lm cho chng ta ngc nhin v khm phc l sn vn ng ca Hy

Lp c i c mt quy m kh rng ln, v hn na li l mt cng trnh kin trc

p . N c th cha c ti 50.000 ngi, ch ngi xy bng { hoa cng. Ring

v |i cho c{c lc s thi u cng c mt din tch kh rng: 213m x 29m. Cn phi ni

thm: trong th|nh Olympie cn c mt khu vc d|nh ring l|m ni tp luyn cho

cc lc s. }y ngo|i s}n bi cn c nhng cn phng luyn tp nhng mn khng

cn phi c mt khng gian rng, c phng ngh, phng tm, phng v sinh... V ngay

cnh khu vc tp luyn ny l khu nh cho cc vn ng vin t bn phng ti tp

hun trc khi bc v|o thi u trong ngy hi. Lc u c{c mn thi cha phong ph,

mi ch c mn thi chy vi c ly l chiu di ca stadion (sn vn ng), theo ngi

Hy Lp, bng 600 ln chiu di ca b|n ch}n ngi anh hng Hracls, tnh ra n v

ngy nay l 197,27 mt. T Hi ln th XIV mn chy stadion (c ly ngn) 197,27 mt

c tng gp i tr thnh mn chy c ly di. Hi ln th XV thm mn chy ng

d|i, lc u c ly bng 8 ln chiu di ca stadion, n cc ln Hi sau tng ln 10, ri

12 v cui cng l 24 ln. Hi ln th XVIII a v|o thi u nm mn phi hp: chy,

nhy, vt (pal), nm a, phng lao. Hi ln th XXIII a v|o mn u quyn

(pugilat). Hi ln th XXV a v|o mn thi xe t m (quasiege) v mn Pancrate

(Pankration), mt mn v kt hp gia vt vi quyn. Hi ln th XXVII t chc mt

gii ring cho cc thiu nin. Hi ln th LXV a v|o mn chy v trang

(hoplitodromie). T th k V TCN thm tit mc c{c nh| th biu din cc tc phm ca

mnh. Mn thi xe t m v thi nga tin hnh vo ngy cui cng, thng ch nhng

cng dn giu c mi c iu kin tham d, tuy nhin, hi chp nhn c trng hp

ngi d thi thu nga v xe, thu c vn ng vin iu khin xe. ng nhin c{c

mn thi u trong Hi Olympiques ng|y xa khng phi ch c th. Cn c nhng mn

nh c t m| ng|y xa l| c mt tng { ln, nhy d|i, n}ng t nhy ba bc, v.v.

 Ngy cui cng l l b mc. Mt {m rc dn u l| mi hai v Hellanodice,

tip sau l nhng lc s ot gii m| ngi Hy Lp xa gi l Olympionique, cc vin

t t, cc quan chc trong b my chnh quyn, i n bn th cc v thn lm l hin t

t n. C{c Olympionique c c ra dng l. Sau {m rc tin v dinh th ni v

lm vic ca cc quan chc cao cp trong b my chnh quyn. Ti }y chnh quyn m

tic chiu i trng th mng Hi Olympiques kt thc thng li.

Nhng Olympionique, trong ngy kt thc, c c{c Hellanodice i ln u

mt vng hoa l olive ct ra t nhng cy Olive thing ling trong khu vc n th cc

v thn. c bit c nhng c|nh olive c ct bng nhng con dao v|ng tng ring

cho nhng Olympionique thiu nin v gi v tng gia nh ca c{c ch

Olympionique . Ngo|i vng hoa olive, nhng Olympionique cn c trao tng mt

cnh c. Nhng vn ng vin n|o ot c ba gii nht trong ba mn thi u mt

k hi th c chnh quyn tc tng t khu vc Olympie. Tn tui ca lc s ,

qu hng, tn cha, c long trng c nhiu ln cho cc khn gi bit, c khc vo

di ch}n tng, hoc bia {, bia ng lm ti liu lu tr v k nim.

Trong ba tic, chen vo gia nhng tun ru nho thm ngon ni ting a t

o Lesbos ti v trong ln khi thuc thm ngt ngo, sn phm danh ting ca x

Thessalie, l ting ca ht ca i ng ca, ting ng}m th trm bng ca c{c thi s, ting

c vn hng hn ca nhng nh hng bin. Ngi ta chc tng nhau, trao i kinh

nghim v ha hn gp nhau trong k hi ti.

Nhng thnh bang c lc s ot c danh hiu Olympionique t chc mt l

rc o|n lc s ca mnh v rt trng th, i u l nhng Olympionique. {m rc

khi v ti thnh bang lin i thng ti ngi n th v thn bo h, v| ch th}n nhng

Olympionique c vinh d dng vng hoa chin thng ln bn th. Sau l| lin

hoan ch|o mng nhng ngi chin thng. C nhng thnh bang trao gii thng

bng tin cho nhng lc s ot gii. Nhng Olympionique c chnh quyn ban cho
nhng s u i c bit: c min tr c{c ngha v ng gp, c dnh cho nhng

v tr danh d trong cc nghi l hi h ca thnh bang, mt s thnh bang nhng

Olympionique thiu nin cng c hng quyn u i u tin nh ngi ln.

Trong thi gian m Hi Olympiques, hi ch to|n nc Hy Lp cng ng thi

c m. Thng nh}n ca c{c th|nh bang ang c mi th ch, nn nhn ca chnh

s{ch cm vn, nh}n dp hi ch ny c th k kt nhng hp ng mua bn m h c

th thanh ton vi nhau trong k Hi Olympiques sau.

Nhng cuc khai qut kho c hc Olympie vo nhng nm 1890-1897 v

1936-1941 cho chng ta mt hnh nh tng i c th v khu vc t chc Hi

Olympiques. Ngi ta tm thy qung 130 bc tng, 13.000 ng, 10 bia ng v,

c bit quan trng hn na, ngi ta tm thy ngi n th thn Zeus, mt cng

trnh kin trc ni ting do Libon (qung sau 468 TCN) xy dng. Ngi ta cng tm

thy du vt, di vt ca n th ngi anh hng Plops xy dng vo khong cui

thin nin k II TCN. Trong s nhng bc tng tm c c bc tng Herms v ch

b Dionysos ca Praxitle (qung 390-330 TCN), bc Zeus Olympien ca Phidias (qung

490-431 TCN).

Quanh khu vc t chc hi l mt cnh rng tha nh, c trng lm hng

r|o. Ni }y dng n th cc v thn. Ln nht l| n th thn Zeus. Ngoi ra cn c

nhng hnh lang vi nhng hng ct bng { cm thch, tng cc lc s do c{c th|nh

bang gp cng gp ca trang tr cho khu vc thing ling ny. Ton b khu vc

Olympie c cc thnh bang nht tr quyt nh l| ni bt kh xm phm, l ti sn

thing ling ca to|n t nc Hy Lp m| c{c th|nh bang c ngha v phi bo v v

l|m cho n ng|y c|ng p hn ln. T ln m hi u tin nm 776 TCN (th k

VIII), nh hng ca Hi Olympiques dn ta rng v dn thu ht cc thnh bang trn

t Hy Lp tham d. Cho n th k VII TCN th Olympiques l| ni t hi ca c

th gii Hy Lp. Olympie lc u ch l mt khu t thnh nh hp sau dn tr thnh

mt trung t}m vn ha v| tn gi{o, chnh tr v x hi ca th gii Hy Lp. Bc tng

thn Zeus bng vng ca nh| iu khc i ti Phidias sau cuc chin tranh Hy Lp-

Perse ln th hai (480-449 TCN) c thnh bang Athnes hin cho trung t}m vn ha-

tn gio Olympie. Nhng ngi Syracuse hin mt kho vng (380 TCN). Thnh bang
170

Sparte dng mt chic khin vng cho thn Zeus (458 TCN), v.v.

ng nhin nhng s cam kt ca c{c th|nh bang i vi khu vc t thnh

ny kh m c gi tr vng chc. Lch s bin i, nhng li cam kt cng bin i theo.

Nm 364 TCN, nhng ngi Arcadie em qu}n {nh chim Olympie. Sau l| thi k

Macdoine thng tr to|n t nc Hy Lp (t 337 TCN), v tip theo l| quc La M

(t 200 TCN). Trong nhng thi k en ti , Hi Olympiques vn c t chc,

nhng ngha x hi-chnh tr ca n khng cn nh trc. Di s thng tr ca

quc La M, mt loi cng chng mi vi th hiu mi ra i. Hi Olympiques khng

cn sc thu ht v hp dn nh xa. Nhng cuc u v m mu gia hai v s

(gladiateur), gia hai nhm v s, gia ngi v c th tr thnh nim vui ln ca th

gii qu tc La M v| {m binh s t ching ca c{c n v l dng. Theo lnh ca

ho|ng Nron , Hi Olympiques phi t chc thm mn thi u... th! V ho|ng
171

tn bo n|y tng ch th}n tham d hi v ra lnh x}y n th Altis. T triu i

ca Hadrien [hoc Adrien (76-132), cm quyn t 117-138], Olympiques bt u suy

t|n. Nm 394, ho|ng La M Thodose I [(346 hoc 374-395), cm quyn t 379-395] ra

lnh bi b Hi Olympiques, coi n l mt t|n d ca a thn gio c i cn phi tiu

dit ginh chin thng cho Thin Cha gi{o lc mi ra i. Tip n nm 426,

ho|ng Thodose II [(401-450), cm quyn t 408-450] ra lnh t ton b khu vc

Olympie. Sau , nhng trn ng t xy ra v|o nm 521-522 ph hy nt nhng cng

trnh vn ha ngh thut khu vc ny.

V tc chy tip sc truyn ngn la thing v t sn vn ng khai mc

ngy hi, chng ta khng r c t k hi nm n|o, nhng ngun gc ca tc l l|

Hi Panathnes vng ng bng Attique, ni c th|nh bang Athnes. Attique, sau

n thn Athna, v thn bo h cho vng n|y, c th cng ph bin, l hai v thn

Promthe v Hphastos. Nhn dn coi hai v thn n|y nh l| nhng v thn khai

ha cho h, ban cho h ngn la hng, dy h bit bao ngh: rn, c, mc, gm, v.v. V

th, trong ngy Hi Panathnes, bn cnh nhng mn thi u nh ua nga, ua xe

nga, ua thuyn, phn rt quan trng ca Hi, cn c mt cuc thi chy truyn uc

tip sc v|o ban m m| ting Hy Lp gi l lampaddromie, vi ngha tng trng

vic truyn ngn la ca Promthe v Hphastos. Ch nhng thiu sinh qun

(phbe) mi c tham d cuc thi ny. Xut pht t khu rng nh thing ling

Acadmie, ni yn ngh ca ngi anh hng Acadmos, cc thiu sinh qun chm ngn

la hng v|o uc v truyn nhau, tip sc chy v Athnes.

Nm 1894, theo s{ng kin ca mt nh hot ng x hi ngi Php, Pierre de

Coubertin (1863-1937) c{c nc c i din n hp Pariss bn v vic khi phc

li Hi Olympiques. Cuc hp quyt nh thnh lp y ban Olympiques th gii v t

chc Hi Olympiques ln th I Hy Lp. Nm 1913, c{c nc nht tr ly biu trng

ca Hi Olympiques l hnh v nm vng trn gn v|o nhau, ba trn, hai di vi cc

mu sc: xanh da tri (ch}u ]u), v|ng (ch}u [), en (ch}u Phi), xanh l{ m (chu c),

(chu M), khu hiu ca Hi Olympiques l: Nhanh hn na, Cao hn na, Mnh hn

na (ting Latinh: Citius, Altius, Fortius). Cuc hp cng x{c nh bi ca chnh thc

ca Hi.

Nm 1898, sau 1502 nm b gi{n on, Hi Olympiques ln th I ca thi hin

i khai mc ti Athnes, th ca t nc khai sinh ra n. T tr i c bn

nm mt ln, Hi Olympiques lu}n phin c m tng nc trn th gii vi tinh

thn ha bnh v hu ngh. nhn mnh n tinh thn ny v mi lin h, tha k

mt truyn thng vn hin ca ngi Hy Lp c ca nhn loi, nhn loi t chc l

ch}m uc, ly ngn la hng t t nc Hy Lp truyn nhau chy tip sc v ni s

din ra cc cuc thi u lm l khai mc. Vi s pht trin ca nn vn minh hin

i, ni dung thi u ca Hi Olympiques ngy cng phong ph vi nhiu mn th dc

th thao m| xa kia ngi Hy Lp cha h bit n. Ngy nay, danh t Olympique hoc

Olympiade c th gii s dng nh mt danh t chung ch nhng hi ln thi u th

dc th thao trong mt nc hoc nhiu nc trong mt khu vc. Ngi ta cn s

dng c danh t Spartakiade. M rng ngha hn na, Olympique, Olympiade cn ch mt

cuc thi u quc t. Th d: Jeux Olympiques Echequens: Thi u Quc t C vua;

International Mathmatic Olympiques (I.M.O): Thi u Ton Quc t.

 TRUYN VUA SISYPHE PHI CHU

CC HNH

Xa c nh| vua Sisyphe, con ca thn Gi-ole v n thn nart, ni danh l

mt con ngi mu mo v xo quyt. Sisyphe dng nn th|nh phyre m| sau

ny gi l| Corinthe, to lp nn cho mnh mt c m kh c mt nh vua no c

c. Ngi ta thng n i v cc kho vng bc chu bu ca nh vua ni n|y,

ni kh{c nhiu n mc tnh khng xu. Ngi ta cng thng bn lun n ci ti lm

giu ca Sisyphe vi mt th{i ch ci v khinh b, coi l| s tng tn lng t}m,

s thng minh mt c{ch c c, bt nhn bt ngha. Tht ng nh mt cu tc ng ca

chng ta: C c mi , c ph nh ch mi giu. Sisyphe xu xa nh th, nhiu tham

vng bn thu nh th nhng li lun lun t ra l mt ngi o cao, c trng, coi

thng tin bc. ng ta hay truyn ging v o c, bn lun v l sng, o l lm

ngi. Tt nhin khng trnh khi c mt s ngi b mc la, lm tng. Nhng cn

vi s ng ngi th ng ta ch l mt k o c gi. Nhng cuc i cn c cng l.

L no nhng k nh Sisyphe li c sng nhn nhn ra m khng b trng pht? ng

l| nh vy. Cuc i cn c cng l. V chnh thn Zeus l| ngi phi iu hnh cng

l cho xng {ng l| bc ph vng ca cc thn v nhng ngi trn th. Zeus khng

th chu ng c ci tn vua v li gi|u n nt vch ra m li ng vai mt

k truyn ging o l. V v thn ti uy, ti linh, to|n nng to|n quyn ny ba kia ni

trn li nh. Thn tht vang gi thn Cht-Thanatos n v ra lnh phi tm c

Sisyphe li tut xung m ph cho sch s th gian.

 Thn Cht-Thanatos ln trn vi s mng bt Sisyphe v vng quc ca thn

Hads. Khng r bng cch no Sisyphe bit c v cng cn ny ca Thanatos. V

Sisyphe lp mu bt sng Thanatos. Truyn xa khng k li r Sisyphe dng mu g,

ch bit Thanatos cha kp thi hnh phn s th b Sisyphe tri g c li. V th l

Thanatos b Sisyphe bt lm t binh, chn cm, tay xch, c gng, m cng nh ng|y

b gim st nghim ngt.

Vic thn Cht-Thanatos b bt khin cho trt t trong th gii ca thn Zeus cai

qun b o ln. Khng c ai l| ngi nn dng gian bt i c{c linh hn xung m

ph. V l trong mt thi gian kh di nhng ngi trn on mnh chng ta chng

c ai b cht c. Khng c ngi cht th th gii ca thn Hads tr nn v ch, chng

c vic g lm c, t lo ch Charon cho n ch ngao Cerbre, ri cc quan ta...

Nhng tai hi hn na l| khng c ngi cht th khng c cng l, hin t. L tang

cng chng c m l gi hn cng khng, do c{c v thn bt t t thn Zeus trn

thin nh cho n thn Hads di m ph khng c hng cht bng lc, l vt

no c. Thm ch c v thn b i v trong khi i cng c{n di trn khng tm c

ni n|o cng l hng chiu i. Tnh hnh n|y qu l khng th chp nhn c.

Ri lon ht c. Thn Zeus sau khi nghe c{c ch thn tng trnh, lin ra lnh:

- Hi Ars, a con trai hung hng, ng ngc ca ta! Mau xung trn gii thot

ngay cho Thanatos ang b tn vua Sisyphe cm t! Ta nhc li phi gii thot ngay cho

Thanatos, khng c chm tr.

Ars ht ln mt ting kinh ng tri t ri bay vt xung trn. Ch ny khng

cn k di dng mi ngi cng o{n bit c tnh hnh din bin th no. Bi v khi

Zeus ch th}n ra lnh, phi thn Chin tranh-Ars i th d Sisyphe c binh hng

tng mnh n }u cng phi khut phc. Ars gii thot cho Thanatos, v Thanatos

khng qun thc thi ci s mng m thn Zeus giao cho l| tc ot lun linh hn
ca Sisyphe em v vng quc ca thn Hads. Mi vic tng nh th l xong, y

th m vn cha xong.

di m ph, thn Hads v n thn Persphone sau nhiu ngy b i v

khng c l vt hin t t c{c {m tang, nay ht sc trng ch vo l vt ca {m tang

Sisyphe c x cng mt ba. Nhng ch mi n mn c mt, i tht c rut

m vn khng thy g. Th ra Sisyphe dn v ng em thi h|i mnh i chn, ng

lm l tang, cng bi, hin t g ht. Thy cc v thn trng ch l hin t kh nhit

thnh, lc ny Sisyphe mi tin n trc ngai vng ca thn Hads gip u ly t:

- Mun tu thn vng Hads ch tn ch knh, ngi cai qun th gii ca

nhng bng hnh vt v, u m c sc mnh v uy quyn snh ngang thn Zeus, ng

ph vng! Xin Ngi hy tha ti cho linh hn k hn mn n|y khng bit dy bo

v con nhng l nghi i vi cc bc thn linh khi chng n cht. Xin Ngi hy tha ti

cho con bi v con bit }u con cht sm qu th n|y! Xin Ngi hy cho php con tr

li dng th t ng|y con dy bo v con lm l hin t cc bc thn linh nh Zeus

ban dy cho loi ngi. Xong vic con xin li xung vng quc ny v sng trn

i lm ti t cho thn vng.

Hads v Persphone nghe nhng li ni ca Sisyphe thy va bi tai va c l.

Hai v chng cho php Sisyphe tr li dng gian. Linh hn Sisyphe tr v nhp vo

hnh hi v tip tc cuc sng ca mt con ngi bnh thng, khe mnh, tinh ranh,

v tt nhin l| con ngi ny khng h ngh n nhng li mnh ha vi Hads v

Persphone. di m ph hai v chng Hads, Persphone ch mi, ch mi, m

khng thy l hin t, cng chng thy Sisyphe. n lc ny h mi bit rng h b

Sisyphe {nh la. Thn Hads v cng tc gin ra lnh i ngay Thanatos n v ra

lnh phi bt ngay linh hn Sisyphe v chu. Thanatos khng h chm tr, bay ln trn

ngay. n cung in ca Sisyphe th g thy v vua n|y ang m tic n mng. ng

ngoi ca, Thanatos nghe r ting Sisyphe ni vi mt v kiu cng n qu{ l| kh

chu:

- No xin mi cc qu khch! Xin cc ngi hy ung mng cho Sisyphe n|y

lp c mt chin cng hin h{ch cha tng c. Th hi c{c anh hng dng s c ai

l| ngi cht ri, xung vng quc ca thn Hads ri m li tr v c cha? Nu

khng c cc v thn gip th cha tng mt ngi trn th no m li xung c

th gii m ph ri li tr v. Cn ta, ta b thn Cht-Thanatos bt i, th nhng ta

li tr v c vi dng th! Ch c c nht Sisyphe ny lp c mt k tch nh

vy... No, ung i c{c v, cn chn i c{c v, ung mng cho Sisyphe ny!

Nghe nhng li ni , Thanatos tc in c rut lin p ca xng vo bn tic

bt ngay linh hn ca Sisyphe. Th l chm ht cuc i ca tn vua xo quyt, la di

c thnh thn. Chng ai thng tic Sisyphe c, t thn linh cho n nhng ngi trn

u ngh: Tht {ng i ci tn vua o in, la lc! Trc ta n cng l ca th

gii m ph do thn Hads ch ta, Sisyphe b kt n kh sai cc hnh. ng ta ngy

ngy phi vn, ln mt tng { cc ln, t di t ln mt ngn ni cao dc ng.

Khng th no ni ht ni cc nhc khn kh ca cng vic n nh th no. Mt

tng t hi, kh{t n chy c, m hi ra nh tm, nhng n|o c ho|n th|nh c

cng vic, Sisyphe c vn, c ln tng { n gn ti nh ni th n li bt ra khi tay

lao xung dc. Th l bao nhiu m hi, cng sc mt ht. Sisyphe li phi bt tay lm

li t u, xung ch}n ni ln, vn tng { ln. Ng|y n|y qua ng|y kh{c, Sisyphe c

phi lm ci cng vic kh sai cc hnh nh th, mt cng vic v ngha v| khng c kt

qu, thm tha vi ti li m ng ta phm phi trong nhng ngy sng trn

dng th.

Ng|y nay, trong vn hc th gii c thnh ng Tng ca Sisyphe (Le rocher de

Sisyphe), Cng vic ca Sisyphe (Le travail de Sisyphe), Ni vt v ca Sisyphe (Le labeur

de Sisyphe) ch mt cng vic nng nhc vt v ti din trong i sng hoc ch mt

cng vic nng nhc, vt v m khng bit n bao gi chm dt, khng bit kt qu ra

sao, mt cng vic lp i lp li n chn ngy, b coi nh mt cc hnh. 172

Quanh chuyn ti trng ca Sisyphe, ngi xa cn k thm nhiu ti khc

nhau: no l Sisyphe l mt tn vua tham t|n v| o c gi ko qu}n n tn ph

vng ng bng Attique, cui cng b ngi anh hng Thse trng pht; no l

Sisyphe can ti tit l ca cc v thn hoc mch bo cho thn Sng-Asopos bit

chnh thn Zeus l| ngi bt cc gine con gi ca thn; no l Sisyphe can ti

truyn b cho nhng ngi trn th bit nhng iu b n ca th gii thn thnh...
 CHIN CNG V CI CHT CA

DNG S BELLROPHON

Khi cn sng, Sisyphe ly mt nng Pliades tn l Mrope lm v. H sinh c

mt con trai t tn l Glaucos. Sau khi Sisyphe cht, Glaucos ln lm vua tip tc tr v

trn th|nh phyre. Glaucos l| mt v vua ni danh v t|i ci nga. Bt c con nga

no d hung d bt kham n }u h vo tay ng l sm mun cng phi khut phc.

|n nga ca ng rt qu, nht l nhng con nga c tuyn chn thng vo c xe

ca ng th li c|ng qu hn na. Chng phi nh bay, vt qua c{c chng ngi mt

c{ch khn kho, o{n bit c nh ca ch, thng minh n ni ngi ta tng

chng chng nghe c c ting ngi. Chng em li cho ng kh nhiu vinh

quang trong nhng cuc thi u cc ngy hi Glaucos. Tuy vy, ng vn khng h

bng lng, tha mn vi by nga ca mnh. ng mun chng phi b xa, vt xa

nhng con nga danh ting nht m| ng tng c bit, v| ng ngh ra mt c{ch

cho by nga ca mnh c th vn ln hn hn c i th: ng khng cho by nga

ca ng giao phi. Vic lm ca ng khin n thn Aphrodite bt bnh. V n thn Tnh

yu v Sc p ny t v khng h|i lng trc mt h|nh ng vi phm vo lut l ca

to ha nh vy, hn na nh vy t ra c c v tn nhn. Aphrodite bn tu vi Zeus

v xin Zeus trng pht, nhng Zeus giao to|n quyn cho Aphrodite. c Zeus cho

php, n thn Aphrodite tm cch cho nhng con nga ca Glaucos ung nc mt

con sui thn, v th nhng con nga tr nn rt khe, rt hung d n mc chng c

th n c tht ngi, thm kh{t n tht ngi.

 Th ri trong mt ngy hi tng nim v vua Plias, Glaucos c mi tham

d. ng tham gia tr ua xe nga. Nhng ri ro thay, c xe ca ng phng qu nhanh

b lt ! Nhng con nga ca ng xo cht ng v| n tht ng. C chuyn li k,

chnh Glaucos nui nga ca mnh bng tht ngi. Vic lm ny khin cc v thn

tc gin v quyt nh trng pht ng. Tham gia thi u, xe ca ng b v chnh

nhng con nga tng nhim c{i thi quen n tht ngi do ch n nui nng lc ny

hng m{u ln n tht lun ch n.

Glaucos c mt con trai tn l Bellrophon. Tht ra ci tn ny sau ny mi c.

Lc u chng trai ny tn l Hipponoos. Hi y thnh Corinthe ni ln mt tn tim

vng c c tn l Bellros. Hn cp ngi vua, thc hnh nhiu chnh sch bo

ngc khin cho nh}n d}n o{n th{n. Hipponoos tm c{ch tr kh tn bo cha ny.

V l cng t , ngi ta khng gi ch|ng thanh nin dng cm y bng ci tn

Hipponoos na m gi l Bellrophon theo ting Hy Lp ngha l|: Ngi git

Bellros. Nhng theo lut l ngi xa, s{t nh}n l| mt trng ti, k st nhn phi a

ra xt x v phi chu nhng hnh pht rt nng. Bellrophon v th phi t b th|nh

Corinthe trn sang Tirynthe, xin nh vua th|nh n|y tn l| Protos cho tr ng. Vua

Protos l|m l ra ti v ty u cho chng, cho chng sng trong cung in cng vi

gia nh nh| vua. Cuc sng tng c th tri i bnh yn v| m p ng }u li xy ra

mt chuyn tht xu xa ht ch ni. Hong hu Sthnbe v ca vua Protos vn l

mt ph n a tnh. N|ng em lng thm yu ch|ng trai cng tr{ng v| xinh p

Bellrophon m Bellrophon khng bit. Ba kia nhn lc vng chng, Sthnbe ln la

tr chuyn vi Bellrophon v biu l dc vng ca mnh kh l th thin. Bellrophon,

trc th{i ca Sthnbe, rt kh chu. Nhng ch|ng ch bit kho lo khc t.

B c tuyt, Sthnbe ngh cch tr th Bellrophon. Nng ch lc chng v, n gp

chng v| t iu vu c{o cho Bellrophon c nhng h|nh ng l li, s|m s vi

nng, xc phm th bo n danh tit ca n|ng. N|ng i chng phi git Bellrophon
 ra nhc cho mnh. Nghe v ni, nh vua khng my may mt cht nghi ng. ng

v cng tc gin mun git ngay Bellrophon cho h lng h d. Nhng git mt ngi

}u c phi chuyn thng. Cc n thn Eirn s truy ui v| i trng pht. Thn

Zeus lm sao c th tha th c vic m hi mt ngi khch ngay ti nh| mnh. Ngh

mi khng tm c{ch g h st Bellrophon cho n, cui cng Protos thy tt nht l

nh bn tay ng c b v mnh, lo vng Iobats tr v trn t Lycie. Nh vua bn

vit mt bc mt th gi cho c, trong th ni Bellrophon can ti xc phm n

mnh, xin c ra tay trng tr gip. Bc th c vit bng mt k hiu b mt trn mt

tm giy bng t nung m ch ring hai ngi hiu c v giao cho Bellrophon

mang i.

Bellrophon ln ng sang x Lycie. Sau mt chng ng di mt mi, chng

ti c mnh t ni ting l| gi|u v| p n|y. Lo vng Iobats m tic tht i

ngi kh{ch qu, v| theo nh phong tc ngi Hy Lp c xa, Iobats ch hi tn h

ca kh{ch sau khi kh{ch n ung no say. Bellrophon d}ng lo vng bc th ca

Protos. c xong th, Iobats thy n lnh c ngi. Con r ca lo nh lo lm

mt vic tht kh, kh ht ch ni. D sao th lo cng lu gi chng trai li cung

in t ng|y liu b i x. Sng gn chng thanh nin khe mnh, trong sng v

hn nhin, lo vng Iobats }m ra thy mn Bellrophon. Lo khng th tin c,

ng c, con ngi hn nhin v| trong s{ng nh th li c th phm vo ci ti xu

xa, u nh con r ca lo vit th cho lo bit. C phn n|o, ng ra, Iobats cm thy

hi kh tin. l| mt l khin lo khng th ang t}m git mt con ngi m mnh

cm thy chng c g {ng ght, {ng th hn. Cn mt l th hai na l, git ngi l

mt trng ti. Thn Zeus v cc thn Olympe cng nh c{c v thn di vng quc

ca Hads chng th no tha th cho k phm ti t|y nh . Nu Bellrophon phm

ti i vi Protos th sao Protos khng ch th}n t tay trng tr Bellrophon m li

phi nh n tay mnh? Iobats ngh th. ng l| hn s phm ti git ngi. Nu hn

 s th ti sao mnh li khng s? Ti sao mnh phi nhng tay vo mt ti c m

m{u hng chu ly mi hnh pht? Ngh th nn cui cng Iobats quyt nh tha

cho Bellrophon. Nhng khng phi l tha bng, tha ho|n to|n. Lo vng ngh ra mt

cch trng tr: bt Bellrophon phi thanh tr con qui vt Chimre. }y l| mt qui

vt rt d tn, khng khip, u s t, ui rng, th}n d. C ngi li ni Chimre c

ba u: s t l mt, rng l hai, d l ba, mc chung trn mt thn. Lai lch ca

Chimre nh sau: b l Typhon, mt c qu khng l c trm u, cao nh ni; m l

chidna, mt con qu ci c d to ln khng thua km g chng, na ngi na rn.

i vi lo vng Iobats th }y l| mt s trng pht tr{nh c cho lo khi phm

ti {c. Cn i vi ch|ng thanh nin Bellrophon th }y l| mt s thch thc ch trai.

Ngi xa c ch cn k, s d Bellrophon d{m ln ng i tiu tr qui vt Chimre

l v chng vn l con ca thn Posidon, bi ch c con thn chu thnh th mi c

c sc mnh hn ngi chp nhn cuc thch thc. M ca Bellrophon, nng

Eurynom, tuy l mt ngi trn tc nhng c n thn Athna dy d, tng l

hc tr yu ca n thn, cho nn v tr thng minh v s khn ngoan, hiu bit nng c

th snh ngang cc v thn. Chnh n|ng truyn dy li nhng b{u vt thn thnh

ban cho y cho ngi con trai yu qu ca mnh nn chng mi c mt tr{i tim dng

cm mu tr.

Nhng chin thng c qui vt Chimre chy nhanh nh gi, phun ra la,

Bellrophon phi c mt v kh g u vit. Ch|ng c bit ngi anh hng Perse

trong cuc sc vi c qu Mduse chin thng rt oanh lit nh i dp c c{nh.

Chng thy c l ch|ng cng phi tm c i dp thn nh th c th bay trn tri

cao s xung giao u vi qui vt. Nhng tm }u ra i dp k diu y? Bng

Bellrophon nh n con thn m Pgase t c c qu Mduse khi b chm bay vt ra,

bay vt ln tri. Phi tm bng c con thn m , Bellrophon ngh th, v chng bt

tay ngay vo cng vic chun b cho cuc h|nh trnh i chinh phc Pgase. Mun chinh
phc Pgase, Bellrophon, theo nh ngi ta ni, phi ln m ti nh ni Hlicon,

ngn ni ca c{c n|ng Muses. Ni }y c con sui Hippocrne, bt ngun t mt thc

nc, chy un khc gia hai bn b c xanh rn. Pgase thng t tri cao h cnh

xung nh ni v| n ung nc dng sui . Li c ngi ni, Pgase cn xung

ung nc sui Pirne trn ni Acrocorinthe . Nhng l|m th n|o bt c con

173

nga thn y, mt con nga m khi thong thy bng ngi l| n v cnh bay thng

ln tri? Bellrophon sau nhiu ln rnh bt khng c |nh phi tm n nh tin tri

Polyidos xin mt li ch dn. Polyidos khuyn Bellrophon nn n n th n thn

Athna, cu khn n thn v ng li n th ch linh nghim. Tun theo li ch dn,

m hm ng li n th, Bellrophon nm m thy mt gic m k l. Cc v

thn Olympe uy nghim ng tr trn nh ni cao bn ma my ph, truyn cho

Bellrophon sc mnh chinh phc con thn m Pgase. N thn Athna tin n bn

chng v bo:

- Bellrophon hi! Con ng mi nh th ny sao? Hy mau tnh dy v thng b

cng n|y v|o con thn m Pgase ch! Con nga thn thnh y ang ch con y!

Bellrophon git mnh tnh dy. Chng chng thy mt v thn no bn chng.

Nhng trn mt t bn ch chng nm rc sng ln mt b d}y cng bng vng,

mt b d}y cng m| ch|ng cha h trng thy trn i ny bao gi. nh sng ca n

c ta ra ngi ngi nh nhng tia nng vng ca thn Mt tri-Hlios Hyprion. Chng

qu xung nng b d}y cng ln ri knh cn ci u ly t cc v thn Olympe, lng

cha chan hy vng, Bellrophon chy nh bay i tm Pgase: cng phi mt mt thi

gian vt v rnh m, Bellrophon mi n c Pgase. Hm nh thi quen, Pgase

t tri cao h cnh xung ng c bn b sui Pirne. Sau khi gm nhng bi c xanh

non, Pgase i ra sui ung nc. Bellrophon t ch np ca mnh chy ti ch

Pgase. Nghe ting ng, Pgase ct u ln khi dng sui nh v c{nh bay. Nhng

trng thy Bellrophon chy ti vi b cng vng ta sng ngi ngi, Pgase ngoan
ngon Bellrophon thng cng. Th l| ch|ng Bellrophon c mt v kh u

vit hn {c qu Chimre. Vi b {o gi{p ng v chic khin ng ngi sng, vi cy

cung v ng tn y p, gm eo bn sn, Bellrophon nhy ln lng con thn m

trng mut nh tuyt git cng. Con nga h ln mt ting mng r, v cnh tung v,

r m}y a Bellrophon hay vt ln tri cao.

Bellrophon bay ngay n ngn ni hang ca Chimre. Chng cho thn m

Pgase h cnh xung t ri tm vo hang Chimre nh n ra ngoi. Trng k,

Chimre t trong hang lao vt ra nh tn bn tm ch th. Ba dng la t ba ming

ca c qu phun ra qut v|o ni }u l| ni bc chy ngn ngt. Bellrophon nhanh

nh ct nhy phc ln lng con thn m git cng. Ch|ng bay vt ln tri cao nh

chim i b|ng. Ch|ng iu khin con thn m thu hp vng ln li v h thp xung,

ri bt cht chng git cng cho Pgase nhm thng c qu Chimre }m b xung,

cng lc , ch|ng ging cung bn lin tip nhng mi tn {c him, c mt khng hai,

xung c qu Chimre. n }y ta phi dng li k qua v nhng mi tn c bit

ca Bellrophon. }y khng phi l nhng mi tn ng ca c{c trang anh hng dng

s danh ting, cng khng phi l nhng mi tn tm c nh nhng mi tn ca

Hracls, li cng khng phi l nhng mi tn v|ng ca v thn X th c cy cung bc

Apollon hay nhng mi tn v hnh ca v thn Tnh yu-ros, m l nhng mi tn

ch, Bellrophon theo li ch dn ca cc v thn l|m ring trng tr c qu.

Chimre phun ra nhng dng la t chy ht mi vt xung quanh. Nhng mi tn ch

bn vo thn hnh giy nng hng hc ca n, li c bu khng kh xung quanh n

b t ch{y cng nng nh th, lm chy ch ra, vt thng do nhng mi ch bn vo

l khng cch g cu cha ni.

Bellrophon bn lin tip nhng mi tn n|y n nhng mi tn kh{c. Chimre

bit ch th ca mnh t trn tri cao {nh xung, lin ngc u ln phun la th

qu mun. Con thn m Pgase bay vt ln cao v| ln v pha sau lng Chimre.
au n in cung, Chimre phng la ba bi t ni { th|nh vi, t rng cy

thnh than tro. Ni st l, c}y ch{y m m, la bc ngn ngt, khi bi m mt

khin Chimre cng khng sao trng thy, tm thy ch th. N cht trong s in

cung ca n v b chnh nhng ngn la ca n t chy thnh tro.

Bellrophon hon thnh s mng ca Iobats. Chng tr v cung in vi chin

cng hin hch, vinh quang ly lng.

Nhng Iobats li trao cho Bellrophon mt s mng nguy him khc na: chinh

phc nhng b lc Solymes v nhng bn ng minh ca h l nhng n chin binh

Amazones. Cn phi ni qua v nhng n chin binh Amazones th chng ta mi thy

ht c nhng kh khn v| nguy him m Bellrophon s phi ng u. Nhng b

lc Amazones l nhng b lc thun |n b|, tuyt khng c ly mt ngi |n ng n|o.

T tin h xa kia l| mt dng ging k l: nhng ngi ph n ham m chin trn v

rt ti gii trong s nghip chinh pht, giao tranh. C th ht i n|y n i khc

nhng n chin s Amazones sng di quyn cai qun ca mt n hong. H xy

dng th|nh trn b sng Thermodon t tn l| Thmiscyre. C ngi k, h sng

trn b sng Molide bin Asope. Nhng sng khng c |n ng th l|m sao nhng

ngi Amazones bo tn, duy tr v pht trin c ni ging? Th nhng nhng n

chin s Amazones vn tn ti v pht trin. H lm theo cch sau: mi nm n mi

nhng ngi |n ng b lc lng ging sang chi mt ln, v| cng v| l kt hn

ca h. Sau h ui nhng ngi chng n|y tr v b lc ca chng. Sau cuc kt

hn y, nhng b m n|o con ra, nu l con gi th gi li b lc Amazones, cn

nu l| con trai th ui v sng vi b lc b ca chng. Ngi xa cn k, nhng n

chin s Amazones thun tin cho vic bn cung, v h vn l nhng cung th c

truyn thng b{ch ph{t b{ch trng, t hoc ct i mt bn v phi ca mnh . C

174

ngi li ni, con trai ra v h em git ngay. Nhng ngi Amazones tung honh

khp vng b bin Tiu [ {nh bi hu ht nhng b lc ln cn nh v|o u th ci

nga bn cung ca h. Bellrophon dp xong khi lin minh ca hai b lc Solymes v

Amazones bo v c t nc Lycie ca Iobats khin cho qun th khip s khng

dm bn mng n cp ph. Vi con thn m Pgase th t|i ci nga bn cung ca

nhng ngi Amazones phi nhng ch cho ngi anh hng Bellrophon.

Iobats vn cha thi th thch. Ln ny nh vua c nhng trang anh hng

danh ting ca mnh thng lnh mt i qu}n i phc kch Bellrophon khi bit tin

ch|ng chin thng v| ang trn ng tr v. Bellrophon mc d b {nh bt ng

vn khng h nao nng. Chng ln lt h c{c i th. Ch n lc n|y lo vng

Iobats mi tht s tha nhn chin cng v i ca Bellrophon. Lo vng cho m

tic mng trng th, hn na li cn g con gi cho chng v chia cho chng mt na

giang sn chng cai qun. Nhn dn Lycie coi chng l v anh hng v i ca t

nc v trao tng chng nhng tng phm hu h.

Mi vic xong xui, Bellrophon ln ng v thm li vng quc Tirynthe ca

nh| vua Protos. c tin Bellrophon tr v, Sthnbe xu h v h|nh ng xu xa

ca mnh, t t.

Cuc i ca ngi anh hng nhng tng s cn lp c nhiu chin cng

vinh quang hin h{ch hn na cho t nc Lycie, ng }u, Bellrophon chng r v

sao ba kia li ny ra nh ngng cung mun snh ngang cc v thn. Chng khng

mun sng th gii trn tc ca nhng ngi on mnh m mun sng trn th gii

Olympe ca cc v thn bt t. Ch|ng ngh rng chin cng ca mnh c th cho php

mnh snh ngang cc bc thn thnh. Th l| Bellrophon ci con thn m Pgase bay

thng ln tri cao, bay ln cao, cao mi vt ht tng my thp n tng m}y cao ti

th gii Olympe. Nhng th gii thn thnh do Zeus tr v }u c phi chuyn chi, ai

mun ln th c t ln, chng c lut l, php tc g c. Thn Zeus trng thy

Bellrophon ci con Pgase ang r m}y lt gi bay ln, thn chau my ni gin.

Thn pht tay mnh mt ci. Th l con thn m bng tr nn hung hng tr{i tnh tr{i
nt. N lng ln, ng i nc chy khng cn ra lm sao c. Bellrophon khng ti

n|o iu khin c n, v trong mt ting h gh rn, con nga chm ln ht mnh

Bellrophon ra khi lng mnh. Th l| ngi anh hng y ri t trn tri cao xung tn

t en, linh hn t b hnh h|i i xung th gii ca thn Hads. Cn con thn m

Pgase li tr v th gii Olympe phc v cho thn Zeus v cc v thn khc trong

nhng cuc cng cn xung trn hoc i du ngon }y.

Ng|y nay, trong vn hc th gii c thnh ng Ci ln Pgase (Monter sur

Pgase), hoc Thng yn cng vo Pgase (Enfourcher Pgase) ch cm hng sng tc

th ca, ngh thut hoc ch mt ngi n|o tr thnh nh| th, ng thi n cng

ch t|i nng s{ng t{c ca mt ngi n|o ph{t tit ra ngo|i, v l Pgase thng

xung ngn Hlicon, ngn ni ca cc nng Muses v ung nc con sui

Hippocrne, con sui m| theo ngi xa k, c{c nh| th thng n du ngon, ung

nc c ngun cm hng. Ngi xa cn k, Pgase thng mi c{c nh| th i du

ngon khp bu tri ri tr v ni Hlicon c c ngun cm hng bay bng dt

do. Li c thnh ng Con Pgase bt kham (La Pgase est retif) ch mt nh th ti.175

Quanh ci cht ca Sthnbe cn c mt cch k khc, rng Bellrophon cho

Sthnbe ci ln con thn m Pgase cng vi mnh bay ln cao ri nm Sthnbe t

trn xung bin. V ci cht ca Bellrophon cng c mt cch k khc, rng

Bellrophon ri xung t en nhng khng cht, m ch b tht v m. Chng sng

vi ni bt hnh tn tt v| c n, i lang thang khp th gian vi ni hi hn v hnh

ng phm thng ca mnh.

Cng cn ni thm mt cht v huyn thoi nhng n chin binh Amazones.

Nhn qua chng ta thy ngay du n ca huyn thoi thuc v ch mu h. Tuy

nhin c mt iu khin chng ta phi bn khon t cu hi: trong ch mu quyn,

chin tranh b lc ra i cha, v| nu ra i th tn ti ph bin n mc nh th

n|o c th c nhng sn phm nh b lc Amazones? C th ni, chin tranh b lc

khng phi l hin tng x hi ph bin v| thng xuyn trong ch th tc mu

quyn. Ni mt cch nghim ngt th chin tranh b lc l mt hin tng ca ch

th tc ph quyn. Do chng ta c th phng o{n rng huyn thoi Amazones l

mt huyn thoi ca ch ph quyn song c anh hng ha. Mc d nhng n

chin binh Amazones c c miu t kh ho hng l nhng k s sut ng|y trn lng

nga, thin chin, c ti bn cung... song trong cc cuc xung t vi ng m|y r}u,

c{c Amazones cha ln no chin thng, {p t c quyn uy ca gii ph n i vi

c{c trang nam nhi, anh hng: dng s Hracls chin thng Amazones ot c

chic tht lng ca n hong Hippolyte, ri Bellrophon, v sau ny Thse, Achille

cng u l nhng ngi chin thng. Huyn thoi Amazones ch l mt tia hi quang

ca ch mu quyn c lp ghp vo nhng huyn thoi v cc chin cng ca

nhng anh hng, dng s. N phi c anh hng ha thch hp vi loi huyn

thoi anh hng ca ch ph quyn v| lm v vang, rc r cho chin cng ca cc

anh hng, dng s.

Ngy nay, Amazones tr thnh mt danh t chung ch: n k s; mt loi vy di

ca ph n mc khi ci nga; v| ngi ph n c tnh c{ch nh nam gii, thiu v

hin du, v tha ca n tnh, hung bo, hay gy g.

CHUYN V GIA H NGI ANH

HNG TANTALE
 Tantale khinh th thnh thn

Thn Zeus trong mt cuc tnh duyn vi n|ng Nymphe Plouto sinh ra c

mt ngi con trai xinh p tn l Tantale. Tantale xy dng c nghip x Sipyle

thuc t Phrygie hoc Lydie. th|nh ca nh vua xy dng di chn ni Sipyle

tht v cng p v thun li. Cc v thn li ban cho ngi con trai ca Zeus bit

bao n hu: nhng c{nh ng ph nhiu, nho tru qu, la y bng, chc ht, nhng

|n sc vt bo mp gm c rn rt, tha thu trn nhng c{nh ng c lc n|o cng

xanh ti mn mn. Li cn nhng m v|ng y p m chng phi trn th gian ny

ni n|o cng c. Ai i qua t nc ca Tantale th trm ngi, nghn ngi nh

mt u tm tc khen cnh p, ca nhiu, u thm mun s phn nung chiu ngi

con ca Zeus. Nhng cha phi l tt c nhng phc li m thn Zeus ban cho

ngi con trai yu qu ca mnh, Tantale cn c hng bit bao s u tin, u i

na m| cha tng c mt ngi trn th n|o d{m m tng n ch ng ni g n

vic hng th. Trc ht thn Zeus cho ngi con trai ca mnh c snh ngang vi

cc v thn ca th gii Olympe, c t do ra v|o cung in Olympe, mt ni v cng

thing ling v nghim cn vn ch dnh ring cho cc v thn. Tantale c ngi cng

bn d tic vi cc v thn, c thng thc nhng mn thc n thn v ung cc th

ru thnh l nhng th ch ring th gii Olympe mi c, vn ch dnh ring cho cc

v thn bt t. Nhng nh th cha phi l tt cng ca s u i. Tantale cn c

Zeus cho tham d cc cuc hp ca cc v thn, nhng cuc hp m| nh chng ta

bit, tht l v cng quan trng v ti mt v n b|n nh n k sch ln lao ca vic

iu hnh th gian. Nhng tr i s nung chiu, u i thm ch c th ni l nung

chiu v| u i mt cch m qung v ngu xun thng l m ra thi xu hnh tin,

kiu cng v n bc ngha... nht l| i vi Tantale, mt ngi cha tng tri qua

nhng th th{ch nh nhng ngi con khc ca Zeus: Dionysos, Perse, v.v.

Tantale lc n|o cng t cho mnh nh l| mt v thn, vnh vang kiu hnh v

nhng c }n m| mnh c hng. Y chng cn bit s mc thc v khim tn l g.

Li dng s tin yu ca ng ph vng, y em c nhng thc n thn v| ru

thnh xung trn phn pht cho nhng ngi trn th on mnh sng trong vng

triu ca y vi to tn l lm cho qun thn ca y cng c bt t nh c{c v

thn. H|nh ng liu lnh ca y khng qua c mt ca thn Zeus. Tuy nhin,

Zeus v yu con nn cng cha n khin trch. Li mt h|nh ng na cc k by b,

cc k l{o xc ca Tantale l| em nhng chuyn c mt ca cc cuc Hi ngh

Thn thnh ni vung ra cho mi ngi trn th u bit. C n nhng quyt nh ca

Zeus, ch kin ca Zeus i vi vic ny vic kh{c, ngi n|y ngi khc, Tantale bit

c cng em i ni cho ngi trn th bit. Nhng thn Zeus vn b qua. Song le

mi vic trn i n|y u c ci gii hn ca n. C mt ln Tantale l|m Zeus pht

. Hm trong mt ba tic linh nh cung in Olympe gia nhng tun ru

th{nh hng thm ng|o ngt v| khng kh tng bng ca cnh ca v thn tin, thn

Zeus nhn a con trai, u ym ni vi n nhng li l vng ngc nh sau:

- Tantale hi! Ta yu qu con v nhng mong con s c hnh phc i i. Ta

chng mun con phi sng s phn khn kh ca nhng ngi trn on mnh, phi

di nng dm ma |o bi lng t en ln mi c c ht la m vng ng ca n

thn Dmter. Ta ban cho con nhiu n hu nhng nu con thy cha , con cn

mun g na th con c ni vi ta. Ta s l|m cho con c toi nguyn.

Tantale nhn cha mt cch lnh lng, {p li:

- Thi thi cha i! Con chng cn g na! n hu ca cha con cng khng cn m

n hu ca cc v thn khc th con li cng khng cn thit. S mnh l lc lng cao

hn ht, quy nh iu khin mi vic ca th gian, xp t v tr con ngi. S mnh

ban cho con mt s phn tt p hn c{c v thn bt t. Vy xin cha hy em }n hu

m ban cho nhng k khc.

Thn Zeus sa sm mt li. Thn khng ng a con m thn v cng yu qu li

c th n ni mt cch cn tu ro mng, ngo mn, kiu k nh vy. Chiu qu ha

h ri, Thn Zeus ngh th nhng vn nn c cn gin.

Nhng n vic sau }y th Zeus khng th no chu ng c na. Vic th

nht l chuyn con ch vng.

Xa kia khi Zeus ra i, m Zeus che giu Cronos (nu Cronos bit s nut

lun a b) gi Zeus, a con trai t ca mnh, sang o Crte. Thi th u Zeus

sng vi c{c n|ng Nymphe v| hai ngi bn: con d Amalthe v con ch vng. Ln

ln, Zeus tr v Hy Lp gii thot cho cc anh, cc ch. Trc khi ra i, Zeus giao cho

con ch vng canh gi ngi n th ca mnh. Nm th{ng qua i, cuc sng c nh

m}y tri nc chy, bng }u mt hm thn Zeus nh li ngi bn nh trung thnh

trong thi th u ca mnh. Zeus v o Crte tm th... hi i, con ch v|ng khng

cnh m bay? Truy hi ra th Zeus c bit nh vua Pandaros tr v th|nh

phse bn t Tiu (c chuyn k tr v Milet) rp tm bt trm con ch gi

Tantale gi h v e rng nu em ngay con ch v nh th s b l. Pandaros tng

rng gi Tantale th khng ai bit m| cng chng ai ng. Nhng ngi trn ngu ngc

c tng rng c th che giu c th gian v nht l thn Zeus mi chuyn. H

lm ln bit chng no. Zeus bit chuyn khng nn ni tc gin. Thn lin cho triu

ngay thn Herms n v ra lnh cho Herms phi xung ngay Sipyle n gp tn mt

Tantale i li con ch vng, phi i bng c con ch vng. V thn truyn lnh

knh yu, con ca Zeus tun lnh, ln ng ngay khng h chm tr. Ch mt lt sau,

Herms ng trc mt Tantale trnh trng tuyn c lnh ca Zeus:

 - Hi Tantale, ngi con trai yu qu ca thn Zeus! Ta truyn cho nh| ngi

bit, ngi phi trao tr ngay con ch vng cho thn Zeus, nu khng th ngi ng c

tr{ch ng ph vng l| hay ni nng. Tn vua Pandaros di dt ly trm con vt

qu gi y ca ngi. Hn li cn ngu ngc n ni c tng em gi con ch v|ng

cho nh| ngi th mi vic ri s qua i, u xui ui lt, chu tt. Ngi h{ li chng

bit rng i vi cc v thn Olympe th khng th che giu c mt iu g sao?

Tantale nghe ni, chng h my may xc ng. Y vi b mt gi di v| tr tr{o,

{p li thn Herms bng nhng li l l{o xc cha tng thy:

- Hi thn Herms! Xin ng|i ng c em thn Zeus ra m da ta! Trong nh ta,

xin mi ngi c vo xem, chng h c mt con ch vng, ch bc no c. C l cc v

thn Olympe nhm ln y, bi v cc v thn cng c khi b n thn Lm ln lm cho

mt tr. Ta xin th vi th gii Olympe thing ling v| y quyn th, li ni ca

Tantale, vua ca t nc Sipyle m l v| gi|u c n|y l| ho|n to|n ng s tht.

Herms ra v. Nhng c{c v thn Olympe ngay sau vch trn ging li

xo quyt v b mt gi di ca Tantale.

Vic th hai l vic git tht con trai lm c mi cc v thn n.

Tantale, mt hm c nh m tic mi cc v thn Olympe xung d. Y truyn

cho gia nhn lo liu, sm sa lm mt ba tic tht trng th. Bng }u t tri tim y

ny ra mt en ti: y mun th xem cc v thn c ch thc l bit ht mi vic

trn i ny khng, c tht l| tin o{n c mi vic khng. Y cho bt ngay a con

trai ca mnh tn l| Plops em ra chc tit, m tht lm c, l|m c{c mn n tht ngon

dng cc v thn.

Ngi vo bn tic, cc v thn khng h ng tha, ng a v|o mt mn n

no. Cc thn o{n bit c xu xa ca Tantale. Duy ch c n thn Dmter

khi ang ru r v chuyn c con gi Persphone b thn Hads bt xung m ph

 s n v|o mt bt thc n nu bng tht ca Plops. Khi c{c mn n ln lt

em ht ln bn tic, mt v thn Olympe bn ng ln trt tt c c{c mn n v|o

mt ci ni tht ln ri t ln bp la. Nh dn bo nhau trc t nh, sau vic lm

u l cng vic ca thn Herms. Herms ng ln bng nhng php thut ca

mnh, n bn chic ni lm cho Plops sng li. V cc thn khng ai n mt t xng,

t tht no ca Plops nn Plops vn l| con ngi lnh ln. Tt nhin, Plops cng b

mt mt ming tht be b vai v Dmter. Thn Herms v vo ch khuyt y bng

mt ming ng voi. Chnh v th m t tr i, Plops v| con ch{u ca Plops thng

gi l| Plopides u c mt ming khoang hoc m trng vai.

Sau hai vic ti hn ho, qu th l{o xc y th thn Zeus khng th no chu

ng c na. Thn cho triu ngay Tantale ln thin nh, qu{t mng mt trn ri

tm c qung lun xung th gii m ph. Ti li n nh th nu m khng trng tr

th thn Zeus cn mt mi n|o m| nhn c{c v thn cp di v| sao rn bo c nhng

ngi trn th. Thn Zeus cn bt Tantale phi chu mt hnh pht nng n, chu i

i cho xng {ng vi ti trng ca y. Tantale sut i phi ng gia mt dng lch

cn, nc ch n trn tht lng hay di ngc g . Y c phi ng nh th ht ngy

ny qua ng|y kh{c m| khng c n ung g. Kht qu, kht kh c hng kht nng

c c, y ci u xung a hai tay ra toan vc nc ln ming ung th l sao, nc lp

tc rt ht! Rt nhanh n ni Tantale trng xung ch thy c mt bn nho di

chn mnh! Tantale th d|i, ng sng s nh mt bc tng { th nc li dng ln

nh c. Nhng h Tantale ci xung nh vc nc ung th nc li rt i, rt ht.

Tantale c phi chu kht sut i. Kh{t vy li cn i na. Trn u Tantale l mt

c|nh c}y tru qu. th qu: nho, t{o, l chn thm ng|o ngt. i qu{, Tantale a

tay ln toan vi mt chm qu chn lng lng ngang tm mt, tm tay, th l sao, chm

qu chn lp tc nhch ra xa, dn ln cao khin cho Tantale khng th no vi ti

c. Y li ng tht vng sng s. Chm qu chn li lng lng ngang tm mt, tm

tay. Nhng h Tantale a tay ra toan vn cnh vi qu th chm qu li ung a ra

khi tm tay. Cha ht, cao hn nhng chm qu mt cht l mt tng { chnh vnh

t mt tri ni nh ra, nom rt s, s n lnh c ngi v n lc n|o cng nh c th

ri thng xung u Tantale, tng nh ch cn mt cn gi mnh c th ht tng {

p xung.

Thnh ng Ni kh Tantale hoc Cc hnh Tantale (Le supplice de Tantale) ch ni

au kh ca con ngi theo ui kin tr mt mc ch m| khng th|nh cng, mt ni

au kh day dt v khng sao t c hoc khi tng chng nh gn t c th li

hng, li tht bi.

***

Trong gia ti thn thoi Hy Lp, chng ta thng thy c nhng nhn vt phm

ti kiu cng, bt knh i vi thn thnh hoc ni lon chng i li th gii thn

thnh. M u l v thn Promthe, v thn m| l tng v chin cng phn nh s

nghip chin u ho hng ca con ngi. Qu trnh pht trin ca thn thoi t thi

k ch th tc mu quyn n th tc ph quyn v| bc chuyn bin c ngha

cch mng t thi c i anh hng vi nn dn ch-qun s (cng x th tc ang tan

r) sang thi i vn minh vi quyn t hu ti sn (ch chim hu n l) l qu

trnh con ngi ng|y c|ng sinh s, ng|y c|ng bng bnh vi thn thnh, ngy

cng phm nhiu ti ngo mn, bt knh i vi thn thnh. Bit bao nhiu chuyn

xy ra. N|o n|ng Niob khinh th n thn Lto, t cho mnh p hn Lto, v| n|o l|

g Silne (hoc cn gi l Satyre) Marsyas dm thch thc vi thn Apollon ua t|i, v|o

cng cua (concours) }m nhc vi mnh. Ngang hn na l chng Leucippos dm

tranh gi|nh ngi p tin n Daphn vi thn Apollon. Ri nng Arachn thch n

thn Athna thi ti dt vi mnh. To gan ln mt hn na l| anh ch|ng Ixion mu toan

bt b vi n thn Hra! n chuyn Sisyphe v Tantale k trn th tht l| i lon.

Con ngi dng nh chng coi thn thnh l ci g na c. Xa kia thn Asclpios ch

v c ti cha bnh, bit php ci t ho|n sinh cho ngi trn th on mnh m| b

Zeus ging st git cht ti. Nhng gi }y th vic Sisyphe lp mu bt sng thn

Cht-Thanatos tht s gy ri lon n c ch ca ch chnh tr Olympe, v li

cn la c v vua ca th gii m ph! Tt c nhng hin tng ch c th l sn

phm ca mt thi k m| con ngi phn no bt s hi thn thnh. Khoa thn

thoi hc gi nhng hin tng bng mt t ng: ch ngha anh hng-thn thoi.

Tt nhin nhng h|nh ng bt knh, kiu cng ni lon ca con ngi u cui cng

b thn thnh trng pht v| cho s trng pht hp l ng nhin th gii thn

thnh phi biu hin ra nh l| i din cho cng l o c, cn k b trng pht t

phi l mt tn h hng, v o. Con ngi cui cng phi chp nhn tht bi trc

thn th{nh, nhng l|m th n|o c. Lch s cha cho php con ngi chin thng

thn thnh!
 Plops sinh c lp nghip t Hy Lp

Sau khi Tantale b thn Zeus trng pht, Plops ln ni ngi cha tr v th|nh

Sipyle. Nhng s phn chng nung chiu t nc Sipyle nh xa na. V vua thnh

Troie vi binh hng tng mnh tng thu phc nhiu th|nh tr t ai ca cc

vng quc ven bin Tiu , ko qu}n sang v}y {nh th|nh Sipyle. Plops ch cn

bit cch thu thp ca ci v| gia nh}n, c cht no hay cht y, xung thuyn chy

sang t Hy Lp, Plops t chn ln mt b{n o pha Nam nc n|y v| nh c ti

}y. Ch|ng m mang t ai, khai ph{ rng ni, b bi, sinh c lp nghip, xy dng

mt c kh gi. T b{n o ny mang tn chng. Ngy nay chng ta gi l bn

o Ploponnse.

Mt hm trong mt cuc du ngon, Plops bt gp mt ngi con g{i xinh p

tuyt trn. Ch|ng nh bng s d hi tng tch n|ng ri sm sa l vt i cu hn.

Ngi con g{i tn l| Hippodamie con ca vua Oenomaos th|nh Pise pha t}y

b{n o gn sng Alphe. Nhng chuyn cu hn vi n|ng }u c d. Xa nay ngi

p vn kh... khng phi kh ly chng m kh chn chng v c qu nhiu ngi hi.

Nhng kh hn na l Oenomaos khng cho con gi mnh ly chng. Ti sao li c

chuyn c nghit nh vy? S l| nh| vua c mt v tin tri phn truyn cho bit, ng

s b mt chng r git cht v| cp ngi. chng li li phn truyn khng khip y

ca s mnh, ng ch cn c{ch khc t ht mi ch|ng trai n cu hn. Song le cch

i ph y ca ng li ra mt ni lo rt ln. Nhiu trang anh hng ho kit, nhiu

bc cng t phong lu m thng em l vt n b ng khc t ra v vi ni bt

bnh, m c nhiu khi qu l liu. Bit }u chng c ngy h ko binh n th|nh ca

ng. Lc l vt ng chng c m k chin thng ng nghim nhin l chng r!

Cha bao gi ng thy s c mt mt ngi con g{i p li gy ra cho ng lm ni lo

}u nh th ny. Ht ng|y n|y sang ng|y kh{c, m n|y n m kh{c ng nm vt tay

ln trn thao thc suy ngh k s{ch i ph. Cui cng, ng ngh ra c mt k m

ng cho l tuyt diu nht. ng cho cng b khp ni xa gn c bit: ng sn sng

chp nhn l vt cu hn ca bt c chng trai no vi iu kin ch|ng trai phi

thng c ng trong cuc ua xe nga. Phn thng cho ngi chin thng trong

cuc t th n|y l| n|ng Hippodamie. Nhng nu k cu hn khng thng c th sao?

K s cht. l| con ng duy nht, s la chn duy nht ca nhng k cu hn.

Oenomaos ngh ra k ny v ng ni danh khp vng l mt ngi iu khin xe nga

cc k ti gii v| hn na ng c nhng con nga chy nhanh nh gi Bc-Bore. Cha

bao gi trong nhng cuc ua xe m| ng phi chu nhn phn thng th nh.

Oenomaos tin rng vi k sch ny th chc chn chng my ngi mun xin cu hn

hoc gi nu c k to bo th t rng s to bo ca anh ta ch em li cho anh ta ci

cht ch khng phi cho anh ta nng Hippodamie.

Mc d iu kin ca l cu hn c qu ngt ngho v nguy him nhng vn c

nhiu ch|ng trai n xin dng l v chp nhn cuc t th! i! Tht thng thay cho kh{

nhiu chng trai v qu say m sc p ca nng Hippodamie m khng bit lng sc

mnh! H b mng trong cuc ua xe nga vi Oenomaos. Nh vua sau mi ln

chin thng, cht u k cu hn chin bi em treo ng ra vo, cc ca ra vo

cung in. ng mun rn e nhng k n sau. Th nhng Plops mt ba kia vn c

n th|nh Pise, gp Oenomaos xin t th, Oenomaos nhn Plops vi con mt

khinh thng. Nh vua ni vi Plops.

- Th no? Chng mun ly con gi ta phi khng? c thi! Nhng ch|ng

suy ngh k cha? Ch|ng trng thy u nhng chng trai cu hn treo lng lng
ca ra v|o cung in cha? Thi ta khuyn ch|ng hy t b bng bt, y o

tng l c th thng ta c trong cuc ua. Hy gi ly mng mnh l| hn c!

Plops anh thp tr li:

- Hi nh vua Oenomaos kiu cng v| t|n bo! Ci cht chng lm ta run s. Ta

quyt l ta lm. Ta tin rng cc v thn Olympe s ph tr ta trong cuc thi u ny. Ta

tin rng n|ng Hippodamie xinh p s v tay ta.

Oenomaos c ci, bo Plops:

- Thi c, ta tng nghe nhng li ni nh vy nhiu ch|ng trai cng nh

ta tng kt liu i h. Ch|ng hy nghe }y, th l cuc thi nh sau: chng ng

phi vt bt u t th|nh Pise chy sut qua b{n o Ploponnse, qua t Isthme

v kt thc bn th v thn cai qun mi bin khi Posidon, c{ch th|nh Corinthe

khng xa. Nu chng v nht, ng nhin ch|ng l| ngi thng cuc, vinh quang v

Hippodamie, ngi con g{i v v|n xinh p v yu qu ca ta s thuc v chng.

Ngc li, nu xe ta t sau vt ln ui kp chng trc khi chng ti ch th ta s

phng cho chng mt ngn lao v|o sau lng v| ch|ng cng i theo s phn ca bao

trang anh hng, dng s kh{c t b mt t y nh sng xung sng di vng quc

ti tm khc nghit ca thn Hads. Cng nh i vi cc ch|ng trai trc kia, ta dnh

cho chng quyn u tin c khi h|nh trc. Nh thng l, ta phi dng l vt

cu khn thn Zeus, v thn c uy quyn ln nht, ph h cho ta, ri sau ta mi ln

xe ui theo chng. Vy chng hy ra sc vt ta cho tht xa khi nhng con nga chy

nhanh nh gi Bc-Bore ca ta cha tung v.

Plops ra i, lng ngn ngang trm mi. Lm th no thng c tn vua hung

c ny. C ng thng ua sc thi ti vi hn th chc chn l| lnh ci cht. Phi

dng mu. Plops ngh th v b mt tm gp Myrtilos, con trai ca v thn Herms,

ngi {nh xe nga cho Oenomaos mua chuc anh ta. Chng ha, nu Myrtilos
gip ch|ng gi|nh c thng li trong cuc ua n|y th ch|ng s chia cho Myrtilos mt

na vng quc v tng thng nhiu bu vt. C chuyn k, Plops ha s cho

Myrtilos quyn hng m u tin vi Hippodamie. Do d, n o hi lu sau ri

Myrtilos ng thun. Myrtilos s dng mt chic trc xe bng sp ong thay cho trc st.

Ch c bng cch y xe ca Oenomaos mi b hng gia ng v Plops mi c th

thng c. C chuyn li k, Myrtilos khng lp inh cht vo trc xe.

Sng hm sau khi nng os-Bnh minh trm khn v|ng va xe nhng ngn tay

hng ra chn tri th cng l| lc Plops bc vo cuc thi u. Chng cu nguyn v

thn Lay chuyn Mt t-Posidon ri bc ln xe. Nh| vua Oenomaos cng mang l

vt n n th thn Zeus. Trc khi bc v|o n th hnh l, nh vua ra lnh cho

Plops khi hnh.

Cuc ua bt u. Plops {nh xe, qut nga cho chng phi nc i. C xe lao

i nh tn bn chng my chc mt ht sau mt {m bi m. Kht vng gi|nh c

vinh quang v| ngi p thc gic chng, tip sc cho chng. Chng va nm dy

cng iu khin l nga va thnh thong ngoi nhn li pha sau. Cha thy

Oenomaos }u, ch|ng sung sng qut roi cho l nga chy nhanh hn na. Nhng

nim vui ca chng qu sm. Chng bao l}u ch|ng thy bng dng chic xe ca

Oenomaos hin ln trn mt {m bi. Chic xe c ln dn ln, ln dn ln n ni

ch|ng trng thy r nh| vua ang ng trn xe. Nhng con nga ca Oenomaos

tht danh bt h truyn: chng c nh nhng cn gi lc o o thi ti. Plops thy vy

cng ra sc qut roi h ht cho l nga dc sc chy nhanh. Nhng d chng c c sc

n my i na th cng khng th thay i c mt s tht, c xe ca Oenomaos

ang ng|y c|ng rt ngn khong cch, v kia ri, tht v cng nguy him, Oenomaos

mt tay cm cng mt tay ging ngn lao ln lm lm ch ch n mt khong

cch thun li, ng tm hng l phng. Plops c gng trn tnh. Ch|ng lm nhm

cu khn thn Posidon ph tr, v v thn c c}y inh ba g}y bo t nghe ht

nhng li cu khn ca chng. C xe ca Oenomaos vn bng ln. Bng nhin, Plops

nghe {nh rm mt ci. Chng quay li. Kia ri, Myrtilos thc thi ng nh s cam

kt ca hn i vi chng. Hai bnh ca c xe ri khi trc vng ra ngo|i. Chic xe

vt ngang sang mt bn ri ln ngc v tan. L nga ko l chic xe v i mt on

ri dng li, Plops cng dng xe li. Bn v ng chng thy xc Oenomaos nm

y, mt p xung t y ct bi, s b v ra, m{u en chy di xung o. Thn Hads

bt linh hn ca tn vua tn bo ny v th gii ti tm, u {m ca mnh.

Plops chin thng. Chng tr v th|nh Pise ci Hippodamie lm v v cai

qun vng quc ca Oenomaos. Myrtilos n i Plops thc hin li ha, nhng

Plops tr mt. Y khng mun mt mt t g cho ngi gip y gi|nh chin thng.

Lng tham ca y tht khng {y. T bc hn na, y cn git cht Myrtilos. Ging nh

cha y khi xa, Tantale, mt con ngi xo quyt, y tm c{ch r Myrtilos i chi ri

la lc Myrtilos s , y Myrtilos ng t trn mt ngn ni xung bin. Nhng ngn

sng in cung v hung d t ngo|i khi x v|o cun Myrtilos i. Nhng trc

khi cht, Myrtilos cn sc nguyn ra dng ging ca Plops s v ti c ca cha

chng m phi mang trng ti i i. V li nguyn ra ny m con ca Plops l

Atre v Thyeste sau ny phi chu nhng thm ha v cng khng khip.
 Ti c v s th hn gia hai anh em

Atre v Thyeste

Atre v| Thyeste l| hai anh em sinh i, con ca ngi anh hng v i Plops.

Nh ra h c sng mt cuc i bnh yn hnh phc, song v cha h xa kia can

ti bi c v m hi mt ngi gip mnh lp c chin cng l| ngi {nh xe

nga cho vua Oenomaos tn l Myrtilos, cho nn cuc i ca h sng trin min trong

nhng ti c v s th hn. Thu y Myrtilos gip Plops thng trong cuc ua xe

nga vi vua Oenomaos, nh , Plops mi ci c nng Hippodamie, con gi nc

ting xinh p ca nh| vua. Nhng Plops nut li ha, khng trng thng Myrtilos

m li cn git cht Myrtilos. Trc pht lm chung, Myrtilos nguyn ra Plops rng

con chu ca Plops s v ti {c tin v xo quyt ny m phi chu trng ti i i,

phi sng chm m sut i trong ti {c m mu gm gh v s th hn dai dng.

Ti {c u tin ca dng h ny l vic git Chrysippe. Trong mt cuc tnh

duyn vi tin n Nymphe Axioche, Plops sinh ra c mt ngi con trai tn l

Chrysippe. Do c Plops yu qu nn Chrysippe tr th|nh c{i gai trc mt hai anh

em Atre v| Thyeste. c m l Hippodamie xi gic, anh em Atre v| Thyeste

hm hi Chrysippe, nhm thanh tr mt k th, mt i th trong cuc tha k ngai

v|ng sau n|y. Nhng h|nh ng tn bo v m mui ca hai anh em b Plops pht

gic. S b trng pht, hai anh em chy trn sang th|nh Mycnes cu xin vua

Sthnlos, con trai ca Perse, che ch. Cuc sng ca hai anh em sinh i n|y trn

t Mycnes ko d|i khng r c bao lu th ba kia xy ra mt bin c kh quan

trng, mt bin c m u cho nhng mi th v nhng cuc tr th v cng kinh

khng sau n|y. l| vic nh| vua Sthnlos bng h|, ngai v|ng ca t Mycnes

khng ngi tha k. Khng phi Sthnlos khng c con trai, con trai ca v vua ny

chnh l Eurysthe, k h|nh h Hracls sut mi hai nm tri, nhng lc

Sthnlos bng h| th Eurysthe khng cn sng. Trong cuc giao tranh vi nhng

Hracleidae, Eurysthe b Iolaos bt sng v| a v trng tr. Xt theo huyt thng

th hai anh em Atre v| Thyeste l| ngi gn gi hn c, v nng Nicipp, v ca vua

Sthnlos, chnh l em rut ca h. Nhng ngai v|ng ch c mt m h li l hai. Nhn

dn Mycnes khng bit phn x th no. Cc v b lo phi n cu xin thn thnh ban

cho mt li ch dn. Li thn truyn ph{n: Hy truyn ngi cho ngi no trong tay c

B lng Cu v|ng. Bit c li thn ban b nh vy, Atre v cng sung sng. B

lng Cu vng l bu vt ca chng, chng hin nm gi n trong tay. Lai lch ca n

nh sau:

Thu xa khi cn tr Atre ch lm mt g chn chin, trong |n sc vt d cu

ng c ca mnh, th no mt hm Atre bt gp mt ch cu con xinh p. Qu

hn na, ch cu y li c b lng vng. T xa n nay cha bao gi Atre gp mt

con cu p nh th. B lng ca n v|ng ri, ng , p v ngn, nht l nhng

khi mt tri chch bng, nh nng nht ca bui chiu hm ng d|i trn lng |n sc

vt ang lng thng v chung, th b lng vng ca ch cu ng {nh hn ln, rc

r hn ln. Nm , Atre phi lm l hin t cho n thn Artmis; nh ra chng phi

dng cho n thn b lng vng ca ch cu , v hin t cho cc v thn phi thnh

knh dng ln nhng vt g qu bu nht, nhng Atre khng dng cho n thn

Artmis ch cu c b lng v|ng . Ch|ng thay th bng mt l vt khc, ri git con

cu gi li b lng vng cho mnh. Chng b B lng Cu vng vo trong mt chic

hm kn c kha cn thn v giu k iu b mt ny, khng cho ai bit ngo|i ngi v

thn thit ca ch|ng l| n|ng rope xinh p. , lai lch B lng Cu v|ng l| nh th.
 Hm sau trc hi ngh nhn dn, cc b lo cng b li phn truyn ca thn

thnh. Nhng ngi em trnh B lng Cu v|ng trc hi ngh nhn dn li khng

phi v Atre m l Thyeste. V sao li c chuyn l lng nh vy? Nguyn do l bit

c li phn truyn ca thn thnh, rope, vn t thng vi Thyeste, ly cp B

lng Cu vng trao cho Thyeste, v Thyeste ln lm vua Mycnes.

Tht bi, Atre cu khn thn Zeus, xin thn ban cho mt im chng minh

ch|ng l| ngi thng cuc, chnh ch|ng v| ngi c tha k ngi bu Mycnes.

Thn Zeus chp nhn li cu xin. Thn o li ng i ca thn Mt tri-Hlios khin

cho mt tri bng dng mc hng ty v ln hng ng. Chao, sao m| k l qu

th ny, mt s vic l lng cha tng thy! Chc chn c s g }y. Nh}n d}n Mycnes

mi c{c b lo v| c{c nh| tin tri n tng gii s vic l lng m theo h hn l

mt im bo lnh t, d nhiu. Cui cng nhng ngi dn Mycnes bit rng mnh

lm ln, lm ln nh thn Mt tri-Hlios lm ln ng i. H ph trut Thyeste

v| a Atre ln ngi. Ch ny c chuyn k, sau khi Thyeste ln ngi, thn Zeus sai

thn Herms xung bo mng cho Atre bit, hy thch thc, {nh cuc vi Thyeste

trc hi ngh nhn dn: nu mt tri mc hng Ty v ln hng ng th

Thyeste s phi nhng li ngi bu cho Atre. Chp nhn li thch thc ngc i,

Thyeste inh ninh, ch c ngi mt tr mi tin c Atre thng cuc. Nhng s{ng

hm sau tht k l, mt tri mc hng T}y. Trc hi ngh nh}n d}n, Thyeste |nh

chu thua cuc v phi ri khi Mycnes. Cm gin ngi v phn bi, Atre ra lnh

nm rope, con ca Catre, chu ca Minos, xung bin.

Thyeste b trc xut khi Mycnes lng tr|n y ut hn. Y bt cc mt a con

trai nh ca Atre em theo. ni t kh{ch qu ngi, y nui nng, dy d a tr

vi mt nham him: dng n tr th Atre. Y xa b mi du vt v tng

tch a b, l|m cho n inh ninh rng y l| cha ca n. Y dng ln mt hnh nh

{ng ght, {ng gh tm v Atre. Nm th{ng tri i, a b ln ln v tr thnh mt

chng trai tun t. Thyeste giao cho n, tn gi l Plisthne, nhim v tr v Mycnes

git Atre. Nhng Plisthne khng thc hin c ngha v m Thyeste giao cho.

Mu en ti ca Plisthne b pht gic, v trong mt cuc xung t chng ta b ng

gc c mi gm ca Atre. H xong ch th, xem xt k li du vt c trn ngi,

Atre mi bit rng }y chnh l| a con ca mnh mt tch t nm xa. au n, cay

ng m khng bit than th vi ai, Atre lp mu tr th li Thyeste. Gi v ha gii

vi ngi em, to ra mt bu khng kh thun li thc hin mu k tr th.

Mt hm, Atre cho ngi n ni vi Thyeste rng mnh ngui mi gin xa

kia v by gi mun hai anh em ha gii v chung sng vi nhau. Nhn li mi ca

Atre, Thyeste a c gia quyn v Mycnes. C ai ng }u lng ngi nham him

khn lng. Atre l|m mt vic tn {c, c a cha tng thy, t|n {c n ni xa

kia khi nghe k n on ny, nhiu ngi phi rng mnh nhm mt kinh hi. Atre

la lc Thyeste vng nh, bt ngay ba a chu rut ca mnh, con ca Thyeste, lm

tht. Sau g mi Thyeste sang d tic. Thyeste khng h bit. Y c ngi vo bn tic

im nhin thng thc nhng mn n ngon l|nh l|m bng tht con mnh. Cnh tng

kinh khng khin cho Zeus v cng phn n. Thn lin dn my, ging sm st biu

th s tc gin ca mnh. Thn Mt tri-Hlios, ngi chng lt qua i mt mt s

vic g, cng khng can m nhn cnh b ngi ch chn tht con mt cch ung

dung th v nh th. Thn phi b d cuc hnh trnh, quay ngay c xe vng chi li

ca mnh tr v phng ng.

Ch chn mt lc, Thyeste linh cm thy c s chng lnh, bng ct ting hi

Atre:

- Hi Atre thn mn! Ta v cng cm n b{c mi ta mt ba tic thnh son

m| trong i ta cha tng c bit n. Nhng ta xin b{c rng lng li rng lng

thm cht na. Bc cho cc chu ca b{c c cng d ba tic ngon lnh ny th qu

ha qu.
 Atre vui v tr li:

- Hi Thyeste ngi em sinh i ca ta! iu chng c g {ng l|m ta qun

ngi. Ta s cho gi c{c ch{u n ngay. Atre vy tay ra hiu cho gia nhn thc thi ng

nh s sp xp ca mnh. Lp tc tn hu bng v|o mt mm ln y kn. Atre ch

thn m ra cho Thyeste xem. l| ba c{i u ca ba a con ca Thyeste. Thyeste

hong hn, r ln, go tht, nguyn ra. Y bit y b tr th, trng mu ca Atre.

Y van xin Atre ban cho mnh thi h|i ba a con ca mnh lm l an t{ng. Atre ci

ha h {p:

- Ngi chng phi lo chuyn na. Chnh ngi an t{ng chng v|o trong

bng ca ngi ri.

Thyeste rng ri, kinh hi. Y go rng ln nh in. Y vt v bt u bt tc. Y

x bn tic v cm u chy. Va chy y va nguyn ra Atre v con chu ca g

s phi chu thm ha i i. Chy mt hi l}u, Thyeste nh thn li. Y by gi ch c

mt con ng l sang x pire xin nh vua Thesprotos cho tr ng. }y, ti

th|nh Sicyon, Thyeste tnh mu k tr th. Thyeste sang tr ng ti Sicyon ng|y m

nung nu mi th khng i tri chung vi Atre. Mun g th g, d t c l, tri c

sp i chng na th Thyeste cng phi tr c th, ra c nhc mi thi. Y cu

khn thn thnh. Li sm truyn ca s mnh tht l c nghit: ngi lnh s mng tr

th cho Thyeste khng th l ai khc ngoi a con trai do dng mu ca Thyeste ha hp vi

ngi con gi ca chnh Thyeste sinh ra.

L|m theo iu ch dn ca s mnh, mt m ti tri, la Plopia, con gi mnh,

n n th dng l, Thyeste b mt ln n v dng sc mnh cng bc, thc hin

ng nh li sm truyn. Plopia chng c song khng ni. Tuy nhin, trong lc k bo

ngc v , n|ng rt c thanh gm ca hn. t lu sau, Plopia c mang v sinh

ra mt a b. S tai ting n|ng em b a b vo rng, a b m nng khng bit

mt cha n l| ai. Sau n|ng b nh| ra i, tr v t Mycnes. Ti }y Plopia li kt

duyn vi Atre. Nng khng qun thut li cho chng bit nhng bin c xy ra vi

i mnh, a mnh tr li t Mycnes ny. Nghe thut chuyn xong lp tc Atre cho

ngi i tm a b. Sau nhiu ngy tm ti vt v trong rng su, hi d ht ni n|y

ni kh{c, cui cng ngi ta n c ch b t tay mt ngi chn chin a v dng

cho Atre. Atre nui nng ch b nh con ca mnh v| chnh ch b, gisthe cng

khng bao gi bit n cu chuyn rc ri, phc tp v lai lch v ngun gc ca mnh.

Nhiu nm tri i, song Atre vn nui gi mi hn th vi ngi em rut sinh i ca

mnh l Thyeste. Atre nht quyt phi truy tm ra tng tch ca Thyeste tr kh

trnh mi hu ha sau ny. Tnh c ba kia do mt chuyn ngu nhin, hai ngi con

trai ca Atre l Agamemnon v Mnlas pht hin ra ni ca Thyeste. H lp tc xin

vi vua cha cho qu}n i v}y bt, v kt qu h gii c k th ca cha mnh v.

Atre vui mng khn xit, ra lnh tng giam Thyeste vo ngc ti ch ngy hnh hnh.

C chuyn li k, Atre giao cho gisthe nhim v truy tm Thyeste v| gisthe bt

c Thyeste Delphes gii v cho cha. Lnh hnh quyt giao cho gisthe thi hnh.

Cht Thyeste nhn thy thanh gm gisthe cm tay. Y xin php c hi, ai ban

cho gisthe thanh gm y, mt thanh gm v cng qu gi{ m| trn i ny khng

d my ngi c c.

- Ngi hi lm g? Chnh m ta trao cho ta thanh gm qu b{u n|y y! -

gisthe hng hch tr li. - Hay ngi mun chn mt thanh gm kh{c ti hn

cht th ta cng sn sng.

Thyeste van xin gisthe hy gia }n cho mnh c php gp m chng mt cht

trc khi nhm mt la i. Mt i hi khng c g qu{ {ng ca mt tn t t. gisthe

ngh th, v gt u ng thun, sai qun hu i mi ngay Plopia n. Gp Plopia,

Thyeste lin k cho hai m con bit r s tht, mt s tht rt khc nghit do bn tay

c a ca s mnh to nn. Nghe xong cu chuyn, Plopia ht ln mt ting hi

hng. Nng git pht thanh gm trn tay gisthe }m v|o ngc t st. Cn gisthe
nh mt con th b trng tn, rt ngay thanh gm m mu ngc m mnh ra v lao

u chy i tm Atre, v| cng bng li gm oan nghit , ch|ng kt liu i

Atre khi Atre ang l|m l trn b sng, ang vui mng tng nh git c

Thyeste. T y hai cha con Thyeste v gisthe tr v trn th|nh Mycnes t

Argolide.

Gia nh tan n{t, hai anh em Agamemnon v| Mnlas m| nhng ngi Hy Lp

xa kia thng gi l| Atrides ngha l| nhng ngi con ca Atre, phi chy sang xin

nh vua Tyndare tr v th|nh Sparte cho nng n{u. Nh| vua gi|u lng thng

ngi cho hai anh em Atrides tr ng. Chng nhng th nh vua li cn g hai con

gi ca mnh cho anh em Atrides. Clytemnestre ly Agamemnon. Hlne ly Mnlas.

Sau mt thi gian nng nh Sparte, Agamemnon c Tyndare gip em

qun v Mycnes trng tr Thyeste, khi phc c quyn th. gisthe, con trai ca

Thyeste trn thot. T Agamemnon ln l|m vua Mycnes, mt th|nh ni ting

v nhng kho v|ng v| cung in to ln, p . Cn Mnlas li Sparte, k n khi

Tyndare qua i khng c con trai tha k ngi b{u (anh em Dioscures u t trn),

Mnlas bn ln ngi k nghip tr thnh v vua ca th|nh Sparte, mt th|nh ni

ting trong gii c i v tinh thn thng v v li sng nghim ngt khc kh.
Gia h ngi anh hng Tantale
 CHUYN HAI CH EM PROCN V

PHILOMLE BIN THNH CHIM

Pandion nh vua tr v th|nh Athnes dng di ca richthonios, ang l}m

vo mt tnh cnh nguy khn.

Va mi c truyn ngi cha c bao lu, Pandion phi chng chi li

vi l gic c c{c nc lng ging. Gic th bn pha {nh v|o m| qu}n trong nc

th chng nhiu ngn chn gic. May thay vua x Thrace tn gi l| Tre em

qu}n n ng cu. Nh , Pandion qut sch l gic khi vng ng bng Attique

th}n yu. by t tm lng bit n i vi Tre, Pandion g n|ng Procn, ngi con

g{i xinh p v yu qu ca mnh cho ngi dng tng ho hip . Hai v chng

cm t vua cha ri ln ng tr v Thrace. H sng vi nhau hnh phc, ha thun.

Mt nm sau h bo tin mng cho vua cha bit h sinh c mt cu con trai, mt

mi khi ng xinh p.

Nm nm sau, mt hm Procn bo chng:

- Ch|ng i! Em xa cha m v| c{c em l}u ri m| cha v thm li c. Em

mun chng cho php em c tr v thm li qu nh. Nu nh ch|ng e ngi ng

s xa xi, ni sng cch tr khng mun em vi con i th ch|ng v thm vua cha

thay em vy. Nhng khi v nht thit chng phi n c c Philomle v }y chi

vi em. Ai li ch em rut tht m lu ngy qu chng c gp mt nhau ni i ba

cu chuyn. Chng r do ny c y c {m n|o cha? - Procn ngng mt lt th

di. - C th ny khng kho ch dm nm na ch em gp nhau l chng nhn c

ra nhau na }u. Ngi rut tht mu m m| ha th|nh ngi dng nc l. Tre,

chng hi! Th n|o ch|ng cng xin php vua cha cho c y v }y chi vi em t ngy

nh! Chng phi ha vi em lm bng c vic i!

Tre ha s thc hin bng c iu mong mun ca v. Chng sai gia nhn

sm sa hnh l, thuyn b ra i ngay. Thun bum xui gi, khng bao lu Tre

ti Athnes. Vua cha v cng mng r. c tin anh r v thm, Philomle vi n

cho. Tre ngc nhin trc v p k l ca c em v. Chng t ni vi mnh: tri i,

sao c y li ln nhanh v p n nh th nh. p k l nh th nh. M sao do y mnh

khng gp v khng bit? ng l mt ngi sao, mt ngi sao c ngi ngi ta sng; mt n

thn, k cng khng ngoa. Nhng ng|y thm ving ht hn k ca n. Tre thc hin

li dn ca v, xin php vua cha cho Philomle cng c tr v Thrace vi mnh

thm ngi ch rut by lu hng mong nh c em, thit tha mong c dp hai ch em

gp nhau tm tnh tr chuyn. Vua cha ng thun song khng qun nhc i nhc li

chuyn Tre phi trng nom c em g{i cho chu {o cn thn:

- Ta rt vui mng v| sung sng khi ngh n hai ch em n c gp li nhau

cho tha lng thng nh. Nhng ta cng s rt bun nu con em n i l}u qu{.

Pandion ni vi Tre nh vy. Bi v con bit y, nh quanh qun ch c n vi ta.

N l nim vui, ni an i v| ngi n ta trong lc tui gi. Con nh trng nom em,

bo v em trong qung ng d|i y gian nguy bt trc.

Pandion cng khng qun dn d c con gi t nhng iu tng t. Nh vua

tin con vi mt linh cm bt an trong lng.

Con thuyn a Tre tr v qu hng Thrace thun bum xui gi. Chng bao

l}u t Thrace hin ra vi di b bin c nhng bi ct trng di. Xa xa l trin ni

xanh trng ip. Thuyn cp bn. Nhng Tre khng a c em v v cung in, m

li a c v|o mt khu rng. T khi tip xc vi Philomle, tri tim Tre bng chy
ln mt dc vng en ti. Hn say m sc p ca Philomle n mt tnh to. Tri tim

hn ch ngh n vic cng bc chim ot th x{c ngi thiu n tuyt diu ny. Khi

cn trn thuyn th lc no hn cng quanh qun bn c, tn tnh, thm d, cn b}y

gi th hn dng v lc. Hn a Philomle v|o trong rng s}u cha c my ai t

chn ti. Tm c mt cn lu ca mt ngi i rng n|o dng tm, hn giam

Philomle v|o v| cng bc Philomle phi hin thn. Mc cho Philomle van xin,

cu khn cc v thn che ch, hn vn chng h xc ng. Cng ng, Philomle

nguyn ra hn.

- Hi tn Tre khn kip! Mi l mt k lng lang d th, n ch{o {i b{t. Mi

khng cn mt cht lng t}m trong ngi. Cha ta i i vi mi nng hu v tin cn

m mi n lng no. Ch ta c ng }u n nng ni ny: mi tr thnh mt k di tr

phn trc. c, mi cng bc ta, cp ot cuc i ta th s n ngy mi phi n

ti. Hi thn thnh thing ling, xin cc thn chng gim cho con, mt k bo ngc

h|nh ng tri vi truyn thng qu ngi, trng kh{ch nh th ny? Xin cc v hy

trng pht tn vua Tre l k l|m u mt si dy thing ling huyt thng. Hi

rng thing nc c, c{c ngi hy nghe nhng li than khc ca ta v truyn li cho

nhng ai cha bit! C{c ngi hy k li cho mi ngi r h|nh ng tin b i ny

ca Tre.

Tre rt cm tc, cm tc n in ngi trc th{i phn khng quyt lit,

chng chi n cng ca Philomle. Sau khi tha mn dc vng in cung ca mnh,

hn tri Philomle li ri ct li cho nng khng th k vi ai, ni cho ai bit hnh

ng xu xa ca hn. Th ri hn b mc Philomle trong rng tr v cung in.

N|ng Procn ng|y m trng ngng chng v c em gi, nay thy chng v th

v cng mng r. Nhng khi khng thy Philomle v cng th nng v cng ngc

nhin, vn hi. Tre, lnh lng v mt ln na la di, tr li:

 - C ta chng may gp phi mt cn bnh him ngho qua i trc khi ta t

chn ti Attique!

Procn ti sm c mt my, ngt i trc c{i tin st {nh . Tnh dy nng li

than khc, xt thng cho s phn bt hnh ca em. C|ng ngh li nhng k nim xa

trong thi th u, hai ch em gn gi, chung sng trong gia nh, n|ng li cng xt xa

au n.

Cn Philomle, s phn nng ra sao trong khu rng gi su thm, vng v? Nng

vn sng. N|ng may sao c gia nh mt ngi tiu phu ngho, giu lng nhn i

n c, nui nng, chm sc. Qua gia nh n|y, n|ng bit c kinh thnh ny

khng xa lm, v| Procn, ngi ch rut thn yu ca nng vn sng ch khng phi

qua i nh Tre ba ra ni vi nng khi thuyn cp bn. Philomle tm cch bo tin

cho ch bit. N|ng suy ngh lao lung. Nhn tin th khng c ri. Cn ln tm ng

v|o cung in th l mt vic v cng mo him. M du c v|o c th lm sao m

hai ch em gp nhau c, lm sao m ni chuyn vi nhau c. Ch c cch dng

mt tn hiu g, m hiu g a n cho Procn Procn c th hiu ht c tnh cm

ca mnh v tm cch cu. Nhng tn hiu g, m hiu g, nh th no mi c ch?

Tht kh qu. Sau nhiu m ng|y suy ngh lao lung, cui cng Philomle ngh ra c

mt cch m nng cho rng khng th cn c{ch g hay hn, tt hn: n|ng s thu ln

mt tm khn nhng iu nng mun ni vi ch. Ch nng, qua nhng hnh nh nng

thu, s o{n bit c s tht. Ngh th ri Philomle bt tay vo vic. Chic khn

thu xong, Philomle tm cch gi v|o cung in, gi n tn tay Procn.

Nhn c tm khn, xem nhng hnh nh thu trn tm khn, nhn ra nhng

ng kim mi ch quen thuc, Procn phi cn cht rng li cho nhng h|ng nc mt

khi tro ra. Nng bn chn, day dt, i lang thang trong cung in nh mt ngi

mt hn. N|ng suy ngh c{ch tr th tn chng khn kip can ti xc phm n cha

nng, em nng. Thi gian ng v|o dp nhng ngi ph n Thrace t chc l rc

mng thn Dionysos. N|ng bn tham gia v|o o|n ngi hnh l: rc uc vo rng

khuya. Nh , n|ng tm thy Philomle. Nng b mt a c em v giu kn trong

cung in, }y hai ch em suy tnh n trng pht tr th. Procn khuyn

Philomle khng nn au bun, than khc. Nng bo:

- Philomle em hi! Nhng git nc mt ca hai ch em ta phng c ch g.

Chng ta phi ly n tr n, ly on tr on. Ch sn sng v danh d ca gia nh ta,

ca cha chng ta v ca em m nhng tay vo mu.

Procn va ni xong th a con trai ln ca n|ng i v|o. Tn n l| Itys. Trng

thy con, Procn bo:

- Em ka, trng thng Itys n ging b n nh c. Ri ra n cng n u cng,

l mt l{ tr{i nh b n thi!

Mt mu toan v vng man r le ln trong tri tim nng. Nng c xua ui i

nhng nhng ngh cm th v| ut c gi n li. Nng gi con, dt n vo bung ng

ri bt cht rt thanh gm sc nhn treo trn tng ra thc mnh vo ngc a b.

Mu c ra, a b ch kp ku ln my ting M! M! ri khng cn hi sc na. Hai

ch em Procn em cht a b thnh tng phn. H lm mt ba n thnh son

dng mi Tre. Nhng ming tht nc ngon lnh h lc ra xin v|o que nng ch.

Nhng ming khc th hm nu cho...

Chiu hm nh thng l, Tre n ung ngon l|nh bn ngi v hin phc

v cho ch|ng. ang n, Tre sc nh ti a con trai, bn hi:

- Ny, thng Itys i }u m| khng thy n v n?

Procn lnh lng tr li:

- N ngay trc mt y ch cn i }u na!

 Tre tng v ni a. Hn khng hiu c}u ni . Hn i v phi cho

ngui i tm ngay a con v. Khi Philomle t sau rm bc ra. Nng m bc y

c{i u mu me ca Itys qung v|o mt Tre. Tre git bn ngi ln. Hn khng cn

hn va no na. Hn ng lng ngi i ging i mt ln nhn v, nhn c em v

m hn ct li, nhn xung b|n n v| c{i u ca a con trai yu qu. Th ri

bng hn ht ln mt ting man r lao vo phng ly thanh gm ra quyt trng tr hai

ch em tr mi th cho a con trai. Nhng hai ch em kp thi chy trn. Hn

ui theo. Hai ch em cu xin cc v thn bo h. Thn Zeus bn bin Procn thnh con

chim ha mi. Ting ht ca chim nc n, xt xa nh li than khc hi hn, nc n, xt

xa ca ngi m phm ti git con. Philomle th bin thnh con chim n. Ting ku

tc st, lng bng ca n nh ting ni ca nng Philomle b ct li, khng ni c

ln ting ln li. C chim n c mt vt . l| vt mu ca Itys giy vo tm o. Cn

Tre th bin th|nh con chim u ru. Mo ca chim ging ht nh chic m c ng

ca nhng tng lnh ngi Thrace. C chuyn k: Philomle bin thnh chim ha mi,

Procn chim n hoc chim s, Tre i bng.

 MI TNH CA ZEUS VI NNG

EUROPE

Agnor l vua ca th|nh Sidon hng cng v giu c. Thn Posidon, v

thn c c}y inh ba v|ng khu sng bin v bo t, trong mt cuc tnh duyn vi tin

n Okanide Libye sinh ra Agnor. Ln ln, lp nghip x s Phnicie, Agnor ly

Tlphassa lm v. H sinh c bn trai v mt gi, trai l Phine, Cadmos, Phnix v

Cilix, g{i l| Europe. Kh m| ni c nim vui sng ca nh| vua Agnor trc vic

mnh c mt ngi con g{i. c bn con trai ri, k ra so vi cc nh vua khc v cc

v thn th chng phi l nhiu, nhng iu lm nh vua khao kht, mong mun l c

c mt ngi con gi. S mnh chiu v vua nh}n c y, tht l| c sao c

vy!

Europe ln ln trong s chm sc ht mc v chiu chung khn t ca gia nh.

N|ng p nh {nh s{ng mt tri, nh sng mt trng. N|ng p n ni chn th|nh,

mi hn o u bit sc p ca n|ng. iu c|ng l|m cho vua Agnor sung

sng mng vui.

Mt m kia, trong gic ng m m, ngi con g{i xinh p y nm m thy

mt gic m kh{ l lng v k d. C hai mnh t khng l ngn c{ch nhau bi mt

qung bin rng, mt mnh t tn l Asie (chu ), cn mnh kia tn l| g th cha ai

bit. Hai mnh t n|y ha th}n th|nh hai ngi |n b| v| h tranh gi|nh nhau

cp Europe, cp bng c Europe v phn mnh. Cuc tranh ginh din ra kh d

di. Cui cng, ngi |n b| mang tn Asie |nh phi thua cuc nhng Europe cho

ngi |n b| chng r tn h, lai lch kia. T Europe sng vi ngi |n b| xa l ,

c b| ta nui dng, chm sc cho n lc trng thnh.

Europe tnh dy, kinh s, em chuyn thut li vi vua cha. Chng ai gii {p

c ngha ca cu chuyn l lng y ra sao c. Song mi ngi u linh cm thy

rng c trong mng triu m| suy th s phn Europe t c iu chng lnh. Tt hn

ht trc khi xy ra nhng iu khng lng c ca s mnh l hy sm sanh l vt

n cu khn cc v thn gii tr cho tai qua nn khi, v| nh vy ni lo }u cng nh

g{nh c nhiu phn.

Ring i vi Europe th nng qun ngay. Tui tr ca nng chng vng

bun, chng m nh bi ci chuyn khng }u. N|ng c vui chi, ti tnh. Nng li

cng cc n t v b bn ln ni hi hoa, xung bin tm m{t, vui a, ngh ngi trn

bi ct trng di. Ba kia trong mt cuc i chi cng vi ch em bn b, Europe r h

xung tm bin. Tm xong mi ngi li ln b vui chi. ng trong {m thiu n ca

thnh Sidon, Europe ni bt ln nh mt ngi sao gia bu tri m en ti. N|ng n

mc p hn ngi, sc p ca n|ng cng li hn ngi cho nn bn b c ngi

ni, tng chng n|ng nh l| n thn Aphrodite ging th, cn h ch l nhng n

thn Duyn sc-Charites thp tng. Ting ci ni trong tro ru rt, ting ht vo von,

du dng l|m n{o ng sut mt di b bin c bi ct trng di, vi vu r ro sng gi,

v| sng, gi a ting ci ni trong tro, ru rt y, ting h{t vo von, du dng y

n tai thn Zeus. Thn Zeus t l}u nghe ting n v sc p ca nng Europe, th

}y l| mt dp thun tin cho thn c tn mt trng thy, tn mt chim ngng

dung nhan ca n|ng. Nhng l|m th n|o cho nng khi s v| cho n thn Hra

khng bit? Thn Zeus suy tnh v thy tt hn ht l bin mnh thnh mt con b, mt

cn b mng thn k, c b lng v|ng ng, c i sng un cong nh v|nh trng li

lim, v| c bit vng tr{n {ng yu ca con b mng hin t ny li ngi ngi ta ra
mt qung sng bc, ng nh. Con b mng xut hin t }u, ch no, khng r. Ch

bit n t pha trn bi c{t i xung ch cc thiu n ang vui chi. C{c thiu n bng

nhin thy c con b k l v rt i hin t i ti th reo m ln v chy li xm quanh

con b, vut ve n, v v n. Con b i ti ch nng Europe ly u gii gii vo tay

nng, ri a li ra lim lim tay n|ng, u nghing nghing nh t v nng nu, u

ym. Hi th ca n chng mang mi hng hc nng nng ca c cy m li ta hng

thm ng|o ngt khin cho mi ngi u trm tr khen l. Thy con vt hin t v d

thng, Europe a tay vut ve trn mnh n, m ly u n v kh t mt ci hn

ln vng trn ca n. Th l con b ph phc xung trc mt Europe nh mun mi

n|ng ci ln lng n. Europe bn ngi ln lng con b v| con b a n|ng i trn bi

ct di trng xa gia ting reo ci, h ht ca cc thiu n th|nh Sidon. Nhng bt

cht con b chy lng ln v lao ra pha bin. Europe tht kinh nm cht ly sng con

b cho khi ng. Cc thiu n thnh Sidon r ln kinh hi, ku go mi ngi n cu

Europe. Nhng ka, con b r nc li xung bin. Europe gi tay vy gi ch em,

g|o tht, nhng chng ch g.

Con b r nc li xung bin. Ri n bi trn bin nh nhng thoi m{i nh

nhng |n c{ heo vn thng bi ln quanh nhng con thuyn ca nhng ngi trn

th on mnh. T di thy cung ln, nhng tin n Nrides xinh p i h tng hai

bn. Nc bin xanh ngt r ra m ng cho con b k diu bi, v| l thay, mnh n

vn kh ro, b lng vng ng ca n chng v nc bin m| t t, bn thu. C nng

Europe ngi trn lng con b cng my may khng b mt git nc no bn ti. Th ra

thn Pdidng vi cc v thn Bin kh{c i h tng dng c xe ca mnh i trc

m ng. Vi c}y inh ba gi gi bo ma, dp sng gy bo, thn Posidon i

trc ch ng sng, bt chng r ra hai bn to ra mt bin hin ha cho thn Zeus,

ng ph vng ca th gii thn th{nh v| lo|i ngi, khi vt v trong cuc hnh

trnh i tm ngi p. Europe ngi trn lng con b mng i gia bin rng tri cao,
gi thi lng lng. Nng mt tay nm chc ly chic sng vng cong cong ca con b,

cn mt tay ko vt {o d|i ln cho t. Nhng thn Zeus khng cho php nhng

con sng hn xc c ng chm ti ngi nng. Mi tc di v ng nh vng ca

nng tung bay trong gi bin. Nhng gi tc chn vn bn m, bn mt khin nhiu lc

nng phi a tay ln gt gt chng ra. Con b bi i, bi i mi trn bin khi mnh

mng, dt do sng cun. Chng c g ngoi vm tri xanh trn u vi nhng cnh

chim bay bng, ln l. Nhng kia ri, xa xa l mt gii t v| c|ng n gn cng thy

ni ln mt th|nh. l| o Crte. Thn Zeus a n|ng Europe kiu dim n o

Crte, v trn b bin ca hn o ny, con b mng c b sng v|ng cong nh li

lim kia hin li nguyn hnh l mt v thn uy nghim v| p . Gia cnh my tri

sng nc, thn Zeus tin n bn ngi thiu n, t tnh. Yn bnh v| tnh mch. Bin

nh mt lng ngc hi hp tro dng ln nhng t sng ni tip nhau chy vo b.

Gi ngi ca cuc tnh duyn p ca v thn cai qun th gian vi mt ngi thiu

n xinh p nht trn th t phng ng ti. Trn bu tri, my dan du vo nhau

bng bnh tri.

T cuc tnh duyn n|y, n|ng Europe sinh ra ba ngi con trai: Minos,

Rhadamanthe v Sarpdon. Thn Zeus, t lng bit n i vi ngi v xinh p,

trao tng nng ba tng phm: mt l| dng s Talos, mt dng s c th ngn nga mi

cuc b ca bt k l cp bin n|o v|o o Crte; hai l, mt con ch sn cc k

tinh nhanh cha tng mt con mi no chy thot; ba l, mt ngn lao d|i dng

i sn khng th no b cn, b m. Cn nhng ngi dn hn o n|y, ghi nh

ngi thiu n xinh p t mt phng tri xa lc t ch}n n x s ca h, h gi

tt c phn t ai pha ty m h cha thng hiu, cha kh{m ph{ c bng ci tn

ca ngi thiu n xinh p, v ca Zeus: Europe m| ting Vit chng ta hin nay

gi l| ch}u ]u.
 Li ni v vua Agnor khi c tin con gi b mt tch, bn sai c{c con trai i tm.

ng ra mt iu kin khc nghit: nu khng tm thy c em g{i th ng quay tr v

nh. V l , bn anh em trai con ca Agnor lu lc v| sinh c lp nghip trn nhng

mnh t khc nhau, xa xi mun dm.

 TRUYN HAI V CHNG CADMOS

BIN THNH RN

Theo lnh vua cha, anh em Cadmos mi ngi i mi ni tm c em g{i Europe.

Ch|ng Phnix i tm khp x Libye nhng khng sao ln thy mt du vt no ca

Europe. Khng tm thy em, chng chng dm tr v gp li vua cha th|nh Sidon

thn thit. Chng tr li vng bin Cn ng, a Trung Hi xy dng nn mt x s

giu c ni ting khp th gii Hy Lp v th gii Cn ng thi by gi. i i

ghi nh cng n ca chng, nhn dn x s ly tn ch|ng t cho mnh t qu

hng ca mnh, l| x s Phnicie m sau ny gm bn th|nh gi|u c ven bin

l Ougarit, Byblos, Sidon, Tyr (ngy nay thuc hai nc Liban v Syrie). Chng Cilix

sang t Ai Cp. Cng nh Phnix, ch|ng i khp ni khp chn tm du vt ca c

em gi thn yu m chng h thy tm hi, cui cng chng tr v vng bin Tiu [, c

ng ti x s ca nhng ngi Hipachens. Nm th{ng tri i, c ca chng mi

ngy mt vng chi. Chng xy dng ln c mt th mang tn chng gi l

Cilicie, ngy nay thuc nc Turquie (Th). Ch|ng Phine cng ln ngi ngoi nc, vt

v khn cng m khng sao tm thy c em gi. Cui cng chng phiu bt sang t

nc Thessalie (Hy Lp) v lm vua th|nh Salmydessos.

Cn Cadmos, chng chng qun gian lao, vt v c sc i tm em. Ch|ng i rt

nhiu ni, n }u ch|ng cng ch tm hi du vt ca c em g{i Europe nhng

chng thu c mt tin tc g. V th khng c ri, Cadmos ch cn mt con ng:

tm ni t l|nh c u sinh c lp nghip, nhng trn t Hy Lp m| ch|ng ang

sng }y, rng mnh mng, chng bit ni n|o l| ni kh d m| dung th}n c. Ch

cn c{ch n n th Delphes cu xin v thn bn tn xa mun dm Apollon ban cho

mt li ch dn, v v thn [nh s{ng ph{n truyn nhng li vng ngc sau }y:

- Cadmos con! Hy nh k trong lng v| l|m theo ng li ta dn. Con c i, i

mi cho ti mt c{nh ng hiu qunh. con s gp mt con b c{i cha h bit ch

nng trn vai. Con hy i theo n, theo n cho ti khi n nm xung mt bi c, v|

chnh l| ni con s xy thnh dng nc, v con s gi t nc ca con l x Botie.

Cadmos l t v thn nh sng c cy cung bc ri ra i, ch|ng i, i chn

chn mi gi m| cha thy g. Chng vn c gng tip tc i, cui cng y nh li thn

Apollon dy, chng bt gp mt con b, mt con b ci trng nh tuyt, khng ngi

chn dt ang gm c trn c{nh ng. i theo ch|ng l| nhng gia nh}n ngi thnh

Sidon rt mc trung thnh. Con b thy ngi l thi khng gm c na, b i,

Cadmos v| gia nh}n i theo n. Qua vng ng bng ca sng Cphise th con b dng

li. N nga mt ln tri rng to my ting, ri a mt nhn nhng gia nhn v binh

lnh ca Cadmos, sau ng mnh nm ngh trn thm c xanh. Li thn Apollon

ng nghim. Cadmos qu xung cu khn, cm t v thn c cy cung bc ri ci hn

mnh t qu hng mi ca mnh. Ch|ng cng khng qun cu khn cc v nam thn

v n thn ca Ni, Rng, Sng, Sui ph h cho k mi lp nghip ni t khch qu

ngi. Sau ch|ng xp { th|nh b|n th lm l hin t thn Zeus, v thn ti cao,

bo h cho ngi trn th. L hin t u tin trn mnh t ny tht cc k kh khn.

Khng tm }u ra nc git b, Cadmos phi c thc gia nh}n i tm ngun nc.

Chuyn i tm ngun nc tht ly k v khng khip. {m gia nh}n ngi

Sidon ca Cadmos i v|o mt khu rng nh, song l khu rng gi| cha tng c du

chn ca mt ngi tiu phu n|o t ti. Rng vng lng khng nghe thy ting ru

cht c}y, n g. Gia rng c mt ci hang su, xung quanh ngn ngang nhng tng
{ ln nh. Nc t trong hang chy ra lun lch qua nhng khe {, mt ngun nc

trong tro v mt lnh, ri dn vo mt con sui nh. Khi {m gia nh}n ca Cadmos

tm thy ngun nc, sung sng reo ln, gi nhau em bnh n th bng nhin t

trong hang s}u bng ra mt con mng x khng l. l| con rn ca thn Chin tranh-

Ars, mnh n bc bng mt lp vy cng nh mt b {o gi{p ng, mt li ra v vn

ln nc c gm gh. Ch cn n phun nhng nc c y ra l| cng nhim c ngt

th m cht ch ng ni g n chuyn b n cn. Con mng x tui hn h|ng th

k cho nn u c mt ci mo vng sn si nom rt gh s. Con rn rt ln v lao mnh

ti ch bn ngi. Bn ngi ht hong vt vi bnh, vi b chy, k th s qu ru c

chn li ng vt xung t, khng ai kp ngh n vic chng tr. Con rn lao n h

hc ci ming en ngm ra, li ba chc thia lia, thia lia qut v|o {m ngi hong

lon. Th l ln lt ngi th b n lao b vo ng cht, ngi th b n nut sng n

ti. Hi th c hi ca n phun ra hi thi, nng nc lm cho nhng ai nhanh chn

np vo gc cy hay nu mnh sau mt tng { cng khng tho{t cht, v c {m gia

nh}n khng mt ai mang c nc v.

bn th thn Zeus m Cadmos va dng ln, mi ngi ch nc n mi c

mt. Mt tri bt u chch v ty m khng thy ai tr v. Linh tnh bo cho

Cadmos bit hn c s chng lnh. Cadmos bn mc {o gi{p eo gm v|o bn sn,

cm lao v khin ln theo vt chn ca anh em i v|o rng tm h. Cadmos tm c

n dng sui trong. Mt cnh tng v cng khng khip b|y ra trc mt Cadmos.

Thi hi ca {m gia nh}n nm ngn ngang. Mt con mng x trn ln nhng thi hi

y, mm h hc c nut mt c{i x{c ngi, v ch cn vi ba ci ngp ngp, lc lc ci

c l con rn nut tri mt ngi. Va au xt, va gin d, Cadmos ht ln:

- Hi cc gia nhn, bn hu trung thnh ca ta! Ta c ng }u n nng ni ny.

Ta th vi bu tri cao lng lng, ni ng tr ca cc v thn Olympe bt t, vi nc

ca con sng Styx quanh nm bc khi, nu ta khng tr c mi th ny cho cc bn

th ta s chng nhn thy nh sng mt tri rc r na. t en s ph nng ln trn

mnh ta v ta s lm ti t nhc nh cho v thn Hads khc nghit.

Ni xong, Cadmos ci xung ly ht sc mnh sinh nng mt tng { ln, tng

{ n|y c d phi n ba bn ngi khing mi ni, nm vo con rn. Tng { bay i

{nh vo mt ci, trng thn con rn ang cun khc. Phi ni nu l mt ngi nh g

hay mt ngn th{p th sp tan t|nh. Nhng con rn vn tr ra nh mt qu ni. Lp

vy dy v cng trn mnh n che ch cho n chc chn nh mt tm khin ng. Thy

vy, Cadmos bn cm lao nhn chy n }m thng vo thn n. Ln ny tm vy

cng ca con mng x khng chng ni. Ngn lao thc su vo thn con rn ngp

lt n tn cn. B au, con rn on ngi quay c li ngom v|o c{n lao nh n ra

khi th}n. Nhng ngn lao nhn hot }m s}u cho nn con mng x ch cn gip v

gy cn lao ch khng sao nh n ra c. Gin d in cung con mng x phng

mang trn mt, lia li tm ch th. N qut mnh lm cy ci gy , { ni st l.

Hi th hng hc ca n ph ra mi hi thi, tm lm. N trng thy Cadmos. N

bn ngc u vn ln cao ri }m b xung Cadmos. Cn ngi anh hng Cadmos

trong pht giy him ngho y c thn Apollon ph tr khng h nao nng.

Ch|ng bnh tnh rt ngay thanh gm ra ng u vi qui vt. Chng chm mnh

vo ming con rn. Con rn ngom ly li gm nh cn cho gy. Nhng v ch,

Cadmos git mnh thanh gm ra khi ming n v vung ln. Con mng x khng th

i ph kp na. Nht k tip ca Cadmos mnh nh sm st tin phng c{i u ca

mng x, ht n i mt ni, cn th}n nm li vt ngang trn mt cy c th. Nh mt

ngi |n ng vung ba ln b ci, nht ba ging xung lm khc g v ra, nhng

mnh ci nh vng ra xa cn mnh ci to th vt xung, th }y nh{t chm b ca

Cadmos v|o u con mng x| cng ging nh th.

Cadmos b|ng ho|ng trc chin cng ca mnh. Thn con mng x nm vt trn

cy si, cy si ln nh vy m| nh b mt cn bo l|m nghing lch v mt bn. Cng

nh thn nhn k li con mng x, chng cng thy n to ln khng khip. Bng

Cadmos nghe thy mt ting ni, khng r t }u vng n:

- Ny hi ngi con trai dng cm ca nh| vua Agnor! Ch|ng cn ng ngy

ra l|m g ? Ri chng bao lu na ch|ng cng bin thnh rn thi. Nhng ch|ng

hy nghe }y, li phn truyn hu ch cho chng trong s nghip xy thnh dng

nc: chng hy nh ngay nhng chic rng ca con mng x ri gieo chng xung mt

mnh t c|y ba tm tt. C nh th m lm, chng s xy dng c mt

thnh m danh ting ca n vang n tn tri xanh.

Cadmos a mt nhn khp ni tm ra ngi va ni nhng li qu b{u ,

v| ch|ng tm thy. l| v thn Athna, con ca Zeus, khin gip sng ngi. Chng

qu xung cm t n thn. Sau ch|ng tr v l|m ng nh li thn dy. Tht k l

v cng! Rng ca con mng x va gieo xung t c mt l{t th di mt t nh

ln nhng mi lao nhn hot ri n nhng chin binh khin gip sng ngi. Th l t

nhng chic rng con mng x| ra mt o qun hng mnh. Nhn thy o qun

ng o, v kh lm lm trong tay, Cadmos pht hong. Chng s rng h s lao vo

chng, chng rt vi thanh gm eo bn sn ra ch mt cuc huyt chin khng cn

sc. Nhng chin binh trong o|n qu}n tht ln:

- Ngi ngoi cuc hy ng yn, khng c can thip vo cuc huynh

tng t|n n|y!

Cadmos tra gm v|o v. Cn o qun t di t mc ln th chia thnh hai

phe lao vo nhau giao chin. Cuc chm git tht rng rn. Mt cnh gi thm ma

su, ma hn qu khc! t en gii kht bng m{u ngi. Qun hai bn h st nhau

thy cht ngp ng. Cht n ni cui cng ch cn c nm ngi. Lc ny n thn

Athna xut hin ra lnh cho chng phi ha gii. Nm tn cn li tun theo li n

thn, kt ngha anh em. Chnh nm tn n|y s gip Cadmos xy ln mt th|nh mang

tn Cadme m sau ny cn c mt ci tn khc l thnh Thbes by cng.

 Dng x}y xong th|nh Cadme hng v, Cadmos bn ban ph{p lut vic tr

v c thun li. Cc v thn Olympe hp bn v quyt nh g nng Harmonie, tc

n thn Hi ha, con ca thn Chin tranh-Ars vi n thn Tnh yu v Sc p-

Aphrodite, cho Cadmos. L thnh hn ca i trai t|i g{i sc n|y c c hnh rt linh

nh, trng th. Cc v thn Olympe u c ngi anh hng Cadmos mi ti d.

Thnh Cadme t ngy xy dng xong cha tng c mt ng|y n|o tng bng nhn

nhp nh ng|y y. Cc v thn tng i v chng mi khng bit bao nhiu l qu

mng qu gi.

Nm n|y qua nm kh{c, nh}n d}n th|nh Cadme c|ng ng thm, vui thm.

th|nh cng ng|y c|ng tr nn giu c. Ca ci ngy cng nhiu, qu}n s ng|y c|ng

ng, c|ng mnh. Ngi ta bo l| mt o qu}n v ch v c nhng ngi cm u

c sinh ra t rng mt con mng x, con ca thn Chin tranh-Ars. Ai qua th|nh

n|y cng u thm mun hnh phc ca nh| vua Cadmos. Nhng s mnh }u c ban

cho con ngi mi s u vin mn. Con ci ca Cadmos, mt s ngi b cht rt thm

thng. N|ng Sml, m ca v thn Ru nho-Dionysos, b cht v ting st kinh

ng t tri ca chng l| ng ph vng Zeus. N|ng Ino cht v s th ght ca n

thn Hra do can ti nui Dionysos: n thn Hra trng pht lm cho chng nng ha

in, ui v git con, nng b c mt a chy nhng cng khng tho{t, cng

ng nng nhy xung bin. Chng Acton, chu ngoi ca nh vua th b n thn

Artmis bin th|nh hu v| b mt by ch sn ca mnh cn x. Mt ngi con gi

khc ca Cadmos tn l Agav b thn Dionysos l|m cho in on. B ta mt tr n

ni tng con trai mnh, nh vua Penthe l mt con s t hung d. B| cng vi cc

nng Bacchantes xng v|o bm vm Penthe.

au kh v tnh cnh thm thng y, l vng cn trn c}y m| l{ xanh rng,

hai v chng gi nh vua t b th|nh ca mnh ra i. H ra i, i }u, ai n|o c bit.

H c i, i mi, lang thang ni t kh{ch qu ngi, tng chng nh tm c ni

an i trong s x dch bit bit }y. Nhng ri tui gi kit sc, h phi dng

chn li x Illyrie xa xi. Mt bui kia trong nh chiu hong hn chng vng, bun
176

b ca mt vng ni hiu qunh, Cadmos ngi nh li qu kh xa xi ca mnh. ng

ngh n chin cng ca mnh git cht con mng x|, ng ngh n li n thn

Athna, v ng bng tht ln:

- Con rn m ta git liu c phi l con ca mt v thn Olympe thing ling

khng, c ch tht nh th khng? Nu, v vic m| c{c v thn trng pht ta phi

sng, phi chu mt s phn cay ng nh th ny th u l xin cc v thn hy bin ta

thnh rn!

Cadmos va ni xong th l thay, thn hnh ng bng di ra, di mi ra, o qun

bin thnh lp vy, hai chn chp li bin thnh chic ui. ng s hi qu chng. ng

gi hai tay ra chi vi gi v. Nhng ng ch ku to ln c my ting th li ng

t{ch th|nh li rn. Harmonie, v ng, kinh hong chy n m ly chng ku go.

Con rn Cadmos qun ly ngi v Harmonie thn yu. Cn Harmonie, b cu xin cc

v thn, hy cho b| lun lun c bn chng. Nghe nhng li cu xin tha thit y,

cc v thn lin ng chun. Th l hai v chng Cadmos bin thnh rn.

 CHUYN ANH EM SINH I ZTHOS

V AMPHION

Vua th|nh Cadme l| Nycte sinh c mt ngi con g{i t tn l Antiope.

Nng ln ln n }u p ra n y. Nhiu vng tn, cng t ngp ngh cu hn.

Nhng h cha kp sm sa l vt, nh thng chn ngy th nng Antiope ri v|o

tay mt v thn: thn Satyre na ngi na d. Ngang tri thay ci cnh ht go tm

xoan em chan nc c|! Nhng khng, v thn Satyre ny l mt v thn c bit. Ci

hnh dng na ngi na d th l, man r ch l ci lt v b ngoi. }y chnh l| thn

Zeus, ng ph vng ti cao ca th gii thn th{nh v| lo|i ngi, v| nh vy th mi

ngi c th tm yn tm v Zeus th... d sao rt xng {ng. Thn Zeus tng bin

mnh thnh con b mng, thnh ht ma v|ng, th cng c th bin mnh thnh con d

hoc na ngi na d ch sao! Chng c g {ng bn tm v chuyn , min sao che

c con mt soi mi ca Hra.

Cuc tnh duyn i n ca i trai g{i n|y tht l nng mn, nng mn n ni

Antiope khng dm tr v sng vi vua cha thnh Cadme na. Nng vn bit tnh

kh kht khe ca vua cha, v th nng ch cn c{ch i tr ng ni kh{c. Nh| vua x

Sicyon tn l| pope n tip nng vi tm lng hiu kh{ch v| sau ci nng

lm v. Nhng sau Lycos, em ca Nycte, ko qun sang v}y {nh th|nh Sicyon git

cht pope, bt Antiope v lm n l cho v hn tn l| Dirc. Trn ng i, Antiope

sinh con. N|ng sinh i, hai a ging nhau nh c. N|ng t tn hai anh em l
Zthos v Amphion. Trong tnh cnh qun bch, cng cc nh vy, Antiope ch cn

c{ch t hai a tr vo mt ci lng ri b chng gia rng v cu khn thn Zeus che

ch cho chng. Nng tin rng thn Zeus khng th no li cho hai a con, hai git

mu ca thn b cht. Qu tht nh vy, thn Zeus xui khin mt ngi chn chin

la sc vt i chn n c hai a b. T tr i hai anh em sng vi gia nh

ngi chn chin v| ng nhin l| hai anh em coi ngi chn chin l| b ch thc

ca mnh. Ln ln Zthos l mt chng trai khe mnh, tho vt. Ch|ng g{nh v{c

n c cho gia nh nhiu cng vic nng nhc. Chng ham m luyn tp v ngh,

phng lao, bn cung, quyn thut... Ch|ng sn bn sut ngy trong rng su vi mt

nim say m k l. Cn Amphion th tnh nt lm l trm lng hn. Ch|ng a suy t,

m mng, thng ngi mt mnh thi so trong nh nng chiu thoi thp nht mu.

Thn Apollon em lng yu mn ngi con trai yu m nhc ny. Thn ban cho chng

mt chic |n cithare c b dy vng. T khi c c}y |n huyn diu ny, Amphion gn

b vi n sut ngy. Ting |n ca chng c mt sc khi ng c bit, chng nhng

l|m rung ng lng ngi m cn thc tnh c th gii c c}y, non nc.

Trong khi cc chng trai, con ca Antiope, sng yn bnh trong tp lu tranh ca

ngi chn chin th b m, nng Antiope, b Dirc hnh h kh cc trm chiu. Ngy

ngy phi lm vic qun qut, ti n b vt vo trong ngc ti, cm xch chn tay.

Nng cu khn thn Zeus v cc v thn Olympe gii thot cho nng khi sng cnh

a y nh di a ngc ca thn Hads. Thn Zeus khng qun n|ng, v| bng

uy quyn ca ng ti cao to|n nng, Zeus a n|ng ra khi ngc ti. Nng chy

n tr ng, v mt s tnh c do bn tay Zeus xp t, nh| ngi chn chin nui

nng hai a con nng. Cuc sng tng tm yn ai ng trong mt ngy Hi

Dionysos, Dirc li ln tm c ni Antiope tr ng. M ta cng vi nhng ngi ph

n th|nh v|o trong ni d l, tay cm gy thyrse, c chong mt vng d}y leo nh

d}y nho, i lang thang th no m li v|o ng ngay tp nh| Antiope ang . Vi thi
quen hng hch ca mt v hong hu y quyn th, m ta ra lnh cho Amphion phi

bt Antiope tri vo sng mt con b rng hung d qut cht ngi n n l b trn

ca m. Amphion khng h hay bit Antiope l m mnh, chng dng tt c sc lc bt

gi con b rng hung c ri lm theo lnh ca Dirc. Chng Zthos t ra tho vt v

mu tr hn nhiu. Chng tri qut cnh tay ca Antiope li v gh dy tri vo sng

b. Ch cn c lnh l hai anh em th con b ra {nh cho n chy lng ln. May thay, lc

y ngi chn chin t ngo|i ng c tr v nh. Thy cnh tng au lng nh vy,

ngi chn chin ht ln:

- Hi Zthos v Amphion! Dng ngay li! Khng c l|m g khi cha c lnh

ca ta! C{c ngi tht l| bt hnh. C{c ngi c bit ngi |n b| m| c{c ngi

hnh h }y l| ai khng? Chnh l| m c{c ngi ! B| sinh ra c{c ngi t cuc

tnh duyn vi thn Zeus. Ta ch l| ngi c thn Zeus giao cho s mng nui nng

c{c ngi khi b| l}m v|o cnh bt hnh khng th em theo c{c ngi c.

Nghe ngi chn chin ni, Zthos v| Amphion b|ng ho|ng. Hai anh em hiu ra

s tht. H lp tc lao vo bt tri m Dirc v ci tri cho ngi m knh yu ca h.

Cn m Dirc, k ngh ra c{i tr trng pht tn bo ny s l| ngi hng n u

tin. Con b hung d c th ra. N chy lng ln v Dirc phi n ti c ca m

mt cch xng {ng.

Hai anh em tip tc tr v thnh Cadme. H vo trong cung bt tn vua Lycos

ra hnh hnh, ri ln ngi tr v th|nh danh ting c by cng ny. H bn nhau

xy dng li thnh Cadme cho vng chi hn, kin c hn. Ch|ng Zthos khe mnh

t ai b kp, em sc ra chuyn nhng tng { v, xp chng ln nhau thnh mt bc

tng cao ngt, vng vng. Cn chng Amphion vi c}y |n cithare ca mnh ngi gy

ln nhng m thanh huyn diu. Ting |n ca Amphion l|m cho nhng tng {

thc tnh v| chng dng nh hiu nh ca ngi gy |n. Chng bo nhau ln n

ch xy bc tng th|nh, ngoan ngon cng nhau ln }u v|o y, va kht, chng

my chc th|nh mt bc tng cao ngt vng chi. Xy xong bc tng thnh, danh

ting hai anh em Zthos v Amphion vang di n tri xanh. Chng Zthos ly mt

ngi thiu n anh hng tn l Thbe lm v. Chnh t tn ngi thiu n ny m ra

i c{i tn th|nh Thbes. Cn Amphion ly nng Niob con gi ca Tantale lm v,

ngi can ti xc phm n n thn Lto n ni b hai ngi con ca n thn l

Apollon v Atmix trng pht rt nng n, th thm.

V Antiope, ngi xa k thm, do vic b| hai a con trng pht Dirc nn

thn Dionysos ni gin (v Dirc l| tn tn gio Dionysos). Thn lm cho nng pht

in, i lang thang khp ni trn t Hy Lp. Cui cng Antiope gp Phocos, chu gi

Sisyphe bng ng, cha cho khi bnh v hai ngi kt hn vi nhau.
 DDALE V ICARE THOT KHI

CUNG IN LABYRINTHE

Cuc tnh duyn gia thn Zeus v| n|ng Europe sinh h ba ngi con trai:

Minos, Rhadamanthe v| Sarpdon. Zeus giao ba ngi con ny cho v vua Astrion cai

qun hn o Crte, nui nng, chm nom gip. c t l}u, Astrion bng h|. Tnh

cnh lc ny tht kh x. Thn d}n trn o Crte chng bit c ai ln k nghip v vua

yu du ca h. Gia lc y, Minos ng ra qu quyt rng mnh l| ngi c cc v

thn y thc cho vic k tha s nghip ca Astrion, trng coi trm h. lm cho

mi ngi tin mnh, Minos t xng vi mi ngi l mnh vn c cc v thn sng

i, mun cu xin g thn th{nh cng ban cho, v| Minos cu xin thn Posidon ban cho

mnh mt con b mng, mt con b t di bin i nc hin ln ging nh con b

Zeus xa kia hin ln ri cng Europe bi qua bin. Minos ha s l t thn

Posidon, mt con b tht p, tht xng {ng cho thn khi thua thit. Thn

Posidon ng chun, lm tha mn nguyn vng ca Minos, v t Minos ln ngi tr

v o Crte.

t lu sau t di bin hin ln mt con b mng trng nh tuyt. Minos n

c con b n|y em v nui. Nh ra phi em n ra l|m l t n thn Posidon th

Minos li l i v tic con b p v chn mt con b khc thay th. Bit vic lm di

tr, thn Posidon ni gin l|m cho con b xinh p y ph{t in. Tnh nt n ang

hin lnh bng dng tr nn hung d. N thot ra khi |n, gi|y xo ph{ ph{ch lung
tung. Nh c Hracls t t Hy Lp sang bt sng n, thun phc n ch nu khng

th cha bit n bao gi mi chm dt c nhng tai ha gh ngi. Ln lm vua,

Minos ci Pasipha con gi thn Mt tri-Hlios lm v. Thn Posidon vn cha

ngui gin v chuyn di tr ca Minos. Thn khi ln trong Pasipha nhng dc vng

{i }n si ng, nhng ham mun chn gi khng th ch ng c. V l , Pasipha

sng bung th vi khng bit bao nhiu ngi |n ng. Nhng c|ng sng bung th

th nhng dc vng ma qu{i trong ngi nng cng si sc v nng khng bao gi ch

ng c hoc tha mn c n. y l hnh pht m thn Posidon ging xung

trng tr ti khng trung thc ca Minos. Nhng cha ht, khng khip hn na,

Pasipha li em lng say m mt con b mng. Cuc tnh duyn gia i b-ngi

n|y ra mt a con na b na ngi, tn gi l Minotaure khin cho vua Minos v

cng au bun v bc tc. Tht l mt chuyn xu xa nhc ting i i. Git

Minotaure i th khng |nh m| li nh l| mt ng d trc mt. Phi mau chng

tm cch g che giu c{i a con ti n n|y i mi c. c mt qun thn tin cn

hin k, Minos quyt nh xy mt cung in tht lt lo phc tp nht Minotaure.

Cung in ny phi x}y sao cho ng v|o th c m| ng ra th khng. K no t m

ln tm ng vo th ch c cht mc xng trong . Nhng tm }u ra mt ngi

c th thc thi c ny ca Minos? Song nh| vua quyt nh th th qun thn

phi tm bng c, v| ngi ta tm ra ch|ng Ddale. Chnh Ddale mi vch ra cho

Minos ci li thot: xy dng mt cung in nh k trn. Ngi ta li cn k v

Pasipha nh sau: b nhng dc vng in cung thi thc, n|ng thc Ddale l|m

cho mnh mt con b mng bng g ri nm vo trong bng n. Kt qu l| n|ng ra

Minotaure. Chuyn n|y xem ra khng c ph bin.

Bc mnh vi Pasipha, nh| vua khng thm chung chn gi vi nng na. Nh

vua lao vo nhng cuc tnh duyn say m m| ngi xa khng bao gi nh c tn

nhng thiu n c ci dim phc c ta mn thuyn rng. Pasipha ni ghen.

Nng ym mt l ba xung di tm nm trn ging ca Minos. V th c ngi

thiu n n|o v|o chia chn s gi vi Minos l b cht. Nhng con b cp v rn c t

di m b ln cn, truyn nc c v|o ngi bn tnh ca Minos.

Ni v Ddale. Ddale l ai m ti gii nh th? Xin k qua lai lch ca chng.

{ng tic l ta khng r chng l con ai, con mt ngi trn th on mnh hay mt v

thn bt t? Chng ta ch c bit ch|ng l| ngi bn t Hy Lp, vn sinh c lp

nghip th Athnes, dng di rechthe, mt v vua Athnes c cng ln

trong cuc chin tranh chng li s x}m lng ca nh| vua Thrace. ng hin dng

ngi con gi ca mnh cho thn thnh. Nh lin minh ca Eumolpos vi nhng

ngi leusis b Athnes p tan. Nhng v duyn c g m chng Ddale li lu lc ti

t Crte? Ddale ti t Crte khng phi v eo ui mt cuc tnh duyn, cng

khng phi v s nghip anh hng hoc v mun lp mt chin cng ch nc li dn

no ht. Chng ti t Crte, ng hn l| ch|ng phi trn sang o Crte v chng

phm ti git ngi.

Ddale vn l mt ngi th ti gii bc nht th|nh Athnes. Tht kh m

tm thy mt con ngi th hai ging nh Ddale, ngha l| t|i nng, gi|u c s{ng to

nh Ddale. T bn tay ca chng m nhng ngi Athnes c nhng bc tng v

cng p th cng, l|m p cho khu vc Acropole thing ling. L}u |i, n

miu, in th... ri n ci bnh hnh dng thon thon c hai quai, chic ru, li ba

u t u c Ddale ngh ra hoc t bn tay Ddale lm ra. Nhng hnh v trn vi

gm, nhng cnh trm khc trn ng... u do hoa tay ca ngi th Ddale ta

hng ra c. Danh ting ca Ddale vang lng khp th gii Hy Lp.

Ddale hng ngy cm ci lm vic. Gip chng c mt ngi chu gi bng cu,

tn l Talos. Talos va l|m nhng cng l| va hc. Cu no chu y, Talos hc mt bit

mi v th ng cu Ddale rt h|i lng. Nhng ri mt ngy kia, ng cu thn yu ca

a chu rt thng minh khng h|i lng, ho|n to|n khng hi lng. V Talos lm
hng mt vic g chng? Khng, Ddale khng h|i lng ch v Talos t ra ti gii hn

ch|ng. Talos da theo mt c{i xng c{ s{ng ch ra mt c{i ca, mt dng c v

cng hu ch v thun li cho cng vic ngi th. Khng c c{i ca, ta th tng

tng xem, c cht, chm, o, gt bng dao th lm sao cho nhanh, cho mng, cho

thng c. Ddale em lng th ght a ch{u yu qu y t|i nng s{ng to, y

ha hn bit bao nhiu sng ch pht minh. Ddale tnh ton lo s rng ri ra danh

ting v| t|i nng ca Talos s lm lu m ci tn Ddale. V th Ddale lp mu git

chu. Chuyn xy ra trong mt cuc do chi. Ddale ba kia v r ch{u i ln b

thnh cao do mt, ngm phong cnh ri bt ng y chu t b thnh cao ng

xung chn thnh. Tht khng g khng khip v| tin bng! Git chu xong, Ddale

ln xung ch}n th|nh chn x{c phi tang. Nhng nhng ngi Athnes bt gp Ddale

ang |o huyt. Th l h truy ra s tht. Ddale phi ra ta b xt x, v ta n

thnh Athnes tht l| nghim minh, kt n t hnh. trnh khi x t, Ddale phi

t trc xut ra khi th|nh Athnes. Ch|ng trn sang o Crte, v| ng v|o lc xy

ra chuyn Pasipha sinh ra a con na b na ngi th Ddale ang l| mt kiu dn

Athnes c tr trn o Crte. o Crte ting tm ca ch|ng cng lng vang. V th,

ch|ng c nh vua Minos triu n hin k. Ddale khuyn nh vua cho xy mt

cung in, mt cung in c li i v|o him hc, ngot ngoo, xoy trn c, vn vo

nht Minotaure. C nh th mi hng che mt c mi ngi. Minos ra lnh cho khi

cng ngay. Di s ch huy ca Ddale, mi vic tin h|nh }u ra y, rm rp nhanh

chng. Labyrinthe l tn gi ca ta nh ngc trng l v ri tinh ri m . Chng bit

c bao nhiu phng, bao nhiu bung, cn hnh lang th chng cht, ln ln xung

xung... Cng vic ho|n th|nh. Ngi ta em nht Minotaure v|o trong , v| qu tht

ng nh ca v tng cng trnh s Ddale, Minotaure khng ln tm c li

ra, |nh chu sng... cht g trong cung in b{t trn y.

 nui Minotaure phi cho n n tht sng: tht cc sc vt hoc tht ngi. Vua

Minos mi ln gy chinh chin, {p t c quyn lc ln lnh a ca mt v vua no

th lp tc bt h, phi h|ng nm ng hn ng k em np mt s ngi cho

Minotaure n tht. X s Athnes phi chu ci thm ha n ngy v anh hng

Thse, nh s gip ca Ariane, con gi vua Minos, trng tr c con qui vt

Minotaure.

Crte, khi bit chuyn Minotaure b git, Minos v cng ut c. Bt no t xit

c cn thnh n ca cc bc vng vn tng quen sai khin v bt ngi khc

phi phc tng! Lm sao Thse li dm ngo mn nh th. Minos tc gin n lng

ln, in cung. Song chng phi v Minos yu mn Minotaure m| cm gin Thse n

nh th. Khng, ch l| thi thng ca nhng v vua xa nay chng a thch k no

lm tri mnh. Minos bt nht Thse v|o Labyrinthe l| cho Minotaure n tht, l

git hn. Nhng l|m sao hn c th l|m o ln tnh hnh. Ci tn ny qu l gh

gm, qu l to gan ln mt.

Minos c|ng ngh c|ng cm a con g{i thng ng b|y mu cho Thse tho{t

nn, mt mu mo kh khn kho m Minos khng th ng ti c. Minos cng tc

gin l qu}n canh canh phng s kho{ng cho Thse ph hng nhng chic

thuyn. Sau bao thi gian vt c suy ngh c tm ra mt ti phm trng tr tr th

cho h d, cui cng Minos ngh ti Ddale. Hn l| tn n|y b|y mu, t k cho ci

v phn nghch hn xc ny. K ra nhn qua xem nh Ddale v ti. Nhng c|ng suy

ngh k th Minos cng thy ch thc ci tn Hy Lp ny ch l th phm. Chnh hn l

ngi x}y nn c{i cung in Labyrinthe v ch c hn l| ngi duy nht bit ci him

hc ca n. Hn li l| ngi ng bang vi Thse, cng chung x s qu hng vi

Thse nn hn mi b|y mu cho Thse trn thot khi cung in Labyrinthe. Bng

nhng l l nh vy, Minos quyt nh tr ti Ddale. Nh| vua p bn tht vang, sai

qu}n lnh i bt ngay Ddale em nht v|o cung in Labyrinthe th chn cho
Minotaure ba trc. Khng phi ch c mt mnh Ddale b bt m c con Ddale, ch

thiu nin Icare, cng b p gii theo cha.

Tht ra th s vic din ra hi kh{c mt cht. Ariane khi thy Thse trong o|n

ngi cng vt, n|ng vi tm n Ddale xin Ddale b|y mu cu thot. Chnh

Ddale l| ngi ngh ra c{i k cun d}y Ariane.

B nht v|o cung in ngc ti Labyrinthe song Ddale khng h bi ri. Trong

ch ca Minotaure cn ngn ngang, ba bi xc cht ca v s g, vt, chim, ngng do

Minotaure n cn tha b li. Tng qung trong cung in li c nhng t ong ln, v

ch c th thi l| cho ch|ng Ddale khn kho, thng minh tm c cch thot thn.

Ch|ng lm lt cc lng cnh trn xc nhng con vt cn li, ly sp ong chp gn vo,

ch trong v|i ng|y hai cha con Ddale v| Icare l|m c mi ngi mt i c{nh, v|

th l mt bui sng kia, hai cha con d m{i cung in ly li ra, bay thot ra ngoi.

Ch bng cch y th mi thot khi s canh phng cn mt ca l lnh gc. Ddale v

Icare bay v Hy Lp. Hnh trnh chng phi ngn song c iu chc chn l thun li

hn i thuyn, nhanh hn i thuyn. Ddale tnh to{n lo xa ng. Chng dn d

cu con trai yu qu lc n|o cng phi bay sau mnh, bay theo ng bay ca mnh,

khng c bay thp qu{, khng c bay cao qu, nht l cng bay ln cao th cng

nguy him. Nhng Icare }u c nh li cha dn. c tung mnh vo khng trung bt

ng{t, bay ln vy vng trn khong tri mnh mng, Icare v cng thch th. i chao,

sng n m ngi! Nh ca di t nom b hn li, ngi th c nh l| nhng

con kin nh t. Rng cy xanh bic, rung ln v|ng ri, i trc ti, nc sng

th trng trng mt vt di lun lch ngon ngoo trn tng mnh, tng mnh ca ci

tm thm nhiu mu sc rc r . Tht tuyt p! Bay ra n bin th khng vui mt

bng. Tt c ch l mt mu xanh, mt m|u xanh b{t ng{t, mnh mng, xanh ngn ngt,

v cng v tn, xanh n rn c ngi! Nhng hn o ni ln nh mt ci chm en

nom y nh mt ci nt rui y! V bin xanh th php phng, lung linh nhng vt

trng nho nh ca nhng cun sng. Cng bay, Icare cng thch th, cng ham mun

bay cao ln na. Ch b t hi: ci khong khng gian xanh thm nh bin kia, cao

tt trn u kia c g nh?. }y mi ch thy c nhng {m m}y, nhng {m m}y nh

nhng con thuyn tri bng bnh, dp dn. C lc Icare li tng chng nh nhng

bi bng c nh ra t mt c{i c{n n|o ... Ch b say sa vi nhng lung suy

tng ca mnh. Ch ngh n nhng v sao nh nhng hn ngc trong m|n m en

mn nh nhung, ch ngh n mt tri rc la... Icare trin min trong suy tng v c

lc ngh rng mnh chng khc chi mt v thn vn t th gii Olympe bay xung

trn, i i v v v bit bao cng vic rc ri ca nhng ngi trn th, v c th cu

bay vt ln cao, ln cao mi. Qun bng mt li cha dn, cu b mun tung honh

ngang dc trong bu tri tha mn tr t m, ham hiu bit ca mnh. Nhng mt tai

ha khng khip ging ngay xung u Icare: cng bay ln cao, cng gn mt tri, cng

nng. Sc nng ca mt tri lm sp ong chy tan ra nc v| i c{nh ca cu pht

chc ri rng l t ta l vng rng trc gi ng. Icare mt thng bng ng ln nho

t trn cao xung bin, cu ri xung nh mt hn {! Mt hn { ri t chn tng my

xung chm nghm trong tm thm mu xanh. V khng phi l con ca thn th{nh nh

Hphastos cho nn Icare cht. Nhng ngi xa mun cho cu sng mi nn t

tn qung bin o Samos, trc mt th Milet l| bin Icare v| c mt hn o

trn vng bin y l| o Icare.

Ddale au xt v ci cht ca a con trai khn xit. Nhng l|m th n|o c,

khng l chng li h cnh xung gia bin khi vt xc con. Chng phi tip tc

bay. Nhng ch|ng khng tr v Hy Lp na. Chng h cnh xung vng Cumes mt

ni gn Naple thuc nc v xy dng mt n th thn Apollon. Trn cnh ca

177

ca ngi n, Ddale khc ha li lch s ca i mnh v cuc hnh trnh va qua.

Ch|ng cng khng qun khc ha cuc i a con th}n yu b mnh gia ng.
Sau Ddale ri Cumes i xung o Sicile. Chng dng chn li th|nh Camicos

ca vua Cocaios.

c tin Ddale tr ng ti cung in ca nh vua Cocaios, Minos bn thn

chinh thng lnh mt i chin thuyn ko sang o Sicile. Nh| vua ko i binh n

th|nh Camicos, mu dng {p lc ca binh hng tng mnh buc Cocaios phi

dng np Ddale cho mnh. Bit tin, Ddale s hi qu chng. Chng cu xin Cocaios

che giu, bo v tnh mng cho mnh. Hy Lp xa kia, khc t li cu xin bo h

che ch cho tnh mng mt con ngi ang l}m v|o tnh cnh b e da l mt iu vi

phm vo truyn thng o c thing ling do thn Zeus v i ban b. V l ,

Cocaios sn sng bnh vc Ddale. Nh| vua a Ddale v|o phng ring nhng con

gi ca mnh, ni m| nh| vua cho l| kn {o hn c, Ddale c mt ch kn {o,

ly lm vng d v tin rng Minos kh c th tm thy mnh.

Minos c tip kin nh vua Cocaios. Y hi ngay Cocaios v tung tch ca

Ddale. Cocaios {p li:

- Tha qu kh{ch, nh| vua Minos ni danh v nhng l}u |i tr{ng l trn hn

o Crte quanh nm sng v! Khng c ai! Tuyt khng c ai, my may khng c ai...

chng ti khng h thy }y c mt ngi no mang tn nh th v c hnh dng

cng t|i nng nh th...

- , thi, thi! iu chng c g lm ngi phi bn tm. - Minos va xua xua

tay va {p li. - Th no cui cng ti cng tm c tn ... \, nhng tha ng|i,

trong khi ch i, xin phin mt cht. Ti c mt vic kh khn mun nh ngi gip h

mt tay. Chc ngi vui lng nhn gip ch? }y ch c th ny thi, ti mun lun si

ch qua ci v con c ny... Th m chng bit lm cch sao, tht ngu ngc! Xin ngi ch

dn gim.
 Cocaios vn kh di v li a phnh nnh, khoe khoang nn khng hiu mu

thm ca Minos. Cocaios vi tr li:

- , tha ng|i, c kh g g! Ch mt lt thi l ti c th lm xong ci vic d nh

tr tr ...

Nhng Cocaios }u c bit l|m. Nh| vua n nh Ddale ch dn, Ddale bn

bt mt con kin to, nh mt si dy ch vo n v th l trong chc lt con vt ln

qua c{c ng xoy trn c. Cocaios bn ra gp Minos, kiu hnh cha con c ra cho

hn bit ci ti khn kho ca mnh.

- A! - Minos p bn reo ln, quc mt nhn thng vo mt Cocaios - Ngi cn

dm mt mc ni vi ti rng Ddale khng c }y na khng? Khng c ngi th

hai }u! Trn th gian ny ch c mi mt ngi l|m c ci vic n|y thi. Ngi

chnh l hn, l| Ddale y!

Nghe xong, Cocaios lnh tot c ngi, ton thn run ln cm cp, Cocaios vi

th nhn giu Ddale, ch xin Minos c bnh tnh ngh ngi trong cung in t ngy

ng c kp khon i mt nh vua danh ting.

Ni v Ddale, khi lm cng vic m Cocaios nh, trong lng nghi nghi hoc

hoc, bng bo d: C l Minos ln tm c ti }y. Ch|ng bn b|n vi nhng c

con gi ca Cocaios cho sa cha ngay nhng ng dn nc n nh tm. Theo phong

tc ca ngi Hy Lp xa kia th khi c kh{ch qu n chi, ngi ta thng sai gia

nh}n em nc nng n ra chn cho khch v mi kh{ch i tm, sau mi khch

vo d tic. Minos vo bung tm v t cc ng dn nc xi xung, tun chy ra

khng phi l| nc nng m l du si sng sc, Minos b luc chn. n }y kt thc

s phn tn vua Minos t|n {c. C ngi k, khng phi Ddale b|n nh vi nhng c

con gi ca Cocaios m| chnh ch th}n nh| vua mt bo cho cc con gi mnh bit

mu ca mnh c{c c thi h|nh. n {p li cng n ca Cocaios, chng Ddale ti

gii xy dng cho nh vua nhiu l}u |i, n, in p , trng l, nguy nga.

Nhng ch|ng, theo mt truyn thuyt, khng li t Sicile. Chng tr v Athnes, Hy

Lp truyn dy t|i nng v| ngh nghip ca mnh cho con chu. Nhng ngi th

th cng lnh ngh, nhng ngh s t|i nng Athnes sau n|y u thuc dng di,

huyt thng ca Ddale. H mang mt ci tn chung l Ddalides. Mt truyn thuyt

khc li ni Ddale sng Sicile cho n cui i. Ngi ta cn k, chnh ngi anh

hng Hracls vt c xc Icare v lm l an tng cho cu.

Cn Minos, sau khi cht, xung m ph c thn Hads giao cho cng vic xt

x cc linh hn. Bn Minos cn c hai ngi gip vic l Rhadamanthe, em rut ca

Minos, v aque, mt ng minh qu}n xa kia tr v o gine.

Huyn thoi v Minos cho ta hai hnh nh v v vua ny: mt tn bo cha v

mt ng minh qun. V ng minh qu}n, ho|n to|n c c s chng ta nhn nh

rng hnh nh ny thuc v mt ngun huyn thoi c hn. Ngi ta k, thn Zeus v

Minos thng gp nhau trong mt chic hang { trao i kin v vic iu hnh

php lut trong i sng. Minos cn |m lun rng ri vi ci v thn, chu kh lng

nghe mi kin t rt ra nhng li rn dy qu bu cho cng vic cai tr. Ngun

thn thoi Minos tn bo cha, r rng phn nh thi k gia Crte v Athnes hoc Hy

Lp c nhng cuc ng . Hn rng nhng xung t ch c th xy ra khi Crte

c mt nh| nc kh mnh, kh pht trin i vi trnh vn minh vng bin

ge. Ta thy }y lu du li, ng gi li nhiu d }m v mt thi oai lit ca Crte.

Nh kho c hc ngi Anh Arthur Evans s dng c{i tn Minos ch nn vn

178

minh m ng pht hin c o Crte.

Tuy nhin trong huyn thoi v Minos, mt nh lp php, mt ng qun minh,

ta cng thy c mt lp vo mt thi k mun hn ghp v|o. l| Minos tr thnh

ngi xt x cc linh hn, ngha l| mt quan nim tn gio v s thng pht th gii

bn kia vn ch n th k V TCN mi xut hin trn t Hy Lp.

 Huyn thoi v Minotaure gn lin vi nhng tn ngng ttem v gi cho ta

nh n nhng tc git ngi hin t thn linh. C nt g gn gi gia Minotaure

vi v thn Moloch ca ngi Ammonites (Phnicie) , chng t c mt s vn ng,

179 180

di chuyn ca mtp con b t phng ng sang phng T}y.

Nh vy, huyn thoi v chin cng ca ngi anh hng Thse, v t|i nng

sng to ca Ddale l sn phm ca mt thi k mun hn - thi k ch ph quyn

- c kt hp, nho nn vi mt lp huyn thoi c xa hn hnh thnh mt huyn

thoi, truyn thuyt v ngi anh hng Thse vi nhng chin cng v i m u cho

vic xy dng, m mang vng ng bng Attique, to lp nn nhng thit ch x hi

mi l tin , l| c s cho s hnh th|nh nh| nc Athnes.

***

V ngun gc ca t Labyrinthe (ting Hy Lp: Laburinthos), theo cc nh

nghin cu, c hai cch gii thch. Mt l, Labyrinthe gc t labras l| c{i ru hai li, vt

tng trng cho quyn lc thing ling ca cc v vua trn o Crte. Nhng cuc khai

qut kho c hc u th k XX v tip ph{t hin ra trc ht Cnossos v mt

s trung t}m kh{c trn o Crte nhng d tch ca mt nn vn minh cung in huy

hong. Trn nhng mnh tng cung in cn st li, ngi ta thy v hoc chm ni

hnh mt chic ru hai li, t c{c nh| nghin cu gi nh: Labyrinthe l tn chic

ngai vng ca v vua Ai Cp Pharaon Ammnme III. Nh vua ny ra lnh cho triu

nh x}y dng cho mnh mt cung in v ly tn chic ngai vng ca mnh -

Labyrinthe - t tn cho c{i cung in , mt cng trnh xy dng ht sc cng phu,

phc tp, tn km.

Theo nhng ti liu ca cc tc gi c i th c tt c bn ci Labyrinthe:

 1 - Labyrinthe o Crte, theo truyn thuyt do Ddale xy dng v nh

vua Minos nht a con na ngi na b Minotaure ca mnh. Cung in m

nh kho c hc ngi Anh Arthur Evans pht hin c Cnossos l mt cng

trnh kin trc kh tinh vi v phc tp. Trong cung in c ti 800 phng, phng

n|o cng c trang hong kh lng ly. Ngi ta bit a ngh thut hi

ha v| iu khc v|o l|m p cuc sng. Trong l}u |i c xng th, nh

ngc, mi tm kho ru, mt h thng ng dn nc n cc phng tm.

{ng ch hn na l| c mt sn khu vi 500 ch ngi. Cc nh nghin cu

gn nh nht tr cho rng cung in Labyrinthe trong truyn thuyt v Minos-

Minotaure-Ddale l| cung in ny.

2 - Labyrinthe Ai Cp, thuc vng Fayoum, theo nh s hc Hy Lp c

i Hrodote (484-425 TCN) miu t c khong 3000 phng, do Pharaon

Ammnme III xy dng vo qung th k XIX TCN.

3 - Labyrinthe o Samos , xy dng di triu vua Polycrate vo qung

181

th k VI TCN.

4 - Labyrinthe , xy dng di triu vua Porsenna ngi trusques,

vng Chiusi. }y l| mt kiu nh m. Cn ni thm, c nhng kin gii cho rng

ngun gc xa xa ca Labyrinthe l mt nh m ln di t v nm trong

mt hang { hoc |o khot mt ngn ni thnh hang ri xy nh m di

t. Kiu nh m ny l ca nhng nhn vt vng gi, xy ct cng phu v

phc tp, ra i u tin Ai Cp. Sau ny Labyrinthe khng cn chc nng l|

nh m na. Ngi ta xy dng nhng cung in, nhng Labyrinthe, nhng vn

gi li c{i phong c{ch c: mt cung in c nhiu phng, nhiu hnh lang,

ng i trong cung in phc tp.

Ngy nay, Labyrinthe tr thnh danh t chung ch nhng cng trnh kin trc

phc tp, cu k, rc ri m| chng ta thng quen gi l m cung. M rng ngha, n

ch l mt tnh trng rc ri, phc tp hoc mt tnh th b tc khng li thot . Chng
182

ta cn dng t Bt trn din t ngha tng ng vi Labyrinthe.

V Ddale l| ngi xy dng nn cung in Labyrinthe nn Ddale cng tr

thnh danh t chung vi ngha: 1) ng ngha vi Labyrinthe. 2) Ngi th gii,

ngi kho tay.

 NGI ANH HNG THSE

Thse l mt trong nhng v anh hng ln nht, v i nht ca ngi Hy Lp

vng ng bng Attique. Nhng ngi Athnes coi Thse nh mt nhn vt lch s.

Thse tham d vo nhiu cuc chinh pht, lp c nhiu chin cng hin hch,

tri qua nhiu th thch ln lao, v l m| xa kia Athnes lu truyn mt cu tc

ng: Chng c g m li khng c Thse (Rien sans Thse).

Lo vng ge l| con trai ca Pandion, chu ca Ccrops - v vua u tin ca

th|nh Athnes ph}n x v tranh ginh quyn bo h Athnes gia n thn

Athna v thn Posidon - ni nghip vua cha cai tr th|nh Athnes. Cuc i ca

ng tht l v vang. Cha ng lc cn cm quyn b nhng tn nghch tc ot mt

ngi bu, phi a ng, lc cn nh, chy trn sang c ng ni t khch qu

ngi. Trng thnh nh anh em gip , ng em qu}n v tr c mi th xa, khi

phc li quyn th. ng cm quyn trn t Athnes kh lu m ngai vng vn

vng, c vn bn, lng dn vn suy tn tn nhim. Cuc i c th tng chng c

iu chi phi bun phin n hn. y th m| lo vng ge ng|y m vn vng vn

trong lng mt ni bun, mt ni n hn ln. l| ng vn him hoi, cha sinh c

mt mn con n|o k thc nim hy vng k tha s nghip. ng tri qua hai i

v m vn khng c ly c mt mn con. Khng nh chu ko di mi ci cnh sng

c qunh bun phin, ge em l vt n n th thn Apollon Delphes cu xin

mt li ch dn. C ng Pythie, ngi c thay mt v thn nh sng tip xc vi

ngi trn tc, phn truyn li thn, nhng li phn truyn mp m, b n n ni lo

vng ge khng sao hiu c ngha. Nh| vua bn quyt nh sang th|nh

Trzne nh Pitthe, v vua }y, ni ting l mt ngi hc vn uyn thm, c ti

tin o{n, tng gii h. Nghe ge tng thut, Pitthe o{n bit c rng ge s

sinh h c mt a con trai v| chnh a con ny, sau ny s l| ngi anh hng kit

xut ca t Attique, th|nh Athnes. Bit th, Pitthe ny ra nh phi ginh cho

thnh Trzne ca mnh c{i vinh quang l| qu hng ca ngi anh hng. Nh vua

bn g con gi ca mnh cho ge. Cuc hn nhn ngu hng khng hn m nn ny

gia ge v| thra sinh ra Thse. Song ngi xa cho bit, Thse tht ra khng

phi l con ca ge m l con ca thn Posidon. Thn Posidon bng nhng php

l ca mnh, i n vi thra. M c l phi nh th mi ng. V mt ngi anh hng

kit xut nh Thse khng th l con ca ngi trn tc, phi c t nhiu huyt thng

ca thn thnh, th mi c thn th{nh thng yu, chm nom, gip , ban cho

nhiu c }n, c quyn, c li, gp khi nguy nan, gian kh thn mi xt git mu ca

mnh m chy ng chy ty nh v thn ny thn kh{c gip . Perse, Hracls,

Dionysos... r r|ng u t git mu thing ling ca thn m nn anh hng.

Nhng ge khng li th|nh Trzne. Nh| vua phi v Athnes lo cng

vic triu chnh. Sau khi nghe Pitthe tng gii li sm truyn v kt bn cng thra,

vi hy vng nng s sinh cho mnh mt a con trai, mt a con ng nghim vi li

phn truyn ca thn thnh, ge dn li nng thra:

- Nu nng sinh mt a con trai, nng hy nui n ln khn. Ta ch cu xin

nng c mt iu . n khi n trng thnh nng hy dn n ra tng { ln di

chn ni Trzne, bo n nhc tng { ln. di ta mt thanh gm v| mt

i dp. l| k vt ca ta, l nhng du hiu thing ling cha con ta nhn ra nhau.

Con ta s mang theo nhng k vt bn ngi, tm n th|nh Athnes nhn ra

ngi sinh ra n.
 Thse ra i v ln ln trn qu ngoi. Tui th u ca ch b Thse ch bit c

m v ng ngoi. ng ngoi ch vn l bc hin minh tr gi cho nn rt quan t}m n

dy d a chu m ng tin rng nh li sm truyn, sau ny s tr thnh mt v anh

hng danh ting ly lng. Rt nhiu thy c mi n truyn dy cho Thse

mi mn v ngh cng nh nhiu mn khc. Trong s nhng ngi thy ni ting, ti

cao hc rng ta phi k n Centaure Chiron. Ngay t khi cn nh, Thse bc l ra

kh phch ca mt con ngi kh{c thng. C mt ln Hracls, trong mt cuc hnh

trnh v s nghip ca mnh, dng chn ngh li cung in ca Pitthe. Bc vo nh,

Hracls ci tm o khoc bng da con s t Nme ra v b chic m u s t xung

nn nh. Trng thy b o v chic m s t, {m gia nh}n ca Pitthe hong hn, b

chy sch c. Chng mt tn n|o d{m n gn. Th nhng ch thiu nin Thse chng

h t ra s hi. Ch ng li v| rt lun thanh gm eo bn mnh ra nh sn sng

chp nhn cuc giao tranh. Kh khen thay tui nh m ch ln. ng ngoi ca ch cng

tin rng ch c thin tng, t hn mai sau ln ln s lp c nghip ln.

Khi Thse tui trn mi by th ch|ng sc vc hn ngi. K v hnh {ng

th ch|ng p hn hn nhng bn cng la tui. Thn hnh cao ln, cng tr{ng nhng

c}n i. Khun mt xinh xn, cng ngh. Cn k v sc lc th ci tui mi by b

gy sng tr}u ca ch|ng, cha tng c mt i th no h c chng trong cc cuc

thi u v ngh.

Thse trng thnh. Tun theo li chng dn, mt ba kia thra sm sa

h|nh l cho con ln ng i tm cha. Ch|ng thanh nin Thse lc n|y sc nng

bng tng { to ch}n ni Trzne t sang mt bn ly i dp x vo chn v ly

thanh gm eo v|o bn sn. Ch|ng ln ng i Athnes. ng ngoi chng v

ngi m knh yu ca chng mun ch|ng i Athnes bng ng thy, nh vy va

nhanh va tr{nh c rt nhiu gian kh v nguy him. Mc d hai ngi ra sc

thuyt phc chng, by t li hn l thit nhng ch|ng vn khng tun theo. Chng cho
rng l trang nam nhi m li chn con ng d di, khng d{m ng u vi nhng

th thch nguy him l khng xng {ng, nht l| i vi chng, dn thn vo cuc

hnh trnh ny l m u cho s nghip, l phi chp nhn nhng th th{ch ginh

ly chin cng.
 Thse trn ng ti Athnes.

Hnh trnh ca Thse tht l gian kh. T th|nh Trzne i ngc ln pha

bc }u c phi ch dm ng|y ng l ti c Athnes. Chng ng u chng

phi hon thnh l ti c th|nh pidaure trong vng ng bng Argolide. i

183

rng r khng bit bao ngy, ba kia Thse t ch}n n a phn pidaure. Bng }u

mt tn khng l chn tht chy ra cn ng chng. Tay hn cm mt chic cn st

nng d n ngn cn. Chic cn ny va l| v kh ca hn va l chic nng hn i

li cho kh khn. Hn xng danh l| Priphts con ca v thn Th rn Chn tht-

184

Hphastos v nng Anticle. Hn i Thse phi np mng v }y l| lnh a ca hn,

xa nay khng mt ai xm phm vo m li i tho{t c. Chic cn st ca hn cha

chu i m{u ngi ba no. Nghe nhng li ni ngang ngc, Thse tc kh tut

ngay gm. Cuc giao tranh din ra qu l| {ng s. Tn khng l tuy to ln nhng

chn li tht cho nn xoay chuyn khng d dng. Gp phi mt i th v ngh cao

cng v li thng minh nh Thse nn ch sau v|i n hn thy chn chn. Chng

trai thng minh con ca thn Posidon v i nhanh chng tm ra c nhc im ca

i th, v| ch|ng kt thc s phn g khng l mt c{ch nhanh chng, tc lun cy

cn st ca hn.

Mun i ti Athnes, Thse phi i qua th|nh Istros nm trn eo t

Corinthe. }y l| mt gii t rt hp hai bn l bin ni lin min bc Hy Lp vi min

nam, th Corinthe nm trn ngay u eo t. Thse va t chn ti Istros th gp

ngay chuyn chng l|nh. Ch|ng ang i trong mt rng thng, a mt ng nhn }y

tm ngi n th thn Posidon th bng }u mt tn cp nhy x ra chn

ng toan trn lt. Tn hn l Sinis, mt o tc kht ting gian c. Khch b hnh no

i qua vng n|y u b hn sau khi cp, lt sch git cht rt l th thm. Cy c sc

khe hn ngi, hn bt nn nh}n tri cng ra gia hai ngn thng, treo l lng k xu

s nh th. ng mt ci, hn vt hai ngn thng xung khin cho hai cy thng cong

i ging nh khi ta nu mt cnh to hay mt cnh i xung hi qu, khi h{i ch{n

ta bung tay ra th cnh cy bt mnh lm qu ri rng. Cng th, Sinis nu vt hai ngn

thng xung ri bung tay ra khin cho hai ngn thng bt mnh ging x tan xng

nt tht ngi b treo.

Nhng vi Thse, c l no chng li chu cho tn cp ng kht mu ny

ho|nh h|nh nh vy. Chng qut ln Hi Sinis! Tn o tc khng bit kinh s thn

linh v lut php ca Zeus ban truyn! M|y n ngy phi n ti! Ngi con trai

ca thn Posidon v i, Thse ny, khng trng tr c my quyt khng l mt

n Athnes! Ch|ng nhy x v|o tn cp dng i tay g}n guc, rn ri ca mnh

giao u vi hn, quyt bt sng hn. Vi nhng ming v siu vit, Thse pht chc

qut ng v kha cht tn cp di t ri ly dy tri hn li. By gi th cho hn

hng ci hnh pht m hn b|y ra git hi lng d}n. Nh chin cng ny ca

Thse m| con ng qua li gia eo t c thng sut, nu khng, mun trnh

Sinis, ngi ta ch cn c{ch vt bin i ngc hoc v xui. ghi nh chin cng

ca mnh v| hin d}ng cho ngi cha v i ca mnh l v thn Posidon-Lay

chuyn Mt t, Thse bn ch nh ra Hi Isthmiques, hi m hai nm mt ln vo

ma h Istros, trong khu rng thng gn Corinthe ni c n th thn Posidon

Isthmiques. Hi Isthmiques khng to v trng th, cht ch bng Hi Panathnes, Hi

Olympiques hay Hi Dionysos, Hi Pithiques.

Ngi xa cn k, sau khi thanh tr c tn cp Sinis, Thse ly con gi hn

l| Prigoun sinh c mt ngi con trai t tn l Mlanippos.

 Tip tc cuc h|nh trnh n Athnes, Thse i ti }u h gp kh khn ngang

tri l chng san bng. Chng git cht tn cp Sciron honh hnh vng Mgaride.

C ngi ni tn ny l con trai ca Plops, c ngi bo y chnh l con yu ca thn

Posidon. Sciron xng hng xng b{ mt qung ng cc k him tr, cheo leo.

l mt qung ng di chy qua ht sn ni n|y n sn ni khc, cn mt bn l

ni cao, dc him, rng cy rm rp. Sciron c thi quen ngang ngc chn c khch

b hnh bc lt ca ci ri bt bng nc ra chn cho y. Khi nn nhn ra chn cho y

xong, ko li chu nc toan ng dy th y co cng p mnh v| ngi cho ln

nho xung bin. Nhng mm { nh ra tht vo nhn sc v{ch { x tan xc nn

nhn. Mt con ra khng l di bin ch ch cho ngi ng xung l| n hng mt

ba n ngon l|nh. Bit thi cng ho ca phng lc lm, Thse v tun theo mi

iu Sciron sai bo. Khi Thse ra chn cho y xong, va ko li ci chu ra toan ng

dy th y co cng p, Thse phng trc. Chng kh n ngi tr{nh ng thi

a tay ra tm ly chn y git mnh mt ci. Th l Sciron phi n ti c ca hn. Con

ra khng l c hng ba tht ngi cui cng v chc chn n khng th ng

c l| n n tht c{i ngi m| xa nay n tng chu n.

i cha ti leusis th chng li phi giao u vi Cercyon mt tn khng l

hung bo. Cng ging nh tn khng l Ante, tn n|y thng n ng, chn li,

thch thc khch b hnh buc phi giao u vi hn. Chng ai thng c hn c cho

nn hn cng cy th lm cn. Thse khng h run s. Chng chp nhn cuc giao u

v| dng i c{nh tay cng rn nh c}y si ca mnh bp cht Cercyon, tn khng l

b quyn t leusis. Sau Thse gii thot cho con gi hn l Alop. V sao Alop

li b cha giam gi? Nguyn do l thn Posidon, chng hiu bng nhng php l g

thn l|m cho n|ng Alop yu mnh say m. Mi tnh vng trm n|y li cho

Alop mt ngi con. S b cha trng pht, Alop em a b s sinh b vo rng. Mt

con nga ci dng sa ca mnh nui a b v| sau nhng ngi chn chin n
c. Tin n bay n tai Cercyon. Nh vua truy tm ra s tht, ni gin, bt con gi

giam xung hm su, toan chn sng. Thse gii thot cho Alop v trao li quyn cai

qun t leusis cho Hippothoos, con trai ca Posidon v Alop. C ngun khc k,

khng phi Thse gii thot cho Alop m thn Posidon bin nng thnh mt con

sui. Li c ngi ni Hippothoos l con trai ca Cercyon.

Chin cng cui cng ca Thse trn ng ti Athnes l thanh tr tn cp

ng Procuste. Cuc ng xy ra gn thung lng Cphise thuc vng ng bng

Attique, khi Thse ri khi lnh a leusis. }y cng l| mt tn o tc c thn hnh

to ln chng khc g mt g khng l. Hn chng phi ch c mt tn l Procuste, m

cn hai tn khc na l| Damats v| Polypmon, nhng ngi ta quen gi hn bng ci

tn Procuste c ngha l| k ko cng ngi ra (celui qui tire). Gi hn nh th l v

hn c mt cch hnh h nhng khch b hnh hn bt c rt c c. Hn bt nn

nhn nm trn mt c{i ging, chic ging chuyn dng hnh ti con ngi nh

gi treo c, dn la hay mt bc g ao ph chm u ti nhn. Nn nhn nm trn

ging nu ngi ngn khng va kht ging th Procuste buc dy vo hai chn v

u ko cng ra cho va. Cn nu ngi d|i hn ging th Procuste li cht chn hoc

cht u i cho va. Tht l kinh khng. Thse quyt trng tr tn qu sng ny.

Chng dng v thut bt sng hn. Procuste ngi tuy to nhng ch l to xc, hn

khng th n|o ch ni nhng ming v iu luyn him hc ca Thse. Cui cng

hn b qut ng v khng cn sc gng dy {nh tr. Thse tri hn li v| a

hn nm ln chic ging ti c ca hn. Hn rng chng cn phi ni, chng ta cng

bit c chic ging l qu ngn i vi thn hnh Procuste, v Thse phi dng

gm sa li cho Procuste va vi ging.

Ng|y nay trong vn hc th gii c thnh ng Chic ging ca Procuste (Le lit de

Procuste) ch mt chun mu, mt tiu chun hoc nguyn l, nguyn tc cng nhc

khng thc t, khng khoa hc, ch quan, khin cng, m{y mc nhng li coi n nh
khun v|ng thc ngc {p t i vi mi hin tng, buc mi hin tng phi

nht nht {nh gi{, o lng theo khun v|ng thc ngc , quy chiu v khun vng

thc ngc . Nu nh c g sai bit th c g p, bp nn, ca ct, un o cho ng

dut vi khun mu, tng t nh c}u o chn cho va giy.

By gi Thse ch cn mi vic l| i thng ti Athnes, nhng ch|ng khng

mun ti th|nh vinh quang n|y khi tr{i tim ch|ng cha tht thanh thn v d sao

ch|ng cng l| k phm ti git ngi mc d git nhng k tn bo. Chng cu xin

nhng ngi Phytalides lm l ra ti cho chng. Nhng ngi Phytalides l|m mt

l hin t vi nhng nghi thc c bit trc bn th thn Zeus- Mlchie , ty sch
185

bn tay nhum mu ca Thse, v| Thse ln ng vi nim t ho v nhng chin

cng u tin ca mnh.

 Thse Athnes

Thse i v|o th|nh Athnes. Lng ch|ng v cng hi hp khi ngh n lc

gp ngi cha yu qu m| ch|ng cha tng bit mt. Khi i ngang qua ngi n th

thn Apollon ang x}y dng, nhng ngi th xy trng thy chng, trong b o di,

v nht l h thy khun mt xinh xn ca chng, h tng nhm chng l mt thiu

n. Lp tc ni ln nhng ting ci tru chc v nhng li diu ct, ch nho:

- i n|y, anh em i! Hy dng tay li mt t m ngm c kia c{i ! Ngi p

}u m| li em {o d|i n }y qut ng cho chng ta th kia! Thi ny c em xinh

p i! Hy ko c{i {o cao cao ln c phi hay khng n|o! C l|m c khng hay

chng anh gip h mt tay?

Nghe nhng li bng a ch nho, Thse rt bc. Chng lin chy ngay n

ch mt chic xe b, ang cht y c. Chng tho ch cho con b, tip ch|ng

dng sc c bng chic xe ln ri ung a trn tay ly | v| t nhin qung mnh

mt ci. Chic xe bay vo qua u nhng ngi th xy khin h hong hn khip va.

Lc ny h mi nhn ra l h nhm ln. Ci c thiu n {ng yu m| h va tru

chc thc ra l mt trang thanh nin tun t. H tng rng h s phi nm n trng

pht, nhng khng, Thse khng h th vt.

Ti cung in lo vng ge, Thse khng xng danh v| lai lch xin vo yt

kin vua cha. Chng gi v l| ngi nc ngoi v nh ng xin vo gp lo

vng ge cu xin s gip , che ch. Lo vng cho php Thse v|o. Theo
phong tc truyn thng ngi Hy Lp, khng ai hi lai lch, tn tui ngi kh{ch, trc

khi ra ch}n cho ngi v| mi ngi v|o d tic.

Ni v cuc sng ca lo vng ge sau khi t gi th|nh Trzne. Nh| vua

tr v Athnes v t lu sau kt duyn vi mt ngi ph n ni ting l gii php

thut, tn l| Mde. Qu hng Mde x Colchide, Tiu [, c mt i chng

ngi Hy Lp tn l| Jason. N|ng theo chng v sinh c lp nghip Corinthe,

nhng chng nng ph bc, rung b n|ng ly Glauc, cng cha con vua Cron.

Ghen gin, cm tc chng, Mde dng php thut git cht cng cha v nh vua, sau

git lun hai a con trai ca mnh tr th chng. trnh b trng pht v ti

git mt lc bn mng ngi, trong c nh| vua, Mde xin sang tr ng Athnes

v kt duyn vi lo vng ge.

Thy c khch l n cu xin lo vng ge gip , Mde em lng nghi

ng. N|ng o{n c th l| a con trai ca ge t Trzne n v nu ng tht nh

vy, th a con trai ca nng, Mdos s khng c tha k ngai v|ng. Mde ngh

cch m hi ngi anh hng Thse. Nng dng chuyn bi nh Thse, n non thuyt

phc ge rng }y khng phi l| ngi khch b hnh nh ng, m l mt tn

do thm. Tn ny s d xt tnh hnh ri v tng trnh vi vua ca nc ct

qun, dy binh sang {nh chim th|nh Athnes. Vua ge t khi ly Mde lm v

xem ra chng cn minh mn phn r thc h. Trc kia nh| vua b m hoc bi

nhng li ha ngon ha ngt ca Mde nh s dng php thut lm cho nh vua tr

li v v.v. v th t tr i Mde ni c{i g nh| vua cng nghe theo, th b}y gi nh

vua cng khng th cng li Mde iu g. Thy ge c v xiu lng tin theo

iu mnh ba t, Mde bn tin thm mt bc na. N|ng ni cho nh| vua m

hi tn do th{m : u c trong ba tic.

Vo ba tic, theo mu k ca Mde, mt cc ru c cc mnh c t

trc mt Thse bn nhng mn n thnh son. May thay, khng r b vng vu th

no Thse bn ci b thanh gm eo bn sn ra treo ln tng. Cng c th v

phong tc khng cho php khch d tic mang v kh bn ngi. Lo vng ge

trng thy thanh gm, nhn ra ngay l| thanh gm m| mnh ct giu di tng

{ chn ni Trzne. Nh vua ci xung nhn ch}n ngi khch l. Thi ng ri,

khng cn nghi ng g na, i dp trong ch}n ngi khch trai tr n|y chnh l| i

dp ca nh| vua. Lo vng ge vi cm ngay ly cc ru c ht i v| ct ting:

- Hi ngi khch l trai tr! Xin ngi ng gin! Trc khi bc vo bui tic

cho mng ngy hm nay, ta xin ngi hy ni cho ta r v sao ngi sm c thanh

gm qu b{u n th kia. Thn Hphastos rn cho ngi lp nhng chin cng

vang di tri xanh hay do ngi git cht mt tn tng cp hoc {nh bi mt

dng s n|o m| ot c? Xin ngi hy k cho ta nghe r u ui c}u chuyn ri ta

xin rt y mt cc ru khc tht ngon b cc ru m ta va i v nhim bn.

Chng cn thut li li Thse, chng ta cng bit th l hai cha con nhn ra

nhau. Cn Mde lc ny l mt iu {c, gian t|. Lo vng ge tha cho ti cht, song

ra lnh tng c hai m con ra khi Athnes. Nh vua cn long trng loan truyn cho

mun dn bit, ngi con trai vinh quang ca nh| vua t Trzne ti k nghip,

ng nh li sm truyn thing ling Delphes ban b nm n|o. Nhng chin cng

ca Thse trong cuc hnh trnh t Trzne ti Athnes cng c k li cho chng

d}n c bit. Mi ngi u hoan h v t h|o v c mt bc anh hng xng {ng

vi th|nh Athnes vinh quang nm quyn dt du trm h.

Nhng tin ngi con trai ca ge t Trzne ti Athnes khin nh vua Pallas,

anh em rut vi ge, khng vui. Khng vui v l Pallas vn nui mng rng sau khi

ge qua i, do khng c con trai k nghip, th|nh Athnes tt s v tay cc con

mnh. By gi Thse l| ngi chnh thc, hp php thay th lo vng ge, vy

mun thc hin c gic mng y, ch c mi cch l git cht Thse. Pallas bn c

nm mi ngi con trai ca mnh thng gi l| Pallantides sang {nh chim Athnes.
Bit r Thse khng phi l| ngi thng, Pallas dng mu phc binh. Mt b phn

Pallantides tin cng, chc thng tng thnh, cn mt b phn mai phc, li dng lc

trong thnh ri lon, t nhp vo thng cung in bt sng lo vng ge hoc

Thse, nhng mt s thn ca Pallantides tn l Los bit c iu c mt ny. Los

bn n ngay ni ca Thse, tit l cho ngi anh hng bit. Thse bn lp tc tin

cng. Chng ra lnh cho ton th binh s bng bt c gi{ n|o cng phi tiu dit bng

c l qu}n mai phc. Cuc chin u v th xy ra kh c lit. Nhng Pallantides

khng cn mt k s{ch n|o hn l| phi chin u n cng, v mc d rt dng cm,

thm ch n liu lnh, nhng cng khng sao tho{t khi b tiu dit. Bn qun lnh

nhim v chc thng tng thnh thy l mai phc b {nh ph u nn rt hoang

mang. Cui cng chng bo nhau rt chy lo bo ton ly tnh mng l| hn ht.

Ngai v|ng nh th l ht ha sau lng e da. Thse quyt nh th sc trong

mt trn giao tranh na. Ch|ng ln ng i Marathon. Nh chng ta bit, ngi

anh hng Hracls tun theo lnh ca Eurysthe ln li sang tn o Crte bt sng

v thun phc mt con b rng hung d. Ch|ng d}ng con b cho Eurysthe, nhng

Eurysthe li em th con b ra, v t con b sng vng Marathon trn ng bng

Attique ph hoi hoa m|u, ng rung. Thse vi i tay trn, cng nh Hracls xa

kia, nm cht ly sng con vt ghm gi n li. C th ngi v vt tranh chp nhau,

con b th mun hc bng ngi ang cn tr mnh, cn Thse th mun bt con vt

phi chu s thng tr ca con ngi. Cui cng ngi thng, Thse dt con b v

Athnes lm l hin t cho thn Apollon.

Sau chin cng n|y, Thse ln ng sang Crte trng tr con qui vt

Minotaure.
 Thse trng tr con qui vt Minotaure

Cu chuyn xy ra tht ly k v bit bao au xt, thng t}m. Ngi ta bo u

mi mi vic xy ra bt ngun t ci cht ca Androge.

Androge l con trai ca vua Minos, vn l mt thanh nin tun t, ti ba. Ba

kia nhn v vua ge th|nh Athnes m hi t chc cc cuc thi u v ngh v

cc tr vui, Androge bit tin lin sang tham d. Trong nhng cuc thi u, chng

thanh nin ca t Crte gi|nh c thng li rc r. Ch|ng ot hu ht cc gii.

Thi th tt c, gii chy, gii vt, gii phng lao, nm a... u ri v|o tay ngi con

trai vua Minos ny c. Ghen tc v mt ngi ngoi lai ti gii, vua ge bt chng phi

i trng tr mt con b mng hung d ang t|n ph{ vng ng bng Marathon. Con

vt ny rt kinh khng. Nghe }u mi n phun ra la. N t|n ph{ ma m|ng

vng n|y trong h|ng bao nhiu nm khin cho nhn dn v cng khn kh. Androge

sc vi con vt. Nhng tic thay chng khng chin thng c n. Chng b n hc

cht. C ngi k chuyn ny hi kh{c i mt cht. Androge sau khi ot ht cc phn

thng Athnes bn sang Thbes tham d hi nhng dc ng chng b nhng

ngi Athnes, v ghen t, m hi.

c tin con trai cht, Minos lin chiu tp chin thuyn, hi ngh tng lnh ri

nh ngy h thy, tin sang t Athnes, hi ti nh vua ge, ra hn cho vong linh

a con yu qu. Cuc chin tranh gia Crte vi Athnes din ra dng dai khng bit

my nm trng. Ngi Athnes lm vo mt tnh th rt nguy kch. Thn Zeus chp

nhn li cu xin ca Minos, g}y ra mt v dch bnh khng khip trng pht

Athnes v ti vi phm vo truyn thng qu ngi trng kh{ch. Trc tnh cnh
, c{c tng lnh Athnes ch cn cch sm sanh l vt hin t cc thn xin li ch

dn. Sau khi git bit bao sc vt lm l hin t, v git c nhng nng trinh n na,

ngi Athnes mi nhn c li phn truyn: Mun gii tr tai ha ch c cch chp

nhn nhng i hi ca Minos! Tht khc nghit! Nhng l|m th n|o c. Th l

Athnes bi trn buc phi em triu cng trong chn nm lin, mi nm by chng trai

v by c g{i cho Minos Minos nui a con Minotaure.

Nhn dn Athnes phi cn rng chu ng ci khon cng np nhc nh .

Mt nm, hai nm... cho n nm th ba th khng sao chu c na. Khp trong dn

gian }y u ni ln nhng ting ku than v nhng li x xo, bn lun y bt

bnh i vi vua ge. Tnh hnh khin cho Thse, ngi anh hng con trai ca

ge bn khon suy ngh. Cui cng chng quyt nh xin vi vua cha cho php mnh

i trng tr Minotaure, bng cch chng s i v|o cung in Labyrinthe vi o|n ngi

cng vt quyt mt phen sng mi vi con qui vt . Lo vng ge than khc,

khuyn con ng di dt mo him m thit mng. Nhng mc cho li khuyn can ca

ngi cha gi c thng thit n }u chng na th cng khng l|m nht ch kh anh

hng ca ngi con trai dng di thn Posidon. Chng ni vi ngi cha thn yu:

- Xin cha c yn tm. Con phi ra i v danh d. Con nht quyt s chin thng

con qui vt tai ha . Cha s v cng sung sng v t ho khi thy con mai }y tr

v vi th|nh th}n yu ca chng ta.

V| Thse ra i. Tin con ra b bin, lo vng ge ch cn bit dn li:

- Thse con hi! Cha khng gi c con. V li cha cng khng nn ngn

cn con trong mt s nghip anh hng v hnh phc ca nh}n d}n th|nh chng ta.

Nhng nu con khng tr v th iu i vi cha tht v cng au xt v| nng n

khng bit n mc no. V ngoi con ra cha khng cn ai c. Vy gi pht chia tay gn

nh vnh bit ny, con thuyn ca con hy ko tm bum en ln. Nhng mai kia khi

chin thng tr v, con hy ging ln tm bum trng cho cha ng|y ng|y mong i
con b bin sm bit c tin mng. Cha s lo loan bo cho nhn dn bit, Thse

ngi anh hng ca Athnes vinh quang thanh tr cho th|nh ta mt tai ha, xa

b c khon cng np nhc nh v nng n, v| th|nh vinh quang ca chng ta s

lm l n rc con vi nhng nghi l long trng vn ch dnh ring cho cc bc thn

linh.

Thuyn t t ri bn. ge ng b bin nhn vi mi theo cho n khi n ch

cn l chic chm en trn mt bin v khut bng vo chn my mt nc xa vi.

Ti o Crte. Nhng ngi cng np phi n trnh din trc vua Minos. Nh

vua thy chng trai khe p v c mt phong th{i kh{c thng, bn lm bm trong

ming: Ch|, sao m| nhng ngi Athnes li em cng np mt ch|ng trai p ,

cng tr{ng nh th ny! Hay l h ht ngi ri chng? Ta xem ra hn c l khng

phi l| ngi bnh thng. N thn Tnh yu v Sc p-Aphrodite, v n thn m

Thse trc khi ln ng l|m l cu xin s che ch, bo h, lc n|y bn

chng. N thn thy cng cha Ariane ang ng bn cha xem o|n ngi cng vt.

N thn bn khi ln trong tri tim nng mt dc vng yu ng, v| khi Ariane nhn

thy Thse th trong lng v cng xc ng. N|ng thng cho s phn chng. Nng

khng mun mt chng trai tun t, {ng yu nh th kia phi cht oan ung.

Sau khi xem xt o|n ngi cng vt, Minos chn trong s by thiu n phi lm

vt hy sinh ra mt ngi p nht, v| khng km hm c dc vng {i }n ang thiu

t tr{i tim, nh| vua h|nh ng nh mt con vt bm xm, li l ht sc b i trc

mt mi ngi. Thse phn n, tin ln, ng chn ngang trc mt Minos, bo v cho

ngi thiu n. Minos tc in ngi, trn mt qut:

- sc sinh to gan ln mt! Mi khng bit Minos n|y l| ngi nh th no ?

Ta ni cho mi bit, Minos, a con vinh quang ca thn Zeus s khng tha th cho mt

h|nh ng phm thng nh th }u!

 Thse cng kiu hnh {p li:

- Hi Minos, nh vua dm bo v| t|n {c! Mi ng c coi thng ta. Nu mi vnh

vang v c l con ca thn Zeus v i th ta }y, ta cng t h|o c l con ca v

thn Posidon-Lay chuyn Mt t, ngi c c}y inh ba v|ng c th gi gi bo ma,

sai khin cc loi thy qu{i nh mi sai khin gia nhn. Ta s khng tha th cho mt k

no lm nhc mt ngi thiu n Athnes trc mt nhng ngi Athnes.

Minos th thch:

- Ch, th ra mi l con ca thn Posidon {ng knh y ? Tht khng, ta c coi

nh mi ch thc l con ca v thn gi{ng tai ha xung thn dn ca hn o Crte

quanh nm sng v ny. Vy mi hy chng t cho mi ngi bit mi l k khng h

nhn xng dng di, man khai lai lch le bp ngi khc.

Va ni Minos va tho chic nhn v|ng eo trn tay v| nm xung bin, ri ht

hm bo Thse:

- Ta ch tha nhn mi l dng di ca thn Posidon chng no mi ly c

chic nhn ln!

Thse khng cht s hi, khng mt giy chn ch. Chng cu khn ngi cha

knh yu ca mnh l v thn Posidon v i ri lao mnh xung bin. Bin khi tung

sng ln nut chng ngi anh hng. Mi ngi ai ny u kinh hi. Chng ai tin rng

Thse c th ly c chic nhn vng t di {y bin ln c c. Nng cng cha

Ariane xinh p v ngn nhn bin khi mnh mng m| xt xa, tht vng. Ngi con

trai p , uy nghim ta thn linh kia lm sao c th tr v c na. Nu nh n|ng

c mt v thn gip , ban cho nng php l, nng s gip chng ly chic nhn t

di {y bin ln tr li cho vua cha. Nhng tic thay, nng khng c cch g gip

chng!
 Thse va b sng bin mn cht trm kn ln v nhn chm xung th thn

Triton, v thn c chic t v| b{o gi chng, bin ng, thn hnh k qui na ngi

na rn, lin n lun ly ch|ng v| a ch|ng v cung in ca thn Posidon. Hai cha

con gp nhau tht l| sng vui khn t. Thn Posidon bn vy tay ra hiu. Lp tc

mt con c mm ngm chic nhn bi v|o d}ng ln cho thn. Thse eo nhn vo tay

ri ci ch|o ngi cha v i knh yu. Thn Triton cp ngang ngi ch|ng bi ln mt

bin, tr chng v ng qung bin m chng lao xung ly chic nhn eo v|o tay.

Cn nng Ariane mt ngi ln nhng tia mng r. Nng nhn chng lng y khm

phc v mm mt n ci.

n lc o|n ngi cng vt phi i v|o cung in Labyrinthe. ng kia

cnh ca ln ca ta l}u |i m rng ra nh mt ci ming khng l h hc en ngm.

Ch giy lt na n s nut gn l ngi xu s vo trong bng. Li dng lc vng

ngi, Ariane lin n gp Thse ni cho chng bit tt c nhng ni nguy him

ang ch i chng, d chng c git c qui vt Minotaure th cng khng th no

ln tm c ng ra. gip Thse, nng tho cho chng mt cun dy dn chng

c th dn dn n ra theo bc i ca mnh. Ch c cch y mi c th hy vng thot

cht. Nng li cn thn hn trao cho Thse mt con dao nhn chng c th chin

thng Minotaure nhanh chng hn, thun li hn. Ariane ch mong mun c mt iu

nu Thse chin thng tr v Hy Lp, th cho nng cng v theo.

o|n ngi cng vt i v|o cung in Labyrinthe. Ariane ng ch ngoi

cung in lng y hi hp. Nng cm ly u si dy m Thse th ra, theo di

nhng bin ng ca n vi tt c tm lng thng yu tha thit, nim hy vng cng

nh ni bn khon, lo lng cho s phn ca chng. Bng t trong cung in vng ra

ting gm rng ca Minotaure. Si dy nm trn lng bn tay nng rung ln gin git.

Tr{i tim n|ng p dn dn. Si d}y bo cho Ariane bit cuc vt ln khc lit gia

Minotaure vi Thse.
 Cuc giao tranh gia Thse v Minotaure din ra kh lu. Minotaure thy

ngi l rng ln v| cha i sng nhn lao thng vo. Thse trnh ht n n|y n

n kh{c ca n khin cho n bc tc, lng ln. Cho n mt lc n|o th ch|ng

khng tr{nh c na. Chng nm ngay ly sng, ghm u n li v nhanh chng rt

con dao nhn bn sn ra }m lin tip vo gy n. B thng, Minotaure khng cn

hung hng nh lc u, v by gi mi l lc Thse tin cng bng nhng n quyt

nh. Minotaure nhn thm nhiu vt thng na, cui cng n khng cn sc

ng c bng i ch}n. N ng vt xung t, th hng hc kt thc s phn ca

mnh. C chuyn k, Thse ngo|i i tay, khng c mt v kh g km theo v qu}n

canh khm xt rt ngt.

Thse ln theo si d}y thot ra khi cung in Labyrinthe. Si dy trn tay

Ariane rung ln, v kia Thse t trong cung in bc ra. Ariane sung sng n tro

nc mt. Nng ng vo vng tay chng, ngy ngt v xc ng.

Nh vo cun dy ca Ariane, Thse ho|n th|nh c s mng thing ling

cao qu ca mnh. Lp tc chng cng vi anh em, bn hu t chc ngay mt cuc

vt bin. Phi vt ngay khng mt pht giy chm tr. Nu khng th kh bo ton

c tnh mng. Gi trn li ha vi Ariane, ch|ng a n|ng cng tr v Hy Lp vi

mnh. Ch|ng cn mu tr ra lnh cho anh em ph hy nhng con thuyn ca ngi

Crte u trn b bin khi h bit chuyn cng |nh chu b tay.

Ngy nay, trong vn hc th gii c thnh ng Cun dy Ariane hoc Si dy, si

ch Ariane (Le fil dAriane) ch mt bin ph{p (ng li, phng ch}m, phng

php, k hoch...) gip ta thot khi tnh trng b tc, kh khn, lng tng tng ng

nh Sao Bc u, Kim ch nam, Ngn uc soi ng, Bc cm nang m| chng ta thng

dng.

Ni v cuc hnh trnh tr v Hy Lp ca Thse. Tht sung sng bit bao i

vi nhng ngi va thot khi mt ci cht tng nh cm chc trong tay! V c l

ngi sung sng hn c phi l| i la Thse-Ariane. Mt bui chiu kia thuyn ca

nhng ngi Hy Lp neo li hn o Naxos . Mi ngi ln b nu n v| ngh ngi.

186

Sau mt ngy mt nhc, m hm y h ng thip i, mt gic ng say rt ngon lnh.

Nhng s{ng hm sau khi n|ng Bnh minh va l khun mt c i m{ ng hng trn

mt bin mn cht lm Ariane thc dy th... hi i, quanh nng ch cn li bi ct trng

di vi gi vi vu v sng bin r ro! Cnh bum en ca thuyn Thse bin mt

tm t lc no m nng khng bit. Ti sao li xy ra ci chuyn l lng nh th?

Nguyn do l| nh sau. m hm , Thse gp mt gic mng, thn Dionysos hin ra

trn c xe uy nghim, rc r nh ho quang. Thn nhn Thse vi i mt nghim ngh

v h lnh cho chng phi lp tc ln ng vt bin ngay, khng c tr hon. Thn

cm khng c a Ariane i theo. Thse buc phi tun theo lnh thn, lng au

nh ct, nc mt ngn ra, vi v truyn lnh cho thy th. Tht l| au xt cc lng ht

ch ni. Nhng l|m th n|o c. Nhng ngi trn th on mnh by yu, khng

th n|o cng li nh ca cc v thn. Thse |nh lng bc ch}n i. Ch|ng cng

khng c php {nh thc Ariane dy ni cho nng r s th ca vic chia ly ny.

C ngi li gii thch s vic n|y hi kh{c. H cho rng Thse vn yu mt ngi

thiu n n|o trc lc gp Ariane nn mi b ri Ariane. Vic chng ha hn vi

Ariane chng qua ch nhm mc ch thc hin mu ca chng.

Hm sau tnh dy, Ariane b|ng ho|ng ng ngc. Thse v nhng con thuyn

khng c{nh m| bay. Ariane v cng au n v gin d. Nng khc than ai on, ku

go thm thit trn bi bin vng hoang. N|ng cm gin nguyn ra Thse, cho rng

g phn bi li th c. Nhng {p li nng ch l bin v t cun sng v nhng

cnh chim tri th bay ln trn khng. Khc than vt v mi, cui cng nng mt

qu thip i, v| cng l| lc {nh ho|ng hn v|ng ri nht dn, bng en ca m

ti huyn b trm xung. m hm mt k tch xy n vi i nng.

 Khi nhng v sao va xut hin trn bu tri ta sng ngi ngi th bng c mt

vt sng bay vt t pha t}y sang pha ng. Vt s{ng ng|y c|ng ta ra to ln, to ln

mi ln, cui cng bng n ra nhng tia sng chi li mun mu sc. Thn Dionysos

hin ra oai nghim lng ly. Cc thn ty tng Satyre, Silne v Bacchantes vy quanh

ly Ariane ch|o n n|ng nh ch|o n mt v hong hu. Thn Dionysos t trn c xe

do c{c con b{o ko bc xung a tay ra th}n mi Ariane ln ngi bn thn tr v

nh Olympe lm l kt hn. Dionysos t ln u nng mt chic vng min bng

vng dt nhng ht kim cng ngc thch v cng qu gi do bn tay kho lo ca v

thn Th rn Chn tht-Hphastos lm ra. Th l| n|ng Ariane c yn lng v nhng

vinh quang mi bn v thn Dionysos v i. C xe thn do nhng con b{o ko a h

bay vt ln nh Olympe, ni thing ling, vnh cu, cao qu ca cc v thn.

Cn Thse, trn ng v lng nng tru ni au bun thng nh. Nh ngi

mt hn, chng chng cn nh g n li lo vng ge cn dn lc ra i. Con thuyn

ca chng vn cnh bum en nh bui tin a y nc mt hm no. Athnes,

ng|y ng|y ngi cha gi yu du ng ngng i con bn Pire. }y kia c{nh bum

ai thp tho{ng xa xa. Lo vng ge khom khom tay a ln che trn mi mt nhn

cho r. Cnh bum en hay c{nh bum trng? nh nng v| hi nc bin bc ln m

m khin cho lo vng ge chng trng r cht n|o. Nhng dn dn con thuyn

ngy cng hin r ra trn nn tri xanh thm. ge khc nc ln: i, c{nh bum en

ri! Th l| con ta, a con yu qu ca ta b mnh. Mc cho bao li khuyn gii, an

i, can ngn ca mi ngi xung quanh, ge vn khng bnh t}m i con thuyn cp

bn xem h thc th n|o. Ngi cha gi khn kh chc chn a con mnh cht,

nu khng, sao con thuyn li mang cnh bum en u {m, tang tc th kia. Tui gi ch

cn hy vng trng cy v|o con, v| khi a con cht, ngun hy vng coi nh tt

mt. Lm sao m sng ni khi hy vng tiu tan, nht l| i vi nhng ngi gn ci
cht hn l| s sng nh lo vng ge, v| th l| lo vng ge lao mnh t trn

ngn ni cao xung bin t vn.

Cp bn, c tin st {nh, Thse lng v cng hi hn. Ni au bun n cha

qua i th ni au bun kia p ti. Ch|ng ng trn ngn ni cao hi lu nhn bin

khi cun sng tng nh lng mnh tan t{c ra th|nh nhng git nc mt thng

au. tng nh mi mi ti li ngi cha gi knh yu ca mnh, ch|ng t tn cho

vng bin l| bin ge, vng bin nm gia t Tiu v Hy Lp m pha nam

ca n l| o Crte, v| xa hn cht na, gip mn b bin Tiu v pha ng, l| o

Chypre.

Tin vui cng n vi tin bun. Athnes chm dt c ci ha phi cng np

nhc nh nhng ng thi cng mt mt v vua anh minh. Tuy nhin nim vui vn ln

hn, nh}n d}n v cng vui mng, phn khi trc chin cng thanh tr qui vt

Minotaure ca ngi anh hng Thse. Mi ngi n rc chng long trng nh mt

v thn, mt v cu tinh ca th|nh Athnes thing ling, th|nh c n thn

Athna c i mt c mo bo h. l| mt trong nhng chin cng ca Thse, chin

cng m| ngi anh hng phi i bng nhng mt m{t, au thng ca mnh

em li cuc sng yn lnh cho nhn dn.

Mtp c{nh bum trng, cnh bum en sau n|y c lp li trong mt

chuyn k s hay nht thi Trung c chu u: Tristan v Iseut.

 Thse chng li cuc tin cng ca

nhng n chin s Amazones

Nh trn k, trong cuc hnh trnh ca Hracls sang vng quc ca nhng

n chin s Amazones ot chic tht lng ca n ho|ng Hyppolyte, Thse tham

d v c cng ln. Ch|ng c Hracls thng cho nng Antiope, mt n binh

Amazones, ty tng ca n hong Hyppolyte. Antiope tr thnh v ca Thse. Hai

ngi sng vi nhau th|nh Athnes, cai tr thn dn ca mnh bng c nhn

ngha v| ch kh anh hng. Nhng ba kia bng }u t bng ni sng, nhng n chin

s Amazones cho rng v n tng kit xut ca h l Antiope vn ang b Thse cm

t. H ko mt i chin thuyn ln sang, b ln t Athnes vi hy vng gii thot

cho Antiope thot khi cuc i n l. Nhng n chin s Amazones tr|n ln vng

ng bng Attique. D}n c ko nhau chy vo trong thnh hy vng nhng bc tng

thnh kin c s cu thot h, nhng ri c{c Amazones t nhp c vo thnh. Dn

chng li mt phen iu ng, ko nhau chy ln khu vc thnh cao tc Acropole. Cc

Amazones h tri vy quanh Acropole. Cuc chin u vo mt tnh th him ngho

v quyt nh i vi nhng ngi Athnes.

Thse xut trn. V chng, hong hu Antiope, khng mun ri chng trong

pht gian nguy n|y, hn na, nng vn l mt n tng danh ting. Nng quyt chin

u bn ngi chng yu qu ca mnh, nhng ri ro thay, khi nng va xut trn th

t }u mt mi tn bay ti cm vo ngc nng, ht nng ng ln nho t trn lng

nga xung t, di ch}n ngi chng. Thse v cng au n trc ci cht ca

ngi v chung thy. Cn nhng n chin s Amazones li khng ng xy ra cnh

tng ny. H v cng thng tic v| xt xa trc ci cht ca mt ngi cng mu

m vi h. Cuc chin u n }y l| kt thc. Nhng ngi Amazones xung thuyn

tr v t quc xa xi ca mnh. Nhng ngi Athnes lm l tang trng th cho v n

hong ca h, cn ngi anh hng Thse, trong mt thi gian kh{ d|i chm m trong

ni au xt, nh thng tng nh kh b ngui gim.

 Thse v Pirithoos

Nh trn k, Pirithoos cai qun nhng ngi Lapithes vng Thessalie.

Ch|ng mu toan th sc vi Thse, nhng ri quy thun, xin kt ngha anh em, th

trc thn thnh, tri t, sng cht c nhau.

Ba kia, Pirithoos mi Thse n x s ca mnh d tic ci. Pirithoos ci

Hippodamie, con gi ca lo vng Adraste, ni danh l mt thiu n nhan sc. c

nhiu chng trai ng cu hn vi n|ng nhng n|ng ch cm phc v| ng thun ngi

anh hng Pirithoos. Tic ci rt linh nh. Ngo|i c{c vng tn, cng t khp ni theo

li mi n d tic cn c c nhng v khch Centaure. V sao ba tic ci thanh lch

v trng th, ton nhng v kh{ch cao qu nh th, Pirithoos li cho mi nhng v

khch na ngi na nga hnh th gm ghic, tnh nt th bo n d? l| v

Pirithoos vn l anh em cng b khc m vi ging Centaure. Cha ca chng l Ixion,

ngi b thn Zeus trng pht v ti phm thng, mu toan tng tu vi Hra.

Thn Zeus bin mt {m m}y th|nh mt ngi |n b| ging nh Hra. Ixion mt tr

i n vi {m m}y nn mi sinh ra l Centaure na ngi na nga, hoang , man

r. V c quan h mu m nh th nn nhng Centaure thng hay gy hn, i

Pirithoos phi trao li vng quyn cho chng, nhng ch|ng khng nghe v| tm mi

c{ch thuyt phc nhng ngi anh em Centaure hoang d ca mnh, v trong ba

tic ci ny, Pirithoos mi chng n d cng l| mt c{ch to mi ha kh ng la

li khuyn gii chng. T}n kh{ch n d rt ng, ng lm, n ni cc phng trong

cung in u dng tip khch m vn khng ch. Mt s v khch phi nm

ngh ngay trn nn nh. Cn tic th ngoi nhng bn trong cung in, gia ch cn phi
by thm nhiu bn na trong mt c{i hang { to. Chng cn phi ni nhiu li

chng ta cng bit, ba tic ci ny n |o phong ph nh th n|o. Ru t cc v, cc

thng tun chy nh sui. Tht cc ging vt, th rng nng quay trn nhng bp

than hng thm ng|o ngt, bng nhy. Ting |n ca ha vi nhp chn nhy ma, tng

bng rn r. C du v ch r bc ra trong ting tung h, chc tng trn ngp nim

hng khi. Mi ngi u trm tr khen ngi v ngy ngt trc sc p lng ly ca

c du.

Cnh tic ang vui bng }u mt con Centaure gt mnh mi ngi xng n

ch c du. N nhy pht ln bn tic vn i tay d|i gm ghic ra m cht ly c du

ri cm u chy. Ting la ht hi hng, ting qut tho hong lon ni ln nh chim

v t. Cng lc , bn Centaure cng tr|n v|o {m kh{ch, gt bng nam gii ra mt

bn v| cp ph n. Ba tic bin th|nh xung t. Cc anh hng Lapithes tay khng

giao u vi l Centaure. Thse cng Pirithoos va {nh va ku gi mi ngi ng

mt tn Centaure no chy thot. Mi ngi quay li dng mi th giao u.

T v ru n cc vi, bn gh... V theo phong tc thu y, ph|m i d tic th bt

k ai cng phi v kh bn ngoi. V th c{c anh hng dng s phi chin u vt

v mi dn c l Centaure ra mt gc {nh bt chng ra ngoi. bn ngoi mt

s tr{ng s c v kh {nh rt mnh, v khi mi ngi tho{t ra khi phng tic th,

tht sung sng h nhanh chng cm ly v kh v| tip tc tn cng. Nhng mi tn

sc nhn tm c, nhng ngn lao bay i vun vt, cm lin tip v|o ngi l Centaure.

Chng au n ku la khng khip. Xc chng cht xung }y nu em dn

cht li th c th cao nh ngn i. Cui cng l Centaure phi tho chy ln ngn ni

Plion cao ngt mi thot khi b truy ui. Nhng ngi Lapithes t th yu

chuyn thnh mnh {nh thng mt trn oanh lit, ginh li c nng Hippodamie

cho Pirithoos. Trong s nhng chin s kit xut v pha khch, ta phi k trc ht l
Thse, cn v pha ch th khng ai vt c t|i nng ca hai ngi anh hng

Pirithoos v Ple.

Cuc giao tranh ca nhng ngi Lapithes i vi l Centaure na ngi na

nga chnh l s thng li ca vn minh i vi hoang d, man r. N phn {nh bc

chuyn bin qu{ ca x hi Hy Lp t d man tin dn n vn minh, t tnh trng

hoang di ca ch th tc mu quyn tin ti cuc sng c vn ha, v| hin tng

phn nh vo trong loi huyn thoi anh hng, mt sn phm ca ch ph

quyn.

Tht khng may, n|ng Hippodamie, ngi v tr p ca Pirithoos, c cuc i

tht ngn ngi. Nng sng vi ngi chng anh hng ca mnh chng c bao l}u

lm bnh qua i, li mt ni thng tic khn ngui cho Pirithoos. Nhng ri thi

gian tri i, Pirithoos phi ngh n vic ly v. Chng xung Athnes gp Thse

bn tnh chuyn i s. Hi vng Laconie , mt vng mn cc nam ca b{n o

187

Ploponnse c mt ngi thiu n tn l Hlne cc k xinh p. Nng l con ca thn

Zeus v cng cha Lda. Thn Zeus cm xc trc sc p ca Lda bin mnh

thnh mt con thin nga (c ngi bo l con ngng) n i n vi nng. Khi y Lda

c chng. Chng nng l Tyndare vn l chu ngoi ca Perse. Nh ra Tyndare

c tha k ngai vng ca vua cha tr v th|nh Sparte nhng tn Hippocoon li

dng lc nh vua gi yu dng v lc chim ngi ui hai anh em Tyndare v Icarios

ra khi t Sparte. Tyndare n x lis xin nh| vua Thestios cho c ng. Thng cm

s phn bt hnh ca chng trai, nh vua g con gi mnh, cng cha Lda cho Tyndare.

Cuc tnh duyn gia Zeus v Lda sinh ra mt ngi con... Khng phi! V

Zeus di dng con thin nga nn Lda phi sinh ra mt qu trng, v t qu trng

n|y n ra mt gi v mt trai: gi tn gi l Hlne, trai tn gi l Pollux.

Vo lc Pirithoos bn chuyn i s vi Thse th Tyndare khi phc c

quyn th Sparte. Ngi anh hng Hracls gip Tyndare trong s nghip ny,
kt qu ca vic bn chuyn i s gia hai chng trai ca t Thessalie v| t Attique

l|: cp Hlne. Li dng dp l n thn Artmis, hai ch|ng trai t nhp v|o o|n c{c

thiu n ang nhy ma, bt cc Hlne. H a n|ng v giu th|nh Athnes.

Nhng cng bt th chung c hai ngi, vy th nng thuc v ai? Thse v Pirithoos

tha thun vi nhau trc, s rt thm cho cng bng. Thse trng, Hlne

thuc v ch|ng, nhng v tnh anh em kt ngha, Thse phi gip Pirithoos tm v, v

chng Pirithoos ny ny ra nh xung m ph bt cc Persphone. Tht l k quc

v coi tri bng vung! Nhng Thse khng th t chi c. Ch|ng cam kt v th

ha bng mi tnh bn thing ling v chn thnh. L n|o ch|ng c Hlne ri m

n lc bn chng mun c Persphone, chng li khng gip ? Th l| i bn m

cuc hnh trnh xung vng quc ca thn Hads. Chng hiu h dng cch no m

vt qua c nhng con sng Achron, Styx v| c lo l{i lnh lng v nghim

khc Charon ch cho qua, v|o c cung in ca thn Hads, h n ng trc mt

hai v thn v bng li l ngo mn, h i Hads trao cho h nng Persphone xinh

p. Thn Hads tc gin n bm gan tm rut nhng thn km hm c cn thnh

n. Thn t v vui mng v c tip hai v anh hng ca mnh. Thn n cn mi hai v

khch qu ngi xung hai chic gh { li i v|o vng quc ngh ngi ri d tic

khon i, nhng khi hai v anh hng va ngi xung chic gh th khng sao ng

dy c na. Xing xch t }u bung ra tri cht hai ngi li. l| hai chic gh

Lng qun: mt v kh v cng li hi ca Hads. Sau ny nh ngi anh hng

Hracls gii thot, Thse mi tr li c th gii ca nh sng mt tri, cn

Pirithoos, cc thn bt phi chu i i sng di vng quc ca Hads ti tm, m

mt.
 Ci cht ca Thse

Trong khi Thse b ngi trong Chic gh Lng qun th hai ngi anh rut ca

n|ng Hlne l| Pollux v| Castor i tm em khp mi ni mi ch. n }y ta phi dng

li mt cht k qua v lai lch Castor, Hlne v Pollux (Pollux l tn theo thn thoi

La M m| ng|y nay quen dng, cn tn Hy Lp l Polydeuces) con ca Zeus v

Lda, nhng Lda khng phi ch sinh con vi Zeus. Nng cn sinh vi ngi chng

trn th ca mnh, Tyndare hai ngi con na: mt trai tn l Castor v mt gi tn

Clytemnestre. V l con ca Zeus nn Pollux bt t cn Castor th khng. Mt ngun

thn thoi khc theo cc nh nghin cu cho bit thuc v mt thi k c hn k li, c

hai anh em n|y u l con ca Zeus v| u bt t, thng gi chung bng mt ci tn l

Dioscures.

Castor v| Pollux i hi khp ni ht ngi n|y n ngi khc, cui cng h

c ngi anh hng Acadmos ch cho bit ni Thse giam gi Hlne. Anh em

Dioscures lin ko qu}n ln v}y {nh th|nh Athnes, Athnes khng chng c ni.

Qun Sparte trn vo gii thot cho Hlne v bt thra, m ca Thse, lm t binh.

H trao quyn cai qun th|nh Athnes v| vng ng bng Attique cho Mnesthe, con

trai ca Ptos, l| ngi b trc xut khi Athnes.

T th gii m ph tr v, Thse khng ng c vng triu v| gia nh mnh

tan n{t n th. Chng bun ru i sang o Eube vi hy vng xin li nh vua

Lycomde c nghip ca mnh }y, nhng vua Lycomde (vn qu o Skyros)

khng mun tr li c nghip cho chng. Trong mt cuc do chi, Lycomde d

Thse ln ni ri bt ng y chng xung vc. Th l kt thc s phn ngi anh

hng v i nht ca t Attique thing ling. Mi kh lu sau ny, con trai ca Thse

l Dmophon mi khi phc li c quyn th Athnes, khi , theo ngi xa ni,

Mnesthe cht lu ri. Cuc Chin tranh Troie xy ra, nhng ngi con trai ca

Thse tham d trong qun Hy Lp. Khi thnh Troie b h, h tm c b ni ca h l

thra b Paris bt Sparte a v Troie lm n l.

Chin cng ca Thse khng phi ch c th. Chng cn tham d vo nhiu

cuc ua t|i th sc cng vi c{c danh tng Hy Lp, trong c cuc sn con ln

rng Calydon, cuc vin chinh sang phng ng ca nhng ngi Argonautes

ot B lng Cu vng, vic hin k cho nh| vua Adraste ly thi hi nhng anh

hng t trn Thbes... Chng cn tip n ngi anh hng Oedipe vi tm lng nhn

hu, khoan dung khi Oedipe t trc xut mnh khi thnh Thbes. C chuyn k,

Thse khng b Lycomde m hi m chng lm bnh qua i o Eube. i vi

ngi Hy Lp xa kia, Thse c coi l| ngi anh hng s{ng lp ra nh| nc

Athnes. Hi ct ca chng, theo li phn truyn ca thn thnh cu xin c

Delphes, phi bng mi c{ch a v Athnes. Nhn dn Athnes x}y dng cho

ngi anh hng v i ca mnh mt ngi m v mt n th to ln (th k V TCN).

Ngi ta cn t ra ngy Hi Thse. Theo cc nh nghin cu, c{i tn Thse lc

u ch c th l mt trong nhng bit danh c tnh cht a phng ca thn Posidon,

v thn bo h cho nhng ngi Ionie, sau mi tr thnh tn ca mt v anh hng

vi din mo ring v c s nghip c lp. Du vt ca mi lin h vi Posidon cn

lu gi li trong s trng hp ca hai ngy l th cng Thse v Posidon: ngy th

tm mi thng.

Trong thi c i, Thse c coi l mt nhn vt lch s. Nh| vn Plutarque

(qung 46-125) trong tc phm Tiu s song song vit tiu s Thse chng u. ng
188

cho chng ta bit Thse l| ngi ch nh ra hi Panathnes, t ra lut ph{p, c{c n

v, cc t chc hnh chnh, cc quy ch h|nh chnh cho vng ng bng Attique. Hn

th na, Thse cn l| ngi t ra tin t, cc sinh hot vn ha-tn gio...

Li ni v ngi anh hng Acadmos c cng ch cho anh em Dioscures bit

ni giam gi Hlne. Acadmos cht i c chn sau bc tng thnh Athnes.

Quanh phn m ca chng l mt khu rng nh thing ling m| ngi Hy Lp xa kia

tng nh Acadmos t tn l Acadmie. Trong th k IV TCN, nh trit hc

Platon thng n ging gii cho c{c mn ca mnh khu rng ny, t trng

hc ng m v dy mang tn l Acadmie. Sau ny danh t Acadmie chuyn ngha v|

nh ng|y nay chng ta u bit, l| t chc cao nht, l| u no, l b tham mu, l|

ni tp trung nhng tr tu kit xut nht ca mt quc gia: Vin Hn lm Khoa hc.

Ni v tch Hlne sinh ra t mt qu trng. V tch ny cho nn trong ting

Latinh c thnh ng Abovo ngha l| t qu trng vi mt ngha rng hn, ch mt

ci ngun su xa ca s vic, nguyn nh}n u tin, nguyn thy ca s vic. Thnh

ng Latinh n|y cng nh nhiu thnh ng Latinh kh{c tr thnh ti sn chung ca

nn vn ha nh}n loi v| ng|y nay ngi ta vn s dng nguyn vn ting Latinh nh

th trong khi din t kin ca mnh .

189
 NGI ANH HNG MLAGRE

Nh k trn, vua Oene tr v th|nh Calydon, v nhng qun khng d}ng

l hin t cho n thn Artmis v|o u v thu hoch, cho nn l|m n thn pht .

Mt n trng pht lin ging xung chng t uy quyn ca n thn. Artmis sai

mt con ln rng v t|n ph{ vng Calydon. Vn nho, vn t{o, ng la... tt c u

b con ln rng hung d ph{ ph{ch, xo n{t. Ngi no l mt ra toan chng chi th

lp tc con ln lao ti ngay, v phn thng thuc v con c th ca n thn Artmis.

Ngi anh hng Mlagre, con trai ca vua Oene ku gi cc anh hng Hy Lp n

gip mnh mt tay trng tr con vt nguy him. Lp tc cc v anh hng t bn phng

ko n. Thse t Athnes sang, Admte t thnh Phres ti, ri Ple x Phthie,

Jason t Iolcos, Pirithoos t Thessalie, Tlamon t o Salamine... c bit c mt n

anh hng tn l Atalante c ti chy nhanh nh mt con hu ch}n d|i sung sc. S d

n|ng c c t|i nng nh vy l v nng t nh sng trong rng vi nhng ngi th

sn. Cha n|ng khng mun c con gi cho nn khi sinh ra nng ng bc tc v tht

vng, sai ngi em n|ng b vo rng. Mt con gu c{i n c nng, cho nng

b ri nng ln ln gia nhp v|o h|ng ng nhng ngi th sn v| tr thnh x th

danh ting tng chng c th snh ngang n thn sn bn Artmis.

Cuc sn ui con ln rng din ra sut trn mt di rng vng Calydon. Nh

ti chy nhanh, Atalante ui b{m c con th. N|ng ging cung. Mt mi tn lao i

cm php vo con ln lm n b thng. Mlagre nh chy dn ln phng mi lao

nhn vo con vt kt liu s phn tn c ca n. Tip , nhng ngi khc mi xng

n bi tip nhng n cui cng. Bn vic chia phn, mt vic tng chng n gin,

ai ng li qu phc tp, li thi. Phn v c nhng v anh hng m tnh nt c n ci

chuyn chia phn nh th ny th chng anh hng t no, phn v n thn Artmis, tc

gin v con ln rng ca mnh b git, khi ln trong tr{i tim nhng ngi d cuc

hp bnh cng chia phn hm y tnh ghen t, thi kn ca nh nhen. Theo l cng

bng, nh Mlagre ph}n gii, phn thng cao nht, danh d ca cuc sn phi trao

cho Atalante, nhng tic thay chng ai cn tnh t{o v| trong s{ng tha nhn cng lao

ca ngi n anh hng y. T hn na l nhng ng cu ca Mlagre li xc phm

n Atalante, vu co cho Mlagre thin v, bnh vc ngi mnh yu. Mlagre in

tit git phng lun my ng cu . T b x ra to. Nhng ngi lis Calydon khng

chu ni bn tuyn chin vi nhng ngi Curtes thnh Pleuron bn cnh. Mlagre

cm u nhng o qun Calydon ca ch|ng {nh thng lin tip. ang khi chin u

th ch|ng c tin m ch|ng, Althe, v thng tic hai ngi em rut ca mnh b

chng git, ni gin cu nguyn cc n thn rinyes chuyn vic bo th, cu

nguyn thn Hads v n thn Persphone cai qun chn }m ty a ngc, trng pht

chng. Mlagre ni gin, chng khng th ng c m chng li i x vi chng

nh th. Chng t b lun cuc chin u lui v phng ring ca mnh than th vi

ngi v tr p tn l Cloptre.

Mlagre t b cuc chin u. Cc din chin trng thay i ngay: nhng

ngi Calydon t thng chuyn thnh bi, v tht bi ny ko theo tht bi khc, tht

bi sau nng n hn tht bi trc. Cui cng, qun Curtes tha thng xng ln vy

hm thnh Calydon. Tnh th ht sc nguy ngp, th|nh ng trc ha tiu vong.

Trong hon cnh qun b{ch nh th, vua cha Oene khng bit l|m g hn l| |nh phi

th}n chinh n gp Mlagre khuyn gii Mlagre ngui gin v tr li chin

trng, nhng Mlagre mt mc c tuyt. C{c b lo th|nh Calydon cng ko n

khn thit xin Mlagre xut trn. H ha s trao cho chng phn thng to ln nht,
hu h nht mt khi qun Curtes b {nh tan, nhng ngi anh hng Mlagre vn

khng thun theo mun ca cc v b lo. C n m v| em ch|ng n gp chng,

em ht tnh, l ra thuyt phc chng, chng vn khng nghe. Qun Curtes chc

thng c mt mng tng th|nh tr|n v|o t ph mt khu vc v nu khng ngn

cn c th sm mun c kinh thnh s b thiu t ra tro.

Trong ni kinh hong gm gh ang sm sp xung, ngi v tr p ca

Mlagre, nng Cloptre, qu xung trc mt chng, ni vi chng nhng li tha

thit sau }y:

- Ch|ng i, xin ch|ng hy bt gin lm lnh! L n|o ch|ng |nh lng }y

nhn th|nh ta b t chy thnh tro bi, nhn nhng ngi dn thnh Calydon

vn yu mn ch|ng nh nhng ngi th}n thch trong gia nh b bt gii i l|m n l?

Ch|ng c lc n|o ngh ti chnh trong s nhng ngi dn Calydon bt hnh y, c cha

m chng v nhng a em thn yu ca chng khng? Chng c bao gi ngh ti

trong s nhng ngi kh nhc y c ngi v thn yu cn son tr v| xinh p ca

chng khng? Lm sao m cha m v cc em ca ch|ng cng nh v chng c th thot

khi ci s phn nhc nh nu nh h khng cht di mi lao ca qun th? Ni

gin hn dai dng l|m cho con ngi ta mt c tnh to khn ngoan. Linh hn nhng

chin s b cht v qun Curtes s mun i nui gi mi th on hn i vi chng.

H khi ng trc thn Hads v n thn Persphone s ni: Ch ti chng Mlagre

nui gi mi gin hn dai dng vi m, t b cuc giao tranh cho nn chng ti mi

sm phi la i vi bao nim luyn tic... H s ni nh th, nhng cn ch|ng, khi y

chng }u? Liu chng c thot khi s phn nhc nh b qun th bt gii i hay

trong cn binh la ch|ng cng gc ng v mt mi tn hay mt ngn lao c him

no?

Nghe v ni nhng li t}m tnh au xt, Mlagre tnh ng. Chng mc o gip

v|o ngi, cm ly khin v ngn lao di nhn hot xng ra chin trng. Qun
Calydon thy v tng ti ca mnh tr li chin trng lng y h hi. H xng vo

{nh qu}n th vi kh th dng mnh nh hm si. Th|nh Calydon c gii vy,

nhng ng nghim thay li cu xin ca Althe, mt mi tn v|ng ca thn Apollon t

}u bay ti kt liu cuc i ca chng. Linh hn ca Mlagre ri b cuc sng ra i

nhng cn nui gi mi ni n hn, lo lng cho tng lai ca n|ng Dej{nire, ngi em

g{i xinh p v| thng yu ca mnh. Cn Althe, sau khi c tin con trai t trn, hi

hn v h|nh ng nng gin ca mnh treo c t st. 190

C mt ngun chuyn k: Dejnire khng phi l em cng b vi Mlagre. B

Dejnire l thn Ru nho-Dionysos. V thn ny m cm trc sc p ca Althe

g gm vua Oene cho mn b| v t ngy. Tng vt hu t l| c}y nho. Trc mt

tng vt v cng qu b{u nh th, vua Oene lc u c phn lng l song sau khi

cn nhc, nh vua lin ng thun. T tr i trn mnh t Calydon mc ln nhng

rung nho bt ngn xanh tt, v Dejnire l kt qu ca mi tnh ngn ngi gia

Dionysos v Althe.

Nhn xt v huyn thoi ny, F. Engels vit: ... Ch qua thn thoi ca thi anh

hng m| ngi Hy Lp bit c bn cht ht sc cht ch ca mi lin h trong nhiu

b tc gn b ngi cu vi ngi chu trai v pht sinh t thi i mu quyn.

Theo Diodore (IV, 34), Mlagre git cht nhng ngi con trai ca Thestios tc l
191

nhng ngi anh em ca m hn Althe, b| n|y coi h|nh vi l| mt ti c khng th

chuc c, n ni b nguyn ra k st nhn tc a con trai ca b v cu cho hn

cht i. Theo ch ngi ta k li th cc v thn th theo nguyn vng ca b ta m

chm dt cuc i ca Mlagre. 192

Nh vy v xt xa mi tnh rut tht anh em ca mnh m Althe, mt ngi m

khng cn tnh mu t na. Vic b ta cu xin cc v thn git cht a con trai do

mnh dt rut ra tr th cho anh em rut tht ca mnh chng t b ta coi trng

dng h ca mnh hn. a con trong quan nim ca b ta hn l khng thn thit
bng anh em rut tht. N thuc v dng h khc, dng h ca ngi cha, v hnh

ng ca Althe trong chuyn ny l mt bng chng v sc sng ca ch mu

quyn, v mi lin h cht ch ca ch mu quyn.

Tuy nhin c mt cu hi ng nhin t ra i vi vn n|y: V sao a con

trong chuyn ny li b coi l thuc v dng h ca ngi cha? Nu trong quan h

mu quyn theo ngha chnh x{c nht, cht ch nht, th a con khng th no thuc

v dng h ca ngi cha c. Trong quan h mu quyn ph bin, a con bao gi

cng thuc v ngi m, dng h ngi m, thuc v th tc mu h v chc chn

Althe s khng th no ny ra c{i nh mun trng pht con tr th cho anh em

rut tht ca mnh. Nhng trong thc t ca cu chuyn n|y th r r|ng a con, chng

Mlagre, ngi anh hng ca thnh Calydon, l sn phm ca mt quan h ph

quyn. Vy th chng ta phi i n mt kt lun gii quyt ci mu thun m xt

qua b ngoi ta thy tng chng nh ht sc v l v kh hiu : }y l| mt huyn

thoi phc hp, bn cnh nhng quan h mu quyn ta thy c c nhng c im ca

ch ph quyn.
 CUC GIAO TRANH GIA ANH EM

DIOSCURES VI ANH EM

APHARTIDES

Anh em Dioscures, nh trn k, ch c Pollux l con ca thn Zeus nn mi

c cc v thn Olympe ban cho s bt t, cn Castor vn phi chu s kip ca ngi

trn on mnh. Tuy vy hai anh em vn sng gn b khng kht vi nhau v chng ai

l| ngi suy t hay ln mt kiu cng. H l nhng chng trai ni ting ca t Hy Lp,

xng {ng l| nhng bc anh hng. Castor ni danh v t|i iu khin xe nga, cn

Pollux ti quyn thut. Hai anh em Dioscures tng tham d cuc sn con ln rng

Calydon, cuc vin chinh ca nhng ngi Argonautes sang x Colchide ot B

lng Cu vng. S nghip anh hng ca h tng c th ln lao v| l}u d|i hn na,

nhng tic thay, trong cuc giao tranh vi anh em Aphartides h b la i.

193

Chuyn xy ra nh sau:

Aphare vua x Messine c hai ngi con trai: Lynce v Idas. K v huyt

thng th anh em Dioscures v anh em Aphare l anh em con c, con cu. Th m gia

h xy ra mi bt ha v dn n cuc giao tranh m m{u, u mi l vic phn

chia s b cp ot c. Thu y c mt |n b khng r t }u lc v t Arcadie.

Anh em Dioscures v| Aphartides b|n nhau cp s b ny, v h tm c{ch la c

|n b ra khi vng Arcadie. Idas chu trch nhim chia phn. Nui sn tnh tham, Idas
bn vi Lynce chim ot c |n sc vt. Anh ta m mt con b lm tht v chia ra lm

bn phn bng nhau, ri nu ln mt c{ch chia: n thi! ng, n thi xem ai ot gii

th chia b! Ai n ht phn tht ca mnh trc tin th c chia mt na s b, ai n

ht th nh cng c chia mt na s b, v th l ht, gn gng chng phi bnh cng

hoc rt thm li thi, phin phc. Anh em Dioscures b trng mu, Idas bng k him

ca mnh l|m cho h khng sao n nhanh c. Cn mnh th long mt c{i chn

ht sch snh sanh khu phn. Chn xong khu phn ca mnh, Idas bn sang chi

vin cho Lynce. Th l cui cng hai anh em Aphartides n ht nht nh. H c c

|n gia sc.

V cng tc gin v thi gian tham ca anh em Aphartides, anh em Dioscures

mu tnh chuyn tr th. Li dng s h ca anh em Aphartides, anh em Dioscures

t nhp v|o lnh a Messine ot li |n b, hn na, li cn bt i tt c |n gia sc

ca anh em Aphartides mt cng chn nui g}y dng t trc n nay. Vn cha

ht, anh em Dioscures cn bt i c hai ngi con gi ca vua Leucippos l nng

Phob v nng Hilaera - nhng ngi v cha ci ca anh em Aphartides. Anh em

Dioscures bit th n|o anh em Aphartides cng truy ui. Mt cuc giao tranh th tt

phi xy ra v mun thng ch th ch c cch dng k mai phc ging mt n bt

ng. Anh em Dioscures bn trn np vo mt gc cy ln ch cho anh em

Aphartides i qua. Bi v giao tranh vi Idas, mt i mt, khng phi chuyn d

d|ng. G n|y tng c gan giao u vi thn Apollon bo v ngi yu ca mnh

l nng Marpessa con gi vua vnos, v vua x lis, Marpessa cn l chu gi ca

thn Chin tranh-Ars. Ta hy tm dng }y mt cht nghe v chuyn Marpessa:

Thu y c bit bao chng trai say m sc p ca Marpessa, v| nh chng ta

bit, trong tnh th c nhiu ch|ng trai n cu hn nh th th nh vua ch c cch

dng t th u loi ri la chn, nhng cuc tuyn chn ny li kh khc nghit.

Chng trai cu hn phi ua xe nga vi ngi p. Nu thng th khng ni lm g

ri, ng nhin Marpessa l| ca anh ta. Cn nu bi, chao i, qu l| cng thng qu!

Ci gi phi tr cho chin bi l| u mnh! Tm li l va khng c ngi p m li

va mt u. y th m kh nhiu chng trai sn sng coi ci cht nh ta lng hng,

quyt lao vo cuc t th, v h b mt u v tri tim qu nng bng v kht vng

mun chim ot c ngi p. }y chng phi l mt chuyn ngoi l g. T

thu khai thin lp a n nay bit hao chuyn li thi, phin toi, lm ly, thng thit

xy ra gia th gii thn thnh v th gii lo|i ngi k t ng ph vng Zeus ch

tn ch knh tr i, cng ch v... ngi p.

Idas quyt nh chp nhn cuc th thch ngn cn treo si tc. G cu thn

Posidon, ngi cha ca mnh xin thn ban cho g mt c xe nga c php thn

hnh. Nhng con nga trong c xe ny chy nhanh nh gi v| khng h bit n mi

mt, v nh g gi|nh c thng li, ot c Marpessa. Nhng tr tru thay,

thn Apollon cng em lng yu mn Marpessa t lu, v th thn mu cp tay trn

Marpessa ca Idas. Idas gin si m{u, rt gm lao v|o quyt ginh gi ngi p.

Cuc giao u din ra quyt lit. Idas bt chp thn thnh, quyt bo v phn thng

vinh quang ca mnh. Cn Apollon th cng bng bng la gin v tn tiu tt v danh

dm cng u cng c vi thn thnh. Thn Zeus bit chuyn, bn ging ngay mt n

st {nh y khi m xung t{ch hai ch th ra khi cuc t chin v phn x v

tranh chp ny bng cch: giao ton quyn quyt nh cho Marpessa. Marpessa quyt

nh ai th ngi c hng vinh quang sng vi ngi p. Cn k b thua th

khng c gi tr c|n quy.

Marpessa quyt nh ai? Apollon hay Idas? Chc hn nhiu ngi o{n

Marpessa quyt nh Apollon. Khng! Marpessa khng quyt nh Apollon m quyt

nh Idas. Chng phi nng tun th iu kin ban b ca cha v cuc t th m v

n|ng suy ngh ht mi ng mi no v thy rng quyt nh Idas l chng mnh l

hn ht, l| ng n. Lm v mt v thn c nhiu quyn th giu sang ph qu d c

my ai b c, li c nhiu ngi trng vng n v, c hng lc ca nhng l

hin t hu h, nhng theo Marpessa ngh, nhn qua th tng l| hn nhng xt k ra

th c nhiu iu khng n. Nng ch l mt ngi thiu n trn tc, on mnh m

thn th li bt t, mun i tr mi. Thi gian s l|m cho n|ng gi| i, sc p tn phai,

khi y vi Apollon chc rng sc tn t tnh cn. Vi tnh tnh vi vu ca cc v thn, k

c thn Zeus tr i, chc rng Apollon s b n|ng m| i tm mt thiu n khc. Chuyn

chng phi l him hoi g trong th gii thn thnh, nht l thn Zeus, v thn ph

vng ca cc thn v nhng ngi trn th. y l| cha k n cn nhiu chuyn

phin toi khc chng hn nh mun i thm chng }u phi d dng. Thn Apollon

th trn nh Olympe cao ngt bn ma my ph. Ra v|o ni chn ca cc v thn }u

c phi d d|ng nh ngi trn ta i thm nhau. Vy, thi th tr}u ta n c ng ta,

ngi trn on mnh ly ngi trn on mnh, h tt chi phi ti chn cao xa cho

phin h, rc ri. Ngh th nn Marpessa chn Idas. V chuyn la chn ny m

Marpessa c ngi i sau ca tng, coi nng l biu tng ca l tr, l phi, s thn

trng, sng sut, khn ngoan.

l| chuyn Marpessa l| nh th. Qua chuyn ny ta thy Idas chng phi tm

thng }u. Thng c g khng phi l d d|ng. Nhng s tnh ton mai phc ca

anh em Dioscures tr nn v dng, bi v h ch i ph c vi Idas bng cch y

thi, cn i vi Lynce mu k y ch l tr tr. Lynce v t|i nng v ngh chng gii

giang g nhng bm sinh c thn thnh ban cho mt i mt tinh tng ht sc. G

c th nhn v|o trong m ti nh bng m| vn t tng nh ta nhn v|o lc ban ng|y

ban mt. Cn hn th na g c th nhn thu qua mt t, xuyn vo trong ni { v

th chng c g thot khi con mt sc so ca g. T trn nh ni Taygte xa xa,

Lynce nhn thy anh em Dioscures chui vo np trong mt hc cy, v Lynce lp

tc gi Idas ti. Hai anh em ln nga xut trn. Bn h phng nga qua ni hc cy

anh em Dioscures np. Mt mi lao ca Idas phng v|o th}n c}y. Mi lao xuyn qua
lp v cy cng rn, xuyn qua c nhng th g d|y v| sn nh nhng bp tht ca

mt i c{nh tay g}n guc ri thc mnh v|o }m thng ngc Castor. Mu t ngc

ngi anh hng tro tun ra ging nh nha cy tro ra t vt thng do ngn lao

xuyn thng. Pollux thy vy vi chy b ra ngo|i giao u vi anh em Lynce, Idas.

{nh nhau c mt lc th hai anh em Aphartides nng th b chy. Pollux lp tc

ui n cng. Chng ui theo ch th n ngi m ngi thn sinh ra chng th lp

c chin cng. Bng mt nh{t gm him c Pollux kt thc gn cuc i danh

tng Lynce, k c i mt tinh tng nhn thu sut t d|y, { rn. Cn li mt

mnh Idas, Pollux quyt khng tha mng tn ny. Chng lao ngay ti hn. Khng phi

l mt k nht gan, Idas chp nhn cuc giao tranh vi hy vng tr th c cho ngi

em rut ca mnh, nhng thn Zeus xt thng ngi con ca mnh, khng mun

n phi mt mi trong cuc sc nn can thip kt thc cuc giao u. Thn

lin ging mt n st {nh y khi m sng thiu cht Idas v thiu lun c thi hi

Lynce ra tro.

Pollux tr v ni hc cy Castor b trng lao. Vt thng qu{ nng, mu chy

mt nhiu khin cho khi Pollux v trng thy th em ch cn l mt ci xc lnh ngt,

cng . Chng khc than thm thit on trch thn Cht chia la tnh anh em m{u

m rut tht ca mnh. Khc than hi lu, Pollux cu xin ngi cha v i ca mnh l

thn Zeus cho mnh c cht theo em, ngi em rut gn b vi Pollux nh bng

vi hnh trong tt c mi s nghip. Thn Zeus nghe thy li cu xin tha thit ca a

con trai yu qu bn hin ln. Thn cho php con mnh c la chn hai c n: tr v

th gii Olympe sng cuc i bt t, vnh hng ca cc v thn, hoc ch sng c

na cuc i bt t, mt ngy sng di vng quc ti tm ca thn Hads, cn mt

ngy sng trn th gii Olympe sng lng, trong lnh. Pollux chng mun xa ri ngi

em xu s. Chng chn c n th hai m thn Zeus, ngi cha v i ban cho mnh.

Chng chia s vi em na cuc i bt t ca mnh. Th l t tr i ngi ta thy

hai anh em Dioscures sng bn nhau, mt ng|y di m ph i lang thang trn nhng

c{nh ng hoang m o hay i trn b sng Styx m mt khi xm, cn ngy hm sau

li sng huy ho|ng, ti tr trong cung in ca cc v thn Olympe bn nhng bn tic

y p nhng thc n thn v| ru thnh vang rn ting |n ca.

Tc th cng anh em Dioscures pht trin kh rng trong nhiu a phng trn

t Hy Lp. Huyn thoi v anh em Dioscures theo cc nh nghin cu, phn nh

tng trng cho s thay i ca cuc sng v ci cht, nh sng v bng ti. Ra i

Sparte, cho nn huyn thoi n|y cng ng thi phn {nh tng trng cho s tranh

chp, th ch l}u i gia vng Laconie v vng Attique. Nhng ngi Sparte coi

Dioscures nh mt v thn bo h cho nh| nc ca h, bo h cho ngh thut th dc

th thao. Castor l v thn ca ngh thut iu khin nga. Pollux v thn ca v ngh

quyn thut. Nhng chc nng mi ngy cng pht trin thm: Dioscures bo v cho

cc chin binh, cho nhng cuc hnh trnh trn bin, l nhng ngi khi ngun cm

hng cho c{c nh| th trong nhng ngy l hi. Trong cuc Chin tranh Ploponnse , 194

anh em Dioscures bin ha thnh hai ngn la bay quanh bnh li con thuyn do

tng Lysandre ch huy biu l s quan tm ca mnh, s che ch cho qun Sparte.
195

Tc th cng Dioscures pht trin sang ti nhng b lc trn b{n o . Nm 484 TCN

th|nh Rome x}y dng mt ngi n th anh em Dioscures.

Ngy nay Dioscures chuyn ngha tr thnh mt biu tng cho tnh anh em gn

b keo sn, tnh bn chn thnh v chung thy. Cn Lynce tr th|nh ng ngha vi

ngi c i mt tinh tng hoc ngi canh gc sc so.

 NI BUN CA CHNG CYPARISSOS

Trong mt thung lng th mng trn o Chos, mt hn o nm pha nam

qun o Cyclades trn bin ge, c mt con hu rt xinh p. l| tng vt khng

r ca ai hin dng cho mt tin n Nymphe. Sng con vt ng nh vng, c eo mt

chui ngc xanh bic, tai eo nhng ht kim cng mun sc mun mu. Nhng ngi

trn th on mnh sng thung lng n|y bit r }y l| mt bu vt ca nng

Nymphe cho nn khng ai dm xc phm n con vt . V th con vt sng quanh

qun vi ngi m khng h s hi. N thng i tha thn la c ht nh| n|y n nh

khc, s vo lng cc thiu n v nm ngoan ngon cho cc thiu n vut ve b lng

mt m| trn lng n. Vi cc chng trai th con vt li l|m nng mt cch khc, n

vn chic c di ca n ra, di di u, p m bn ny p m bn kia ca mnh vo

ngi cc chng, lim vo tay cc chng. Chng ai l| ngi n ht hi con vt hin lnh

v| {ng yu . Ai ai cng yu mn v thch m p vui chi vi con vt, mt con vt

em li s du d|ng trong s{ng cho i sng. Trong s nhng ngi yu qu con hu

c chng Cyparissos. Chng l con trai ca vua Chos v| l| ngi bn thn thit ca v

thn Thin x c cy cung bc Apollon. Tht kh m| ni c chng trai ny yu qu

con hu n mc no. Ch bit chng kt bn vi n thn thit hn c mi ngi,

chm sc n hn tt c mi ngi v| i chi vi n, gn b vi n hn tt c mi ngi.

Chng ly nhng bng hoa rng p kt v|o i sng nhiu nhnh ca n. Chng

thng cng vi n i do chi bn nhng dng sui rc rch. Chng tr thnh mt

ngi bn tm tnh ca con hu xinh p. n ni ch nghe thy ting chng ni, ch

ngi thy hi ch|ng l| con vt x{n li bn chng.

 Vo mt bui tra h nng nc, con hu yu qu tm xa ngi bn vo rng,

chui vo nm trong mt bi c}y trnh ci nng nh thiu nh t. Cn Cyparissos,

hm i sn t sng sm, v chng may ch|ng i ti ch con hu nm. V l cy che

lp cho nn chng khng bit con vt yu qu ca mnh ang tr{nh n nng h trong

bi cy. Chng ch thy loang thong trong bi cy c mt con vt, v chng vui mng

chc mm gp c con mi ngon. Lp tc mt ngn lao phng vo bi cy. Ngn

lao rung ln cng vi ting ku au n, run ry ca con vt. Cyparissos chy ti... i

thi, con hu th}n thit yu qu ca chng nm , m{u tr|o ra lnh l{ng trn mt

t. Con hu ging i mt bun b, yu t ln nhn ch|ng nh o{n tr{ch.

Cyparissos v cng au xt v| hi hn trc h|nh ng lm l khng th ng ti c

. Ni au xt v| hi hn ca chng su sc n ni chng khng thit sng na.

Chng cu xin Apollon cho ch|ng c cht theo ngi bn thn thit. Thn Apollon

hin ra an i ch|ng, khuyn ch|ng nn qun i ni bun, nhng Cyparissos khng sao

qun c ci cht oan nghit m| ch|ng g}y ra cho con hu, ngi bn thn thit

ca chng. Chng khn khon xin v thn X th c cy cung bc hy ban cho chng

mt ni tic thng, au xt, ai o{n vnh vin trong ci cht ch|ng n {p li c

li lm ca mnh. Thn Apollon cui cng chp nhn li cu xin ca chng. Thn bin

chng thnh mt th c}y m| l{ n quanh nm xanh tt ngn c}y cao vt nh hnh th{p

nhn chc thng ln tri. Thn bun ru nhn cy Cyparissos ni:

- Hi ch|ng trai xinh p v cng yu qu v thn thit ca ta! Sut i ta khng

ngui c ni nh thng, au xt ca ta i vi ngi. Cn ngi, ngi cng s

sut i bun b, xt xa cho ngi khc, bt c mt con ngi no v s mnh bt hnh

phi t gi cuc sng ti vui, tr|n ngp nh nng rc r n|y. Ngi s nui gi mi

ni phin mun u t.

T tr i, nhng ngi dn Hy Lp mi khi trong nh| c ngi qua i u

ly mt c|nh c}y cyparissos treo trc ca nh|. Ngi ta cn em c|nh c}y n|y trang
hong cho gin la ha tng v trng cy ny bn cc nm m, ngha a. chnh l

cy trc b{ (le cyprs) m| quanh nm ng|y th{ng, sut bn ma xun h thu ng, lc

n|o cng xanh ti nh ni bun ca ch|ng Cyparissos lc n|o cng nguyn vn chng

h b thi gian lm phai nht. V l c}y trc b{ tng trng cho ni nh tic khng

ngui, chuyn tang ma.

Nhng ng|y nay, c}y trc b khng cn gi nguyn ngha tng trng cho ni

nh tic khn ngui v chuyn tang ma nh c na. V cy trc b{ lc n|o cng xanh

ti cho nn n tng trng cho s vnh cu, tng trng cho v p bn vng. M

rng ngha, v c}y trc b khng cho qu cho nn n tng trng cho s ngho tng

nhng v sut bn ma lc n|o n cng xanh ti cho nn n cng tng trng cho

mt con ngi t do, khng b ph thuc, mt con ngi c bn lnh. Do nhng bin

i nh th cho nn chng ta thy ngi ta trng cy trc b cng vin, cc dinh

th, cung vn ha... C}y trc b tr thnh mt loi cy cnh dng trang tr v mt l

n gin: n c hnh d{ng thanh tho{t, p , v mu xanh thm ca n cng rt p.

CI CHT CA CHNG HYACINTHOS

Hyacinthos l con trai ca Amyclos, vua th|nh Sparte. Ch|ng xinh p khe

mnh chng km g cc v thn ca th gii Olympe. Thn Apollon kt bn vi chng.

Thn thng r chng vo rng sn bn mung th hoc cng chng luyn tp cc

mn th dc th thao m| ngi Hy Lp xa kia vn a chung. Ngi ta thng thy

i bn ny khi th chy trn b sng Eurotas, khi th phng lao, nm a, u quyn,

u vt, bn cung... Tm li l nhng mn th dc th thao m nhng chng trai

thnh Sparte rt thnh tho. Nhng khng phi ch c thn Apollon yu mn ngi con

trai ny. Thn Gi-Zphyr, ngn gi t}y, thng em li hi m{t v| nhng cn ma m

t, cng em lng yu mn Hyacinthos. V th thn Zphyr em lng ghen t vi thn

Apollon.

Ba kia, Apollon r Hyacinthos thi nm a, Apollon nm trc. Vi thn hnh

cng tr{ng, c}n i, p , thn cm ly c}y a vn mnh ly |, v|... vt mt ci,

chic a bay ln tri. Thn nh bng s truyn dy cho ngi bn trai xinh p ca

mnh ht ti ngh nm a trong cc ngy hi Hyacinthos c th ot c phn

thng vinh quang. Nhng c ng }u! Chic a bay vt ln tri nhng li khng bay

theo mt ng thng m bay lng, bay chch hn sang mt pha khc. Thn Gi-

Zphyr bng t|i nng ca mnh l|m cho chic a bay chch hn i v| ri xung

trng u Hyacinthos. Chng trai khng kp ku ln mt ting, cng khng kp gi tay

m ly u, chic a gi{ng xung u chng mnh nh mt li ba ca thn Zeus,

khin chng v toang u v nm vt ra cht lun khng ni c mt li. Apollon

kinh hong, chy ngay ti ch ngi bn ca mnh. Thn vc u ngi bn t ln

lng mnh ra sc bt vt thng cho m{u khi tun chy, nhng v ch. i mt

Hyacinthos di hn i v| ch cn l mu trng bch. u ch|ng trai xinh p l ra,

ngoo ot sang mt bn chng khc g mt c{nh hoa trn ng ni b ho l di nh

nng thiu t ca mt bui tra h. Apollon au n ku ln:

- Hi Hyacinthos, ngi bn thn thit ca ta! Th l ta g}y nn c{i cht oan

ung cho chng. Ta bit l|m g chuc li li lm ny. Xin chng hy tha th cho ta!

Nhng linh hn Hyacinthos bay v vng quc ca thn Hads chng h bit

n nhng git nc mt au xt ca Apollon ang l ch tun ri xung khun mt

xinh p ca mnh. Thn Apollon nng chic u m mu ca ngi bn thn thit

ca mnh t xung t. Qu bn thi hi Hyacinthos, thn vut m tc qun m mu

cho khi xa xung, che ph mt vng tr{n p ca bn, v thn ct ting ni nhng

li thing ling sau }y:

- Hi Hyacinthos! Chng trai thn thit v| xinh p ca ta! Ngi s sng mi

trong tri tim ta. Tri tim ca ta s ghi nh mi mi hnh nh ca ngi.

K l thay, nhng li ni thing ling va dt th t vng m{u ca

Hyacinthos mc ln mt bng hoa thm, hng thm ng|o ngt. l| hoa

hyacinthos (ting Php: hyacinthe) m ngy nay chng ta dch l hoa d lan hng.

Ngi Hy Lp xa kia cho rng nhn trn cnh hoa d lan hng ta c th thy c

ch ai theo ting Hy Lp l| au kh hoc than i! C chuyn k, khng phi

Zphyr ghen t gy ra ci cht ca Hyacinthos m l do thn Apollon nm a bay

chch, ri v|o u ngi bn ca mnh. Cng c chuyn k, khng phi t vng m{u

mc ln bng hoa m t thi hi Hyacinthos.

Truyn thuyt ny theo cc nh nghin cu thuc v mt thi k ti c, trc khi

c nhng v thn ca th gii Olympe. l| thi k ca nhng v thn tin Hy Lp,

thn ca cc loi cy c. Sau ny cc v thn c gn lin vi vic th cng Apollon

v tip theo, vo mt thi k mun hn, v thn cy c bin thnh mt chng trai xinh

p ri c thn thnh yu mn, ri cht i bin thnh cy thnh hoa. Truyn

thuyt v Hyacinthos rt c th ch l mt bin dng ca huyn thoi v ci cht v s

ti sinh ca thn th{nh tng trng cho s hi sinh, ti tn tr li ca thin nhin sau

gic ng d|i ma ng. Mtp ngi bin thnh cy c khng phi l mt mtp xa l

trong gia ti thn thoi Hy Lp. Chng ta thy trong cc chuyn v nng Daphn,

chng Adonis, Narcisse... Li cng c mt s nh nghin cu cho rng nhng chuyn c

mtp ngi cht bin thnh cy c vn c mt ngun gc ti c gn lin vi tc git

ngi hin t cho thn thnh, v trong l hin t n|y ngi ta ti mu ca ngi b

hy sinh xung t vi hy vng l|m cho t ai c ph nhiu ma m|ng c bi thu.

Tc th cng Hyacinthos xa kia mi nm h|nh l mt ln, ko di khong ba

ngy. Trung tm ca tn ngng ny, hi l n|y l| th|nh Amyclai, th thn Apollon

v Hyacinthos.
 TRUYN V CHNG CPHALE V

PROCRIS

Xa c hai v chng Cphale v Procris sng vi nhau rt hnh phc, nhng ri

mt hm ngi chng bng ny ra nh th xem ngi v ca mnh c chung thy

hay khng, v| l| u mi ca ci kt thc rt i au xt v| thng t}m, rt i bi

thm ca cuc i h.

Cphale vn l con trai ca Dion v| Diomde, nhng c ngi ni, tht ra th

chng l con ca v thn Truyn lnh v Thng tin Lin lc-Herms v nng Hers, con

gi ca nh vua Ccrops, v vua u tin ca th|nh Athnes, ngi ch ta cuc

tranh ginh quyn cai qun Athnes gia n thn Athna v thn Posidon. V chng

l nng Procris, con gi ca nh vua rechthe, v vua cm quyn cng th|nh

Athnes.

Hng ngy Cphale vo rng sn bn. Ngay t thu nh, ch|ng ni ting l

ngi sn gii, hn na li l| ngi p trai nht trong {m th sn. Ch|ng i t m

s{ng cho n chiu t mi v. V chng nh lo vic chn nui v| bp nc. Dng

ngi khe mnh, c}n i, khun mt xinh p ca Cphale lt vo mt mt v n

thn. V n thn n|y ng|y n|o cng gp ch|ng trn ng chng vo rng sn th, v

th lu dn v thn }m ra yu say m ch|ng, thuyt phc chng... lm chng

mnh. V n thn chng phi l ai xa l, l nng Rng ng-os trm chic khn

vng c nhng ngn tay hng xinh p.

 Cphale b bt v| a i n mt ni xa l, c l ni l| ch tn cng ca t.

N thn Rng ng-os ng|y ng|y sn sc ch|ng, }u ym thuyt phc chng t b mi

tnh vi ngi v trn tc kt duyn vi nng, mt n thn xinh p v| mun i

tr mi, nhng Cphale mt mc xin n thn tha cho mnh v sng vi ngi v hin

ca mnh. Chng cm t tm lng u {i ca n thn:

- Hi n thn os c tm khn v|ng chi li v nhng ngn tay hng xinh p!

Xin n|ng ng gin! Ta gn b vi Procris, v ta, bng mt li th ha trung thnh

v mt tri tim thy chung duy nht. Ta khng th ang t}m b nng khi nng vn yu

ta tha thit v vn trc sau nh mt chung thy vi ta. N thn hi! Ta i i ghi

nh v bit n tr{i tim thng yu v v|n qu b{u ca n|ng. l| mt c n him c

ngi trn th n|o c hng, nhng ta li cng ghi nh v bit n n|ng hn na nu

nng th cho ta c v sng vi nng Procris du hin v ngoan ngon ca ta.

N thn os bt lc trc ch st { ca Cphale. N|ng |nh phi th chng,

nhng n|ng bo:

- Ta v cng cm phc tri tim trong sng v thy chung ca ch|ng, nhng y

ri ch|ng xem, ngi v m chng tin yu v dng hin tt c tri tim ca mnh cho

nng, chc g chung thy vi chng. Chng hy th xem v s thy s tht. Chc

rng khi bit r t}m a ca n|ng, lc ch|ng s hi hn l| khng nghe theo li

khuyn ca ta. Nhng thi, d sao ch|ng mun v vi nng th ta khng th gi

ch|ng c. Ta chc chng s gi c bnh tnh khi bit r s tht.

N thn th cho Cphale ra v. Nng bin chng thnh mt thng nh}n gi|u c

vi hnh dng khc hn. Chng tr v Athnes th thch lng chung thy ca v.

Ch ny c chuyn k hi khc. Cphale khng b n thn os bt cc m chnh bn

thn chng t b gia nh ra i, ra i sut t{m nm tri, ri mt hm n|o tr v

vi hnh dng khc hn, th thch v mnh.

 Cphale tr v Athnes. Chng hi hp bc vo nh. V chng vn ngi bn

ca s nh xa, nhng kh{c xa, vi mt khun mt u bun. Chng cho hi n|ng nh

mt ngi xa l, bt chuyn vi nng ri t s n thn, ri ch|ng em nhng tng vt

qu gi ra biu nng v... cui cng, nng Procris trong mt pht yu ui ng

ngi v|o lng ch|ng. n lc ny Cphale mi ni r s tht. Chng tr li nguyn

hnh, ni gin mng nhic Procris khng gi trn tm lng chung thy v d b mua

chuc, v.v.

Procris v cng xu h, nng khng bit ni g vi chng. Nng t ngh: tt hn

ht l ta phi ra i cho qua nhng giy pht nng n kh b chu ng c nh th

ny, v Procris trn i, trn vo sng trong rng, mt khu rng gi su thm. Ti }y

nng gp n thn Artmis, ngi Trinh n X th c cy cung bc, danh ting ly lng,

con ca n thn Lto. Ngi xa k, Procris trn sang o Crte cho qun ht

mi chuyn xy ra. N thn Artmis ban cho n|ng c }n c theo hu n thn trong

cuc i sn bn. N thn li ban cho nng hai bu vt: mt ngn lao thn k v mt

con ch siu vit. Ngn lao ny h phng l| trng ch, t mnh n, n c th iu

chnh cho trng ch. Khng mt con mi no c th thot khi ngn lao ny tr khi n

c t|i thng thin hay n th. Cha ht, ngn lao sau khi lm trn s mng ca mnh

ri th t n li bay tr v tay ngi phng. Tht l tuyt diu! C kho v kh ca ngi

anh hng Hracls tng cng khng th s{nh c vi ngn lao ny. Cn con ch th

thnh tai, thnh mt hn chim ng, c v, chy nhanh nh nga v| mi th nhy cm

n mc mi voi, h, b{o, ch si cng phi thua. Ngn lao y v con ch y may m

ch c mt ch c hai th c d rng xanh n ht mung th. N thn Artmis ban cho

Procris nhng bu vt nh th, v n thn, sau khi bit ht cu chuyn tnh duyn ca

ngi thiu n phc v mnh, bn bng ti cao php l li cn lm cho nng tr thnh

p hn xa, kiu dim hn xa, hp dn hn xa. N|ng bo:

- Con hy tr v vi Cphale v th thch lng chung thy ca chng!

 Procris tr v Athnes. Nng hi hp xit bao khi bc vo ngi nh thn yu

ca mnh. Cnh c ngi xa trng thy m na bun, na ngm ngi, na h hi.

Nng cho hi Cphale nh mt ngi xa l mi gp chng ln u. Cphale tip i

nng rt trn trng. Nhn thy chng lo vic bp nc, nng cm thy thng ch|ng v

hn. Cu chuyn gia hai ngi lc u cn mang v kh{ch kh nhng sau dn chuyn

sang ci m t}m tnh. Cphale ni cho ngi thiu n bit mi tnh chung thy ca

mnh vi Procris, rng mc d Procris c li nhng ch|ng cng c li l| khng i

x t nh vi n|ng, xc phm n|ng n ni nng phi ra i, rng chng vn nh

thng v| vn rt yu Procris. Cn ngi thiu n k cho chng nghe cu chuyn v

cuc i o le v mi tnh ngang tri, bt hnh ca nng, mt cu chuyn ba t nhng

li khin cho Cphale khi nghe xc ng khng cm c nc mt, v| ngi thiu n

y cn i xa hn na. Nng by t tnh yu i vi chng, trao tng chng ngn lao

thn k v con ch siu vit ch|ng sn bn cho vt v. Khi Cphale xc ng a

hai tay ra nm ly i vai ca ngi thiu n v xoay mnh ngi nng li c

nhn thng vo khun mt xinh p ca n|ng, i mt trong veo ca n|ng th l| lc

Procris bng php thn ca Artmis tr li nguyn hnh nh c. Cphale sng st, li

li mt bc. By gi l lc Procris tr li chng nhng li mng nhic mnh khi xa.

Cphale ci u nghe nhng li mng nhic vi mt ni h thn ln trong lng.

Nhng c l no chng li b nh| ra i nh Procris xa kia? Procris xa kia ra i

l phi. Cn chng by gi ra i li l khng phi, v| i }u mi c ch? M v sao

chng li phi ra i mt khi chng vn yu thng Procris, mt khi ch|ng bit chnh

ch|ng cng c li vi Procris, c x th bo vi Procris? Cn Procris, nng tr v

khng phi ch|ng ra i, ch|ng Cphale yu du ca nng, v nu chng c nht

quyt ra i th n|ng cng bng mi c{ch gi chng li. V nhng l , hai ngi ha

gii vi nhau trong nim vui o|n t ca nhng git nc mt hn huyn. Chng ai

cn gin ai na. H ci xa vi nhau, sng vi nhau rt ha thun, yn m, hnh

phc. Ci chuyn khng chung thy ca h mi khi h nhc li ch v mt dp mua

vui, to ra nhng ting ci khc khch, nhng cu mng yu, b mt gin v lm

cho khng kh gia nh thm th v, m cng, tnh yu thm mn nng. Ch ny c

chuyn k, khng phi Procris t o Crte tr v th thch chng. V chng h

sum hp vi nhau l do Cphale nh v qu, phi ln li sang o Crte tm v v.

Nu nh cuc sng ca h c th tri i th chng nn chuyn. Cphale ngy

ngy vo rng i sn. Ch|ng khng bao gi chu tr v tay khng. Ngn lao thn k

vi con ch siu vit em li cho chng nhng thng li kh{c thng. Ba kia, sau mt

cuc sn ui mt nhc, Cphale tm mt ni r}m m{t ngh. Chng va i lng

thng va nghu ngao ht:

- Hi nng Gi mt du dng! Ta ch i nng, ch n|ng l}u m| sao cha

thy n|ng n. Hi c em xinh p th}n yu! Hy n }y vi ta! Lng ngc ta ang

m rng n l|n hi du dng ca nng. N|ng hy n mau vi ta, n mau xua

tan ni mt nhc, nng n, oi bc trong ta. Nng l nim hnh phc ca ta. Nng ban

cho ta sc sng v nim khoi cm. Vng nng ta nh khn ngui. Ta nh bc i

thanh thot, nh nhng ca nng. Ta nh em tng hi th u n, nhp nhng ca

nng. Hi nng Gi thn yu!

Mt ngi tiu phu Athnes i rng nghe thy Cphale h{t nh vy. Anh ta

ngh rng Cphale ang than th ni lng trong khi ch i mt n|ng Nymphe n|o

tn l Gi mt, bi v thu y Hy Lp, nhng tin n Nymphe thng vn chung

sng v giao thip vi nhng ngi trn tc. Ngi tiu phu n|y bn em c{i chuyn

tai nghe nhng mt khng thy v k vi Procris, v tt nhin anh ta k li theo s suy

lun nhm ln ca anh ta. Nghe xong cu chuyn Procris rt gin, rt bun. Rt c th

lm ch, chng n|ng khng yu n|ng na. Cphale c th yu mt nng Nymphe

n|o trong rng tn l Gi mt, v nu qu ng nh vy, th ch|ng khng gi

trn li th ha, ch|ng khng chung thy vi nng. Ngh ti }y, tr{i tim Procris
bng ln mt ni gin hn gh gm. N|ng ngh bng, phi vch trn s di tr ny ca

Cphale.

V mt bui sng kia, khi Cphale ct bc ra i th Procris cng ln bc theo

chng. Nng bm st mi bc i ca ch|ng trn con ng mn vo rng s}u thm

thm mc cho gai nhn { sc, mc cho ni mt nhc tng n t hi. Cn Cphale

chng vn khng h hay bit cht g. Chng c tip tc sn mung th v| sau mt hi

sn ui, mt nhc, Cphale i tm mt ni r}m m{t ngh. Chng va i va nghu

ngao ht:

- Hi nng Gi mt du dng! Ta ch nng, ch n|ng l}u m| sao khng thy

n|ng n? Hy n mau vi ta, n }y vi ta, hi nng Gi mt...

Nghe thy chng ht nhng li nh th, Procris vi chui vo np trong mt bi

cy. N|ng o{n chc th no nng Nymphe Gi mt s n, v| l| lc n|ng c dp

vch mt ch trn k phn bi.

Cphale dng lao, ng mnh trn mt thm c di mt bng cy. Chng vn

nghu ngao ht:

- Nng l nim hnh phc ca ta. Nng ban cho ta nim vui, sc sng v ni

khoi cm du dng. Vng nng ta nh khn ngui, trong ngi ro rc, bt rt... Hi

nng Gi mt! Ta nh bc i thanh tho{t nh nhng ca nng, ta nh tng hi th

nhp nh|ng, u n ca nng...

Bng Cphale ngi bt dy. Chng thy trong bi c}y pha trc c ting st

sot. Chng lng nghe v theo di. Chng thy bi c}y rung ln u u nh c mt

con vt no nm trong ang th. Chc chn khng phi l mt con th hay mt con

chn. Cphale vi ly ngn lao phng mnh v pha bi cy. Mt ting r ln kinh

ho|ng, au n. Cphale bng hong chy vi li. Mt cnh tng v cng au xt

thm thng b|y ra trc mt ch|ng: Procris, ngi v xinh p v v vn yu du ca

chng nm y, tay a ln m ngc ang tr|o m{u. N|ng au n qun qui, Cphale

ra sc bng b, bt vt thng li cho mu khi tun chy, nhng v ch. M{u vn tro

tun ra nh sui, lnh lng trn mt t v vt thng qu{ s}u v| qu{ rng. Lc ny

ngi v yu du ca ch|ng nht nht hn i. N|ng nhn chng vi i mt on

trch, gng sc ni vi chng nhng li l cui cng:

- Hi Cphale yu qu ca em! Em cht }y... Vnh bit anh! Chng Cphale

xinh p v| sn gii ca em! Ch|ng b em n i vi ngi |n b| kh{c. Ch|ng

giu em i chia s tnh yu vi mt thiu n xinh p no chn ny. Em... em xin

ly mi tnh thing ling ca i ta l|m iu chng gim. Em cu xin cc v thn

Olympe cao c v cc v thn vng quc ca thn Hads l| ni em sp gia nhp hy

dng quyn lc ca mnh ngn cm, ngn khng cho c{i ngi |n b| anh ch i

c t ch}n v|o cn phng thing ling ca i ta! Cphale, em cht }y, em yu anh

nhng anh... anh la di em.

Th l Cphale hiu r s tht. V ch|ng hiu lm. Chng vi ct ngha, thanh

minh:

- Procrisi! Procris em! Em gng nghe anh! Em hiu lm ri! Chng c ai c }u!

Anh h{t y ch! Anh ht th ch c chuyn g }u!

Nhng Procris mt di hn i. Trn mi n|ng ng li mt n ci ho ht,

n ci m Cphale nh mi sut i. Linh hn ca nng sp ra i vnh vin. Nng

gng a c{nh tay yu t ln b ly c ch|ng. Cphale ly cnh tay thn yu y.

Chng ci xung hn v, khc nc ln. Nc mt au kh, xt xa, on hn ca chng

chy trn tr xung khun mt xinh p, thn yu, yu du ca Procris. Linh hn nng

Procris n nhn chic hn y ri bay i.

Ta n Aropage Athnes kt ti trc xut Cphale. Chng phi ri b qu

hng, x s ra i, ni au kh xt xa c bm ly chng. Sang tr ng thnh Thbes,

ch|ng gip vua Amphitryon trng tr c mt con co tai hi m khng mt ngi

th sn n|o git c, k c nhng tay sn lo luyn vi cc th by. Thn Posidon sai

con c{o n|y n th|nh Thbes, trng pht h v mt ti g . H|ng th{ng d}n th|nh

Thbes phi dng cho n mt a b n n tht. Cphale th con ch siu vit ca

mnh ra. Con ch ui con co mit. Con c{o cng chy mit. Cuc ui bt cha bit

n bao gi mi chm dt nu thn Zeus khng bin c hai con vt th|nh {. Cphale

cn gip Amphitryon dp gic Tlboens. Ch|ng c nh| vua thng cng cho cai tr

mt hn o m ngy nay gi l| hn o Cphalonie . C chuyn k, Cphale b ni

196

hi hn cn rt, giy v. Sut i chng c bn khon au xt v h|nh ng ca mnh

v nht l nhng giy pht cui cng ca v.

Nng, liu n|ng c nghe c li ch|ng thanh minh trc khi ra i vnh vin

khng? Khi th chng tin rng n|ng nghe c, nu khng nghe c th sao nng li

a tay ln b{ ly c chng? Khi th chng khng tin, chc chn rng nng khng nghe

thy g ht, v lc n|ng hn m ri. Nu th th chng v cng n hn. Ni au

kh, xt xa c bm ly chng, giy v chng khin mt ngy kia chng lao mnh xung

bin t t gii thot khi s cn rt dai dng.

 CHUYN NGI DANH CA ORPHE

Vua x Thrace l thn Sng-Oeagre ly tin n Muses Calliope, v n thn cai

qun ngh thut s thi, lm v. Hai v chng sinh c mt cu con trai t tn l

Orphe . Nh s dy bo ca m cho nn Orphe, t nh t ra c nng khiu ngh

197

thut. Ch b rt yu thch v say m luyn tp |n ca. Thn Apollon thy vy em

lng yu mn v| nh bng s gip ch b Orphe tr thnh mt ngh s danh ting.

Ln ln, Orphe cng t ra c t|i nng c bit. Ging ht ca chng cao vt, trong tro

v m p l thng. Thn Apollon ban cho Orphe mt c}y |n lia by dy v nhiu ti

nng kh{c na, c bit thn ban cho chng ngun cm hng ngh thut tng nh

khng bao gi vi cn v tri tim nhy cm, d xc ng hn ngi. Thn li cn ban

cho ch|ng t|i nng ng tc, c ct ting l thnh li ca, c a tay v|o |n l| th|nh

nhng m thanh ha hp du dng, m {i. Nhng Orphe khng ch bng lng vi cy

|n lia by d}y. Ch|ng ngh bng, ng ca ta, thn Zeus v i, sinh ra chn n|ng

Muses v giao cho cc nng cai qun cc ngh thut, vy th l n|o c}y |n n|y li ch

c by dy, v Orphe tm cch lp vo hai dy na cho th|nh chn nh mt k nim

i vi dng di ca mnh.

Tht kh m| ni c ting |n v| ging ht ca Orphe hay nh th no, hay

n mc no. Ch bit rng mi khi Orphe vo rng va i va gy |n va ht th

cy ci trong rng bo nhau thi ng th tho tr chuyn na. Tt c u im phng

phc lng nghe ting |n trong tro, thnh tht v ting ht su lng, m p tnh

ngi ca Orphe. Khng phi ch c cy ci mi say m ting ht ca Orphe. Ni {

kh khan v lnh lng n th m khi nghe ting |n, ting ht ca Orphe cng thy

bi hi, nn nao trong lng trong d. Nhng tng { ng ngn sng s khi ting |n,

ting ht ca Orphe c nh dn theo bc i ca chng. Cn sng, sui khi nghe ting

|n, ting ht ca Orphe th bo nhau tm dng bn ha tu ca mnh li lng nghe

ting |n tuyt diu ny m hc ly cch chi |n. C ln v qu say m ting |n,

ting ht ca Orphe m nhng tng ni { r nhau i theo ch|ng. Orphe v|o rng

khng mt v kh mang theo, y th m khng mt con th no xm phm n tnh

mng chng. T xa nghe thy ting |n, ting ca ca chng vng n, th l chng gi

nhau n quy qun bn chng, ngi im thin tht, ngoan ngon lng nghe. Lc y trng

chng chng c v g l hung d, l nhng c th chuyn bt cc sc vt, v ngi

n tht. Cn nhng con vt hin l|nh nh th, sc, chim, g, kh, vn, hu, nai... th

khi nghe ting |n ca Orphe l no nc, sng vui nh m c trong bng. Chng tu

tt gi nhau, r nhau i nghe Orphe |n h{t. Chng nhy ma tng bng theo li ca,

ting nhc.
 Mi tnh chung thy vi nng Eurydice

Ting |n ca Orphe tr thnh mt v kh k diu trong cuc vin chinh ca

nhng ngi Argonautes sang x Colchide phng ng ot B lng Cu vng.

Sau khi tham d cuc vin chinh , Orphe li tr v qu hng Thrace. Ch|ng ci

nng Nymphe Eurydice lm v. Cuc sng ca hai ngi tht l ha thun, hnh phc.

Eurydice khng c mong mun g hn l| c sng vi ngi chng nh th. Hnh

nh ting |n, ting ca l|m cho Orphe lc n|o cng ti tr, tnh tnh hin du, t

nh v ci m. Nng cm thy su sc rng trong con ngi chng khng c thi th

bo, cc cn. Cn Orphe th thng yu v rt mc. Ngo|i |n ca v| Eurydice ra th

Orphe khng cn mt tnh yu n|o kh{c cao hn thu ht ht t}m tr mnh n nh th.

Nhng tic thay cuc sng m m hnh phc ca h tht qu ngn ngi!

Mt hm tri p v m p, tin n Nymphe Eurydice cng vi cc bn gi ca

mnh vo rng h{i hoa, vui chi. Khng may trong lc h{i hoa, Eurydice gim phi mt

con rn c ang nm ng say di lp v dy. B au, con vt ngc u ln m vo

chn nng. Eurydice tht ln, cc bn nng vi chy n, nhng khng ai bit tm

phng thuc g cu cha cho Eurydice, v ch trong chc lt sc mt Eurydice ti nht

hn i, mt nng khng cn v tinh nhanh, long lanh nh hai git nc na, v dn

dn nng th yu hn i v| cui cng tt th. Cc bn ca Nymphe Eurydice khc than

thm thit trc ci cht qu{ t ngt ca nng. Ting ku khc ca nng vang ln

khp rng su ni thm. Nng Nymphe cho nhc li nhng ting khc, ting than ,

v c th nhng ting khc ting than bay v n tai Orphe, chng vi chy vo rng

s}u, tm n thung lng ni v ch|ng i chi cng vi cc bn. au n xit bao khi
ch|ng n: ngi v v vn thn thit yu qu ca chng ch cn l mt ci xc lnh

ngt. Orphe qu xung bn xc v, a tay ln tr{n v vut ngc nhng gi tc xa

xung vng tr{n cao cao, xinh p, thn thit. Nhng git nc mt thng au, xt xa

ca chng t khe mt tun ri l ch xung khun mt xinh p du hin ca v.

Chng ngi bn xc v khc mi khng ngui. Ni au thng ca chng bin thnh

li ca bi ai, xt xa nh dao kha v|o rut, nh mui xt vo lng. Rng ni nghe thy

nhng li ca cng khng cm lng ni. Cy rng run ln trong ni xc ng ln lao,

bung ri nhng git nc mt, cn ni th khun mt tr nn lm l, trm mc dng

nh c nn ni xt thng khi bt ln ting nc n, nhng nhng dng nc mt

bc th li lng l ln trn i g m{ khc kh.

Sau khi p cho v mt nm m, Orphe tr v nh. Chng sm sa h|nh l

xung m ph. Chng quyt xung m ph gp thn Hads v| Persphone, xin

hai thn tr li cuc sng cho v ch|ng, n|ng Eurydice xinh p, du hin v chung

thy.

Orphe ra i. Ch|ng hi ng xung m ph. Mc d bit ng i v cng

him tr, kh khn nhng Orphe khng h do d. Chng c g mnh hn tr{i tim

thng yu ngi v tha thit, tri tim yu qu cuc sng ca chng. Sau bao ngy leo

ni, xuyn rng nhc nhn i kh{t, ch|ng bc v|o a phn ca th gii m ph.

Ch|ng i, i mi trong lng hang ti en m mt v ti c sng Styx quanh nm bc

khi cng vi ting rn ra, than vn nh ting cn trng n non trong m khuya.

Orphe ng ch bn b sng, bng chng nghe thy ting sng v mnh vo b. Th

ra con ca lo Charon ti. Orphe toan bc xung nhng lo Charon cn li.

Chng chng phi l mt linh hn t gi th gii y nh sng mt tri nn lo

khng th cho qua sng. Orphe van ni cu xin lo gip nhng lo mt mc chi

t. Khng bit ni g hn, Orphe tht vng, ngi thn th bn b sng v ri chng

em c}y |n v|ng ca mnh ra gy. C}y |n bt ln nhng }m thanh th{nh tht nh

ri v|o lng lo gi| ch Charon lm l v khc nghit. Chng ct ting ca theo. Ting

|n ca m {i tri theo l|n nc sng Styx mnh mng, u bun tng chng nh c mt

bn tay u ym n|o ang vut ve m{i tc t ca mt em b m ci. Ting |n ca vang

bn b sng Styx k li ni au thng, quyn luyn ca nhng ngi trn th vi thn

nhn trong gia nh khi n hn k ca s mnh phi t gi ci i trn ngp nim vui.

Orphe ngi bn b sng gy |n v| ca h{t. Ch|ng nhn con sng v| nh li nhng k

nim thn thit vi ngi v yu du ca mnh: bit bao ln chng v nng ngi bn

nhau trn b sui, nng ng u v|o vai ch|ng, nghe ch|ng |n ca trong ting nc rc

rch tri... Th m gi }y, ch|ng ngi }y, mt mnh bn b sng Styx ln l khi

xm, ct ln li ca ai on, lng bun bun nh li nhng k nim m m ng|y xa m|

nc mt tr|o ri. Ting |n ca xc ng lng ngi ca ch|ng lay ng c tri

tim rn lnh ca lo gi ch Charon. Lo mi lng thng cm cho s phn bt

hnh ca ch|ng, v| lo gi| gi chng xung .

Orphe i v|o cung in ca thn Hads. Chng va i va ca ht. Chng k li

mi tnh trong s{ng v| p ca chng vi Eurydice. Chng k li nhng ngy hnh

phc ca v chng chng: mt cuc sng trong sch, gin d trong tnh yu thng

m bc ly nhau, tin yu nhau, tn trng nhau. Chng k li nim hnh phc n s,

m bc nhng thanh thn ca hai ngi, v c hai ngi u rt yu qu cuc sng

, hnh phc , tng chng nh du ai c em nghn v|ng mua i, hai

ngi cng khc t, v nhng ngy hnh phc tri i rt nhanh. S phn nghit

ng v| o le cp mt i ngi v hin ngoan chung thy ca chng. Orphe va i

va gy |n v| h{t. Ch|ng k li ni au thng luyn tic ca mnh i vi ngi v

sm phi la i khi mi tc cn xanh, tui cn tr, chng c bit n nim hnh

phc lm m. Ting ht ca chng nghn ngo, nc n. C vng quc ca thn Hads

nghe thy ting |n li ca y ca Orphe, v chnh Hads v Persphone l nhng

ngi trong cung in nghe thy trc tin. Nghe thy ting |n, li ca ca chng,
thn Hads tr nn trm ng}m, u t v| bung ra mt ting th di nh nh. Nng

Persphone gc u vo vai chng thm i nhng git nc mt long lanh. Orphe

vn ht v cuc i mnh v ni au kh ca mnh. Nghe ting ht ca ch|ng, ngi

anh hng Tantale cm thy nh du i cn kh{t ang h|nh h mnh. Cn Sisyphe, tm

ngng tay khng vn tng { vt dc ln nh ni cao, chng ngi th ra chng tay

ln cm lng nghe ting ht ca Orphe, tri tim nao nao bit bao t}m t, ngh. C n

nhng nng Danades cng chng bun kn nc, i nc ln vo chic thng r.

C{c n|ng thng xt cho ch|ng trai t|i gii c tnh yu son st, thy chung sm phi

lm vo cnh ga ba, c n. T|n {c nh n thn Hra m| cng phi mm lng trc

li ca xc ng ca Orphe, ngi ta thy mt n thn rng rng nhng git l him

hoi, v nhng n thn rinyes xa nay ni ting l lng d st { th m nghe Orphe

than vn trong ting |n no nut, mt cng rm rm nhng ht l long lanh. Orphe

c va i va ht k li chuyn tnh yu p ca mnh, v ngi v xinh p v du

hin ca mnh, v ni kh au ca mnh khi s phn c nghit cp i mt hnh phc

trong tnh yu thng chm sc ca ngi v... Ch ngao Cerbre nghe ting ht ca

chng nm di ra mt nhn th thn. C {m rn qun quanh c Cerbre xa nay lc

n|o cng ngc u ln tua ta th m nghe ting |n ca ca Orphe cng thu u v

nm im thin tht... Orphe i qua v| v|o ti cung in ca thn Hads. Chng thi

khng ca ht v gy |n na. Chng tin n trc mt v thn vng cai qun nhng

vong hn, knh cn a tay ln ngc, ci u cho. Mt khng kh yn lng bao trm

trong cung in. Hads nhn Orphe. Cn Orphe c ng lng hi lu khng h ct

ting. Thy vy, Hads bn hi:

- Hi danh ca Orphe! Chng hay ngi c iu g phin mun m phi ln li

xung vng quc ca nhng bng en vt v di ny? Liu ngi c mun xin ta

ch ngao Cerbre nh Hracls tng xin khng? Hay ngi li bt chc tn

Pirithoos ng ngc n i ta phi nhng nng Persphone cho mnh? Hi Orphe

danh ca ni ting ca nhng ngi trn th sng trn mt t tr|n y {nh s{ng! Ngi

mun cu xin ta iu g ngi c ni. Ta ha vi ngi rng ta s gip ngi t c

nguyn nu nh iu cu xin khng qu{ {ng, khng xc phm n ta.

Orphe, ca s danh ting tr li:

- Hi thn Hads mun vn quyn th ca th gii vong hn! Xin Ngi tha ti

cho s ng t ca ta. Ta t th gii ca ngi trn th ang sng yn vui, hnh

phc nh Hracls. Ta cng chng khi no ny ra nh ngng cung nh ch|ng

Pirithoos n ni b trng pht: ngi sut i trong Chic gh Lng qun. Ta n

}y cu xin Ngi c mi mt iu, mt iu rt n gin: xin Ngi tr li cho ta

ngi v v vn thn thit v yu qu ca ta l nng Eurydice. Ta chng c nh xin

Ngi tr nng v vi ta vnh vin; Khng, khng bao gi ta c ngh y. Bi v nhng

ngi trn th c cc v thn ban cho cuc sng khng th no tr thnh bt t tr

khi ng ph vng Zeus v| c{c v thn Olympe cho php. Ta ch xin Ngi tr li cho

ta nng Eurydice, bi v Ngi bt nng v th gii ti tm n|y qu{ sm. Cuc sng

ca nhng ngi trn th vn ngn ngi m| Ngi li chng thng h. Ngi li

bt Eurydice ca ta i khi n|ng cn son tr, khi n|ng ang sng trong hnh phc cha

chan ca tnh yu v nim hy vng, kh{t khao c lm m. Ngi bt Eurydice ca

ta cho ta phi chu ng ni nh thng, au xt, kh b ngui gim. Hi thn

vng Hads! Ngi thng nh n|ng Persphone nh th no khi nng ht hn k

vi Ngi tr v dng th vi m nng l n thn La m-Dmter v i th ta

cng thng nh nng Eurydice ca ta nh th. Nhng n|ng Persphone cn tr li vi

Ngi, song nng Eurydice ca ta th vnh vin khng tr li. Cuc sng trn th trong

tnh yu thng i vi ta l nim hnh phc ln lao. Chng vng bc chu bu no c

th snh ni. Xin Ngi hy tr li cho ta nng Eurydice ri mai }y khi n|ng tui tc

gi| nua, n hn k ca s phn, lc Ngi bt nng Eurydice ca ta phi v th gii

ca Ngi, ta cng cam lng.

 Nghe Orphe ni, v thn cai qun th gii m ph khng tr li ngay. Thn

trm ng}m suy ngh mt hi lu ri mi ct ting {p li:

- Hi Orphe, ca s danh ting ca nhng ngi trn th! Ta chp thun iu cu

xin ca ngi. Ta bng lng tr nng Eurydice v dng th song i ngi phi tun

theo iu quy nh ca ta: ngi phi i theo s dn ng ca v thn Herms v

nng Eurydice phi i sau ngi. Trong sut cuc h|nh trnh di th gii ti tm n|y

trc khi t chn ln th gii tr|n y nh sng mt tri rc r, ngi khng c

php quay li nhn ngi v thn yu ca mnh. Nu ngi vi phm v|o iu ta ngn

cm, nng Eurydice ca ngi s lp tc bin mt. Nng s tr li sng vnh vin di

vng quc ca ta. Khi y d ngi c cu xin ta thng thit n bao nhiu chng na,

ta cng s khng tr li n|ng cho nh| ngi. V l| lut l, php tc ca th gii vong

hn, d ta l thn vng cng khng th n|o qu{ lm dng.

Th l Orphe t c nguyn vng. Chng knh cn ci u cm t Hads v

Persphone. Thn Herms n dn ch|ng i, v| kia Eurydice ang ti. Va trng thy

v, Orphe toan chy li m n|ng, nhng Herms bo ch|ng, ch l hnh bng m

thi v thn gic chng bt u cuc hnh trnh ko ng i kh{ d|i m| li nhiu kh

khn, him tr.

Ba ngi ln ng, Herms i trc, theo sau l Orphe v sau cng l

Eurydice. H i mt chc ti b sng Styx. Lo l{i Charon ch cho h qua sng

chng h i hi, hch s{ch iu g v c thn Herms dn ng. i mt hi lu

na th h ti con ng ln trn th. T }y ng i tht vt v, kh khn. Dc gn

nh dng ng, { ni ngn ngang nhn sc. nh sng ch l m, Orphe phi cng

mt ra nhn cho r bng Herms i trc v ro bc theo cho kp, nu khng chng

s lc ng. Nhng cnh { sc }m v|o gan b|n ch}n ch|ng au but khin chng

ngh ti Eurydice, ngi v v vn thn thit ca mnh. Liu nng c theo kp khng?

Bn chn b nh, xinh xn ca nng c l n n{t ra v| m m{u? Nhng kia pha trc
 thy s{ng hn. Sp ti ri, Orphe ngh th v| ch|ng bn khon t hi: khng bit

Eurydice c theo kp mnh khng? Qung ng va qua kh khn nh th rt c th nng

khng theo kp, rt c th nng b b kh xa, khng kho n lc ng mt thi. Nu

n|ng theo s{t bc ca ta th l thay, sao ta khng nghe thy ting ng no ca bc

ch}n n|ng? Hay n|ng au ch}n qu{ ngi li mt ni n|o ? Ngh ti cnh ngi v

b bng thn yu ca mnh ngi bp bn chn, rn xit, nhn nh v au n, Orphe

thy tri tim mnh se li, v nhng ngh y c bm rit ly tri tim chng khin chng

chm bc i li nh mun i ngi v thn yu ca mnh. Chng va i va

lng nghe xem c thy ting bc ch}n Eurydice i theo mnh khng, nhng khng

thy. C l n|o Eurydice d bc i c nh nh|ng n my i chng na m li khng

c mt ting ng nh n|o sao? Hay n|ng lc li? Hay n|ng tt li pha sau ri?

Nu th th kh au bit bao? Nu th th nng s i lang thang di m ph v bit

n bao gi ta mi gp li n|ng? gn n ni tip gip gia }m v| dng, {nh s{ng

mt tri l|m m nht i bng ti nng n, m u ca th gii vong hn. Vn chng

thy c du hiu g, ting ng g, hnh bng g chng t Eurydice ang i theo sau

Orphe. Orphe c trin min trong ni bn khon , nht l| khi ch|ng ngh n cnh

ngi v b bng thn yu ca mnh ngi bp gan bn chn, rn xit, nhn nh v au

n th chng khng sao cm lng c ni, v| t nhin chng quay li pha sau.

Chng trng thy ngay bng d{ng ngi v thn yu ca mnh. Chng ku ln:

Eurydice! Em! Em! Nhng lp tc ngay lc y hnh bng th}n yu ngi v ca chng

dng li khng i na v c th li dn, li dn ng|y c|ng b i, nh i, b nh mi i

ri mt ht. Tt c nhng din bin xy ra rt nhanh, nhanh nh mt cn gi thong

hay nh mt nh chp khin Orphe ch kp gi vi mt ting: Eu... ry... dice! ri

ng sng s, b|ng ho|ng ng ng{c, lng tan n{t nh sng bin khi qut vo ni {

mi chiu.
 Th l| Orphe g}y ra c{i cht cho Eurydice. Ni au n xt xa, thng tic

ln ny li gp bi. Ch|ng nh ngi mt hn. Ch|ng ng sng s mt hi l}u tng

nh ha th|nh {. Cui cng chng nng n ct bc. Ch|ng i }u? Ch|ng tr v

dng gian hay ch|ng xung m ph? Ngp ngng, n o, suy tnh hi lu, Orphe

quay li b sng Styx. Ch|ng nh n cung in ca thn Hads khn khon vt ni,

van xin thn mt ln na cho php Eurydice tr li vi ch|ng. Nhng lo gi| Charon

nghit ng chng gh v|o bn cho chng xung. Lo c lnh ca thn Hads

khng cho chng qua sng. Mc cho Orphe thng thit cu xin, lo Charon vn lnh

lng, lm l nh ngi c}m, ngi ic. By ngy, by m Orphe ngi bn b sng

than khc, van xin. By ngy, by m khng n, khng ng, ngi ch|ng tng chng

nh tan th|nh nhng git nc mt thng au. Bit rng mnh vi phm v|o iu

ngn cm ca Hads, mt iu ngn cm nghim ngt khng g c th chuc i c

na, Orphe |nh tr li qu nh. T tr i, ch|ng sng Thrace vi c}y |n v|ng

v vi nhng bi ca v mi tnh ca chng vi Eurydice, mt mi tnh p , trong

sng, thy chung vi bit bao nim luyn tic, au xt. Thi th t }y chim chc v|

mung th trong nhng cnh rng Thrace chng cn bao gi c thy nng

Eurydice ngi k vai bn Orphe nghe chng ca ht trong ting sui rc rch tri na

ri. T }y ch c mi mt mnh chng ngi |n ca trong nhng bui chiu vng nng

nht nhn con sui lng l tri, lng bun bun man mc, nh li nhng k nim xa

m| nc mt m ri.
 Ci cht ca Orphe

Eurydice cht thm thot c bn nm ri. Bn nm tri qua nhng

Orphe vn khng sao qun c hnh nh ngi v yu du ca mnh. Ni thng

nh ngi v sm phi la i c bm cht ly tr{i tim ch|ng nh nhng ci vi ca

con bch tuc khng c g c th ko dt ra c. Chng sng m thm, lng l vi cy

|n v|ng ca mnh. Chng chng tham d nhng cuc hi h vui chi vi cc bn. Bn

trai chng lm cho chng vui, bn g{i cng chng l|m cho ch|ng qun i c

Eurydice. Nhiu c g{i xinh p t lng thng mn chng, mun lp ni trng tri ca

i ch|ng nhng ch|ng khng biu l cht tnh cm g {p ng li cho nn chng b

mang ting l| ngi cm ght |n b.

Li mt nm na tri qua. Ma xu}n n vi sc sng hi sinh em li cho vn

vt mun loi mt nim vui tng bng kh sc. Orphe n ch|o cuc sng i sc thay

da vi nhng ting |n li ht ca mnh. Chng vi c}y |n v|ng i khp }y ca h{t

v s k diu ca tri t, c cy, hoa l, v cuc sng vnh hng ca chng, v v p

ca chng, v tnh yu chung thy ca chng i vi lo|i ngi. Nghe ting |n, ting

ht ca chng, ni rng xn xang, no nc. Cy ci xe nhng chic l xanh non ra ma

theo ting nhc, li ca. Th vt, chim chc trong rng li r nhau n ngi bn b sui

lng nghe. Cn con sui th li th thm nhm theo li ca ca Orphe hc thuc lng

bi ca v cuc sng ang sinh th|nh. Ch|ng ang say sa ca h{t th bng nghe thy t

xa vng li ting ci a, h ht huyn n{o, cung nhit. l| nhng thiu n, ph

n tham d l rc hi vui th thn Dionysos ra v. Ngi ta thng gi h l nhng

Bacchantes hoc Mnades. H va i va vui a mt cch bung th phng tng v

ngy c|ng n gn Orphe ang ngi gy |n v| ca h{t. Mt ngi ph n trng thy

chng, ku ln:

- Chng m|y i, c{i tn cm ght |n b| kia ri!

V c bn cng reo ln:

- ng ri, c{i tn cm ght ch em chng mnh y!

- Orphe y! Dn cho hn mt trn i!

- Cho hn bit tay ch em chng mnh i!

- Cho hn v th gii ca thn Hads vi nng Eurydice ca hn i!

C th nhng li tc tu bung ra giu ct, nho bng Orphe. Orphe v

cng au n khi thy h em t}m t, tnh cm ca mnh ra lm mt tr a t|n {c.

Cha bao gi trong i, chng b xc phm th bo nh b}y gi. au n hn na h

li xc phm n c Eurydice ca ch|ng, nhng ch|ng vn c ca ht, chng vn c ca

ht v nhng iu p cao thng trn th gian ny. Chng vn c ca ht vi nim

tin trn th gian n|y iu xu xa, tn bo, th thin s ng|y c|ng t i v| nhng iu

p , cao thng, nhn i s ngy cng nhiu hn.

Tru chc khiu khch Orphe v hiu, th l| {m ph n xng vo chng. Mt

cy gy thyrse phng vo Orphe, nhng mt c}y trng xu}n tung nhng dy ca

mnh ra kp thi qun cht ly cy gy cn n li khng cho n xm phm n ngi

Orphe. Mt hn { bay v pha ngi ch|ng, nhng hn { say m ting ht ca

ngi danh ca khng n lm vic c {c. N ri ngay xung trc mt chng. Ting

h ht ca l |n b| mt tr, c c, tn bo c|ng in cung th Orphe c|ng bnh tnh.

Chng vn c ca ht. Chng nhng mun dng li ca ting h{t ca ht cm ha h,

nhng l ngi in cung xm n vy quanh ly ch|ng nh mt l ch si v}y

quanh ly mt con hu hay mt con nai lc |n. Orphe van xin h ng git mnh
nhng h chng thm m xa. Th l nhng cy gy thyrse qut ti tp v|o ngi

Orphe. Orphe ng vt xung t giy gia hi lu ri tt th.

Nhng l ngi bo ngc vn cha thi. H cn hnh h thi th ca

Orphe. H cht u ch|ng qung xung dng sng Hbros , phanh thy chng vt
198

}y, h vt c c}y |n v|ng ca chng xung dng nc chy xit ca con sng xanh

xanh. Nhng k l sao, c}y |n b vt xung lng sng vn vang ln nhng m thanh

ro rt, trm bng ca mnh, nhng }m thanh tng l|m xc ng lng ngi. Dng

sng thay ngn tay ca ngi ngh s gy tip nhng khc nhc tuyt diu ca

ch|ng. N khc than thng tic cho ci cht au n, oan ung ca ngi danh ca.

Nhng bi lau, bi sy bn b sng bun b nghing u tng nim v cng ha theo

ting than khc au thng ca dng sng. Tt c rng cy, ni non, sng sui, chim

mung u thng nh Orphe. Thi th t }y Orphe v| ting |n, ting ht ca

chng s chng cn vang ln trong rng ni mi bui sm mai hay lc chiu t na ri!

Thi th t }y ni non, c cy, sng sui, chim mung chng cn nim vui c nghe

ting |n, ting ht, bi v Orphe, ngi danh ca c mt khng hai ca tnh yu v

cuc sng, ca thin nhin v s bt t cht ri! Tt c u thng nh Orphe v

khc than cho ci cht ca chng. Con h a tay ln gt nc mt. L si gc u vo

nhau khc nc n. Con voi to ln mt bun ri ri ln tng git nc mt nng

n, chm ri xt xa. Ch si nga mt ln tri nc ln tng cn au n... Nc mt ca

chng, bit bao con vt, tun chy xung dng sng, con sui lm dng sng, con sui

tr|n y. Cn cc tin n Nymphe, nhng tin n ca rng cy, dng sui r tc v|

mc en tang ch|ng. Dng sng Hbros a c}y |n v|ng v| chic u ca

Orphe i ra bin c. Hn o Lesbos n ly chic u ca Orphe v| c}y |n. T ,

199

ting |n ca li vang ln trn hn o ny. Thn Apollon xin vi thn Zeus cho php

c}y |n v|ng c bay ln tri cao sng gia cc chm sao . Cn nhng nng Muses
200 201
i thu thp thi hi ca ngi danh ca v i v lm l an t{ng cho ch|ng di chn ni

Olympe.

Linh hn Orphe v di m ph. Chng gp li ngi v yu du thn thit

ca mnh. H chng bao gi xa la nhau na, v t nay tr i, Orphe c th nhn thng

vo khun mt du hin v| xinh p ca v mnh m khng mt ln no phi hi hn.

Hn na, h cng chng bao gi phi chu ci cnh k i trc, ngi theo sau! V

Orphe cng chng bao gi phi lo u v ni khng bit Eurydice c i theo kp mnh

khng.

C truyn thuyt k, Orphe b cht khng phi v ti cm ght ph n,

khc t nhng tnh cm ca h, m| l| v khc t li mi tham d nghi l Orgies

ca nhng ngi Bacchantes, Mnades, mt nghi l tn gio cung lon, phng tng,

bung th trong Hi Dionysos. Mt ngun khc k Orphe b Dionysos trng pht v

ti tn ty th thn Apollon, do g}y nn s coi thng vic th cng Dionysos.

Nhn chung, Orphe b nhng Bacchantes, Mnades hay Dionysos git u cho ta thy

c s cnh tranh gia s th cng hai v thn Apollon v Dionysos.

Huyn thoi Orphe l mt trong nhng huyn thoi c lu truyn ph bin

nht trong th gii c i. Ng|y nay chng ta cn lu gi c kh nhiu bc v trn

tng (fresque) nhng bnh vi c v tch chuyn Orphe. nhng hm m ta thy v

Orphe ngi gy |n, xung quanh l| c{c th vt ngi ngoan ngon, hin l|nh chm ch

lng nghe. Thin Cha gi{o s k trong nhng th k u, coi Orphe l| ngi sng to

ra th gii, l| ngi b{o trc s xut hin nh tin tri ca Kinh Cu c, saie.

Ng|y nay, trong vn hc th gii, Orphe l biu trng cho ngi nhc s, ca s

danh ting, xut sc, ng ngha vi ngi nhc s, ca s danh ting. Ngi ta ly tn

Orphe t cho mt cuc thi ca nhc n|o v| t gii thng mang tn Orphe.
 ***

Trong gia ti thn thoi Hy Lp c kh nhiu chuyn v m nhc. Chc chn

rng nhng huyn thoi v sc mnh ca m nhc, t|i nng }m nhc ca thn thnh

hoc con ngi ch c th ra i vo mt thi k mun hn t nht cng t ch th

tc ph quyn. Tht ra th ch vo thi k ch th tc ph quyn mi xut hin kh

phong ph loi thn thoi anh hng. Nhn vt anh hng l nhng dng s git qui

vt, trng tr bo cha, ph nguy cu khn. Nhng nh}n vt anh hng cn l| ngi th

gii, ngi ngh s, phn {nh trnh phn cng trong x hi v| trnh vn minh

pht trin. C ba cu chuyn v m nhc khin chng ta khng th khng ch :

1 - Truyn Marsyas thch thc thn Apollon thi ti m nhc, kt qu

Apollon thng, lt da Marsyas trng tr v ti phm thng.

2 - Truyn thn Pan mi Apollon thi ti m nhc, kt qu Apollon thng,

ko tai v gim kho c vua Midas d|i ra th|nh i tai la.

3 - Truyn Orphe, ngi ca s danh ting.

hai truyn u, trong hai cuc thi ti m nhc, vua Midas u c mi lm

mt thnh vin trong ban gim kho, v c hai truyn , Midas u khng b

phiu cho Apollon, v| hai cuc thi , Apollon u ginh gii nht song u ni

gin v| gi{ng n trng pht. Ln th nht, Apollon trng pht k thua cuc theo mt

cam kt trc gia hai i th: k thua phi np mnh cho ngi chin thng. Thn

khng h tc gin v gim kho Midas m ch tc gin tn Marsyas th{ch thc thn

ua t|i. Ln th hai, Apollon li khng trng pht thn Pan, k th{ch thc mnh ua

ti m trng pht v gim kho Midas. n trng pht cng kh{c. Ln u tht tn c,

khng khip. Ln sau tht nh nhng v chng c g au n... Nhng xt k ra th

au v cng. Ta c th phng o{n rng truyn u ra i vo mt thi k sm hn,

vo lc cc v thn cn tr|n y thi t {i kiu cng, cha quen vi vic h mnh ua

ti vi mt i th khng ng trong h|ng ng c{c v thn. Cn truyn sau hn rng

phi ra i vo mt thi k mun hn. Chc chn rng x hi phi ph{t trin n

mt trnh nh th n|o , nhng cuc ua t|i trong c{c hi h phi pht trin phong

ph n mc nh th n|o th mi xut hin vn gim kho, mi xut hin

ni bc tc, gin d i vi mt v gim kho ngu dt. Mc d Apollon vn thng

trong cuc thi, mc d quyt nh ca v gim kho Midas chng my may c mt cht

nh hng g n ngi th, v tr ca Apollon trong cuc thi, nhng Apollon vn c tc

gin, vn c ni cn thnh n. gi|nh c gii nht ri th vui mng, phn khi v

yn tm ra v ch cn bc tc m lm g? M th hi bc tc v ci ni g c ch? Phi

chng }y l| thi quen hng hch ca cc v thn? Khng }u! l| mt s phn n

chnh {ng, mt s bc tc rt {ng qu m| lo|i ngi chng ta phi bit n Apollon

v chng ta c th v cn phi bit bc tc v c ni bc tc nh Apollon. Gi|nh c

gii nht ri m Apollon vn bc tc. Bc tc v ni khng hiu v sao c mt v vua

ngu dt n nh th m li lm gim kho! Hoc ngc li, khng hiu v sao m li c

mt v gim kho ngu dt n th? Phi trng tr ci s ngu dt ca v gim kho ny.

Nhng c{ch trng tr ln n|y khng d man nh ln trc; ln ny Apollon trng tr

mt c{ch vn minh hn: ko tai v gim kho ngu dt - nh vua Midas - th|nh i tai

la. S ngu dt b kt n. S ngu dt b thch chm vo mt, ng mt ci du

chch vo trn. Hin nhin thc x hi phi pht trin n mt trnh nh th no

mi c th ny sinh ra mt cu chuyn l th n nh th, su sc n nh th, v

thc ca con ngi cng phi trng th|nh n mt trnh nh th n|o mi c

th c c{i t}m l nh vua Midas: xu h v i tai la ca mnh, mun che giu i tai

la tc s ngu dt ca mnh. Nhng ngi xa khng nh}n nhng vi s ngu dt, v

th s che giu ca Midas hon ton tht bi, hon ton v ch. Cm g th cm, che giu

g th che giu, ch cm sao c ming th gian, che giu sao c ming th gian. Bc

th co phi ni ra bng c ci s tht: vua Midas c i tai la, th mi khi m c,

bt rt trong lng. Cn nhn dn th bao gi cng l| sc mnh ca s tht. Nhn dn

vn kho chuyn Vua Midas c i tai la! Vua Midas c i tai la! Vua Midas ch

c mi ci lm vua ch cn dt i l| dt, ch c mi ci giu ch cn ngu i l|

ngu, ngu nh la. Mt cu chuyn huyn thoi, v l nhng m| d s tht, {ng git

mnh tht. V l chng ta c|ng hiu c v sao K. Marx gi s ngu dt l mt sc

mnh ma qu, v| ng ch ra cho chng ta thy mt s tht n gin: i vi l tai

khng thch m nhc th m nhc hay nht cng khng c ngha g c, Nu anh mun

hng th ngh thut th anh phi l| con ngi c hun luyn v ngh thut .202

Truyn vua Midas c i tai la nh vy c th cho php chng ta x{c nh mt

c{ch c cn c rng truyn l sn phm ca thi k c in ca ch chim hu n l.

Ch c trong bi cnh ca s pht trin vn ha, khoa hc ngh thut ca thi k c

in mi c th xut hin mt s trng thnh v thc x hi nh vy nh trong c}u

chuyn. Bit cm gin s ngu dt, bit ch nho s ngu dt hn rng khng th l

thc x hi ca mt ch x hi cha bit n vn ha, khoa hc, ngh thut, tm li,

cha tho{t khi tnh trng d man. n truyn th ba, truyn Orphe, th li c mt sc

thi khc. Gi }y t|i nng }m nhc chuyn vo mt con ngi, mt ngi trn th

on mnh ch khng phi mt v thn bt t. m nhc }y c k c th hn, gn

vi tnh yu trong s{ng, p , thy chung. Tnh yu c m nhc lm cho thm

ngha, thm sc mnh, thm ngh lc. V tnh yu v bng t|i nng }m nhc, Orphe,

ngi ca s danh ting ca nhng ngi trn th thc tnh c lng nhn i ca th

gii m ph v v vua ca th gii y xin li cuc sng cho ngi v hin tho ca

mnh. Tic thay, ch|ng Orphe t|i nng v| {ng yu ca chng ta li vi phm v|o iu

ngn cm ca thn Hads! Nhng l|m th n|o c! m nhc v tnh yu cuc sng l

mt chuyn, cn quy lut ca cuc sng li l mt chuyn kh{c. Nhng ch nh th thi

cng cho chng ta thy sc mnh ca tnh yu cuc sng v m nhc nh th no

ri. Orphe l| ngi ngh s ch}n chnh ca m nhc chn chnh: m nhc t tri tim
thit tha yu cuc sng (nh l| s i lp vi ci cht), t tri tim thit tha mun lm

cho cuc sng thi v, cao thng, p hn ln. Rt c th c mt dng chuyn khc

m chi tit Orphe b nhng Bacchantes git cht phn nh s cnh tranh gia hai tn

ngng Apollon v| Dionysos. Nhng trong c ch ca cu chuyn n|y, h|nh ng

ca nhng Bacchantes, Mnades git cht ngi ca s danh ting mang mt ngha ph

phn su sc, mt ngha ng ngn su sc: s th bo, s tm thng, s phm tc,

tm li l nhng tnh cm thp hn git cht m nhc. Chng ai coi nhng hnh

ng ca nhng Bacchantes, Mnades xc phm th b n Orphe v git cht Orphe

mt cch d man, tn bo nh mt chin thng v vang ca tn gio Dionysos. Tht

vy, m nhc, v suy rng ra, ngh thut, vn khng th dung ha c vi thi th

bo, tm thng, phm tc. Mt cu chuyn cha ng nhng ngha nh}n vn s}u

sc nh th hon ton c th cho php chng ta x{c nh n l sn phm ca thi k c

in, hn na l mt thnh tu xut sc ca thi k c in, v| ng l ch chim

hu n l Hy Lp tri thm mi thn thoi bc vo thi k c in ca

mnh. Thn thoi c vn minh ha tr thnh mt cng c, mt v kh phc v

cho nn vn minh ca ch chim hu n l. Qua chuyn vua Midas c i tai la v

truyn Orphe, chng ta thy c trnh nhn thc thm m ca con ngi c i

ph{t trin. Truyn Midas ch ra s ngu dt c kh nng, ng l| mi ch c kh

nng, l|m hi ngh thut, git cht nhn ti. Cn truyn Orphe th ch r ra, s th

bo, thi tm thng, phm tc, nhng tnh cm thp hn git cht ti }m nhc,

ngh thut. Truyn Midas vi }m iu h|i hc, chm bim su cay. Truyn Orphe

vi }m iu th mng, lng mn, cm ng, xt xa.

Nhng truyn ni trn, hn bt c chuyn n|o kh{c, ra i vi dng ng ngn

nh l| nhng bi hc, nhng kinh nghim ca ngi c i Hy Lp trong qu trnh xy

dng nn vn ha, vn minh. Chnh mt phn nh vo nhng bi hc v kinh nghim

ny (phn ln nh v|o c ch t chc cng ha dn ch ca Nh| nc chim hu n l

- polis) m nhng ngi Hy Lp s{ng to ra c mt nn ngh thut lm chng ta

ht sc ngc nhin v khm phc, mt nn ngh thut m| nh li F. Engels ni khi

{nh gi{ nn vn minh c i Hy Lp: Nhng hnh thc huy hong ca n l|m tiu

tan nhng bng ma ca thi Trung c . Thi Trung c chng tip thu c nhng
203

di sn vn ha, nhng bi hc v nhng kinh nghim ca nn vn minh c i. Gio

Hi Thin Cha gio v chnh quyn phong kin thc hin mt nn chuyn chnh tn

khc nht v| m mu nht trong lch s duy tr v bo v v tr c tn ca h t

tng Thin Cha gio. Thn hc l thng soi. Ch ngha gi{o iu, ch ngha kinh

vin, ch ngha ngu d}n tn gi{o, ch ngha sng b{i, nnh b gio hong v gii tng

l ngu dt, o c gi thng tay |n {p mi xu hng t do t tng, bp cht c

suy xt, tinh thn ph phn, sng to. S phn ca nn vn minh x hi b giao ph vo

tay nhng v vua nh vua Midas c i tai la, cho nn x hi Trung c l mt x hi

bo th, ngng ng, tr tr. F. Engels gi mt nghn nm thng tr ca ch

phong kin v h t tng Thin Cha gio T}y ]u l| gic ng ma ng l}u |i.

Trong x hi ch tn ti ch yu c nn vn minh chnh thng ca gio hi truyn

dy cho con ngi ch ngha bi quan, ch ngha nh mnh tn gio, thi nhn nhc,

khut phc. Ngh thut Trung c, trong mt mc ln, ch l s minh ha cho t

tng Thin Cha gio. Thn thoi Thin Cha gio nm trong lnh vc thing ling

ca s th cng... l| b|i hc lch s ca nhn loi v| cng l| b|i hc v gi tr ca

nn vn minh c i: Chnh v l m| chng ta c th hiu c su sc hn c}u ni

y ngha sau }y ca Gogol: Hy mang theo tt c nhng cm xc ca tm hn

nhn loi. ng b n dc ng ri sau li nht ln.

TRUYN THUYT V NHNG NGI

ARGONAUTES
 Jason tr v Iolcos

kinh thnh Iolcos thuc x Thessalie c hai anh em nh kia tn l Plias v

Aeson, c hai u thuc dng di vng gi. Tht ra lai lch ca hai anh em nh ny c

phn kh li thi rc ri, hiu tng tn cu chuyn ta |nh phi k cho r ngn

ngnh. Plias l con trai ca thn Posidon v Tyro, mt ngi ph n xinh p, cn

Aeson l con ca Crthe, ngi anh hng x}y dng nn th|nh Iolcos v| Tyro.

Nh vy Plias v Aeson l hai anh em cng m kh{c cha, v|o lc Tyro c con c c{i

vi Crthe th xy ra chuyn tnh duyn gia nng vi thn Posidon. Tht ra th thn

Posidon v qu say m sc p ca n|ng, bin mnh thnh thn Sng-nipe

chinh phc nng. Cuc tnh duyn vng trm ca h cho ra i hai a con trai sinh

i l| Plias v| Nle. Chuyn v l, b m chng ca Tyro tn l Sidro v cng tc

gin. B khng th no dung th c mt n|ng d}u h hng n nh th. B ra lnh

giam Tyro xung ngc ti v vt hai a con ca nng vo trong rng, nhng may sao,

hai anh em Plias c nhng ngi chn cu n c v nui nng. Nm th{ng tri

i, hai anh em Plias trng thnh v ni danh v ti tinh thng v ngh. Khi bit c

ngun gc thn thnh ca mnh v tnh cnh m mnh ang b |y a, hai anh em

Plias lin chiu tp chin hu ko v th|nh Iolcos, trng tr m Sidro c nghit,

gii thot cho m khi cnh ngc t v| ui Aeson, ngi anh cng m khc cha ca

mnh khi ngai vng.

Ni v Aeson, Aeson ly Alcimd lm v, sinh c mt trai tn gi l Jason.

Khi xy ra s bin tho{n ot ngai vng, Aeson nhanh tr gi ngay a con cn mng

sa ca mnh n vng ni Plion thn thnh, giao cho thn Centaure Chiron, mt v
thn na ngi na nga, nui nng, dy d. Khc vi ni ging ca mnh, Centaure

Chiron hin minh, thng kim bc c, tr tu uyn thm. Thn chng nhng gii v m

cn gii c vn. Thn hiu bit mi tnh nng c}y c trong rng. Thn bit cch dng

chng pha ch thnh thuc cha lnh mi bnh tt him ngho m nhng bc danh

y ngi trn th khng ti no cha c. Di trng ca thn c rt nhiu tr

tui ng|y m theo hc rn luyn c{c c tnh qu b{u nh lng dng cm, tnh

kin nhn, nt n ha, khim tn. H cn hc cc mn v ngh, ci nga, bn cung...

v hc c m nhc na.

Jason theo hc thn Chiron chng my chc gn hai chc nm trng. Tui

hai mi, ch kh ang hng, chng chu ngi yn sao c khi bit h|nh ng hn

ca ngi ch bi bc. Chng mun bay ngay v Iolcos, git cht ti Plias ra

nhc cho cha, nhng thn Centaure Chiron khuyn can ch|ng. Thn bo:

- Jason con hi! Con hy nghe ta v ta l ngi am hiu hn con. Vic ra nhc

cho cha con, iu thuc quyn cc bc thn linh. Con hy cn qu tr, tr lm nn

cha th n|o m ng c mt cng vic to ln nh vy. V nh con bit y, tui

tr th si ni, hng say nhng thng khng im tnh, chn chn, thiu c kin tr,

nhn ni. Jason con! Hy nghe ta! Con hy tm gc chuyn ra th li mt bn v yn

lng bt tay vo hc cho bng c tnh kin nhn.

Nghe Chiron ni, Jason bng tnh li. Phi, vic tr th cho cha }u c phi

chuyn d d|ng nh ch|ng ngh. K th ca ch|ng }u c phi thn c th c, n

thng c m. Di tay hn c binh hng tng mnh. Ch cn mt cht vi vng

nng ny l chng nhng vic ln khng thnh m mng sng ca ch|ng cng mt.

Ngh th, Jason dp ni ut hn ang bng ch{y trong lng, ci u ly t thy dy ri

lui v dc lng hc tp, ng|y m lo ngh c{ch b{o th.

Thi gian thm tho{t tri i chng r bao nm bao th{ng, ch bit Jason hc

tp thnh cng. Chng t gi thy Chiron ln ng tr v qu hng Iolcos. ng lc

ch|ng t chn ti th|nh th nh}n d}n ang ko nhau ti qung trng d mt l

hin t long trng do Plias ch tr. Ch|ng bn i thng ti qung trng. Nhn thy

Jason mi ngi u kinh ngc, kinh ngc trc y phc sc s ca chng v v p ca

ch|ng. Jason khng n mc nh nhng ngi bnh thng. Chng khoc mt tm da

bo rc r. Thn hnh chng cao ln, c}n i, khe mnh, t th nh c, |ng ho|ng

khin mi ngi hm nhn thy ch|ng u trm tr khen ngi v cho rng l| mt

v thn ging th. Tuy nhin iu lm mi ngi kinh ngc hn c l chng ch c mt

ch}n i dp cn mt ch}n i t. Tht ra chng c g {ng kinh ngc c. Trong khi i t

ni cao xung phi li qua nhiu con sui, v trong mt ln li sui mt chic dp

tut khi ch}n ch|ng, tri i mt.

Nhng iu rt l khi Plias nhn thy Jason th mt bng ti nht i v lo s.

Trong lng Plias bn chn mt ni lo u, mt ni lo u c cn rt, gm nhm trong tri

tim. Nguyn do l c mt nh tin tri truyn cho Plias bit mt li sm ngn kh

c a: Plias s cht v mt ngi i mt chic dp t trn ni xung th|nh

Iolcos, v| b}y gi ngi ang ng trc mt hn. i ph vi con ngi y th

no? Bng cch g by gi? D sao th Plias thy cn phi trn tnh li hi han cho

r lai lch c{i con ngi i dp c mt chn kia. Plias ra lnh cho qun lnh mi con

ngi ln tra vn. Y ct ting ni, ging y ngo mn:

- Hi ch|ng trai kia! Ngi }u m| lc bc n x s ny? Ngi hy mau

tr li cho ta c r tung tch. Ngi cn bit rng xa nay ta khng bao gi tha th

cho mt k di tr{. Ngi phi ni cho tht.

Jason bnh tnh {p li:

- Hi Plias, tn tim vng ca th|nh Iolcos! Ta l| Jason, con trai ca Aeson,

buc phi ra i khi Iolcos t khi cn mng sa. Hn hai mi nm tri tri qua.

Hai mi nm tri ta sng di chn ni Plion xanh rn, mit mi tu luyn, hc tp

trong hang ng ca thn Centaure Chiron. Ta ni cho ngi bit, thn Centaure
Chiron ch dy ta ni s tht, ch dy ta lng t ho v truyn thng ca t tin v

thc trng danh d. Cng v s tht, v lng t ho, v danh d m ta v }y i li

quyn tr v th|nh Iolcos. l| tt c s tht m ta cn ni cho ngi bit. Hn

ngi va lng ch?

Sau Jason quay ra ni vi d}n chng ang t tp trn qung trng:

- Hi nh}n d}n th|nh Iolcos th}n yu! Ta v cng sung sng v sau hai mi

nm tri xa c{ch nay ta c tr v vi mnh t chn nhau ct rn ca ta, vi nhng

ngi cng qu hng, cng m{u m vi ta. Ta khng phi l| ngi xa l. Cha ta l

Aeson ngi tng tr v th|nh n|y. Cn ta l| Jason, ngi con trai vinh quang

ca Aeson. Xin c{c ngi hy dn ta v ngi nh ca cha m ta.

Jason tr v nh trong nim xc ng ln. Cha ch|ng, Aeson tc bc trng, d

mt la nhng ng vn nhn ra ngay c a con yu qu ca mnh. ng m ly

con, nc mt tun tr|o v sung sng. ng khng th tng tng c rng ci

thng b mng sa ngy no m by gi ln khn, nh c, cng tr{ng n nh

th.

Tin Jason tr v i li ngi b{u lan i khp ni. Anh em bn b, h hng thn

thch ko nhau n thm hi chc mng. Sut nm ng|y nm m, Jason m tic tht

i mi ngi v by t nh ca mnh cho mi ngi bit cu xin s gip . Mi

ngi u t ra sn sng.

Sau t ngy ngh ngi, chiu hin i s, Jason cng vi mt s anh em tm phc

ko n cung in ca Plias. Ch|ng c s ng h ca ng o nhn dn cho nn

Plias khng dm gi tr phn phc. Trc mt tn tim vng, Jason b|y t nh

ca mnh: Plias phi trao li quyn hnh cho Jason, Jason s cho Plias mang theo mi

ti sn v bo m an ton tuyt i cho tnh mng cng nh t|i sn ca Plias. Plias

khng d{m khc t nhng li t hp tnh hp l . Y ngh ra mt c{ch tr

hon vic chuyn giao quyn h|nh v| cng l| mt k him hm hi Jason.

- Hi Jason! - Plias ni. - Ta sn sng chp thun nhng li t ca ngi.

i vi tui gi nua ca ta, vic chuyn giao quyn hnh li cho mt ngi trai tr, y

t|i nng v| sung sc nh ngi l| mt vic l|m ng vi iu thn Zeus truyn dy.

Nhng c iu ta cm thy bn khon. th|nh Iolcos n|y khng l mt chng trai

v danh tiu tt ln tr v? Thn dn s hi: Ch|ng ta lp c nhng chin cng g

xng {ng l| ngi anh hng dt dn chng ta? Theo ta, c l trc khi ln ngi

bu lnh s mng iu khin cuc sng ca mun dn, lo toan hnh phc ca trm h,

ngi hy nn sang x Colchide ot bng c B lng Cu v|ng em v. Linh hn

ca Phrixos b{o mng cho ta bit cn phi ot ly B lng Cu v|ng v n l|

mt bu vt bo m cho ngi b{u c vng bn. Nhng than i! Thi gian cp

i ca ta tui tr v sc mnh. Ta chng th no dm dn thn vo mt th thch ln

lao n nh th. Chu ting hn vy. Gi }y c l l| c hi tt nht nh| ngi bc l

t|i nng, lp nn mt chin cng v i. Ngi hy sang x Colchide ot ly B lng

Cu v|ng em v. Ngy mng chin cng v i ca ngi cng l| ng|y lm l ng

quang cho ngi, Jason ngi anh hng kit xut, ln k tha ngi bu th|nh

Iolcos.

Nghe Plias ni nh chc vo rut, Jason bc mnh qut:

- c! Jason ny s chng t cho mi ngi bit t|i nng v| ch kh ca hn

khng thua km mt ai. Ta s ot B lng Cu v|ng em v x s n|y chng minh

vi thn dn rng ta xng {ng l| ngi anh hng cm u th|nh Iolcos danh ting.

Nh| ngi hy lo sm sa l mng cng. Ti ng|y m| nh| ngi khng chu trao tr

li ngi bu cho ta th nh| ngi ng c trch.

 Th l Jason ra v lo chun b cho cuc hnh trnh sang x Colchide ot B

lng Cu vng. Cn Plias th chc mm trong bng rng Jason dn thn vo cng vic

ny th ch c i m| khng c v.

B lng Cu vng, ngun gc, lai lch ra lm sao m li li thi rc ri n nh

th? Phrixos l ai? V sao B lng Cu vng li x Colchide, v.v. l| tt c nhng

iu m| trc khi nghe k v hnh trnh ca Jason ai ny u mun bit.

 S tch B lng Cu vng

Xa x Botie trn b{n o Hy Lp c mt nh vua nhn hu tn l Athamas.

ng sinh c hai con, mt trai v mt gi. Trai tn l Phrixos, gi tn gi l Hell.

Khng r trong gia nh xy ra chuyn g xung khc m| n ni hai v chng Athamas

v Nphl phi b nhau, mi ngi sng mt ni ring bit. Tui tuy khng cn tr

song cng cha cao, hn na li c hai con nh nn Athamas phi tnh n chuyn tm

mt ngi v k trng nom gia nh. ng ci nng Ino con gi vua Cadmos lm

v. Ino v sng vi Athamas v| hai a con chng. B ngo|i th n|ng xem ra nh }u

ym hai a b, nhng tht ra trong th}m t}m Ino ght cay ght ng chng, ng|y m

ch lo ngh mu k sao cho git cht c chng i th mi sung sng, yn t}m.

thc hin mu git con chng, Ino khuyn nhng ngi ph n th|nh mnh tr v,

th|nh Orchomne danh ting, em rang la m i ri hy gieo ht. Nhn dn

Orchomne c tin hoc v s uy quyn ca n ho|ng nn l|m theo. Tt nhin, nm

y la c gieo m khng thy c mc. C{nh ng tr tri hoang vng nh mt bi tha

ma, Athamas rt lo. Tnh cnh n|y th i to tht s mt ri. Nh vua lp tc c ngay

mt o|n s gi i n n th Delphes cu khn, xin thn Apollon ban cho mt li

ch dn v nguyn do ca tai ha v cch gii tr. o|n s gi t Delphes v, nhng

Ino v cng nham him n trc, em v|ng bc chu bu ra mua chuc tt c

o|n. Bn h s tu vi vua mt li sm ngn ba t do Ino ngh ra. Cn nh| vua th

ho|n to|n tin tng v|o {m qun thn ca mnh vn l nhng ngi trung thc, o

cao c trng. Tht khng ai ng c li tu ba t ca bn s gi b{n lng t}m,

bn chn l ly tin ti y, hn h v him {c n nh th n|o. L qun thn khom lng

s{t t ri mt tn ct ting:
 - Mun tu b h! Li sm truyn cho bit cc v thn ni gin vi t nc ta.

lm ngui lng cc v thn, xin b h tha ti cho (n }y hn v run ging v

ngng hn li) chng con mi dm ni tip. - Athamas gt u. - Mun tu b h,

l|m ngui cn thnh n ca cc v thn, b h phi git hong t v| cng cha lm l

t!

Athamas lc u, trt i mt ting th di. Git con ? Nhng l|m th n|o c,

li phn quyt ca thn th{nh l| nh th, l|m sao d{m cng li. C tin, Athamas ra

lnh sm sa bn th, chun b nghi l lm hin t t ti. Hai a b b dn ra trc

bn th. Khn kh cho hai a b v ti. Chng khc than thm thit. Chng ku go:

Cha i! Cha i! Cha ng git chng con! Nhng li gm sc k bn c chng

v ch ch lnh ca vua Athamas l thc mnh vo c chng ly mu lm l hin t.

Ino lc ny lm ra b st si thng cm song tht ra trong bng hn h nh m c.

Nhng bng dng nhng ngi d l xn xao c ln, ai ny u ngc nhn ln bu

tri. Mt con cu c cnh vi b lng v|ng ng {nh ang t tri cao bay xung. Con

cu h cnh xung trc bn th, trc mt {m ngi ang ch bnh hnh l. N

chy n ch hai a b b tri, dy tri bng t tung. Hai a b nh c linh tnh b{o

trc, chy ra ci ln lng con cu vng, v con cu vng cng hai a b, v cnh

bay vt ln tri cao. l| con cu ca nng Nphl, m ca hai a b, ph{i n

cu chng. Xa kia thn Herms ban cho Nphl tng vt qu gi{ n|y (C ngi

li k thn Zeus ch khng phi thn Herms). l| mt con cu m trn th gian ny

d ai c n trm mt nghn tay cng khng th tm c mt con th hai nh th. N

bit ni v| nghe c ting ngi. N c l tr v| c thng minh, hn na li chy

nhanh nh thn m v bay ln tri cao nh thn iu.

Th l| trn lng cu, hai anh em Phrixos v Hell ri khi t Botie bay sang

phng ng, ch}u [, ngi trn lng cu i my, r gi bay i. Gi |o |o bn tai n

long c cho{ng u, ng rung th c vun vt li li pha sau, ni non th c loang

lo{ng trc mt. Tht {ng s. Con cu bay ht vng t lin v bt u vt bin.

Bin ge }y! Chao i, n mi rng lm sao! Mnh mng ngt ngn nhng

nc l| nc. Bay mi, bay mi m vn cha thy v|o n t lin. Nhng ri cng

phi n. Con cu bay n gn vng t chu . Hell chng mt v cng. Mt c

b hoa ln nh khi c chi tr quay chong chng vi anh. C ngy ngt, lo o v

bng nhin qun mt a hai tay ln m ly u. Nhng va bung tay khi lng

ngi anh th c ng ln nho xung bin. Qung bin y nh mt li dao t{ch i t

lin ra, bn l chu u, bn l chu . Ngy nay chng ta gi l eo bin Dardanelles

nhng xa kia tng nh ti ci cht ca Hell, ngi c i t tn l

Hellespont c ngha l| bin Hell.

Cn Phrixos, th c con cu a ti t Colchide bnh an v s. Ti ni }y

nh| vua Aits n tip nim n Phrixos. Ch b m ci c th sng v ln ln theo

vi thi gian c{i th|nh ven bin Pont-Euxin. n tui trng th|nh, Phrixos c

nh vua g con gi cho lm v. l| mt thiu n xinh p tn l Chalciop m nhiu

ch|ng trai tng c m v| hy vng. t lng bit n thn thnh, Phrixos git con

cu hin t thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe. Ch|ng cng khng qun tm

lng nhn hu ca nh vua Aits. B lng Cu vng chnh l mn qu qu m chng

em d}ng b v, nhng vua Aits khng B lng Cu v|ng trong cung in. Nh

vua coi n l mt bu vt linh thing phi th knh nn em n treo v|o mt chic

cy c th trong mt khu rng gi| thing ling di quyn cai qun ca v thn Chin

tranh-Ars. bo v B lng Cu vng, thn Ars giao cho mt con rng hung d,

khng h bit n gic ng nh ngi trn, c i mt to m thao lo sut ng|y m v|

chic mi phun ra la l|m ngi lnh gc. Ting l|nh n xa, ting d n xa, chuyn

vua Aits c trong tay B lng Cu vng vn l bu vt ca ngi Hy Lp khu gi

lng thm thung ca Plias cng nh bit bao ngi khc. H cho rng nu ot c
B lng Cu v|ng v th h c mt bu vt trong tay m bo cho x s h thot

khi mi tai ha, i sng c m no, yn lnh.

 Jason chiu tp cc chin hu chun b

cho cuc hnh trnh

Jason chp nhn li thch thc ca Plias. Chng quyt t}m vt bin sang x

Colchide ot B lng Cu vng. Cng vic u tin ca chng l phi chiu tp cc

chin hu v| ng mt con thuyn. Ch|ng khng c cc v thn ban cho nhng

phng tin thn k nh i dp c c{nh, m t|ng hnh, con cu bit bay hoc thn m

Pgase, nhng ch|ng c ng o anh em b bn, v nhng ngi u nht tr tn

thng s nghip ca chng: phi ginh li B lng Cu vng v chnh n l bu vt

ca ngi Hy Lp. Jason ku gi s gip ca anh em. {p li li ku gi ca chng,

nm mi anh hng danh ting t khp t nc Hy Lp ko v t hi Iolcos

chun b cho cuc h|nh trnh. Hracls, ngi anh hng vi nhng chin cng cc k v

i, con ca ng ph vng Zeus, l| ngi u tin n di trng Jason. Hai anh

em Dioscures, con ca Zeus, cng khng h chn ch. Hai anh em Idas v| Lynce }u

c chu mang ting l nhng ngi chm tr. Cn Calas v| Zts tuy c bit tin sau

nhng li ti Iolcos kh sm v h vn l nhng ngi anh hng c cnh, con ca thn

Gi-Bore v nng Orythie. Ri ngi anh hng Mlagre th|nh Calydon hng

cng; ch|ng Alce nhanh nh sc, mnh nh hm, con ca v anh hng Perse danh

ting ly lng; Admte v vua ca th|nh Phres gi|u c; Tlamon ngi dng s ch bit

tin khng h bit lui v nhng ngi khc, k trc ngi sau ti t hi Iolcos vi

kh th h hi, sn sng. Trong s nhng ngi tham d cuc vin chinh ny c mt

ngi tuy khng phi l| anh hng, dng s t|i ba nh nhng ngi khc, song nu ta
khng nhn n tn th tht l mt li lm khng th tha th c. l| nh| danh ca v

i Orphe m sau ny c cng rt ln trong cuc hnh trnh.

Cc v anh hng bt tay v|o ng mt con thuyn ln vt bin. N thn

Athna kp thi xung gip h, ch bo mi ngi cn k cch thc ng con

thuyn, ng tng phn ri em chp ghp li. N thn li cn i tm cho o|n anh

hng, dng s mt khc g thn diu o mi thuyn. l| khc g ly ra t cy si

thing ling mc trong rng si ca thn Zeus Dodone. Chnh qua cy si thing ling

ny m thn Zeus truyn phn nhng li sm ngn, tin o{n, ch dn cho nhng

ngi trn th. V l cho nn mi con thuyn ni c ting ngi. C ngi k li

rng cy si to ln nht rng Dodone c h xung lm ct bum ca con

thuyn. Ngi ta t tn con thuyn l Argo, ting Hy Lp c ngha l| Nhanh chng v|

nhng ngi i con thuyn ny l Argonautes: nhng thy th ca con thuyn Nhanh

chng.

N thn Hra cng khng qun ph tr cho nhng ngi Argonautes. Hra cm

ght Plias v tn n|y qun khng d}ng l hin t cho mnh. Ngc li n thn rt

yu mn Jason. C mt ln th thch Jason, n thn bin mnh thnh mt b c

gi ngi bn b sui khc than ru r. Khi y, Jason t }u i ti. Gp b c, chng

hi han n cn v sn s|ng gip c mi vic. B c nh ch|ng a c vt qua con

sui chy xit. Jason cng c li qua dng sui hung d sang b bn kia. Chnh trong

khi li qua dng sui ny m chic dp chn tri ca ch|ng tut ra v| tri i mt.

V ngha c m| Hra yu mn Jason.

V thn X th c cy cung bc v nhng mi tn v|ng Apollon cng hng h{i

gip nhng ngi Argonautes. Thn bng ti nhn xa trng rng ca mnh tin

o{n cho mi ngi bit: kh khn gian kh tht nhiu nhng th|nh cng vinh quang

tht ln. B lng Cu vng chc chn s v tay ngi Hy Lp bi l n vn ca ngi

Hy Lp. Nhng ngi d man chng th c cc thn thnh giao ph cho s mng

gi trong tay bu vt .

C{c anh hng t tp y Iolcos. Mi ngi ng thanh nht tr c

Hracls lm th lnh, nhng Hracls mt mc chi t. Chng tin c Jason, ngi anh

hng ca th|nh Iolcos, m ng tr{ch nhim nng n . Cn Tiphis c c lm

thuyn trng v chng vn l| ngi am hiu mt bin nh am hiu lng bn tay.

Thuyn trng Tiphis va nhn chc lp tc giao ngay cho Lynce trng trch phi

lun lun ng trc mi thuyn. Hn chng ta khng ai l| ngi khng bit n bit

ti ca Lynce. i mt kh{c thng ca chng c th nhn xuyn qua t d|y { rn.

Bin khi tuy chng rn nh {, chng d|y c nh t song li kn mt chng ai c th

bit c di m|u nc xanh tm ngt hoc m|u nc ta nh ru vang kia c

nhng g. Mt loi thy qui hay mt tng { ngm? Mun con thuyn Argo vt bin

khi c an ton nhanh chng phi c i mt tinh tng khc bit ca Lynce hng

dn, thng bo.

Cng vic chun b xong xui. Con thuyn Argo l|m l h thy. Lng

thc, nc ngt cht y p c mt khoang thuyn. Vic lm cui cng l dng l hin

t t n c{c v thn.

Mt bui sng kia, khi n thn Rng ng-os va xe nhng ngn tay hng

trn mt bin th thuyn trng Tiphis ra lnh cho con thuyn nh neo, nhng mi cho

vung ln mnh m. Con thuyn r sng ra khi. Anh em thy th ko ln mt tm

bum mi trng tinh. Cnh bum no gi a con thuyn lt i trn sng c nh

nh|ng, m {i nh i ch}n ca c{c n|ng Muses trong v hi. Chng my chc m v

thn Mt tri-Hlios Hyprion hin ra trn c xe vng rc r chi chang do nhng

con thn m mnh nh la ko nh sng rc r ca thn Hlios lm cho cnh bum

trng ca con thuyn ti s{ng hn ln. Cn sng bin th lp l{nh nh c mc mt

tm o dt bc.
 Ngi trn thuyn vi c}y |n lia v|ng ca mnh, Orphe va gy |n va ht.

C{c dng s, anh hng lng nghe ting ht ca Orphe vi nim m say, xc ng dt

do. T {y bin su, nhng con c heo nghe thy ting |n, ting ht ca Orphe lin

r nhau bi ln, b{m theo con thuyn thng thc nhng m thanh tuyt diu m

trong i chng cha bao gi bit n. Nh |n cu mi bui chiu t nghe ting so

ro rt ca ngi mc ng m lng thng v chung, th }y cng vy, nhng con c

heo nghe ting |n ca Orphe bi ln tung tng, b{m theo con thuyn ca Orphe

ang l}ng l}ng r sng.

 Nhng ngy o Lemnos

Chng ng u tin m con thuyn dng li l| o Lemnos, mt hn o cch

b bin thnh Troie khng xa lm. Chng r t ngy di bn cng Pagasa x Thessalie

ra i n nay bao l}u nhng c dp dng cho, ngh tay th i vi nhng ngi

thy th Argonautes l mt dp tt. Mi ngi s c ngh ngi c sc khe cho

cuc hnh trnh cn di vi bit bao kh khn gian kh. Khoang thuyn cha nc ngt

v thc n s c b sung cho y p. V chng ai tnh trc c nhng chuyn bt

trc ca thi tit, sng nc.

c tin con thuyn ca nhng ngi Argonautes cp bn, tt c nhng ngi

d}n trn th|nh Hephesteia mt th|nh m| c d}n ch ton l ph n c, ko nhau

n qung trng hp. N hong Hypsipyle tin ra trc thn dn, ln ting trng cu

kin ca ton dn:

- Hi thn d}n mun v|n yu knh! }y l| mt iu m tri tim trong lng ngc

ta khng bit nh liu th no. Chng ta c nn cho nhng ngi thy th ca con

thuyn Argo t ch}n ln th|nh ca chng ta khng? Nu nh chng ta n tip h

nh l| nhng v khch qu th liu rng khi h bit c ti c ca chng ta, h c

nhn danh nhng ngi |n ng m| tr th chng ta khng? Rt c th th|nh n|y

s tan hoang v chng ta s b bt lm n l hoc t hi hn na phi v sng di

giang sn ca thn Hads t b cuc sng du ngt nh mt ong v|ng... Nhng liu

khng cho nhng ngi Argonautes t ch}n ln th|nh ca chng ta th c c

khng? Thn Zeus thing ling nh Olympe cao nht s ni cn thnh n v chng ta

vi phm truyn thng qu ngi trng khch m thn tng ban b v| rn dy

lo|i ngi. Cn nhng ngi Argonautes? H liu c cam chu ra i, cam chu trc s

xc phm ca chng ta khng? Ai dm quyt o{n rng, cam kt rng, h s khng

dng v lc t chn ln mnh t ny? Hi thn dn mun vn thn thit! l| tt

c nhng iu tr{i tim ta ngh v| ta ni ra }y c{c ngi nh liu.

Polyxo b| nh mu gi nua ca n hong Hypsipyle ln ting.

- Hi n hong mun vn knh yu! Hi cc con, nhng ngi ph n xc

phm n n thn Aphrodite, g}y nn cn thnh n tai hi! }y l| iu m tri tim

trong lng ngc bo ta. Ta hin nay ngng ca ca S mnh. Chng ai bit c

rng n ngy no th cuc sng ca ta s b ba ch em nng Moires ct t si ch ca

n. Tuy vy, hin nay ta vn khe mnh, song sng chng c nim vui. Tui gi gy

yu, kht vng chng cn, nhiu khi ta li cu mong cho thn Cht-Thanatos mau n

bt linh hn ta v th gii ca thn Hads. V th nhng iu gi ni, cc con hy lng

nghe v suy xt. Bi v gi ni l v cuc sng ca cc con. Cc con hi! Chng ta l no

sng mi nh th ny? Mt cuc sng m| khng c ngi |n ng bn cnh tht chng

kh{c n|o nh mt t mnh mng khng c nh sng mt tri. N chng chnh nh

con thuyn trn sng c. Ai s bo v cc con khi nhng nc lng ging dm ng

th|nh gi|u p ca cc con? Ai s c{ng {ng nhng cng vic sn th, x}y th|nh p

ly {nh c{ trn bin khi sng d gi to hoc cy xi mnh t en rn chc? Cn cc

con, s phn s ra sao khi tui tr qua i nh {nh nng p , phi phi ban mai

cn li bui hong hn u m ca tui gi ly ci gy l|m ngi bn tm tnh? Khng,

c{c con l|m mt vic tn bo, song vic do v n thn Tnh yu v Sc p gy

nn. Khng phi li c{c con. Chng ta l|m l hin t xin cc v thn Olympe tha ti.

Nhng c{c con khng th vi phm truyn thng o l m| Zeus, ng ph vng ca

cc thn v nhng ngi trn on mnh, rn dy. Hy git sc vt, by bn th, m

tic trng th v c nhng ngi thiu n xinh nht ra mi nhng ngi anh hng vo

}y d tic. Sau khi h n ung no say ri, chng ta mi hi h t }u ti, h n

hn o quanh nm bn b sng nc ca chng ta lm g? H c cn chng ta gip

lng thc v| nc ngt tip tc cuc h|nh trnh vt bin khi khng sinh n hay

khng? Cu xin cc v thn Olympe ban cho chng ta nhng ngi khch ca lng

nhn t, ho hip ch khng phi l nhng ca thn Chin tranh-Ars.

Nghe Polyxo, b| nh mu gi| nua nhng khn ngoan sng sut rt mc ca n

ho|ng ni nh vy, tt c mi ngi trn qung trng u reo h, t{n thng.

n }y ta phi dng li k qua cu chuyn rc ri v c{i hn o m thn

dn ch ton l ph n. Ngun gc ca n nh sau:

Hypsipyle l con gi ca nh vua Thoas. Vua Thoas vn l chu ca thn Ru

nho-Dionysos. ng tr v trm h cng minh chnh trc, chng bao gi l l| vi i

sng ca nhn dn, sao nhng vic th cng thn thnh. Ba kia khng r v sao, ng

ban lnh: k t nay tr i th|nh Hephesteia v thn d}n trn o Lemnos s t b

vic th cng n thn Tnh yu v Sc p-Aphrodite. Thay th, mi ngi, mi nh s

th cng v thn Ru nho-Dionysos. Nm b|n th n thn Aphrodite lnh ngt,

khi hng chng c m sc vt hin t cng khng. N thn v cng cm tc nhng

ngi Lemnos, v| nh mi ngi u bit, khi cc v thn ni gin th th n|o cng

gi{ng n trng pht. N thn Aphrodite quyn lc khng ln lao. Tai ha n thn

ging xung u nhng ngi dn Lemnos chng gy nn lt li, i km. N thn

cng chng n tht, v| cng chng lm cho mt ai ni in, mt tr gy ra nhng v

ng st kinh khng. Th nhng tai ha li v cng c him. N thn lm cho tt c

nhng ngi ph n o Lemnos c mt ci mi rt kh chu, kh chu lm lm.

Ngi ta dng tt c mi hng liu hng l|m {t i c{i mi kh chu , nhng v

ch! S th n kh chu n mc l chnh ngay nhng ngi chng thn yu, thn thit

ca cc b v, nhng chng trai nng nhit ca c{c c g{i cng khng mun, khng

d{m n gn. Th l buc lng nhng ng chng, nhng chng trai phi b hn o

Lemnos ra i. H phi ra i, sang mt x s kh{c tm kim nhng ngi v, nhng

ngi bn tnh mi. Thi th xu p sao cng c, min l| ng c ci mi kinh tm

n cht khip i c nh nhng ngi ph n Lemnos! H ra i song cng thng

thng v thm li qu hng, gia nh song c iu khi v h chng h dm chia s

nim hnh phc chn gi vi v, thm ch khng mun n gn hi han v tnh hnh

sinh sng, bn bc cu chuyn l|m n vi v. Tnh cnh nhng ngi ph n Lemnos

v th m c chng tht cng nh khng. Cm gin nhng ngi chng v ti khng

chung thy, nhng ngi ph n Lemnos b|n mu tnh k tr th, trng pht, v mt

ba kia, nhn mt chuyn cc ng chng v thm qu, cng mt lc tt c mi ni,

mi ch trn o, nhng ngi ph n Lemnos nht t ni dy git sch snh sanh tt

c nhng ng chng, nhng chng trai, tm li v git cht sch |n ng. Duy nht ch

c ng vua Thoas c con g{i l| Hypsipyle em giu i mt ni mi thot cht (Sau

ny cu chuyn v l, Hypsipyle b trng pht, b trc xut khi qu hng mt thi

gian). l| u ui c}u chuyn v c{i hn o m thn dn ton l nhng ph n, rt

l nhng |n b| l| nh vy, v| cng l| c{i duyn c v sao m h phi hp qung

trng bn lun v vic c nn tip n nhng ngi Argonautes hay khng.

Nghe theo li khuyn ca b| nh mu, Hypsipyle truyn cho mi ngi sm sa

bn th lm l hin t t ti vi n thn Aphrodite v cc v thn ca th gii Olympe.

ch th}n n hong Hypsipyle dng l v qu trc bn th n thn Aphrodite cu xin

n thn tha ti, gii tr tai ha cho nhng ngi ph n Lemnos. Ba ln Hypsipyle ph

phc trc bn th n thn Aphrodite l ba ln ngn la thing trc bn th, di

chn bc tng n thn, bng chy rc sng hn ln. Hypsipyle nhn thy ngn la

y vi bit bao hi hp trong lng. N thn chp nhn li cu xin ca nhng ngi

ph n Lemnos.

Tip l hin t t ti l l tip n nhng ngi Argonautes. th|nh

Hephesteia t bao lu nay mi c mt ngy l tng bng v trng th nh th ny.

Jason mc trn ngi b {o m|u ta do ch th}n n thn Athna dt vi v may cho

chng. Chng v cc chin hu bc vo cung in ca Hypsipyle trn tm thm

rc r. N ho|ng i n ch|ng t cng cung in. Tai ha m t bao lu nay nhng

ngi ph n Lemnos phi chu ng nay c gii tr. C hn o nh hi sinh

li. bao nm nhng ngi ph n }y sng ru r, ho hon, dt nh mt cy kh

khng c ti th nay h c sng nhng ngy trn tr hnh phc vi nhng ngi

anh hng, dng s danh ting t t Hy Lp thn thnh ti. Nhng l hin t cm t

thn linh, nhng m v hi, nhng ba tic ca sui ru v trn ci... m n|y qua

m kh{c, ng|y n|y qua ng|y kh{c. Nim vui ca nhng ngi ph n Lemnos vang

di n tn tri xanh khin cc v thn Olympe cng mm ci gt g hoan h.

Nhng c nhng ngi khng vui. l| Hracls v| mt s anh em li ngoi

b bin coi gi con thuyn. H ch i cc chin hu ca mnh kh{ l}u m| khng

c tr li dt khot k hn ln ng. Ai ny u v cng st rut. Khng ai ngh

rng Jason v bn hu gp nn, nhng mi ngi u ngh ti nhim v ca cuc

hnh trnh, s mng thing ling ca n m ch v l h mi hng ng li chiu tp

ca Jason, dn thn vo nguy him. Khng th dn lng ch i mi c, Hracls c

ngi vo kinh thnh gi anh em ra. Chng gin d trch mng anh em mi vui n

ni qun ht tt c s nghip. Cc chin hu nghe li qu trch ca ngi anh hng v

i Hracls, con ca Zeus, u ci u nhn li. H u cm thy h thn vi lng

tm v danh d ca mt chin s ca t nc Hy Lp thn thnh. H quyt nh phi

t gi hn o hp dn v mn yu n|y ngay tip tc cuc hnh trnh. Pht chia tay

vi nhng ngi ph n Lemnos tht nng n v| kh khn. Nhng ngi ph n

Lemnos mun cc chng trai Hy Lp sng vnh vin vi h hn o p bn b

sng nc n|y, nhng l|m sao c th nh th c. Ngi ph n thm kht s yn

m nhng nhng ngi anh hng th thm kht s nghip v chin cng. B lng Cu

v|ng cha ot c th ci cnh i dng gi lng vi nhng bui bnh minh ng

chn tri, vi nhng m trng bng bnh trn sng nc vn hp n nhng chng
trai Argonautes hn nhng vng tay mm mi v nhng c{i hn m thm, thit tha

ca nhng ngi ph n. Bui tin a tht y nc mt. Con thuyn Argo t t ri

hn o mang theo mi tnh ca nhng ngi ph n Lemnos, mi tnh chn thnh v

th mng, nng chy v thit tha tng chng nh trong i ngi dim phc y c

th snh ngang vi cuc sng mun vn hnh phc ca cc bc thn linh. Cha ln no

trong cuc i nhng ngi anh hng Hy Lp li thy mi cho con thuyn nng nh

ln ri o Lemnos ngy y.
 Chuyn khng may xy ra b{n o Cyzique

Con thuyn Argo i v|o bin Propontide 204

sau khi vt qua eo bin

Hellespont. Cho n gi pht ny hnh trnh ca nhng ngi Argonautes vn cha

gp phi mt kh khn g {ng k. H b neo con thuyn b{n o Cyzique . Nhng205

ngi dn }y tn gi l Dolions vn l con chu ca thn Posidon, sng di quyn

cai qun ca vua Cyzicos. Cuc sng ca h so vi nhiu ni th cha c sung sng

bng, tuy nhin h khng n ni ngho tng. H n tip nhng chng

Argonautes vi mt tm tnh nng hu. Ngh li b{n o Cyzique c t ngy, con

thuyn Argo li tip tc cuc hnh trnh. Thuyn va ri bn cha c my tay cho

th xut hin b vnh trc mt mt l ngi khng l. Chng ko nhau ra ng l

nh, kn en ngoi b bin. iu {ng s l nhng tn khng l ny chng nhng cao

ln nh ni, lng l{ mc y ngi rm rp nh rng, nom d tn kh{c thng m li

cn c su cnh tay di nghu. Thy c chic thuyn l, l khng l ch ch tr tr ri h

nhau b nhng tng { nm ti tp v pha con thuyn. Nhng chin s Argonautes bt

tay vo cuc chin u. Jason ra lnh cho anh em rng ht sc cho con thuyn thot

ra khi tm nm ca l khng l. C{c anh hng ng chm li gi cao nhng chic

khin ln u che nhng trn ma {. Hracls s dng cy cung v ng tn c

him ca mnh. C{c anh hng, dng s kh{c ngi th dng lao, ngi th dng cung

tn i ch li. Giao tranh c mt lc th l khng l h nhau chy, chui vo hang

n np. Chng b trng tn c cht kh nhiu nn khng d{m hung hng na. Con

thuyn Argo c bnh yn v s. Cng lao y trc ht phi k n nhng mi tn

danh ting ca ngi anh hng Hracls. Th ra bn khng l ny khu vc Ni Gu.

Chng chuyn sng bng tht ngi v tht cc sc vt. S d nhng ngi Delions sng

ngay cnh chng m vn c an ton l nh c thn Posidon bo h, che ch.

Sut ng|y hm con thuyn Argo i trn bin c bnh yn. Nhng khi chiu

ht th bng }u t chn tri n n ln nhng {m m}y en d|y c. Chng cn ai

nhn thy cht nh vng lng lnh t c xe nga ca thn Mt tri-Hlios ang i v

l}u |i ca mnh di i dng. m ti bao trm. Mt bin en thm. Gi i

chiu khin cho cc thy th phi mau mau h bum xung, v pht chc mt cn bo

ln p n. Con thuyn Argo vt ln vi sng d, trng trnh nghing ng. Chng ai

cn bit phng hng ra sao na. Mi ngi lo chng vi nhng con sng cao ngt

c ni tip nhau b xung con thuyn. Lnh nh trn mt bin khng bit bao lu sau

con thuyn tri t vo mt hn o hay mt mnh t lin n|o m| n chng

Lynce c i mt tinh tng cng khng nhn nh ra c. c cp bn c ngha l|

thot cht. Mi ngi sung sng ln b, nhng bng }u ching trng ni ln dn

dp v ch mt lt sau tng o|n chin binh lao ti v}y {nh nhng ngi Argonautes.

Cuc chin u din ra quyt lit sut trong m en cho ti khi tng sng. Trong nh

sng m nht, xam xm ca ban mai, nhng ngi Argonautes mi nhn ra c iu

lm ln. Th ra sng gi ca i dng a con thuyn Argo tri tr v b{n o

Cyzique. Lynce l| ngi u tin ht ln.

- Hi anh em! Hy ngng chin, ngng li ngay! }y l| mnh t Cyzique m

chng ta va ri n ra i. Tht tai hi! Chng ta {nh nhau vi nhng ngi bn

qu va gip chng ta!

Qu tht nh li Lynce ni. V ti tri cho nn khi nhng ngi Argonautes

b ln b{n o th nhng ngi Dolions tng rng }y l| mt l cp b, li dng

tnh hnh gi bo, l|m n. au xt bit bao, khi hai bn nhn ra bao s lm ln y th

bit bao nhiu mu, thit bit bao nhn mng. Nhng cn au xt hn na khi trong

s nhng ngi t trn c nh| vua Cyzicos. c tin c l cp xm phm lnh th,
nh vua lin ch th}n thng lnh qu}n binh xut trn. Jason giao u vi nh vua

m khng bit. Bng mt mi lao sc nhn phng i, Jason kt liu cuc i nh

vua.

Nhn ra nhau, mi ngi m ly nhau khc than thng thit. Jason ch th}n

ng ra lo vic mai tng cho nh vua. Chng cn bit l|m g hn ngo|i vic t chc vic

tin a linh hn ngi xu s v ni yn ngh cho trng th. Trong sut ba ngy

nhng ngi Argonautes mc tang phc khc than bn linh cu ngi cht. Sau

h t chc hi l v nhng cuc thi u nh phong tc nghn xa truyn li. Cyzicos

cht li mt ni au thng v hn cho ngi v tr p l| n|ng Cleit. Khng

ngh lc dp ni au n trong lng, n|ng treo c t vn. Cc tin n Nymphe

xt thng ngi thiu n xinh p c tnh yu son st thy chung sm phi la i

em hoa n ving nng. Cc Nymphe khc than cho s phn bt hnh ca nng ngy

m khng ngui khng dt. Nhng dng nc mt ca cc Nymphe tro ra hp

thnh mt con sui v con sui c ngi xa gi l sui Cleit.

Nhng g xy ra khi con thuyn Argo dng li

t Mysie

T b{n o Cyzique, con thuyn Argo nhm hng ng i ti. Nhng trc

khi khi hnh, mt trn bo ni ln l|m cn tr cuc hnh trnh. Nhng ngi

Argonautes bn hp nhau li tm hiu nguyn nhn ca tai ha. C th h s sut

khng lm mt l hin t cc v thn phng ng khi h t chn ti phm vi cai

qun ca cc thn. by t lng tn knh thn linh, nhng ngi Argonautes quyt

nh dng trn ngn ni Dindyme, ngn ni cao nht trn b{n o Cyzique, bc tng

ca n thn Cyble, v t mu v i sinh ra c{c v thn ca nhng ngi phng

ng, cu xin cho cuc hnh trnh ca mnh c bnh an v s.

Cng nh khi t ch}n n o Lemnos, n b{n o Cyzique, nhng ngi

Argonautes n Mysie trong mt bu khng kh ha mc. H c tip i long

206

trng. Nhng mt chuyn kh phin to{i xy ra. Chuyn xy ra vo mt hm nh

thng l, nhng ngi Argonautes chun b nu n, Hylas mt ch|ng trai xinh p,

bn thn ca Hracls, c anh em c i tm nc ngt. Hylas vo rng v| tm c

mt lch nc. Chng ln theo lch nc tm con sui, ngn ngun ca n. Mt cnh

tng k diu hin ra trc mt chng. Bn b sui cc tin n Nymphe ang vui chi,

ca ma. Hylas ng}y ngi ra trc cnh p c mt khng hai . Ch|ng m mnh

trong cnh thn tin n ni qun bng i vic ly nc em v. Cc tin n Nymphe

thy ch|ng p trai ang m ui nhn mnh cng nao nao xc ng. C{c n|ng cng

{p li chng nhng ci nhn tnh t, m say. ng l| c{i cnh Hai bn cng lic, hai

lng cng a.
 Bng Hylas sc nh ti cng vic ca mnh, chng ln ra b sui kn nc vo v

th... hp mt ci, cc tin n Nymphe ko tut chng xung dng sui v bin lun c

con sui ca mnh i mt. Hylas ch kp ku ln mt ting.

Cng vo rng vi Hylas c Hracls, nhng mi ngi i mt ng, lm mi

vic. Hracls, vo rng tm g o ci mi cho, v va qua do chng cho qu mnh

nn mi cho b gy. ang trong rng su, nghe ting ku tht thanh ca Hylas,

Hracls lin chy b n ni tm Hylas. Tm mi chng thy tm hi, li gp anh

ch|ng ngi Lapithes tn l| Polyphme c anh em nh c i tm Hylas. Hai ngi

chia nhau i sc so khp ni, gi Hylas n khn c hi, t c ting m chng thy

mt li {p li, chng thy mt du chn m. H i lang thang trong rng thm sut

m hm .

Rng ng, tri sng anh em nh vn khng thy mt ai v. Thuyn trng

Tiphis gp lc thun gi p tri lin pht lnh nh neo. Jason bit vng mt ba ngi

nhng l|m sao m| ch h mi c, v bit ch n bao gi. C Polyphme i th mt

tch lun c Polyphme! Chng thy, khng th tr hon cuc hnh trnh. Chng chun

y lnh xut pht. Thy vy, dng tng Tlamon chy n trc mi con thuyn giang

i tay rng v di ra, qut ln:

- Hi Jason ch tng! Hi Tiphis thuyn trng! C{c ngi c u c khng m

li dm pht lnh cho khi hnh vo lc ny, khi mi ngi cn ang cha bit r s

phn ca ba chin hu thn thit ra sao. Thn Zeus ban cho c{c ngi quyn lm

ch tng v quyn ch huy iu khin con thuyn nhng cn tnh ngha anh em, c{i

to ra sc mnh gn b mi ngi li vi nhau th thn Zeus li khng ban cho cc

ngi. V th c{c ngi mi nhn tm b anh em ng i li. Xa nay nhng ngi

trn th on mnh con ca Zeus, ng ph vng, ai ai cng thng xt, cu mang

ng i. Hay tri tim ca c{c ngi bin thnh st ri chng? Ta ni cho c{c ngi

bit, ta s khng i vi c{c ngi na. bi bc! phn phc! bt ngha bt

nhn! Jason! C phi ngi b ri Hracls cho mt mnh ngi ni danh l| ngi

anh hng kit xut trong cuc h|nh trnh i ot B lng Cu vng khng? Bi v c

Hracls tham d s nghip ny th ta dm chc khng mt ai c th vt ni chng v

chin cng cng nh sc mnh. Hy ra lnh cho Tiphis dng ngay thuyn li v c

ngi i tm bng c Hracls v nhng ngi kia v.

Tlamon va ni dt li th bng nhin trc mi con thuyn dng ln mt ct

nc, v khi ct nc tan ra th t di bin lng lng nh ln mt ng gi ru tc

xanh sm, la xa nh rong, ru bin. l| v thn Bin-Glaucos, ngi c ti tin tri,

tin o{n mi vic. Xa kia thn vn l mt ngi {nh c{ ngho x Botie, v nhm

phi th c thn nn ch|ng {nh c{ ngho n|y bng ch{y ln kh{t vng mun sng

di bin khi trong th gii k l ca thn Posidon c c}y inh ba v|ng g}y bo t.

Chng lao mnh xung bin v| c cc v thn Bin cho gia nhp vo th gii cc thn

Bin. Cc thn ty ra cht on mnh trong con ngi trn tc ca chng, bit

chng thnh mt ng gi bt t. Thn Glaucos ni ln trn mt bin, gi tay ra hiu cho

con thuyn Argo dng li. Thn ni:

- Hi Jason, ngi thng lnh v| ch huy cc chin s Argonautes! Hi dng

tng Tlamon sc khe hn ngi! Hi Tiphis ngi thuyn trng dn dy kinh

nghim! Ta t di bin su di nc ln }y truyn ph{n cho c{c ngi bit nh

ca ng ph vng Zeus trong s vic va qua. C{c ngi hy dp mi bt ha v

tun theo nh ca thn linh. Trc ht ta truyn t cho c{c ngi bit v s phn

ca Hracls, ngi anh hng v i con ca Zeus. Theo S mnh, Hracls s phi tr

v Hy Lp n np mnh cam chu lm n l cho nh| vua Eurysthe trong mi hai

nm. Chnh trong thi gian mi hai nm n|y ch|ng s lp nn nhng k cng thay i

tri t, lu danh hu th, hin h{ch mun i. Cn Polyphme, con ca latos v

Hipp, theo quyt nh ca thn linh chng s lnh s mng sang mt vng quc trn

x s Mysie xy dng nn mt th|nh danh ting, th|nh s c t tn l

Cius. Polyphme s tr v ti cho n khi ht hn k ca s phn mnh; l|

thnh ca nhng ngi Chalybes vinh quang. Cn ch|ng Hylas xinh p, ch|ng vnh

vin khng bao gi gp li c cc chin hu thn thit ca mnh na. Cc tin n

Nymphe cm xc trc v p ca ch|ng bt cc chng. Chng s sng mt cuc i

di lu trong th gii tnh yu th mng vi nhng tin n Nymphe.

Ni xong Glaucos ln xung bin su. Con thuyn Argo li r sng tip tc cuc

hnh trnh v tnh bng hu gia nhng ngi anh hng li c khi phc bn cht.

Truyn thuyt v vic Hylas mt tch v chuyn Hracls cng vi Polyphme i tm

rt c th l s gii thch mt tp tc tn gio ca c d}n quanh vng ven bin

Propontide. Hng nm c tc nhng vin t t i cng khp c{nh ng, chy khp cc

c{nh ng; va chy va tht gi: i Hylas! i Hylas!

 Cuc xung t vi ngi Bbryces x Bithynie

i ven theo vng b bin pha ng ca bin Propontide, con thuyn Argo n

x s Bithynie ca ngi Bbryces. Ti }y nhng ngi Argonautes chng c

hng mt nim vui ca truyn thng qu ngi trng khch, h chng c n tip

nim n. Amicos v vua cm quyn }y vn l mt con ngi kiu cng. ng ta ni

ting v ti tinh thng v ngh, trong giao u cha h bit n tht bi. Hn na theo

mt phong tc c truyn ca t nc ng ta, mi khi c kh{ch n thm, c ngi

nc ngoi dng chn ngh li th vic u tin l phi mi bng c khch giao

u, ng hn l| buc khch phi giao u. V th m bit bao v kh{ch phi gi xc

li mnh t ny. Nhng ngi Argonautes khng cn cch no khc l phi chp nhn

cuc t th. Ngi anh hng Pollux, con ca thn Zeus, thay mt cho anh em thy th

ca t nc Hy Lp bc vo cuc sc. Qu tht Amicos l mt tay v ngh cao

cng, nu khng th chng th no chu ng ni vi Pollux ly mi hip. C|ng {nh

Pollux cng do dai, tnh to. Chng bit Amicos rt hiu thng, rt nng lng h i

th v th chng v nh nng th, ln tr{nh n ca Amicos, nhiu hn l| {nh tr.

Amicos tc nh in nh cung c lao v|o ch|ng hng gi{ng cho ch|ng v|i n quyt

nh. Nhng v ch, thot mt ci chng li lun ra pha sau, Amicos quay ngot li,

chng li lun ra pha trc. Sau mt lot n tin cng khng kt qu, Amicos chn li

phng th. By gi mi l lc Pollux tr ti. Chng v l s h la cho Amicos chp

ly thi c tin cng ch|ng. ng nh th, ch thy vai Amicos chuyn ng l Pollux

thp xung lun ngay v|o s{t ngi Amicos ri bt ln ging lin tip hai tr{i m

mnh nh ba b v|o u Amicos. Nh vua hiu chin hiu thng vt xung nh

mt cy si b n gc, khng sao gng dy ni. Y nm thng cng trn mt t th

dc ln mt hi ri cht lun chng th di dng ly na li. Nhng ngi Argonautes

h reo, cng knh ngi anh hng Pollux ln vai. Vic nh chc tc khiu khch

nhng ngi Bbryces vn xa nay ch bit c nh vua ca mnh chin thng. Mt tn

vua kiu ngo tt cng nui dng u c kiu ngo trong thn dn. Tht vy, nhng

ngi Bbryces khng coi thng, bi l l thng tnh trong cuc sng. H cm thy

nh b xc phm gh gm, v th l h kch ng nhau, h ht phi ly mu ra nhc.

Cuc xung t bng ln d di nh mt ngn la tn ph mt khu rng, nhng nhng

ngi Bbryces lm sao c th chin thng c nhng ngi anh hng, dng s Hy

Lp tng dy dn trong chin tranh! H lao vo cuc chin m khng c chun b, v

th h b nhng ngi Argonautes {nh cho tan t{c, cm u chy thc mng khp tm

hng bn phng. Nhng ngi Argonautes truy ui n cng.

Hm sau, con thuyn Argo ri x Bithynie ra i vi bit bao lng thc, chin

li phm. Danh ca Orphe vi c}y |n v|ng tuyt diu ca mnh ngi trc mi thuyn

ct ting ht ngi ca chin cng ca nhng ngi Argonautes v Pollux, con ca Zeus

ph vng, l| ngi anh hng {nh bi Amicos kiu cng, lp nn mt chin cng

hin hch nht.

 Tri dt v|o t Thrace, nhng ngi Argonautes

cu c gi Phine thot khi tai ha ca l Harpies

Hm sau con thuyn Argo ra i li gp bo. V th nh ra i v|o eo bin

Bosphore th con thuyn li tri git v|o t Thrace. Nhng ngi Argonautes ln b

ngh ngi v| tm s gip . H bc vo mt ngi nh gn b bin. Ch nhn

trong nh| bc ra n h l mt c gi m, chng gy. Bc i ca c run ry, gy yu

n ni ch va bc c dm bc l c khuu xung. Hi ra th bit tn c l

Phine vn l mt nh tin tri danh ting, con ca Agnor thn th{nh. C ngi li bo

c l con ca Phnix nhng c ngi ci li, bo c chnh l con ca thn Posidon.

Lm vua vng quc Salmydessos thuc x Thessalie, c tri qua hai i v. i

v trc l nng Cloptre, con gi ca thn Gi-Bore v| nh vy i vi hai anh em

Calas v| Zts trong o|n thy th Argonautes l c c quan h h h|ng. i v sau

ca c l nng Ida con ca Dardanos, v| Dardanos, nh mi ngi bit, l mt

trong nhng v vua t tin ca ngi Troie. c thn Apollon ban cho t|i tin o{n,

Phine tin b{o cho nhng ngi trn th on mnh bit c nhiu vic kh{ c

mt ca th gii thin nh, nht l nhng nhn nh, ngh quyt ca th gii Olympe

i vi s phn nhng ngi trn th. V l c{c v thn ni gin trng pht Phine.

Ly i {nh s{ng trong i mt ca c. Cha ht, cc v thn cn hnh h c bng cch

cho nhng con {c iu Harpies na ngi l ph n (ng hn ch c khun mt l

ph n nhng li c m), na ngi l chim vi cnh rng, chn di, m nhn, mng

sc ngy ngy xung quy ph ba n ca c. C n ba n, d n sm hay n mun

th no mc , l Harpies n|y chng hiu v sao m bit c, thot mt ci t }u bay

n cp i c{c thc n ca c. Nhng g khng mang i c th chng giy xo,

phng u lm cho c ch cn cch s ln lm lt ly cht t ht cm, ming b{nh ri

vi cm hi. Cn ni thm, ngi l Harpies lun bc ln mt u kh nng n khng

ai chu ni. V l ngi c hc hc, gy yu n ni ni khng ra hi, i khng thnh

bc. C ni cho nhng ngi Argonautes bit, theo mt li truyn phn ca thnh

thn, ch c nhng Borades, tc nhng ngi con ca thn Gi-Bore, mi c th trng

tr c l Harpies n|y.

Nghe Phine ni xong, lp tc Jason cho triu tp Calas v| Zts n. n ba

n ca Phine, theo thi quen thng l, l Harpies t }u li bay n quy ri ph

phch. Vt mt c{i, Calas v| Zts, hai ngi con trai ca thn Gi-Bore, tung mnh

bay ln {nh ui l {c iu. Ba con Harpies, phi, l Harpies c ba ch em l Aello,

Ocypte v Clno, s hi cung cung chy trn. Anh em Borades quyt khng tha.

H truy ui chng n cng. ui n o Plots th va tm gm c th kt liu

i l {c iu, anh em Borades lin rt gm khi v vung ln. H t trn cao, cao

hn l Harpies, s| xung... Ngay t lc anh em Borades truy ui l Harpies, c{c v

thn trng thy, v thn Zeus phi ngay n thn Cu vng-Iris xung can thip. N

thn Iris bay n tch anh em Borades ra khi l Harpies v| dng dc truyn t lnh

ca thn Zeus: ba ch em Harpies t nay tr i khng c quy ph cuc sng ca lo vng

Phine nh tin on ti gii. Anh em Borades hy tr v vi on thy th Argonautes coi

nh hon tt cng vic.

T tr i, nhng hn o Plots mang tn l nhng hn o Strophades , 207

ting Hy Lp ngha l| Tr v ghi nh anh em Borades ui l Harpies n y l

quay tr v Thrace.

Trn }y l| ngun truyn thuyt ph bin nht v chuyn c gi| Phine v| l {c

iu Harpies, nhng theo mt ngun khc th cu chuyn nh sau:

 Phine ly Cloptre, con gi ca thn Gi-Bore lm v, sinh c hai ngi

con. K n khi ly i v sau th Phine phm ti ngc i hai ngi con ca i v

trc. Ngi th ni Phine ui hai a tr ra khi nh mc cho chng sng cnh mn

tri chiu t. Ngi th bo Phine ang t}m chc m mt hai a tr. Thn Zeus,

mc d chn cao xa nhng cng bit t tng mi vic, bi v thn Hlios ngy no

cng ci trn c xe nga i sut t ng sang T}y cho nn chng c vic g xy ra trn

mt t m li khng lt vo con mt ca thn, v thn tng trnh mi vic cho

ng ph vng Zeus bit. Tc gin v h|nh ng tn c ca Phine, Zeus quyt nh

trng pht v cho Phine chn mt trong hai hnh pht sau }y: chu cht hay chu m.

Cn thn Hlios th t thm: vnh vin khng cho tn v o y nhn thy nh sng mt

tri, ph{i l Harpies ng|y ng|y n quy ph ba n ca Phine cho Phine sng lt

lo trong i kh v nhc nh.

Li c mt ngun khc na k nh sau:

Nhng Borades, hai anh em Calas v| Zts, v cm gin Phine ph bc ch

mnh l| Clop}tre v| ngc i hai a ch{u nn chc m mt ng anh r i. Ngun

truyn thuyt n|y c F. Engels s dng chng minh cho nhng t|n d ca th

tc mu quyn, tc l th tc nguyn thy. ng vit: Ch qua thn thoi ca thi anh

hng m| ngi Hy Lp bit c bn cht ht sc cht ch ca ci mi lin h trong

nhiu b tc gn b ngi cu vi ngi chu trai v pht sinh t thi i ch

mu quyn. (...) Cng theo Diodore (IV, 44) th ngi Argonautes b vo vng

Thrace di s lnh o ca Hercules v| ph{t hin ra rng Phine, nghe theo li xi

gic ca ngi v mi ngc i kh hai ngi con trai ca ngi v trc m

anh ta ry b, l nhng Borades con ca Cloptre . Nhng trong s nhng ngi

208

Argonautes li c nhng Borades khc, anh em ca Cloptre, tc l anh em ca ngi

m nhng nn nhn. Tc th nhng ngi ny lin bnh vc ngay chu ca h, gii

thot chng v git cht nhng k canh gi chng. 209

 Ng|y nay, trong vn hc th gii Harpies chuyn thnh mt danh t chung vi

ngha mi, ch nhng ngi |n b| anh {, {o , c nghit, th|nh nanh m, {c

ph.
 Qua Symplgades

{p li cng n ca nhng ngi Argonautes, Phine tin bo cho h bit mt

iu v cng qu bu:

- Hi nhng v khch qu, nhng thy th anh hng ca t nc Hy Lp thn

thnh! Ta v cng bit n c{c ngi cu ta thot khi ci tai ha m ta cm chc l

ch c n khi ta nhm mt xui tay th mi qua khi. Sm mai c{c ngi s ln ng

tip tc cuc hnh trnh v i sang phng ng. Ta qu{ ngho n mc khng

cn g trao tng cc n nhn ca ta t lng tri n v hiu khch, tuy nhin s hiu

bit ca ta chc chn cn qu gi gp bi nhng tng vt bng ng rc hay bng

vng sng chi. Ta chc n s gip ch c{c ngi khng nh trong cuc hnh trnh.

Hi nhng ngi Argonautes! Ri }y trn ng i c{c ngi s gp hai hn

ni { xanh l. l| hai qu ni kh to va ngm va ni li lun lun chuyn ng.

Ngi ta quen gi nhng l hai hn Cyanes bi v mu xanh ca chng nh phn pht

nh nn tri thu trong vt khng gn mt ng my. Li cn c tn gi chng l hai hn

Symplgades bi v chng thng rnh n c con thuyn n|o i l{ch v|o gia th lp

tc chng x ti, nghin bp. Sau chng li chuyn ng v ch c, tr li yn

tnh cho mt bin dng nh khng c chuyn g xy ra.

Hi nhng thy th anh hng ca con thuyn Argo! Ta khng bit S mnh c

cho php con thuyn ca c{c ngi i tho{t qua c{i ca t n|y khng. Nhng ta bit

c{ch tm hiu nh ca S mnh, v| }y c{c ngi hy ghi nh ly. C{c ngi hy

em theo mt con chim b cu v khi con thuyn ti st hai hn Symplgades th cc

ngi lp tc th ngay con chim ra. Chim s bay thng vo qung bin gia chng. Nu
nh con chim bay lt qua v s th con thuyn ca c{c ngi cng lt qua v s nh

chim. Nhng nu n b nghin bp th c{c ngi hy t b nh ca mnh. C{c ngi

phi tm mt con ng khc hoc lm l hin t thn linh cu xin nhng li ch dn...

C gi Phine ni th v nhng ngi thy th ca con thuyn Argo ghi nh k

li c ni trong lng. H ci u by t lng cm t ca mnh ng thi cng l| li cho

t bit c.

Con thuyn Argo li ra i.Chng bao l}u ti Symplgades. T xa nhn thy

hai qu ni ln chuyn ng li gn nhau ri va v|o nhau, sau li gin ra ri li

chuyn ng va vo nhau... Tht kinh hn. Nc bin khi dn li, dng ln cao ngt ri

sp xung mnh tng chng nh thn Zeus ni cn thnh n ging sm st. Cn

khi hai qu ni gin ra th nc b ht xung xoay xo{y nh c b|n tay mt ngi ph

n n|o ang xay bt quay chic ci. Con thuyn n ngay trc qung bin nh hp

trc Symplgades. Jason ra lnh cho con thuyn ng li. Theo li ch dn ca Phine,

chng dng trc mi thuyn cu khn thn linh ri th con chim b cu. Con chim v

c{nh bay i v| pht chc bay v|o khong khng gian gia hai qu ni. i hi hp

qu! Con chim c bay thot hay khng? Cc v anh hng Hy Lp u cng mt ra di

nhn theo cnh chim bay, bn chn, lo lng. Hai hn ni chuyn ng v mi lc

chuyn ng mt mnh hn. Con chim vn bay. Hai hn ni ti gn nhau ri, gn

nhau lm ri... ch cn... v rm mt ci! Chng x vo nhau. Mi ngi nhm mt li

s hi. Nhng ka, c{nh chim ang vy ni kia. Tht l h va! N thot nn. Chic

lng ui d|i v| p ca n b Symplgades nghin rng. Chm mt t na l cht nh

chi.

Khi hai hn ni gin ra v| chuyn ng lui v ch c th con thuyn Argo lin

vn cho r sng phng i. Nhng thy th Argonautes cho nh ci rp ngi

xung. Con thuyn Argo i lt vo gia hai hn Symplgades, hai hn ni { va lui

v ch c nay li chuyn ng tin n gn nhau. Mi ngi u bit rng s phn ca

mnh ty thuc v|o i c{nh tay ang cho ca mnh. Hai hn ni { c lng lng,

lng lng tin ti gn con thuyn. Con thuyn b sng t hai pha dn vo nng bng

ln, trng trnh, nghing ng, nhng nhng ngi thy th anh hng khng h nao

nng. H vn bnh tnh nhn thng pha trc rng sc cho. Hai hn ni cng p st

n gn th con thuyn cng gp nhiu kh khn. Mi ngi suy ngh v s phn con

chim b c}u tm hiu quyt nh ca S mnh. Con chim b rng mt cht lng ui

nhng vn bay c v nh i c{nh. Nhng cn con thuyn ca h nu b v, b hng

ui thuyn th lm sao c th i tip c? Thuyn s chm v h s gi th}n ni {y

bin.

Hai hn ni { ang p con thuyn. Con thuyn dc sc lao i. Anh em thy th

h nhau dc ht sc lc vo tay cho, bi v lc ny ch ngng mt tay cho, ch mt tay

cho thi th con thuyn kh b thot nn. S c gng ca nhng ngi thy th anh

hng khng v ch. Con thuyn vn c mi ra ngo|i, ri c thn na, v cui

cng: chin thng! Tuy nhin S mnh tin b{o qua s phn ca con chim b cu.

Con thuyn vn ra khi vng nguy him th cng l| lc hai hn ni { va v|o nhau,

v| cng nh con chim b c}u, ui con thuyn b Symplgades qut phi cho nn b h

hi nh! Nghe }u c{i b{nh l{i b gy. C ngi k vo lc hai hn ni { sp nghin

bp con thuyn th n thn Athna xut hin. N thn ng gia hai hn ni {, mt

tay a ra chn ng mt hn ni ang chuyn ng li, cn mt tay y mnh vo

ui con thuyn mt ci. Th l con thuyn Argo bay vt i nh mt mi tn, v chnh

nh c s can thip ny m con thuyn ch b h hi nh.

K t ngy con thuyn Argo qua c hai hn Symplgades, mi thuyn b qua

vng khng phi lo u, s hi na. S mnh c nh rng nu c mt con

thuyn n|o qua c Symplgades th t Symplgades s thi khng chuyn ng

na. Chn chng b chn cht xung {y bin su. Symplgades ting Hy Lp ngha l|:
Va chm, x v|o nhau. Ngi xa cho rng Symplgades nm trn qung bin i v|o

Pont-Euxin.
 n o Artiade

Con thuyn Argo i v|o bin Pont-Euxin v dng li x s ca nhng ngi

Mariandynes. Vua Lycos n tip nhng ngi Argonautes y tnh thn i: Nh vua

lu gi nhng v khch Hy Lp li t ng|y i thm phong cnh t nc mnh.

Trong mt cuc i sn, khng may Idmon, mt nh tin tri ti gii ca nhng ngi

Argonautes b ln rng hc cht, v ri ro hn na, ngi thuyn trng dy dn kinh

nghim v| y t|i nng l}m trng bnh qua i. Nhng ngi Argonautes khc

thng khng ngui cho linh hn Tiphis phi t gi anh em khi cng cha th|nh, danh

cha toi.

Con thuyn Argo li ra i. Nh thun bum xui gi nn n i thng khng phi

gh li x s ca nhng n chin s Amazones, nu khng th chc rng kh trnh khi

mt cuc xung t m mu. Con thuyn Argo cn i qua nhiu x s xa l, bit c

nhiu ging ngi, k t nhng ngi vn minh bit n b{nh m, c nhng ngi nh

xinh xn v nhng con thuyn thon nh, ngy ngy th cng thn linh, n nhng

ngi man r sng trong hang ng, n tht th rng cng nh n tht ngi, chng c

qung trng hi hp v chng bit n nhng l hin t thn linh, v ti mt hm,

con thuyn Argo a nhng ngi anh hng Hy Lp ti mt hn o. ang khi con

thuyn gh vo b th bng }u c mt con chim rt ln t trong o bay vt ln v

ln mt vng trn con thuyn. Anh em thy th thy con chim to v l, ai ny u

ngc mt ln tri cao xem con chim. Bt ng con vt phng xung mt chic lng.

Chic lng phng xung con thuyn trng ngay v|o vai ngi anh hng Ole lm mu

chy ra m a. Mi ngi v cng kinh ngc khi rt chic lng vai ngi thy th

Ole ra. l| mt chic lng bng ng cng rn, sc nhn nh mt mi tn. Li mt

con chim na t trong o bay ln, nhng ngi anh hng Clytios kp thi ging

cung ln kt liu i n. Nhn con chim trng tn ri xung bin c b lng bng ng

rc, mi ngi u bit rng o n|y l| ni c tr ca ging chim h Stymphale

xa kia, ging chim m| Hracls c dp ng u vi chng, chin thng chng v

vang. Nh vy hn o m con thuyn sp gh v|o l| o Artiade. Ngi anh hng

Amphion ni danh v tr nhanh, lc mnh bn ln ting ku gi anh em mau ly o

gip mc v|o ngi v| em khin ng ra che chn. S lo xa qu l khng tha.

Khi nhng ngi Argonautes ln b v tin v|o trong o th ln ny khng phi mt,

hai con chim m l c mt |n chim khng l bay vt ln, ln qu}y trn trn u

nhng ngi Argonautes v phng xung mt trn ma nhng chic lng sc nhn

nh nhng mi tn ng. Khng mt ai b thng c. Trong khi tr{nh n {c him

ca l chim c li th t trn tri cao, nhiu anh em thy th cn ging cung {nh tr,

h c khng t lo|i {c iu ny. Cui cng l chim b chy, ko nhau bay v mt

pha n|o xa tt tp tn cui chn tri. Nhng ngi Argonautes h tri dng lu, thu

xp ch n ch ngh. ang khi l|m vic th c bn ngi khng r t }u tm n. l|

bn chng trai thn hnh gy guc tiu ty, qun o t ti. Hi ra th c bit }y l|

bn ngi con trai ca Phrixos. H t Colchide ra i, tm ng tr v Hy Lp, v

thnh Orchomne yu du ca h nhng chng may gp bo. Thuyn m, h sng st

tri git v|o hn o ny. Nhng ngi Argonautes nghe xong cu chuyn ca h y

thng cm v vui mng. Thng cm cnh ng khng may ca h v vui mng v

gp c ngi ng hng, hn na li l nhng ngi tng sng th|nh

Colchide. Ring Jason th vui mng khn xit. Nh vy l| ch|ng gp c nhng

ngi Hy Lp tng sng trong triu nh ca vua Aits. Mt trong s bn chng

trai con ca Phrixos, tn gi l| Argos, v| ngi anh c. Sau khi bit mc ch ca cuc

hnh trnh ca nhng ngi Argonautes, ch|ng ha sn s|ng gip h hon thnh

s nghip. Chng t ra nhit th|nh v| hng h{i. Chng k qua cho nhng ngi

Argonautes bit v nh| vua Aits. iu m chng nhc nh mi ngi phi ht sc

ch , l ng ngoi ca chng, ting th song tnh tnh khng phi l| con ngi ci m,

d di, nhn hu. Hn na nhng ngi Argonautes khng th c tin trc nhng li

ni v c ch ca nh vua, mt nh vua phng ng.

Sng hm sau khi nng Rng ng-os vi i m{ ng hng va hin ra chn

tri th cng l| lc con thuyn Argo ln ng i tip chng cui ca cuc hnh trnh.

Con thuyn r sng bi trn bin c gn ht mt ngy. Xa xa nhng ngn ni ca dy

Caucase hng v i my trng sng sng trn gi mt gc tri. Con thuyn Argo

vn gi vng nhp cho. Chng cn my na l| n x s Colchide. Mt tri ang chm

dn xung bin. Trong bng ti m m xanh xm ca mt ng|y ht, nhng ngi

Argonautes bng nghe thy ting cnh chim v mnh trn khng, v mt ngn cung

phong ni ln thi |o |o trn u mi ngi khin khng ai bo ai m| u cng ngh

ti con i bng ca thn Zeus. Phi ri, }y kia l| dy ni Caucase. Trn mt ngn ni

n|o trong dy n|y }y, v thn Promthe n nhn ca lo|i ngi ang b xing xch,

chu cnh kh hnh, ng|y phi th}n di nng ch{y xm da, m hng chu nhng trn

bo tuyt rt ct da ct tht. Cnh chim quy mnh trn khng kia hn l| con i bng

khng khip m thn Zeus ngy ngy sai n xung m bng n gan ngi anh hng,

v| ng nh th. Vng trong gi bin, nhng ngi Argonautes nghe thy ting than

no rut ca Promthe, nhng li cng kch vch trn ti c v thi bo ngc, hn h

ca thn Zeus. Nhng h ch nghe c thoang thong, ting c, ting chng bi v

bn tai l gi bin thi v ting mi cho quy mnh trn mt bin.

Chng my chc m con thuyn Argo ti mm Phasis. N i ngc ln mt

on ri gh vo ca mt con sng m hai bn b l mt bi di lau sy um tm. Sau

khi neo buc con thuyn ca mnh chc chn, nhng ngi Argonautes ln b tm mt

ni cao r{o sch s, dng lu ngh. H khng qun cu khn cc v thn gip h:

nhng v thn Hy Lp m| xa nay h vn tn th cng nh nhng v thn phng

ng x Colchide m h va t chn ti. Cu khn xong th gic ng nng ln mi

mt h v| khng g cng li c, h nhm mt ng mt gic ngon lnh. Hnh trnh

ca h ho|n tt c mt phn. H ti c x Colchide. Song trc mt h cn

bao ni gian nguy m nhng ngy sng gi trn bin khi chng th n|o so s{nh c.
 Jason n gp vua Aits

Sng hm sau khi nng Rng ng trm tm khn hng tha tht va nh bc

lt i trn mt bin th nhng ngi Argonautes tnh dy, bn bc cng vic. Ting

rng m qua h c ng mt gic ngon l|nh nhng thc ra nhiu ngi trong s anh

em thy th ng c rt t. Nhng ngi y thao thc suy ngh tnh k h|nh ng. H

bn khon khng bit h cn gp phi nhng ni nguy him g na? Mt cuc giao

tranh m mu? Mt cuc t th v ngh? Lm cch no, thuyt phc, cu xin nh th

n|o vua Aits c th trao cho h B lng Cu vng?

Chnh trong lc nhng ngi Argonautes nm vt tay ln tr{n suy tnh bn

khon, lo lng th th gii thin nh trn nh Olympe, cc v thn, tht l ch sng

sut, ch linh thing, cng hp bn v chuyn . N thn Athna v n thn Hra bn

bc vi nhau hi l}u tm c{ch gip Jason hon thnh s mng m vn cha tm ra

cch g kh d hu hiu. Sau cng h ngh ra mt cch tht l tuyt diu: phi nh n

thn Aphrodite. Ch c cch nh tay ngi ch em n|y th mi xong vic ln, v lp

tc hai n thn n gp ngay Aphrodite trnh by k sch ca mnh. Vua Aits c mt

ngi con gi rt p v rt gii php thut, tn l Mde. Ch cn lm cho Mde yu

say m, yu tha thit Jason th Mde s v tnh yu ca mnh m| gip Jason hon

thnh s mng. Ch cn n thn Aphrodite sai cu con trai ros ca mnh bn mt pht

tn vo tri tim Mde l c th ni chc c rng mi phn th xong n by, tm.

N thn Aphrodite nhn li gip hai b ch ngay: tng vic g kh khn ch vic

th cu con trai tinh nghch ca Aphrodite thng l|m. khch l cu con trai, n

thn Aphrodite ha, nu ros lm ngay vic mnh giao, lm tt th s c thng mt

qu bng vng rc r chen ln mu xanh ngc bch. l| th chi m| cu con trai

ros ca Aphrodite m c t lu. Nghe m ni xong, ros ly ngay ng tn eo v|o

sau lng, cm cung ri nh Olympe cao ngt bay ngay xung x s Colchide ca nh

vua Aits.

Cn nhng ngi Argonautes, vic u tin l phi n xin yt kin nh vua

Aits by t nguyn vng ca mnh. Trn ng i vo kinh thnh, nhng ngi

Hy Lp khng gp phi tr ngi, kh khn n|o c. N thn Hra lun lun theo st

bc i ca h. N|ng bao trm ln o|n anh hng, dng s Hy Lp mt lp sng

m d|y c khin cho h i v|o n tn kinh thnh m khng mt ai trng thy. Ch

khi o|n anh hng n trc cng ln ca cung in th n thn Hra mi xua tan {m

sng m. Nhng ngi lnh canh bt ng gp mt o|n ngi xa l nhng c ch,

phong thi li rt chnh i quang minh, nh nhn lch thip, cho nn sn lng tu

trnh nguyn vng ca h vi nh vua.

Jason dn u o|n anh hng Argonautes tin v|o cung in. Chng cm trong

tay mt chic gy nhng cn li cht c|nh l{ xanh ti biu th tm lng ha hiu

ca nhng ngi Argonautes. Tng bc, tng bc i v|o cung in ca vua Aits,

o|n thy th Argonautes c tn mt ngm nhn mt cng trnh tuyt m v v

cng v i do bn tay kho lo ca v thn Chn tht-Hphastos to nn. Nguyn do

l| xa kia trong Cuc giao tranh gia thn Zeus vi nhng ngi i khng l

(Gigantomachie), thn Th rn ng v phe Zeus, lc ang b nhng ngi i

khng l bao v}y. Trc tnh hnh nguy cp , thn Mt tri-Hlios, cha ca vua

Aits kp thi {nh c xe c bn con thn m trng nh tuyt xung cnh ng

Phlegra cu Hphastos. tri n Hlios, thn Th rn x}y dng nn ta l}u |i m

l ny. Qua ln tng cao vt n tn tri xanh bao bc bn ngoi tip n mt cng

ln, m ng i ti mt ci sn rng bt ngt. Xung quanh sn l nhng ta nh to

p, ta nh to nht, lng ly nht l nh ca vua Aits v hong hu. Apsyrtos, con

trai ca nh vua, ring mt ngi nh. Chalciop (v ga ca Phrixos) v Mde, mt

thiu n xinh p, l hai ch em rut, c vua cha cho chung mt ngi nh. Ring

ngi nh ca vua Aits c xy dng cc k trng l, tng ng, ct vng, ct bc,

nn nh| l{t { hoa cng, { cm thch, n rc r sng ngi nh {nh mt tri, mt

trng cho nn nhng ngi dn x ny gi n l| ta nh| Phaton, c ngha l| Chi

li.

c tin c kh{ch qu n thm, nh| vua cho m tic ln cho mng. Nng

Chalciop v cng sung sng khi gp li nhng ngi con trai ca mnh i trong o|n

thy th Argonautes. Cn nng Mde, con gi t ca nh vua, nghe tin c nhng v

khch Hy Lp ti thm, v hiu k cng ti phng kh{ch xem mt nhng v khch

qu. N|ng ti mt chng trai cao ln, p thay mt cho anh em, tin ln knh

cn ci cho vua cha v gii thiu tng v anh hng Argonautes. Chnh trong lc y

thn Tnh yu-ros, ch thiu nin tinh nghch t trn tri cao bay xung ni n|y.

Ch nhn thy Mde ang ngm nhn say sa cnh tng long trng ca bui tip tn

v| ang m m nhn ch|ng Jason vi mt nim cm phc, ch lin lp tn vo cung

v nhm ngc Mde ni tri tim nng nhit ang p nhp nhng n ngay mt pht.

Mi tn v hnh bay i xuyn qua tr{i tim Mde, v| th l t trong tr{i tim ca

nng dy ln mt tnh yu i vi Jason. Pht th hai, ros bn vo ngc Jason, v

Jason tt nhin khng th trnh khi, khng th trn tho{t tnh yu, v| ch|ng nhn

Mde vi i mt cha chan tnh cm.

Cu chuyn trong ba tic tht vui v. Argos k li cho ng ngoi nghe chuyn

bn anh em khng may b bo m thuyn nh th n|o, gp nhng ngi

Argonautes }u v| c h gip ra sao. Cn Jason, chng thnh tht trnh by vi

nh vua s mng cuc hnh trnh ca mnh:

- Hi nh vua Aits con ca thn Mt tri-Hlios Hyprion v cng uy nghi rc

r. Chng ti t t nc Hy Lp xa xi thn th{nh vt bin khi khng sinh n bng

mt con thuyn mang tn l Argo ti }y, con thuyn m| chng ti c n thn

Athna truyn dy cho c{ch ng tng b phn ri lp ghp vo. N thn cn ly g

mt cy si mc trong rng si linh thing ca thn Zeus Dodone cho chng ti

ng mi con thuyn. Nh c con thuyn, chng ti vt bin khi bao la rt nhanh v

l n, con thuyn Argo c mt khng hai trn th gian n|y, ni c v nghe hiu c

ting ngi. Chng ti iu khin n bng nhng tay cho mnh m v tay li vng

v|ng, nhng chng ti li cn iu khin c ch ca n na. V th n tun theo s

iu khin ca ngi thuyn trng nh mt ngi y t thng minh tun theo li sai

bo ca mt ng ch. Tri qua bao ni gian nguy dc ng v nhng ni au v mt

mt nhng ngi anh hng, bn chin u ca chng ti, hm nay chng ti mi t

ch}n ln c t nc mn khch ca ngi. Hi Aits y quyn lc v mun vn

knh trng. Chng ti ti x s ca ngi vi tri tim chn thnh v ha hiu, khim

nhng v hy vng. Chng ti chng h c mun gy ra nhng cuc xung t m

m{u, iu m ch c v thn Chin tranh-Ars l ham thch. S mng ca t tin chng

ti giao cho l phi ti x s ca ng|i, n tn cung in ca ngi, cu xin ngi ban cho

B lng Cu vng, mt bu vt gia truyn ca dng di chng ti. Hn na, Plias, con

ca thn Posidon v| ngi ph n xinh p Tyro, cp ot ngi bu ca cha ti.

Ti phi lu lc ni t kh{ch qu ngi t khi cn nh. n tui trng thnh, ti

tr v Iolcos i li ngi bu th Plias bt ti phi tri qua mt th thch. V chp

nhn th th{ch m| hm nay chng ti n }y cu xin ngi trao cho chng ti B

lng Cu vng. Hi vua Aits ca t nc Colchide ni danh v nhng iu k l v

ca ci y kho! Chng ti sn sng thc hin nhng cng vic m ngi giao ph d

cho cng vic c phi hao xng tn mu. Ch xin ngi sau khi chng ti hon thnh

nhng cng vic ng|i giao, ban thng cho chng ti B lng Cu vng.

Aits nghe Jason ni xong lin ng dy, {p li:

 - Hi Jason ngi anh hng cm u cc thy th Argonautes! C tht c{c ngi

ti }y ch xin li ta B lng Cu vng khng? C tht c{c ngi khng h c nh

nhm ng mnh t Colchide ca chng ta khng? Ta h nghi iu . Chng c g

m bo rng c{c ngi n }y vi tri tim ha hiu v| ch}n th|nh. Tuy nhin ta cng

sn sng chp thun iu cu xin ca c{c ngi. Hy nghe }y: nhng cng vic m cc

ngi phi ho|n th|nh c th gi|nh c B lng Cu vng. Mt l|, c{c ngi phi

thng c ch ln vai hai con b mng hung d. }y l| nhng con b c b ch}n ng

v phun ra la vn l tng vt ca thn Th rn-Hphastos ban cho ta. Nhng con b

n|y xa nay cha tng chu cho mt ngi no bn mng n gn ch ng ni g

thng c ch ln vai. Hai l, sau khi thng c {ch cho i b, c{c ngi phi dng

n cy cho xong mt c{nh ng. Ba l|, sau khi c|y xong c{c ngi phi gieo xung

c{nh ng nhng chic rng ca mt con rng. l| ba cng vic m c{c ngi phi

hon thnh, v ch c ho|n th|nh y ba cng vic , thiu mt ta chng ng, th

c{c ngi mi ot c B lng Cu vng.

Nghe nh vua Aits ni xong, Jason bn ln ting {p li:

- Hi nh| vua Aits quang minh, chnh i! Chng ti xin vui lng chp nhn

nhng th th{ch m| ng|i giao. Tuy nhin d sao chng ti cng xin tr}n trng nhc

li vi ngi rng anh em thy th Hy Lp, nhng chin s ca con thuyn Argonautes,

ti x s ca ngi ch c mt mc ch: xin ng|i ban cho B lng Cu vng. Chng ti

ch cu xin ngi, sau khi chng ti thc hin xong nhng cng vic m ngi giao th

ng|i ng tr hon vic ban thng cho chng ti B lng Cu v|ng qu b{u . Bi v

nh ng|i bit, khng g thing ling bng li ha. Zeus ng ph vng tng

trng pht nhng k coi thng li rn dy ca Zeus, phn bi li nhng li cam kt,

th nguyn. Hn na, nhng ngi thy th Argonautes chng ti dn thn vo cuc

hnh trnh ny, chu ng bit bao ni gian nguy dc ng, mt mt bao nhiu anh

em chin s u t, ti }y khng phi ri li ra v tay khng.

 Tic tan, Jason v nhng chin hu tr v con thuyn ca mnh. Ai ny u lo

lng, bn khon trc nhng cng vic nng n, kh khn qu{ sc tng tng m vua

Aits trao cho h.

 Mde gip Jason

Jason v cc chin hu t cung in tr v con thuyn ca mnh. Chng k li

cho anh em canh gi con thuyn bit tnh hnh bui yt kin va ri. Mi ngi u

cm thy nhng cng vic m| vua Aits i h phi thc hin qu l khng d dng.

L|m c{ch g thc hin c nhng cng vic ? Phi bt u t }u? Nhng ngi

Argonautes ngi quy qun bn nhau v| m chm trong suy ngh. Bng Argos, con

trai ca Phrixos v Chalciop, chu ngoi ca vua Aits, ct ting ni:

- Hi cc bn! Ta va mo mui ngh ra mt k n|y xin {nh bo trnh b|y

cc bn cu xt. Vua Aits c mt ngi con gi t tn l Mde. Nng l em rut ca

m ta. Nng va c nhan sc tuyt vi li tinh thng php thut bi v nng hin thn

cho vic th phng n thn Hcate, mt n thn khng khip ca th gii m ph,

thng xi gic con ngi phm ti c. Chng ta c th nh n|ng gip chng? Ta c

th nh m ta ni vi nng. Nu Mde nhn li gip th ta ngh mi phn xong

n by, tm.

Argos va ni xong th bng }u c mt con chim b cu trng bay hi h ngang

qua thuyn. Mi ngi a mt nhn ln tri th thy con b c}u ang b mt con chim

ng rt ui, con b cu s xung thp bay ln quanh anh em thy th v| t nhin

lao thng vo ngi Jason, chi vo np trong vt o khoc ca chng. Cn con chim

ng bng dng khng b ai bn m ln nh|o ri, ri ngay xung thuyn. Ngi anh

hng Mopsos ni danh v t|i tin o{n bn ku ln:

- Hi anh em! }y l| mt im bo tt lnh ca thn linh m ta do kinh nghim

v thi gian dy cho bit. ng nh bn Argos va t chng ta, hy cu xin Mde

gip ! S vic chng qu{ r ri sao? Con chim b cu, con chim ca n thn

Aphrodite tm c ni tr ng an ton trong vt o khoc ca Jason. Nh th

chng phi l n thn Aphrodite mun nhc nh Jason hy hng ti n thn, v n

thn y quyn lc ca Tnh yu v Sc p. Chnh lo ng Phine nh| tin tri m

khuyn chng ta cu xin s gip ca n thn. Vy chng ta hy mau mau sm sa

l vt ti n th n thn Aphrodite ri xin n|ng gip chng ta. Cn Argos hi!

Chng ta thy khng cn cch no tt hn l| c{ch nh anh v ni vi m anh thuyt

phc n|ng Mde gip chng ta.

Nghe Mopsos ni nh vy th mi ngi u t{n thng. H bt tay vo vic

sm sa l vt n cu nguyn n th n thn Aphrodite. Cn Argos th lnh

ca anh em tr v cung in tm gp m.

Trong khi nhng ngi Argonautes lo toan b|n nh cng vic ca mnh th nh

vua Aits triu tp thn d}n n qung trng nghe nhng ch lnh ti khn. Nh

vua vn nui gi trong tr{i tim ngh xu xa v nhng ngi Argonautes. ng truyn

cho mi ngi phi phng h, theo di h cht ch gt gao, c bit phi ch n

con thuyn v| khng cho n c ri bn. Trong th}m t}m Aits mu tnh mt k

sch thm him. Jason chc chn s khng thc hin c nhng cng vic m| ng

giao. Y s b mng khi ng u vi nhng con b mng hung d, phun ra la. Sau

khi y cht, nh vua s ra lnh tn cng t chy con thuyn, bao vy v bt git sch

nhng ngi Argonautes. Cui cng s a bn ngi con trai ca Phrixos ra hnh

hnh, nhng a chu ngoi m| Aits cho l| phn bi.

Ni v Mde, t khi gp ngi anh hng Jason trong tri tim nng dy ln lng

mn phc v| yu thng. N|ng mn phc ngi anh hng v s nghip ca t tin

chng qun gian lao nguy him dn thn vo mt cuc phiu lu m| t ngi d{m ngh

n. N|ng thng ngi dng s p , cao ln to khe snh ta thn linh phi ng

u vi nhng th thch m nng bit chc rng nu khng c n|ng gip th

chng ch l mi ngon cho thn Cht. Nng cm phc nhng li l khim nhng m

rn ri ca chng khi ni chuyn vi vua cha. ngh v chng trai Jason s b cht v

nhng th th{ch th}m c ca vua cha khin nng khng sao chp mt c. Nng

trn trc trn ging hi lu, v khi ng thip i li b nhng cn m hong nng.

Nng s hi tht ln trong gic ng khin ch nng git mnh tnh dy, chy vi ti sn

sc nng. Mde thut li cho ch nghe cn {c mng va qua: cc con ca ch b git

cht th thm, Jason b i b phun la thiu cht, nhng ngi Argonautes b vua cha

vy bt... Ch nng bn an i, khuyn gii Mde, nhng chnh Chalciop cng cm

thy lo lng cho s phn nhng ngi con trai yu qu ca mnh. Jason m cht tt

nhin cha nng chng cho cc con nng yn. Ch c cch gip Jason hon thnh s

mng th mi c th hy vng cu c con. Chalciop ni cho Mde bit ngh ca

mnh, cn Mde, nng thy cn phi gip Jason vt qua nhng th thch nguy him

cu sng nhng a con ca ch mnh, hn na nng thy khng |nh t}m mt

ngi anh hng rt {ng knh yu nh Jason b cht oan ung v mt }m mu nham

him m| chnh n|ng l| ngi bit r v c th cu sng c chng. V li nng chng

c iu g cm ght Jason cng nh nhng ngi Argonautes. Hai ch em bn bc, than

th hi lu ri cui cng Mde quyt nh:

- Ch i! C l em ch cn c{ch gip Jason thi. Nhng nh th l phn li cha,

cha m bit c th chng cn c nhn thy ch na }u. V th ch phi gi kn cho

em vic ny. Chuyn m l ra th chng phi mnh em }u m| c ch v cc chu na s

phi chu nhng hnh pht khng khip. Ch hy nhn chng Jason, sng sm mai n

n th n thn Hcate, chng s gp ngi ch cho c{ch vt qua nhng kh khn

hon thnh nhng th th{ch m| vua Aits giao cho.

Nghe Mde ni xong, ngay trong m en, lp tc Chalciop ra i. Ch cn li

Mde ngi mt mnh vi bit bao ngh ging x tri tim. Bn tnh, bn hiu, bn cha,

bn chu, k ra cng kh x. B dn vt v nhng ngh , c lc Mde m l

thuc c ra toan ung mt liu chm dt ni ging x trong lng, nhng n thn

Hra, ngi thng yu Jason rt mc, khng th cho nng cht. N thn khi

ln trong tri tim nng ngn la mn yu, kht khao cuc sng. Cn mi tn v hnh

ca ros, cu con trai ca n thn Aphrodite, khi ln trong tr{i tim n|ng ngn la

tnh yu, khin n|ng lun lun tng nh n Jason m gt b mi n o, do d

quyt t}m gip chng.

Sng hm sau khi bnh minh va ng chn tri th cng l| lc Argos chy

n bo tin cho nhng ngi Argonautes bit, Mde thun lng gip . Ngay tc

khc Jason, di s dn ng ca Argos cng vi nh tin tri Mopsos, ln ng i

ti n th n thn Hcate. Cn n thn Hra, ngi v c cnh tay trng mut ca

thn Zeus, ng ph vng, khng h sao nhng vic gip Jason. N thn l|m

cho Jason uy nghim p hn ln khin cho anh em thy th Argonautes trng thy

ai ny u trm tr khen ngi v ngm nhn ch|ng say m nh ngm nhn mt tin n

con ca Zeus.

Khi Jason ti n th n thn Hcate th Mde ng ch chng trong n.

Hai ngi gp nhau song rt kh ni. Jason nhn Mde v ch i, cn Mde khng

dm nhn thng v|o ch|ng, n|ng ngng ngng ci nhn xung t v chng ct c

ln li. Jason thy vy bn ct ting, ph tan s im lng.

- Hi Mde, ngi con g{i xinh p tuyt trn, con ca vua Aits tr v t

nc Colchide hng cng! V sao nng hn ta n }y m| n|ng li khng ln ting

trc? Hay nng s hi iu g chng? Ta xin tr}n trng nhc li vi nng rng chng

ta, nhng ngi thy th Argonautes, t t Hy Lp thn th{nh xa xi vt bin khi

mnh mng sng d n }y khng phi gieo rc tai ha v cht chc cho cc ging

ngi, con ca ng ph vng Zeus. Khng, ta n }y vi nhng ngh tt p

trong tri tim. Hin nay ta ang ng trc nhng th th{ch kh khn m| ta bit ngoi

n|ng ra th khng ai l| ngi c th gip ta vt qua c. V th, hm nay ta n

 cu xin s gip ca nng. Hi Mde! Ngi con g{i xinh p v| t|i nng, con

ca Aits. Xin nng hy v cc v thn thing ling ng tr trn bu tri cao c, ni

cho ta bit r nhng s tht v nhng cuc th thch m ta sp phi tri qua. Xin nng

hy gip ta, ch bo cho ta c{ch vt qua nhng th th{ch . Cu thn Zeus v cc

v thn Cc lc ban cho nng mt ngi chng xng {ng, ca ci tht trn tr m danh

thm cng vang di. Nng chng tng bit n s gip ca nng Ariane, con gi

ca vua Minos, i vi ngi anh hng Thse sao. Vinh quang ca Thse chnh l

vinh quang ca Ariane. Ta tin chc rng nu n|ng gip ta ho|n th|nh c s

nghip v vang ny th chng nhng ta i i bit n n|ng m| tn tui ca n|ng cng

c nhng ngi Hy Lp i i ghi nh. N thn Hcate, v thn ng tr ngi n

ny s chng gim cho nhng li ni chn tht ca ta cng nh ca nng. Nhng k

di tr, xc phm n chn thing ling ni ng tr ca cng l hn s khng trnh khi

n trng pht. Thn Zeus, ngi bo h cho nhng k sa c l bc v nhng k i

cu xin s gip , a ta n gp nng hn rng khng phi ta tht vng.

Mde mnh dn nhn thng vo Jason vi tri tim cm phc v tru mn. Nng

ct ting ni nhng li l du d|ng nh sau:

- Hi Jason, ngi anh hng cm u nhng ngi Argonautes! Xin chng hy

nghe em ni. Tri tim em chng phi l mt tri tim bng st v| cng chng phi mt

tri tim nghi ng. Em tin li chng ni v sn s|ng gip chng, Ti nay chng hy ra

sng tm, sau ch|ng khng c mc mt b qun o g khc ngoi mt b qun o

m|u en. Ch|ng hy |o mt ci h su bn b sng v| em theo n mt con cu

en tm mt ong lm l hin t n thn Hcate. Sau khi lm xong nhng cng vic

ch|ng hy i ngay v con thuyn Argo ca mnh, nhng ch|ng phi nh k l| i

ngay, i thng mt mch khng c ngoi nhn li ng sau. Ch|ng i v| s nghe thy

ting ngi ku la v ting ch sa d tn, nhng ch|ng ng s. Chng c i thng

mt mch cho ti ch. m en s qua i v| bnh minh thc dy chn tri. Khi
chng hy ly l du thing n|y xoa v|o khin gi{p v| v kh ng ngi sng ca

ch|ng. Ch|ng cng ng qun xoa cht du thing ln khp thn th ca chng.

}y l| mt loi du thn diu s lm cho chng tr th|nh mnh ng da st, chng nh

s c sc mnh v ch. N c ch ra t nha ca mt th r cy, r cy ny mc

ra t mu ca ngi anh hng Promthe. V th chng c g thiu t, bp, nghin

tan, vi dp c n. Chng c th yn tm khi phi i mt vi nhng con b hung

d phun ra la. Sau khi c|y xong c{nh ng v gieo xung nhng ht rng ca

con rng th khng phi l c cy hoa l s mc ln. Chng hy nh k ly: khi rng

chin binh mc ln trng trng ip ip th ch|ng hy bnh tnh nm v|o gia hng

ng chng mt hn {. Lp tc chng s {nh nhau, v| ch khi no chng git nhau

vn th chng mi tham chin. l| tt c nhng iu cn thit em ni vi chng. Cu

xin thn Zeus, v thn ph vng cai qun th gii thn th{nh v| ngi trn; cu xin n

thn Athna, ngi con g{i y t|i nng v| kiu hnh ca Zeus, gip chng chin thng

v vang trong cuc th thch ny! Ri }y, sau khi ot c B lng Cu vng, chng

s ln ng tr v qu hng Hy Lp vi nim vui ca ngi chin thng. Cn em

li }y khng r s phn s ra sao sau khi phn bi vua cha gip chng. D

sao em cng xin ch|ng ban cho mt n hu l mi khi chng lm l hin t cc v thn

Cc lc chn thing ling xin ch|ng ng qun cu nguyn cho em.

Jason chm ch nghe nhng li Mde ni. Chng khng bit ni g hn v| b|y

t lng cm n, nghn ln cm n i vi s gip ca nng. Cui cng, chng ku

bn:

- Chao i! Tnh cm tht o le. c g vua cha em t b nhng ngh v| h|nh

ng th ch i vi nhng ngi Hy Lp! c g ngi cho php n|ng c theo ta,

gn b cuc i vi ta trn qu hng Hy Lp thn thnh!

Mde {p li, ni cho chng bit tnh tnh cng rn, khc nghit ca Aits.

Nng ch xin chng duy nht c mt iu khi tr v Hy Lp ch|ng ng qun nng.

Vic ra i theo ch|ng l| khng th thc hin c v gp rt nhiu kh khn, nhng n

thn Hra lc n|o cng theo s{t bn Jason gip chng. N thn nghe thy ht cu

chuyn gia hai ngi. N thn bn bng t|i nng siu vit ca mnh khng cho

nhng ngh m| Mde ni ra nm ng li trong tri tim nng. N thn xua tan n

i v| khi ln trong tr{i tim n|ng tnh yu say m i vi Jason, kht vng mun gn

b cuc i vi chng, mun theo ch|ng i n tn cng tri cui t. Cn Jason, n

thn lm cho tri tim chng thm mnh dn qu cm, sn s|ng vt qua mi kh khn

a Mde i cng vi mnh. Hai ngi chia tay c hn s gp li nhau bn

chuyn vt bin.
 Jason ng u vi nhng th thch

Thc hin ng nh li Mde dn, Jason tm mnh trong dng nc sng chy

xit, sau ch|ng mc b {o en, |o mt ci h su, git con cu en tm mt ong

vng lm l hin t dng n thn Hcate. on ch|ng ra i nhm thng ng v pha

con thuyn Argo. N thn Hcate n hng l vt hin t vi nhng ting la, ting

tht ting h nghe rn c ngi. Mt t rung chuyn, {nh uc trn tay n thn ta

sng rc mt vng. Khi bc ln ngn ngt. Cng i vi n thn l| l ch ngao h tng

sng di a ngc. Chng sa, h nh ch si v| gm rng nh hm beo. Li cn

nhng con rng phun la un ln quanh n thn. Cc tin n Nymphe ni rng

sng sui thy Hcate xut hin s hi rng ri, ku gi nhau chy trn. Jason va i

va s n rng mnh sn gy, lnh tot c ngi. Nh li Mde dn chng khng

dm ngoi nhn li pha sau.

S{ng hm sau nh c nh trc, nhng thy th Argonautes phi Tlamon

v| Mlagre n gp vua Aits nhn rng rng v trao cho Jason. }y l| rng ca

mt con rng m| xa kia Cadmos trong cuc h|nh trnh i tm ngi em g{i Europe

git (ngi th gi l con rng, ngi th gi l| con mng x|). Trao rng rng cho nhng

ngi Hy Lp xong, Aits bn ln xe i n c{nh ng Ars xem Jason thc hin

nhng cng vic mnh giao ph ra sao. Cng ngi trn xe vi vua cha l chng

Apsyrtos, ngi con trai yu qu thng i h tng cho Aits trong cc cuc tun du.

Ch|ng ch th}n {nh xe cho vua cha ti c{nh ng s din ra cuc sc quyt lit

gia Jason v| i b mng hung d. Cn nhng ngi Argonautes, tt nhin h khng

th no b mc ch tng ca h trong cuc sc ny. Ai ny u nhung y v phc

khin gip sng ngi i ti c{nh ng Ars c v cho ch tng. Nh}n d}n th|nh

Colchide cng ko ti xem rt ng.

Jason xut hin trn c{nh ng. T khi bi cht du Promthe v|o ngi,

chng cm thy tr|n y sinh lc. Bp tht, gn ct ca ch|ng nh cng ra v| rn anh

li. Trong ngi phn chn, no nc, t tin mt cch k l. ng gia c{nh ng trong

b {o gi{p ng v| v kh ng ngi sng, chng chi li nh mt ngi sao trong m

en. Ch|ng i tm trn mt t kh n chic cy st v chic ch bng ng. Sau

chng tin vo ngn ni { ni c tr ca hai con b hung d. Bit c ngi tin vo

so huyt ca mnh, hai con b hung d t trong hang { s}u thm lao thng ra ngoi.

Va ra khi hang nhn thy ngi l chng phun la. La t mi, t ming chng

phng ra thnh mt vt d|i nh ui la ca mt ngi sao ang chy trn trong bu

tri m. Jason sn sng. Chic khin p trc ngc che kn c mt v| th}n. i b

c th lao thng v|o ngi chng. Mi ngi rng mnh nhm mt li tng chng

nh Jason s b vng i n tn }u }u; nhng khng, ch|ng vn ng hin ngang,

vng chi nh mt ngn ni sng sng trc phong ba bo t{p. L b hung d li chy

vng ra xa ly | lao thng vo chng mt ln na. Ln ny Jason b khin ra v

chun b thng {ch v|o vai chng. Khi l b lao ti, Jason lp tc nm ngay ly sng

chng, mi tay mt con, ghm chng li. Mi ngi u v cng kinh ngc trc sc

mnh cc k phi thng ca ch|ng. L b tc gin in cung, u chi xung, hai

chn sau ra sc p xung t, ht tung c t { ln khin bi ct bc ln m mt. Cn

Jason cng lao mnh v pha trc, hai chn chng choi ra khin cho ngi chng

nghing chch i th mt cy ct bum b gi x, gi y. La t mi t ming l b

phun v|o ngi ch|ng nhng v hiu. Chnh trong lc y hai ngi anh hng Castor

v Pollux lao ti thng ch ln vai hai con b. Th l xong mt vic. Ting reo h vang

ng khp trn c{nh ng. Mt con ngi c sc khe bt ni ngn sng, li mnh

ng da st na. La cng phi thua! Ch| ch|, xa nay cha tng thy mt con
ngi no khe gh gm n nh th! Nhng ngi Colchide chng kin chin cng

ca Jason trm tr thn phc.

Vic th hai Jason thc hin khng n ni kh khn, vt v nh vic trc. Khi

i b b t ch ln vai th chng phi i theo s iu khin ca chng. Jason ly

ngn lao thay roi thc v|o th}n l b, bt chng phi ko cy, bt chng phi i cho ra

ng ra li. C th chng cy ht ng c|y n|y n ng cy khc, cui cng c

c{nh ng Ars rng mnh mng c chng cy xong. Tip , ch|ng gieo rng

rng xung mt t en va c lt xi. Gieo xong ch|ng th{o {ch cho l b, th

chng ra. i b sung sng lng ln chy mt mch v chic hang su thm ca

chng. Trong khi ch nhng ht ging rng rng mc ln, Jason ra b sng Phasis ly

m tr ng mc nc ra mt v ung vi ngm cho kh{t, nhng ngi anh hng

ca con thuyn Argo chng ngh ngi c bao lu. T mt t en c cy xi,

pht chc nh ln nhng ngn lao, ngn gio ri n m tr ng, ri tip n c th

tri ln c mt rng chin binh. Mt rng chin binh khin gip sng ngi oai phong

lm lit s{t kh ng ng. Tht khng khip! Jason bnh tnh. Ch|ng khng qun li

dn ca Mde. Chng b mt tng { c d n ba, bn ngi dng s Argonautes

cng khng khing ni, gi cao ln u n ngi v pha sau ly |. Vo mt ci

chng nm tng { v|o gia o qu}n ng o va mc ln t di t en

c cy xi. Lp tc i qu}n chia th|nh hai phe xng v|o nhau chm git. Cnh

tng v cng khc lit. Th}y ngi ng xung nm di trn mt t nh nhng bng

la ngy ma b li lim ca nhng ngi i gt ct la khi th}n, t nm ng di

trn nhng rung t kh n. Jason ch cho l ngi sinh ra t rng rng chm git

nhau vn, khi chng mi xng vo cuc chin v git ht nhng tn cn li. Vua

Aits v cng sng st trc chin cng ca ch|ng, nhng nh| vua khng t lng

khm phc m li bng bng ni gin ra lnh cho ngi con trai ca mnh {nh xe v

hong cung ngay. Nh vua vn nui gi nhng ngh th ch vi ngi Hy Lp v

gi }y mu toan h st Jason. Cn Jason, trong ting reo h ca nhng ngi

Argonautes sung sng n tt v chin thng, ci u knh cn {p l, sau tr

v con thuyn Argo.

 Mde gip Jason ot B lng Cu vng

Tr v cung in, vua Aits lp tc cho triu tp c{c b lo v| c{c tng lnh

n ngh hi b|n c{ch i ph vi nhng ngi Argonautes. Nh vua vn nui gi

mi c cm vi nhng ngi Argonautes. Trong thm tm nh vua khng mun trao

B lng Cu vng cho Jason mc d ch|ng ho|n th|nh nhng cng vic m nh vua

giao ph. Cuc hp ko di sut m khuya. Mi ngi u ng thanh nht tr phi

bng mi cch ph hy con thuyn Argo v git sch nhng ngi Argonautes. Vua

Aits cn nu ln mt iu kh nghim trng: ai t thng, k n|o gip Jason bit

ng vt qua nhng th thch? Nhng th thch m chc rng nu khng c ngi

tit l nhng iu b mt ca n v cch chin thng n th Jason khng th n|o vt

qua c. Khng c ai kh{c ngo|i Mde! Vua Aits sau khi nu ln c}u hi ri li

t mnh gii {p nh vy. Cuc hp tan. C{c b lo v| c{c tng lnh ra v.

Mde, t khi bit cha mnh ni gin, n|ng phng. N|ng theo di

cuc hp. Ch ring s vic cuc hp ko d|i qu{ nh th l| mt iu bt thng.

Nng linh cm thy c mt tai ha ang rnh n n|ng v| nhng ngi Argonautes. V

l n|ng khng th yn tm ng c. Nng quyt nh i n ch nhng ngi

Argonautes thng bo cho h bit tnh hnh.

Mde rn rn ra khi phng ng, tho{t ra ngo|i cung in ri i thng ra b

sng Phasis, ni ngn la khu lu tri ca nhng ngi Argonautes cn chy sng.

Nng xin gp Jason v| a chu trai ca mnh tn l Phrontide, con t ca Phrixos. Sau

khi thut li cho hai ngi bit tnh hnh, nng mun Jason i ngay vi n|ng ly B

lng Cu vng v. Nu chm tr e s gp nhiu kh khn nguy him. Jason vi mc o

gi{p, eo gm, cm khin, mang lao i theo Mde. Hai ngi i n khu rng thing

ca thn Chin tranh-Ars, ni B lng Cu v|ng c treo trn cy v giao cho mt

con rng khng h bit n gic ng, ming phun ra la, d tn v kinh khng ht ch

ni, canh gi. T xa, hai ngi trng thy nh vng rc r chi li ca B lng Cu

vng. n gn hn, h thy con rng ang qun quanh thn cy. Thong ngi thy hi

ngi, n ging i mt to thao l{o nhn soi mi }y v| mc d cha thy ch th

n cng h{ ming nhe nanh, phng ra nhng ngn la d|i sc so, phng nga.

Mde ra hiu cho Jason dng li. Nng cu khn v thn Gic ng-Hypnos ri ry

xung mt t en mt th nc php rt k l. Nng lm nhm nim thn ch ri ht

ln mt bi ca ma qui. Mt ln khi bc ln m mt. Khi tan th k l thay, Jason thy

con rng mt hn v tinh nhanh, hung hng. Mt n ra, ming ngm li. N b

gic ng chinh phc, v ch mt lt sau n cun mnh di t chn gc cy, ng m

mt. Khng cn phi ch Mde gic, Jason vi tro ln ci cy to ln linh thing, tho

B lng Cu vng ra em xung, v khng mt cht chm tr, chng cng vi Mde

tr v con thuyn Argo.

Nhim v ho|n th|nh, Jason ra lnh cho anh em thy th nh neo ngay, tuy

c nhiu ngi mun c chim ngng d ch l mt cht bu vt . Con thuyn

xui theo dng sng Phasis ra bin. Chng my chc nhng ngi Argonautes b li

sau lng mnh x s Colchide.

Sng hm sau Aits mi c tin B lng Cu v|ng b mt. Cn con thuyn

Argo khng c{nh m| bay. Nh| vua ni gin qut tho m . Cn gin c|ng in

cung hn na khi nh| vua c tin Mde b nh| i }u mt. Chc chn nh inh

ng ct, c con gi ca nh| vua ra i theo nhng ngi Argonautes. Mt mnh

lnh khn cp, ti khn cp c ban ra. Apsyrtos thng lnh mt o qun ly thuyn

truy ui nhng ngi Argonautes. cho mnh lnh c mi ngi nghim chnh
v dc sc thi hnh, vua Aits nhn mnh: Nu nhng ngi Colchide khng ui bt

c bn ngi Hy Lp , tr v tay khng, s b ghp vo ti t hnh.

Cuc ui bt v th din ra rt quyt lit. Nhng ngi Argonautes dc sc

cho hy vng a con thuyn ca mnh thot khi vng nguy him, v nguy c b truy

ui cha ht. Cn nhng ngi Colchide th dc sc cho cp li nhng on

ng b nhng ngi Argonautes vt xa. H bit r rng vua Aits l mt con

ngi st { v| t|n bo. Ci cht ang treo l lng trn u h. Ch c mt con ng

thot l dc sc cho ui bt bng c Jason.

 Hnh trnh tr v ca nhng ngi

Argonautes

Con thuyn Argo thun bum xui gi chy bng bng trn bin Pont-Euxin.

Sau ba ng|y ba m, t Scythe vi b bin c bi ct trng d|i hin ra trc mt

nhng ngi Argonautes. Mi ngi u vui mng. Ln ny tr v, nhng ngi

Argonautes khng i theo con ng c ngha l| khng vt bin ge tr v Hy

Lp m li cho con thuyn i ngc dng sng Istros (ng|y nay l| sng Danube) ri

n mt nhnh sng khc ca n ri i xui xung bin Adriatique, vng bin pha ty

nc Hy Lp. Xa kia nhng ngi Hy Lp c tng rng sng Danube ni lin bin

Adriatique vi Hc Hi. H cng cn nhm tng rng dng sng Po, xa gi l ridan

nc ngy nay cng ha nhp vi dng sng Rhne Php, lm thnh mt ng

i, ca bn ny l vnh S T, ca bn kia l bin Adriatique.

Khi con thuyn v|o n ca sng Istros, i c mt on th mi ngi nhn

ln b bng thy t }u ko n, khng bit t bao gi mt o qu}n ng ng|n ngt,

tinh k php phi, v kh rp tri. Nguy him hn na, ngay trc mt h trn mt di

t gia dng sng nh mt c lao nh cng c mt i phc binh. Mi ngi bit rng

mnh b o qun ca Aits bao vy. Tnh th tht mun phn nguy him. ng

u vi c mt o qu}n binh hng tng mnh, ng nh kin th kia th khng th

c ri. Nhng l|m c{ch n|o trnh khi xy ra mt cuc ng ? Mt ngh

nhanh nh mt nh chp le bn trong tri tim Jason. Jason cho dng thuyn li v c

ngi n gp Apsyrtos iu nh. Nhng ngi Argonautes nu ra quyt nh ca

mnh: trao tr Mde cho nhng ngi Colchide, a im n nhn Mde l| ngi n

trn mt c lao nh gia sng. Ti }y ch th}n th lnh Jason s trao tr cho th lnh

Apsyrtos ngi con gi ca vua Aits, ng thi xin gi tng nh vua nhiu bu vt

by t lng ha hiu. Cn B lng Cu vng hai th lnh s thng ngh v phn

gii sau. Tht ra th B lng Cu v|ng l| chin cng ca nhng ngi Argonautes.

Jason thay mt anh em hon thnh nhng cng vic ca vua Aits giao, v| nh vy

nu Aits gi ng li ha th phi lm l tht long trng chuyn giao B lng Cu

vng cho nhng ngi Argonautes mi phi. V th, vic B lng Cu vng thuc

quyn s hu ca nhng ngi Argonautes l hp l, hp php.

Apsyrtos theo ng li giao c, ch th}n cng vi hai tn qun hu i n

ngi n th. Nhng khi ch|ng va bc ch}n v|o ngi n th Jason phc sn t

mt ch n|o , rt kn {o, nhy x ra chm cho mt nht cht ti. Mu k ny Jason

b|n nh vi Mde. Chnh v th hai ngi phm mt ti c ty tri, v cng

kinh khng: git mt ngi khng c v kh trong tay bng cch la di. C hai tn

qun hu cng khng tho{t khi li gm ca Jason. Git xong Apsyrtos, Jason em

cht xc ra lm nhiu mnh v nm xung sng. Sau ch|ng v| Mde xung thuyn

ra lnh cho anh em thy th nh neo, dc sc chy ngc ln thng ngun sng

Istros. Nhng ngi Colchide lp tc truy ui theo, nhng trn sng nc bp bnh,

h bng trng thy x{c ngi cht. Nhn ra th l mnh xc th lnh Apsyrtos ca h.

H |nh phi dng thuyn li thu lm nhng mnh thi h|i ngi con trai ca vua

Aits lm l an tng. Bi v cho mt ngi cht khng c chn ct l phm

trng ti i vi thn linh. Apsyrtos cht, qun Colchide mt tng nh rn khng u,

chng bit tin, thoi ra sao, quyt nh th no, chnh v l m| nhng ngi

Colchide |nh b d cuc h|nh trnh truy ui.

Con thuyn Argo i c mt chng ng di, h ra n bin Adriatique v

sp ti vng b bin x Illyrie. Bng nhin tri ni gi, m}y en n n ko n v pht

chc mt cn bo d di cha tng thy ni ln. Nhng con sng cao nh ni c ni

tip nhau xung. Con thuyn khi th chao bn tri nghing bn phi, khi th quay tt

nh chong chng. Ct bum, mi cho b b gy. Anh em thy th ra sc chng

nhng ai ny u ngh phen n|y chc hn gi th}n ni {y bin. Trong lc thp t nht

sinh y bng mt ting ni dng dc t mi thuyn vng ln, sang sng, uy nghim.

l ting ni t mnh g si mi con thuyn, ting ni thing ling truyn t nh

ca Zeus:

- Hi nhng ngi thy th Argonautes! Thn Zeus v cc v thn ca nh

Olympe v cng tc gin i vi c{c ngi. C{c ngi phm mt ti {c t|y nh

{ng phi trng pht nng. Con thuyn ca c{c ngi khng th no v n qu hng

Hy Lp khi ti {c cha c ty sch. Ch c c{ch l|m ngui cn thnh n ca cc bc

thn linh l| c{c ngi phi quay thuyn li, i ti x s ca tin n-ph thy Circ

xin tin n ra ti cho th mi c th hy vng tr v n qu hng Hy Lp thn thnh

mt cch yn bnh!

Nhng ngi Argonautes lm theo li phn truyn ca thn linh. H li con

thuyn ca mnh cho quay ngc v pha bc, hng v x s ca m ph thy Circ,

v ng nghim thay li truyn phn ca thn linh. Khi con thuyn quay mi v hng

bc th bo tan dn, gi ngng thi, mt bin tr li yn bnh.

Con thuyn Argo i len c{ch qua nhiu hn o, vt qua nhiu on ng

nguy him, cui cng neo u li hn o ca tin n-ph thy Circ, em gi ca vua

Aits. }y l| mt thiu n xinh p tuyt vi, php thut ba ch ti gii, mt tin n-

ph thy c mt khng hai ca th gii ng, T}y vng bin a Trung Hi lc by

gi. Khc vi gii ph thy thng xu x, d dng d hnh, Circ l mt thiu n c

nhan sc hn ngi. Circ c ti pha ch cc th nc php t cc loi cy c trong

rng. Vi th nc ny, Circ cho ai ung th c th bin ngi th|nh ging vt, con

g ty Circ khi nim ch. Trong mt ln th nghim nc php ca mnh, Circ

dng chng th. Ri thay, do c nhng trc trc ngha l| nc php cha tht hon

thin, chnh x{c nn ngi chng thn yu ca Circ b cht. Nhng ngi Sarmates kt

ti Circ {m hi v vua hin minh ca h. H trc xut Circ khi x s. V l con gi

ca thn Mt tri-Hlios nn Circ c cha a c xe nga thn xung n, a n

tr ng x trurie. Ti }y, trong mt ta l}u |i, Circ tip tc th nghim, hon

thin cc loi ba m thuc ng ca mnh, v| khi th|nh cng, n|ng di n hn

o Aiaia, hn o m nhng ngi Argonautes gi }y t chn ti.

Nhng ngi Argonautes tng thut li hnh trnh ca mnh cng vi nhng

bin c xy ra. Nghe xong, Circ cho thit lp bn th lm l ra ti. Nng git

sc vt lm l hin t thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe. Nng cu khn

ng ph vng Zeus, v thn ti cao c nhiu quyn lc nht trong cc v thn, hn

na l v thn c quyn nng ra sch ti st nhn. Circ ly mu ca con vt hin t

em bi v|o tay Jason v| Mde, ri c nhng bi cu nguyn, nhng li ph ch

trc bn th nhng n thn rinyes, nhng n thn chu trch nhim truy ui n

cng nhng k phm ti. Nng cu xin cc n thn hy m lng khoan hng, tha ti

cho hai phm nhn, v thc hin nhiu nghi thc khc na.

Vic ra ti xong xui, nhng ngi Argonautes l t thn linh, trao tng Circ

nhiu bu vt ri ln ng. Hnh trnh ca h cha phi ht gian nguy. Con

thuyn ca h i v|o vng bin ca hai con qui vt Charypde v Scylla. Mt con l

Charypde chuyn ht nc bin vo bng ri li nh ra. Thuyn b i qua m| ng lc

n ang ht nc vo bng th chng v thn no cu thot. Cn mt con l Scylla,

chuyn rnh bt nhng thy th n tht. T trn ngn ni cao Scylla th tay xung

gia lng thuyn chp bt thy th nhanh nh chp. Chng cch g ko, gi li c

nhng ngi thy th nm trong tay Scylla. Nh n thn Hra gip , ch dn con

thuyn Argonautes vt qua c Charypde v Scylla. Phi nhm ng lc Charypde

ang nh nc t trong bng ra m| vt qua, trong khi , anh em thy th phi ra

sc cho, khng mt ai c ra ng mi thuyn hoc ui thuyn, phi che kn

khng cho Scylla nhn thy ngi.

Li qua mt vng bin him ngho na, nhng y chng c qui vt no lm

con ngi kinh hn t{ng m c. Ngc li l| ng kh{c, con ngi cm thy nh i

vo trong mng, nh c bay ln ci tin, nhng d sao cng dn n ci cht. l|

vng bin ca nhng tin n Sirne, na ngi l thiu n, na th}n pha di l chim

hoc l| c{, c c{nh bay c ln tri, li c v}y, c ui bi c di nc. Sirne

sng mt ng c trn o hoang m| quanh o ngn ngang xng trng ca nhng

thi hi b thi ra, l| nhng thy th xu s nghe phi ting ht m hn ca

Sirne, b thuyn b l{i lao u xung bin c bi theo c{c Sirne v o, nhng tng

tm c cuc sng hnh phc y th mng thn tin bn mi tnh thm nng vnh

vin ca c{c n|ng Sirne nh li ca y quyn r ca cc nng. Ting ht vo von, du

dng ca cc tin n Sirne c mt sc mnh khng th n|o tng tng c. Ai

nghe thy ting h{t n|y l| trong ngi no nc, bn chn, hn m theo ting h{t, }m

u xung bin bi theo c{c Sirne. Nhng con thuyn qua vng bin n|y th mi i

ha chng may lm l mt thot.

Con thuyn Argo i v|o vng bin ny. Nhng tin n Sirne lin bo nhau bi

n, ma ln tung tng quanh con thuyn. Cc nng ct ting h{t y gi cm, r

nhng ch|ng trai i theo c{c n|ng n hn o ca tnh yu v hnh phc. Bit c

ni nguy him phi ng u, danh ca Orphe vi c}y |n v|ng ca mnh ra ngi

trc mi thuyn va gy |n va ht. Ting ht va ct ln cng vi ting |n th{nh

tht th tc khc anh em thy th b thu ht v|o , say m dng nh chng cn ai

mun lng nghe ting ht ca Sirne na. Orphe ca ht k li cuc hnh trnh gian kh

ca nhng ngi Argonautes, nhc li nhng hy sinh gian kh v nhng chin cng

ho hng ca h, ting ht k li phong cnh p ca bit bao x s xa l vi lng

hiu khch v knh trng thn linh, gi nh n qu hng Hy Lp thn th{nh ni cha
m v v con h ang mong mi ngy v ca h, mt ngy v vi chin cng trong

danh d bt dit ca ngi anh hng. Bit bao bin c, xc ng, bit bao nhiu chuyn

vui bun tnh ngha trong cuc i ca con ngi u c ting |n v| ting ht ca

Orphe k li, ca ngi. Bin khi hi hp lng nghe, ngay c nhng {m m}y trng

ang bng bnh tri trn bu tri xanh ngt cng h cnh bay xung gn con thuyn

Argo lng nghe. Chng ai ch n ting ht ca cc Sirne na, c{c Sirne |nh

chu bt lc trc ting |n v| ting ht ca ngi ca s danh ting Orphe. Ting ht

ca cc nng chng ng li c trong tri tim ca nhng ngi Argonautes. N tan

ra theo lp lp sng bin r ro. T tr i, nhng con thuyn i qua vng bin ny,

l thay, u khng thy nhng Sirne bp bnh trn sng bin, ca ht quyn r nhng

chng trai thy th na.

Con thuyn Argo i v|o vnh Planctae, mt ci vnh hp m di b l mt rng

ni { cao lm chm, nh ra tht v|o nh h|m rng ca mt con qui vt. Sng bin

tng t x vo vnh, p v|o v{ch { di ra to thnh nhng ct nc dng ng v

nhng vng nc xo{y. Ngi ta k c mi ngy }y c mt con chim b cu b cht

v khng bay vt qua c nhng ct nc dng ng cao ngt tri, nhng con chim

n|y thng mang thc n thn v| ru thnh cho thn Zeus, nhng n thn Hra

cu xin vi n thn Amphitrite, v ca thn Bin-Posidon, hy lm cho bin yn sng

lng cho con thuyn Argo i qua c trt lt, nh th con thuyn Argo thot khi

mt thm ha.

Sau mt chng ng di, con thuyn gh vo bn cng ca x Phacie. Nh vua

ca x ny ni ting khng phi v c binh hng tng mnh m v lng nhn hu v

qu ngi trng kh{ch. ng tn l| Alcinoos. c tin c nhng ngi khch t t

nc Hy Lp xa xi gh thm, ng truyn cho m tic chiu i. Mn ngi mn

cnh, nhng ngi Argonautes nh bng s dng chn ngh c mt hai ngy th

nhng ngi Colchide khng r ai mch bo, bit tin lin c ngay mt i chin thuyn
n i nh| vua Alcinoos phi trao cho h Mde. Tnh th tht cng thng, cuc xung

t m m{u ang ch n ra. Trc tnh th nguy nan y, vua Alcinoos bn ngh ra

mt cch phn x tht cng bng v hp vi o l, trnh cho mnh khi mang ting l

ngi em giao np nhng ngi kh{ch qu v|o tay l bo tn. Nh vua tuyn b

trc nhng ngi Argonautes v Colchide:

- Hi nhng ngi Argonautes v Colchide, con ca Zeus ng ph vng ch

tn ch knh! t nc Phacie ca chng ta xa nay vn ni danh l x s ca tnh ha

hiu v l cng bng, v th chng ta khng th no chp nhn yu sch ca nhng

ngi Colchide i chng ta phi np n|ng Mde. L|m nh th chng ta s phm

phi mt trng ti m Zeus v cc v thn Olympe xa nay vn ngn cm. Khng,

khng bao gi nhng ngi Phacie li i i vi nhng ngi kh{ch n thm x s

ca mnh nh mt k la di, phn bi. Cn nhng ngi Argonautes, nhng ngi

con dn ca t nc Hy Lp thn thnh v anh hng, ta khng mun x s ny b

danh v cha chp nhng tn cp bin, nhng k ch quen i gieo cht chc v tai ha

xung cho ging ngi. V th ta quyt nh: ngy mai nng Mde s ra cng b trc

hai bn xem nng mun tr v x Colchide hay nng mun i theo nhng ngi Hy

Lp. Nu nng quyt nh tr v Colchide th nhng ngi Argonautes can ti n

cp, bt cc mt ngi thiu n xinh p con ca vua Aits danh ting ly lng.

Cn nu nng t nhn l v ca Jason th nng c trch nhim phi theo chng v qu

hng Hy Lp. l| tt c nhng iu m| tr{i tim ta suy ngh v| nhc bo ta nh vy.

V th ta cu xin hai bn hy v tnh ha hiu v s tn trng t nc Phacie ny, mt

t nc khng h ch to cung tn v nhng ngn lao ng, m ch sng to ra nhng

con thuyn chy nhanh nh gi, c t tng v khng cn ngi cm l{i, m| tr{nh

xy ra mt cuc m{u. iu , ngo|i thn Chin tranh-Ars l ham thch, cn Zeus

ng ph vng v| nhng ngi trn on mnh chng ta vn ght cay ght ng.
 m hm n hong Art, v ca vua Alcinoos cho ngi ti bo cho Jason

bit quyt nh ca vua Alcinoos: Jason v Mde phi lm l thnh hn ngay trong

m s{ng mai trc nhng ngi Colchide, Mde l| ngi v hp php, chnh

thc ca Jason. S{ng hm sau, trc nhng ngi Colchide v| Argonautes, di quyn

ch ta ca Alcinoos, Mde dng dc tuyn b mnh l| v ca Jason v| c ngha v

phi theo chng tr v Hy Lp. Jason vi nhng bng chng xc thc ca l thnh hn,

chng minh cho mi ngi thy r. Cn c vo nhng bng chng , vua Alcinoos

long trng tuyn b trc hai bn cng nh trc thn dn ca mnh, c{c b lo ngi

Phacie: Mde l v ca Jason, mt ngi v hp ph{p v| ngi v n|y c ngha v

phi theo chng. Nhng ngi Colchide trc s tht nh vy khng th a ra yu

s{ch g c na. H |nh phi quay thuyn tr v qu hng.

Hnh trnh tr v ca con thuyn Argo li tip tc. Sau nhiu ng|y lnh nh

trn mt bin, cui cng con thuyn a h v ti vng bin qu hng. Sung sng

bit bao khi nhng ngi Argonautes t xa nhn thy mnh t qu hng, nhng mi

t ca vng ng bng Ploponnse ta ra trn bin ge ging nh c}y inh ba ca

thn Posidon. Nhng nim vui ca nhng ngi Argonautes pht chc tiu tan. Mt

cn lc bin ni ln a con thuyn ca h tri i, tri i mi. Mi ngi ra sc chng

, gng gi con thuyn khi b lt nho. Gi lc xoay vt con thuyn, a con thuyn

tri i mi tn }u }u chng ai bit na. Cui cng, con thuyn tri git vo mt vng

bin vng tanh vng ngt, nm cht d trong mt con vnh nh hp y rong bin, rong

bin nhiu n ni c mi cho ln b{nh l{i u b qun cht. Mi ngi u chn nn

v cng. Gn v n qu hng ri ai ng tai bay v gi }u li ging xung s phn

ca h. Thuyn trng Lynce ngi m u trc mi thuyn th di chn ngn. Cn

nhng anh em khc th b thuyn ln b i lang thang trn bi c{t hoang di. Mi

ngi cm thy nh ang tin dn n ci cht. Trong tnh th b tc, v k kh thi y

th may thay nhng tin n Nymphe bit chuyn, kp thi ti gip . Cc nng ni
cho Jason bit, con thuyn Argo b tri git vo vng bin x Libye . Mun tip tc
210

c cuc hnh trnh tr v qu hng, nhng ngi Argonautes phi vc con thuyn

bng qua vng sa mc Libye. Nhng ch c vc con thuyn khi no n thn

Amphitrite tho con nga khi c xe ca mnh. Nhng l|m th n|o bit c khi

no, lc no n thn tho nga ra khi c xe? Ch, tht l mt chuyn o{i om rc ri.

Mi ngi ngi qu}y bn nhau m u, th d|i, suy ngh. Bng nhin t di bin

chy ln mt con nga trng mut. Con nga ln b v| bng bng phi nc i vo

vng sa mc ri mt ht. Nhng ngi Argonautes hiu ngay rng thi c n vi

h. Lp tc h ko con thuyn ln b ri gh vai vc con thuyn i v|o vng sa mc.

H c th i sut mi hai ng|y, mi hai m, chu i, chu kh{t di nh nng

thiu t. Cui cng, h ti x s ca nhng ngi Hesprides. Nhng ngi ny ch

cho h bit mt ngun nc ngt chy ra t ngn ni Hracls, v th l mi ngi

c mt phen ung n no n tha thch. Tt nhin nhng ngi thy th Hy Lp

khng ai qun kn nc cho y c{c bnh d tr. Con thuyn Argo sau khi qua vng

sa mc c h thy xung mt vng nc rng mnh mng. Tuy nhin nhng ngi

Argonautes khng sao tm c ng ra bin. Th ra khng phi h h thy c

con thuyn ca h xung bin m l h thy xung ci h ca thn Triton, thng gi

l Tritonis. Theo li khuyn ca Orphe, nhng ngi Argonautes lm mt l hin t

thn Bin-Triton, nhng khng bit git sc vt hin t m| t mt chic gh ba

ch}n, cu xin mt li ch dn. Th l pht chc khng r t }u xut hin mt chng

trai v cng xinh p. Chng trai ny trao cho Euphmos, mt ngi anh hng trong

o|n thy th Argonautes, vn l con ca thn Bin-Posidon, mt nm t by t

lng hiu khch. Vi t|i tin o{n iu luyn, Euphmos bit ngay l| v thn Triton

ha th}n giao tip vi cc anh hng Hy Lp. Euphmos lin mnh dn thut li cuc

hnh trnh ca nhng ngi Argonautes cho ch|ng trai xinh p bit ri cui cng

hi ch|ng ng ra bin. Chng trai vui lng ch bo cho nhng ngi Argonautes rt

cn k, t m, mi ngi u ht sc bit n ch|ng trai. Khng ai qun by t tnh cm

ca mnh trc khi t bit chng. Mt l hin t t n thn Triton, git mt con cu

dng l, c t chc trng th trc gi ln ng. Con thuyn Argo li ra i. Khi

nhng ngi Argonautes va cho c mi nhp th mt k tch n vi con

thuyn ca h. Thn Triton hin ra nng bng con thuyn ca h ln, a con thuyn

ca h vt qua nhng ngn ni { trng, vt qua nhng xo{y nc v h n xung

bin. T h Triton con thuyn bay ra bin v| hng v o Crte. Nhng ngi

Argonautes nh gh thuyn li hn o n|y ly thm lng thc v| nc ngt.

Nhng mt ngi khng l tn l| Talos cn tr cng vic ca h. Tn khng l ny

do thn Zeus sng to ra bng ng, mt ngi khng l bng ng nhng c sc

mnh gh gm khng km nhng tn khng l Hcatonchires. Thn Zeus trao tn

khng l Talos cho nh vua Minos o Crte s dng hn lm mt tn bnh canh.

Hn ng|y m lo canh phng o Crte khi b l cp bin xm phm, v bo v cho

cung in, l}u |i ca vua Minos c an ton. Tuy c sc mnh v ch nh th

nhng tn Talos cng c mt im yu l| c{i mt c{ ch}n, qung trn mt cht.

Khi thy con thuyn Argo ang gh v|o b, Talos vi chy ra b bin. Hn qut tho ra

lnh ui con thuyn i v| e da s nm mt tng {, ng hn mt tr{i ni, bp

con thuyn. Thy tnh cnh nguy ngp nh vy, Jason ra lnh cho anh em thy th

dng thuyn, nhng Talos khng chn ch, hn b lun mt tng { to khng khip

nhm con thuyn nh ging xung. Mde t khi thy Talos ra oai, qu{t th{o nhanh

tr i ph. Nng cu khn nhng con ch ngao ca thn Hads ti gip. L ch xut

hin va lc Talos b tng { ln. Chng xng v|o cn x lm qun chn Talos, v khi

Talos va rng sc nng bng tng { ln trn u nh ging xung th b l ch l|m

trt ch}n, ng ln xung t. Chic inh cht trn ch mt c chn ca hn bt ra, v

th l mu t trong ngi hn tro tun ra qua ch cht bt y. Mu chy ra ng c nh

khi ta chc tit mt con cu hay mt con b lm l hin t. Chng ai ng cht bt li

mch mu cho hn c, v ch mt lt sau Talos mt ht mu nm cht cng. Nh

nhng ngi Argonautes c th yn tm ln b ly nc v| lng thc d tr cho

chng ng tr v khng cn bao xa na.

Trn ng t o Crte tr v Hy Lp, Euphmos khng may {nh ri mt

nm t ca thn Triton trao tng, ri xung bin. T nm t ny mc ln mt hn

o m nhng ngi Argonautes t tn cho n l| Callisto, nhng sau n|y nhng con

chu ca Euphmos n sinh c lp nghip o v| i tn l Thra.

Vn cha ht nhng kh khn. Con thuyn trn ng tr v Iolcos li gp mt

trn bo na. Cn bo ni ln trong m khin cho cc thy th v cng kinh hi.

Qung bin t }y v n bn cng l vng c nhiu o ln, o nh v| { ngm. Mc

d thuyn trng Lynce c i mt nhn thu m en nhng mi ngi vn rt lo s.

Bn th}n Lynce cng v cng lo lng v chng cn phi lo ch huy anh em chng

vi c{c cn gi hung d. ang trong lc kh khn y th bng }u trn bu tri en kt

xut hin mt mi tn s{ng rc bay ngang qua con thuyn i v hng bc, ri tip mt

mi na, v mt mi na cch nhau khng xa lm. Mi ngi bit ngay con thuyn ca

mnh c thn Apollon ph tr. Thn bn nhng mi tn v|ng ca mnh soi

ng cho con thuyn. Nhng ngi Argonautes nh tho{t khi vng bin nguy

him. H gh con thuyn v|o o Anafi v ch cho n khi bo tan.

Sng hm sau bin yn, sng lng, tri p, ngi vui, thuyn Argo lt i bng

bng trn sng, ho|n th|nh nt chng ng cui cng ca mnh, v chng bao l}u

th|nh Iolcos hin ra trc mt h ngy mt gn hn, ng|y mt r hn. H ho|n

thnh s mng nng n v tr v vi mnh t thn yu, thing ling ca thn Hellen.

Nhn dn khp th|nh Iolcos m hi cho mng nhng ngi anh hng. Mi ngi

u em nhng l vt qu gi nht dng cng thn linh, lm l t n c{c v thn ca

nh Olympe m| ng u l| ng ph vng Zeus ph h tr cho con thuyn

Argo tai qua nn khi, vt qua c nhng th thch, lp c chin cng ho hng

v i vang ng n tri xanh: Mi ngi cng khng qun cng n ca ngi anh
hng Jason du dt anh em, ng u vi nhng th th{ch ot c B lng Cu

vng. 211

Ng|y nay, trong vn hc th gii Argonautes chuyn ngha th|nh mt danh t ch

nhng ngi thy th dng cm hoc nhng ngi dn thn vo mt s nghip phiu

lu, nguy him hoc c th hn na ch nhng ngi i tm v|ng hay nhng ngi

ang theo ui s nghip lm giu. M rng hn na, Argonautes ch nhng ngi

dng cm tm ti, d{m ng u vi nhng th thch. Cn B lng Cu vng (La

Toison dOr) ch mt s nghip ln, nhiu kh khn i hi nhiu hy sinh, c gng mi

c th t c.
 Jason v Mde git Plias

B lng Cu v|ng v Iolcos, C kinh thnh lm l rc trng th bu vt .

Khng ai l| ngi khng trng thy nh sng ngi ngi t B lng Cu vng ta ra. Ai

ny u v cng hoan h khi thy t nay nhng ngi Hy Lp i ny k tip i khc

lu gi bu vt.

Jason v nh. Mt bin c khng khip xy ra trong khi ch|ng i vng. Plias

bc hi ngi cha gi thn yu ca chng. Y buc ng c phi ung mu mt con b

mng, theo ngi xa l| mt liu thuc c gh gm. Aeson vt ra cht ngay sau khi

ri tay khi chn. Alcimd, v ca c, xt xa, au n trc ci cht ca chng tht

c t vn. Cn Plias, y khng ng Jason li c th ho|n th|nh c nhng th thch

nng n nguy him n nh th tr v. Ngai v|ng m| y ang ng n lc phi

trao li cho Jason. C chuyn k, Plias khng git cht Aeson, m Mde bng php

thut ca mnh l|m cho Aeson tr li khin cho Plias thm mun, v| l| mu k

ca Mde b|y ra tr th Plias khng trao quyn li cho Jason. Cu chuyn xy

ra nh sau:

Mt m khuya, Mde b ra i. N|ng mc to|n en, i tt, tc bung xa.

Khi mi vt u chm m trong gic ng v| bng m. Mde di nh sao m,

ln bc ti mt ng ba ng. n }y n|ng dng li, gi tay cao ln tri h to ln ba

ting. Ri nng qu xung c nhng cu thn ch ma qui. Nng gi, nng h hn cc

th m binh. Nng cu xin n thn Hcate gip nng. Nghe li nng cu nguyn,

n thn Hcate hin ra trn c xe do nhng con rng c cnh ko. N thn gi Mde

ln xe. Th l Mde bt u cuc h|nh trnh i tm c{c th l, c, r cy thn k v

pha ch cc loi thuc linh diu. Sut chn ng|y m Mde i qua c{c c{nh rng, ngn

ni, i dc theo nhiu con sng v ln m ra tn b bin tm vo cc hang hc su thm

ti tm. N|ng tr v nh vi bit bao nhiu th l cy, r cy, c, hoa... Nng sai gia

nhn thit lp hai bn th v| cho |o trc mi hn th mt ci h, mt dnh cho n

thn Hcate, mt dnh cho n thn Tui thanh xu}n. Sau n|ng git nhng con cu

en tm mt ong vng vi sa lm l hin t cc n thn Tui thanh xu}n, bng m

v n thn ma thut Hcate. Nng cu khn cc v thn th gii m ph Hads v

Persphone, xin ng tc ot cuc sng ca Aeson. Sau n|ng mi lo vng

Aeson ti dng php thut lm cho c ng i mt gic di, m mt trn mt lp c tin.

Trong khi , trn mt chic cho ng, Mde nu thuc. Khi thuc si, bt ni ln,

Mde bn ly mt c|nh c}y kh quy v| cng l| th. K l thay, c|nh c}y c

nhng vo cho thuc bng xanh ti tr li. Thy thuc chn, Mde bn cm ly

thanh gm tin n ch Aeson ng, ca mnh li gm v|o c c gi. Mu trong

ngi c tun ra. l| th m{u gi| ci l|m cho con ngi suy yu. Tip n|ng rt

v|o ngi c cht thuc nhim m|u nu trong cho. Khi rt y, nng khu vt

ca c Aeson li. Mt lt sau c gi tnh dy. L thay, tc bc khng cn, nhng np

da nhn nheo bin mt. Khun mt c hng h|o ti tnh. C i nhanh nhn nh mt

chng trai, mt hn i c{i d{ng hnh lng cng, l kh, chm ri.

Vic c gi Aeson tr li khin nhng ngi con gi ca vua Plias ngc nhin v

d hi. Cc c gp Mde tm hiu s tht. lm cho cc c tin hn, Mde bt mt

con cu gi nm vo cho thuc. C ngi li k, Mde cht con cu ra lm bn, nm

khc ri mi nm vo cho thuc. Ch mt lt sau t trong cho nhy ra mt con cu

non khe mnh, chy tung tng. Nhng ngi con gi ca Plias ht sc khm phc ti

nng ca Mde v khn khon nh nng lm gip cho cha mnh tr li.

S vic din ra tng t nh i vi Aeson. Plias c nhng ngi con gi

dn n nh Mde. H t ngi cha gi nm trn lp c tin. Cho thuc ang si

nhng c iu khng phi c nu bng nhng th l{ hm trc. Mde gic nhng

ngi con gi Plias cm gm ca vo c cha cho th mu gi nua chy ht ra.

Chng c no dm lm. Mi sau mi c mt c mnh bo tin n ch ngi cha ang

ng a thanh gm v|o c ng ca mnh mt ci. Mu chy ra ng c. Bt ng Plias

tnh dy. Y a i c{nh tay yu t ra, mt n ku ln:

- i cc con gi thn yu ca ta! Ta cht }y. Ta l|m g n ni cc con git

ta!

Nhng ngi con gi ca Plias r ln, bng mt khc. Mde lin chy ti git

ly thanh gm, }m tip cho Plias my nh{t. Sau n|ng cht xc y ra b vo cho

thuc ang si. Nhng chng c ci g ht t cho thuc tr li.

Nh vy Jason v| Mde tr c mi th bm gan tm rut i vi tn vua

c c. Nhng ngi con gi Plias kinh hong v s vic va xy ra m h l nhng

ngi gnh chu trch nhim mt phn, hi hn, khc than ng|y m n ni mt tr

ha in. Cn Jason v| Mde sau chuyn lp tc ri Iolcos. Mt c xe do nhng con

rng c cnh ko, t tri cao h xung n hai ngi, a sang tr ng t Corinthe.

Adraste con trai ca vua Plias khng cho Jason k v v l Jason tng phm vi

Mde trong }m mu {m hi Plias. Tang l Plias c t chc rt trng th. Ngoi

nhng nghi l th cng, hin t thn linh, ngi ta cn t chc nhng cuc thi u th

dc th thao tng nim linh hn ngi qu c. ch th}n thn Herms ng ra ch

ta v chm gii. Cc v anh hng danh ting trn t Hy Lp u ko n t th. Hai

anh em Dioscures cng vi chng Euphmos d cuc ua xe nga, Admte v Mopsos

d u quyn, Atalante v| Ple u vt. Ch|ng Iphiclos gi|nh c gii nht trong

cuc chy thi.

 Ci cht ca Jason

Jason v Mde sang tr ng t Corinthe di quyn tr v ca vua Cron.

Cuc sng ca h tri i trong hnh phc bnh thng, gin d. Mde sinh c hai

con trai. Cuc i ca h tng c th ko d|i cho n khi mn chiu x bng. Nhng

c ai ng c lng ngi thay i khn lng. Sng su cn c k d ch lng ngi

th...

Vua Cron c mt ngi con g{i xinh p tn l Glauc. Sc p v| a v ca

nng, nht l| a v ca n|ng, khin cho Jason t tng, v ri, Jason em lng yu

mn Glauc, by t tnh cm tha thit ca mnh i vi n|ng cng nh quyt tm gn

b cuc i ca mnh i vi nng. Vua Cron bit chuyn nhng chng can ngn. ng

bng lng g con gi cho Jason. Th l Jason ph bc Mde, qun ht mi tnh p

thing ling gn b mnh vi Mde trong s nghip i chinh phc B lng Cu

vng.

Bit chuyn, Mde v cng au kh. Nng cm thy b xc phm trng trn, b

phn bi. N|ng hy sinh ht thy v Jason v s nghip ca chng: phn li vua cha,

git ngi anh rut, ri b qu hng n t nc Hy Lp. Nng chng mong mun

g hn ngo|i vic c sng trong tnh yu chung thy v hnh phc m m thun

ha. Th m gi }y iu khng cn. Mde bun ru, au kh, gin d. C nhng

lc n|ng nh in nh di, khi th khc nc ln, go tht, vt v, khi th nguyn ra bn

thn mnh, nguyn ra hai a con, e da s ph ht, git ht. T ni au kh, ut c,

ghen gin mt nh tr th bng le ln trong tr{i tim n|ng v| ng|y c|ng hun t

n, Mde cu khn n thn Thmis, ngi cai qun cng l, cu khn thn Zeus ti uy
ti linh v n thn Hcate, ngi m nng th phng chng gim cho nng. Nng

quyt bin cuc hn nh}n l|m n|ng au kh thnh mt {m tang, bin ba k th ca

n|ng: ngi cha, a con gi v chng con r thnh ba ci xc cht.

Nhng cn gin d in di v nhng li nguyn ra ca nng bay n tai

Jason v vua Cron. Jason bn vi ti gp Mde an i khuyn gii n|ng, nhng li

khuyn gii, an i ca mt k ham tin t|i, a v, ch| p ln tnh ngha th phng c

ch g! Trc nhng li kt ti, s mng ca Mde, Jason li cng t ra hn km v xu

xa. Y k vi Mde l| c cng a n|ng t mt t nc D man v nc Hy Lp

vn minh v| thn thnh. V l n|ng nn bit n y v| khng nn tc gin phn i

cuc hn nhn ca y vi Glauc. Y ni s d y phi b n|ng kt hn vi cng cha

khng phi v y mun c nhiu con hoc am m sc p ca Glauc. Y kt hn vi

cng cha ch v tng lai ca cc con. Nh cuc kt hn n|y m| i chng s c a v,

c danh ting v giu c.

Nhng vua Cron th khng i x vi Mde nh Jason. Nh vua bit Mde l

ngi th phng n thn Hcate, rt gii php thut v| tng dng php thut git

cht Plias. V th nh vua ra lnh: ui thng Mde v| hai a con ca n|ng i khi

x Corinthe, i ngay khng c chm tr. C nh th mi bo m cho l thnh hn

ca Glauc c yn lnh. Tnh cnh Mde n lc ny li cng thm kh nhc, b tc.

Nng van xin vua Cron cho nng tr ng Corinthe nhng khng c. Cui cng,

nng ch c Cron chp thun cho nn li mt ng|y thu xp. Thc ra Mde xin

nn li mt ng|y l| thu xp vic tr th. nh tr th trong tr{i tim n|ng r rt,

rn chc khng g c th lay chuyn ni: Nng quyt khng cho nhng k lm nhc

n|ng, ch| p ln s phn ca n|ng c c ch, hn h, vui mng v nhng vic lm

bt nhn bt ngha ca chng.

V|o lc , ge, mt v vua tr v th|nh Athnes, ang trn t Corinthe.

ge n Corinthe cu khn thn Apollon, xin thn ban cho mt li ch dn chm

dt cnh him hoi. Nh| vua i cu t. c tin, Mde bn xin ge cho tr ng. Nh

vua nghe Mde thut li tnh cnh bt hnh ca n|ng trong lng v cng xc ng,

chp nhn li cu xin ca Mde. Tuy nhin nh vua ng l Mde s t i n

Athnes, cn ti }y ngay trn t Corinthe ny, nh vua khng th n tip Mde

c. L|m nh vy s gy ra mi bt bnh i vi Cron. D sao Mde cng c

nh| vua th|nh Athnes th ha s bo v nng, khng bao gi, d c gp sc p ca

vua Cron, trao np nng cho Cron. Cn Mde, nng ha s dng php thut ca

mnh cha cho ge thot cnh him hoi, v chnh v li ha n|y m| vua ge sn

s|ng gip ngi |n b| bt hnh .

Mi vic thu xp xong xui. By gi n lc Mde thc hin tr th ca

mnh. Trc ht, Mde cho mi Jason n xin cho hai a con trai c li

Corinthe. Nng t v hi hn v va ri trong lc gin d qu{ li, xc phm n

Jason. Nng xin li Jason v| ngh li, nng nhn thy vic Jason kt hn vi cng cha

Glauc l khn ngoan, sng sut. Nng s sai hai a con em nhng l vt qu bu

n dng tng cng cha Glauc, nh Jason xin vi cng cha cho hai con trai nng

c li Corinthe. Jason ng thun. Mde bn trao cho hai a con em mt tm

khn cho|ng (c chuyn k l mt chic o) v mt chic vng min bng v|ng n

cung in dng cng cha. Nhn c tng phm qu bu, cng cha bn chong tm

khn ln ngi v| i chic vng min bng vng rc r ln u. n tr th nghit

ng, khng khip th l| c thc hin. Cng cha va khoc tm khn ln ngi v

i vng min ln u cha kp ngm ngha dung nhan ca mnh trong gng th

bng rng mnh, kh chu. Mt nng bin sc, ngi long chong, lo o v run bn

ln. Nng phi lui li gieo mnh xung gh khi ng xung t. Th ri mt nng

o ngc ln, bt mp si ra, m{u trong ngi tun chy.

Gia nhn thy vy ht hong chy i trnh b{o vua cha. Cha ht, chic vng

min trn u cng cha bng nhin bc chy. La bng ln ngn ngt thiu t tc
nng v lan xung khp ngi n|ng. N|ng vng ng dy chy nh in nh di

quanh phng go tht. Nng c dt tm khn cho|ng ra nhng khng c. N

bm cht vo da tht nng cn x. Nng c tho chic vng min ra khi u cng

khng c. Glauc ng vt xung t ngi bc ch{y ng ng nh mt ngn uc.

Vua Cron c tin, chy vi v. ng m chm ly con g{i khc than. Nhng n khi

vua ng dy th khng c. Chic khn cho|ng ma qu{i nu cht vua li v lc da

rt tht nh| vua ra, v| hai cha con cht bn nhau.

Cn Mde, khi hai a con dng l vt cho cng cha xong tr v, nng lin bt

chng vo phng, ly gm }m v|o c chng, git chng nh n|ng ni, cho ht ci

ni ging Jason phn bi. V li, n|ng ngh, nu khng git chng th nhn dn

Corinthe cng s git chng v m chng phm ti git nh vua v cng cha. Jason

c tin chy vi ti vi hy vng c th cu c nhng a con thot khi s trng

pht ca nh}n d}n Corinthe, nhng qu{ mun: Mt c xe do nhng con rng c

cnh ko t tri cao h xung n Mde a n|ng sang th|nh Athnes. N|ng em

theo c thi h|i hai a con v mc cho Jason van xin, n|ng khng cho Jason c quyn

chn ct chng. Nng kt ti, chnh Jason l k gy ra ci cht ca hai a con.

Jason v cng au n trc nhng thm ha lin tip ging xung i mnh. Y

nh in nh di. Y b i lang thang ht ni n|y n ni kh{c. n tr th ca Mde

tht him c: Jason khng cht nhng phi sng c n khng ngi thn thch v

sng vi ni hi hn v x, cn rt trong tri tim. Sut i Jason c i lang thang ht

ni n|y n ni kh{c. Bin c khng khip va qua nh mt vt dao khc su vo tri

tim y, khin y c qun i m| khng sao qun c. Ba kia i lang thang trn bi bin,

bt ng y gp li con thuyn Argo nm p mnh trn bi c{t. Ni }y thuc a phn

ca th|nh Istros. Con thuyn Argo sau khi hon thnh s mng v vang ca mnh,

c cc v anh hng lm l hin dng cho v thn Posidon. Nhn thy con thuyn, bi

ngi nh li nhng k nim xa, Jason c|ng ch{n nn, mi mt. Chng ai c th ngh
c, hiu c v sao t ngi anh hng danh ting nh th m| i thay n ni tr

thnh mt k tham tin t|i, a v, phn bi, ph bc li ngi v hy sinh tn ty cho

s nghip ca mnh, v| ri gi }y l| mt k sng lang thang, b khinh b, gh tm!

Than i, tht l| Mua danh ba vn, b{n danh ba ng!

Tri ang nng gt. Jason bn chui vo nm di gm con thuyn ngh. Y ng

thip i, v| chnh trong gic ng ny, mt gic ng say v mt ca mt k sng khng

cn nim vui v hy vng, khng cn nim t ho v qu kh vinh quang v danh d

cao c, khng cn c ni lo }u v i ngha, v s phn ca lng d}n, v truyn thng

p , ca t tin, chnh trong gic ng n|y y cht. Con thuyn Argo tri qua nm

thng di du cng n lc suy sp. Mt tm vn ca con thuyn bung ra v| ri xung

trng u Jason ko theo mt vi thanh gim sp xung. Jason cht nh th, mt ci

cht khng ai bit n, khng c l tang, khng mt git nc mt xt thng ca

nhng ngi thn thch. Con thuyn Argo mc n{t chn vi y, kt thc cuc sng

ca mt k cht v ch kh v| o c ca ngi anh hng t lu. Bun thay nhng

thng trm ca cuc i nhng tt c u do S mnh v cc v thn Olympe vch

ng ch li.
Bng gia h ca Plias v Jason
TRUYN THUYT V CUC CHIN

TRANH TROIE
 Thnh Troie

t Argolide, vo lc m cuc tnh duyn ca thn Sng-Inachos vi tin n

Mlia sinh ra Phorone, ngi |n ng u tin ca mt t mnh mng, th o

Samothrace, mt ngi con trai ca thn Zeus tn l| Dardanos cng c ging h

xung trn. Qua bao nm th{ng, n nm y tht ri ro, mt trn i hng thy xy ra

lm ngp bng hn o. Cc sinh vt u cht ht tr Dardanos may mn nh c mt

chic mng m sng st c. Lnh nh trn bin nc khng bit bao ngy,

Dardanos c hng chic mng ca mnh v pha ng m| i ti. Cho n mt ngy

kia chng nhn thy t lin. i, tht v cng sung sng. l| b bin x Phrygie. Ti

}y ch|ng c vua Teucer, con trai ca thn Sng-Scamandre v tin n Nymphe Ida,

n tip. Xa kia lc con ngi mi xut hin trn th gian, t ai hy cn hoang vng

lm, chng c my ngi sinh sng. V l Teucer v cng sung sng khi c mt

ngi bn n chung sng vi mnh. Lp tc nh| vua em chia cho Dardanos mt

phn ti sn trong gia ti v cng to ln ca mnh. Hn th na, hi c{c ch|ng trai

r cng rt him m Dardanos li l con dng chu ging nn Teucer g lun con gi

ca mnh cho ngi kh{ch {ng thng {ng qu y. Teucer cht, Dardanos ni ngi.

T }y bt u dng h ca nhng ngi Dardanos tr v trn vng quc Troie. l|

mt dng ging thing ling nhng li chu mt s phn bt hnh v cng.

Hi vng ng bng Troade trn t Phrygie, c mt ngn i tn l Ngn

i Lm ln m s tch ca n bt ngun t At, v n thn Lm ln nhiu ln lm

cho Zeus tnh mt ng nhng li lm ra mt no. Chnh n|ng l| ngi lm cho Zeus

hy vng vo li phn truyn: a b n|o sinh ra trc nht s c lm vua t

Mycnes (hn l Hracls) m ri thnh tht vng. iu ny khin Zeus tc gin v

cng, tc gin n ni Zeus tm ly tc n thn At (c ngi bo nm ly cnh tay)

qung ngay xung trn.

At t chn tng m}y ri xung, ri ng ngay v|o mt ngn i, v th ngn

i mang tn l| Ngn i Lm ln m S mnh nh trc rng mt ngy kia

thnh Troie s dng ln trn ngn i . V th tt c lch s ca ngi Troie u b n

thn Lm ln chi phi, v nhng ngh khn ngoan nht ca h, nhng d tnh, lo xa

ca h nhiu khi li phn li h. Ngay t ngun gc ca th|nh Troie c b|n tay ca

S mnh chi phi, Zeus dn con ngi n nhng tai ng, thm ha dng nh

khng sao cng li c. Hy bt u t vic xy thnh ca Dardanos. Dardanos ln

ngi tr v trn vng ng bng Troade. Nh| vua cho x}y th|nh trn sn ni Ida, mt

ngn ni cao bao qut khp vng ng bng. Thu y th|nh ca Dardanos mang

tn l Dardania. Qua hai hoc ba i sau mt ngi chu ca Dardanos ln ni ngi tn

gi l Tros, v tip con trai ca Tros ln ngi, tn gi l Ilos. Ilos ln lm vua, vic

u tin l mun m mang b ci cho xng {ng vi c nghip ca cha ng truyn li.

Nh vua quyt nh s phi tm t xy mt th|nh gn b bin. Nm , mt v

vua lng ging trn t Phrygie m hi, mi Ilos tham d. Vn l| ngi ti ba li lc,

Ilos ot hu ht cc gii trong cc cuc thi u. Cm phc t|i nng ca Ilos, v vua lng

ging cu xin thn thnh ban cho mt li sm ngn ch dn cho vic chn t xy

thnh ca Ilos. Li sm truyn cho bit: Hy xy trn mnh t no m con b m trng

m en nm ngh - con b m Ilos c gii thng trong nhng cuc thi u. Danh ting ca

thnh xy trn mnh t s vang di n tn tri xanh.

Tun theo li sm truyn, Ilos tr v, sng dy ra ng theo di con b c

m trng m en. Ch|ng i theo n cho ti lc n nm ngh, v ch chnh l|

Ngn i Lm ln. Ilos bn truyn lnh cm t x}y th|nh. X}y xong, Ilos t tn cho
n l| Ilion i sau ghi nh ti ngi c cng x}y dng nn n - vua Ilos. Sau ny

ngi ta gi th|nh Ilion bng mt ci tn na: thnh Troie.

Thi gian tri i bnh thn, khng c mt bin c g xy ra {ng phi lo ngi. Tuy

nhin, Ilos vn bn khon mt iu, khng r mnh x}y th|nh nh th ng vi li

sm truyn cha. Ilos bn cu khn thn Zeus, xin thn ban cho mt du hiu g ng

nghim. Thn Zeus ng chun, v mt bui sng kia, Ilos khi tnh dy thy ngay trc

sn mt bc tng, mt bc tng bng g tht p, tuy khng cao to lm. Bc tng

ny tn gi l Palladion, hai chn dnh vo nhau, tay phi cm mt ngn lao, tay tri

cm mt bp si v mt ng sut. Ngi ta bo n l| tng n thn Athna. Li c mt

li sm truyn cho ngi Troie bit r hn v k tch ny: y l bu vt thn Zeus ban

cho ngi Troie. Thnh Troie s bn vng i i, bt kh xm phm chng no m bc tng

trong tay ngi Troie, khng ri vo tay ngi khc. Tc khc ngi Troie cho xy mt

ngi n lng ly trong th|nh th bc tng Palladion.

Do tch chuyn n|y nn ng|y nay trong vn hc th gii Palladion chuyn thnh

danh t chung vi ngha: s bo v hoc ngi bo v.

Ilos c hai ngi con, mt trai tn gi Laomdon, mt gi tn gi Thmist. S

nghip xy thnh ca Ilos mi xong c phn chnh trn ngn i, cn di chn

i th cha l|m c cht g. Laomdon ln ni ngi cha tip tc cng cuc xy thnh.

Nh vua mi thn Apollon v thn Posidon ti x}y gip. Nhng khi c{c v thn ny

hon thnh cng vic th Laomdon li qut cng bi c, khng trao tt c s sc vt

do |n sc vt ca mnh sinh ra trong nm y nh ha. Chng nhng th,

Laomdon li cn e da s xo tai ct mi hai v thn, nu cc v c lng nhng i

cng x mi. Phi ni cng trnh xy dng nhng bc tng th|nh di ch}n i rt

ln. N chng nhng bao quanh che ch cho khu thnh trn ngn i cao m cn ko

di xung tn vng b bin, ni hai v thn x}y dng cho Laomdon mt bn cng

thun li. Chuyn xa k, cng xy thnh vi hai v thn cn c ngi anh hng aque
l cha ca ngi anh hng Ple v l ng ca ngi anh hng Achille sau ny. Sau khi

Apollon, Posidon v aque xy xong nhng bc tng thnh th xy ra mt k tch: c

ba con rn cc to bng }u t di bin hin ln b vo thnh. Hai con b vo qung

tng thnh do Apollon v Posidon xy. Chng ch va mi trn ln tng th ri

ngay xung di t cht ti. Cn mt con th b vo ch tng thnh do aque xy.

Con n|y bng c qua tng vo trong thnh. K tch n|y nh tin b{o cho ngi

Troie bit trc rng chnh con chu ca ngi anh hng aque s {nh chim c

th|nh Troie v| qung tng th|nh do ngi trn th x}y l| ni him yu. Laomdon

cn bi c vi c ngi anh hng Hracls l| ngi c cng cu Hsione, con gi

mnh, thot khi s trng pht ca thn Posidon. Sau ny Hracls chiu tp cc anh

hng Hy Lp sang v}y {nh th|nh Troie tr ti tn vua l mt l{ tr{i . Ch|ng th theo

nguyn vng ca Hsione tha cht cho Priam, con ca Laomdon, Priam ni nghip

Laomdon tr v thnh Troie, ly Hcube con gi vua Dymas, mt v vua tr v x

Phrygie, lm v (C chuyn k con gi vua Cisse x Thrace). Priam sinh c nm

mi ngi con trai v| nm mi ngi con gi. Trong s nhng ngi con trai ca

Priam, Hector l| ngi anh hng kit xut nht. Cn chng Paris em rut ca Hector,

ni danh l mt con ngi t|i hoa, xinh p. Thnh Troie tri qua bao i vua, t lc

khi cng xy dng cho n khi ho|n th|nh, n i Priam lun lun ni ting khp

bn phng l| mt th|nh hng v v| gi|u c v|o bc nht trong vng bin ge.
 Ngun gc ca cuc Chin tranh thnh

Troie

Thu y c mt hm n thn t-Gaia v i, m ca mun lo|i, ln nh

Olympe van xin vi thn Zeus hy lm cch g cho ci gnh nng lo|i ngi trn vai n

thn gim bt i, v l n qu nhiu, qu nng khin n thn khng th chu ng ni.

Thn Zeus suy ngh hi lu khng bit l|m c{ch g va lng n thn M t-Gaia.

Lo|i ngi t thu khai sinh ra n nay tuy cha c bao l}u nhng sinh si ny

n kh l nhanh. Mt t rng mnh mng l th m nay thy }u }u cng c ngi,

i }u cng gp ngi, rt nhng ngi l| ngi. Ch c cch gy ra mt cuc chin

tranh, mt cuc chin tranh gia ngi Hy Lp vi ngi Troie th mi c th gim bt

c ci gnh nng lo|i ngi m n thn Gaia phi ku ca, khiu ni. Ngh th, thn

Zeus bn ni cho n thn M t-Gaia bit yn lng. Tip , Zeus cho n thn ris-

Bt ha ngi em g{i sinh i vi thn Chin tranh-Ars, n v giao cho nhim v

phi gy ra mt cuc xung t gia ngi Hy Lp v| ngi Troie.

Cng v|o qung thi gian , trn thin nh xy ra mt cuc tranh chp gia

thn Zeus v thn Posidon. S l hai v thn u mun ly n thn Bin-Thtis, con gi

ca v thn Bin gi|, u bc Nre, lm v. Cuc tranh chp tuy cha ng ng song c{c

v thn Olympe u bit trc Zeus s ginh phn thng. Xy ra chuyn Promthe ly

cp la trn thin nh em xung cho nhng ngi trn th on mnh, Zeus trng

pht Promthe, v li tin o{n ca Promthe: Zeus s b trut ngi v mt a con do

mt cuc hn nhn sinh ra. Nhng cuc hn nhn y l cuc hn nhn no? Zeus ly ai?
th Promthe quyt khng ni. Cui cng Zeus phi nhng b Promthe, ci b

xing xch cho Promthe bit c iu b mt: Thtis. Phi! ng! Nu Zeus ly

n thn Bin-Thtis th s sinh ra mt a con, a con ny s c sc mnh v quyn

uy hn b n, v n sm mun s trut ngi ca b n. tr kh hu ha, theo li

khuyn ca Promthe, cc v thn Olympe nn g n thn Bin-Thtis cho ngi anh

hng Ple, v cuc hn nhn ny s sinh ra mt ngi anh hng danh ting vang di

tri xanh, mt ngi anh hng v i m chin cng c th snh ngang vi thn thnh.

C chuyn li k, khng phi thn Promthe tin o{n m| chnh l| n thn

Cng l-Thmis phi can thip vo cuc tranh chp. N thn Thmis tin o{n cho

hai v thn Zeus v Posidon bit, a con trai ca cuc hn nhn ny, cuc hn nhn

nu xy ra vi bt c ai, Zeus hay Posidon i na, th sau n|y a con ln ln s

mnh hn b, s lt uy quyn ca b n.

Nhng vic g mt n thn cho mt ngi trn th on mnh }u c phi d

dng. Cc v thn phi hp b|n c{i , v| Hi ngh Thn thnh quyt nh: Ple mun

ci c Thtis th phi chin thng c nng trong mt cuc giao u tay i.

Ti }y hn chng ta ai cng mun bit v Ple. Ch|ng l| ngi }u? Lai lch,

dng di nh th no m li c kt hn vi mt v n thn? K ra nu truy xt tn

ngn ngun th Ple mang trong mnh dng mu ca thn vng Zeus ti uy ti linh.

Thn Zeus kt duyn vi tin n Nymphe gine con gi ca thn Sng-Asopos sinh ra

mt ngi con trai tn l| aque (ng hn phi ni l bt cc n|ng a n o

Oenone). aque tr v hn o gine . ng sinh c ba con trai: Ple, Tlamon v

212

Phocos. Trong mt cuc thi u, hai anh em Ple v Tlamon ghen tc vi Phocos,

ngi em cng b khc m vi mnh, lp mu {m hi: nm chic a v|o u

Phocos. aque ni gin ui thng hai a con v o. Ple sang tr ng x

Phtiotide c nh vua x ny tn l Eurytion lm l ra ti. Hn na, nh vua li g

con gi l nng Antigone cho lm v. Trong cuc sn con ln rng Calydon, Ple v
tnh g}y ra c{i cht thm thng cho ng b v. Chng li phi ra i sang x Iolcos

xin nng nh di trng nh vua Acaste con ca Plias. N hong Astydamie v

vua Acaste em lng yu mn ch|ng, nhiu ln t tnh nhng b ch|ng khc t.

Tc gin, Astydamie tr th. B ta vit mt bc th gi cho Antigone ba chuyn Ple

ph bc nng kt duyn vi mt ngi khc. B xc phm, Antigone treo c t t.

Cha ht, Astydamie cn tu vi chng rng Ple c tnh vi mnh, mu toan ve

vn, quyn r mnh. Vua Acaste ni gin y Ple ln ngn ni Plion. Trc khi Ple

b p gii i, nh| vua trong mt cuc i sn, li dng lc Ple ng, ly trm thanh

kim thn ca Ple giu i vi hy vng rng mt v kh n|y th Ple khi b |y ln

ngn ni Plion s b by Centaure x x{c. Nhng thn Centaure thng thi v hin

minh Chiron bit c ch giu thanh kim gip Ple tm li. V th khi by

Centaure man r v hung d lao v|o ch|ng b ch|ng {nh cho tht in b{t o, b

chy tn lon. Sau chng tr v Iolcos trng pht Acaste v Astydamie, ri ln lm

vua.

Li ni tip v chuyn quyt nh ca Hi ngh Thn thnh. Thn Herms,

Ngi Truyn lnh khng h chm tr ca th gii Olympe lnh trch nhim xung

ngay th|nh Iolcos trn t Thessalie thng bo cho Ple bit. Ple bn ln ng

ngay. Chng ti vng b bin ni n thn Thtis thng t di bin s}u i nc ngoi

ln ngi ngh, ngm cnh tri nc mnh mng. Phi mt cng rnh np nhiu ngy

Ple mi bt gp c n|ng. Hm Thtis va t di bin s}u i nc hin ln

bi v|o chic hang quen thuc ca mnh th Ple xng ti. Chng xng ti, dng i

tay khe mnh ca mnh m cht ly n thn. Thtis vng vy nhng khng sao tho{t

c. N|ng bn dng n php thut. Vn l con ca v thn Bin gi| u bc Nre

cho nn Thtis c cha truyn dy cho php bin ha thnh mun hnh mun dng:

ht c li thnh rn, th|nh chim, th|nh s t h, b{o... Nhng Ple khng h s hi c

gh xit nng trong vng tay. Cui cng nng chu thua, phi hin li nguyn hnh l

mt v n thn Bin p tuyt vi, v| nh vy ch cn... vic lm l ci v vui v c!

{m ci ca i Ple-Thtis c t chc rt trng th trong chic hang ca

thn Centaure Chiron x Thessalie. C ngi li bo, c t chc trn thin nh.

Thi th... }u cng c min l cc v thn tha nhn chin cng ca Ple v

bng lng g Thtis cho chng. Tht kh m ni ht c ba tic ci n|y linh nh,

trng th n nh th no. Cc nam thn, n thn u n d v c qu mng cho c

du ch r. Thn Apollon cng vi c{c n|ng Muses khng lc n|o bn tic ngi

trong |n, ca. N thn Athna vi sc p thng tu, n thn Artmis vi v p ti

tr kiu k, n thn Hra vi v p ng b, cao sang... Tt c u hn h, tng

bng tham d vo nhng b|i ca, iu ma. Nhng phi ni d cc n thn c trang

im kho lo n }u cng thua sc p ca n thn Aphrodite. Thn Herms th

ng nhin khng th vng mt trong cuc vui ny. C n thn Chin tranh-Ars

cng qun i nim vui th ca giao tranh ti }y mng c du, ch r. Qu mng

th v k. Chng ta chng lm sao k ht c. Trong s , d sao ta cng phi nhc

n hai qu mng rt c bit. Thn i dng-Posidon tng mt con thn m. Thn

Centaure Chiron tng mt ngn lao m cn n lm bng g ca mt ging cy rng rn

chc nh ng, nh st, mt ging c}y m| ngi trn th cha h bit n.

 Qu to ca mi bt ha

C mt iu {ng tic l c hai h nh| trai v| nh| g{i qun khng mi n

thn ris-Bt ha ti d. Nhng v n thn Bt ha cng c n ni vui v n|y, n vi

ni t i, gin hn... tm cch ph cuc vui,... gy ra s bt ha. ris n mang

theo trong ngi mt qu to vng hi khu vn ca ba ch em Hesprides. Trn qu

to ris khc mt dng ch: Tng ngi p nht (A la plus belle), v trong khi mi

ngi ang mi vui, ris ln qu to vo bn tic ri ra v, ra v ngay. Th l c bn tic

si ng hn ln. V thn n|o cng mun nhn qu t{o . C{c n thn tranh nhau

|nh. Nhng c cc nam thn cng tranh nhau mi tht l|... qu{ {ng! Tranh ci, ging

co mi, nhiu v thy phin h| qu{, hn na cng thy mnh khng xng {ng nn

|nh b cuc. Duy ch cn li ba v n thn l khng ai chu nhng ai: Mt l, n thn

Hra, v ca thn vng Zeus, v n thn Hn nhn v Hnh phc Gia nh; hai l|,

Athna, n thn Tr tu v Chin tranh; ba l, Aphrodite n thn Tnh yu v Sc p.

H bo nhau phi mi thn Zeus phn x mi xong. Nhng thn Zeus xua tay, lc u

quy quy mt mc chi t, v cuc tranh ginh ny c Hra v ca Zeus. X cho Hra

c th chc chn l| eo ting thin v khng cng bng. Cn x cho mt trong hai v

n thn kia c qu to vng th Zeus trnh sao khi nhng cn ay nghin, ch chit,

{ thng ng nia ca Hra. Zeus bn gi Herms n giao cho Herms nhim v dn

ba v n thn sang phng ng, n mt khu rng su thuc ngn ni Ida, tm chng

Paris, mt ch|ng trai xinh p nht ch}u [ nh chng phn x h. Ba tic ci kt

thc bng ci cnh khng vui nh th.

By gi ni n chuyn chng Paris. Vua Priam ngay t ng|y u ln ngi tr v

thin h, mc d thnh Troie v cng thnh vng, nhng nh| vua vn khng phi l
ngi c c cuc sng th th{i, yn tnh trong lng. Chuyn xy ra v|o lc trc khi

Hong hu Hcube sinh a con th hai. Mt m, khi Hcube sp n ngy sinh th

rm m thy mt chuyn v cng kinh d. B sinh ra mt ngn uc chy ngn ngt,

v ngn uc ny thiu hy thnh Troie. Mt cn {c mng nh th tt nhin cn phi

tm ngay c{c nh| tin o{n ti tng gii. Mt nh tin tri cho Priam bit, ri }y

trong mt ngy ti s c mt a tr ra i, a tr ny s gy nhng tai ha gh gm

cho th|nh Troie. Nhng ba kia thnh Troie c, khng phi mt, m l hai a b ct

ting khc ch|o i. Mt l Paris, con trai Hcube; v hai l Munippos, con trai ca

Cilla, em gi Priam. Lc ny khng do d cht no, Priam ra lnh git ngay a chu.

Cn vi a con mnh, khng l li ang t}m git n, nh vua ra lnh em b vo rng.

Nh vy i lnh v mung th s kt liu cuc i a b, trnh cho nh vua mang

ting can ti git con. V|, th|nh Troie, nh vy s thot khi tai ha. Nhng c{c v thn

khng mun th. Mt con gu c{i ti p cho a b v cho n b. C th trong

nm ng|y lin, n ngy th su, mt ngi chn chin tn l| Aglaos n c em

v nui. C chuyn k con gu nui Paris sut mt nm rng, v| chnh c{i tn Paris

l| do Aglaos t cho ch b gu nui .

Paris ln ln gia nhng ngi chn chin. Chng chng my chc tr thnh

mt chng thanh nin tun t, cng tr{ng. Ng|y ng|y chn d, chn cu, chn b,

chng chng mt mt con. Nhng ngi chn cu yu qu ch|ng, t cho chng

mt ci tn na: Alexandros, m theo ting Hy Lp c c ngha l| Ngi che ch,

Ngi bo v hoc Ngi xut sc bi v chng c sc khe hn ngi v| ch|ng

tng bo v |n gia sc chng li th d v k cp thng li.

Ba kia bng c mt o|n gia nh}n ca Priam vo ni, chn trong |n b ca

Paris ly i nm mi con b to p nht, nhng con b m Paris rt yu qu. Nguyn

l| vua Priam tng nh ti a con thn yu ca mnh xa kia b em b vo rng

thit phn nn gi }y nh| vua cho l|m l tng nim v hin t thn linh. Sau khi
hnh l l cc cuc thi u quyn thut, v ngh. Cn phi c phn thng cho nhng

ngi ot gii v| do phi vo ni bt b ca Paris. Paris khng th cng li nh

vua m khng np s gia sc. Nhng ch|ng i theo lun nhng gia nhn ca nh vua

v kinh thnh d l v| nh bng s tham d vo cc cuc thi u ot bng

c cc phn thng, ly li nhng con b em v. Qu nhin chng git c hu

ht cc phn thng trong cuc t th, {nh bi ht c{c ch th v anh em rut ca

mnh, k c Hector ngi anh c danh ting. Mt ngi con trai ca Priam tn l

Diphobe t i v phi thua mt tn chn b, lin rt gm xng v|o Paris nh kt liu

i g tiu tt v danh. Nhng Paris kp thi chy n ph phc di chn bn th ca

Zeus, xin Ngi bo h, che ch. th gii Hy Lp xa kia khi con ngi ta b e da

n tnh mng, trong pht nguy cp y nu chy ti qu trc bn th mt v thn hoc

qu trc tng mt v thn th c ngha l| cu xin s che ch bo h. K n|o mu toan

st hi ngi trong trng hp y phi tn trng thn linh m t b hung bo. Em

gi Paris, nng Cassandre, mt ngi c t|i tin o{n, nhn ra ngay c chng trai

chn b tm thng l| Paris, ku m ln. Vua Priam v Hong hu Hcube chy vi

n hi han cho r s th. Nghe Paris thut li cuc i mnh xong, Vua v Hong hu

lin n ch|ng v cung, v| ch|ng Paris dng nh khng cn g}y cho nh| vua cng

nh th|nh Troie mt mi lo no na. Nhng n|ng Cassandre, mt n tin tri ni danh

v ti d o{n ng nhiu s vic, ln ting ngay. Nng nhc li cho vua cha bit cn {c

mng xa kia v| nhn mnh mt ln na: Paris s l ngi gy nn s dit vong ca thnh

Troie, nhng nhng li tin o{n, d bo ca Cassandre chng c ai ch . Nng tha

thit nhc li cng chng ai nghe, bi v thn Apollon l|m cho n tr nn v hiu

tr th Cassandre.

n }y ta phi dng li mt cht k qua v cu chuyn li thi gia

Cassandre v Apollon. Thn Apollon, mt hm gp ngi thiu n Cassandre bn em

lng yu du. Thn tm cch l}n la n bt chuyn vi Cassandre t tnh. chinh

phc c ngi con g{i xinh p ca Priam, thn ha: Nu nng tin yu ta, chng

khc t mi tnh ca ta, ta s trao cho nng mt k nim v gi. Ta s ban cho nng ti

tin o{n trm vic ng c trm. N|ng s l| ngi nhn thu tng lai v| ph{n truyn

cho mi ngi bit c{ch i nhn x th. Cassandre ng thun, v thn Apollon gi

ng li ha ban cho n|ng t|i tin o{n vi nhng php thut cao cng. Nhng

n khi thn Apollon i Cassandre thc hin ng c{i giao ko tha thun th

Cassandre kin quyt khc t. Tc gin n in ngi v s la di ca Cassandre,

thn Apollon nguyn ra: N|y hi qun la di thnh thn, qun phm thng, mi

hy nghe }y. T nay tr i nhng li tin on, d bo ca ngi c ng cng chng

c ai nghe, c hay cng chng ai tin, chng ai quan t}m n nhng li ngi ni tm

cch phng nga, i ph. Nhng li tin o{n ca Cassandre s hon ton v hiu.

Mi ngi s coi nhng li tin o{n ca ngi nh mt chuyn vin vng, v tch s,

chng {ng bn t}m.

Ng|y nay, trong vn hc th gii thnh ng in tch Li tin on ca Cassandre

(La prophtie, la prdiction de Cassandre) ch nhng d kin, nhng tnh ton, lo xa,

tin liu sng sut thng minh, ng n nhng khng c tha nhn v p dng

trong thc t. Cassandre tr thnh mt danh t chung ch mt ngi no c nhng

kin sng sut d tnh, d b{o c nhng hu qu tai hi trong tng lai nhng bn

th}n khng c c{ch g thc thi nh ca mnh hoc khng thuyt phc c nhng

ngi chung quanh tin vo kin ca mnh p dng nhng bin php hu hiu

ngn nga tai ha.

Tr v chuyn Paris. Th l t Paris t b cuc i sn d v sng vi vua cha

v anh em trong thnh Troie vng bc y kho. Nhng vn quen vi cnh gi ngn

ng ni nn Paris thng hay tr li thm chn c ni xa. Mt hm ch|ng ang

ng trn sn ni Ida ngm cnh non xanh nc bic th bng }u thn Herms hin

ra. Paris s hi toan b chy th thn Herms kp thi gi li. Cng lc t xa i n

ba ngi |n b|. l| ba v n thn theo Herms i tm ngi phn x v tranh chp

qu to vng Tng ngi p nht. Herms vi t c{ch ca Ngi Truyn lnh tng

thut li u ui c}u chuyn. Thn nhn mnh:

- Hi Paris ch|ng trai xinh p nht ch}u [! ng ph vng Zeus ch tn ch

kinh, ti uy ti linh d|nh cho ch|ng c{i vinh d c mt khng hai ny. Vy chng

hy phn quyt xem trong ba v n thn }y ai l| ngi xng {ng nht c nhn qu

to vng.

Ni xong Herms trao qu to vng cho Paris. Tht l kh ni v bi ri cho

chng Paris bit bao nhiu! V trc ht ba v n thn u p, u tuyt p c. Sau

na l v ai li c th thiu t nh n mc i khen sc p ca ngi ph n ny ngay

trc mt ngi ph n khc. Mt vic lm v , v t nh th, th vng nh th l

khng th chp nhn c. Paris a qu to vng li cho Herms v| toan {nh b|i

chun! Nhng Herms bng ti ngh ca v thn chuyn ngh truyn t thng tin

ra sc thuyt phc Paris. Cui cng Paris vui v nhn li ng ra l|m ngi gi{m nh

cuc thi sc p, tuyn chn hoa khi cho th gii thn thnh. Ln lt mi v thn n

by t nguyn vng trc Paris. Hra, v n thn, v ca Zeus, bc ph mu ca th

gii thin nh v| lo|i ngi trn tc, n trc mt Paris ni:

- Hi chng Paris! Hn ch|ng cng bit ta l n thn Hra, v ca ng ph

vng Zeus cai qun c th gii thn thnh v th gii lo|i ngi. Nu chng x cho ta

c qu to vng, ta s cho chng lm vua ton ci chu .

Lm vua ton ci chu ! Ch, tht l mt iu m| Paris n trong m cng

khng bao gi tng tng ra c mt hnh phc qu ln lao nh vy. Ch|ng {p l

li n thn Hra v nghe tip nguyn vng ca n thn Athna.

- Hi chng Paris, con ca vua Priam k luyn thun chin m! Ta s khng qun

n ch|ng, nu chng x cho ta ot c qu to vng ny. Ta s ban cho chng tr tu

thng minh trong giao tranh chng ch bit c thng ch khng h bit n bi. Vinh

quang ca mt dng tng bch chin bch thng l phn thng ta s n {p ch|ng.

Xin ch|ng hy suy ngh.

n lt n thn Aphrodite. Nng ni:

- Hi Paris, ch|ng trai cng tr{ng v| xinh p ca phng ng! Ta nghe ni

ch|ng l| ngi p trai nht ch}u [ m| n hm nay ta mi c tn mt chng kin

khun mt v hnh dng ca chng. Tht l mt con ngi p ta thn linh. Ta chng

c quyn lc g v sc mnh ln lao g c th so snh vi hai b ch ca ta, c th

ban cho chng mt c n to ln hn, vt tri hn nhng c n m Hra v Athna

va ha vi chng. Tuy nhin nu chng x cho ta c qu to vng Tng ngi p

nht th ta cng s khng qun n ch|ng. Ta s gip cho chng ly c nng Hlne l

ngi ph n p nht chu u. Chng s c mt ngi v xinh p tuyt trn.

Paris quyt nh ai? V n thn n|o c nhn qu to vng? Chng chng phi

mt thi gi suy ngh l}u la. Ch|ng tin n trc mt n thn Aphrodite nghing

mnh knh cn trao qu to vng Tng ngi p nht cho n thn. Cuc phn x th l

xong.

Xt cho cng s phn x ca Paris l cng bng v tha {ng. Bi mt l n

gin: c l no v n thn Tnh yu v Sc p li khng phi l v n thn p nht.

Thn Zeus trao cho lo|i ngi trn tc on mnh chng ta ci vinh d c phn x

v tranh chp c{i p gia cc v n thn th lo|i ngi chng ta cng c dp chng

t rng mnh khng nn ph lng tin ca Zeus, v chng phi bt c ngi n|o cng

xt x c vic n|y }u. Khng phi l mt ngi p th lm sao c th t c{ch

gi{m nh v c{i p cho ba v n thn! em |n m| gy tai tr}u th cc ht ch ni!

Khen cho con mt tinh i ca Zeus v| cng phi khen c cho con mt tinh i ca

Paris.
 Vic phn x th l| xong, nhng li ny sinh ra mt chuyn khc chng xong. Do

khng c qu to vng, hai v n thn Hra v| Athna em lng th ght ch|ng

Paris, hn na th ght c dng ging Troie. Cha ht, hai v n thn cn th ght c

n thn Aphrodite. H rp t}m nh bng s tm cch trng tr ngi Troie. Th l qu

to vng Tng ngi p nht tr thnh Qu to ca mi bt ha. Ng|y nay trong vn hc

th gii, thnh ng Qu to ca mi bt ha (La pomme de discorde) m ch nguyn nhn

ca mt s bt ng kin, ca nhng cuc tranh ci, xung t, mu thun.

 Nng Hlne b Paris quyn r

Ni v nng Hlne, vo lc m Aphrodite ha s gip cho Paris ly c nng

Hlne lm v th khi y Hlne l| g{i c chng. Chng nng l Mnlas, v vua ca

th|nh Sparte. Hlne v lai lch vn l con ca thn Zeus v tin n Lda. Cuc tnh

duyn n|y nh c dp k, l ca thn th{nh nn cng c chuyn kh{c thng. Zeus

trnh s theo di ca Hra bin mnh thnh mt con thin nga hay con ngng g

, xung i n vi Lda. Lda sinh ra mt qu trng, v t qu trng ny n ra ngi

anh hng Pollux v nng Hlne. Tt nhin khng ai coi Zeus l| ngi chng chnh

thc ca Lda, v| Zeus cng khng h t}m n chuyn .

Ngi chng chnh thc ca Lda, ngi chng trn th ca n|ng, l| ngi anh

hng Tyndare. i v chng ny sinh c mt con trai tn gi l Castor v mt gi tn

gi l| Clytemnestre. Nh vy k c con ca Zeus th nh ny c hai trai, hai gi. Ngay

t hi cn l mt thiu n cha chng. Hlne ni ting v sc p tuyt vi ca

mnh. Ting l|nh n xa, ting d n xa, nhiu ch|ng trai nghe tn c ngi p nc

ting m li cha gn b vi ai, lin ko nhau ti th|nh Sparte xem mt. Trm

ngi nh mt, nghn ngi nh mt, u phi tha nhn rng trn th gian n|y ngi

p ni n|o cng c, tuy khng nhiu, nhng cha thy ni n|o c ngi thiu n no

p bng Hlne. Hlne p n ni m c nhng chng trai sau khi chng kin dung

nhan ca nng v nh sinh bun bc v ni khng hiu sao mnh li xu n th. Sc

p ca Hlne g}y ra cho n|ng mt tai ha. Ngi anh hng Thse Athnes

b|y mu cng vi ngi bn l Pirithoos t Thessalie ln li xung tn Sparte bt

cc nng. May mn l|m sao, hai anh em Castor v| Pollux i tm Hlne v c. T sau

v tai bin , Tyndare gi rit nng cung in. Nhng ch l| c{ch i ph nht
thi. iu chnh yu l phi mau mau chn mt gi vng, kn cho Hlne mt ngi

chng. Tyndare bn {nh ting. Th l| c{c anh hng, dng s trn t Hy Lp ko nhau

v t hi Sparte. Khng phi mt, hai, ba, hay mt chc, hai chc ngi m l chn

chc ngi, chn chc chng trai mun rp ranh bn s. Chn ai by gi?

Chn ai trong nhng ngi ny? Tht kh! Ai cng t|i ba li lc, ai cng xng

{ng c. Tyndare n au u v c, ri rut ri gan v chuyn g chng cho con gi.

Nu nh Tyndare quyt nh mt ai hay dng c{ch rt thm th chc chn s gy ra

nhng phn ng quyt lit. Cha bit }u chuyn vui mng m li ha ra chuyn au

bun mu, gy ra ko theo bao cu hn ao binh. Trong lc Tyndare ang ri tr

nh vy th may sao c mt ch|ng trai ng ra hin cho ng mt diu k. l| ch|ng

Ulysse (cn c tn Odysse) qu hn o Ithaque ngho n|n nhng li ni danh l

mt con ngi khn ngoan c tr. Ulysse khuyn Tyndare cng b cho cc v cu hn

bit quyn la chn hon ton thuc Hlne. Cc v cu hn phi ng ra th trc

thn thnh s tun theo s la chn ca Hlne. Nu ri ro xy ra chuyn g lm tan v

hnh phc m| Hlne la chn hm nay }y trc mt mi ngi, th mi ngi s

phi c trch nhim bo v bng c hnh phc , s la chn , bi v s la chn

ca Hlne hm nay }y l| thing ling, l| bt di bt dch. Tyndare lm theo li Ulysse.

Cc v cu hn chp nhn iu kin. H ln lt ng ra long trng tuyn th trc bn

th thn linh. Tip n Hlne ng ra chn ngi bn trm nm. Tht hi hp! Chn

mi chn con tim ca chn mi chn ch|ng trai p thnh thch nh trng trn dn.

Ai l| ngi c ci dim phc chung sng vi ngi p? Hlne chn... Mnlas.

Phi, chnh Mnlas, em rut ca Agamemnon, l chng trai xng {ng trong s nhng

v cu hn, bi v chng trai vn l dng di ca Plops, Tantale v| ng ph vng

Zeus.

Mnlas ci Hlne v sng lun Sparte. Sau khi Tyndare qua i, chng thay

ngi b v tr v th|nh Sparte. Cuc sng ca v chng chng tht yn m hnh

phc. Chng c ng }u ti ci chuyn sc p ca v chng, nng Hlne, li c ngy

g}y ra cho ch|ng v| con d}n to|n t nc Hy Lp bit bao tai ha. Hai ngi sinh

c mt g{i u lng, t tn l Hermione, ging m nh c, ging c t c}u ni n

ting ci, d{ng i d{ng ng.

Cn n thn Aphrodite, sau khi nhn c qu to vng, n thn bn ngh n

vic hu t li chng Paris. N thn ti thnh Troie bo ch|ng ng mt con thuyn

xinh p vt bin khi m x{m, sang th|nh Sparte, ni n|ng Hlne dim l

ang sng vi chng. Tun theo li n thn, Paris sm sa cho cuc hnh trnh. Nng

Cassandre tin bo cho vua cha bit nhng tai ha khn lng do chuyn i n|y ca

Paris, nhng lc n|y chng li tin o{n n|o cn ni ch|ng. n ngy nh neo,

Cassandre ra tn b bin, c sc bng nhng li tin o{n ca mnh ngn cn cuc

hnh trnh ca Paris. Nng go tht. Nng ni ln nhng d cm en ti v tng lai

ca thnh Ilion thn th{nh: qu}n ch trn vo thnh, xc cht ngp ng, nhn dn

trong th|nh b bt lm n l gii i, }u }u cng tr|n ngp mu la... Nhng chng

ai thm lt tai nhng li tin bo sng sut y.

Cng vt bin sang Hy Lp vi Paris c ne, mt ngi em h ca Paris.

Thuyn cp bn vros. Hai chng trai ca thnh Troie cng vi ty tng ln b i v|o

th|nh Sparte. c cc v khch qu t tn phng ng ti thm, Mnlas rt vui

mng. Chng m tic trng th chiu i nhng v khch m theo quan nim ca ngi

Hy Lp c xa l| do thn Zeus a n. c mt hai hm g th Mnlas nhn

c tin st {nh ngang tai: ng ni chng o Crte qua i, chng phi v ngay

lo vic tang ma cho ngi ng yu qu . Trc khi co bit nhng v khch, chng
213

khng qun dn li v nh phi tip i kh{ch cho chu {o, }n cn. Tai hi thay lng

tin cn ca chng! Th l| ch|ng giao ngi v c sc p nghing nc nghing

thnh vo tay chng cng t x Phrygie.

 c n thn Aphrodite gip , Paris bng tt c t|i nng v| s hp dn ca

mnh, tn tnh quyn r c Hlne. Ngi xa k rng n thn Aphrodite cho

Paris mn chic tht lng ca mnh, chic tht lng k diu m h ai mang n trong

ngi th c th cm ha chinh phc c tr{i tim ngi mnh yu mt c{ch khng n

ni kh khn, vt v g nhiu lm. Nghe theo li d d ca Paris, Hlne thu thp tt c

t nhuyn ca t trang xung thuyn theo Paris sang th|nh Troie. N|ng yu Paris

m say n ni c th vt b ht c, qun ht c i theo ch|ng. Ngay n a con

gi yu du Hermione lc mi mi tui g|o khc i i theo m cng b m b li.

Con thuyn ca Paris ging bum thng tin v thnh Troie. Khi ra khi vng

bin Hy Lp th bng nhin con thuyn dng li. Th ra v thn Bin gi| u bc Nre

t {y s}u di nc hin ln chn ng con thuyn li. Thn tin bo cho Paris bit,

chng s b cht trong cuc giao tranh vi ngi Hy Lp, v thnh Troie s b sp , b

trit h trong mt cuc xung t ko di vi ngi Hy Lp. Paris v Hlne v cng lo

lng. Nhng n thn Aphrodite l|m cho hai ngi yn tm. N thn cn bo h cho

con thuyn vt bin c an to|n. Ba ng|y sau, Paris v| Hlne t ch}n ln th|nh

Troie hng v, v|ng bc y kho.

H|nh ng xu xa, vi phm truyn thng o c qu ngi trng khch ca

Paris l|m cho c{c v thn ni gin. Cc v thn lin hp v ra quyt nh, phi ngay

n thn Cu vng-Iris bay ngay xung o Crte bo tin cho Mnlas bit. Lp tc

Mnlas tr v Sparte ngay. Bc chn vo nh vng ngt, chng chng nhng mt

Hlne xinh p, yu qu m cn mt tt c chu bu, vng bc. Ut hn v cng,

ch|ng n gp ngi anh rut l Agamemnon tr v th|nh Mycnes gi|u c bn

cch tr th. Agamemnon khuyn em, nn ku gi cc v anh hng Hy Lp gip sc,

nhng v anh hng tng cam kt trong l cu hn Hlne bng mt li th nguyn

trnh trng rng h s bo v hnh phc cho cuc hn nhn do Hlne quyt nh. Sau

Agamemnon v| Mnlas n by t nh vi ng gi Nestor, mt ngi ni ting

v s mc thc v| khn ngoan. ng tng khuyn bo, gip cc v vua bng

nhng kin su sc, hp tnh hp l v th danh ting ng vang lng khp bn ci v

v vua Hy Lp n|o cng sn sng nghe theo li khuyn nh ca ng. Nghe chuyn ca

Mnlas xong, lo ng Nestor quyt nh s em theo o qun ca mnh sang {nh

thnh Troie cng vi Mnlas. ng cn cho c nhng a con trai yu qu tham d

vo cuc vin chinh n|y. Qu ha hn na, ng cn ch th}n ng ra i ku gi cc

anh hng Hy Lp h cng hi binh tham chin. Nghe theo li ku gi ca Mnlas

v| Nestor, c{c tng lnh Hy Lp lin sm sa chin thuyn, chiu m binh s chun

b cho cuc vin chinh. Agamemnon cng ph{i s gi i c{c vng triu, thnh quc

loan b{o c{i h|nh ng hn xc, xc phm n ngi Hy Lp ca Paris cho cc v vua

bit. Ni n|y truyn b{o cho ni kh{c c th chng bao l}u to|n t nc Hy Lp

bit r cu chuyn Paris la o, cp ot mt Hlne v nhiu vng bc chu bu ca

Mnlas. To|n t nc Hy Lp rm rch chun b cuc vin chinh.

 Qun Hy Lp tp trung cng Aulis.

b ln t Mysie

Ln lt c{c anh hng, dng s cm u nhng o qun ca mnh cng vi

chin thuyn, k nhiu ngi t n hi t, tp trung cng Aulis ch ngy xut pht.

Chng ta khng th k ht ra }y c c{c danh tng vi nhng o qun ca h. Ci

cnh binh s ngn ngt nh rng, thuyn b san st ta l tre rng trn mt nc, ngi

xa ni, d ai c mi li, mi mm v mt b phi bng ng cng khng th k

ht c. Nhng ngi Hy Lp c Agamemnon, v vua ca th|nh Mycnes v|ng

bc y kho v vng ng bng Argolide mu m, lm Tng Ch huy, nm quyn

quyt nh ti cao o qun lin minh ny. Quanh Agamemnon, trong Hi ng Tng

lnh cn c hai ch|ng Ajax: mt l con ca Tlamon cn c tn gi l Ajax Ln, qu

o Salamine; mt l con ca Ole cn c tn gi l Ajax B, qu Locride; ta cn phi

k n dng tng Diomde, sc mnh snh ta thn linh; Antiloque, con trai ca lo

vng Nestor...

Tuy nhin cuc hi qu}n t c kt qu nh th, nh lc n|y }y khng c

ngha l| vic i chiu tp cc v anh hng, mi h tham d cuc vin chinh trng pht

ngi Troie khng gp kh khn g, nht h l vn ng ngay tc khc. Bi v trong s

nhng v anh hng tng thu n|o m say sc p ca Hlne nhiu ngi c v

c con. Ci thi bui h ra ngn v|o ng v sc p ca mt ngi thiu n sinh ra t

mt qu trng thn lui v|o d vng. Nhng v c li th nguyn nm trc nn h

phi ra i. C iu chnh c{i ngi hin k rng buc cc v cu hn bng li th c

thing ling y, chng Ulysse li mun xa b li th. Sau khi Hlne ci Mnlas,

Ulysse tr v Ithaque ly mt ngi v l chu h ca Hlne, tn gi l Pnlope, vo

lc m khp t nc Hy Lp si ln v nhng s gi i truyn bo li ku gi m cuc

vin chinh sang thnh Troie th Ulysse va sinh c mt cu con trai, t tn l

Tlmaque. Ulysse chng mun b v di con th nh| dn thn vo mt cuc vin

chinh i li v cho mt ngi khc. Bit trc th n|o cng c ngi n triu tp

mnh, Ulysse gi v in. Khi im mt c{c tng lnh hi t cng Aulis, v Tng Ch

huy thy thiu mt Ulysse. ng bn ph{i lo vng Nestor v| ch|ng Palamde ti ngay

hn o Ithaque i Ulysse phi ln ng i l|m ngha v. Ngi nh bo Ulysse

by lu nay mc chng in di, ng ngn, c ngy c ra cy cy ba ba ngo|i ng.

Palamde vi ra ngo|i ng xem cho r h thc. V| ng th, Palamde thy Ulysse

ang c|y rung, cy rung mt cch k qui: Ulysse thng mt con b v mt con nga

vo chung mt ci ch, ct hai con li bn nhau v c th cy. Cy rt vt v ht c

mt ng mt lung th dng li gieo ht. ng l| in. Palamde n tn ni xem

anh ch|ng in n|y gieo ht g... gieo ht mui. K qui tht. Qu tht l| in. Song

Palamde vn bn tin bn nghi. Chng chy vo nh b ngay ch b Tlmaque, con

ca Ulysse ra, va b a b va xem Ulysse cy. Nhm lc Ulysse bt u cy mt

lung mi, Palamde t ngay a b trc ng cy. Ulysse c c|y nh t ra khng

bit g. Nhng khi hai con vt n gn thng b th chng Ulysse gi v in phi tnh

li. Ulysse dng li ni vi Palamde: Nh| ngi thng ta ri... Ngi buc ta phi

gi li th ha nhng ngi nn nh rng s c ng|y nh| ngi phi hi hn v vic

ph{t gi{c n|y. Khng cn tm c c g thoi thc, Ulysse phi em o|n chin

thuyn ca mnh n hi qun cng Aulis.

Vn cha . im danh thy vn cn thiu mt danh tng na. l| ch|ng

Achille, con ca ngi anh hng Ple v n thn Bin-Thtis. Nh| tin tri u bc, lo

ng Calchas phn truyn cho Agamemnon bit rng: Cuc vin chinh sang thnh Troie ch
c th ginh c thng li khi c ngi anh hng xut chng Achille tham d. Nhng

Achille lc ny }u? Khng ai bit c? Li phi cu xin mt li ch dn ca nh tin

tri. Lo ng Calchas cho bit, hin Achille ang o Skyros. Khng chm tr,

Agamemnon ph{i ngay Ulysse ln ng i tm ngi anh hng...

ng nh li nh| tin tri u bc ni, nu khng c Achille tham d cuc chin

tranh th thnh Troie kh b b h. Ch|ng hn ngi ch mnh ng da st, tn bn

chng thng, lao phng chng xuyn, ton thn ch c mi mt ch gt ch}n l| ni him

yu, v ch c ai {nh trng ni him yu , gt ch}n ca Achille, th mi h ni

chng. M chng, n thn Bin Thtis sut i ch chm lo cho con c tr thnh bt

t snh vai vi cc thn. Nhng mt v n thn kt duyn vi mt ngi trn th th

khng sao sinh ra c nhng a con bt t. Ci cht trn tc on mnh khng d

g ty sch c. Su ln sinh con, Thtis u em ti v|o trong la. Nhng s{u a

con cht ngay khi m chng va a chng v|o th thch vi bu vt ca

Promthe. n a th by, Achille, n thn khng ti vo la na, m| em ti v|o

nc sng m ph Styx. Ln ny th b m th|nh cng. Nhng tic thay khi ti con vo

nc sng m ph Styx, b| qun khng ti ch gt chn ca thng b, l| ni tay b|

cm. V th Achille cn c th b cht, ngha l| khng bt t v ch . Ng|y nay trong

vn hc th gii Gt chn Achille (Le talon dAchille) ch ni him yu, nhc im ca

mt con ngi hay ca mt t chc, mt lc lng n|o . {nh trng, nhm trng Gt

chn Achille c ngha l| {nh trng huyt, nhm trng huyt.

Ti bng nc sng m ph Attique ri, n thn Thtis vn cha yn t}m. B| li

em Achille ti vo la. Nhng ln n|y th Ple theo di cng vic ca v

mnh. m hm tha lc mi ngi yn gic b| bn em con ti v|o bp la. Va

lc Thtis la a b vo ngn la hng th Ple np }u pha sau, rt gm

nhy b ti v ging ly a con. Achille thot cht nhng xng mt c chn b chy.

Ple bn giao con cho v thn Centaure Chiron nh cha chy nui dng gio dc.
Thn Centaure Chiron ly mt c chn ca ngi khng l Damisos xa kia vn c bit

ti chy nhanh, thay cho ci mt c chn b chy ca Achille. V th sau ny Achille chy

nhanh khng ai snh kp. Chiron cn cho Achille n c gu v| tim gan s t cho

chng c sc mnh v| lng dng cm. Thn dy ch|ng mi th t v ngh cho n

m nhc... n khi Achille trng th|nh th ch|ng l| mt ngi dng s to|n din.

N thn Thtis, sau chuyn b Ple ging ly con gin d v l trong cung

in ca vua cha di bin. c tin bo v s mnh Achille, n thn rt lo lng:

Achille nu tham d cuc Chin tranh Troie s lp c nhng chin cng v i, vinh quang,

danh ting vang di tri xanh, nhng cuc i s rt ngn ngi. Cn nu khng tham d cuc

Chin tranh Troie th s c mt cuc i di lu nhng bun t chng c ngha, vinh quang g

ht. V l cho nn khi c tin nhng ngi Hy Lp t chc cuc vin chinh sang

thnh Troie, n thn Thtis bn em Achille i giu o Skyros. Ti }y, Achille ci

trang thnh con gi sng chung vi nhng ngi con gi ca vua Lycomde. y vy

m| c con g{i li ly v, ly nng Didamie con gi ca nh| vua v| sinh c mt

cu con trai tn l Noptolme (thn thoi La M: Pyrrhus).

Ulysse n o Skyros cng vi Diomde. Hai ngi gi l|m thng nh}n n

b{n h|ng. c php v|o cung in, hai ngi by ra khng bit bao nhiu l cc th

hng. No vi vc, la l|, n|o c{c trang sc qu gi{, lc, gng, tr}m, vng v|ng,

nhn ngc... Cc c con gi ca vua Lycomde thy c h|ng p lin xm n xem,

chn mua th ny th kh{c. Nhng trong {m con g{i , c mt c khng chn

nhng th hng m nhng ngi con gi vn a thch. C ta thch th trc mt b o

gip, ci khin v ngn lao, v c ta hi mua th . Th l| ngi bn hng Ulysse

chng cn phi xt hi li thi, trn trng mi ngay c con g{i thch mua binh kh

y v Hy Lp ngay chun b ln ng.

Achille tr v x Thessalie a o qun Myrmidon ca mnh n hi t cng

Aulis. Ti }y ta phi dng li mt cht k qua lai lch ca o qu}n n|y. Xa kia
khi nh vua aque tr v trn o gine, c mt nm gp phi mt tai ha rt ln, rt

khng khip. Nguyn do l n thn Hra ghen tc vi Zeus, vi cuc tnh duyn vng

trm ca Zeus vi gine, ghen tc vi a con ring ca Zeus l aque. N thn ging

xung mt bnh dch c nghit. Bnh dch lan ly rt nhanh v git hi khng bit bao

nhiu con ngi. Ch trong mt thi gian ngn m| d}n c trn o cht vn hn i,

chng cn c my ht ngi. au xt v cnh hoang di, aque bn cu khn ngi

cha thing ling ca mnh, xin Ngi ph h cho cnh ng vui sm ut tr li vi hn

o. Sau khi n th ra v, m hm aque nm m thy nhng |n kin bin

th|nh ngi. Sng sm hm sau, mt k tch xy ra ng vi gic m ca aque m

hm trc. Con trai ca aque l| Tlamon {nh thc cha dy, ch cho cha xem mt o

qu}n ng o, trang phc p ang tin v|o cung in. Thn Zeus bin tt c

nhng con kin trn o th|nh ngi: mt o qu}n, |n ng, |n b|, tr con ng

c nh xa v| c th cn hn xa. V l , tn nhng ngi Myrmidon xut pht

t ting Hy Lp c Murmeks, c ngha l| kin. Ple, con trai ca aque, khi sang

sinh c lp nghip x Thessalie a nhng o qu}n Myrmidon cng i vi mnh,

v by gi n ngi con ca Ple, chng Achille danh ting ly lng cm u nhng

chin s Myrmidon i tham d cuc vin chinh sang thnh Troie.

C{c o|n qu}n Hy Lp tp trung y cng Aulis. Ngi xa k l| cha

tng bao gi li thy c cnh tng hng v n nh th. Qu}n i dy t, trng trng

ip ip nh c}y rng. C ngun chuyn ni qun Hy Lp c n 100.000 ngi v

1.186 chin thuyn. Chng ta ngy nay nghe vy cng bit vy ch chng c g lm

bng chng bit chnh x{c, h thc th no.

Cng vic cui cng l lm l hin t cc thn linh ri xut pht. Cc v tng Hy

Lp ln lt n qu trc bn th, dng l vt, cu xin thn thnh ban cho cuc hnh

trnh ca o|n qu}n c thun bum xui gi. ang khi l|m l th bng }u xut hin

mt con rn mnh nh m{u t di gm bn th trn b ra ngoi. Mi ngi c

kinh theo di con vt o{n chng }y l| im bo ca thnh thn. Con rn b ra ri

leo ln mt ngn c}y ng ng cao to mc gn . N leo thng ln ngn cy v s

vo mt t chim nut cht mt con chim m v| t{m con chim con. Sau con rn bin

thnh mt hn { ri xung t. Mi ngi xn xao c ln, k bo im g, ngi bo

im lnh. Cui cng ch c nh tin tri Calchas bnh gii th mi ngi mi hiu c

ngha: ngi Hy Lp phi chin u sut chn nm trng, n nm th mi th h c

thnh Troie. C{c tng lnh Hy Lp v cng hoan h khi c S mnh v thn linh tin

b{o trc im lnh. H l t thn linh ri ra lnh xut pht. Cc con thuyn r sng

nhm hng ng i ti. Khng r o|n thuyn vt bin mt bao ng|y nhng ngi

xa ni l| chng ng u tin h i kh{ nhanh, v|o mt m ti tri, o|n qu}n Hy

Lp b ln t Mysie nhng li tng rng mnh n vng ng bng Troade.

H bt u cuc tin cng {nh chim cp ph{ vng quc ca Tlphe. V vua ny

vn l| con trai ngi anh hng Hracls v| ngi thiu n Aug. Xa kia cha n|ng l|

nh vua Alos tr v t Tge thuc x Arcadie trn b{n o Ploponnse. ng ly

n|ng Nre v| sinh c ba trai mt gi. Trong mt bui n cu khn n th

Delphes, ng c thn Apollon ban truyn cho bit: ngi con gi ca ng, nng Aug,

sau ny s sinh ra mt a con trai, v a con s git cht ba ngi bc rut ca n. Qu{

s hi v li sm truyn, Alos em d}ng ngi con gi cho vic th phng n thn

Athna. Nh vy nng sut i s trinh trng, chng h bit n chng con, tai ha hn

khng th no xy ra c. Nhng ngi anh hng Hracls trong cuc hnh trnh ca

mnh dng chn ngh li vng quc ca Alos. Ch|ng say m trc v p

trong trng ca ngi thiu n trng coi vic th phng ngi n n thn Athna, v

trong mt pht khng lm ch c mnh, ch|ng cng bc Aug. H|nh ng

lm u ni th{nh ng trang nghim ca Athna khin n thn ni gin, ging

xung mt bnh dch khng khip. Alos li phi sm sanh l vt cu khn thn linh.

Sau khi nhn c li phn truyn ca thn thnh, ng giao Aug con gi mnh cho

vua o Eube tn l Nauplios, vn l mt thy th lnh ngh, nh vua ny dm

Aug xung sng, xung bin cho cht i. Nhng Nauplios ng lng trc n chng n

lm mt vic tht c bt nhn. Va khi th Aug li sinh mt a con trai v nng

t tn con l| Tlphe. Nauplios em hai m con b vo rng. Sau bao nhiu nm tri

ni, Aug c vua Teuthras ci lm v. Cn Tlphe, nhng ngi chn cu n

c em v dng cho vua Corythos. C chuyn k, ch b Tlphe khi b b vo rng

c con hu ca n thn Artmis nui. Ln ln, Tlphe tun theo li sm ngn

xin c n th Delphes, sang t Mysie tm m. Trn ng i ch|ng v tnh

git cht hai ngi bc rut ca mnh trong mt cuc x xt. K n khi vua Teuthras

bng h|, Tlphe ln ni ngi tr v x Mysie. C chuyn k, hai m con Aug v

Tlphe b truy ui, cng ng phi nhy xung bin v bi c ti t Mysie. Lai

lch vua Tlphe l| nh th.

Li ni tip v vic nhng ngi Hy Lp b ln t Mysie. Xung t n ra d

di. Thy t nc b mt bn ngi t }u n v}y {nh, cp ph, Tlphe lin dc

thc qu}n s ra {nh tr. C th ni }y l| mt cuc hn chin v hai bn {nh nhau

trong m en. Qu}n Hy Lp b tn tht mt s danh tng. Patrocle, mt ngi bn

chin u thn thit ca Achille b thng. Achille xng ln tr th cho bn. Chng

phng lao trng bng Tlphe khin nh vua b thng. La lc ti tri, Tlphe ra

lnh thu qun v c th trong thnh. Tri sng, qun Hy Lp bit rng mnh nhm.

H {nh nhau vi ngi Mysie ch khng phi vi ngi Troie, v| nh vy h

{nh nhm vi nhng ngi bn ch khng phi k th. Tht au xt. H c s gi

n gp Tlphe xin li v h|nh ng nhm ln va xy ra v trn trng mi Tlphe

tham d cuc tin {nh th|nh Troie. Tlphe chp nhn s ha gii nhng khc t

vic tham d cuc chin tranh thnh Troie v l nh vua hin ang b thng. V li nh

vua mi ci v m v ca nh vua li l em rut ca vua Priam. Khng l em r li

em qu}n {nh anh v khi chng c mt nguyn do g. Nhng ngi Hy Lp sau khi

lm l an tng cho nhng t s bn tip tc cuc hnh qun sang thnh Troie. Nhng
thuyn ca h va ra khi th gp bo ln. Sng gi ca i dng nhn chm

khng bit bao nhiu con thuyn xung {y bin. Bo tan h chng cn bit phng

hng th no. H i quanh qun mi trn bin khi v| cui cng li tri dt v Aulis,

mt th|nh hi cng min trung Hy Lp m h va mi t ra i.

 Qun Hy Lp li tp trung Aulis

o|n chin thuyn ca Hy Lp tr v Aulis. Nhiu tng lnh ko thuyn ln b.

Mt s tng khc th chn nn chng li doanh tri trn b bin m b v nh, trong

s ny c v tng ch huy Agamemnon. Khng ai bit ngy no s xut qun. Chng

phi c{c anh hng, binh s mt ht nhu kh sau trn bo m ch v khng c ngi

dn ng ch li. Cn phi tm c mt ngi dn ng, v| ngi ch c th l

Tlphe.

Li ni v Tlphe. Sau khi b thng v|o bng, Tlphe c sc cha chy nhng

tic thay vt thng chng nhng khng lnh m li ngy cng thm nng lm cho

Tlphe v cng au n. Cng qu, Tlphe phi cho ngi sang n th Delphes xin

thn Apollon mt li ch dn. C ng Pythie truyn cho bit, ch c ngi lm Tlphe

b thng mi cha khi vt thng. Th l Tlphe phi ln li sang t Hy Lp.

Chng gi dng lm mt ng gi m yu chng gy n th|nh Mycnes ca tng

Agamemnon nh bng nh ch tng ni vi ngi anh hng Achille cha chy cho

mnh. Ngi u tin bt gp Tlphe i v|o cung in l nng Clytemnestre, v ca

Agamemnon. Tlphe bn ni r cho nng bit mnh t }u n v nhm mc ch g.

Nghe Tlphe ni r s tnh, Clytemnestre b|y cho ngi anh hng b thng mt

k phi vo cung bt sng ngay a con trai ca Agamemnon, lc n|y cn ang nh

tn l| Oreste v| dng a b lm con tin. Nu Agamemnon m khng bo m mi

c Achille ti cha lnh cho Tlphe th Tlphe s git cht ti a b. Tlphe

lm theo k . Phn v s Tlphe git mt a con, phn v bit Tlphe l| ngi am

hiu ng n thnh Troie nn Agamemnon rt nhit tnh gip Tlphe. ng cho

ngi mi Achille n v giao cho Achille cha lnh vt thng ca Tlphe. Achille

rt ly lm ngc nhin khi c giao nhim v ny bi v chng c am hiu g }u v

thut cha bnh. Nhng ngi anh hng Ulysse ni cho ch|ng bit: khng cn phi

i tm thuc men }u xa, ch cn co g st u ngn lao ca Achille ra rc vo vt

thng l| khi, nhng phi nh l g st ngn lao ca Achille. Th l ch t ngy sau

vt thng ca Tlphe lnh hn. Tht l k diu. c cha khi bnh, Tlphe rt vui

mng. n {p li, chng sn sng dn qun Hy Lp vt bin b ln t Troie.

Li mt ln tp trung qu}n s. Li lm l hin t cu khn thn linh. Nhng {c hi

thay tri vn khng thun gi. Cu khn ht ngy ny qua ngy khc m ch i vn

hon ch i. Mi ngi li phi mi nh tin tri gi| u bc Calchas ln ting. C gi

sau khi tnh tnh ton ton bng php thut ca mnh bn phn truyn rng nguyn

nhn ca tai ha n|y l| v Agamemnon xc phm n n thn Artmis. Mun lm

ngui cn thnh n ca n thn, theo Calchas, Agamemnon phi hin dng cho n thn

nng Iphignie con gi ca mnh, mt trinh n, n thn dng l|m ngi thp tng.

V sao Agamemnon li phi chu mt s chuc ti au n, khng khip n th. ng

ta phm ti g? Ngi xa k: c mt ln Agamemnon ba hoa trc bn b, qu}n s

rng trong mt cuc i sn ng ta h c mt con hu c{i m| v p v ti chy

nhanh ca n th ngay n c hu ca n thn Artmis cng khng t|i g s{nh ni. C

chuyn li k, v qun Hy Lp git mt ca n thn Artmis mt con th tuyt p,

mt con th m| xa nay n thn vn sng {i. Nhng li c ngi k, v xem ra cch k

ny c v ng hn, rng xa kia Atre, cha ca Agamemnon bi c vi n thn

Artmis. Nm y, nh ra Atre phi git mt con cu c b lng vng (c chuyn k l

con hu) dng Artmis th Atre giu i v| thay th bng mt con cu bnh

thng. V l b}y gi con ca Atre phi chuc ti cho cha.

Nghe li phn truyn ca Calchas, Agamemnon s hi rng ri. ng mun ra

lnh bi binh khi phi git ngi con g{i yu qu. Nhng Mnlas v| c{c tng
lnh Hy Lp i ng, buc ng phi tun theo mun ca thn linh. Cui cng,

Agamemnon phi sai qun hu v gi Iphignie ti Aulis. Nhng ti Aulis lm g?

Agamemnon ba ra mt chuyn: Achille c nh lm l kt hn vi Iphignie trc

khi ln ng chinh chin. Mt khc, Agamemnon li sai ngi mt bo cho v ng

c dn Iphignie n Aulis. Chng may ngi ny b Mnlas bt c. Bit chuyn,

Mnlas khng cn n nang anh em g na, mng nhic Agamemnon thm t kt ti

anh mnh l k phn bi li quyn li ca con dn Hy Lp. Cuc u khu din ra kh

cng thng. Trong khi c ngi n bo tin Clytemnestre cng vi hai con l

Iphignie v Oreste ti. Tnh cnh lc ny tht kh x v| xy ra nhng chuyn lm

ln tc ci. Gp v v con gi, Agamemnon khng sao che giu c ni bun, nhng

cng khng d{m ni tht cho v v con gi bit. Cn Iphignie th v cng thc mc

trc v mt bun b, bi ri, lng tng ca cha, nht l khi thy cha khuyn m nn

tr v Mycnes ngay.

Li n chuyn khi Achille i tm Agamemnon thng bo cho ch tng bit

tnh hnh binh s ang nng rut ch i lnh xut pht th gp Clytemnestre. Bit v

anh hng i tm chng mnh l| Achille, ngi sp lm l thnh hn vi con gi mnh,

Clytemnestre nim n hi han v| coi ch|ng nh con r. Achille ngc nhin ht sc v

ch|ng cha bao gi ng mun kt hn vi con gi ca Agamemnon. V l , khi r

chuyn, Clytemnestre rt ngng. Va khi y, mt gia nhn ca Clytemnestre bit s

tht ca vic gi Iphignie n Aulis bn ni r cho nng bit. Clytemnestre kinh

hong, rng ri c ngi. Trong pht qun bch y, nng qu xung trc mt Achille

xin chng r lng thng bo v cho tnh mng ngi con gi ca nng. Achille xc

ng trc nhng li than khc cu xin ca Clytemnestre, th ha s bo v cho

Iphignie. Cht Agamemnon v, th l xy ra xung t gia hai v chng.

Clytemnestre trch chng tn nhn, di tr, la lc. Agamemnon ra sc gii by, thanh

minh vi v, rng ng vo mt tnh th kh x, rng ng khng th v tnh ring m

qun i vic ln ca c t nc Hy Lp, rng o|n qu}n Hy Lp ang nng lng c

sm bc vo cuc giao tranh vi ngi Troie. Nu chng li, i ngc li ch ca

ton qun ng s b h trng tr v cui cng th Iphignie vn c phi lm vt hin t

dng cho n thn Artmis.

Li xy ra mt v ri lon. Achille tuyn b trc ba qun, khng cho mt ai

ng n Iphignie , khng cho mt ai em n|ng i l|m l hin t v nng l v cha

ci ca mnh. Qu}n s bt bnh, nhao nhao phn i, nm { ti tp vo Achille khin

chng phi chy v lu ca mnh v c nhng bn b tm huyt ra tay gm tay gi{o

sn sng chng . Cng lc , Ulysse dn u mt s qu}n s xng n lu ca

Agamemnon, i v Tng Ch huy phi thc hin ng li truyn phn ca thn thnh

o|n qu}n Hy Lp sm c xut pht. Nu ko di mi ci cnh n chc nm ch

th qu}n i c nguy c tan r.

ang lc ri ren kh x y th Iphlgini ng ra ku gi mi ngi hy bnh

tnh, ha gii vi nhau. Nng tuyn b sn sng hy sinh thn mnh, t nguyn hy sinh

thn mnh cho s nghip ln ca con dn Hy Lp. Nng khng mun cng li ch

ca thn thnh, ca n thn Artmis, ngi Trinh n X th c cy cung vng. Nng

khuyn Achille hy t b li th ha thing ling bo v nng. Nng ni:

- Hi cc v dng tng, anh hng! Hy cho ta tin n trc bn th ca n

thn Artmis ta n nhn mt ci cht vinh quang! Mt ngi con gi Hy Lp d

sao cng bit hin thn cho s nghip anh hng ca to|n d}n nh c{c anh hng, dng

s. Xin hy cho ngi con g{i tin n trc bn th n thn Artmis n nhn

ci cht nh nhng anh hng, dng s tin n trc mi lao ca k th, n nhn mt

cuc giao tranh m mu! Ri mai }y khi th|nh Troie b ngi Hy Lp {nh chim,

chin cng vinh quang ca h chnh l chin cng vinh quang ca ta. V th ta khng n

hn nui tic g khi sm phi t gi cuc i v|o lc u xanh tui tr. Bi v cht cho
s nghip vinh quang ca ngi Hy Lp l mt ci cht anh hng, mt ci cht {ng

c lu danh mun thu.

Ni xong, n|ng dng cm tin thng n trc bn th. N|ng i gia hai hng

qun khin gip sng ngi, d{ng i uy nghi, lng ly, oai hng snh ta thn linh.

Agamemnon nhn con g{i nc mt l ch tun ri. Iphignie dng li, ng thng

trc bn th n thn Artmis, ngi Trinh n X th c cy cung vng, mt ngc

nhn ln vi v thnh knh cha chan. Ngi truyn lnh cm loa truyn bo cho ton

qun bit l hin t sp sa bt u. Mt bu khng kh trang nghim, lnh lng, nng

n bao trm ln c o qu}n ang ng im phng phc. Lo vng Calchas, nh| tin tri

gi| u bc tin ra i ln u ngi trinh n mt vng hoa ri dn n|ng n qu trc

bn th. Sau khi lm nhng l nghi nh vy ru thnh, rc bt trn vi mui ln vt

hin t, ngi ch l ln ting cu khn thn th{nh cho o|n qu}n Hy Lp xut qun

c thun bum xui gi v| gi|nh c chin thng v vang. Mt tn lnh hu em

n ng lo vng Calchas mt chic khay v|ng trn t mt con dao nhn. Calchas

cm dao tin n st mt Iphignie, a mt tay ra nm ly tc nng ko git v pha

sau ri thc mnh mi dao v|o c nng. Nhiu ngi nhm mt li khng dm nhn

cnh khng khip y. C ting khc nc ln. Mu t c n|ng tr|o ra thm. Nhng

ka l thay, khng phi l Iphignie b ng gc trc bn th m l mt con hu, mt

con hu b }m v|o c, m{u tr|o ra thm ang nm qun qui, giy gia. Mt

php mu nhim din ra. N thn Artmis n cp ngi trinh n xinh p y

i v| thay th bng mt con hu. To|n qu}n Hy Lp v cng sng st trc k tch

y. H hiu ngay rng n thn Artmis chp nhn li cu nguyn ca h. Lo vng

Calchas reo to ln:

- Hi nhng ngi Hy Lp thn thnh! N thn Artmis chp nhn l vt v

nhng li cu xin ca chng ta! Hy reo vang ln v tin chc rng chng ta s xut

qun thng li!

 Ton qun Hy Lp ng thanh tht ln v chuyn ng nh mt khu rng gp

trn gi mnh. Agamemnon chy vi v bo tin cho Clytemnestre bit k tch va xy

ra. Sau v Tng Ch huy ra lnh cho ba qun nh tri xung thuyn ging bum

vt bin. V tri ni gi, nhng cn gi rt thun li cho nhng con thuyn Hy Lp

thng tin sang phng ng, vng b bin Tiu .

Cn n thn Artmis bt Iphignie a i }u? N thn bng php thut ca

mnh a n|ng ti mt ni xa tt tp m khi, l| t Tauride vng b bin Pont-

214

Euxin. Ti }y Iphignie tr th|nh tng n ca Artmis.

Chuyn Agamemnon hin d}ng ngi con gi ca mnh cho n thn Artmis v

n thn bng php l ca mnh thay th ngi trinh n bng mt con hu phng pht

ging mt cu chuyn trong Kinh Thnh: ng Vnh hng th thch Abraham, ra lnh

cho Abraham lm l hin t a con trai ca Abraham l Isaac. Tht ra th phi ni

ngc li mi ng. C}u chuyn trong Kinh Thnh phng pht ging cu chuyn ca

thn thoi Hy Lp. Abraham tun li ca ng Vnh hng em cu con trai Isaac ra lm

l hin t. Chnh vo lc Abraham sp thc mi dao nhn vo c a con trai th mt

thin thn c ng Vnh hng phi xung ra lnh cho Abraham dng tay. Thin thn

ni cho Abraham bit, }y ch l mt th thch ca Thng . Thng chng

gim tm lng thnh knh ca Abraham, d ch c mt a con trai duy nht cng hin

d}ng Thng , v bng }u xut hin sau lng Abraham mt con cu c nm trong

mt bi cy. Abraham bn bt con cu c lm l hin t thay cho cu con trai

Isaac. Nh ngoan o nh th cho nn sau n|y Thng gi Abraham ln tri, khen

thng, ban cho ng con |n ch{u ng, phc, lc, th, an, khang, ninh i i! 215

Xem th th Kinh Thnh chng phi c vit ra do thin khi. Thn thoi Thin

Cha gio ch l mt sn phm ca lch s v chu nhng t{c ng khch quan ca lch

s. Nhng mtp v din bin ca hai cu chuyn thn thoi trn c nhiu nt ging

nhau. Nhng ngha th ho|n to|n kh{c nhau. Nm trong truyn thuyt v cuc Chin
tranh Troie, chuyn git Iphignie hin t n thn Artmis khng phi nhm mc

ch ch yu l chng minh cho quyn lc ca n thn. N l thn thoi kt bn vi

truyn thuyt lch s phn {nh, khng nh chiu hng ca lch s: Chin tranh

cp bc ca nhng lin minh nh| nc s khai trn t Hy Lp i vi th gii

phng ng, vng b bin Tiu .

 Tng Philoctte b b li dc ng

o|n qu}n Hy Lp tin sang t Troie c s ph tr ca thn thnh nn rt

thun li. Chng bao lu m nhng ngi Hy Lp sp ti o Lemnos. Gn o

Lemnos c hn Chrys, mt o nh hoang di. Tuy nhin }y li c mt ngi n

th n thn Chrys ni ting rt thing. Theo li ch dn ca mt nh| tin tri, o|n

qun Hy Lp phi ti hn o n|y tm ngi n th n thn Crida dng l, nu

khng th nhng ngi Hy Lp khng th {nh chim ni th|nh Troie. Ngi anh

hng Hracls, con ca thn Zeus ging sm st, trong cuc tin {nh th|nh Troie

tr th Laomdon v ci ti la lc, bi c cng dng chn li chn ny, tm bng

c ngi n th dng l. Nhng ngi Argonautes trong cuc h|nh trnh i sang

x Colchide cng c ch th}n th lnh Jason ti dng l ngi n th ny. Gi }y

n phin ngi Hy Lp, trong cuc Chin tranh Troie ln th hai trng pht chng

Paris con ca vua Priam can ti vi phm truyn thng qu ngi trng khch.

Hi ng Tng lnh quyt nh c tng Philoctte, mt v| cng l| mt

chin hu trung thnh ca Hracls xa kia, dn ng ln o tm ngi n th.

o hoang nn c lau, cy di mc ngt ngn, chng c ng mn li c, cng chng

c mt du chn nn rt kh tm. Philoctte phi va i va vch ng cho anh em i

sau. Kh khn, nhng ri cui cng ch|ng tm ra c ngi n. Philoctte sung sng

reo to ln v| bc qua ngng ca. Bt cht c mt con rn kh to t mt bi cy

qung mnh ra m vo chn Philoctte mt c{i. au qu{ v tng ny tht ln mt ting

ri ng vt xung t. Cc chin hu nghe ting tht vi chy n nhng v k kh thi.

Chng ai l| ngi bit mt phng thuc g thn diu cha chy cho Philoctte. H

du Philoctte ra thuyn. Vt thng ca chng bc ln mt mi hi thi rt kh chu.

Chng nm bt ng trn thuyn, rn r, ku la. Sau khi lm l hin t, o|n thuyn Hy

Lp nh neo tip tc cuc h|nh trnh. Nhng qu tht l kh chu v cng. Vt thng

ca Philoctte bc mi nng nc, cn Philoctte th khng sao chu ng ni nhng

nhc nhi, au but, chng rn la sut ng|y m. Tnh cnh phin to{i nh th, Ulysse

thy phi cn vt b Philoctte li dc ng bo m cho cuc h|nh qu}n c

ho|n th|nh nhanh chng. Ch|ng t bin php y vi Hi ng Tng lnh, v| Hi

ng ng thanh nht tr chun y li ngh ca Ulysse. o|n chin thuyn qua

o Lemnos dng li. Ngi ta cho khing Philoctte ln b. Lc ny chng mt qu v

au n ng thip i nn khng hay bit g ht. n khi chng tnh dy th thy mnh

nm tr tri trn bi bin vng hoang, bn cnh c cy cung, ng tn v mt t lng

thc.

Philoctte gin d v cng. Bn ngi Hy Lp bt nhn bt ngha n th th

thi. Chng b chng li ni hoang o n|y coi nh chng git chng. Chng lm

sao c th sng ni khi ngi m yu, ch}n mang thng tch. Nhng ch|ng ngh: ta

cn cy cung v ng tn ca thn Hracls }y. Chc rng thn thnh khng n b mc

ta m| khng ng lng trc n, ph h, gip ta vt qua khi ni bt hnh ny. Ri

th mi vic s tri qua. By gi trc ht l| khng c nn ch. T tr i Philoctte

bt u cuc sng ca mt con ngi trn hoang o. ch v ngh lc cng nh s

gip ca thn th{nh gip ch|ng sng qua ht nm n|y n nm kh{c.., v| chn

nm tri qua cho n nm th mi, theo s phn truyn ca thn thnh qun Hy Lp

nu khng n c chng v chng tham d cuc chin u bng cy cung v ng

tn ca mnh th qun Hy Lp khng th no h c thnh Troie. Ch n khi

nhng ngi Hy Lp mi cho thuyn, c ngi i tm Philoctte v.

Sau khi b Philoctte li trn hoang o, o|n thuyn Hy Lp thng tin ti

thnh Troie. Cuc xung t gia th gii Hy Lp Nam a Trung Hi vi th gii

phng ng vng pha bc ven bin Tiu ch cn l chuyn ng|y xa.

 Nhng g xy ra trong chn nm giao

tranh

Theo quyt nh ca S mnh v thn thnh, qun Hy Lp phi chin u mi

nm mi h c thnh Troie. Nhng ngi Hy Lp bit r iu . Nhng h khng

v th m nn lng, khng v th m ngi ch cho n nm th mi mi tung qun

v|o {nh nhng trn quyt lit. Ngc li, ngay t u h lao v|o nhng trn {nh

ln dng nh chng quan t}m g n li phn truyn ca S mnh v thn thnh.

Dng nh h mun v c hy vng c th kt thc cuc tin cng ca h trc, sm

hn iu tin nh ca thn thnh.

o|n thuyn Hy Lp cp b bin Troie, dn hng ngang v chun b b,

nhng h thy trn b bin, qu}n Troie ng nght cng d|n ra khng r t bao

gi, sn sng nghnh chin. Cm u o qu}n Troie ng o l| dng tng Hector

luyn thun chin m, con ca vua Priam giu c. Qun Hy Lp do d hi lu ri sau

mi quyt nh tin cng. Mc d c mt li phn truyn ca S mnh rng ngi Hy

Lp n|o t ch}n u tin ln t Troie s b cht, nhng c{c dng tng Hy Lp

khng v th m| chn bc. Ulysse vt tm khin ca mnh ln b v chng thot mt

ci nhy vt ln, ch}n t ln tm khin ri sau mi bc xung t lao vo cuc

giao tranh. L|m nh th chng s chng phi l| ngi hy sinh u tin m vn l v

tng dng cm xng ln h|ng u li ko binh s. Cng lc vi Ulysse nhy ln b

l| tng Protsilas. Chng cm u mt vng quc x Thessalie, a o qun

ng o thin chin ca mnh cng vi bn mi chin thuyn tham d cuc vin

chinh. Nhn thy Ulysse vt tm khin ln b, Protsilas bn ch Ulysse nhy l mnh

nhy tip theo, nh vy mnh chng phi l| ngi u tin t chn ln mnh t

Troie. Song Protsilas hiu sao c u c tinh khn ca ngi anh hng ny, v tuy

nhy sau Ulysse nhng ch|ng vn l| ngi u tin t ch}n ln t Troie. Chng vung

gm ging khin lao v|o giao u vi Hector. Ngi anh hng con ca vua Priam

gi|u c, bnh tnh nhm ch|ng dng s ang chy ti trc mt mnh, phng i mt

ngn lao c him. Mi lao bay i xuyn qua tm khin dy chn trc ngc, cm su

vo tr{i tim ngi anh hng Hy Lp. Th l linh hn Protsilas vnh vin ra i. Cuc

hn chin bo tn m u bng ci cht ca Protsilas bt u. Sau mt ngy giao tranh

m mu, qun hai bn xc cht y ng. Chiu n qun Troie lui v c th sau

nhng bc tng kin c. Sng hm sau hai bn tha thun ngng chin thu nht

cc t s v| l|m l an tng. Nhng ngy tip sau, qun Troie vn c th trong thnh,

cn qun Hy Lp th bt u cng vic xy dng chin ly. H ko tt c nhng chin

thuyn ln b tp trung li thnh mt dy di ri p mt bc tng cao che chn

li. Trc bc tng l mt con ho su v rng. Doanh tri ca qun Hy Lp ng d|i

t u n cui bc tng. Lu ca ch tng Agamemnon nm qung gia. Khi xy

dng th|nh ly v| sp t vic canh gc, phng th xong, qu}n Hy Lp bn c mt

ph{i o|n do tng Mnlas v| Ulysse v|o th|nh Troie thng thuyt. Lo tng

Antnor, anh r ca vua Priam tip i o|n s gi Hy Lp rt trng th. ng l| ngi

c thin ch v rt mong mun gii quyt cuc xung t bng thng lng. Vua Priam

c tin c o|n s gi Hy Lp n lin cho lnh triu tp ngay i hi Nh}n d}n

cho mi ngi c cng khai bit r mi s vic v by t th{i . Nhng ngi Troie

mi Mnlas v Ulysse ti d v trnh by ch kin. Mnlas ln ting trc. Chng ni

ngn gn, by t mun ngi Troie giao tr li cho mnh nng Hlne cng vi

nhng ca ci m h cp i. Tip n l Ulysse, vi ti ni hng hn, uyn chuyn,

hp dn, chng thuyt phc ngi Troie nn gii quyt tha {ng nhng nguyn vng

ca Mnlas, nh vy trnh cho con dn hai bn khi mu m li m ra mi bang

giao ha hiu sau ny. Nhng ngi Troie nghe Ulysse ni nh ung tng li. Ngi ta

bo, khng phi Ulysse ni m| l| ch|ng ang rt mt ong vng pha vi ru vang mi

mi ngi cng thng thc. Lo tng Antnor cng ng ln thuyt phc nhn dn

nn chp nhn nhng i hi khim tn ca qun Hy Lp. Nhng ngc li, nhng

ngi con trai ca vua Priam khng mun th. Ngi chng li quyt lit nht l Paris.

Chng coi Hlne l bu vt m n thn Tnh yu v Sc p-Aphrodite ban cho mnh.

Chng nh chng li b cp khng tng vt thing ling m| ch|ng c tr cng

xng {ng trong cuc phn x v tranh chp qu t{o v|ng tng ngi p nht?

Paris li ko c mt s anh em t{n thng vi mnh, thm ch Antimaque, mt ngi

em ca Paris, li a ra nhng i hi qu khch. Y ku go mi ngi phi bt ngay

Mnlas v| Ulysse a ra x ti trc i hi Nh}n d}n nhng vua Priam v| dng

tng Hector ng ln phn i. Mt h|nh ng qu{ khch nh vy l vi phm vo

nhng o lut thing ling che ch cho nhng s gi, o lut do thn Zeus ban b.

Hi ngh Nhn dn nghe rt nhiu kin tr{i ngc nhau nn cha th quyt nh theo

mt kin n|o. ang lc nh}n d}n cn cha nh liu c th{i ca mnh th

Hlnos, em ca Paris, ng ln h ho nhng ngi Troie hy tip tc cuc chin

tranh. Hlnos ct ting dng dc, bng bng nhit tnh ni nhng li l nh sau:

- Hi nhng ngi Troie luyn thun chin m! Nu chng ta chp nhn nhng

kin ngh ca ngi Hy Lp a ra th c ngha l| chng ta vt b danh d ca

nhng ngi anh hng con dng chu ging ca Dardanos t ph. Paris khng cp

nng Hlne ca Mnlas. N thn Aphrodite ban ngi |n b| xinh p tuyt vi

y cho chng. L n|o ch|ng trai p nht chu phn x rt sng sut v tranh chp

rt quyt lit v c{i p, quyt nh xem v n thn n|o l| p nht li khng xng

{ng c nhn mt phn thng v ci p, mt ngi |n b| p nht chu u hay

sao? Nhng ngi Hy Lp v| ngi anh hng Mnlas hy tm n n thn Aphrodite

m| i m| hi. Cn chng ta, chng ta ch bit tun theo nhng li phn bo ca thn
linh. Nhng ngi Hy Lp x}m phm v|o t ai thing ling ca chng ta. Chng

{nh chng ta ri chng li c ngi n a ra nhng li ngh ha. Sao chng khng

a ra nhng li ngh ha trc khi qu}n ln ng bng Troade n|y? Chng i

chng ta ha gii, chng i chng ta nh}n nhng. Khng th c! Hi nhng ngi

Troie luyn thun chin m, con dng chu ging ca t ph Dardanos phng lao iu

luyn! Hy xng ln chin u bo v th|nh thing lng ca chng ta! Thn Zeus

v cc v thn Olympe s gip chng ta gi|nh c thng li! Nu chng ta nhn

nhng chng th liu chng c xung thuyn v nc hay khng? Hay l| sau khi i

c nng Hlne chng li c tip tc v}y {nh chng ta? Khng, nht quyt khng,

khng th no tin vo li chng c!

R rng mt bu khng kh nh vy khng th to iu kin thun li cho

nhng cuc thng thuyt. i hi Nhn dn xem ra khng th quyt nh c gia

tip tc chin tranh vi thng lng, v| nh vy c ngha l| tip tc chin tranh. o|n

s gi Hy Lp |nh phi ra v.

Cuc chin tranh din ra ngy cng quyt lit. Qun Hy Lp bao vy thnh

Troie. Qun Troie c th trong thnh v khng tham chin. nhiu ln qun Hy Lp

mu t ph vo trong thnh, chn nhng ch xung yu cho qu}n mang thang tro

tng, vt tng nhng u b tht bi. H bn i c{ch {nh, khng tp trung lc

lng {nh th|nh na m| em qu}n i {nh c{c lc lng xung quanh vng ng

bng Troade vn l bn ng minh ca qun Troie. V li tnh th cng buc h phi

{nh theo c{ch y. Nu khng h chng c ngun lng thc n|o tip tc tin hnh

chin tranh. Nhiu hn o b qun Hy Lp b ln cp ph. Nhiu th|nh b

qun Hy Lp v}y {nh trit h. Bit bao tng s Hy Lp lp c nhng chin cng

to ln. Tuy nhin nu bnh cng th chng Achille con ca n thn Bin-Thtis phi l v

anh hng c cng ln nht. Ch|ng trit h mi hai thnh bng ng thy v| mi

mt thnh bng ng b. Trong s nhng th|nh b Achille trit h c thnh Thbes

cng cao t Tiu do vua tion b v ca dng tng Hector tr v. Chnh tay

Achille git cht lo vng song khng gi thi hi c li hnh h, bu riu nhm

i ca chuc. Achille ha tng cho c. By ngi con ca c cng b bn tay Achille

git cht trong cng mt ngy.

Tht ra sut chn nm rng chin tranh c bit bao nhiu chuyn. Qun hai bn

u tn tht v phi tri qua nhng lc gian nguy, thiu thn, kh khn. L|m sao c th

k ht c. Nhng c mt chuyn m cc ngh nh}n xa khng th b qua. l|

chuyn Ulysse lp mu tr th Palamde.

Nh trn k, ngi anh hng Palamde bng u c thng minh, tinh khn

ca mnh kh{m ph{ ra c ci bnh v in, gi in - ci v Ulysse gi di - ca

chnh Ulysse, ngi anh hng lm mu nhiu k. Trong nhng nm chin u di

quyn thng lnh v ch huy ca v th lnh ti cao Agamemnon, Palamde c nhiu

cng hin kh ln lao. Uy tn ca chng trong Hi ng Tng lnh cng nh trong

binh s rt ln. Chng bit nhiu phng thuc cha lnh cc vt thng. Ch|ng l|m

ra ngn hi ng soi ng cho nhng chin thuyn. Chng gp nhiu kin sng

sut, nhng kin c tm nhn xa trng rng cho nhng ngi Hy Lp t chc cc

trn giao tranh, tin cng cng nh phng ng. T|i nng v| hot ng ca Palamde

nh mt ngi sao ta sng ngi ngi v hnh trung lm m nht i c{i {nh s{ng ca

ngn uc Ulysse. Mt ni ghen tc m c, kn ca nh nhen nung nu m trong tri

tim ca Ulysse. Nh li chuyn c xa kia th chnh Palamde l| ngi ph{t hin ra,

moi ra c{i v Ulysse v in, gi di trn ngha v tham d vo cuc vin chinh

sang th|nh Troie, Ulysse c|ng cm th Palamde. Ch v Palamde m Ulysse phi ra

i, phi chu ting xu trc ton qun. Cn by gi ch v Palamde m Ulysse khng

c danh ting ly lng, khng c suy tn trng vng nh th{nh nh thn, v khi

con ngi ta suy ngh nh th, ngi anh hng Ulysse suy ngh nh th, th tnh
ngi cng mt m phm cht anh hng cng khng cn. T }y bt u mt }m mu

tr th hn h.

Li dng chuyn c ln Palamde khuyn anh em binh s Hy Lp nn kt

thc cuc chin tranh tr v vi gia nh, qu hng v cuc chin tranh qu{ d|i,

s hy sinh, tn tht cng nh nhng ni au thng v| nhc nhn gian kh m ton

dn Hy Lp phi chu ng l rt ln, Ulysse ngh ra mt k rt l| th}m c: vu cho

Palamde t thng vi qun Troie. Vo mt m ti tri, Ulysse em giu mt ti vng

vo lu ca Palamde, v tip sau Ulysse tung ra mt nhn xt him c: s d

Palamde a ra li khuyn nh th l| v b Priam, vua ca thnh Troie mua chuc;

th l trong ton qun Hy Lp lu truyn c{i d lun y. Kh nhiu binh s thm ch c

n tng lnh khng r thc h tin ngay v|o c{i d lun y. Nhng ngi ny cho

rng nu nghe theo li Palamde th h ho|i cng ln li sang }y ri tr v tay

khng, khng mt cht vinh quang, khng mt thuyn chin li phm no theo h v

nc, v ch c mt k phn bi mi khuyn nh con ngi ta h|nh ng nh th. Khi

d lun lan truyn kh rng trong binh s, Ulysse bn gp ch tng Agamemnon

dng ln mt chuyn m mui: chnh Palamde lin lc vi vua Priam thnh Troie

qua mt tn t binh, tn ny sau khi nhn tin tc ca Palamde mu vt trm giam

v Troie nhng khng th|nh. Qu}n canh di quyn ch huy ca Ulysse bt c v

git cht tn t binh . Cha ht, vi s b i v hn h vn khng c gii hn, nht l

trong trng hp k to dng nn v thc thi s b i v hn h li l mt v tng

c nhiu quyn th nh Ulysse, Ulysse vit mt bc th gi mo l ca Priam gi cho

Palamde. Ni dung bc th cho bit, Priam thng Palamde ti v|ng v c cng

ku gi, khuyn nh qun Hy Lp bi binh, hi hng. Bc th gi mo n|y c trao

cho mt tn t binh ngi Troie em v cho vua Priam. Tn t binh cm bc th v|

nhn lnh sung sng n ni tng nh mnh ang sng trong m, hn c lp bp

khng sao ni c ln li cm n v tng sinh phc tha ti cho mnh. Nh vy l

hn c phng thch tr v vi qu hng gia nh. Nhng hi i! Hn ch l vt

hy sinh cho }m mu nham him v| tin ca Ulysse. Va ra khi doanh tri i cha

c bao lu th hn b mt ngi linh Hy Lp bt thn, np }u , xng ra }m cho

mt gio cht ti. Th l bc th trong ngi tn lnh Troie c ly ra em trnh ln

ch tng Agamemnon. Lp tc Agamemnon cho triu tp cuc hp Hi ng Tng

lnh, ng thi cho mi Palamde n d. Trc Hi ng, Agamemnon kt ti

Palamde phn bi. Palamde v cng sng st trc s kin m chng khng th no

hiu ni. Agamemnon a ra bc th, Palamde thanh minh v| phn bc li rng

ch l mt }m mu vu khng hn h ca mt k xu xa n|o . ng lc y, Ulysse

ng ra t v v t v| s{ng sut, Ulysse ngh ch tng Agamemnon v Hi ng

Tng lnh cho kh{m lu ca Palamde. Nu khng thy ti vng trong lu th

Palamde l| ngi v ti. Ng}y th, Palamde t{n thng ngay. Hn na, chng cn

thm cm n Ulysse m ra mt con ng thot cho ci chuyn rc ri ny. Kt qu

nh th no hn khng cn phi k chng ta ai cng r. Agamemnon nh vy l| c

bng chng kt ti Palamde l mt tn phn bi, v| i vi nhng k phn bi

trong qu}n ng, t thng vi qu}n ch, n hai lng th ch c mt hnh pht: x t.

Qun lnh p gii Palamde ln mt ngn ni cao, xing chng li, v| ng trn ngn

ni ny chng phi chu hnh pht nm { cho ti cht. Palamde khng c c{ch g

thanh minh ni, v du ch|ng c ni th cng chng mt ai lng nghe. Ti r.

Bng chng hin nhin, {n quyt, chng cn rng chu ci cht oan ung.

- i, Ch}n l! Ngi li cht sm hn c ta, tht xt xa v| cay ng. - l| c}u

ni cui cng ca Palamde trc khi nhn nhng trn ma { ti tp t cc pha nm

v|o ngi.

Th l| qu}n i Hy Lp mt i mt ngi anh hng thng minh nht v cao

thng nht. Cng lao to ln ca ch|ng i vi qun Hy Lp b xa sch v l| cng

lao ca mt tn phn bi, v cu ni cui cng ca ch|ng cng chng lm ai phi bnh

tm li m| suy ngh. V l| li ni ca mt tn phn bi.

Palamde cht nhng i vi Agamemnon hnh pht cng cha xng {ng

vi ti phn bi t|y nh ca chng. V Tng Ch huy ra lnh trng pht tip: cm

khng cho ai c chn ct thi h|i Palamde. C nh vy mi |y a linh hn hn

c, cho linh hn hn phi lang thang phiu bt vnh vin chng c yn ngh th

th{i. Nhng tng Ajax Ln, con ca Tlamon, phn khng li lnh . Ch|ng ch

th}n ng ra lo vic an t{ng cho Palamde theo ng nghi l long trng ca ngi Hy

Lp. Ring v Ajax i vi Palamde, v l chng khng c bng chng g bnh vc,

g ti cho Palamde nhng v tnh, v s hiu bit ca ch|ng i vi con ngi

Palamde, chng khng h tin rng Palamde l| ngi phn bi.

i, Chn l! Ngi li cht sm hn c ta, tht xt xa v cay ng! C}u ni ca

Palamde c Ajax ghi nhn nh mt bng chng v ci cht oan c ca Palamde.

N c gi|y v tr{i tim ngi anh hng con ca Tlamon, chng Ajax Ln tnh nng nh

la, trong nhiu nm.

Li ni v ci cht ca Protsilas, v dng tng Hy Lp u tin ng xung trn

mnh t Troie. Tin d bay v n Thessalie. Ngi v tr p ca Protsilas m chng

mi ci trc khi ln ng vin chinh cha c bao lu l nng Laodamie khc

than, au n, vt v khng bit my ng|y m. N|ng cu xin vi cc v thn, t thn

Zeus cai qun bu tri v mt t n thn Hads cai qun chn m ph ti tm hy r

lng thng n|ng, gia }n cho chng n|ng c tr li dng gian gp nng mt thi

hn, mt thi hn ngn thi hai v chng nhn nhau t bit, ni c i ba li

cho khi n hn trong lng. Cc v thn chun y li cu xin. Tht qu ha v| nh}n c.

Protsilas t vng quc ti tm ca thn Hads tr v vi th gii lo|i ngi ti

sng, nhn nh. Hai v chng gp nhau. Mng mng ti ti. Ming mm ci m| nc

mt l ch tun ri. Nhng thi gian vn lnh lng v dng dng trc tnh ngi.
n hn k Protsilas phi tr v lng t ti en. Ch|ng g vng tay ca v ang xit

cht ly chng. Cn v ch|ng, n|ng Laodamie trc cnh bit ly vnh vin y khng

chu ng ni. N|ng rt gm }m v|o ngc t s{t c sng vnh vin vi ngi

chng.

Nh trn k, trong trn qun Hy Lp tn cng trit h thnh Troie cng cao

x Mysie, t Tiu [, Achille lp c nhng chin cng to ln. Qun Hy Lp thu

c nhiu chin li phm, bt c nhiu t binh. Hi ng Tng lnh v| i hi

Binh s bnh cng, khen thng trao cho th lnh ti cao Agamemnon mt thiu n

xinh p tn l| n|ng Chrysis. Cn Achille cng c tng thng mt thiu n xinh

p l nng Brisis. Bit tin con gi mnh b bt, lo ng Chryss vn l| ngi trng coi

vic th cng thn Apollon, mt vin t t sng i ca thn, em nhiu ca ci n tn

lu ca ch tng Agamemnon xin chuc li con g{i. Nhng ch tng Agamemnon

khng nhn ca chuc, ch tng khng mun tr li con gi cho c gi. Chng nhng

th, Agamemnon cn lng nhc c gi|, e da s trng tr ng c nu c cn khn

khon vt ni xin chuc li a con. Lo ng Chryss bun ru v tc gin, ra v. Do

chuyn n|y m| n nm th mi ca cuc chin tranh, qun Hy Lp phi chu mt tai

ha trng pht.
 Mi bt ha gia ch tng Agamemnon

vi Achille

Bc sang nm th mi ca cuc chin tranh, qun Hy Lp vn cha t ra c

kh nng g thay i c tnh th. Mt mt, h vn bao vy thnh Troie, mt mt vn

em qu}n i {nh ph{ cp bc nhng vng chung quanh vng ng bng Troade.

Nhng bng nhin mt hm tai ha t }u p xung u qun Hy Lp, mt tai ha

khng khip m| xa nay nhng ngi Hy Lp cha tng bit n. Nguyn l t

chuyn lo ng Chryss, vin t t sng i ca thn Apollon b Agamemnon lng nhc,

b Agamemnon khng cho chuc li ngi con gi yu du, c gi bun ru tc gin ra

v. C cu khn thn Apollon, v thn m c th phng thnh knh, bnh vc cho c.

C xin thn Apollon trng pht qun Hy Lp v ti xc phm n c, mt ngi

{ng knh trng v tui tc v ngh nghip thing ling.

Nghe nhng li cu khn ca c, ngi tng l sng i ca mnh, thn Apollon

bn khoc cy cung bc v ng tn vng ln vai ri vi v ri nh Olympe bay nhanh

xung doanh tri qun Hy Lp, lng tr|n y gin d. T mt ni c{ch xa doanh tri,

thn Apollon rt nhng mi tn v|ng ra lp vo cung, bn xung. Ting dy cung bt

ln lanh lnh, ting x gi ca nhng mi tn v|ng thn th{nh bay i, rt ln nghe tht

gh rn. C th ht lot n|y n lot khc, sc vt v| ngi trng tn cht la lit. Mt

bnh dch bng ln, lan ly khp doanh tri qun Hy Lp khin cho nhng gin la

thiu xc bc khi m mt, khng lc no ngt. Tnh hnh tht nguy cp. Nu khng tm

cch gii tr c tai ha th qun Hy Lp ch c mt con ng l xung thuyn v

nc, bi v h khng th no cng mt lc chng c nhng trn tin cng ca

qun Troie v chng c c vi bnh dch. Achille, ngi anh hng chy nhanh

nh gi, suy ngh nh th. Chng cho triu tp i hi Binh s tm nguyn nhn

v cch gii tr tai ha. Hm l| v|o ng|y th mi k t khi bnh dch ging xung.

Chng mi nh tin tri danh ting ly lng, lo vng Calchas ln ting. C gi| u bc

ng ln v tin ra trc hi ngh ba qu}n, nhng trc khi tng gii nguyn nhn

ca tai ha, c i Achille phi bo v tnh mng cho c v c bit nhng mi c ni s

ng chm n Agamemnon, v khi mt ngi c quyn h|nh trong tay m| em lng

th ght, cm gin i vi mt k di quyn th sm mun hay bng cch ny cch

khc, k c quyn cng tm c{ch tr th. Ni tht mt lng, xa nay vn l| nh th. Tt

nhin Achille phi ng ra trc ba qun th ha bo v tnh mng cho c. Yn tm,

Calchas nh tin tri danh ting ly lng, u bc trng bn ni s tht:

- Hi cc v anh hng ca qun Hy Lp! Khng phi cc v thn gin d chng ta

v chng ta qun khng d}ng l hin t u n. Cng khng phi cc v thn gin

d chng ta v chng ta vi phm vo nhng iu rn dy thing ling. Tai ha m

chng ta phi chu ng l do v thn c cy cung bc, ngi con trai ca Zeus v n

thn Lto, thn Apollon gy ra. Thn ni gin v Agamemnon xc phm n lo ng

Chryss, mt mn yu qu ca thn. Agamemnon chng nhng khng cho c gi

chuc li con m li cn lng nhc, e da c. Ch c mi mt c{ch v| chng ta em tr

li cho c gi| ngi con gi yu qu ca c v dng c mt l vt hu h: mt trm sc

vt lm l hin t t ti vi thn Apollon th chng ta mi c tai qua nn khi.

Nghe Calchas ni xong, Agamemnon sa sm mt li. Lng y tc gin, v ch

tng quc mt nhn nh| tin tri gi| v| {p li bng nhng li l qu{ th bo. ng ta

cho rng c gi| tin tri u bc ch ton d bo nhng tai ng chng ha, chng bao

gi b{o c mt tin tt lnh. Gi }y li bi ton nhng iu gy thit hi cho ng ta.

Nng Chrysis l phn thng ca to|n qu}n chia cho ng. Nu by gi ton qun
nht tr i li phn thng th phi bi thng cho ng mt phn thng khc

tng xng ng khi b thua thit, khi l| ngi b tc ot mt phn. Nghe

Agamemnon ni tht chng, Achille bn ly li hn l thit khuyn nh. Chng

khuyn Agamemnon hy vui lng tr li ngi thiu n xinh p Chrysis cho cha

nng. Cn chuyn phn thng th by gi trt ph}n chia ht ri m qun Hy Lp

chng c kho tng, chng c d tr v th s xin n b li cho ch tng thch {ng

khi mai }y sau nhng trn {nh qu}n Hy Lp gi|nh c thng li vi bit bao chin

li phm.

Nhng Agamemnon khng nghe. ng cho rng Achille by k la di ng v

nht quyt khng chu thit. V Tng Ch huy ra lnh cho qu}n s a n|ng Chrysis

xung thuyn cng vi s sc vt lm l hin t, ch n tn ni c gi| Chryss ang

chm nom vic th phng thn Apollon mt ngi n, v tuyn b s tc ot phn

thng ca Achille hoc ca Ajax, ca Ulysse, khi thit. Th l mi bt ha gia ch

tng Agamemnon v Achille bng n. Achille khng th chu ng ni thi hng

hch v tham lam ca Agamemnon. Chng dng nhng li l nng nh la mng

nhic Agamemnon.

- Hi Agamemnon! Ngi l| mt k tr tr{o v| tham lam trng trn nht trong

nhng ngi Achens. Hi rng mt ch tng nh th th anh em binh s v| c{c tng

lnh ty tng l|m sao c th em ht sc mnh ra giao chin vi qun th, lm sao c

th tun theo lnh ca ngi vi tri tim khm phc, tin yu v tn ty? Hy ni nh

ta, ta n }y tham chin chng phi v th ght nhng ngi Troie. Chnh v n ngi,

tin yu ngi, hn na b{o th cho Mnlas em trai ngi, m| ta dn thn vo cnh

u ri m{u chy. Th m| ngi khng bit, khng h suy ngh v iu . Ngi li

cn dng quyn lc da s tc ot phn thng m qun Hy Lp chia cho ta.

mt ch, v lim s. Th hi, sau mi chin thng khi chia chin li phm c bao gi

phn ta c bng phn ngi khng? C bao gi ngi chu nhn phn t hn hay
chia cng bng anh em khng? Khng bao gi c. Th m chnh ta li l| ngi vo sinh

ra t, xng pha trn mc, k vai st cnh vi anh em binh s trc mi bao ngn gio

ca qu}n th! Ngi th th ta tuyn b: ta s khng chin u na. Ta tr v qu

hng ta, x Phthie mu m, hng mt cuc sng thanh bnh bn |n cu bo mp

vi ng c xanh l| hn c. Ta khng thm li }y chin u ch nhm mc ch l|m

gi|u cho nh| ngi.

{p li, Agamemnon, v Tng Ch huy ca bit bao tng lnh v| binh s, cng

dng nhng li l gay gt. ng mng Achille l| kiu cng v| hay g}y s. ng ni

thng thng ra rng ng chng cn quan t}m n Achille m| cng chng e ngi lm

Achille gin d. Dt khot ng s bt nng Brisis ca Achille cho ng khi thit.

ng s h|nh ng nh th cho Achille bit rng ng l k c quyn lc, ng cn

mnh hn Achille rt nhiu, v| hn na cho mi ngi ly l|m gng, phi bit

tun lnh ng, knh trng ng, ch khng th, khng c php coi ng nh l| ngi

bng vai phi la vi h. Nghe nhng li hng hch ca Agamemnon, Achille thy si

m{u, in u. Ch|ng a tay v|o chui gm toan xng n Agamemnon ly mu

ra hn. May thay va lc y, n thn Athna t nh Olympe kp thi bay xung can

ngn Achille. N thn bng php thut ca mnh, ch cho Achille nhn thy mnh.

Ngoi ra khng mt ai thy c. N thn tin n bn Achille, ra lnh cho chng

chm dt cuc u khu v nghim cm Achille khng c rt gm. Achille buc

phi nn gi mi gin hn li trong tim v tun theo lnh ca n thn. Tuy nhin

khng phi cuc xung t chm dt ngay tc khc. Hai v anh hng Hy Lp cn dng

nhng li l th bo mng nhic nhau mt hi l}u. Lo vng Nestor, ngi cm u

vng quc Pylos, ni danh v tr sng sut v c mc thc, ng ln khuyn can hai

ngi. Lo vng nhc nh hai ngi n cng v v trch nhim ca h trc ba

qu}n, hn na n cuc chin u ang din ra ngy cng quyt lit vi qun Troie.
Agamemnon khng nn tc ot phn thng ca Achille d c quyn th ln lao

n }u chng na. Cn Achille hy dp ni bt bnh, hy ngui cn thnh n.

Nhng c hai, Agamemnon, v Tng Ch huy ca lin qun Hy Lp, v Achille,

bc tng thnh kin c ca lin qun Hy Lp, u khng cn tnh t{o lng nghe

nhng li khuyn nh chn thnh v qu gi y. Achille vt c}y vng trng xung

t, biu hin th{i bt hp tc v mong rng iu mong mun n|y nh mt li th

nguyn thing ling phi c thc hin: s c mt ngy qun Hy Lp phi hi hn v

xc phm n mt v tng dng cm nht, c sc mnh siu vit nht trong nhng

ngi Hy Lp.

Th l mi bt ha gia hai v tng dn n s chia r. Agamemnon tham

lam khng chu nhng nhn, lm dng quyn h|nh tc ot n t Brisis ca Achille.

Cn Achille bt bnh v b c hip t{ch mnh ra khi khi lin minh chin u ca

qun Hy Lp. Chng mun cho qun Hy Lp v s khng tham gia chin u ca

chng, s b dng tng Hector bn qu}n Troie, {nh cho thit hi nng n, v| l|

mt bi hc, mt ci gi phi tr cho vic xc phm n ch|ng. Hn th na, chng

li cn ra bin cu khn m mnh l n thn Thtis n thn ln thin nh cu xin vi

thn Zeus gip cho qu}n Troie gi|nh c thng li, v| l| n trng pht nhng

ngi Hy Lp v ti l|m nhc ngi con trai ca Ple vn thuc dng di ca ng

ph vng Zeus.

Achille ngi b bin lng y ut c, nc mt tr|o ra gi tay ln tri cao cu

khn ngi m mun vn knh yu ca mnh. T di bin su, n thn Bin-Thtis

nghe thy ht nhng li cu khn y. Nng lin ri bin s}u, i nc i ln mt t,

n ngi bn Achille, an i con, lng nghe con gii by tm s, nguyn vng. N thn

v cng thng xt cho s phn a con trai yu qu ca mnh, a con c S

mnh tin nh mt cuc i ngn ngi nu n tham d cuc Chin tranh Troie, th

li b c hip n ni bun phin, cay cc. N thn ha vi con s ln nh Olympe gp

thn Zeus cu xin. Nhng ngay b}y gi th cha c v ng ph vng cng c{c

v thn i sang x thiopie d tic, phi mi hai hm na mi tr v, v| sau n

thn t gi a con yu qu ca mnh.

Mi hai hm sau, n thn ln nh Olympe. Thn Zeus nghe n thn thut li

u ui c}u chuyn v li cu xin ca Achille cng nh ca n thn. Ch, tht l mt

cng vic kh khn v| phin to{i i vi Zeus. Bi v n thn Hra v Zeus vn nui

gi mi thm th vi ngi Troie. Nhng may thay, lc n thn Thtis ang vt ni,

nn n thnh cu ng ph vng th n thn Hra khng c mt ti cung in. Thn

Zeus, c n khng th t chi c li cu xin ca n thn Thtis, thn lin gt u v

ng chun ra lnh ngay cho n thn Thtis phi cp tc ri khi nh Olympe ko n

thn Hra bt gp th ry r. y th m mt lt sau khi n thn Hra gp Zeus, nng li

tra hi, cn vn, xem va ri Zeus tip v n thn no v ni nhng chuyn g. B

hnh h bng nhng li m nheo, ay nghin, ra ri, Zeus ni gin, qut mng bt v

phi im ngay, nu khng Zeus s vung tay ging cho mt c{i t{t. Zeus e da, nu

Zeus ni nng th khng mt v thn no ca nh Olympe can ngn c. Thy Zeus

ni cn thnh n v| e da nh vy, n thn Hra v cng khip s. N|ng |nh ngi

xung gh vng, im thin tht khng dm ni mt li no.

 Khng th chm dt chin tranh bng

nh c u tay i

Thc hin li ha vi n thn Thtis, thn Zeus sai thn Gic mng ging xung

mt gic mng di la v|o lc Agamemnon ang ng say. Agamemnon thy mt

ngi n ni vi mnh nhng li l ch}n tnh sau }y:

- Ny hi, ngi con ca Atre dng cm! Lm sao m mt v th lnh ti cao

c ba qun tn nhim, mt v th lnh lc n|o cng bn tm lo lng n s mng ca

cuc chin tranh thn thnh ny, li c th ng yn, ng say c n th. Thn Zeus

lun lun quan tm lo lng n thng li ca qun Hy Lp sai ta n }y truyn

b{o cho ngi bit mt thi c thun li. Cc v thn trn nh Olympe hin nay khng

cn chia ra hai phe nh trc na. C thn Apollon, n thn Aphrodite cho n thn

Chin tranh-Ars u quy thun n thn Hra. Tai ha ang treo l lng trn u

qun Troie. Vy nh| ngi hy mau mau chnh n c ng, im tng duyt binh,

chp c hi tt m tin qun h thnh. V vic thin nh c mt, ngi kh{ nh k

trong lng, ch l thin c m| mang ha.

Tnh dy, Agamemnon rt i vui mng. ng triu tp Hi ng Tng lnh

thut li gic mng m qua v| mi lo vng Nestor gii o{n mng triu. Khng cn

nghi ng g na, lo tng khuyn Agamemnon hy theo li thn dn. Agamemnon

bn ra lnh triu tp i hi To|n qu}n. Trc ton th ba qu}n, gm gi{o s{ng ngi,

Agamemnon bng ny ra nh th lng binh s. Nh ra ng c v mi ngi sn sng

quyt chin trong nhng trn {nh mi m ng va c thn Zeus bo mng cho bit
thi c thun li n th ng li ln ting than th trc binh s v ni chin tranh

ko d|i, qu{ hao ngi tn ca m vn khng thy hy vng gi|nh c thng li:

Th|nh Troie vn bn vng hng cng trn gi mt gc tri ng. Nh vy thn

Zeus la di chng ta, khng thc hin li ha vi chng ta. Chn nm tri qua,

trong khi v con chng ta nh mi mt trng ch, rung vn ca chng ta b

hoang khng ngi cy cy, v| Agamemnon ku gi:

- Vy hi anh em binh s! Chng ta hy ko thuyn xung bin, nh tri, ln

ng tr v qu hng. V i thi, th|nh Troie khng th no h c. S mnh

chng ban cho chng ta vng nguyt qu. Chng ta chng th h c thnh Troie.

Agamemnon ni th lng binh s nh th nhng tng binh s s phn khng li

nh ca mnh, nhng tng s kch thch c tinh thn chin u ca binh s.

Nhng khng, va nghe Agamemnon ni xong, tt c o|n qu}n h reo vang tri

mng r, rng rng chuyn ng lao ra b bin ging nh mt c{nh ng la chn r

ni sng khi c mt cn gi T}y thi. May thay n thn Athna vng lnh ngi v

uy nghi c cnh tay trng mut ca thn Zeus xung ngay doanh tri qun Hy Lp ni

Hi ngh ton qun, ra lnh cho Ulysse phi ngn chn ngay cnh hn n y. Ulysse

lp tc chy ra b bin cn mi ngi li. Chng ku gi anh em binh s tr v qung

trng ngi hp trt t nghe kin ca mi ngi. Phi vt v lm chng mi lp li

c trt t. Nhng Thersits, mt tn lnh xu x nht trong nhng ngi lnh Hy Lp

tham d cuc vin chinh vn gy ri. u th nhn hot, mt lc, chn tht, ngc lp,

vai so, ngi xu lm sao th tnh nt xu lm vy. Thersits l mt k cha y trong

tim nhng ngh by b li c thi quen ci bng vi c{c tng lnh uy nghim. Hn

c xi gic mi ngi b hp. Hn ng ln cng kch ch tng Agamemnon, ch

trch Ulysse. Hn ku gi mi ngi phn chin bi binh, ko thuyn xung bin tr

v qu hng vi gia nh, v con. Ulysse tc gin tin n bn hn dng c}y vng

trng ging cho hn mt n, bt hn phi ngi xung v im lng. Ton th binh s

ng thanh h vang t{n thng h|nh ng trng tr ca Ulysse v| ci r ln khoi ch

khi thy Thersits b {nh, phi cm ming v thui li ngi xung.

Ulysse ku gi mi ngi hy kin tr cuc v}y {nh th|nh Troie. Ch|ng nhc li

im bo ca thn thnh khi qun Hy Lp tp trung cng Aulis, v by gi l| nm

th mi c ngha l| cuc Chin tranh Troie sp kt thc thng li. Lo vng Nestor

tip tc ng ln ku gi binh s Hy Lp hy gi vng li th ha ca mnh, chin u

cho n khi h c thnh Troie. C khuyn Agamemnon hy mau mau t chc li i

ng, ph}n loi tng s chun b bc vo cuc giao tranh. i hi Binh s kt thc

bng nhng li ku gi ca Agamemnon. Qun Hy Lp reo vang, tn v doanh tri,

git sc vt lm l hin t v m tic ng vin to|n qu}n trc khi khai chin.

Qun Hy Lp v qun Troie tip tc cuc giao tranh sau mt thi gian tm ngh.

Hai bn im binh dn trn. Binh hng tng gii, khin gip sng ngi, chin xa no

nc xung trn, nga h vang tri. Hai o|n qu}n rm rp xng ln pha trc. Nu

ng trn mt ngn ni cao quan st cnh xung trn ca hai o|n qu}n, ta ch thy hai

cn lc bi khng l ang cun xoy m m mnh lit, ang tng giy tng pht sp

li gn nhau.

Paris i u hng qun Troie kh th hng dng, oai nghim ta mt v thn.

Ch|ng kho{c trn ngi mt tm da b{o, lng eo cung, v| bn sn mt thanh kim.

Trn tay chng hai ngn lao ng sc nhn nhm nhm bay vt v|o ch th no dm

i mt ng u. Ai l| ngi trong h|ng ng qu}n Hy Lp dm chp nhn s th

thch ny. Lp tc Mnlas tin ln khi hng qun. Chng t trn chin xa tung mnh

nhy xung v| bc i nhng bc d|i hng dng nhng bnh tnh, thoi mi. Thy

kh th ca ch|ng, ngi ta ch c th ni l| mt con s t. Khi Paris trng thy

Mnlas tch ra khi hng qun vi kh th nh vy th trong lng bn rn, s hi.

Ch|ng khng can m chp nhn cuc giao tranh. Ch|ng quay u b chy.

Hector thy vy ni gin, mng a em hn nht ca mnh thm t. Paris {p li:

 - Hi Hector knh mn! Em khng trch c g v vic anh ni nng vi em.

Nhng li anh ni l rt phi. Tri tim anh bao gi cng rn ri, dt khot khin cho

ngi ta tng nh c thy ngay trc mt mt cy ru mnh trong tay mt ngi

th gii ang b xung cy g, o gt cho thnh mt con thuyn. Tuy nhin anh cha

hiu em. Em mun giao u, nhng giao u ch vi Mnlas thi. Anh hy ra lnh

cho qu}n s hai bn ngi xung thnh hai tuyn. V kh ng v bc v|ng ch}u b{u t

xung trc mt. Em v Mnlas s giao u. Ai thng ngi s gi|nh c nng

Hlne v ca ci, v hai bn s cam kt t nay tr i sng vi nhau trong tnh bng

hu. Chng ta, nhng ngi Troie s an c lc nghip trn vng ng bng ph nhiu

ca mnh. Cn h nhng ngi Achens v nhng ngi Argos s xung thuyn tr v

vi mnh t m hin nui dng h.

Nghe Paris ni nh vy, Hector rt i vui mng. Chng bn tin ln trc hng

qun ra lnh cho qun Troie ngi xung. Nhng qu}n Hy Lp lc ny vn ang trong

t th sn sng chin u. Nhng c{nh cung ging ln nhm vo Hector, nhng ngn

lao nhm nhm phng v|o Hector, nhng dng s ch ch lnh l nm nhng trn ma

{ v|o Hector. Thy vy, ch tng Agamemnon bn ht ln, ting sang sng nh

ng:

- Hi anh em binh s! Hy dng li! Dng li! Khng c khai chin khi cha

c lnh ca ta! Hector c iu g mun ni vi chng ta y.

Qu vy, khi qun Hy Lp tun theo li ca ch tng mnh th Hector tin ln

ng gia hai o qun ct ting. Chng ni to dng dc cho qu}n s hai bn bit

nh ca Paris. Mi ngi lng nghe chm ch n ni khng c mt ting ng, mt

ting x x|o. Nghe Hector ni xong, Mnlas t{n th|nh ngay nh dng cuc u tay

i chm dt chin tranh. Nh vy va chng vnh va hao binh tn tng cho

c i bn. Tuy nhin Mnlas t ra khng tin lm vo nhng li Hector va ni. Cha

hn nhng ngi Troie c thin ch mun chm dt chin tranh nh vy. Phi i
lo vng Priam vi }y l|m l th nguyn cam kt, bi v ch c th tin vo c c

thi. Ch c c mi {ng tin, ch nhng ngi con trai ca c th vn l khng trung

thc v kiu ngo. Mnlas va dt li th qu}n s hai bn lng tr|n ngp nim vui, xn

xao chng khc g nhng hoa l c c}y c gi xun thi ti. Mi ngi h v kh

xung t chun b cho l th nguyn. Hector c ngay hai vin truyn lnh tm phc

phi nga v thnh. Mt vin mi Priam ra trn tin lm l th nguyn cam kt. Mt

vin ly cc l vt ra lm l hin t. Agamemnon cng vy, khng chm tr, chng

phi ngay mt v tng tm phc v doanh tri ni {c chin thuyn nm ngh trn bi

ct trng d|i, truyn lnh em l vt ra trn tin lm l hin t.

Sau khi l th nguyn c c hnh rt trng th v trang nghim, hai bn bn

chun b cho cuc u tay i. Hector i din cho qu}n Troie v| Ulysse i din cho

qun Hy Lp th}n h|nh i o c u trng. Tip l| l rt thm xem ai c

phng ngn lao ng trc. Tht v cng hi hp. Qu}n s hai bn u gi tay ln tri

cu khn cc v thn ph h. Dng tng Hector i m tr lp lnh cm mt chic m

ng trong ng hai ming ng tng trng cho hai s phn ca hai i th, gi cao

ln cho mi ngi trng thy. Ri chng quay mt i pha kh{c, lc mnh c{i m. S

phn Paris nhy bt ra ngoi. Th l| Paris c quyn {nh trc.

Paris tin ra u trng. Mnlas cng chng chm tr. Paris nai nt gn gng,

oai phong lm lit th n|o th Mnlas cng chng h thua km. Nhn hai v dng

tng ng gia hai hng qun ch lnh giao u tht l khng khip. H nhn nhau

hm hm, ny la. Rng nghin cht. Mt anh li lnh lng. C lnh truyn cho hai

ngi tin n ch quy nh. Cuc giao u bt u.

Paris phng lao. Ngn lao ng nhm thng ngi Mnlas bay ti. Nhng

Mnlas kp thi a khin ra . Ngn lao khng xuyn thng c chic khin dy

rn chc, mi lao chn li v| ri xung t.

 n lt Mnlas. Chng ng ngi rng sc phng ngn lao sc nhn ca

mnh. Ngn lao to chc, bay thng n Paris xuyn qua chic khin v| }m thng chin

{o gi{p. Nhng chnh lc , Paris ci gp ngi xung nn ngn lao khng th xuyn

s}u hn c na, do Paris tho{t cht. Trong khi Paris cha kp hon hn th

Mnlas rt lun kim bn sn lao ti. Chng b kim xung u Paris. Nhng li

kim chm phi chic m ng rn chc bt ny ln khi tay Mnlas v gy vn lm

thnh ba bn mnh. Mnlas lin nhy mt bc n st Paris nm ly chic ng ui

nga trn chic m ng xon xon my vng ri ra sc ko tht mnh vi hy vng

li Paris v pha qun Hy Lp. Paris b ko, chic quai m di cm cng ra tht v|o c

lm chng ngt th. Tnh hnh tht nguy khn. May thay n thn Aphrodite kp thi

n ng cu. Nng bn lm cho chic quai m bn p bng da b t pht mt ci.

Mnlas mt | sut ng. Ch|ng qung chic m li cho qun lnh ca mnh ngi

pha sau v nht ngn lao ng di t xng v|o ch th. Nhng n thn

Aphrodite a ch th ca ch|ng i. N|ng ha php lm ra mt {m sng m

d|y c che ph chin trng v| a Paris tr v th|nh Troie trong {m sng m y.

V|o lc , trn nh Olympe, thn Zeus triu tp cc v nam thn, n thn ti

hp trong cung in vng. Thn Zeus nu ra ch kin ca mnh l mun chin tranh kt

thc bng cch bt Paris tr li nng Hlne cho Mnlas, v thn rt hi lng v cch

gii quyt cuc chin tranh bng bin ph{p cho u tay i. Nhng n thn Hra v

Athna mt mc chng li. N thn Hra mun cho thnh Troie phi sp , v qun

Hy Lp phi gi|nh c mt chin thng trn vn, ly lng. N|ng i ngi chng y

quyn uy ca mnh phi giao cho n thn Athna khi li cuc chin tranh, ph v

nh c gii quyt cuc tranh chp bng c{ch u tay i. N thn Athna s xi gic

qun Troie vi phm nhng li cam kt th nguyn nhng ngi Hy Lp ni gin

tung qun vo giao chin. Thn Zeus |nh phi nhng b ngi v xinh p c i

mt b ci ca mnh v n thn Athna mt c mo.

 c Zeus gt u ng thun, lng d n thn Athna si sc hn ln. Nng bay

xung h|ng ng qu}n Troie, gi dng lm mt ngi trn th, chng Laodoque, mt

chin s danh ting, con ca lo vng Antnor. Di hnh dng Laodoque, n thn tm

n gp dng s Pandaros mt con ngi c sc mnh nh thn v bng nhng li l

du dng v ngon ngt, n thn xi gic Pandaros bn mt mi tn v|o Mnlas. B

nhng li phnh nnh v vinh quang v phn thng, Pandaros ngi dng s ni danh

v ti bn cung (xa kia ch|ng c thn Apollon truyn dy cho ngh thut kh khn

n|y) bn mt pht tn trng bng Mnlas. Th l| nh c u tay i phn

thng bi trong cuc chin tranh ko di ti nm th mi b ph v.

Tng Ch huy Agamemnon thy Mnlas b thng, m{u chy lm bn h

hon mi ngi n cu cha. ng cho mi v danh y Machaon con trai ca v thn

Asclpios ti xem xt vt thng cho Mnlas. Tnh hnh xy ra nh th tht l ti t.

Ngi Troie khng tn trng nhng iu h th nguyn cam kt. Nh vy ch c

ngha l| h mun tip tc cuc giao tranh. Agamemnon i n doanh tri tng o

qun, gp c{c tng s bn bc k s{ch i ph vi qun Troie. Cc v tng ai ny

u nht quyt phi mau chng duyt li binh m ri ra lnh xut qun, hi ti bn

ngi Troie n gian ni di, la lc phn bi, v th l chin tranh li tip din vi quy

m to ln nh c.
 Qun Hy Lp tn cng. Chin cng ca

tng Diomde

Qun Hy Lp v qun Troie tung vo cuc chin u tt c lc lng ca mnh.

C{c o|n qu}n Hy Lp tin bc tng tng lp lp, nom nh nhng t sng ngoi

bin khi dn dp ui nhau x vo b. Cc v tng i u, binh s tin bc theo sau

nghim trang lng l. Khng mt ting ni chuyn x xo, khng mt ting ci a

khc khch. Ch c bc chn rm rp lm ct bi bc ln m mt trng xa. V kh

ng nh ln sng long, ngi ngi.

C{c o qun Troie xut trn th tri hn li. Qu}n Troie ng nh kin, i ng

chng vung vn gn g|ng. Binh s th la ht om xm chng kh{c g |n cu ci tc sa

ang ch ngi vt, bng nghe thy ting cu con bn be be ku rng mi ln. Cc v

thn trn thin nh cng chia nhau c v, v th bn ny, v th bn kia, v| hn na cn

cung nhit tham chin. N thn Th hn l em gi ca thn Chin tranh-Ars st

nhn, chy khp mun qu}n g}y cm hn v lm cho ting h ht ca binh s trn chin

trng cng ni ln vang dy. Cng tung ho|nh trong {m qu}n s vi qun Th hn

cn c thn Khip s v thn Chy trn.

Qu}n hai bn tin s{t n nhau. Th l| ngi xng ln phng lao u kim,

}m chm, vt ln. Ting ngi h ht ha trn vi ting binh kh giao u lm thnh

mt khng kh n{o ng sc si. Cnh tng tht kinh hong d di.

 Trong s nhng dng tng Hy Lp tham chin trn ny ni bt ln ngi anh

hng Diomde. Chng l vua x Argos, con trai ca Tyde. Trong cuc vin chinh

Troie, chng cng vi Sthnlos v Euryale ch huy t{m mi chin thuyn en thon

nh gia nhp vo lin minh cc b lc Hy Lp. }y l| lc lng ca hai th|nh Argos

v Tirynthe hp li di s ch huy ca Diomde, ngi dng tng t|i nng xut

chng c ting tht kinh thin ng a.

N thn Athna i ti ch Diomde. Nng thi bng ln trong tm can chng s

to tn v cung nhit. Nng mun chng ni bt ln hn hn mi ngi Argos v

gi|nh c nhng chin cng rc r. Trn chic m ng v| khin ng ca Diomde,

n thn ha php l|m cho lc n|o cng bng ch{y mt ngn la hng. La chy sng

trn u, trn vai nn khi Diomde chy nom nh mt ngi sao chi rch tri bay, v

n thn Athna tung ngi sao Diomde vo gia cuc chin u si ng, ngi

ngi lp lp.

Diomde tung honh ngang dc trong cuc hn chin bo tn, t xung hu t

linh hot n ni khng ai c th bit ch|ng ang giao u trn tuyn no. Chng

xung trn nh mt con sng c ma ma l. Ma d}ng nc ln trn b, nc o o

xung c{nh ng cun phng mi nh ca cy ci. cao cng khng cn ni dng

nc hung d. Cng vy, nhng o qu}n Troie d|y c cng khng cn ni Diomde.

Ch|ng nh dng nc mnh thc vo ch}n l|m st l dn dn v cui cng b v

tung ra. Nhng o qu}n Troie trc sc tn cng ca Diomde cng v tung ra nh

vy. Pandaros, con trai danh ting ca Lycaon thy tnh hnh qu}n Troie nh vy, trong

lng sc si cm tc. Chng quyt trng tr Diomde cn bc tin ca qun Hy

Lp. Vi cy cung k diu, Pandaros nhm Diomde bn. Mi tn x gi xuyn qua ln

{o gi{p }m v|o b vai Diomde lm mu chy a ra. Diomde b thng. Ch|ng lui

bc v dng li trc chin xa ca mnh v gi ngi bn l Sthnlos xung xe rt h

mi tn ra khi vai. Sau ch|ng li xng ln tm k th quyt bt hn phi n ti.

Lc n|y bn qu}n Troie c hai dng tng l| ne v| Pandaros ang kh{t khao sc

vi Diomde. Thy kh th h hng h nh vy, Sthnlos khuyn Diomde hy tm

lui. Nhng Diomde ni gin, sa sm mt li, qut ln:

- Cm khng c ni n rt lui! ng c ni n rt lui m| hng ta cho

yn! D ch th c gm gh n }u chng na, ta cng khng sn lng. Ch kh ta

vng nh b|n thch. Nhit tnh ta vn si sc nh ni la ang phun. Ta s khng ln

chin xa nghnh chin vi h. Khng! Khng! Ta s c hin ngang thng tin n h.

N thn Athna khng cho php ta c s hi.

Chin xa ca ne phng phng lao ti. Pandaros n ngi v pha sau ging

ngn lao. Chng ly ht sc bnh sinh phng mnh. Ngn lao xuyn thng chic khin

ca Diomde nhng ch ti ln o gip l dng li. Pandaros tng Diomde b thng

reo m ln. Nhng nim vui ca hn qu sm. Diomde phng lao. N thn Athna li

cho ngn lao hng v|o mi Pandaros, ngay cnh mt. Ngn lao }m thng v|o mi

thc xung h|m rng, ct t li v ph ra ngang m cm. Pandaros ng nga

ngi t trn chin xa xung. V kh ri theo ku long xong. i nga chm ln h

vang v lui li my bc. ne t chin xa nhanh nh ct nhy xung cn Diomde,

bo v thi hi Pandaros, va {nh va li. Diomde thy ne lui v, chng bn b mt

tng { to ln nng c d n hai ba ngi khng khing ni. Chng nng bng ln

trn u v nm mnh v|o ngi ne. Tng { x ne ng qu, mt chng hoa ln,

da tht b rch v ct t mt hai si gn chn. May thay n thn Aphrodite, ngi

m knh yu ca chng, kp thi n con mnh v|o i c{nh tay v| a i. Bit n

thn Tnh yu v Sc p chng c t|i nng chin trn nh c{c v thn khc, Diomde

cm lao ui theo. Chng phng lao, v ngn lao x rch o n thn }m v|o c{nh tay

trng mut ca n thn l|m m{u tr|o ra. Aphrodite ht ln au n, bung ri a

con. Thn Apollon vi n ly ne, tung ra mt {m m}y m d|y c, che giu cho

chng. N thn Cu vng-Iris n du Aphrodite, a n|ng tho{t ra khi chin trn,

n bn chin xa ca thn Ars. Thn Ars vi cho Aphrodite mn c xe bay v th

gii Olympe cha chy vt thng.

Diomde bit thn Apollon cu ne, nhng v lng khao kh{t lp chin cng

c vinh quang v danh ting xi y ch|ng n ch khinh th thn linh. Ba ln

Diomde lao vo thn Apollon l ba ln chng b thn y mnh vo chic khin khin

chng b bt ra. Ln th t Diomde li xng vo. Thn Apollon ni gin ct ting qut

ln:

- Ny hi Diomde! Coi chng y! Ct mau v hy t b nh ngng cung

mun sc vi thn thnh!

Diomde s hi |nh phi rt lui.

Thn Apollon sau khi a ne ra khi cuc hn chin tn bo bn n bn thn

Chin tranh-Ars ni nhng li l kch ng nh sau:

- Hi thn Chin tranh-Ars, tai ha ca lo|i ngi! K ung m{u ngi thay

nc l. K {nh ph{ th|nh tr! Ngi c mun loi khi cuc chin u tn dng s kia

khng? Ngi con ca Tyde y! Tn hm nay gh gm lm. Hn {nh n thn

Aphrodite b thng v|o tay ri lao v|o ta, coi ta nh l| mt v thn bng vai phi la

vi hn. Tnh hnh ny khng kho hn d{m {nh c thn Zeus ng ph vng ca

chng ta na.

Ars nghe ni lin si mu. Thn s xung {m qu}n Troie, ha mnh th|nh

dng tng Acamas, th lnh qu}n Thrace, i khp ch ny ch khc, khch l qun

Troie quyt tm chin u tr th cho ne. Qu}n Troie c thn Ars chi vin lin t

chc phn cng. C{c tng Hector, Sarpdon lao vo cuc chin u vi kh th o t

nh th{c ma ngun. Qun Hy Lp chng yu dn v ri b chy, dn li thnh

tng cm. Thn Chin tranh-Ars, k ung m{u ngi thay nc l, chy khp chin

trng c v qu}n Troie. Thn Apollon a ne tr li chin trng. Cc v tng Hy

Lp ra sc t chc li i ng cn bc tin ca qu}n Troie, nhng khng t kt

qu.

trn nh Olympe, n thn Hra thy qun Hy Lp b thua, qu}n s b git thy

phi ngn ngang trn chin trng, mt s cn sng th tan tc, tho chy bn ra lnh

cho n thn Athna tham chin, cu nguy cho qun Hy Lp. Sau khi trt b tm o

thn mm mi, bn nhung y v phc v|o ngi, hai n thn bn xut chinh trn mt c

xe thn. N thn Hra qut roi vo nhng con thn m. Th l| chng tung v phng i

trong mt nim hng khi trn tr. Chng bay trong khong khng gian bao la ngn

cch gia bu tri y sao vi mt t, v chng my chc chng h v xung vng

ng bng Troade. Th l hai n thn Athna v Hra lao vo cuc chin u, i khch

l c v qu}n Hy Lp nhanh nhn nh nh|ng nh |n chim c}u v cnh.

Lc ny thn Chin tranh-Ars ang tung ho|nh trn chin trng. Diomde

vn khng dm nghnh chin vi thn. N thn Athna n c v:

- Hi Diomde, con trai ca Tyde! Ngi ng s g c, khng s Ars cng

nh khng s bt c mt v thn n|o. Ngi nh rng c ta }y, ta bn ngi, ta s

gip ngi. C phng chin xa n ch Ars v| {nh tht mnh. {nh tht mnh vo.

Ni xong, Athna ko Sthnlos xung xe ri nhy pht ln ngi cnh Diomde.

Athna cm roi v git cng cho nga chy thng n ch thn Ars. Thy Diomde

lao n, thn Ars va h xong mt i th cha kp tc v kh v| {o gi{p ng, bn

b y, cha ngn lao nhn ra sn s|ng giao u. Thn khng trng thy n thn

Athna trn xe v Athna i ln u chic m ca thn Dim vng-Hads, chic

m c php l, h ai i n l hnh hi bin mt, ngi ngoi khng trng thy c.

Ars phng lao, mi lao bay i nhm thng ngc Diomde. Nhng n thn Athna a

tay nm ly ngn lao v ht ra mt bn. Diomde kp thi {nh tr, phng mi lao

ng. Athna hng mi lao bay trng ch v| thc n bay nhanh. Mi lao }m thng

vo bng di ca Ars ni m| thn Ars cn thn qun chic ai bo h. Ngn lao

}m Ars b thng. Ars au qu{ ht ln mt ting. Ting ht m vang kinh thin

ng a khin cho ngi ta tng chng c chn, mi nghn ngi ang h la mi to

n nh th. Nghe ting ht y c qun Troie ln qun Hy Lp rng mnh kinh hi.

Lc ny chin trng bng ni ln mt trn cung phong xoy lc. Trn cung

phong c ht xoy ct bi ln mi, a chng ln cao tn nhng {m m}y che ph

nh Olympe. K nht gan th bo c l thn Ars sp ging tai ha trng pht. Nhng

nhng ngi tng tri th bo l| thn Ars bay v tri.

Cuc chin u vn tip din. Qun Hy Lp t khi c n thn Hra v Athna

xung gip sc chnh n qu}n ng, {nh lui qu}n Troie v| khi phc li c th

tin cng o t lc u. Qun Troie phi lui v trn gi gn cng thnh. Tnh th qun

Troie qu l nguy ngp.

 Hector t gi Andromaque trc khi xut

trn

Dng tng Hector i khp chin trng h lnh lui qun v cng thnh.

Chng va ch huy vic lui qun va t chc cuc chin u phng ng. Khi mi nguy

him khng cn e da gay gt, cng thng na chng tr vo trong thnh gp m, n

ho|ng Hcube, truyn li li phn bo ca nh tin tri Hlnos. Theo li phn bo,

thnh Troie phi lm l cu khn n thn Athna, xin n thn gii cu cho th|nh.

M chng, lo b Hcube, lp tc sai gia nhn sm sa l vt. Li cu xin chn thnh,

khn thit bao nhiu th im b{o {p li lnh lng, th by nhiu. N thn Athna

khc t li cu xin .

Hector n nh Paris. Chng t v tc gin khi thy trong lc nc si la bng

nh th ny, Paris nh bn v. Chng ra lnh cho Paris phi ra ngay ngoi chin

trng, st cnh chin u cng vi anh em binh s. Tip ch|ng v thm nh|. Nhng

v chng, nng Andromaque c cnh tay trng mut, khng c mt ti nh. Nghe tin

qun Troie thua trn phi lui v gi thnh, nng vi i ln b th|nh cao nghe ngng

tnh hnh. Theo sau n|ng l| ngi n t trm tm khn p , b a con trai xinh

p ca nng.

Hector i tm v. Chng gp v cng th|nh Sces. i theo v ch|ng l| ngi

n t b a con trai yu qu ca chng, mt a b cn mng sa v| xinh p nh

mt ngi sao. Hector ly tn dng sng xanh yu qu chy trn vng ng bng

Troade, dng sng Scamandre, t tn cho a con trai u lng ca mnh. V th a

b tn l| Scamandrios. Nhng ngi ta cn gi n bng mt ci tn khc na. l|

Astyanax. Trng thy con, Hector mm ci. Nhng Andromaque n bn chng, nc

mt chan ha, cm ly tay chng than th.

- Ch|ng i, ch|ng m| qun mnh liu thn xut trn th chng s cht mt! Chng

khng thng con cn nh di, ch|ng cng chng thng em ri }y s tr thnh

ngi ga ba hay sao? V nu chng ra khi thnh th th no qun Hy Lp cng s

xng li git chng. Nu chng khng may m b mnh ngoi chin a th em ch cn

bit cht theo ch|ng thi. i em ton l nhng ni au thng bt hnh. Cha em

cht v tay Achille thn thnh. M em b Achille bt sng. Sau khi nhn ca chuc hn

phng thch m em. Nhng n thn Artmis bn mt mi tn {c nghit git cht m

em trong cung in ca thn ph ngi. Em c by anh em th c by u b Achille

git cht trong mt ng|y. Hector ch|ng i! Em chng cn li thn thch ngoi chng

na. i vi em, chng l mt ngi cha, mt ngi m knh yu, mt ngi anh gn

gi v| cng l| ngi chng thn thit ang tui thanh xu}n. Xin ch|ng hy thng em,

li }y, trn b th|nh cao n|y, cho con chng khi phi l| a b m ci v v

chng khi tr th|nh ngi ga ba. Chng hy ra lnh dn qun ch cy v, ni c

th t nhp vo thnh d nht. ba ln ri, qun Hy Lp di s ch huy ca cc

dng tng Ajax v Idomne, Agamemnon v Mnlas, c Diomde na tn cng

nhm vo ch .

Nghe v ni, Hector rt xc ng. Chng n cn {p li li v:

- N|ng i, chnh ta }y cng ngh ti nhng iu n|ng ngh, v| ta cng lo

lng n iu bt hnh s xy ra vi ta. Nhng nu nh bt chc mt k hn nht v

lim s, ta ln trn khng dm xut trn th ta cn mt mi n|o m| nhn h hng, b

con, anh em cng nh nhng ngi d}n trong th|nh n|y na. V chng lng ta cng

khng mun l|m nh vy, bi v xa nay ta quen bao gi cng anh dng chin u

h|ng u qu}n Troie gi gn danh ting cho cha v cho ta. Chnh ta }y, ta cng
linh cm thy, ri ra, mt ngy kia, thnh Ilion thn thnh cng vi lo vng Priam v|

thn dn ca ngi s b tiu dit. Nhng iu khin ta lo ngh nht, sau ny, khng

phi trc ht l m cha ta v cc em ta s gc ng di ngn lao mi gi{o ca qun

th. Ta ch lo ngh nhiu nht, lo ngh trc ht n ni kh nhc ca nng khi xy ra

cnh y. Lc y nng s b mt tn Hy Lp mc {o gi{p ng bt i trong ting khc

than vt v, chm dt nhng ngy t do, hnh phc ca nng. Nng s b a v Argos

v| di quyn sai khin ca mt ngi |n b| kh{c, n|ng phi dt vi hay i ly nc

sng Messeis hoc Hyprie. Trng thy n|ng nc mt ti cc chan ha, ngi ta kh

bo nhau: V ca Hector y! Hi cn {nh nhau Ilion, ch|ng l| ngi anh dng

nht, thin chin nht trong nhng ngi Troie y! Ngi ta bo nhau nh vy,

nhng cn n|ng th li cng thy ti thn ti phn khn cng. V nng khng bao gi

cn c mt ngi chng nh ta bo v nng khi ri v|o cuc i n l. Nhng n|ng

i! Ta th| cht i cho t en ph kn ly ta cn hn l| phi nghe ting nng ku khc

v trng thy nng b mt tn Hy Lp bt, li i.

Ni xong Hector ci xung b con. Nhng a b khc tht ln np mnh vo

ngi n t. Nhn thy b, n s hi qu chng. N s nhng {o gi{p m tr bng

ng. N s chm lng nga m n thy rung rinh d tn trn chp m. Hector lin

ci m tr sng ngi t xung t. Ch|ng m con v|o lng hn, ung a n trn tay

ri cu khn nh sau:

- Hi Zeus v| ch v thn linh! Xin cho con ta, a b n|y, sau }y cng c

lng danh trong khp d}n Troie nh ta, cng c sc mnh v ch nh ta v| s ng tr

oai hng trn t Ilion thn thnh. Xin cho n mt ngy kia, khi thy n t chin trn

tr v, ngi ngi u bo: Ch|, n cn hn b n nhiu. Xin cho n git c

nhiu qu}n th v| mang v kh ot c cn m mu qun th v dng cho m n

m n c vui lng.
 Cu xong chng trao con cho v, an i v v| ra i. Ch|ng ra i v danh d ca

mt v tng cm u binh s trong cuc chin u bo v th|nh Troie. Ch|ng ra i v

s cn thit ca ngha v. Ch|ng n vi anh em binh s t chc cuc chin u

chng li qun Hy Lp. Cn Andromaque, v chng th tr li nh. Nng va i va

khc, va ngoi li nhn hnh nh ngi chng th}n yu ang nh dn, nh dn v mt

ht trong chin a.
Zeus thc hin li ha vi n thn Thtis.

Qun Troie phn cng thng li

Mt bui sng khi n thn Rng ng-os trm tm khn v|ng t di bin i

ln th trn thin nh cng va khai mc mt cuc hp. Thn Zeus gy sm st, cho

lnh mi cc v thn ti nh Olympe. Khi c{c ch v thn linh n ng v an

ta, ng ph vng ca th gii thn th{nh v| ngi trn, ngi con trai ca Cronos,

bn ct ging oai nghim ln ting:

- Hi c{c ch v thn linh! Hy lng nghe li ta truyn dy. T nay tr i, ta cm

ngt khng cho mt v thn no xung tham chin vi qun Hy Lp hay qun Troie.

Nu v no khng tun theo lnh ta, s b trng pht nghim khc. Ta m bit c mt

v thn no ty tin xung trn ri b thng phi tr v thin nh vi mt my su

thm, thn hnh tiu ty th ta s cm chn qung pht ngay xung a ngc Tartare su

thm di lng t. Ta khng phi ni da }u. Ta nhc li cho cc thn r, }y l|

nghim lnh, v| ng c mt ai nh th thch sc mnh ca ta trong cng vic ny.

Cn nu cc thn mun th th hy v phe vi nhau m| sc vi ta trong mt cuc

ko co. Ta chp tt c cc nam thn, n thn vo mt bn di t. Cn ta mt mnh

mt bn, trn tri. Ta bo tht cho m bit, c{c ngi ng c hng ko thn Zeus ny

t tri cao xung t thp, d c g lng r{ng sc my i na. Cn Zeus ny th c th

ko c{c ngi ln khi mt t v| hn na c th c cho c{c ngi b{m si dy vng

ko co l lng gia bu tri. Ta c th ko theo cng vi cc thn c mt t, mt

bin ln na... khng tin c th m xem.

 Thn Zeus ni xong, cc thn u im lng khng d{m h rng ni mt li. Mi

ngi ng y tin ng ph vng ra c xe nga thn. }y l| mt c xe c hai con

thn m c b v bng ng c hng lng bm bng vng chi li. Thn Zeus khi ln c

xe u mc b o vng, cm mt ngn roi v|ng iu khin i thn m. C xe bay i

trong khng gian a thn Zeus ti ngn ni Ida c nghn con sui. Thn Zeus s ng

trn nh ni cao cht vt ny mt mnh quan st th trn hai bn.

Qun Hy Lp lc n|y ang vi n cm trong nhng lu trn b bin. Ch mt lt

sau thy h nai nt gn gng, mc {o gi{p v|o ngi, tay cm v kh nghim trang

trong i ng. Cn qu}n Troie t chc i ng t trong thnh. H sn sng ch lnh.

Lnh truyn xung t trn b thnh cao, truyn i c{c cng thnh. Cng thnh m. Th

l| c{c o qun tun chy ra nh dng sui l.

Qun hai bn li bc vo mt cuc x xt mi. u ri m{u chy, ct bi mt

m. Tht l d di v kinh khng. Lc ny mt tri gia bu tri. Thn Zeus bn

ly ra chic c}n v|ng c}n s phn ca qun Troie v qun Hy Lp. Thn t vo

hai a c}n hai n thn ca ci cht au thng ri cm ly chnh gia cn nhc ln. a

cn bn qun Hy Lp nng tru xung. Th l thm ha s n vi qun Hy Lp, v

thn Zeus, b{o trc thm ha n|y, gi{ng sm st m vang, rn r ln bu tri v

phng ra nhng tia chp ngon ngoo chi la nh sng. Qun Hy Lp nhn thy im

g , t tng cho n qun, ai ny u rng mnh sn gy, s hi lnh but thu sut

tm can.

Cc din trn chin trng din bin rt bt li cho qun Hy Lp. Paris bn mt

pht tn vo gia nh u mt con nga trong c xe ca ng gi Nestor, khi con nga

n|y mt n kit sc. Mi tn cm php vo s no con vt khin n v cng au

n nhy chm ln ri vng vy, giy gia lm cho c xe nghing ng, trng trnh.

ng gi Nestor mt mt c g cng li, mt mt rt vi con dao eo bn sn ra

ct t dy buc nga vo c xe, gii thot cho con vt. Trong khi ng gi mi i ph
vi tnh cnh th c xe ca Hector phng n. Tnh mng ca ng gi| nh ng|n c}n

treo si tc. May thay, Diomde kp thi phng xe n n ng gi| sang c xe ca

mnh. Thy Diomde b chy khng d{m ng u giao chin, Hector v qun Troie

xng ln truy ui, phng lao, bn tn nh ma g}y cho qu}n Hy Lp rt nhiu tn

tht. Hector lun lun c v, ku gi qun Troie tin nhanh, {nh mnh, truy ui tht

st qun Hy Lp, dn h v tn khu vc chin thuyn b bin. Chng ct ting dng

dc, ho hng ni vi ba qun:

- Hi anh em! Khi chng ta tin n khu vc nhng chin thuyn ca qun

Hy Lp, chng ta ng qun ngn la c li di c th nut nghin ngu tt c mi

th. Ta mun lc va t chy cc chin thuyn ca qun Hy Lp va chm git

qun Hy Lp ang ngt th ti tm mt mi v khi.

Trong cuc giao chin ngn chn sc tin ca qun Troie, bn qun Hy Lp

xut hin ngi anh hng Teucros. Ch|ng h ln lt tm chin s u t ca qun

Troie. Gp Hector, hai ln ch|ng ging cung bn hai pht tn th c hai ln u trt,

nhng li trng v|o ngi {nh xe ca Hector. Ln th ba ch|ng ging cung ln toan

kt liu cuc i Hector th cng l| lc Hector nhy xung chin xa vc mt hn {

chy ti nm v|o ngi Teucros. Lc n|y Teucros ang ging cung cha kp bung

d}y cho mi tn bay i th hn { lao ti. { nm trng v|o vai v| tay ang ko d}y

cung lm dy cung b t. Tay Teucros th t di i ri thng xung. Cn ngi chng

th nh mt tu l ho, l ot i. Qu}n Hy Lp phi chy vi li ly khin che trn

ngi chng ri ko ch|ng i trong ting rn r au n.

Qun Troie li tip tc tin ln dn ui qun Hy Lp. m hm y h h tri

bao v}y {p s{t ngay trc doanh tri ca qun Hy Lp. Dng tng Hector hy vng

rng bng nhng trn {nh tip ngy mai, qun Troie c th qut sch qun Hy Lp.

Trong bng m d|y c, nhng ng la qun Troie t chy bp bng, ri rc trn

khp chin trng, ng trn b cao nhn ra tng nh nhn ln bu tri sao.
 Agamemnon nhn ra li lm xin Achille

xut trn

Tnh cnh qun Hy Lp rt i nguy khn. Chng phi l| ngi ti rng tr su

mi nhn nh c ci th cng lc tn ca qun Hy Lp. Nu khng c mt cuc

phn cng quyt lit kh d xoay chuyn li th trn th ch ngy mt ngy hai l qun

Hy Lp b dn ra b bin v| cha chc c kp ln thuyn m tho chy c v qu

hng.

Ngay m hm y, Agamemnon cho mi c{c tng lnh n hp. Tnh hnh

nghim trng n ni vo cuc hp ri m chng ai bun ni. Vng hn i c{i khng

kh vui v, rn r trc kia. Agamemnon bun ru nc mt ln trn m{, ni trc:

- Hi c{c tng lnh y ti tr! Tnh hnh nguy khn n nh th ny th ta bit

ni sao by gi. Thn Zeus khng ph h chng ta. Thn chng by la chng ta

vo vng thm ha. Thi hy theo lnh ta: ko thuyn xung bin v tr v qu hng

Hy Lp yu du. Thi c thun li {nh chim th|nh Troie l mt ri!

Agamemnon ni xong, c Hi ng Tng lnh ai ny u ngi im, v mt bun

ri ri. Bng Diomde ng pht dy qut:

- Hi Agamemnon! Sao nh| ngi li n ni in r nh vy? Ta li {nh cho

by gi, ti. Thn Zeus cho nh| ngi l|m vua x Mycnes y vng bc, lm

Tng Ch huy qu}n i, nhng thn Zeus li khng ban cho nh| ngi phm cht dng

cm kin cng. Ngi ni th v| tng rng nhng tng lnh v| qu}n s Hy Lp

cng hn nh{t nh ngi, t b chin trng tr v Hy Lp phi khng? Khng

}u, nhng chin s Hy Lp s li }y chin u cho n ngy h c thnh Troie.

Cn nu nh h mun |o ng chy trn th h c vic h|nh ng theo nh ca h.

Thuyn }y v| bin kia s a h tr v qu hng. li chin trng ch cn li ta v

Sthnlos thi, d cho ch c hai ta thi, hai ta quyt tm chin u cho n ngy h

c thnh Troie.

Nghe Diomde ni th, tc th c{c tng lnh ng thanh t{n thng. Mi ngi

u vui mng khi thy Diomde dng cm v thng thn ph ph{n nh tho lui

ca tng Agamemnon.

Nhng tip tc chin u nh th n|o y lui c sc tin cng ca qun

Troie, gi|nh c thun li? Khng ai ngh n iu ngo|i ng gi| Nestor. Vi vn

sng tng tri, bit nhn xa trng rng, lo vng Nestor khuyn bo Agamemnon:

- Agamemnon hi! Theo ta tnh hnh nguy kch hin nay ch c Achille l| ngi

duy nht c th xoay chuyn c thi. Nhng Achille b ngi xc phm vn nui gi

mi gin hn trong d. , ng|i thy cha? Ng|i l| vua c Zeus ban cho c}y vng

trng v lut ph{p cai qun mun dn mt cch cng minh v chnh thc, nhng

ng|i khng l|m nh th! Ta khuyn can ng|i nhng ng|i khng nghe ta. Ng|i

tu}n theo tr{i tim tham lam cp i ca Achille nng Brisis. Thi by gi ngi phi

lm cho Achille ngui gin i. Hy n thuyt phc Achille bng cch ha bi thng

li cho hn ta tht hu h!

Nghe ng gi| Nestor ni, Agamemnon {p li:

- Hi Nestor, c gi khn ngoan v dy kinh nghim! Nhng iu c ph phn

ta, ta xin nhn ht. Phi, tnh hnh by gi ch c Achille mi c th cu vn c. Ch

ring hn ta mnh bng h|ng trm chin s. Ta s c ngay mt o|n s gi n

thuyt phc Achille hn ta ngui gin. Ta s chuc li li lm xc phm n

ngi anh hng y bng cch tr li cho ch|ng ngi thiu n Brisis cng vi nhiu

ca ci hu h kh{c na, v nu nh mai }y chng ta h c thnh Troie, tr v t

nc Hy Lp thn thnh vi nhng thun li vang di tri xanh, ta s g cho Achille

con gi xinh p ca ta. Ta c ba ngi con g{i, Achille ng c n|o ta g cho Achille c

y. Ta s cho chng by th|nh gi|u c u gn bin trong vng quc ca ta. y,

l| tt c nhng g m| ta sn s|ng chuc li li lm. Ch mong sao Achille ng

nui gi mi gin hn dai dng trong d.

Theo s tin c ca lo vng Nestor, o|n s gi i thuyt phc Achille gm c

nm ngi. Cm u l| lo vng Phnix, mt ng gi quc thc ni danh v s mc

thc khn ngoan. Tip n ngi anh hng Ulysse m ti hng bin v thuyt phc

tng c ba qun bit n trong nhng cuc hi ngh, chng Ajax Ln con ca

Tlamon, mt dng tng m| t|i nng v| sc mnh ch chu thua km ring c Ulysse.

Cui cng l Odios v Eurybate lnh nhim v h tng.

Achille tip i o|n s gi ca Agamemnon rt long trng. Ln lt Ulysse ri

n Phnix thuyt phc ngi con trai danh ting ca Ple. Nhng v hiu. Achille

quyt khng thay i th{i ca mnh. Chng vn nui gi mi gin hn. Chng vn

ght cay ght ng Agamemnon. Chng kt {n Agamemnon i x bt cng vi

mnh: Chng ai l| ngi bit n ta lun lun xung trn giao chin vi qun th,

gian nguy khng n h, mt mi vn rng sc. Th m khi chia chin li phm th k

doanh tri khng xut trn vi ngi x thn chin u n ht hi ht sc cng c

chia phn bng nhau. K hn nht vi ngi anh hng cng c coi trng nh nhau.

Chng t c{o Agamemnon l| ngi tham lam: bt c ni n|o sau mi trn {nh, ta

cng thu c bit bao chin li phm v cng qu gi, v bao gi ta cng em v giao

np tt c cho Agamemnon, chng h gi ring li cho mnh cht no. Th m hn,

chng xng pha ni m{u la, chng vo sinh ra t, ch ngi bn o|n thuyn thon nh

hng thnh qu chin u ca chng ta. Bao nhiu ca ci mi ngi em trao np

cho hn, hn chia cho mi ngi th t m gi li cho phn hn th nhiu. y th m hn

li cn chim ot phn thng m ton th qun Hy Lp nht tr chia cho ta, chim

ot c ngi thiu n xinh p Brisis ca ta.

Achille vn khng ngui mi gin hn trong d, mi gin hn l|m cho ch|ng

tch ra khi lin minh c{c o qun Hy Lp. Ch|ng dng nh qun mt mnh l mt

ngi anh hng danh ting tng sng gn b vi l tng cao qu ca b lc. Mi

gin hn l|m Achille mt tnh to, sng sut, Achille c nh s tr v qu hng,

ly v, vui th cnh rung vn gia nh, mc cho qun Hy Lp sng cht vi chin

tranh. Ch|ng qun i nhng qu kh oai hng cng chia ngt s bi, nm gai nm

mt vi ng i. Ht ngi n|y n ngi khc ra sc thuyt phc Achille nhng

khng sao lay chuyn c ch|ng. o|n s gi |nh phi ra v vi ni tht vng v

tng trnh li cho Agamemnon v| c{c tng lnh bit.

 Ulysse v| Diomde t nhp vo doanh

tri qun Troie trinh st

Vo mt m tri ti en nh mc, doanh tri qun Hy Lp chm m trong

gic ng. T c{c dng tng cho n anh em chin s ai ny u ng say m mt. Ting

ngy vang ln rm ran trong cc lu tri. Tuy nhin c mt ngi khng ng, l| v

Tng Ch huy Agamemnon. Tnh hnh qun Hy Lp ang trong tnh th him ngho.

Ni lo lng nng ln tri tim v ch tng. Phi l|m c{ch g g ra khi th b bao

vy hin nay, cu tho{t o|n qu}n Hy Lp. Agamemnon trn trc trn ging. Sau

cng, chng thy tt hn ht l| tm n lo vng Nestor bn bc, nh liu xem c

th hoch nh mt th trn phn cng ti u nh th n|o gii thot khi th trn

him ngho, v v ch tng ri khi ging, bn nhung y v phc v|o ngi, cm lao

khoc khin ra i. Agamemnon va ra i th gp ngay ngi em rut ca mnh l

Mnlas. Bn th}n Mnlas cng khng sao chp mt c, trch nhim ca mt v

tng nng ln tri tim ca chng, chng s dt dn nhng binh s ca mnh trong

cuc chin u sp ti, ng|y mai, ng|y kia i ti }u: ph{ c vng vy v tip tc

truy ui qun Troie v tn chn thnh hay lm mi cho thn Cht-Thanatos? V th l

hai anh em b|n nh vic triu tp ngay trong m khuya mt cuc hp c{c tng lnh.

Cuc hp c triu tp lng l, khng dng vin truyn lnh xng loa khi lm

mt gic ng ca ba qu}n. Agamemnon n gi lo vng Nestor ri c hai n gi

Ulysse, Diomde. Khc vi mi ln, ln ny Hi ng Tng lnh hp ngay vng gc

tin tiu ca qun Hy Lp, trn mt bi t bng phng. Lo vng Nestor, ngi iu

khin chin xa thnh tho, ct ting ni trc tin:

- Hi cc chin hu! Mun hoch nh cho trn giao tranh sp ti, chng ta cn

phi bit c ca qun Troie. Ta mun ngay trong m nay, li dng lc ti tri,

mt dng tng gan d t nhp vo doanh tri qu}n Troie thm thnh, trinh st

tnh hnh. C th anh ta vi t|i nng ca mnh bt sng c mt vi tn qun canh

vng gc tin tiu. Nu khng, anh ta lng nghe nhng cu chuyn m| {m lnh Troie

bn bc, anh ta thu lm ch ny mt cht, ch kia mt t. T , chng ta s tm hiu

xem qu}n Troie c g. Liu chng c th dm mo him ng qu}n tr li ngay ti

ni }y cch xa thnh ca chng khng? Hay chng c th, mc d gi }y ang c

u th, dng cuc tin cng li v quay tr v thnh? Ch cn ngi dng tng tr

v an to|n v| em cho ta nhng tin tc ta cn bit. Nh th cng l| mt chin cng to

ln lm ri. Hi ng Tng lnh s trng thng ngi anh hng , v| ngi anh

hng s c mi ngi vo v tr danh d trong nhng ba tic mng cng cng

nh trong c{c ba tic ca mi l hi.

Lo vng Nestor ni xong v| ngi xung. C Hi ng Tng lnh im lng mt

hi l}u, nhng ri tng Diomde ngi c ting tht kinh thin ng a, {p li.

Chng xin lnh nhim v t nhp vo doanh tri qu}n Troie do thm tnh hnh.

Chng xin Hi ng Tng lnh c mt ngi na i cng vi ch|ng. C hai ngi

cng vic s thun li hn. Ngi ny ym tr cho ngi khc. Nghe Diomde ni, cc

tng lnh u t ra sn sng. Hai chng Ajax, Ajax Ln v| Ajax B, xung phong xin i

trc tin. Ri chng Mrion, con trai ca lo vng Nestor cng t ra khng chu thua

km. Dng tng Mnlas, ngi con ca Atre, mt chin s danh ting ly lng, v

Ulysse ngi anh hng tng tri, u t mun c m nhn nhim v v vang.

Tng Ch huy Agamemnon thy vy bn quyt nh trao cho Diomde ton quyn chn

la. Diomde chn Ulysse. V| hai ngi ra i, chm v|o bng m d|y c.
 Cng trong m y, bn pha qu}n Troie, dng tng Hector ngi ch huy

khng th ch tr{ch c triu tp Hi ng Tng lnh ti ngh hi. Chng ku gi

mt v tng n|o trong Hi ng xung phong m nhn vic t nhp vo khu vc

chin thuyn ca qun Hy Lp iu tra:

- Hi c{c dng tng! Tnh hnh m chng ta cn bit l sau nhng trn tht bi

va ri, qun Hy Lp liu c cn tinh thn chin u na hay khng? Quanh khu vc

chin thuyn vic canh phng c cn mt nh trc }y hay khng? Liu c du hiu g

t ra qun Hy Lp ang chun b rt qun v nc khng? C th do tht trn, do qun

Hy Lp c rt lui m vic canh phng l l|, ch r ri, k lut lng lo khng?

Dng tng n|o d{m m ng trng trch ny s c ta trng thng.

Hector ni xong, c Hi ng Tng lnh im lng, nhng mt ngi trong s cc

tng lnh Troie d hp, bt ng dy xin m nhn trch nhim nng n . y l

ch|ng Dolon ngi anh hng con trai ca Eumde, ngi truyn lnh thn thnh, ni

danh v gi|u c, ng lm vng nhiu. Dolon hng h{i ra i, lao v|o bng m en

nhm thng hng khu vc cc chin thuyn Hy Lp neo u, i ti, v chnh trong khi

Dolon t nhp kh su vo khu vc doanh tri ca qun Hy Lp th b Diomde v

Ulysse pht hin. Hai ngi anh hng Hy Lp lin dn bc chy ui theo Dolon. Cn

Dolon nghe ting ch}n ngi chy lin vi nm p tai xung t lng nghe. Chng

ng rng c th Hector thay i nh cho ngi ui theo ch|ng truyn cho chng

bit lnh mi, gi chng tr v. Bt hnh thay cho Dolon, khi hai ngi anh hng Hy

Lp xut hin cch chng ch cn khong mt tm lao th chng mi nhn ra h khng

phi l nhng chin s Troie. Ch|ng bt dy cm u chy. Ulysse v| Diomde ui

theo, tht ln: ng li! ng li! Nhng Dolon vn chy. Tc thi mt ngn lao

phng theo lt qua vai Dolon v cm php xung t. Dolon dng li v chu u

hng. Khng chm tr, nhng ngi anh hng Hy Lp khai thc tin tc. Qua li khai

bo ca Dolon, h bit r c nhng v tr ng qu}n ca tng n v qun Troie.

Quan trng hn c l h c bit c mt o qun ca ngi Thrace va ti tip vin.

Ch huy o qun ny l nh vua Rhsos c trong tay nhng chin m phi thng, cao

ln, to khe cha tng thy, chy nhanh nh gi lc. c bit l by chin m ht thy

u trng phau nh tuyt, cn c xe ca vua Rhsos v| v kh ca ng ta u ton bng

vng bng bc. Cui cng, thy khng khai th{c c thm tin tc g tn t binh

Troie ny na, hai ngi anh hng Hy Lp kt liu i hn.

Chin cng tip theo ca Diomde v Ulysse li cn ln hn na. Bit o qun

ca Rhsos va ch}n t chn ro mi n mt nhc, canh phng l l|, hai v anh hng

Hy Lp quyt t}m t nhp ot by nga qu v c chin xa. H b st vo lu tri

ca qun Thrace m khng mt ai hay bit. Tt c u ng say nh cht. Ngi anh

hng Diomde con ca Tyde bt dy dng lao }m v|o nhng chin s ngi Thrace

ang ng. M{u trn ra lnh lng trn mt t. Ch trong pht chc ch|ng }m

cht mi hai chin s ngi Thrace. Cn Ulysse c mi khi Diomde git cht mt tn

qun Thrace l chng lp tc cm chn hn li ra ngo|i ly li i cho by nga:

Ngi th mi ba b Diomde git cht l| nh| vua Rhsos. Lc n|y Ulysse th{o

c by nga ra. Ch|ng la chng i v hut so lm m hiu gi Diomde, nhng

Diomde vn mun tc ot nt c xe ca nh vua, him mt ni cha bit xoay s

th no. N thn Athna theo di cng vic ca hai ngi anh hng Hy Lp. Bit

c ni bn khon ca Diomde, n thn lin xut hin v phn truyn cho Diomde

phi tr v ngay ko b l. Th l| Diomde ci nga, Ulysse la |n nga chy nh

bay v doanh tri qun Hy Lp.

 Qun Troie tin cng thng li trn vo

doanh tri qun Hy Lp, thc su vo khu

vc chin thuyn

Mt ngy mi li n. N thn Rng ng ri khi chic ging ca mnh ra i

mang {nh s{ng n cho cc v thn bt t cng nh cho nhng ngi trn on

mnh. Mt ngy mi n l nhng cuc giao chin mi li n. Tng Ch huy

Agamemnon truyn lnh cho tng s chun b bc vo cuc giao tranh. C{c tng

lnh mc {o gi{p ng, tay cm lao ng i kim tra c ng. Ngi th xem xt li cc

chin xa, cn dn cc chin s {nh xe phi tinh tng, nhanh nhy li xe trnh cc vt

chng ngi ho h. Ngi th kim im li nhng c i cung th nhc nh cc chin

s bn nhng mi tn ng phi sao cho b{ch ph{t b{ch trng. Sau khi tng trnh ln

v Tng Ch huy vic chun b xong xui, to|n qu}n Hy Lp ch cn vic ch lnh

xung trn. o qun cung th c v trang ngo|i cung tn cn c y c khin

gip v dao nhn, gm sc. i hnh ca h d|n ra trc mt con h|o s}u. C{ch i

hnh ca c{c c i cung th mt qung khng xa v pha sau l| i hnh ca cc c

chin xa s{ng lo{ng {nh ng. Thn Zeus khi ln trong c{c o qun mt s phn

khch cung nhit v hung bo. T tri cao thn ging xung mt l|n sng m|u

mu.

Bn qu}n Troie, c{c tng lnh chiu tp binh m trn mt ngn i cao. Ton

qu}n d|n i hnh di s thng lnh ca ba v tng kit xut. l| ch|ng Hector v
i, tng Polydamas khng th ch tr{ch c v| tng ne c suy tn nh thn.

l| ba v tng ca ba o qun tin phong. Cn ba v tng na l| ba ngi con trai

ca Antnor ch huy o hu qun. Hector dn u hng qun, eo chic khin trn. L

ngi ch huy, chng thot n thot hin, khi th chy xung cui h|ng qu}n n

c, chnh n li i hnh, c v c{c tng s, khi th li tr v dn u hng qun.

Ngi ta bo y l mt ngi sao m ang i ngi, khi thot ra khi nhng {m m}y

en u {m, sao s{ng rc ln trn bu tri ri li ri chm v|o trong nhng {m m}y

khc, sao tt s{ng. Cn {nh s{ng ng ca chic khin Hector th ch c th v c vi

nh chp ca ng ph vng Zeus.

Vo cuc chin, Hector t xung hu t nh mt con s t. Chng lun lun

xng ln pha trc gip chin vi qu}n th. Ch|ng cng khng qun ku gi, thc gic

mi ngi tin ln ginh ly vinh quang trong chin u. Khi ta thy nhng cn gi

Ty, gi Nam thi v|o c{c {m m}y tng do gi Bc dn li th c{c {m m}y n|y lp

lp tan ra v| tri i bng bnh trn bu tri, nhiu si my tan tc, bay khp ni di

sc mnh ca nhng cn gi phiu lng. }y cng vy, trn chin trng nhng

chin binh Hy Lp b Hector {nh gc cng nm ngn ngang tan t{c nh th.

Bn qun Hy Lp, Tng Ch huy Agamemnon cng khng chu thua km. Chng

loi khi cuc chin nhiu danh tng v| binh s Troie, trong s n|y c hai ngi

con trai ca Priam l| Isos v| Antiphos. Di s ch huy ca Tng Ch huy Agamemnon,

qun Hy Lp xng ln o t {nh ui qun Troie. Qun Troie hong s rt chy.

Agamemnon ra lnh truy ui, v| }y, qu}n Hy Lp ui qun Troie ti tn chn

th|nh, d|n i hnh trc nhng ca Sces v cy si. Mt chin s t|i nng con trai c

ca dng tng Antnor bn qu}n Troie cm th Agamemnon va git cht em mnh

bn tm c{ch {nh tr. l| Coon ni danh v ti phng lao. Ngn lao ca Coon phng

i khng n ni v ch. N }m trng c{nh tay trn ca Agamemnon lm chng rng

mnh mt ci. Mc d Agamemnon c gng nn au, giao chin vi mt v|i ch th

na v| gi|nh c thng li song mu chy ra nhiu, chng li thm au, thm mt

nn phi ln chin xa lui v hu qun.

Thy Agamemnon phi t b chin trng, Hector c thc, c v ba qun phn

cng quyt lit. Qun Hy Lp tho chy v khu vc doanh tri hn lon. ng l| c{i

cnh qun mt tng nh rn mt u. May thay c tng Diomde v Ulysse kp thi

n ng cu t chc li qu}n ng l|m th|nh mt phng tuyn ngn chn qun Troie,

nu khng th c l qun Hy Lp rt thng mt mch v khu vc chin thuyn,

y thuyn xung bin, rt lun v qu hng.

Hector ra sc tn cng, quyt ph v tuyn phng ng ca Diomde v Ulysse

Chng tung honh ngang dc trong pht chc h c chn dng tng ca qun

Hy Lp. Mc d Diomde v Ulysse c gng chng v| c lc y lui c qun

Troie nhng vn khng xoay chuyn c tnh th. Tnh hnh cng tr nn xu hn khi

Hector c Paris n chi vin. Nhm lc Diomde ang th{o b o gip v chic khin

ca dng tng Agastrophe va b h th, Paris ging cung bn mt ph{t. Mi tn

bay i v| khng n ni v ch. N }m trng ch}n phi Diomde, xuyn qua mu bn

chn xung gn bn chn v cm php xung t. Paris reo ln c thng. Ulysse phi

chy vi n ym tr ngay cho Diomde, ng trn gi trc k th Diomde rt

mi tn ra khi bn chn. Diomde ht sc au n phi leo ln xe ra lnh a mnh v

doanh tri.

Lc ny quanh Ulysse khng cn mt ai. Mt mnh chng phi chng ht

tng n|y n tng khc ca qu}n Troie. Tng Sokos nhm Ulysse phng lao. Mi

lao xuyn qua khin }m thng o gip v cm v|o sn Ulysse lm chng b thng

nh. Thy khng h c Ulysse, Sokos quay ngi chy. Ulysse phng lao {nh tr.

Lao }m trng tm lng rng v xuyn ra ngc. Sokos xung t nh mt thn cy

b n mt gc. Lc ny Ulysse mi tho ngn lao ca Sokos ang cn cm ngi

mnh ra. Qu}n Troie ko n b vy Ulysse. Ulysse va {nh va lui v ngoi nhn v
pha sau ku go tip vin. Ch|ng ku g|o n khn c t hi m| khng thy c v

tng n|o n tip ng. May thay mt lc sau tng Ajax bng n gii nguy cho

chng v kp thi gom qun lm thnh mt tuyn phng ng mi. Cn Mnlas th

khng th chin u c. Chng phi tay , tay du mi a c Ulysse ra khi

vng him nguy ch chin xa n a Ulysse v hu qu}n bng b. T khi Paris n

chi vin, Hector chuyn sang {nh mt hng khc. Gi }y nhn li hng ny,

chng thy qun Troie chng li khng tin thm c my na v| xem ra c nguy c

b chc thng. Chng lin ra lnh cho chin s {nh xe a mnh ngay ti ch xung yu

. Ch|ng b tr li qu}n ng, i hnh v tip tc ch huy cuc tin cng. Thn Zeus t

nh ni cao khng qun h tr cho cuc tin cng ca Hector. Thn khi ln trong tr{i

tim Ajax ni s hi, v chng Ajax mt dng tng danh ting ly lng ca qun Hy

Lp run s trc s tn cng mnh lit ca Hector. Ch|ng khng d{m i u quyt

lit vi Hector. Chng phi va {nh va lui, lun tay gi khin che chn nhng ngn

lao bay ti tp v pha chng. Thy Ajax nng th, tng Eurypile chy n chi vin.

Chng phng lao qut ng Apisaon v| xng n tc ot v kh. Paris trng thy, lp

tc ging cung bn mt mi tn xuyn thng vo i Eurypile. Ngi chin s danh

ting con ca vemon rng mnh mt ci t di c chn v khuu xung.

Qun Troie tn cng nh v bo v| dn qun Hy Lp v n doanh tri, gn ni

cc chin thuyn. Ti }y qu}n Hy Lp |o h|o p ly phng th. Mt bc

th|nh ly kh{ d|y sau mt con h|o s}u l| ni c th ca qun Hy Lp. Cuc chin u

din ra ti khu vc xung yu ny.

Hector nh mt cn bo lc trn chin trng. Chng rt bc tc khi thy cc

chin xa v| o qun cung th b dng li trc con ho su rng cm y chng nhn.

Tin ln, tip tc tin ln hay rt v? l| c}u hi t ra vi ngi dng tng cm

u qu}n Troie. ng nhin vi v tng quen lc n|o cng i u trong hng

qun Troie v bit coi trng danh d, bo v danh d nh Hector th cu tr li l ch c

tin. Hector lp tc ra lnh cho qu}n s ri khi chin xa, hp thnh tng c i nh,

tm c{ch vt qua ho su tin v|o ph{ th|nh ly ca qun Hy Lp.

o qu}n Troie u tin tin v|o {nh cng th|nh do tng Axios ch huy. Vt

qua ho su tin vo cng thnh, Axios b qun Hy Lp chn {nh quyt lit, khng sao

tin ln c. Cng thnh do nhng ngi Lapithes trn gi, ch huy do hai tng

Polypts v Lonte. Qun Hy Lp gi hai v tng ngi Lapithes ny l hai cy si

mc trn ngn ni cao, gi bo chng lm cy nghing ng, nng ma chng lm cy

kh ho, thui cht. Thy qu}n Troie ko n chn thnh. Polypts con ca Pirithoos

danh ting v Lonte snh ta thn Ars hiu chin, sn sng nghnh chin. T b

thnh cao qu}n Lapithes nm {, bn tn xung nh ma. { ri v|o m v| khin

ng ku long xong. Qun Troie thit hi v k m vn khng m c ng tin

v|o ph{ cng th|nh. Tng Polydamas thy o qun Axios b chn ng li, bn

khuyn Hector cho lnh lui qu}n, nhng Hector ni gin mng li:

- Mi l| hn nht. Mi c th m| mi khng sc chu ng cuc giao

tranh. Ta truyn cho mi bit, trong gi pht ny bt c mt k no t rt lui hay a

nhng li l lm xao nhng nhim v chin u, k tc khc b chm u. Mi m th

ra ln th hai na ci ging hn nh{t th chnh tay ta chm c mi ngay.

Ni xong Hector ch ng cho qun tin. Qu}n s nghe Hector va qu mng

Polydamas xong, ai ny u s hi, rm rp tun theo qun lnh, tin ln o t h la

vang ng c mt vng tri.

Lc ny bn qun Troie xut hin mt v tng v cng xut sc. Chnh v tng

n|y m ng tin v|o th|nh. l| ngi anh hng Sarpdon, con ca Zeus, ng

ph vng ca cc thn v nhng ngi trn th, Sarpdon ch huy o qun ca

nhng ngi Lycie tro ln tng thnh. picls, mt chin hu ca Sarpdon ang

tro ln tng thnh th b Ajax b mt tng { nm xung. { ri trng u picls

lm v m ng, v s, ht picls khi b tng cao. Glaucos, mt chin hu ca

Sarpdon b Teucros bn mt pht tn loi khi cuc chin u. B thng, Glaucos

phi tr v hu qu}n. Sarpdon trc tnh hnh y vn khng h nao nng. Chng tin

ln phng lao git cht Alcmaon, sau dng sc ph v mt mng tng thnh ly li

cho qu}n Troie t nhp su vo pha trong. Cuc chin u n lc ny tr nn bi

phn c lit. Qun Hy Lp lp tc phi dn binh hi tng n bt ngay ch ca m.

Cn qu}n Troie th cng dn sc tn cng to ra mt mi nhn chc thng n khu

vc cc chin thuyn. Thn Zeus, t khi Hector c thc cuc tin cng, cho ni

ln nhng cn gi hung d. Nhng cn gi t cc ngn ni cao ca dy Ida cun theo

bo ct bi mt m rm rp xng thng n nhng chin thuyn ca qun Hy Lp.

Thn li cho con i bng, con vt yu qu ca mnh, cp mt con rn , bay ln trn

tri cao. Con rn kh to cn sng, giy gia trong mng sc ca i b|ng, vn u m

vo ngc con chim. Chim b au bung ri con rn xung gia {m qu}n Troie, ku

tht ln v b i. im b{o khng mt nh tin tri no gii {p, v| Hector khc

t li khuyn lui qun ca Polydamas tip tc cuc tin cng, tip tc ginh thng

li cho n cng.

Vic tin hnh vo khu vc chin thuyn b chng li, Hector ku gi qun Troie:

- Hi nhng ngi Troie luyn thun chin m! Hy tin ln! Phi chc thng

bng c tuyn phng ng ny ca qun Hy Lp tin su vo khu vc chin

thuyn. Phi t bng ht chin thuyn ca chng!

V Hector dn u o|n qu}n tin ln. Anh em binh s thy Hector n chi vin,

phn khi o t xng ln, k bm vo cc mu tng tro ln, ngi qung d}y leo ln.

Cht Hector trng thy mt tng { ngay trc cng thnh, tng { u nhn hot, {y

to b. Chng vi chy n. Vi sc khe ca mt dng tng tng ot gii trong

cc cuc thi u th thao, Hector lay c tng { v| b n ln mt cch d dng.

Hector b bng tng { ln u v c th chng chy thng mt mch v pha cng

thnh, dng ht sc bnh sinh nm mnh. Tng { bay i, }m v|o cnh ca ku {nh
rm mt ting d di. Ca g m toang ra, v th l| Hector bng mnh v|o trong th|nh.

Mt chng ny la, {o gi{p ng v| v kh ng sng le. Chng quay li ra lnh cho

ba qu}n vt tng ro tin vo. Qun Hy Lp nng th rt chy v bo v cc chin

thuyn. Mt khng kh hong lon ri ren bt u dy ln.

Hector xng vo gia cuc chin. Chng thy Teucros lin phng lao tr th.

Teucros nhanh mt nhy mt bc tr{nh c ci cht, nhng mt chin hu khc ca

Teucros ang tin n b lao xuyn thng vo ngc, ng nga ngi ra pha sau. Tng

Ajax trng thy Hector lin xng ti chn {nh. Hector phng lao nhm gia ngc,

nhng ngn lao bay i v hiu, Hector khng cn v kh trong tay phi lui v, vo lc

y Ajax b mt tng {, tng khng ln lm, nhy ln chin xa nm theo Hector. {

vng trng ngc Hector x ch|ng ng ln xung t. Qun Hy Lp h reo mng r v

ai ny u mun chy mau ti ch Hector kt liu i ch|ng, nhng c{c danh tng

Polydamas, ne, Agnor cng nh Sarpdon, Glaucos v}y quanh Hector dng

nhng tm khin trn ln lm thnh hng ro che chn. Nhanh chng, h a Hector ra

khi vng nguy him, gi chin xa t pha di ln, a ch|ng v thnh cu cha.

Nm trong th|nh cha c bao lu, Hector xin php vua cha tr li chin trng,

thn Apollon n khch l ch|ng trc khi ch|ng bc vo nhng cuc t chin. Tr li

chin trng Hector li t chc tin cng. Chng ku gi anh em binh s:

- Hi anh em! Hy tin thng vo khu vc chin trng! B chin li phm y!

K no khng tun lnh s b chm ngay ti ch.

Qun Troie nghe lnh tin ln. Lc ny h lp h|o l|m ng v bc cu cho

chin xa xung trn. Qun Hy Lp phi rt lui thm mt tuyn na v phng ng gn

st khu vc chin thuyn.

Cuc chin u ging co c lit. C lc n thn Hra phi mu la thn Zeus,

mn chic tht lng ca n thn Aphrodite khu gi, quyn r Zeus i ng. N

thn Hra li cn nh c thn Hypnos-Gic ng gip mnh trong vic thc thi .
Qu nhin Zeus b trng mu. Li dng lc Zeus ng, thn Posidon xung gip

qun Hy Lp. Nh qu}n Hy Lp gi|nh c u th trn chin trng. Tnh dy, bit

mnh b v la. Zeus ni gin li nh, qu{t th{o m ra lnh phi triu ngay thn

Posidon v thin nh. Tip , ng ph vng ca cc thn v| ngi trn th, ra

lnh cho thn Apollon n khch l Hector v c hai v thn u ra sc gip qun

Troie ginh thng li.

Cuc chin u khu vc chin thuyn din ra c lit gp bi phn nhng cuc

chin u trc. Hector xng v|o Ajax. Ajax lc n|y mt l c ngi, kit hi ht

sc. Tn bn ti tp. Chic m ng ca chng rn vang ln v nhng mi tn lao ti.

M hi ch|ng v ra nh tm. Chng th hn hn. Xung quanh chng qun Hy Lp

ang chu ht thm ha n|y n thm ha khc. Thy Hector xng n, Ajax a mi

lao nhn ra chng . Ngn lao ca Ajax b Hector chm mnh, gy vng i ri xung

t vang ln mt ting kh gn. Trong tay ca Ajax ch cn li ci cn lao ct ln. Ajax

may thay kp thi li li mt bc trnh nht kim bi tip ca Hector. Chng phi

rt lui mau trnh ci cht ang l lng bm quanh mnh. Khng cn ai cn c

qun Troie. H tin tr|n ln nh nc v b. H xng vo khu vc chin thuyn v

qung ngay nhng mi la vo mt con thuyn. Tc khc ngn la c li di hung d

bng ln lim lem lm. Khi bc ln cun cun, mt m. Qu}n Troie c thng h reo

mng r.
 Hector git cht Patrocle

T khi qun Hy Lp lm nguy, cc v danh tng u b thng rt khi chin

trng v hu qun. Achille mc d khng c ai thng b{o song cng bit ht. Ngi

cn lu ca mnh bn nhng con thuyn trng, Achille thy nhng chin xa t chin

trng hi h tr v l chng r. Chng gi ngi bn thn thit ca mnh l Patrocle

truyn cho bn phi ti ch lo vng Nestor hi han tin tc v tnh hnh chin s.

Lo vng Nestor tng tnh li cho Patrocle r tnh th nguy nan ca qun Hy Lp.

Lo vng mong mun, thi th Achille khng ngui ni gin hn, khng tham gia

chin u th |nh chu, song Patrocle nn xin vi Achille cho mnh xut trn gip

qun Hy Lp. Lo vng Nestor hy vng rng Patrocle xut trn vi v kh v| b o

gip ca Achille, bit }u y qun Troie li khng nhm tng rng Achille ngui

gin, tr li chin trng cng vi o qun Myrmidon ca mnh, v chng s hong

s, chi b nhng cuc ng u vi ngi anh hng Achille. Nh vy tnh hnh c th

tr li sng sa hn.

Patrocle t chin trng tr v tng trnh li cho Achille bit r tnh hnh vi

mt ni bun ru v lo lng khn t. Nghe xong, Achille chp thun cho Patrocle cng

vi qu}n s Myrmidon xut trn gip qun Hy Lp. ang khi Patrocle chun b

th Achille cht nhn thy khi bc ln cun cun. Ch|ng p mnh tay xung i tht

ln:

- Thi hng ri, hng ri! Patrocle hi! Ta trng thy ngn la hung tn bc ln

khu vc chin thuyn. Mau mau ra xem th n|o cu ly chin thuyn, nu khng
th ngay n vic rt lui cng khng c na. Mc o gip vo, cm v kh i! Mau

ln! Cn ta, ta s cho qu}n s hi hp.

Achille ni ri i t lu n|y n lu khc ra lnh cho c{c tng s chun b xut

trn. Ch pht chc o|n qu}n Myrmidon tp hp th|nh nm o di s ch huy

ca nm v tng danh ting. Vi t c{ch l| ngi ch huy ti cao, Achille ln ting ku

gi:

- Hi anh em binh s Myrmidon th}n yu! Hn rng trong chng ta khng mt ai

qun nhng li Hector ku gi qun Troie tiu dit chng ta. Nghe nhng li ni y,

c{c anh em ni nng, cng kch ta, tr{ch mc ta l| ngi nh nhen, gm gi mi gin

hn dai dng. Cc anh em khng th chu ni nhng li ngo mn ca Hector. Ai ai

cng mun xng ra chin trng quyt mt phen t chin vi qu}n Troie. Th }y, hm

nay, ci ngy m anh em mong mun c by t kh phch ca ngi chin s

Myrmidon ti. Ta mong rng mi chin s s giao u vi qun Troie bng mt tri

tim dng cm nh s t.

Nghe Achille ni, anh em binh s Myrmidon bng bng kh th. i ng uy

nghim, nhng khun mt qu cm, h hng dng tin bc, Patrocle i u. Chng

mc o gip ca Achille, tay cm v kh ca Achille.

Nhn thy o qun Myrmidon xut trn, qun Troie ht sc hong hn. H

tng }u Achille ngui gin, tr v st cnh cng Agamemnon chin u. Hng

qun ca h pht chc xao ng, ai ny lo lng a mt tm ch chy trn, vo cuc,

Patrocle phng lao git ngay Pyrechmes th lnh ca nhng ngi Ponien. Ngn lao

}m trng vai phi ht Pyrechmes ng nga xung t vi mt ting ku tht thanh.

Qu}n s Ponien thy ch tng b git lin b chy. Patrocle, th l| lp mt chin

cng xut sc. Chng tip tc gieo kinh hong xung qun Troie. Chng xng ln tung

ho|nh trong {m ch qu}n, {nh bt chng ra khi khu vc chin thuyn ri dp tt

ngay ngn la, nhng qu}n Troie khng phi t b cuc giao tranh. H vn ra sc
chng v ch rt lui khi no h khng cn hi sc ln vo khu vc chin thuyn.

D sao th chic chin thuyn mi b chy mt na c cu thot. Qun Hy Lp

tha thng, {nh ui qun Troie rt quyt lit, v cui cng qun Troie phi b chy.

Patrocle khng chm tr, ui st theo sau. Va lc dng s Arlique quay mnh chy

th Patrocle phng lao xuyn qua i. Arlique ng chi u xung t.

Qun Troie va {nh va rt. Tuyn u ca h b chc thng, v by gi

Patrocle ang tm c{ch {nh qut li khu vc chin thuyn nhm chn ng rt ca

qu}n Troie. Tng Pronoos trong mt gi}y s , cm khin che khng kn ngi, b

Patrocle phng lao trng ngc. Tng Thestor b cht mi au n hn. V tng ny

s hi ngi co mnh trong hm xe, d}y cng cun cht trong tay. Patrocle tin n gn,

thc mt nht lao vo hm mnh n ni xuyn qua h|m rng }m ra sau g{y. Th ri

vi ngn lao ch|ng n}ng bng ch th ln v ko ra khi hm xe ging nh ngi

ngi cu trn mt mi { ko ln khi mt nc bin mt con c to.

Tng Sarpdon thy Patrocle tung honh ngang dc trn chin trng nh i

vo ch khng ngi, trong lng rt i bc tc. Chng qut mng qun Troie:

- Hi nhng ngi Lycie! Tht l xu h! C{c ngi chy trn i }u? }y chnh

l| lc c{c ngi phi t mt anh hng, sng danh chin s ch! Ta, ta s tin thng n

i mt v| giao u vi tn tng li hi kia.

Sarpdon ni xong lin nhy pht t chin xa xung t, cm lao tin bc.

Patrocle thy vy cng nhy khi chin xa, cm v kh nghnh chin.

Patrocle phng lao git cht ngi {nh xe ca Sarpdon. Sarpdon phng lao

tr th, nhng mi lao khng trng Patrocle m| li trng vo vai phi con nga Pdase

khin cho con nga nhy chm ln au n ri ng vt xung t, h ln nhng ting

gh rn. May thay dng s Automdon kp thi n gii nguy. Chng rt ngay

thanh gm eo bn sn vung ln, nhy mt bc ti chm t d}y cng gii thot

cho con nga Pdase khi c xe. Trn thin nh thn Zeus theo di cuc giao tranh ca

hai dng tng. Thn by t vi v mnh l n thn Hra ni lo ngi a con yu qu

nht ca thn trong s nhng ngi trn th on mnh l Sarpdon s b Patrocle git

cht. Thn phn vn khng bit nn cp Sarpdon i, a ch|ng v t Lycie hay b

mc ch|ng cho tng Patrocle {nh bi. N thn Hra uy nghim c i mt to nghe

chng ni nh vy lin phn bc li ngay. Thn Zeus |nh im lng, nhng ng ph

vng ca cc thn v nhng ngi trn th on mnh bn vy tay ging xung mt

t en mt trn ma m{u vnh bit a con sng i ca mnh.

Sarpdon li phng mt mi lao na, v mt ln na lao bay i khng trng

ch. Ngn lao bay lt qua vai tri ca Patrocle chng lm sy da, chy m{u ngi anh

hng. n ln Patrocle {nh tr. Mi lao phng mnh, }m trng ngc, gn tim

Sarpdon l|m ch|ng sp xung nh mt thn cy b n mt gc. Trong pht hp

hi, Sarpdon nhn li vi ngi bn chin u ca mnh nhng li l tha thit nh

sau:

- Hi Glaucos bn hin! Chnh }y l| lc bn phi t ra mnh l mt chin s

dng cm. Bn hy ku gi c{c tng lnh Lycie chin u tr th cho ta, v bn na,

vi mi lao ng ny bn hy chin u tr th cho ta, chin u bo v thi hi ta. Ta s

mi mi l mt chuyn xu xa nhc nu mt khi qu}n Achens cp c thi hi ta,

tc ot c {o gi{p v| v kh ca ta. Bn hy chin u bn gan v ku gi mi

ngi hng h{i l|m trn bn phn.

Tin Sarpdon t trn pht chc truyn i khp qun Troie. Mt ni au xt,

thng tic khn ngui cn rt tri tim mi ngi. Mi ngi u nh n ngi anh

hng tng vo sinh ra t nhiu phen, khi tin cng th nh bo lc, khi phng ng

th nh bc tng th|nh. Hector l| ngi au xt hn c. Ch|ng nn au thng c v

qun Troie tin ln tr th cho ngi dng s danh ting, v| qu}n Troie di s dn

u ca Hector hng hc cm th tin ln vi nhng ting ku tht rn ngi.

 Cuc chin u din ra kh c lit quanh thi hi ca Sarpdon. Qun Myrmidon

mi ch ot c i chin m, cha tc c {o gi{p v| v kh ca Sarpdon th

qu}n Troie kp thi xng n, Agacles mt v tng tr y nhit tnh ca qun

Myrmidon va ci xung t tay vo thi hi Sarpdon th bng thy {nh rm mt ci,

tri t ti en c li. Hector b mt tng { nn v i u Agacles lm Agacles

ng sp mt xung thi hi Sarpdon. Patrocle thy chin hu ca mnh b {nh ng lin

xng ln tr th. Chng t chin xa nhy pht xung t tay tri cm dao nhn, tay

phi nht mt hn { nm tht mnh v pha Hector lc n|y ang ng trn chin xa.

{ nm i khng trng Hector m| trng chin s {nh xe ca Hector l| Cbrion ang

cm cng nga. Cbrion t chin xa ng nho xung, hn la khi xc.

Hector nhy t trn chin xa xung cn Patrocle li. Nhn hai dng s giao u

vi nhau quanh thi h|i Cbrion, ngi ta tng nh thy mt i s t ang qun

nhau trn nh mt ngn ni tranh ginh mt con hu cht. Ai thng trong cuc

giao u ny? S phn khng cho Patrocle thng. Thn Apollon c mt {m m}y m

bao ph, nh nh|ng n sau lng Patrocle m| Patrocle khng bit. Thn kh p bn

tay v|o lng v| i vai rng ca Patrocle. Th l mt Patrocle hoa ln. Thn cn ht

chic m ng ca Patrocle xung t v lm cho ngn lao di v nhn ca Patrocle

gy i. Cha ht, c c{i khin cng t vai ri xung t v b o gip b tho ri khi

ngi. u c Patrocle chong vng, tay chn mi r ri, Patrocle kinh hong khn xit.

Chnh trong lc y, mt chin s Troie phng mt mi lao nhn vo sau lng

Patrocle. Ai? l| Euphorbe mt dng s tng h hng hai chc ch th di chn

chin xa. Mi lao khng kt liu c s phn Patrocle m ch lm chng b thng,

nhng Hector bt gp Patrocle ang ln trn vo hng qun. Chng khng chm tr,

tin ln gip chin. Ch|ng }m mi lao v|o bng di Patrocle ri n su ngn lao.

Patrocle sp xung nh mt tng { b l.

 Sau khi tc ot b {o gi{p v| v kh ca Patrocle, b {o gi{p v| v kh rt tr

danh vn ca Achille cho mn, Hector bn ny ra nh lm nhc thi hi Patrocle.

Chng mun cht thi hi ra lm nhiu mnh vt cho ch cho chim. nh khng

thc hin c v Ajax ti. Nh mt cn lc, Ajax o o xng vo chin trn. Hector

phi lui bc khi thy ci kh th gh gm y. Song nhiu tng kh{c lao ra ng

u vi Ajax. Cuc chin u quanh thi hi Patrocle din ra rt c lit.

 Achille ngui gin, ha gii vi

Agamemnon

Tin Patrocle cht c Antiloque con trai ca lo vng Nestor, ngi a tin

nhanh t chin trng chy v thut li cho Achille bit. Lc n|y Achille ang ngi bn

o|n thuyn lng trn ngp lo u khi nhn thy t xa qun Achens rt chy ht hong

qua c{nh ng v o|n thuyn. Achille linh cm thy c iu g khng l|nh xy ra.

Chng nh li mt li tin o{n ca m mnh, n thn Bin-Thtis: Khi ta cn sng s

c mt ngi Myrmidon u t nht phi t gi nh mt tri v tay qu}n Troie. Phi

chng b}y gi l lc li tin o{n y c ng nghim v| ngi Myrmidon u t nht

y l Patrocle? Achille suy ngh nh vy v chng cm thy ht sc lo lng cho Patrocle,

mt chin s dng cm, ham chin u, kht khao lp chin cng. C th Patrocle

qun li ch|ng cn dn, ng u vi Hector? Trong lc Achille bn khon lo lng

nh vy th Antiloque t chin trng chy v n bn chng vi mt b mt au kh,

m nc mt. Antiloque bo cho Achille bit c{i tin au n va xy ra:

- i, thng i! Hi ngi con sng sut ca Ple! Ngi s phi nghe mt tin

bun t rut t gan: Patrocle cht ri! Patrocle b Hector git cht ri, o gip v

v kh b Hector tc ot! Hin nay cuc chin u ang din ra ht sc c lit

xung quanh thi h|i ngi ng s xu s .

Nghe Antiloque ni xong, mt ni au bun bao ph ly Achille nh mt {m

m}y en, Chng nm vt xung t, au n nh in nh di, a tay ln u bt

tng nm tc, ku khc vang tri. Cc chin hu v nhng lnh hu cng v cng xc
ng trc ni au n ca ch tng. H cng khc than thng tic cho s phn

ngi anh hng Patrocle con ca Mntios ho hip. T di bin s}u trong ng, n

thn Thtis ngi bn ngi cha gi|, lo vng Nre u bc, nghe thy ting a con

trai yu qu ca mnh than khc. N thn bn rn c ngi, ni nh con li cng thm

day dt khin n thn khng cm lng c. N thn than khc khin cho cc tin n

Nrides di bin chy n vy quanh nng hi han, an i cng chia s ni bun

thng vi nng. N thn Thtis than vn:

- Nrides c{c em i! C{c em hy nghe ch ni ri cc em s bit lng ch au xt

n nhng no. Ch sinh c mt a con li lc, c sc mnh phi thng, xut

sc hn c{c v anh hng. Ch nui nng n, chm sc n, nhng mong n s sng

gn gi bn ch, l nim vui ca ch. Cuc chin tranh xy ra ku gi n ln ng,

v ch |nh phi cho n vt bin vi nhng chin thuyn cong n thnh Ilion.

a con y, a con yu du ca ch, nh li tin o{n ca S mnh, s khng tr v

gia nh v| ch s khng c nhn mt n na. Vy m gi }y khi n cn sng, khi

ch ang cn n, n gp nhng iu bt hnh, kh khn au n m ch khng hay

khng bit, khng gip c g cho n. Tht l cc lng ch, ti thn ti phn ch ht

ch ni. Thi by gi ch ch c c{ch l| i thm n hi xem c s g xy ra khin

n au bun ku khc vang tri.

Ni xong Thtis lin ri khi ng, i sng bin i ln. C{c tin n Nrides

va i theo n thn va st st ri l. n t Troie ph nhiu, cc n thn ni gt nhau

ln b, ni nhng chin thuyn ca qu}n Myrmidon ang nm trn cn.

Achille lc ny vn ngi bn cnh cc chin thuyn. Ch|ng ang khc than

thng tic cho s phn ngi bn chin u thn thit ca mnh sm phi ra i, khng

cn c chin u cng ng i th ngi m knh yu ca ch|ng i ti. Trng thy

con, n thn Thtis ku ln mt ting ri chy ti m ly con, hi han:

 - Con i! Ti sao con khc? C chuyn g xy ra? C chuyn g l|m con au

kh? Con hy ni cho m bit. Con c ni ht. ng giu m iu g! Trc }y con

mun m cu xin thn Zeus, ng ph vng ca chng ta trng pht qun Hy Lp v

ti xc phm n con, m l|m theo con. Khng c con tham chin, qun Hy Lp

b thua to v chu mun vn tn tht au thng ri y! Th l thn Zeus l|m

con c toi nguyn. Vy th con cn ni nim g na?

Achille nut nc mt, th di no nut, {p li li m:

- M i! ng l| thn Zeus l|m nh con mong mun, nhng con c bit

}u, chnh v th m con chng vui mng sung sng c. Th hi con cn vui mng

sung sng ni g khi ngi bn ch thit ca con, ch|ng Patrocle, cht ri, Hector

git ch|ng v| tc ot nhng v kh phi thng, k diu v cng p m con cho

ch|ng mn. Gi m c nguyn di i dng s}u thm v gi m Ple ly mt

ngi |n b| trn tc th hnh phc cho m bit bao! M khng phi lo lng v s phn

ngn ngi ca a con mnh. Cn nh b}y gi lng m s phi nng tru lo }u v| bun

au v s phn ca con. Con s xut trn v m s khng gp li con c na. M s

khng c thy ngy con tr v vi mi nh thn yu na. V nu vi ngn lao ny

con khng git c Hector tr th cho Patrocle th con chng thit sng lm g trn

i ny na, con chng thit sng vi ngi i lm g na.

Nghe con ni, Thtis nc mt tun tro khuyn con:

- Con i! Con m| xut trn th s phn con s rt ngn ngi. V nh S mnh

truyn phn: Hector cht, sm mun s n ngy tn s ca con. Con i! Con nn nghe

m li bn cc chin thuyn, ng xut trn l|m g chuc ly tai ha.

Achille au n tr li m:

- M i! Con chng {ng sng nhn ngi i lm g na. Con khng che

ch, bo v c bn con, bn con phi cht di mi lao ca qu}n th th con cng

nn cht i cho khi nhc. Ni tc gin l|m con mt c tnh to khn ngoan. Con ch

ngi bn o|n thuyn trng l|m mt gnh nng v ch cho t nc. Trong khi khp

ton qun Hy Lp mc {o gi{p ng khng ai l| ngi ti gii thin chin bng con. i,

sao con ngi ta li c th gin hn n mc tai hi nh th! Nhng thi m i! Chuyn

bt hnh va qua cng qua ri, du n c gy cho chng ta nhiu au xt th chng

ta cng phi nn lng m chu ng. Cn gi }y con ch c mt ngh l| i tm Hector

k git ngi bn thn thit ca con. Nu nh thn Zeus v cc v thn bt t bt con

phi cht th con s n nhn n vi ni thanh thn trong lng. Con ch kht khao lp

c chin cng hin hch, bt nhng ngi |n b| Troie phi tr mn n bng nhng

dng nc mt v ting nc n khc than. M thng yu con n }u chng na, xin

m ng ngn cn con, khng cho con xut trn. M chng th no lm con nghe theo

li m }u!

Nghe con ni, n thn Bin-Thtis nghe ra l phi. N thn cng thy rng

khng g xu xa, h thn bng trong lc cc bn chin u ca mnh lm nguy, kit sc

m mnh li tch ri khi cuc chin u, th vi s phn ca mi ngi, nhng

Achille xut trn gi }y khng thun li v v kh cng b o gip v chic khin ca

ch|ng b Hector tc ot. N thn quyt nh s ln thin nh cu xin vi thn

Th rn-Hphastos rn cho Achille {o gi{p v| v kh mi.

Trong khi n thn Bin-Thtis vi i ch}n nhanh nhn i lt trn bu tri

ti nh Olympe th chin trng qun Hy Lp b Hector tip tc dn ui. Cuc

chin u quanh thi hi Patrocle din ra vn ging co v ht sc quyt lit. Ba ln

Hector xng n thi hi Patrocle cm chn ko v th cng l| ba ln hai dng tng

Ajax {nh bt Hector v pha sau. N thn Hra trn thin nh nhm lc thn Zeus

ang ng trn nh ni cao khng ch theo di lin c ngay n thn Cu vng-Iris

xung gic Achille mau xut trn.

 Achille bng mnh ra chin trng. Trn i vai kiu hnh ca chng, n thn

Athna khoc vo mt chic khin c tua r. N thn cn t im cho vng trn ca

chng bng mt vng ho quang rc r v lm cho thn th ca chng ta ra mt ngn

la chi la. Achille vt qua bc tng thnh, chng dng li bn ho tht ln mt

ting. Ting tht m vang chi anh nh ting tht kinh thin ng a ca Zeus, lp

tc g}y nn trong h|ng ng qu}n Troie mt s ri lon. Nhng i chin m ng

trong cc c chin xa nghe ting tht vi chm ln quay ngay u li. Nhng chin binh

cm cng nga nghe ting tht kinh hn li thy ngn la chy bng bng trn vng

tr{n ngi con ca Ple oai phong lm lit, lin ha in ha di. Ba ln trn b ho

ngi anh hng thn thnh gieo xung ba ting tht ln l ba ln ch|ng l|m o ln

h|ng ng qu}n Troie. Mi hai dng s ca qun Troie b cht di chin xa khi nghe

ting tht y gh gm y. Nh ting tht ca chng, qun Hy Lp thot khi cuc vy

hm, a c thi hi ca Patrocle v doanh tri t ln trn chic ging xinh p. i

theo sau thi hi l nhng ngi Achens v chng Achille thn th{nh nc mt tun

tr|o. Ch|ng khc thng ngi bn trung th|nh tng bao phen chia ngt s bi,

chung nm ng cay gi }y nm y, mnh y thng tch, vnh vin khng cn

c hng nim vui tr v qu hng. N thn Hra truyn cho mt tri phi mau

mau tr v i dng. Mt tri ln, qun Achens ngng cuc chin u bo tn ngh

ngi cho li sc.

Hm sau n thn Thtis t trn nh Olympe em v kh: lao ng, o gip v

khin xung cho Achille. }y l| mt cng trnh tuyt m do ch th}n v thn Th rn

Chn tht-Hphastos sng to. Ch ni chic khin thi ta cng thy qu l mt k

cng, phi l bn tay kho lo, tinh t ca con thn Zeus mi lm ni m chc rng trn

th gian ny ch c mt ch cha th c n ci th hai. Chic khin d|y nm lp, trn

mt khin, thn Hphastos chm khc nhng cnh p ca t tri: No bin c bao la,

bu tri bt ngt, sng cun vn cao. No cnh giao tranh gia hai o qun binh kh
tua ta, sng ngi. Ri cnh {m ci v yn tic, cnh cy ba ng ng, cnh ma

nho chn nam n bn nhau hi qu, cnh ng c thnh thang, d, cu, b bo mp

c chn th tng |n. Li c cnh x kin qung trng ngi xem ng nght,

cnh v hi tng bng, trai ti gi sc cm tay nhau nhy ma ti ci, hn h nh

hoa n ma xun.

Ng|y nay trong vn hc th gii Chic khin ca Achille (Le bouclier dAchille)

mang mt ngha {m d, tng trng ch mt cng trnh, mt tc phm hon thin

hon m phi kh cng lao ng, dy cng trau chut mi ho|n th|nh c kit tc.

Achille ang ngi khc bn thi h|i Patrocle th c m em {o gi{p v| v kh

xung cho mnh. Qu}n s Myrmidon ca Achille trng thy v kh ng chi ngi, mi

tinh, rc r, ht thy u run s khng ai d{m n gn, khng ai dm nhn thng. Nhn

c v kh, Achille mun bng ngay ra trn, nhng n thn Thtis khuyn chng hy

triu tp i hi Binh s cng b quyt nh ca mnh. N thn ha s bo v thi hi

ca Patrocle c ton vn ti tn bng ru th{nh cho Achille yn tm chin u

cho ti khi git c Hector tr th cho bn mi lm l ha tng.

Tun theo li m, Achille i dc b bin c bi ct trng di ku gi mi ngi

n hp. {p li li ku gi ca Achille, tt c mi ngi Hy Lp, tng cng nh

qu}n, u nht t ri khi lu ca mnh i ra qung trng. C nhng ngi xa nay

khng c nhim v chin u v ch c giao nhim v qun l phn phi qu}n lng

hay nhng ngi chuyn vic li thuyn cng n hp. Tng Diomde con ca Tyde,

vt thng cha khi, khp khing chng lao n d hp. Tng Ulysse bn hng cn

au cng l bc n. Cn ch tng Agamemnon n sau cng. Trong cuc hn chin

bo tn, v Tng Ch huy ny b mt mi lao ng phng trng tay. Khi mi ngi

n ng , Achille bn ng ln v ct ting. Chng chn thnh nhn lm li ca

mnh. Chng ch ra mi bt ha gia chng v ch tng Agamemnon l|m li cho

qu}n Troie v| cho tng Hector. Chng by t quyt tm chin u tr th:

 - By gi ta nhn ra li lm. Vy hi Agamemnon! Xin ngi hy mau mau

truyn lnh cho qun Achens xung trn ta dn qun ln quyt chin vi k th.

Liu qun Troie phen ny c cn dm bm rit ly chin thuyn ca chng ta na

khng? Phen ny trong bn chng, k n|o tho{t c ngn lao ca ta, rt chy thc

mng khi cuc giao tranh mang c i ch}n v thnh hn rng k y s vui sng,

mng r lm!

Achille ni vy khin cho ht thy mi chin s Achens lng vui nh hi. Cn

Agamemnon cng ng ln {p li nhng li ni ch tnh ca Achille. V Tng Ch huy

kt ti S mnh v thn Zeus cng nh c{c n thn rinyes g}y nn chuyn:

- Chnh h l|m cho u c ta mt tr, l|m cho n in di, lm ln, v c n

thn Lm ln-At con gi ca Zeus cng l| k gy nn tai ha.

Cui cng Agamemnon ni:

- Tuy Zeus v n thn Lm ln l|m ta mt tr nhng ta cng xin nhn li v

chuc li li lm bng nhng l vt hu h. Hi anh em binh s, hy tin ln! Hi

Achille, hy dn anh em tin ln! Cn ta, ta s c tng Ulysse dn qu}n em ti lu

ca Achille nhng l vt qu b{u nh ha.

Nhng Achille lc n|y }u c m|ng ti l vt. Trc mt chng v trong tri tim

sc si ca chng lc ny ch c mt iu ham mun duy nht: lao vo cuc chin u,

git bng c Hector tr th cho bn v cho ton qun Hy Lp. Thy Achille sc

si, nn nng nh vy, Ulysse bn ng ln can ngn khuyn gii:

- Hi Achille, con ca Ple! Xin ch|ng hy bnh tnh nn li lng cm th, khoan

hy cho binh s xut trn. By gi vic trc mt cn hn ht l| cho anh em c n

ung no v| lnh mi ngi mt khu phn thc n mang theo. Cuc chin u s c

lit v| ko d|i. Anh em binh s c c n ung no th mi c sc giao chin vi

qu}n th n chiu ti. Vy xin ch|ng hy cho c{c c i lui v doanh tri n ung

v| lnh khu phn.

Nhng Achille khng nghe, ch|ng ni:

- Chuyn cha tht cn thit. Ta quyt nh, qu}n s c xut trn. Ch n khi

thn Zeus ban cho chng ta mt chin thng ly lng, x{c qu}n Troie phi ngn ngang

trn mt t en, tng Hector b gc ng trc mi lao ca ta, ch n khi c{c ch

tng hy mi chng ta d tic. Cn t nay cho n khi , ta v| qu}n s khng m|ng

n chuyn n ung.

Bit tnh kh Achille nng nh la, quyt th l|m khng ai can ngn c nn

Tng Ch huy Agamemnon v| dng tng Ulysse cng nh c{c tng lnh kh{c khng

ai tranh ci vi Achille na.

Trn thin nh, thn Zeus c tin Achille xut trn vi tm trng sc si nh

vy, thn e s chng s b i, khng c sc khe di d|o ginh thng li. Zeus bn

sai n thn Athna em thc n thn v| ru thnh xung nh v|o mi v| tim v|o

ngc ch|ng gn gi sc khe cho chng.

Th l mi vic xong xui. V kh mi, o gip mi, sc khe di do, tinh

thn hng h{i sc si, qu}n s tng lnh ht thy u mt lng mt d quyt chin.

Cuc chin u bc sang mt giai on mi.

Achille bc ln chin xa. i thn m ca chng: Xanthos v Balios vn l con

ca thn m Harpie Podarge . Thn m Harpie Podarge sinh ra i thn m ny cho

216

thn Gi-Zphyr. Thn Gi-Zphyr nui nng dy d chng cho nn chng chy

nhanh nh gi, khng i chin m no snh bng. Chng li cn nghe v| ni c

ting ngi. Khi thy ch tng ca mnh bc ln c xe, i thn m tin bo cho

Achille bit S mnh ngn ngi ca i chng nu chng xut trn. Achille ni gin

qut mng chng v ra lnh cho ngi chin s Automdon {nh xe xut trn.
 Achille xut trn {nh ui qun Troie

phi chy v thnh

Qun Hy Lp v| qu}n Troie bc vo cuc chin u mi. Thn Zeus triu tp

tt c cc nam thn, n thn v nh Olympe hp nghe thn phn truyn lnh mi.

l| lnh t nay cho php cc thn c t do tham chin. Cuc giao tranh v th s

khc lit song du sao cng khng n ni bt li cho qun Troie. V nu mt mnh

Achille xut trn giao chin vi qun Troie khng c s can thip ca cc thn th qun

Troie ch pht chc tan t{c di sc mnh v bo ca Achille. Thnh Troie c th b h

bi tay Achille. Nh th khng ng vi iu tin nh ca S mnh. Phi c cc thn

tham chin km hm sc mnh ca Achille. Cn Zeus, Zeus s khng tham chin.

Zeus s ngi mt ni kn {o trn nh Olympe xem xt din bin ca chin trng.

Sau khi nghe Zeus truyn lnh, cc thn lin lp tc xut trn, mi thn ty theo

tri tim mnh, gia nhp vo mt trong hai phe i ch. N thn Hra i ti o|n chin

thuyn Hy Lp cng vi n thn Athna. Theo sau hai n thn l thn i dng-

Posidon-Lay chuyn Mt t, thn Herms giu lng t chng sinh v thn trng

tuyt vi. Thn Th rn-Hphastos sc lc di d|o cng khp khing nhc i ch}n

khng khiu vi vng theo h. l| nhng v thn s tham chin cng vi qun Hy Lp.

Cn bn qun Troie c thn Ars m tr sng ngi, thn Apollon tc di, n thn

Artmis bn tn nh ma, n thn Aphrodite ti ci duyn dng cng vi thn

Latone v thn Xanthos.

 Cuc giao chin ln ny din ra ht sc c lit khng khip n mc ngi ta ch

c th ni c rng trong sut mi nm Chin tranh Troie cng tt c cc cuc giao

tranh li cng khng th no snh ni. N thn ris-Bt ha c c xut hin khu ln

cuc xung t v| c thc mun qun. Ri n n thn Athna xung trn. Nng khi

ng trn chin ho, khi ngo|i th|nh ly, khi b bin sng v do dt, r ln nhng

hi di. Ting r bay i trong gi vang vng khp ni nghe rng mnh sn gy. Th l

thn Chin tranh-Ars xung trn. T nh ni cao cht vt hoc trn di i thoai thoi

hay c{nh ng thng tp bn b sng Simos, thn go tht, rt ln. C nh th tng

t, tng t ni nhau nghe nh nhng cn gi bo ca nhng m ti mt mng ang

vt mnh giy cht. Trn thin nh thn Zeus cho dn my m li v ging sm st m

m. Thn ging xung nhng nht st ny la, khi bc m mt. Cn di h gii, thn

i dng-Posidon vi c}y inh ba khu sng bin ln Lay chuyn Mt t bao la v

cc ngn ni dc cheo leo, cao vi vi. C v tr bao la u rung ln, t vng ng

bng ph nhiu cho n ngn ni Ida lm sui, t th|nh Troie cho n cc chin thuyn

ca qu}n Achens, }u }u cng l| chin trng. Cc v thn xng v|o nhau giao u

l|m n{o ng t tri. Thn Hads, v vua ca giang sn nhng vong hn, mc d

su tn di t en cng nn nao, cung cung, ri bi trong d. Thn ht sc hong

s. Apollon giao chin vi Posidon, Athna ng u vi Ars, Hra sc vi

Artmis mang cy cung vng. Herms giu lng t chng sinh t th vi Latone. Cn

Hphastos chp nhn cuc giao tranh vi con sng ln nc su sng d, Scamandre

hay Xanthe, tn tuy hai nhng sng ch l mt.

Cuc giao tranh gia cc thn l| nh th. Cn v Achille th chng phi ni

chng ta cng r, ch|ng ch kht khao chc thng c lp lp qu}n Troie tm c

Hector. Qu}n hai bn d|n trn. C{nh ng d|y c nhng ngi nhng nga v

chi la ln nh sng ca nhng v kh ng. t rn vang ln di bc chn ca

nhng o|n qu}n ang gi{p trn. Bn qun Troie c mt dng tng nng lng c t
th, l| ne con ca lo vng Anchise. Ch|ng tin bc, m ng vi tm lng

nga rung rinh trn u, mt bng bng st kh, tm khin trn che trc ngc, ngn

lao nhn cha ra pha trc. Achille thy ch th lin xng vo. ne phng lao. Lao

bay i }m trng khin ca Achille. Nhanh mt, Achille thy c n {c him. Chng

a mnh khin ra pha trc khng n {p s{t ngi. Chng s ngn lao d|i y sc

mnh ca dng s ne xuyn thng khin, nhng Achille lo qu{ xa. Ngn lao ca

ne khng th no xuyn thng khin ca ch|ng c, vng, bu vt ca thn linh

ban tng cho ch|ng, chn ng ngn lao li. Thn Hphastos rn cho chic khin

d|y nm lp: hai lp bng ng, hai lp bng thic, mt lp bng vng, chnh lp khin

v|ng n|y l|m ngn lao c him ca ne tr thnh v dng.

Achille {nh tr. Chng phng lao v ngn lao ca ch|ng }m trng khin ca

ne vo v|nh khin ni lp ng v da b mng nht. Ngn lao xuyn thng khin

lm vang ln ting ng rn r. ne co gp ngi li, dng chic khin ln cao v| a

vi ra pha trc trong lng rt i kinh s. Mi lao ca Achille sau khi xuyn qua hai

lp ng v da b mng nht, lt ngang lng ne v| cm php xung t. ne

thot cht. Thy ngn lao ca mnh khng h c ch th, Achille rt gm xng ti.

ne lin b mt tng { ln nng ln sn s|ng sc. Thn Posidon thy ne c th

b Achille {nh bi tung ra mt {m sng m che kn mt Achille v| a ne ra

khi vng nguy him. Ti sao thn Posidon vn ng v pha qun Hy Lp m nay li

ph tr mt v tng thnh Troie? Nguyn do l thn bit c iu tin nh ca S

mnh, thnh Troie s b h, con dn thnh Troie s b tiu dit nhng dng di

Dardanos d sao cng phi cn li mt ngi xng {ng k tc s nghip ca t

tin, v l Posidon phi cu ne.

Achille xng v|o h|ng ng qu}n Troie. Hector tin ln sn sng chp nhn cuc

giao u. Chng ku gi qun Troie xit cht h|ng ng gi vng ch kh, nhng thn

Apollon khng mun cho Hector giao u vi Achille trong tnh th bt li nh lc

ny, thn khuyn Hector hy mau mau lui v hu tuyn. Achille mt ch th, gm

tht, lao v|o qu}n Troie. Ch|ng phng lao }m v|o th{i dng Dmolon l|m v

xng, vt c Dmolon. Thy Hippodamas nhy xung xe chy trn, Achille phng

lao v|o lng ch th. Hippodamas ng sp mt xung t v ku rng ln. Tip n,

Achille git cht Polydore con ca lo vng Priam bng mt mi lao xuyn thu bng.

Thy em mnh m bng gc xung nh vy, Hector ti tm c mt mi. Ch|ng khng

th n|o ng ngoi cuc c na. Tay ging ngn lao, ch|ng bng ln nh mt

ngn la xng thng n trc mt Achille. Achille cng lp tc tin ln nghnh chin.

Chng reo ln:

- Ch| n }y ri, n }y ri! K git ngi bn ch thit ca ta, k lm cho ta

xt xa au n }y ri! Mong sao t nay trong cc cuc giao tranh, hn vi ta khng

bao gi lnh mt nhau na.

Ri nhn thng vo Hector vi i mt hung hn, Achille qut:

- Li }y mau ln m| np mng!

Khng cht s hi, Hector {p li:

- Hi ngi con ca Ple! ng coi ta l mt a tr, ng c hng dng

nhng li l hung bo m uy hip ni ta! Ta }y, ta cng bit s v v chi bi. Ta bit

ngi l| mt dng tng ti gii v| ta cn thua km ngi xa, nhng nu thn linh

quyt nh th d thua km ta cng c th h c ngi v mi lao ca ta cng nhn.

Ni xong, ch|ng ging lao phng mnh, nhng n thn Athna thi nh mt

hi l|m cho c}y lao bay ngc tr li ri xung chn Hector. Achille hng h lao vo.

Thn Apollon bn tung ra mt {m sng m d|y c trm ly Hector v| a ch|ng

thot khi vng nguy him mt cch d dng. Ba ln Achille thn thnh chy nhanh

nh gi }m thng ngn lao ng, nhng c ba ln ch|ng u }m phi {m sng

m d|y c. Bc tc, Achille quay sang chm git qun Troie. Chng phng lao vo c
Dryope, chm cht Dmuchos, h th hai ngi con trai ca Bias... Achille c th {nh

ui chm git qun Troie. Qun Troie nho nho b chy, nhng khi qu}n Troie chy

n ch cn ca dng sng Xanthe cun sng do thn Zeus bt t to nn th b Achille

chia ct chng lm hai. Achille dn ui mt cnh qun v pha thnh Troie. N thn

Hra ging ra trc mt h mt {m sng m lm chm bc rt lui ca h.

Cn mt cnh th b Achille dn ui cng ng phi nhy c xung dng sng cun

sng. Qu}n Troie bi lp ngp khp mt sng b cun i chm nghm trong nhng xoy

nc. Dng sng Xanthe nc su sng d v th ngp ln nhng nga vi ngi

hn n. Achille chy xung b sng dng kim chm git qu}n Troie nh ch tre,

chm chui. Qu}n Troie khc than, la ht n rn ngi. Dng sng ngu nhng

mu.

Achille dn ui qun Troie v bt gp Lycaon con ca vua Priam. Lycaon lc

ny tay khng kh gii. C khin, gip v ngn lao ng ln m u b vt i trong khi

tho chy. Achille ging ngn lao xng n, nhng Lycaon nhanh mt ci xung lun

qua cy lao chy n m ly u gi Achille. Ngn lao phng i bay trt qua lng hn

v cm php xung t. Con Lycaon mt tay gi cht ly cy lao nhn, mt tay t vo

u gi Achille ct ting van xin thm thit, mong c Achille tha cht, nhng Achille

chng h xc ng. Ngi anh hng con ca Ple {p li hn bng nhng li ni tn

nhn v rt cy kim nhn ra }m v|o c Lycaon ri qung xc hn xung dng sng

v ni:

- By gi cho ngi xung y m nm vi c, C s ht mu vt thng ca

ngi. M ngi s khng c t x{c ngi ln ging, khng c khc ngi.

Dng sng Scamandre s a ngi ra bin c. C{c ngi phi cht. C{c ngi chy

trn ng trc, ta ui theo chm git ng sau, ui cho ti thnh Ilion thn thnh.

By l}u nay c{c ngi git bao nhiu b mng, nm xung dng sng bc bao

nhiu con nga hin t nhng dng sng c gip g c c{c ngi }u. Tr{i li, cc
ngi s phi n mng cho nhng chin s Achens, cho ngi bn ch thit ca ta l

Patrocle gc ng khi ta vng mt trn chin trng.

Achille ni vy khin cho dng sng Scamandre v cng tc gin. N suy ngh

tm cch chn tay Achille thn th{nh cu qun Troie.

Dng tng Astrope xng n trc mt Achille quyt mt phen t chin.

Chng l chu ni ca dng sng Axios mnh mng. Dng sng Axios ly nng Pribe

xinh p v sinh ra cha chng l Plgon, v gi }y Astrope t dng sng nhy ln

hai tay lm lm cm hai ngn lao. Achille ng th th, ging c}y lao nhn. Astrope

phng lao trc, phng c hai ngn lao. Mt ngn trng khin ca Achille nhng khin

khng thng v vng, tng vt ca cc thn linh, ngn n li. Cn ngn lao kia lt

vo khuu tay ca Achille l|m m{u phun ra nh mt {m m}y en, v| ngn lao bay i

tn xa cm php xung t. Achille {nh tr, nhng v nn nng nn ngn lao khng

trng ch th m| }m v|o b sng cm php v|o y n na thn cn. Achille bn

rt ngay thanh kim eo bn sn nhy x ti Astrope. Lc n|y Astrope ang ra

sc lay ngn lao ng ca Achille nh n ln, {nh tr. V ngn lao cm qu su nn

Astrope khng nh c, v chnh lc Astrope toan un cong b gy cy lao th

nht kim ca Achille kt liu cuc i ngi dng s con dng ch{u ging ca con

sng Axios mnh mng. o qun Ponie thy ch tng b git lin b chy theo dc

b sng. Achille ui theo v git lin by v tng na. Chng cn c th git nhiu

qu}n Ponie hn na nu nh con sng Xanthe nc su, sng cun khng ni cn

thnh n bin th|nh ngi, ni vi chng nhng li sau }y:

- Hi Achille! Ngi c mt sc mnh siu vit nhng ngi l|m mt vic bt

nhn bt ngha hn bao gi ht bi v lc n|o ngi cng c cc v thn che ch. Nu

ngi con ca Cronos cho ngi s{t hi qu}n Troie th t ra ngi cng nn dn chng

ra c{nh ng, xa ta, ri hy hon thnh chin cng tn bo ca ngi. Dng nc {ng

yu {ng qu ca ta y xc cht. Ta b nghn tc mt ri khng bit tm li no m

chy ra bin c thn thnh na. Cn ngi th vn c chm git khng bit gh tay.

Thi i, dng li i, hi Achille! Ta kinh tm lm ri.

Nhng Achille lc n|y }u c ch ti li ni ca con sng. Chng ch c mt

kht vng tr th: ui theo qun Troie dn chng v th|nh v| giao u vi Hector.

Chng hung d ui qun Troie. Chng lao hn xung gia dng sng chm git,

nhng con sng khng th chu ng c na. Thn Sng ni cn thnh n d}ng nc

ln o o, dn sng, chuyn ng m m, tht gm nh mt con b mng hay mt con

s t, cun i bit bao xc cht v nm chng ln b. Nhng ngi cn sng c thn

Sng giu v|o trong dng nc p. N dng ln nhng ngn sng cao, hung d

chung quanh Achille, ui theo ch|ng, xng v|o ch|ng, x p vo chng khin chng

lo o khng sao ng vng. Chng phi nm ly mt cy tiu du, nh ln ng xung

dng sng lm mt ci cu. Nh Achille tho{t ra khi dng nc, nhy ln ln

c{nh ng, vng chy nh bay vi i ch}n nhanh nhn. Lc n|y ch|ng bt u

hong s, nhng v thn Sng v i khng tha. Thn khin mt nc ti sm li v o

|o ui theo Achille thn thnh, quyt chn tay chng li v cu qun Troie thot khi

tai ha. Dng sng nc xung nhai nghin bn nho di chn Achille lm cho

ch|ng ng khng vng, long chong. Trong pht him nguy y, Achille nhng

tng s phn mnh s kt liu }y. Ch|ng au xt than th v cu khn thn Zeus.

Nghe ting cu khn ca chng, thn Posidon v n thn Athna bin th|nh ngi bay

n bn chng ni r cho chng bit, tng lai vn dnh cho chng mt chin cng chi

li; chng s git c Hector. c cc v thn ch bo, c v, Achille yn lng. Ch|ng

tin bng bng trn c{nh ng vi lng phn chn. C{nh ng ngp nc mnh mng.

Sng cao ngt vn lp lp lao thng v|o ch|ng, nhng Achille nhy cao hn c ngn

sng. Sng mnh mng khng cn c bc tin ca chng v n thn Athna ban

cho chng mt sc mnh v bin. Tuy nhin dng sng Scamandre khng chu ngng

tin cng. N cm gin ngi con ca Ple hn na. N d}ng nc ln hp sc {nh

Achille. Hai con sng gin d dng sng cao ngt tri, si ro m m tm cch b

xung, dm cht Achille.

Tnh hnh tht nguy ngp. N thn Hra kinh hi tht ln mt ting lo s cho s

phn ca Achille. N thn bn truyn lnh cho a con qu yu qu ca mnh l thn

Th rn-Hphastos tung la ra giao chin vi cc thn Sng. Th l Hphastos lm

bng ln mt {m ch{y thn k. La chy c{nh ng thiu t nhng xc cht. La

t n kh kit, nt n mt t. Tip , Hphastos quay ngn la v t chy nhng

con sng. Cy ci lau, sy cho n cc loi c di mc chi cht bn b sng xinh p u

chy tri. in cung v hi nng hng hc t ngn la ca v thn Th rn-

Hphastos, c ln, c b vng vy, nhy t tung trong dng nc xoy. Qu khip

m v sc mnh khng khip ca ngn la thn k, thn Sng bn ct ting gi

Hphastos v ni:

- Hi Hphastos, a con qu ca n thn Hra, v thn Th rn kho tay v ti

tr! Khng mt v thn no c th ch ni ngi. Ngi thiu t hung d gm gh

nh vy th ta khng cn hi sc }u m| chng na. Thi, thi ta xin chm dt cuc

giao tranh!

N thn Hra nghe thn Sng ni nh vy bn ra lnh cho Hphastos thu ngn

la v. Cn cc thn Sng cng vi thu nhng ngn sng ca mnh v cho chng nm

yn, ngh ngi trong lng sng bnh lng v xinh p.

Trn chin u gia Achille, Hphastos vi cc thn Sng va dt th k tip

ngay n cuc giao tranh gia cc thn. t rng, tri cao u chuyn ng nghing

nga. Thn Chin tranh-Ars phng lao {nh n thn Athna. Athna nhy lui li mt

bc n trnh ngn lao v| ngay lc n|ng ci xung b ln mt tng { ln nm

mnh vo Ars. Tng { lao trng c v thn Chin Tranh, qut thn ng sng soi trn

mt t. N thn Aphrodite vi chy ti Ars dy v| tm c{ch du i. N thn Hra

nhn thy bn gi ngay Athna ti chn {nh. Athna kp thi n ngay sau lng
Aphrodite. N|ng vung tay {nh mnh vo ngc v n thn Tnh yu v Sc p.

Aphrodite b au i c v|i bc l| ng ln quay ra t. Th l hai v thn ph tr cho

qu}n Troie b {nh ng. N thn Hra kho{i ch ci c thng. Nhn cuc giao

tranh , thn Apollon thy chn nn khng mun tham gia. Thn mun th gii thin

nh khng nn can thip vo cuc chin tranh ny, cc thn cn chm dt ngay cuc

giao tranh mc ngi trn thu xp vi nhau mi bt ha ca h, nhng n thn

Artmis, em gi ca Apollon, ngi ni danh v t|i sn bn t v bt bnh vi s th

ca anh mnh. Artmis mun tham chin, song khng c. N thn Athna ni gin,

mng ph u Artmis. Va mng nng va a tay tr{i ra nm ly hai c tay Artmis,

cn tay phi nng tho lun chic cung eo trn vai Artmis ra v| ri vi chic cung y

nng qut lin tip vo hai m Artmis. Artmis c lc u quy quy tr{nh n,

khin cung tn eo sau lng ri vung vi xung t. Cui cng, Artmis vng ra c,

b chy, va chy va khc st mt.

Lc ny cc v thn ngng chin. Ngi chin thng cng nh k chin bi

u tr v nh ni Olympe ngi bn v thn ph vng ca mnh l Zeus ch tn ch

knh. Ring c thn Apollon l| t nhp v|o th|nh Troie theo di tnh cnh ca qun

Troie v| tm c{ch gip h.

Li ni v Achille sau khi chin thng thn Sng-Scamandre lin tip tc truy

ui qun Troie, git hi nhiu v k. Lo vng Priam ng trn b thnh cao thy

qu}n mnh ang cm u chy thc mng v thnh m khng c mt v dng tng

no chn {nh Achille ym tr c nn trong lng rt i lo s. Lo vng bn i

xung cc ca thnh nhc qun canh phi sn sng m rng ca n {m bi qun

ang rt chy v v| cng phi nhanh chng ng cht ca thnh li ko Achille t

nhp vo th rt nguy him.

Qu tht ng nh s lo xa ca lo vng Priam. Qu}n Troie mt l, i kh{t

chy v thnh tan tc chng ra c ng g c. Theo s{t bc chn ca h l Achille v cc

chin s Achens bng bng kh th. ng trn b cao m trng thy cnh tng ny

th ai dm bo Achille v cc chin s Hy Lp khng tr|n c vo thnh? Ch c

c{ch ng cht ca th|nh, |nh lng {m qu}n Troie b tiu dit th mi thot khi

nguy c tht th, nhng l|m th n|o c. May thay, thn Apollon tm ra c mt k

gip qun Troie thot khi tnh th kh khn y. Thn tm n ngi anh hng

Agnor, mt dng s khng ch tr{ch c, c sc mnh hn ngi, a ch|ng ra

ng u vi qun Hy Lp. Thn t v|o tr{i tim ch|ng lng dng cm v ch kin

cng. Cn thn hn na bo v cho Agnor, thn ng ngay bn chng, ta ngi

vo cy si v tung ra mt m|n sng m che khut.

Agnor ng i Achille xng ti. Ch|ng bnh tnh n nhn cuc giao tranh, v

chng phng lao. Ngn lao bay i v| khng n ni v ch. N }m trng bp chn

Achille ngay di u gi, song b chic bao chn bng thic mi che nn lao bt ra.

Achille {nh tr, nhng thn Apollon tung ra mt {m sng m d|y c a Agnor

i ti mt ni an to|n. K Apollon bin mnh thnh Agnor v tin ln ng i

din vi Achille. Achille xng ti. Agnor chy. Achille ui theo, ui mi ui mi

qua c{nh ng ri vng tr li dc con sng Xanthe c xo{y nc su. Chnh trong lc

y {m bi qun Troie mi c thi gian chy c vo trong thnh.

Nhng c mt chin s bn qu}n Troie khng chy vo thnh. Chng dng li

trc ca th|nh hin ngang ng i qun Hy Lp tin n. l| Hector, ngi anh

hng cm u qun Troie, quen lc n|o cng chin u anh dng h|ng u qun

Troie.

Achille sau mt hi l}u ui Agnor th bit mnh b mc la. Thn Apollon lc

y ha php bin mnh tr li l mt v thn oai phong lm lit. Thn bo vi Achille

rng ch|ng mt tr, lm ln i ui {nh mt v thn bt t l| iu khng th c

S mnh chp nhn. Achille tc n in ngi nhng |nh phi nut gin cam chu.

Chng lp tc quay tr li, chy nh bay v pha cng thnh ca qun Troie.
 Achille git cht Hector

Lo vng Priam ng trn b th|nh cao l| ngi u tin trng thy Achille

chy t ngo|i c{nh ng ti. C rt i lo s. C van xin con trai c t b cuc chin

u, ln trn v|o th|nh, nhng Hector vn ng trc cng thnh ch Achille ti.

M Hector, lo b| Hcube ng trn b th|nh cao nc mt l ch tun ri, khc

than thm thit. C gi con tr v|o trong th|nh, ng i mt ng u vi Achille,

nhng tt c nhng li van xin ca cha m d c thit tha v| xt xa n my chng na

lc ny cng khng lay chuyn c Hector. Ch|ng suy ngh ht mi ng mi no.

Nu chng rt vo trong thnh th chng s b Polydamas on trch v chnh Polydamas

tng khuyn chng khi thy Achille xut trn, cho qu}n s lui v gi thnh. Chng

b{c b k thu qun c th y. Vy th gi }y tt hn ht l chp nhn cuc giao

tranh, hoc l lp c chin cng lng ly hoc l cht vinh quang trc cng thnh.

Li mt ngh kh{c n vi Hector: hay l ha gii vi Achille, tr li nng Hlne cho

Mnlas cng vi nhng ca ci m| Paris ly mang v thnh Troie. C th qun

Hy Lp t b cuc v}y {nh th|nh Troie ta phi ha chia c cho qun Hy Lp mt s

ca ci ct gi trong kho? Ngh i ri ngh li, Hector thy rng gi }y khng phi l

lc a ra nhng li ha gii, thng lng vi Achille. Achille khng phi l mt con

ngi c tr{i tim khim nhng v nhn hu. Tt hn ht l chp nhn cuc giao tranh.

Cc v thn trn nh Olympe l nhng ngi quyt nh thng bi trong cuc sc.

Hector yn lng i ch v| suy ngh nh vy. Trong khi Achille t xa chy nh bay

ti. Trng thy Achille kh th hung hng, lao ng ging cao nhm nhm, {o gi{p

m tr sng chi. Hector hong s b chy. Ngi con ca Ple lin ui theo. Achille

ui vi quyt tm bt Hector phi chp nhn cuc t chin phc th. Cuc ui bt
din ra quanh chn thnh Troie. Mt vng, hai vng, ri ba vng. Tt c cc v thn trn

nh Olympe u theo di cuc ui bt v nhn thy r hai dng s ang chy di

chn thnh Troie. Zeus, v thn ph vng ca nhng v thn v nhng ngi trn th

on mnh, t thng xt cho s phn ca Hector v Hector l| ngi tng dng

cng Zeus bit bao l hin t trng th hu h. Zeus bn ln ting hi c{c ch thn xem

nn cu Hector hay cho Hector b Achille git cht. Zeus va hi xong th n thn

Athna ng dy phn bc li. N thn ni cho Zeus bit s phn Hector c nh

ot. Cc thn khng ai l| ngi c nh cu Hector. B Athna chng li, thn Zeus

|nh t b nh ca mnh v rng lng cho php Athna c ty nghi h|nh ng.

Th l| Athna bng mnh ri khi nh Olympe xung trn.

Hector vn b Achille ui gp. Mi ln Hector chy v pha cng th|nh lao

thng ti chn thnh, hy vng trn thnh cao s bn tn xung bo v mnh th

Achille u o{n bit c, bc chng phi chy tt ra c{nh ng. Bao gi Achille cng

chy s{t th|nh hn c. Thn Apollon n ph tr Hector ln cui cng. Thn kch thch

lng hng h{i v| i ch}n nhanh nhn ca Hector. Cn Achille, chng lc u ra hiu

cho qu}n Achens khng c bn tn vo Hector. Chng khng mun vinh quang

{nh bi Hector tr th cho Patrocle thuc v ngi khc.

Khi hai dng s k ui ngi chy quanh th|nh Troie n vng th t th thn

Zeus em ra mt ci c}n v|ng. Ngi t ln a c}n hai S mnh tng trng cho

ci cht, bt con ngi nhm mt xui tay: mt ca Achille c i ch}n nhanh, mt ca

Hector luyn thun chin m. Ngi cm chnh gia cn cn nhc ln. Th l Hector

phi t gi th gii vui ti v sng di vng quc ti tm ru r ca thn Hads, v

thn Apollon d c yu mn Hector chng na cng khng th cu chng thot khi

quyt nh ca S mnh. Thn phi b Hector. Chnh vo lc y n thn Athna mt

s{ng long lanh n bn ngi con ca Ple ni:

 - Hi Achille danh ting ly lng c Zeus yu thng! D Hector c kh

ph{ch kin cng quyt lng t chin vi nh| ngi th hn cng khng th ginh

c chin thng. V S mnh bt hn phi cht. Gi }y l| lc ta v| nh| ngi c

th bt hn phi ng gc di mi lao mang li vinh quang bt dit cho chng ta.

Vy nh| ngi hy dng li ngh ngi i. Cn ta, ta s n gp hn thuyt phc hn

chp nhn cuc giao u vi ngi.

N thn Athna ni vy v Achille mng r tu}n theo. d Hector quay li

ng u vi Achille, n thn Athna bin mnh thnh mt chng trai ging ht em

rut ca Hector l| Diphobe, v| ch|ng Diphobe n khch l anh ng chy na

ko h danh chin s. Ch|ng ni:

- Hi Hector khng th ch tr{ch c! Thi anh ng chy na! Hy dng li,

dng li v quyt mt phen sng mi vi Achille i!

Hector {p li li em:

- Diphobe em hi! Trong s anh em do Priam v Hcube sinh ra th em vn l

ngi c anh yu mn hn c, nhng hm nay anh li cng mn yu em hn, qu

trng em hn v trong lc nhng ngi kh{c u c trong thnh m ring em thy

anh trong vng nguy him em xng ra khi th|nh n cu nguy cho anh.

Hector tr li nh th, cn n thn Athna di dng hnh ca Diphobe li

cng khch l thm lng dng cm ca Hector Hector quyt u vi Achille. N thn

li cn mu mo xng ln trc Hector tin bc theo, v by gi th Hector v

Achille ang tin n mt i mt nhau sc.

Hector ln ting trc:

- Hi con ca Ple! Trc }y ta chy quanh th|nh ca Priam khng dm

ch ngi ti giao u nhng b}y gi th ta khng chy trn na. Ta quyt giao

chin vi ngi. C th ta thng ngi, m| cng c th ta b ngi {nh bi. Vy th ti

}y ta v| ngi hy cu xin thn linh chng gi{m v l| nhng ngi lm chng tt

hn ht. Nu Zeus cho ta thng ngi th ta s khng phanh th}y ngi }u. Sau khi lt

ly nhng v kh lng danh ca ngi, ta s tr x{c ngi li cho qun Achens. Cn

ngi, ngi cng nn l|m nh vy.

Achille quc mt nhn Hector v ni:

- N|y, n|y tn Hector {ng ght kia! Ngi ng c m ni chuyn giao c vi

ta. Gia ta v| ngi khng th n|o c tnh ngha bn b cng khng th no c mt li

th nguyn trc khi mt trong hai ngi ng xung em m{u mnh dng cho thn

Chin tranh-Ars gii kh{t. Ngi hy tr ht ti ngh ra i. Hm nay hn bao gi ht,

ngi cn phi t ra l mt chin s can trng, mt dng tng kit xut. Ngi

khng cn li thot na }u. Gi }y, n thn Athna s dng ngn lao ca ta trng

tr ngi. Gi }y l| lc ngi phi n mng cho tt c cc chin hu ca ta ng

xung v tay ngi.

Achille ni vy v phng lao. Hector danh ting ly lng trng thy lin ci

mnh tr{nh c. C}y lao ng bay lt qua ngi chng ri cm php xung t,

nhng n thn Athna li nh n ln v| a li cho Achille m Hector khng bit.

Hector {nh tr, phng mnh ngn lao ng. Lao }m v|o gia khin ca

Achille nhng khng xuyn thng c m li bt ra ngoi. Thy mt lao m khng h

c ch th, Hector v cng tc gin. Chng tht gi Diphobe em li cho chng

mt ngn lao nhng Diphobe khng cn bn chng na. Hector bit rng s phn

mnh b thn linh nh ot, n thn Athna b|y mu la chng. Song chng

bnh tnh suy ngh: cn phi chn mt ci cht xng ng, bo ton dng kh nh mt chin

cng oanh lit.

Hector rt gm ra xng n Achille. Achille khng cha lao v| gi khin ra

trc che chn. Hai dng s gm gm nhn nhau gi th mt i mt nhau. Chnh

trong lc y, Achille tm c mt ch s h c hng Hector, v khi Hector va vung

gm lao ti th Achille kp thi thc mnh mi lao nhn v|o ni s h y. Hector ng

bt nga ngi ra nm phi mnh trn mt t. Mu chy ng c. Achille reo ln khoi

ch:

- Th l| ngi b ta {nh gc. By gi hn ngi bit rng Patrocle cht

nhng khng phi khng cn ai {nh thng c ngi ra hn, tr th. Thi ngi

nm y m cht i, thi h|i ngi s l mi ngon cho mung th.

Hector lc n|y kit sc. Chng {p li li Achille rt kh khn v| nng nhc.

Ch|ng xin Achille cho gia nh ch|ng em ca ci n chuc li thi hi ca ch|ng

lm l ha t{ng, nhng Achille cn lng nhc Hector v tuyn b quyt phi th}y phi

xc Hector trn ct bi cho chim chc ra ri, mung th tha li. V| Hector cht,

linh hn chng ri b vnh vin hnh h|i v| ra i trong ni au n khn xit nh vy.

Thy Hector nm bt ng trn ct bi, nhng chin binh Hy Lp ko nhau n xem v

khng mt ngi n|o l| khng lng nhc chng, cm lao hay cm kim }m tip vo

thi th chng mt nh{t, nhng cha ht, Achille cn ngh ra mt c{ch i x vi Hector

v cng tn bo. Chng chc thng gt chn Hector ly dy xu vo v buc vo sau

chin xa. Th ri chng ln xe qut nga cho xe chy. Thi hi Hector b ko l di t

nm trong ct bi bn thu. ng ln b th|nh cao, lo tng Priam v Hcube trng

thy thi hi ca a con yu qu ca mnh b hnh h, bu nhc tng chng nh t

tng khc rut. Lo vng khc nc ln tng cn cn Hcube g|o khc n nh in

di. Nng Andromaque, v ca Hector lc ny vn cha hay bit. Nng trong ta nh

cao ca mnh dt vi v nhc nh cc n t un nc khi Hector t chin trng tr

v c nc nng tm. Nghe ting khc t b thnh cao vng n, nng chong vng c

ngi. Nng linh cm thy c chuyn chng l|nh xy ra vi chng mnh. Nng vi

chy b ra ngoi b thnh cao. Mt cnh tng v cng au thng th thm din ra

trc mt nng: thi hi chng n|ng ang b nhng con nga ko l trn ct bi diu qua
trc th|nh i v doanh tri qun Hy Lp. Nng ng vt ra ngt i. Xung quanh

nng nhng ngi n t v cc ch em nng xm li vc nng dy trong ting khc than

ai on.

Achille ko xc Hector quanh thnh Troie ri tr v doanh tri ni c nhng

chin thuyn thon nh nm di trn b bin trng xa c{t. Khi lng cm th lng

xung, chng nh li ngi bn ch thit ca mnh l| Patrocle, ngi bn chung nm

ng cay, chia s ngt bi vi chng qua bao gian nguy th thch. Nh n bn nc

mt li tun tro. Ni xt thng l|m ch|ng trn trc th}u m khng sao chp mt

c.

V ri sau nhng cn bun ni nh nh vy, Achille li thng nga vo chin xa

v| {nh xe ko x{c Hector quanh ni t thi hi Patrocle. Ba ln xe chy quanh thi hi

Patrocle l ba ln xc Hector vt v trong ct bi. Thn Apollon xt thng ngi anh

hng xu s v| cm gin Achille, thn bng php l ca mnh lm cho da tht ngi

anh hng khng b thi ra, khng b rch nt. Thn em chic khin vng ca mnh

ra che ch cho thi hi ca Hector khi Achille {nh xe ko l x{c ngi anh hng trn

mt t en.
 Lo vng Priam i chuc xc con

Cc v thn Olympe u nhn thy h|nh ng tr th rt man r ca Achille. Cc

thn u thng xt cho s phn bt hnh ca ngi anh hng anh dng chin u

bo v thnh Troie. Mi ngi u mun tm c{ch gip . Cc thn lin bn vi v

thn Herms-Ngi Truyn lnh khng th ch tr{ch c, mau xung trn {nh cp

thi h|i Hector tr li cho gia nh ch|ng, nhng c ba v thn nht quyt chng li

nh tt p . l| n thn Hra, ngi v c cnh tay trng mut ca Zeus;

Athna, ngi con gi ca Zeus; v Posidon, v thn i dng c c}y inh ba v|ng

gy bo t. V l m| mi mt ngy tri k t ngy Hector t trn, thi h|i ngi

anh hng vn b Achille hnh h. n ngy th mi hai th thn Apollon khng th

chu ng c na. Thn ch trch cc thn linh l| v n bc ngha, c c, tn

nhn, can ti ph ha vi h|nh ng v lim s v bo ngc ca Achille. N thn

Hra nghe Apollon kt n, bn ni nng, phn bc li, thm ch cn mng nhic

Apollon thm t. Nghe v ni nng n ni chng c l c l g, thn Zeus thy cn phi

ra tay phn x. Thn ni:

- Chng ta nn t b nh ly trm thi h|i Hector i. Vic khng th no

thot khi con mt ca Achille }u. V hn lc n|o cng c m hn ng|y m sn sc

gip , nhng gi{ b}y gi mt v no }y i triu n thn Bin-Thtis v ngay }y

cho ta th tt hn c. Ta s ni cho n|ng r iu hay l phi nng bo Achille con

nng t b ngay c{i lng cm th man r, nhn l vt ca lo vng Priam v| tr thi hi

ngi con xu s cho lo lo lm l ha tng.

 Zeus ni th v n thn Cu vng-Iris bay nhanh hn gi thi lin phng mnh

ng dy ra i. Chng my chc n thn Thtis c mt trn nh Olympe, ngi bn

cnh ng ph vng Zeus. N thn Bin-Thtis lin xung ngay h gii n doanh

tri ca qun Hy Lp, gp a con trai yu qu ca mnh truyn li ch lnh ca Zeus,

bi v thn Zeus khng mun v chuyn ci thi hi Hector m th gii thin nh ko

di mi nhng cuc u khu, bt ha. Tnh t ngy cc v thn ci c, u { vi nhau

v chuyn thi h|i Hector n lc n thn Bin-Thtis c lnh triu ln thin nh th

cuc xung t lm chia r th gii thn thnh ko di ti chn ngy; chn ngy tri rt

cng thng, au u, nhc c i vi ng ph vng Zeus! Khng th ko di

thm c na!

Trong khi Zeus ni chuyn vi n thn Thtis th n thn Cu vng-Iris theo

lnh Zeus n b{o cho lo vng Priam sm sa xe v l vt n doanh tri qun Hy

Lp xin chuc xc con. Tun theo lnh Zeus, lo vng Priam sai qu}n hu cht y l

vt qu ln xe ri xut h|nh. i trc l chic xe bn b{nh do Idaios iu khin, i sau

l xe nga ca lo vng Priam. H hng b con gn gi tin c, than khc chng khc

g tin c v ni an ngh vnh vin.

Mi ngi tin c ra khi th|nh v| i theo c mt qung ng ra n cnh

ng th quay tr li thnh Ilion thn thnh, v trn ng khng mng qunh trong

m ti mt mng ch cn hai ngi. ng ph vng Zeus, ngi c tm mt nhn bao

la rng khp thy cnh tng y. ng lng thng xt s phn ti nghip ca c

gi, Zeus bn ra lnh cho thn Herms xung trn dn ng cho c. Gi dng lm mt

ch|ng trai xinh p, Herms ng n xe ca lo vng Priam gia ng v bt

chuyn lm quen. Thn t xng l| lnh hu ca Achille v sn lng dn ng cho c

gi ti nghip i n doanh tri ca Achille.

n doanh tri ca Achille, bng chic a thn ca mnh, Herms lm cho qun

canh ng say nh cht, nh m cng c d dng. Hai chic xe vo thng trc lu

ca ngi anh hng Achille. Ti }y, thn Herms lm xong nhim v ca Zeus giao

ph. Trc khi tr v th gii Olympe, Herms ni cho lo vng Priam bit r s tht

v khch l lng can m, tnh bnh tnh ca c c i v|o trong lu gp Achille.

C gi| Priam bc vo lu ca Achille. Khng mt ai trng thy c i v|o c. Khi

y Achille va n xong ang ngi trc bn cn b bn th ngi xa. C gi tin n

trc mt Achille, qu xung m ly u gi ca ngi anh hng v| hn ln i b|n

tay tng st hi khng bit bao nhiu ngi con ca c. C ct ting van xin:

- Hi Achille snh ta thn linh! Xin ngi hy nh n thn ph ngi. Thn ph

ngi tui t{c cng gi| nua nh ta v| cng gn t xa tri nh ta. Chng r s phn ca

ngi hin nay nh th no. Rt c th qu hng, Ngi sng chng c yn bnh

v gic gi lun lun quy nhiu. Chng c ai bn ngi bo v ngi lc tnh

mng b e da, sn sc ngi khi tri gi tr tri, nhng tha ng|i, d sao khi bit

ngi cn sng, ang sng, ngi vn yn lng mt d v| ngi vn c hng nim

hy vng nhn thy a con trai yu qu t thnh Troie xa xi tr v. Cn ta th bt

hnh, khn kh bit bao, ngay n nim hy vng cng khng cn! Trn t Troie

bao la n|y, ta h sinh ra bit bao nhiu ngi con trai li lc, nhng gi }y ta khng

cn ly mt ngi no. Va mi }y, Hector, a con cn li duy nht ca ta bo v

th|nh cho ta b ngi git. N cht mt ri! Hm nay ta n }y l| v n, l|

cu n thot khi tay ngi. Hi Achille! Xin ngi hy knh trng thn linh v r lng

thng hi cho s phn ti cc ca ta. Xin ngi hy nhn s ca chuc ta mang n v

trao cho ta thi hi ca n. Xin ng|i hy ngh n thn ph ngi m xt xa cho thn phn

ca ta. Ta cn {ng thng hn th}n ph ngi nhiu, bi v ta d{m l|m mt vic m

trn ci i n|y cha mt ai d{m l|m: ta hn b|n tay ngi git con ta!

C gi| Priam ni nh vy khin Achille v cng xc ng. Ch|ng ngh n s

phn ngi cha yu qu ca mnh m khng cm lng c. Chng nghn ng|o, nc

mt tr|o ra ln trn khun mt rn ri, sm en v nng gi. Ch|ng t tay ln vai lo

vng Priam v| kh y c ra. C hai ngi u nh n nhng ngi thn thch ca

mnh. Qu di ch}n Achille l| lo vng Priam m{i tc bc ph, khc nh thng

con. Ngi trn gh l Achille khc nh thng ngi cha v| ngi bn thn thit t

trn.

Achille sau ni xc ng bn t trn gh ci xung c gi| ng ln. Nhn c

gi mi tc bc ph trn khun mt hn ni kh au, Achille an i c. Chng sai qun

hu xc du thm ln thi h|i Hector, bc qun li cn thn bng nhng tm vi p v

t ln c xe do nhng con la ko ca Idaios. Tip ch|ng mi lo vng Priam n

cm ri i ngh. Lo vng Priam b|y t nguyn vng nh chin mi ng|y t chc

l tang cho Hector. Achille chp thun kin ngh y. Chng ha trong nhng ngy

thnh Troie t chc l tang cho Hector, chng s khng cho qun Hy Lp xut trn.

Khi mi ngi ang chm m trong gic ng ngon lnh, bng }u thn Herms

t nh Olympe bay xung. Thn n bn ging ca lo vng Priam {nh thc c

dy, gic c phi i ngay ko lt na tri sng e qun Hy Lp bt gp li phi mt ca

chuc mi i c. Lo vng Priam lin {nh thc Idaios dy v| di s hng dn

ca thn Herms, o|n xe a thi h|i Hector ri khi doanh tri qun Hy Lp tr v

thnh Troie.

Thn Herms t bit hai ngi khi o|n xe v ti b sng Scamandre. Cho n

lc n thn Rng ng c tm o di vng ng , tri t o ra trn mt t rng mnh

mng th o|n xe v ti ch}n th|nh Troie. Ngi con gi ca vua Priam, nng

Cassandre trng thy o|n xe u tin. Nng khc m ln v va khc va ku gi mi

ngi ra n. Th l lo b Hcube, nng Andromaque, cc anh em, ch em h hng ca

Hector cng vi nhng ngi d}n th|nh Troie, |n ng cng nh |n b| ko nhau ra

cng thnh. H n vy quanh ly thi hi ca Hector, than khc vt v. Lo vng

Priam phi ra lnh cho mi ngi gin ra ly li cho xe i v|o trong th|nh.
 L tang Hector c c hnh rt trng th. Chn ngy tri nhn dn thnh Troie

i n ci trn rng v lp gin thiu. Ngy th mi, thi h|i Hector c t ln

gin ci v lm l ha thiu. Sau nhng ngi d}n Troie thu lm hi ct ca chng

b vo mt ci tiu vng v chn xung di mt nm m {. Chn ct cho Hector

xong, lo vng Priam mi lm l cng hng hn Hector trong cung in.

Cng cn k qua mt cht v l tang Patrocle. Sau khi Achille tr th c cho

Patrocle, chng ra lnh cho qu}n s Myrmidon ca mnh diu h|nh tng nim ngi

chin s hy sinh. Ba ln qun lnh diu hnh vng quanh thi hi Patrocle l ba ln

ting khc than ai on, k l vang ln. Achille cho t thi hi Patrocle ln mt chic

ging xinh p, nhng ngay cnh y di ch}n ging, ch|ng |y a thi hi ca

Hector m trong ct bi. Chng cho git cu, git b, nng tht m tic n mng

chin thng. m hm trong mt gic ng say, Achille gp linh hn Patrocle.

Patrocle n ng trc u ging Achille than vn. Ch|ng i Achille hy mau mau

lm l an tng cho mnh, khm lim cho mnh. Nu khng, linh hn chng vn lang

thang cha c bc v|o vng quc ca thn Hads. Cc linh hn ca ngi qu{

c ngn cm linh hn chng, trnh xa chng, cm ch|ng khng c qua sng Styx v

gia nhp vo th gii ca h. Ch|ng cng b|y t nguyn vng vi Achille l xin Achille

ng chn bnh ng tro thi hi ca chng qu xa Achille. Chng mun khi Achille t

gi ci i, tro hi ct ca Achille b chung v|o bnh ng tro hi ct ca chng v mai

tng chung trong mt nm m. Th theo nguyn vng ca Patrocle, qun Hy Lp cho

lm ha thiu thi hi Patrocle. Tang l t chc v cng trng th. ch th}n ch tng

Agamemnon ra lnh cho qu}n s i ly ci v thit lp gi|n thiu. Tng Mrion c

giao nhim v trc tip ch huy qun lnh. Sau khi thit lp xong gin thiu, Achille ra

lnh a thi h|i Patrocle t v|o nh gi|n. Qu}n s xp thnh mt i ng uy nghim,

chin xa i trc, lnh b i sau, thi h|i Patrocle i gia hng qun, theo sau l Achille.

chun b cho l thiu, ngi ta git sc vt lc m bo ra bc ph ly thi hi, cn

quanh thi hi xp nhng con vt b git. Achille cn cho t vo gin la nhng bnh

mt ong v du. Bn con nga chy nhanh cng b a v|o gi|n ci. Hai con ch trong

s chn con ca Patrocle cng b chc tit ri xp vo gin. Cui cng l| mi hai t

binh Troie b a ra trc gin thiu. Achille dng ngn lao ng git cht t binh m

tri tim khng h xc ng. Tip , ch|ng tung ngn la hung d vo gin ci, v

chng va khc va cu khn hng hn Patrocle bng nhng li l nh sau:

- Hi Patrocle! Xin cho bn d tn ni s}u thm ca vng quc ca thn

Hads. Tt c nhng g ta ha vi bn, ta ho|n th|nh. Ngn la hung tn s thiu

t i mi hai ch|ng trai dng cm v| cng trng ca qun Troie cng vi bn. Cn

Hector, con ca Priam th chng phi l ngn la hung tn m l nhng by ch i.

Xin bn chng gim cho lng ta.

Achille khn hng hn Patrocle nh vy. N thn Aphrodite, ngi con gi

ca Zeus nghe thy ht. Nng khng cho mt con ch no bn mng n gn thi hi

Hector. N|ng ti xung thi h|i ngi anh hng mt th du thm thn diu ca hoa

hng gi gn cho thi th ngi anh hng c ton vn. Cn thn Apollon tung ra

mt {m m}y m che ph quanh thi h|i Hector cho khng mt ai trng thy, hn

na ngn nhng tia nng mt tri nng bng thiu t thi th ngi anh hng.

Gin thiu mc d c ti du v chm la nhng vn khng sao bc chy

ln c. Achille cho by bn th cu khn thn Gi-Bore v thn Gi-Zphyr. Chng

ha s lm l t hn hai v thn rt hu. N thn Iris n nhn nhng li khn nguyn

y v| bay n ni ca hai v thn Gi truyn t li. Lc ny cc v thn Gi ang

ngi ch chn quanh bn tic. Bit chuyn, cc v lin ng dy v ra tay. Th l tri ni

gi, dn my v pha vng ng bng Troade ph nhiu. Sng bin ni ln cun cun.

Gi a vo gin ci ang ch{y lom rom. Ch trong chc lt ngn la c li di bng

ln lim lem lm nhng thanh ci lm chng bc khi cun cun. Sut m hm y gi

qut ti tp vo ngn la hung t|n v| cng sut m hm y ch|ng Achille c i ch}n

nhanh ti ru vang trn mt t cu nguyn vong hn Patrocle. Khi ci ch{y

ht, mi ngi em ti ru vang dp tt nhng thi than hng. Hi ct ca

Patrocle c thu lm b vo trong mt chic bnh vng ch khi Achille n hn

k ca s phn s b hi ct vo ri mai tng chung trong mt nm m nh nhn xinh

p bng {. Sau l| nhng cuc thi u th thao: ua nga, u v, u vt, thi

chy, u lao, nm {, bn cung, phng lao...

 Achille git cht n hong Panthsile

Sau khi Hector t trn, thnh Troie lm vo mt tnh cnh rt kh khn. Thiu

hn mt v tng c t|i c th ng u vi qun Hy Lp. Ch cn mi cch l n

binh bt ng c th trong thnh. Trong tnh hnh nguy cp y, bng }u qu}n Troie

c mt o qu}n n chi vin. l| o qun ca n chin s Amazones do n

hong Panthsile ch huy. T vng b bin Pont-Euxin, Panthsile dn o|n k binh

n|y i ti }u th tng chng nh ni y g ng mp m bin th|nh ng i bng

phng, ng c xanh mn mn chc l{t ha x{c x. Ngi xa k s d Panthsile

ng v pha qu}n Troie v qu}n Troie c n thn Artmis ph tr. N hong hy

vng bng ngha c ny n thn Artmis s va lng m tha th cho mnh ti v

tnh st hi ngi ch rut l nng Hippolyte trong mt cuc i sn. C ngi k, chnh

l| ch th}n lo vng Priam l|m l ra sch ti s{t nh}n cho Panthsile, v| n

n v vua cai qun th|nh Troie, n|ng ko o qun Amazones xung vng ng bng

Troade sc vi qun Hy Lp.

o qun ca v n ho|ng Panthsile, ngi con gi yu ca thn Chin tranh-

Ars, c lo vng Priam v| nh}n d}n th|nh Troie n tip rt trng th. Trong

nim hn hoan ca tnh chin hu, hi ng, Panthsile kiu cng ni rng o qun

Amazones ca nng s qut sch qun Hy Lp khi vng ng bng Troade, s t

sch chin thuyn ca qun Hy Lp.

Ngy hm sau nhng n chin s Amazones xut trn. Lo vng Priam l|m l

hin t cu khn thn linh ban cho o qu}n ng minh ca ng thng li, nhng c{c v

thn Olympe khng chp nhn li cu xin .

 Cuc chin u din ra kh thun li cho nhng n chin s Amazones. Vi ti

ci nga bn cung, phng lao, cc n chin s Amazones {nh ui qun Hy Lp

t ca thnh Troie phi b chy v tn khu vc chin ly ca mnh. Tha thng,

Panthsile ra lnh cho i k binh tin cng chc thng vo khu vc chin thuyn.

Tnh hnh qu l cc k nguy him.

ng lc y, Achille v Ajax Ln xut trn. Nguyn do l trong my ngy gn

}y hai v tng ny khng tham chin. C hai, ng|y ng|y n ngi bn nm m nh

nhn xinh p bng { ca Patrocle khc than, nm m c Achille ch dn cho

nhng ngi Achens x}y p trong l ha thiu Patrocle. c bit tnh hnh chin

trn xu n nh th, hai dng tng lp tc mc o gip, cm v kh bng ngay ra

chin trng {nh chn qu}n ch. Qun Amazones v qun Troie khng th n|o ch

ni hai dng tng Hy Lp c sc mnh nh hm beo y. T tin cng h b chn

ng li ri b y li ra ngoi khu vc chin ly ca qun Hy Lp. N tng

Panthsile thy vy bn xng ln quyt i mt ng u vi Achille. Nng phng

lin tip hai ngn lao v pha Achille nhng khng h c ch th. Mt ngn lao

trng chic khin ng nhng khng xuyn thng c. Achille {nh tr. Chng xng

thng n }m mt mi lao trng ngc Panthsile. N|ng a tay m ngc, nhng cn

mt tay c thu ht sc lc cn li rt thanh kim bn sn ra, nhng Achille li bi

tip mt mi lao na vo con nga n|ng ang ci. Con nga au n ht tung nng

t trn lng xung t ri ng vt ra giy gia. Achille lin xng n lt b o gip

v| tc ot v kh ca n ho|ng. Khi n}ng v|nh m ng che vng trn v khun mt

ca Panthsile ln, ch|ng v cng xc ng trc v p l lng ca n hong, chng

v cng xt xa thng tic ngi p sm phi n nhn mt s phn bt hnh. Tri

tim ch|ng b}ng khu}ng nh va {nh mt, ri mt bu vt trong i. Ch|ng ng

sng s, ng ngn hi lu, mt rm l, bn thi hi Panthsile. Bng }u Thersits n.

Anh chng c hnh th qui d ny, hn chng ta cn nh, tng b Ulysse {nh cho
mt trn nn thn trong Hi ngh v ti l{o xc. Chng no vn tt y, Thersits thy

Achille xc ng trc ci cht ca Panthsile bn ct li ch nho:

- Ny hi Achille! Ng|i l|m sao m| ng tn ngn mi bn ci xc ca con gic

ci y? Hn rng ngi tic cho mi lao ca ngi ch g? Gi{ m| ngi ta bt sng c

n|ng v| em d}ng cho ng|i nh d}ng n|ng Brisis th c phi hay khng? Hay ngi

phi nhn k xem n|ng cht tht hay cha? Thi c, nh vy ta xin gip mt

tay cho ngi yn tm.

Ni xong, Thersits }m mt mi lao nhn vo gia khun mt xinh p ca

Panthsile lm bt hai con mt ca n|ng ra ngo|i. H|nh ng l{o xc ca tn lnh

qui d ny khin cho Achille ni cn thnh n. Chng ging cho hn mt tr{i m vo

u. Hn ng vt xung t, v s, cht thng cng. Dng tng Diomde, ngi c

quan h huyt tc gn gi vi Thersits bt bnh vi Achille v chuyn ny lin em thi

hi ca Panthsile vt xung sng Scamandre nhng Achille tm c, vt ln v lm

l tang trng th cho nng.

C chuyn k Achille v qun Hy Lp trao tr thi h|i Panthsile v| mi hai n

t binh cho qu}n Amazones nhng ngi Amazones lm l tang trng th cho v n

hong ca h. Cng c chuyn k kh{c i mt cht: Achille bt sng c Panthsile

v| ci nng lm v. Quanh ci cht ca Thersits cng c ch k hi kh{c. C chuyn

k Thersits mu mt cuc phn nghch, bin lon, b Ulysse pht hin v git cht.

Ni v Achille sau khi git Thersits, chng phi c ra ti, nu khng s b

cc n thn rinyes truy ui trng pht. Achille v th phi tr v o Lesbos dng

l vt ln n thn Lto, thn Apollon v n thn Artmis cu xin cc thn tha ti, ty

ra sch bn tay u nhum m{u ngi. Tun theo li phn bo ca thn Apollon,

dng tng Ulysse c lnh s mng ra sch ti st nhn ca Achille.

 Achille git cht ch tng Memnon cm u o

qun thiopie

Thy tnh cnh qun Troie nng th nh vy, ch tng Memnon cm u mt

o qun thiopie t mt vng xa xi c b bin d|i quanh nm sng d ko sang gip

qun Troie. Chng l con ca n thn Rng ng-os v| ngi anh hng Tithonos.

Cuc i chng k ra cng kh{ gian tru}n. Sau khi vua cha qua i, chng b ngi em

rut l| mathion cp quyn tha k ngi b{u, nhng ngi anh hng Hracls trong

cuc h|nh trnh i ot nhng qu to vng khu vn cm do ba ch em tin n

Hesprides coi gi, gia ng du thy bt bng m| tha, git cht tn tim

vng, trao li ngai vng cho Memnon.

o qu}n thiopie di s ch huy ca ch tng Memnon ko sang Troie vi

kh th hng hc la giao tranh. Qun Hy Lp phi ng u vi lin minh qun

Troie-thiopie, nht l vi dng tng Memnon, qu l khng th coi thng. H bit

Memnon c mi quan h h hng thn thit vi lo vng Priam v| l| mt v tng c

sc mnh v v p snh ngang thn thnh. Chnh tay thn Th rn-Hphastos rn

cho chng b o gip v ci khin cng vi ngn lao, thanh kim chng lp chin

cng.

Qun Hy Lp xut tng, Achille ra ng u vi Memnon, nhng Achille li

trnh khng gip chin vi Memnon, bi v theo iu tin nh ca S mnh, nu

Achille git cht Memnon th sau ch|ng s b mt mi tn ca thn Apollon kt liu

cuc sng. Vy ai s l| ngi chp nhn cuc sc ny? Mt ng gi tin ln ging

khin, cha lao ra trc mt i th. l| lo vng Nestor ng trn chin xa vi

dng v quc thc ho hng. Tuy nhin lm sao mt v tng gi nua gy yu c th

chng c nhng n {nh do dai, c him ca mt v tng tr y t|i nng.

Giao u c mi ng gm, mi lao th Nestor yu th phi b chy. Thy vy

tng Paris ging cung bn mt ph{t. Mi tn khng trng ng gi Nestor m li

trng vo con nga trong c xe. Con nga b au lng ln ko vt c xe xung t.

Ci cht nh ang p xung u c gi. May mn l|m sao, ngi con trai ca c,

dng tng Antiloque kp thi n ng cu. Chng b ngay mt tng { ln c d n

hai ba ngi khing mi ni, nm mnh v pha Memnon. Tng { bay i trt trn

u Memnon, kh qut phi chic m tr bng ng v vng dy dn. Nu nh khng

c chic m tr y do thn Th rn-Hphastos ban cho th Memnon hn la khi

xc. Memnon long chong ri ng vng li c ngay. Ch|ng {nh tr. Mt ngn

lao bay i xuyn thng vo ngc Antiloque lm v n{t tr{i tim ngi con trai ca lo

vng Nestor, v| Antiloque ng nga ngi ra, hai tay gi ln chi vi. Qun Hy Lp

lp tc xng ln bo v thi hi Antiloque quyt khng cho Memnon tc ot b o

gi{p, v kh v| chic khin. Cuc chin u din ra quyt lit. Lo vng Nestor trc

tnh hnh bt li nh th phi c ngay ngi i cp bo cho Achille bit din bin trn

chin trng. c tin Antiloque cht, Achille ht hong bng ngay ra trn. Chng bit

rng gip chin vi Memnon l| ch|ng t rt ngn i mnh. Song trc tnh hnh

nc si la bng nh lc n|y }y, Achille ch bit xng ti dc ht sc mnh ra ph

cu nguy khn. Antiloque cht l|m cho Achille v cng au n. Bi v sau Patrocle,

ch|ng l| ngi bn gn gi th}n thit hn c vi Achille. Thy Achille, Memnon lin

vc ngay mt tng { nm mnh. Tng { trng chic khin ng nhng khng bp

ni khin m li b vng ra tn xa. Achille {nh tr. Chng phng mt mi lao, v| mi

lao bay i khng n ni v ch. N }m trng vai Memnon l|m Memnon b thng,

nhng Memnon }u c phi va. Mi lao {nh tr ca chng lm Achille b thng

vo tay. Khng cn lao, hai ngi rt gm xng v|o nhau. Ting v kh va chm,

gm chm gm, gm chm khin vang ln xoang xong nghe rn c ngi... Cuc
giao u din ra bt phn thng bi v hai dng tng u l con ca cc v thn v| u

c sc mnh v| t|i nng ngang nhau. N thn Thtis v n thn os ngi trn nh

Olympe theo di cuc giao tranh ca hai a con. Hai n thn u cu khn thn Zeus

bnh vc con mnh, ban cho con mnh thng li v chin cng vinh quang bt dit.

Thn Zeus bn ly chin cn vng ra v t v|o hai a c}n hai ming ng tng trng

cho s phn ca hai ngi. on thn cm gia c}n n}ng ln. a c}n Memnon nng

nghing v pha di. Th l Memnon phi cht v tay Achille. Bng mt n {c him,

Achille thc gm trng ngc Memnon. Memnon ku r ln mt ting ri ng xung

kt thc s phn ca mnh. N thn Rng ng-os au n khc than cho ci cht ca

a con trai yu qu, cn thn Zeus, xt thng s phn ngi anh hng con ca os,

ban cho ch|ng s bt t. Thi hi ca ch|ng c qun bc trong nhng tm vi

rc r v| c cc v thn Gi a n b sng spe xa xi lm l an tng. Cc

217

nng Nymphe dng cho chng mt nm m p v| khc thng ch|ng. Cn o qun

thiopie c cc v thn bin thnh mt by chim mang tn Memnodides. By chim

ny mi nm mt ln bay v h cnh ngi m ca Memnon thm ving thy chung.

Cn nhng git nc mt au xt ca n thn Rng ng-os khc thng a con

trai yu qu ca mnh th ngy nay chng ta vn thng thy, l| nhng ht sng

sm long lanh trn ngn l cy.

 Achille t trn

Sau khi h c dng tng Memnon, Achille tip tc cm u qun Hy Lp

tin cng qun Troie. Chng t xung hu t h ht danh tng n|y n danh tng

khc ca qun Troie. Qun Troie t l}u bit sc mnh v| t|i nng ca ngi anh

hng Achille cho nn khi thy cc v tng ca mnh ln lt ng xung trc mi lao

ca Achille th h ch cn ngh n vic tho chy cho nhanh v th|nh. ng trc

nguy c th|nh Troie b tht th, thn Apollon bn xng ra ng cu. Thn tht ln bt

Achille ngng cuc tn cng, nhng Achille bt tu}n thng lnh. Chng c lao vo

qu}n Troie. Hn na chng vn nui gi mt mi cm tc i vi thn Apollon v thn

nhiu ln ph h cho Hector v qun Troie lm gim i chin cng ca chng.

Apollon n trc mt Achille ngn ch|ng li. Achille ni gin, tin tay ang cm ngn

lao bn ging ln cha v|o mt v thn v qut:

- Hi v thn mang cy cung bc! Hy mau mau trnh xa khi cuc chin bo tn

ny, nu khng s b ngn lao ca Achille lm thng da rch tht !

Ch, ch! Qu l nhng li ni khinh th thnh thn, mun phn ngo mn. Mt

s phn nghit ng l|m cho Achille m qu{ng. Thn Apollon lm sao c th chu

ng c nhng li xc xc nh th. Thn khng cn nh n li th ha trong {m

ci Ple-Thtis, li th ha s bo v cho ngi con do n thn Thtis sinh ra. Thn

quyt bt Achille phi n ti.

Lc n|y Paris ang ging cung bn ti tp v pha qun Hy Lp v Achille.

Nhiu chin binh Hy Lp ng gc di trn ma tn ca Paris. Song Achille th vn

vng nh b|n thch. Bi ch|ng xa kia c ti luyn trong nc sng m ph Styx

v trong ngn la hng bt dit. Ch|ng tuy khng c tr thnh bt t song git c

ch|ng }u phi l chuyn d dng. Ch c {nh trng gt ch}n ca chng mi c th

bt chng t gi ci i. Cn {nh v|o bt c ni n|o trn th}n th chng th ch c th

lm chng b thng. Thn Apollon nm bt ngay ly tnh th . Nhng trn ma tn

ang xung qun Hy Lp. Thn bn ha thnh mt {m m}y en cho khng mt

ai trng thy v bng cch y thn n mt mi tn ca Paris bn v pha Achille, iu

khin n, hng n }m v|o gt ch}n ngi con ca Ple. Chnh xc thay khi cc v

thn ra tay! Mt mi tn bay i, x gi nhanh nh mt nh chp cm php vo gt

chn ca Achille. ang chin u say sa, Achille bng thy au nhi gt chn.

Chng bit ngay s phn ch|ng n }y l| kt thc. Bi v xa nay vi c n ca m

chng ban cho, chng khng h cm thy ni au n khi mi lao ng hay nh{t gm

sc }m chm v|o th}n th chng. Chng thu ht sc lc a tay xung gt chn rt

mi tn ra ri ng vt xung t, nhng ri chng li bt dy cm ly v kh lao v|o

qun Troie git thm nhiu tn na. Song ch|ng ui sc dn. Chng lo o nh

mun ng. Chng nm ly lao cm xung t ta v|o n c ng c. Chng nhn

v|o {m qu}n Troie ht ln:

- Hi nhng ngi Troie khng trung thc! C{c ngi s cn phi chu nhng tai

ha ln hn na. th|nh ca c{c ngi sp n ngy b t thnh tro bi. Ta s tr

th c{c ngi ngay c khi ta t gi cuc sng tr|n y {nh s{ng n|y! C{c ngi s

phi n ti.

Nghe ting tht ca Achille, qun Troie kinh hi qu chng. Mt cnh tho chy

cung cung, hn lon din ra trc mt ngi anh hng ang hp hi. Achille kit

sc. Chng ri tay khi ngn lao v ng vt xung t. B {o gi{p ng sng choang,

vng chi rung ln nhng ting gin d, v mt t cng nghin rng rn r theo. Th l
ngi anh hng con ca Ple v n thn Bin-Thtis t b cuc chin u sc si ra i

v|o ci vnh hng.

Thy Achille b git, qun Troie sau mt hi thm d lin b n bao v}y nh

cp thi hi. Cuc chin u quanh thi hi Achille din ra ht sc c lit. Mu chy

thnh sng, thy cht thnh ni. Ct bi m tri. C nh cc din giao tranh din ra th

khng ai bit n bao gi mi phn thng bi, nhng thn Zeus dn my m khng

mun ko di cuc giao tranh. T nh Olympe, thn vung tay ging xung mt ting

st n vang, khi bi bc ln nh mt {m m}y d|y c, la chy bng bng. Qun

Troie phi lui xa khi thi hi Achille. Li dng tnh hnh , tng Ajax Ln, con ca

Tlamon lao vo vc thi hi Achille chy v khu vc chin thuyn. Tng Ulysse ngn

chn qu}n Troie ym h cho Ajax, va chng va rt lui.

Achille t trn! Tn tht ny tht l ln lao i vi qun Hy Lp. by t lng

bit n i vi cng lao to ln ca mt v tng kit xut, qun Hy Lp t chc l tang

cho ngi anh hng rt trng th. H ra ry sch s thi hi Achille, xc du thm

cng vi cc th hng liu kh{c, sau t Achille ln mt chic ging c trang

hong rt lng ly. Ri mi ngi t c{c tng lnh cho n chin binh ng tc trc

quanh thi hi ca chng khc than, k l cng lao ca chng v ni au n xt xa trc

vic chng phi t gi cuc sng chin u vi nhng chin cng vinh quang m khng

mt v tng no snh kp. Ting khc ca h vang ln tri cao, di xung bin su. N

thn Bin-Thtis v cc ch em Nrides ca nng nghe ting khc di xung, bn rn

c ngi, vi v|ng i sng bin i ln mt t. Thy con mnh cht, n thn Thtis

tht ln mt ting. Ting tht ca v n thn Bin tht kh{c thng. Qun Hy Lp nghe

ting y kinh hong tht m vi v b chy. May thay lo vng Nestor kp thi can

ngn h li. Sut mi by ngy lin n thn Thtis, cc tin n Nrides, c{c tng

lnh cng nh c{c chin binh Hy Lp khc than bn thi h|i ngi anh hng Achille. Cc

nng Muses, nhng con gi yu ca Zeus, t nh Olympe bay xung, ng quanh thi
hi Achille ht nhng bi ca tang l. Cc v thn Olympe cng khc than thng tic

cho ci cht ca ngi anh hng con ca lo vng Ple v| n thn Bin-Thtis vn l

dng di ca ng ph vng Zeus uy nghim. Cho n ngy th mi tm khi gin

ci thit lp xong, ngi ta mi khing thi hi Achille ra lm l ha tng. Bit bao

nhiu l vt qu gi{ c dng hin cho bui l n|y. Cng nh xa kia trong l tang

ca Patrocle, qun Hy Lp em nhng t binh Troie ra git ri nm thi hi vo gin la

t vong hn ngi cht. Sau khi gin ci chy ht, qun Hy Lp i thu nht hi ct

ca Achille b vo mt chic bnh v|ng p vn ca thn Ru nho-Dionysos dng

tng cho n thn Thtis, m ca Achille. Tip , qu}n Hy Lp ly hi ct ca Patrocle

em b chung vo chic bnh ri lm l an t{ng. Ngi ta |o mt ci huyt

chung ba danh tng ca qun Hy Lp: Patrocle, Antiloque v Achille. Qun Hy Lp

xy cho nhng v anh hng mt ngi m rt to, rt cao cho thuyn b i ngo|i khi

xa cng nhn thy. Phn cui ca l tang l nhng cuc thi u th thao. N thn Thtis

mang t di bin ln nhng tng vt qu gi{ lm phn thng cho nhng ngi

chin thng. Qun Hy Lp bo nhau: nhng phn thng qu gi{ n ni nu nh

Achille cn sng hn rng ch|ng cng phi ham thch say m, v nu chng tham d

cc cuc thi, chc chn chng s ot hu ht cc gii. Ngi xa k, Achille tuy

c chn ct di mt nm m to p nhng ch|ng khng yn ngh ti y. N thn

Thtis a ch|ng n mt hn o xa tt tp bin Pont-Euxin v }y ch|ng tip tc

cuc sng ca mnh, mt cuc sng y b n. Cho mi n tn sau ny mi khi thuyn

b i ngang qua hn o , c{c thy th i khi vn cn nghe thy ting binh kh va

chm nhau xoang xong tng chng nh nhng cuc giao tranh long tri l t vn

ang din ra. m m c khi li nghe thy vng ln nhng c}u ca, iu h{t nh trong

cc bui yn tic tng bng. Ngi ta bo, l| Achille v| c{c chin hu ca mnh

ang tip tc cuc sng ca nhng dng tng anh hng ca thi i trc.
 Ajax Ln, con ca Tlamon, t t

Sau khi Achille cht, trong h|ng ng qu}n Hy Lp xy ra mt cu chuyn va

xu xa b i va au n thng t}m. l| vic quyt nh xem ai l| ngi c tha

k b o gip v chic khin ca Achille, mt bu vt do thn Th rn-Hphastos

tn bao cng sc mi to nn c. N thn Thtis khng th ch nh xem ai l| ngi

c nhn ci vinh d ny bi nng chng bit da v|o iu g phn quyt. Achille

cng chng dn li trao bu vt ca mnh cho ai. Qu l kh x. Cui cng n thn

Thtis phn truyn cho hai anh em Agamemnon v Mnlas bit ch kin ca b: hy

trao bu vt cho v tng n|o chin u xut sc nht trong trn {nh bo v thi

h|i Achille. Cn c vo li phn truyn y th tng Ajax Ln hoc Ulysse phi c

nhn b o gip v chic khin v hai chng l nhng ngi c cng ln trong vic

y lui qun Troie v mang thi hi Achille v doanh tri, nhng phn thng ch c

mt m| ngi xng {ng li c hai. Ch cn cch b phiu kn quyt nh. Ngi ta

nu ra mt cu hi cho cc t binh Troie: trong hai v tng Hy Lp, Ajax v Ulysse, ai

l| ngi xut sc nht, {ng s nht? V| t hai bnh ng phiu, mt ca Ajax, mt

ca Ulysse. Tng vic l|m nh th th minh bch v cng bng, nhng khng, n thn

Athna v yu qu Ulysse v| th ght Ajax xi gic, b|y t cch gian ln cho anh

em Atrides khi kim phiu Ulysse c nhiu phiu hn. S d n thn ght Ajax l

v trong nhng trn chin u vi qu}n Troie c ln Ajax coi thng, khc t s

gip ca n thn. l| mt h|nh ng ngo mn, kiu cng {ng phi trng pht.

Kt qu l bng nhng th on gian ln, b i, xu xa do n thn Athna b|y t,

Ulysse thng, c tha hng b o gip v ci khin ca Achille. Cm gin vic

lm xu xa, b i ca hai anh em Atrides, Ajax tm cch tr th. m khuya hm ,

Ajax mang gm t nhp v|o i bn doanh qun Hy Lp mu toan git l qun canh

ri h s{t hai anh em Atrides v| Ulysse, nhng n thn Athna lun lun quan t}m n

Ulysse, lun lun bn cnh Ulysse cng nh hai anh em Atrides bo v, gip

b ba tng lnh n|y. V th, khi thy Ajax cm gm ln ra i, n thn Athna bn lm

cho ngi dng s n|y mt tr i lc ng ra bi chn nui. N thn cn lm cho Ajax

mt tr n ni trng cuc ha g, trng thy |n b ca qun Hy Lp bt c th trn

bi ha ra nhng chin binh Hy Lp, v th l| Ajax vung gm xng v|o chm git v

bt mt s gii v lu ca mnh. Ch|ng inh ninh rng mnh git cht hai anh em

Atrides v bt sng c Ulysse.

Tri sng, qun Hy Lp thy sc vt b git b mt bn truy tm v pht hin ra

th phm l| Ajax. Ulysse c lnh i rnh bt Ajax em v np cho hai anh em Atrides

tr ti. Trong khi rnh np, Ulysse c n thn Athna hin ra ni cho bit r u

ui c}u chuyn, v th l cu chuyn Ajax t xung hu t gia |n b tng nh l|

mnh t xung hu t gia qun Hy Lp, git Agamemnon, h Mnlas, bt sng

Ulysse khng cnh m bay lan truyn t ming ngi ny sang ming ngi khc khp

trong ton qun Hy Lp.

Cn Ajax, sau cuc tung honh, hi tnh li. N thn Athna tr li tr khn

cho chng. V th ch|ng tnh t{o nghe r tng tn cu chuyn do mnh gy ra

va qua, mt cu chuyn l bch, tc ci do h|nh ng in r ca chng. Chao i!

Tht qu{ xu h, qu{ au xt! ng l| mt h|nh ng nhc khng xng {ng

vi danh d ca mt dng tng danh ting, chin cng lng ly. Ch|ng c|ng ngh li

cng thy h thn, au xt, c|ng thy nhc nh. Chng thy khng th sng c khi

danh d b u. Ch c ci cht mi gii thot ni cho chng. Ajax nh ngi n t

Termesse nhn li ngi em rut ca mnh v Teucer trng nom h ch|ng a con trai

cn nh, sau gi a b v qu hng Salamine ng b ni nui nng gip.

Chng li dn khi con chng khn ln, Teucer s trao cho n chic khin qu ca mnh,

chic khin dy by lp da b m khng mt v kh n|o }m thng c. Chng mong

mun con chng s mang tn ca chic khin: Eurysaces. Dn d mi vic xong, Ajax

ly thanh gm m| xa kia Nestor trao tng cho mnh, ra i, ni l| i cu xin cc v

thn tha th cho h|nh ng phm thng ca mnh v hin dng cho thn Hads

thanh gm b{u.

Teucer t Mysie tr v. Ch|ng c nh tin tri Calchas bo cho bit, phi gi

Ajax li trong lu tri ht ngy hm nay, nu Ajax i ra khi nh s gp tai ha nguy

him n tnh mng. Teucer vi cho quan hu v phi bo cho mi ngi bit, nhng

khng kp na ri, Ajax ra i. Mi ngi chy vi i tm Ajax, v| ngi ta thy

ch|ng nm cht bn b bin, mt thanh gm xuyn sut qua ngc.

c tin Ajax cht, hai anh em Atrides lin n tn ni xem xt. H ra lnh cm

khng cho chn ct thi h|i Ajax v| coi l| mt hnh pht xng {ng vi ti phn

nghch ca Ajax. Mnh lnh ny ca h ban ra g}y cho tng Teucer mt s phn n,

chng kin quyt khng c li lnh ny, sn s|ng ng ra chp nhn mi th thch,

ng u bo v quyn c chn ct cho thi h|i ngi anh mnh, d phi tr

bng bt c gi no. Qun Hy Lp li ng trc nguy c ca mt s chia r phn bit.

May thay, ngi anh hng Ulysse ti can thip. Chng ch ra cho anh em Atrides bit,

h|nh ng trng pht i vi thi h|i Ajax l| v nh}n o v| khng cao thng, hn

na vi phm v|o iu ngn cm ca thnh thn. Chng phn gii cho h r, mc d

Ajax va qua c h|nh ng chng i, th ch i vi h song d sao Ajax cng l|

mt v tng c cng ln trong cuc Chin tranh Troie. Khng th i x bc ngha nh

th vi mt v tng c cng, khng nn cm th, tr th i vi mt ci xc cht. Ajax

xng {ng c hng, v phi c hng nhng nghi l trng th trong vic an

tng.
 Cui cng hai anh em Atrides phi nhng b. Qun Hy Lp li c thm mt

nm m c xy dng to p bn cnh nm m chung ca nhng ngi anh hng:

Patrocle, Antiloque v| Achille. l| nm m ca Ajax Ln, con ca Tlamon, qu

Salamine, ngi anh hng m| t|i nng v| sc mnh trong ton qun Hy Lp ch chu

thua km c Achille.
 Chin cng ca Ulysse. Philoctte tham

chin

Sau khi hai v tng kit xut ca qun Hy Lp l Achille v Ajax cht, qun Hy

Lp vn khng v th m t b nh {nh chim th|nh Troie. Ngc li, h c|ng hng

h{i hn, quyt t}m hn, v nh li phn truyn ca S mnh, thnh Troie s b h vo

nm th mi ca cuc giao tranh, v by gi chnh l thi im y. H, qun Hy Lp,

ang vo thi im y. T }y trong h|ng ng ca qun Hy Lp ni bt ln mt ti

nng mi v cng kit xut, nu k v lng dng cm v ti v ngh xem ra chng thua

km Achille, Ajax l| bao, nhng v t|i th{o v{t, tr thng minh, u c t mu s}u,

by k him th cha tng mt ai snh ni. l| Ulysse hay cn gi l Odysse, tn tuy

hai nhng ngi ch mt, con ca lo vng Laerte, qu hng hn o Ithaque nh

b ngho n|n, quanh nm bn b sng v. Chin cng ca Ulysse th nhiu nhng

chng ta lm sao c th k ht c. Ch xin k mt chin cng c ngha quyt nh

i vi s phn thnh Troie.

Trc ht ta phi k chin cng bt sng Hlnos, con ca lo vng Priam, vn

l mt nh| tin o{n t|i gii, anh em sinh i vi Cassandre cng ni danh v ti tin

o{n. c bit Hlnos gi kn mt li sm ngn ca thn thnh v s phn thnh

Troie, mt li sm ngn rt c mt v ti h trng, Ulysse ng|y m vt c tnh k

ot bng c iu b mt . K g? em i binh v}y {nh bt sng Hlnos ?

Chc g c? Hn na, trong cuc hn chin bo t|n, tn bay n lc, c th

Hlnos b cht. Nh th th mu ln khng th|nh m| i s cng hng. V li qun

Troie chng di g m| Hlnos xng pha ra ni trn tin m khng ai bo v. Tnh

ton ht mi ng mi no, Ulysse thy ch c cch ci trang lt vo thnh Troie bt

sng Hlnos em ra l| hay hn c, v| ch|ng ch th}n thc thi k him ca mnh.

Sau nhiu ng|y m ln li iu tra, d xt bit c ni n chn ca Hlnos

cng s canh phng ca qun Troie, ba kia nhm vo mt m ti tri khng trng

khng sao, Ulysse t nhp vo thnh Troie bt sng Hlnos, bt mt cch rt m

thm, a v doanh tri qun Hy Lp. Th l qun Hy Lp ot c li sm ngn c

mt, b truyn. Theo li khai ca Hlnos, thnh Troie ch c th b h nu qun Hy Lp

thc hin c nhng vic sau }y: Mt l|, a dng tng Philoctte cng cy cung

ca ngi anh hng Hracls m| Philoctte c tha hng ti thnh Troie tham

chin. Hai l|, a ngi con trai ca Achille l chng Noptolme t o Skyros ti

tham chin. Ba l, di chuyn hi ct ca ngi anh hng Plops ti t Troie.

Trong ba vic ny th vic th nht l| kh khn hn c. Ulysse d sao cng quyt

thc hin bng c. Trc ht, chng t thnh Troie tr v o Skyros xin vi vua

Lycomde cho Noptolme, ngi chu ngoi ca nh vua, con ca Achille v cng

cha Didamie, xut trn. Con nh tng khng ging lng cng ging cnh,

Noptolme tnh nt cng nh cha, va c ng ngoi cho bit l nng si ln sng

sc ch mun bay ngay sang thnh Troie. Mc d m chng khc lc, khuyn can chng

ng dn thn vo cuc i chinh chin, nhng ch|ng vn c ln ng. Ch|ng ang

kht khao nhng chin cng v i t ra xng {ng vi dng di Achille.

Trn ng t o Skyros sang thnh Troie, Ulysse cho thuyn gh li o

Lemnos. Chng ta hn vn cn nh trong h|nh trnh vt bin sang th|nh Troie xa

kia, chn nm trc kia, qun Hy Lp b li, b li mt cch v cng tn nhn tng

Philoctte trn o Lemnos. Hi , Philoctte b rn cn, vt thng sng ty, mng

m hi thi khin Philoctte lun ming rn la, than vn. iu nh hng ti cuc

hnh binh, nht l lm u, phm tc nhng l hin t trng th. Gi }y tr li

Lemnos, nhng l|m sao, l|m th n|o m| a Philoctte sang tham chin vi qun Hy

Lp thnh Troie? Ulysse th khng dm xut u l din ri, ch v trng thy Ulysse

l| Philoctte bng bng n kh v chc chn rng sn cung tn trong tay, Philoctte

khng ngn ngi g m khng n cho ci k xut ra vic l|m c c, tn nhn

mt pht. Trng mt pht tn tm m{u c ca con mng x Hydre th khng danh y

no, thn y no cu cha c. Ulysse bn ngh ra mt k kh{ th}m c. Chng v mt

s thuc h ng ch Noptolme ngoi thuyn, Noptolme s ln o tm bng

c ch ca Philoctte, ln la tr chuyn, k mt cu chuyn ba t gy cm tnh

vi Philoctte ng r c Philoctte xung thuyn tr v qu hng Hy Lp, v khi

bit Philoctte xung thuyn ri th coi nh trt lt. Nghe Ulysse b|y mu t k,

Noptolme thy ngi ngi. Vi tui tr trong sng, thng thn ca mnh,

Noptolme thc tm khng mun lm mt vic di tr la gt, nhng trc quyn uy

v s thc p, thuyt phc ca Ulysse, cui cng Noptolme nhn thi hnh k sch.

Noptolme tm c ch ca Philoctte. l| mt ci hang kh su c hai ca, bn

mt dng sui khng bao gi cn. ang khi ch i th Philoctte t }u khp khing

l bc v. Vt thng chn ng vn cha khi, i li vn rt kh khn v| au n.

Sau vi li thm hi, xng danh, Noptolme thut li cho Philoctte nghe, nguyn do

v sao ch|ng n ni n|y. V| }y l| c}u chuyn do Ulysse ba t ra v giao cho

Noptolme k:

- Mt hm, Ulysse v| lo ng Phnix, ngi b nui ca cha ti t thnh Troie v

tm ti. Hai ngi cho ti bit, Achille t trn v| c{c ng thn linh dnh cho ti ci

vinh d kt thc s phn thnh Troie. Nghe nhng li ni p ca h, ti xung

thuyn cng vi h vt bin sang Troie v trc ht ti mun nhn mt cha ti ln cui

trc khi qun Hy Lp lm l mai t{ng cho ngi. Khi ti n, qun Hy Lp ng n

ti ng nght. Gp ti, ngi n|o cng ni c nh l| c nhn thy Achille sng li.

Ti n bn thi h|i cha ti vnh bit ngi. Sau , ti n gp hai anh em Atrides v
hi xin li nhng binh kh ca cha ti cng nh tt c nhng g l ti sn ca ngi,

nhng h tr li ti vi mt ging li trng trn khng th no lt tai c: N|y, hi

ngi con ca Achille thn thnh! Ca ci, ti sn ca cha anh th trc sau vn l ca

anh, s tr li cho anh thi! Nhng cn b o gip v chic khin cng vi ngn lao,

thanh kim th trao cho mt v tng khc ri, v v| Ulysse. Hin nay Ulysse

ang s dng nhng th ! Nghe h ni th, ti khng th nn nhn c s cm

gin. Ti mng h: C{c ng l|m n nh th l th no? Tht l mt l khn nn! Mt

mi n|o m| c{c ng em nhng th binh kh ca cha ti i trao cho ngi khc m

khng thm hi ti ly mt li. Lc Ulysse cng c mt ti y. ng ta tr li ti:

C{c v y l|m nh th l| ng y chu ! Chu th ngh xem nu khng c ta th

nhng binh kh cng b o gip v chic khin cng nh thi h|i ca cha ch{u

ri v|o tay qu}n Troie ri. Th l ti chng cn n nang g na, ti lm m ln, chi

thng vo mt bn h v b ra v. Ti quyt nh khng li chin u vi h na. Tr

v qu hng Hy Lp, tr v hn o Skyros thn yu ca ti l| hn ht.

Sau khi thut ht cu chuyn, Noptolme r Philoctte tr v qu hng Hy

Lp vi mnh. Cn g sung sng hn na, Philoctte nhn li ngay. i vi ng, ko

di mi ci cuc sng kh nhc chn rng xanh hoang di ny trong cnh b vt

thng d|y v au n, l tng bc i tm kim thuc, kim ming n bng sn bn l

vic ngoi mun ca ng. Ch v khng gp c ngi ng hng, ng ch, ng

tnh nn ng mi phi chu cnh sng a y sut chn nm trng. ng khc ct ghi

xng mi th vi bn ngi tn bo, hai anh em Atrides v Ulysse.

Hai ngi va i c v|i bc th Ulysse cho mt tn thuc h ci trang lm

mt thng nh}n n gp Noptolme bo tin cho bit: qun Hy Lp c lo vng

Phnix v nhng ngi con trai ca Thse xung thuyn truy ui Noptolme.

Tng Ulysse v| Diomde ang trn ng ti hn o n|y tm Philoctte, mi

Philoctte v tham d cuc Chin tranh Troie. Nu Philoctte chng c li th h s

dng v lc cng bc, bt bng c Philoctte v. Hy mau mau i tho{t khi hn

o ny ko sa vo tay bn h.

Tnh cnh tht him ngho nh vy m Philoctte li khng l ni bc chn.

Mi bc i ca ng tht kh nhc v| au n. ng trao cy cung cho Noptolme v

cu xin chng tr tui ng b ri ng, trong bc ng kh khn gian kh. Mt cn

au d di khin Philoctte tng chng mun ngt. ng phi ngh ngi mt hi lu

ri mi tip tc l bc c.

Thy tnh cnh c cc, thng t}m ca Philoctte nh vy, Noptolme khng

|nh lng che giu s tht, la gt mt con ngi trung thc. Chng ni r cho

Philoctte bit u ui c}u chuyn, ni r tt c nhng tr b|y t ra t ny n gi

ch l nhm d d, la c Philoctte xung thuyn a ng sang th|nh Troie.

Chng thuyt phc ng sang thnh Troie vi mnh cng chin u v s nghip ca

qun Hy Lp. Philoctte kin quyt khc t. ng i Noptolme tr li cho ng cy

cung v l| ch da duy nht ca ng, phng tin duy nht ca ng kim ngun

thc n nui sng cuc i c qunh trong hang su rng thm. ang lc th Ulysse

v ch i qu lu, t ngoi bin chy vo xem s th ra sao. Ulysse bc tc ra lnh cho

Noptolme phi trao cho mnh c}y cung v| tht vang sai {m thuc h xng vo p

gii Philoctte. Philoctte kin quyt chng li. ng quyt nh nu chng p st ng

gieo mnh xung vc su kt liu cuc i. Chng kin cnh tng au lng y,

Noptolme khng th no lm mt vic tn nhn l trao cho Ulysse cy cung ca

Philoctte v cng xung thuyn vi Ulysse, b mc Philoctte li. Chng thy cm th

Ulysse. Chng trao tr c}y cung cho Philoctte. c tr li v kh, Philoctte v cng

mng r, ng lp tn, ging cung toan cho Ulysse, c{i con ngi xo quyt la lc y,

mt ph{t hn bit th no l ni ut hn ca ng. May lm sao l may! Noptolme

kp thi ngn chn li c. Nh Ulysse chy thot.

 Noptolme ra sc thuyt phc Philoctte i cng vi mnh sang thnh Troie. V

ch. Thuyt phc th n|o Philoctte cng khng nghe, khng chuyn. Tht l v cng

rc ri v b tc. Nu Philoctte khng ng thun sang thnh Troie chin u vi qun

Hy Lp th bit n bao gi thnh Troie mi b h. S mnh v li phn truyn ca thn

th{nh tin nh r r|ng, nhng mun thc hin c iu tin nh ca S mnh v

li phn truyn ca thn thnh th phi thc hin c vic mi Philoctte ti thnh

Troie tham gia chin trn.

Bng trn khng trung c ting n m vang. Thn Hracls xut hin trong nh

ho quang rc r, uy nghi v thing ling. T trn cao ngi anh hng con ca Zeus

c gia nhp vo th gii thn linh bt t, ngi anh hng, s ph ca Philoctte

phn truyn:

- Hi Philoctte, ngi thn yu ca ta, ngi c ta trao cho cy cung

v ng tn k diu, k tc s nghip ca ta! Ta bit r tt c mi chuyn, nhng

d sao nh| ngi hy dp i ni ut hn vi qun Hy Lp v ti h i x t bc vi

ngi. Nh| ngi hy ngh n s nghip v vang ca thn dn Hy Lp trong cuc

vin chinh sang thnh Troie v trch nhim ca nh| ngi i vi s nghip . L no

nh| ngi tha hng cy cung v ng tn thn ca ta ch sn bt chim mung sng

cho qua ng|y on thng ci hn o c qunh n|y ? Nh| ngi nh chn vi s

nghip ca mt danh tng Hy Lp hn o n|y ? V| chin cng cng nh vinh

quang ca nh| ngi l| git th, h chim ? Khng, khng th nh vy c. Nh

ngi hy ln ng sang th|nh Troie tham gia chin trn. Chnh nh| ngi lnh s

mng rt quan trng l gp phn cng sc ln vo vic h thnh Troie. Qun Hy Lp

phi cha cho nh| ngi l|nh vt thng nh| ngi xut trn. Qun Hy Lp phi

suy tn, trng vng nh| ngi nh mt v danh tng khng thua km bt c mt

danh tng no. Philoctte hi! Ngi kh{ yn lng! Ngi hy xng danh l|

khng th ch tr{ch c ca ta - ngi anh hng con ca Zeus ch knh to|n nng.
 Nghe nhng li phn truyn y, Philoctte chp nhn vic tham chin cng vi

qun Hy Lp. Vic u tin khi con thuyn cp bn l| ngi ta khing Philoctte ln lu

tri cha chy vt thng chn cho ng. V danh y thn thnh Asclpios, con ca

thn Apollon cng vi ngi con trai ca ng l| nh| danh y Machaon ch th}n cha

ci vt thng th|nh ung nht n s}u v|o xng ty y. Thn Apollon cng n

gip sc trong vic cha chy ny. Th l c ba th h t ng cho n chu cha cho

Philoctte. Ngi ta t Philoctte nm trn mt chic ging p v cao. Thn Apollon

bng php thut ca mnh lm cho Philoctte ng i mt gic di, mt gic ng tht

say, khi Machaon xem xt vt thng, ly dao ct nhng ch tht thi vt i ri em

ru vang thn thnh ra vt thng cho tht sch, sau p vo vt thng mt th

l thuc thn diu m ch c v thn y Asclpios v| ngi con trai tr danh ca mnh l

Machaon bit. Thn Asclpios may mn c thn Centaure Chiron truyn dy cho.

Thn ln li vo rng su tm th l thuc thn diu v cha chy cho Philoctte.

My ngy sau, vt thng chn ca Philoctte khi, khi hn, v| ngi chin s,

trung thnh ca thn Hracls, vi cy cung v ng tn thn ca mnh bc vo cuc

giao tranh.

Qua vic cha vt thng cho Philoctte, c{c nh| nghin cu d o{n rng vo

thi ngi Hy Lp c bit c{ch g}y m thc hin mt phu thut, v v b{c

s g}y m chnh l| thn Apollon g}y ra gic ng thn th{nh. Trong trng hp ny,

khng phi l nhim v ca thn Gic ng-Hypnos, v Hypnos ch l Gic ng ni

chung, cn gic ng ca Apollon gy ra l gic ng ring bit nm trong phm tr

cha bnh! D o{n ni trn ca nhng nh nghin cu v trnh y hc ca ngi Hy

Lp c c nhng c s khoa hc. Trong anh hng ca Iliade ca Homre, tc gi miu

t, thng l kh c th v r rng, mt trm bn mi mt trng hp c{c dng s b

thng, c{c vt thng. cha nhng vt thng , Homre cng miu t cho

chng ta bit vai tr v hot ng ca nhng thy thuc nh: ra vt thng cho sch
mu m, bng b, dt vt thng bng cch rc vo vt thng mt loi bt nghin ra

t nhng loi r cy. Ngh thy thuc trong anh hng ca Iliade c {nh gi{ rt cao.

Mt thy thuc gi tr bng nhiu ngi - Homre vit nh th . Ngy nay, Machaon
218

trong vn hc th gii chuyn ngha nh mt danh t chung ch ngi thy thuc ti

gii.

Li ni v Philoctte. Bc vo cuc giao tranh, chin cng u tin ca ngi

anh hng ny l kt liu s phn Paris, k g}y ra cuc chin tranh ni xng sng

mu. Bng mt pht tn, Philoctte bn b thng ngi con trai ca vua Priam giu c.

Cht c mi tn l|m cho Paris au n, qun qui ko di. Chng ni vi gia nhn

khing chng vo ngn ni Ida vi hy vng rng c th c ngi v xinh p l tin

n Nymphe Oenone cu cha.

Xa kia khi Paris cn l| mt ngi chn chin trong ni rng Ida trc khi

ch|ng c vinh d ng ra phn x v tranh ginh qu to vng Tng ngi p nht,

ch|ng c mt mi tnh rt trong tro v| th mng vi ngi thiu n con ca thn

Sng-Cbren. Oenone yu Paris say m, tha thit. N|ng c t|i tin o{n. N|ng tin

b{o trc cho Paris bit s xy ra cuc Chin tranh Troie v trong cuc chin tranh y

chng s gp phi mt s phn bi thm cng nh th|nh Troie s khng trnh khi thm

ha tiu vong. Nng hy vng v th Paris s sng gn b vi nng, khng b nng,

nhng Paris li b bt ng ra phn x v tranh chp qu t{o v|ng, v| ch|ng x

cho Aphrodite thng. Aphrodite gi li ha hu t li chng. Chng nh ch|ng khc

t tng phm ca mt n thn y quyn uy v php thut, v| nh chng ta bit

Paris tr v th|nh Troie nh th n|o, vt bin sang t Sparte chinh phc c Hlne

nh th no... Oenone li ni rng xanh ni bic vi ni gin hn v bun ti. Tuy

nhin trc khi chia tay vi Paris, Oenone c dn li Paris nh sau:

- Ch|ng i! Th l| ch|ng khng nghe em, khng ngh n nhng tai ha do

iu tin o{n ca em mch bo. Chin tranh s xy ra. Thnh Troie s b vy hm. Con
dn thnh Troie s b nm vo nhng cuc chm git ni xng sng m{u, v| s phn

chng chc chng th tho{t c nhng tai ha khn lng trong cuc ao binh. Thi

th trc khi ly bit, em ch bit dn chng mt iu: nu ri ro sau ny trong chin trn

chng gp phi cnh ng khng may, b lao }m, gm chm, tn bn trng thng th

chng hy nh n em. Chng hy tr v vng ni Ida tm em. Em c th cha lnh cho

chng d bnh tt ca chng c him ngho n }u chng na. Bi v ngoi em ra

chng ai bit liu thuc thn diu v| qu gi{ vng rng ni Ida ny.

V l nn Paris mi bo gia nhn khing mnh vo vng rng ni Ida, tm n

ni ca tin n Nymphe Oenone. Nhng s i ai hc c ch ng, Oenone gp li

Paris trong cnh chng b trng thng, hp hi, nhng t tri tim nng khng phi l

lng thng ngi, v lng v tha d}ng ln, ngc li, mt ni gin hn ghen tung

bng chy d di. Nng chng thy trc mt n|ng l| ngi bn tnh ang au n v

cht c ca mi tn, ch cn thoi thp. Nng ch thy }y l| con ngi ph bc

nng, b nng sng trong ni c n v| bun ti, gieo xung i nng bao su mun,

kh au. Th l nng b mc Paris nm y. N|ng ra i, n|ng chng cn gi li ha

tnh ngha v| cao thng xa kia. N|ng b mc Paris, v Paris cht. Paris cht khng ai

bit, khng mt ngi thn thch bn. Tnh c nhng ngi chn chin bt gp xc

chng. H nhn ra ngay c ngi bn xa kia tng sng vi h trong cnh gi

ng|n ng ni bn |n sc vt hin l|nh. au n xit bao! H khc than thng tic

cho s phn ca chng, v chnh h, nhng ngi bn ca Paris, bo nhau n ci rng

thit lp gi|n thiu lm l ha tng cho chng. H chn bnh ng hi ct ca chng

xung mt ci huyt s}u v| khu}n { xp dng cho chng mt nm m to p

tng nh n chin cng ca ch|ng. Cn Oenone, sau t l}u, hi hn v h|nh ng

ca mnh treo c t t.

Th l| Philoctte tham chin v lp c chin cng lng ly tr th c cho

Achille. Vic th nht c thc hin.

 Vic th hai th khng c g kh khn. Noptolme va t chn ln mnh t

Troie l| ch|ng xin c th sc. Ngay trn u ch|ng t ra xng {ng l| con dng

chu ging. Chng h c kh nhiu dng tng ca qun Troie. Trong s nhng

danh tng b h, ta phi k n chin cng qut ng tng Eurypylos ngi cm u

o qun x Mysie ti chi vin cho qun Troie. Eurypylos l con ca nh vua Tlphe

v hong hu Astyoch. Chng ta hn cn nh chuyn vua x Mysie b thng v|o

bng, c Achille cha khi, sn sng gip qun Hy Lp, dn ng cho h b ln

t Troie. chnh l| v vua sinh ra danh tng Eurypylos gi }y ang l| bn

ng minh ca qun Troie. M Eurypylos l Astyoch, m Astyoch li l ch rut ca

vua Priam. V l b| khng th ngi yn nhn thnh Troie ngy mt tin gn n

thm ha. Lo vng Priam gi biu b ch mt d}y nho v|ng cu xin s gip .

Ngi xa k, dy nho vng ny vn l t cy nho ca thn Zeus trng cho chng thiu

nin xinh p Ganymde, con ca Tros, m thn Zeus em lng yu mn bin mnh

th|nh con i bng bt chng v th gii Olympe hu h. V l , Astyoch thc

gic ngi con trai ca mnh thng lnh ba qu}n sang chi vin cho thnh Troie, mc d

ngi con trai y khng ho hng g trong vic dn thn vo cnh u ri m{u chy.

Eurypylos xut trn. Ch|ng lp c nhng chin cng xut sc {ng l|m cho qu}n

Hy Lp phi king n. Danh tng v danh y Machaon con ca v thn y Asclpios

ti vi chng v phi n mng. Noptolme ng vi chng trong mt cuc

giao tranh ko di v c lit. l| lc sau khi Eurypylos h ht v tng n|y n chin

binh khc ca qun Hy Lp, xng trn vo khu vc chin thuyn v toan phng ha,

nhng S mnh khng cho qun Troie v qun Mysie thng li. V th Noptolme

kt liu i chng.

Cn vic th ba th hon ton khng gp tr ngi kh khn g. H|i ct ca nh

vua Plops c a sang vng ng bng Troade v mai tng ti mnh t nng bng

ny.
 Li ni v Ulysse. Chng li lp tip mt cuc chin cng xut sc na. l| vic

t nhp vo thnh Troie, vo hn trong ni th|nh, ot bc tng th mang tn

Palladion. Mc d qun Troie ngy cng suy yu i r rt, c{c danh tng ln lt theo

nhau v vng quc ca bng ti }m u di quyn cai qun ca thn Hads, nhng

qun Hy Lp vn khng sao ph v c bc thnh cao ngt tn tri xanh. Ulysse

quyt nh dn thn vo mt cng vic cc k mo him. Chng lm cho khun mt

mnh bin dng i, thay i i, bng c{ch sai ngi m, v vo mt mnh. Sau

chng ci trang thnh mt ng gi| n mc r{ch ri, mt ng lo hnh kht, t nhp

vo trong ni thnh d xt tnh hnh. Chng ngi d}n, ngi lnh Troie no nhn ra

c chng. Ch c nng Hlne l chng khng th la c. Hlne gi chng vo

nh, tip i }n cn. Chng hi Hlne nhiu iu v| c Hlne tr li t m. Nh

chng bit c thnh Troie c mt bc tng h mnh, bc tng tn gi l

Palladion. Chng quyt nh ngay: phi ot bng c bc tng ny th thnh Troie

mi c th b h.

Tr v doanh tri qun Hy Lp, Ulysse cng vi Diomde chiu tp mt i tinh

binh thc hin nhim v. Cng bng cch ci trang t nhp vo ni thnh, hai v

tng n|y ho|n th|nh s mng mt cch v vang, khn kho. Mt bc tng h

mnh ny, s phn th|nh Troie dng nh c th tnh trn u ngn tay c.

C mt ngun khc li k, Hlnos b Ulysse bt sng sau khi Paris cht. Do

Paris cht, nhng ngi con trai ca Priam tranh nhau nng Hlne, nhng vua Priam

khng g Hlne cho Hlnos m li g cho Diphobe. Hlnos tc gin b vo ni .

Do anh ta mi b Ulysse bt sng.

 Thnh Troie tht th

Cuc Chin tranh Troie ko d|i mi nm. T khi Ulysse xut hin nh mt

v tng ti gii nht trong Hi ng Tng lnh th cuc chin tranh di s ch huy

ca ch|ng c tin hnh theo mt hng kh{c. Ch|ng khng nh Achille ch nht

nht dng sc mnh ca qun nhiu tng gii vy hm, cng kch thnh Troie. Chng

ch trng phi dng mu. Xa kia khi Achille cn sng, c ln hai ngi, trong

mt ba tic, tranh ci nhau rt gay gt v cch tin hnh chin tranh. Ulysse cho rng

mun h c thnh Troie m ch dng sc mnh ca qu}n s v| binh kh khng thi

th khng th no thnh cng c. Phi dng mu, phi bit dng mu s}u k him,

d ch, la ch th mi c th hy vng ginh thng li. Nhng Achille chng li ch

trng , cho rng khng th tin hnh chin tranh bng cch la di c. Phi dng

sc mnh, v ch c th dng sc mnh m| thi. Mu mo, la lc l xu xa, l khng

cao thng. Qun Hy Lp sut mi nm tri tin hnh chin tranh theo cch ca

Achille, v sut mi nm , qu}n Troie tuy c b tn tht nng n nhng th|nh Troie

vn ng sng sng uy nghi vi nhng bc tng thnh cao ngt nh th{ch thc qun

Hy Lp.

By gi n lc Ulysse phi thanh ton s thch thc, kiu ngo y. Chng quyt

nh dng mu h thnh Troie, phi dng mt k him la qun Troie th mi hy

vng h ni c{i th|nh cao ngt, vng chi, rng ln v giu c ny. Chnh nh tin

tri ti gii Calchas cng khuyn qu}n Hy Lp nn dng mu tin hnh chin tranh,

bi v thn Zeus gi{ng xung mt im bo ng nh th. Sau nhiu m suy ngh

thao thc, Ulysse ngh ra mt k him. Ch|ng tng trnh vi Hi ng Tng lnh:
ng mt con nga g tht to, cho qun cm t vo trong bng nga, sau qu}n Hy

Lp gi rt lui li con nga trn bi chin trng, b|y mu la qu}n Troie chng

a con nga vo trong thnh, qun cm t s t trong bng nga chui ra git qun

canh, m cng th|nh cho i binh quay tr li, b, tin vo thnh. Khng mt ai

phn b{c mu k ny ca Ulysse c. Ngc li, mi ngi cn tin chc rng ch c dng

mu nh th mi mong h ni thnh Troie.

Qun Hy Lp bt tay vo cng vic. Danh tng pios, mt ngi ni ting v

c nhiu sng kin v c bn tay th kho lo c giao nhim v ng con nga g

khng l. Nh tin tri Prylis con ca thn Herms, vn l| ngi bit t|i nng ca peios

nn tin c chng vi Hi ng Tng lnh. Qu l danh bt h truyn, peios ch

huy qun Hy Lp n g, x v{n, ng ghp rt t|i tnh, }u v|o y rm rp nh khi

chng ch huy o qu}n ba mi chin thuyn ca ch|ng b ln t Troie. Tht ra

ch trng ca Ulysse khng phi c chp nhn d d|ng nh ta k }u. C{c ch

tng Hy Lp b|n i tnh li mi phng din v| cng c khng t ngi lc u

t v khng tin v khng chp thun mu chc ca Ulysse. Nhng Ulysse thuyt

phc c tt c, v tt c sau khi nghe ra u nht tr t{n thng ch trng ca

Ulysse.

Nhng mi xong c vic u tin. Ulysse li phi t nhp vo thnh Troie

mt ln na. Ln ny chng gi lm mt tn lnh Hy Lp b bc i, mnh my b {nh

p thm tm, mt sng hp, nhng vt m{u trn ngi cn cha kh. Tn lnh n|y

chy sang h|ng ng qu}n Troie cu xin s che ch. Hn khai hn b Ulysse ngc i,

c hip khin hn khng th no sng ni trong h|ng ng qu}n Hy Lp. Qun Troie

tng tht, n nhn ngay tn h|ng binh . Th l Ulysse tm cch ln n gp

Hlne, ni cho nng bit k sch ca qun Hy Lp gi v hi hng nhng mai phc

mt vng bin kn {o gn }y. Khi qu}n Troie a con nga g vo thnh th Hlne,

vo lc tri sm ti, phi ln ngay b th|nh cao t mt ng la to lm tn hiu. Nhn

thy nh la tc khc cc chin thuyn ca i qun lao nhanh v vng ng bng

Troade, qun ln b. Trong khi qu}n cm t t trong bng nga chui ra, git

qun canh, m cng thnh. Ni cng ngoi kch, trong {nh ra, ngo|i {nh v|o nh

vy phn thng c th cm chc. Thnh Troie b {nh bt ng nh th chc khng th

no chng ni.

Hlne nghe xong, lng nhng na mng na lo. Cn Ulysse, chng phi tr v

ngay doanh tri qun Hy Lp tip tc thc thi k sch ca mnh.

Con nga g khng l l|m xong. peios c n thn Athna gip

ng xong mt con nga g tuyt p. By gi ch cn vic mi cc chin s cm t chui

vo nm trong bng nga. Trong s nhng chin s ta thy c Ulysse, Mnlas,

Philoctte, Diomde, Ajax B con ca Ole, Idomne, Mrion v Noptolme, v.v.

Mt bui sng kia khi nng Rng ng c i m{ ng hng va t nhng bc

chn nh nhng ln mt bin nhon n ci s{ng ch|o n th gian th t trn b thnh

cao ca qun Troie, cc tng s, chin binh nhn xung chin a bng thy mt cnh

tng rt i l lng. H tng nh khng tin v|o mt mnh na. Chin trng vng

bt bng qun Hy Lp, vng tanh, vng ngt. Ch cn li l{c {c mt s t ang nh tri

a xung dm ba con thuyn ang ch b bin. Bn n|y trc khi i t ht

nhng g m| chng khng em theo c. Th ra i qun ca chng b mt cun

gi rt lui t m hm trc ri. }y ch l ton rt cui cng. Nhng trn bi chin

trng hoang vng, ngoi nhng ng la ang bng bng thiu chy nhng lu tri,

qun Hy Lp b li mt con vt k l. l| mt con nga g khng l, mt con nga

s, cao ngt tng nh mun snh mnh vi nhng bc tng hng v ca thnh

Troie. Nhng ngi Troie ng trn b thnh cao tng nh va tri qua mt cn {c

mng. Th l cuc chin tranh ni xng sng m{u n|y tng chng nh v cng v

tn li c ngy chm dt, chm dt mt cch khng ai ng c nh th ny. Li mt

ln na, n thn At-Lm ln lm cho nhng ngi Troie phm sai lm. Nhng ngi
Troie loan bo cho nhau bit c{i tin vui . Th l mi ngi trong thnh chy a ra

ngoi b bin ca ht, reo h. H ko n vy quanh ly con nga g khng l ngm

ngha, xem xt, b|n t{n. Ngi th bo nn y n xung bin, ngi th bo chm cho

n mt mi la, k th li khuyn nn a n v|o trong th|nh t qung trng

ghi nh chin cng v i ca ngi Troie. ang khi mi ngi bn ci th bng ni ln

ting qut tho, chi ra m m. Th ra c ngi tm c trong mt bi cy gn y

mt tn lnh Hy Lp. l| mt tn lnh Hy Lp b ng i b ri. Ngi ta xng n

chi bi, {nh p tn lnh khng tic tay, tic li. Ngi ta gii tn lnh n trnh lo

vng Priam, nh| vua tr v thnh Troie. Priam ra lnh xt hi. Nhng tn lnh mt ti

xanh t{i x{m i v s hi, v au n c p a p ng khng ni c nn li. Da nt,

d d, gn hi mi hn mi ni, hn mi ha xin cung khai ht, cung khai tht y ,

khng giu gim mt t g, song ch xin lo vng Priam v thn dn Troie sinh phc

tha ti cho hn. Tt nhin lo vng Priam sn sng rng lng i vi mt tn tiu tt

v danh.

Hn khai tn hn l Sinon. Theo li Sinon k th, hn b Ulysse, ngc i c

hip ng. S d Ulysse th ght hn nh th l v hn l| ngi c h hng mu

m, b con vi Palamde. Chng ta chc cha ai qun Palamde, ngi anh hng

bng u c sng sut ca mnh pht hin ra ci tr gi v in ca Ulysse trn

trnh khi phi tham d cuc Chin tranh Troie, v v th b Ulysse tr th lp mu

vu co l phn bi, t thng vi qu}n ch n ni b x t oan ung.

T hi hn na, Ulysse cn mu toan git Sinon. Khi qun Hy Lp nh t b

cuc vy hm thnh Troie, hi hng, th Ulysse bo nh tin tri Calchas phi lm mt

l hin t thn linh cu xin cho hnh trnh tr v c thun bum xui gi. Nhng vt

hin t khng phi l d, cu, b, nga... m phi l mt ngi, mt chin binh Hy Lp

trai tr, khe mnh. Lnh Ulysse ban ra nh vy, Calchas khng dm bc b. Nhng ai

s l vt hy sinh trong l hin t n|y? l| iu Calchas bn khon. Nhng Ulysse

{p t ngay cho Calchas bin php thi hnh. Calchas phi nhn danh quyn uy ca

mnh v thn th{nh i hi, ch nh Sinon. Sinon phi l| ngi lm vt hin t cho

thn linh. Tun theo li phn truyn ca thn thnh, qun Hy Lp bt tri Sinon li ch

lnh ban ra l dn Sinon n trc bn th. Nhng may sao, Sinon li dng s h ca

qun Hy Lp g c dy tri, trn trnh, chui vo np trong mt bi cy.

Lo vng Priam nghe xong lin qut hi:

- c, c! Ta tm coi nh nh| ngi khai b{o th|nh tht. Th nhng cn

chuyn con nga g to tng kia l duyn c lm sao? V sao qun Hy Lp li b li

trn chin trng mt vt qu gi, k cng nh vy? Nh| ngi mun c ta m

lng khoan hng hy khai bo trung thc r rng. Nu khng ng tr{ch ta l| ngi

tn c.

Sinon li ngoan ngon khai b{o. Nguyn do l| trc kia qun Hy Lp c ln

t nhp vo ni th|nh n cp bc tng thn h mnh Palladion, bo vt ca thnh

Troie. H|nh ng g}y nn s tc gin ca n thn Athna. Nh tin tri Calchas

pht hin thy trn bu tri nhiu im g chng t n thn Athna ang ni cn thnh

n. Mun trnh khi n trng pht, nhng tai ng chng ha ging xung u

qun Hy Lp, qun Hy Lp phi lp tc bi thng mt bu vt thay cho tng

Palladion. Bu vt , theo nh| tin tri Calchas ph{n truyn, phi l mt con nga g.

Con nga g ny s c tn th nh mt v thn h mnh ca th|nh Troie. Nhng

{ng ra phi lm mt con nga g vi kch thc va phi th ngi Hy Lp li lm

mt con nga g tht to, to n mc sao cho ngi Troie khng a c vo trong

th|nh, v| nh vy, theo mu tnh ca ngi Hy Lp, thnh Troie s khng cn tng

thn h mnh v qun Hy Lp mi hy vng trong cuc vin chinh sau ny s kt thc

c s phn thnh Troie.

l| tt c li khai ca Sinon, nhng l| mt li khai ba t do Ulysse to dng,

b|y t. Nhng ngi Troie li tin rng Sinon ni tht. Lo vng Priam suy tnh; nu
}m mu ca h l| l|m cho ta khng a c con nga g v|o th|nh, khng c thn

h mnh th ta phi ph bng c }m mu . Ta s a bng c con nga g vo

trong th|nh, v| lo vng ln ting truyn phn ch lnh cho con dn thnh Troie:

- Hi thn dn Troie! Hi ba qu}n ngi Hy Lp can ti ly trm ca

thnh chng ta bc tng thn h mnh Palladion. Cc v thn Olympe coi l| mt

h|nh ng phm thng. tr{nh n trng pht ca thnh thn, h n bi li cho

chng ta con nga g n|y }y. Chng b|y mu s}u k him nhng tnh ton rng

chng ta phi chu b tay trc con vt khng l m h lm ra, v th thnh Troie hng

cng ca chng ta s khng c tng thn h mnh s chng c thn thnh bo h.

Nh th bn chng s ngy mt ngy hai tr li vng ng bng ny v ch bng vi

trn giao tranh s san bng th|nh ca chng ta, th|nh Troie hng v gi|u c, danh

ting ly lng ca chng ta. Nhng chng lm. Thnh Troie khng bao gi li cam

chu l mt th|nh khng c tng thn h mnh. Hi thn dn! Hi ba qun! Hy

ph ngay mt mng tng th|nh v| huy ng mi ngi ko con nga g vo qung

trng.

Lo vng Priam va dt li th lp tc Laocoon, mt vin t t ca thn

Apollon, xng ra can ngn mi ngi li. Laocoon khuyn mi ngi hy phng ko

trng k ca Ulysse, mt tng ni danh l| con ngi xo tr, la lc. Nhng chng ai

nghe li khuyn ca ng gi| t t. Ngi ta gt phng ng ta v| bt tay vo vic. Cc

chng , ng lin git ly mt ngn lao v phng thng vo bng con nga g. Ngn

lao }m v|o mt g rn khng xuyn thng c v| cng chng cm cht c. Lao

bt ny ra lm vang ln mt m thanh rn r, ng}n nga ch khng kh khc, ngn gn.

iu chng t con nga l mt vt rng. Hn na li nghe thy dng nh c ting

va chm lch kch ca kim kh. Tng th th qun Troie phi xem xt li k lng con

nga ri mi a v|o th|nh. Nhng chng ai lng nghe c ci m thanh y, v

cng chng ai hiu c vic lm tinh t v thn trng ca Laocoon, hiu c ca

ng khi phng vi ngn lao vo bng con nga g. Lin sau mt s vic v cng

khng khip din ra trc mt mi ngi khin mi ngi li cng lm lc. Sau khi

Laocoon phng ngn lao, t di bin bng }u ni ln hai con mng x. Mt hau hu,

m|u l chng lao thng vo b v| qung mnh vun vt ti ch Laocoon v| hai a

con trai ca ng ang ng cnh bn th thn Posidon. Chng lao ti chm ln hai

ngi con trai ca Laocoon qun tht li quanh ngi hai ch|ng trai nh nhng si dy

cho ca mt con thuyn xit cht vo gc cy. Thy vy, Laocoon xng vo g cho hai

a con. Nhng v ch. Hai con rn qun lun c Laocoon v m, cn cht c ba cha

con. V sao li xy ra cu chuyn khng khip nh th. Ta phi dng li mt cht k

qua v Laocoon th mi r c ngn ngnh.

Laocoon l con ca mt v anh hng danh ting ca thnh Troie, Antnor, m

ca Laocoon l Thano, em rut ca Hcube. Laocoon c giao cho trng tr{ch chm

nom, trng coi vic th cng thn Apollon. Theo lut l ca ngi xa, nhng ai

b{n mnh v|o ca thn th{nh nh th, nguyn lm con thn ch{u th{nh, nh th th

khng c ly v, phi th nguyn hin dng trn i mnh cho th gii thing ling,

cao c ca thn th{nh v| qun i mi lc th ca cuc i trn tc tm thng. Nhng

Laocoon khng l|m sao qun c ci lc th trn tc tm thng ca nhng con

ngi trn tc tm thng. V th ch|ng Laocoon vi phm iu l nghim ngt ca

nhng ngi lm ngh t t. Chng ly v, c ly v v chng xin php v thn mnh

suy tn, th cng. H|nh ng khin thn Apollon ni gin. Nhng cho n by gi,

n lc n|y khi ch|ng trai Laocoon tr thnh mt ng gi c hai con th thn

Apollon mi gi{ng n trng pht. Tai ha khng khip va xy ra trc mt nhng

ngi Troie chnh l| n trng pht ca Apollon.

Nhng nhng ngi Troie li khng hiu c ci ngun ca s vic . Mt

ln na thn At-Lm ln li l|m cho u c h lm ln, mt c tnh to, khn ngoan.

H li cho rng Laocoon b trng pht l v chng li vic a con nga g vo thnh,
l| v xc phm n bu vt thing ling m| ngi Hy Lp n bi thng cho vic

ly mt bc tng thn h mnh Palladion, chng li nh ca thn thnh. V th l

ngi ngi nh nh, gi tr g{i trai di s ch huy ca cc tng lnh, k dn ng

m li, k ph{ tng th|nh, ngi trc ko, ngi sau y, h la m , a con nga

g thng hng tin v qung trng. Nhng khng phi ch c mt Laocoon can

ngn. Cn mt ngi na, l| n|ng Cassandre. Vi t|i tin o{n k diu ca mnh,

n|ng ni ln nhng d cm en ti cho qun Troie bit. Nhng nh k trn, thn

Apollon l|m cho li tin tri ca nng t bao lu nay, nhng li tin tri k diu ca

Cassandre u b v hiu. S phn ca thnh Troie khng cn cch g cu vn khi

thm ha dit vong.

Li c chuyn k, hai con mng x t di bin ln l do n thn Athna ra lnh.

N thn s Laocoon can ngn, thuyt phc c ngi Troie do }m mu ca Ulysse

s b bi l, v th phi git Laocoon ngay bt u mi.

Ng|y nay, trong vn hc th gii c thnh ng-in tch Tng vt ca nhng

ngi Danaens (Les prsents des Danaens; Les dons le Danaens; Les offrandes des

Danaens) vi ngha n d ch mt s vic g, mt vt g b ngoi th c v v s

nhng bn trong cha ng nhng mi him nguy, hu ha khn lng. N bt ngun

t c}u ni Laocoon: Hi nhng ngi Troie! Ta s nhng ngi Danaens v tng vt

ca h a ti (Je crains les Danaens et leurs prsents). 219

Sau khi con nga g c a v|o th|nh th tt c mi vic din ra tip theo

ng nh s hoch nh ca Ulysse. Hlne c Sinon ln n gip , t mt ng

la to trn b th|nh cao lm m hiu cho qun Hy Lp. Nhn thy nh la, cc chin

thuyn Hy Lp np sau hn o Tndos lp tc r sng lao v vng bin Troie. Ch

cho ti na m, Sinon ln n bn con nga g bo hiu cho cc chin s cm t bit

n gi h|nh ng. Cc chin s Hy Lp thot nhanh ra khi bng nga. H hnh

ng ht sc nh nhng, kho lo bi v ch s mt cht l c th lm tiu tan cng

lao, m hi nc mt v| xng m{u ca bao ngi. Ulysse v| peios l| hai ngi thot

ra trc tin, tip n nhng ngi khc. Vic u tin l h tin thng n ch

mng tng thnh Troie b ph, tiu dit l qu}n canh , v| tr li y cho n khi

i qun ti. Ulysse ra lnh bng bt c gi{ n|o cng phi {nh chim bng c ch

v| gi bng c ch . Nhng ch|ng khng cho tp trung to|n i cm t {nh

vo ch . Ch|ng t{ch ra mt b phn lm nhim v gy ri bng cch phng ha

t cc kho tng v nh ca. Thnh Troie bt u no lon. Trong khi i qun Hy

Lp b v o t tin vo. Nghe tin qun Hy Lp tin {nh, tnh hnh trong th|nh

li cng ri lon thm. Qun Troie khng hiu s th ra sao, hon ton b bt ng v t

bt ng chuyn sang hoang mang, tan r. Ch c cuc chin u trong khu vc cung

in l c lit song qun Troie chng tr mt c{ch cng ng, tuyt vng v khng c

t chc. Nhng ngi Troie c ng }u ti c s, nng ni n|y. Sau khi a c con

nga vo thnh, ton dn Troie vui mng lm l hin t n c{c thn linh v m tic n

mng vui chi cho ti khuya.

Cuc tn st ca qun Hy Lp tht v cng man r v khng khip. Ngi gi,

tr em b git ngay. Ph n b bt l|m t binh. Tng Noptolme dng ru ph v ca

cung in ca vua Priam ri xng vo, theo sau l mt to{n tng s ng o. Con gi,

con du, chu cht, h hng thn thit ca vua Priam s hi ngi quy qun ph phc

di chn bn th cc v thn cu xin s bo h. Ting cu khn, than khc vang ln

m , ai o{n. Thy qun Hy Lp xng vo, mi ngi tht ln, r ln kinh hi, np mnh

v|o nhau. Lo vng Priam toan cm lao xng ra quyt mt phen t chin cho h lng

cm phn nhng b lo b| Hcube ngn li. Trng thy Noptolme, Polits, mt ngi

con trai ca lo vng Priam vng b chy. Chng b thng trong cuc giao tranh, gi

}y khng cn sc lc tip tc ng u vi k th, v th chng b chy hy vng

trnh khi ci cht. Nhng Noptolme nhanh ch}n ui theo, phng lun mt

ngn lao trng lng Polits khin chng ng chi xung tt th ngay trc mt Priam.
Thy Priam tay ang cm mt ngn lao, Noptolme xng ti. Priam phng lao. Nhng

ngn lao t tay mt ngi gi yu phng i ch qut c vo chic khin ca

Noptolme l| ri xung. Noptolme hung hn nh cha mnh khi xa, chy ti tm

ngay m tc bc ca c gi, ko li c xnh xch trn mt t v rt kim ra thc mnh

vo ngc c. S phn nhng con |n ch{u ng ca lo vng Priam cng k b git,

ngi b bt lm t binh rt bi thm. Noptolme cn lm mt vic tn bo khng th

tng tng c: chng git ly a b Astyanax, con ca Hector, t tay ngi m

thng yu ca n l Andromaque, nm t trn mt thnh cao xung di chn thnh.

Tng Mnlas tm git Diphobe, k ly Hlne sau khi Paris cht. Trong cn tc

gin in cung khi gp Hlne bn Diphobe, chng toan kt liu lun cuc i

Hlne, ngi |n b| g}y ra bao ni bt hnh cho chng v cho cuc i ca thn

dn Hy Lp. May thay ch tng Agamemnon kp thi can ngn li, v| {ng qu hn

na, n thn Aphrodite li truyn vo tri tim Mnlas lng v tha, tnh yu nng thm,

m say i vi nng Hlne dim l. V th Mnlas ngui ni ghen gin, dt tay v

a xung thuyn ngh ch ngy tr v Hy Lp.

N|ng Cassandre trong cn binh la, chy v|o trong n th n thn Athna n

np. Tng Ajax B xc v|o n bt nng. Mc d lc y Cassandre qu trc tng

n thn Athna v m ly chn n thn nhng Ajax B vn khng tha. Chng nm ly

cnh tay nng, git mnh li i. Bc tng Athna v th m b , v tan ra tng

mnh. Qun Hy Lp bt bnh v h|nh ng xc phm n thn linh ca Ajax. Cn n

thn Athna ng nhin l| gin d gp bi ri, chc chn s c ngy n thn trng

pht.

Thnh Troie b t|n s{t, cp bc, t ph khng khip n mc cc v thn ca

th gii Olympe cng phi rng mnh hi hng, gh s. X{c ngi cht ngn ngang.

Ting ngi rn la ku khc ha ln vi ting h la, ci a c ch ca k chin thng

to thnh mt bu khng kh hn lon in cung. Nh ca b ch{y sp, ct ko

nham nh, gch ngi ngn ngang, ca ci, c vng vi, hn n. Trong cn binh

la bo tn y chng bit ai cht, ai b bt lm t binh, cn mt nhng ai. Qun Hy Lp

th ua nhau khu}n v{c ca ci a xung thuyn. Cn qun Troie th nhng ngi

sng st l bc tm nhng ngi thn. mt gc thnh Troie dn dn t tp mt

nhm ngi. Trong s ny c v anh hng ne, con ca lo vng Anchise v| n thn

Aphrodite. Ch|ng cng ngi cha gi| trn lng, cn tay dt a con nh tn l

Ascagne. Ch|ng khng qun eo, m bn ngi my bc tng th ca th|nh Troie,

nhng bc tng tuy nh b nhng rt thing ling v l| nhng bc tng biu

trng cho dng ging ngi Troie v bo h cho ging ni Troie. Len li qua cc

ng, ng b nh ca , chy lm tc nghn, ch|ng a c ngi cha gi| v| a

con nh n ni an to|n. Ti }y, ch|ng gp lo vng Antnor. Qu}n Hy Lp bt

c c nhng khng git c v h nh c l| ngi thng khuyn nh nhng ngi

Troie tr li nng Hlne dim l cho Mnlas trnh mt cuc chin tranh tn hi cho

sinh linh trm h. Di s ch huy ca ne, nhng ngi sng st xung thuyn vt

bin i sang pha t}y tm t xy dng mt c nghip mi, mt th|nh mi tha

k truyn thng hng mnh ca th|nh Troie. th|nh , nh iu tin nh ca S

mnh s l| th|nh Rome trn vng ng bng Latium min trung b{n o .

Nhng l| chuyn tng lai, v| tng lai nm trong s tin nh ca S mnh v

thn thnh. Cn by gi, sau lng {m ngi Troie ri b qu hng ra i, th|nh

Troie vn bc chy ta khi ngn ngt ln tn tri xanh. Cc v thn Olympe xt xa

thng tic cho mt th|nh v i nht chu b sp . Nhn dn c{c th|nh

lng ging quanh Troie nhn thy qung la sng rc mt gc tri, chng cn ai bo tin,

cng bit rng th|nh Troie hng v trn gi eo bin Hellespont li i v|o bin Pont-

Euxin b qun Hy Lp kt liu cuc i oanh lit ca n.

Ng|y nay trong vn hc th gii, thnh ng-in tch Con nga thnh Troie (Le

cheval de Troie) ch mt lc lng ni ng, mt nhn t ph hoi t bn trong, mt

cng vic c tay trong gip . Cng c khi n c hiu v s dng tng ng vi

thnh ng-in tch Tng vt ca nhng ngi Danaens.

Nhng bin c trong hnh trnh tr v ca

qun Hy Lp

H c thnh Troie, qun Hy Lp cp bc c rt nhiu ca ci v bt c

rt nhiu t binh, nht l nhng n t binh tr p. H ch cn lo mi vic cht ht mi

th cp bc c xung thuyn v nh neo. Tuy nhin khng phi mi vic din ra

u thun li m p nh lng mong mun ca ngi Hy Lp. Cng nh khi xa lc

ra i, thn Zeus v cc v thn Olympe v hn na S mnh chng dnh cho h ton l

nim vui v s may mn.

Vic u tin xy ra i vi qun Hy Lp sau khi h c thnh Troie l vong

hn Achille hin ln i n|ng Polyxne. Polyxne l| ngi thiu n p nht trong s

nhng con gi ca lo vng Priam. Ngi xa k rng chnh Polyxne g}y ra c{i

cht ca Achille. Khng r Achille gp Polyxne }u v| v|o dp no, ch r sau khi

gp ngi thiu n , ngi anh hng kit xut ca Hy Lp bng thy nh nhung, bt

rt. C ngi k, Achille gp Polyxne trong dp nng cng vi lo vng Priam v| lo

b| Hcube n lu ca Achille xin chuc xc Hector. Nu nh chuyn n|y l| ng th t

n phi l ln i xin chuc xc khng thnh ca lo vng Priam. V qu{ yu thng,

nh nhung Polyxne nn Achille tm cch by t tnh cm ca mnh. Chng hn gp

nng n th thn Apollon. Paris bit chuyn ny, mai phc, v| nh k, vi s

gip ca thn Apollon, bn mt pht tn kt thc cuc i ngi anh hng con ca

lo vng Ple. C ngi cn k, cuc h hn l| lm l ci trong n th

Apollon. Li c ngi k, trong cuc h hn , chinh phc c tnh yu ca

Polyxne, Achille ha sn sng ri b h|ng ng qu}n Hy Lp chy sang h|ng ng

qun Troie, hoc tr v qu hng Hy Lp t b cuc chin u.

Thnh Troie b h, Polyxne b bt lm t binh. Qun Hy Lp lc n|y chuyn

nng sang b pha Ty (chu u) ca bin Hellespont. Chnh lc , vong hn ca

Achille hin ln i phi hin t n|ng. N|ng Cassandre cng b bt v gii i cng vi

em, tha thit van xin qun Hy Lp ng git em gi mnh. C ch tng ti cao

Agamemnon cng khng mun em ngi con gi tr p nh th ra lm l hin t.

Nhng danh tng Ulysse i hi mi ngi phi tun th s i hi ca vong hn

Achille. Ring Polyxne, nng khng h cu xin mt s gia n khoan hng. Nng xem

ra sn s|ng n nhn ci cht. Ngi ta o{n c l nng ch ngh n thn phn phi

lm n l mua vui cho c{c tng lnh Hy Lp, mt thn phn nhc nh, ch th th

rng cht i cn hn. Polyxne thn nhin i n trc bn th Achille qu xung

phanh o ngc. Noptolme xc ng, cm kim }m mnh vo c Polyxne. Mu

chy trn ra, gh rn, khng khip.

n chuyn tr v qu hng cng li xy ra lm iu rc ri. N thn Athna

khng r v chuyn g, bt bnh, gy ra mi bt ha gia hai anh em Atrides. Tng Ch

huy Agamemnon mun qun Hy Lp li trn t Troie lm mt l hin t trng th

cu xin n thn ngui gin, v| o|n thuyn Hy Lp ch khi n|o n nhn c im

bo tt lnh mi nh neo hi hng. Nhng tng Mnlas chng li nh . ng

mun cho qu}n s ln ng ngay, ra i sm ngy no hay ngy y, gi y. Hai ngi

tranh ci vi nhau sut t s{ng n chiu. Chng ai chu nghe ai v chng i n mt

kt lun r r|ng nh th no c. Th l hai anh em Atrides ra lnh triu tp i hi Binh

s, hp ngay, m| lc chiu t|n, nng tt. Tun theo lnh hai v ch tng, cc

tng lnh v| qu}n s ko n qung trng. Tht ra h chng mun hp, v h va

mi n xong, ming cn sc hi men v| bc i cn chnh cho{ng. i hi cng chng

em li kt qu g. Ni nng ci v vi nhau mt hi lu ri cui cng i n mt tnh

hnh phn lit. Qun Hy Lp chia thnh hai phi. Phi theo Mnlas, sng sm hm sau

ra i ngay. Ph{i theo Agamemnon li lm l hin t. Tng Ulysse, lo vng

Nestor ri tng Philoctte, Diomde gia nhp vo phi Mnlas. H ra i u tin

di s cm u ca Ulysse. Nhng thn Zeus li ging tai ha xung h. Mt cuc bt

ha xy ra khi o|n thuyn ti o Tndos, khin Ulysse cng mt s anh em tch ra

quay tr v Troie, ni l| thuyt phc Agamemnon. S cn li i ti o Lesbos th

Mnlas i sau anh em, ui kp v nhp bn.

Ti o Lesbos, cc v anh hng Hy Lp dng li mt ngy ngh ngi ri cho

thuyn i thng v o Eube, v| nh vy l| v ti qu hng Hy Lp. o|n thuyn

dng li o Eube lm l hin t t n thn Posidon ri ra i tip. Bn hm sau

thuyn ca Diomde v n Argos, thuyn ca lo vng Nestor v n Pylos. Cc

dng tng Idomne, Philoctte v| Noptolme cng v ti qu hng bnh yn v

s. Ch c hnh trnh tr v ca Mnlas l gp nhiu tr ngi. T o Eube thuyn

ca Mnlas i theo ven bin Attique xung pha nam. Khi y thuyn ca lo vng

Nestor cng i bn thuyn ca Mnlas. Ti mi Sounion thn Apollon bt gp. Thn

bn ging cung bn cht chin s l{i thuyn danh ting ca Mnlas l Phrontis con

ca Ontor. Mnlas |nh phi cho thuyn gh vo b lm l an t{ng cho ngi

thy th t|i nng y. Xong cng vic, thuyn ca Mnlas i xui xung pha nam vng

qua mi Male. Nhng va ti }y th thn Zeus dn my m cho ni ln mt trn

cung phong. M}y en ph kn bu tri. Bo ni ln. Ma gi{ng xung. Sng cun

cun d}ng cao nh nhng tri ni ri xung. o|n thuyn ca Mnlas khng sao

chng ni. Mt s thuyn tri git v|o o Crte va vo cc mm {, v tan tnh.

Mt s ngi vt ln vi bin khi n kit sc v may mn lm mi sng st c mt

s t. Cn li c nm thuyn, trong c thuyn ca Mnlas lnh nh phiu bt trn

bin c khng bit bao ngy, sau cng tri git vo b bin x Ai Cp, v t bt u

mt cuc h|nh trnh phiu lu sut by nm rng, t Ai Cp sang o Chypre, ri sang

x Phnicie, Arabie, Sidon, Libye. i n ni n|o Mnlas cng thu thp c nhiu

ca ci qu gi{. ng c bit thch th khi thy nhng t nc xa l c nhng |n

sc vt rt k l: mi nm ba la v b, cu, b va mi ra c sng ngay. Ai

Cp cng nh c{c ni kh{c, i n }u Mnlas v| Hlne cng c tip i nng

hu, c trao cho nhng tng phm qu gi, trong s nhng tng phm qu gi ta

phi k n th thuc tin m Hong hu Polydamna, v ca vua Thon Ai Cp tng

ring cho Hlne. Ch cn b mt vin thuc tin n|y v|o nc v ung i l| bao nhiu

ni au kh, u ut, phin no, su mun trong ngi lp tc tiu tan. Tr{i tim dng

nh rn li khng cn bit xc ng trc ni kh au na, thm ch trng thy nhng

ngi th}n thch ang ng xung trc mi lao ng ca qun th cng khng h xt

xa, ri mt git nc mt. Tri qua nhiu nm th{ng, cui cng Mnlas t gi t Ai

Cp tr v qu hng. Ch|ng gh li o Pharos v khng c cc v thn cho ni gi

nn thuyn ca chng phi nm li hn o ny mt hai chc ngy. Trong khi th

lng thc cn ht. o hoang khng mt bng ngi nn khng th tm ra c mt

th g c th n c. Tnh hnh qun b{ch tng chng ch cn cch nm ch cht.

May sao tin n Idothe con ca v thn Bin-Prote bit chuyn. ng lng thng

cm, n|ng n gp Mnlas b|y c{ch cho Mnlas n hi cha mnh cch ng x trong

trng hp kh khn nh th ny. Sng hm sau khi nng Rng ng-os va xe

nhng ngn tay hng trn bin khi cn m c sng m, Mnlas cng ba ngi bn

ng hnh ti ni Idothe dn. Nng trao cho bn ngi bn b da con hi cu, bo

mc v|o ngi ri nm phi mnh trn bi c{t rnh cha nng cng vi |n hi cu t

di bin bi ln ngh. Idothe qu l mt thiu n t nh v| chu {o. Bit mi da hi

cu hi thi, tanh ti n ln ma, nng trao cho mi ngi mt th du thm thn

th{nh bi v|o mi. Nh bn ngi c th nm yn trn bi c{t rnh n thi c.

Bn ngi nm ch, ch mi trn bi c{t cho n tn tra th thy mt |n hi

cu bi ln nm phi mnh trn bi c{t gn ch h. Tt c u hi hp theo di. Mt lt

sau thn Bin-Prote mi t di nc i ln. Sau khi i mt lt im li |n hi cu

ca mnh, ng gi nm xung ngh ngay bn cnh Mnlas. Lp tc Mnlas ri tip cc

bn xng n, chm ln m cht ly c. Bng php thut ca mnh, Prote bin ha ra

thin hnh vn trng: s t, h, bo, rn, gu, chim, chut, ch... Nhng Mnlas v| c{c

bn khng chu ri b c. Cui cng c gi| |nh phi hin li nguyn hnh v hi r

ca Mnlas. Tt c ch ch c lc ny, Mnlas bn by t nguyn vng. Chng cu

xin v thn Bin c ti tin tri ni cho bit r con ng tr v qu hng, ch dn cho

c{ch i x vi cc v thn cu xin c thun bum xui gi. Prote cho bit o|n

thuyn phi quay tr v Ai Cp lm l hin t thn linh ri hy ln ng tr v Sparte.

Thn cn tin bo cho Mnlas bit s phn ca Hlne v nhng bin c s xy ra trn

ng v.

Tun theo li ch dn ca Prote, o|n thuyn ca Mnlas v th v n qu

hng nhanh chng v| bnh yn. Hai v chng sng vi nhau nhng nm cui i m

p v hnh phc dng nh c hai u qun ht ci k nim chng vui, chng p g

lc tui tr xa kia. Sau khi cht, hai v chng c cc v thn a ti mt hn o xa

tt tp m khi tn ni cng tri cui t, ni m| ch dnh ring cho cuc sng vnh

hng ca nhng ngi anh hng cao qu. l| th gii cc lc, ton thin, ton m v

ngi xa gi l th gii lyses, ci lyses (les champs lyses).

Nh}n }y chng ta dng li mt cht ni v th gii lyses. Cc nh nghin

cu cho chng ta bit ngun gc ca biu tng tn gio thn thoi ny c t thi xa

xa, trc khi hnh thnh ci gi l thn thoi Hy Lp. Trong quan nim cht phc,

nguyn thy, lyses l th gii hnh phc ca nhng ngi qu{ c, nhng ngi

hin lnh, tt bng, chnh trc sau khi kt thc cuc i ci th gii nhc nhn

gian kh ny (Ci th gii n|y cng c hnh phc nhng cha to|n thin, ton m).

Trong qu trnh pht trin ca lch s x hi, khi nim lyses n dn chuyn bin.

Khi th n c miu t l mt thung lng xinh p bn b i dng bao quanh tr{i

t tn min cc t}y, ni cuc sng trn ngp nim vui, con ngi khng h bit n

ni lo u v s thiu thn, kh hu quanh nm m p. Nhng ngi trn on mnh

khng th nhn thy, bit c, tm c th gii ny, ch c nhng ai c thn Zeus

ban cho s bt t mi c sng }y. l| nhng con ngi c thn Zeus v cc

v thn sng {i. ch th}n thn Zeus v ngi con trai Rhadamanthe ca thn cai qun

cuc sng c{i thung lng tuyt diu ny. Khi th lyses l nhng hn o hnh phc

do thn Cronos cai qun, ti }y thn Zeus v cc thn Titan cng nh c{c thn khng

l kh{c ha gii vi nhau v cng chung sng ha mc. }y cng l| th gii dnh

cho cc v anh hng. Nh vy, lc u th gii lyses khng dnh lu vi nhng quan

nim o c v ti li, chuc ti, thng pht... Ngay th gii m ph do thn Hads

v Persphone cai qun trong biu tng thn thoi Hy Lp lc u ch l| vng quc

ca nhng bng en u {m qun ht mi vic mi chuyn ca cuc i. Cc vong hn

phi ung mt ngm nc ca con sng Lth qun ht mi vic, mi chuyn ca

th gii dng gian. Nh vy c ngha l| c{i qu{ kh ti li ca vong hn b xa

sch, v| l|m sao ngi ta c th xt x, lun ti, x ti, bt chuc ti bng nhng hnh

pht ny khc khi nhng vong hn khng cn k c, khng cn k nim, khng c mt

cht thc v cuc i ca h trc kia th gii dng gian? Cuc i ca nhng

vong hn th gii m ph l mt cuc i mi hon ton.

Sau ny, lyses chia ra lm hai khu vc: mt l| hn o hnh phc, hai l mt

khu vc trong m ph dnh ring cho linh hn ngi c o c, c cng hin ln lao.

nh hng ca nhng nghi l din xut-tn gio thm kn (mystre) leusis v

Orphisme cng nh ca hc thuyt Platon v mn phi Pythagore l|m cho th

220 221

gii lyses tr thnh mt ci vnh hng, cao c m ch nhng linh hn n|o tri qua

s phn xt ca thn Hads mi c th vn ti c. Tm li th trong thi c i,

khi nim v th gii lyses l mt th gii hnh phc, cao c mt ni xa tt tp m

khi trn tr{i t hoc di t, gia lng a ngc. Nh vy, iu d nhn thy l
huyn thoi v th gii lyses c h hng thn thuc vi huyn thoi v thi i

Hong kim, mt huyn thoi m kh nhiu dn tc trn th gii u c. Ty hon cnh

a l ca tng dn tc, ci th gii vnh hng tuyt diu khi th bn kia i dng

ngt ng|n sng nc, khi th bn kia nhng trin ni cao vi vi, trng trng, ip

ip, khi th tn u cng ca mt sa mc khng l v cng v tn ni ngi trn

on mnh ang sng vi ci th gii ca nhng vui, bun, yu, ght... ca nhng lo

}u, au kh v lc th hnh phc khng th no tip cn c.

Huyn thoi v th gii lyses l| mt trong nhng cht liu quan trng

Thin Cha gio s dng lm tin , l|m c s xy dng khi nim Thin ng ca

mnh. Thin ng trong Thin Cha gi{o lc u trn mt t sau chuyn ln bu

tri. Ngy nay th gii lyses, ci lyses mang mt ngha {m d, tng trng ni an

ngh cao c vnh hng, l| vng quc ca ci Chn, ci Thin, ci M, hoc vi ngha

n gin l| ni an ngh vnh vin, ci cht, th gii bn kia.

Tr li chuyn hnh trnh tr v ca c{c tng lnh Hy Lp. S phn o|n

thuyn thuc ph{i Agamemnon cng chng tt p hn s phn o|n thuyn ca phi

Mnlas. T Troie tr v n o Eube, o|n thuyn ca v Tng Ch huy qu}n i Hy

Lp khng gp mt kh khn g {ng k. Nhng khi ti dy ni { Gyre th mt cn

bo p n. Cn bo do n thn Athna g}y ra trng pht qun Hy Lp, trong c

Ajax B, con ca Ole l k phm ti kiu cng, ngo mn, phm thng. Bo vng

vy, gm tht nhn chm nhiu con thuyn ca qun Hy Lp xung {y bin lm mi

cho c. Thuyn ca Ajax v tan. Thn Posidon thy vy thng tnh sai mt con sng

nm Ajax ln ngn ni { Gyre. Th l Ajax thot cht, mt ci cht tng chng nh

khng g cu vn c. Nhng n th m anh chng ny vn khng cha c thi

kiu cng, ngo mn. ng trn ngn ni anh ta ht ln cho my ngi bn sng st

bit: Ajax sng ri, thy cha? N thn Athna cho d c ni cn thnh n cng chng

l|m g c ta. Chng thn linh no cu gip, ta vn c chin thng c bo t v vn

c sng cho cc v y xem, Ajax ht ln trong nim sung sng c ch nh th. C n

thn Athna v| Posidon u nghe thy, nghe thy r chng thiu mt li. N thn

Athna khng th km hm c ni cm tc, nng bay ngay ti thn Posidon, xin

thn trng pht ci tn phm thng, nghch o coi tri bng vung y. Thn

Posidon lp tc vung c}y inh ba gi{ng mt n sm st vo ngay ngn ni { m|

Ajax ang ng. Ngn ni { v l|m i, mt na chm xung bin ko theo Ajax.

Nh trn k, Palamde b x t, chu mt ci cht oan ung bi thm v Ulysse

dng chuyn vu c{o t thng vi qun Troie. Chuyn vu c{o bay ti tai Nauplios,

ngi cha xu s ca Palamde. ng quyt nh phi ra nhc, tr th. ng, cng li

bng th on di tr{ m| Ulysse dng m hi con ng, i ch ny ch kh{c

tung tin tht thit, ba t v nhng ngi anh hng ang chin u Troie: no v

tng n|y nghe }u th{ng trc trng tn vo ngc cht ri, no v tng kia b trng

lao thng rut xem ra kh b qua khi... hoc tng n xa v l}u ng|y ly v khc,

ly con g{i ngi anh hng n|y, tng kia sp ci cng cha con ca lo vng n...

Nhng tin tc tht thit l|m xi mn lng tin ca nhng ngi v xa chng, ch

chng trong nhng nm d|i ng ng. Nhiu ngi tin rng chng mnh chng th c

ngy tr v, hoc du c cn sng th cng chng th gi c trn mi tnh chung

thy vi mnh. Kt qu l giale v ca dng tng Diomde bt b vi chng trai

Comts. Mda, v ca ngi anh hng Idomne kt bn kh thn thit, thn tnh,

th}n... th vi Leucos. Cn Clytemnestre, v ca ch tng Agamemnon, mi hn

mt chng trai tn l gisthe vo |ng ho|ng trong cung in trng nom nh ca

cho n trng tri...

Nhng nh th Nauplios cha h lng, cha coi l| tr th c cho a con

yu qu ca mnh. ng cn rp tm ging mt n nng n hn na, v| n y din ra

vo lc qun Hy Lp chin thng tr v, thi c thch hp nht vi ng. Vn l mt

thy th lnh ngh nn ng hiu bit r tm l nhng ngi li con thuyn i trong
m en trn bin khi mnh mng chng bit }u l| b l bn. ng tng thuc ht

nhng ch nng su, nhng qung him ngho, nhng on y { ngm trn mt

bin ge, nht l ven bin Hy Lp. c tin o|n thuyn Hy Lp tr v, ng rnh n

sut ng|y m mi Caphare, pha nam o Eube. C khi bng m trm xung l

ng cho t nhng ng la to nhng qung c mi nhn, { ngm. Cc thy th

ca nhng con thuyn Hy Lp nhn thy nh la chp chn xa xa c inh ninh rng ni

l| bn tt v vui mng. H cho thuyn i hng thng v|o ni c {nh s{ng. Nhng

than i! Thuyn ca h hoc va v|o { ngm, }m v|o ni {, v tan tnh.

Li ni v Agamemnon, con thuyn ca ch|ng cng gp nn. Bo ni ln, sng

gip gi vi a con thuyn ca chng nga nghing, nghing nga tri tut mi

xung n mi Male, ri li tri tip pha nam tng chng nh xui thng o Crte

hay bt v pha chu Phi. May thay, cc v thn ngui cn thnh n. Tri i gi. Con

thuyn ca Agamemnon ngc ln, i {p v|o vng b bin Ploponnse ri gh c

vo b. Sung sng bit bao sau bao nhiu nm tri xa cch qu hng, gi }y

Agamemnon li c nhn thy nhng cnh vt thn yu, gn b vi mnh t thi th

u. Nc mt chng tro ra. Chng qu xung knh cn ci mnh hn mnh t qu

hng. Nhng s phn ca chng khng phi l tr v th|nh Mycnes y vng bc

hng hnh phc. Mt ci cht khng khip do ngi v khng chung thy ca

ch|ng chng ra n tip chng.

Nhng trong s nhng ngi anh hng Hy Lp sau chin thng Troie tr v th

khng ai phi tri qua nhiu gian nan, vt v, khng ai phi ng u vi nhng th

thch him ngho nh ngi anh hng Ulysse. Hnh trnh tr v ca ngi anh hng

a mu tc k ny ko di sut mi nm tri khi th bin ng, khi th phiu bt

sang bin Ty, nhiu lc ci cht tng nh cm chc trong tay. y th m| Ulysse vt

qua c ht cui cng tr v vi hn o Ithaque ca mnh, gp li ngi v thy

chung ca mnh kin nh ch i sut hai mi nm tri. Chuyn v hnh trnh

phiu bt ca Ulysse sut mi nm tri trn mt bin, nay lc bc vo x s ny mai

tri git n mt hn o kh{c, theo ngi xa ni, phi k ht ngy ny qua ngy khc

th mi ht c.

Ni thm v Diomde. Vic nng giale, v ca Diomde khng gi c trn

lng chung thy nh trn k l do Nauplios tr th, tung tin tht thit, ph hi lng

tin ca nhng ngi v c chng tham gia cuc vin chinh Troie. Nhng ngi ta li

cn k, v ngoi tnh ny l do n thn Aphrodite tr th. Xa kia Diomde trong lc

giao tranh ngo mn bt knh i vi thn linh, {nh b thng n thn Aphrodite.

N thn bn khi ln trong tr{i tim n|ng giale nhng dc vng thm kht i n

khng sao km hm c. N thn li a ng ch li cho nhng ch|ng trai n

thm hi, sn sc giale, v| tnh hnh xy ra nh th, n th th... khi phi ni, c

m tri gi!

Diomde tr v Argos. Bit chuyn, chng bun b u su, chng bun n, chng

bun ni, v ba kia chng lng l b nh, t b vng quc ca mnh ra i. Ch|ng i

sang min nam nc , n vng quc Apulie , xin nh vua x s ny cho tr ng.
222

Cm phc s nghip anh hng ca ch|ng cng nh xt xa {i ngi cho tnh cnh ca

ch|ng, vua Daunus g con g{i cho ch|ng. Ch|ng lp nghip ti }y v| c cng lao

xy dng nn nhiu th|nh min nam nc . Chng r xy ra chuyn g bt ha,

vua Daunus git chng. C chuyn li k, khng phi Diomde b vua Daunus git

m cc v thn a ch|ng n ci vnh hng, mai tng chng mt hn o m c

qun o c mang tn chng. Chng c nhn dn suy tn th cng nh mt v

thn. Cn nhng chin hu ca chng, cc v thn bin thnh mt loi chim.

***
 c truyn thuyt v nhng ngi Argonautes v truyn thuyt v cuc Chin

tranh Troie so snh vi mt s truyn thuyt khc ni v chin cng ca nhng ngi

anh hng thn thoi, chng ta c th ghi nhn c mt vi nt khc bit sau }y.

1 - Chin cng ca nhng ngi anh hng Argonautes v chin cng ca nhng

ngi anh hng trong cuc Chin tranh Troie khng ging vi chin cng ca nhng

ngi anh hng Perse, Hracls, Thse... Chng ta khng gp li nhng anh hng

git qui vt cu lng d}n, dit o tc tr kh tai ha cho i sng, chinh phc thin

nhin, ci to thin nhin, kh{m ph{ thin nhin nh Perse, Thse, Hracls. Chng

ta khng th tm thy mt chin cng n|o c ngha ni bt, su sc, v i nh chin

cng ca Hracls. l| nhng chin cng cc k to bo v| phong ph, trong c

nhng chin cng cha tng c mt ngi anh hng no lp c, gi|nh c. (Nn

sng, di non x ni to ra eo bin, dm thay thn Atlas chng i bu tri, xung m

ph bt ch ngao Cerbre). Chin cng ca nhng ngi anh hng Argonautes l| ot

B lng Cu v|ng c mt bu vt thing ling bo m cho ngi b{u c vng bn.

Chin cng ca nhng ngi anh hng trong cuc Chin tranh Troie l git c k

th, tc ot c v kh v| nhng chin li phm.

2 - Trong quan h i vi thn th{nh, con ngi vn rt knh s v tn trng.

Tuy nhin, nhiu lc con ngi vn phm vo ci li ngo mn, kiu cng, d{m th{ch

thc, ng u bng ra mt i vi thn thnh, mc d nhiu ln b trng

pht. Song con ngi vn chng no tt y, dng nh c{i thi ngo mn, kiu cng,

bng ra mt vi thn thnh l bn cht khng sa cha c ca con ngi.

Chng ta tng bit n nhng ngi anh hng to tn n mc dm la c

thn Hads, bt sng thn Cht-Thanatos (Sisyphe), dm th t|i to|n tr to|n nng ca

thn thnh (Tantale), dm xung m ph bt nng Persphone, v ca thn Hads

(Thse, Pirithoos). Nhng n cuc Chin tranh Troie, chng ta thy con ngi cn to
tn hn, d{m {nh c thn th{nh, {nh tht s ch khng king n g, {nh cho thn

thnh b thng phi b chy, v khng phi ch c mt ln.

S mnh v thn thnh vn tin nh, iu khin trong mt mc n|o cuc

sng ca con ngi. Nhng con ngi li cng trong mt mc n|o t iu khin,

t quyt nh h|nh vi, h|nh ng ca mnh m khng phi trong mt mc n|o

con ngi khng c quyn la chn. Achille la chn con ng tham gia cuc

Chin tranh Troie mc d bit rng nu tham gia, cuc i s kt thc ngn ngi.

Achille tham chin cng vi qun Hy Lp khng phi nh mt cng c thc hin iu

tin nh ca S mnh v thn thnh m v nhng ng c t tng ca bn thn

Achille, mt con ngi trn tc on mnh. Khi khng tham chin vi qun Hy Lp,

Achille c ngh, c quan nim ca ring mnh. Khi tr li tham chin vi qun Hy

Lp, Achille cng c ngh, c quan nim ca ring mnh. S mnh v| iu tin nh l

mt chuyn v| con ngi h|nh ng c lp trong mt chng mc n|o li l mt

chuyn kh{c. Trong c{i quy nh tt yu ca S mnh v nhng iu tin nh, con

ngi h|nh ng vi nhng quan nim, suy ngh c th ca mnh, v| chnh l

mt phm cht mi ca ch ngha anh hng thn thoi. Con ngi c gng ginh

cho mnh c mt quyn c lp, t do tng i n|o trong c{i tt yu ca S

mnh.

Thn Zeus l| ngi quyt nh trong vic tr li thi h|i Hector cho lo vng

Priam. Nhng Achille khng phi l mt cng c v tri v gi{c thc hin nh ca

thn. Nhng li cu xin ca Priam khin ch|ng xc ng, thc tnh tnh ngi,

lng nh}n {i trong con ngi ca chng, khin ch|ng ngh ti ngi cha gi thn yu

ca mnh v| xt thng cho s phn ca c. H|nh ng u {i ca ch|ng i vi lo

vng Priam biu hin ra trc chng ta khng phi nh l| kt qu ca vic tun theo

mnh lnh ca thn Zeus m l kt qu ca s xc ng, s thc tnh tnh ngi trong

tri tim Achille. V nhn vt Hector, chng ta cng thy nhng nt tng t. C th
ni, trc Achille chng ta ch c chng kin nhng anh hng thn thoi h|nh ng,

n Achille chng ta c chng kin nhng anh hng thn thoi suy ngh, xc cm v

h|nh ng. Th gii ni tm ca ngi anh hng thn thoi c biu hin mt cch

kh{ phong ph. Bc tin b ny ch c th gii thch bng s tin b ca lch s x hi

lo|i ngi. X hi Hy Lp ng trc ngng ca ca thi i vn minh, v| nhng

nhn vt anh hng thn thoi cng c vn minh ha theo vi | tin trin ca x hi.

3 - Nhng nhn vt anh hng thn thoi thng kt thc vi s phn ca mnh

theo my c{ch di }y:

a) Do chin cng v i ca mnh c ngha s}u sc, tc dng to ln n

i sng m thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe hi lng cm phc,

tha nhn cng lao cng hin bng quyt nh khen thng: bt v|o h|ng

ng nhng v thn bt t (Dionysos, Hracls). Hin tng ny chc chn khng

phi ch ring c Hy Lp.

b) Do h|nh ng bt knh, ngo mn, phm thng i vi thn linh m

b thn linh trng pht, bt chu kh hnh di m ph hoc kt liu cuc i

(Bellrophon, Tantale, Sisyphe, Thse).

Nhng n nhng ngi anh hng trong truyn thuyt v nhng ngi

Argonautes v truyn thuyt v cuc Chin tranh Troie th chng ta thy khng mt

nhn vt anh hng thn thoi n|o c gia nhp v|o h|ng ng c{c v thn ca th gii

Olympe bt t.

Achille sau khi cht v| c qun Hy Lp l|m l an tng mi c b m l

n thn Bin-Thtis a n mt hn o. Diomde cng tng t nh th. Hn na,

ci cht hoc ni bt hnh ca nhn vt anh hng l do thn linh trng pht v ti ngo

mn, bt knh. Apollon trng pht Achille, Aphrodite trng pht Diomde. Athna,

Posidon trng pht Ajax B. Athna trng pht Ajax Ln. Mc d vy, nhng ci cht
 vn mang mt ngha anh hng hoc cao thng. N hon ton khng phi l ci

cht v mt tinh thn, o c ca nhn vt. Diomde li s nghip ln lao min

trung nc . Ajax Ln li kh phch anh hng ca mt con ngi bit trng danh

d, c thc rt cao v danh d ca ngi chin s.

Th nhng vi ngi anh hng Jason trong truyn thuyt v nhng ngi

Argonautes th hon ton khc. Thn thnh khng trng pht Jason. Jason khng cht

chin trng nh Achille, khng hi hn ri t s{t nh Ajax Ln. Jason cht v mt

tai nn ngu nhin, mt ci cht khng li mt nim xt thng nh tic, mt ci

cht v ngha, v| xt n cng, khng cn phi suy ngh s}u rng g cho lm, chng ta

u c th rt ra kt lun Jason cht v nhng dc vng xu xa ca mnh, lng kht

khao quyn lc, tin t|i, a v. Tm li ci gi l| hnh phc cho bn th}n thc y

Jason n h|nh ng phn bi trng trn li ngi v chung thy, xc phm, ch| p

ln quyn sng, nhn phm v danh d ca nng. V th Jason b ngi v trng pht.

Nu ni }y l| truyn thn thoi th ng l|... thn thoi! No tm khn cho|ng,

no chic vng min ca Mde c php l, i v|o u, cho|ng v|o ngi l rt da

x tht, l bc chy khng sao g ra c. Nhng nu ni y khng phi l truyn thn

thoi m l mt chuyn tht, c l rt tht, rt hin thc, khng c g xa l i vi i

sng lo|i ngi chng ta, l ca lo|i ngi chng ta, th chc chn khng mt ai c l l

g phn bc. }y, cu chuyn n|y chnh con ngi, mi quan h gia con ngi

vi con ngi quyt nh nhng bin c trong cuc sng ca h. H l k gieo ht v h

l k gt hi. Chng c v thn no xi gic Jason phn bi li l tng anh hng cao

p ca mnh. Chng c v thn n|o khi ln trong tr{i tim Jason nhng dc vng xu

xa c. Chng ta ghi nhn mt bc chuyn bin, mt bc tin ca thn thoi anh

hng. Bc chuyn bin n|y c ngha g? Trc ht n t ra vn trch nhim ca

con ngi i vi h|nh ng ca mnh trong mt th gii thn thoi m cc v thn

thng can thip th bo, {p t v|o i sng con ngi nhng li phn truyn, sm
ngn n|y kh{c. Nh vy th }u l| tr{ch nhim ca thn th{nh, }u l| tr{ch nhim ca

con ngi? Vn ny khng phi ch cu chuyn ny mi t ra m sau ny s cn

c nhng chuyn khc tip tc t ra.

Thn thnh khng trng pht Jason v Jason khng l|m iu g xc xc, phm

thng. Nhng ti sao thn thnh li khng nhm ng, o{i ho|i, quan t}m cht g n

ngi anh hng m| xa kia trong cuc hnh trnh sang x s Colchide lun lun c

s gip ca thn thnh? Phi chng thn thnh s d}y v|o c{i con ngi b bin

cht, tha ha y th tn hi cho danh d v uy tn ca mnh? }y xut hin mt cch

t nhin, kh{ch quan, ngha o c, bi hc v o c ca truyn thuyt. S b ri

ca thn th{nh i vi Jason ch c ngha Jason khng cn xng {ng l| ngi anh

hng, Jason xng {ng vi n trng pht ca ngi v. T ngi anh hng cao

thng n k hn h, phn phc, tin, khong c{ch khng xa. C gi c

khong c{ch hay khng l| ty thuc con ngi. Con ngi quyt nh ch khng

phi thn thnh quyt nh.

Nhng c{i bc tin v nhn thc: mi quan h gia con ngi vi con ngi

quyt nh nhng bin c trong cuc sng ca h ni ln, phn nh mt s tht g?

l cuc sng x hi tin b hn, phc tp hn. Con ngi trong qu trnh tin b ca

mnh cng phc tp hn. S phc tp chnh l| do ch ngha c{ nh}n v| tn bi kch

ca n. Chng ta s thy vn ny kh r ci x hi ca c{c tng lnh Hy Lp trong

cuc Chin tranh Troie.

4 - Trong gia ti thn thoi Hy Lp khng mt truyn thuyt no phong ph,

phc tp v nhiu ngha nh truyn thuyt v cuc Chin tranh Troie. Chng ta

khng th phn tch ht v| y mi vn m ch c th phn tch nhng vn ni

bt nht.

a) Trc ht chng ta thy vai tr v v tr con ngi trong mi quan h

vi thn th{nh ng|y c|ng c khng nh. Con ngi c trao cho nhim v
 gim kho, ti hu quyt nh trong cuc thi sc p gia ba v n thn. Trong

chin tranh, sc mnh ca con ngi snh ngang thn th{nh v|... nh trn

ni.

b) Trong mi quan h gia con ngi vi con ngi, bn cnh nhng

phm cht cao qu tt p nh lng trung th|nh vi l tng, thc trng danh

d, tnh chin hu, s trung thc... gn b mi ngi vi nhau, chng ta thy

bc l ra kh nhiu nhng tnh xu nh: s la di, tnh tham lam, thi ghen t

th hn, s tr th nh nhen, tnh tn bo... Mi bt ha gia ch tng

Agamemnon vi Achille l mt bng chng. B c hip, Achille nhng toan rt

kim ra ly mu ra hn. Nu khng c n thn Athna can thip th chc chn

xy ra mt tn bi kch m mu. Trong s thng nht ca khi cng ng

nhng o qun lin minh ca c{c th|nh trn t nc Hy Lp xut hin

s chia r, s khng tht ng tm nht tr, gn b keo sn. Quyn lc c mt

ngi bn ng l s c hip. V l nn ng gi| tin tri Calchas khng {m

ni thng, ni s tht, s ng chm n Agamemnon th s b Agamemnon tr

th. C i Achille phi th ha bo v tnh mng cho c. V chnh Agamemnon

dng quyn lc ca mnh v vt, thu vn l|m gi|u cho ring mnh. Chin

li phm qu}n s thu c em v np th Agamemnon chia ra th t m gi li

phn mnh th nhiu... Tm li, xut hin mt quan h bt bnh ng v c

hip. S tr th ca Achille i vi qun Hy Lp li cng ti t, nhn t}m hn

na, qun Hy Lp b tn thng nng n khi Achille t b cuc chin u.

Trong thn thoi v truyn thuyt Hy Lp y ry nhng cuc tr th. Thn

thnh tr th con ngi v ti bt knh bi c. Con ngi tr th con ngi v ti la

o, bi c, phn phc, v nhng mn n mu truyn kip, v ti vu co. Nhng

chuyn tr th nh th, c nhng chuyn kh khng khip nh ti c v s th hn

gia anh em Atre v Thyeste, truyn hai ch em Procn v Philomle bin thnh chim,
song nhn chung u n gin, v c nhng chuyn c vai tr chi phi sp t ca s

mnh v thn th{nh. Nhng c l khng c mt cu chuyn tr th no li au xt, li

khng khip, li gh s, li li trong tr c v| tr{i tim ngi c mt n tng kh

phai m v nhiu suy ngh nh chuyn Ulysse tr th Palamde. Palamde phm ti

g n ni b Ulysse tr th? Bi c ? Khng! Vu c{o ? Khng! S{t hi mt ngi

no c quan h huyt thng vi Ulysse ? Khng! Palamde ch c ti l| ph{t hin

ra s la di ca Ulysse, ci tr bp gi in ca Ulysse, Palamde ch c ti l| t|i

gii hn Ulysse. Nhng cu chuyn tr th khc d c d man, khng khip nh git

con nu cho, lm ch, git chu lm c mi b ca nhng a tr bt hnh y

n... mc d gh rn, nhng cng l| mt s thc hin cng l c gi c b{o (nh truyn

Tm Cm ca chng ta). Nhng chuyn Ulysse tr th Palamde th hon ton khng

phi l mt s thc hin cng l. Cc v thn ca th gii Olympe t thn Zeus bit

bao ln gi{ng n trng pht ngi ny k khc, chng n kia, nhng cng tt c

nhng cuc tr th y li cng khng th no snh ni vi v Ulysse tr th. Tr tu ca

thn thnh so vi tr tu ca Ulysse qu tht l thua km xa, xa lm. Thn thnh khng

th no xo quyt bng Ulysse, khng th no thit k c mt c{i h s gi vi

nhng bng chng c v tht vu co Palamde vo ti t thng vi qun th, lm

gi{n ip cho vua Priam. Gh s, b i v khng khip n th l cng!

, bc tin b ca con ngi trong vic khng nh vai tr v v tr ca mnh

trong cuc sng, bn nhng mt tch cc bc l ra nhng mt tiu cc nh th. Ci

ng|y m| con ngi bit dng u c v| mu tr ca mnh chng chi vi th d,

chinh phc thin nhin th cng l| c{i ng|y m| con ngi bit dng u c v| mu tr

ca mnh m hi ng loi, thanh tr, tiu dit ng loi. Ulysse tr th Palamde,

ngha l| Ulysse {m hi ngi bn chin u ca mnh tha mn tham vng quyn

lc, a v, danh ting. Palamde cht l| ngi trung thc v| c t|i nng b cht, b tht

bi; thi xo quyt, kn ca, ghen t nh nhen c t sng, thng li. i, Chn l! Ngi
li cht sm hn c ta; tht xt xa v cay ng! M|n u tn bi kch ca ch ngha c{ nh}n

khi lo|i bc vo thi i vn minh ca ch t hu l| nh th y!

5 - X hi Hy Lp trong truyn thuyt v cuc Chin tranh Troie l x hi cng

x th tc trn bc ng cng tan r. c im ni bt nht ca giai on n|y l|, nh

F. Engels ni: Chin tranh ng|y xa gia b lc vi b lc t thi k n|y bin cht

thnh cuc cp bc c h thng trn t lin v trn mt bin chim ot gia sc,

n l, ca ci, tc l| bin thnh mt cch kim li thng thng, tm li ca ci c

ngi ta t{n dng v| coi trng nh l| mt ca bu ti cao, v nhng th l c ca th

tc b ngi ta bi nh i bin h cho s cp ot ca ci bng bo lc . Nhng 223

cuc chin tranh cho php bc lt c h thng trn t lin v trn mt bin nh F.

Engels ch ra ng|y c|ng l|m tng thm quyn hnh ca th lnh qu}n s, v t ch

trong tay c nhiu quyn hnh th lnh qu}n s t ngi y t ban u bin dn

th|nh ngi ch ng thi ko theo nn n cp ca chung lm ca ring .

224 225

Thi sng bi ca ci dn n tham vng v quyn lc, bi v ca ci v quyn

lc l| i bn ng chung sng vi nhau trong mi quan h nhn qu, v| chnh cng

t thi sng bi ca ci v tham vng v quyn lc m| ra bit bao nhng thi h tt

xu t hi khc na nh: tnh tham lam, di tr, la o, u c xo quyt, phn phc,

thi ghen t, kn ca, s tn nhn, s tr th, li tr gip, kiu sng trng trn, v li,

keo kit... Tm li, tt c nhng thi xu m ngy nay chng ta gi vn tt l ch ngha

c nhn hoc ch ngha c{ nh}n th vt.

l| c s x hi-lch s ca truyn thuyt v cuc Chin tranh Troie. Chng ta

c th thy truyn thuyt v nhng ngi Argonautes hon ton gn gi vi c s x

hi-lch s ny.
Bng gia h vng triu Troie
 CHUYN V ODYSSE V NGI

CON TRAI, TLMAQUE

Odysse l| ngi anh hng ngh ra c{i mu con nga th|nh Troie. Ch|ng

c tn l Ulysse. Sau khi qun Hy Lp h c th|nh Troie, c{c dng tng cng vi

qu}n s ca mnh ln lt tr v qu hng Hy Lp. Bit bao bin c xy ra lm cho

h khi tr v n qu hng, mi phn mt by, chn phn cn ba, nhng trong s

nhng cuc tr v y th hnh trnh ca ngi anh hng Ulysse l gian nan vt v, ba

chm by ni hn c.

Cc v thn u bit vic Ulysse gp hon nn kh khn nhng cha bit lm

c{ch g cu vt ngi anh hng ngoi vic by t lng thng xt. May thay, mt

dp tt n.

Hm , c{c v thn Olympe, theo lnh ca Zeus, c triu tp hp. ng

ph vng Zeus, m u cuc hp bng nhng li phn nn rng nhng ngi trn

th bt c vic g cng quy ti, li cho thn linh m thc ra do chnh s di dt ca

h, khng nghe li rn bo ca thn thnh, nn h mi gp bao tai ha. Zeus ni xong,

n thn Athna bn ln ting tr{ch mc ng qu}n vng sao li i thng xt s phn

ca ngi khc m qun mt Ulysse, mt ngi anh hng tng dng bit bao l vt

hu h cho Zeus, mt ngi anh hng m s phn cn {ng c cc v thn quan tm

n rt nhiu. Nng ni tip:

 - Hi Zeus, ng ph vng y quyn uy ca cc v thn v nhng ngi trn

th! L no chng ta li i x bt cng nh vy i vi mt ngi anh hng danh

ting ly lng? Cc v anh hng kh{c tr v sum hp vi gia nh t bao nm nay

ri m gi }y, ngi anh hng y vn phi lu lc, vn ng|y m mong mi ch c

nhn mt ln khi bc ln, t trn mnh t qu hng ca mnh m| khng c. L

n|o, ng ph vng Zeus li th ght ngi anh hng y n mc nh th?

Nghe n thn Athna ni nh vy, thn Zeus lin thanh minh. Thn ni cho

nng r, tt c mi chuyn u khng do mnh. Thn vn khng h qun Ulysse l

ngi anh hng thng minh, mu tr hn ht mi ngi trn v| l| ngi anh hng

dng l vt nhiu nht cho cc v thn trn bu tri cao xa, bt ngt. Cui cng, thn i

n kt lun:

- Hi c{c ch v thn linh! Gi }y, chng ta hy quyt nh s phn ca Ulysse

ch khng th ko di mi s bt cng nh th. Chng ta phi ngh n vic gip

cho ngi anh hng tr v vi qu hng, gia nh.

Cc v thn u nht tr ng thanh t{n thng. N thn Athna s xung hn

o Ithaque khch l ngi con trai ca Ulysse l| Tlmaque ln ng i d hi tin tc

v ngi cha thn yu ca cu.

 H|nh trnh i tm cha ca Tlmaque

N thn Athna v cng h hi. Nng lp tc bay ngay t nh Olympe cao ngt

xung hn o Ithaque, qu hng ca ngi anh hng c nghn mu tr Ulysse. N|ng

gi dng l mt ngi khch l, vua ca x Taphos, tn l| Ments i v|o cung in ca

Ulysse.

Tnh cnh gia nh Ulysse lc n|y tht rc ri. Li dng vic Ulysse vng nh

qu lu, nhng chng trai qu tc trn o ng|y ng|y n thc p v Ulysse, nng

Pnlope khn ngoan, phi chn la mt ngi trong bn chng ti gi. Bn chng

n nh Ulysse, sai gia nhn ca Ulysse git ln, git cu, git b dn tic. Chng ch

chn say sa ht ngy ny qua ngy khc, ch i Pnlope tr li. Trc tnh th b

thc p cng thng nh vy, Pnlope |nh phi tr li bn cu hn: Nng s kn chn

trong s 108 chng trai qu tc }y, mt ngi xng {ng nht lm chng, nhng

nng xin vi cc v cu hn y nhit tnh hy cho php nng dt xong tm vi lim cho

b chng nng, c gi| Laerte ang gn t xa tri. C l|m xong ngha v vi b chng,

nng mi yn tm ti gi, bng khng nng s mang ting xu vi b con, h hng trn

o Ithaque. Cc v cu hn |nh phi chp thun li thnh cu khn ngoan ca

nng Pnlope. Nng Pnlope bt tay vo dt tm vi lim cho b chng. Ban ngy

nng dt nhng ban m li sai n t t uc nng tho, g tm vi ra. C th,

nng dt mi, dt mi, sut ba nm rng m| tm vi khng xong, nhng n nm th

t, bn cu hn, do c mt tn n t phn bi bo cho bit, lin p n bt qu tang.

Chng khin trch Pnlope v buc nng phi dt cho xong tm vi mc d lng nng

khng mun cht no. Gi }y n lc Pnlope khng th ln trnh vic tr li bn

cu hn. Ngay cha m n|ng cng thc gic nng ti gi bi v cc c khng tin Ulysse

cn sng tr v.

Ngy nay, trong vn hc th gii c thnh ng Cng vic ca Pnlope (Le travail

de Pnlope) hoc Tm vi ca Pnlope (La toile de Pnlope) ch mt vic lm cn

c, kin nhn, hoc ch mt vic lm cn c kin nhn nhng khng em li mt kt

qu, mt li ch g.

Khi n thn Athna t ch}n n trc ca cung in ca Ulysse th nng thy

bn cu hn ang ngi chi c trc s}n. C{c gia nh}n ang dn tic. Tlmaque l

ngi u tin trng thy n thn Athna di dng mt ngi khch l t phng xa

ti. Cu vi chy n nim n cho khch v mi khch vo d tic. Bn cu hn bc

vo bn tic ngi thnh mt hng di trn cc gh ta. Sau khi n ung no say, chng ra

lnh cho ngh nh}n Phmios ca h{t cho ba tic thm vui. Chnh trong lc , lc

bn cu hn ang mi nghe ht, Tlmaque mi gh st vo tai Ments, k cho ngi

khch l t phng xa ti bit tnh cnh gia nh ca mnh, v| cng ch n lc ny cu

mi hi tn tui, lai lch ca v khch qu.

Khch t xng l| Ments, cai qun nhng ngi Taphos, xa kia tng quen

bit, giao thip vi Ulysse. Khch t v ngc nhin trc hnh dng v khun mt ca

Tlmaque sao m ging ht nh ngi cha danh ting ca cu. Trc tai ha ang e

da gia nh Ulysse: Bn cu hn ph hoi ti sn, thc p Pnlope phi la chn mt

ngi trong bn chng ti gi, cn Pnlope th thn c th c khng bit nng ta

v|o ai bnh vc nn cng khng c gan ng u vi chng, i chng phi chm

dt nhng h|nh ng ngang ngc, Ments khuyn Tlmaque hy triu tp i hi

Nhn dn tuyn b cho mi ngi bit r nh ca mnh: i chm dt cu hn,

chm dt ph hoi ti sn v thc p Pnlope. Ments cn khuyn Tlmaque sm sa

thuyn b ln ng i Pylos, x s ca lo vng Nestor v| Sparte th|nh ca

ngi anh hng Mnlas hi thm tin tc v ngi cha thn yu ca mnh. Khuyn
bo Tlmaque xong, n thn Athna di hnh dng Ments lin vt bin i nh mt

con chim. Nng vi v ra i, khc t c tng phm ca Tlmaque d}ng n|ng by

t lng hiu khch v bit n nhng li dy bo v khch l ca nng. Tuy n thn

khng bn Tlmaque c bao l}u song n|ng t vo tri tim cu s dng cm,

lng qu quyt v ni nh thng ngi cha da dit. Thy v khch ca mnh ra i vi

v v k diu nh vy, Tlmaque v cng sng st, ngc nhin. Cu ngm ngh v|

cht hiu ra rng l| mt v thn n truyn phn cho mnh nhng iu ch dn

qu bu.

Sng hm sau, Tlmaque cho truyn lnh i khp o triu tp nhng ngi

Achens tc d|i n qung trng. Chng my chc nh}n d}n ko nhau n t tp

ng . Tlmaque i n cuc hp vi d{ng iu uy nghi, p nh mt v thn.

Cu cm trong tay mt ngn lao ng v theo sau cu l hai con ch to ln, p i

h tng. Mi ngi u di nhn theo cu cho n khi cu ngi vo ch ca Ulysse

thng ngi trong cc cuc hi ngh xa kia.

Cuc hp bt u, c gi| gyptos ng ln khai mc:

- Hi nh}n d}n Ithaque, xin hy nghe ta ni. l}u lm ri k t ngy th lnh

Ulysse ca chng ta xung thuyn ln ng sang thnh Troie tham d chinh chin

chng ta chng c hp h|nh g. Hm nay, chng ta c triu tp n }y lm g?

Ai ra lnh? Liu c mt ai em li mt tin tc chc chn g v hnh trnh tr v ca

o|n chin thuyn chng ta di s ch huy ca Ulysse khng? Hay chng ta n }y

bn lun v mt iu cng ch g kh{c? D sao th ta cng ngh rng ngi triu tp

cuc hp ny tht l nhit thnh v khn ngoan. Cu xin thn Zeus ban cho hi ngh s

thnh cng tt p, kt qu m mn.

Tlmaque ng ln gia hi ngh, tay cm c}y vng trng. Cu ct ting ni

dng dc t co bn cu hn l ph hoi ti sn ca gia nh cu, thc p m cu phi

ti gi. Cu tic rng khng c ngi n|o nh Ulysse ng ra bnh vc cho gia nh
cu, cn cu, th cha sc lc v| t|i nng lm vic . Tlmaque xin nh}n d}n

Ithaque bo v gia nh cu v| ngn chn h|nh ng bo ngc, lng hnh ca bn cu

hn. Cu cu thn Zeus, ng ph vng ca th gii Olympe v n thn Thmis uyn

th}m l| ngi triu tp v gii tn cuc hi hp ca nhn dn, bnh vc gia nh cu,

chm dt ni au thng ca gia nh cu... Tlmaque ni vi mt ni tc gin gh

gm trong tim, nc mt gin gia. Ni xong, cu vt c}y vng trng xung t v

ngi xung. Ton th nh}n d}n u thng cm cho tnh cnh gia nh ca ngi anh

hng Ulysse. Khng mt ai d{m ng ln dng nhng li l th bo {p li s t

co ca Tlmaque, bnh vc bn cu hn. Ch c tn cu hn Antinoos l| ngi dm

i li. Hn tuyn b, nhng chng trai qu tc ngi Achens i cu hn s nht quyt

khng ri cung in ca Ulysse chng no m nng Pnlope khng t b nh la

di h, v nu Pnlope cho n lc ny cn nui hy vng c th la di c h th

qu tht s tnh to{n khng ng cht n|o. Hn i Tlmaque phi dn m n hi

ngh ny, bt m phi chn mt ngi |n ng Achens m| b| ta ng l|m chng.

Chng n|o m| Pnlope cha quyt nh th chng nhng ngi Achens cu hn

cn tip tc n n ung, ch chn ti cung in ca Ulysse. Tlmaque v cng phn

n trc thi ngo mn ca Antinoos. Cu khn thn Zeus, xin thn chng kin cho

h|nh ng v o ca bn cu hn v xin thn hy trng tr ti {c .

T nh Olympe cao ngt bn ma my ph, thn Zeus nghe thy ht nhng li

cu xin ca Tlmaque. Lp tc thn lin ph{i ngay hai con chim i bng lao v pha

o Ithaque ni ang din ra cuc hi ngh nhn dn. T nh ni cao cht vt, hai con

chim bay i nhanh nh gi thi, pht chc ti qung trng ang n o ting ngi.

Chng ln trn qung trng v phng nhng tia mt d tn xung h|ng bao c{i u

ang ngng ln nhn chng, nh mun gieo cht chc xung. Th ri hai con i bng

bng }m b vo nhau, dng m nhn, mng sc cn x nhau, mu chy m a. Sau

 chng bin mt sau nhng m{i nh| v| th|nh cao ngt trc s ngc nhin v lo

s ca mi ngi.

Lc , lo anh hng Halitherses, con trai ca Mastor, ng ln, ct ting ni

dng dc trc hi ngh. Lo cho bit l| im bo Ulysse s tr v v s trng tr

nhng k xc phm n gia nh, v con v ph hoi ti sn ca ngi. Lo ku gi

mi ngi hy tm c{ch ngn chn, chm dt thi bo ngc ca nhng k cu hn,

nhng bn cu hn khng nghe li khuyn nh ca lo. Tn cu hn Eurymaque li

cn nho bng c, ui c v nh m tr t|i tin o{n, bi to{n cho c{c con em. Cha

ht, tn cu hn Locrite cn ng ngc, hn thch thc, e a, nu nh Ulysse may

mn cn sng st m| t chn ln mnh t Ithaque ny vi hy vng {nh ui c

nhng ngi Achens cu hn, khi phc li quyn th v ti sn th ngy tr v ca

Ulysse chng phi l ngy vui mng ca cnh o|n t vi gia nh. Mt mnh Ulysse

khng th n|o ch c nhng chng trai Achens cu hn. Ng|y ch c th l ngy

kt thc s phn ca Ulysse mt cch nhc nh, v Locrite ra lnh cho hi ngh gii

tn.

Th l hi ngh nhn dn chng gip c cht g cho Tlmaque. Nhng

ting ni chn thnh, thng thn bnh vc Tlmaque u b nhng tn cu hn hung

hng trn p. Ngay vic Tlmaque xin cp mt con thuyn vi hai mi tay cho i

hi thm tin tc v ngi cha thn yu ca mnh, nu ch thc ngi cht th cu

sn s|ng m cu i ly chng, cng khng c. Tnh cnh tht l hn lon. Bn cu

hn li ko nhau v cung in ca Ulysse ch chn, tic tng, cn nhng ngi Achens

khc ai v nh| ngi y. Ring Tlmaque rt bun. Cu mt mnh i ra b bin c bi

ct trng d|i, gi tay ln tri cu khn n thn Athna gip .

Nghe ting Tlmaque cu khn, n thn Athna c i mt sng long lanh lin

hin ra cch Tlmaque khng bao xa. N thn ha mnh thnh Mentor, mt ngi bn

khng th ch tr{ch c ca Ulysse. Ulysse trc khi xung thuyn ln ng sang

th|nh Troie tin cn nh cy, giao ph cho Mentor trng nom gia nh h mnh. N

thn Athna di hnh dng Mentor khuyn Tlmaque hy mc bn cu hn. S

hn xc ngo mn ca chng s ch lm cho ngy tn s ca chng n gn. N thn

ha s lo liu thuyn b cho cuc hnh trnh ca Tlmaque.

Tr v nh, Tlmaque gi ngi v gi| Eurycle n ni cho b bit nh i

tm cha ca mnh. Cu giao cho b trch nhim trng nom, sn sc ngi m knh yu

ca cu v phi ht sc gi kn chuyn cu ra i. V gi| Eurycle van xin Tlmaque

hy t b nh . B lo lng cho tnh mng ca cu, ngi con trai ca Ulysse danh

ting ly lng, nhng khng g cn tr c ch ca Tlmaque.

Trong khi , n thn Athna bin mnh th|nh Tlmaque i v|o th|nh ph.

Nng gp ngi n|y, ngi khc bt chuyn vi h, c v h tham gia vo cuc hnh

trnh i hi thm tin tc ca Ulysse. N|ng n gp Nomon, ngi con trai danh ting

ca Phronios hi mn mt con thuyn, v| Nomon sn s|ng cho mn. Khi mt

tri ln, ng ph chm trong bng ti, n thn Athna bn ko con thuyn ra b bin.

Cng lc nhng tay cho sn lng tham d cuc hnh trnh vi Tlmaque ln lt

n t tp bn con thuyn. Xong vic , n thn Athna li tr v cung in ca

Ulysse. Bng t|i nng v| ph{p thut ca mnh, nng lt v|o cung in m khng ai

nhn thy. Nng di xung mi mt ca bn cu hn cn bun ng nng chu, v| th l

bn cu hn, ru ung say mm, bung tay khi cc, ngt ng ngt ngng ng dy

tr v nh trong thnh ph ng. Chng ch va mi nm vt xung ging l ng

say nh cht. N thn Athna di hnh dng v ting ni ca Mentor bn n gi

Tlmaque ln ng.

b bin, c{c tay cho sn sng. Tlmaque ti thuyn cho mi ngi chuyn

lng thc xung thuyn. Khi mi vic xong xui, n thn Athna di hnh dng

Mentor dt tay ngi con trai ca Ulysse xung thuyn. N thn ngi ng li,
Tlmaque ngi k bn. Thuyn ri bn. Mt cn gi tuyt diu do n thn Athna

khi ln a con thuyn lt nhanh ra gia bin khi mnh mng sng nc.
 Tlmaque ti Pylos

Sng hm sau khi mt tri va ri mt bin bao la, leo ln vm tri b{t ng{t

chiu sng cho th gii thn thnh v mt t en ca nhng ngi trn th ang sng

th con thuyn ca Tlmaque va cp bn. }y l| bn cng ca th|nh Pylos, mt

th|nh c xy dng kin c ca Nle, ngi sinh ra lo vng Nestor. Tlmaque

n vo lc nhng ngi d}n th|nh Pylos ang l|m l hin t trng th, git nhng con

b mng en, d}ng v thn Lay chuyn Mt t, Posidon, ngay trn b bin. H by

chn hng gh, mi hng xp nm trm ngi ngi, v| t trc chn hng gh chn con

b mng. Gia nh}n ng c ang tu tt bng c{c mn n thnh son ln, phc v cho

ba tic linh nh him c. Ngi ta va n mn lng b cc ngon va nng, va t

nhng i b hin dng cc v thn bt t ng tr trn bu tri cao xa, mi khi

thm phc bc ln ngo ngt.

Con thuyn ca Tlmaque cp bn. N thn Athna di hnh dng Mentor i

trc. Ni bc theo sau l Tlmaque. Khi nhng ngi dn ca th|nh Pylos kin

c nhn thy nhng ngi khch l ang i v pha bn tic ca mnh, h, d chng ai

bo ai, vi ng ln chy ti trc mt cc v khch nghing mnh thi l v trn trng

knh mi cc v khc vo d tic. Pisistrate con trai ca lo vng Nestor ch th}n cm

tay hai v khch mi vo ngi trn gh c tri nhng b lng cu mm xp nh c{t trn

b bin, chnh ngay gia em mnh v cha mnh. T tay rt ru vang vo mt chic

cc vng, Pisistrate trn trng dng ln v khch Mentor m thc ra l n thn Athna

ch tn ch knh, bi v trong hai v kh{ch qu Mentor l| ngi cao tui hn. N thn

Athna n nhn cc ru t tay Pisistrate, lng nghe nhng li mi trn trng vi mt

v hi lng, nng cu khn thn Posidon ban hnh phc cho lo vng Nestor v con
trai ca lo, cng vi thn dn ca lo, cu khn thn Posidon gip cho cuc hnh

trnh ca Tlmaque i n ni v n chn, bnh an v s.

Sau khi cc v kh{ch qu n ung no n ri, lc lo vng Nestor ngi

iu khin chin xa, mi ct ting hi cc v khch:

- Tha c{c v khch qu, gi }y c{c v n ung no say ri v| nh vy lc ny

chng ti xin php c hi cc v hn khng c cht g khim nh. Hi cc v khch

qu, xin cc v cho chng ti bit qu danh ca cc v, cc v l ai, cc v t phng tri

n|o n? Cc v n }y v cng vic g? Hay cc v ch l nhng ngi lnh nh trn

mt bin khng mc ch, dn thn vo ngh n cp bin him ngho, phung ph i

mnh v| em li bao tai ha cho nhng ngi khc?

Tlmaque ng ln, trn trng {p li. N thn Athna l|m cho tr{i tim ca

cu tr nn bo dn, cng ci. Nghe Tlmaque k r mc ch ca cuc hnh trnh, lo

vng Nestor ht sc cm ng v vui mng v c khng ng li c ng|y c gp

a con trai ca ngi anh hng Ulysse danh ting ly lng, mt a con ging cha

nh in nh c c v hnh dng ln v nhanh nhn, hot b{t thng minh. Lo vng

Nestor k cho Tlmaque nghe v cuc hnh trnh ca nhng v dng tng Hy Lp t

Troie tr v, nhng chin cng v nhng tai ha, nhng v Ulysse th lo vng khng

bit mt cht tin tc g. C gi by t s thng cm trc tnh cnh gia nh Ulysse

ang b bn cu hn quy nhiu. Khng bit gip g hn, lo vng Nestor khuyn

Tlmaque n th|nh Sparte hi thm vua Mnlas, may ra c th bit c cht t

tin tc v ngi cha thn yu ca cu. C tin chc rng cc v thn bt t v| c bit l

n thn Athna, ngi con gi ca Zeus, s ph h, gip Tlmaque hi thm tin

tc v Ulysse.

Chiu ht, m n, Tlmaque xin php lo vng Nestor xung thuyn ln

ng, nhng lo vng khng cho Tlmaque ra i. N thn Athna di hnh

dng ca Mentor khuyn Tlmaque nn ngh li. Cn mnh th s ng thuyn

sng sm mai phi i ti x s ca nhng ngi Caucones dng cm i mt mn n

lu ngy. Nng khuyn Tlmaque nn dng nga i ti th|nh Sparte. Ni xong,

Mentor, m thc ra chnh l n thn Athna, vt bin thnh mt con chim ng v| bin

mt trc s kinh ngc ca nhng ngi Pylos. Lo vng Nestor c linh tnh bo

cho bit chnh l| n thn Athna con ca Zeus. C lin gi tay ln tri cu khn.

Sng hm sau khi nng Rng ng c nhng ngn tay hng va xe ra trn mt

bin th cng l| lc lo vng Nestor tnh dy, c triu tp thn d}n n hi hp lm

mt l hin t n thn Athna, ngi con g{i v i ca Zeus. Tip c sai gia nhn

sm sa mt chic xe ng bng nhong v nhng con nga khe mnh cng vi

lng thc cn thit a Tlmaque sang th|nh Sparte. ch th}n Pisistrate,

ngi tng ch huy cc chin binh, cm cng, {nh xe a Tlmaque i. Xe i t

sng sm cho n chiu ti th ti th|nh Phres di quyn tr v ca ngi anh

hng Diocls con trai ca Ortiloque v l chu ca Alphe. Hai ngi xin ngh li

thnh Phres.

Hm sau, h li ln ng. i ht ngy hm y th h ti mt vng ng bng

thng c{nh c bay, la m ti tt nom n thch mt, tha lng. l| vng ng bng

Lacdmone. Khi bng ti trm xung th c xe v|o ti gia thnh Sparte.

 Tlmaque n Sparte

Pisistrate v| Tlmaque n cung in ca vua Mnlas th|nh Sparte v|o

lc nh| vua ang c cuc vui v cng tng bng, no nhit v trng th. l| l ci

ca i trai g{i Noptolme vi Hermione v Mgapenths vi con gi ca Alecto.

Noptolme l con trai ca ngi anh hng Achille. Hi cn {nh nhau thnh Troie,

ch tng Mnlas cm phc trc t|i nng v| dng di ca ch|ng ha sau ny khi

chin thng s g con gi cho chng. Cn Mgapenths to khe khng phi l con trai

ca Hlne. Cc v thin thn khng cho nng Hlne sinh n a con no thm na.

Chng l con trai ca mt n n l, v l ca Mnlas.

Tic ci ang din ra tng bng no nhit, th Pisistrate v Tlmaque ti. H

dng xe trc ca cung in. Ngi u tin trng thy h l tonos, mt gia nhn

ni ting l khe mnh v tho vt ca Mnlas. Thy khch l, tonos vi chy vo

bn tic, n bn ch trnh bo, xin ch cho bin liu c nn tho nga ra cho h, mi

h vo nh hay ch cho n mt nh khc - h s c n tip nim n. Nghe

tonos trnh b{o nh vy, Mnlas gin d, mng:

- Hi tonos, con trai ca Bothos kia! T xa n nay mi c phi v mt a

ngu ngc }u m| b}y gi mi n ni h|m h nh mt a tr con vy! Bit bao ln trc

khi tr v, chng ta chng phi c n b{nh m ca nhng ngi khc sao? Thi hy

ra tho nga khi xe ca kh{ch v| a kh{ch v|o }y d tic.

Tlmaque v| Pisistrate bc v|o cung in. C hai ngi u v cng ngc

nhin v thn phc trc v lng ly ca ta l}u |i n|y, mt ta l}u |i m| t xa n

nay h cha tng bao gi nhn thy. Ct vng, ct bc, ct ng sng nhong. Nhn ln
trn nh, c th ni chng ngoa, tng chng nh mt tri v mt trng thay phin

nhau ri s{ng v|o . Sau khi ngm ngha tha thu, hai ngi i v|o phng tm,

nhng phng tm rt lch s ty ra ht bi bm ca cuc hnh trnh. Nhng n t

phc v h, ly du thm tm cho h ri em n cho h nhng b o mi tinh, p

. Khi h mi bc ra ngi vo chic gh bnh bn cnh ch tng Mnlas, d

tic. Mt n t em nc n cho cc v khch ra tay trc khi n. T mt chic bnh

vng, n t di nc ln tay cc v khch qu, hng di l mt ci chu bc. Ngi ta

dng cc v khch qu nhng a tht b, tht d, tht cu mi thm bc ln ngo ngt,

ru v nhng cc ru bng vng. Ch tng Mnlas nng cc mi khch:

- No xin knh mi cc v kh{ch hy n no say i, l{t na khi tic ru t|n

chng ti mi xin php hi cc v l ai v }u n. Dng mu cao qu ca cc c nh

ta trong con ngi ca cc v hn cha suy tho{i cht n|o. C{c v thuc dng di ca

nhng v vua mang c}y vng trng vn l con ca thn Zeus, bi v chng ti thit

ngh, nhng k tin chng th sinh ra c nhng a con cao thng.

Tlmaque vn cha ht ni kinh ngc v thn phc trc cnh tng nguy nga

ca ta l}u |i. Cu gh vo tai Pisistrate ni rng cu cha tng nhn thy }u c

mt ta l}u |i nguy nga, lng ly, gi|u c n mc nh th, hn ch c cung in ca

thn Zeus mi c th vt c ta l}u |i n|y, nhng Mnlas nghe thy nhng li

ni . ng mm ci v bo cu, khng mt ngi trn th no li c th s{nh c

vi thn Zeus c, bi v ni ca ng ph vng Zeus v| nhng ca ci ca ngi l

bt t, vnh vin, Mnlas k li nhng ca ci m ng cht xung thuyn em t thnh

Troie vt bao ni gian trun, nguy him sut by nm tri mi tr v c n qu

hng. Cuc i ng, s giu c chng l|m ng sung sng. ng thng nh, khc

thng cho c{c chin hu ca mnh b mnh trn ng bng Troade. Nm th{ng qua

i, ni nh thng cng ngui dn, nhng c mt ngi trong s cc chin hu ca

ng l|m ng lc n|o cng nh thng day dt khin ng|y qun n, m mt ng l

ngi anh hng Ulysse, ngi anh hng phi chu nhiu au kh hn bt c mt

ngi Achens n|o kh{c. Cho n nay, bao nm qua ri m ng vn khng bit ngi

bn thn thit ca mnh cn sng hay cht. Nghe Mnlas k chuyn nhc n cha

mnh, Tlmaque xc ng khng cm c nc mt. Cu ci u xung a vt o

ra che mt, nhng Mnlas nhn thy. ng bit mnh g}y ra ni xc ng cho cu

b v ng nhn ra cu chnh l Tlmaque con ca Ulysse, bi v v khun mt v hnh

dng cu ging nh in, nh c Ulysse. ang khi y, nng Hlne v ng i ti. Nng

hi chng v lai lch nhng v khch qu v nng t ra ngc nhin khi thy trong hai

ngi, c mt ngi rt ging Ulysse, hn rng phi l Tlmaque, con trai ca Ulysse.

Nghe Hlne ni vi chng nh vy, Pisistrate bn ng ln {p li. Chng bo,

ng l| Tlmaque ang trc mt mi ngi, v| ch|ng lc n|y bn xng danh, lai

lch v k r cho Mnlas v Hlne nghe tnh cnh gia nh Ulysse. Hai v chng u

v cng mng r. Mnlas k cho mi ngi bit nhng chin cng ca Ulysse trong

cuc Chin tranh Troie cng vi bit bao kh khn m| c{c dng tng Hy Lp gp

phi. Tlmaque cng nghe k cng nh thng ngi cha danh ting ca mnh. Nc

mt ca cu tr|o tun trn m{. Pisistrate cng khc v nh thng ngi anh rut ca

mnh l| dng tng Antiloque b mnh ni chin a. Mnlas cng khng tr{nh

khi xc ng nghn ngo. Khi y, nng Hlne bn b vo cc ru mi ngi mt

vin thuc tin m| xa kia n|ng c hong hu Polydamna Ai Cp trao tng. Th

thuc thn diu ny h ai ung v|o th trong ngi c bao nhiu ni su mun, u t

u tan bin ht, thm ch tri tim ngui tt c ni xc ng trc nhng cnh au

thng, tang tc. Bng cch y, Hlne chm dt c ni nh thng, luyn tic au

xt ca chng mnh v hai v khch qu.

Sng hm sau khi nng Rng ng c nhng ngn tay hng va xe ra trn bu

tri ban mai th Mnlas dy v| tm n phng ng ca Tlmaque. Lc ny ng

mi hi Tlmaque mc ch ca cuc h|nh trnh thm ving n|y. c Tlmaque ni

cho bit, ng bn k tip nhng ni gian trun vt v ca ng trn ng tr v

thnh thn yu Sparte. ng k cho Tlmaque bit, chnh ng c thn bin Prote

cho bit Ulysse b nng Nymphe Calypso gi li o Ogygie. Bit c tin tc v

ngi cha thn yu ca mnh, Tlmaque rt hi lng. Cu xin php Mnlas cho mnh

ra v, nhng Mnlas khuyn Tlmaque nn n{n li t ngy na, ng c dp by t

tm lng qu mn ca ng i vi ngi con trai ca Ulysse. V nhng cuc hi h, yn

tic li m ra tng bng thit i nhng ngi khch qu.

Trong khi Ithaque, bn cu hn vn tip tc n gia nh Ulysse hch sch,

nhng nhiu. Ngi anh hng Nomon, con ca Phronios ch i mi m khng thy

Tlmaque em thuyn v tr cho mnh. Ch|ng bn n hi bn cu hn. V l , bn

cu hn bit c Tlmaque ln ng i Pylos t }u. Chng t v lo ngi v

chuyn i n|y, rt c th Tlmaque n Pylos v| Sparte cu xin s gip . Tn cu

hn Antinoos quyt nh phi tm mi cch thanh tr Tlmaque. Hn xin mi ngi

cp cho hn mt con thuyn vi hai mi chin s mai phc, n ng Tlmaque

tr v qung bin gia o Ithaque v| o Samos.

Bit chuyn ny, Pnlope v cng lo s. Theo li khuyn ca b v gi Eurycle,

nng dng l vt ln n thn Athna v cu xin s gip . N thn lin sai vong hn

Ipthime, ch ca Pnlope, n bo mng cho Pnlope bit, mi vic khng c g {ng

lo ngi, Tlmaque nht nh s sng v tr v.

 Hnh trnh tr v ca Ulysse

Qun Hy Lp nh mu con nga th|nh Troie ca Ulysse chin thng. Cc

tng lnh v| qu}n s tc ot ht ca ci ca nhng ngi chin bi, cht xung

thuyn ch v qu hng. H|nh trnh ca h t thnh Troie tr v t nc Hy Lp, v

cng nh xa kia khi xut chinh, gp khng t ni him ngho, tai ha. Nhiu ngi

phi gi x{c ni bin khi. C ngi b sng dp gi vi, lnh nh phiu bt n tn

Ai Cp ri mi v c qu hng gia nh. C k v ti vng bin quen thuc ca

qu hng li s thuyn va phi { ngm, cht oan cht ung. Bit bao nhiu

chuyn k sao cho ht. Cn nhng ngi may mn tr v qu hng gia nh th li

gp phi ci cnh o le duyn tnh phai nht, o ngha ho hon. Oan c, xt xa hn c

ngi v n gia nh th v phn bi, t thng vi tnh nhn m hi. Bit bao chuyn

ly k, au xt o le, thng t}m. Bit bao nhiu chuyn mng mng ti ti, b}ng

khung duyn mi, ngm ngi tnh xa. Tuy nhin trong c{c c}u chuyn tr v ca

nhng ngi anh hng dng tng Hy Lp tham d cuc Chin tranh Troie, cu

chuyn tr v ca ngi anh hng Ulysse l ly k v| hay hn c. Ngi anh hng ngh

ra mu k con nga th|nh Troie phi phiu bt tri ni sut mi nm tri trn

mt bin, lc bc n hn o n|y n x s khc, mt gn ht ng i, i thuyn

b. Cui cng, ch cn li mt mnh tr v c ti qu hng v| gia nh th}n thit.

Ngay khi v n qu hng, ngi anh hng y cng phi tri qua mt cuc u tr,

u sc vi 108 tn qu tc mu cp v mnh v quyn cai qun o Ithaque. Homre

k chuyn ny trong bn trng ca Odysse di ti 12.110 c}u th. V th chng ta

khng th k ht nhng chng ng phiu bt ca Ulysse trong tp sch nh ny.

 Thot khi hang tn khng l Polyphme n tht

ngi

o|n thuyn ca Ulysse gm mi hai chic, cht y chin li phm v| lng

thc ri thnh Troie thun bum xui gi. Chng bao lu h ti x s ca nhng ngi

Cicones. Mt cuc xung t xy ra khin cho i ng ca Ulysse b tn tht mi thuyn

su chin s, nhng h ph{ v}y c v tip tc ln ng. Chng r i c bao

ngy trn mt bin th tri ni bo. o|n thuyn vt ln vi sng gi ht t n|y n

t kh{c. May thay, cn bo khng ko d|i nn cui cng khi tri yn bin lng, kim

im li i ng th vn ton vn, nhng sng gi ca i dng a o|n chin s

Hy Lp tri dt n mt hn o k l, hn o ca ngi Lotophages. Ulysse c ba

chin s ln thm o. Gp khch l, nhng ngi Lotophages tip i rt nim n. H

mi ba v khch n ht sen, mt th ht sen ngt lm nh mt ong vng, v h ch c

duy nht mn n y mi khch v h vn d hoc cha bit n vic trng la m nn

chng bit n b{nh m, c tht cng khng. Nhng tai hi thay th ht sen ca h. Ba

ngi bn ca Ulysse n xong v| bng nhin qun ht c qu hng gia nh, v con

thn thit. H qun ht c, c nh l| ngi chng c qu hng gia nh, chng c v

con, chng c mt ai th}n thch m| thng m| nh. C ba ngi khng mt ai ngh

n chuyn tr v na. Ch mi khng thy h v, Ulysse phi huy ng anh em i tm

h, nhng h c nh ngi mt hn y. Anh em |nh phi bt h tri li ri khing h

chy v thuyn. Ulysse ra lnh cho o|n thuyn nh neo ngay v e rng nu nn n li

t li c nhng ngi n phi th ht sen nguy him .

 o|n thuyn ra i, i cho ti mt hm vo tn ti mt th n mt hn o. Ch

cho qua m, s{ng hm sau Ulysse mi cng anh em b ln o xem xt cnh

vt, tnh hnh. l| mt hn o hoang, c cy um tm, rm rp, d rng tng |n

chy tung tng, Ulysse thy vy lin ra lnh cho anh em chia th|nh ba nhm sn.

Nh vy, o|n thy th ca Ulysse chng phi dng n thc n d tr m li c mt

ngun thc n va ngon va nhiu b sung, tch tr. Ba chiu hm y ang n

ung ngon lnh, mi ngi bng nhn thy nhng ln khi xm bc ln t mt hn o

c{ch y khng xa, v| cng t xa vng li, mi ngi lng nghe, thy c ting

ngi ni, ting d ku. Nh vy r r|ng l| hn o c ngi, nhng ngi l

nh th no? H c th gip g cho o|n thuyn Ulysse c khng? Lng thc,

nc ngt? H c nhng vt phm g qu b{u trao i, by t lng qu ngi trng

khch khng? Ulysse quyt nh s cng anh em thy th i sang hn o thm

him.

Sng hm sau khi nng Rng ng va xe nhng ngn tay hng trn mt tri,

Ulysse lin tp hp anh em li ct ting ni:

- Hi anh em! Chng ta n mt x s l c ting ngi ni. Song chng ta

chng r h l nhng ngi nh th no? Sng th no? H hung d man r hay vn

minh hu i? H giu c hay ngho nn? H tng tip xc vi nhng ngi khch

l t phng xa ti vi lng nh}n {i v| th{i ch}n th|nh, a chung l phi, tn knh

thn linh hay h ch l nhng con ngi sng c qunh, bit lp hoang d nh nhng

by th rng? Chng ta chng nn b qua m| khng n thm hi, tm hiu. Vy anh

em hy li }y, cn chng ta, mt s ngi s i mt con thuyn sang hn o .

Thuyn cp bn, Ulysse chn trong s thy th ly mi hai ngi dng cm

nht cng mnh tin s}u v|o trong o. Nhng anh em khc li lo vic gi gn con

thuyn. Cuc thm him bt u.

 }y l| hn o ca nhng ngi khng l, mt ging ngi to ln kh{c thng,

cao ngt ngng nh mt ngn ni. Nhng ngi Cyclopes sng bit lp mi k mi

hang, khng phi l| ngi bit n b{nh m. Chng sng bng tht v sa ca sc vt do

chng chn nui c, trong mt chic hang rng ln. Trong hang chng ngn ra mt

gc, ly nhng phin { to rng, chn xung t, vy quanh lm chung. V sng

quanh qun vi |n sc vt, nn nhng ngi Cyclopes chng bit ng nhng con

thuyn vt bin khi m x{m, giao du, trao i vi mi ngi. Chng cng chng

bit th cng thn linh, hi hp vi nhau b|n nh cng vic t ra lut ph{p iu

hnh cuc sng. ci x s ny thi th ai sng th no bit phn mnh th y, c cm

ci thui thi mt mnh, chng ai quan t}m chm sc n ai, chng c chuyn g ni

nng, th l vi ai. iu rt k l l ngoi thn hnh cao ln kh{c thng, lng l rm

rp, nhng ngi Cyclopes li ch c mt mt, mt con mt gia tr{n, do nom

chng li cng d tn khng khip.

Ulysse v| mi hai chin hu i v|o hang mt tn khng l. Hn bn i chm

sc vt. Nhn trong hang, Ulysse v anh em rt ly lm ngc nhin trc cnh nhng

bnh sa y p v nhng tng pho mt xp thnh hng di trn nhng tm lip. Mt

gc hang c ngn ra th|nh chung nht sc vt. Trong chung li chia ra tng khu

nh nht cc con ln ra ln, b ra b. Anh em ng mun xin Ulysse cho php ly

pho m{t v| la |n sc vt ra khi hang, a xung thuyn, tr v, nhng Ulysse quyt

khng nghe. Chng mun gp ch nhn ca chic hang n|y hi thm tnh hnh, b|y

t tm lng u {i, v| ch nhn s trao tng chng v anh em nhng sn phm ca mnh

t lng hiu khch. Chng bo anh em t la ln v ngi quanh ng la cu khn

thn linh, i ch nhn chic hang tr v.

Chng phi ch i lu, ch nhn ca chic hang, khng phi mt con ngi

bnh thng nh Ulysse v| anh em thy th. G khng l Polyphme v. Hn vc

theo mt b ci kh to tng. Va n ca hang, hn lng mnh b ci vo trong hang.

S hi qu chng, mi ngi vi chy dt vo cui hang n trn. Sau hn la |n

cu c{i, d c{i v|o trong hang vt sa, cn nhng con c th dn vo khu chung

ngoi ca hang. Tip , sau khi v|o hang, hn nhc mt tng { to ln c d n hng

chc con nga cng khng ko ni, ng cht ca hang li. Xong xui, hn vt sa cu

v d, phn cho sa ng l|m pho m{t, phn sa vo nhng chic bnh khi

ung cho tin. Tip hn khi bp la cho ngn la hng chy to ln, v th l hn

trng thy Ulysse v anh em thy th. Hn lin ct ting ni m m nh sng bin, hi

mi ngi:

- B ny! Nhng tn l mt kia! C{c ngi l ai m li vo hang ca ta khi ta

vng mt? C{c ngi t ni n|o vt bin ti x s ca ngi Cyclopes c con mt trn

gia tr{n n|y? C{c ngi l nhng k dng thuyn vt bin i bun i b{n, trao

i sn phm hay c{c ngi l nhng tn cp bin lang thang trn sng c gieo tai

ha cho nhng ngi khc?

Mi ngi u khip m v thn hnh cao ln v qui d ca hn, v ting ni

m m ca hn, nhng Ulysse trn tnh li, dng dc tr li hn nh sau:

- Hi v ch nhn cao ln ca nhng by d, cu ng c! Chng ti l| nhng

ngi Achens khng may trn ng t thnh Troie tr v qu hng b lc bc n

}y. Sng gi ca bin khi a chng ti i phiu dt, tri ni khng bit bao m

ngy. Gi }y chng ti n x s ca ngi. Chng ti xin qu di ch}n ng|i cu

xin s gip . Hn rng v tc l qu ngi trng kh{ch cao qu v| vn minh ca

chng ta, ngi s ban cho chng ti, nhng ngi khch bt hnh, s chm sc }n cn

v| chu {o nh thn Zeus hng truyn dy v mong mun, v hn na, chng ti s

c ngi ban cho nhng tng vt by t lng hiu khch. Chnh thn Zeus ti cao l

ngi lnh s mng tr th cho nhng ngi cu xin v nhng ngi khch b bc i.

Chnh Ngi l v thn ca lng hiu kh{ch v| Ngi lun i cng vi nhng ngi

khch l vn knh th Ngi.

 Ulysse va ni xong th tn khng l {p ngay bng mt ging lnh lng v tn

nhn:

- Ny, ny... ci thng l mt kia, m|y ng l| mt thng n nu khng th cng

l mt thng cha v ch v{o t ni no ni no xa lc xa l t bc n }y. C l v

th my mi v ra ci chuyn khuyn ta knh s thn linh v trnh lm pht cc v .

Ta ni cho my bit, nhng ngi Cyclopes khng cn bit n thn Zeus cm cy

vng trng, cng chng h bn t}m n cc v thn Cc lc, bi v chng tao v sc

mnh th hn hn v| vt xa bn h rt nhiu. Cn ta }y, Polyphme n|y, }u c k g

n s th hn ght b ca Zeus. Ta s chng sinh phc tha cho m|y v| ng bn ca

my mng sng }u. Ta s n tht tt c b l chng m|y, nhng thi n|y... hi tn l

mt kia! Th khi m|y n }y th m|y buc con thuyn vng chc ca my }u,

cui o hay gn }y? Ta mun bit r iu .

Ulysse nhanh tr bit ngay th}m c ca Polyphme mun d xt mnh.

Chng bn tr li nhng li ba t khn kho:

- i, tht bt hnh cho chng ti! Con thuyn ca chng ti b thn Posidon,

ngi Lay chuyn Mt t qut v tan tnh. T ngo|i khi khi con thuyn gn cp

bn ni mi t hn o ca ngi th gi ni ln, qung qut thuyn vo nhng tng

{. Thuyn v, nhng may sao ti v| anh em tho{t nn.

Ulysse ni nh vy nhng Polyphme chng ni chng rng, xng ngay n ch

cc bn ca Ulysse a b|n tay to ln ra chp lin mt lc hai ngi vung ln qut

mnh xung t. S h v tan, c vt bn tung te. Tip hn cht h ra cho vo ni

nu. Ch mt chc hn bc ni ra, v th l hn n tht hai ngi bn ca Ulysse

ngn ngu ngon l|nh, n sch snh sanh t rut gan tim phi n xng xu. Trong khi

th Ulysse v| c{c bn ca chng ch c mi mt c{ch i ph v ngi im nhn cnh

tng th thm au thng y, man r y m| tun tr|o nc mt, m lm nhm cu

khn thn linh. G khng l Polyphme sau khi nhi nht y bng tht ngi li cn
nc thm bao nhiu l sa n ni hn ch cn mt vic nm knh ra cui hang, gia

nhng by sc vt ca hn m ng. Ulysse cm th tn khng l man r, mun li

dng tnh th thun li n|y, rt gm xng n }m cho hn mt nht thu sut tim,

nhng mt suy ngh ngn tay ch|ng li. Git cht hn ri nhng l|m sao vn c

tng { to ln chn ca hang? Ta v| anh em cng s cht kh cht mc trong hang

ny.

V th l mt m tri qua.

Sng hm sau, khi nng Rng ng chiu ri nhng tia nng hng lm chic

hang s}u tm ti sng dn ln th Polyphme cng ng y gic, hn dy v| t

ngn la hng ln, vt sa cu, sa d. Xong vic hn li xc n tm hai ngi thy

th ca Ulysse qut cht, nu ba n s{ng. n xong, hn nhc tng { chn ca hang

ra, la |n sc vt ln ni va i va la ht om xm.

Trong hang ch cn li Ulysse v my anh em. L|m g thot khi tai ha ang

l lng trn u mi ngi? Chng nh c ngi b gi }y tn Polyphme tht ht

dn ngi n|y n ngi khc? Ulysse tm cch tr th v| vt khi hang. Chng cu

xin s gip ca n thn Athna, v n thn khi ln trong tr{i tim ch|ng mt

to bo. trong hang ca Polyphme c mt cy g d|i v| kh{ to. l| mt thn

cy liu dng cnh chung cu. Polyphme n n khi cn ti mang v ch cho

kh s dng. Cy g d|i kh{ to tng chng nh ct bum ca mt chic thuyn ln

hai chc tay cho. Ulysse lin bo anh em ng dy v lm theo lnh ca mnh. Chng

cht mt on ca thn cy giao cho anh em rc ht v. Tip ch|ng o nhn mt

u ri bo anh em vi cy vo bp la cho kh nha sn g. Xong vic phi du cy

g nhn cho tht kn {o di nhng lp phn cu dy ph khp nn hang. Cui cng,

Ulysse rt thm trong s tm bn ng hnh cn li ly bn ngi. Bn ngi vi

Ulysse l| nm l|m mt vic v cng to bo v| y nguy him: lao cy g vt nhn vo

con mt c nht ca Polyphme.

 Chiu xung, nh sng nht dn tn Polyphme tr v hang vi |n cu, |n d

ng c bo mp ca hn. Hn chn ca hang li vi tng { to ln phi n hng

trm ngi mi chuyn ni. Hn li ngi vt sa. Xong vic, hn li xc n bt hai

ngi bn ng hnh ca Ulysse qut cht, nu ba n chiu. Th l| mi hai anh em

thy th i cng vi Ulysse nay ch cn c su.

Nhm vo lc Polyphme va n xong, Ulysse rt ra mt b{t ru nho en thm

dng ln mi tn khng l man r. Chng ni vi hn nh sau:

- Hi ngi Polyphme thuc dng ging Cyclopes! Ng|i xi ba cm chiu

vi mn tht ngi ri, by gi chng ti xin trn trng mi ngi nm th th ru nho

n|y ngi bit ru chng ti ngon n mc no. Ti mi ngi ung th th ru

tuyt diu ny vi lng mong mun ngi s rng lng thng cho s phn chng ti

v| cho php chng ti c tr v qu hng gia nh. Qu tht s tn c ca ngi tht

l man r v khng khip. Lo|i ngi s khng mt ai dm bn mng n x s n|y

thm hi ngi na.

n }y ta phi dng li mt cht k v th ru nho m Ulysse dng cho

Polyphme ung. }y l| mt th ru nho c mt khng hai trn mt t ny, qu

tng ca lo vng Maron ngi th phng thn Apollon, vn l chu ca thn Ru

nho-Dionysos. ng c lm ngh t t ny sng trong tng vi gia nh bn ngi miu

th v thn nh sng c cy cung bc v nhng mi tn v|ng. Xa kia trong mt cuc

giao tranh t Troie gn th|nh Ismaros, gia nh c Maron b o|n qu}n ca

Ulysse bt lm t binh. Tn trng thnh thn, knh n ngi lm ngh t t, Ulysse

phng thch cho gia nh c. n {p li }n ngha , Maron trao tng cho Ulysse

nhiu vt phm qu gi, trong s c mi hai v ru. Th ru ny ngoi Maron,

v vi mt b qun gia ra th trong nh, k t con trai cho n {m gia nh}n tin cn,

khng mt ai c bit n. Khi ung ch cn ly mt cc nh ri em pha vi hai

mi cc nc, vy m| ru bc mi thm ng|o ngt, ung vo ngt lm m ru

song say lc no khng bit. y chnh l th ru nho tuyt diu, cc k him qu,

sn phm ca thnh thn ng mi hai v y m| Ulysse ly ra mang i, mang i

ch c mt bnh da d, v gi }y ch|ng rt ra mi Polyphme. Polyphme n ly

b{t ru ung mt hi sch, ri mt tay a ln qut ngang ming, mt tay cha bt cho

Ulysse ni:

- i ch|... ch|! Ru th mi l| ru! Nh| ngi vui lng cho ta b{t na i. \ m|

ngi tn l g nh, ni ngay cho ta bit i. Ta s tng ngi mt c }n t lng hiu

kh{ch. Ngi Cyclopes chng ta cng bit n ru, nhng ru ca nh| ngi

tht tuyt diu.

Ulysse li rt cho Polyphme bt na. Cng nh ln trc Polyphme nc cn v

ngu ngc thay, ba ln Ulysse rt ru th c ba ln Polyphme u ung mt hi ht

sch. Hn bt u thm ru ri. By gi Ulysse mi ct ting tr li cu hi ca hn

lc ny.

- Hi ngi Polyphme to ln, va ri ngi t mun bit tn tui quang vinh ca

ti, vy ti xin php c xng danh, nhng v phn ng|i, d sao ng|i cng nn ban

cho ti mt tng vt t lng hiu kh{ch nh ng|i va mi nhc ch! Ti chc ngi s

khng qun. Tn ti l: Chng C Ai. Cha m ti v anh em bn hu ca ti u gi ti

l thng Chng C Ai.

Ulysse ni xong, Polyphme {p li bng mt ging lnh lng, tn nhn:

- Ny... Ny... Chng C Ai nghe }y. Ta s n tht nh| ngi cui cng sau khi

cc bn ngi khng cn a n|o tht na. l| tng phm ca ta t lng mn

khch!

Ni xong hn lo o chunh chong ri nm vt xung t, mt t{i i, mt

ra. Bng hn ngc u dy, my ting ri nn thc nn th{o ru, tht ngi vung
vi lnh lng khp c trn nn hang. Polyphme say qu{. Nn c mt ci nh c

ngi, hn ln ra ng, ng nh cht.

Ulysse lp tc cng anh em vi chic cc nhn vo bp la khi chic cc nhn

bc ch{y rc, Ulysse li n ra v chng cng vi anh em khing n n bn g

khng l Polyphme, khng mt hiu lnh nhng mi ngi u h|nh ng nhp

nh|ng v| n khp vi nhau. Chic cc c ung a hai nhp ly |. n nhp th

ba n lao thng vo con mt c nht ca g khng l. Ulysse c dng ht sc xoy

chic cc. Chic cc nng bng xoy su vo con mt c nht ca Polyphme. Mu vt

ra. Con ngi v| lng mi ch{y gp mu rt ln nhng ting xo xo nh st nung trong

l rn em nhng v|o nc lnh.

Polyphme tht ln mt ting khng khip. Ting tht nh sm p vo vch

vang rn r, vang vng ra khp xung quanh nghe rng mnh sn gy. Lp tc c nm

ngi chy git vo mt gc hang. Polyphme rt chic cc nng bng m mu ra

khi trng mt lng mnh i. Hn long chong ng dy, go tht, gi tn nhng g

Cyclopes hang ln cn. Nghe ting gi, cc g khng l thuc dng ging Cyclopes

vi chy n ng xa xa v}y trc ca hang, ct ting ni nh sm, hi:

- Ny hi Polyphme! L|m sao m hm khuya khot m anh li tht chng ta

kinh khng nh th? Anh {nh thc chng ti dy v chuyn g th? Phi chng c

k n|o dng mu la anh hoc dng sc mnh {nh anh cp |n sc vt bo mp

ca anh?

T cui hang, Polyphme rn r tr li:

- Cc bn i! K n|o cng bc ti, cp |n sc vt ca ti ? Khng! Khng

phi }u! Chng C Ai dng mu hi ti ch khng dng sc mnh cng bc ti.

Nghe Polyphme ni, l khng l ngu ngc ng ngoi ca hang xn xao bn

tn. Mt tn ni to ln rng:
 - Hi i! Polyphme! Nu chng c ai dng sc mnh m hi anh, khng c ai

dng mu la lc anh th chc l anh b m hong hay mc phi mt bnh g ri.

Nhng cn m hong v bnh tt l do thn Zeus ng ch cao iu khin th gii gy

nn. Chng c ai trnh khi bnh tt c. Thi, thi chng ti v ng }y mai cn phi

i chn sc vt t sm. Anh hy cu khn thn ph ca chng ta, v thn i dng-

Posidon, ngi Lay chuyn Mt t, ph h cho anh tai qua nn khi!

Ni xong, bn Cyclopes ko nhau ra v. Ulysse mng thm v thy ci tn ba

t v| mu k ca mnh la c chng.

Tn khng l Polyphme khng ngt ming rn r v au n. Hn long chong

s sm i ra ca hang. Hn nhc tng { chn ca hang ra ri ngi chn ngang li ra

vo. Hn a tay rnh n bt l ngi chc m con mt c nht ca hn nu nh

bn chng nh thot ra khi hang. Thy vy, Ulysse suy tnh ch cn cch thot ra khi

hang tt nht. l|: ly dy min liu buc ba con cu li vi nhau, buc mt ngi

vo con cu gia, cn hai con km hai bn che ch. C th ba con mang mt ngi.

Cn Ulysse chn mt con cu to ln nht nm di bng n, tay bm chc vo b lng

dy ca n.

Cng vic c tin hnh khn trng v| lng l. Cho n khi nng Rng ng

va xe nhng ngn tay hng xua bng en }m u ca m ti, khi chim chc ru rt gi

nhau i kim mi th tn Polyphme th |n cu i n. Hn ngi ca hang s nn

lng tng con vt, nhng hn c bit }u, nhng con ngi m hn rnh bt li nm

di bng cu. Con cu mang Ulysse ra sau cng. Tn Polyphme s nn vut ve n.

Hn li cn than vn c g ch cu yu qu mch bo cho hn bit ci thng Chng C

Ai trn }u bt n phi n ti.

Ni chuyn vi con cu mt hi l}u, Polyphme y con vt ra khi hang.

cho con vt i khi hang mt qung xa, Ulysse mi ri khi bng cu. Chng ci dy

cho anh em. Th l thot nn. Khng mt thi gian, Ulysse ra lnh cho anh em xua
|n cu ra ngoi bin, ni thuyn u. Anh em coi gi thuyn thy Ulysse v cc chin

hu tr v lng v cng mng r. Song khi thy vng mt na s ngi ra i th ht

thy u ngm ngi thng xt. Nhiu ngi khc than vt v. Ulysse cau my t

khng hi lng, v theo chng by gi cha phi l lc khc than bi tai ha vn ang

e da, cn phi tnh to v nn ni au thng ca mnh li. Chng ra lnh cho mi

ngi phi la mau |n cu xung thuyn v ri bn. Con thuyn ca Ulysse ri hn

o ca nhng ngi khng l Cyclopes cha bao xa th Ulysse ng ra trc mi

thuyn, quay mt li ni vng vo b:

- Hi tn Polyphme man r! Mi hy dng tai ln m| nghe ta ni. Mi phm ti

c ty tri: n tht ngay nhng ngi kh{ch n thm mi. Bn ta }u c phi l nhng

k tm thng, ngu ngc v| hn nh{t, mi b trng pht ch {ng. y chnh l

ca thn Zeus v cc v thn Olympe y!

Ulysse ni bng tt c sc lc ca mnh cho Polyphme nghe thy. T trn

ni cao Polyphme nghe r. Th l ci thng Chng C Ai chc m mt hn trn

thot, m l lng tht? Hn trn thot ra khi hang bng cch no mi c ch!

Polyphme tc in ngi. G ng bt dy ba lun mt tng { v cng to ln mt

ngn ni nh ta b gy mt ngn c}y, nm {nh vo mt ci v pha Ulysse. Khi {

bay vt qua con thuyn v| ri c{ch mi thuyn mt qung. Sng di ln nh mt cn

bo p n y con thuyn vo tn gn b.

Ulysse vi ly s|o y thuyn ra v c v anh em thy th ra sc cho mnh,

cho mau thot khi vng nguy him. i c mt qung xa gp i ln trc,

Ulysse li ng ln trc mi thuyn, ht to ln:

- Hi tn Polyphme man r. Nu c ngi n|o n thm hi mi, mun bit ai l

ngi gy ra ni bt hnh cho mi, chc m con mt c nht ca mi th mi hy tr li:

l| Ulysse, ngi anh hng trit h thnh Troie, con trai ca lo vng Laerte, qu

hng hn o Ithaque bn b sng v quanh nm... Mi hy tr li nh th cho

danh ting ca ta cng thm ly lng, cho ai cng bit: ngi anh hng Ulysse c

nghn mu k quyt khng bao gi chu b tay khut phc trc mi tnh th him

ngho. Ta truyn i cho mi bit, mi b m hn ri, ngay thn ph ca mi l v thn

Posidon y quyn th cng khng c c{ch g cha khi cho mi. Mi ng c trng ch,

hy vng m ung cng, v ch. Ta ch tic rng ta khng git cht c mi tr th

cho cc bn ca ta b mi n tht mt cch v cng hn h.

Polyphme nghe nhng li ni tc gin n in u, si mu. G gm ln

nguyn ra Ulysse bng mi li c a. Ulysse li tru tc hn thm. Th l hn qu

xung gi hai tay ln tri cu khn thn Posidon, v thn c c}y inh ba g}y bo t.

- Hi thn Posidon v thn Lay chuyn Mt t! Nu ngi ch thc l| cha

ca con th xin Ngi hy trng pht tn Ulysse, sao cho hn khng tr v c qu

hng ca hn, nhng nu s mnh vn cho hn tr v c vi nhng ngi thn yu

ca hn, tr v c vi mi nh cao cao c ln khi bic ln l ca hn th xin Ngi

bt hn phi chu v vn tai ha, ba chm by ni lnh nh phiu bt trn i dng

ht nm n|y qua nm kh{c, mt dn ht ng i ri mi tr v c n qu hng...

Polyphme cu khn xong li ba phng khi { c d cn to ln gp my ln

khi { trc, ly ht sc lc nm tht mnh v pha con thuyn. Khi { bay i v| ri

v pha sau con thuyn sut na l| ri v|o b{nh l{i. Mt ngn sng to d}ng ln y

mnh con thuyn i, y xa n ni a con thuyn v gn n b ca hn o ni

o|n thuyn neo u.

Th l cuc thm him hn o c ting ngi ni do Ulysse khi xng ph{t

hin ra x s ca nhng ngi khng l Cyclopes. Nh mu tr ca Ulysse, o|n

thuyn thm him mc d b tn tht mt s{u ngi, cui cng tr v c vi o|n

thuyn tip tc cuc hnh trnh v qu hng Hy Lp.

 Mt chng ng vi bit bao th thch him ngho ang ch n, th thch

mi ngi.
 B nhng ngi khng l Lestrygons tiu dit,

o|n thuyn mi hai chic ch tho{t c c mt

con thuyn ca Ulysse

o|n thuyn di s ch huy ca Ulysse ra i. Sau mt chng ng kh di, h

ti hn o ca ole, mt v thn cai qun cc ngn gi vn c cc v thn trn nh

Olympe rt i sng {i. o ca ole rt k l. l| mt hn o di ng ni trn bin

khi, c bao quanh bng mt bc tng ng kin c, v trn bc tng l| mt

ngn ni { nhn bng vn thng ln tri. t ch}n ln hn o k l , o|n thy

th ca Ulysse c n tip n cn nim n. Thn ole mi cc v khch vo ngh

trong l}u |i, v| sut mt thng tri, v chng, con c{i ole chiu i trng th nhng

v khch qu. Thn ole hi chuyn t m Ulysse v cuc Chin tranh Troie, v c{c dng

tng v hnh trnh tr v ca h. n ng|y Ulysse xin php ra i, thn ole li ban

cho thy th lng thc v| nc ngt cng vi nhiu tng phm qu gi{ kh{c, nhng

qu gi v ngn l mt chic ti bng da b. L| ngi c thn Zeus giao cho s

mng cai qun cc ngn gi, ole bt nht cht nhng ngn gi vo trong chic ti

. ch th}n ole em chic ti xung lng thuyn ca Ulysse, buc cht ming ti

bng mt si dy to lm bng bc sng long. Thn ngi nu buc khng cht nh ra

mt ngn gi hung d ca quy thot ra t gy nn mun vn nguy him. Khi o|n

thuyn nh neo, thn ole li cho mt ngn gi T}y a o|n thuyn i, v| o|n

thuyn lt nhanh nh bay trn sng bin hung d. o|n thuyn i, i sut chn

ng|y chn m. n ngy th mi, Ulysse v anh em thy th xc ng khi trng

thy xa xa hin ln mnh t qu hng. H li c|ng xc ng khi trng thy nhng

ngn khi t ng la ca nhng ngi chn cu, chn d, un ln nh nhng, bc

lng lng trn nn tri xanh. Chng cn my na th ti nh, ti hn o Ithaque qu

hng th}n thit, nhng c ai ng mt tai bin v cng xt xa xy ra.

Chuyn xy ra nh sau: lc n|y Ulysse v mt mi qu nn ng thip i. Nhn

vo hon cnh thun li , mt s anh em thy th cho rng ch c c hi ny l tt

nht h c th khm ph xem chic ti da b ng nhng g. Hn rng ch c nhng

bu vt: vng bc, ngc qu, tm li l chu bu. Thn ole ban tng cho Ulysse,

nhng hn ta giu gim mi ngi, khng mun chia cho ai mt cht no c. Hn ta

nh chim ot tt c khi tr v qu hng hn tr nn gi|u c hn mi ngi.

Khng c, khng th chu nh th c. L n|o sau bao nhiu nm chinh chin,

chng ta tr v qu hng, gia nh vi i b|n tay trng! Nhng ngi thy th ngh

nh vy, bn bc vi nhau nh vy, v h m tung chic ti da b ra. Th l cc

ngn gi hung d c gii thot. Mt bin ang yn tnh pht chc tr nn xao ng

kh{c thng. M}y en t }u n n ko n. Ma trt xung, bo t ni ln, gi t cc

hng vt v, quay cung, sng i dng d}ng ln cao ngt. o|n thuyn ca Ulysse

b sng gi y bt ra khi vng bin qu hng, tri dt n mt hn o. l| hn

o m| chn ng|y, chn m trc }y n t gi; hn o ca v thn ole, Ulysse v

anh em thy th ln o, n gp mnh t ti trc thn ole. Chng k li s tnh v

khn khon knh xin thn cai qun cc ngn gi rng lng gip mnh mt ln na,

nhng thn ole ni gin, qut mng ui bu o|n Ulysse ct ngay khi hn o ca

thn, khng c chm tr. Thn ole khng th cha chp v| gip mt l ngi

b cc v thn Olympe v S mnh ght b.

Mi ngi |nh phi ra i. Ni n hn v xt tic nng trong lng mi ngi.

S{u ng|y s{u m o|n thuyn i khng ngh trn bin khi tm ngt. n ngy th

by o|n thuyn i v|o bn cng ca mt hn o, x s ca nhng ngi khng l

Lestrygons. }y l| mt bn cng kn {o, mt ci vnh nh ba b l ni, ch c mt li

hp i v|o. Thuyn ca anh em neo u su vo bn trong, st b. Thuyn ca Ulysse

u m ngoi, ch li ca vnh i ra khi. Sau khi c{c thy th neo u buc con

thuyn chc chn, Ulysse ln mt ngn ni cao quan s{t pha trong hn o. Chng

chng thy ngi, chng thy mt |n b, mt |n d hay mt |n cu no ht. Cng

chng nhn thy mt ln khi nh, mng manh no bc ln t hang ni hay ng c.

Chng bn c ba anh em thy th i s}u v|o trong hn o xem xt tnh hnh. Ba

thy th t ni cao i xung theo mt con ng nh, con ng dn v|o th|nh

ca nhng ngi khng l Lestrygons. i mt hi lu th nhng ngi thy th

trng thy cng th|nh. Trc cng thnh h gp mt ngi. Tht khng khip! l|

mt nng khng l ang mc nc. Mt thy th bnh tm li, ct ting hi:

- Hi n cha c thn hnh cao ln kh{c thng! Xin nng tha li cho s ng

t ca chng ti. Chng ti t mt x s xa l lc bc n }y. Chng ti mun xin

nng ch bo cho bit }y l| x s no, v vua n|o c thn Zeus yu mn ban cho cy

vng trng tr v mun dn. Chng ti mun bit ng v|o cung in cu xin

s gip ca c vua.

Nng khng l {p li:

- Hi nhng ngi khch l! }y l| x s ca nhng ngi khng l Lestrygons

sng di quyn tr v ca nh vua Antipaths, v ta chnh l con gi ca nh vua. Ta t

cung in trong th|nh ra }y ly nc, v ch c nc ca con sui Gu ny l trong

tro v ngt ng|o hn c. C{c ngi mun gp cha ta ? Tht chng kh khn g.

ng }y, v| nh| kia, ngi nh| c m{i cao hn c, chnh l| cung in ni m cha ta

ang . C{c ngi hy mnh dn i thng v|o cung in by t nguyn vng ca mnh.

Ba ngi bn cm t lng tt ca nng khng l i thng n ngi nh c mi

cao. Bc chn vo trong nh h gp ngay mt b khng l cao ln nh mt ngn ni.

Mi ngi u kinh hong, chn tay run ly by. l| v ca vua khng l Antipaths.

Va thy nhng ngi khch l, m ta chng cho hi tip i. M ta qut ngay gia
nhn phi chy ra qung trng mi c vua v. Mt lt sau Antipaths tr v tip

khch. Nh vua ni:

- Hi nhng ngi khch l! Chng ta rt sung sng c n tip cc v. Cc

v em n cho ta mn n tuyt vi v nhng ngi khng l Lestrygons xa nay

khng sng bng bnh m. H n tht, v trong cc th tht th tht ngi l ngon nht.

Antipaths ni xong lin a tay chp ly mt ngi, cm hai chn dc xung

t. Hn s rt gm ct tit nu n }y. Nhanh nh mt con chim ng, hai thy

th cn li bng mnh chy. H cm u b chy, chy thc mng mt hi v thng ch

o|n thuyn ang neo u. Antipaths thy vy lin tht ln, ra lnh b{o ng v truy

ui. C th|nh nhn nho hn ln. Nhng ngi khng l Lestrygons t khp cc

ng chy ra tay cm nhng ngn lao v nhng c}y inh ba. Chng chy tt bng nhng

con ng ln cc ngn ni cao, v t trn nhng ngn ni cao chng trng thy o|n

thuyn ang neo u gn b. Th l chng ba ni ly { nm ti tp xung o|n

thuyn. Nhng tng { to, nng nh nhng con b bo mp thi nhau ging xung nh

mt trn ma r|o. Cnh tng din ra tht v cng khng khip. Thuyn v tan tnh.

Ngi cht ngn ngang. K v s, bp rut, k gy tay, gy chn nm rn la, ku khc.

Sau khi ging xung nhng trn ma {, l khng l Lestrygons lin cm lao v cm

inh ba chy xung ni n khu vc o|n thuyn. Chng vui mng reo h trc chin

cng ly lng. Cm nhng c}y lao v| inh ba, chng xin ngi nh ta xin c{ mang v

th|nh l|m mt ba tic linh nh mng chin thng.

Vo lc nhng tng { u tin ca l Lestrygons trt xung o|n thuyn,

Ulysse thy ngay ci cht k bn. Ch|ng bn rt gm chm t pht cc dy buc

thuyn v ra lnh cho anh em thy th dc sc cho mau, cho mau ra khi thot

khi tai ha. May mn l|m sao, l Lestrygons khng n con thuyn ca Ulysse

u ngo|i xa, nhng cng au n xt xa lm sao v tai ha qu{ nng n, khng

khip. o|n thuyn mi hai chic vi bao anh em thy th t nay ch cn li c mt

chic, mt chic thuyn do Ulysse ch huy. Mi mt chic kia vi bao anh em thy th

vnh vin khng cn c hng nim hnh phc ca ngy v o|n t vi qu

hng gia nh.

 Cu ng i thot khi kip ln trong tay tin

n-ph thy Circ

Con thuyn ca Ulysse ra i. Tri yn bin lng, thun bum xui gi, ni au

thng v| nh tic nhng anh em xu s thit mng ngui dn trong lng mi

ngi. Thuyn dng li mt hn o. Sau ba ngy ngh ngi v| sn bn c lng

thc d tr, n ngy th t khi n|ng Rng ng c nhng ngn tay hng xut hin th

Ulysse hp tt c anh em li v ct ting ni:

- Hi anh em! D chng ta chu ng nhiu gian trun kh i nhng chng ta

khng th |nh lng con thuyn ca chng ta u mnh t ny m khng bit r

n nh th n|o, phng hng ra sao. Nh vy lm sao chng ta c th tip tc cuc

h|nh trnh c. Ta tro ln mt ngn ni cao quan st th thy }y l| mt hn o

khng ln, gia o l mt thung lng ng bng. Hn na, t gia o, chnh mt

ta trng thy r rng c nhng ln khi xanh bic bc ln ln l, len lch qua rng cy

rm rp.

Nghe Ulysse ni vy, anh em bit ngay l h sp phi dn thn vo cuc thm

him. H ngn ngi v nhng ni khng khip va qua ang cn {m nh h. Song

Ulysse quyt l lm. Chng chia mi ngi ra lm hai nhm. Mt do chng ch huy,

mt do Eurylochos. Tip l| rt thm xem nhm no lnh nhim v thm him

hn o. Ton Eurylochos trng thm. Hai mi anh em thy th ln ng lng y

lo }u, nhng nhng ngi li vi con thuyn cng lo }u khng km. Eurylochos dn

anh em tin s}u v|o trong o. H n mt cn nh|, l| cn nh| ca mt tin n-ph

thy Circ, mt tin n xinh p c nhng bp tc qun v|ng, ni c ting ngi

nhng li c c v bit nhiu php thut ma qui. Tin n l con ca v thn Mt tri-

Hlios. Thn giao cho con g{i yu qu cai qun hn o Aiaia. Cn nh| ca tin n-

ph thy Circ c xy bng nhng tng { nhn bng c si rng v| s t canh gi.

Tht ra }y l| nhng ngi trn th on mnh, h b tin n ng ph{p thut v ba

ma thuc qu bin thnh nhng con vt. Gp ngi l n nh, k l thay, nhng con

th y li chy n vy ui hn h cho mng, to ra mt cnh tng tng bng n

nc khin cho mi ngi du bt ni lo s ang nng trong tri tim. Tuy nhin vn

c nhiu ngi s hi n run bn ln khi nhng con th y qun qut bn mnh. Lc

n|y Circ ang trong nh dt la, va dt va ca ht vo von. Ca ng kn. Mi

ngi bn vi nhau phi gi tht to th ch nhn mi bit, v mt ngi c ting ni

sang sng nh v kh ng ct ting gi. Nghe ting, Circ lin ra m ca, mi

kh{ch v|o nh|, nhng Eurylochos khng v|o. Ngi anh hng n|y phng mu

th}m c. Chng li nhanh, tm mt ch kn {o v| thun li giu mnh theo di

tnh hnh. V tnh hnh din ra nh sau:

Circ dn hai mi hai anh em thy th vo nh. Nng mi cc v khch ngi

xung nhng chic gh bnh p ri pha ru vang vi mt ong xanh ha cng

bt la mch v| pho m{t mi mi ngi thng thc. Mi ngi nng cc chc tng

sc khe ca n ch nhn v nc ru cn mt hi, nhng h c ng }u trong khi pha

ru Circ pha c v|o nhng liu thuc ma qui do bn tay ph thy ca mnh

ch to. Th thuc ny ai ung phi l qun ht mi k nim m m, m cng ca qu

hng yu du v| gia nh th}n thit. Thy mi ngi ung cn v bt u ngy

ngt, Circ lin ly chic a ph thy ca mnh ra g nh ln lt vo tng ngi

ming lm nhm my cu thn ch, v lp tc hai mi hai ch|ng trai cng trng v

xinh p bng chc bin th|nh hai mi hai con ln to bo, n n. Circ ch cn mi

vic xua chng xung chung. Eurylochos rnh np ngo|i theo di c mi din

bin. Ch|ng v cng kinh hi. Khng cn c{ch g i ph c ngoi mi cch chy cho
mau v ni con thuyn neo u tng trnh li cho Ulysse v mi ngi bit. Mt n

t hi, Eurylochos th hn hn, va th va k li cnh tng anh em pht chc bin

thnh mt |n ln ng ng{c v| n n.

Ulysse nghe xong chng ni mt li. Chng lng l eo gm v|o sn, khoc

cung ln vai v| ln ng. Ch|ng ra i. Gia ng chng gp mt ch|ng trai tng

mo khi ng, hnh dng xinh p, thn thi thng minh. Chng trai ny chnh l thn

Herms bin hnh nh t}m n gp Ulysse ch dn cho Ulysse c{ch i ph vi tin

n-ph thy Circ v| mu k gii thot cho cc bn ng hnh, chin hu thn

thit, thot khi kip ln. Thn Herms sau khi ch dn cho Ulysse cn ban cho Ulysse

mt cy c tin r en, hoa trng l bu vt ring ca th gii Olympe. Vi cy c ny

mi php thut, ba ma thuc qu ca tin n-ph thy u v hiu.

Ulysse dng bc trc ngi nh ca Circ v ct ting gi. Tin n-ph thy

xinh p, c nhng bp tc qun v|ng ra m ca mi chng vo nh. Tin n li pha

ru mi v kh{ch qu. Ulysse n nhn cc ru nc cn mt hi. C}y c thn

chng gi trong ngi l|m cho c dc v hiu. u c chng vn tnh to sng sut,

nhng Circ n|o c bit. Nng ch mm ci ly chic a ph thy ra g nh vo

ngi ch|ng v| ni: Thi n|o, i v|o chung ln m ng vi cc bn m|y! Chng ni

chng rng, Ulysse rt thanh gm ra {nh sot mt ci, xng ti cha mi gm v|o

ngc Circ, tin n tht ln mt ting kinh hong, qu vi xung van xin Ulysse bng

mt li l thit tha.

- Hi ngi anh hng c mt khng hai! Hy tha cho ta ti cht! Chng l ai?

x s n|o t bc ti }y. Xa nay cha tng c mt ai sau khi ung cc ru pha c

dc ca ta m| u c li vn cn tnh to. Hn ch|ng l| ngi hng Ulysse c mun

ng|n mu tr m| thn Hermet c ln tin bo cho ta bit rng chng s gh thm ta.

Nu ng vy qu tht ch|ng l| ngi anh hng ngh ra c{i mu con nga g

h th|nh Troie, th xin ch|ng hy tra gm v|o v v| n nhn nhng chui ngy trn

tr hnh phc ca i n, hoan lc v nim tin yu.

Nhng Ulysse tinh khn {p li:

- Hi tin n Circ xinh p c bp tc qun v|ng! Sao m| ta c th tin yu nng,

n {p li tnh yu nng thm ca n|ng khi n|ng bin cc bn ta thnh ln v nht

h trong chung. Hn rng nng nui giu mt th}m c: dng sc p v tnh

yu quyn r ta, cho ch kh ca ta mn mi, sc khe ta kit qu ri ti mt

ng|y n|o hm hi ta. Khng! Khng! Khng khi no ta coi nng l mt ngi bn

tnh khi n|ng cha th nguyn s khng bao gi mu hi Ulysse.

Circ nghe ni lin ng dy trnh trng th. Tip n|ng truyn cho cc n t

by tic. Cn n|ng ch thn tm ra v xc du thm cho Ulysse. N|ng chn mt tm

{o d|i p mc cho ch|ng, sau cng ch|ng i v|o b|n tic. Nng dng mi chng

ru nng thm phc, bnh m v nhng ca ngon vt l, sn phm ca hn o qu

n|ng, nhng Ulysse c ngi m chiu t l, chng h nhp mt hp ru hay n mt

ming tht, ming bnh no. Thy vy, Circ ct ting hi:

- Hi Ulysse knh mn! V sao chng li ngi im khng n khng ung, chng ni

chng rng ly mt li? Hay chng li s em b|y mu hi chng? Khng, xin chng hy

tin em, v em cam kt bng nhng li th nguyn thing ling c a.

Ulysse {p li:

- Hi Circ xinh p! Xin nng tha li cho ta. Qu tht ta khng cn bng d no

m| thng thc nhng ca ngon vt l ca ba tic thnh son ny khi ta ngh n bn

hu ca ta ang cn phi sng trong kip ln. Vi thin v tm lng u {i, n|ng

chm sc ta, mi ta d tic. Vy th xin nng hy gii thot cho nhng bn hu ca ta

khi kip ln. Tri tim ta ch thc s thanh thn v khao kht tnh yu khi tn mt trng
thy ng i trung thnh ca ta, nhng ngi s cng ta tip tc cuc hnh trnh tr

v qu hng Hy Lp.

Circ chp nhn ngay li cu xin ca Ulysse. Nng, tay cm chic a ph thy

dn Ulysse xung chung ln. Nng m ca chung v| i v|o gia |n ln ng c,

bo trc bo trn. Nng ly trong chic ti eo trn hng mt nm l thuc g em

ch xt vo mi con ln. Th l t |n ln ng bt dy hai mi hai ngi khe mnh,

cng trng. H nhn ra ngay Ulysse ang ng trc h, bi v Circ ch bin c

hnh hi h thnh con ln, cn u c h vn l| u c ca con ngi. Th l h vi

chy n, k m chm, ngi xit tay v ch huy ti gii v thn yu ca h, ngi

tng gn b vi h qua bao gian trun kh i. Cn nh| vang ln ting nc n nghn

ngo ca ni mng ti, hp tan. Nhn cnh tng y, tin n-ph thy Circ cng bi

ngi trong d. Nng ct ting bo Ulysse:

- Ulysse hi! Xin chng hy tr v ni con thuyn neo u, cho anh em ko

thuyn ln cn, ct giu ca ci cng mi cho ct bum vo hang su ri dn mi

ngi ti }y cng d tic.

Th l c o|n thy th ca Ulysse t hi trong dinh c ca Circ. Ti }y h

sng nhng ngy tha thu, tng bng trong yn tic hi h tng chng nh qun

mt rng h ang ch mong qu hng yu du vi nhng ngi th}n yu ang ch

mong ngy tr v ca h. Ng|y th{ng tri i nh nc chy my bay thm tho{t

mt nm rng, nhng chng g l|m con ngi qun c mnh t qu hng vi

nhng ngi cng chung ci ngun mu m. Anh em thy th nhc nh Ulysse n

lc phi ln ng. Mt ba kia, Ulysse tr}n trng by t nguyn vng xin c tr

v qu hng. N|ng Circ xinh p rt i yu mn ngi bn tnh ca mnh nhng

cng khng v th m| khc t li cu xin hay cn tr. Nng chp thun li cu xin ca

chng vi tm lng ho hip. Nng bo cho chng bit S mnh i hi ch|ng trc khi

tip tc cuc hnh trnh tr v phi xung th gii m ph ca thn Hads gp vong
hn nhng ngi cht v| xin nh tin tri m Tirsias ban cho nhng li ch dn.

Circ s ch th}n gip , ch dn cho Ulysse hon thnh chuyn i y kh khn n|y.
 Cuc hnh trnh xung th gii m ph ca thn

Hads

Sau khi Ulysse ni r cho cc bn ng hnh bit s gian nan vt v ca cuc

hnh trnh sp ti, h t ra v cng lo s nhng quen tu}n theo thng lnh nn h

vn sn sng cng chng xung thuyn i v min bc xa xi. Circ ph php cho

con thuyn thun bum xui gi. Cui cng, con thuyn ca Ulysse n c vng

bin i dng u Bc, cp bn vo x s ca nhng ngi Kimmri , ni khng bao

226

gi c nhn thy nh sng ca thn Hlios. X s ny b che ph vnh vin bi sng

m d|y c, lnh lo v| bng m m mt. , Ulysse v cc bn ng h|nh a con

thuyn ln b, dt mt con cu c v mt con cu c{i en xung lm l hin t cho

cc v thn di m ph. H i n mt mm ni cao, ni hai con sng Cocyte v|

Pyriphlgthon vo sng Achron . n , Ulysse dng mi kim ca mnh |o

227

mt ci h tht su ri v|o ba chn: mt chn mt ong, mt chn ru v mt

chn nc, rc bt la mch xung ri chc tit nhng con cu hin t. Mu ca cc

con vt chy vo ci h. Mt {m ng vong hn xm li bn h v| xin c l| ngi

u tin ung nhng git mu ca nhng con vt hin sinh. }y c linh hn cc c

gi, chng trai tr tui, cc ng gi, b gi v nhng chin binh trong cc trn {nh.

Ulysse v cc bn ng hnh cm thy v cng s hi. H thiu nhng con vt hin t

v cu khn thn Hads v v ng l Persphone. Ulysse nm cht chui kim v ngi

bn cnh h ngn cn khng cho nhng vong hn i v|o trong h. Ngi u tin

n gn ming h l linh hn chng trai tr Elpnor. Linh hn ca ch|ng trai n|y

n bn cng m ph t trc khi o|n ngi ca Ulysse ti. Elpnor van xin Ulysse
hy chn ct thi th cu linh hn cu c th c thanh thn trong vng quc ca

thn Hads. Ulysse ha s thc hin nguyn vng ca cu. Tip n v linh hn ca

Anticle, m ca Ulysse, bay n bn h. Khi Ulysse ri o Ithaque tham gia Cuc

chin Troie, b vn cn sng. Mc d rt au lng nhng ch|ng khng th cho m

mnh n gn ci h v ngi u tin ung mu ci h phi l linh hn ca nh tin

tri m Tirsias. Cui cng th linh hn ca Tirsias xut hin. Ung mu xong, linh hn

ca Tirsias cho Ulysse bit rng thn Posidon rt gin ch|ng v ch|ng chc m mt

con trai ca thn l tn khng l mt mt Polyphme. Tirsias o{n cho Ulysse bit

rng mc cho thn Posidon khng mun, chng vn v c n nh nu chng v cc

bn ng h|nh khng n tht con b thn ca thn Hlios. Nu cc bn ng hnh ca

Ulysse n tht b th h s phi cht ht, ch cn mt mnh Ulysse cn sng tr v qu

hng nhng cng phi tri qua mun vn gian kh. V n nh Ulysse s tr th c

bn cu hn nhng ch sau khi chng vc chic m{i cho i cho n mt x s m

ngi dn khng bit cho thuyn trn bin, khng bao gi nhn thy tu thuyn.

Ulysse s nhn bit nhng ngi ny khi h hi chng ti sao li vc chic xng trn

vai. x s ny, Ulysse phi lm cho Posidon tht bi v ch sau mi c tr v

nh. nh chng phi cng t tht nhiu sn vt cho tt c cc thn v ch n khi ,

chng mi c sng yn n Ithaque cho n khi cht.

l| nhng iu m nh tin tri m ni vi Ulysse. Ni xong ri ng ta b i.

Lc ny, Ulysse mi nhn thy rt nhiu linh hn. Linh hn ca m chng, sau khi

ung mu, k cho chng nghe v nhng iu xy ra Ithaque cho n trc khi

b cht. B an i chng rng cha ch|ng, lo vng Laerte; v chng, nng Pnlope v

a con trai nh ca chng, b Tlmaque vn cn sng. Ulysse mun m cht ngi

m thn yu ca mnh trong vng tay nhng ba ln chng cm tay b l ba ln, ci bng

nh bng ca b tut khi tay chng. Chng nhn thy trong vng quc ca thn

Hads bng dng ca nhiu v anh hng nhng ch|ng khng th no k ht tn v ch

c mt m, l|m sao m| nh cho xu. Lc n|y cng mun, chng cn phi ngh ti

ng v. Trong vng quc ca Hads, Ulysse cn nhn thy vong hn ca nh vua

Agamemnon. Nh| vua cay ng than phin v ngi v Clytemnestre v gisthe,

nhng k git nh vua trong ngy ng ta tr v. Linh hn Agamemnon khuyn

Ulysse khi tr v Ithaque khng nn tin vo Pnlope, v chng. Ulysse cn nhn thy

linh hn Achille, Patrocle, Antiloque. Ulysse k cho Achille nghe v nhng chin cng

lng ly ca con trai chng, Noptolme. Achille rt vui v nghe c tin v| ch|ng

chua xt phn nn v cuc sng v v ca nhng linh hn trong vng quc ca thn

Hads. Achille ni rng ch|ng c ao c sng mt cuc sng d l ca mt k bn

cng trn trn th vn cn hn l|m vua vng quc ca nhng linh hn cht. Mc d

Ulysse tm mi cch ly lng Hads nhng ng n|y vn gin d lng l b i v

nghe thy cu chuyn gia Ulysse v| Achille. Ulysse cng gp v quan ta ca

nhng ngi cht, vua Minos, nhn thy s kh i ca Tantale v Sisyphe. Cui cng

th linh hn ca ngi anh hng v i nht trong nhng ngi anh hng - Hracls -

n gn Ulysse. Mc d Hracls l| v thn bt t sng trn th gii Olympe nhng

linh hn ng vn vt v trong th gii ca Hads. Ulysse cn mun ch xem linh hn

ca cc bc anh hng v i nht ca qu kh nhng bng nhin, cc linh hn cng ku

ln mt ting ku thm thit. Qu s hi, chng chy lao ln con tu ca chng. Chng

s rng Persphone s c Mduse ui theo.

Ulysse v cc bn ng hnh vi vng cho con thuyn v|o i dng Bc u

v ri b x s ca nhng ngi Kimmri.

 n tht b ca thn Hlios, c o|n thy th b

trng pht ch ring mnh Ulysse sng st

Hon thnh cuc hnh trnh xung th gii m ph ca thn Hads, Ulysse v

ng i tr v ta l}u |i ca Circ cm n v| ch|o t bit nng. Circ ban cho h

lng thc v| nc ngt. Nng khng qun ni ring cho Ulysse bit nhng nguy him

s gp phi trong cuc h|nh trnh cng nh ch dn cho chng cn k c{ch i ph.

Con thuyn ca Ulysse i thun bum xui gi. Chng my chc ti gn

vng bin ca nhng tin n Sirne l nhng nng tin m na th}n ngi pha trn l

mt thiu n xinh p cn na di l chim hoc l| c{, c c{nh bay c trn tri,

li c vy c ui bi c di nc. Sirne sng mt ng c trn mt o

hoang m| quanh o ngn ngang xng trng ca nhng thi hi b thi ra. l|

nhng thy th xu s nghe phi ting ht m hn ca Sirne, b thuyn b li lao

u xung bin c bi theo Sirne v hn o, hy vng tm c mi tnh thm nng

vnh vin nh li ca y quyn r ca cc nng.

Thuyn ca Ulysse sp i v|o vng bin ca cc Sirne. Lm th n|o thot

khi tai ha? Ulysse trc ht ni cho anh em thy th bit r mi him nguy, v| }y l|

c{ch i ph: chng s ly sp ong gn cht vo l tai ca anh em thy th, cn bn

th}n mnh th anh em thy th tri cht vo ct bum. V theo li truyn phn ca

Circ, d sao Ulysse cng khng nn b l dp thng thc ging ht tuyt diu ca cc

Sirne. Tuy nhin, anh em thy th cn nh, nu chng c vng vy ra lnh hoc ra

hiu ci tri cho chng th tuyt i khng ai c tun lnh. Ngc li cng phi tri

cht chng vo ct bum hn na.

 Kia l| hn o ca cc Sirne hin ra. Mc d con thuyn c tr{nh xa hn o

nhng khng tho{t khi con mt tinh tng ca cc nng. Cc Sirne thy con thuyn

i ngang qua hn o lin bi n v}y ln quanh con thuyn v ct ting ht vo von.

Cc Sirne ca ngi chin cng ca ngi anh hng ngh ra c{i mu con nga g,

ca ngi nhng chin hu ca chng. Cc nng ng mun cc chng trai hy dng

thuyn li nghe cc nng ht, v vi nhng ging ht su lng, ngt ngo, cha chan

tnh cm, cc nng mun cc chng trai anh hng hy gh thuyn v|o o tuyt diu

ca c{c n|ng ngh ngi v| vui chi hoan lc... Anh em thy th chng ai nghe c

ting ht ca cc Sirne. Ring Ulysse nghe thy ting ht y, lng chng no nc, bi

hi bi hi. Chng vng vy ku go ra hiu ci tri cho ch|ng, nhng v ch. Hai thy

th xng n qun thm my vng dy na v|o ngi chng. Cn mi ngi vn ci

rp mnh ra sc cho. Con thuyn lt sng i bng bng. Khi Ulysse khng cn nghe

thy ting ht ca cc Sirne vang vng n, chng bn ra hiu cho anh em thy th rt

sp ong tai ra v ci tri cho chng. Th l con thuyn i qua vng bin ca nhng

tin n Sirne c sc p tuyt trn, c ting ht quyn r m hn, bnh yn v s.

Qua vng bin Sirne cha c bao lu th con thuyn li phi qua mt vng

bin nguy him hn na. l| mt vng bin c nhng ngn ni { lm chm nm

ngn ngang trn mt sng d. trnh va phi { ngm, con thuyn ca Ulysse i

trnh ra xa b. N phi i qua mt eo bin hp. Ni }y hai bn ni { c hai con qui

vt. Mt con tn gi l Scylla, tr trong mt chic hang su, chuyn rnh bt ngi n

tht. Mt con tn l| Charypde ht nc vo lng bin xoy thnh mt vc ro ln ng

c v| {y bin l ra vi nn ct xanh thm. n khi Charypde phun nc ra th bin

khi chuyn ng d di, nc dng ln cao ngt, ni sng ni bt tng nh bin

ang b un si sng sc trong mt ci cho t trn bp than hng. Nc phun ln cao

ri ri xung dy ni hai bn nh mt trn ma r|o trt nc xung. Anh em thy th

thy vy v cng s hi, mt t{i xanh nh khng cn mt git mu. Ulysse mc o gip
ng tay cm dao nhn ra ng trc mi thuyn ch huy, c v anh em. Ch|ng iu

khin anh em li cho con thuyn i l{nh v pha bn Scylla, tr{nh c vc xoy lc

Charypde ht nc ri li nhanh chng thot khi ct nc cao ngt ca Charypde

phun nc ra, nhng trong khi mi ch i ph vi Charypde th t mt hang ni {

cao, Scylla th i tay d|i nghu y lng l ra tm bt ngay su thy th gia lng

thuyn. Su anh em bt hnh ku tht ln, giy gia, chi vi trn khng ging nh

mt con c mc cu b ngi i c}u git cn ko c ln khi mt nc. Scylla n tht

h ngay trc ca hang. Ulysse trng thy cnh tng au lng y m khng sao cu

vn c. l| mt trong nhng k nim xt xa ca chng trong qung ngy lnh

nh tin bin c tm ng v qu hng.

Thot khi tai ha ca vng bin { ngm vi Charypde v Scylla, con thuyn

ca Ulysse i n hn o ca thn Mt tri-Hlios ni c nhng con b c vng trn

rng, to bo kh{c thng cng vi |n d, cu ng c. T xa mi ngi trng

thy chng, nghe thy ting chng ku rng om xm. Ulysse nh li li cn dn ca

tin n Circ v nh tin tri m Tirsias, chng ni vi anh em thy th:

- Hi anh em! N|ng Circ xinh p c nhng bp te qun v|ng v| nh| tin tri

danh ting Tirsias cn dn ta, phi tr{nh hn o ca thn Hlios, nu khng s

gp phi mt tai ha khng khip. Vy xin anh em hy cho thuyn l{nh xa o.

Nhng anh em thy th chng nghe theo li khuyn bo ca Ulysse. H vin c

tri qua bao ni him nguy, sc lc ca b kit qu ri. Gi }y l| lc cn phi

cho mi ngi ln b nu n ba chiu, ngh ngi ly li sc. i v| mt khng th

i sut m c. Nh gia ng tri gi tr tri th sc }u ra m| chng , Ulysse

|nh phi tun theo mun ca mi ngi song ch|ng khng qun cn dn h mt

iu ti quan trng.

- Hi anh em! Anh em mun th, ta chng th mt mnh chng li mun ca

anh em. Song ta mun anh em phi ha vi ta bng mt li th nguyn thing ling:
khng mt ai c ng n mt con b hay mt con b, con cu trn o. Anh em hy

bng lng vi ngun thc n d tr m nng Circ bt t ban cho chng ta.

Nghe li Ulysse, anh em thy th th ha tun theo li cn dn ca Ulysse.

Nhng gn sng, thn Zeus dn m}y m khi ln mt cn bo ln. Con thuyn

khng nh neo c. Ri ngy hm sau, hm sau, hm sau na c th ko d|i cho n

trn mt thng thi tit chng thun li cht no. Bui sm th nng ng ma dai. Bui

chiu th gi chng bin ng. Lng thc d tr ht dn. Anh em thy th phi sn

chim, bt c{ sng cho qua ng|y. C{i i h|nh h mi ngi khin Ulysse v cng lo

lng. Ch|ng bn i s}u v|o trong o, tm mt ni khut gi, sch s, cao ro, qu

xung hng mt ln bu tri cao xanh m cu khn cc v thn Olympe. Chng cu

xin cc v thn ch dn cho ng v, gip chng v anh em thot khi tnh cnh nguy

khn. Cc v thn t chn cao xa nghe thy ht li thnh nguyn ca chng. Cc thn

ging xung i mt ca chng mt cn bun ng nng tru, v| th l Ulysse ng thip

i.

Trong khi chng ng say, anh em thy th b cn i gi|y v khng cn ngh lc

v s tnh t{o ch ng, bo nhau bt nhng con b c vng trn rng ca thn

Hlios git tht, nu n. n khi Ulysse tnh ng tr v b bin ni con thuyn neo u

th vic xy ra ri khng cn cch g cu vn c. Chng ch con bit qu xung

gi hai tay ln tri than vn cho ni bt hnh ca mnh v cu xin cc v thn Olympe

tha th.

N thn Lamptie trm khn d|i tha tht, con gi ca thn Hlios, c giao

trch nhim cai qun |n b, lin bay ngay ln thin nh t}u cho cha bit ci hnh

ng phm thng v o ca l thy th. Thn Hlios bn ng ng b ti ngay

cuc hp ca cc v thn. Ngay gia lc mi ch v thn linh ang hp bn nhiu cng

vic trng i, thn Hlios ct ting ni m vang, khiu ni:

 - Hi Zeus ng ph vng v| c{c ch v thn linh bt t! Xin cc v hy trng

pht ngay l thy th ca Ulysse v ti chng git b ca ta. Chng hn ho lo

xc xc phm n bu vt ca ta, mt h|nh ng phm thng khng th no tha th

c. Nu chng khng b trng tr v ti ny th hi trt t k cng ca th gii

Olympe cn ra ci g na. Ta s t b th gii dng gian n|y, xung sng th gii

m ph ca thn Hads v dng nh sng ca mnh phc v cho nhng vong hn. Ta

khng th no lm vic ci th gii hn lon nh th n|y c.

Nghe Hlios ni vy, thn Zeus dn my m bn ln ting ngay:

- Hi Hlios, v thn Mt tri nng rc! Xin hy bnh tm! Thn c tip tc dng

nh sng ca mnh phc v cho cc v thn bt t ca ngn ni Olympe v phc v cho

l ngi trn on mnh sng trn mt t sn sinh ra la m. Cn vi l ngi phm

thng kia, ta s gi{ng st chi la {nh tan con thuyn chy nhanh ca chng ra tng

mnh vn gia bin khi.

Thn Hlios ra v yn lng ch i.

S{u ng|y tri qua k t bui anh em thy th git con b tin ca thn Hlios

cng c ngha l| s{u ln thn Hlios {nh c xe vng chi li ca mnh t ta l}u |i

phng ng sang i dng min cc ty. Trong su ngy y, anh em thy th n

ung tha thu. H chng b cn i gi|y v na, nhng h cng chng cn sng

sut tinh tng nhn ra nhng im g m cc v thn ca chn Olympe tin bo: da

b bit i, nhng xin tht nng trn bp than hng khi th khc than rn r, khi th

ku rng ln. C nhng tng tht sng cng ku g|o, vt v.

n ngy th by thn Zeus ra lnh cho ma ngng gi lng. Bin khi tr nn

hin ha. Tri xanh cao lng lng, bt ngt. My trng tung tng bay ln. Th l mi

ngi reo h mng r. H bo nhau y con thuyn xung bin, dng ct cng bum.

Thuyn ra khi chy bng bng, bng bng, nhng hi i, chng c bao lu! Thn
Zeus dn my m, ph mt {m m}y en sm sng nc ln con thuyn. Bin ti sm

li. Bo ni. Gi thi in cung. Con thuyn ca Ulysse vt v trong sng gi. Ct

bum b gi vn gy xung lm v s mt thy th. Tip ngay sau , mt ting n

kinh thin ng a. Thn Zeus ging st chi la xung trng gia con thuyn. Con

thuyn quay lng lc, bc khi m mt kht lt r ri ra tng mnh. Anh em thy th

lao mnh xung bin, bi lp ngp, b sng cun i mi ngi mi ni mi ng. Thn

Zeus khng cho h tip tc cuc hnh trnh tr v qu hng.

Ulysse bi trn mt bin, May thay, ch|ng b{m c vo chic ct bum. Chng

bi li ghp chic ct bum ny vo vi mt cy x lin ngay y lm thnh mt chic

b ri ngi ln trn , v trn chic b n s y chng tri ni bp bnh cho ti sng

hm sau. Tht khng khip v ngn khi Ulysse thy mnh b tri v ng gia eo bin

Charypde v| Scylla. Lc n|y Charypde ang ht nc bin v|o. Nc bt u xoy

thnh vc su hun ht. Ulysse nhn thy trn u mnh vch ni nh ra c mt cnh

v. Ch|ng b{m v|o lng lng nh mt con di treo mnh trn c|nh c}y. Ch|ng

khng th di chuyn n mt ch khc, v c lng lng nh th ch i. Chng ch

i, kin nhn ch i,

Charypde ht nc xong li nh nc ra. ng lc chic b g t ming

Charypde nh ra ni bnh ln mt sng, Ulysse bung tay khi c|nh c}y cho ngi ri

xung nc, chng li ngoi ln ngay. Chng tro ln chic b. Th l chng thot cht.

Sng gi ca i dng li tip tc a ch|ng i. Sut chn ngy tri ph mc s mnh

ca mnh cho bin khi bao la vi sng gi hung d, cui cng chng tri dt n hn

o Ogygie ca tin n Calypso, mt nng tin c sc p tuyt trn, bt t v| ni c

ting ngi.
Ulysse thot khi s giam cm ca tin n Calypso

Chn ng|y m Ulysse ph mc s mnh cho gi dp sng vi. Chng ch c mi

c{ch i ph v bm chc ly con b n s ca mnh, con b bng hai cy g ghp li.

n m th mi chng tri dt vo b bin ca mt hn o. l| hn o Ogygie

gia bin khi bao la m| xa nay chng my ai bit n. Cai qun hn o ny l tin

n Calypso c nhng bp tc qun xinh p v| ni c ting ngi, con ca v thn

Titan Atlas. Chng r n|ng tin xinh p dng di ca Titan ny cai qun hn o t

bao gi, ch bit hn o y hoa thm qu ngt, thc n, vt phm di do ma no

thc y chng h thiu thn mt th g. Hn na, trn o ngoi Calypso v nhng

ngi n t hu h nng, chng c mt b lc ng o no cho nn ca ci vt phm

sung tc li cng sung tc. Calypso sng bit lp }y chng h giao thip vi th

gii thn th{nh cng nh vi lo|i ngi trn tc on mnh.

Tri dt v|o hn o, Ulysse ln tm vo gia ni c ting ht vo von v ln

khi nh ln l trn nhng lm cy xanh ngt, v| ch|ng t ch}n n ng ca

tin n Calypso c nhng bp tc qun xinh p v| ni c ting ngi. Calypso i

ngi anh hng Ulysse rt chn thnh v nng hu. Nng chiu chung ngi anh

hng, chm sc ch|ng ht sc chu {o. Duy ch c mi mt iu nng khng th chiu

lng ch|ng, l|m theo ch|ng c l|: gip chng tr v qu hng Ithaque. Bi v

n|ng em lng yu mn chng. Nng mun chng li hn o ny, kt duyn vi

nng. Nng ha s lm cho chng tr thnh bt t, v| hai ngi s sng bn nhau trong

hnh phc ca tui xu}n vnh vin.

 Ulysse v cng xc ng trc tnh yu chn thnh v nng thm ca Calypso,

nhng ch|ng khng th chiu lng n|ng c. Ni nh qu hng v| gia nh da dit,

lng kh{t khao c tr v ni chn rau ct rn khin ch|ng khc t nguyn vng

ca tin n Calypso. Cn tin n Calypso ra sc chiu chung chng, thuyt phc

chng li hn o n|y vnh vin vi nng, v c th ng|y th{ng tri i, nm th{ng tri

i, c ai ng }u Ulysse b giam cm hn o Ogygie ti by nm tri. By nm

tri, ngi anh hng ni danh v t|i tr v| lng kin nh ngy ngy ra ngi b bin

ngng nhn v mt phng tri xa lc mong nhn c nhng ln khi nh bc ln t

hn o qu hng. bit bao ln chng nhn bin khi v sng vo vch ni m

tng nh lng mnh ang tan v ra trong ni nim v vng.

Nhng n nm th tm, n thn Athna can thip cho Ulysse c tr v

qu hng. N thn bit r c Ulysse chc m mt tn khng l Polyphme con

ca thn Posidon. Chnh v chuyn ny m thn Posidon em lng th ght ngi

anh hng. N thn Athna bn em chuyn Ulysse b giam cm hn o Ogygie ra

tr{ch mc ng ph vng Zeus v| c{c v thn i x t bc vi Ulysse. Nghe

Athna ni, ng ph vng quyt nh ngay. Thn Herms s lnh nhim v xung

hn o Ogygie, ch th}n gp n thn Calypso, thng bo cho Calypso bit quyt nh

ca cc thn, i n|ng phi chp hnh nghim chnh, bung tha cho Ulysse tr v.

Nhn lnh ca th gii thin nh v| bc ph vng ti cao Zeus, v thn truyn lnh

khng th ch tr{ch c bn buc v|o ch}n i dp c c{nh, bng v|ng, i dp c th

a thn i trn mt bin mnh mng sng v cng nh trn mt t bao la y hoa

thm qu ngt nhanh nh m}y bay gi thi. Thn cn mang theo bn mnh c}y a

thn, c}y a c th l|m cho con ngi ng say m mt cng nh c th {nh thc con

ngi ta dy ty theo mun ca thn. T bu tri cao vi vi, thn Herms bay qua

bao x s ri lao xung mt bin. n }y thn bin mnh thnh mt con chim hi u

lt i trn lp lp sng d bc u. Chng my chc thn n hn o Ogygie

v cng gi|u c v| xinh p ca tin n Calypso. Thn bn trt b hnh hi con chim

hi }u tr li mt v thn vi phong thi uy nghi lng ly. Thn tm n ni ca

tin n Calypso, mt chic ng xinh xn nm gia mt rng cy xanh tt vo von

ting chim ht. Trc ng l mt vn c}y y hoa thm qu ngt vi bn con sui

trong vt, nc chy rc rch sut ng|y m. Tht chng lm sao t ht c cnh th

mng, v thn tin ca chn ny. D sao mt v thn bt t nh Herms tng t

chn ln bao x s, bit n bao ging ngi v chng kin bao cnh p m| n }y

cng phi thn phc v ngi khen. Cha tng bao gi Ngi Truyn lnh, con ca

Zeus, cm thy sng khoi, ho hng nh khi ngm cnh p ny. Sau khi ngm nhn,

thng thc v p thn tin ngo|i ng, thn bn bc v|o trong ng. N thn

Calypso ang dt vi. Nng ngi bn bp la hng, mi g ch{y thm ng|o ngt, va

dt nng va ct ting h{t du dng, m {i lng ngi, nhng Herms khng thy

Ulysse trong ng. Chng li nh mi ngy ra ngi mt phin { trn b bin ngng

nhn v qu hng m| nc mt tun tro.

Nhn thy Herms, n thn Calypso vi ng ln knh cn cho v thn con ca

Zeus. Nng mi thn ngi vo bn d tic. Sau khi n ung no n ri, Herms mi

ni cho Calypso bit mc ch chuyn i ca mnh. Nghe Herms ni, n thn Calypso

khng gi c bnh tnh na, nng tc gin n ni li ni ca nng run ry v lc c

ging. Nng on trch thn Zeus v cc v thn ca th gii Olympe ph{ v cuc

tnh duyn ca nng, ghen ght nng, khng cho nng kt hn vi mt ngi trn. Tuy

vy nng khng dm chng li quyt nh ca Zeus v cc thn. Nng ni:

- ng ph vng Zeus v| c{c v thn Olympe quyt nh th khng mt v

thn no dm ln tr{nh khng thi h|nh hay l|m ngc li. Thi th Zeus xi gic v

ra lnh cho ngi anh hng y ra i th ta xin chng i, dn thn vo cuc hnh trnh

vt bin khi mnh mng chng lc no ngt gi to, sng d. Cn ta th chng th

dn chng v qu hng ca ch|ng c. Ta chng c thuyn b, cng chng c thy

th a ch|ng vt bin. Mc d vy ta sn lng ch bo cho ch|ng, gip chng,

chng h giu gim chng c th tr v qu hng bnh yn v s.

V thn Truyn lnh khng th ch tr{ch c lin {p li.

- Xin n|ng hy cho ngi anh hng y ra i, ra i ngay nh li n|ng ha.

Nng hy coi chng cn thnh n ca Zeus. ng c l|m ng ph vng ni gin v

tr th|nh th ch vi nng.

Ni xong, thn Herms nghing mnh cho n thn Calypso v ra v.

Tun theo lnh Zeus, v thn Calypso xinh p i tm ngi anh hng Ulysse.

Nng ra b bin, n bn chng v ct ting an i. Nng ni, nng chng cn tr nh

tr v qu hng ca chng na. Nng sn lng ch|ng ng b ra i v| s gip

ch|ng lng thc. Nghe Calypso ni, Ulysse v cng xc ng, nhng ch|ng cm thy

h nghi. V sao nng li thay i nh chng v{nh nh vy? Sut by nm tri ng

ng n|ng giam cm chng hn o ny. C lc no nng t b nh thuyt

phc chng li hn o ny xe duyn kt ngha vi n|ng }u? Th m gi }y, khng

hiu v mt l g m nng li t ngt t b nh y, sn lng bung tha ch|ng,

chng ra v. Ulysse cha h tin l| nhng li ni thnh thc. Ch|ng i n|ng phi th

vi bu tri bao la v mt t mnh mng rng n|ng khng c nh lm hi chng,

chng by chng sa vo tai ha. Tin n Calypso oai nghim mm ci. Nng khen

chng mc d ni ra ngh c a nhng ch|ng qu l| ngi ht sc thn trng,

khn ngoan.

H ra v, n thn Calypso nhanh nhn i trc, ngi anh hng Ulysse ni bc

theo sau. Ti ng, n thn Calypso sai cc n t dn bn, by tic. Ulysse ngi vo

chic gh m thn Herms mi }y va ngi. Cc n t b|y trc mt ch|ng mi

thc n, thc ung ngon lnh, sang trng ca ngi trn tc. Cn Calypso, ngi i

din vi Ulysse, cc n t dng ln nng thc n v| ru thnh, nhng thc n l|m cho
nng tr thnh bt t. Sau khi hai ngi n ung no n ri, n thn Calypso uy

nghim v| xinh p bn ct ting:

- Hi Ulysse, ngi anh hng ni danh v u c mu tr khn ngoan, con ca

lo tng Laerte, dng di ca ng ph vng Zeus! Vy l chng mun ra i ? Tht

lng chng mun ngay by gi t gi hn o n|y tr v qu hng ? Thi th d

chng mun ra i sm, mun th n|o ta cng xin chc ch|ng ln ng gp nhiu may

mn. Tuy nhin, ch|ng cng nn ngh ti mt iu: hnh trnh tr v qu hng bit

bao gian nguy, trc tr ang ch n ch|ng trn ng v. Tai ha, ri ro l| iu cm

chc trong tay, cn s may mn rt mng manh. Nu chng suy tnh ti nhng iu m

ta ni th d ch|ng c kh{t khao c tr v vi qu hng gp li ngi v v vn

thng yu ca ch|ng, ch|ng cng nn li }y vi ta, cai qun hn o ny, trng coi

c{i ng ny, v chng s tr thnh bt t. V chng ta cng c th t ho rng v thn

hnh v nhan sc ta chng thua km g v ch|ng v ngi ph n trn tc d xinh p

n }u chng na cng khng th s{nh c vi v p ca cc tin n.

Nghe Calypso ni vy, Ulysse {p li:

- Hi Calypso, v n thn uy nghim v| xinh p! Xin nng ch gin. Ta bit r

v thn hnh v sc p ca nng. V ta, nng Pnlope khn ngoan khng th no

s{nh c vi nng. V ta ch l mt ngi ph n trn tc, cn nng, nng l mt v

thn bt t, mun i ti tr. Tuy vy, ta vn ng|y m kh{t khao mong mi c tr

v vi qu hng, vi gia nh th}n thit. Nu mt v thn n|o cn gi{ng tai ha,

a y ta trn mt bin mnh mng sng d ta cng cam lng. Ta tri qua bao gian

nguy, th thch trn bin c v chin trng. Ta d|y dn nhiu phen v quen chu

ng. By gi d c phi chu ng nhng gian nguy, th thch na ta cng sn sng

chp nhn.

Ulysse {p li nh vy v n thn Calypso khng ni g thm na. Nng bit

rng khng th thuyt phc c chng.

 Sng hm sau khi nng Rng ng c nhng ngn tay hng xut hin th hai

ngi tr dy. N thn Calypso ban cho Ulysse nhng dng c qu bu: mt chic ru

ng kh to v mt chic ba chc chn. Nng dn chng vo rng cht cy v ch

dn cho ch|ng c{ch ng b. Sau , Calypso tr v ng sai gia nh}n mang khoan n

cho Ulysse. Ulysse cht c}y, o gt, ng b, o ct bum, lm bnh li, lm sn b,

bn dy... Chng lm vic hng say v| kho lo sut bn ngy tri. N thn Calypso

khng qun cho ngi mang vi ti chng lm bum. Th l mi vic xong xui.

Ulysse dng n by a b xung mt bin.

Ngy th nm, n thn Calypso cho php ngi anh hng ri o. Cnh chia

tay tht xc ng. N thn ng trn b nhn con b a ngi anh hng thn yu ca

mnh ri o. Cn ngi anh hng trc khi ging bum n gi, ln cui cng ng

trn s|n b, a tay ln ngc, knh cn ci mnh cho t bit v n thn xinh p v bt

t. Ch|ng lu gi trong tri tim mnh mi tnh chn thnh v nng thm ca nng, mt

mi tnh p v| th mng sut by nm tri nhng khng th kt thc bng hn

nh}n nh n|ng mong mun.

Thn Posidon g}y bo l|m m b. Ulysse tri dt

vo b bin x Phacie

Ri hn o Ogygie, con b ca Ulysse c gi cng bum lt sng hng v

qu hng Ithaque. Ulysse lng tr|n y mt nim vui phi phi ngi trn s|n iu

khin tay li ca con b vng chc v thnh thc. Chng nhn nhng chm sao trn tri

nh hng cho mnh khi m|n m bung xung. Con b c th tri i bnh yn trn

bin c. Mi by ln Ulysse n Rng ng t pha bn kia i dng i ln. Mi

by ln ch|ng cng thao thc vi nhng ngi sao m ngi ngi. n Rng ng th

mi tm th con b ca ch|ng a ch|ng ti gn mt hn o. T xa, chng trng

thy ni rng hin ln mt mu xanh thm. Hn o ging nh mt tm khin con p

ln trn mt bin ban mai cn m sng m.

Chnh vo lc con b ca Ulysse ang n gn hn o th thn Posidon-Lay

chuyn Mt t t x thiopie ra v. Thn t c xe ca mnh h xung nh cao mt

ngn ni ngh ngi. T ngn ni cao cht vt ny thn trng thy con b ca Ulysse

ang lnh nh trn bin c. Lng sc si cm gin, thn t bo: T hi tht! Th ny

th cc v thn nh}n lc ta vng mt, quyt nh cho Ulysse tr v qu hng!

Nhng ta quyt khng chu. Ta phi a |y hn, bt hn phi chm ni, lnh nh trn

bin khi tm sm m|u ru vang th ta mi h lng h d.

C xe ca thn Posidon ri nh ni cao, s xung mt bin. Thn xoay c}y inh

ba li. Lp tc m}y en t }u n n ko n che kn c bu tri. Gi ni ln. Thn

phng mnh c}y inh ba xung mt bin dnh sng ln. Sng v gi cng o o ko

n tung honh dc ngang, d di. Con b ca Ulysse lc th c sng dng cao ngt
lc th h xung thp, trng trnh, nghing nga, chao o, Sng ni tip sng, v t

trn u Ulysse sng xung, lt p chic b. Ulysse b sng ht ra xa, chm nghm

kh{ l}u di nc. Con sng to v d di lm chng phi vt v lm mi ngoi c t

di nc su ln mt nc. Ch|ng bi tm chic b, tm c n, bm vo tro ln

ngi vo b, v ch c bm cht ly chic b th chng mi hy vng thot cht.

N thn bin Leucothe nhn thy Ulysse tri ni bp bnh trn sng d. Nng

ng lng thng cm cho s phn bt hnh ca ngi anh hng. Bin thnh mt con

hi u, nng vt t di nc s}u bay ln, u vo b. Ti }y n|ng bin thnh mt

tin n xinh p ca i dng. Ngi trn b, nng ct ting ni vi Ulysse nhng li

c c{nh nh sau:

- Hi ngi anh hng Ulysse! Tht mun vn kh cc n vi s phn ca

chng! Sao m thn Lay chuyn Mt t-Posidon cm tc chng v gy cho chng

nhiu tai ha n th! Nhng ch|ng hy bnh tnh. D v thn c nui nhng

tr th c a n }u chng na th cng khng th no m hi c chng. Chng

hy nghe li ta khuyn bo, v ch c nghe theo nhng li ch dn ca ta th chng mi

c th trnh khi cn hon nn. Trc ht chng hy vt b ht qun {o trn ngi.

Chng hy ri con b, b mc n cho sng tri gi cun. Ri b, chng hy gng sc

bi, bi cho ti khi t chn ln b bin x Phacie, v ch c ti }y S mnh mi dnh

cho chng nhng iu tt lnh may mn. bi c vo b bin Phacie, ta ban cho

chng chic khn thn ny. N s l v thn h mnh ca chng. Buc trm tm khn

ln ngc, chng s chng s sng gi cun chng v tn gc bin chn tri no hoc dm

chng xung bin su lm mi ngon cho cc loi c. Tm khn s gip ch|ng v|o n

b, nhng xin nh rng khi t chn ln b chng phi ci ngay chic khn ra, quay

mt i v| nm mnh n tht xa b. Bin khi ta m|u ru vang s n n v| tr n

v cho ta.
 Ni xong tin n Leucothe trao chic khn thn cho Ulysse. Nng li bin thnh

con hi }u chao mnh xung mt bin ang ro gm cun sng, v nng bin mt

tm di mt nc en thm, nhng Ulysse cha vi ri con b. Mnh t m theo li

tin n ch dn s cu sng chng hy cn xa tp. Chng c bm ly con b v y l

ch da tt nht ca chng. Ch khi no khng cn bu vu c vo mt tm vn hay

mt cy g no, cy so no na, lc ch|ng mi dng n tm khn. Ch|ng suy

tnh nh vy.

Thn Posidon vn cha h lng cm gin. Thn tip tc khi sng bin ln. Mt

con sng to dng cao ngt nh mt tri ni nhm thng con b ca Ulysse p xung.

Chic b v tan. Ulysse b{m v|o c mt tm vn. Chng tro ln tm v{n nh mt

ngi ci nga, v ci b ht qun o. By gi l lc chng s dng n chic khn

thn ca tin n Leucothe ban cho. Ch|ng bi trong bin c mnh mng gia ting

sng g|o gi tht. Ch|ng em ht sc lc, ch kin nh ca mnh ra chng chi vi

thin nhin hung d bo v cuc sng ca mnh.

Thn Posidon thy ngi anh hng Ulysse b |y a ti tnh nh vy ly lm

h lng h d. Thn gt g c ch khi ngh n s phn ca Ulysse cn phi chu nhiu

chm ni ng cay, v thn qut roi cho by nga ko c xe ca mnh v ta l}u |i lng

ly ca thn di bin ge.

N thn Athna, ngi con gi mn yu ca thn Zeus, nhn thy ht cnh

tng xy ra. Nng khng th n|o ngi anh hng Ulysse phi chu ng mt s

phn khn kh nh vy. Nng ra lnh cho c{c cn gi phi ngng thi, sng ngng

{nh. L|m nh vy th Ulysse mi c th bi c ti t lin, t chn ln x s ca

nhng ngi Phacie bu bn vi mi cho.

Ulysse bi trn bin c hai ng|y m lin. Mt mi r ri n ni nhiu lc chng

tng chng nh phi gi th}n ni bin c, nhng n ngy th ba khi nng Rng

ng c ngn tay hng xut hin th gi yn bin lng. Bi trn mt ngn sng cao,
Ulysse phng mt nhn ra pha trc, v| ch|ng nhn thy t lin trc mt, ni

rng xanh thm hin ra, ch|ng cng v cng mng r, gng sc bi mau c t

chn ln b, nhng khi ch|ng bi v|o gn b th thy trc mt mnh l nhng vch

ni dng ng, khng c mt ca sng bi bn no thoai thoi chng c th t

ch}n c. Sng t ngoi xa ni tip nhau tng t m m va vo vch ni tung bt ln

trng xa. Ulysse pht chc t mng r chuyn sang lo u, chn ngn. Nu chng c

bi thng vo b th chc rng kh lng m thot cht. Nhng ngn sng to hung d s

qut ch|ng v|o v{ch ni {. Cn nu ch|ng bi lng ra xa tm mt ni thun li gh

vo th bit }u y trong khi i tm, ch|ng s b sng cun i v| y chng ra ngy

cng xa b hn. Ch|ng s cht v kit sc. Trong lc va bi va suy tnh nh vy th

mt cn sng ln |o n. N cun bng Ulysse i v| nm ch|ng v|o v{ch ni dng

ng. May thay n thn Athna nhn thy tnh cnh him ngho y. Nng ban cho

chng s nhanh tr i ph vi ni him nguy, v khi ngn sng va nm Ulysse ln

cao th chng bt nhy ln b{m v|o v{ch ni {, nu khng kp thi i ph nh th th

ch|ng tht n{t xng tan ri. B{m c v|o v{ch { cng cha yn. Ngn sng ln

qut vo vch ni bt di tr ra, v khi di ra n cun theo Ulysse vt chng ra

ngoi bin. Chng li t di nc su ngoi ln. Ln n|y ch|ng bi dc theo b bin

tm mt ni thun li gh v|o. Bi mi, bi mi, ch|ng ti ca mt con sng. Chng

em ht sc lc cn li ca mnh gng bi v|o di ct bi ca sng, v| khi ch}n

chm t chng long chong bc ln c vi chc bc l nm vt xung t ngt

lm i. Ch|ng c nm sng st trn bi ct di trng xa cho ti lc sc khe hi phc.

Ch n khi ch|ng mi sc nh ra l chng cn mang chic khn thn ca tin n

Leucothe trn ngc. Ch|ng bn ng dy ci chic khn v| th n xung dng sng.

Dng sng n nhn chic khn, mt ngn sng ln c thn Sng sai khin a

chic khn ra bin c, v tin n chng my chc n nhn c n.

 Ulysse ri khi con sng i s}u v|o trong t lin. Chng va i va ngh. m

nay chng s ngh }u? Nu ngh gn b sng th m hm rt mt, gi sng,

ch|ng cn hi sc }u m| chu ni! Nhng nu i v|o qu{ trong kia tm n mt ngn

i c cy ci rm rp, kim mt bi cy no chui rc v|o ng cho qua m th hn

l tt. Ch s, ng mt qu, th d {nh hi thy, ln n th s phn chng s ra sao?

Suy tnh n o, c}n nhc hi lu, Ulysse thy tt hn c l c nn i v|o khu rng st

cnh b sng. Chng tm mt hi lu th thy mt bi cy rt tt. Bi cy ny do hai cy

cm lm mc gn nhau, nn cnh l giao nhau lm thnh mt c{i t{n che kn tng

chng nh ma chng ri lt, nng chng xuyn qua. Ulysse chui vo bi c}y v l{ kh

tri thnh mt ci rt dy. Chng nm xung v| khng qun v l{ kh ph kn y

mnh. Nh ngi nng dn vi than hng di lp tro d|y khi cn l| nhm c

la khi phi i xin, th gi }y Ulysse cng vi mnh trong {m l{ kh nh vy. N

thn Athna ban cho chng mt gic ng ngon lnh chng hi phc li sc khe.
 Ulysse gp cng cha Nausicaa. Cng cha a

chng v thnh

Ulysse vi mnh trong {m l{ kh v| m mnh vo trong mt gic ng m p

ngon lnh. N thn Athna ngh ra mt c{ch gip chng thot khi ni kh khn ca

ngi lc bc n mt x s xa l. N thn lin bng php thut ca mnh bay n

thnh ca nh vua Alcinoos cai qun x s Phacie. Xa kia nhng ngi Phacie sinh

sng x s Hyprie gi|u p, nhng bt hnh thay, lng ging ca h li l ging

ngi khng l Cyclopes man r v chng bit knh s thn linh. Bn Cyclopes cy

mnh to khe lun quy nhiu, c hip nhng ngi Phacie. Khng th sng v chu

ng mi cnh kh nhc nh th, nh vua Nausithoos phong thi ta thn linh a

thn dn ca mnh ra i, tm n hn o n|y l| o Phacie. Nh| vua tn bao cng

sc xy dng nn mt c nghip to p |ng ho|ng. ng chia t cho thn d}n ai

ny u c th dng ca l|m nh|, chn nui, trng trt. ng li cho dng n th cc

v thn cao c ca th gii Olympe l| ni ai ny c th em l vt dng cng cc v

thn v| ni h|ng nm t chc nhng ngy hi l. th|nh ca ng ngy cng sm ut,

tr ph. ng cho xy mt lp tng d|y v| cao bao quanh bo v, nhng S mnh

chng cho ng c hng nim hnh phc ca tui gi. Thn Cht-Thanatos bt

ng v vng quc ca thn Hads. T Alcinoos ln ngi, k tc s nghip v vang

ca ng.

N thn Athna n th|nh ca nh| vua Alcinoos. N|ng i v|o l}u |i v| n

thng cn phng l{t g xinh p, ni cng cha Nausicaa ang ng. Nh mt cn gi

nh, n thn lt qua hai th n ng hu bin hnh thnh mt ngi bn thn thit
ca Nausicaa. Di hnh dng , n thn Athna n gn ging ca cng cha

Nausicaa ni nhng li m du nh sau:

- Hi Nausicaa thn mn! Sao m ch li c th li bing n th! Ng|y ci sp

n ri m bao nhiu o qun p , qu gi ca mnh ch chng ng g ti. Ch khng

bit, ng|y ci ch phi n mc tht p v mi ngi cng phi n mc tht p

sao? Ngi ta s trm tr khen ngi, bn tn v h nh| g{i n mc tht lng ly, sang

trng snh ngang cc v thn, v| nh vy hn lm cho cha m knh yu ca ch tht vui

lng p d. Thi, ngy mai ch hy dy t sm tinh m em qun {o i git i. Em

s cng i vi ch, gip ch mt tay. Ch nh v phi xin vi vua cha ra lnh cho gia

nhn sp sn xe ra ch qun {o cng c{c khn tri ging, khn cho|ng i ra qung

ca sng, gn b bin. Cn ch hn cng phi i xe ch chng th i b c v ni git

rt xa th|nh.

Ni xong n thn Athna li nh mt cn gi nh lt ra khi phng ca

Nausicaa tr v nh Olympe l th gii tuyt diu m ni bun ch thong qua cn

nim vui l bt tn.

m qua i v| ng|y li n. N thn Rng ng ngi trn c xe vng chi li

ca mnh li n vi th gian. N|ng {nh thc cng cha Nausicaa dy. Nausicaa dy

trong ni bng hong v kinh ngc v gic mng m qua. N|ng lp tc n gp vua

cha v hong hu thut li chuyn, nhng Nausicaa khng ni g n chuyn phi

chun b cho ng|y ci ca mnh. Nng ch ni n nhng ngi anh n|ng cha th|nh

gia tht v th cng rt cn c qun o sang trng, p sch s tham d v|o c{c v

hi. Nghe n|ng ni tho{ng qua nh th, vua cha hiu ht ni nim ring t thm kn

ca con.

Vua Alcinoos bn ln ting bo con:

 - Con gi thn yu ca cha! Con xin xe la hay xin cha g g i na cha cng khng

t chi. Con c yn tm. Cha s sai gia nhn sm sa cho con mt chic xe cao, bnh tt

do nhng con la khe khon ko. Cha s sai bn h xp ln mt chic hm con c

th ng nhng th cn thit.

Ni xong nh vua ra lnh cho gia nhn. Chng my chc o qun cht y xe.

Hong hu khng qun sai cc n t xp ln xe bnh tri, hoa qu... v mt bnh da d

ng ru nho ngt ng|o. Hn th na, hong hu li cn a cho c con g{i yu qu

mt chic bnh nh bng v|ng trong ng mt th du trong vt. Th du n|y dng

xoa ngi sau khi tm. N lm cho da d ti m{t, mn mng.

Nausicaa ln xe. C xe a n|ng ra ca sng ni x}y nhng b git. Cng i

vi nng l nhng n t. ca sng sau khi git gi xong, mi ngi em phi qun

o thnh mt hng di trn b bin. Tip h i tm. Tm xong h em th du trong

vt xoa ln da, v trong khi ch i mt tri lm kh qun o, h em hoa qu, bnh

tr{i ra n. n xong li cng nhau vui chi, ca h{t, nhy ma, {nh cu...

Lc ny Ulysse vn ng say trong bi cy. N thn Athna ngh ra mt cch

{nh thc chng dy chng gp ngi cng cha xinh p con gi ca vua Alcinoos

ho hip. l| lc Nausicaa nm qu cu cho mt th n, Athna lm cho qu cu bay

chch khi tm tay n bt ca ngi th n ri xung nc. Mi ngi ku r ln

khin Ulysse trong bi cy git mnh tnh gic. Chng tnh dy, trong lng hi lo ngi,

song d sao nghe thy ting ngi ch|ng cng mng thm. Chng thy cn phi i ra

xem cho r h thc.

Ulysse bc ra khi bi cy, chng b mt cnh l che thn cho khi la l.

Chng cn con ng no khc, v tnh cnh p buc, chng phi ra i vi thn hnh

chng p , d coi g. Thy chng t bi c}y bc ra, {m th t ku r ln hong s,

b chy. Ch c mt mnh Nausicaa, ngi con g{i xinh p ca Alcinoos ho hip l

ng li, bi v n thn Athna khin cho tri tim nng tr nn bo dn. Ulysse cng
dng bc li. Chng phn vn khng bit c nn n qu xung m ch}n ngi thiu

n xinh p kia ct ting cu xin hay nn ng xa m| ni. Ch|ng suy ngh v| thy nn

ng xa m cu xin nng c l tt hn v nu ng gn, e rng s lm nng gh s v

tc gin. Ngh th chng bn ni nhng li l du d|ng v| kho lo nh sau:

- Hi cng cha! Xin nng hy lng nghe li cu xin ca ta. Ta khng r nng l

ai? Nng l mt n thn hay l mt ngi trn th? Nu nng l mt n thn sng trn

bu tri bao la bt ngt th xem dung nhan, hnh dng v phong thi ca nng ta thy

nng ging ht n thn Artmis, con gi ca ph vng Zeus ch knh ch tn. Cn nu

nng l mt ngi trn sng trn mt t ny th hn rng song thn ca nng s v

cng sung sng, anh em n|ng cng sung sng chng km phn, bi v khi thy mt

ngi xinh p nh n|ng m| bc v|o v hi hn ni bt ln th ai l| ngi khng vui

v, sung sng t h|o khi ngi y chnh l| con em mnh! Nhng c l sung sng hn

ht l chng trai n|o c ci dim phc em l vt n d}ng n|ng v| n rc n|ng i

theo. Qu tht mt ta cha bao gi c chim ngng mt ngi thiu n no xinh

p nh n|ng. V th gi }y c thy nng lng ta v cng khm phc. Mt hm

Dlos cnh n th thn Apollon, ta thy mt chi c mc ln p xinh nh n|ng vy.

Trng thy c ta ngc nhin xc ng hi l}u v ta cha tng thy mt c}y g p nh

vy t di t vn mnh mc ln. Gi }y c l ta cng trong mt tnh cnh tng

t nh vy. Trng thy nng, ta ngc nhin xc ng, cm phc v| hn na li knh s.

V th ta khng d{m n qu xung trc mt n|ng, m ch}n n|ng cu xin. Hin

nay ta ang trong mt tnh cnh bt hnh. Ta ri o Ogygie ra i chng may b ging

t m b. Ta lnh nh trn sng c gi to, m mnh trong sng bin mn cht

khng bit bao ng|y. m hm qua ta mi thot khi tai ha, tri t vo b bin mnh

t ny. N cha hi! Xin nng hy rng lng thng xt cho tnh cnh ca ta. Nng l

ngi u tin ta ct ting van xin sau khi tri qua bao nhiu th thch gian trun.

t nc ny, thnh bang ny ta chng quen bit mt ai. Xin nng hy ban cho ta mt
mnh vi che th}n v| sau ch ng cho ta v th|nh. Cu xin cc v thn ban cho

nng mi iu n|ng m c: mt ngi chng xng {ng, mt ngi nh| to p khang

trang. Cu xin cc v thn ban cho gia nh n|ng mt bu vt l s ha thun. Khng g

tt p v| qu gi{ hn cnh v chng t}m u hp trong vic cai qun ca nh. K

th thy th s tc ti v bn hu th ai ai cng vui mng, nhng trc ht, s ha

thun em li cho i v chng bit bao nim hnh phc.

Nausicaa c i c{nh tay trng mut, {p li:

- Hi ngi khch l! Ta lng nghe nhng li cu xin ca ng. S phn ca

ng tht l bt hnh. C l thn Zeus, ngi cai qun th gii thn th{nh v| lo|i ngi

d|nh cho ng nhng ni gian tru}n au kh nh ng k. Thi th ng cng phi

|nh lng m| chu ng. Nhng gi }y ng t ch}n n x s v thnh bang ca

chng ti th ng c th yn lng. ng s khng thiu o qun v bt c th g m

nhng ngi khn kh n cu xin chng ti gip . Ta s ni cho ng bit x s ny

tn gi l g v thn dn }y tn gi l| g. }y l| hn o Schrie, x s ca nhng

ngi Phacie danh ting. Cn ta l con gi ca nh vua Alcinoos ho hip ngi cai

qun thn dn Phacie.

Nausicaa {p li nhng li cu xin ca Ulysse nh vy. on nng ra lnh cho

cc n t c m{i tc qun xinh p em b{nh tr{i v| qun o ra ban cho Ulysse. Ulysse

xin php c xung sng tm ra. Khi ngi anh hng tm ra xong, xoa du v

mc qun {o tm tt th n thn Athna bng php l ca mnh l|m cho Ulysse p

hn ln. Ch|ng c cc n t ca Nausicaa dn cho mt ba n ngon l|nh. Ch|ng n

ung ngn ngu v t lu chng chng c bit n mt ming bnh m hay mt

hp ru. n ung xong, Ulysse theo li ch dn ca Nausicaa i theo sau chic xe la

cng vi {m n t v thnh.
 Vua Alcinoos tip i v| cho thuyn ch chng v

qu hng

Ulysse theo sau xe la i v th|nh rng ln ca nh vua Alcinoos. Chng dng

bc trc ngng ca ta l}u |i nguy nga ca nh vua, tri tim bi ri ng ngng.

Cha tng bao gi chng thy mt ta l}u |i p v trng l n nh th. Ta lu

|i ta nh sng ngi ngi, ch th rc r chi li nh {nh mt tri, ni th du dng

trong tro nh {nh mt trng.

Nh li ch dn ca Nausicaa, chng mnh dn bc qua ngng ca ng i

v|o trong l}u |i. Mi bc i l| ch|ng cm nhn c nhng iu k diu, p ca

ta l}u |i, t nhng cnh ca bng v|ng n nhng bc tng ng, t cn phng to

rng vi nhng dy gh bc vi mn m|ng n nhng bc tng chng trai, c gi xinh

p tay cm uc. Ri vn c}y tru qu, vn nho xanh tt, ri sui chy quanh co

dn nc n khp ni khp chn... Ulysse nhiu lc phi dng ch}n ng}y ngi ra m

ngm ngha, thn phc quang cnh p , sung tc m| vua Alcinoos d|y cng x}y

dng nn.

Khi ngm nhn tha thu v huy hong ca dinh c nh| vua, Ulysse mnh

dn bc qua ngng ca ng i v|o phng ln ca ta l}u |i, ni nh| vua v| ho|ng

hu cng cc bc quyn qu ang ngi ni chuyn. Chng nh nh|ng bc n qu

xung trc mt hong hu Art, m ly u gi ca b, ct ting van xin:

- Hi Art, v hong hu {ng knh, con gi ca ngi anh hng Rhexnor snh

ta thn linh! Ta n }y sau khi chu ng bit bao gian trun, kh cc. S mnh
nghit ng gi{ng xung i ta bit bao tai ha. Gi }y ta lc bc n }y, ci xin

trc nh vua v hong hu cng cc v b lo danh ting ca x s qu ngi trng

khch ny s gip . Xin nh vua v hong hu cng nh thn dn ca x s ny ban

cho ta thuyn b v| lng thc ta sm c tr v qu hng v| nhng ngi thn

thch m| bao nm th{ng ta phi chu ni au bun ca k tha hng. Xin c{c v thn

ban cho nh vua v hong hu cng nh thn dn ca x s ny mt cuc sng m no

giu c. Xin cc v ban cho ngi ngi nh nh nim vui v cnh m m di lu.

Ulysse cu xin nh vy. Nh vua v hong hu cng nh mi bc quyn qu

u nghe thy ht. Vua Alcinoos ho hip bn i ti ch Ulysse ch|ng ng dy. Li

ni u tin ca nh vua l truyn cho gia nhn dn tic chiu i ngi khch l bt

hnh lc bc n t nc ca mnh. Tip , nh| vua ban lnh triu tp cc v b lo

vo sm mai b|n nh vic gip ngi khch l tr v qu hng. Sau khi c{c bc

quyn qu n ung no say v ra v, lc ho|ng hu mi ct ting hi Ulysse v ni

bt hnh ca chng. Ulysse k li vn tt cho hong hu bit: chng t o Ogygie ca

tin n Calypso ra i. Bo t{p l|m m con b ca ch|ng. Ch|ng phi vt ln vi

sng gi v tri dt n }y.

Sng hm sau khi nng Rng ng c nhng ngn tay hng va xe n trn

th|nh th cng l| xc Alcinoos tnh gic. V vua ho hip trn trng mi Ulysse ra

qung trng tham d hi ngh. N thn Athna bin mnh thnh mt ngi truyn

lnh ca Alcinoos i n tng nh cc v b lo h ho, c ng mi ngi n hp.

Khi mi ngi n ng ngi vo nhng phin { nhn bng, Alcinoos bn

ng ln ct ting:

- Hi cc v th lnh v| b lo ca t nc Phacie! Ta c mt v khch l bc

n nh m ta khng bit tn. Kh{ch n vi ta sau khi b m thuyn. Chng r khch

thuc nhng dn tc rng ng hay thuc nhng dn tc t hong hn ti? Khch

cu xin chng ta gip a v qu hng v| tha thit mong mun chng ta mau
quyt nh vic . Cn chng ta nh truyn thng tt p ca t tin bao gi cng tn

tnh gip nhng ngi bt hnh sa c l bc mau tr v c vi gia nh qu

hng. Khng bao gi, tuyt khng bao gi li c ngi n nh| ta sng trong phin

mun, ch i v k v hn ngy tr v. No, hy mau mau ko ngay xung sng

bin thn thnh mt con thuyn mi tinh vng chc! Hy chn ly trong d}n nm mi

hai tay cho dng cm tng tri th thch vi bin khi. Mi ngi s buc mi cho

vo gh ngi ca mnh, sau ln b tr v d tic. Ta s khon i tt c cc bn. i

vi nhng bn tr th nh th. Cn i vi cc v b lo v th lnh, ta tr}n trng knh

mi cc v n cn phng ln trong ta l}u |i ca ta tip i v khch l bt hnh

vi mi tnh bng hu. Mong rng khng mt v no t chi. Ta cng xin c{c v cho

mi ngi ca s m Dmodocos thn thnh ti gip vui cho ba tic.

Ni xong, Alcinoos ct bc m ng. Cc v th lnh cm c}y vng trng

ni gt theo sau, tt c ko nhau v ta l}u |i ca Alcinoos. Mi ngi chng phi ch

i lu la g cuc vui mi n. Cc n t by ln bn tic no tht ln, tht cu, no tht

b, tht d thm phc. Nhng bnh ru nho y p ta men thm ng|o ngt, v| }y

kia, ngi truyn lnh ca Alcinoos dn ngi ca s m thn thnh Dmodocos. Mt

chic gh bnh sang trng dnh ring cho c, v ba tic bt u. Khi mi ngi n

ung no say ri, Dmodocos bn cm ly c}y |n lia bt ln nhng ting vng thnh

tht v ct ting ca. C k li chin cng ca nhng v anh hng Hy Lp trong cuc

Chin tranh Troie, nhng chin cng vang di n tn tri xanh. C k li cu chuyn

v mi bt ha gia Ulysse v Achille, mi bt ha xy ra trong mt ba tic. Nghe c

gi k li chuyn , ngi anh hng Ulysse khng sao cm c nc mt. K nim

xa l|m ch|ng xc ng. Chng vi m rng vt o chong ra che mt, v chng lau

vi nc mt d tip tc nng cc chc tng cc v b lo v th lnh. Khng mt ai

trng thy nhng dng nc mt ca ch|ng v| n c ch ca chng. Duy ch c

nh vua Alcinoos l nhn thy ht v nh vua ngi k bn Ulysse. Nh vua cn nghe

thy c ting thn thc nghn ngo ca Ulysse khi chng m rng vt o ra, giu mt

v|o . Alcinoos bn lnh cho dng ca h{t chuyn sang u quyn thut, v ngh,

chy nhy... Th l tt c ko nhau ra qung trng ln lt k n|y ngi khc thch

thc nhau giao u, ua t|i tranh ginh gii thng. Khng kh tht l| si ng tng

bng. Laodamas, con trai ca Alcinoos vi th{i bt nh mi Ulysse tham d vo cc

cuc thi u. Mc d chng ly c mt mi v trong lng chng thanh thn t chi

nhng Euryale, mt chng trai xc ni li khiu khch xc phm n danh d ca

chng bng nhng li l khinh th. Ulysse thy cn phi tham d cuc thi u bo v

danh d ca mnh. Chng lin ci o khoc, nhy ra gia trng u, nm a. Chic

a ca ch|ng nm bay i v| t ti mt xa m khng mt lc s n|o ca x s

Phacie c th vn ti khin c trng u u trm tr khen ngi. Tip ch|ng ln

ting sn sng chp nhn thi u, chp nhn s thch thc ca bt k lc s n|o, t u

quyn, u vt, chy thi cho n phng lao, bn cung... Chng ch khc t giao u

vi Laodamas, con ca vua Alcinoos ho hip, v theo chng mt ngi khch l lc

bc n x s xa l m li i th{ch thc ngi ch ang tip i mnh giao u th

tht l| mt tr. Thch thc giao u nh vy l t mnh lm tn thng n mi tnh

qu ngi trng kh{ch mnh ang c hng. Vua Alcinoos khn ngoan bn ng

ln bo v cho Ulysse, ch tr{ch g Euryale n ni nh mt k khng c u c, tr

khn. Nh vua truyn lnh ngng thi u v ngh chuyn sang ca v. ng li sai

ngi truyn lnh v n v ca s m Dmodocos vi c}y |n lia v|ng ti gip vui.

V hi din ra tng bng li cun mi ngi vo nhng nhp iu ma. Ulysse

ngm nhn cuc vui m lng thy ro rc. Trong lc cuc vui ang din ra tng bng

rn r th c gi m Dmodocos vi ti k chuyn thn thnh ca mnh a tay v|o c}y

|n lia bt ny ln nhng }m thanh nh rt mt ngt v|o lng ngi. C gi k li cu

chuyn tnh duyn vng trm gia thn Chin tranh-Ars vi n thn Tnh yu v Sc

p-Aphrodite gy nn bao chuyn phin h cho th gii thn linh. Chng ca

Aphrodite l thn Th rn Chn tht- Hphastos bt qu tang c anh c . Thn la li,

kin co om xm... Ulysse va xem nhng ngi Phacie nhy ma rt i kho lo,

va nghe li ca ca c gi Dmodocos. Chng by t s khm phc ca mnh vi nh

vua Alcinoos. Cnh vui ko d|i. Alcinoos ng ln khen ngi v by t lng bit n

i vi mi ngi. ng ku gi mi ngi hy trao tng phm cho Ulysse by t

tm lng hiu khch. Chng Euryale trao tng cho Ulysse mt thanh kim v cng qu

b{u chuc li li lm xc phm n chng, v mi ngi u ln lt em tng

phm n trao cho Ulysse, chc tng ch|ng ln ng bnh yn.

Tri x chiu. Mi ngi li tr v ta l}u |i ca Alcinoos. Bao nhiu tng

phm qu gi theo lnh ca Alcinoos u c em v xp trong l}u |i, trong cn

phng ln p trc mt hong hu Art. Hong hu Art thay mt nh vua

mang t phng ra mt chic hm rt p trao tng Ulysse Ulysse ng nhng qu

tng qu bu ca mnh. Hong hu cng khng qun trao tng cho Ulysse nhng tm

o sang trng v qu gi. Xong xui mi ngi vo bn tic. Ulysse c mi ngi cnh

Alcinoos. Ngi ta khng qun mi lo ca s m thn th{nh Dmodocos n gip vui.

Bao gi ngi ca s cng c mi ngi gia nhng v khch. Bnh, tht c ct ra

tng ming tng phn bng nhau, ru vang pha vi mt ong vng trong nhng

chic bnh p rt ra hng cc ln. Ulysse sai mt gia nhn em n dng mi lo ca

s m Dmodocos mt ming tht ngon l|nh by t lng knh trng v bit n i vi

c. Nng Muses con ca Zeus truyn dy cho c ngh thut thn thnh k nhng bi

ca lm cho nhng ngi trn on mnh bt i ni nhc nhn v| tng thm nim

vui ti trong cuc sng. Sau khi mi ngi n ung no say ri, th theo yu cu ca

Ulysse, lo ca s ct ting ca k li cu chuyn mu k con nga g ca ngi Hy Lp

trong cuc Chin tranh Troie. C k v vic ngi anh hng pios ng nga kho lo

v ti gii n vic c{c dng s Hy Lp trong cuc Chin tranh Troie. C k t vic cc
dng s Hy Lp chui vo nm trong bng nga v con nga c a v|o t

qung trng trong thnh Troie. Cui cng thnh Troie b h nh th no...

Ulysse lng nghe lng bi hi xc ng: T mt ch|ng hai dng nc mt lng l

tr|o ra ln trn khun mt qu cm cng ngh. Nh| vua Alcinoos l| ngi nhn thy

ht. Lp tc gia bn tic ng vui nh| vua ng ln ct ting ni ln:

- Hi cc v b lo v th lnh ca t nc Phacie! Ta xin cc v tha li cho ta v

h|nh ng ng t n|y. Xin lo ca s thn thnh hy ngng ting |n v| li ca. Ting

|n v| li ca ca lo phi lm cho ht thy mi ngi u vui. Song v khch ca chng

ta li chm m vo ni u su. Ta ngh rng tri tim ca v khch c mt ni au kh,

xt xa rt ln. Vy xin ca s Dmodocos hy ngh tay |n, ngi ting h{t chng ta

ngi ngi c hng nim vui th nh nhau. Hin nay mi vic chun b xong

xui cho hnh trnh tr v qu hng ca v kh{ch {ng knh ca chng ta. Cn by

gi, hi ngi khch l! Xin ngi ng giu gim nhng iu ta mn php hi. Ngi

hy ni cho chng ta bit qu danh ca ngi, qu danh ca song thn v nhng ngi

anh em rut tht. Bi v, gi|u sang hay ngho hn ai cng c m cha ban cho mt ci

tn khi ct ting khc ch|o i. Xin ngi hy ni cho ta r, qu hng ca ngi

}u, th ca ngi tn l| g nhng con thuyn ca chng ta, nhng con thuyn c

tr thng minh, chng cn hoa tiu v bnh li, c th a ngi v tn ni . Khng

c x s n|o c c nhng con thuyn c th s{nh vi nhng con thuyn ca

ngi Phacie. l| nhng con thuyn hiu c t}m t v| ngh ca con ngi,

thuc lng mi th|nh, hi cng v| c{c ng qu ph nhiu. Nhng con thuyn

vt bin khi m x{m, vt qua nhng vc nc xoy him nguy m chng bao gi

gp tai nn. Vy no, xin v khch qu ca chng ta k li cho chng ta bit ngi t

}u m| lang thang lc bc n }y? Ngi i qua nhng x s no, nhng

th|nh n|o? Ngi hiu bit c phong tc tp qun ca c d}n nhng ni ra

sao? H tn bo, hoang d bt cng hay nhn hu, vn minh, c bit knh trng thn
linh v nim n i i vi nhng ngi sa c l bc hay khng? Xin ngi hy ni

cho chng ta bit v sao ngi li khc v nghn ngo trong ni bun thm kn khi

ngi nghe c gi Dmodocos k v nhng ni bt hnh ca nhng ngi chin s Hy

Lp trong cuc Chin tranh Troie? Phi chng, ngi c anh em thn thch, b v hay

con r l nhng dng s can trng ng xung trong nhng cuc giao tranh? Hay

ngi mt i mt ngi bn thn thit tng gn b hiu bit ngi t tui th?

l tt c nhng iu m chng ta mun bit.

Ulysse lin ng ln {p li:

- Hi nh vua Alcinoos ho hip v giu c! Nh vua hi ta v sao nghe c gi

Dmodocos |n ca, k v nhng chin s Hy Lp trong cuc Chin tranh Troie ta li

au bun v| ri l ? Ta bit ni sao c by gi? Ta bit k bt u t }u v| kt

thc ch no cu chuyn v s phn ca ta. Bi v cc v thn trn thin nh gi{ng

xung cuc i ta bit bao tai ha. Trc khi vo chuyn, ta xin c xng danh. Ta l|

Ulysse, con trai ca lo vng Laerte ni danh v u c khn ngoan mu mo. Chin

cng v danh ting ta vang di n tri xanh. Chnh ta l| ngi ngh ra c{ch h

thnh Troie bng mu k con nga g. Qu hng ta o Ithaque bn b sng v. T

xa nhn v o l thy ngay mt ngn ni cao tn gi l| Nriton. ng trn nh ni m

nhn th o Ithaque ca ta nm gia nhng hn o nh. l| nhng hn Doulichion,

Sam, Zakynthos c rng cy rm rp. o Ithaque ca ta t ai cn ci song sn

sinh v| nui dng c nhng ch|ng trai cng trng, giu ngh lc xng {ng vi

truyn thng anh hng ca t tin. i mnh t y i vi ta tht thing ling v m

cng, {ng yu qu xit bao! Chng }u hn c! Chng ni n|o hn c! N thn

Calypso xinh p gi ta li trong hang ng su thm ca nng bit bao nm

thng. Nng kht khao mun cng ta kt ngha trm nm. Cng vy o Aiaia, tin

n-ph thy Circ y mu ma chc qu cng mun gi ta li tnh chuyn nn v

nn chng d|i l}u, nhng chng bao gi ta ng thun. Chao i! Khng g m cng,
thoi m{i hn ni qu cha t t vi h hng thn thit! Du c ni lu son gc ta

nhng sng vi nhng ngi khng quen bit, xa qu hng, xa h hng thn thit th

cng chng sung sng ni g, nhng thi, ta gii b|y t}m t, tnh cm ca ta qu

d|i nh th tht l khng phi. Gi }y ta xin k li cuc hnh trnh mun nghn gian

trun, khn kh m thn Zeus gi{ng xung s phn ta k t khi ta t thnh Troie ln

ng tr v qu hng.

Ulysse k li hnh trnh ca mnh cn k, t m ln lt mi chuyn nh k

trn. Chuyn v nhng ni gian tru}n m| Ulysse gp phi trong cuc hnh trnh tr

v qu hng tht l ly k v| xc ng. Thy chuyn cn di m tri ti, gi ln

ng ra i ca Ulysse ti, hong hu Art v nh vua Alcinoos ng mun

Ulysse nn li mt ngy k ht mi chuyn cho mi ngi nghe. Th l| Ulysse m

y thc sut cho n sng hm sau k chuyn cho mi ngi nghe. Mi ngi chm

ch lng nghe. Cng nghe cng hp dn, h cng t ra khm phc v knh trng ngi

anh hng ni danh v t|i mu tr v| ngh lc mun phn.

Chiu n, sau khi d tic v| n nhn bit bao nhng li chc tng p

cng nh nhng tng phm v ngn qu gi, Ulysse xung thuyn t bit t nc

Phacie giu lng mn khch. Chng khc su trong tri tim mnh nhng k nim p

v mt t nc coi trng s ha hiu, chng h quan t}m n chuyn sn xut cung

tn, lao ng, khin, gip m ch lo sao l|m ra c nhng con thuyn thon nh

vt bin khi mnh mng. Ch|ng ghi nh trong tr{i tim mnh iu mong mun ca

Alcinoos:

- Sau }y khi ng|i tr v t nc vi v con, bn b|n n ri ngi s phi tip

mt v anh hng mun hiu r nhng thnh tu ca chng ti. Lc y ngi phi ni

cho v bit. Zeus ban truyn v gn gi cho chng ti nhng ngh nghip g t

i cha cho n i con chu. Khng! Chng ti chng hn ai v v ngh cn quyn!

Chng ti l nhng ngi chy nhanh v nhng thy th u t, nhng vi chng ti

bt k lc no, chng g bng yn tic, hi h, ca ma, c nc nng tm, qun o mi

sch s v tnh yu.

Thuyn ri bn r sng chy bng bng nh mt c xe t m phng trn mt t

bng. Chng mt ging chim no ni ting v bay nhanh nh i bng, diu hu c th

s{nh c vi n. Va xung thuyn l| Ulysse ln ra ng. Mt tm m m m c

ph ln mt tm vi mi tinh, sch s, thm tho m| gia nh}n ca nh vua Alcinoos lo

liu trc ch n ch|ng. Ch|ng ng say sa, ngon l|nh chng mt pht git mnh

thng tht, chng m chm trong cn m hong nng n, chng phiu diu trong gic

mng ca ngy hi hng, o|n t. Chng ng yn, bnh thn qun i bao ni au kh,

nhc nhn.

V lc ngi sao Mai hin ra chn tri bo hiu nh sng ca nng Rng ng

sp ti th con thuyn ti o Ithaque. Thuyn gh vo mt bn cng. Anh em thy th

khng mun {nh thc Ulysse dy, khing ch|ng cng vi chn m m m ln b.

Nhng tng phm qu gi{ c anh em thy th khun ht ln b, ct giu cn thn.

Xong xui, mi ngi xung thuyn tr v.

Thn Posidon vn nui gi mi th}m th i vi Ulysse, nhng gi }y khi

Ulysse v ti qu hng, thn li cm gin nhng ngi Phacie tn tnh gip

Ulysse. L|m nh vy t ra bt knh v ngo mn i vi thn v h bit rng s phn

gian trun ca Ulysse l do thn ging xung trng pht Ulysse. H cy c

nhng con thuyn thon nh, chy nhanh gip Ulysse thot khi s hnh h ca thn.

Gin c chm tht, v thn Lay chuyn Mt t ln thin nh ph|n n|n vi ng ph

vng Zeus v| i Zeus phi chp thun cho mnh trng pht nhng ngi Phacie.

Con thuyn ca nhng thy th Phacie t Ithaque tr v. ang lc con thuyn

gh vo b th thn Posidon rnh n sn t trc, xng n st con thuyn. Thn

vung tay mt ci bin con thuyn thnh mt qu ni {, mt qu ni ging ht con

thuyn nm chn ngay trc bn cng ca ngi Phacie. Nhng ngi Phacie bn
cng nhn thy cnh tng y trong lng xit bao kinh ngc. H lp tc cp bo cho nh

vua ho hip ca h bit ci tin d y. Alcinoos bn triu tp thn dn lm mt l hin

t cu xin thn Posidon tha ti. Nh vua truyn cho thn dn t nay tr i khng

c n tip v| gip mt ngi sa c l bc n|o t chn ti x s ca mnh.

Nh vua cu xin thn Zeus v thn Posidon hy ngui mi cm gin v xa b nh

trng pht x s Phacie bng cch cho mc ln mt di ni { cao ngt sng sng

chn ngang trc th|nh.

Ulysse trng tr bn cu hn, o|n t vi

gia nh
 Hai cha con gp nhau, b|y mu trng tr bn cu

hn

Ulysse, sau mt gic ng di tnh dy. Chng khng thy mnh gia con

thuyn na m nm trn mt t. Chng bt dy ng ng{c nhn khp chung quanh.

}y chnh l| qu hng th}n thit ca ch|ng, ch|ng ang ng trn mnh t yu du

m| bao nm tri nay chng khng ngui mong nh. Th nhng ch|ng vn khng

nhn ra c. N thn Athna bo v ch|ng bao ph ln cnh vt xung quanh

mt m|n sng m d|y c. Chng lo lng bn khon t hi, khng bit mnh ang

mnh t n|o }y, mnh lc bc n x s no, mnh liu c gp c nhng

ngi trn th khng. H hung d, man r hay ho hip qu ngi trng khch. Chng

ngh n nhng tng phm qu gi{ m| ch|ng c nhng ngi Phacie ban cho, gi

}y tht kh x. Bit ct giu chng }u c? Nu khng, chng s ri v|o tay

nhng k tham t|n c c. V khng nhn c mnh ngay trn mnh t qu

hng nn ch|ng }m ra nghi ng nhng ngi Phacie. Ulysse cho rng c l h

a ch|ng ti mt mnh t no khc, h nhm ln, v nu qu tht nh vy th h

chng phi l nhng ngi ti gii v sng sut g cho cam!

Trong lc bn khon v| lo lng nh vy, Ulysse bng thy tri sng hn ln, v

trc mt chng hin ra v n thn Athna con gi ca Zeus. N thn nhn thy chng,

mm ci, v phy tay mt c{i. Sng m tan i. Cnh vt hin ra ti s{ng rc r.

Ulysse b|ng ho|ng. Qu hng }y! Qu hng yu du l| }y! Cn ni vui n|o hn

ni vui n|y i vi ngi anh hng bao nhiu nm lu lc ni t kh{ch qu ngi,

Ulysse xc ng. Chng qu xung ci hn mnh t qu hng, mnh t sn sinh

ra la m nui dng chng t tui th cho n lc trng th|nh. Ch|ng gi hai tay ln

tri cu khn thn linh, by t lng cm t ca chng, v xin cc v thn ph h cho

chng thot khi mi tai ha, cho con ch|ng trng thnh ni nghip ca chng.

N thn Athna c i mt sng ngi truyn cho chng phi mau mau em

nhng qu tng ct giu vo trong hang su. N thn s gip chng mt tay cng

vic hon tt c mau chng. Th l| hai ngi, mt v n thn v mt ngi anh hng

trn th bt tay vo vic. Chng my chc bao nhiu ca ci, bu vt c giu kn

trong hang su, sp xp }u v|o y. N thn Athna lp ca hang li bng mt tng

{ to, chc chn. Xong xui cng vic, n thn ct ting ni vi chng:

- Hi Ulysse, con trai ca lo vng Laerte, dng di ca Zeus! Hi ngi anh

hng c trm nghn mu k! Gi }y tr v n qu hng. Cng vic u tin ca

ngi l phi ngh mu tm c{ch trng tr bn cu hn l{o xc. Bn chng t ba nm

tri nay ng|y ng|y n tn tnh, thc p Pnlope v ngi phi mau mau ti gi.

Chng em bit bao l vt n d}ng n|ng, nhng n|ng ch {p li chng bng

nhng dng nc mt. Tri tim nng ch ch i ngy v ca ngi chng th}n yu.

yn lng chng, n|ng ha hn n|y kh{c nhng trong tr{i tim n|ng suy tnh nhng

iu khc chng phi nh nhng li n|ng ha hn vi bn chng }u. Hi Ulysse,

ngi anh hng ni danh v lng kin nh v| u c khn ngoan! By gi ngi v

n qu hng. thc hin nh tr th, ngi khng c tr v nh| ngay. Ngi

phi thay hnh i dng v giu kn tung tch. Ta s gip hai cha con ngi gp nhau

b|n nh k s{ch i ph vi bn cu hn tham t|n v| c c.

Ni xong n thn Athna cm chic a thn ng v|o ngi Ulysse. Nng bin

ngi anh hng cng trng xinh p thnh mt ng gi hnh kht, o qun r{ch ri,

thn hnh tiu ty. Nng ban cho ng gi mt chic gy v mt c{i ti v{ vu i n

xin. Nng li khng qun ban cho ng gi mt chic thng qun ngang ngi thay

chic ai lng. Th ri mi ngi i mi ng. N thn Athna i n Lacdmone bo

tin cho Tlmaque mau tr v gp cha. Cn Ulysse vi thn hnh tiu ty, bn thu ca

mt ng gi hnh kht chng gy ct bc i v pha tri nui ln do Eume, mt

ngi lo bc trung thnh ca chng trng nom, cai qun.

Ulysse t b bin i theo con ng mn y si { chy qua mt khu rng

n tri nui ln. Ch|ng i t s{ng cho n qu{ tra th ti ni. Khi Ulysse t chn

n ca tri th ngi lo bc Eume ang li hi l|m dp. ng lo ct ct gt gt

mt tm da b ra mt mnh v| m th vo chn. Chng c ai ngoi ng lo c. Hn

my chng mc ng xua ln i chn. Bng my con ch trng thy ngi l sa

vng ln v lao ra. Ulysse nhanh tr ngi thp xung v| a gy ra xua xua trc mt

khng cho chng xng vo gn. Nghe ting ch sa, Eume lin ng bt dy chy

ngay ra cng. Va chy ng lo va tht mng l ch, va nht gch { nm chng. L

ch vi chy mi con mt ni, ng lo Eume bn n an i ngi hnh kht gi nua v

mi c vo trong trang tri. ng lo dn Ulysse v lu, tri , ly da d ph ln mi

Ulysse ngh. Cm kch trc tm lng nhn hu ca ng gi| chn ln, Ulysse cu xin

thn Zeus v cc v thn bt t ban cho ng gi nim vui v tui th. Trong khi Ulysse

ngi ngh, ng lo Eume ra chung ln bt hai con ln sa lm tht. ng xin tht vo

nhng chic que d|i v| nng chn chng trn nhng ngn la hng. Sau ng pha

ru v by tht trn trng mi Ulysse:

- Hi c gi bt hnh! Xin mi c n i! }y l| ln sa, mn n ch dnh cho k

ti i. Cn ln to v bo th dnh cho bn cu hn. Thn linh bt ti phi chu

nhiu au kh. Lc n|o ti cng khc than v| thng tic cho ng ch ca ti. Ti nui

ln cho bn chng n cn ch ca ti chng bit ngi cn sng hay cht. Nu ngi

cn sng th li phi sng cnh mn tri chiu t, i kh{t, lang thang }y ni t

kh{ch qu ngi. Chnh v bo ton danh d cho Agamemnon v Mnlas nn ngi

tham d vo cuc vin chinh sang th|nh Troie. Th|nh Troie b h mi nm nay

ri m ng ch cho n nay vn cha thy v. nh, nhng k quyn qu ngy ngy

ko nhau n cu hn, thc p nng Pnlope phi mau mau chn mt ngi trong bn

chng lm chng. Hn rng chng nghe ai ni hoc o{n rng chng Ulysse, con ca

lo vng Laerte, cht, v th cho nn chng khng n nh| ngi ta dng l vt cu

hn cho ng n ri ra v m| ngc li, tht qu{ {ng qu{ th, c ko nhau n l

nh| ngi ta bt ngi ta phc dch cm ru, ch chn. Chng bt ti mi ngy phi

dng cho chng mt con ln bo mp, mi ngy mi ngi chn d ca ng ch phi

np cho chng mt con d. ng ch ti c mi mt |n d th n cui o giao cho

mi mt ngi tin cn trng nom. Cn ru th chng ung v hi k trn, bao nhiu

v ru, bnh ru, thng ru trong kho u b em ra cho chng nm. C th

chng n ung ch chn sut ngy sut m. Th hi ca ci ca ng ch ti du

tng ni ting hn o Ithaque ny, liu c n ngy kit qu khng? Bn cu hn

c c ny chng chng bit knh s thn linh, chng khng bit rng Zeus v cc v

thn Olympe coi trng l cng bng v s trng pht nhng k g}y ra nhng cnh

tr{i tai chng mt, c hip, cng bc, p buc nhng ngi ng loi.

C gi| chn ln k nh vy. Trong khi Ulysse c lng l ung ru, n tht.

Chng chng ni chng rng mt c}u nhng va n va thm suy tnh cch trng tr

bn cu hn. n xong, Ulysse v| c gi tr chuyn hi lu. Chng hi ng gi v lai lch

ngun gc, v| ch|ng cng k cho ng gi bit ngun gc lai lch ca mnh, nhng l|

mt cu chuyn ba. Chng k v dng di cao qu ca mnh, v nhng ni gian trun

ca mnh trong cuc chinh chin thnh Troie tr v b bo m thuyn, chng lc

bc n x s ca nhng ngi Thesprotes. }y ch|ng c nh vua Phidon

n tip nim n, v| cng chnh }y ch|ng nghe nh| vua ni n Ulysse nh mt v

kh{ch qu gi li nh vua bao ca ci qu bu, chin li phm t th|nh Troie a

v. S d Ulysse phi gi li ca ci l v chng phi ti Dodone tm n cy si thing

ling ca thn Zeus xin thn ban cho mt li ch dn. Tri bao nm xa qu hng,

chng mun c bit nn tr v bng cch no, tr v b mt, lng l, m thm hay c
ng ng chnh chnh m v? Nh vy Ulysse chc chn cn sng v chc chn tr

v.

Cu chuyn ca Ulysse cng vi nim tin v| th{i qu quyt ca ch|ng l|m

cho ng gi| chn ln Eume tin tng rng ch mnh cn sng v s tr v khi phc

li quyn lc hn o Ithaque quanh nm bn b sng v ny. m n, tri lnh,

Ulysse li ba ra mt chuyn k gi ng gi| chn ln ban cho mnh qun {o ng

qua m. L|m nh vy th tt hn, bi v d sao lc n|y ch|ng cng ch l mt ng gi

hnh kht m mt ngi hnh kht khng th vi vnh xin x qu{ ng.

Li ni chuyn v Tlmaque, c n thn Athna gip , xin c thuyn v

thy th, ln ng i tm cha. Ch|ng i qua Pylos v| ti x Lacdmone qu hng

ca ngi anh hng Mnlas. Ti }y ch|ng c Mnlas v Hlne rt i yu qu.

N thn Athna nhanh chng ti }y, nh nh|ng lt vo phng ng ca

Tlmaque nhc nh chng trai phi mau tr v qu hng, khng nn ko d|i cuc

hnh trnh. Tun theo li ch dn ca n thn, Tlmaque t bit Mnlas v Hlne ra

v.

Mt bui sng kia con thuyn ca Tlmaque tr v hn o Ithaque. Thuyn

cp bn. Tlmaque truyn cho bn hu v anh em thy th a con thuyn v bn

cng th|nh. Cn ch|ng, ch|ng s tr v th|nh sau, v|o chiu ti m tic thit

i anh em. Tlmaque n tri nui ln ca ng gi Eume vo lc tri va mi sng.

L ch thy ngi quen chy n qun qut vy ui vui mng. Lc ny c gi Eume

ang pha ru cho ba n. Thy Tlmaque i v|o v| n ngay trc mt c, c sng

st, ngc nhin n ni bung ri bnh ru trn tay. C chy n m chm ly

Tlmaque, hn ln tr{n, ln i mt p tinh anh v| i b|n tay ca ch|ng, ngi

ch tr tui ca c. Nc mt c tro ra vui mng sung sng. C nghn ngo ct ting

ni:
 - Con i! Th l| con tr v, con v! Tlmaque thn yu ca ta! T ngy con

xung thuyn ti th|nh Pylos ta nhng tng chng cn c gp li con. Vy

m gi }y con v v li n thm ta tri nui ln n|y. Trc }y t khi con i

thm ng thm tri. Con ch trong thnh. Mi ngi bo rng con thch trong y

ng u vi bn cu hn l{o xc.

Hai ngi tr chuyn hi lu. Tlmaque hi ngi lo bc Eume v tnh cnh

gia nh mnh ra sao k t khi chng ri nh| ra i. Eume {p li, k cho chng r ngn

ngnh. C gi cn gii thiu cho Tlmaque bit v lai lch ca ngi hnh kht, v c

xin php Tlmaque v|o th|nh bo cho Pnlope bit tin Tlmaque tr v.

tri nui ln lc ny ch c hai cha con Ulysse, nhng Tlmaque cha nhn ra

ngi cha thn yu ca mnh v n thn Athna bin Ulysse thnh mt ngi n

my gi nua v xu x. N thn Athna theo di mi cng vic, v n thn ch ch c

lc ny, khi c gi| Eume ra i, ch cn hai cha con Ulysse, n thn bn hin ra di

dng mt ngi ph n xinh p. Nng ng trc mt Ulysse nhng xa xa, v ch

c mt mnh Ulysse l nhn thy nng, cn Tlmaque th khng hay bit g. Bi v cc

v thn c quyn, c php mun cho ai c bit, c gp l ty theo mun ca cc

v. N thn nhy mt ra hiu. Ulysse hiu ngay. Chng ri cn lu ra ngo|i s}n n

trc mt n thn vi th{i knh cn. N thn bn ln ting:

- Hi Ulysse, dng di ca ng ph vng Zeus, con trai ca Laerte, ngi anh

hng trm mu nghn k. By gi l| lc hai cha con nh| ngi gp nhau v| b|n nh

vi nhau cho tht k k sch tr th bn cu hn l{o xc. Phi b|n nh cch tr v ta

l}u |i sao cho c an ton, bo v c tnh mng. Ta s lun theo di v| gip

ngi, bi v ta cng nng lng c lao vo cuc chin u. Ni xong, n thn Athna

cm chic a thn vng qut nh v|o ngi Ulysse. Th l pht chc t mt ng gi

hnh kht bn thu tiu ty, Ulysse tr thnh mt ngi anh hng tun t oai phong

lm lit. N thn Athna ra i v| ch|ng Ulysse tr vo trong lu. Tlmaque ng ngng

khi nhn thy cha mnh. V sao li c s bin i t ngt nh vy. Cu kinh ngc ct

ting van xin:

- Hi ngi khch l! Ngi thay hnh i dng khc hn. Va mi }y

ngi cn l mt ng gi tiu ty, r{ch ri m by gi ngi nh l| mt dng tng,

o qun lnh ln, sang trng, da d hng ho. Chc chn rng ngi l mt v thn sng

trn bu tri cao bt ngt. Vy xin ngi hy ph h chng ti, r lng thng chng

ti. Chng ti xin dng cng nhng l vt tht hu h t n ngi. Xin ngi tha cht

cho chng ti.

Ulysse gii thch cho con bit r mi chuyn. Chng m ly con hn, nc mt

chy trn trn khun mt cng ngh v dy dn nng ma. Cn Tlmaque sau pht

ng ng|ng, c li gii thch ca cha, cu bnh tm li. Cu nhn ra trc mt cu ch

thc l| ngi cha thn yu ca mnh. Ngi cha anh dng chu ng bao nhiu gian

trun, kh nhc, lu lc khp gc b chn tri, gi }y v vi qu hng th}n yu,

v vi cu. Tlmaque m ly cha. Tri tim cu nn nao xc ng, v cu khc nc

n, khc v mi lng thng cha, thng cho s phn bt hnh ca m cu v cu t

khi cha vng nh, khc v vui mng. Cn Ulysse cng khng sao ngn ni nhng ting

nc nghn ngo v nhng dng nc mt.

Khi hai cha con ngui cn xc ng, Ulysse bn bc vi con c{ch i ph v

trng tr bn cu hn. Theo mu k ca chng, Tlmaque phi tuyt i khng c

l ra cho ai bit chuyn Ulysse v. Ulysse s ci trang l|m ngi hnh kht tr v.

Tlmaque phi tm c{ch a v kh trong phng ln giu vo nh kho. Ulysse dn i

dn li ngi con trai yu qu ca mnh phi ht sc bnh tnh v| kin nhn, khng

c ni nng, h|nh ng bt ph{t khi cha c {m hiu ca Ulysse.

 Ulysse gp Pnlope

Sng hm sau, Tlmaque t tri nui ln tr v thnh. Vic Tlmaque tr v

khin cho Pnlope xit bao vui mng v bn cu hn v cng tc ti v }m mu phc

kch m hi Tlmaque b tht bi. ng gi| chn ln Eume v| ngi hnh kht Ulysse

tr v thnh sau. H n ta l}u |i, lc n|y bn cu hn ang ch chn gian phng

ln. Thy ng gi Eume dn mt ngi n m|y r{ch ri vo phng tic, tn cu hn

Antinoos, tn ng ngc nht trong bn cu hn, ct li chi mng, s nhc Ulysse. Hn

nm gh v|o u Ulysse. Lng y tc gin nhng Ulysse nhn nhc chu ng. Nghe

ting chi ra v| x x{t, Pnlope n can ngn, bnh vc ngi hnh kht b bc i.

Nng ra lnh cho ng gi Eume dn Ulysse v|o phng bn nng hi han tin tc v

Ulysse, xem ngi hnh kht ny liu c tn mt gp Ulysse khng hay ch nghe ni

n chng. ng gi Eume bn ct ting {p li li nng ngay:

- Hi Pnlope knh yu! Con xin thut li cho b| c r. Chnh lo hnh kht

ny k cho con nghe nhng cu chuyn tht ly k v hp dn. Lo ta n tri nui

ln ca con. Con gi lo ta li y ba ng|y ba m. Chnh lo ta ni vi con l lo

sinh trng trong mt gia nh quyn qu dng di vua Minos o Crte. Lo tip

i Ulysse nh mt v thng khch ca gia nh, nhng ri Ulysse li ra i, v| lo

nghe ni Ulysse cn sng, gi li nhiu ca ci x Thesprotes sau khi Dodone

v l| ln ng tr v qu hng.

Nghe ni, Pnlope c|ng nng lng c gp ngi hnh kht, nhng ngi

hnh kht - Ulysse - nh Eume tu li vi Pnlope xin ngi hy bnh tm ch n

chiu ti. Khi y ch c mt mnh Pnlope ni chuyn s thun tin hn. Lc n|y nh|
ca ang ng ngi, li c nhng ngi tnh kh chng lnh e rng nu h bit chuyn

c th sinh s li thi. Pnlope nghe ra c l. N|ng khen ngi hnh kht c u c

thn trng, khn ngoan, v nng vui lng ch cho n khi chiu tn nng tt.

Bn cu hn vn ch chn v by ra ht tic n|y n tic kh{c. Chng vui a

mt cch kh , nhy ma, ca ht nhn nho chng cn ra th thng g. Tlmaque nhn

thy chng v cng cm tc. Cu khng chu c na, nhng cu phi dn lng v

kho lo mi chng v ly c l tri ti.

Sau khi bn cu hn ra v, Ulysse nhc Tlmaque thc hin vic ct giu v kh.

N thn Athna cm uc soi sng cho Tlmaque hon thnh mau chng cng vic.

Trong phng ch cn li Ulysse. Lc ny Pnlope mi t trn lu cao i xung. Nng

xung hi chuyn ngi hnh kht em li cht t tin tc v ngi chng thn

yu xa vng l}u ng|y ca n|ng. N|ng sai ngi n t em n mt chic gh p

v tri ln mt gh mt tm lng cu ngi hnh kht gi nua ngi i din vi

nng, k chuyn cho n|ng nghe. Khi ngi hnh kht ngi xung gh, nng Pnlope

ni danh v c tnh kin tr v thn trng bn ct ting:

- Hi ngi khch l! Trc ht ta mun hi chuyn iu ny: c l ai, t

phng tri xa xm n|o lc bc n }y? Qu hng c vng no, mt hn o

quanh nm sng v hay mt min ng bng v|ng ri la m?

Ulysse, ngi anh hng ni danh v mu k v ti ba chuyn, l php {p li li

Pnlope, nhng ch|ng khng tr li ngay cu hi ca Pnlope m gi kho lo

Pnlope bc bch ht t}m t tnh cm ca mnh. Pnlope k l nh sau:

- Hi ngi khch l! T ngy Ulysse chng ta tham gia cuc vin chinh sang

thnh Troie th ta sng trong ni lo }u v| thng nh. Ng|y m ta ch mong mi ngy

v ca ch|ng. Th|nh Troie b h, nhiu ngi anh hng Hy Lp tr v qu

hng, th m Ulysse thn yu ca ta vn chng c tin tc g. Ta nhng tng s phn

ca ta en bc n th l cng, no ng gi }y mt v thn n|o li ging xung cho

ta mt ni au kh na. Nhng lnh cha cai qun c{c hn o xung quanh Ithaque

u n }y ng cu hn vi ta. Mc d lng ta khng ng thun nhng h vn c

n thc p ta. T hi hn na h li ngang nhin bt k sm khuya tic ru, ch chn,

tiu xi phung ph ti sn ca gia nh ta. Ta ngh ra mt c{ch tr hon cu tr li. Ta

ni vi h: Hi cc v cu hn quyn qu! Cc v ng cu hn vi ta, thc gic ta

phi la chn mt ngi trong s cc v, nhng ta xin c{c ngi hy rng lng th th

cho ta lm xong mt vic hiu ngha. B chng ca ta l| lo vng Laerte hin nay tui

gi, sc yu chng r cn sng c bao ngy. Ni nh thng a con trai li cng

lm cho c ho hon, ru r. Ta l n|o |nh lng i bc na khi cha lo liu chu tt cho

ci ngy c nm xung t gi ci i. Vy xin cc v hy cho php ta c dt xong tm

vi lim dnh cho c. Nu ta khng lo liu chu tt vic n|y th mai }y khi c nm

xung ta s b ch trch v mang ting xu khng g ra c. Ta ni vi h nh

vy. Mc d h l nhng k hng hch, kiu ngo song h cng phi bng lng. Th l

ta bt u dt vi, Nhng ng|y ta dt, m m ta li tho ra. C th ta lm ci cng

vic d trng xe ct y sut ba nm rng, nhng n nm th t do s phn bi, t

thng ca bn n t nn {m ngi cu hn bit r chuyn. Th l h ko n mng ta

lun, thm ch dng nhng li l th bo, bt nh i vi ta. Th l ta buc phi dt

xong tm vi. Gi }y ta khng cn c{ch g tr hon vic hn nh}n n|y c na ri.

Bn cu hn thc p khin cha m ta cng phi bo ta: Thi th con hy chn la mt

trong {m y m kt hn cho n xong chuyn i! Ch chng vy mi nh th ny

c. Ko di mi ci tnh cnh ny bn h }u c chu. y, c xem, ch v Ulysse

vng nh m xy ra bit bao ni c cc. Th}n ta th nh th ri. Cn con trai ta th bc

tc cm gin bn cu hn ph{ hoi ti sn ca gia nh n. B}y gi n ln khn.

N c th cai qun ly ti sn, nhng mnh n l|m sao chng li c vi bn cu hn.

Ta m| i bc na th ca ci li theo ta m v nh chng... y tnh cnh ta l| nh th.

Ta ni ht c bit. By gi xin c hy ni cho ta bit v cuc i ca c.

 Ulysse {p li Pnlope. Chng k, vn l cu chuyn ba, chng sinh ra o

Crte l con trai ca Deucalion ho hip v l chu ni ca v vua Minos, mt ngi

c Zeus tin cn mn yu. Tn chng l thon. Chnh ti o Crte ch|ng gp

ngi anh hng Ulysse trn ng sang thnh Troie do b bo phi gh thuyn dng

li hn o qu hng ca ch|ng. Chnh ch|ng tip i Ulysse ti l}u |i ca vua

cha nh mt v khch qu. Chng k t m t qun o ca Ulysse n c hnh dng

ngi ty tng ca Ulysse tn l Eurybate... v tip theo bao chuyn na. Chng ba ra

nhiu tnh tit na nhng vi ti k chuyn kho lo ca chng nn cu chuyn c nh

l c thc. Pnlope lng nghe, trong lng v cng xc ng, nc mt lng l tun ri

trn khun mt xinh p nhng bun b, ngm ngi ca nng. Nhn thy v khc, tri

tim Ulysse au n xt thng, nhng ch|ng c km lng, c nn nhn ngn khng cho

nc mt tro ra, bi v chng phi thc thi k sch tr th bng mt li th thing

ling:

- Hi Pnlope, ngi ni danh v lng kin nh v c khn ngoan! Xin thn

Zeus v tt c nhng ngi trong gia nh th}n yu ca ngi anh hng Ulysse khng

th ch trch chuyn chng gim cho li ni ca lo. Lo qu quyt rng th no Ulysse

cng s v, v ch trong nm nay thi khi tun trng n|y ht, tun trng kh{c mc ln

Ulysse s ti mnh t ny, ngi nh ny.

Pnlope by t lng cm n i vi lo hnh kht mang li nim tin cho

nng. Nng cu khn thn linh cho nhng iu lo ni c thc hin. Nng sai b gi

Eurycle ra ch}n cho Ulysse by t lng qu trng khch. Ulysse t chi nhng

khng c. Trong khi b gi ra chn cho Ulysse trong mt chic chu ng p

bng nc nng, b thy c chn Ulysse c mt ci so. B nhn ra lo hnh kht m

b| ang ra ch}n chnh l| Ulysse m| xa kia b| nui nng b m t lc lt lng m.

Chic so ny l do vt rng ca mt con ln rng g}y ra. Xa kia v|o lc Ulysse

trng thnh, mt hm chng v thm ng ngoi. Ch|ng c ng cho tham d mt

cuc sn, v| chnh trong cuc i sn n|y ch|ng b thng, con ln rng t trong bi

rm thy b bao v}y }m b ra lao vo Ulysse. Mc d b ln rng lm b thng,

Ulysse vn khng n chy thot. Chng kp thi ging cho n mt ngn lao mnh

vo vai khin n b thng nm vt ra, v chng bi tip my n na kt liu cuc i

con th.

B gi Eurycle nhn ra vt so ca chnh ngi b nui nng, chm nom, ngi

m| b| nh thng, mong i. B| xc ng, lunh qunh bung tay bn chn

Ulysse ri mnh xung thnh chu. Chic chu b , nc chy ra lnh lng trn nn

nh|. Nc mt b tro ra. B nghn ng|o ng dy m ly u Ulysse v|o lng, nhng

Ulysse nm cht ly c tay b gi, bp mnh, ra hiu. Chng vi ni v ni ch

Eurycle nghe thy:

- Gi| i! Gi| phi im ngay, khng c h rng ni na li na ting cho ai bit

chuyn con tr v, c Pnlope cng khng c ni. Nu gi| l chuyn ny l

gi hi con y. Gi| thng yu con xin gi| ghi nh cho iu .

Nghe Ulysse ni nh vy, b gi Eurycle bn v|o trong nh| bng ra mt chu

nc kh{c tip tc ra chn cho Ulysse. Tip , Pnlope li cho gi lo hnh kht

n nghe nng hi chuyn. Nng k cho lo nghe mt gic mng l k, mt gic

mng nh tin b{o cho n|ng bit Ulysse s tr v trng tr bn cu hn. Nng ni, nng

khng tin vo gic mng ni trn s tr thnh hin thc, bi v nhng mng. triu

thng kh hiu, kh b o{n nh. Cn by gi phi tnh n vic tr li bn cu hn.

N|ng c nh by ra mt cuc t th. Nng ni cho Ulysse bit:

- Hi lo hnh kht gi| nua {ng knh! D sao ta cng phi ni cho c bit mt

iu quan trng na. Ngy mai ta s phi tr li bn cu hn. Khng cn cch g tr

hon c na ri. C i, ng|y mai l| c{i ng|y bt hnh ca ta, ngy mai ta phi t gi

ngi nh thn yu ca Ulysse. Ta quyt nh nn cho bn cu hn mt cuc t th. Ta s

em c}y cung ca Ulysse ra tuyn b li thch thc nh sau: Hi cc v vng tn

cng t cao qu! Xin cc v hy th ti cao thp! Ai l| ngi ging c cy cung ny

v bn mt pht tn xuyn qua l ca mi hai chic ru xp thnh mt hng dc kia th

ta xin theo ngi y. Ta s cam lng t b nhng k nim p m cng tui xun

ca ta, nhng k nim ta s khng bao gi qun c v lm v ngi .

Ngi anh hng Ulysse ni danh v u c mu tr v| tinh khn {p li li

nng:

- Hi Pnlope! Tha b|, b| c lng tin cn em chuyn ra ni cho lo bit

th lo xin tha rng b hy thc hin nh ngay, cho m cuc t th ngay trong

ngi nh ny ca b ng chm tr, bi v linh tnh bo cho lo bit ngi anh hng

Ulysse s tr v }y trc khi nhng k ging c cy cung v bn c mi tn

ca h xuyn qua l nhng chic ru.

m n, Pnlope tr v ngh trn lu cao, cn lo hnh kht Ulysse di

nh, nm trn nn t c cc n t ca Pnlope lt m tri chn.

 Cuc chin u vi bn cu hn

Thc hin nh ca mnh, nng Pnlope thn trng, con gi ca ngi anh

hng Icarios, hm sau sai gia nhn sa son gian phng ln cho cuc t th. Tri tim

nng bun khn xit khi n|ng bc v|o cn phng ring ca v chng nng. T ngy

chng n|ng ra i, n|ng ng trn tng g{c cao. Hm nay n|ng ln cn phng cha cht

bao k nim m m hnh phc ca n|ng ly chic cung v ng tn ca chng nng

em xung cho bn cu hn t th, cuc t th s quyt nh s phn nng. Ngi trong

phng, t chic cung v|o lng, n|ng bng mt khc nc n. Sau n|ng em c}y

cung v ng tn n gian phng ln ni bn cu hn t tu ng . i theo n|ng l

hai ngi n t xinh p rt i trung th|nh. ng trc bn cu hn ng o, nng

ct ting ni:

- Hi cc v cu hn hng h{ch ng|y ng|y n cn phng n|y ch chn khi

ch n vng nh|. }y l| mt iu kin m khng mt ai c th khc t nu ngi

mun kt hn vi ta. Xin cc v lng nghe cho r. Ta ch kn chn c mt ngi trong

s cc v lm chng thi, v th }y l| lc c{c v phi tr ti cao thp trong mt cuc

t th m ta s ni r sau }y. Ta long trng tuyn b rng v n|o ging c cy cung

tr danh n|y bn mt ph{t tn xuyn qua mi hai ci l ca mi hai cy ru xp

thnh mt hng dc kia ta xin theo ngi y. Ngi y s c quyn lm chng ta.

Vic tht n gin. Trn trng mi cc v hy tr t|i ta c ngng m mt anh

hng chin thng trong cuc th thch...

Ngi u tin xin c t th l g cu hn Liods, nhng hn chng th no

ging ni cy cung. Tip nhiu v na quyt vt qua th th{ch ot c nng

Pnlope cng vi ca ci nhiu v k ca n|ng nhng khng sao vt ni. Ch cn li

Antinoos v| Eurymaque, hai con ngi danh ting cao ln, to khe nh hai v thn xa

nay cha tng chu b tay quy hng trong nhng cuc ua tranh, l| cha v|o cuc.

Cui cng, Eurymaque ng ra th sc. Hn rng ht sc ko d}y cung cho cng c

th khi bung tay l|m mi tn bay i nhng ba ln hn chu tht bi. Hn bung cy

cung v ku ln nhng li tht vng. Antinoos thy vy lin tuyn b hon cuc t th

n ngy mai. Ngy mai nhng ngi tham d cuc t th s lm mt l hin t v thn

x th Apollon, ngi bn tn xa mun dm, bch pht bch trng, cu xin thn ph h

cho ri mi tip tc, v bn cu hn ht thy u t{n thng. Chng tht gi nhng n

t rt ru vang, dng tht tip cho chng ch chn v| chng m tng n thng li

ngy mai. By gi n lc ngi anh hng Ulysse thc thi mu k ca mnh. Chng ra

khi gian phng ln n gp hai ngi y t trung th|nh l| ng lo chn ln Eume

v| ngi chn cu Philtios bo cho h bit rng mnh l Ulysse, ngi ch ca h

ci trang tr v trng tr bn cu hn. H lp tc i ng cht cc ca ng trong nh.

Sau Ulysse tr li gian phng ln v| ng ln xin php c t th. Bn cu hn

nhao nhao phn i. Chng khinh th ngi hnh kht, ch giu lo chng bit thn

bit phn ngho hn ca mnh m li d{m a mc chi m}m son, chng bit Kh{nh

vng cn chng ai n ai. Hung chi mnh chnh ngoi b tre.

Nhng n|ng Pnlope khn ngoan ng ra bo v cho quyn c tham d thi

ti ca ngi hnh kht bng nhng li l kho lo khng th bc b c, v Ulysse

ng ra tr ti. Chng cm ly c}y cung, tay tr{i a ln ngang vai, tay phi cm dy

cung ko mnh. D}y cung cng ra v| rt ln nh ting rt ca con chim nhn. Bn cu

hn sng st. Ch|ng bung tay. Mi tn b dy cung ny bt i ku {nh t{ch mt ci

v| xuyn qua mi hai l ca mi hai chic ru bay vt ra ngoi. Chng nhn

Tlmaque nhy mt ra hiu. Tlmaque lin eo gm v|o sn v ly dao nhn cm

tay lm lm ch i. Ulysse ct ting ni dng dc:

 - Cuc t th v cng kh khn nh vy l| kt thc. Gi }y ta xin nhm cho

mt c{i ch kh{c m| c{c v quyn qu }y cha ai nhm bn. Ta mun bit xem liu

thn Apollon c ban cho ta vinh d bn trng c{i ch khng?

Ni xong Ulysse nhm Antinoos bn mt ph{t tn. Ph{t tn bay i xuyn trng

hng tn cu hn hung hng nht, ng v|o lc hn ang cm cc ru sp a ln

ming. Antinoos bt nga ngi ra, m{u tr|o ra mi, ch}n giy gia p vo bn lm

thc n, b{nh m, tht quay xung t. Bn cu hn hong ht, chy nhn nha nhn

nh{c a mt quanh phng mong tm c mt th v kh g treo trn tng. Mt

tn cu hn ln ting qut:

- Ny hi ci thng t c v th}n, cha v ch v{o kia! Ti sao ngi li ly

Antinoos thn thnh ca chng ta ra lm mt c{i ch ngi nhm bn! Ngi

phm mt ti c, git cht mt ngi cao qu nht trong s nhng ngi cao qu hn

o Ithaque n|y. Ngi s b trng pht khng khip.

Ulysse quc mt nhn chng, qut ln:

- Hi l ch m{ in cung! C{c ngi tng rng ta b mnh thnh Troie

ri ? Khng v na ? V th nn c{c ngi n }y t do honh hnh ph hoi ti sn

ca ta, thc p v ta, cng hip nhng n t ca ta. C{c ngi chng knh s thn linh

v| cng khng bit n l phi thng thng l c gi c bo. Gi }y th n trng

pht treo l lng trn u c{c ngi ri y!

Ulysse ni vy. L cu hn s ti xanh xm c ngi. Chng c ng }u n tnh

cnh ny, chng c tng Ulysse bn nhm phi Antinoos. Eurymaque thy tnh cnh

nguy ngp, ca phng ng cht, v kh khng c trong tay, nu mun thot cht th

ch c c{ch van xin Ulysse, v| Eurymaque ct li van xin tha ti v ha bi thng

li gp bi s ca ci m| chng l|m tn hi, nhng Ulysse quyt khng tha cho

nhng k g}y ra bao ni au kh, c cc cho gia nh ch|ng. Ch|ng th{ch thc giao
u. Bn cu hn hong hn. Eurymaque ln ting ku gi bn chng bnh tnh chp

nhn cuc giao u tm cch gii thot:

- Hi cc bn thn thit! Tnh hnh ny buc chng ta ch cn mt phng k

cu sng ly mnh l chp nhn cuc giao tranh vi Ulysse. Hy rt kim ra, hy ly

bn lm l chn chng li nhng mi tn {c him ca hn. Hy cng nhau xng thng

vo hn {nh bt hn ra khi ngng ca chng ta vt ra ngo|i th|nh ku cu.

Hy dng cm chp nhn thch thc! Tn khn khip kia t phi n ti.

Ni xong Eurymaque vung thanh kim ng sc nhn xng vo Ulysse vi mt

ting tht ln, nhng mi tn ca Ulysse bay nhanh xuyn ngay vo ngc y. Y

bung thanh kim a tay m ngc ng ln ra t, giy cht. Tn cu hn

Amphinomos cm kim xng v|o Ulysse toan {nh bt Ulysse ra khi ca. Tlmaque

lun sn sng. T pha sau, cu phng ngn lao nhn xuyn qua lng }m ph{ ra trc

ngc tn cu hn l{o xc. Amphinomos sp mt xung t. Tlmaque khng chy

n bn thi hi tn cu hn rt ngn lao ra. Cu s k th nhm lc xng ln }m

kim v|o ngi cu. Cu chy vi i ly v kh cho mnh v| cho cha, cho hai ngi gia

nhn trung thnh: bn chic khin, tm ngn lao, bn m tr ng. Tt c bn ngi

ng trn gi ca. Ulysse tip tc bn tn v|o l cu hn. Mi mi tn bay i v|

lm trn nhim v quang vinh ca n: kt liu cuc i mt tn cu hn, nhng ng tn

cn. Ulysse bn i m tr ln u, khoc khin vo vai v cm ly hai ngn lao

ng tip tc chin u.

Thng li tng nh cm chc trong tay th bng }u ny ra mt tnh hnh rc

ri, bt li. Tn chn d Mlanthios, mt k phn phc tng lng nhc, xua ui

Ulysse khi chng gi dng l|m ngi hnh kht n cn phng ln v cung cc tn ty

phc v, hu h bn cu hn, gi }y tm c{ch gip chng. Hn lun c ra ngoi

nh mt chic ca ng{ch n|o v| chy n ch v kh. Hn chy i chy li em

n cho bn cu hn mi hai chic khin, mi hai ngn lao ng v| mi hai chic

m tr bng ng. Thy bn cu hn bng dng c khin, lao v| m tr, Ulysse bi ri,

cht d. Chng ni vi Tlmaque:

- Tlmaque con i! Con xem ngay xem c a no ni gio cho gic lm cho

cuc giao tranh ca chng ta sinh chuyn kh khn nh th n|y. Tm c{ch i ph

trng tr ngay.

Tlmaque {p li li cha:

- Cha i! Cha tha ti cho con. V con s khng ng kn bt cht ht mi ca

nn mi cn c mt li thot ra ngo|i, do mt k phn phc n|o y i ly v kh

em v cho bn chng. Hn li l g Mlanthios!

V cu ra lnh cho ng gi Eurymaque:

- Lo Eurymaque i! Lo tm c{ch bt ngay ci ca ng{ch n|o li v theo di

xem tn phn phc n|o chi vin v kh cho bn cu hn.

Eurymaque tun lnh ra i v| ch mt l{t em tin v:

- Hi Ulysse, ngi anh hng trm nghn k, con nui ca Zeus v| con ca

lo vng Laerte! Chnh tn Mlanthios n mt l|m c{i cng vic phn phc nguy

him . Ta thy n chy n nh kho cha v kh. Ta th gi| yu, ngh mnh git hn

th kh m bt sng hn gii v }y th chng c nn ta phi v }y trnh bo

vi ngi!

Ulysse ngi anh hng kin nh {p li:

- Hi Eurymaque v Philtios! D bn cu hn c liu mng n }u tm cch

vt ra khi phng n|y th ta v| Tlmaque cng quyt {nh bt chng tr li. Hai

ngi hy yn tm. Ngay by gi hai ngi lp tc n ch nh kho tm cch bt sng

bng c tn phn phc y. Hy tri hn li, nht hn trong nh kho, ng cht ca

li. Chng ta s tnh chuyn vi qu}n n mt y sau khi trng tr xong bn cu hn.
 Tun lnh Ulysse, hai gia nhn ca chng vi n nh| kho. Hai ngi np rnh

sau cnh ca, mi ngi mt bn. Tn chn d Mlanthios lc n|y ang lc tm v kh

trong kho. Hn ly c v kh em ra n ca th p mt c{i, nh mt cn gi mnh,

ng gi| Eurymaque v| ngi chn chin Philtios xng ra chn ng qut ng

Mlanthios, tm ly tc hn li tut vo trong nh kho. H tri qut tay tn phn phc

v sau lng v| khng qun qun thm nhiu vng dy na quanh ngi hn. Sau h

treo hn l lng gia nh. Rt nhanh chng, h ri khi nh| kho, ng cht ca li, tr

li cng vi cha con Ulysse trn gi trc ca gian phng ln. N thn Athna lc ny

cng n bn Ulysse khch l lng dng cm ca ch|ng. N|ng cha lao v|o cuc giao

tranh m mu lc ny m bin mnh thnh mt con chim n bay vt ln u trn x

nh.

Bn cu hn di s cm u ca Aglaos khng h nn ch. Chng quyt chin

thot ra ngoi bng c. Aglaos ra lnh cho s{u ngi, ch s{u ngi thi, cng

mt lc phng lao v ch nhm vo Ulysse. Theo hn th mt khi Ulysse b {nh gc

th ba ngi kia i vi bn chng chng {ng k g.

Th l c su tn cu hn cng mt lc phng mnh su ngn lao di nhn hot.

N thn Athna thy vy bn ra tay. Nng lm cho nhng ngn lao bay khng trng

ch nh bn cu hn mong mun. a th phng lao trng tng, a th phng lao

trng cnh ca, a th trng bu ca... tt c su ngn lao phng u v ch. Ulysse

lin ra lnh {nh tr. Bn ngn lao phng i v| bn ngn lao u lm trn nhim v

quang vinh ca mnh. Bn tn cu hn u b lao nhn xuyn trng ngc, trng bng

ng vt xung t giy gia. Bn cn li lin lui su vo cui cn phng. Bn ngi lin

xng ln rt nhng ngn lao ng bn xc cht m m{u ra c v kh tip tc

chin u. Bn cu hn li phng lao. Ln ny Tlmaque b mt ngn lao st qua c

tay, khng gy nguy him, cn Eurymaque th sut cht. Mt ngn lao bay lt trn vai

ng gi| ri xung t. Phe Ulysse tip tc tn cng. Li bn tn cu hn na n ti.

N thn Athna xut hin. T trn x nh cao nng hin ra, ging chic khin danh

ting ly lng ca mnh ra. Bn cu hn trng thy n thn vi chic khin y s hi

rng ri. Chng khng cn hn va n|o tip tc cuc giao tranh. Chng la ht b

chy hng tm mt li tho{t ra ngo|i, nhng v ch. Hai cha con Ulysse v| hai ngi

y t trung th|nh xng v|o l cu hn, phng lao, vung kim }m chm. H khng

gp mt s khng c no na. Ch pht chc xc bn cu hn nm ngn ngang trn nn

nh, mu chy lnh lng, tht rng rn.

Trong {m bn cu hn c ngi ca s Phmios chng c lao di v kim nhn.

Lo ch c c}y |n v| li ca. S hi trc ci cht k bn, lo vt vi c}y |n xung t,

chy n qu trc mt Ulysse m ly u gi ca chng m ct ting van xin:

- Hi Ulysse, ta xin ng|i ng git ta! Xin ng|i ng c tuyt li cu xin ca ta!

Nu ngi git mt ngh nh}n tng ht v ch c vic chuyn ht cho cc v thn bt

t v nhng ngi trn on mnh nghe lm vui lng h th sau ny ngi s ly lm

n hn. Chnh nh thn linh truyn dy m ta bit |n ca. Hn na ta n nh| n|y em

ting |n v| li ca ca mnh phc v cho bn cu hn trong nhng lc chng say sa

ch chn chng phi do lng ta mun v thch th. Ta phi n l v bn h ng ngi

c quyn lc v sc mnh hn ta, p buc ta. Chnh cu Tlmaque l| ngi c th xc

nhn iu ta ni l| ng.

Tlmaque nghe lo ca s thn th{nh ni nh vy. Cu bn ni vi cha:

- Xin cha hy ngng tay! Xin cha ng trng tr lo v lo khng c ti, v nu

Mdon, ngi truyn lnh cn cha b ngn lao hay mi kim ca cha con ta hay ca

ng gi Eurymaque v bc Philtios th xin cha hy tha cho ng y na. ng ta l| ngi

tt bng. Khi cha vng nh chnh ng y chm nom, sn sc con.

Tlmaque ni vy v| Mdon lc np di mt chic gh bnh trm kn

ngi bng mt tm da b trnh ci cht nghe thy ht. ng lp tc chui ra, qu

trc Tlmaque, van xin cu ni vi ngi cha th}n yu ng git ng v ng v ti, v

ng cng rt cm ght bn cu hn.

Ulysse vui v ni vi hai ngi:

- Con trai ta bnh vc cho c{c ngi th c{c ngi khng vic g m phi lo s.

Ta mun hai ngi hiu bit iu ny v s ni cho mi ngi khc cng bit: hin th

gp lnh, c th gp c. V trong cuc sng, n hin lnh th bao gi cng tt hn,

qu hn l| n c {c, nhng thi c{c ngi hy lui ra ngo|i s}n kia chng ta hon

thnh nt nhng cng vic phi lm.

Bn ngi sc so khp gian phng ln xem c cn tn cu hn no ln trn

hng thot cht khng nhng khng thy. Ulysse lin lnh cho gia nh}n a x{c ca

bn cu hn nm ngn ngang trong gian phng ln ra ngoi. Chng ch dn cho mi

ngi cch ra ry gian phng v bn gh sao cho tht sch s khng cn mi tanh ti

ca cuc mu khng khip va ri. Cui cng, chng ra lnh trng tr nhng n t

phn phc v| tn chn d Mlanthios n mt. n trng tr tht khng khip v rng

rn. Tht chng {ng k ra chuyn n|y v n khng cn cht g l| vn minh nh}n o.
 Pnlope nhn ra chng

Tun lnh Ulysse, b| gi| Eurycle lng tr|n y mng r hn h ln tng cao

bo cho Pnlope bit tin ngi chng thn yu ca n|ng tr v, ang di nh

ch n n|ng. B| bc i vi v, hp tp nn c lun b vp ng. B| n u ging

Pnlope ct ting gi:

- Pnlope! Pnlope hi! Dy i con! Dy i, mau ln! Con hy xung ngay di

m| xem. iu m| con ng|y m mong c by gi th|nh s tht. Ulysse v.

Chng v ri, chng di nh y! Ch|ng trng tr bn cu hn hng hch, cy

quyn th c hip con ngi. Ch|ng ang mong gp con y!

Pnlope thn trng {p li:

- Gi| i! Gi| ni g m| k l nh vy. Gi khng bit ta ang ng sao? C l gi

mt tr ri v th nn mi ni ra ci chuyn v l, nhm nh nh vy. Ta my hm

nay trong ngi mt nhc u phin, ng chng ngon gic. Th m va chp mt i

tng c ng mt gic cho li sc th gi li ln {nh thc ta v mt chuyn h ,

kh tin nh vy. Ta gin lm, nhng thi ta tha ti cho. Gi hy xung nh| i.

B| gi| nh mu Eurycle {p:

- Hi Pnlope th}n yu! Gi| khng ni sai }u. ch thc hai nm r mi l

Ulysse v. Ch|ng ang ti nh, di nh ch con. Ch|ng chnh l| ngi khch l,

ng lo hnh kht m| con tip i v| truyn cho ta ra ch}n cho ng lo y.

Tlmaque bit vic ny t l}u nhng n khn ngoan gi kn mu k m| hai cha con

b|y t ra trng tr xong bn cu hn mi biu l nim vui.

 B gi ni vy khin cho Pnlope mng r cung cung. Nng nhy ra khi

ging, m chm ly b| lo, nc mt chan ha. Nng ni:

- Gi| i! Vy th u ui c}u chuyn ra sao? Nu Ulysse v th mnh chng

lm sao c th git c bn cu hn? Mnh ch|ng l|m sao ch li vi bn chng ng

o gp bi?

Eurycle tr li:

- Gi khng bit g v| cng khng c chng kin cuc giao tranh xy ra nh

th no, vo lc no. Ngi trong phng, gi v cc n t ch nghe thy ting x xt v

ting ku la, rn r ca nhng ngi b thng au n ang ch cht m thi. i chao!

Gi| v| {m n t s run bn c ln. Ca ng u ng cht chng lm sao m ng ra

ngo|i c. Th ri Tlmaque n gi gi|. Gi| sang cn phng ln th thy Ulysse

ang ng gia nhng xc cht nm ngn ngang trong phng. Ngi chng b bt

m{u v bi en. B}y gi th xc bn cu hn a khi phng, xp gn vo mt

gc sn ri. Cn Ulysse sai n t ra r{y gian phng. Ch|ng sai gi| em dim sinh v|

la n chng ty u gian phng. Gi tun theo li chng lm ngay khng chm tr.

Tip ch|ng bo gi ln gc cao mi con xung. Vy con hy cng xung nh vi gi

gp ch|ng, cho gi| c chng kin nim vui o|n t ca hai con. Xung i con!

Xung i!

Nhng Pnlope vn khng tin ngay c vo ci s tht qu{ i l lng m b

gi| k ra. Nng c bit }u c mu tr cao s}u ca chng nng. Nng vn cha tin

Ulysse tr v. Cn vic bn cu hn b trng tr th nng cho rng c mt v thn

no phn n trc s xc lo ca chng, bt chng phi n ti. B gi Eurycle li

thuyt phc Pnlope. B k li vic b ra ch}n cho ngi hnh kht, b nhn ra c

vt so do xa kia Ulysse i sn b ln rng hc. B| ni n vic Ulysse a tay bt

ming b li v cm khng cho b| c tit l vi ai vic ch|ng tr v.

 Hai ngi t trn lu cao bc xung di nh. Pnlope trong lng tht phn

v}n, bn khon. C tht l| Ulysse v khng? Nu tht ch|ng v th nng nn

ng xa hi chuyn cho hai nm r mi, ngn ngnh sng t hay nn chy n m

chm ly m| hn, m| a tay ch|ng ln ming m| hn? N|ng i xung nh|, bc qua

ngng ca bng { v| n ngi trc mt Ulysse lng ta vo mt bc tng. Cn

Ulysse ngi t trc, lng ta vo mt ci ct cao. C hai ngi u lng thinh

khng ni. nh la hng chy bp bng ht nh sng ln khun mt nhng ngi

trong gian phng. Pnlope th ng ngng, trong lng ngn ngang trm mi. Ulysse th

ci nhn xung t ch xem v mnh s i i vi mnh nh th no. Nhng Pnlope

vn im lng. Khi th n|ng nhn con ngi ngi trc mt n|ng ng l| chng nng,

ngi anh hng Ulysse thn yu ca nng, khi th nng li ng ngng cm thy nh

mt ngi xa l. Tlmaque thy vy lin ct li trch mc:

- M i! M tht lnh lng, tn nhn. Tri tim m c c qu chng! Sao m li

ngi xa cha con th kia? Sao m khng n bn cha con, vn v hi han cha con? Tht

khng c mt ngi v no cng rn, st { n mc sau hng chc nm tri ngi

chng i bin bit, chm ni trong bao nhiu ni gian trun, by gi tr v c n

nh| n ca, thy v, thy con m v th ngi cch xa chng nh vy, chng ni chng

rng nh vy. Sao m li lnh lng, cng rn n th?

Pnlope thn trng {p li:

- Con ! Lng m kinh ngc qu chng! M khng sao ni c nn li, m cng

khng th hi han, nhn thng vo mt ngi m mi }y ch l mt lo hnh kht k

chuyn cho m v Ulysse cn ang trn ng tr v qu hng m| b}y gi li l|

ngi chng ca m. D sao con c yn tm. Nu ch thc }y chnh l| Ulysse, Ulysse

tr v th con c th tin chc rng th no cha con v m cng s nhn c ra nhau

mt cch d dng, bi v cha v m c nhng k nim ring, nhng du hiu ring ch

c hai ngi bit vi nhau, cn ngi ngoi chng ai bit c. V th con chng nn

vi trch c m lm g.

Pnlope ni nh vy. Ulysse cao qu v| kin nh mm ci. Ri chng ni vi

Tlmaque nh sau:

- Tlmaque con! ng lm phin lng m! M con xem ra cn mun th thch

cha y, nhng th no ri m cng s nhn c cha thi. Chc chn l| nh th. Hin

gi ngi cha cn bn thu, o qun r{ch ri, ng l| mt k hnh kht m. V th nn

m con khinh th cha d{m nhn cha }u. Tuy nhin v phn cha con ta th cng phi

tnh n chuyn i ph vi gia nh bn cu hn. Chng ta s{t hi bao nhiu chng

trai ca nhng gia nh quyn qu. Anh em, h hng ca nhng ngi hn on th

chng ta v sn s|ng i n m{u. Con nn suy ngh.

Ni xong, Ulysse vo phng tm, v khi chng t phng tm i ra th trng p

uy nghi nh mt v thn. Chng li tr v ch c, ngi i din vi Pnlope.

Pnlope vn im lng. Bc mnh, Ulysse ni:

- Nng tht l| ngi st {. Tr{i tim n|ng lnh gi{ nh mt tng bng chc. C l

cc v thn ban cho n|ng tr{i tim y nng khc hn nhng ngi |n b| trn th

vn mang ting l yu ui v d xc ng. Bi v chng c mt ngi v n|o i i

vi chng nh n|ng, ngi chng bao nhiu nm xa c{ch b}y gi tr v nhng tng

c v vn v hi han, n cn chm sc th li ch c s im lng, lnh lng. Thi

thi, gi| i! Gi| hy k cho ti mt chic ging ti ng mt mnh nh h|ng bao

nhiu nm nay ti vn thng ng. Tht l bun ch{n qu{ i!

Nghe Ulysse ni vy, n|ng Pnlope khn ngoan {p li:

- Tht l k l! Khng, ta chng kiu k, khinh r mt ai, ta cng khng ngc

nhin n ri tm lon tr. Ta bit r chng, chng ta nh th no khi chng t gi

Ithaque ra i trn con thuyn c nhng mi cho di. Ny, hi Eurycle. Gi| i! Gi| hy
cng gia nhn vo trong cn phng ring ca ta khing chic ging p , vng chc

do chnh bn tay kho lo ca Ulysse ng, ra ngo|i n|y. Sau gi| dn ging, lt

m tri chn cho sch s cn thn v khch cao qu ca chng ta ngh.

Pnlope ni vy th xem con ngi m nng bn tn bn nghi l chng mnh

c ch thc tht khng. Nhng Ulysse git mnh sng st ni vi Pnlope ngay:

- N|ng i! N|ng va ni mt iu l|m cho tr{i tim ta au nhi. Qu tht n xc

phm n ta. Ai l| ngi khing chic ging ca ta, khing n i, di n i mt

ch kh{c, trc ci ngy hm nay ri? }y l| mt vic cc k kh khn m| chc rng

nu khng c thn linh gip th mt ngi trn th c t|i kho lo n }u cng

khng lm ni. i vi mt v thn th hn rng vic x dch di n i ch khc tht d

d|ng, nhng cn i vi ngi trn th khng c mt ngi no th gian ny d c

sc lc ang trai khe mnh nh hm nh si cng khng lay chuyn c chic

ging. Bi v chic ging c ng rt kh{c thng, k l. Chnh ta, ta o c, x

g... v| ng n ch khng phi mt ngi th no ht. Nguyn trong sn nh ta c

mt chi cy liu l di xanh tt, to nh mt cy ct. Ta tnh ton xy ct gian phng

ring ca v chng ta quanh c}y liu . Ta ly { tng xp cho tht kht v ct ln

gian phng vi bn bc tng dy dn. Ta lp mi k lng ri mi lp nhng cnh

ca bng g tm, ng rt chc chn. Sau ta cht ht cnh ca cy liu l di, gi li

mt on gc hi cao, v| ta o gt on ny cho tht vung vn lm mt ci chn

ging. Ta c, khoan quanh on n|y lp t vi nhng b phn kh{c cho c

d d|ng. Ta b|o nhn v| {nh bng chic ging ca ta. Ta li dng vng bc,

ng voi nm v|o u ging. Cui cng, ta tri ln chic ging mt tm da m|u

mi tinh, rt p. y l du hiu ring bit m ta k li vi n|ng, nhng n|ng i! Ta

mun bit liu c{i ging c cn nguyn ch c hay khng? Hay l| mt ngi no

cht tn gc c}y liu di chic ging i ni kh{c.

 Ulysse ni th. Pnlope lng nghe tng cu tng li v nng bng hong c

ngi, ch}n tay nh run bn. Ulysse k li t m, chnh x{c, r r|ng ng nh s tht.

Nng chy n m chm ly Ulysse, nc mt chan ha, hn ti tp ln vng trn ca

chng.

- Ulysse hi! Xin ch|ng ng gin! Bi v ch|ng lc n|o cng l| con ngi khn

ngoan hn nhng ngi khc. i chao! Cc v thn gi{ng xung cuc i chng ta

bit bao ni bt hnh. Cc v thn ghen ght chng ta. C{c v chng mun cho chng

ta c hng nim vui bn nhau, c cng nhau hng hnh phc ca tui xun v

cng nhau i n tui gi|. Xin ch|ng ng gin em, cng ng on trch em v ni

gp chng m vn khng tin, khng chy ti m chng. Bi v t ng|y ch|ng ra i tr{i

tim em lun sng trong ni lo u php phng. C ngi s n }y dng nhng li l

ngt ng|o d d la di em. Trn i ny chng thiu nhng ngi m| u c ch

c tnh chuyn la o v lm hi ngi khc. Nu nh n|ng Hlne ngi t Argos,

con gi ca thn Zeus, bit trc c rng s c ngy nhng ngi con trai anh dng

ca nhng ngi Achens li a n|ng v ni qu cha t t th nng hn chng trao

gi tm thn mnh vo mt chic ging ca ngi khch xa l. Chc chn mt v thn

khi ln nhng dc vng thp hn trong tri tim nng ch khng phi chnh nng.

Tri tim khc hi, ci li lm g}y ra cho chng ta bao nhiu au kh. Gi }y ch|ng

ni vi em nhng bng chng chng th g chi ci c, chng t li chic ging

thn thit y m ch c chng ta v mt ngi n t bit, ngi n t tn l Aktoris m

cha em cho theo hu phng ca chng ta. Ch|ng thuyt phc c em, tri tim

em hon ton thuc v chng mc d n vn rt ng bng.

N|ng ni nh vy khin Ulysse rt i xc ng. Chng m ly ngi v thy

chung ca mnh, ngi v xit bao thn thit ca cuc i chng m khc. Du hin

thay t lin khi n hin ra trc mt nhng khi b thn Posidon gy bo t l|m m

con thuyn ca h bng sng c gi to. H bi trn bin khi hung bo in cung.
H b dm xung bin khi trng xa khng sao thot ni bi c vo b. Cn

nhng ngi sng st mnh b{m y bt nc sung sng t chn ln mnh t lin

m h thit tha mong i. Cng vy, Pnlope gp li chng vi nim sung sng khn

t. Nng nhn chng u ym, nhn m ui nh khng bit ch{n v| i c{nh tay trng

mut ca n|ng nh khng sao ri khi c c chng. Hai v chng k li cho nhau

nghe nhng ni au kh, nh thng m| mnh phi chu ng trong nhng nm

thng xa cch.

Trong khi , Eurynom v| b| gi| nh mu Eurycle dn ging. Tlmaque v

ng lo chn ln Eume, b{c chn chin Philtios cng vi nhng n t tng bng ca

ma, vui chi.

Ngy hm sau, Ulysse ri khi th|nh v qu thm cha l| lo vng Laerte. T

ngy Ulysse ra i v| vng bt tin tc hng chc nm tri, c bun ru ri b th|nh

v qu sng vi rung vn. C chng thit n ngon, mc p, chng nm chn m

m m, vt b hn cung cch sng sang trng trc kia th|nh. Ngay c ma

ng c cng ng trong nh vi gia nhn, nm bn cnh bp la. C sng vi ni bun

ru v| mong i trin min, ngy tr v ca a con trai yu qu. Ngy ngy c lm

vn, cuc t, ti cy, trng rau, chm bn... th|nh tho nh mt ngi nng dn.

Ulysse tr v thm c, lng bi ngi xc ng khi chng thy c khng nhn

c ra chng. C khng tin rng con mnh cn sng m tr v, nhng bng nhng

du hiu chc chn m ch c c v nhng ngi th}n thch trong gia nh bit, nhng

du hiu mang mt k nim khng th no qun c, c nhn ra con. C m

chong ly c con trai yu qu, xc ng ngt i trong vng tay ca con. Ch n khi

cha mnh hi tnh, Ulysse du c v|o trong nh|, v| hai cha con k li cho nhau nghe

nhng ni nim tm s trong nhng ngy xa vng.

Cn c b, Anticle, m ca Ulysse th t khi Ulysse vng nh c thng nh,

su no khn ngui. Tnh cnh li cng chn nn hn khi c thy ngy ngy bn cu
hn n thc p Pnlope, ph hoi ti sn ca Ulysse. Ni u phin v| lng thng

nh con l|m tui gi ca c cng ho hon r, v| chng cp i cuc sng m

du nh mt ong ca ngi m knh yu ca Ulysse.

 Eupiths i tr th, n thn Athna ha gii

N thn Ting n, ngi a tin nhanh nhn ca thn Zeus c nhiu mt, lm

mm, chng kin cnh l cu hn b trng tr chy khp ni khp chn trong thnh

k li ci cht khng khip ca bn chng, s phn bt hnh ca bn chng. Thn nhn

ca nhng k b git nghe tin, lp tc mi ng mi no ko nhau n go tht, khc

than trc ca l}u |i ca Ulysse. H mang thi hi ca bn cu hn ra khi sn v lm

l tang chn ct chng. Thi hi ca nhng k th|nh kh{c khng trn hn o

Ithaque th c a xung nhng con thuyn chy nhanh v nhng ngi {nh c{

m ng tr{ch nhim a thi h|i ca ngi th|nh n|o v th|nh y.

Khi vic chn ct xong xui, nhng ngi Ithaque ko nhau n qung

trng hp, lng bng bng cm gin. Eupiths l| ngi u tin ng ln ct ting

ni trc hi ngh. Bi v ng ta c con b git, v| con ng l| Antinoos, ngi u tin

trong s bn cu hn b Ulysse thn thnh git cht. ng ln va khc con va ni,

ng ta ku gi tr th. Nhng ngi Ithaque b kch ng lng bng bng phn n,

quyt ly mu ra hn, i tr n m{u. Nhng Mdon, ngi truyn lnh khn ngoan

ng ln can ngn h. ng ni cho mi ngi bit vic Ulysse trng pht bn cu hn

l theo mun ca thn thnh. Chnh mt v thn xung gip Ulysse, khch l

Ulysse v lm cho bn cu hn kinh hn t{ng m chng c u c v sc lc no m

giao tranh vi Ulysse. Tip li ngi truyn lnh Mdon l lo anh hng Halitherses.

Trong tt c nhng ngi Ithaque, ng ni danh v ti hiu bit. ng chng nhng

thng hiu qu kh m| cn o{n trc c tng lai. ng ly li l n cn thuyt

phc mi ngi, ch ra cho mi ngi thy li lm ca h l| khng ngn cn vic

lm r di, bt cng ca con em mnh. ng khuyn mi ngi ng nn gy chuyn

vi Ulysse v nh th l chuc tai ha vo thn. Sau khi nghe Mdon v Halitherses ni,

qu na {m ngi d hi ngh qung trng ko nhau ra v. S cn li di s cm

u ca Eupiths, nghe theo li kch ng ca hn, lp tc bo nhau i ly v kh, v

trang khin gip sng ngi hng hng h h ko nhau i b{o th.

N thn Athna chng ri mt khi nhng din bin hn o Ithaque di

quyn cai qun ca ngi anh hng danh ting Ulysse. Nng lp tc ln thin nh

tng trnh mi vic cho ng ph vng Zeus c bit xin ngi quyt nh:

chin tranh hay ha gii. Thn Zeus khng mun cuc tranh chp ko di. Thn phn

truyn cho n thn Athna bit ch kin ca mnh. N thn Athna c lnh ca Zeus

lin bng mnh khi nh Olympe cao ngt bn ma my ph xung Ithaque.

Trong khi di s cm u ca Eupiths, mt khi ngi ng o lao nhn

cha nhm nhm v pha trc, tin n cung in ca Ulysse. Thy vy, Ulysse cng

con trai l Tlmaque v cc gia nhn lp tc kho{c khin v|o vai, eo kim bn sn,

lao nhn cm tay sn sng nghnh chin. C lo vng Laerte v| ng gi| Dolios, ngi

bn thn thit ca lo vng, lc n|y tr v th|nh, cng v trang khin gi{p s{ng

ngi. Ulysse dn u, mi ngi tin bc theo sau. N thn Athna n bn lo

vng Laerte khch l c, v c gi{ng n u tin khai chin. c n thn Athna

truyn cho sc mnh, c ging ngn lao d|i ln u, ng ngi v pha sau ly | ri

phng mnh. Ngn lao bay i trng u Eupiths. Chic m tr bng ng chng ngn

ni mi lao nhn xuyn mnh t bn n|y sang bn kia. Eupiths xung khng ku

c mt ting. Th l Ulysse v cc bn chin u xng v|o {m ngi ng o }m

chm. Chng ln lt ng xung rn la. Bng nhin mt ting tht m vang ni ln

khin cho qu}n s hai bn u rng mnh kinh hi. N thn Athna hin ra trn bu

tri, ngay trn u h truyn phn:

- Hi nhn dn Ithaque! Hy chm dt cuc giao tranh khng khip ny ngay!

ng lm mu chy u ri thm na! Hy ngng chin ngay lp tc!

 Thn Zeus, lm cho li ni ca n thn Athna thm phn hiu qu, lin vung

tay. Mt n sm st rung chuyn tri t ging xung ngay trc mt qu}n s hai bn.

Bn Ulysse lp tc thu qu}n. Cn bn Eupiths th nh rn mt u vt v kh cung

cung b chy.

T }y mt cam kt thing ling gia hai phe xa b mi th gia h vi

nhau, v mi ngi sng ha hiu trong tnh bng hu. Cng lao to dng nn s

nghip ny l ca n thn Athna, con gi ca ng ph vng Zeus.

CHUYN V AGAMEMNON V

NGI CON TRAI, ORESTE

 Agamemnon b mu s{t

Vic hong t Paris con ca lo vng Priam th|nh Troie sang t Hy Lp

quyn r n|ng Hlne xinh p, v ca ngi anh hng Mnlas, g}y nn mt s

cm phn trong ton dn Hy Lp. Cc v anh hng theo li ku gi ca anh em Atrides

tc Agamemnon v| Mnlas, u ng thanh nht tr ct qun sang thnh Troie hi ti

l ngi xc phm n danh d v truyn thng qu ngi trng khch ca ngi

Hy Lp, i bng c nng Hlne v. Agamemnon c c lm Tng Ch huy, thng

lnh c{c o qu}n trn to|n t Hy Lp vt bin tin hnh cuc vin chinh.

T bit ngi v tr p l| n|ng Clytemnestre ra i, Agamemnon an i nng v

ha: Chng no m thnh Troie b h, qun Hy Lp gi|nh c ton thng, th chng

lp tc bo tin ngay v nh| Clytemnestre bit. C{ch b{o tin nh sau: Qun lnh theo

lnh chng s t mt ng la tht to trn mt ngn ni cao. Nhn c tn hiu ny,

c{c ni s li t la, c th ngn la t ngn ni ny truyn tin cho ngn ni khc.

Chng bao lu cung in ca chng ti th|nh Argos mi ngi c th bit tin

th|nh Troie tht th, qun Hy Lp i thng, bit rt nhanh, v Clytemnestre c th

yn t}m tnh ng|y chun b n ch|ng.

Nhng cuc Chin tranh Troie khng th kt thc chng vnh. Cc v thn

quyt nh: Qun Hy Lp phi mt mi nm tri giao tranh, vy hm thnh Troie,

phi hao binh tn tng k c h|ng ng|n ngi, mi c th gi|nh c ton thng.

V by gi ang l| nm th mi ca cuc chin tranh. K t nm n|y, n

ho|ng Clytemnestre m n|o cng sai mt tn qun hu leo ln mi cao ca ta l}u |i

 canh ch, ngng i nh la tn hiu chin thng. Rng r sut m n|y qua m

kh{c, th{ng n|y qua th{ng kh{c, ngi lnh m m cng mt di nhn vo bng ti.

Mt mi, mi khi ng mnh xung chic t m sng m, anh lnh khng dm

bung mnh cho gic ng ngon lnh li cun. Anh s hi gic ng s lm anh phm ti.

Bun chn, anh than vn cho cnh gia nh ca ch tng Agamemnon chng cn ci

nn np nh xa. Anh ch c mt c ao, mong sao cho ci nh la tn hiu chin thng

xut hin, xut hin sm ngy no hay ngy y chm dt cho anh ni vt v nhc

nhn, nhng c l ngi trng ch, mong i ci nh la tn hiu chin thng, nung

nu nht, khc khoi nht chng phi l anh lnh gc, m l n hong Clytemnestre.

Th ri vo mt m {nh la xut hin. Ngi lnh g{c trn nc l}u |i bng

nhn thy nh la rc sng ln t pha xa. Khi m en ang nht dn v bnh minh

sp n. nh la xut hin xa xa dy ni trc mt mi u sng le, chp chn ri

ngy cng bng to ln bc cao ln. ch thc l nh la tn hiu chin thng ri! Ngi

lnh gc reo to ln, ku go ln cho mi ngi trong th|nh c bit: Thnh Troie

b h! Thnh Troie b h! Ngn la bo tin chin thng ang bng chy kia ka! Ch tng

Agamemnon sp tr v! Ch tng Agamemnon sp tr v! Ngi lnh g{c sung sng,

mng r n tr|o nc mt. Th l cuc Chin tranh Troie kt thc. Ri nc ta lu

|i, chy vi n ni n ho|ng Clytemnestre ang ngh trnh bo tin vui.

Nhn c tin chin thng, Clytemnestre ra lnh cho cc n t mau mau sm

sa l vt t n thn thnh. B ta t v vui mng khn xit nhng tht ra trong thm

t}m mu tnh mt v st nhn him c. Cuc Chin tranh Troie ko d|i ng ng ht

nm n|y qua nm kh{c, Clytemnestre khng ch ng c ni bun khi vng chng

nn thay lng i d. B| em lng yu gisthe, mt hong t con ca Thyeste. Hai

ngi n vi nhau ngay trong cung in t nhiu nm nay. V th nu

Agamemnon tr v th tht nguy him. Chc chn rng khng th che giu

Agamemnon cu chuyn phn bi c. Nh li phn truyn ca thn thnh:

Thnh Troie s b h v|o nm th mi, v| ng nhin Agamemnon s tr v.

Clytemnestre phi tnh chuyn n|y. N|ng mong i ci nh la chin thng kia nung

nu trong lng l| lo liu chuyn cho yn. Tnh th bc bch ny nu khng h st

Agamemnon th chc rng Agamemnon cng chng tha nng. Li thot duy nht

cu mng mnh l phi h th Agamemnon ngay, khng cho Agamemnon bit

chuyn m ni gin gi{ng n trng pht xung s phn mnh. Clytemnestre suy

tnh nh th.

c tin thnh Troie b h, Agamemnon sp tr v, nh}n d}n trong th|nh

Argos lin ko n t tp trc cung in by t nim vui. Ngi ngi nh nh

u hn hoan chun b l n mng v vua ca h, ngi lnh s mng Tng Ch huy

c{c o qun Hy Lp, tr v vi vinh quang rc r ca chin thng. Cc v b lo mun

l n ch tng Agamemnon phi c t chc rt trng th trong cung in. Tuy

nhin cc v vn cn ng vc. Cc v cha tht tin vo nh la tn hiu . Bit }u,

chuyn chng phi l| tr chi nguy him ca cc v thn? V lm sao m c th bit

tin nhanh n th? N hong Clytemnestre thut li mt hiu m chng b, ch tng

Agamemnon trc khi ln ng, dn li. Bng mt ngi a tin n b{o: o|n qu}n

chin thng di s thng lnh ca ch tng Agamemnon sp ti. Clytemnestre t v

ht sc xc ng trc thng bo ca ngi lnh truyn tin. B vi v v|o cung in

sm sa nhng l nghi n tip cho xng {ng vi danh d v chin cng ca chng

b|, nhng thc ra b| cng ng thi chun b cho vic thc thi }m mu {m hi ngi

chng.

Chng bao l}u o|n xe ca i qun xut hin. Agamemnon oai phong lm lit

trn c chin xa dn u o|n qu}n chin thng. Cc chin s hng dng tin bc sau

nhng c chin xa. H i trn u, qung vo c nhng vng nguyt qu cng nh

nhiu th l, th hoa p khc na biu th nim kiu hnh ca ngi chin thng.

Theo sau h l nhng n t binh cng vi nhng chic xe cht y ca ci chin li

phm. Ngay ch tng Agamemnon cng c mt n t binh dng lm t thip. l|

n|ng Cassandre c t|i tin o{n, con ca lo vng Priam. N|ng ngi trn c xe i k

bn Agamemnon, mt bun ri ri. Nng bun cho s phn bt hnh ca mnh v

hai a con cn mng sa. Nng bun hn na cho tai ha m| n|ng tin o{n thy

sp ging xung u Agamemnon m nng khng cch g cu vn c. Nhn dn

ng hai bn ng tung h, ht t n|y n t khc nhng li chc tng, ngi ca

o|n qu}n anh hng. Nim vui rng r trn tng khun mt, tng khe mt, n ci.

Nhiu ngi xc ng n tr|o nc mt.

Clytemnestre ch th}n ra n chng t ngo|i cung in. B| ra lnh cho gia

nhn tri thm sut mt qung ng kh{ d|i. B| n chng vi nhng nghi l

trng th nh nhng nghi l ngi ta thng hin dng cho cc v thn.

Agamemnon t trn xe bc xung. ng knh cn ci cho mnh t qu hng

Argos. ng by t lng cm n c{c v thn ph h cho ng gi|nh c chin thng

trong cuc giao tranh v ban cho ng nim hnh phc tuyt diu l| c c ngy hm

nay. ng cu xin qu hng, t tin, cc v thn ban cho o qun Argos vinh quang

ca chin thng th hy gn gi vinh quang mi mi. ng t h|i lng trc nhng

nghi l n tip ng qu trng th, ng ni vi Clytemnestre:

- Hi Clytemnestre, ngi con gi ca n|ng Lda xinh p! N|ng t chc l

n tip ta qu{ xa hoa v| trng th. N|ng tri thm di chn ta. Nhng l

nghi nh vy vn khng phi dnh cho nhng ngi trn th on mnh. Ch cc bc

thn linh bt t mi xng {ng vi nhng nghi l y. Cn ta, ta ch l mt ngi trn

tc, mt ngi trn tc bnh thng. Nu ta t chn ln tm thm th chnh l| ta

t mua th chuc o{n v|o ngi. L no ta khng bit iu ? L no ta li khng bit

s phm vo ti ngo mn, kiu cng khi t chn ln tm thm c thu dt rt

cng phu ny? Hi Clytemnestre! Ta mun c tn knh hp vi t c{ch v| cng v

ca ta: Mt con ngi chun mc khng phi mt v thn bt t.

 Nhng Clytemnestre c sc thuyt phc Agamemnon tip nhn nghi l n tip

d|nh cho ng. Agamemnon |nh nhng b song ng quyt nh th{o dp, i ch}n

khng ln tm thm v cng qu gi{ v|o cung in. ng cho rng h|nh ng

nh vy s khng gy nn s gin d, ghen tc ca thn linh. Cn Clytemnestre, trc

khi ni gt theo bc chn chng v|o cung in, b khn cu thn Zeus ph h cho b,

hon tt nhng iu b mong mun. B li cn xin thn hy suy ngh n nhng iu

m thn cn phi tip tc ph h cho b| mong mun ca b| c hon tt trn vn,

m mn. B khng qun ra lnh cho Cassandre v|o cung in. Nhn dn vn ng ch

ngo|i cung in. Khng ai mun ra v. Dng nh h linh cm thy c mt iu g

chng lnh s xy ra, sp xy ra i vi qu hng, t nc h.

Cassandre mc d c lnh phi v|o cung in ngay, nhng n|ng vn nn n

ng ngo|i. T|i tin o{n ca nng chng gip ch g c cho ai, ngay cho bn thn

n|ng. N|ng tha thit khuyn can Agamemnon, ngi ch ca mnh v| cng ng

thi l| ngi bn tnh ca mnh, ng nn tr v qu hng, nhng khng c. Gi

}y n|ng bit r tai ha thm thng khng ch ging xung u Agamemnon m cn

ging xung c s phn en bc ca nng. Nng ni ln nhng iu d cm en ti cho

mi ngi nghe. Nng nhc n mi th dng h gia hai anh em Atre v| Thyeste n

tht con. Nng ni thng ra rng ch tng Agamemnon s b git. Nng than khc cho

s phn ca mnh, v| trc khi i v|o cung in n nhn ci cht, nng b gy cy

vng trng v dt nhng tua vi ca n ra vt xung t.

Bng t trong cung in vang ra mt ting ku kinh hong:

- Tri i! H git ti! Ti b }m cht ri! Tri i!

Mt s im lng bao trm ln khng kh ngo|i cung in, ni nh}n d}n vn

ng ch. Li c ting ku tip. Ln ny yu hn:

- T...i b }m cht r...i. Tri i..!

 Nhn ra ting v vua ca mnh, ngi ch tng thng lnh c{c o qun Hy

Lp ginh chin thng trong cuc vin chinh sang thnh Troie, ku la, rn r, nhn dn

nho nhc c ln. H bn tn, h nhau ph ca cung in vo xem s th h thc ra

sao. ang khi y th Clytemnestre t trong cung in bc ra. B ta xut hin trc

nh}n d}n cng b cho mi ngi bit: Chnh tay b| git Agamemnon thanh

ton mt mn n mu t xa. Vi mt th{i lnh lng v trng tro, Clytemnestre

nh mt con qu d k li mnh thc hin vic mu s{t chng nh th no.

Agamemnon v|o cung in. Ch|ng i tm. Tm xong, Agamemnon mc {o, nhng

chic o to rng v| d|i li b khu bt hai c tay khin Agamemnon c lng tng

trong tm o. Tm {o nh mt chic li chp v|o ngi Agamemnon. Chnh vo lc

Clytemnestre xut hin vi c}y ru hai li. M dng ru chm lin tip hai nht vo

ngi Agamemnon. Agamemnon lo o ri gc ng. M b tip mt nht th ba, kt

liu cuc i ngi chng ca mnh.

Nghe Clytemnestre thut li v mu s{t khng khip, nh}n d}n cm phn, cht

vn, kt ti. Bng ging li ngy bin trng tro, Clytemnestre bin h cho ti c ca

mnh:

- Ny hi chng d}n Argos! C{c ngi tht l ngu xun v bt cng. C{c ngi

kt {n ta, i trc xut ta khi th|nh. C{c ngi nguyn ra ta. c! Nhng c{c

ngi hy cho ta hi li mt iu. V sao khi Agamemnon ang tay bt Iphignie con

g{i ta lm l hin t thn linh, cu xin cho o|n thuyn Hy Lp c gi ra khi,

th khng mt ai trong s c{c ngi ln ting kt ti hn i trc xut hn ra khi

th|nh? V sao c{c ngi li ng vai mt quan ta khc nghit nh th i vi hnh

ng ca ta? Cn i vi hn th li rng lng dung th? C{c ngi ng e da ta. Ta

sn sng chp nhn mt cuc sc. N|y ta ni thm cho c{c ngi r: Ta khng h

my may s hi. Chng no m chng gisthe thn yu ca ta cn l| ngi bn tnh

chung thy ca ta, chng s l tm khin dy v rng che ch cho cuc i ta. Ta th
trc cng l quyt s b{o th cho con g{i ta v| ta thc hin. C{c ngi cng nn

nh rng Agamemnon g}y ra cho ta bao nhiu au kh trong ni c n. Cn hn

th vui th ht vi c Chrysis li n Cassandre! C hai, hn v c Cassandre gi

}y chu s trng pht xng {ng. Ta cho chng vnh vin nm bn nhau nh

chng tng chung thy vi nhau. C hai a con ca bn chng, ta cng cho i theo

b m.

Nghe nhng li Clytemnestre bin h cho ti c ty tri ca m, nhn dn li

c|ng cm phn v kinh tm m |n b| mt ngi d th. gisthe thy vy ng ra i

{p nhm trn p s phn khng ca nhn dn. Vi ging ni hng h{ch, y e da s

bt h ngc nhng ai cng kch, kt {n h|nh ng ca Clytemnestre v ca y. Cng

nh Clytemnestre, y cho rng Agamemnon b git l hp o l. Atre, cha ca

Agamemnon xa kia git con ca Thyeste, nu c mi Thyeste n. L| con ca

Thyeste, ngay t nh gisthe b Atre trc xut cng vi cha, v by gi }y, gisthe

c cng l a tr v th|nh Argos, tr li mi th xa, chnh gisthe l| ngi by

mu t k cho cuc st hi Agamemnon, cn Clytemnestre l| ngi thc hin.

S cng phn ca nhn dn chng v nhng li e da ca gisthe m du bt.

Nhn dn vch trn h|nh ng hn nht ca gisthe, phi mn tay mt ngi |n b|

st hi mt v anh hng. Bt lc v tc gin in cung trc nhng li cng kch,

gisthe tuyn b.

- Hi dn chng ca th|nh Argos! Ta long trng tuyn b cho c{c ngi bit:

k t ngy hm nay ta l vua ca x Argos, ton b c nghip cng nh ca ci ca

Agamemnon, nhng chin li phm m| Agamemnon a t thnh Troie v s thuc

quyn s dng ca ta. K t ngy hm nay, mi cng d}n, gi| cng nh tr nht nht

u phi tun theo lnh ca ta. K no chng i, khng c, khng chp hnh mnh

lnh s b trng pht nghim khc.

 Oreste bo th

Agamemnon ly Clytemnestre sinh c bn ngi con: ba gi, mt trai. Gi l

Chrysothmis, lectre (cn gi l Laodic), Iphignie (cn gi l Iphianassa); trai l

Oreste. Khi Agamemnon b mu s{t, Oreste mi hn mi tui. lectre nhanh tr cho

ngi a em sang l{nh nn x Phocide. Vua x Phocide l Strophios, vn l em r

ca Agamemnon, chm nom nui nng Oreste nh con c{i trong nh|. Mt tnh bn

thn thit hnh th|nh gia Oreste v| Pylade, ngi con trai ca nh vua.

Nm th{ng tri i, Oreste n tui trng thnh. Gi }y ch|ng l| mt thanh

nin cng trng, thng minh, nhanh nhn, tr|n y sc sng, v| ngha v u tin ca

ngi thanh nin ny l phi ra sch mi th cho cha ginh li ngi b{u, nhng

chng khng th thc hin ngay c. Mt vic trng i nh th phi c thn thnh

ch bo, chng ln li ti n th Delphes xin thn Apollon ban cho mt li ch dn.

Thn Apollon tuyn phn: Oreste hi! N mu phi tr bng mu. Cng l chng tha nhng

k gy ti c v tim quyn. Tun theo li ch dn ca thn, Oreste ln ng tr v qu

hng Argos thc hin s mng. Cng i vi ch|ng c ngi bn ch thit gn b t

tui th l| Pylade.

Sau nhiu ngy mit mi ct bc trn nhng dm ng ct bi, mt ngy kia,

hai ngi, Oreste v| Pylade, t ch}n n mnh t Argos, qu hng th}n yu ca

Oreste. Vic u tin ca h l ving m Agamemnon. Nhn thy m cha, Oreste xc

ng qu xung cu khn. Chng cu xin thn Hads ca th gii m ph hy r lng

thng n s phn bt hnh ca cha chng, hy bo v ch|ng v| gip chng trong

s nghip ln lao m chng sp thc hin. Chng cu khn linh hn ngi cha danh

ting ca mnh:

- Agamemnon cha i! Hm nay a con trai ca cha khn ln v tr v qu

hng. N n ni yn ngh ca cha khc thng cho s phn ca cha, cu khn

linh hn cha. Cha i! Cha c nghe thy khng ting ni ca con, ting con ang gi cha,

cu khn cha! Con ct mt nm tc hin dng cho thn Sng-Inachos, v thn

nui nng con cng nh nui nng nhng ngi Argos, v gi }y, bn m cha, con

hin dng linh hn cha mt nm tc na ca con by t lng bit n cng lao nui

dng ca cha. S phn nghit ng khng cho con c nhn thy cha ln cui cng

khi cha vnh vin v vng quc ca thn Hads, khng cho con c hn cha trc

khi h lm l khm lim v mai tng thi hi ca cha, v| con cng chng c khc

thng cha...

Bng Oreste trng thy t cung in mt {m n n l trong y phc en i v

pha chng. Chng vi ra hiu cho Pylade bit. Hai ngi bn lui bc tm mt ch kn

{o pha sau ngi m, giu mnh theo di xem {m n t lm g. Oreste nhn ra

trong {m n t c ngi ch rut ca mnh l lectre. Nhn thy ch mnh trong {m

n t n mc nh h, tc b ct ngn nh h, Oreste trong lng rt i xt xa. Ch b

i x tn t nh th hn v ti phn khng, khng tha nhn cuc hn nhn ca

gisthe vi Clytemnestre, hn rng vn nui gi trong lng ni thng nh ngi cha

danh ting ly lng. o|n n t ti ngi m ca ch tng Agamemnon. H mang

theo l vt, ru thing lm l cu nguyn linh hn Agamemnon theo lnh ca

Clytemnestre. V sao li c chuyn k l nh vy? V sao c{i ngi |n b| ang t}m

ng lo vi tnh nhn git chng, y a con chng li sai n t i d}ng l vt, cu

nguyn linh hn ngi chng? Nguyn do l| hm trc, mt cn {c mng trm

xung gic ng ca m. Cn {c mng khng khip rc ri nh th no ta khng r. Ch

r m tht ln kinh hong v ri tnh dy. Tnh dy m vn cha ho|n hn. Phi mt
lc lu sau m mi trn tnh li c v cho mi nhng nh tin tri ti lun gii. Ht

thy c{c nh| tin tri u ni rng, c nh mng triu m suy th c d l| c s chp

thun ca thn linh, nhng ngi cht di vng quc ca thn Hads, nhng oan

hn ni cn thnh n i vi nhng k {m hi h. Nhng oan hn n|y i Cng l

phi th hin quyn lc ca mnh... Nghe li lun gii ca nhng nh tin tri,

Clytemnestre v cng s hi, v chnh v l m| m sai nhng n t em l vt ti

ving m Agamemnon cu nguyn oan hn Agamemnon tha ti cho m, nhng nhng

ngi n t ny vn khng qu mn g Clytemnestre v phm vo mt ti c kinh

khng: git chng. Hn na v Clytemnestre thng hay lm tnh lm ti, hnh h h v

h l nhng ngi ph n thnh Troie b bt lm t binh. Nhn thy h l m li ngh

n ngi chng b m git, ngi chng v cuc chin vi nhng ngi Troie

ny m gy ra cho m bit bao au kh ti ch phm vo ti c.

lectre dn u {m n t mang l vt i cu khn. N|ng bn khon khng bit

nn cu khn nh th no? L no nng li cu khn cho nguyn vng ca

Clytemnestre: Xin oan hn Agamemnon tha ti? Nng by t tm s ca mnh vi mt

ngi n t. Theo li khuyn ca n t, l cu nguyn s thc hin ngc li vi nh

ca Clytemnestre. lectre knh cn ti ru thing ln m cha v qu xung gi hai

tay ln tri cu khn. Nng cu xin v thn Herms, ngi a dt cc linh hn v

ngi truyn lnh nhanh chng, trung thnh nht ti cc thn linh, hy truyn t li

nhng mong mun ca nng ti cc v thn m ph l nhng v thn theo di v|

bit chuyn bn gian phu, dm ph mu s{t cha n|ng. N|ng cu xin cc v thn cng

nh v thn t M thing ling sn sinh ra mun ging loi hy lng nghe v chp

nhn li khn nguyn ca nng. Nng cu khn vong hn ca ngi cha thn yu, k

li ni bt hnh m nng v em nng l Oreste phi chu ng t khi cha b git. Nng

xin cha hy gip cho Oreste tr v Argos nhanh chng v bnh yn. Nng cu xin Cng

l hy tr th cho cha n|ng, l ngi tn bo s b trng pht...

 Cu nguyn, dng l vt, ry ru thing... sau khi l|m y v trn vn

nhng nghi l thing ling, lectre v| {m n t thu xp ra v th cht lectre trng

thy mt bp tc t chn m. Nng cm tc ln v bng nhin b|ng ho|ng xc ng.

Bp tc ct dng m cha nng ging tc ca nng. Phi chng tc n|y l| ca Oreste,

a em trai thn thit xa vng l}u ng|y ca nng? Nu Oreste ln khn tr v th

sao cu ta li khng xut hin m ch ti }y t mt nm tc? C th l tc ca

ngi Argos n|o chng? lectre thy quanh m c nhng du ch}n, v| l| du

chn ca hai ngi. Liu c th Oreste tr v cng vi mt ngi bn khng? ang khi

lectre ph}n v}n, trao i vi mt ngi n t th Oreste xut hin. Ch|ng n bn

ngi ch thn yu ca mnh v kh ct ting gi. lectre quay li. Nng khng nhn ra

c a em ca mnh. bao nm tri xa cch, hnh nh a em trai trong tr nh ca

nng ch l mt ch b th di. Cn gi }y mt thanh nin cng tr{ng nh c,

phong th{i nh mt dng s ang ng trc mt nng. Nng ng ngng bi ri.

Oreste hiu tnh cm ca ch mnh. Chng ly trong ti ra mt b qun o dng ln

trc mt ngi ch th}n yu, }y l| b qun {o xa kia do chnh tay lectre dt v may

cho ch|ng. lectre xc ng, m ly em, nc mt tun tro. Nng k li cho em nghe

ni cc nhc, cay ng m nng phi sng trong c{i ta l}u |i ti li. Oreste ni ngay

cho ch bit: chng tr v Argos theo lnh ca v thn Apollon. Chnh thn ph{n

truyn cho chng bit, chng phi lnh s mng ng u vi ni him nguy trong

cuc t chin vi nhng k git cha chng. Nu chng khng hon thnh s mng

tr th cho ngi cha vinh quang b m hi mt c{ch hn th nhiu thm ha s

ging xung cuc i chng. Ngi bu ca chng s mt vnh vin v cuc i chng

cng tiu vong. Tr khn, c minh mn chng cn, nhng bnh tt k qui s giy v

chng lin min ht ng|y n|y sang th{ng kh{c m| khng phng thuc g cu cha

ni. Oan hn ca ngi cha s ni gin, chng thm nhn nhn n a con trai. Nhng

li cu khn ca a con trai khng tr th c cho cha trc bn th tr nn v

ngha, bi v linh hn ngi cha thn yu ca n t b n... Oreste ni cho ch

mnh bit nh th, v gi }y hai ch em ch cn cch thc hin bng c s mng m

thn Apollon trao. lectre s tr v cung in trc theo di tnh hnh. Nu thy

c iu g kh nghi th bo cho Oreste bit. Cn Oreste v Pylade s n cung in sau.

Trc khi h|nh ng, Oreste d hi xem gic mng khng khip m| m va

qua Clytemnestre va gp phi l| nh th no. Chng mun bit tng tn tm hiu

xem liu n c ng nghim cht g vi nhng li phn truyn ca thn Apollon. Oreste

c mt ngi tit l cho bit cu chuyn mng m nh sau: Clytemnestre nm m

thy mnh sinh ra mt con rn. B| ta nui nng con rn nh mt a con vi

mun v|n tnh thng yu. Con rn c qun bc trong t lt v b sa t bu v ca

b, v trong khi b sa bu v m, con rn ht ra t bu v mt cc mu, mt git

m{u ti, v mu, mu t v ca b ta chy trn ra lnh lng, khng khip... B ta

tht ln kinh hong...

Nghe xong cu chuyn, Oreste mng thm trong bng. Chng cm thy nh

thnh thn linh b{o cho ch|ng bit s mng tr th lun c thnh thn theo di,

ph h.

Oreste v| Pylade n cung in trong y phc ci trang ca ngi dn min

Daulis x Phocide. Hai ngi c Clytemnestre tip i tr}n trng. Oreste ni:

- Tha b|! Chng ti ng t ti cung in nguy nga ny v mt vic v cng

quan trng m thc ra nhng ngi d}n thng nh chng ti vn khng c cng vic

g phi lui ti nhng chn cao sang nh th ny. S l nh vua x Phocide tn l

Strophios c bit chng ti sp ln ng i Argos. Nh| vua khn thit nh chng

ti ti cung in Argos bo cho v vua }y bit mt tin chng l|nh: Oreste, ngi con

trai ca n ho|ng Clytemnestre qua i. Nh vua ca chng ti mun c bit

thn nhn ca chng trai xu s quyt nh lo liu vic mai t{ng nh th n|o? a h|i

ct v qu hng Argos hay c Phocide lm l tang ? Tha b|! l| tt c

nhng iu g m nh vua Phocide giao ph cho chng ti ti }y tu trnh. Chng

ti cng mang theo }y bnh ng tro hi ct ca chng trai bt hnh . Chng ti ch

i s tr li ca th}n nh}n tu trnh li cho nh| vua chng ti c bit. Vy cui

cng, xin b th li, chng hay b c phi l| ngi ch ca ta l}u |i n|y khng hay

b c phi l thn nhn ca chng Oreste khng? Bi v chng ti mun chnh cha m

ca ch|ng trai c bit tin ny v tr li cho chng ti r nh.

Nghe xong cu chuyn, trong lng Clytemnestre rt i vui mng nhng b

ngoi li lm ra v u bun su no. M trn trng mi hai ngi khch vo phng ngh.

Tip m tc tc sai ngi bo cho gisthe, tn tim vng, chng m, lc n|y ang

bn vic ngo|i th|nh bit tin vui. M mi gisthe v ngay tip kh{ch. Nh vy,

ngi lnh s mng tr th cho Agamemnon khng cn na. M khng cn phi lo

lng v s phn bn thn m mi th gia hai dng h Atre v Thyeste nh li

nguyn ra c a v s tin nh ca S mnh cng chm dt.

gisthe c tin bn vi v v ngay cung in. Hn vui mng n ni khng gi

lnh h v i cng. Va bc ch}n v|o cung in, Oreste rnh sn t phng bn, nhy

s ra }m cho mt nht kim. Hn ch kp ku ln mt ting ri ng xung cht ti.

Gia nh}n trong l}u |i thy ch tng b git vi h hon m ln. Clytemnestre t

phng mnh vi v chy ra xem s th ra sao. Oreste cm kim xng ln, ngi m

ti li s hi run ln. M qu xung di ch}n a con trai van xin:

- Oreste hi con! Hy dng tay! D sao con cng phi bit n v| knh trng ta l

ngi sinh n ra con, cho con b mm, b m con. L no con khng cn mt cht

tnh thng i vi m?

Oreste bi ri. Ngi bn Pylade nhc nh chng thc hin ngha v m thn

linh giao ph. Ch|ng phi la chn mt trong hai iu khc nghit: hoc l b th

gian th ght, ln n, kt ti hoc l b thn linh ght b, trng pht.

 Oreste thy khng th cng li li truyn phn ca thn linh. Git m, chng s

b nhng n thn rinyes, nhng con ch ci ca s b{o th nh ngi ta thng ni,

truy ui, nhng khng git m th cc v thn, nht l v thn Apollon, ngi ph{n

truyn nhng li sm ngn thing ling quy nh cho ngha v v| h|nh ng ca con

ngi, cng khng tha ti cho chng. Cui cng, Oreste h|nh ng theo ngha v m

thnh thn truyn ph{n, v| cng l| S mnh sp t. Chng dn

Clytemnestre, ngi m ca ti {c v|o trong cung in v hnh quyt. Xc cht ca i

gian phu dm ph gisthe v| Clytemnestre c t nm bn nhau nh ng mt li

rn: Cng l chng dung tha nhng k g}y ra ti c.

c tin tn tim vng bo cha gisthe v m v anh {c b git, nhn dn

th|nh Argos v cng hi lng hi d. Chng mt ai thng tic, than vn cho s

phn ca chng, nhng cng chng mt ai ca ngi h|nh ng git m ca Oreste nh

mt chin cng.

Cn Oreste, chng phi thanh minh trc nhn dn v h|nh ng ca mnh.

Chng cm thy s phn ch|ng nh mt ngi {nh xe nga m nhng con nga

bung ra thot khi s iu khin ca chng. S d ch|ng d{m nhn tm lm mt vic

gh gm nh th l v li truyn phn ca thn Apollon. Chnh thn Apollon l|m

cho tri tim chng tr nn cng rn, khng bit xc ng khi cm kim }m v|o c m.

Song gi }y ch|ng phi ra i, t trc xut khi x s n|y. Ngi b{u xin nhng li cho

Mnlas trong tng lai s tr v.

Bng trc mt Oreste hin ra nhng n thn rinyes, nhng ngi |n b| mm

ch, tc l mt bi rn c ngon ngoo, u rn ct ln tua ta qun qui. Nhng n

thn rinyes mc en, cha i mt d tn ca mnh nhn thng vo mt Oreste nh

cht vn, nh tra hi. Oreste rng ri s hi. Ch|ng m u ku ln, v| ch|ng ra i,

chng phi ti n th Delphes cu xin thn Apollon bo v. Nhng n thn rinyes

quyt khng tha ti s{t nh}n, hn na mt ti c khng khip cha tng thy: con git

m. Cc n thn quyt truy ui Oreste n cng.

Oreste thot khi s trng pht ca nhng n thn

rinyes

Ri Argos ra i, Oreste ng|y m mi mit dn bc sao cho mau chng ti

c n th Delphes, ni ch|ng s nhn c s bo v ca thn Apollon. Theo st

bc chn chng l nhng n thn rinyes hung tn lnh trch nhim trng tr ti st

nh}n, i n mu phi c tr bng mu.

Tri qua nhiu ng|y i m ngh t tn Argos, t min nam Hy Lp ngc ln

min bc, Oreste ti c n th Delphes di chn ni Parnasse. Chng khng

chm tr trong vic chun b nghi l cu khn. Ch|ng i v|o khu th{nh ng n th

Delphes, n qu xung bn hn { thing ling Omphalos. Thanh gm eo bn sn

chng tut khi v t bn. Chng cm trong tay mt cnh cy olive, mt cy gy to v

p, qun len trng. Cn tay kia ch|ng gi cao ln trc mt cu khn. C hai tay

ch|ng u m mu ca ti st nhn. Chng cu xin c ra ti. Nhng n thn

rinyes }u c chu b li ch|ng. H xc thng v|o khu th{nh ng thing ling,

chng h ngn ngi v hnh th khng khip ca mnh cng nh y phc k l khng

thch hp ca mnh, v h tay roi tay uc chia nhau ngi vy quanh ly Oreste.

Chnh v|o lc thn Apollon xut hin. Thn nghe c li cu khn ca

Oreste. Bng t|i nng v| ph{p thut ca mnh, thn lm cho nhng rinyes chm m

vo trong mt gic ng say m mt. Nhng i mt ngu hung d ca cc n thn

vn b g bn vin quanh pht chc nhm nghin li. Apollon bn truyn phn cho

Oreste bit nh ca mnh:

 - Oreste con hi! Con c bnh t}m. Ta l| v| mi mi s l| ngi bo v con.

D ta gn con hay xa con, con c tin rng chng khi n|o ta con ri v|o tay l qu ci

hung d , v| con thy y, nhng con ch ci gh tm rinyes n|y b ta dm vo

mt gic ng say m mt. Vy con mau mau lm theo li ta ch dn. Con hy lp tc ri

khi }y v dn mnh vo mt cuc hnh trnh mi. Con tr li vng ng bng

Attique n th|nh Athnes cu xin n thn Athna. Con hy n qu trc tng

n thn v xin n thn cu gip. Chng ta s tm c{ch n gii tho{t vnh vin cho con

khi ni au kh, giy v. Bi v chnh ta quyt nh v| i con phi git ngi m

ca mnh.

Nghe li phn truyn ca thn Apollon, lp tc Oreste ri khi n th, ra i

mi mit. Thn Apollon cn cn thn hn, trao cho thn Herms nhim v dn ng

v| sn sc cho Oreste.

Oreste va ra i th linh hn Clytemnestre vt hin ln vi v gin d gh gm.

M ch tay vo nhng n thn rinyes ang ng say m mt, qut tho m . M {nh

thc nhng n thn rinyes dy, bo cho h bit Oreste trn thot khi vng vy

ca h. M nhc nh i hi n thn rinyes phi truy ui ngay Oreste, phi lm cho

Oreste khng c th th{i, yn tnh pht n|o trong t}m hn.

Nhng n thn rinyes chm m trong gic ng chng d g tnh li ngay c.

Gic ng ca thn Apollon ging xung cng vi ni mt nhc trong cuc h|nh trnh

lm h m sng khi th rm r, khi th qu{t tht ln trong khi ng, nhng cui cng mt

rinyes tnh gic v gi hai ngi bn dy. C bn tc gin in cung khi bit Oreste

trn thot, khng cn trong ngi n, khng cn trong vng vy ca h. Nhng

rinyes trch mc thn Apollon bo v k phm ti, vi phm v|o o lut thing

ling ca th gii thn linh t bao i nay vn c tn trng, v h th s quyt tm

truy tm bng c Oreste. Oreste s khng thot khi s tr th. Thn Apollon ni cn

thnh n, ra lnh cho nhng n thn rinyes phi lp tc ri bc ngay khi ni th{nh
ng tn nghim ca thn, nu chn ch t khng trnh khi s trng pht. Nhng

mi tn bc ca thn s khng tha nhng k lm u ni truyn phn nhng li sm

ngn thing ling, th hin ch ca Zeus. Thn ch mt nhng n thn rinyes tht

ln:

- c, c{c ngi c lm nhim v ca c{c ngi! Hy c truy ui k phm ti

git mt ngi cng huyt thng. Cn ta, ta quyt s bo v con ngi , con ngi

v huyt thng m lnh s mng tr th ca ta giao ph. N thn Athna s phn r

ng sai v n ny.

Cc n thn rinyes vi ri bc khi Delphes i ti Athnes vi ni hm

hc trong lng. Nh vy l thn Apollon mu toan tc b s mng thing ling v cao

qu ca rinyes. Khng, nhng rinyes quyt khng chu. Oreste ti Athnes. Nhng

n thn rinyes cng ti Athnes. Mt bn cu xin c bo v, che ch v h|nh ng

phm ti ca mnh l do thnh thn truyn ph{n, {p t. Mt bn ku g|o, i hi

quyt lit thc thi bng c s mng ca mnh l trng pht k ti phm st nhn. N

thn Athna lng nghe nhng li l ca hai bn v thy tht kh phn x. N thn mt

mt thy mnh khng th no trao mt con ngi cu xin mnh che ch vo tay cc

n thn hung d rinyes, nhng mt khc, s mng truyn thng t bao i nay ca

cc rinyes l trng pht ti st nhn. Bo v Oreste tc l v hiu ha chc trch quan

trng ca nhng n thn rinyes, tc b s mng cao c ca h - mt vic lm m ch

ring n thn Athna khng th quyt nh. Cui cng, n thn Athna thy cch gii

quyt tt nht l thnh lp mt ta {n xt x v vic quan trng ny. Nng cho mi

nhng v quan ta danh ting vn l nhng b lo tng xt x nhng v kin co v

cng rc ri ti thnh lp ta n. Ta n mang tn l Aropage. Lai lch ca ci tn

ny vn bt ngun t mt s tch xa xa: Xa kia khi nhng n chin binh Amazones

em qu}n b ln vng ng bng Attique v}y {nh th|nh Athnes thng h tri

trn mt ngn i. Vo thi y, Athnes di quyn cai qun ca ngi anh hng
danh ting Thse. Chnh t ngn i n|y trc mt ln xut trn, nhng n chin s

Amazones thng lm l hin t cu xin v thn Chin tranh-Ars ban cho h thng li,

v l ngi ta t tn cho ngn i l| Ngn i Ars. Sau n|y, Athnes, ngn i

Ars c dng l|m ni xt x cc v vic vi phm th ch, tp tc, php lut. V th

ta {n mang tn i Ars, tc Aropage.

Theo lnh triu tp ca Athna, cc v quan ta-b lo ko n Aropage. Mi

ngi u mang theo mt ci bnh v nhng vin si sau khi tranh ci, kt ti, phn

bc, b phiu quyt nh. N thn Athna tham d vi t c{ch l| mt quan ta ng

thi cng l| ngi ch ta. Thn Apollon ng nhin phi c mt nh l| mt nhn

chng quan trng ca v n.

Phin ta khai mc, rinyes ln ting kt ti Oreste v| i phi giao k phm ti

cho cc n thn nghim tr v l| quyn lc ca h t nghn xa. Oreste ng ln

bo cha. Chng cht vn nhng rinyes.

- V sao khi Clytemnestre git Agamemnon c{c ngi khng kt ti

Clytemnestre? V sao c{c ngi khng truy ui i trng pht Clytemnestre?

rinyes tr li:

- V gia hai ngi khng c quan h huyt thng. Clytemnestre git mt ngi

khng c quan h mu m g vi b ta.

Oreste vn hi:

- Th ta c chung mt dng mu vi m ta khng?

rinyes {p:

- Chnh b| ta thai nghn nui dng ngi trong lng v| cui cng sinh n ra

ngi. Ngi d{m trng trn chi b dng mu thn thit ca ngi m mang nng

au ra cuc i ca ngi ?
 Apollon ng ln bin h cho Oreste:

- Oreste h|nh ng theo s phn truyn ca ta, mt v thn c Zeus ch tn

ch knh, to|n nng to|n quyn trao cho nhim v truyn phn nhng li sm ngn, th

hin ch ca Zeus. Oreste tr th cho cha, l| mt vic lm hp o l. Bi v k

git chng l git lun c ngi cha ca nhng a con. Hn na, Oreste cn tr th

cho mt v vua danh ting, mt ngi anh hng v i c cng ln trong cuc Chin

tranh Troie. Chnh ngi anh hng n|y c Zeus ban cho c}y vng trng

thng lnh ba qu}n lp nn nhng chin cng hin hch. Mt ngi anh hng kit xut

nh th sau cuc chin chinh tr v v b la lc bi nhng li l t{n dng hoa m v

s n tip xa hoa ri b git cht trong phng tm khi ang lng tng trong chic o

b khu bt hai c tay. , c{i cht ca ngi anh hng, v Tng Ch huy c{c o

qun Hy Lp trong cuc vin chinh Troie, l| nh th! Ta xin hi: Ai l k {ng b trng

tr? K git ngi cha ca nhng a con, ngi anh hng ca nhn dn Hy Lp hay l

k b{o th cho ngi cha y, ngi anh hng y?

Nh}n d}n n xem phin ta x v n quan trng ny rt ng. H ngi vng

trong vng ngo|i v}y quanh ni xt x. H lng nghe chm ch nhng li kt {n cng

nh nhng li phn bc, v qu tht, v n ny tht rc ri, l l bn n|o cng di do,

sc so, anh thp c.

n lt n thn Athna ln ting. N thn tuyn b, ta ngng lm vic b

phiu quyt nh v {n. Trng hp khi kim phiu, s phiu bu cho c hai bn

nguyn cng nh bn b u bng nhau, ngha l| Oreste c bng phiu vi nhng

n thn rinyes th Oreste c trng {n. Oreste l| ngi v ti. Cc v quan ta ty

theo ch kin ln lt n b nhng vin si vo mt trong hai ci bnh: rinyes v

Oreste. Trc khi b phiu, n thn ni:

- Hi cc v quan ta! Hi tt c nhng ngi tham d phin ta hm nay cng

nh nh}n d}n n xem ta x! Ta l| ngi cui cng t ch kin i vi v vic ny. Ta

b phiu cho Oreste. Ta ng v pha nhng ngi bnh vc cho Oreste. Nhng ngi

kt ti Oreste cho rng Oreste git m l phm ti git mt ngi cng huyt thng, v

ngi m v| a con l cng chung mt dng m{u, ngi m sinh ra con, nui nng

a con. Khng hn l th. Ta thy cn nhc li li thn Apollon lc ny: Khng phi t

ngi m sinh c c{i m| ngi ta thng quen gi l con ca b| ta. Ngi m ch

l| ngi nui dng ht ging m| b| ta tip nhn c. Ngi |n ng mi l

ngi c cng sinh . Ngi |n b| ch nh mt ngi xa l, ngc li chu trch

nhim nui nng v gn gi chic mm non n ra t ht ging do ngi |n ng gieo.

Li ni nh ta, ta c phi l do m ta sinh ra }u. Ta khng h bit n m. Chnh thn

Zeus sinh ra ta. V th ta thuc v huyt thng ca ngi cha, hon ton thuc v

ngi cha ch khng c mt cht g vi ngi m. l| l do v sao ta bnh vc

Oreste, b phiu cho Oreste.

Athna ni xong bn b vin si ca mnh vo chic bnh Oreste. Nh vy l

cuc b phiu xong. N thn ra lnh kim phiu. Tht hi hp. Cc rinyes lo lng

cho a v v chc v ca mnh. Cn thn Apollon cng bn chn xao xuyn: Mt

phiu! Ch km mt phiu thi l| xy ra mt tai ha ln, cn ch thm mt phiu

thi l| dng li, khi phc li mt gia nh b ly t{n, v. Ch thm mt

phiu thi l chm dt c mi th dng h lu truyn t i n|y qua i khc bt

ngun t nhng li nguyn c a.

Kt qu, s phiu hai bn ngang nhau: Oreste v ti. Nhng rinyes buc phi

nh ch vic truy n.

Oreste v cng sung sng. Ch|ng ng ln knh cn cm n n thn Athna v

thn Apollon. Ch|ng cng khng qun cm n nh}n d}n Athnes v| gi li cho tm

bit h trc khi chng tr v mnh t Argos thing ling. Chng cu chc cho

thnh Athnes s l| th|nh bt kh xm phm trc mi cuc tin cng ca nhng k

th. Chng cu chc cho x s Attique mun i thnh vng, m no.

 Vic xt x nh th l| xong, nhng li xy ra mt chuyn khc. Nhng rinyes

bt bnh v vic x n, cho rng ta {n Aropage tc ot quyn lc ca h, ph

trut a v ca h, mt quyn lc v| a v c t h|ng bao i nay v t hng bao

i nay vn c tn trng. Bt mn, h go tht phn i, tung ra nhng ln l hn

hc, nguyn ra. H e da s ging tai ha xung vng ng bng Attique, lm cho

bnh dch lan trn, hn hn, chin tranh, i km. Tnh hnh nh vy qu tht l v

cng rc ri v nguy him. N thn Athna phi ra tay dn xp. N thn mi nhng

rinyes t nay tr i s m ng mt chc nng mi: Ban phc lnh cho nhn dn,

bo v i sng cho con ngi. Vi chc nng n|y, h s ch bo v dt nh}n d}n i

theo con ng quang minh, chnh i ca cng l, chm nom n i sng sao cho

ma m|ng c ti tt, sc vt c ng |n, o l c coi trng. H s l nhng

v thn sng mi vi nh}n d}n Athnes, c nhn dn tn knh v th cng nh

nhng v thn cao c, thing ling. S dn xp ca n thn tr tu Athna l|m yn

lng c{c rinyes. Nh vy h chng thit thi v quyn li v| mt mt cht g v a

v chc tc. Chng cn g bt mn na, nhng rinyes chp nhn vui v. Th l

t nay chc nng b{o th, i trng pht k st nhn ca nhng rinyes khng cn

na. H cng khng tr v th gii m ph sng di quyn cai qun ca v thn

Hads na. Chc nng thay i th chc danh cng phi thay i. H c mang danh

hiu mi: Nhng n thn ]n c (Les Eumnides).

Nhn dn Athnes, theo lnh ca n thn Athna lm l rc nhng v thn mi

ca th|nh mnh v ni mi: mt ngi n trong mt chic hang s}u di chn

i Ars. {m rc tht v cng linh nh v| trng th. ch th}n n thn Athna v

nhng quan chc b lo ca th|nh Athnes i u {m rc dn ng cho nhng

v n thn n c v ni Vnh hng y vinh quang cao qu.

Ng|y nay, trong vn hc th gii, rinyes hoc Eumnides chuyn thnh danh t

chung ch s truy n bo th hoc ngi lnh nhim v truy n bo th. Aropage ch

mt t chc, mt cuc hp m thnh vin l nhng nh hc gi y t|i nng v| uyn

bc. Cn Pylade ch ngi bn ch ct, trung thnh.

***

Vic nhng rinyes i chc nng, chc danh, ng hn c bt ln mt

chc nng, chc danh mi phn {nh bc chuyn bin tin b ca lch s x hi.

rinyes vn l nhng n thn c ng vng quc ca thn Hads. l| nhng n

thn gn gi v bo v cho huyt thng ca th tc mu h v trt t ca th tc ny. V

th, ngoi chc nng ch yu l| i b{o th, i tr n mu, truy n, trng pht k st

nhn, rinyes cn m ng c vic trng tr ti bi c, khng gi ng li nguyn,

ti khng qu ngi trng khch. Tht ra trong thn thoi Hy Lp, chng ta thy vic

trng tr nhng ti ny phn ln do cc v nam thn, n thn thc hin. t thy ni n

nhng n thn rinyes thc hin, rinyes trng tr k phm ti bng hnh pht tc

ot ca hn tr khn v c minh mn, ging xung cuc i hn nhng ni bt hnh

khn lng. V lai lch th c ngun k, rinyes c sinh ra t mu ca thn Ouranos-

Tri Cha nh xung Gaia-t M. Mt ngun khc cho bit rinyes l con ca thn

rbe-Chn Ti tm Vnh cu v n thn Nyx-m ti M mt. Lc u ch c mt

rinyes, sau ba ch em l Alecto, Tisiphone v Mgre. Thot u rinyes ch l linh

hn ca ngi b git i tr th. Linh hn ny truy n nhng ai khng thc hin, lm

trn ngha v, lut l ca s bo th th tc, th tc mu quyn cng nh th tc ph

quyn. S pht trin ca kinh t, nn kinh t tin t khin cho t chc th tc ph

quyn b suy yu. S phn cng gia cc ngnh kinh t chn nui, nng nghip, th

cng nghip, thng nghip, v.v. dn n ch chia d}n c theo ngh nghip v khu vc

c tr, cn li ch ca ngh nghip tr thnh cht keo lin kt, gn b con ngi li vi

nhau. Qu trnh ny din ra ng thi vi qu{ trnh t hu ha nhng ti sn ca th

tc, s ph}n ha d}n c th|nh k gi|u, ngi ngho, nn kinh t h|ng ha v| trao i

hng ha pht trin... Tt c nhng c{i ng|y c|ng l|m cho ch th tc ph quyn

lung lay tn gc v to iu kin, t c s cho s ra i ca Nh| nc. Vi s ra i

ca Nh| nc, tp tc, lut l ca th tc tr thnh mt hin tng li thi v phn

ng. V Nh| nc l mt t chc cao hn t chc th tc, rng ln hn, vn minh hn,

khoa hc hn t chc th tc, do n khng th chp nhn mt cch xt x theo tp

tc, lut l ca th tc vn da trn mi quan h huyt thng. T nay chc nng trng

tr k phm ti st nhn thuc v chnh quyn. Do hnh nh v chc nng nhng n

thn rinyes cng phi thay i. Thng nhng n thn hung d i b{o th, nhng

rinyes chuyn thnh s giy v, hi hn, au kh, cn rt trong lng t}m k phm

ti. ng hn, nhng n thn rinyes bt k phm ti phi chu hnh pht (}u cng

l mt cch bo th). Cn k phm ti trong hon cnh ca giai on qu{ t ch

cng x th tc ph quyn chuyn sang ch chim hu n l c th thot khi ni

gi|y v, au kh, s truy n ca nhng rinyes bng s sm hi v tp tc ra ti ca

tn gio. S ra i v pht trin ca Nh| nc tng cng v| thc y s phn

cng, c bit s phn cng gia lao ng tr c v| lao ng ch}n tay l|m cho i sng

vn ha-chnh tr ngy cng c t chc hn, vn minh hn, vn ha khoa hc pht trin.

Do vic xt x nhng k phm ti cng nh xt x, phn gii nhng v vic tranh

chp trong i sng phc tp ca x hi cng d}n i hi phi c mt c quan chuyn

tr{ch, v| ta {n ra i. Ta {n ra i ko theo s ra i ca khoa bin lun m ngy

nay chng ta quen gi l ngh thut hng bin (ng nhin cuc u tranh chnh tr

gia c{c phe ph{i i lp cng l| mt nguyn nhn pht sinh ra khoa bin lun). Cng

vic xt x, kt ti, phn bc dn dn tr thnh mt ngh chuyn mn. l| tt c

nhng mm mng sau ny trong tin trnh lch s hnh thnh ci m ngy nay

chng ta gi l cng vic t ph{p, ph{p ch, lut hc, v| cng v| nguyn nh}n s}u

xa dn n s thay i chc danh v chc nng ca rinyes. Nh vit kch Eschyle

khai thc thn thoi Oreste tr th cho cha vit nn b ba bi kch th Oreste (Orestie
458 TCN). Nh c b ba bi kch ny m chng ta mi c mt hiu bit phong ph v

su sc v thn thoi . Gii thch ngha ca Oreste, mt nh nghin cu ngi c

l Bachofen vo th k XIX vit, l| cuc u tranh gia ch mu quyn ang

suy tn vi ch ph quyn va ny sinh v| c thng trong thi i anh hng . 228

Tuy nhin cng c mt vn na i hi chng ta lm sng t thm: Oreste

c trng {n nh l| mt thng li ca ch ph quyn. ng! Nhng c phi ch

thc l thng li ca ch ph quyn ca thi i anh hng khng? C nhng bng

chng cho php chng ta t li vn nh th.

1 - thi i anh hng khng c hnh thc xt x no ging nh hnh thc xt

x Oreste, xt x bng ta n, c kt ti, c phn bc ri c quyt {n. c anh hng ca

ca Homre, Iliade v Odysse, chng ta thy c mt hnh thc xt x vi quan ta

nhng chng ta khng thy miu t mt cuc xt x n|o t ti mt trnh nghim

tc tng t nh cuc xt x trong Oreste .

229

thi i anh hng, thi i m t chc th tc c ang sng tht l mnh m

nhng bt u tan r , mi vic tranh chp, phi xt x u do hi ng gm c cc

230

Trng th tc v| i hi Nh}n d}n m nhim: Vic tranh chp gia Achille v

Agamemnon v quyn li (ngi n t Brisis) khng c gii quyt bng xt x. Lc

u Agamemnon thng v Agamemnon dng quyn lc c hip Achille, tc ot ca

Achille ngi n t. Sau n|y Agamemnon thua phi tr li cho Achille ngi n t

Brisis cng nhiu ca ci kh{c. Nguyn nh}n trc ht bi qun Hy Lp thua to trn

chin trng v quan trng hn }y mi l| iu quyt nh, Achille v tnh cnh th tc

b lc, hi hn v h|nh ng gin hn ca mnh g}y nn c{i cht ca Patrocle, ngi

bn thn thit ca mnh, bng lng nhn s n b ca Agamemnon, xut trn vi mc

ch tr th cho Patrocle. Hon ton khng c quyn lc cng cng no xt x trong v

tranh chp ny gia hai c nhn. Trong Odysse, Ulysse git 108 tn cu hn, tr th

bn chng phm ti xc phm n ti sn ca Ulysse, cng p Pnlope, v Ulysse,

phi t{i gi{, mu cp quyn cai qun o Ithaque ca Ulysse. Git ti h|ng trm

ngi nh th nhng khng b a ra xt x mt ta n no c. Vy th n mu li tr

bng mu, thn nhn ca nhng ngi b git tp hp li quyt bo th, v nu c th

th tr th bo th ht i n|y qua i khc. Mi bn u h|nh ng theo ci l ca

mnh, nu khng c n thn Athna ng ra bt hai bn phi chm dt hn cuc giao

chin th khng bit s thm bao nhiu mu na. }y, chng ta cng khng thy

c mt quyn lc cng cng n|o ng ra xt x.

2 - Oreste c l| ngi v ti khng phi bng con ng ra ti. Oreste c

l| ngi v ti bng con ng xt x ca ta n, mt hnh thc xt x cng khai v

dn ch, cng bng v hp l.

3 - Nh vy ta thy t tp tc ca ch cng x th tc chuyn sang ci m

chng ta c th gi l lut php ca nh| nc. Con ng gii quyt theo tp tc l con

ng mn, lun qun, b tc, khng chun v| trc ht n da trn c s ca tnh

cm, ngha v huyt thng. Con ng gii quyt theo php lut ca nh| nc l con

ng quang minh chnh i, cng khai, cng bng, dn ch hp l. l| con ng

ca t duy v| l tr. Ch c gii quyt bng php lut ca nh| nc th mi chm dt

c mi th truyn kip gia hai dng h Atre v Thyeste bt ngun t li nguyn

ca Myrtilos.

4 - Chng ta c th kt lun: Oreste c v ti l thng li ca ch ph

quyn trong ch chim hu n l va mi ra i, thng li ca ch ph quyn

ca thi i vn minh ch khng phi thng li ca ch ph quyn giai on cao

ca thi i d man - thi i anh hng. Ngha l| thng li ca thi k Nh| nc ra

i vi t c{ch mt quyn lc cng cng, mt mt thc hin chc nng t chc v qun

l x hi sao cho ng|y c|ng vn minh hn, mt mt thc hin chc nng bo v v pht

trin li ch giai cp ca Nh| nc.

 5 - Li mt vn na t ra: Cuc u tranh vi ch mu quyn c th cn

l mt nhim v lch s ca thi i anh hng nhng c l no n vn cn l mt nhim

v lch s ca ch chim hu n l vi tnh thi s nh c phn nh trong cu

chuyn thn thoi Oreste? Chng ta c th khng nh rng: Vn ch mu quyn

khng cn t ra i vi ch chim hu n l. Trong thn thoi Oreste, vn ch

yu t ra, t ra vi tnh thi s nng hi l phi chm dt tp tc tr th, i n mu

theo nh truyn thng, ngha v, tnh cm ca quan h huyt thng th tc. X hi

tin ti ch c nh| nc, n hon ton khng th chp nhn c ch ngha v chnh

ph ca tp tc, do tp tc sinh ra. Phi xa b tp tc, ngha v ca truyn thng th

tc vn tn ti vi t c{ch nh l| chun mc ca Cng l v vic thc hin nhng tp

tc, ngha v nh l| s thc hin Cng l. Chnh v l nhng rinyes phi

chuyn sang lm mt ngha v mi vi chc danh mi: Nhng n thn ]n c.

6 - Thn thoi Oreste r rng l mt thn thoi phc hp. C lp thn thoi vo

mt thi k xa xa (thi i anh hng) v c lp thn thoi vo mt thi k mun

hn (thi i ra i Nh| nc). S phc hp cho chng ta thy thn thoi trong lch

s ca n din ra mt s vn ng chuyn ha. S vn ng v chuyn ha ny nhm

phn nh mt thc ti hoc phc v cho mt khuynh hng lch s -x hi nht nh

n|o ca thc ti.

 Oreste ot tng n thn Artmis Tauride

Nhng rinyes mc d c n thn Athna ban cho mt chc danh mi l

n thn ]n c m nhim v v| chm nom n hnh phc ca nhn dn x s Attique

v| th|nh Athnes, nhng h vn cha tht hi lng. Trong s h vn c ngi truy

ui Oreste, giy v chng, bt chng phi sng trong ni au kh n khng ngon, ng

khng yn. Oreste chng cn phng k n|o kh{c ngo|i phng k cu vin n s ch

dn, gip ca v thn [nh s{ng v| Ch}n l Apollon. Ch|ng n n th Delphes

cu khn thn. Thn phn bo:

- Con hy vt bin sang x s Tauride xa xi phng ng, ot bng c

bc tng n thn Artmis v. Cng vic ny chng d dng. Nhiu ni nguy him ch

n con, nhng con c yn t}m. Ta lc n|o cng bn con v| gip con vt qua nhng

pht him ngho.

Oreste ln ng vt bin. Cng i vi ch|ng c ngi bn thn thit v chung

thy Pylade. Tri qua nhiu ng|y m lnh nh trn bin c, con thuyn ca hai chng

thanh nin Hy Lp ti x s Tauride. H giu thuyn vo mt hm { kn {o v| ln

m tm ng i ti n th n thn Artmis. Sau khi d xt tnh hnh, hai chng thanh

nin Hy Lp thy rng ch c li dng m ti, t nhp v|o n th, ot bc tng

mang i, v| mt m kia sau nhiu ln d xt, tnh ton tr liu, h thc thi ca

mnh. Khng may cho hai chng thanh nin Hy Lp, vo lc h va mang c bc

tng n thn ra khi n th th b l. Nhng ngi dn Tauride pht hin thy h,

lin h hon m , ko nhau truy ui k cp. Oreste v Pylade khng chy tho{t c

v ni giu thuyn. H b bao vy v sau mt hi lu khng c rt quyt lit, h b bt

sng cng tang vt. Nhng ngi dn Tauride tri cht h li v gii v cung in tu

trnh nh vua. Nh vua nhn thy hai tn l mt c gan lm mt vic cn r xc phm

n tn miu thing ling ca x mnh, lng mun phn gin d. ng tht ln:

- em ngay hai tn sc sinh n|y l|m l hin t t ti n thn Artmis!

Nhng tri lc cn cha s{ng. L hin t ch c th c h|nh c vo ngy

mai. n }y ta phi dng li ni qua mt cht v phong tc ca ngi dn Tauride.

L mt c d}n xa tt tp tn pha ng bc, nhng ngi dn x ny hu nh rt t

giao tip vi nhng ngi cc x xa l khc. h khng c phong tc qu ngi

trng kh{ch nh ngi Hy Lp. H nhn nhng ngi cc x s khc vi mt con

mt xa l, th ch. V th bt c ngi dn ca mt t nc n|o t ch}n n x s

ca h th lp tc b bt ngay lm l hin t cho n thn Artmis. Hai chng thanh

nin Hy Lp sp b git hin t khng c g l ngoi l c, hn na h li phm trng

ti, ngha l| {ng b git n hai ln!

Sng hm sau khi tri va sng t, nhn dn Tauride r nhau ko n qun t

trc n th Artmis d l hin t. Ngi ch tr v hnh l l vin n t t ca n

thn, nng Iphignie xinh p, con gi ca Agamemnon v| Clytemnestre. Xa kia

cho o|n thuyn Hy Lp c thun bum xui gi vt bin sang thnh Troie, nng

t nguyn hy sinh th}n mnh lm l hin t cu xin n thn Artmis ngui gin

ph h cho qun Hy Lp, nhng v|o lc mi dao nhn ca lo vng Calchas, vin t

t v| nh| tin o{n t|i gii ca qun Hy Lp, va k vo c nng th n thn Artmis

bng php l thn thng bin ha ca mnh cu nng, thay vo bng mt con cu . 231

N thn Artmis a Iphignie ngi trinh n ti x s xa l n|y nng trng nom

vic th phng n thn, v by gi ngi trinh n Hy Lp y, vin n t t y, sp cm

dao nhn chc vo c hai chng trai Hy Lp m khng bit rng mnh sp git cht a

em trai rut tht thn thit ca mnh. m va qua, Iphignie tri qua mt gic mng

y kinh ho|ng: Cung in ca cha nng Argos b mt cn ng t lm sp , ch

cn st li mt cy ct v t cy ct ny r xung nhng bp tc vng. Cn nng th

phi ra sch, lau chi, {nh bng c}y ct y nh l|m cng vic t t ca n|ng: a c}y

ct ra l|m l hin t. Tht kinh d v kh hiu. Chng ai kp tng gii gic mng k

l y cho n|ng. Hn na, bn th}n n|ng cng khng th suy ngm c im bo ca

gic mng y v sau bao nm xa qu hng v| gia nh, n|ng chc rng Oreste, em trai

ca nng chng cn sng. V th gi }y khi sp lm l hin t, n|ng nh bng s git

nhng ngi l mt phm ti dng cng cho vong hn em trai nng. Gi hnh l

n. Hai chng trai b gii n trc bn th. Iphignie hi lai lch ca h. c bit h

l| ngi Hy Lp, Iphignie bn hi thm h v qu hng Argos ca nng, v cha m

nng, v ngi em trai ca nng l Oreste. Hai chng trai Hy Lp giu kn tng tch. H

ch cho vin n t t ca n thn Artmis bit mt tin mng: Oreste cn sng. Oreste

cn sng! Tri i! Em ta cn sng ! Iphignie thm ku ln nh th v ny ra mt

nh: Ch git mt ngi lm l hin t, cn tha cho mt ngi, nh ngi

mang mt bc th v Hy Lp bo tin cho Oreste bit ngi ch rut ca chng l

Iphignie hin vn cn sng, hin Tauride, l| t t ca n thn Artmis. Iphignie by

t nh ny vi hai chng trai Hy Lp, v th l hai ch em nhn c ra nhau, gp li

nhau sao bao nm tri ly tn. Tht l vui mng khn xit! Nhng h chng c nhiu

thi gian hn huyn, tm s. L hin t n lc phi c hnh ri. Lm th no by

gi? Lm th n|o trn thot khi mnh t Tauride n|y? Trc nh| vua v| ng o

dn chng, Iphignie ct ting:

- Hi v vua y quyn th ca x s Tauride! Hi dn chng! L hin t sp sa

bt u, nhng va ri ta hi chuyn hai k l mt cn r n|y ta c bit chng

phm ti git ngi qu hng chng, v th chng mi b trn ti }y. Nh vy bn

tay u ca chng xc phm n n thn Artmis linh thing ca chng ta. Chng

ta phi lm l ty u cho bc tng, v c hai tn phm ti na. Nhng k s{t nh}n nh

th nu cha c lm l ra ti m| em hin t thn linh th khng c. Chng ta s

phm mt trng ti nu hin t cho cc v thn nhng l vt khng tinh khit. Cc v

thn s ni gin, ging tai ha xung trng pht t nc chng ta. V th ta quyt nh

a tng n thn Artmis v hai k phm ti ny ra ngoi b bin lm l ra ti.

Nh vua v chng dn thy c iu g khng va xin c truyn dy.

Nh| vua v| d}n chng nghe xong u ly lm phi. Vua bn truyn cho rc

tng n thn Artmis ra b bin. Nhng tng l ca n th rc tng i trc, cn

qun lnh gii hai tn phm ti theo sau. Iphignie dn u {m rc. Nng dn {m

rc ra qung b bin ni Oreste v| Pylade ct giu con thuyn. Ti ni, Iphignie ra

lnh cho {m lnh phi lui v pha sau, tht xa, v nghi l ty u, ra ti i hi phi

tin hnh b mt. Ch c ngi chu l v| c{c tng l hnh l c bit. Ngi ngoi

cuc khng c tham d, khng c bit. l| tp tc t nghn xa truyn li.

Chng cn phi k d|i dng ta cng o{n bit c l ra ti tin h|nh nh th no.

Iphignie nhanh chng ci tri cho Oreste v Pylade, v hai chng thanh nin Hy Lp

cng nhanh chng chun b bum, cho con thuyn. {m lnh ch pha sau thy lu

sinh nghi. Chng ph b lnh cm chy ra ngoi b bin xem s th ra sao. Tht l

lng! Ngi trinh n t t ca h ang trn mt con thuyn. Cn hai tn ti phm

ang ra sc y con thuyn ra khi vng nc cn. Th l| l lnh h ho{n m ln v

xng ti. Chng cho rng vin n t t ca h b bt cc, cn phi gii thot cho

n|ng. Xung t n ra. Oreste v Pylade chng . Ti ngh cao cng ca chng cng

vi Pylade chn ng bn lnh li, v| hn th na {nh cho chng tht in b{t o

phi qung chn ln c m chy thot thn. Mi ngi xung thuyn v rng sc cho

thot khi vng nguy him. Con thuyn dn dn xa b. X s Tauride sau lng h

ch cn l mt vt xanh thm, nhng s phn }u c d|nh cho con thuyn ca Oreste

tr v qu hng Hy Lp d d|ng nh th. Mt cn bo ni ln. Con thuyn vt v

trong sng gi v sng gi nm n tr li ni xut pht. Con thuyn tri git vo b

bin x Tauride. Tnh hnh tht mun phn nguy ngp. Nhng ngi dn Tauride m

bt c th nhng ngi Hy Lp cm chc ci cht.

Chnh vo lc nguy ngp nh vy, n thn Athna kp thi xut hin v ra

tay ph tr. N thn n cung in ca nh| vua v|o lc nh| vua ang c thc ty

tng truy ui. Lnh tr{ng v|o c v|o ng. Thuyn b, lng thc chun b

xong xui. N thn Athna bn ln ting phn truyn cho nh vua x Tauride phi

nh ch ngay vic ui bt. Hy cho Iphignie v hai chng trai Hy Lp cng nhng

ngi i theo tr v qu hng Hy Lp yn bnh. Hn th na, nh vua phi cho tt c

nhng tng n phc v vic th cng Artmis ngi n cng v Hy Lp vi

Iphignie. Thy n thn Athna xut hin v phn truyn nh vy, nh vua ch cn bit

ci u tun lnh.

Oreste tr v qu hng vi nim sung sng khn cng. Chng nhng chng

mang c bc tng n thn Artmis v Hy Lp m| cn a ngi ch thn thit

ca mnh sau bao nm xa cch, nhng tng thit phn, cng v vi bc tng.

Chng dng bc tng n thn Artmis cho t Attique thing ling. Nhn dn Attique

dng lun mt ngi n trng l bn b bin v| rc tng Artmis v th. Tip

chng tr v qu hng Argos ot li ngai vng. Ngai vng lc ny do Alts con

ca gisthe chim gi. Mt cuc giao u xy ra. Alts khng chng ni, b git

cht. Th l Oreste ln ngi vua vi tt c nim t h|o chnh {ng: xa b c ti li

ca bn thn, lp c chin cng, dng li c c nghip ca vua cha, thanh ton

hn, chm dt c mi th lu truyn t i ng cha gia hai dng h Agamemnon

v Thyeste.

Oreste tr v qu hng. Ch|ng ly Hermione, con gi ca Mnlas v Hlne,

lm v. Chuyn Oreste ly Hermione cng kh{ li thi: Xa kia khi cuc Chin tranh

Troie cha xy ra, Mnlas tng ha g Hermione cho Oreste, nhng ri sau chin

tranh xy ra v ko di ti chc nm tri. gi|nh c chin thng, theo mt li sm

ngn c mt m qun Hy Lp bit c, qun Hy Lp phi mi c dng s

Noptolme con ca ngi anh hng Achille, ti thnh Troie tham chin. Di quyn

ch huy ca ch tng Agamemnon, qun Hy Lp thc hin c vic ny, v chnh

Mnlas l| ngi gp phn quan trng vo vic thc hin s vic ti quan trng .

ng g bng lun Hermione cho Noptolme Noptolme phn khi nhn nhim

v sang giao chin vi qun Troie. Cn by gi cuc Chin tranh Troie kt thc.

N|ng Hlne tr v vi Mnlas. Vy th nng Hermione tt phi tr v vi Oreste,

v cuc chin tranh gia Oreste vi Noptolme t phi xy ra. Oreste vi kh th ca

ngi gi|nh c nhng thng li lin tip li c thn thnh ph h, n nh

Noptolme g ca, i li nng Hermione. X xt, tt nhin l x xt v Noptolme

tnh nng nh la, kt thc bng thng li ca Oreste. Noptolme cht, Hermione v

sng vi Oreste Argos. i v chng n|y sinh c mt con trai tn l Tisamnos.

Cn Pylade, Oreste chp ni xe duyn vi ngi ch rut ca mnh l lectre.

Gia h ngi anh hng Oreste
 HT

Chia s ebook : http://downloadsach.com/

Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi