Essay Chemische Thermodynamica door Hugo Kleikamp LST 4176154.

Het Mpemba-effect.
Het mpemba-effect is een fenomeen met tot nu toe nog onbekende
oorzaak, dat inhoudt dat warm water sneller bevriest dan koud water. Dit
effect treedt niet alleen op bij water, maar is ook aangetoond bij glycerol.
Verder is bekend dat dit effect niet optreed in de natuur. Op eerste gezicht
lijkt dit fenomeen onmogelijk, aangezien de warme vloeistof eerst afkoelt
tot de starttemperatuur van de koude vloeistof (Ts,k) alvorens nog verder
af te koelen tot de vloeistof bevroren is. De tijd die de warme vloeistof
nodig heeft om te bevriezen moet dus gelijk zijn aan de tijd die nodig is
om Ts,k te bereiken plus de tijd die de koude vloeistof nodig heeft om te
bevriezen. In de praktijk blijkt dit echter heel anders te verlopen. Toch kan
men proberen dit fenomeen te verklaren met behulp van
thermodynamische principes.

fig. 1 grafiek van het temperatuurverloop van warm en koud water over tijd, tijdens een
onderzoek naar het mpemba-effect, waaruit blijkt dat warm water eerder overgaat tot
een vaste fase dan koud water.

Door het verschil in temperatuur ontstaat er een verschil in de

samenstelling van het koude water en het warme water wanneer dit Ts,k
bereikt. De hoge temperatuur van het warme water zorgt ervoor dat de
dampdruk stijgt en er meer water verdampt dan het koude water. Wanneer
het warme water Ts,k bereikt zal er dus een volumeverschil zijn
opgetreden. Verder zorgt de hogere temperatuur ervoor dat het warme
water minder opgeloste zouten en gassen bevat dan het koude water.
Doordat de neerslag van zouten sneller plaatsvindt bij hogere temperatuur
zal het koude water meer opgeloste zouten bevatten dan het warme
water. Daarentegen zou verdamping van water de concentratie van de
zouten ook kunnen toenemen. van Aan de hand van de wet van Van t
Hoff: dlnKh/d(1/T) = -Hsolv/R ,wordt duidelijk dat een toename van de
temperatuur een afname van de Henry constante tot gevolg moet hebben
(want dHsolv en R zijn beiden constant), wat er voor zorgt dat er minder
gassen opgelost kunnen worden. De opgeloste zouten en gassen zorgen
op hun beurt voor dat de entropie van de oplossing toeneemt, en dat het
vriespunt daalt.

Een andere mogelijke verklaring is dat de koude vloeistof eerst onderkoeld

raakt en vloeibaar blijft in plaats van te bevriezen. Omdat de vloeistoffen
tijdens experimenten vaak volledig stilstaan kunnen ijskristallen zich niet
goed hechten aan stofdeeltjes in het water waardoor er normaal
gesproken een ijslaag ontstaat. Dit zou verklaren waarom het mpemba-
effect niet optreed in de natuur, aangezien er in de natuur altijd een vorm
van beweging is, zoals bijvoorbeeld wind, die zorgt dat de vloeistof niet
onderkoeld raakt. Het is bewezen dat het warme water minder kans heeft
om onderkoeld te raken.

Hoewel de precieze oorzaak van het mpemba-effect nog steeds een

raadsel is, bestaan er dus genoeg theorien die dit fenomeen kunnen
verklaren. Dit fenomeen is dus veel aannemelijker dan op eerste gezicht
lijkt.