Bepaling van de hardheid van slootwater

LET OP: Dit verslag is uitsluitend bedoeld als hulpmiddel bij het maken van je eigen verslag
en niet om zomaar in te leveren bij je docent(e).

“Hardheid van oppervlaktewater”

Bij deze zesde titratie van de serie “titraties, klas 6 2000” was het de bedoeling de hardheid
van oppervlaktewater te bepalen. We namen hiervoor water uit de Potmarge. De hardheid van
water wordt bepaald door de concentraties van Ca2+ en Mg2+-ionen.
Met een complexometrische titratie wilden wij achter de concentratie van deze ion-soorten in
het Potmarge-water komen. Een complexometrische titratie is een titratie die berust op het
ontstaan van een complexion. Zo’n complexion heeft dan een zeer kenmerkende kleur.
Eerst liet je de Mg2+-ionen reageren met de indicator eriochroom-T volgens de volgende
MgInd— (aq, rood)reactie: Mg2+(aq) + Ind3— (aq, blauw)

Door het toevoegen van EDTA (ethyleendiaminetetra-azijnzuur) traden de volgende reacties

op, eerst zuurbase-reactie, zodat EDTA4—:

+ 4 OH--  4 H2O +

Vervolgens complexvorming van het kleurloze CaEDTA2—:

CaEDTA2—(aq)EDTA4—(aq)+ Ca2+ (aq)

Wanneer alle nog ongebonden (want de indicator reageerde niet met de Ca2+-ionen) Ca2+-
ionen gereageerd hebben met EDTA4—, gaat de verdere EDTA4— reageren met de Mg2+-
ionen die aan de Ind3— vast zaten en de rode kleur veroorzaken. De rode kleur van de
oplossing verdwijnt dan en wordt na kleurloos te zijn geworden lichtblauw. Dit gebeurde
volgens de reactie:
MgEDTA2—(aq, blauw) + Ind3—(aq)MgInd—(aq)+ EDTA4—(aq)

Het is bij een complexometrische titratie van belang dat het complex van de indicator minder
stabiel is dan van de titerstof. Je zou anders geen kleurverandering zien.

Werkwijze:

Eerst maakte ik de buret schoon volgens de voorschriften en bracht ik hem op concentratie

met de EDTA-oplossing. Ik controleerde of er geen lucht in de kraan zat en stelde hem op nul.

Ik mat 100 milliliter gefiltreerd slootwater af in een maatkolfje van 100 ml en deed deze 100
ml in een erlenmeyer. Ik deed deze handeling vier keer, zodat ik uiteindelijk 4 erlenmeyers
had met 100 ml slootwater. Aan elke erlenmeyer voegde ik 2 ml van een op pH = 10 gestelde
oplossing. Ook deed ik overal ongeveer 30 druppels indicator (eriochroomzwart-T) in, dat
met Mg2+-ionen een rood complexion vormt. De oplossingen werden hierdoor rood.
Ik verwarmde eerst één erlenmeyer tot ongeveer 70 graden Celsius. Dit was nodig om de
reactie met een aanzienlijke snelheid te laten verlopen. Nu ging ik titreren met de kleurloze
oplossing van gestelde EDTA (in de buret).
Tijdens het titreren voegde ik af en toe nog wat meer indicator toe, om de staat van de reactie
beter te kunnen waarnemen. Aanvankelijk was te verwarmde oplossing rood / roze. Naar mate
ik meer EDTA toevoegde werd de oplossing steeds minder rood tot bijna kleurloos en
uiteindelijk blauwig. Wanneer de oplossing licht blauw gekleurd was, stopte ik met EDTA
toevoegen en las ik het aantal (gebruikte) milliliters EDTA af. Na deze eerste titratie deed ik
dit nog drie keer.

Meetresultaten:

Titratie 1 (in ml) Titratie 2 (in ml) Titratie 3 (in ml) Titratie 4 (in ml)
Beginstand EDTA 0,00 19,58 0,00 13,63
Eindstand EDTA 13,58 27,34 13,63 27,62
Gebruikt EDTA 13,58 13,76 13,63 13,99

Ik deed steeds 100 ml filtraat van het Potmarge-water in een erlenmeyer en voegde steeds 2
milliliter bufferoplossing toe.
Het gemiddelde van het aantal milliliters gerekend over alle waarden is 13,74.
Het gemiddelde van de hoogste en laagste waarde is 13,79 milliliter.

Berekening van de hardheid van het Potmarge-water:

Gegeven:
MEDTA = 0,0474 mol per liter
Berekening:
Gemiddeld moest ik 13,74 ml EDTA titreren om zowel de Mg2+ als de Ca2+-ionen weg te
vangen. Er was dus 13,74 x 0,0474 = 0,651 mmol EDTA.
Er is hier niet te spreken over de concentratie van de calciumionen in het water, maar over de
concentratie van beide ionsoorten.
Uit de reactievergelijkingen blijkt dat de molverhouding EDTA: Ca2+ = 1:1
Er was dus ook 0,651 mmol Ca2+. Dit komt overeen met 0,651 x 40,08 (MCa) = 26,09 mg
Ca2+

De hardheid van water wordt uitgedrukt in Duitse hardheidsgraden, waarbij 1°D overeenkomt
met 7,1 mg Ca2+/liter:
De hardheid van het Potmarge water is 3,67 °D / liter.

Een vraag die was gesteld, was in welke molverhouding je ammoniak en ammoniumchloride
moest mengen om een buffer van pH = 10 te krijgen.
Om dit uit te kunnen rekenen gebruik je natuurlijk de buffer formule, waarbij je geen rekening
met het volume hoefde te houden, omdat het toch in hetzelfde volume zat:
NH4+ + OH--Reactie: NH3 + H2O
Kz = [NH3][H2O] / [NH4+][OH--] = 5,8 .10--10
10 = log {5,8 . 10—10} – log [NH4+ / NH3]pH = pKz – log [zuur/base]
1 : 5,8Hieruit volgt dat het quotient 0,1724.. is. De molverhouding NH4+ : NH3

Foutendiscussie:

Kijkend naar de meetresultaten blijkt dat ik mijn gevonden waarde in drie 13,7 ±
0,3.significante cijfers kan geven, te weten: 13,74 ± 0,25
Ook de gegeven waarde van de EDTA was in drie significante cijfers. Dus het aantal cijfers
komt ook hiermee overeen. Ik denk dat ik de titratie vrij nauwkeurig heb uitgevoerd.
Ik gebruikte een maatkolf van 100 ml voor het af passen van het slootwater, omdat ik op die
manier maar één keer een afleesfout kon maken. Wanneer ik bijvoorbeeld vier keer een 25 ml-
pipet zou hebben gebruikt om 100 ml af te passen, dan had ik vier keer een afleesfout bij het
glaswerk kunnen maken. Een maatcilinder van 100 ml is natuurlijk veel te onnauwkeurig.

De titratie zou mislukt zijn wanneer het water geen magnesiumionen bevatte, omdat de hele
kleurverandering van het rode complex MgInd— naar het kleurloze MgEDTA2-- dan niet zou
hebben plaats gevonden: je zou helemaal geen kleurverandering hebben waargenomen, van
rood naar kleurloos en uiteindelijk blauwig (Ind--) .
Een alternatief zou dan geweest moeten zijn, dat je een indicator gebruikte die met de
calciumionen een bepaalde kleur had. En wanneer je daarbij een andere stof titreerde, die dat
complex zou doorbreken en zelf een andere kleur gaf met de Ca2+-ionen, dan zou het wel
lukken.

Conclusie:
Het water uit de Potmarge heeft een hardheid van 3,67 °D / liter.