Big Bang Tanri PDF

www.canertaslaman.com www.bigbang.gen.
tr
NSZ
Big Bang Teorisi doru mu? Big Bang Teorisi felsefe ve dinler asndan hangi
sonular douruyor? Tanr var m? Tanrnn varl bilimsel verilerle ve aklc delillerle
ispatlanabilir mi? Evren, bilimsel kanunlar, evrensel tm oluumlar, btn canllar ve biz;
tesadfen mi olutuk, yoksa bilinli bir yaratln rnleri miyiz? Bu sorulara
vereceimiz cevaplarn, neye inanmamz gerektii ve hayatn bir anlam olup olmad
hususlarnda nemli neticeleri olacaktr. Bu inanlar ve hayatn anlam konusundaki
yaklammz ise hayatmzn ahlak gibi pratik alanlarnda belirleyici olacaktr.
Evren hakknda ne dndmz gerekten de nemlidir. Evren hakkndaki

grmz, evrenin bir paras olan kendimiz hakkndaki grmz de
oluturmaktadr. Big Bang (Byk Patlama) teorisi evrenin kkeni ve yaps hakkndaki
bilgimizi arttrm ve evreni daha iyi tanmamz salamtr. Big Bang teorisi, evrenin
tek bir noktadan, ok youn ve ok scak bir ekilde olumaya baladn; evrenin
srekli genilediini ve bu genilemeyle evrendeki scakln ve younluun dtn,
buna bal olarak evrendeki tm aamalarn gerekletiini, bu aamalarda atom-alt
dnyadan yldzlara kadar tm oluumlarn meydana geldiini gsterir. Kitap boyunca
Big Bang ve Big Bang teorisi deyimlerini bu anlamda kullandm.
Big Bangin bilimsel aklamasnn yannda, felsefe ve dinler asndan sebep

olduu sonular da ok nemlidir. Son birka yzylda bilimin, felsefenin ve dinlerin
arasna kaln duvarlar rld. Bilim adamlarnn ou, evrenin nasl olutuu ve
yapsnn ne olduu konularna o kadar odaklandlar ki, elde ettikleri bilimsel verilerin,
felsefe ve ilahiyat alan asndan sonularyla ilgilenmediler. Felsefecilerin ou, bilimin
verilerini takip etmeyi gerektiren bir uratan uzak durdular ve pozitivist dil felsefesi
gelenei gibi, felsefeyi dillerin zmlenmesine indirgeyen snrlayc yeni geleneklerin
etkisi altnda kaldlar. lahiyatlarn ou da, bilimsel aratrmaya girimekten uzak
durarak bilim, felsefe ve dinler arasnda rlen bu duvarlar kabullendiler.
1
www.canertaslaman.com www.bigbang.gen.tr
Bilimin farkl, felsefenin farkl, dinin farkl hakikatleri olamaz; fakat, yanl bilim,
yanl felsefe ve yanl din olabilir. Anlalyor ki , bu duvarlarn iinde kalan tm bu
faaliyetlerin yanllklarna mdahale edilememesi ve her alann kendi otoritesini
muhafaza edebilmesi iin bu duvarlar rlmtr. Bu ise, bilimin verilerinden gerekli
sonularn karlamamasna, felsefelerin ksr phelere boulup kalmalarna ve din
alanna saysz hurafelerin sokulmasna sebep olmutur.
Bu almamda, tm bu sakncal sonulardan korunmak iin bilim, felsefe ve din

alann hep beraber ele aldm. Kitabn ilk iki blmnde, Big Bang teorisi ortaya
konmadan nceki felsefe ve bilim tarihini tanttm. Bylelikle okuyucunun, Big Bang
teorisini, tarihsel bir bak asyla deerlendirebilmesini hedefledim. nc, drdnc
ve beinci blmlerde Big Bang teorisinin temel ve yan delilleri ile Big Bang teorisine
kar yaplan bilimsel itirazlar ve bunlara verilen cevaplar inceledim. Bu blm daha
ok Big Bangin bilimsel verileri ile alakaldr. Bu blmlerden sonraki drt blmde,
Big Bangin nda felsefe tarihini ve dinleri inceledim. Tanrnn var olup olmad ve
evrenin ezeli olup olmad konusunda yaplan tartmalarda, Big Bangin hangi tezleri
desteklediini hangilerini yanlladn gstermeye altm. Bylece binlerce yldr
yaplan tartmay Big Bange yarglattm. Kitabn son blmnde, Big Bangin ve
evrendeki oluumlarn, bilinli bir yaratl gerektirip gerektirmedii konusunu ele
aldm. Tm bunlar yaparken bilim tarihi, felsefenin nemli tartmalar ve dinler
hakknda okuyucuyu bilgilendirmeye altm.
Bu almay hazrlamamda, yaptmz tartmalarla, nerdikleri kaynaklarla,

yazdklarm okumalaryla ve beni tevik etmeleriyle birok kiinin yardmlar oldu. Bu
ahslarn herbirine, ayrca deerli katklarndan dolay Feryalime ve deerli
profesrlerimiz Bekir Karlaya, lyas elebiye, Necip Taylana ve Kasm Turhana
teekkrlerimi sunuyorum. Bu kitab okuyan siz deerli okurlarma da ilgilerinden dolay
teekkr ediyor; eletirilerinizi, katklarnz ve nerilerinizi, kitabn arka kapanda
yazl olan internet adreslerine gndermenizi rica ediyorum.
2
I BIG BANG TEORS

ORTAYA KONMADAN
NCEK DURUM
1.BLM
BIG BANG TEORSNDEN NCE
FELSEFE TARH VE DNLER
Big Bang teorisinin felsefi sonularn daha iyi anlayabilmek iin ncelikle bu teori
ortaya konmadan nce felsefe tarihinde ileri srlen fikirleri incelemek faydal olacaktr.
Bylelikle, bu teorinin insanlk tarihi boyunca ortaya konan fikirlerden hangilerini
destekledii, hangilerini geersiz kld anlalabilecektir.
Big Bangin temel ve yan delilleri ile kart delillerini gstereceimiz sonraki
blmlerin ardndan, imdi ksaca zetleyeceimiz fikirler ok detayl bir ekilde ele
alnacaktr. Bu blmde ksaca tantlan felsefe tarihi, o blmlerde detayl bir ekilde
Big Bange yarglatlacaktr. Bu blmde sadece Big Bangten nceki durumun
zihinlerde canlandrlmas amalanmtr.
Felsefe tarihinin en nemli sorunlarnn banda Tanrnn var olup olmad gelir.
Yine bu sorunla ok alakal olduunu greceimiz maddenin ve evrenin ezeli olup
olmad meselesi de felsefe tarihinin en nemli sorunlarnn banda gelmektedir.
3
Felsefe tarihinin bu iki nemli sorunu bu kitabn en temel tartma odan oluturaca
iin, Big Bangten nceki felsefe tarihi bu iki soruya verdikleri cevaba gre ayrlp
incelenecektir.
TANRININ VARLIINI NKAR EDEN VE MADDENN

EZELLN KABUL EDEN GR
Materyalist felsefenin en temel tezi olan bu gre gre yalnz madde gerektir ve
onun dnda hibir ey yoktur. Madde yaratlmamtr, yok edilemez, kendiliinden
varln srdrr, evrenin tek yap tadr. Materyalizmin bu inancndan kartt sonuca
gre Tanr yoktur, dolaysyla Tanrnn varl fikri zerine ina edilmi dinlere inan
yanltr.
Maddenin ezelilii fikri, materyalist felsefenin dnda da savunulmutur. rnein

Budizmde (kuruluu M.. 5. yy), Tanrnn hibir mdahalesi olmadan, var olan her
eyin mekanik yasalara uygun olarak maddeden meydana geldii sylenir. Budizmin
baz kollarnda Tanrnn varl kabul edilmi olabilir, fakat temel metinlerde Tanrdan
hi bahsedilmedii ve evren ezeli kabul edildii iin; Budizm, Tanry yok sayan ve
maddeyi ezeli kabul eden baln altnda incelenebilir.
Hint felsefesinin (kuruluu M.. 20. yya kadar uzanr) nemli bir blm de
evreni ezeli kabul eder ve Tanrya yer vermeden evreni aklamaya alr. in
dncesindeki Taoizmde de (kuruluu M.. 6. yy) her eyin kendiliinden olutuu ve
evrenin ezeli olduu fikrine rastlanr. Bu konu ileride daha ayrntl ilenirken
Uzakdounun bu felsefelerinden ve dinlerinden alntlar yaplacak, Big Bangin tm bu
felsefeler ve dinler iin dourduu sonular gsterilecektir.
Eski Yunann atomcular Demokritos (M.. 460-370) ve Ondan felsefesinin ana

izgilerini alan Epikuros (M.. 341-270), gnmz materyalist grlerinin babas kabul
edilirler. Onlar da evreni ezeli (ncesiz) ve ebedi (sonsuz) kabul ediyorlard ve Tanrya
4
yer vermiyorlard. Fakat Tanry aka inkar ederek evreni ezeli kabul etme ilk olarak
Lucretiusta (M.. 98-55) kendini gsterir. lk olarak Onda apak gzken ateizmden
dolay, Onu, materyalist felsefenin ilk temsilcisi olarak kabul edenler de vardr.
Felsefe tarihindeki matematiki dAlembert, iktisat Turgot, ayrca Condorcet,

Baron dHolbach da materyalist felsefenin temsilcileridir. Fakat hi phesiz ki
materyalist felsefenin en nl ve en etkili olmu temsilcileri Karl Marks (1818-1883) ve
Friedrich Engelstir (1820-1895). Felsefelerini eylemle birletiren Markslar, Marksn
lmnden 70 yl sonra Dnyann te birini yanlarna almlardr. Karl Marksn
dnda dnceleri bu kadar ksa bir zamanda bu denli byk etki yaratm bir
dnrn olmad rahatlkla sylenebilir. Marksn ve Engelsin yazlarn okuyanlar,
onlarn felsefenin en temel sorununu u ekilde ortaya koyduklarna tank olacaklardr:
1- Ya madde ve doa ncedir, Tanr yoktur.

2- Ya da Tanr ncedir, madde ve doa Tanrnn eseridir.
Onlara gre felsefenin en temel sorunu budur. Onlar felsefenin en temel sorununu
ortaya koyarken birinci maddenin doruluunu savunmulardr. Materyalist felsefenin en
nl ideologlar bilimi kutsamlar, dinlerle berabar agnostikliin (bilinemezciliin) her
trlsne de kar kmlardr. Bilimi kutsayan bu kiilerin grlerinin, Big Bang
teorisi tarafndan bilimsel bir merkezde ele alnmas gerekten de ilgin olacaktr. Onlar
bilimin hakemliini kabul etmilerdi, bilimin felsefi sonulara yol aacan
savunuyorlard. Bakalm bilim (Big Bang rnei ile) onlarn felsefesini nasl
yarglayacak! Bu ilerleyen blmlerde ayrntl bir ekilde ele alnacaktr.
HEM TANRININ HEM DE MADDENN VARLIINI

EZEL KABUL EDEN GR
Materyalistlerin de kabul ettii gibi iki temel gr vardr. Ya madde ezelidir ve

Tanr yoktur, ya da Tanr ezelidir ve madde sonradan yaratlmtr. Fakat felsefe tarihinde
5
ok geni bir yer kaplayan felsefecilerden Platonun (M.. 427-347) ve Aristonun (M..
384-322), hem Tanrnn hem de maddenin varln ezeli kabul eden grte olmalar, bu
fikrin de zel bir blm olarak ele alnmasnn sebebidir.
Evrenin ezelilii fikri Aristoda kendini daha da ak bir ekilde gsterir. Ona gre
yldzlar ezeli bir yaktla yanarlar ve ebedidirler. Platon her eyin kaos tan ktn
sylerken, onun bu aklamasnn yoktan yaratla daha yakn olduu sylenebilir, fakat
Platon yorumcularnn ounluuna gre Platon da maddenin ezelilii fikrine
inanmaktadr.
Bu grn tarihteki en nemli savunucular Platon ve Aristo olmakla beraber,

onlardan sonra gelip onlardan etkilenen filozoflar da benzeri grleri savunmulardr.
rnein Farabi ve bni Sinann bu grlerden etkilenmesi ve Gazalinin onlara getirdii
eletiriler slam dnyasnda ok nldr.
Platon ve Aristo, Hristiyan dnyasnda adeta Hristiyanlk ncesi azizler olarak

kabul edilmelerine ramen, tek Tanrl dinlerle en byk farkllklarndan biri maddenin
ezelilii konusunda olmutur. Bu yzden Big Bangin bu konuda syleyecekleri tarihin
bu nemli tartmasna da k tutacaktr. Acaba kim haklyd? Platon ve Aristo mu?
Yoksa tek Tanrl dinler mi? Bakalm Big Bang ne karar verecek?
AGNOSTK (BLNEMEZC) TAVIR
Daha nce grld gibi Tanrnn varl ve maddenin ezeli olup olmamas
konusunda iki temel gr vardr, Platon ve Aristonun grleri ise nc bir gr
olarak bunlara ilave edilebilir. Felsefe tarihini incelerken, bu konuda drdnc bir gr
olmasa da, bu gre girmeyen, fakat nemli bir yer igal eden drdnc bir tavra
rastlyoruz. Bu agnostik (bilinemezci) tavrdr. Agnostik tavr, daha nce saylan
grlerin hangisinin doru olduunun bilinemeyecei iddiasndadr. Yoksa agnostizm
alternatif bir model sunmamaktadr. Bu tavra sahip olanlar da e ayrabiliriz:
6
1- Agnostik-Ateistler: Bu tavrda olanlar, Tanrnn varlnn bilinemeyeceini iddia

ederler ve bu noktadan ateizme geip, bilinemeyen bir Tanry yok kabul etmenin
doru olacan dnrler.
2- Agnostik-Fideistler: Bu tavrda olanlar, aklla ne Tanrya inanlabileceini ne de

Tanrnn reddedilebileceini belirttikten sonra, akln karmad bir imana geni
bir yer aarlar ve Tanrnn varlna inanrlar. Tarihin en nl agnostii Kant da
bu snfa dahil edilebilir.
3-Agnostik olup daha ileri gitmeyenler: Bu tavra sahip kiiler ise agnostik
tavrlarndan daha ileri gitmezler. Agnostiklikten Tanrya inanca veya ateizme
gemezler. Bunlarn hareket noktas ayn zamanda durduklar noktadr.
Agnostizm, pozitivist ya da materyalist retilerde karmza kan nihai

gerekliin bilinemez olduu gr olarak tarif edilir. Hepsinden nemlisi agnostizm,
Tanrnn var olup olmadn bilemeyeceimizi syler. Tabi ki agnostizme gre
maddenin, evrenin balangc olup olmad da bilinemezler listesindedir.
Agnostikliin kkeni Eski Yunanda aranr ve benzeri grler Sofistlere kadar

gtrlerek aktarlr. Kesin ve mutlak bilginin imkanszln savunan Protogoras (M..
485-420) ve Gorgias (M.. 5. yy), Sofistlerin bu konudaki en nl rnekleridir.
Fakat agnostizm denince felsefe tarihindeki iki nemli isim gndeme gelir.
Bunlardan birincisi David Hume (1711-1776), ikincisi ise ondan etkilenen ve ondan daha
da nl olan Immanuel Kanttr (1724-1804). Bu iki isim de Tanrnn var olup
olmadn bilemeyeceimizi, pekala maddenin de ezeli olabileceini, fakat bunu da
bilemeyeceimizi sylemilerdir. Tanrnn varln kantlayan delillere bu ikilinin
ynelttii itirazlarn temelinde bu gr vardr. Big Bange agnostizmi yarglatrken bu
itirazlar ele alacaz.
7
Big Bang, evrenin balangc hakknda bilginin mmkn olduunu ortaya koyar ve
hem teorik, hem de gzlemsel ve deneysel verileriyle bunu destekler. Bilginin mmkn
olduunu gsteren ve agnostizmin ulalamaz ve aklanamaz kabul ettii ok temel bir
konuyu aklayan Big Bang, agnostizmin birok itirazn geersiz klmaktadr.
TANRININ VARLIINI VE MADDENN YARATILMI

OLDUUNU KABUL EDEN GR
Bu gr savunan tarihteki en nemli aktr, hatta tek aktr tek Tanrl dinlerdir.
Tek Tanrya inanan dinler, kendilerinin dndaki herkese kar Tanrnn var olduunu,
maddenin ve evrenin yaratlm olduunu savunmulardr. Yahudilik, Hristiyanlk ve
Mslmanln mezhepleri arasnda birok farklar olmakla beraber, Tanrnn ezeli
varl ve maddenin yaratlm olmas konusunda byk din btn mezheplerinde ayn
ortak gre sahiptir. Bu dinler, bu grlerini kutsal kitaplarna dayandrarak
temellendirirler. Maddeci ateizmin, maddenin ezelilii konusundaki ortak grne
karn, tek Tanrya inanan dinlerin maddenin yaratlml ve dolaysyla balangc
olduu konusundaki ortak gr nemlidir. Bu tek Tanrl dinleri, kendileri dndaki
her grten ayran temel bir konudur.
Tek Tanrl dinlerde Tanrnn ycelii ve kudreti en temel kavramlardr. Bu

yzden Tanrnn yceliine ve kudretine ters decek btn izahlar reddedilir. Tanrya
eksiklik atfeden anlatmlar, grler dlanr. Yaratlmam, kendi kendine var olma
fikriyle madde, Tanrnn gc ve kudretinden bamsz bir varlk kazanm olur. Bu
yzden yaratlmam madde fikri, tek Tanrl dinlerin kesinlikle kar ktklar bir
kavramdr.
Tek Tanrl dinlerin ortaya koyduklar ok nemli drt tane iddiaya dikkatleri
ekmek istiyorum. nk bu drt nokta ileride ayrntl bir ekilde grlecei gibi
Big Bangin ortaya koyduklar asndan ok nemlidir. nsanlk tarihinde bu drt tane
iddiann hepsini birden sadece ve sadece tek Tanrl dinler ortaya koyup savunmulardr.
8
Bu drt tane iddiann incelenmesi; Tek Tanrl dinler, kendileri dndaki sistemlerle bu
ok temel gr ayrlklarnda hakllar m, hakszlar m? sorusunun cevabn verecektir.
Bu drt iddiann doru olup olmadnda hakemlii Big Bang yapacak, ilerleyen
sayfalarda karar o verecektir. Tek Tanrl dinlerin drt iddias yledir:
1- Evren yoktan yaratlmtr. Dolaysyla madde ezeli deildir, yani balangc

vardr.
2- Evrenin yaratl belli aamalarn gereklemesiyle, aamal-gelimeci bir sre

takip edilerek gereklemitir.
3- Evren amasal olarak yaratlm ve tasarmlanmtr.
4- Evrenin balangc olduu gibi sonu da vardr. Gn gelince evren kyamet

srecini yaayacaktr.
9
2. BLM
BIG BANG TEORSNE KADARK
BLM TARH
Bu blmde astronomi tarihi ok ksa ekilde incelenecektir. Ama Big Bang

teorisi ortaya konana kadarki bilimsel srecin zihinlerde canlanmas, bylece Big Bang
teorisinin tarihsel perspektifte yerine oturtulabilmesidir.
ESK UYGARLIKLARDAK GELMELER
Gnmzde on yanda bir ocuk iin bile sradan olan bilgiler, eski alarn
insanlar iin zlemez bilmecelerdi. nsanlarn bilme arzusunu ou zaman mitolojiler
ve efsaneler karlyordu. Bugnk bildiimiz anlamda bilimsel abaya, tarihin bilinen
dnemlerinin ok uzun bir ksmnda rastlayamyoruz.
Smerlerin M.. 3000 ylnda teknik bilgiler elde ettiklerine, bunlar kendi
refahlar iin kullandklarna tank oluyoruz. Smerlerin yerini alan Babiller de
matematikte ve astronomide ilerlemeler kaydettiler. Uzun ve dikkatli gzlemler sonucu
baarl bir takvim oluturmay baardlar ve bunu tarmda kullandlar. Gnein her gn
gkyzndeki kaplarn ayr birinden girdiini, ayr birinden ktn sylediler...
Babillerin gkyzyle ilgileri astronomi kadar astroloji merkezliydi, gkyzn
gzleyerek gelecek ile ilgili iaretler elde etmeye alyorlard...
Msrda da matematik ile astronomi zerine nemli gelimelere rastlyoruz... Eski

in ve Hint uygarlklarnn da matematik ve astronomi alanlarnda baarl gelimeler
kaydettiklerine tank olmaktayz... Bunlar, gnmzn bilimsel anlayndan farkl
olarak, daha ok gnlk ihtiyalara ynelik almalar olarak gzkmektedir.
10
Bahsettiimiz medeniyetler gkyz cisimlerinin hareketlerini gzlemlediler; bu

cisimler arasnda bulduklar dzenli ilikilere dayanarak ileride oluacak durumlar
tahmin etmeye, tarmda bunlardan faydalanmaya, astrolojik kehanetlerde bu verileri
kullanmaya altlar. Bildiimiz kadaryla onlar, gnmz bilimi gibi gzlem verilerini
aklama ihtiyac duymadlar, teorik temelde gzlemleri deerlendiremediler. Byle
olunca da astronomi biliminde bugnk anlamda bir ilerleme kaydetmeleri mmkn
deildi. Fakat unu da belirtmeliyiz ki son bulgular, bu medeniyetlerin bilim tarihi
kitaplarnda aktarlandan daha ok ilerlediklerini, Eski Yunandaki gelimenin kkenini
oluturduklarn ortaya koymaktadr. Bu da bizi, bilim tarihini Eski Yunandan balatan
alkanln gzden geirilmesi gerektii sonucuna gtrmektedir.
ARSTO VE BATLAMYUSUN DNYA MERKEZL EVREN
Aristo, Dnyann sabit merkez olduunu; btn gezegenlerin, yldzlarn, Gnein

ve Ayn, Dnyann evresinde dndklerini savunuyordu. Ona gre yldzlarn ham
maddesi ve Dnyann ham maddesi birbirlerinden tamamen farklyd. Yldzlar ezeli bir
yaktla yaklmlard. Bunlar hem ezeli, hem de ebediydi. Oysa Dnya, kusurlu ve
eksikti, yldzlar gibi mkemmel deildi.
Daha sonra Batlamyus (Ptolemy, 85-165) Aristodan ald miras kullanarak,

Eudoksun ve Hipparkusun grlerinden de yararlanarak astronomik bir model ortaya
koydu. Bu modele gre Dnya merkezdeydi. O dnemde bilinen be gezegen Merkr,
Vens, Mars, Jpiter, Satrn ve onlarla beraber Ay ve Gne, Dnyann etrafnda
dnyordu. Yldzlar ise en dardaki en geni halkadaydlar. Bu Batlamyusun
kulland mirasn sahipleri olan Pisagorun, Platonun, Aristonun beenecei bir
modeldi; evren dairelerle ve krelerle tanmlanyordu.
11
MSLMAN DNYADA BLMN ALTIN AI
zellikle 8. yzylla 13. yzyln arasndaki dnem, Mslman dnyann bilimde

zirvede olduu dnemdir. Bilim tarihilerinin birou Bat dnyasnda ayn dnemi
Karanlk a olarak nitelendirirlerken, ayn bilim tarihileri Mslman dnyasnn bu
dnemdeki bilimsel durumunu Altn a olarak tarif etmektedirler.
Bu dnemde Mslman toplumlar, bata Grek miras olmak zere, Hint ve ran
mirasn kullandlar. Tm bu medeniyetlerin eserlerini evirdiler, kendileri de bilimsel
aratrma ve gzlemleriyle nemli atlmlar gerekletirdiler. Bugnk anlamda rasathane
ilk olarak Meragada 1259 ylnda kuruldu. Buradaki almalaryla Nasreddin Tusi,
Batlamyusu evren modelinin eksikliklerini eletirdi. Harezmi, Bitruci ve Biruni gibi
birok bilgin de astronomiye nemli katklarda bulundu...
Mslman toplumlarn yapt eviriler ve oluturduklar bilimsel birikim,

Arapadan dier dillere yaplan eviriler araclyla Bat dnyasna geti. Birok bilim
tarihisine gre, Bat dnyasnn Rnesanstan bugnk teknolojik geliimine kadarki
sre, Mslman toplumlardaki bu birikimin Batya aktarlmas sonucu gereklemitir.
Bat dnyas kendi tarihsel kkeni olarak grd Eski Yunanla; Platonla, Aristoyla ve
Batlamyusla bu eviriler sonucu tant. Batlamyusun kitabn Araplar El-Mecisti
adyla evirmilerdi, orijinal ad Mathematica olan bu kitab Bat dnyas, Arapadan
evirdii iin Almagest olarak tand.
KLSE VE KOPERNK LE BALAYAN SRE
Batlamyusun sistemi, ilk ortaya konmasndan sonra 1500 yl akn bir sre bata
Hristiyan toplumlar olmak zere geni bir kitle tarafndan, astronominin temeli olarak
ele alnd. Evet, tam tamna 1500 yl! Kilisenin bu astronomik sistemi doru kabul
etmesinin sonucunda, bu sistem, Hristiyanln resmi gr olarak kabul edildi. Katolik
kilisesi, Tanrnn yeryzndeki temsilcisi olarak kabul edildii iin, Kilisenin bu
12
konudaki kararna kar gelmek, Tanrya kar gelmek olarak deerlendiriliyordu.

Bylece Aristo ve Batlamyusun evren modeli, kendilerinin bile hayalini
kuramayacaklar kadar geni bir taraftar kitlesine kavumu oldu. Kendileri aziz, fikirleri
kutsal retiler oluverdi!
Bu sistemin geersiz olmas srecini balatan Kopernik(1473-1543) oldu. O, Dnya

yerine, Gne her eyin merkezi yapldnda, bu sistemin, gzlenen evrenle daha uyumlu
olacan ortaya koydu. Bin yl akn sredir geerli olan Batlamyus sistemine kar bu
itiraz, nceleri Kiliseyi telalandrmad. Fakat sonra bu fikir, Katolik kilisesi tarafndan
olduu gibi, Luther ve Calvin tarafndan da reddedildi. Onlara gre, Dnyann evrenin
merkezi olmamas dnlemezdi!
Eer bu sistem doruysa, Kilise ve Kilisenin aziz olarak ilan ettii kiiler yanlm
olacakt... Kilisenin yanldna dair bu ilk ciddi itiraz, laiklikle neticelenen srecin de
ilk sebeplerinden biridir. Kilisenin bilgisinin ve kararlarnn mutlak olduu fikri
sarslmasayd, hi phesiz ki laiklik ve seklerleme diye adlandrlan sreler
gereklemeyecekti.
Bu srece ihtiya duyulmasnn altnda, Kilisenin kutsal ilan ettii grleri

(zellikle Aristonun grlerini) bilime dayatmas, kendi kontrolnde olan eitim
sistemini istedii gibi ynlendirmesi vardr. Aristo fiziinin yanllarna tm Bat
dnyasn yzlerce yl mahkum eden, bu fizii Tanrnn vahyi gibi kutsallatran sebep,
Kilisenin bilimi kontrol etmesi olmutur. Bunun ortaya kard zararlar, laikliin ve
seklarizmin dayanaklarn oluturmutur.
TYCHO BRAHE VE KEPLER
Teleskobun icadndan nce bilinen en ciddi gzlemleri Tycho Brahe (1546-1601)

gerekletirdi. Danimarka kralnn desteini alan Brahe, gkyznn haritasn detayl bir
ekilde karmt. Bu arada slam dnyasna dnersek, ayn yllarda Takiyuddin
13
tarafndan (1575de) stanbulda rasathane yapldna tank olmaktayz. Fakat artk

Mslman dnyann Altn a sona ermitir. Kskanlklar bilimsel abann nne
gemi ve uursuzlukla sulanan Takiyuddinin rasathanesi 1582de top mermileriyle
yklmtr. Mslman dnyann, bilimin gelimesine katkda bulunaca sre artk ok
gerilerde kalmtr.
Bat dnyasnda ise Brahenin ok nemli gzlemleri Keplerin (1571-1630)

teorisyenliiyle bulutu. Kepler ok iyi bir matematikiydi, Brahenin gzlemlerini
deerlendirerek Kopernikin sistemindeki eksiklikleri dzeltti. Kopernik, gezegenlerin
hareketinin dairesel olduunu sanyordu, oysa Kepler, yrngelerin elips eklinde
olduunu ortaya koydu. Kepler, bir yandan Kopernikin sistemini dzeltirken, bir yandan
da Onun, Gne merkezli sisteminin doruluunu onaylad. Tm bu gelimeler olurken
hala Batlamyusun sistemi genel kabul gryordu, hala Kilisede bir tela gze
arpmyordu.
Keplerin doa ile ilgili bulduu matematiksel yasalar, bundan sonra matematiin
bilimlerde alaca merkezi roln de habercisiydi. Bu yasalar sadece kuru soyut bilgiler
deildir. Uzaya gnderilen uydulardan ve aralardan, Dnyamzn Gne etrafnda
dolanndan, uzak yldzlara kadar hep bu matematiksel yasalara tank olmaktayz.
GALILE LE ZRVEYE DORU ADIMLAR
Kepler yeryzndeki fizik yasalarn gkyzndeki cisimlere ilk uygulayan kiiydi.

Astronomi fiziin bir parasdr diyen Kepleri, bu yzden ilk astro-fiziki kabul
edenler vardr. Bilimin, Keplerle zirveye doru trman, Galile(1564-1642) ile devam
etti. Galile hareket yasalarn kefetti. Teleskobu onun bulup bulmad tartmal olmakla
beraber, teleskobu kullanarak ilk ciddi yldz gzlemlerini onun gerekletirdii herkese
kabul edilmektedir.
14
Galile, teleskopla yapt gzlemleri de deerlendirerek, Batlamyusun evren

modeline lmcl darbeyi vurdu. Bu sefer Kilise, Galileye, Kopernik ve Keplere
davrand kadar yumuak davranmad. Kilise, Galileyi, Engizisyon mahkemesinde
yarglad ve Galile, hayatn kurtarmak iin Dnyanin hareket ettii ve Gnein, evrenin
merkezi olduu fikirlerinden vazgetiini sylemek zorunda kald.
Bu olay, din-bilim atmasnn en nl rnei olarak, bu konunun ilendii

eserlerde en bata anlatlr. Oysa Batlamyusu evren modelini kabul etmeyen bu kiilerin
hepsi Tanrya yrekten inanyorlard, hem de Kiliseye balydlar. Onlarn birok
sznden Tanrya bal olduklarn anlayabiliyoruz. Bu ahslarn hibirinin Kilise ile
atmak gibi bir niyetleri yoktu. Fakat bilimsel abalaryla vardklar sonular, Kilisenin
resmi grleriyle atyordu. Onlar bu sonularn, Tanrnn varlyla ve gcyle
elimediini dnyorlard. rnein Galile Matematik, Tanrnn, evreni yazd
dildir diyordu. Tanrnn yaratt evrenin de Tanrnn bir kitab olduunu dnyordu,
Tanrnn kitaplar arasnda eliki olamayacan vurguluyordu. Galilenin bu grleri,
Kilisenin, sarslan otoritesini kurtarmak iin onu hapsetmesini, maddi ve manevi
ikenceler yapmasn engellemedi.
Kilise, ilerleyen yllarda Galileye hakszlk ettiini kabul edecektir. Bu da aslnda

Kilisenin, gemite, kendi iradesini, Tanrnn iradesinin yerine geirdiini itiraf etmesi
demektir. Galile, Aristodan beri gelen anlay iyice sarst. O, Aristonun nitel yntemli
fizii yerine, nicel (saysal) yntemleri merkeze koyan fizii yntem olarak benimsedi.
Doay kelimelerle deil, matematiksel kesinlik ve objektiflik erevesinde anlamamz
gerektiini ortaya koydu.
15
ARSTO VE ATIN DLER
te Kopernik-Kepler-Galile srecinin en nemli devrimi budur. Aristonun mant

yerini matematie brakmtr ve Aristoculuun, Kilise tarafndan kutsallatrlmas sona
erdirilmitir. Artk Aristo fiziinin ilkeleri tartlabilir olmutur ve tm fizik,
matematiksel ve deneysel temelde batan oluturulmaya balanmtr. Anlatlan bir
hikayeye gre Ortaada biri Atn ka dii var? diye sormutur, ona cevap veren kii
ise basit gzlemle cevaplanabilecek bu soruyu Bakalm Aristo bu konuda ne demi?
diye, Kilisenin kutsallatrd Aristonun metinlerinden cevaplamaya kalkmtr.
Yeni ynteme gre olaylar tek tek gzlemlerle kaydediliyordu, deneyler ve

incelemelerle matematiksel yasalara varlyordu. Bu yasalarla olaylar aklanabildii gibi,
gelecek hakknda tahminler de yaplabiliyordu. Kopernik-Kepler-Galile sreci,
matematiin baarlarnn anlalmasn, kozmolojinin (evren-biliminin) masa banda
sadece akl yrtmekle deil, deney ve gzlemlerle destekli bir ekilde yaplmas
gerektii fikrini yerletirdi.
Daha sonra Rene Descartes (1596-1650), felsefede olduu gibi, bilimde de

matematiksel yntemin yerlemesine alt. Uzayn ve maddenin matematiksel temelde
ele alnmasnda Onun katks byktr. Galilenin fizii, klasik fiziin temelini
oluturacaktr, ama Descartesn matematiksel yaklamnn da modern bilime katklar
byk olacaktr.
DEVLERN DEV NEWTON
Kopernikin ve Keplerin gsterdii Gne merkezli sistem, Galilenin gzlemleri

ve fizie yaklam, evrenin daha iyi anlalmasn salyordu. Fakat gezegenleri neyin
yrngede tuttuu, Dnyann altndakilerin neden dmedii gibi sorular cevaplarn
16
bulamamt. te tm bu sorularn yerine oturmas iin bir dev gerekiyordu. O dev de

Isaac Newtondu (1642-1726).
Bir ok kiiye gre bilim tarihinin gelmi gemi en nemli kiisi Newtondur.
Onun bu konudaki tek rakibi Einsteindr. Newton, aatan elmay dren kuvvetin,
ayn zamanda Ay Dnyamza doru ektiini ortaya koydu. Bu yasa sayesinde
Dnyann altndakiler(!) dmyordu, bu yasa sayesinde tm gezegenler yrngelerinde
hareket ediyordu. Bu evrensel ekim yasas idi. Newton bu yasay matematiksel
denklemleriyle ortaya koydu. Yer ekimi, cisimlerin ktlelerinin karesiyle doru orantl,
cisimlerin arasndaki mesafenin karesiyle ise ters orantlyd.
Newtonun hareket yasalar, hibir eyin doal halinin duraan olmadn ortaya
koyuyordu. Bu da Batlamyusun, evrenin evresindeki yldzlar sabit gren fikrini
ortadan kaldryordu. Artk Batlamyusun modeli tamamen terk edilmiti. Kilise,
Dnyann, Gnein evresinde dnen gezegenlerden biri olduunu artk kabul ediyordu.
Newton, evrensel ekim yasasn, Tanrnn evrende ileyen kanunu olarak tarif ediyordu.
Bu yasalar yeryzndeki fizik yasalarnn, evrenin tmnde de geerli olduunu
gsteriyordu. Aristonun, yldzlarn karakterini ve yeryzn farkl gren gr,
bylece geerliliini tamamen yitirdi.
Newtonla beraber insanlk ilk defa detayl ve sistematik bir kozmoloji bilgisine
sahip oldu. Fakat evrenin oluumunu bilimsel bir ekilde ortaya koyan bir kozmogoni
(evren-doum bilimi) hala mevcut deildi. Newtondan sonra Kant (1724-1804), daha
sonraysa Laplace (1749-1827), Newtonun kanunlar erevesinde, mekanik yasalarla,
gaz bulutlarndan gezegenlerin oluumunu tarif ettiler. Kantn ve Laplacen almalar,
bilimsel olarak ilk ciddi kozmogoni oluturma abas olarak nitelendirilebilir.
Bu almalarda yldzlarn ve gezegenlerin yerekimi etkisiyle gaz bulutlarndan

olumas tarif ediliyordu, fakat daha teye gidilemiyordu. Atom-alt paracklar, atom ve
gaz bulutlarndan yldzlarn oluumuna kadar tam detayl bir ekilde bilimsel bir
kozmoloji ve kozmogoni, ilk olarak Big Bang teorisi ile ortaya konacaktr. Ama bunun
17
iin yeni devlere ihtiya vardr. Einstein-Hubble-Lemaitre, Dnyann bekledii bu

devlerdir...
18
II BIG BANG TEORS VE

BLM
3. BLM
BIG BANG TEORSNN TEMEL
DELLLER
Bu blmde, Big Bang teorisinin temel delilleri, bu delillerin ortaya konma ve gelime
srecine bal kalarak incelenecektir. Bylelikle bir yandan Big Bang teorisinin tarihsel geliim
srecini zihinlerde canlandrmak, bir yandan da Big Bang teorisini destekleyen en temel delilleri
gstermek hedeflenmitir.
1. TEORK DELL
NEWTONUN EVREN TABLOSUNDAK EKSKLK
Newton, ekim gc egemenliinde sonsuz bir evren ngrmt. nk sonlu ve duraan

bir evrenin iinde, birbirini eken madde yapacak ve tek bir bileene dnecekti. Oysa evrende
byle bir yapnn olmad grlyordu. Newton, maddenin sonsuz bir evrene yayldn
syleyerek bu sorundan kamaya alt. Oysa bu evren modeli de sorunu zemiyordu; eer her
nesne, dier bir nesne zerinde ekim kuvvetine sahipse, evrendeki yldzlar neden bu kadar uzun
sredir birbirlerinden ayr kalmlard? Evreni sonsuz bytmek sorunu zmyordu; belli bir
blgedeki yldzlar birbirlerine azck yaklaacak olsalar, aralarndaki ekim kuvveti uzak
yldzlarn itme kuvvetine stn gelecekti ve birbirlerine yapacaklard; yldzlar birbirlerinden
azck uzaklasalar, ekim kuvvetinden kurtulduklarndan gittike daha da uzaklaacaklard.
Ksacas evreni sonsuz bytmek, ekim kuvvetinin yol aaca sorunlar yok etmiyordu, evren
19
sonsuz bile olsayd her ey sonunda yine ekim gcyle bir tek bileene dnecekti. Bu ise
milyarlarca yldr var olduunu bildiimiz evren ile uyumlu deildir.
Newtonun sonsuz evren fikri, yaratln balang zamann gstermek asndan glk
karyordu ve zihinde belirsizlie yol ayordu. Fakat sonsuz gl Tanrnn, sonsuz bir evren
yaratabilecei, Kilise dahil bir ok ilahiyat tarafndan benimsenmiti. Newtondan sonraki bilim
adamlar ve felsefecilerin aa yukar hepsi, Newton fiziinin etkisi altndaydlar ve evreni sonsuz
byklkte kabul ediyorlard. Bu, Big Bang teorisi ortaya konana kadar byle devam etti.
NEWTON FZNDE YAPILAN DZELTME
Albert Einstein da bata Newtonun fiziinin etkisi altndayd; Einstein, 1916 ylnda ilk
olarak duraan bir evren modelini ortaya att. Ne var ki hemen sonra duraan bir evrenin ekim
gcnn etkisiyle tek bir bileene keceini grd. Duraan evren modelini, kendi teorisiyle
badatrabilmek iin Einsteinn, denklemlerine soktuu kozmik itme hi bir mantksal sebebe,
gzleme veya teorik gereklilie dayanmyordu. Kozmik itmeyi, Einsteinn ortaya atnn tek
nedeni, Newtonun sonsuz duraan evren modeline kar besledii inant, bunun aksinin imkansz
olduunu sanyordu. lerleyen yllarda Einstein, bu fikrini hayatnn en byk hatas olarak
deerlendirecek, duraan ve sonsuz evren fikrinin yanlln kabullenecektir.
1922 ylnda bir Rus meteorolog ve matematikisi olan Aleksander Friedmann, Einsteinn
grmezlikten geldii ve balangta kabul etmeyi reddettii bir eyi farketmiti; evren geniliyor
olabilirdi. Friedmann, Einsteinn izafiyet teorisiyle ortaya koyduu denklemler zerinde alt ve
bu denklemlerin, evrenin genilemesini gerekli kldn ortaya koydu. Bylelikle duraan deil,
dinamik bir evren tasarmlanyordu; ortaya konan bu model, Newtonun sistemindeki eksii
giderdii iin, Newtonun sistemini daha da mkemmel bir duruma getiriyordu. Bylece ekim
kanunlarnn, evrendeki tabloyla bir elikisinin olmad anlald. Evrenin genilemesinin
dinamizmi, evrendeki galaksilerin tek bir bileene dnmelerini engelliyordu.
Bu keif, Einsteinn formlleriyle yapld iin, Einstein fiziiyle de uyumluydu. Newtonun

ekim yasalarnn iine dt eliki Einsteinn formlleriyle zlmt ve kutsal bir kozmik
itmeye ihtiya olmad formlsel olarak ortaya konmutu.
20
LEMAITREIN ZM
Belikal kozmoloji uzman Georges Lemaitre, ayn dnemde Friedmanndan bamsz

olarak evrenin genilediini buldu. Lemaitre ayn Friedmann gibi Einsteinn formlleri zerinde
almt ve bu formllerin bizi gtrecei sonucun, evrenin geniledii olduunu sylyordu.
Genileyen bir evren modeline gre genileme ekim gcn dengelemekte, bylece
evrendeki madde tek bir bileene dnmekten kurtulmaktadr. Genileyen evren, her an, bir
evvelki andan daha byk olmaktadr. Bu ayn zamanda evrenin, her evvelki an, bugnknden
kk olmas demektir. Bu ise ok eskiden evrenin tek bir bileenden balamas demektir. Lemaitre,
bunun evrenin balang noktas olduunu syledi. Kusursuz modeli bulduuna inanyordu:
Tanrnn birinci atom olarak yaratt ve bir mee palmutundan bir mee aacnn byd gibi
byyp genilemeye devam eden ve dnemin bilimsel dahisi Einsteinn matematiini sadakatle
izleyen bir evren modeli. Bylece Big Bang teorisi ortaya kondu.
Lemaitre bir Cizvit papazyd ve Vatikan Gzlemevinin en nemli kozmoloji uzmanyd.

Onun teorik temelde ortaya koyduu bu fikri, Katolik kilisesi ok beendi ve en bandan itibaren
Lemaitrea destek verdi. Bylece dini evreler iinde Big Bangin nemini ilk kavrayan (1920li
yllardan itibaren) Katolik kilisesi oldu ve 1951 ylnda Kilise, bu teorinin, dinin izahlaryla tam
uyumlu olduunu resmen aklad.
EINSTEININ FORMLLER
Einstein, Newtondan miras ald birikim sayesinde formllerini ortaya koydu. Einsteinn
formlleri ekim gcn, Newtonun ortaya koyduu formllerden daha doru bir ekilde
anlamamz salyordu. rnein Newtonun formlleri, Merkr gezegeninin yrngesini tam olarak
aklayamyorken, Einsteinn formlleri bunu tam olarak baarabiliyordu.
Einsteina gre ktlesi olan cisimler uzay kerterek etkilemektedir. Uzay salt bir boluk
deildir, ktleye baldr ve ktleden etkilenmektedir. Anlalmas zor gzken bu olay yle bir
benzetmeyle anlalabilir: Uzay temsilen iki boyutlu bir araf dnelim. araf gergin bir
ekilde iki kii tutsun. Bu araf zerine bir elma koyalm. araf hemen gerginliini kaybeder ve
ktlenin etrafna ker. Eer elma yerine bir glle koyarsak araf o kadar ok ker ki, o araf
21
elle tutmak zorlar. Demek ki ktle arttka; cisimler, yzeyi daha ok eriltiyor, kertiyor
eklinde bir yargya varabiliriz.
Einsteinn yerekimi aklamasna gre, uzay en fazla Gne kerttii iin, biz, Gnein
evresinde dneriz. Einsteinn bu aklamasnda evren, eer duraan bir yapda olsayd, btn
maddenin (yldzlarn, gezegenlerin...) zamann ve mekann en byk ukurunun dibinde
birleecekleri grlmektedir. Newtonun fizii cisimlerin birbirlerini ekmelerini aklamtr,
Einsteinn fizii ise bunu daha gelitirmi ve ktlesi olan bir cismin, zaman ve uzay nasl
deitirdiinin matematiini ortaya koymutur.
MADDE-UZAY VE ZAMANIN BRBRNE BALANMASI
Einsteinn formlleri maddeyi, uzay ve zaman birbirine balad. 1920lerden nce

mutlak uzay ve mutlak zaman gr egemendi. Uzayn ve zamann sonsuzdan gelip sonsuza
uzand ve cisimlerin hareketinden ve ekim gcnden hi etkilenmedii zannedilirdi. Einsteinn
izafiyet teorisi ile, uzayn ve zamann, ayr ve mutlak varlklar olarak alglanmasnn hata olduu
gsterildi ve uzay-zaman kavram kullanlmaya baland. Uzay-zamann yaps, cisimlerin
hareketini ve kuvvetlerinin ileyiini etkiler, uzay-zaman, bu etkilemeyle kalmayp, evrende olup
biten her eyden de etkilenir.
Uzay ve zaman kavramlar olmadan nasl evrendeki olaylardan sz edemiyorsak, izafiyet
teorisinde, evrenin snrlar dnda bir uzay ve zamandan sz etmek de anlamszdr. Bundan kan
sonuca gre anlamsz olan sorular yle zetleyebiliriz: Evren genilemekte iken, evrenin dnda
cisimlerin ulamad noktada ne olduunu sormak anlamszdr. Burada cisimler olmad iin,
uzayn ve zamann burada varln sorgulamak anlamszdr. Veya genileyen evren geriye doru
kapandnda her eyin birletii ve uzayn yok olduu ana gelince; bundan nce ka yl geti gibi
sorular da anlamszdr. nk uzayn olmad anda zaman da anlamszlar.
ZAMAN KAVRAMINDA DEVRM
Einsteinn formlleri bizi uzayn geniledii fikrine vardrd gibi, uzayn genilemesinin
en sonuna dek geriye gtrlmesinin sonucunda -uzay yok olduu iin- zaman kavramnn da yok
olacana vardrr. Bundan da, Big Bangin sadece maddenin deil, bununla beraber zamann da
balangc olduunu anlyoruz. Daha sonra Roger Penrose ve Stephen Hawkingin yapt
matematiksel denklemlere dayal teorik ispatlar da bunu ortaya koymutur.
22
zafiyet teorisi, zamann mutlak olmadn, zamann, hza ve ekim gcne bal olarak
deitiini gstererek, byk bir zihinsel devrime sebep oldu. Newtonun fiziindeki mutlak zaman
kavram ve Kantn felsefesinde mutlak zamana dayanarak ortaya koyduu zihinsel atklar,
Einsteinn zihinsel devrimiyle deerini yitirdi.
lerleyen yllarda yaplan deneyler de Einsteinn haklln gsterdi. rnein biri

Londradan ine uan bir uan iinde ve dieri yeryznde olmak zere iki tane ok hassas atom
saati ayn anda kuruldu. John Lavertynin ayarlad bu saatler 300.000 ylda sadece 1 saniye hata
yapabilecek kadar mkemmeldiler. Uak yksekten utuu iin, Dnyadaki ekim gcnden daha
dk bir ekimde hareket etmektedir. ekim gc zaman etkilediine gre uuun sonunda iki
saatin farkl zamanlar gstermesi beklenmektedir. Bu fark ok az olduu iin, ancak bylesi hassas
bir saatle bu fark tespit etmek mmknd. Nitekim saatlerin arasnda saniyenin 55.000.000.000da
1i kadar fark vard. Bu da, Einsteinn zamann izafilii konusunda teorik olarak sylediklerini,
deneysel olarak ispat ediyordu. Zaman, mutlak ve ekim gcnden bamsz kabul eden eski
yaygn inana gre, byle bir ey asla olamazd. Bu deney gibi daha birok deneyle Einsteinn
formlleri doruland.
Einstenn yaklam zaman konusunda zihinlerde ok kkl bir devrim yapt. Einsteinn
formllerinin sonucu olan uzayn genilemesi ise, zamann balangcna doru gtrldnde,
uzayn yok olduunu gsteriyordu. zafiyet teorisinin formllerine gre uzaya bal olan zaman,
bylece, uzay ile ve madde ile ayn anda yaratlm oluyordu. Einsteinn formllerinden mutlakl
sarslan zaman kavram, sonsuzdan beri var olma zelliini de bu formllerin gtrd
sonulardan dolay kaybediyordu. Artk zaman, balangc olan izafi bir kavramd. Fakat bu,
bazlarnn sand gibi, zamann, zihin tarafndan retilen bir kavram olduu ve d dnyada
varlnn olmad anlamna gelmiyordu. Tam tersine bu yaklam uzay-zaman-maddeyi birbirine
balad ve bunlar matematiksel olarak aklad iin, d dnyada maddenin varl kadar
zamana da bir gereklik yklyordu.
Konumuz asndan maddenin balangc olmas kadar, zamann da balangc olmas; Big
Bang teorisinin her ikisinin balang ann beraber ortaya koymas ok nemlidir.
23
OLBER PARADOKSUNUN VE SONSUZ EKM

PARADOKSUNUN ZLMELER
Bata Big Bangin gzlemsel delillere dayanmadan teorik temelde ortaya konduunu
gryoruz. Teorik delil, zerinde yllarca tartlm olan Olber Paradoksunu da zmektedir. Bu
paradoksta; Newtonun ileri srd gibi evrenin sonsuz byklkte ve yldzlarla dolu olmas
durumunda, gecelerin de gndzler kadar aydnlk olmas gerektii ortaya konmaktadr. O zaman
gece kavram ortadan kalkmal ve her yer l l olmaldr. Olber, kendi paradoksuna bir zm
nerdi; evrende byk miktarda toz olduuna dikkat ekerek, bu maddenin yldz nn byk
blmn emeceini ve gkyzn karartacan ne srd. Oysa anlald ki, bu toz da sonunda
snacakt ve emdii nmla ayn younlukta parlayacakt. Big Bang ile evrenin bir balangcnn
olmas gerektiinin ortaya konulmasyla ve uzayn genilediinin anlalmasyla bu paradoks
zmlendi. Yldzlar sonsuzdan beri yoksa ve evren geniliyorsa byle bir paradoks da ortadan
kalkyordu.
1871 ylnda Johann Friedrich Zllnerin ortaya koyduu sonsuz ekim paradoksu da Big
Bangin genileyen evren modeliyle ortadan kalkyordu. Zllner, Newtonun ngrd gibi sonsuz
ve duraan bir evrende homojen dalml yldzlar kabul edersek, evrenin her noktasna sonsuz
ekim gc(!) uygulanacan gsterdi. Her noktada sonsuz ekim gcn kabul etmek ne
saduyuyla, ne de gzlenen evrenle uyumluydu. Srekli genileyen, dinamik, sonsuz olmayan evren
modeli (Big Bangin modeli) bu paradoksu ortadan kaldryordu.
HAWKINGN HAYRET
Evrenin geniledii, ilk olarak gzlemlerle deil, matematiksel formllere dayanarak teorik
temelde ortaya kondu. Hawking yirminci yzyldan evvel hi kimsenin evrenin genilemekte
olduunu anlayamamasna (Newtonun bile) armakta ve yle demektedir: Bugn biliyoruz ki,
ktlesel ekim kuvvetinin her zaman etkili olduu sonsuz genilikte duraan bir evren modeli
olanakszdr. Yirminci yzyl ncesi, evrenin genilemekte ya da bzlmekte olduunun hi
nerilmemi olmas, o zamann genel dn ortam iin ilgin bir saptama. Genel inana gre
evren ya sonsuzdan beri hi deimeyen bir durumda varln srdrmekteydi, ya da gemite bir
anda az ok bugn gzlemlediimiz biimde yaratlmt. Baka bir yerde ise yle demektedir:
Evrenin genilemekte olduunun ortaya karl 20. yzyln en byk dnsel devrimlerinden
24
biridir. Bu gnden gemie bakldnda kimsenin bunu neden daha nce akl etmediine amamak
elde deil. Newton ve dierleri, statik bir evrenin ktlesel etkiyle zamanla bzlmeye balayacan
kestirmeliydiler. Aslnda Newtonun ekim yasas evrenin duraan olamayaca sonucunu kendi
iinde barndryordu. Hawking, buna ramen Newtonun ve sonraki yllarda birok fizikinin bunu
grememesine, evrenin genilediinin anlalamamasna armaktadr. Hawkinge gre bu 1920li
yllara kalmamal, daha nce zlmeliydi.
Bata Big Bang Teorisi sadece teorik delile sahipti. Gzlemsel deliller daha sonra
bulunmutur ve teorik delil ayr bir ynden ispatlanmtr. Platon, evrenin, Tanrnn koyduu
matematiksel prensipler ile oluturulduunu savunuyordu. Modern ada Einstein, teoriye bal
olarak gzlediimiz oluumlar deerlendirmediimiz taktirde, oluumlarn, anlalr olamayacan
sylemitir. Teorilerin matematiksel prensipler ile aklandn dnrsek, evrene bu
matematiksel bak, Platonun ve Einsteinn bulutuu noktadr. Big Bang iin ilk delil olarak
sunduum teorik delil de ite byle matematik temelli delillerden olumaktadr. Big Bangin bu
teorik delilleri:
1- Newtonun ekim kanunlaryla ilgili paradokslar zyordu.
2- Einstein formllerine dayanyordu (Bu formller deneylerle desteklenmektedir).
3- Zamann da madde ile beraber balangc olduunu ortaya koyuyordu.
4- Olber paradoksunu zyordu.
5- Sonsuz ekim paradoksunu zyordu.
Bylece evren kozmolojisindeki paradokslar aykland, ekim kanunlar daha anlalr oldu
ve izafiyet teorisinin matematiksel formllerinin mkemmel bir uygulamas gerekleti. lk defa,
evrenin balangcnn bilimsel ekilde ciddi bir aklamas yaplm oldu.
2- GENLEME DELL
TELESKOBA DAYANAN ZHNSEL DEVRM
Big Bangin ilk delili olan teorik delil, Einsteinn formllerine dayanyordu ve evrenin
sabit ve duraan bir yapda olamayacan, aksine evrenin genilediini ortaya koyuyordu. Bu delil
ilk olarak ortaya konduunda, gzlemsel ve deneysel veriler mevcut deildi, sadece teorik olan
matematiksel temelli prensipler mevcuttu.stelik bu prensipler uygulandnda Olber paradoksu,
sonsuz ekim paradoksu gibi sorunlar da zlyordu. Evrendeki tablo matematiksel olarak ifade
25
ediliyordu ve Newtonun fiziindeki eksiklikler dzeltiliyordu. Bu aklama evrenin sabit, duraan

ve sonsuz olduu fikrini yanllyordu.
Bilimsel gelimelerin sonucunda, zellikle teleskobun bulunmasyla, gkyzne bakmak

iin yeni bir heyecan balamt. Gittike daha glenen teleskoplarn yardmyla gkyz hakknda
yeni bilgiler ediniliyordu. Newton, teleskoplara aynalar ilave ederek Galilenin grebildii her eyi
daha da ok byterek, daha net grntler elde etmeyi baarmt. Yldzlar artk daha byk
grnyorlard, bilim adamlar evrenin ve yldzlarn zelliklerini kefetmeye alyorlard.
1920 ylna ulaldnda, gittike gelien teleskoplarn en gelimii Amerikann California

eyaletinde Mount Wilsondayd. Edwin Hubble(1889-1953)bu teleskopla alma iznini almt.
Onun bu teleskopla yapt almalar, evren hakkndaki bilgimizde zihinsel devrimler yapacak
nitellikte olmutur. Bu sefer bu zihinsel devrim gzlemsel delillere dayanacaktr.
HUBBLEIN GZLEMLER VE DOPPLER ETKS
Hubblen teleskobuyla yapt gzlemler Onun, evrendeki galaksi saysnn yz

milyondan fazla olduunu ilk olarak ortaya koymasyla balad. Onun bu szlerini duyanlardan Bu
adamn artk emekli olma zaman geldi diyenler ounluktayd.
Alaylara kulaklarn tkayarak almalarn srdren Hubble, 1929 ylnda, uzak galaksilerin
Samanyolumuzdan uzaklatn farketti. Uzayda hangi yne baklrsa baklsn galaksiler
birbirlerinden uzaklayordu. Hubble srarla gzlemledii btn galaksilerde ayn sonucu elde etti.
Hubblen bu kefi, uzaydaki yldzlarn saylarna dair kefinden de byk bir zihinsel devrime yol
aacaktr. Bata, bu beklenmedik kefin nemi iyice anlalamad.
Hubblen kefettii evrenin en iyi rnei, ien bir balondur. Balonun yzeyinde bir nokta
iaretleyin ve sonra onun evresine rastgele baka noktalar serpitirin. Balon ierken genileyecek
ve yzeyindeki noktalar ilk balang noktasndan ve birbirlerinden srekli uzaklaacaklardr.
Ksacas, evrenin de ien bir balon gibi geniledii anlald.
Hubble, evrenin genilediini Doppler etkisini kullanarak kefetti. Aslen Avusturyal bir
fiziki olan Doppler(1805-1883), akustik fiziinde Doppler etkisi olarak bilinen zellii
26
bulmutur. Dalga boyunun ses ve k kaynann hareket etmesi ile nasl deitii, bu zellik ile
aklanr. Bu, hzla otomobil sren bir srcnn, trafik radarna yakalanmasna neden olan etkinin
aynsdr. Trafik polislerinin cihazlar, Doppler etkisini kullanarak, kimin ka kilometre sratle
gittiini gsterirler.
Hza ve dalga boyunun ilikisine bal olan Doppler etkisine her gn tank oluruz.
Yanmzdan hzla geen bir kamyonun sesini dinleyelim. Kamyon yanmzdan geerken sesi yksek
bir perdede iitilir ve geip kaybolduunda iitilme perdesi d gsterir. Yaklaan cisimden gelen
dalga boyu gittike klr, uzaklaan cisimden gelen dalga boyu ise gittike byr. Bu yaklaan ve
uzaklaan cisimlerin ses perdesindeki deiikliin sebebidir. Bu hem ses dalgalar iin, hem de
ktan gelen dalga boyu iin ayn ekilde geerlidir. Ik da ses gibi dalgalar halinde yayldndan
aralarnda bir fark yoktur. Bu zellik yaplan bir ok deneyle kantlanmtr.
Yaknlamakta olan k kaynann dalga boyu kld iin, k spektrumundaki mavi

renge doru kayar. Uzaklamakta olan k kaynann dalga boyu ise byd iin, k
spektrumundaki krmz renge doru kayar. Hubble, Doppler etkisini kullanarak yldzlarn n
incelediinde, hep n krmzya kaydna; yani tm yldzlarn, iinde bulunduklar
galaksileriyle beraber uzaklatklarna tank oldu. Oysa normal durumda beklenen, baz galaksilerin
yldzlarndan gelen n yaklama sonucu maviye kaymas, bazlarnn ise krmzya kaymasyd.
Hubbledan sonra defalarca yaplan gzlemler, -Milton Humesonun ve daha birok kiinin
gzlemleri- hep bu sonucu onaylad. 1950 ylnda Amerikada Mount Palamarda Dnyann en
byk teleskobu ina edildi. Bu teleskopla yaplan gzlemler de Hubble onaylad.
LEMAITRE VE BOKSR HUBBLE
Edwin Hubble bata boksr olmay dnyordu. O, bu isteinde srarc olup teleskobik
gzlemlerini braksayd, acaba ka kiiyi nakavt ederdi? Oysa grlyor ki onun gzlemleri;
evrenin sabit, duraan bir yapda olduunu dnen bir yn bilim adamn nakavt etmitir. Teorik
delilin sersemlettii sabit ve duraan evren fikri, denilebilir ki Hubblen karsnda nakavt
olmutur.
Gnmze kadar yaplan tm gzlemler Hubblen bulgularn onaylamtr. Fakat en bata,

Hubblen bulgularnn yol aaca felsefi sonucu gren ateistler direnmiler ve evrenin
genilediini kabul etmek istememilerdir. Genileyen bir evren; deimez, sonsuz, ezeli ve ebedi
evren fikrine balanm ateist bilim adamlarnn kabul edemeyecekleri bir kavramd. Bu nedenle
27
Hubble gzlem verilerini ilk ortaya koyduunda, onu kmseyenler ve ulat sonular gz ard
edenler oldu.
Ancak bu yeni bulu zellikle bir bilim adamn heyecanlandrmt. Bu daha da nce
kendisinden bahsettiimiz Lemaitredr. Daha evvel grdmz gibi Lemaitre ve Friedmann
birbirlerinden bamsz olarak, teorik temelde, genileyen bir evrenin gerekliliini matematiksel
formller ile ortaya koyan kiilerdir. Lemaitre sadece teorik aklamayla yetinmemi, Hubblen
gzlemsel verilerini de kullanm, bylece Big Bangi hem teorik, hem de gzlemsel delillerle
destekli bir ekilde ortaya koymutur. Sonu olarak matematiksel formllerle masa banda
hesaplananlar (teorik delil) ve teleskobun iinden baklarak varlan sonular (genileme delili)
birlemi bulunmaktadr.
Hubblen kendisi bile kefettii bilginin 20. ve 21. yzyln fiziini ve felsefesini bu lde
etkileyecek apta olduunu bata fark edememitir. yle grnyor ki bunun nemini anlayan ilk
kii olmann ayrcal Lemaitrea aittir.
LEMAITRE, EINSTEIN VE HUBBLE BULUUYOR
Daha nce de belirttiim gibi, kendi formllerinden evrenin geniledii anlalan Einstein da
bata bu teoriyi kabullenemedi. nk O da Newtonun sonsuz, duraan evrenine yrekten
inanyordu. Bir gn sekin kii; Lemaitre, Einstein ve Hubble California Teknoloji Enstitsnde
bir araya geldiler. Lemaitre, burada Big Bang teorisini adm adm anlatt. Evrenin balangcnn bir
ilk atom olduunu, sonra bu teklilliin paralanarak birbirinden ayrldn, evrenin srekli
genilediini, bunu tersine sararsak da ayn sonucu kavrayacamz, evrenin ncesi olmayan bir
gnde yaratldn syledi. Gerekli btn matematik hesaplar yapmt, dinleyicilerden olan
Hubblen verilerini, dier bir dinleyici Einsteinn formlleriyle birletiriyordu. Lemaitre,
syleyeceklerini bitirdiinde kulaklarna inanamad, Einstein ayaa kalkm ve duyduklarnn, o
gne kadar dinledii en gzel ve en tatmin edici anlatm olduunu kabul etmiti.
Bu zaferin ilk farkna varanlardan biri de Katolik kilisesidir. Hem yaratl ann tespit
edebilmek, hem de zamann en iyisi olarak kabul edilen bilim adamndan destek almak, Kilise iin
sevindiriciydi. Geen sre ve elde edilen tm bulgular, Big Bangin gerekletii fikrini
onaylamtr. California Teknoloji Enstitsndeki buluma Big Bang teorisinin ortaya konuu
asndan gerekten de ilgintir. Big Bang teorisinin babas Lemaitre, teorinin ortaya koyduu
izafiyet teorisinin matematiiyle teorik delile kavumasnda pay olan Einstein, yapt
28
gzlemlerle teoriyi gzlemsel delile kavuturan Hubble bir araya gelmiler ve Big Bangi
onaylamlardr.
HUBBLE YASASI
Hubblen ve onunla beraber Mount Wilson Gzlemevinde alan Vesto M. Slipherin ve

Milton Humasonun bulgularnn nemli bir yan daha vardr. Bu da gzlemler sonucunda Hubble
Yasasnn ortaya konmasdr. Bu yasa, galaksilerin bizden uzaklklarnn, hzlaryla orantl
olduunu ortaya koyar. Hubble yasas kullanlarak galaksilerin uzaklama hzlar tespit edilmekte
ve belli bir zaman srecinin sonunda hangi galaksinin nerede olaca tahmin edilebilmektedir. Bu
hesaplama, galaksilerin uzaklklaryla hzlar arasnda dorusal bir balant olmas sebebiyledir.
rnein bir galaksinin bir milyar yl sonra hangi konumda olacan tahmin edebiliriz. Bu
balanty ters evirip gemi zamana da uygulayabiliriz. Zaman izgisinde ileriye doru deil de
geriye doru gidersek, sonunda evrenin balang noktasna varrz. Bylece de Hubble Yasasn
kullanarak evrenin yan bulmu oluruz. Bu ise yaratl annn, zaman belirtilerek tespit edilmesi
demektir.
Hubble Yasasn veren forml incelenirse; evrenin yann, Hubble Sabiti ters alnarak
bulunabilecei grlr. Hubble Sabitinin tam anlamyla hesaplanmasnda zorluklar vardr, bu da
evrenin yann tartmal olmasna yol amaktadr.
Evrenin yann hesaplanmasnda bilim adamlar birbirlerinden bamsz ekilde farkl

metotlar uygulayarak sonuca varmaya almlardr. Fakat birok bilim adamnn birbirlerinden
bamsz bir ekilde yaptklar aratrmalarn hepsinde varlan sonular 10 milyar-25 milyar yl
aralnda deiir; dzeltmelerin ve deiik hesap metotlarnn hibiri bu araln dna
tamamaktadr. 1990l yllardan sonra yaplan aratrmalarda elde edilen sonularn 15 milyar yl
civarnda olduu grlmektedir. Grld gibi evrenin ya hibir aratrmada bir trilyon yl, 10
katrilyon yl, bin yl, 100 bin yl, 10 milyon yl gibi ok alakasz sonular vermemekte, tm ayr
hesap yntemleri belli bir araln iinde sonulanmaktadr.
EVRENN BRBRNE DENK HBR ANI YOKTUR
Bata matematiksel teorik delil ile ortaya konan evrenin genilemesi, gzlemsel
genileme delili ile de desteklenmi ve sonra gzlemlerin, bulgularn ve farkl metotlarn
29
erevesinde hesaplamalar yaplm ve evrenin ya belli bir zaman aralnn iinde tespit
edilmitir. Artk evrenin balangc olup olmad deil, evrenin yann en doru ekilde nasl
hesaplanaca tartlmaya balanmtr.
Yaplan en son gzlemler de evrenin genilediine ilave deliller katmtr. Big Bange gre
evren, balangta ok youndur ve bu younluk, genilemeyle srekli azalmaktadr. Uzak
galaksilere baktmzda aslnda evrenin gemiine bakmakta olduumuzu aklnzda bulundurun.
ok uzak galaksilerin milyarlarca k yl mesafeden geldii iin, biz bu galaksilerin
milyarlarca yl nceki halini grmekteyiz. Evrenin milyarlarca yl nceki durumunu bylece
gzlemleyerek, evrenin, o zamanlar daha youn olduunu anlamaktayz. Bu, Big Bangin bir kez
daha dorulanmas demektir. Milyarlarca yl nce daha youn olan evren, genileye genileye
bugnk younluuna dmtr.
Evrenin her an genilemesi astronomi bilimini ve insan zihnini derinden sarsan bir
deiikliktir. Bylesi bir deiikliin tm bilim tarihinde rnei ok azdr. Dnya merkezli sistem
yerine Gne merkezli bir sistemin oturtulmasnn yapt zihniyet deiiklii ite bylesine
derinden bir deiikliin benzer bir rneiydi. Bence, Big Bangin sebep olaca zihinsel devrim
ondan daha da nemlidir (Her ne kadar Kopernik devrimi kadar deeri anlalmasa da).
Her an genileyerek byyen bir evren, Herakleitosun (M.. 540-480) Ayn nehirde iki
defa ykanlmaz szn hatrlatmaktadr. Genileyen evren her an farkl bir evren olmakta ve biz
her an farkl, yeni boyutlar olan bir evrende var olmaktayz. Bu evrenin iinde hibir an, birbirinin
ayn olamaz. Bunun iin yle diyebiliriz: Evrenin birbirine denk hibir an yoktur.
Mthi bir deiim fikri gzlemlerle delillenmekte ve bizleri Herakleitosun ngrdnden

ok daha tesine gtrmektedir. Genileyen evrenin insan zihninde uyandrd dinamizm ve srekli
deiim fikirlerinden daha da nemli sonular vardr. Bunlar, bu gzlemin bize evrenin kkeni ve
sonu ile ilgili gsterdii sonulardr.
3- KOZMK FON RADYASYONU DELL
SONSUZ EVREN FKRNN YIKILMASININ HAYAL

KIRIKLII
30
Big Bang teorisinin ortaya konduu zaman dilimi, Marksist ateizmin ykselite olduu,
pozitivizmin birok bilim adamnca tek geerli felsefi sistem olarak kabul edildii yllard. Byle
bir zaman diliminde, ateizmin temel gr olarak kabul ettii ve Tanry devre d brakt iin
pozitivizmin de ok memnun olduu sonsuzdan beri var olan evren fikri yklyordu. Evrenin
balangc olduu fikri ateist bilim adamlarnca iren olarak nitelendiriliyordu. rnein Sir
Arthur Eddington hislerini ak bir dille yle ortaya koyuyordu: Evrenin balangc olduu fikrini
felsefi adan iren buluyorum... Byle bir ortamda, Big Bange kar durma abalarnn
kkeninde bilimsel kayglardan ok ideolojik yaklamlarn ve ateizmin psikolojisinin rol
oynadn gryoruz.
Fred Hoyle, bir radyo programnda, evrenin bir btn iken ayrlp genilediini savunan
grten Big Bang diye alayc bir ekilde sz etti. Bundan sonra Big Bang (Byk Patlama) ismi
mehur oldu ve kendisiyle alay edilmek iin bu teoriye taklan ad, onun gerek adna dnverdi.
Fred Hoyle Big Bange kar Duraan Durum (Steady State) modelini savunuyordu. Kitabn
ilerleyen sayfalarnda bu model incelenecektir.
NEREDE BU PATLAMANIN FOSL
Big Bangin ortaya konduu zaman diliminde, yldzlarn yaam sreleri ierisinde bir ok
elementin olutuu ortaya konmutu. Bu konuda zellikle Fred Hoylenin ve onun alma
arkadalarnn katks bykt. Big Bang, yldzlarn iinde retilemeyen ve yldzlarn olumasn
salayan hidrojenin nereden geldiini aklyordu. Bu ynyle Big Bang, bandan beri kendisine
kar kan Hoylenin eksik bulgularn tamamlyor, elementlerin oluumunun aklanmasn
mkemmel bir ekilde yerine oturtuyordu. Atom-alt kurama gre hidrojeni meydana getirmek iin
ar derecede yksek scaklkta bir ortam lazmd. Big Bang evrenin balangcnda ok yksek
scaklktaki ve ok youn olan bu ortamn varln gerekli gryordu.
Hoyle, bu sorunun mutlaka Big Bang dnda bir aklamasn bulmalar gerektiini
dnyordu. Big Bange kar direnmeye devam ederken ise yle diyordu: Eer evren scak bir
Big Bang ile balamsa, o zaman bu patlamann bir kalnts olmal. Bana bu Big Bangin bir
fosilini bulun.
Hoylenin alaylar sonucunda Big Bang isminin yerlemesi dnda fosil yaklam da
yerlemitir. leride kozmik fon radyasyonu bulununca birok kii bu radyasyonu fosil
radyasyon olarak da isimlendirecektir. Hoylenin, Big Bangin fosilinin bulunmas iin meydan
31
okumas, Big Bangi destekleyen ok nemli kantlarn bulunmasna neden olmutur. Hoylenin
itirazlar, adeta bumerang olmu; Big Bangi ldrmek yerine, yaygnlatrm ve Duraan Durum
modelinin sonunu getirmitir.
GAMOWUN TEORK HESAPLAMALARI
Kozmik fon radyasyonuda ilk nce matematiksel hesaplara dayal biimde, teorik bazda
ortaya konmutur. Gamow ve Alpher 1 Nisan 1948de alfa-beta-gama adl tezlerini ortaya koydular.
Bu tez, Big Bangin balangcnda olmas gereken muazzam miktardaki enerjinin, evrenin
genilemesiyle birlikte yava yava azalacan ve bu enerjinin e deeri olan bir scaklk deerinin
bugn dahi saptanmasnn mmkn olacan ileri sryordu.
George Gamow ve arkadalarnn makalesi, evrenin balangcnda atomlarn birbirleriyle

nasl bir reaksiyona girdiklerini, ekirdek fiziindeki son bulgularn altnda anlatyor ve bu
reaksiyonlar srasnda aa kan scaklk deerinin milyarlarca derece ykseklikteki scakla
eritiini sergiliyordu. Bu kadar yksek scakln ait olduu yksek enerjili bir mann
(radyasyonun) ilk dnemlerdeki evreni tamamen doldurduu ve bugn dahi bu enerjiden arta kalan
bir scaklk deerinin uzayda bulunduu bu almayla gsteriliyordu. Ksacas Gamow, Hoylenin
alay etmek iin ileri srd fosilin, gerekten olmas gerektiini ortaya koymutur. stelik
yaplan hesaplarla uzayn her tarafna yaylan bu radyasyonun scaklnn, eksi 268 dereceye kadar
(5 Kelvin mutlak scaklk deeri) dm olduu tahmin edilmitir.
Big Bangden sonra ortaya kan btn radyasyonlarn evrenin iinde belirli balang
noktalar olacaktr ve sadece o noktalardan dar yaylacaklardr. Oysa Big Bangin sebep olduu
radyasyonun en nemli zellii evrenin her yanna yaylm olmasdr. Ksacas 1-Evrenin her
yanna yaylm, 2-Scakl iyice dm bir radyasyonun varl, Big Bangten yola klarak
matematiksel hesaplamalarla ortaya konmutur. Acaba fosil diyerek alay edilen bu radyasyon
bulunabilmi midir?
FOSL RADYASYON BULUNUYOR
1960l yllara gelindiinde Princeton niversitesinde Robert Dicke ve alma arkadalar,

Gamow ve arkadalaryla ayn sonuca vardlar. Evrenin balangc ok scakt, bu durumda evren
scak elektron ve protonlarla, yksek enerjili fotonlarla doluydu. Evren geniledike bu
32
nm(radyasyon) souyacak ve gnmzde de elektromanyetik tayfn mikrodalga blgesinde

gzlenebilecekti. Princeton astronomlarnn, daha nce Gamow ve arkadalarnn benzer bir
ngrye sahip olduklarndan haberleri olmad sylenir. En azndan uras kesindir ki; Gamow ve
arkadalar bu radyasyonun varln ngrdler, fakat deneysel olarak bunun aratrlmasn
nermediler.
Kozmik fon radyasyonunu zel aletler kullanarak bulmaya ilk teebbs eden Robert Dicke
ve ekibi olmutur. Dicke ve arkadalar Roll ve Wilkinson, 1965te Dickenin dizayn ettii
mikrodalga radyasyon saptaycy ina ediyorlard. Ama kendilerine Nobel dl kazandracana
inandklar bu kefi yapanlar bakalar oldu. Bu kiiler, Amerikada Bell Telefon irketinde alan
iki mhendisti ve adlar Arno Penzias ve Robert Wilsond. Bu mhendisler kozmik fon
radyasyonunu rastlantsal olarak kefettiler. Radyo lmleri yaparken, belli dalga boylarnda
ltkleri nmda fazlalk olduunu grdler. Bunun yol at parazit, ekibin almalarna engel
oluyordu. Ne yaparlarsa yapsnlar bu paraziti nleyemediler. Bunun zerine, uzaydaki radyasyon
hakknda en bilgili insanlarn Princeton niversitesindeki Dicke ve arkadalar olduunu
rendikleri iin, onlar aradlar. Dicke ve ekibi, Penzias ve Wilsonun bulgularn dinledikten
sonra, onlarn, kendilerinin arad radyasyonu bulduunu anladlar.
Bylece Hoyleun alay ettii fosil bulundu ve Nobel dln Dicke ve ekibi alamad ama,
Penzias ve Wilson bu bulular sayesinde Nobeli aldlar. Bu radyasyonun bulunmasna birok kii
kesin delil dedi. Hoylenin, Big Bange kar rakip olarak savunduu Duraan Durum modelini
savunmak kozmik fon radyasyonunun bulunmasyla imkansz hale geldi.
Bulunan radyasyon tam da beklendii gibi evrenin her yerinden gelmektedir. Radyasyonun
scakl ise -270 derecedir (3 Kelvin). Bu deer Gamowun arkadalarnn daha evvel hesaplad -
268 dereceye (5 Kelvin) ok yakndr. Alpher ve Herman 1949 ylnda scakln bile yaklak
olarak hesapladklar, olmas gerektiini srarla savunduklar fosil radyasyon 1965 ylnda
bulununca, olay yle deerlendirmilerdir: 1965 ylnn kozmolojinin tarihsel geliiminde nemli
bir yl olduunu herkes kabul eder, hatta bazlar bu yl modern kozmolojinin doum yl olarak
kabul ederler.
33
4- KOZMK FON RADYASYONUNUN

NCELENMESNDEK DELLLER
BU RADYASYONDA HAFF DALGALANMALAR OLMALI
Kozmik fon radyasyonunun bulunmas Big Bang iin ok nemli bir delildir. Bu radyasyon
zerinde yaplan incelemeler ise, Big Bang teorisi iin ekstra deliller getirecektir. Kozmik fon
radyasyonuna fosil radyasyon, mikrodalga arka alan nm veya kozmik mikrodalga fon
nm gibi adlar verilmektedir. Bu farkl adlar kimseyi artmasn, nk bu farkl isimlerin
hepsi ayn eyi ifade etmektedir. Penzias ve Wilsonn gzleminden sonra Princeton
niversitesinden Roll ve Wilkinson, bu deneyin salamasn kendi rettikleri hassas aletler ile
yaptlar. Bu deney, Penzias ve Wilsonn bulduu verilerin doruluunu onaylayan birok deneyin
ilki oldu.
Kozmik fon radyasyonu bulunduktan sonra, bu kez de bilim adamlar bu radyasyon zerinde
dalgalanmalar aramaya koyuldular. Bu dalgalanmalar evrenin olumas iin gerekliydi. Eer Big
Bang ile etrafa salan madde tamamen homojen bir ekilde dalsayd; ne galaksiler, ne yldzlar,
ne de dnyamz oluurdu. Tm bunlarn olumas iin biraz daha fazla youn ve biraz daha az
youn alanlar gerekliydi. Madde bir araya gelip galaksileri olutururken, galaksilerin aralarnda
byk boluklar kalmt. Evrenin bir noktadan balayan geliiminin ok erken aamalarnda
scaklktaki ok kk farkllklar bile bunun olu eklini aklard. Biraz daha scak olan noktalar,
scakl ondan ok az dk olan noktalara kyasla daha ok enerjiye sahip olacaklar, bylece scak
noktalarda daha souk alanlara kyasla daha ok parack oluacakt. Bu sre galaksilerin ve uzay
boluunun oluumuna sebep olacakt.
DALGALANMALAR DA BULUNUYOR
Penzias ve Wilsonn kullandklar dedektrn kozmik fon radyasyonundaki teorik olarak

beklenen dalgalanmalar tespit etmesi mmkn deildi. ok duyarl lmler iin Dnya
atmosferinin parazit kaynaklarnn elenmesi gerekliydi. Arlka ve hacimce byk aletleri helyum
balonlarna ykleyip gnderme abalar oldu. Daha sonra U2 ua kozmik fon radyasyonu
34
aratrmalaryla grevlendirildi. Hassas dedektr, uan dnda tamak iin zel bir blmesi olan
kokpit ina edilmiti, uan cam bile hassas lm yaplmasn nlerdi. Ancak sonuta uan
hareketinin ve her blgede lm yapabilme zamannn snrl olduunu grdler. Uak, balon gibi
bir noktada kprdamadan duramyordu, ayn noktadan defalarca geebilmesine ramen lmler
tamamlanmadan yakt bitecekti. Tek gereki zm bir uydu kullanmakt.
Beklenen atlm John Mather tarafndan 1989 ylnn Kasm aynda frlatlan Kozmik Fon
Kaifi (COBE) uydusuna bir ara yerletirilerek gerekleti. Matherin gelitirdii ara, kozmik fon
radyasyonunun scakln daha nce ulalmam bir duyarllkla lmeyi baard. Scakln kesin
deeri yalnzca 0.005 Kelvin belirsizlikte 2.726 Kelvin olarak bulundu.
COBE, uzayda yl kalmt ve 1992de elde ettii veriler, kozmik fon radyasyonunun
varln ve uzayn her ynnden geldiini tespit etmekten de fazlayd. Beklenen ok kk
dalgalanmalar da tespit edilmiti. COBEnin gnderdii verilerden bilgisayarn izdii resim, eski
evrenin haritasndaki ok kk dalgalanmalar da gsteriyordu. Resmin daha scak ve daha souk
ksmlarn ayrt edebilmek iin bilgisayardaki modele pembe ve mavi renkler katld. COBEnin
evrende kefettii dalgacklar yeniden incelenip titizlikle kontrol edildi, gerekli veri elde edilmiti.
Big Bang srecinden kan kozmik fon radyasyonunda, ok kk scaklk dalgalanmalar vard ve
bunlar da galaksilerin oluup bugn grdmz hale gelmeleri iin yeterliydi. Big Bang bir kez
daha byk bir zafer kazanmt.
George Smoot, bilgisayarnn evrendeki dalgacklar gstermek iin izdii pembe ve mavi
resmi yaynladnda, dnyann btn gazetelerinin manetlerine gemiti. Kozmolojik bir
gzlemin medyada bu kadar n plana kmas o gne kadar hi grlmemiti. Stephan Hawkingin
bu bulgu hakkndaki gr de mehur resim ile ayn sayfalarda geiyordu: Bu, yzyln, hatta
belki de tm zamanlarn en byk buluudur.
COBE uydusunun proje lideri ve California Universitesinin astronomu George Smootun

aklamas ise ok ilgintir: Bu buluumuz evrenin bir balangc olduunun bir delilidir. ve yle
ekledi: Bu, Tanrya bakmak gibi bir ey.
35
UYDULU, BLGSAYARLI DESTEK
Gerekten de mhendislik harikas uydular, elektronik mucizesi bilgisayarlar, matematiin

yksek uygulamalar birlemi ve hepsi beraber Big Bange destek vermitir. Evrendeki tablo artk
daha evvel hi olmad kadar anlalrdr. Galaksilerin oluumu iin olmas gereken kk scaklk
dalgalanmalarnn bulunmasn, belki de bu dalgalanmalarn olmas gerektiini ortaya koyanlar bile
ummuyorlard. Kozmik fon radyasyonunun olmas gerektiini teorik olarak ilk ortaya atan alfa-
beta-gama tezi tarihteki sekin yerini almtr. Penzias ve Wilson 1965teki bulular nedeniyle
1987de Nobel dln aldlar. Kozmik fon radyasyonunu lmek iin milyonlarca dolar
harcanarak uzaya gnderilen COBE uydusu fosil radyasyonu ok duyarl bir ekilde, scaklyla,
ok kk dalgalanmalaryla lt. Baz fizikiler bu lm tm zamanlarn en byk buluu
olarak deerlendirdiler. Kozmik fon radyasyonunun bulunmas ve bu radyasyonun incelenmesi Big
Bang asndan ok nemlidir. Fakat kozmik fon radyasyonunun bize sunaca daha baka deliller
de olacaktr.
GEMTEK KOZMK FON RADYASYONUNUN SICAKLII
Daha evvel de sylediimiz gibi Big Bangin rettii en nemli bilgilerden biri evrenin ok
scak ve ok youn ortamda balad, srekli genilemeyle bu younluun ve scakln
dtdr. Kozmik fon radyasyonunun scakl da srekli dmektedir ve u anda 2.7 .Kelvine
eittir. Uzaktaki galaksilerden gelen a baktmzda, aslnda gemie baktmz unutmamalyz.
Uzak galaksilerden gelen k milyarlarca k yl kadar uzaktan gelmektedir. Belki de u anda
bizim baktmz o ynde, o galaksi yoktur, fakat biz o galaksinin milyarlarca yl nce yola km
n seyretmekteyiz. Ksacas, gemie bakmaktayz.
Big Bang teorisine gre milyarlarca yl nce evren daha youn ve daha scaktr, eer
milyarlarca yl nceki halini grdmz galaksideki kozmik fon radyasyonunun scakln
lebilirsek, scakln gnmzdekinden daha yksek olduunu bulmamz gerekir. 1994
ilkbaharnda, aratrmaclar, bunu gerekletirmeyi baardlar. Uzak galaksilerdeki kozmik fon
radyasyonunun scakl 7.4 Kelvindi ve bu deer u andaki 2.7 Kelvinden daha yksekti.
36
Bu gzlem Keck teleskobuyla gerekleti, bu teleskop, zamannn en byk optik cihazdr.

1996 ylnda ayn astronom grubu daha da uzaktaki bir galaksinin scakln ltler, bu sefer 8
Kelvinin ok az zerinde bir deer buldular. Daha sonra farkl bir astronom grubunun daha da
uzaktaki blgeleri taramalaryla 10 Kelvin scaklk derecesi saptand. Tm bu veriler Big Bangin
doruluunu onaylyordu; ne kadar uzak gemiimize bakarsak, o kadar yksek bir scaklkla
karlayorduk. Bylece kozmik fon radyasyonunun gemiini incelememiz de Big Bangi
destekleyen ilave bir delil oluturdu.
TEORNN VE GZLEMN BRLEMES
Kozmik fon radyasyonu ve bu radyasyonun incelenmesiyle Big Bange dair elde edilen
deliller; nce teorik temelde, matematiksel hesaplamalarla ortaya konmutur. Daha sonra yaplan
gzlemler teoriyi desteklemitir. Bylece evrenin bir tekilliin paralanmasyla geniledii nasl
nce teorik temelde ortaya konup matematiksel olarak ispatlandysa ve daha sonra gzlemsel
verilerle desteklendiyse, ayn ekilde kozmik fon radyasyonunda da matematiksel teori gzlemle
kucaklamtr. Bu kucaklamay yle zetleyebiliriz:
1- Teorik bazda: Gamow ve arkadalar, evrenin, ok scak ve ok youn bir durumdan,
daha az scak ve daha az youn bir duruma getiini ve evrenin bu scak ve mal
ilk halinin hala radyasyon olarak kalntsnn olduunu ortaya koydular.
Gzlemsel bazda: Penzias ve Wilson kozmik fon radyasyonunu buldular.
2- Teorik bazda: Gamow ve arkadalar bu radyasyonun evrenin her tarafna yaylm

olmas gerektiini ortaya koydular ve scakln yaklak olarak hesapladlar.
Gzlemsel bazda: Penzias ve Wilsonun bulduu, daha sonra da farkl gzlemlerle
doruland zere bu radyasyon, evrenin her tarafna yaylmtr ve Gamowun
arkadalarnn hesab, radyasyonunun scaklna ok yaklamtr.
3- Teorik bazda: Var olan galaksilerin oluabilmesi iin evrenin ilk scaklnda
dalgalanmalarn olmas gerektii ortaya kondu.
Gzlemsel bazda: 1992de COBE uydusu evrenin ilk haline ait scaklk
dalgalanmalarn tespit etti. Bu dalgalanmann fotoraf bilgisayarn yardmyla
izildi.
37
4- Teorik bazda: Evrenin gemii daha scak olduu iin, gemiteki kozmik fon
radyasyonunun scakl da daha yksek olmaldr.
Gzlemsel bazda: 1994 ylnda uzak galaksilerden gelen k incelenerek gemiteki
kozmik fon radyasyonunun daha yksek olduu doruland. Daha sonra yaplan
gzlemler de bu sonucu destekledi.
FELSEFE, LAHYAT VE BLMN ARASINDAK

DUVARLAR
Bilim evreleri Big Bangin teorik, gzlemsel ve deneysel verilerinin deerini anlamlardr.
Fakat felsefe ve ilahiyat evreleri iin ne yazk ki ayns sylenemez. Bunun birok sebebi
saylabilir, fakat bunun sebeplerinden biri her ne kadar teori 1920li yllarda ortaya konmu olsa da
1990l yllarda hala yeni delillerin elde edilmesidir. Tm bu delillerin fizik, astronomi
arenalarndan felsefe ve ilahiyat arenalarna gemesi, bu arenalarda da yank bulmas vakit
gerektirmektedir. Ne yazk ki pozitivist bilim anlay fizik bilimi ile felsefenin ve ilahiyatn arasna
duvar rmtr ve gnmzn bilim anlay yaygn olarak pozitivisttir. Felsefeciler ve ilahiyatlar
da poztivizmin bu duvarn kabullendikleri iin felsefe, ilahiyat ve bilimin bulgularna topluca
bakanlar, bunlar bir arada deerlendirenler aznlkta kalmlardr. Bu almann ilerleyen
blmlerinde bu aznln neden oalmas gerektiini gstermeye alacam.
5- ELEMENTLERN MKTARINDAK DELL
HDROJENN MKTARINDAK DELL
Uzaydaki maddelerin orann Fraunhoferin bulduu Fraunhofer izgileri sayesinde

saptamaktayz. In krlarak renk spektrumunda ayrtrlmas Newtondan beri bilinir.
Fraunhofer, renk spektrumundaki gkkuann iinde ok sayda izgi grd; bunlarn bir ksm
koyu renkli izgiler, bir ksmysa ak renkli izgilerdi. Bunlara neyin sebep olduunu zemedi,
fakat her elementin kard izgilerin farkl olduunu grd. Fraunhofer, 1816 ylndaki
almalarnda bu bulgularn nemini kavrayamasa da; ondan sonra 1880 ylnda William Huggins
bu izgilerin, elementlerin adeta parmak izi olduunu kefetti.
38
Ikla gelen bu parmak izini inceleyerek n kaynanda ne olduunu anlayabiliriz.

Bylelikle Gnein ve yldzlarn birbirlerinden farkl yapda olmadklar anlald. Hepsi de
temelde hidrojenden ve helyumdan oluuyordu; Gne, evrendeki yldzlar kmesinin bir alt
kmesiydi. Evren yer ekimi kanunlaryla ileyen, iindeki yldzlarn ve gezegenlerin hepsinin
hareket ettii, ayn ham maddelerden olumu bir yerdi.
Fraunhofer izgileri sayesinde evrenin yzde 73nn hidrojen ve yzde 25inin helyum
olduu saptanmtr. Bu sonu ise Big Bangi destekleyen bir delildir. Atom-alt aratrmalarna
gre atomu oluturan paracklardan hidrojen atomunun olumas iin yksek scaklkta bir ortam
gerekmektedir. Bu konudaki ilk detayl ngr Gamow ve arkadalarnn almalaryla 1948
ylnda ortaya konmutur. Gamowun ngrd gibi evrenin ok yksek bir scaklktan hzla
soumas; proton ve ntronlarn beraberce elementleri oluturmasnn ve evrendeki yzde 73
oranndaki hidrojenin aklamasdr. Yldzlarn iinde oluan srelerde hidrojen oluamaz, oysa
Big Bang hem hidrojen atomunun nasl olutuunu, hem de miktarn aklamtr.
HELYUMUN MKTARINDAK DELL
Big Bang ile evrenin oluumunun ilk anlarnda helyumun meydana geldii anlalmtr.
Evrenin balangc protonlardan, ntronlardan ve elektronlardan oluan scak bir karmdr. Bu
karm souduka nkleer tepkimeler gerekleebilmitir. zellikle ntronlarn ve protonlarn
iftler halinde birletii; bu iftlerin de birleerek helyum elementinin ekirdeini oluturduu
hesaplanmtr. Kuramsal hesaplamalarda evrende yzde 25 orannda helyum olduu ortaya
konmutur. Yldzlarn iindeki tepkimelerde de helyum oluabilmektedir. Fakat yldzlarn iindeki
bu oluumlar yzde 25 oranndaki helyumu aklayamaz.
Yaplan tm gzlemler bu verileri dorulamtr. rnein 1999 ylnda Amerikal ve

Ukraynal astronomlar, Multiple Mirror ve Keck teleskoplaryla yaptklar gzlemlerde, yldzlarn
oluturduu helyum orann karttktan sonra yzde 24.52 helyum orann elde ettiler. Bu oran
uzaktaki en yal galaksileri gzleyerek elde eden astronomlar, Big Bangin ngrsn bir kez
daha doruladlar. Daha sonra 2000 ylnda Astrophysical Journal da almalarn yaynlayan
Kanadal astronomlar da ok yakn sonular elde ettiler. Bu almalar da, en eski cisimlerin var
olduu zamandan beri, yani evrenin daha ilk balarndan itibaren helyumun var olduunu ortaya
koymutur.
39
EVRENN HER YERNDEN GELEN DELL
Big Bangin, evrenin tek bir noktasndan baladn, ok youn ve ok scak ortamn
genileyerek daha az youn ve daha az scak ortama dntn bir kez daha hatrlayalm. Bu
anlatmda hidrojen ve helyum da bu genilemedeki srelerde aklanr. Kozmik fon
radyasyonunun nemli bir zelliinin, evrenin her yanna dalmas olduunu grdk. Genileyen
evren ile oluan drtte oranndaki hidrojen ve drtte bir oranndaki helyum iin de ayn sonu
beklenmektedir. Evrenin genilemesiyle evrenin her yannda ayn oran gzlemlenmelidir, nk
evrenin genilemesiyle bu madde oran evrenin her yanna dalmtr. Big Bange gre
gzlemlenmesi gereken sonu ile yaplan gzlemler tamamen uyumludur. Evrenin neresine
bakarsak bakalm hidrojen ve helyum hakim elementlerdir ve evrenin drtte kadar hidrojenden
ve drtte biri kadar helyumdan olumaktadr.
DTERYUMUN VE LTYUMUN MKTARINDAK DELL
Evrende var olan btn dteryum (hidrojen atomunun bir ntron fazlal izotopu) ve lityum,
Big Bangin ilk dakikalarnda olumutur. Yldzlarn iindeki sreler bu atomlar oluturamaz,
tam tersine bu atomlar paralar. Oysa Big Bang, dteryumun ve lityumun varln aklamaktadr.
Keck teleskobuyla ve Hubble teleskobuyla gerekletirilen gzlemler, Big Bangin,

dteryumun ve lityumun miktarlaryla ilgili ngrsyle tamamen uyumaktadr. rnein Vanioni
Flam, Coc ve Cassenin 2000 ylnda yaymladklar aratrmalar ve daha evvelki bir ok aratrma
bunu onaylamaktadr.
1994 ylna kadar evrendeki dteryum ve lityum miktarna dair tespitler nispeten yakn
yldzlarda yaplmt. Oysa 1994 ylndan itibaren 12 milyar k yl kadar mesafedeki (yani
milyarlarca yl gemiteki ) gaz ktleleri incelendi. Bunlarda da dteryuma ve lityuma rastland.
Aynen Big Bangte ngrld gibi, evrenin ilk zamanlarndan beri bu elementlerin var olduu
bylece bir kez daha ispatland.
Bu delilde vardmz sonular ksaca yle zetleyebiliriz:

1- Evrenin drtte kadar Big Bangin ngrd gibi hidrojen atomundan oluur.
2- Evrenin drtte biri kadar Big Bangin ngrd gibi helyum atomundan oluur.
3- Big Bangin ngrd gibi bu oranlar evrenin her ynnde tespit edilmektedir.
40
4- Hidrojen atomunun olumas iin gerekli ok yksek scaklktaki ortam ancak Big
Bang salar.
5- Helyum yldzlarda oluabilir, ama evrendeki yzde 25lik helyum oran ancak Big
Bang ile aklanabilir.
6- Yldzlar dteryum, lityum gibi elementleri paralar, bu elementlerin oluumu ancak
Big Bang ile mmkndr.
7- Son yllarda en uzak (en eski) galaksilerin ve gaz bulutlarnn gzlemlenmesiyle
bunlarda tespit edilen hidrojen, helyum, dteryum, lityum, elemenlerinin miktar da;
evrenin en eski zamanlarndan beri bu elementlerin var olduunu ispatlamaktadr.
Aynen Big Bangde ngrld gibi...
6- ATOM-ALTI DNYADAN YILDIZLARIN

AAMALI GELMNE DELLLER
MLYARLARCA DOLARLIK HIZLANDIRICILAR
Atom-alt dnyann daha iyi tannabilmesi iin atom-alt paracklar hzlandrmaya yarayan,
ok yksek scaklk ortamlarn taklit eden hzlandrc tneller ina edilmitir. Dnyann en gzde
fizikilerinin alt bu deney ortamlar milyarlarca dolarlk bteyle imal edilmi teknoloji
harikalardr. Bu hzlandrclarn en glleri svirede Cenevre ehrindeki CERN, Amerikada
Chicago ehrindeki Fermilab ve yine Amerikada San Francisco ehrindeki SLACtr. Bu tnellerde
yaplan deneyler, Big Bangin tm delilleriyle uyumludur ve yaadmz evreni oluturan Big
Bangin matematiksel modelini onaylamaktadr.
Big Bang, balang scaklnda sadece enerjinin var olabileceini, enerjinin souma
aamalarna bal olarak tm atom-alt paracklarnn olutuunu, sonra aamal gelimeci bir
srele gaz bulutlarnn ve dnem dnem yldzlarn olutuunu sylemektedir. Atom-alt dnyann
oluumunun tm safhalar; scakln bu dne, genilemeye ve younlamann azalmasna bal
olarak aklanr. Maddenin ve anti-maddenin ortaya k; elektronlarn ve pozitronun (elektronun
anti-maddesi), protonun ve anti-protonun, kuvarklarn ve kar kuvarklarn ortaya k ve
41
birbirlerini yok edileri, hep Big Bang modeline gre aklanmaktadr. Ksacas atom-alt dnyadaki
tm aamalar ve evrenimizin bugnk atom-alt dnyas, Big Bangin evren modeline gre
aklanmakta ve bata bahsettiimiz hzlandrc tnellerde olmak zere yaplan deneyler, bu
aklamalar onaylamaktadr.
LK DAKKA
Evrenin balangcndan yaklak bir saniye sonra evrenin her yerinde scakln yaklak on
milyar derece olduu matematiksel yntemlerle hesaplanabilmektedir. Bu, matematiin en yksek
uygulamalaryla mmkn olmaktadr. Fizikle ve matematikle fazla ilgilenmeyenler evrenin ilk
saniyesi hakknda insanlarn hangi cretle konutuklarn pek anlayamamaktadrlar. Fakat atom-alt
dnyann en mehur kitaplar bu oluumlar saniyeden daha kk dilimlerden balayarak
aktarmaktadr.
yi bir teoriden beklenen ngrlerde bulunma gc Big Bangde en mkemmel ekilde

vardr. Evrendeki maddenin aamal geliimini anlatan lk Dakika kitabnn (bu konunun belki
de en nl kitab) yazar Steven Weinberg anlatmlarna yle bir giri yapmaktadr: Artk evrimin
ilk dakika ierisindeki kozmik akn izlemeye hazrz. Olaylar nceleri, sonraya gre ok daha
hzl akt iin olaan bir filmdeki gibi, resimleri eit zaman aralklarna dizilmi gstermek
yararl olmayabilir. Bunun yerine filmimizin hzn evrenin scaklnn dmesine uyacak ekilde
ayarlayacaz; her seferinde scakln e blm kadar d olduka kameray durdurup bir
resim ekeceiz. Weinberg alt film karesiyle bu aamalar anlatr. Big Bangin matematiksel
modelinin bir sonucu olan ngrde bulunma gcn gsterebilmek iin bu alt kareyi ksaca
zetleyerek aktaracam:
Birinci Film Karesi: Evrenin scakl 100 milyar Kelvindir. Evren, madde ve nmdan
olumu ayrlmaz bir orba gibidir. Bu orba iinde her bir parack dier paracklarla ok hzl bir
ekilde arpr. Birinci film karesinde ok az sayda ekirdek parac vardr. Yaklak olarak her
bir milyar fotona ya da elektrona, ya da ntrinoya karlk bir proton, ya da bir ntron. Bu film
karesinin alnd zaman lsnn, saniyenin yzde biri kadar olduunu hatrlatmakta fayda
vardr.
kinci Film Karesi: Evrenin scakl 30 milyar Kelvine der. Birinci film karesinden beri
0.11 saniye gemitir. Az saydaki ekirdek paracklar hala ekirdekleri oluturmak zere
42
balanmamlardr. ekirdek paracklarnn dengesi yzde 38 ntron ve yzde 62 proton eklinde

bir kayma gstermitir.
nc Film Karesi: Evrenin scakl 10 milyar Kelvine der. Birinci kareden beri 1.09
saniye gemitir. Evren hala ntronlarn atom ekirdeklerini oluturmak zere balanmalarna
meydan vermeyecek kadar ok scaktr. Azalan scaklk nedeniyle, proton ve ntron dengesinden
yzde 24 ntron ve yzde 76 proton olmak zere bir kayma olmutur.
Drdnc Film Karesi: Evrenin scakl 3 milyar Kelvine der. lk kareden beri 13.82
saniye gemitir. Ntronlar ncesinden ok daha yava olmakla birlikte hala protonlara
dnmektedirler, imdi denge yzde 17 ntron ve yzde 83 protondur. Evren, artk helyum gibi
eitli kararl ekirdeklerin olumasna yetecek kadar souktur, fakat bu hemen gereklemez.
Beinci Film Karesi: Evrenin scakl 1 milyar Kelvine der. Beinci kareden ksa bir
zaman sonra arpc bir olay olur. Scaklk, dteryum (hidrojen elementinin izotopu) ekirdeklerinin
artk paralanmad bir noktaya der. Ne var ki, helyumdan daha ar ekirdekler sezilir sayda
oluamazlar. lk kareden bu yana 3 dakika 46 saniye geer (Bu noktada Weinberg, 46 saniye iin
okuyucudan zr diler. Kitabn ismini 3 dakika 46 saniye koysayd kulaa ho gelmeyeceini
vurgular).
Altnc Film Karesi: Beinci karede arzulanan noktaya ulalmtr, temel elementler artk
olumutur. Fakat ne olacan gstermek iin Weinberg filmi bir kare ileriye gtrr. Bu karede
scaklk 300 milyon Kelvindir. lk kareden beri 34 dakika 40 saniye gemitir. ekirdek
paracklar artk helyum veya hidrojen eklinde baldr (bir nceki blmde bu konuya deindik).
Fakat evren hala o kadar scaktr ki henz kararl atomlar oluamamaktadr.
PLANCK ZAMANI
Grld gibi matematiin yksek uygulamalar ve parack hzlandrclarda yaplan

deneyler sayesinde, Big Bang ile aklanan evrenin, ilk saniyesinde olanlar anlalmaya
allmaktadr. Ancak evrenin 10-43 saniyelik(1 saniyenin, 1in arkasna 43 tane sfr yazacamz
sayya blnm ksm) blm iin konuulamamaktadr. Bu zamana Planck zaman denmektedir,
bu zaman diliminde ekim kanunu gibi fizik kanunlar ilemedii iin, bu zaman dilimi tarif
edilememektedir. 1032 Kelvin derece (Planck a) zerine konuulamaz, bu Planck zamanndaki
evrenin scakldr.
43
Planck zamanndan sonra scakln ve younluun d ve evrenin genilemesi

erevesinde atom-alt dnyadan galaksilere evrenin oluumunun bu kadar detayl anlatlabilmesi,
Big Bangin bilgimizi ne kadar arttrdn gsterir. Bir saniyeden ok ok daha ksa olan Planck
zaman, artk tartma konusudur. Oysa binlerce yl bilim dnyas, bilimsel anlamda bir
kozmogoniden (evrenin oluumunun aklamasndan) yoksundu.
Atom-alt dnya ile ilgili tm deneyler ve hesaplar Big Bangi desteklemektedir.

Kuvarklardan glonlarn oluumuna, protonlardan, ntronlardan ve elektronlardan ntrinolara kadar
tm paracklar, Big Bangin modelinde yerini bulmaktadr. Bu paracklar kadar bunlarn kar
paracklarnn oluumu ve birbirleriyle etkileimleri ve bugnk duruma aamal bir sre sonunda
gelinmesi de Big Bangin anlatmlarnda yerini bulmaktadr.
YILDIZLARIN AAMALI GELM
Big Bangin atom-alt dnyann oluumunu aamal-gelimeci bir srete anlatmas

gzlemle ve deneyle desteklendii gibi, yldz kmeleri hakkndaki aamal-gelimeci anlatmlar da
gzlemle desteklenmektedir. Astronomlar yldzlar 1.Poplasyon, 2.Poplasyon ve 3.Poplasyon
yldzlar olarak e ayrrlar. Bunlardan ilk ortaya kan yldzlar 1.Poplasyon yldzlardr (Bazlar
yldzlarn kefine dayanarak numaralandrma yaptklar iin, poplasyon numaralandrmaya,
yaptmzn tersinden balarlar). 1. Poplasyon yldzlar evrenin maddesinin daha youn olduu
dnemde ortaya ktklar iin, bu yldzlar sperdev yldzlar olarak adlandrlr. Bu yldzlarn
mr ksadr ve byk bir patlamayla btn maddelerini uzaya saarlar. Teorisyenler, bu yldzlarn
ancak ok az bir ksmnn gzlemlenebilecei kanaatindedirler. 2. Poplasyon yldzlar ise, Big
Bangin aamal-gelimeci srelerine dayanlarak yle tarif edilmilerdir:
a) En byk yldz grubu bunlardr.
b) Belli blgelerde daha youndurlar (gen yldzlarn oluma blgeleri gibi).
c) Her ktlede byk ve kk yldzlar beraberce barndrrlar.
Bu ngr de astonomlarn son yllarda yaptklar gzlemlerle uyumludur. 3. Poplasyon

yldzlar ise (Gneimiz dahil), 2. Poplasyon yldzlarn dalm tozlarndan olumutur.
Vcudumuzdaki karbon, kalsiyum gibi elementlerden altn ve demir gibi elementlere kadar birok
element, 2.Poplasyon yldzlarda retilmitir. Bu bilgi, canllarn, evrenin yaratlndan neden 15
44
milyar yl sonra yaratldnn da bir sebebini gstermektedir. nk canllk iin mutlaka gerekli
olan karbon atomu gibi atomlar, 2. Poplasyon yldzlarda retilmitir. Bizim iinde bulunduumuz
blge, bu yldzlarn dalm tozlarndaki bu atomlar sayesinde canllk iin gerekli ham maddelere
kavumutur.
Yldzlarn aamal-gelimeci sreci gzlemlerle dorulanm, bu da Big Bangi destekleyen

ek bir delil olmutur. Big Bang, atom-alt dnyadan, ayr yldz poplasyonlarna kadar tm evreni
aamal-gelimeci bir srele aklamaktadr; bu, evreni, binlerce yldr statik modellerle aklayan
grlere tamamen ters, dinamik bir anlatmdr. Gzlem ve deney, bu anlatmlarda matematiksel
hesaplarla birlemi ve evrenin, bilim tarihinde hi olmad kadar anlalr olmas mmkn
olmutur.
4. BLM
BIG BANG DESTEKLEYEN YAN
DELLLER
Big Bangin yan delilleri, dorudan Big Bangi ispatlamadan, evrenin bir balangc
olduunu; yani ezeli olmadn ortaya koyarak, teoriyi dolayl yoldan desteklemektedir. Big Bang
teorisinin en temel, en nemli felsefi sonucu evrenin bir balangc olduunu ortaya koymasdr. Bu
yzden evrenin balangc olduunu ortaya koyan her delil, Big Bang teorisini dolayl yoldan
desteklemektedir. Bu blmn banda bu delillerin fizik bilimine ait olanlarna deineceim.
Blmn sonunda ise, evrenin bir balangc olduu grnn, daha nceden felsefi olarak nasl
45
temellendirildiini ksaca gstereceim. Bylece Big Bangle ilgili delillerin, dier fiziki ve felsefi
delillerle, evrenin balangc olduu noktasnda nasl birletiine tanklk edeceiz.
1- ENTROP DELL
ENTROP YASASI NE DYOR
Entropi kavramnn temelini ilk olarak Benjamin Thompson 1854de att. Fakat Entropi
Yasasn ilk olarak Hermann Von Helmhotz 1856da kefetti. Entropi Yasas, termodinamiin
ikinci yasas olarak da anlr.
Bu yasa, bize, evrenin sonunun her an yaklatn ve fizik kurallar asndan bu sonucun
kanlmaz olduunu syler. Buna sebep olan; snn tek ynl, geri evrilmesi mmkn olmayan
akdr. rnein bir odann iinde scak su dolu bir kova braktmz dnelim. Scak su
ktlesindeki s enerjisi odaya yaylr, fakat hibir zaman iin bu s ak aksi ynde olmaz; bir kere
s enerjisi odaya yayldktan sonra, bu s enerjisi dnp de kovadaki suyu eski scaklna
getirmez. Kapal bir sistemdeki enerji ak tek ynldr ve bu ak tam bir denge noktasna
ulancaya kadar devam eder. Bu denge noktasna termodinamik denge denir ve bu durumda
entropi en yksek deerine kavuur. Tersine evrilmesi mmkn olmayan bu fiziki srecin varl,
evrenin de, tpk insanlarda olduu gibi, asla geri dn olmayan bir yalanma srecine sahip
olduunu gsterir.
Gerek bizim Gneimizde, gerekse evrendeki dier yldzlarda, snn bu tek ynl hareketine
dayal termodinamik yasa hkm srmektedir. Gne, souk uzaya s yayarak entropiyi srekli
arttrr. Fakat uzaydaki bu s toplanp da Gnee geri dnmez. Termodinamik yasa, entropinin
srekli arttn ve bu srecin kesinlikle tek tarafl olduunu syler.
ENTROP YASASININ FELSEF SONULARI
Entropi ile ilgili bilgileri birok kii salt fiziksel bir konu olarak alglamakta ve ele almaktadr.
Oysa Entropi Yasas, bizi ok nemli felsefi sonulara da ulatrmaktadr. Bu, maddelenerek yle
gsterilebilir:
46
1- Evrendeki s ak tek ynldr ve bu ak geri evrilemez (Termodinamiin ikinci

kanunu).
2- Buna gre evrende bir gn termodinamik denge oluacak ve s lm yaanacaktr.
Ksacas evren ebedi deildir, evrenin bir sonu vardr.
3- Eer evren sonsuzdan beri var olsayd, aradan geen zamanda evren oktan termodinamik
dengeye gelip s lmn yayor olacakt. lml bir evren, sonsuzdan beri var
olamaz.
4- Evren sonsuzdan beri var olamyorsa demek ki evrenin bir balangc vardr. Bu balang
durumundaki (t=0) evren, dk entropili bir halden yksek entropili duruma doru
gitmektedir. Entropinin srekli olarak artp hi azalmamas, evrenin balangcnn ok
dk entropili olduunu gsterir.
ENTROP, KARAMSARLIK VE MT
Daha nce felsefecilerin bir ksm Entropi Yasasnn, evrenin ebedi olmadna ilikin
sonucu zerinde durmular ve evrenin balangc olduuna dair sonucunu gz ard etmilerdir.
rnein Bertrand Russell, insanln tm rnlerinin ve evrenin yok oluunun kendisinde
uyandrd karamsarl yazlarnda aklamtr. Bilim adam ve felsefecilerin, entropinin, evreni
yok olua gtrdne odaklanp, evrenin balangc olduu sonucunu gz ard etmelerine Paul
Davies armaktadr: 19. yzyl bilimcilerinin bu derin anlaml sonucu (evrenin balangc
olduunu) kavrayamam olmalar ok ilgintir.
Entropi Yasasnn insanl mitsizlik yerine mide sevkedecek sonular vardr. nsanolu
lml olmas nedeniyle, zaten Entropi Yasas olmasa da, insanln rnlerini ve evrenin
gzelliini, srekli alglamaktan mahrum kalacan bilmektedir. nsanolunun karamsarln
yenmesini salayacak unsur, kendi ldkten sonra evrenin ebedi var olmas deil, kendisinin ebedi
yaayabilmesidir. nsanolunun bunu yapmaya gcnn yetmedii ortadadr. yleyse insanoluna
midi verecek olan, bu gc kefedebilmesidir. Entropi Yasas, evrenin balangc olduunu ortaya
koyarak, evrenin kendisi dnda bir Ge olan ihtiyacn temellendirmekte ve tek Tanrl dinlerin
evrenin balangc olduu konusundaki iddialarn desteklemektedir. Maddeyi ezeli kabul eden
kimselerin ezeli ve ebedi olarak deerlendirdikleri evrenin lme gittiini renmeleri karsnda
karamsarla kaplmalar doaldr. Fakat evrenin balangc ve sonu olduundan, Tanrnn varln
ve tek Tanrl dinlerin mesajnn doruluunu delillendiren ve midi Tanrnn varlnda bulanlar
iin Entropi Yasas karamsarla sebebiyet vermez.
47
ENTROP VE BIG BANG BULUMASI
Evrenin bir balangc ve sonu olduu fikri, bilimsel deliller temelinde detayl olarak Big
Bang teorisi ile ortaya koyulmutur. Termodinamiin kanunlar (Entropi Yasas), daha nceden
ortaya koyulmutu, bunlarn bizi ulatrd sonu da grld gibi tamamen ayndr. Sonu olarak
termodinamik kanunlar, astronomik gzlemler ve izafiyet teorisinin formlleri; evrenin balangc
ve sonu olduu sonucunda birbirlerini desteklemektedirler.
Entropi Yasas, Big Bangden ayr bir fiziksel yasa olup, ulat sonular ile Big Bangi
onaylad iin, bu yasay, Big Bangin yan delillerinden biri olarak deerlendirdim. Fakat bu yasa
bir ynyle Big Bangin dorudan delillerinden de biridir. Evrendeki entropi miktar ok yksektir
ve bu yksek entropiyi ancak scak ortamdaki bir Big Bang balangc ile aklayabiliriz (Entropi
miktar, n en kk paras fotonlarn, proton ve ntron gibi baryonlara oranyla llebilir).
Spernova patlamas en ok entropiye sebep olan olaylardan biri olmasna ramen sebep olduu
entropi, evrendeki entropiden ok daha azdr. Bilinen hibir evrensel oluum, evrendeki bu yksek
entropiyi aklayamaz. Oysa Big Bang ile bu yksek entropi oran tamamen uyumludur.
2- IIIN SON BULMASINDAK DELL
DEMEYEN EVREN YANILGISI
Yldzlarla dolu evren, birok insanda sabit ve deimez bir evren hissi uyandrmaktadr.
Aristo gibi bir felsefeci, yldzlarn ezeli ve ebedi olduuna kanaat getirmi, yldzlarn hi
tkenmeyen bir yakta sahip olduklarn ileri srmtr. Geceleyin, gkyzne plak gzle bakan
birok kii duraan evren fikrine kaplm, evrendeki dinamizmi, srekli var olu ve yok olu
srecini gzden karmtr.
Yldzlarn yaps kefedilmeden nce, yldzlarn sonsuzdan beri var olduunu, sonsuza dek
var olacan, yldzlarn tkenmez bir kaynak olarak sonsuza dek k vereceini, aa yukar tm
48
materyalistler savunuyordu. Oysa yldzlarn belirli bir mr olduunu, yldzlarn (Gne dahil
hepsinin) hidrojeni helyuma evirerek varlklarn srdrdn, yaktlar bitince ise varlklarnn
sona erdiini rendik. Bu anlaldktan sonra len yldzlarn yerine yeni yldzlarn olutuunu,
bunun sonsuza dek byle gideceini zannedenler oldu. Fakat bunun da yanl olduu artk
bilinmektedir. Bir gn gelecek uzayda hibir yldz kalmayacak, hibir k var olmayacaktr.
Var olan yldzlarn lmn yeni oluan yldzlar takip etmektedir. Bu sre yldzlar
oluturacak kadar gaz olduu srece devam edecektir. Bu gazlarn kayna, evrenin balang sreci
olduu gibi, spernovalardaki ve dier yldzlardaki patlamalar ve pskrmeler de evrendeki gaz
oluumunun kaynadr. Bu gazlar ktle ekimi kuvvetinin etkisi ile skr, ker ve yldzlarn
oluumuna sebebiyet verir. Bu yldzlar belirli bir mr yaadktan sonra kara deliklere, ntron
yldzlarna, beyaz ccelere, krmz devlere dnp lrler. Yeni yldzlarn oluumu iin yeterli
ham madde (gazlar) gittike azalmaktadr. Bu ham madde tkenince, artk hi yldz olumamaya
balayacaktr. Yaayan son yldzlarn lmyle ise evren srekli bir karanla gmlecektir (Eer
evrenin sonunu getiren baka bir olay daha nce yaanmazsa).
IIIN SON BULACAK OLMASINDAN FELSEF

IKARIMLAR
Mevcut bilimsel verilere gre bu sre milyarlarca yl srecektir. Bu kadar uzakta gzken bir
sre, birok kiiyi pek fazla ilgilendirmeyecektir. Oysa bu sre felsefi adan nemli bilgiler
vermektedir. Bunlar yle zetleyebiliriz:
1- Evrendeki k belirli bir zaman sonra yok olacaktr.

2- Ik olmadan yaam mmkn olmadna gre bu evrende yaam ebedi olamaz.
3- Eer ki evrende var olan k belli bir zaman sonra yok oluyorsa, demek ki k sonsuzdan
beri var olamaz, n bir balangc vardr.
49
In (veya yldzlarn), belli bir zaman sonra yok olacann ve balangc olduunun
gsterilmesi, ezeli ve ebedi evren fikrinin yanlln gstermektedir. Bu da Entropi Yasas ile ve
Big Bangin delilleriyle tamamen uyumlu bir sonutur.
Artk yldzlarn ezeli varlklar olduu fikri geersiz olmu, yerini en hatasz lmle
yldzlarn yan saptama abas almtr. Yaplan hesaplara gre en yksek adette olan 2.
Poplasyon yldzlar, evrenin balangcndan 1,5 ile 5 milyar yl kadar sonra olumulardr.
Gzlemlenebilen 2. Poplasyon yldzlarn ya bu sayya eklenirse evrenin ya bulunabilir. Buna
dayanarak yaplan lmlerde evrenin ya yaklak 15 milyar yl olarak tahmin edilmektedir. Bu
sonu Hubble sabitine dayanarak yaplan tahminlerle ok yakndr. Yldzlar ve satklar k,
ezeli evren modellerini yalanlamakta, evrenin bir balangc ve sonu olduunu ise dorulamaktadr.
3- RADYOAKTF ELEMENTLERN YAINDAK

DELL
RADYOAKTF ELEMENTLERN YARI MR
Radyoaktif elementler gnmzde lise rencileri tarafndan bile renilmektedir. Oysa

radyoaktifliin bulunmas insanlk tarihinin son dnemlerinde olmutur. Radyoaktiflik, Fransz
bilim adam Henry Becquerel tarafndan 1896 ylnda bulunmutur. Radyoaktiflik ksaca, bir atom
ekirdeinin tanecik ya da elektromanyetik ma yayarak paralanmasdr. Byle bir paralanmada
radyoaktif atomlarn hepsi birden paralanmaz. Radyoaktif maddenin etkisi zamana bal olarak
gittike azalr, nk zamana bal olarak srekli atom says azalmaktadr. Radyoaktif maddedeki
atomlarn belirli bir blmnn ayrmas iin geen sre her zaman ayndr. Buna binaen
radyoaktif maddedeki atomlarn yarsnn paralanmas iin geen sre hesaplarda kullanlmaktadr.
Bu sreye radyoaktif maddenin yar mr denmektedir ve bu sre her radyoaktif maddede
farkldr. Baz radyoaktif elementlerin yar mrn aadaki tablodan renebilirsiniz.
Radyoaktif zotop Yar mr

Toryum 232 14.100.000.000 yl
Uranyum 238 4.510.000.000 yl
50
Uranyum 235 707.000.000 yl

Neptunyum 237 2.250.000 yl
Karbon 14 5600 yl
Radyum 226 1622 yl
Aktinyum 227 21.6 yl
Berkelyum 249 314 gn
Polonyum 210 138 gn
Ayntanyum 253 20 gn
Radon 222 3.8 gn
Fermiyum 251 7 saat
RADYOAKTF ELEMENTLERLE TARHLENDRME
Radyoaktif izotop listesinde grdmz Uranyum235i rnek olarak ele alalm. Belli bir
miktarda var olan Uranyum235, 707 milyon ylda bu miktarn yarsna decektir. Daha sonraki 707
milyon ylda geriye kalan miktar yine yarya decektir, bu her 707 milyon yllk dnemde bu
ekilde tekrarlanr. Sonuta, ortamda dnm maddeler ve Uranyum235 atomlar hesaplanarak,
ka yl nce ne kadar Uranyum235 atomu olduu matematiksel yntemlerle belirlenebilir. 1960ta
Nobel Kimya dln kazanan ABDli atom fizikisi Willard Frank Libby, Karbon14 radyoaktif
atomunu, radyoaktif elementlerin bu zelliine dayanarak, tarihlendirme amacyla jeolojide
kullanmtr. Bu da radyoaktif elementlerin bilim dnyasndaki nemini daha da arttrmtr.
Modern gzlem teknikleri, kimyasal elementlerin yan, mevcut radyoaktif elementlerden ve

onlarn, yar mrleri sonucunda oluan radyoaktif elementlerin miktarlarndan anlamamza olanak
vermektedir. 1997 ylnda ngiliz ve Amerikan astro-fizikileri; Margaret ve Geoffrey Burbidge,
William Fowler ve Fred Hoyle atom arl yksek olan elementlerin, sadece spernovalarn
iindeki srelerle oluabileceini ortaya koydular. Onlarn almas ve sonraki almalar bize
Toryum232, Uranyum238 ve Uranyum235 gibi elementlerin ilk spernovalardan kaldn
gstermektedir. Bu elementlerin mevcut miktar ve yar mre dair nceden deindiimiz hesaplar,
ilk spernovalarn yan bize vermektedir.
51
RADYOAKTF ELEMENTLERE GRE EVRENN YAI
Toryum232nin Uranyum238e ve Uranyum235in Uranyum238e oranna dayanarak,

Avrupal fizikiler Thielemann, Metzinger ve Klapdor 1983te ilk spernovalarn 16.8-22.8 milyar
yl aralnda olutuunu sylediler. Sonra 1987 ylnda William Fowler, bu hesaplar dzeltmeye
alt ve daha evvelki Thielemannn hesaplamalarnn 3 milyar yl ile 9 milyar yl arasnda
azaltlmas gerektiini syledi. Daha sonra ise Thielemann ve iki arkada Cowan ile Truran
yeniden hesaplamalar yaptlar ve 12.4-14.7 milyar yl aralna ulatlar. Bunlardan sonra Amerikal
fiziki Donald Clayton, sekiz ayr metot kullanarak, ilk spernovalarn tarihi iin 12 milyar yl ile
20 milyar yl geni araln ileri srd.
Evrenin balang safhasnda maddenin ok youn olduu dnemde ilk spernovalar

olumutur ve bu evrenin balangcna ok yakn bir zamandr. Bu yzden radyoaktif elementlerin
ilk spernovann oluumuna dair verdii tarihler yaklak olarak evrenin yan vermektedir. Gerek
bu tekniklerle, gerek yldzlarn yana bal olarak, gerek Hubble sabiti kullanlarak yaplan
hesaplar hep ayn zaman aralklarn vermektedir. Bu hesaplarn hibirinde evrenin ya; bir trilyon
yl, 200 milyar yl veya bir milyar yl, 10 milyon yl, 5 milyon yl gibi birbiriyle alakasz sonular
vermemektedir. Baz glklerden dolay tam ve kesin bir hesap yaplamamaktadr ama tm farkl
hesaplarda evrenin ya 15 milyar yl civarnda kmaktadr. Hesap yntemlerinin hep farkl
kriterlere dayanmasna karn sonular hep yaklak aralklarda gereklemektedir. Radyoaktif
elementlerin sahip olduu zelliklerin kullanlmas grld gibi bu hesap yntemlerinden birini
oluturmaktadr. Evrenin ezeli olup olmad tartmas artk yerini evrenin balangcnn tam olarak
ne zaman olduu tartmasna brakmtr.
Ayrca protonlar oluturan kuarklarn ok uzun bir sre iinde ( 1031 yl olarak tahmin
ediliyor) elektronlara dnmesi bekleniyor. Bu ise protonlarn ve atomlarn sonu demektir. Proton
bozulmasna dair bu beklenti de protonlarn, dolaysyla atomlarn ezeli olmadnn bir delilidir.
Eer bunlar ezeli olsalard u anda var olamayacaklard, demek ki Big Bang iin bu da bir yan
52
delildir. Fakat zerinde ok speklasyonlar yaplan ve bilimsel kesinlie sahip olmayan bu konuya
girmiyor ve bilimsel yan delilleri burada noktalyoruz.
4- EVRENN BALANGICI OLDUUNUN

FELSEF DELLLER
EVRENN BALANGICININ FELSEF SAVUNMASI
Astronomi ve fizik alannda incelediimiz gelimelerin yaanmad dnemde; kozmik fon

radyasyonun bilinmedii, evrenin genilemesinin gzlenmedii, entropiden ve radyoaktif
elementlerden insanlarn haberinin olmad zamanda evrenin bir balangc olduu aklc
argmantasyonlarla savunulmutur. Yahudi filozof Sadia, Hristiyan filozof Bonaventure, Mslman
filozof Kindi ve daha birok filozof bunun rneklerini vermilerdir. Geni bir kitap olabilecek bu
konuya ok ksaca deinmeye alacam. Bu argmantasyonlar kurulurken zellikle evrenin,
evrendeki hareketin ve evrendeki zamann sonsuz olamayacann zerinde durulmutur. Evrenin
balangcnn sebepsiz olamayaca vurgulanm ve evrenin kendi dnda bir Sebepe ihtiyac
olduu gsterilmitir. Bunu zetle yle gsterebiliriz:
1- Her var olmaya balayan, balangc iin bir sebebe muhtatr.

2- Evrenin bir balangc vardr.
3- O halde evrenin var olmaya balamasnn bir sebebi vardr.
kinci madde argmantasyonun kalbini oluturmaktadr. Bu argmantasyona itiraz edenler de

bu maddeye itiraz etmilerdir. Big Bangin temel delilleri ve yan delilleri bu maddenin bilimsel
ynden ispatn oluturmaktadr. Fakat bilimsel deliller olmadan srf felsefi adan da bu
argmantasyon savunulabilir. Buna gre evrendeki hareket ve evrendeki zaman sonsuz olamaz,
zaman kavramnn balangc evrenin de balangcdr. Evrendeki zaman, evrendeki hareketin
lsdr, hareket eden evrenin paralar, yani evrenin kendisidir. Hareketin olmad bir evren
dnlemez. yleyse evrenin zamannn ba varsa, bu balang evrendeki hareketin ve evrenin
kendisinin de balangcdr. Bu balang, evrenin kendi dnda bir Sebepe olan ihtiyacn dourur.
53
GEREK SONSUZ VE KURGUSAL SONSUZ
Anlald gibi sonsuz kavramnn incelenmesi konumuz asndan hayati neme sahiptir. Bu
noktada sonsuz kavramnn bir ayrma tabi tutulmas ve bir karkln nlenmesi ok nemlidir.
Cantor gibi matematikilerin oluturduu say dizileri kurgusal sonsuz say dizileridir ve evrende
hibir eye karlk gelmemektedir. Oysa gerek sonsuz olan, kurgusal sonsuz olandan ayrt
edilmelidir. Bir eyin gerek sonsuz olduunu iddia etmek apayr bir eydir. Ne kadar ilgintir ki
Eleal Zenondan, Russell, Frege, Hawking gibi nl matematikilere kadar birok kii bu ayrm
yapamadklar iin birok paradokslara dmlerdir. Matematiin paradokslar diye felsefe ve
matematik kitaplarnda grlen paradokslarn kkeni gerek ile kurgusal olann ayrt
edilememesinden kaynaklanmaktadr. Fakat bu paradokslarn nemli bir grevi olduu
anlalmaktadr. Bu paradokslar muhatabna: u anda evrende gerekten var olann matematiiyle
deil, kurgusal olan matematikle urayorsun! demektedirler. Cantor gibi, sonsuz say dizilerine
dayal matematik tabi ki yaplabilir. Fakat bunlarn evrendeki karlnn olmad
unutulmamaldr.
ZENONUN TAVANI VE KAPLUMBAASI
Ana konumuzun biraz dna taarak, zihinde kurgulanp gerek ile kartrlan matematikte,
kurgu ve gerek ayrmnn yapldnda, felsefe tarihindeki paradokslarn nasl zlebileceine
ksaca deineceim. Eleal Zenona gre tavan hibir zaman kaplumbaaya yetiemez. nk
tavan kaplumbaann olduu X noktasna eritiinde, kaplumbaa Y noktasna kadar gider, tavan
Y noktasna geldiinde kaplumbaa ise Z noktasna gelecektir, bu sonsuza dek byle srdrlr, bu
yzden tavan kaplumbaay hibir zaman yakalayamaz. Zenon bu tarz paradokslaryla, evrende
hareketin ve deiimin olmadn gstermeye alt. Oysa kurgulad matematiksel modelle
evrendeki hareketin alakas yoktur. Hereyden nce tavan kaplumbaann tam yanna gelince,
durup kaplumbaann ileri doru hareket etmesini beklemez. Matematiin basit formlnden
biliyoruz ki Alnan Yol = Hz x Zaman.
Evrende belli uzunluklar vardr; 10 kilometre, 100 metre gibi. Fakat bu uzunluu bir sayya
blerken paydaya sonsuz yazmamz hayali bir uygulamadr. Birincisi, sonsuz bir say deildir, o
ancak srekli devam etmek gibi bir durumu tarif eder. kincisi, evrende sonsuza blnm bir
54
btnlk yoktur, btnl bu ekilde blmek hayali bir abadr, stelik gereklii olmayan bu
abay zihin de beceremez. Bir cismi sonsuza blmek ile ancak bir cismi gittike daha byk bir
sayya blebileceimiz kastedilebilir. Eer sonsuzun, srekli artan anlam dnda, onu gerek
bir say olarak alrsak, gerek dnyada rastlanmayan bir samal kendimiz retmi oluruz. Zenon
bir okun hedefini vuramayacan sylerken, okun atm yeri ile hedefin arasn sonsuza blyordu
ve bu mesafenin sonsuz olduu iin alamayacan sylyordu. Oysa bu sonsuza blme ancak
hayaliydi ve ok da bunu dinlemiyordu. Tavanlar da bu tip samalklarmza kulak asmadan
kaplumbaalar geerler. Tavann kaplumbaann yanna geldiinde durduunu sylemek ve bu
durular sonsuza gtrmek, evrende gerekte var olana aykrdr.
Matematikte mehur bir paradoks da Russelln kmeler paradoksudur. Bu paradoksta nce

kmenin tarifi yaplr, bu tarife gre kme; kendisi kendisinin yesi olmayan ayn cins varlklar
kapsar. rnein kpekler kmesi evrendeki tm kpekleri kapsar ama kpekler kmesi bu
kmenin (kendi-kendisinin) yesi deildir. Tm kmeler bu zellie uyar ama kmeler kmesine
gelince i bozulur. Bu kmenin iinde dier yeler olduu gibi kmeler kmesi de olmaldr.
Fakat o zaman kmeler kmesi kendi kendisinin yesi olacaktr ki bu, kmenin verilen tanmna
aykrdr. Frege, matematiin nemli bir blm olan kmeler teorisiyle ilgili Russelln bu
paradoksunu duyunca, panie kaplm ve Matematik topallyor demitir. Oysa matematikte
kmeler hakknda, kendi yaptklar, evrende aslnda olmayan kurgusal tarifi deitirselerdi, ortada
bir paradoks kalmayacakt. Bu rneklerde grld gibi baz matematikiler zihinsel kurgularn
gerek ile kartrmlar, zihinsel kurgularn adeta Platonun idealarna dntrmlerdir.
SREKLLK OLARAK SONSUZ
Zihinsel kurgu ile evrenin gereinin en ok kartrld kavramlarn banda sonsuz

gelmektedir. Matematikte sonsuzu adeta gerek bir say gibi alglayanlar olmutur. Oysa
sonsuz diye bir say yoktur, sonsuz bizim hi durmakszn, srekli olarak ilerleyeceimizi
syler. rnein doal say dizisini ele alalm: {0,1,2,3,4.....}. Bu say dizisinin sonsuza gittiini
sylerken aslnda bu say dizisinin bir hedefe gittiini sylemiyoruz, bu say dizisinin 1 arttrlmak
suretiyle srekli ilerlediini sylyoruz. Bu yzden say dizilerinin hibiri sonsuzu tamamlamaz,
srekli ilerlerler, eer bir yerde bu say dizisi duruyorsa zaten sonsuz kavramnn tanmna
aykrdr demektir, nk sonu vardr.
Bu tariften sonra evrenin zamannn gemite ve gelecekte sonsuz olduunu iddia edenlerin
iddiasn birbirinden ayrmalyz. Evrenin gemi ve geleceini Cantorun say dizileri gibi
55
dnenler, bu sylemi ok dnmeden kabul edebilirler. Evrenin sonsuza gittiini syleyenler

evrendeki zamann srekli olarak hi durmadan ilerlediini sylemi olurlar. Bu yzden gelecee
doru ilerlemeye potansiyel sonsuz diyenler olmutur. Bu tanm akladmz sonu asndan
bir ey deitirmez. Fakat ben, bu tanm kullanmay bile uygun bulmuyorum. nk potansiyel
kelimesi gerekleme gcne sahip olmay artrabilir. Oysa sonsuza giden bir sre, sonsuzun
tanm gerei hibir zaman durmaz, sonsuza hibir zaman ulamaz, zaten sonsuz diye bir nokta
yoktur, sonsuz varlacak bir hedef deildir, o ancak hi durmadan ilerlemeyi ifade eder. Bu
yzden evrenin gelecek zamannn gerek sonsuz (gerekleip, tamamlanabilen sonsuz) olduunu
syleyenler hata yaparlar. Srekli ilerlemenin neresinde durursak duralm bu sonsuz deildir.
Oysa evrenin gemiinin sonsuz olduunu syleyenler, sonsuzun tamamlandn, evrenin

yann gereklemi sonsuz olduunu sylerler. Grld gibi burada sonsuzun tanm, artk
sreklilik dnda, bir bitmilik, bir tketilmilik ifade eder. Gelecek zamann sonsuz olmasyla bu
ok farkldr, bu ok nemli fark, birok kiinin gznden kamtr.
SONSUZ GELEBLR M?
Bizim sonsuz zaman getikten sonra bu noktada olduumuzu sylemek; sonsuz+1in

olabileceini, sonsuzun geilebileceini sylemek demektir ki, bu sonsuzun tanmna aykrdr.
Sonsuz kavramn kurgusal olarak kullananlar bunu gzden karmlardr. Bunu ksaca yle
gsterebilirim:
1- Sonsuz srekli olarak ilerleyen ve ilerlemeyle tamamlanmayan demektir.

2- Evrendeki gemi zamann sonsuz olduu sylenmektedir.
3- O zaman bizim bu noktada var olabilmemiz iin sonsuzun geilmi olmas lazmdr.(2.
maddeye gre.)
4- Sonsuz geilemeyeceine gre (1. maddeye gre) ve bizim var olmamz inkar
edilemeyeceine gre, evrendeki gemi zaman sonsuz olamaz.
5- yleyse evrendeki zamann balangc vardr.
Sonsuz kavramnn yanl kullanlmas dzeltilirse grld gibi evrenin zamannn bir
balangc olduu da anlalacaktr. Bir kere daha belirtmeliyim ki matematie, evrende var
olmayan kurgusal unsurlar katlmas deil, bu kurgu ile evrendeki gerein kartrlmas
yanltr. Matematiin paradokslarnn, bu hatalar dzeltmede nemli bir yardmcmz olaca
grndeyim. u cmle sloganmz olabilir: Matematik olan bitenin (evrendeki gerein)
56
matematii olduu mddete hibir paradoksu olamaz. Eer matematiin ontolojik statsnde
(matematiksel kavramlarn kurgusal m, gerek mi olduunda) hata yaplmazsa, paradokslar
olumayacaktr. Nitekim bilimlerin ilerlemesinde matematiin doru uygulamalarnn tartlmaz
bir yeri vardr. Kurgusal olarak tasarlanp evrendeki gereklie uymayan matematiin ise bu
ilerlemede hibir katks olmamtr. Bu matematik ancak bir oyalanma, bir fikir jimnastii ve bir
paradoks retme kayna olmutur.
Matematikle uraanlar kurgusal dzenlemelerden ekinmemelidirler, fakat kurgusal olan

evrenin gerei ile kartrmaktan ekinmelidirler. rnein Pamela Huby, Cantorun sonsuz say
dizilerini ele aldnda, bunlarn gerek sonsuz hakknda hibir ey sylemediklerinin tespitini
yapabilmektedir. Veya Robinson bu say dizilerinin gerekten kopukluunu tespit edebilmitir.
Fakat herkesin kurgu ile evrenin gerei ni ayrt etmede bu kadar baarl olmad
anlalmaktadr. William Lane Craig bu konuyu almalarnda detaylca irdelemekte ve evrenin
sonsuz zamandan beri var olamayacan u argmantasyonla zetlemektedir:
1- Gerek sonsuz var olamaz.

2- Zamanda sonsuza dek geri gitmek gerek sonsuz oluturur.
3- yleyse zamanda sonsuza dek geri gitmek mmkn deildir.
HILBERTN HOTEL
Sonsuzla ilgili Cantorcu dzenlemeleri gerek dnyaya uyarladmzda elikileri grrz.

Cantoru takdir etmeliyiz, fakat bu evrende gerek sonsuzun olmadn bilmeliyiz. Bunu
anlamak iin bu konuda bir klasik olan Hilbertin hotel rneini inceyebiliriz: Bir hotelde gerek
sonsuz(sonsuza giden deil) oda olduu iddiasn ele alalm. Dnelim ki bu hotelin sonsuz
odalar doludur ve sonsuz mteri de gelip bizden oda istiyor. Biz de; Tamam deyip, No 1deki
mteriyi No 2ye, No 2yi No 4e, No 3 No 6ya, No 4 No 8e kaydrmak suretiyle btn tek
numaral odalar boaltyoruz.(Tek saylar kmesinin sonsuz olduunu hatrlayn: 1,3,5,7,9...).
Bylece sonsuz yeni mteri sonsuz odaya kolayca yerleir. Fakat hotelin odalar hi artmaz,
hotelin doluluk oran evvelden de sonsuzdur, imdi de sonsuzdur! Dier taraftan her oda sahibi bir
doal sayya karlk geldii iin, odaya yeni yerleecek kiiye hibir oda veremeyeceimiz de
sylenebilir. Bu sonsuza bir ey eklenemeyecek olmasndandr. stelik hotelin yanna bir hotel
yapp birka oda ina etsek ve buraya birilerini yerletirsek, oteldeki insanlarn saysnn yine de
arttn iddia edemeyiz (nk Sonsuz+Herhangi bir say = Sonsuz).
57
Sonsuz kavramnn incelenmesinden anlalmaktadr ki arka arkaya eklemeli bir diziyle

gerek sonsuz bir sayya ulalamaz. Zamann iinde her an, bir dierini takip etmekte ve zaman
bylece tek ynl olarak ilerlemektedir. Her an bir nceki ana eklendiine gre zaman da gerek
sonsuz bir kavram olamaz. Bunu William Lane Craig yle zetlemektedir:
1- Zamana ait olaylar dizisi, arka arkaya eklenmeyle devam eder.

2- Arka arkaya eklenmeyle oluan bir dizi gerek sonsuz olamaz.
3- O halde zamana ait olaylar gerek sonsuz deildir.
Buradan da evrendeki zamann, dolaysyla evrenin bir balangc olduuna varrz.
KANTIN ANTNOMLERNE ZM NERS: SAMA VE

NASILI BLNMEYEN AYRIMI
Kant, zihinsel atklar (antinomileri) anlatrken, evrenin balangc olduunun da, evrenin
sonsuz olduunun da ayn derecede tutarl (veya tutarsz) olduunu syler. Bu konuya ilerleyen
blmlerde de deineceim. Bu konudaki nerim antinomilerin zm iin sama (imkansz) ve
nasl bilinmeyen ayrm yaplmasdr. Buna gre, imdiye kadar ileri srdmz delillerden
dolay evrenin sonsuzdan beri var olduunu ileri srmek samala indirgenebildii (reductio ad
absurdum) iin samadr (imkanszdr). Fakat Tanrnn evreni belli bir balang ile yarattn
iddia ettiimizde burada samala indirgenecek bir nokta yoktur. Tanr bunu nasl yapt?
sorusundan dolay bunun nasl bilinmeyen bir yn olduu ileri srlebilir. Bu ise inkar iin bir
sebep deildir. Grld gibi Kantn antinomileri bu ekilde zlebilir. Antinomilerde ortaya
konan iki ktan birinin mutlaka doru olduu bellidir. Antinomilerde ortaya konan iki kkn her
biri dierinin deillemesidir (tam tersidir). klardan hangisi deillenirse (yanll gsterilirse)
dierinin doruluu anlalr. Bu ayrm gerekletirmek iin klardan hangisinin samala
indirgenip eleneceini gstermek gereklidir. Bylece br kkn doruluu anlalmaktadr.
Sama (imkansz) olan ile nasl bilinmeyen farkna u rnekleri verebiliriz: 2nin 3ten
byk olduunu veya eit olduunu sylemek samadr (imkanszdr). Uan motorunun nasl
altn bilmeyen bir kii iin ise uan motoru nasl bilinmeyen kategorisindedir. Sama
imkansz olann ifadesidir ve gerek olamaz, oysa nasl bilinmeyen hakknda yeterli bilgiye sahip
olamadmz, ama gerek olmas mmkn olandr.
58
Ksacas Kant formle ettii zihinsel atklarn her iki ynn ayn deerde gstermekle
hata etmitir. Whitrow da, Kantn evrenin ezeli olduuna dair anti-tezini, evrenin zamannn
balangcndan nce zaman kavramn kabul etmenin hata olduunu syleyerek reddetmitir.
Nitekim izafiyet teorisinin formlleri, uzay ve zaman birbirine balam, uzayn olmad noktada
zamann olamayacan gstermitir. Fakat evrene bal olmayan mutlak zaman kavramna gre
(Kant antinomilerini Newtonun mutlak zaman kavramna gre formle etmitir) antinomilerini
formle eden Kant, Whitrowun tespit ettii hataya dmtr.
Evrenin bir balangc olduu ve kendi dnda bir sebebe bal olduu incelediklerimizin
dndaki felsefi argmantasyonlarla da savunulmutur. Bu konu, bu kitabn hacmini aacak
niteliktedir. Bu blmdeki amacm bilimsel veriler olmadan da felsefi olarak evrenin balangcnn
olmas gerektiini ortaya koyabilmektir. Bunun iin evrenin gemiinin sonsuz olamayacann
felsefi adan gsterilmesi zerinde younlatm. Evrenin balangc olduu hususunda felsefi
deliller, Big Bangin, termodinamiin ve izafiyet teorisinin delilleriyle bulumaktadr.
5. BLM
BIG BANGE KARI OLUTURULAN
BLMSEL MODELLERN NCELENMES
Big Bang teorisi ile evrenin bir balangc olduu, bu balangta maddenin ok youn,
scakln ise ok yksek bir seviyede bulunduu, evrenin genilemesi ile younluun ve scakln
dt ve dmeye devam ettii; anlatlan bu sre iinde atom-alt paracklardan galaksilere
kadar tm evrensel oluumlarn gerekletii sylenir. Big Bang teorisinin bu temel ortak
noktalarnn dnda yaplan kozmolojik birok tartma da vardr. rnein evrenin art sabit olan
bir hzla m geniledii, yoksa belli bir dnemde ierek(enflasyonist bir ekilde) mi geniledii,
evrenin genileme hzn ifade eden Hubble sabitinin tam deerinin ne olduu, sicim kuramlarnn
ktle ekimi kuvvetini aklamakta ne kadar baarl olduu, bu tartmalar arasnda saylabilir. Bizi
amacmzn dna kartacak bu tartmalara bu kitapta girmeyeceim. Evrenin sabit bir hzla
59
genilemesi veya genilemenin belli dnemlerde sramalar yapmas, Hubble sabitinin beklenenden
kk veya byk kmas, bu kitapta zerinde odaklandmz sonular bakmndan nemli
deildir. Bu blmde zellikle evrenin bir balangc olduu fikrine kar, evrenin ezeli olduunu
bilimsel bir ekilde savunmaya alm olan modelleri ele alacam ve onlar bilimsel adan
inceleyeceim. Geri Big Bang teorisinin temel ve yan delilleri Big Bangi ispat ederken kart tm
modelleri geersiz de klmaktadr. Fakat yine de neminden dolay bu modelleri ele alp incelemek
yararl olacaktr. Blmn sonunda ise, hibir delile dayanmadan, hayali bir kurgudan teye
geemeyen modellere Ockhamlnn usturasnn uygulanmas nerilecektir.
1- DURAAN DURUM (STEADY STATE) MODEL
EVRENN GENLEMES LE MATERYALZM UZLATIRMA
1918de William MacMillann ve 1920lerde James Jeansin almalar Duraan Durum

modelini ortaya atanlara ilham kayna olmutur. Fakat Duraan Durum modeli 1940l yllarda
Hermann Bondi, Thomas Gold ve Fred Hoyleun almalaryla ortaya konmutur. Bu yllarda artk
hibir bilim adam, Hubblen evrenin srekli genilediine dair gzlemlerine direnememektedir.
Maddeyi ve evreni, ezeli ve deimez kabul eden ateistler bu sonucu kabullenemediler. Genileyen
evren deimez olamazd. Deien sonsuzdan beri var olamazd, eer sonsuzdan beri var olamazsa
balangc olmalyd. Devamn ise dnmek bile istemiyorlard.
Bir tarafta evrenin genilediine dair gzlemsel ve teorik deliller, dier tarafta maddeyi
evrenin biricik unsuru kabul eden materyalistlerin, evrenin deiimini kabullenemeyileri vard.
Duraan Durum modeli bu tarz bir ruh haliyle, evrenin genilemesine ramen deimediini ortaya
koymak iin gelitirildi.
60
Bu modelin mimarlarnn en nls Fred Hoyle idi; O, Big Bang ismini teoriyle alay etmek
iin kullanmt, fakat sonra teori bu isimle mehur oldu. Hoyleun, Big Bangin felsefi
sonularndan rahatsz oluu bir sr deildir. O, Big Bangin bir balangc gerektirdiini ve bu
balang fikrinin evrenin, evren dndaki Tanr ile aklanmasna sebep olacan sylyor ve
bundan memnuniyetsizliini ifade ediyordu. Duraan Durum modeli bylece yeni bir bilimsel
bulguya dayanmadan, ateist endielerle oluturuldu. Fred Hoyle gibi ok iyi bir fizikinin buna
sahip k, Big Bang teorisi iin iyi bir snav oldu. Big Bangin karsnda, her ne olursa olsun bu
teoriyi yalanlamak iin alan nl bilim adamlar vard. Fakat gcn gerekliinden alan bir teori
tm bunlara direnebilmeliydi.
BALANGITAN KAI N SREKL YARATILI FKR
Big Bang teorisinde ortaya konduu gibi, evren geniledike madde younluu
azalmaktadr. Eer evren ezeli olsayd, azalan madde miktar yznden hibir yldz, hibir gezegen
oluamazd. Hoyle, bu sorunu zmek iin ortaya beklenmedik bir iddia att. Genilemeyle ortaya
kan madde younluunun azalmas sorunu, srekli madde yaratl ile halledilebilirdi. Hoyleu
tanmayanlar ve bu iddiay ortaya atndaki arka plan bilmeyenler, Onun, Tanrnn srekli
yaratn temellendirmek iin byle bir iddia ortaya attn sanabilirler. Fiziin en temel
ilkelerinden biri madde ve enerjinin korunmasdr. Bu iddia, bu en temel yasaya uymamaktadr.
Fakat genileyen bir evrenin deimediini, bylece ezeli olduunu iddia etmek iin baka bir yol
yoktur. Hoyle yoktan ve srekli madde yaratl fikrini muhakkak ki ok isteyerek ortaya
atmamtr. Fakat genileyen evrenin onu gtrd aresizlik, bu fikri iddia etmesine sebep
olmutur.
Hoyle, bu iddiasn ortaya atarken, gzlemsel ve deneysel hibir veriye sahip olmamtr,
hibir zaman hi kimse de bu konuda bir delil ortaya atm deildir. Hoyle, bu metafizik iddiasn,
fiziksel bir iddia olarak sunmaya alt. Fakat yeni maddenin veya yeni enerjinin ( E = M c 2 ye
gre madde enerjinin bir formudur. Madde enerjiye, enerji de maddeye dnebilir) nereden
geldiini hibir zaman gsteremedi. Bunun yerine yaplan hesaplarda, her 10 milyar ylda, evrenin
her metrekpnde iki hidrojen atomunun yaratlmas gerektii sylendi. Bu miktar ok kktr,
ama nereden ve nasl bu atomlarn yaratlaca sorusunun cevab yoktur.
61
YARATILAN MADDENN MKTARI SORUNU
Hoyleun iddiasnn geersizliini aklayan yazlarn hemen hepsinde Duraan Durum

modelinin bu amaz ortaya koyulur. Dikkat ekmek istediim gzden kaan bir amaz daha vardr.
Eer byle bir madde yaratlyor olabilseydi, bir de bu maddenin gerekli oranda nasl yaratld
sorunu ortaya kacakt. Evrenin genileme hzna gre gerekenden az madde yaratlyor olsayd,
uzay, atomlar aras mesafelerin galaksiler aras mesafelere eit olaca bir mekan olurdu. Yaratlan
madde miktar gerekenden ok fazla olsayd, uzay, her noktas bir yldz ekirdei kadar youn
durumda da olabilirdi.
yleyse, Duraan Durum modeli, yoktan srekli yaratlan maddeyi aklayamad gibi, bu
yaratln duraan durumun sabitliini nasl koruduunu aklamakta da kmaz iindedir. Bilinsiz
olan fiziki sreler, adeta bilinliymiesine nasl sabit bir durumu korumak iin dzenli ve srekli
bir yaratl gerekletirebilirler? Duraan Durum modelinin savunucular bu noktada da amaz
iindedirler.
nl fizikiler Alpher ve Hermana gre 1950li ve 1960l yllarda Duraan Durum

modelinin ilgi grmesinin iki sebebi vardr. Bunlardan birincisi, Big Bangi savunanlarn, o yllarda
evrenin genileme orann ve evrendeki madde younluunu iyi hesaplayamamalar neticesinde
evrenin yann olduundan gen olduunu savunmalaryd. Bu ise yldzlarn hesaplanan yayla
uyumsuzluk kaydetmiti. Daha sonraki yllarda gelien teleskoplar ve yeni ilerlemeler ile bu sorun
zld (Evrenin yann deiik yntemlerle hesaplanmasn daha nce iledik).
kinci neden ise Big Bang teorisinin evrenin bir ba olmasn gerektirmesiydi ve bunun
felsefi sonular kabul edilemiyordu. Bu sorun hibir zaman alamazd, nk bu sorun bilimsel
deil psikolojikti. nl fiziki Arthur Eddington u satrlarnda bu psikolojik yapy ortaya
koymutur. Bu konuyu (evrenin genilemesi) ele altaki zorluk, bunun, her eyin ani ve zel bir
balangc olduunu gerektirmesindendir. Evrenin balangc olduu fikrini, felsefi adan iren
buluyorum...
GENLEMENN MEKANZMASI SORUNU
62
Duraan Durum modeli, genileyen fakat deimeyen bir evren sunuyordu. Peki evreni
genileten mekanizma neydi? Neden btn galaksiler tek bir merkezden frlatlmasna, bir
balonun imesi gibi geniliyorlard? Duraan Durum modelini ortaya koyanlar bunu hibir zaman
izah edememilerdir. Oysa Big Bang, genilemeyi salayan mekanizmay mkemmel bir ekilde
aklyordu.
Duraan Durum modelinde genilemenin sonsuzdan beri devam ettii iddiasn dnn.
Byle bir evren hem zaman asndan, hem hacim asndan sonsuz olacaktr. Bu ise karmza
birok paradoks karacaktr. rnein karmza daha evvel bahsettiimiz Olber paradoksu kar.
Sonsuz madde ile dolu sonsuz evrenden gelen klar geceyi de gndz kadar aydnlatmaldr.
Aradaki toz bulutlarnn emmesi bir ey deitirmez, bir sre sonra bu tozlar da snp,
sourduu nmla ayn younlukta parlayacaktr. Fakat hepimiz gryoruz ki gece karanlktr ve
bu gzlemimiz, sonsuz byklkte ve galaksilerle dolu olan Duraan Durum modelinin evrenine
aykrdr.
HOYLEUN BIG BANGE KATKILARI
Hoyle ve arkadalar, hidrojen atomlarnn, ekim gcnn etkisiyle birleerek, byk

krelere dnp, yldzlar oluturduklarn ortaya koydular. Yuvarlanan kartopunun bymesi gibi
byyen krelerde, ktle ekiminin ie doru basnc da srekli artmaktayd. Bu basn oaldka
hidrojen atomlarn birbirinin iine geirerek, bir sonraki ar atom olan helyumu oluturdu.
Buradan aa kan enerji, yldzlarn iindeki ekim gcn dengeler ve dar doru patlayc
basn yapar. Bu sre yldzlarn milyarlarca yllk mrn salar. Anlald ki yldzlar,
Aristonun sand gibi sonsuz bir yaktla yanmamaktadr; fakat hidrojenin helyuma dnmesinden
oluan bu yakt, milyarlarca yl bir yldz yaatabilmektedir.
Hoyle ve arkadalar, yldzlarn iinde oluan srete elementlerin birounun olutuunu

gsterebildiler. Peki yldzlar yapacak hidrojen nasl olumutu? Atom-alt kuram, hidrojenin
meydana gelmesi iin ok yksek scaklkta bir ortam gerektirmektedir. Big Bang, evrenin, ok
youn ve ok scak balangc olduunu sylemektedir. Hoyleun Bana fosilini bulun dedii bu
scak balangcn 1965 ylnda fosilinin bulunmasyla Duraan Durum taraftarlar nemli lde pes
ettiler. Kozmik fon radyasyonunun anlatld blmde bu konu detaylca ilenmitir.
1990l yllarda Duraan Durum modelini geersiz klan birok yeni delil ortaya kondu.
Artk evrenin genilemesiyle madde younluunun azald, yldzlarn ve n gnn birinde yok
63
olaca biliniyordu. Hele bir de bu yllarda COBE uydusundan, kozmik fon radyasyonu ile ilgili
ilave deliller gelince, zaten savunulamaz durumda olan Duraan Durum modelinin geersizlii ek
deliller kazand. Uzaktaki cisimlerin kozmik fon radyasyonunun, daha scak olduunun llmesi
de 1990l yllarda bulunan ve Duraan Durum modelini geersiz klan delillerdendir. Uzak
cisimlere bakarken aslnda evrenin gemiine bakyoruz, nk k hz ok hzl olsa da sonlu bir
hzdr. Evrenin gemiinin daha scak olduunun tespiti tek bana Duraan Durum modelini
geersiz klacak niteliktedir. Sonu olarak Ivan Kingin kelimeleriyle: Duraan Durum modeli
uzayda her eyin zamanla nasl deitiinin kesin gzlemlerle ispatlanmas sonucunda istirahate
ekildi.
Big Bang, evrenin, aamal gelimeli bir srele olutuunu ortaya koyar. Yldzlarn
iindeki elementlerin oluumu bu srecin bir parasdr. Hoyle ve ekibinin bu konudaki katklar ve
Big Bange yaptklar muhalefetin yeni delillerin bulunmasna sebebiyet vermesi ok nemlidir. Bu
yzden O ve ekibi, Big Bang teorisinin detayl bir ekilde ortaya konmasna emekleri olan
Lemaitre, Friedmann, Hubble ve Gamow ile birlikte anlmaktadrlar.
DURAAN DURUM MODELN GEERSZ KILAN DELLLERN

ZET
Duraan Durum modeli, Big Bang teorisine kar en uzun sre direnen teoridir. Bu yzden
Big Bang teorisinin tarihi, Duraan Durum modelinin anlatmn da ierir. Bu modelin, uzayn
genilemesini kabul etmesine ramen, evrende deiimin ve balangcn olmadna direnmesi de
nemlidir. Bu model, materyalizmin ezeli evren fikrini savunmak iin ortaya atlm, nl bilim
adamlarnca savunulmu ve materyalistlerin en iddial bilimsel abas olmutur. Bu modeli geersiz
klan delillerin bir ksmn yle zetleyebiliriz:
1- Duraan Durum modeli, fiziksel bir srele srekli olarak maddenin yoktan
yaratldn syler, fakat fiziksel olduu sylenen bu sre, fizik yasalarna aykrdr.
64
2- Eer Duraan Durum modelinin ileri srd gibi madde srekli olarak yoktan
yaratlsayd, bu yoktan yaratl srekli belli bir oran tutturmak zorundayd. Sadece
fizik yasalarna dayanarak olutuu sylenen bu dengenin aklamas yaplamaz.
3- Enerjiden her madde olumasnda madde miktar ile tamamen ayn miktarda anti-madde
oluur. Eer evrende srekli olarak enerjinin maddeye dnm ile madde yaratlsayd,
madde ile tamamen ayn miktarda anti-madde olacakt. Bu gzlenen evrene aykrdr
(Big Bangin scakl maddenin anti-maddeden fazla kn aklayabilir).
4- Evrenin genilemesini aklayacak bir mekanizma (Big Bang gibi), Duraan Durum
modeli ile ortaya konamaz.
5- Duraan Durum modeli evrendeki ok byk orandaki entropiyi aklayamaz.
6- Gzlenen kozmik fon radyasyonu, Duraan Durum modelini geersiz klar.
7- ok uzaktaki yldzlardan elde edilen bilgiler ile evrenin eski dnemindeki kozmik fon
radyasyonunun, mevcut kozmik fon radyasyonundan daha scak kmas, Big Bangi
ispat ederken Duraan Durum modelini geersiz klar.
8- Evrende belli bir noktadan sonra krmzya kaymalarn gzlenmemesi, Duraan Durum
modelinin, sonsuz byk evren iddiasn geersiz klmaktadr.
9- Duraan Durum modeli sonsuz evren tasarmyla Olber paradoksunun olumasna sebep
olmaktadr.
10- Duraan Durum modelinde, kendi kendine oluan madde, hidrojene nispetle belli bir
helyum orannda olmaldr. Bu orann mevcut modelde nasl oluaca belirsizdir. Oysa
bu konuda, Big Bange dayanarak yaplan ngr kusursuzdur.
11- Evrendeki dteryum, lityum gibi hafif elementlerin Duraan Durum modelinde hibir
aklamas yoktur (Big Bang teorisi ile bunlar ok dzgn bir ekilde tahmin edilmitir).
65
12- Galaksilerin ve kuasarlarn gemiteki n alglyoruz. Onlarn galaksimize yakn

blgelerden maddesel karakter ve dalm itibariyle farkllklar Duraan Durum
modelini makul olmayan bir duruma getirmitir.
13- Hugh Rossun dedii gibi, galaksimizin evresinde ok yal galaksilerin olmamas
Duraan Durum modelinin, evrenin sonsuz ya olduu iddiasn; galaksimizin
evresinde ok gen galaksilerin olmamas ise Duraan Durum modelinin srekli
yaratl fikrini geersiz klmaktadr.
14- Evrendeki gaz bulutlarnn sonsuza dek yldz oluumuna izin vermeyeceinin
anlalmas Duraan Durum modelinin sabit, deimez evren fikrini ykmtr.
2- AILIP KAPANAN (OSCILLATING) EVREN

MODEL
DELL YERNE FELSEF ENDE
Duraan Durum modeli uzun yllar Big Bang teorisinin en ciddi rakibi olarak grld. Fakat
gzlemsel astronominin bulular, Duraan Durum modelini saf d brakrken, Big Bangin
delilleri gittike daha da artt. Evrenin bir balangc olduu fikrinin felsefi sonucundan rahatsz
olanlar, bunun zerine Alp Kapanan (Oscillating) Evren modelini ortaya attlar. Bu model de
bilimsel bulgular sonucunda deil, felsefi endielerin sonucunda ortaya atld. Bunu John Gribbinin
u szlerinden anlayabiliriz: Evrenin ortaya kn anlatan Big Bang Teorisi ile ilgili en byk
66
problem felsefidir, hatta teolojiktir(ilahiyatla alakaldr) diyebiliriz. O zaman patlamadan nce ne

vard? Bu problem tek bana Duraan Durum modeline balangtaki hzn vermeye yeterliydi;
fakat bu teori ne yazk ki gzlemlerle atmaktadr, bu glkten kurtulmann en iyi yolu, evrenin
bir tekillikten alp, geriye kapandn, tekrar alp, tekrar kapandn ve bu srelerin belirsiz
sayda olduunu syleyen modelle ortaya konulmutur.
Hibir gzlemsel delil ve teorik sebep yokken, Alp Kapanan Evren modelinin ortaya
konmas, sadece ve sadece evrenin balangc olduu sonucunun bizi evren d bir Sebepe ve
Ge gtrmesi yzndendir. Fakat bu aba bir eyi ispatlamaktadr: Big Bangin delilleri o kadar
gldr ki, bu teorinin gtrd felsefi sonulardan kanmak isteyenler bile, sonuta bu modeli
tekrarlatarak, bu teorinin bir balangc gerektiren felsefi sonucundan kanma yoluna sapmlardr.
EVREN YENDEN AACAK BLMSEL BR MEKANZMA

YOK
Her eyden nce bu model, fiziin bilinen tm kurallarna aykrdr. Yale niversitesinden
Profesr Tinsleyin dedii gibi evrenin kapann geriye doru sratacak hibir fizik kural yoktur.
Fiziin bize sylediklerine gre evren, uzay ve zaman hep beraber Big Bang ile balar, daha sonra
bu genileme ya Big Chill (Byk Donma) veya Big Crunch (Byk atrt) ile son bulur.
Evrendeki genilemenin bir noktada durup ktle ekiminin etkisiyle geri kapanmann (Big
Crunch) m yaanaca, yoksa genileme hznn ktle ekimine galip gelip evrenin bir s lmyle
(Big Chill) mi yok olaca hala tartlmaktadr. Bu senaryolardan hangisinin doru olduunun
bilinebilmesi iin u deerlerin tam olarak hesaplanmas gerekmektedir:
1- Evrendeki madde younluu

2- Evrenin ya
3- Evrenin genileme hz
ki senaryodan hangisinin daha doru olduunun hesab iin zellikle madde younluunu
hesaplamak nemlidir. Saydmz ktan en ok sorunlu olan ise madde younluunun
hesaplanmasdr. nk evrendeki karadelikleri (k yaymad iin) ve ntrino gibi egzotik
maddeleri tam olarak hesaplamak mmkn olmamaktadr. Evrendeki kapanmay salayacak madde
miktar Omega diye adlandrlan kritik bir deerle ifade edilmektedir. imdiye kadarki hesaplar,
67
evrendeki madde younluunun kritik deerin altnda olduunu gstermektedir. Bu beklenenden

ok egzotik madde veya karadelik bulunmasyla (veya ktle ekimi olan baka maddeler)
deiebilir.
Maddenin kritik younluun altnda olmas evrenin srekli genileyerek bir s lm

yaayacan sylediinden, bu senaryo artk evrenin kapanmasna izin vermez ve Alp Kapanan
Evren modelini geersiz klar. Ben, bu iki senaryodan, Byk atrtnn (Big Crunch)
gereklemesinin evrendeki tabloyla daha uyumlu olduunu sanyorum. Ham madesi toprak olan
elementlerden yaratlan bitkiler, hayvanlar ve insanlar lnce asllarna geri dnmektedirler. Toz
bulutlarndan oluan yldzlarda da ayn geri dn gzlemleyebiliriz. Evrenin balad ekilde
kapanmas bence genel evren tablosuyla daha uyumlu ve daha gzel bir senaryodur. Kitabmz
boyunca mevcut bilimsel delillerden sonuca gittik. Bu konuda ise evrendeki mevcut tabloya
bakarak olas gzken iki senaryodan hangisinin yaratlmasnn daha uygun olduunu tahmin
etmeye altm. Tabi ki bu bir tahmindir, bilimsel bir veri deildir. Bu tahmini yaptaki
motivasyonum daha basit, daha gzel, daha uygun grdm senaryodan yana oyumu
kullanmamdr. Bu yine de bir tahmindir...
Evrenin kapanacak olmas, ktle ekimine kar gelecek ve maddeyi darya ekecek hibir
fiziksel kuvvetin olmamas karsnda nihai son olur. Ksacas evrendeki maddenin, genilemeyi
durdurup, kapana geirtip ve kapanmay salamas birey deitirmez: Alp Kapanan Evren
modeli yine fizik kurallarna aykrdr.
TEKLLK ZAMANIN DURMASIDIR
Roger Penrose, her kara deliin bir tekillik olduunu ve madde paracklarnn bu tekilliin
iinde birbirinin zerinden kayp gemesinin mmkn olmadn gsteren ilk kiidir. Penrose daha
sonra Hawking ile yapt almalarnda, evrenin ve zamann bir tekillikten doduunu ispat
etmitir. Bundan nce, Alp Kapanan Evren modelini savunanlar, evrenin kapanma dneminde bir
tekillie dmeden, maddenin yan yana geerek evrenin yeniden alacan sylemilerdi. Penrose
ve Hawkingin matematiksel ispatlar bunun mmkn olmadn ortaya koymutur. Bu ikilinin
almalar, bu tekilliin iinde zamann durduunu da gstermitir. Ksacas, evrenin kapanmas
demek, zaman kavramnn bitmesi demektir, oysa Alp Kapanan Evren modeli ile zamann hi
kesintiye uramadan devam ettii, evrenin bir balangc olmad savunulmaya allmt.
68
Einstein, izafiyet teorisini ortaya koymadan nce; uzayn iinde zamana bal olarak
cisimlerin ekim uygulad, galaksilerin hareket ettii, fakat uzayn ve zamann bunlardan hi
etkilenmedii zannediliyordu. zafiyet teorisinin yol at en byk zihinsel devrim, uzayn ve
zamann da deiken olduunu ve bunlarn birbirine bal olup, her ikisinden uzay-zaman diye bir
arada sz edilmesinin doru olduunu gstermesidir. O zaman uzayn kapand an olan tekillik,
zamann yok oluunu ifade eder. Artk kapanan evreni yeniden aacak bir kuvvet kalmad gibi, bu
olaylar dizisini devam ettirebileceimiz bir zaman da yoktur.
Bu yzden Big Bangden nceki zamanda ne oldu? sorusuna, Big Bangden nce uzay-
zaman yoktu diye cevap verilir. Peki Big bang uzayn neresinde oldu? diye sorulursa ise cevap
Big Bang uzay oluturdu, Big Bangten nce uzay yoktu eklindedir.
ENTROPDEN KAILMAZ
nceden grdmz gibi termodinamiin ikinci kanunu evrende srekli entropinin

arttn sylemektedir. Buna gre en sonunda termodinamik dengeye gelinecek ve hareket
duracaktr. Entropi art, mekanik bir ii gerekletirecek enerjinin gittike azalmas demektir.
Atlan bir topun zplamalarnn gittike azalp sonunda durmas buna bir rnektir. Alp Kapanan
Evren modeli ile evrenin ve zamann sonsuz sreklilii savunulmaya allmtr. Bu sreklilik ise,
evrenin her durumunun birbiriyle fiziki balantsn gerektirir. Fakat entropiden ka yoktur. Evren
alp kapanabilseydi bile entropisi arttndan bir sre sonra almay salayacak mekanik enerjiyi
bulamayacakt. Fiziin en temel yasalarndan olan entropi, her durumda evrenin sonu olduunu,
sonu olann ise ba olmas gerektiini ortaya koymaktadr.
Gzlemsel astronominin verileri de bu modeli geersiz klmtr. Evrende grnen maddenin

homojen yaylm bu model ile aklanamaz. Evrenin k dneminde birok yeni karadelik
oluacaktr ve bu karadelikler ile daha nceden var olan karadelikler, etraflarndaki maddeyi
yutarak kapanacaktr. Bu ise maddenin homojen olmayan bir ekilde yaylmasn dourur. Evrenin
kapan balang dneminden daha ok karadelikli olup, evrenin ilk dneminin tam simetrii
deildir. Bu ise homojenitenin ve istenen simetrinin her alp kapanmaya tanmasn nler. Bu da
alp kapanmann srekliliini imkansz klar.
RCHARD TOLMANIN ALIMALARI
69
Richard Tolmann almalar da Alp Kapanan Evren modelinin imkansz olduunu

ortaya koymaktadr. Buna gre evren, Big Bang srecinden kalan nmlara sahiptir ve yldzlarn
yayd k bunu srekli arttrmaktadr. Buna gre, evren eer kapanmaya balarsa, Big Bangden
hemen sonraki nm enerjisinden daha fazla nm ile kapanmaya balayacaktr. Yani evren eski
boyutuna ulat her noktada daha scak olacaktr, bu, maddeden nma enerji transferi ile
gereklemitir. Bu, evrenin daha hzl kmesine neden olur.
Eer fiziki olarak yeniden alma mmkn olabilseydi, evrenin daha evvelki
genilemesinden daha hzl gerekleecekti. Bu ise bir noktadan evrenin kapanamayacak hzda
genilemesi demektir. Rus fizikiler gor Novikov ve Yakob Zeldovich de Alp Kapanan Evren
modelinin simetrik dnglerinin savunulamayacan ve bu modelin sonlu bir balang fikrinden
kaamayacan almalarya gstermilerdir.
EVRENN KRTK HIZININ AYARLAYICISI
Alp Kapanan Evren modelinin sadece fiziksel olarak ilediini ve hibir evren d
Gn bunda etkisi olmadn syleyenleri, bekleyen ok nemli bir sorun daha vardr. Eer Big
Bang ok hzl bir patlama olsayd, evrendeki madde ok hzl bir ekilde uzaya dalacakt ve hem
yldzlar hem de galaksiler oluamayacakt. Eer Big Bang daha yava bir patlama olsayd, bu sefer
ktle ekiminin etkisiyle madde hemen kapanacakt ve hem galaksiler hem de yldzlar yine var
olamayacakt. Alp Kapanan Evren modelinde btn patlamalarn simetrik olmas gerekmesinin
bir sebebi budur. nk br trl madde bir daha toplanmayacak ekilde dalp sona gelinecektir
veya hibir zaman alamayacak bir ekilde kapanma yaanacaktr. Entropi Yasas ve Tolmann
almalar, Alp Kapanan Evren modeli mmkn olsayd bile bu sondan kurtulmann
imkanszln gstermektedir.
Bir an iin Entopi Yasasn ve Tolmann almalarn bilmediimizi dnelim. Evrenin

hemen kmemesi ve maddenin gk cisimlerini oluturmadan dalmamas iin Big Bang patlamas
kritik bir hzda olmaldr. Bu hzn olumasnn olasl, baz bilim adamlarnn benzetmesine gre
bir kurun kalemin havaya atldnda ucunun stnde durmasnn olasl kadar bile deildir. Bu
olasln deneme yanlmayla bulunmas mmkn deildir. nk yanlmalarn bir yn maddeyi
karr, bir yn ise alamayacak bir tekillik oluturur. yleyse Alp Kapanan Evren modelini
oluturanlar, bir defa havaya atlan bir kurun kalemin, ucunun zerinde tesadfen durduunu kabul
70
etmek zorundadrlar; ayrca bu kalemin havaya her atlnda bu olayn tekrar tekrar gerekletiini
de kabul etmek zorundadrlar. Evreni dzenleyici d bir G kabul etmeyenler ne yapabilirler ki?
AILIP KAPANAN EVREN MODELN GEERSZ KILAN

DELLLERN ZET
Bu modeli Hindu reenkarnasyon inancnn bilimsel karl olarak grenler olmutur. Hindu
inancnda evren ezelidir ve ruhlar, evrenin iinde dngsel bir gelip gitme yaarlar. Hindu
reenkarnasyon inanc da kklerinde ezeli evren fikrini tamaktadr. Alp Kapanan Evren modeli
ezelilik ile dngsellii bir arada tad iin, Hint reenkarnasyonuna benzetilmitir.
Alp Kapanan Evren modelinin tek bir delili bile yoktur. stelik bilimsel deliller, Alp
Kapanan Evren modelini geersiz klmtr. Bu modeli geersiz klan bilimsel verilerin bir ksmn
yle zetleyebiliriz:
1- Kapanan bir evrenin yeniden almas, yer ekimi gibi fiziksel yasalara aykrdr.
2- zafiyet teorisinin formlleri zerine almalar Big Bangin, uzayn ve zamann

balangc olduunu ortaya koymutur.
3- Evrendeki maddenin homojen yaps Alp Kapanan Evren modeli ile uyumaz.
4- Termodinamiin ikinci kanunu (Entropi Yasas) btn verilerden bamsz

olarak ezeli Alp Kapanan Evren modelini geersiz klmtr.
5- Tolmann almas, eer evren kapandktan sonra yeniden alabilseydi, her

almann ilkinden daha hzl olmas gerektiini ortaya koymutur. Bu ise bir
noktada, tm maddenin bir daha toplanamayacak ekilde dalmas demektir.
Sonuta evren ebedi olamyorsa balangc olmaldr.
6- Alp Kapanan Evren modeli evrenin kritik hzda genilemesini gerektirir.

Fakat ayarlayc stn bir G olmadan, bu kritik hzn nasl gerekletiini tarif
edemez.
71
7- Alp Kapanan Evren modeli bu kritik hzn srekli korunmasn da gerektirir.

Bu ise tesadfen ucu stnde durmu olan kaleme her tekme atlnda bu
kalemin yine ucu stnde durmay baarmas gibidir.
3- STEPHEN HAWKING VE HAYAL ZAMAN
HAWKING VE PENROSEUN TEKLLK TEOREMLER
Stephen Hawking ve Roger Penrose, Einsteinn formllerini kullanarak yaptklar

almalarda, evrenin ve zamann bir tekillikten baladn, Big Bangden nce zaman kavramnn
bir anlam olmadn ortaya koymulardr. Hawking, Kantn antinomilerini, Newtonun mutlak
zaman kavramna gre oluturduunu, bu yzden yanldn gstermektedir. Ayrca O,
Augustinein, zamann evren ile beraber baladna dair dncesini, zamann izafiyetine dair
bilgilerin bilinmedii bir dnemde ortaya koymasn vmektedir. Hawking, hibir zaman Penrose
ile yapt almalar geersiz kabul etmemi, her zaman bu almalarna sahip km ve bu
almalarn doru bulmutur. Zamann Ksa Tarihi isimli nl kitabnda Hawking yle
demektedir: Roger Penrose ve ben gsterdik ki, Einsteinn genel grelilik kuram, evrenin bir
balangcnn olmasn gerektirir ve de olas bir sonunun.
Peki Stephen Hawkingin, evrenin bir balangc olmadna dair izah nereden kmaktadr?
Evrenin balangc olduunu teorik olarak Penrose ile beraber ispat ettiini syleyen bir kii, dier
yandan bir balangcn olmadn nasl syler? Hele hele Hawkingin en son kitaplar da dahil tm
almalarnda, Penrose ile beraber yapt almalara sahip ktn, bunlar hi reddetmediini
dnrsek, bu eliki nasl aklanabilir?
HAYAL ZAMANIN N NE SOKULMASI
Big Bang ile ilgili bilgimiz Planck zamanna kadar gitmektedir. Planck zaman, Big
Bangten sonraki 10 43 saniyedir. Bu sayy yazmaya enmezseniz yle de yazabilirsiniz:
0.0000000000000000000000000000000000000000001 saniye.
72
Hawking de bilgimizin buraya kadar gittiini kabul etmekte, fakat Big Bang balangc ile
bu zaman dilimi arasndaki bilinememezlikten rahatszlk duymaktadr. Bu zaman diliminde
scaklk 10 32 Kelvin gibi mthi bir deere ulamaktadr. Bu scaklk yznden, ktle ekim
kuvveti, nkleer kuvvet ve elektromanyetik kuvvetlerin hepsi birlemekte ve bu zamandan ncesi
bilimsel olarak tanmsz olmakta, fizik kurallar durmaktadr.
Hawking, fizik kurallarnn kesildii bu andan rahatsz olmaktadr. Ona gre bu nokta
fizik kurallarnn bamsz geerliliine bir darbedir. Hawking, Ceviz Kabuundaki Evren
kitabnda, bu rahatszln yle dile getirmektedir: Eer bilim kanunlar evrenin balangcnda
askdaysa, baka zamanlarda da yanl olamazlar m? Hawking, evrenin ve fizik kanunlarnn
evren d bir G tarafndan yaratld, evrenin ve fizik kanunlarnn Ona baml olduu fikrini
pozitivist yaklama aykr grmekte, her eyi mutlaka mevcut fizik kanunlar erevesinde
aklamaya abalamaktadr. Zamann gerek zaman olmas halinde balangc olmas gerektiini
kabul eden Hawking, bu sonutan kurtulmak iin hayali zaman (imaginary time) kavramn iin
iine sokar.
Buna gre Planck zamanndan ncesi hayali zaman kavramyla aklanacaktr ve bu

zamandan nce, Einsteinn formlleri bir kenara braklacak, evrenin boyutu ok kld iin
kuantum kuramnn belirsizlik ilkesinden yararlanlacaktr. Bu yzden buna Kuantum ekim
modeli de denmitir. Evrenin boyutunun kld fakat younluunun artt bu durumda,
kuantum durumunun geerli olduunu iddia etmek iin ne bir delil ne de aklc bir neden vardr.
Evrenin btn younluunun tek bir noktaya skt bu durumu, atomun iinde geerli olan
kuantum durumuyla ayn grmek hi de mantkl deildir.
SADECE FZK KURALLARIYLA SINIRLI KALMAK ARZUSU
Hawking formllerin iine hayali zaman kavramn sokarak, Penrose ile beraber
almalarnda vard evrenin ve zamann balangc olduu sonucundan kanmaktadr. Penrose
ile almalar ise gerek zaman iin yine geerli olduundan, onlardan da vazgememektedir.
Hawking, Zamann Ksa Tarihi isimli kitabnda yle demektedir: Gerek zamanda, evren, uzay-
zamann snrn oluturan ve bilim yasalarnn ilemedii tekilliklerde balamakta ve son
bulmaktadr. Fakat hayali zamanda, tekillikler ve snrlar bulunmamaktadr. Bu durumu yle
zetleyebiliriz:
73
1- Hawking, zaman gerek zaman olarak ele aldmzda, zamann balangc

olduunu kabul etmektedir.
2- Hawking, zaman hayali zaman olarak ele aldmzda, evrenin zamansal bir
balangc olduundan kanabileceimizi sylemektedir.
Hawking, evrenin hayali zamandaki tarihsel balangcn Gney Kutbuna benzetmektedir.

Ona gre Balangtan nce ne oldu? diye sormann hibir anlam yoktur. Bu tr hayali zaman,
Gney Kutbunun gneyindeki noktalar kadar tanmszdr.
Hawking, Tanrnn varln hibir zaman ateist bir tavr ile inkar etmez. Fakat O, Tanrnn
varlna bavurmadan aklanacak bir evren tasarm yapmaya uramaktadr. Bylece evreni
aklamak iin Tanrya olan ihtiya yok olacak, fizik kanunlar ile her ey aklanabilecektir.
Hawking, Zamann Ksa Tarihi kitabnda aka Zaman ve uzayn snrsz ve sonlu olduu
dncesinin yalnzca bir neri olduunu vurgulamak isterim demektedir. O, zamann, Gney
Kutbu gibi sonlu ama snrsz (balangsz) olduuna dair yaklamnn, bilimsel gzlem ve
verilere dayanmadn aka sylemektedir. Bu nerisi, Onun, fizik kurallarnn bir balangla
kesilmesini psikolojik olarak istememesinden kaynaklanmaktadr.
HAYAL ZAMANIN GEREKL
Hawking, hayali zamann varln nerirken, kendi uzmanlk alan olan fizikten felsefeye
gemektedir. nk bu kavram bilimsel gzlem ve deneyden kaynaklanan bir kavram deildir.
Benim gibi, bilgide blnme olmadn, felsefe ve fizik gibi bilgi alanlarnn hepsini gereklie
ulamak iin birletirmek gerektiini savunan biri, bir fizikinin felsefe yapmasn, bir felsefecinin
fiziki problemlere girmesi kadar ho karlar. Fakat sorun Hawkingin felsefe yapmas deil, ne
kadar doru felsefe yaptdr. Bu noktada hayali zaman kavramnn fizik ve felsefe asndan
gerekliini tartma aamasna geliyoruz. Soruyu felsefi az ile sorarsak Hayali zamann
ontolojik gereklii nedir? ana sorumuzdur.
Aslnda Hawking, Zenonun ve Russelln gerek ile zihinsel kurguyu kartrmasndaki

hataya dmtr (Evrenin balangc olduunun felsefi delilleri bal ile bu konuyu nceden
74
iledik). Kurguladklar matematiin gereklikteki karl ile ilgilenmeden, srf karlarndaki

saylarla ilgilenenler bunu anlayamamlardr. Oysa evreni aklamak iin matematiksel formllere
bavuranlar, kurguladklar matematiin gereklikteki karlyla ilgilenmek zorundadrlar. nk
fizik, matematii alet olarak kullanan bir bilimdir. Kurgusal olup, gereklikte karl olmayan
matematiin, fizik ile bir alakas yoktur.
Gncel hayattan bir rnek ile gerein matematiinin ve zihinsel kurgunun

matematiinin farkn gstermeye alacam. kiinin, ayr elma aacn dnelim. Bence
bunlardan ikisi baz durumlarda, ncnn elma aacndaki elma saysn bilmeden Bizim
mzn elma aalarndaki elmalarn says 100den fazladr. diyebilirler. rnein bu ikisi srf
kendi elma aalarndaki elmalar sayp birinci aata 70, ikinci aata 80 elma saym olabilirler.
Oysa Hawking gibi matematii srf kurgusal olarak dnen biri, yapt formllerin evrendeki
gereklie kar gelip gelmediine aldrmadan bu formllerle baarl bir ekilde oynad iin,
bizim aataki elmalarn hibir ekilde 100den fazla olduunu bilemeyeceimizi, nc aacn
elma saysn her zaman bilmek zorunda olduumuzu syler. Biz eer Nasl olur? Srf iki aata
150 elma var! dersek, O da bize ya nc aata (-60) elma varsa ne yapacaksnz? 80+70+(-
60)=90 eder. der ve sizi mat etmenin sebep olduu rahatlk ile glmser!
Basit elma aac rneinde; Hawking gibi matematii gerekteki karlna baklmayan
formller olarak grenlerle, bizim gibi dnenler arasndaki fark grlmektedir. Hawking birok
yerde matematiksel formllerin gereklikteki karl ile ilgilenmediini sylemektedir. rnein
Ceviz Kabuundaki Evren kitabnda yle demektedir: Bununla birlikte, pozitivist adan
bakldnda bir kii neyin gerek olduunu belirleyemez. Yapabilecei tek ey iinde yaadmz
evreni tanmlayan matematiksel modeli bulmaktr.
Oysa hayali zamann, brakn gereklikte bir karlnn bulunmamasn, gereklie

tamamen aykrdr da. Hawkingin, Zamann Ksa Tarihi ndeki hayali zaman tanm bunu
gstermektedir: Birisi hayali zaman iinde ileriye doru yol alyorsa, dnp geriye gidebileceini
de dnebiliriz. Bu demektir ki hayali zaman iinde ileri ve geri ynler arasnda nemli bir ayrm
yoktur. Hepimiz zamann tek ynl olduunu ve geri evrilemeyeceini biliyoruz. Hibirimiz
Geriye dnp de bykbabasn ldren birine ne olacak? eklinde bir soruya Bu zamann
tanmna ve gerekliine aykrdr dnda bir cevap vermek zorunda deiliz. Grld gibi
Hawking, elma aacnn problemini kada (-60) elma yazmayla zdn zanneden kii gibi,
matematiksel formllerde zaman hayali olarak kurgulayabilme ile gerekte zamann hayali
olmasn kartrmtr.
75
Evrensel gereklikle kurgusal matematii kartrmak, gereklikten kopuk birok

matematikinin dm olduu bir hatadr. Hawkingin zaman konusunu ele alrken yapt bu hata,
Onun, felsefi deerlendirmeler yaparken fizikteki kadar baarl olmadn gstermektedir.
Aslnda bu baarszln asl sebebi Ben nasl gereklii kavrarm? abas yerine Ben kafamdaki
kurguyu nasl doru kartrm? zorlamasdr.
HAWKINGN KABULLEND BR HATASI
Hawking, zaman Kuzey ve Gney Kutbu benzetmesi ile anlamaya almasnn kendisini
nemli bir hataya drdn kabullenmektedir. Hawking, Zamann Ksa Tarihi isimli kitabnda
yanlgsn yle aktarr: lk nceleri, evren kmeye balad zaman dzensizliin azalacana
inanyordum. nk evrenin yeniden kld zaman dzgn ve dzenli duruma dnmesi
gerektiini dnyordum. Bu, bzlme evresinin, genileme evresinin zaman iinde tersi gibi
grnmesi anlamna gelmekteydi. Bzlme evresindeki insanlar yaamlarn geriye doru
yaamalydlar: Domadan nce lmeleri ve evren bzldke genlemeleri gerekmekteydi...
Birazck, dnyann yzeyi ile kurduum benzetmeden dolay yanlgya dtm. Eer evrenin
balangcnn Kuzey Kutbuna kar geldiini dnrsek, evrenin sonunun da, nasl Gney Kutbu,
Kuzey Kutbuna benziyorsa, balangcna benzemesi gerekirdi. Ama, Kuzey ve Gney Kutuplar
hayali zaman iinde evrenin balangcna ve sonuna karlk gelmektedir... Bir yanl yaptm
anlamtm: Snrszlk koulu aslnda, dzensizliin bzlme evresinde de artmay srdreceini
sylemekteydi. Evren klmeye balad zaman, ya da karadeliklerin iinde, zamann
termodinamik ve psikolojik oklar ynlerini deitirmeyecekti.
Zaman tek ynl iler. Zamann en nemli kavramlar nce ve sonradr. Sonra, hep
nceyi takip eder. Sonrann sebepleri hep ncededir. Bir filmi tersten izlediimizi dnelim.
Normalde geriye ilemeyen zaman, filmi sondan izlerken geriye iletmi gibi oluruz. Bu filmde
mantki tutarllk yoktur ve evrende byle bir geriye sarma mmkn deildir. Bu rnekte, filmi
sondan izlediimizde, sebeplerle etkilerin yerini deitirmi oluruz, fakat zamann iinde nce ile
sonrann arka arkaya gelmesinden yine kendimizi kurtaramayz. Yaptmz nce ve sonrann
mantki tutarlln yok etmektir, fakat nce ve sonra kavramlar yine mevcuttur. Zamann tek
ynl ileyiine ve nce, sonra kavramlar zerine kurulu oluuna herkes tanktr. Daha evvel
deindiim gibi, entropi srekli artt iin, termodinamik ok da tek ynl ilerler.
76
Ana konumuz asndan bir sonucu deitirmese de, Hawkingin termodinamik oku ile
insann psikolojik okunun ayn ynde ilerlediine dair fikrini de yanl bulduumu belirtmek
istiyorum. Evrende hem zamann tek ynl ilerledii, hem de entropinin artarak tek ynl ilerledii
elbetteki dorudur. Fakat bu ikisini zdeletirmek hatadr. Evrende toplam entropi srekli artar, bir
odann ufak bir blgesinde klima altrp, klimann makinesini odann dna kartp, pekala bir
odann kesindeki entropiyi drebiliriz. Ama ne yaparsak yapalm toplam entropi hep artar.
Oysa ne yaparsak yapalm hibir insann zaman kavramn deitiremez, psikolojik oku ile
oynayamayz; kimsenin nce ve sonrasnn yerlerini bir an bile deitiremeyiz. Zaman, her
insan iin ve evrenin her noktas iin, her an, tek ynl akar. lerleyen zaman, hibir zaman toplam
zaman kavramyla ifade edilmesine bal olarak tek ynl deildir, oysa termodinamik ok hep
toplam entropi ile ilerler. Ayrca insann zaman alglayyla Entropi Yasas arasnda mutlak bir
rtme gsterilemez. nsanlar, Entropi Yasasnn farkna varmadan evreni alglarlar, eer
sistemdeki entropi artyorsa, insann zaman algsnn deieceine dair mantki hibir gereke
yoktur. Bu da psikolojik ok ile termodinamik okun farkl olduunu gsterir ve Hawking burada da
yanlmaktadr. Grlyor ki Hawking, entropinin tek ynl ak ile zamann tek ynl akn
zdeletirme ( paralel olan zde sanma) hatasna dmtr.
HAWKING VE BLM-KURGU
Bizi ilgilendiren asl konuya dnersek, Hawkingin kendi itiraflarndan, zaman konusu
hakkndaki yanl deerlendirmelerinin kendisini drd hatalar bellidir. Kim bilir bunun belki
de bir nedeni Hawkingin bilim-kurguya olan merakdr ve O, kitaplarnda bir bilim-kurgu heyecan
oluturmak istemektedir. Onun sonradan yanlln anladn syledii; nce lp, sonra yaayp,
en sonunda da doacak olan insan fikri, bu heyecan hem Hawkingin zihninde, hem de
okuyucularda oluturabilmektedir. Hawkingin fikirleriyle ilgilenenlerden, hatta onun projeleri iin
para bulunmasn salayanlardan biri en nl bilim-kurgu yapmcs Spielberg olmutur. Bu ikili
bulumalarnda birbirlerine iltifatlar etmi, Hawking aka yaparak evirecei filmin isminin
Drdnc Gelecee Geri Dn olmas gerektiini sylemitir.
77
Hawkingin zaman hakkndaki yaklamlarnn gerek dnyada karl yoktur, felsefi

olarak sylersek bu zaman anlaynn ontolojik bir deeri yoktur. Cavallerinin dedii gibi:
Gzlemlere dayanan her deer gerek bir say ile ifade edilmelidir, yoksa o hayali bilimin veya
bilim-kurgunun konusudur. Hawking fizik teorilerin sadece matematiksel modeller olduunu ve bu
modellerin geree karlk gelip gelmediklerinin nemsiz olduunu sylemitir. Bu zihniyet
Hawkingin hayali zaman kavramn oluturmasna ve bu hayali zamanda bir bilim-kurgu
filminde olduu gibi ileri-geri gidebilecei iddiasn ortaya atmasna sebep olmutur. Cavallerinin,
gzleme dayanan gerek saylar kullanmayanlarn, bilim-kurgu yaptklarn sylemesi, ne kadar da
dorudur!
Hawkinge getirilen dier bir eletiri ise, Hawkingin modelinde evrenin bana gittiimizde
gerek zamandan hayali zamana geite, zaman kavramnn uzaysal boyutlarla eitlenmesidir.
Uzayn boyutlarnda arada olmak esastr; rnein X ile Y dorusunun ortasnda A noktas var
olabilir ama zamanda ncelik ve sonralk esastr. rnein: B olay, C olayndan ncedir, C ise
D olayndan ncedir gibi. Hawkingin yaklamnda zaman, uzayn dier boyutlar ile ayn
kategoride kabul edilir ve kendine has zellii gz ard edilir.
Hawkingin en byk skntlarndan biri hayali zaman , gerek zaman a balamaktr.

Hayali zamanda, kuantum durumundan nasl gerek zamana geilmitir? Hawkingin hayali zaman
ve gerek zaman konusundaki skntsn, Zamann Ksa Tarihi isimli kitabnn u szlerinden
anlayabilirsiniz: Bundan dolay gerek zamann m, yoksa hayali zamann m gerek olduu
sorusunu sormann anlam yoktur. Hawkingin hayali zaman tasarm, ne felsefe, ne fizik, ne de
saduyu asndan geerlidir. Hawking, uydurduu bu kavramdan gerek zamana nasl geildiini
hibir zaman gsterememitir.
HAWKING VE POZTVZM
Evrenin balangcnda Planck zamannda, btn fiziksel kanunlar yok olur. Bu durumda tam
bir tarif edilemezlik hatta hayal bile edilemezlik vardr. bni Sina, yokluun bir ey olmadn, o
yzden hayal bile edilemeyeceini syler. Evrenin ilk hali bni Sinann yokluk tanmna tam
uymaktadr. Yokluktan beklenen tarif edilemezlik ve fiziksel kanunlarn yokluu durumu, evrenin
balangcnda vardr. Evrenin balangcna dair matematiksel formller, evrenin bu durumunda
78
younluun sonsuz olduunu gstermektedir. Oysa evrendeki hibir eyin younluu sonsuz
olamaz, bu durum da evrenin balangcnn yoklua karlk geldiini desteklemektedir. in ilgin
yan, bilimsel formller ve matematik hesaplar, evrenin tam bana geldiimizde fizik kanunlarnn
ilemeyeceini gstermektedir. Ksacas bilimsel formller, evrenin balangcnn yokluk ile ayn
tanmlara sahip olduunu gstermektedir. Evrenin balangcnda uzayn yok olmas, zamann
durmas da bu balang durumunun yoklua denk olduunu gstermektedir. Uzay ve zamann
olmad maddi bir varlk tarifi mmkn deildir.
Grlyor ki Stephen Hawking bu sonucu grmtr ve kendisinin de belirttii gibi

fiziksel kanunlarn kesilmemesini arzu etmektedir. Birileri Hawkinge arzu edilenle gerek olann
farkn anlatmal! Hawking bunun zerine kendi pozitivizmini evrene yklemek iin hayali
zaman kavramn tasarlad. Hawkingi pozitivizmin kelamcs (pozitivist-dinin savunucusu) olarak
grebiliriz, O kendi dinine inanl Hristiyan arkadalarnn oundan daha ok baldr. O,
evrendeki fizik kurallarnn durduu an kabul etmeyi dinden kma (pozitivist-olmama) olarak
grmekte ve hayali zaman ile direnmektedir. Fakat Hawkingin, fizikten felsefeye geip felsefe
yapt anlarda, baarl olamad grlmektedir. Fiziki konular iyi takip edemeyen birok kii, ne
yazk ki Onun, evrendeki gereklii tam aklayan bilim yaptn sanmakta ve kt felsefesini fark
edememektedirler. Ne yazk ki bilimsel konulardan uzak durmay marifet sayan birok felsefeci de
Hawkingin hayali zaman konusundaki yanln ve bu yanl kurgulay nedenini
anlayamamlardr. Grlyor ki bu kavram hem felsefeye, hem fizie, hem de saduyuya
aykrdr. Evrene ne bu kavram, ne de Hawkingin pozitivizmini yklemek mmkn deildir.
4- OCKHAMLININ USTURASI
OCKHAMLININ USTURASINI KULLANMAK
Ockhaml William 1285-1347 yllar arasnda yaam nl bir filozoftur. Ockhamlnn

usturas, gereksiz speklasyonlar nlemeye, onlara deer vermemeye yarayan, Onun gelitirdii
bir tutumluluk ilkesidir. Buna gre, herhangi bir eyi aklamak zere ne srlen birden fazla
aklama sz konusu olduunda, aklanmak durumunda olan, en az sayda aklayc ilke ve
kabulle aklayan ve olabildiince ok eyi aklamay baarann seilmesi gerekir; en basit
aklama, gereklii olduu ekliyle tarif eden en muhtemel aklama olma durumundadr.
79
Ockhamlnn bu ilkesi, hem modern bilimin, hem de felsefenin nemli ilkelerinden biri
olarak geni kabul grmtr. Bu ilke sayesinde zihnimizde ve dilimizde var olanlar ile gerekte
var olanlar ayrt etmeyi renir, gereksiz ve yararsz izahlarla uramaktan korunuruz. Bu ilkenin
usturadan sz etmesinin nedeni, gereksiz olan kopartp atmaya yaramasdr.
Teorik fizikte, Ockhamlnn usturasnn hmna uramas gereken birok speklasyon

vardr. Bu speklasyonlarn usturann hmna uramalarn gerektiren ortak nedenler unlardr:
1- Bu iddialar hibir delile dayanmamaktadr.
2- Bu iddialar evrendeki hibir olguyu aklamamakta ve bilgimize katkda

bulunmamaktadr.
3- Bu iddialar sadece bilim-kurgu filmlerinin ilevini grmekte ve tartarak vakit

kaybna sebep olmaktadr.
SONSUZ EVRENLER VE VAKUM DALGALANMALARI MODEL
Evrende herhangi bir gereklii daha iyi anlamamza yaramayan matematiksel modeller
Ockhamlnn usturasyla kesilmelidir. nk matematiksel bir model, ancak evrendeki
gereklikleri anlamamza katks olduu lde deerli olabilir. Yoksa salt zihinsel bir kurgunun
tesine geemez. Evrenin bol boyutlu tasarmyla ilgili matematiksel boyutlar byledir. Evrenin
alglanan esas boyutlar dndaki boyutlarnn ok kk ve kvrlm olduunu syleyen bu
tasarmlarn ou bilgimize hibir katk yapmaz. Bu tasarmlar, evrende gzlenen olgular
anlamamza katk yapmad ve ciddi delile dayanmad mddete kaale alnmamaldr.
Evrenin saysn sonsuzca byten, tek bir evreni sonsuz evrenle aklamaya alan
modelleri, Ockhaml William duysa, bu modelleri herhalde lime lime dorard. Bu modellerin
hibirinin tek bir delili olmad gibi, evrendeki herhangi bir olguyu daha iyi anlamamza en ufak
bir katklar da yoktur.(Evrenimiz dnda tabi ki evrenler olabilir. Evrenimiz dnda evren
olamaz. demek Tanr bu evren dnda evren yaratamaz. demektir. Fakat Evrenimiz dnda bir
evren olamaz demek kadar, bilimsel adan evrenimiz dnda bir evren olduunu savunmak da
mmkn grnmemektedir.) Sonsuz evrenli modellerin ou evrendeki oluumlar tesadfle izah
80
etme abasnn rndr. Ockhamly dinlesek hi kaale almamamz gereken bu modelleri,

Ockhamlnn hakl tavsiyesini dinlemeyerek ilerideki tasarm delili blmnde ele alacaz ve bu
modeller doru olsayd bile, evrendeki bilinli tasarm reddedemeyeceimizi gstereceiz.
Edward Tyronun 1973 ylnda ortaya att Vakum Dalgalanmalar modeli (Vacuum
Fluctuation Model), bizim evrenimizin ve dier birok evrenin kuantum dalgalanmalar sonucunda
olutuunu sylemitir. Bu modele gre tm evrenleri douran sper-uzay adeta bir sabun
okyanusudur ve her evren bu sper-uzaydan kan bir baloncuktur. Bizim evrenimiz de bu sonsuz
saydaki baloncuklardan biridir. Christopher Isham bu modelin teorik amazlarn gstermitir. Bu
modelin iddia ettii gibi sonsuz zaman geriye gidersek, bu baloncuk evrenler her yere salacaktr
ve bu evrenler geniledike birbirine geecek ve arpacaktr. Bu ise tm gzlemlere aykrdr.
Ockhamlnn usturas ise bu modeli inkar iin delil aramaz, onun delilsiz oluunu ve tek evreni
sonsuz evrenle aklamaya kalkn usturay indirmek iin yeterli bulur.
Andrei Lindenin Kaotik ime (Chaotic Inflationary) modeli ise, ien evrenlerin mini
evrenlere blndn, daha sonra bu mini evrenlerin iip yeni mini-evrenlere blndklerini, bu
srecin kesintisiz devam ettiini syleyerek sonsuz evrenler nerir. 1994te Arvind Borde ve
Aleksander Vilenkin, sonsuzdan beri ien bu modelin ekil (geodesy) olarak gemite tam
olamayacan, bu yzden bu modelin de bir balang tekilliinden kaamayacan
gstermilerdir. Sra d iddia ciddi delil gerektirir. Dier sra d sonsuz evren modelleri gibi bu
model de ciddi hibir delile sahip deildir. Ockhamlnn usturas, bu tip bir modelin de bilimsel
amazn dinlemeye gerek bile duymaz, bu modelin bilimsel bir delile sahip olmamas ve sonsuz
evrenle tek bir evreni aklamas usturay altrmaya yeterlidir.
BIG BANGN GC
Sonsuz evren modelleri termodinamiin ikinci kanunundan kaamazlar. Bu kanunun bizi

gtrd sonu, entropinin srekli artt ve sonunda sistemleri termodinamik dengeye getirdii,
bu yzden tm fiziki sistemlerin bir balangc olduudur. Ayrca sonsuzun alamayacana dair
daha evvelden incelediimiz felsefi deliller de bu modellerin hepsini geersiz klar.
Bu blmn en bandan itibaren incelenen hibir model, Big Bangin sahip olduu delillere
sahip deildir. Hatta tek bir delile bile sahip deildir. Big Bangin temel delillerini incelerken Big
Bangi dorulayan gzlemsel ve teorik delilleri inceledik. Ayrca Big Bang ile bizi ayn sonulara
gtren yldz incelemeleri, radyoaktif elementlerin incelenmesi, termodinamik kanunlar ve felsefi
81
deliller de bu teorinin gcne g katmaktadr. Alternatif olarak ortaya atlan teoriler ise hem
bilimsel dayanaa sahip deildir, hem de gzlemsel ve teorik deliller ile geersiz olmaktadr.
Evrenin geniledii anlaldktan sonra, bir daha evrenin ezeli olduunu bilimsel adan
makul olacak bir ekilde izah etmek mmkn olmamtr. Bundan sonraki blmde grlecei gibi,
evrenin ezeli olduunu savunan materyalistler, tarih boyunca; evrenin, maddenin, hatta yldzlarn
deimez yapda olduklarn savunmulardr. Big Bangin ve modern fiziin bulgular
kefedilmeden nceki bu materyalist inan, evren ezeli ise bilimsel beklentinin nasl olmas
gerektiini gstermektedir. Bilimsel deliller ortaya konmadan nceki bu sre samimi fikirlerin
anlalmasna daha msaittir, nk bu durumda, psikolojik durumun sonucu olarak bilimsel olann
ekitirilmesi mmkn deildir. Yeni bulgular ve Big Bangin verilerini materyalist yorumlarla
birletirmeye almak, sadece tek Tanrl dinlerin tarih boyunca savunduu sonulardan kan
psikolojik bir gstergesidir. Materyalizmin biricik unsur (cevher) olarak grd evrenin, ezeli
deimezliine ihtiyac ok aktr; fakat Big Bangin, bir balangtan itibaren hi durmayan bir
deiimi gsterdii de ok aktr.
III BIG BANG FELSEFE

TARHN YARGILIYOR
Kitabmzn bundan sonraki drt blmnde Big Bang teorisinin sonularna dayanarak
felsefe tarihini yarglayacaz, ayrca Big Bang teorisinin dinler asndan dourduu sonular ele
alacaz. Tarihin eski dnemlerinde de ateizm vard, imdi de var; eskiden de phecilik vard,
imdi de var; eskiden de tek Tanrya inananlar vard, imdi de var. Tarih boyunca tek Tanrya
inananlar neler iddia etti? Ateistler alar boyunca neler iddia ettiler? Fiziin en nemli teorisi Big
Bangin verileri tarihsel iddialarn hangisini doruluyor, hangisini yalanlyor? Binlerce yllk
tartmann yarglanmasn bu kitapta Big Bang yapmaktadr. Tabi ki binlerce yln yarglanmas
gnmzde de ayn fikirlere inananlar asndan nemli sonular dourmaktadr.
82
Son asrda bilim adamlarnn ou, bilimsel verilerin, felsefe ve dinler asndan dourduu
sonulara kar ok umursamaz oldular. Dier yandan felsefeciler ve ilahiyatlar (teologlar),
bilimsel bilgi ile ilgilenmeden, felsefeyi ve bilimi birbirleriyle hi alakas olmayan ayr alanlar
olarak grmeye ve gstermeye altlar. Baz bilim adamlar ise bilimsel baarlaryla ters orantl
ekilde ok baarsz felsefi yaklamlar sergilediler. Kitabmzn bundan sonraki drt blmnde
Big Bangin, felsefe ve dinler asndan dourduu sonular gstermeye alacam. Bu
almayla, bilimin ve felsefenin yntemleri farkl olmakla beraber- birbirlerinden kopuk
olamayacan ve insanln bilincinde blnme yaanamayacan, bilimin ve felsefenin farkl
gerekliklere kar gelemeyeceini gstermeyi hedefliyorum.
6. BLM
BIG BANGN IIINDA TANRININ
VARLIINI NKAR EDEN VE MADDENN
EZELLN KABUL EDEN GR
HAMLET TAKLT EDEN MATERYALST NE DER
Bu gr ateistlerin, materyalistlerin grdr. Bu gre gre madde yaratlmamtr, yok

edilemez, kendiliinden varln srdrr, evrenin tek yap tadr, onun dnda hibir ey yoktur.
Eer Hamletin Olmak ya da olmamak, ite btn mesele bu szn Hamleti taklit eden bir
materyalist felsefenin ideolou sylemeye kalksayd, herhalde yle derdi: Maddenin ezeli olup
olmamas, ite btn mesele bu. Materyalistlere gre var olan her ey madde sayesinde var olur ve
maddidir. Dinlerin savunduu; maddeyi yaratan, maddeye ekil veren, maddenin varlnn baml
olduu, madde d bir Tanr var olamaz. Bu maddi evren yaratlmam ve yok edilemez olduuna
gre onun bir balangc da, bir sonu da yoktur. te bunlar ateistlerin tarih boyunca en temel
iddialar olmutur.
83
Bu blmde grlecei gibi, tarih boyunca materyalizm bu ekilde savunulmutur.

Gnmzde zorlama ve tutarsz izahlarla materyalizmin mevcut bilimle uyutuunu syleyenler
olmaktadr. Bu izahlarn bilimsel olmaktan ok, psikolojik olduu grnmektedir. Bunun
anlalmas iin materyalistlerin tarih boyunca savunduklar temel iddialarnn incelenmesi faydal
olacaktr. nk bilimsel delillerin ortaya konmad dnemde aklanan bu fikirler, eer gerekten
materyalizm doru ise, neyin nasl olmas gerektiini gstermektedir. Bu yzden, bu kitapta,
incelenen grler, tarihi gemileriyle ele alnmaktadr. Bylece binlerce yllk tartmann
deerlendirmesi yaplacak, Big Bangin nda kimin hakl, kimin haksz olduu irdelenecektir.
ki sorunun cevab akla kavuturulmaya allacaktr:
1- Ne dediler?
2- Ne oldu?
HNT FELSEFES VE BUDZM
Hint felsefesinin iinde hem tek Tanrc (teist), hem ok tanrc (politeist), hem de ateist
unsurlar bulunmaktadr. M.. 2000lere kadar uzanan Hint felsefesinin nemli bir blmnn
evreni ezeli kabul ettii ve Tanrya yer vermedii grlmektedir. Bu yzden Hint felsefesine
inananlarn nemli bir ksm da, maddeyi ezeli kabul edip Tanry yok sayan materyalistlerle
beraber deerlendirilmelidir. Hint felsefesinin nemli kollarndan Ceynalarn bir airi, inancndaki
ezeli evren grn u ekilde dile getirmektedir:
Hibir varlk bu evreni oluturamaz.

Nasl maddi olmayan bir Tanr maddi bir evren yaratabilir?
Eer ilk nce bunu, sonra evreni yapt dersen sonsuz geriye gidile karlarsn.
Eer bu madde doal olarak olutu dersen baka bir safsataya dersin.
Btn evren kendi yaratcs olmaldr...
Taoizmde her eyin kendiliinden olutuu ve evrenin ezeli olduu fikrine rastlanmaktadr.
Fakat Taoizm hakknda yaplan yorumlarda buna tamamen zt grler de ileri srlmektedir.
Marksizmdeki veya tek Tanrl bir dindeki ak ifadeleri Taoizmde (aslnda Uzakdou dinlerinin
bir ounda) bulamayz.
84
Budizmde, Tanrnn hibir mdahalesi olmadan, var olan her eyin mekanik yasalara
uygun olarak maddeden meydana geldii sylenir. Budizmin baz kollarnda Tanrnn varl
kabul ediliyor olabilir, fakat temel metinlerde Tanrdan hi bahsedilmedii ve evren ezeli kabul
edildii iin; Budizmi, Tanry yok sayan ve maddeyi ezeli kabul eden baln altnda
inceleyebiliriz.
DEMOKRTOS, EPKUROS VE LUCRETUS
Grld gibi, Uzakdouda da materyalist felsefeye benzer grleri savunanlar olmutur.

Yazlan kitaplarn birou materyalizmin tarihini Eski Yunandan balatr. Bu konuda ne kan ilk
isim Demokritostur. Ona gre btn madde ezeli ve ebedi olan atomlardan oluur, bu atomlar yok
edilemez ve deimez. Bu fikirlerinden dolay Demokritos, gnmz materyalistlerinin fikir babas
saylr. Maddenin varl ezeli kabul edilip, her ey sadece maddeyle aklannca; Tanrya ihtiya
kalmamakta, bylece de ateist fikirler temellendirilmeye allmaktadr. Maddenin devamll fikri
daha nce Anaksimandros ve Herakleitosun fikirlerinde de ima edilmitir, ama vurgu ve aklk
Demokritostaki gibi deildir.
Epikuros, Demokritosun nemli takipilerindendir. Ona gre her ey birbiri ardndan

doum ve lm meydana getiren ezeli bir dzene gre ilemektedir. Tarihin en etkin materyalisti
Karl Marks da doktora derecesini Demokritos ile Epikurosun Doa Felsefeleri teziyle,
materyalizmin fikir babalarn inceleyerek almtr.
Gnmz materyalistlerine ok daha yakn olan antik dnemin ismi ise Lucretiustu. O,
sadece maddenin ezeliliini savunmakla kalmam, gnmz materyalist ateistleri gibi Tanrnn
yokluunu da srarla vurgulamtr. O, fikirlerini iir dizeleri eklinde aktarmtr:
lkemiz u olacak konuyu girerken:

Hiten hibir ey yaratlamaz Tanrsal gle.
lmllerin bunca korkuya kaplmalar,
Yerde ve gkte tank olduklar olaylara
Gzle grlr bir neden bulamamalarndandr.
Kolaydr Tanrnn istemiyle aklamak bunlar
85
Hiten hibir ey yaratlamayacan kavraynca

Daha ak seik greceiz nmzdeki yolu.
...
yleyse iki trdr btn nesneler:

Atomlar ve onlardan oluan bileikler.
nk hibir g ykamaz atomlar
Mutlak son olular sonsuza dek korur onlar.
MARKSZM
Felsefe tarihindeki dAlembert, Turgot, Condorcet, Baron dHolbach da materyalist

felsefenin temsilcileridir. Fakat materyalist felsefenin en nl ve en etkili olmu isimleri Marksist
felsefenin kurucular Karl Marks ve Friedrich Engelstir.
Marksist teorisyenler, felsefenin en nemli sorununun, evrenin ve maddenin ezeli olup

olmad meselesi olduunu ve materyalistleri kendileri dndaki felsefelerden ayran en nemli
zelliin evrenin ezeliyetini savunmalar olduunu sylerler. Friedrich Engels, Karl Marks ile
beraber yazd Felsefe ncelemeleri adl kitabnda bunu yle belirtmektedir: Ortaan
skolastiinde byk bir rol oynam olan dncenin varla gre durumu sorunu; tinin(ruhun) mi,
yoksa doann m, hangisinin esas e olduu sorunu, bu sorun, kilise bakmndan, u keskin biimi
ald: Evren Tanr tarafndan m yaratlmtr, yoksa btn ncesizlik boyunca var m idi? Bu soruyu
yantlaylarna gre filozoflar iki byk kampa ayrlyorlard. Tinin doaya gre nce gelme
zelliini ileri srenler ve buna gre de, son aamada, ne cinsten olursa olsun evren iin bir
yaratlmay kabul edenler. Bunlar idealizm kampn oluturuyorlard. tekiler, doay esas e
sayanlar ise materyalizmin deiik okullarnda yer alyorlard. Balangta, iki deyim, idealizm ve
materyalizm, bundan baka bir anlama gelmiyordu, biz de burada, onlar baka bir anlamda
kullanmayacaz.
Materyalist felsefenin nl savunucularndan yazar Georges Politzer de bu ayrma dikkat

ekmitir: Felsefenin temel sorunu ite budur. Hangi tarzda ortaya konursa konsun, bu sorunun
mmkn iki cevab olabilir ancak. Ya madde (varlk, tabiat) ebedi, sonsuz aslidir ve ruh (dnce,
bilin) tremedir. Ya da ruh (dnce, bilin) ebedi, sonsuz, aslidir ve madde (varlk, tabiat)
tremedir.
86
Dnyada ateizmin geni bir ekilde yaylmasna sebep olan Karl Marksn, Friedrich
Engelsin ve onlarn Lenin, Mao gibi takipilerinin hepsi maddenin ezeliliini savunmaktadrlar. Bu
onlarn sisteminin kanlmaz temel artdr. nk her trl idealizmden kanmak ve ateist olmak,
komnist materyalizmin temel felsefesini oluturur. Bu noktada komnist materyalistlerle dier
ateist materyalistler de tamamen ayn ekilde dnr. Maddenin ezelilii, tm materyalistlerin
ortak ve tartlmaz paydasdr. Komnizm, Marksn lmnden 70 yl sonra, kendilerine Marks
adn veren topluluklarn, dnyann te birini ynetimleri altna almalaryla, tm materyalist
grler arasnda en etkin olan olmutur. Ateist materyalistlerin ortak izahlarna dayanarak u
ayrm yaplabilir:
1- Ya Tanr evrene gre ncedir. Evren Tanrnn eseridir. Materyalist felsefeler

hataldr.
2- Ya da madde ncedir ve ezelidir. Tanr yoktur. Her ey madde ile aklanr.

Tek Tanrl dinler hataldr.
GNEE TAPANLARLA MATERYALSTLERN FARKI
Bilimsel bulgularn felsefeler ve dinler iin sonular dourduunu daha nce grdk. rnein
Gnei tanr olarak kabul eden bir dini ele alalm. Gnein yaps bilimsel olarak anlaldktan
sonra, Gnein balangcnn ve sonunun olduu anlalr ve bu bilgiler Gnei tanrlatrmann
hatal olduunu bilimsel adan ortaya koyar. Ayn ekilde Big Bang teorisi, evrenin belli bir
zamanda balangcnn olduunu ve de sonunun geleceini ortaya koymaktadr. Bu sonu kesinlikle
materyalist felsefelerin iflas demektir. Gnee tapan kiiler bilimsel bulgulara ramen uzun
zamanlar boyunca savunulmu bu fikirlerinden vazgemeyebilirler, nitekim ok az da olsalar hala
bu inanca sahip kiiler vardr. Big Bang teorisine ramen materyalizmin devam, Gnein yaps
bilimsel olarak anlaldktan sonra, Gnee tapmaya devam edenlerle ayndr. Evrenin ezelilii ve
ebedilii temeli zerine sistemlerini kuranlar, evrenin bir balangc olduu bilimsel olarak ortaya
ktktan sonra buna devam ettikleri iin; Gnee tapanlarla ayn snfa girmilerdir. Bu tavra sahip
materyalizmi, bilimsel materyalizm olarak deil de bilim-d materyalizm veya materyalist fideizm
(imanclk) olarak adlandrmak daha doru olacaktr.
Bilimi ve akl reddeden bir Hindu, kendi felsefesinin (veya dininin), sonsuz dngleri iinde
barndran ezeli evren tasarmn, bilimsel bulgular hi dikkate almad iin devam ettirebilir.
Fakat bir Marksist-ateist iin bu o kadar kolay deildir. nk Marksizm bilimi kutsamtr ve
87
Marksist teorisyenler hem dinlere, hem de pheci felsefelere kar olmulardr. rnein Engels, bir
yandan bilimin baarlarna atf yaparken, bir yandan da Kant bu baarlara dayanarak yle
eletirmektedir: Kantn anda, doal nesneler konusundaki bilgimiz gerekten ylesine blk
prkt ki, onlarn herbiri zerinde bildiimiz az bir eyin tesinde srlarla dolu bir kendinde-ey
bulunduu pekala sanlabilirdi. Ama bu kavranamaz eyler, bilimin dev admlaryla ilerlemesi
srasnda kavrandlar, zmlendiler, stelik yeniden retildiler; retebildiimiz eyin bilinemez
olduunu elbette dnemeyiz. Bu yzyln (19. yzyl) ilk yarsnda, organik maddeler kimya iin
srlarla dolu nesnelerdi; bugn, onlar birbiri ardna, organik srelerin yardm olmakszn
kimyasal elerini kullanarak yapmay reniyoruz.
BLMSEL GELMEYLE DEM
Bilimi kutsam olan materyalist anlaylar, bilimdeki deiikliklerin felsefeyi yeniden

yaplandrmas gerektiini sylemilerdir. rnein Lenin, Engelsten alntlar yaparak yle
demektedir: Doa bilimleri alannda r aan her bulula materyalizm biimini deitirmelidir.
Marksist-materyalistler bilime verdikleri nemi srarla vurgulamlar ve bilimsel sosyalizm,
bilimsel tarih anlay gibi deyimlerle srekli bilimsel yanlarn n plana karmlar, kendileri
gibi dnmeyenleri bilim d olmakla sulamlardr.
19. yzyl ve sonrasnn materyalistleri, bilimin baarlarn, hem Berkeley idealizmine, hem
de Kant pheciliine kar kullanmlardr. Bu yzden, bu felsefenin fizikteki bilimsel gelimelerin
yargln kabul etmemesi byk bir eliki olur. Nasl Engels, kimya bilimindeki gelimelerle,
Kantn kendinde-eye dair pheci yaklamlarn mahkum ediyorsa, kimya bilimine Kant
pheciliini yarglatyorsa; Big Bang teorisine, materyalist felsefeyi yarglatmak, benzer bir
tavrdr. Materyalist felsefenin teorisyenlerinin felsefenin en temel sorunu olarak Tanrnn m,
maddenin mi nce olduu sorununu gsterdikleri noktada; astro-fizik bilimindeki gelimeler,
materyalizmi yarglamakta ve mahkum etmektedir. Felsefeyi bilime yarglatma, bu sefer
materyalizmi en temelinden- maddenin ezeli olmad sonucundan- geersiz klmaktadr. Bu sadece
yzeysel bir revizyon deildir, materyalizmin tamamen iptalidir.
MATERYALST AHLAKIN DA PTAL
Maddeyi ezeli kabul eden tm felsefeler, en temel noktalarndan geersiz olunca, btn
sistemlerinin deimesi gerekmektedir. nk tm bu felsefeler, bu temel kabullerin zerinde
ykselmitir. rnein ahlak konusunu ele alalm, maddeyi ezeli kabul eden tm sistemlerin ahlak
88
grleri batan ele alnmaldr. nk bu sistemler maddeyi asli tek unsur grmler, Tanry yok
saymlar, sistemlerinin ahlaki yaplarn bu kabullerle oluturmulardr. Bu sistemlerin asli unsuru
yanl knca, bu unsura dayanan ahlaki sistemleri de geersiz olacaktr.
Maddeyi ezeli kabul eden her felsefi veya dini sistem ayn ahlaki yapy savunmaz, hatta bu
sistemlerin ahlaki kurgularnda byk farklar vardr. Epikurosun dnyevi zevklerden faydalanmay
tleyen hedonist ahlakn, Budistlerin ihtiraslardan vazgemeyi syleyen ahlakn ve
Marksistlerin ideolojilerine gre biimlendirilmi eylemci ahlakn ayn kefeye koyamayz. Fakat
tm bu ayr ahlaki yaklamlarda, maddeyi ezeli kabul etmek ve Tanrnn varln dlamak gibi
ortak temel noktalar vardr. Madde ezeli kabul edilince, maddenin sahip olmad bilince sahip
insan veya insanlk ahlak kavramnn merkezine yerlemektedir. Budizmin kurtulu iin
ihtiraslardan arnmay tlemesi de, Epikurosun mutluluu ama olarak tavsiye etmesi de hep salt
insan merkezli bir bak asyla olumutur.
Fakat insann snrl gc, lm gibi hayatn ok nemli bir gereiyle ba etmesine olanak
tanmaz. Hayat, ksa ve lmle noktalanan bir sre olarak gren insanlarn, bencil duygulardan
hangi rasyonel temellerle vazgeeceini, materyalist felsefeler aklayamaz. Materyalist felsefelere
inanan baz kiilerde, iyi ahlakl davranlara tanklk edebiliriz. Bu anlatlana aykr deildir, nk
denmek istenen materyalistlerin ahlaki davran sergileyemeyecei deil, materyalist felsefenin
ahlaki davranlar rasyonel olarak temellendiremeyeceidir. Tanry evrenin yaratcs olarak kabul
eden grlerde; Tanrnn stnl, iradesi, gc asli unsur olduu iin, ahlakn belirlenmesi de
Tanr merkeze konarak gerekleir. Tanrnn varlnn anlalmasyla, insanlar, kendi ba
edemedikleri lm sorunuyla ba etmelerini salayacak ve bencil duygulardan kurtulmalarnn
gerekesi olacak rasyonel bir temele kavuurlar. Buradan da gryoruz ki Big Bang teorisinin
ahlak felsefesi asndan da sonular vardr. nk Tanrnn varln tespit etmek ve maddenin
asli ve biricik unsur olmadn anlamak, bizi, ahlaki belirlemelerin, Tanrnn merkeze konulmas
suretiyle gerekleecei sonucuna gtrecektir.
Materyalistlerin de kabul ettii gibi ancak iki k savunulabilir. Ya madde ezeli ve asli
unsurdur, ya da Tanr ezelidir ve maddeyi yaratmtr. Big Bang bu klardan birincisini tamamen
geersiz klmtr, bylece ikinci kkn doruluu anlalmtr. Materyalistler, felsefelerinin en
temelinden ktn grmeliler ve ahlak ile hayat alann, Tanrnn varln gz nne alarak,
yeniden biimlendirmelidirler.
89
TASARIM DELL
Bertrand Russell bir konumasnda te evren karmzda duruyor ve hepsi budur demitir.
Bu yaklamyla, ezeli evrenin her eyin aklamas olduunu sylemek istemitir. Oysa Big Bang,
evrenin, Russelln sand gibi her eyin aklamas olmadn, evrenin kendi dnda bir Sebepe
muhta olduunu ve binlerce yldr savunulan tm materyalist ateist felsefelerin yanl olduunu
gstermitir.
Gerek Lucretius, gerek Marks, gerekse Russell gibi ateistler, evrenin ezeli oluuyla beraber
bilinli bir tasarmn rn olmadn da savunmulardr. Bu onlarn felsefesinin doal sonucudur,
nk Tanrnn varln inkar eden kiiler, evrenin, tesadflerin arka arkaya gelmesiyle
olutuunu kabul etmek zorundadrlar. Oysa Big Bang srecindeki oluumlar, evrenin bilinli bir
G tarafndan tasarlandn gsterir. Big Bang balangcndaki patlama daha iddetli veya daha
yava olsayd evrenin oluamayacandan, evrenin bandaki madde-antimadde oranndan, evrenin
balangcndaki entropinin ayarna kadar btn deerler, evrendeki bilinli tasarm gstermektedir.
Bu kritik deerlerin hepsi maddenin iindeki zelliklerle oluturulmaktadr. Bu ise hem maddenin
yaratldn, hem de evrendeki tm srelerin bilinli bir ekilde oluturulduunu gsterir.
EVRENN SONU VE ZET
Daha nce grdmz gibi evren srekli genilemektedir. Buna gre iki senaryonun birinin
gereklemesi kanlmazdr. Ya evren geriye kapanmadan srekli genileyecek ve s lmyle
Byk Donma (Big Chill) sreci yaanacaktr, ya da genileme belli bir seviyeye geldikten sonra
ekim gc geriye kapanmay balatacak ve Byk k (Big Crunch) yaanacaktr. Eer byle
bir k yaanrsa, evrenin olmad noktada zamann da nemi kalmad iin, evren-zamannn
da sonu gelecektir. Big Bangin felsefi sonularna daha nce deinenler, Big Bangin, evrenin
balangc olduunu gstermesinin felsefi sonucu zerinde durmular, evrenin sonunu
gstermesinin felsefi sonucunu yzeysel gemilerdir. Bu kitapta yapmaya altm eylerden biri
de bu nemli felsefi sonuca da dikkatleri ekebilmektedir.
Bilimsel verilerle evrenin sonsuza dek var olamayaca anlalmadan nceki binlerce yllk
zaman zarfnda ateistler, hep evrenin sonsuza dek var olacan savunmulardr. Anlalyor ki
materyalistlerin en azndan bir ksm, kendi varlklarnn lmle son bulmasna karn evrenin ebedi
var oluunda ksmen de olsa teselli aramlardr. Fakat hepsi, her eyin aklamasnn iinde
olduunu ileri srdkleri maddi evrenin sonsuzluunu srarla savunmular ve evrenin bir kyamet
90
sureciyle yok olacan savunan dinlere kar kmlardr. Big Bang, felsefe tarihini yarglarken,
ateistlerin binlerce yldr savunduklar bu tezi de mahkum etmitir.
Ksacas Big Bang be nemli noktada, materyalist felsefelerin her eklini geersiz
klmaktadr. Bu felsefelere dayanarak inan, eylem ve ahlak sistemlerini oluturanlar; hem inan,
hem eylem, hem de ahlak sistemlerini batan ele almaldrlar. Bu be madde unlardr:
1- Evren ezeli deildir. Bylece evreni, maddeyi tek ve asli unsur kabul eden
materyalist felsefeler en temellerinden geersiz olmulardr.
2- zafiyet teorisinin formlleri evreni ve zaman birbirine balad. Bylece

evrenin balangcnn ispat, zamann balangcnn ispat anlamna da
gelmektedir. Zaman sonsuza dek geriye giden bir sre olarak tasarlayan
materyalist dnrler yanlmlardr.
3- Big Bang ile oluan sreler evrende bilinli bir tasarmn var olduunu
gsterir. Evreni srf kendiyle aklayan, bilinli bir Yaratcnn mdahalesini
kabul etmeyen materyalist felsefeler bu adan da geersiz olmulardr.
(lerideki bir blmde tasarm delilini detaylca ileyeceiz.)
4- Materyalizm doas gerei, deimeyen ve bozulmayan, zamann gemesiyle

anmayan bir evren ve madde tasarm yapmtr. Evrendeki aamal sreler
bunun tam tersini ispatlamtr. Evrenin genilemesi, entropi, yldzlarn ve
n son bulacak olmasnn anlalmas; deimeyen tek eyin srekli ve
kesintisiz deiim olduunu gstermektedir.
5- Evren ezeli olmad gibi ebedi de deildir. nsanlar gibi evrenimiz de bir gn
lm srecini yaayacaktr. Materyalizm bu en temel tezinde de geersiz
olmutur.
91
7. BLM
BIG BANGN IIINDA HEM TANRININ
HEM DE MADDENN EZELLN KABUL
EDEN GR
TEMEL K GR VE NCS
Bu grn tarihteki en nemli savunucular Platon ve Aristodur. Onlarn grleri, onlarn

takipileri ve onlardan etkilenenler tarafndan da savunulmutur. Bu nl ikilinin, bu gr
savunmalarna ramen, bu fikrin temel bir gr olmad anlalmaktadr. Materyalist felsefenin
ideologlar hakl gzkmektedir: Ya Tanr ncedir (ezelidir) ve maddeyi yaratmtr; ya da madde
ncedir (ezelidir) ve Tanr yoktur. Felsefenin en temel sorunu bu olmutur. Buna ramen, bu gre
ayr bir balk ayrmamn sebebi, felsefe tarihinin bu iki nemli simasnn ve onlardan etkilenenlerin
bu fikirde olmalardr.
Evreni ezeli kabul eden ve Tanry yok sayan materyalist felsefenin gr ile Tanry
ezeli ve evreni yaratlm kabul eden tek Tanrl dinlerin gr; hem Tanry, hem de maddeyi
ezeli kabul eden grten daha net anlalmtr. Platonun, Aristonun ve onlarn takipilerinin bu
konudaki gr yorumlara muhta olmutur ve bu ahslar yorumlayanlarn kimisi bunlar tek
Tanrc, kimisi de deist (Evrene mdahale etmeyen bir Tanr anlay) olarak deerlendirmilerdir.
Hem Tanrnn, hem de maddenin ezeli olduunu syleyen grte, maddenin varlk stats ve
nemi ikinci derecede olduu iin, bu grn tek Tanrl dinlere daha yakn olduunun
sylenebilecei kanaatindeyim.
PLATONUN DEALARI
Platon, Tanrnn evreni kaostan yarattn, bu kaosa ekil verdiini syler; ilk nce
yldzlar, sonra gezegenler, sonra da Dnya yaratlmtr. Bu gryle Platon, yaratl fikrine,
yldzlarn ezeli bir yaktla yandn syleyen rencisi Aristodan daha yakndr.
92
Platonun, Tanr ve evren ilikisini nasl kurduuna dair en byk tartma, Platonun idea
retisindeki, yoruma ak izahlarndan kmaktadr. Platona gre evrendeki tm nesneler, idea
evrenindeki gerek bir varln yansmasdr. Evrendeki tm farkl kalemlerin, farkl masalarn,
farkl gzelliklerin idealar aleminde karlk geldii tek bir gerek kalem, tek bir gerek masa, tek
bir gerek gzellik vardr. dealar evrenindeki bu varlklar da mutlaktr. Platonun izahlarnda Tanr
bu idealara bakarak evrendeki nesneleri yaratr, yani Tanr bu idealara bal hareket eder. Platonun
anlatmlarnda idealar, bazen Tanrnn stnde, bazen Tanrnn altndadr, bazen de Tanr ile
btnleir. Platon, Tanry mutlak iyi ideas olarak grr ve tartmasz bir ekilde varlk
hiyerarisinin en stne yerletirir. Gerek Platonun kimi izahlarnda yaratc Tanrnn
(Demiourgos) idealarla btnlemesi, gerek Platonun, Tanry, varlk hiyerarisinde en ste
yerletirmesi; tek Tanrl dinlere inanan baz dnrlerin, kendi inanlarna da uygun olarak,
idealar, Tanrnn zihnindeki dnceler ve yaratlanlarn modeli olarak grmelerine yol amtr.
Platonun, idealarn sahip olduklar zellikleri iyi ideasndan aldklarn sylemesi ve Tanry iyi
ideasyla zdeletirmesi bu yaklamla uyumludur. Bu tarz bir yorum ise Platonun felsefesini tek
Tanrl dinlerin izahlarna daha ok yaklatrmaktadr. Platonun idealarnn her birini, mstakil ve
Tanrdan bamsz varlklar olan, atomize edilmi gereklikler tasarm olarak grenler de vardr.
Platon yorumcularnn bu konudaki farkl grleri bu kitabn amacn amaktadr.
Platonda maddenin yaratlmasna karlk gelen bir kavram bulunmaz, fakat ezeli kabul
edilen maddenin, materyalistlerin madde kavramyla alakas yoktur. Platonun maddesi belirsiz,
ekilsiz, grlemeyen, tanmlanamayandr. Yaratc Tanr, maddeyi idealar dnyasnn varlklarna
gre ekillendirir. Platonun yaadmz Dnyay glge evren olarak gren yaklam mistik
unsurlara ilham kayna olmutur.
ARSTONUN EZEL EVREN TASARIMI
Aristo evrenin hibir zaman kaos dnemi yaamadn, evrenin maddesinin hep bir formu
olduunu, yldzlarn ezeli bir yaktla ezelden beri yandklarn syler. O, evrendeki hareketin
kaynan Tanrda bulur ve Tanry lk Hareket Ettirici olarak niteler. Ona gre Tanr maddi
deildir, mutlak mkemmelliktir, deimezdir. Aristo, hareketin mutlaka bir balangc olmas
gerektiini grm, fakat maddenin mutlaka bir balangc olmas gerektiini grememitir. Oysa
onun sisteminde de evrende hareket asldr ve hareketsiz bir evren olamaz. Hareketin balangc
olduunu gren Aristonun, kendisinin de hareketle btnletirdii maddi evrenin, bir balangc
olduunu deerlendirememesi, sistemindeki apak bir elikidir.
93
Aristoyu yorumlayan baz kiiler, Onun, Tanry, sadece lk Hareket Ettirici olarak
grdn, Tanry evrenin dna ittiini sylemiler ve Ona deist demilerdir. Oysa, Aristo,
Tanry sadece lk Hareket Ettirici olarak evrenin bana koymam, ayn zamanda Tanrnn,
evrenin yneldii gayesi olduunu sylemitir. Evrenin gayesi olan, nasl evrenden kopuk olur?
Aristo taibattaki her eyin bir gayesel nedeni olduunu sylemitir. Yani evrendeki her oluum
tesadfen deil, bir gayeye uygun olarak meydana gelmektedir. Bu ise evrendeki tm oluumlarn
meydana gelmeden nce bilinmesini gerektirir. Evrenin aamalarn bir heykelin aamalar olarak
dnrsek, evrenin son aamadaki hali daha nce kimin zihnindedir? Kimin zihnindeki tasarm
evrenin yneldii hedefi belirlemektedir? Aristonun sistemine baktmzda bunu bilen ve
belirleyen ancak evrenin gayesi olan Tanr olabilir. Evrendeki gayesel nedenin kayna olan,
bylece evrendeki her oluumu bilen ve evrenin gayesi olan Tanr, nasl evrenin dnda braklm
olur? Bence, modern yorumcularn bir ksm, zihinlerindeki pozitivist yaklama daha yakn
grdkleri bir Aristo oluturmaya almaktadrlar, fakat Aristonun en temel izahlarnn birou bu
yaklamlara aykr dmektedir. Aristo, Metafizik isimli nl eserinde Tanrnn sfatlarn da
aklar: Evrendeki birliin Tanrnn birliini kantladn syler. Tanrnn hem kanun, hem de
kanunu koyan; hem dzen, hem de dzenleyici olduunu belirtir. Hereyin Onun tarafndan ve
Onun iin dzenlendiini aklar. Aristonun farkl yorumcularndan hangisinin hakl olduu bu
kitabn konusu deildir, fakat Aristoyu deist diye ok kestirme bir ekilde tanmlayan izah, pek
de hakl grnmemektedir.
Aristo, hocas Platonun idealar retisini hakl bir ekilde eletirir. dealarn, faydasz
eyadan oluan sahte bir alemle sadece karklk kardn, evrendeki varlklar ve hareketi
aklayamadn syler. Bu eletiri, idealarn; atomize, soyut, gerek ve mstakil varlklar olarak
grlmesine kardr. Fakat Aristonun, idealar, Tanrnn dnceleri olarak yorumlayan
yaklama kar kmamas gerekir. nk, Tanrnn zihnindeki model, evrendeki oluumlardaki
gayesel nedeni gerekletirmektedir. dealara, Tanrnn dnceleri iinde yer bulan yaklam,
bu idealarn, Tanrnn evreni yaratrken zihninde var olan gaye ile ayn ey olduunu
syleyebilir. Aristo, evrendeki varln meydana gelmesi iin gayesel nedeni art grr. Evrenin
bu gayesel (teleolojik) aklamas; Platon ve Aristonun, tek Tanrl dinlerle en byk ortak
noktalarndan biridir. Her iki filozof da evrenin gayesini Tanrda bulur.
94
FARAB VE BN SNA
Gerek Platonun ve Aristonun tek Tanrl dinlerle ortak ynleri, gerekse onlarn
felsefesindeki mantktan siyasete kadar zengin unsurlar, tek Tanrl dinlerin birok dnrn
ciddi ekilde etkilemitir. Eski Yunann bu felsefecilerini ciddi ekilde ilk ele alan slam
felsefecileri oldu. Yaplan tercmelerle Farabi, bni Sina ve bni Rd gibi nemli felseficilerde
zellikle Aristonun etkisi byk oldu.
Bu felsefeciler slamn yoktan yaratl gryle, Aristonun ezeli evren modelini

birletirmeye kalktlar ve Tanrnn, ezelde yarattn sylediler. Byle sylemekle onlar hem
Kuranla, hem Aristonun fikirleriyle bir sentez yapmaya altlar. Oysa yaratma fikri bir balang
gerektiriyordu ve ezelde yaratma, yaratmann balang gerektiren doasna aykr dyordu. Bu
yzden bu felsefecilerin ak akln verilerine ters gr ileri srdkleri bellidir. Fakat, Gazalinin,
onlarn yaratl inkar ettiklerini sylemesi de pek hakl grlmemektedir. Onlar yaratl inkar
etmemiler, fakat yaratln doasna aykr olan ezeli evren fikrini iin iine kartrmlardr.
Onlar Tanry Zorunlu Varlk, geri kalan her varl mmkn varlk (zorunlu olarak var olmayan,
varl Zorunlu Varlka bal olan varlk) olarak grmlerdir. Ayrca onlar evrenin, Tanrnn
varlyla ayn anlamda ezeli olmadn sylemilerdir. rnein Farabi, El-Cem isimli eserinde,
evrenin bu ekilde ezeliliine inanmay, Tanrnn varln inkar etmek olarak aklar. Onlar
maddeyi tamamen Tanrya bal, Tanrnn isteine tamamen boyun een, Tanrnn her istediini
gerekletirecei bir nesne olarak grrler. Onlarn sorunu daha ok ezeli kavramnn irdelenmesi
ile alakaldr. Onlar, Eski Yunann ezeli evren anlayndan ok slamn yaratlm evren
anlayna (bu yaratmay ezelde grseler de) yakndrlar. Fakat Big Bangin evrenin bir balangc
olduunu gsteren delilleri bu filozoflar, evrenin balangcn gstererek dzeltmekte ve onlara
kar bu konuda getirilen itirazlarn doruluunu ortaya koymaktadr. Big Bang teorisinin ortaya
koyduu u iki husus Farabi, bni Sina ve bni Rdn felsefelerinde dzeltme yapmaktadr.
1- Evrenin bir balangc vardr. Demek ki ezelde yaratma deil, belli bir zaman
balangc ile yaratma vardr.
2- Evren-zamannn da bir balangc vardr, bu evrenin balangc ile ayn andr. Demek
ki zaman kavramn sonsuza dek geriye gtrp, ezeli zaman olduunu dnmek
iin bir neden yoktur.
95
TEK TANRICILIK VE YOKTAN YARATMA
slam aleminden yaplan tercmeler ile Hristiyan dnyas da Platon ve Aristo ile tant.
Hristiyan dncesinin Byk Albert, Thomas Aquinas gibi etkin isimleri zellikle Aristonun
felsefesinden yararlandlar. Hristiyanlarn bir ksm onlar sadan nceki Hristiyanlar olarak
deerlendirdiler. Aristonun fizik konusundaki grlerini, Kilise resmi gr olarak benimsedi ve
Aristonun kendisinin bile hayalini kurmad, felsefesinin dinselleme sreci bylece yaand.
Aristonun fikirleriyle tek Tanrl dinlerin en byk elikisi yoktan yaratl fikri oldu.
Onu dinselletirip merulatran Kilise de hibir zaman Onun ezeli evren fikrini benimsemedi,
yoktan yaratl fikrinden hi vazgemedi. slam dnyasnda da Gazali gibi Aristonun mantk ve
doa felsefesi hakkndaki grlerini benimseyenler, Onun ezeli evren fikrine iddetle kar
ktlar. Onu benimseyen birka filozof ise, grld gibi yaratl dlamadan, Onun evren
tasarmn benimsediler. Evrenin ve maddenin yaratlm olup olmadnn zm Tek Tanrl
dinler mi, Platon ve Aristo mu hakl? sorusunun da cevab olmaktadr. Big Bang evrenin balangc
olduunu, bu ann zamann da balangc olduunu ortaya koyarak tek Tanrl dinlerin bu ok
nemli konudaki haklln ispatlamaktadr.
u noktaya zellikle dikkat ekilmesinde fayda vardr; Eski Yunanda yoktan yaratln
olup olmadna dair bir tartma ortamna rastlamyoruz. Eski Yunanda maddenin ezelilii
tartmasz bir hareket noktas olarak ele alnmt ve maddenin yoktan yaratlm olup olmad
hi gndeme gelmemiti. Evreni meydana getiren unsurlarn ne olduu, evrende gayesel bir yapnn
olup olmad veya evreni tanmlamayan kimi modeller tartlmt. Bu kadar hararetli tartma
ortamnda yoktan yaratl zerinde ciddi bir tartma olmamas gerekten ilgintir. Bu durum
tek Tanrl dinler olmadan, insan akl yoktan yaratl iddiasnda bulunamamtr veya bulunmas
zordur iddiasn hakl karmaktadr. Eski Yunann dinamik tartma ortam, insan aklnn,
bilimsel verilere dayanmadan, salt dnce ile nerelere varabileceinin en gzel rneklerinden
biridir. Musevilik, Hristiyanlk ve slamiyet gibi tek Tanrl dinler ise diyalektik (akl yrtme
yoluyla tartma) neticesinde deil, vahiy kaynakl kitaplarn temelinde yoktan yaratl
savunurlar. Bu yzden bu dinler, bilimsel birikim ve felsefi diyalektik ortamna ihtiya duymadan
iddialarn ortaya koyarlar. nk bu dinler, insani birikimle olumadklarn, yaratc Tanrnn
mesaj olduklarn sylemektedirler. Dinlerin ve felsefecilerin bu farknn alt izilmelidir.
96
Big Bang ise bilimsel yntemlerle maddenin ve zamann balangcn gstererek yoktan
yaratl destekler. Bilimin bu kitapta incelediimiz bulgular, tek Tanrl dinlerin ortaya
koyduunu desteklemekle, Aristonun ve Platonun ezeli madde fikrini yanllamaktadr.
PLATON VE ARSTO DNEMNDEK BLM
Platon ve Aristo tek Tanrl bir dinin vahyine sahip deillerdi. stelik onlarn dnemlerinde
bilimsel bulgular ok yetersizdi. Gn ezeli ve ebedi olduunu sylerken, g, deime ve
bozulmann olmad tanrsal bir cisim olarak grmeleri bunu gstermektedir. Gittike gelitirilen
teleskoplar sayesinde uzayn btn blmlerinin, Dnyamz ile ayn ham maddeden olutuu, ayn
atomlarn uzayn tmn meydana getirdii anlalmtr.
Uzayn, Ay alt ksmnn bozulma ve deime olan bir alan, bu alann stnn ise
bozulmadan ve deimeden korunduunu sylemenin yanl olduunu, gnmzdeki lise
rencileri bile ok iyi bilmektedir. Artk yldzlarn, Aristonun sand gibi sonsuzdan beri var
olan ve sonsuza dek var olacak cisimler olmad, ok sradan ve tartlmaya bile gerek
duyulmayan bir bilgidir. Oysa Aristonun zamannda insanlar, evrendeki aldatc deimezlik
hissinin etkisindeydiler, yldzlarn ezeli olduunu sylemek bu aldatc his ile uyumluydu, tm
evrenin Ay alt ksm ile Ay st ksm farkl deerlendiriliyordu.
Aristo ve Ptolemynin(Batlamyus) sabit Dnyay evrenin merkezi sanan fikri, Gnein,

sisteminin merkezi olduunun anlalmasyla, sonra da dier yldzlarn Gne ile ayn yapda
olduunun anlalmasyla ykld. Bu deiim Aristo-Ptolemy sistemini resmi gr olarak savunan
Kiliseyi sarst. Aristonun bu kadar etkisine kaplan Kilisenin hibir zaman ezeli evren fikrine
kaplmamas nemlidir. Tek Tanrl dinlerin hem birbirleriyle hem de kendi mezhepleri iinde
birok ayrlklar vardr, fakat maddi dnyann eksiklii ve Tanr tarafndan yaratlm olduu
hususunda hepsi ittifak halindedir. Bu ok nemli konu, tek Tanrl dinlerin hep beraber, kendileri
dndaki herkese kar savunduklar bir iddiadr. Bu iddiann doruluunun tespiti, tek Tanrl
dinlere gvenilip gvenilmeyeceinin de tespitidir. nk srf bu iddiann doruluunun tespiti, tek
Tanrl dinlerin karsndaki tm sistemlerin iflas anlamn tamaktadr.
Platon ve Aristo gnmz biliminin verilerine sahip olacak kadar ansl deillerdi. Onlarn
yaad srete Kopernik-Kepler-Galile-Newton sreci yaanmamt ve onlar, Einstein gibi bir
mirasa da sahip deillerdi. Ayrca Hubble teleskobu, Doppler etkisi, Fraunhofer izgileri gibi
gzlemsel astronomi iin gerekli alt yaplar da o dnemde mevcut deildi. Grld gibi felsefe
97
ne kadar yksek dzeyde yaplrsa yaplsn, eer kendisinden nce bilimsel mirasa, teknoloji rn
gzlem aralarna ve deney koullarna sahip deilse, eksik kalma ve yanla sapma tehlikesiyle
kar karyadr. Eski Yunann felsefecilerinin sahip olmadklar bu miras, onlarn felsefelerindeki
yanllarn en nemli nedenlerinden biri olmutur. O dnemin biliminin yetersizlikleri kadar, buna
paralel olarak o dnemin bilim ve felsefe dilindeki eksiklikler de, onlarn felsefesindeki yanllarn
ve kargaalarn sebebi olarak grlmektedir.
ZAMANIN BALANGICI VE ZET
Einsteinin izafiyet teorisi zamann mutlak olmadn, zamann, hz ve ekim gc gibi

deikenlerden etkilendiini ortaya koydu. Bu, evrenin, hareketin ve zamann birbirine bal olduu
ve bu nden birinin olmad durumda, dier ikisinden sz etmemizin mmkn olmad
anlamn tamaktadr. yleyse, evrendeki hareketin kaynan lk Hareket Ettiricide bulanlar,
evrendeki zamann ve evrenin kendisinin de kaynan bu lk Hareket Ettiricide bulmak
zorundadrlar. Yoksa kendi ilerinde elikide kalrlar.
Big Bang teorisinin ve fizik bilimlerindeki gelimelerin, Eski Yunan felsefesinde yapt
dzeltmeler ksaca yle zetlenebilir:
1- Evrenin ve maddenin ezeli olmad anlald. Tek Tanrl dinlere inananlarn evrenin
ve maddenin balangc olduuna dair yaptklar muhalefetin doruluu anlald.
2- Aristo-Ptolemy sisteminde statik snrlarla evrili bir evren ngrlmt. Big

Bang teorisinin her an genileyen evreni gzler nne sermesi, evrenin statik snrlar
olmadn, evrenin snrlarnn dinamik bir ekilde her an genilediini ortaya koydu.
3- Big Bang teorisi ile yldzlarn tamamen yok olaca ve balanglar olduu ortaya
kondu. Yldzlar zerine yaplan gzlemler ve hesaplamalar da bunu dorulad.
Bylece yldzlarn ezeli ve ebedi bir yaktla yandna ve Ay st alemin tanrsal
yapda olup olduuna dair Eski Yunan grnn geersizlii anlald.
4- zafiyet teorisinin formlleriyle evren-hareket ve zaman birbirine baland. Bylece

evrenin balangcnn ispat, hareketin ve zamann balangcn da ispatlad. Bylece
harekete balang bulan, fakat evreni ve zaman ezeli kabul eden Eski Yunana ait
yaklam dzeltildi.
98
5- Big Bang teorisi, evrenin ezeli olmad gibi ebedi de olmadn, tm evrenin bir gn
kyamet srecini yaayacan gsterdi. Evrenin bir kyamet sreci ile yok olmasna
Platon ve Aristonun felsefesinde rastlanmaz. Big Bang, onlarn felsefesindeki bu a
gstermi ve sonsuza dek var olacak evren tasarmnn yanlln ispatlamtr.
99
8. BLM
AGNOSTK (BLNEMEZC) TAVIR
TEMEL GRLERN HEPSNE KARI PHEC TAVIR
nceden belirtildii gibi bilinemezci tavr, Tanrnn var olduu ve maddenin yaratld
gr veya Tanrnn olmad ve maddenin ezeli olduu gr gibi belli bir gr
savunmaz, bunun yerine tm bu grleri ayn derecede bilinemez olarak niteler. Bilinemezci tavr
Bunlarn hangisinin doru olduu bilinemez der. Bu da bilinemezciliin pheci yaklamn bir
iddia haline getirir. Yani bilinemezci tavr da aktif olarak bir fikrin savunulmasdr, kii eer sadece
kendisi ile snrl olarak Ben bilemiyorum derse bu bir iddia olmaz. Fakat leri srlen klardan
hangisinin doru olduu bilinemez demek de bir iddiadr.
Maddenin ezeli ve ebedi olamayacann ortaya konmas, ayn zamanda bilinemezci tavra
kar cevaptr. nk bilinemezci tavr, bu grlerin dorulanamayaca gibi
yanllanamayacan da savunmaktadr. Bu grlerin bir tarafnn yanllanmas, geriye kalan
seenein doru olduu anlamn tamaktadr. Bunu yle gsterebiliriz.
1- Ya Tanrnn varln inkar eden ve maddenin ezeliliini kabul eden gr

dorudur ya Hem Tanrnn hem de maddenin ezeliliini kabul eden gr
dorudur ya da Tanrnn varln ve maddenin yaratlm olduunu kabul
eden gr dorudur.
2- Maddenin ezeli ve ebedi olmad gsterilerek hem Tanrnn varln inkar

eden ve maddenin ezeliliini kabul eden grn yanll (6. Blmde), hem
de Hem Tanrnn, hem de maddenin ezeliliini kabul eden grn
yanll (7. Blmde) anlalmtr.
3- Demek ki Tanrnn varln ve maddenin yaratlm olduunu kabul eden

gr dorudur.
100
Bilinemezci tavr savunanlar birinci maddeye itiraz etmeyeceklerdir. Onlarn itirazlar ikinci
maddeyedir. Onlar yanllandn ortaya koyduumuz grlerin yanllanamayacan
savunmulardr. Bu yzden, bu kitabn altnc ve yedinci blmlerinde varlan sonularn
doruluu, bilinemezci tavr geersiz klmakta ve nc maddede vardmz sonucun
doruluunu ispatlamaktadr. Bilinemezci tavra kar bu aklama ile yetinmeden, bilinemezci tavr
tarihsel bir perspektifle sunmak ve en nemli temsilcilerine deinmek istiyorum.
ESK YUNANDA BLNEMEZCLK
Bilinemezciliin kkeni Eski Yunana kadar gtrlr ve bu grn fikirleri Sofistlerden

balanarak aktarlr. Sofistlerin en nls olan Protogoras kesin bilginin mmkn olmadn ve
insann kendisiyle uramasn sylemitir. nsan her eyin, var olan eylerin var olduklarnn ve
var olmayan eylerin var olmadklarnn lsdr Protogorasn nl szdr. Eer Protogoras
yaasayd ve bu kitab okuduunuzu grseydi, herhalde bo ilerle uramamanz, bu kitaptaki bo
bilgiler yerine kendinizi mutlu etmenin yollaryla ilgilenmenizi sylerdi. Umarm Protogoras
dinlemeden kitab okumaya devam ediyorsunuzdur.
Doru ve gvenilir bilgi olmad iddiasnn olas neticelerinden biri, kiinin kendini
hayatn merkezine koymasn; hayatn zorluklar ve lm gibi tm konularla kendi gc ile ba
etmesini sylemek olacaktr. Btn bilinemezciler(agnostikler) ayn hayata bak asn ve ahlaki
kriterleri savunmamlardr. Fakat Protogoras ve Gorgias gibi, btn deerlerin izafi olduunu,
hibir deerin doruluunun bilinemeyeceini savunanlarn; insann, canna ve malna sayg gibi en
temel ahlaki kanunlar bile temellendirmeleri mmkn deildir. Bilinemezciliin en temel
konularda yanldnn ortaya konmasnn, ahlak gibi hayatn pratik alanyla ilgili bir alanda da
deiiklikler yapaca gzden kamamaldr. nk bu temel konulardaki belirlemeler, ahlaki
yarglarn oturtulaca zemini de belirlemekte ve hayatn pratik alann izafiyetten ve nihilist bir
karanla giden yoldan kurtarmaktadr. Bu kitapta ahlak felsefesinin tartmalarna detayl bir
ekilde girilmeyecektir, bu aklamayla ama; bu kitapta teorik olarak grlen tartmalarn, aslnda
gndelik hayatmzda neyi, nasl, niin ve ne ekilde yapacamzla ilgili pratik sonular da
olduuna iaret etmektir.
101
DAVID HUME VE YETERL EVREN
Her ne kadar bilinemezciliin kkeni ve tarihsel balangc Eski Yunana kadar gtrlse
de, bu grn en nl temsilcileri olarak David Hume ve Immanuel Kant gsterilir. Hume, Din
stne isimli kitabnda, ezeli bir Tanr kabul etmek yerine, pekala ezeli bir evren de kabul
edilebileceini u ekilde anlatr: Bundan tr, sizin doann ya da sisteminiz uyarnca maddi
dnyann iinden doduu ideal dnyann Yaratcs saydmz O Varln nedeni konusunda nasl
doyurucu bir zme ulaabiliriz... Yok eer bir yerde duracak ve daha ileri gitmeyeceksek, niin
oraya kadar gidelim? Niin maddi dnyada durmayalm? Humeun bu yaklam materyalist
felsefecilerle tamamen ayndr. Aradaki fark, Humeun bu izahla amacnn Tanrnn varln
pheye bomak olmasna karn, materyalist felsefecilerin, Tanrnn yokluunu ve evrenin
ezeliliini savunmalardr. Hume, materyalist felsefecilerin hibir zaman reddetmedii evrendeki
neden-sonu zincirleriyle oluumlarn varln, hatta materyalizmin ezeli biricik temel unsur olarak
grd madde ve evrenin varln da pheyle karlar.
Humea gre maddi dnya asli ve ezeli unsur olarak kabul edilebilir ve bylece de yaratc
Tanr dlanabilir, bu ihtimal de Tanrnn varl kadar olaan ise, o zaman Tanrnn varl
pheli bir hal almaktadr. Hume, Din stne kitabnda maddi dnyann yeterli aklamay
verebileceini u ekilde dile getirir: Onun iin, bu nmzdeki maddi dnyadan teye hi
bakmamak daha iyi olurdu. Onun kendi dzeninin ilkesini iinde tadn var saymakla, gerekte
onun tanr olduunu sylemi oluruz, bu tanrsal varla ne kadar abuk ularsak o kadar iyi.
Hume, evrenin, bilinli ve yaratc bir Tanrnn eseri olmak yerine tesadfi srelerin bir
rn de olabileceini syler. Ona gre evrende gayesel bir yap olduunu, bilinli bir tasarm
olduunu iddia edemeyiz; evrenin tm dzeni kendi i bnyesinde bulunuyor olabilir. Hume,
evrendeki oluumlarn bilinli bir ekilde yaratldn syleyecek bir delilimiz olmad
kanaatindedir.
KANTIN BLNEMEZC YAKLAIMI
Kantn bilinemezci dncelerinin olumasnda Humeun miras etkili olmutur. O, en

sistemli ekilde, bilinemezci gr ileri sren kii olarak gsterilmektedir. O, dier birok
bilinemezci dnrden farkl olarak, metafizik ve evren-bilimi konusunda taknd pheci tavr
ahlak alannda srdrmemitir. Kant, ahlak alannda mutlak dorular reddeden izafi grlere kar
kt ve dev duygusunu temele alan, Tanrnn ve ahiretin varln, ahlakn gereklemesi iin
102
vazgeilmez inanlar olarak gren bir ahlak sistemini savundu. O, ahlaka dayanarak Tanrnn
varln kantlamaya kalkan, bilinen ilk felsefecidir.
Pratik alanda Tanr ve ahiret inancn savunan Kant, teori alanna geince bilinemezciliin
en nl ismi olmaktadr. Teori ve pratiin arasnda daha nce hibir felsefeci bylesi bir iliki
kurmam, teoriyi pratiin emrine bylesine vermemitir. O, fideist(temel dini inanlarn akl
yoluyla kantlanamayaca, yalnzca iman yoluyla kantlanabilecei gr) yaklama en uygun
felsefeyi retmitir. Bunun iin O, hem dinlerin, hem de ateizmin tm aklc kantlarna sava
amtr.
SAMA VE NASILI BLNMEYEN
Kant, aklc bir metafiziin mmkn olmadn gstermek iin; zihnin, evren zerine
dnmeye baladnda, iinden kamayaca elikilere dtn syler. Kant zihnin iine
dt bu elikilere antinomi der. Bu antinomilerin daha nce deindiim birincisi yledir:
Tez: Evren zaman iinde bir balangca sahiptir ve uzayca snrlanmtr.
Kar Tez: Evren zaman iinde bir balangca sahip deildir ve uzayca snrlanmamtr.
Kantn antinomilerini zmek iin daha evvel sama ve nasl bilinmeyen ayrm
yaplmasn nerdim. Buna gre eer ileri srlen antinomilerden biri samala indirgenebilirse
dierinin doruluu anlalr. Evrenin ezeli olduu, gemite sonsuz zamann olduu ve bu sonsuz
zamann geilip buraya gelindii anlamn tar. Bu ise sonsuz kavramnn tanmna aykrdr.
nk sonsuz bir dizi, srekli artan ve hibir zaman tamamlanamayan bir diziyi ifade eder, bu
yzden sonsuzun tanm alamamay kapsar. Sonsuz ald (Bu, evrenin ezeli olmasnn bir
artdr) nermesinin yanll, bu nermenin analitik incelemesiyle (sonsuz kavramnn
incelenmesiyle) anlalr. Bu aynen gen drt kenarldr nermesinin yanllnn analitik
olarak anlalmas gibidir. genin drt kenarnn olamayaca gen tanmndan kar, sonsuzun
alamayacann sonsuz tanmndan kmas gibi. Analitik olarak yanl olan bir nerme, sama
olduu en ak olan bir nermedir. Bu yzden Kantn birinci antinomisinin kar-tezi samala
indirgenip reddedilebilir. Oysa Kantn antinomisinin tezindeki evrenin bir balangc olduu
ifadesini samala indirgeyemeyiz. Evrenin balangcnn nasl olduunun anlalmad
sylenebilir; Tanrnn zaman nasl balattn bilemediimizi syleyebiliriz. Fakat bu, evrenin
balangc olduunun nasl bilinmeyen kategorisinde olmas demektir. Tanrnn ary nasl
103
yarattn, arnn dnyann en dzgn altgenini nasl yaptn bilmiyoruz. Su moleklnn nasl
ve neden sfr derecede donduunu da bilmiyoruz. Fakat tm bu nasl bilinmeyen
kategorisindekileri reddedemeyiz. Zaman, tanm olarak, balangsz olmay gerektirmez. Analitik
bir yaklamla da, duyu organlarmzn algsyla da bunun aksine bir ey iddia edemez ve zamann
balangc olduu tezini samala indirgeyemeyiz. Kantn dier antinomilerini zmede de
sama ve nasl bilinmeyen ayrmnn faydal olaca kanaatindeyim.
MUTLAK ZAMAN VE ZAF ZAMAN
Kantn antinomilerini mutlak zaman kavramna gre dzenledii grlmektedir. Bunun

sebebi Kantn, Newton fiziinin derin etkisi altnda olmasdr. Mutlak zaman kavramna gre
evrenden bamsz bir ekilde akan zaman vardr ve evren bu mutlak zamann iinde var olur.
Oysa Einsteinn teorik olarak ortaya koyduu ve daha sonra gzlemsel verilerle desteklenen izafi
zaman kavramna gre, zaman, hz ve ekim gc gibi evrensel deikenlerden etkilenmektedir;
zaman-uzay-madde hepsi birbirine bamldr, birinin eksikliinde dierlerinden bahsedilemez.
Big Bang teorisi evrenin balang ann gstererek, Kantn antinomisinin zmszlne
son vermitir. Ayrca Big Bang, evrenin genileyen dinamik snrlarn ortaya koyarak, Aristo gibi
snrl evren ve Giordano Bruno gibi sonsuz evren tasarmlarndan farkl olarak; dinamik olarak
genileyen evren modelini ortaya koymu, bylece Kantn, uzayn snrl m, sonsuz mu olduuna
dair antinomisini de sonulandrmtr.
Kantn incelediimiz antinomisini ele alan William Lane Craigin vard sonu da
ilgintir. Craig, Kantn kar-tezinin evrenin balangc olmadn ispat etmek yerine, evrenin
Sebepi hakknda aydnlatc bilgi verdiini syler. Craig bu noktada Gazalinin aklamalarna
gndermeler yapar. Buna gre iki tane durum olas ise, bunlardan birinin gereklemesi, bunu
gerekletiren serbest seimi olan ahsi bir Varl gsterir. Mekanik olarak sonsuzdan beri var olan
sebeplerin sonucu sonsuzdan beri var olmutur veya hi olmaz, fakat ahsi bir Varlk serbest iradesi
ile evreni istedii anda yaratr. Mutlak zaman asndan konuya yaklalrsa ahsi Varlk(Tanr)
evreni ne zaman yaratacana ezeli zamanda karar vermi olur. zafi zaman asndan konuya
yaklarsak, O, zamansz olarak, zamann ve evrenin balangcn beraber yaratr. Buna gre evrenin
balangcnn neden bu anda olduu sorusu da yine hr iradesi olan ahsi bir Varla ihtiya
gsterir. Tek Tanrl dinlerin savunduu Tanr da byle hr iradesi olan ahsi bir Varlktr. Bylece
Evren neden daha nce deil de imdi var oldu? sorusu ancak Tanr ile temellendirilebilir. Sonsuz
zaman asndan ele alnrsa Tanr bunu hr iradesi ile setii iin bu zamandadr. Balangl
104
zaman asndan ele alnrsa daha nceden zaman olmad iin bu soru geersizdir, evren Tanrnn
zaman balatmas ile balamtr.
Bu arada unu da belirtmekte fayda vardr; Tanr ezelidir derken Tanrnn uzay-zaman
gibi bir zamanda sonsuz olduunu dnmemeliyiz. Bu ifade, Tanrnn hep var olduu
anlamndadr. Tanry, uzay-zamannn dnda, zaman-st veya zamansz olarak tarif etmek daha
dorudur. Uzay-zaman, evren ile beraber yaratlm, balangc olan bir kavramdr. Mutlak
zaman kavramn ykan izafi zaman kavramnn anlalmas, birok felsefi sorunun daha iyi
deerlendirilmesini salamaktadr. (lerideki bir almamda Tanr ve zaman ilikisini daha detayl
bir ekilde ele almay dnyorum.)
UZAY VE ZAMAN SEZGLERNN TASARIMI
Bu blmn konusunun biraz dna karak Kantn dikkat ektii, insann doutan sahip
olup deneyden elde etmedii, uzay ve zaman sezgilerine dair dnceyi incelemek istiyorum.
Kant lmsz yapan bu dncesi ile, izafiyet teorisinin verileri birletirilirse, insan bilincinin
(veya ruhunun) bilinli tasarm iin nemli ek bir delil elde edilecei kanaatindeyim. Oysa
bilinemezci yaklam evrende bir tasarmn veya gayenin temellendirilemeyecei kanaatindedir. Bu
yzden, Kantn kendisinin ortaya koyduu bir husus ile Kantn bir iddiasnn yanlln ortaya
koymak ilgin olacaktr.
Kant, uzay ve zaman sezgilerinin deneyden deil akldan geldiklerini ispatlamak iin eitli
deliller ne srer. Kk ocuklar mesafeler hakknda hibir fikre sahip olmadan, holarna
gitmeyen eylerden uzaklamak ve holarna giden eylere yaklamak isterler. yleyse bunlarn
yannda, nnde, dnda olduunu apriori (doutan, nsel) olarak bilirler. Ayrca ocuk, d
dnyann farkna varmadan nce ve sonra duygusuna sahiptir, eer olmasayd d dnyay
alglamaya balayamaz, tm alglar karmakark olurdu. Uzay ve zaman hesaba katmadan hibir
eyi tasarlayamayz. Bu imkanszlk da bu sezgilerin dardan gelmeseler bile zihinde var
olduklarn gsterir. Ayrca aritmetik ve geometrinin hakikatlerinin hibir deneye bavurulmadan
doruluunun bilinmesini de Kant, uzay ve zaman alglarnn zihinde, doutan, apriori olarak
olduklarnn bir delili kabul eder. nk bu hakikatler uzay ve zamana aittirler.
zafiyet teorisi, uzay ve zaman, sadece zihnin doutan var olan (apriori) sezgileri olarak
gren anlay ykm, bunun yerine uzay-zamann birlikteliini ve zihnin dnda bunlarn gerek
varlklar olduunu gstermitir. Kantn, uzay ve zaman algsna zihnin doutan sahip olduunu
105
gsteren dehaca yaklam dorudur. Fakat anlalmaktadr ki zihinde doutan var olan bu alg
ekli kadar, uzay ve zamann varlklar da gerektir. Kant sadece zihinde uzay ve zaman sezgilerinin
doutan varln gstermitir. Kantn ispatlarnn hibiri d alemde zaman ve uzayn varln
inkar etmeyi gerektirmez. Modern fizik ve saduyu, bunlarn zihnin dnda gerek varlklar
olduunu, eer olmasalard, alglardaki bu dzenin imkansz olacan sylemektedir. Zihnin ve
evrenin bu uyumu, zihin ve evreni birbirlerine uygun bir ekilde tasarlayan bir Tasarmcnn varl
kabul edilmeden aklanamaz. Zihindeki bu kategorilerin tesadfen evrimletii de dnlemez.
nk maddi evrende uzay ve zaman algsn zihinde oluturacak, bu sezgiye vcut verecek hibir
ham madde gsterilemez. Evrenin maddesi uzay ve zamanda vardr, ama bu madde, uzay ve zaman
algsna dnecek bir kabiliyet tadna dair hibir delil vermemektedir. Ayrca uzay ve zaman
sezgisi zihinde yavaa da oluamaz. nk drtte bir zaman sezgisi, yarm uzay sezgisi diye bir
ey olamaz. yleyse zihnin bu konudaki sezgisi tam bir ekilde olumay gerektirir, bunun yava bir
srele olumas aklanamaz. Bu sezgilerin varlnn eksikliinde ise insann var olmas mmkn
deildir.
Big Bang teorisi dmzdaki evrenin ilk andan gnmze kadar sren srete aamal
gelimelerini gstermi ve bilinemezcilie kar byk bir darbe olmutur. D alem matematiksel
formllerle tarif edilmekte ve evren hakknda, atom-alt paracklar hakknda, gezegenler ve
uydular hakknda yaplan ngrler doru kmaktadr. Bu formller sayesinde uzaya uydular
gnderilmekte, uzak galaksilerin yalar hesaplanmaya allmaktadr. Bu formllerin sayesinde
yaplan retimler insanln hizmetindedir. Elbette ki kefedilmesi gereken daha ok ey vardr, ama
zihnin evreni bu ekilde anlamasnn harikal da gzden karlmamaldr. Zihnin evreni bu
ekilde anlayabilmesi ancak zihin-evren arasndaki uyum ile mmkndr. Bu ise bunu bilinli bir
Dzenleyen olmadan mmkn deildir. Evren hakkndaki en basit bilgi anlalmayacak kadar
karmak olabilirdi veya evren tamamen kaos gibi olup bir rya gibi anlalmaz olabilirdi veya zihin
evreni anlayacak yetenek ve apriori sezgilerden tamamen yoksun olabilirdi. Anlalyor ki tasarmn
delillerinden birounu zihnimizde doutan beri tayoruz. Evrendeki tasarmn delillerini daha
ayrntl bir ekilde ilerideki tasarm delili isimli blmde ele alacam.
106
KANT VE TANRININ DELLLER
Kant, kitaplarnda, Tanrnn varln ispat iin ileri srlen delili ele alr ve bu delillerle
Tanrnn varlnn temellendirilemeyeceini syler. Kantn birinci eletirisi ontolojik deliledir.
Ontolojik delil ile doutan kiide bir Tanr kavram olduu savunulur ve bu, Tanrnn varlnn
delili olarak kabul edilir. Bu delili tarihte Anselm, bni Sina, Descartes gibi nl filozoflar farkl
formlarda savunmutur. Kantn bu delile getirdii eletiri ve onun cevab bu kitabn konusu
deildir.
Kantn eletirdii ikinci delil kozmolojik delildir. Adndan da anlalaca gibi, bu delil ile
evrenin var olmasndan Tanrnn varlna ulalr. Bu delilin deiik formlasyonlar olduu iin,
kozmolojik deliller ailesinden sz etmek daha uygundur. Bu delil ile evrenin var olduundan yola
klp; evrenin, aklanmaya muhta bir olgu olduu, kendi aklamasn kendi iinde
barndramayaca ve yalnzca Tanrnn var oluuyla aklanabilecei sylenir. Kanta gre
kozmolojik kant, haksz olarak ilk neden olmakszn, bir sonsuz neden ve sonular dizisinin
bulunamayacan kabul eder. Bu Kantn birinci ve drdnc antinomilerinde iledii
argmanlarn aynsdr, bundan nce bunun cevabn inceledik.
Kantn kozmolojik delile itirazlar daha ok Leibnizin bu delili formlasyon eklinedir.

Kozmolojik kantn slam felsefecileri tarafndan alemin balangc olduu zerine formlasyonu
konumuz asndan nemlidir. Bu formlasyonu yle gsterebiliriz:
1- Her balangc olann bir sebebe ihtiyac vardr.
2- Evrenin bir balangc vardr.
3- O halde evrenin de bir sebebi vardr.
Kantn grleri incelenirse bu formlasyonda itiraz edecei noktann ikinci madde olduu
anlalr. Gerekten de ikinci madde buradaki kritik noktadr. Kitabmzn bundan nceki
blmlerinden Evrenin Balangc Olduunun Felsefi Delilleri ksmnda ikinci maddenin felsefi
olarak doru olduunu gsterdik. Big Bang teorisinin btn delilleri ve entropi gibi dier bilimsel
deliller ise bu maddenin bilimsel olarak da doru olduunu ortaya koymaktadr. Ksacas Kant ayn
Hume gibi ayet Tanr, kendi varl iin bir sebebe muhta deilse, evrenin de kendi kendisinin
sebebi olduu niin dnlemesin? demitir. Big Bang, termodinamik kanunlar, dier fiziksel ve
107
felsefi deliller evrenin balangc olduunu gstererek bu ikilinin Tanr kantlamalarna ynelttikleri
en nemli itiraz geersiz klmtr.
ZORUNLU VARLIK
Kozmolojik delilin deiik formlasyonlar olabileceini daha evvel belirttim. slam

felsefecilerinin Zorunlu Varlk ve mmkn varlk ayrmna dayanan bu delilinin formlasyonu
konumuz asndan nemlidir. Buna gre Zorunlu Varlkn yokluunu dnmek zihinde eliki
dourur, fakat var olmak iin bakasna muhta olan mmkn varlklarn yokluu da varl gibi
mmkndr. Mmkn varlklar geriye giden sonsuz sebeplerle aklayamayz, bunlar kendinden
Zorunlu bir Varlkta son bulmaldr. Buna gre srekli deiimin olduu bu evrende, nceden var
olmayp, sonradan var olan her ey, var olmadan nce ve sonra mmkn varlktr. ayet bunlarn
var olmalar imkansz olsayd zaten var olamayacaklard. Bylece mmkn varlklarn, balangc
olmayan Zorunlu bir Varlkta son bulmalar gerekir ki, bu Zorunlu Varlka Tanr diyoruz. Big
Bang teorisi, slam felsefecilerinin bu delilini de desteklemektedir. Bu ksaca yle formle
edilebilir:
1- Mmkn varlk olan her ey Zorunlu bir Varlka gerek duyar. Mmkn olann
yokluunu dnmek akl elikiye drmez.
2- Ya evrenin, ya da Tanrnn Zorunlu Varlk olduu iddia edilir.
3- Evren mmkn varlktr, Zorunlu Varlk olamaz. Big Bang evrenin balangc
olduunu gstererek evrenin Zorunlu Varlk olmadn ispatlar.
4- O halde evren Zorunlu bir Varlka ihtiya duyar. Evren, Zorunlu Varlk
olamadna gre; Tanr, Zorunlu Varlktr.
Kantn Tanr kantlamalarnda inceledii nc delil teleolojik delildir, buna tasarm,

nizam ve gaye delili de denmektedir. Bu delili tasarm delili adyla ilerideki mstakil bir blmde
ele alacam. Kantn bu delil karsndaki tavr, bilinemezcilii devam etmekle beraber farkldr. O,
bu delil hakknda yle der: Bu delili daima saygyla anmalyz, zira o, en eski, en ak ve
saduyuya en yakn delildir. O bir yandan tabiat incelememizi tevik eder, bir yandan da gcn
tabiat kaynandan alr. O, alglarmzn dorudan doruya tespit edemedii bir takm gayelerin
varln telkin eder. Mekanik birlik kavramnn yol gstericiliinde bilgimizin artmasna zemin
hazrlar. Glenen bilgi sayesinde alemin yaratcsna inanmay kar konulmaz bir tarzda nmze
108
getirir. Grld gibi Kant, bu delili saygyla karlar, Onun bu delili tam reddetmediini
dnenler bile olmutur. Nitekim O, Evrensel Doa Tarihi ve Gkler Kuram isimli erken
dnem kitabnda, bu delile uygun izahlar yapmaktadr. Fakat Kantn bu delili kabul etmesi
rasyonel bir metafiziin mmkn olduunu savunduu anlamna gelecekti. Kant, felsefesinde
bylesi bir elikiyi kabul edemezdi. Nitekim O, bu delilin otoritesini de reddetti. Kitabn tasarm
delili isimli blmnde gerek Big Bang srecinde, gerekse dier srelerdeki saysz delillerin
evrendeki tasarm ortaya koyduunu greceiz. Bu deliller bylesine bir tasarmn, ancak fizik
kanunlar gibi maddeye isel zelliklerin dzenlenmesiyle oluabileceini gsterir. Bu ise, bu
delillerin, maddenin yaratldn da ispatladn gsterir. Ayrca bu deliller evrendeki tm
oluumlarn bilinli bir plann neticesi olduunu ve Tanrnn evrendeki tm srelere hkmettiini
gsterir. Buna gre yldzlar da, atom-alt paracklar da, Dnya da, canllar da Tanrnn bilinli
tasarmnn rndr. Kantn dneminde evrendeki tasarm gsteren bu delillerin bir ou
bilinmiyordu. Bu delili reddetse de saygyla karlayan Kantn, bu delilleri bilse tavrnn ne
olacan ben de merak ediyorum.
Big Bang teorisinin bilinemezci felsefecilerde yapt dzeltmeleri ksaca yle

zetleyebiliriz:
1- Evrenin ezeli olmad, balangc olduu anlald. Hume ve Kant gibi
felsefecilerin Evren neden her eyin aklamas olmasn? itirazlar geersiz
oldu.
2- Big Bang teorisi ve izafiyet teorisinin formlleri evrenin balangcnn zamann

da balangc olduunu ortaya koydu. Bylece uzay-zamannn, sonsuz mu
balangl m olacan bilemeyeceimizi syleyen bilinemezci yaklamn
yanll anlald.
3- Big Bang teorisi evrenin genileyen snrlar olduunu ortaya koydu. Bylece
uzayn snrlar olup olmadn bilemeyeceimizi syleyen bilinemezci yaklam
dzeltildi.
4- Big Bang teorisinin verileri, evrenin tasarmlandn, evrenin bir gayesi

olduunu ispatlar. Bylece bilinemezci yaklamn, tasarm delili, teleolojik
delil denen, Tanrnn varln kantlayan delile itirazlar geersiz olmutur.
109
5- Big Bang teorisi, evrenin balangc olduu gibi sonunun da olduunu ortaya
koyar. Aklc bir evren-bilimi olamayacan syleyen bilinemezci yaklam,
evrenin sonunun olduu gibi ok nemli bir bilginin, bilimsel olarak elde
edilmesiyle yanllanmtr.
9. BLM
BIG BANGN IIINDA TANRININ

VARLIINI VE MADDENN YARATILMI
OLDUUNU KABUL EDEN GR
TEK TANRILI DNLER VE DERLER
Bu blmden nce maddeyi ezeli kabul eden grler ve Tanrnn varlnn bilinmesine
pheyle yaklaan grler incelendi. Bundan nce incelediimiz grlerin yanllanmas,
Tanrnn varln ve maddenin yaratlm olduunu kabul eden grn dorulanmas demektir.
Bu grn tam zdd olan grlerin geersizlii ispatlannca bu grn geerlilii anlalr.
rnein bundan nceki blmde Humeun ve Kantn, Tanrnn varlnn delillerine ynelttikleri
eletirilere cevap verilirken, bu blmde incelediimiz grn doruluu da gsterilmitir.
Tanrnn varln ve maddenin yaratlm olduunu ve gn gelince tm evrenin sonunun

geleceini tarih boyunca savunma ayrcal tek Tanrl dinlere aittir. Yahudiliin, Hristiyanln ve
slamn eitli mezhep ve yorumlarnda farkllklar olmakla beraber, bu ok nemli iddialarda
byk dinin aa yukar btn mezhep ve yorumlarnda ayn ortak gr mevcuttur. Btn
materyalist felsefelerin maddenin ezelilii konusundaki ortak grlerine karn tek Tanrl dinler
evrenin bir balangc ve sonu olduu noktasnda ortak gr beyan etmilerdir. Bu iddia, tek
Tanrl dinleri, kendileri dndaki btn fikirlerden ayran ok nemli bir iddiadr. Bu yzden, bu
110
iddiann doru mu yanl m olduunun cevab, tek Tanrl dinlerin doru mu yanl m olduunun
cevabn da iermektedir.
KUTSAL KTAPLAR VE YARATILI
Tek Tanrl dinlerin bu en temel tezleri kutsal kitaplarna dayanmaktadr. Yahudiler kutsal
kitap olarak Tevrat, Hristiyanlar ise Tevrat ve ncili birlikte kabul ederler. Tevratn ilk ayeti,
Tanrnn her eyi yarattn sylemektedir:
Balangta Tanr gkleri ve yeri yaratt.

Tevrat-Tekvin Bab 1-1
Abravanel gibi Tevrat yorumcular, bu ayetin ilk kelimesi olan branice bereshit
kelimesinin zamann balangcnda anlamna geldiini sylemilerdir. Bylece zamann da evren
ile beraber yaratld Tevrata dayandrlarak temellendirilir.
Bu ayetin devamnda Tanrnn , denizleri, yldzlar ve canllar yaratt aklanr. Bu

izahlara gre tm evren bilinli ve kudretli Tanrnn yaratmasyla var olmutur. Her eyin
yaratlnda bir gaye vardr. Tanrnn srekli varlnn yannda evren, balangc olan bir varlktr.
Bu grten kan sonulara gre madde ve maddeden oluan hibir ey asli unsur ve hayatn amac
olamaz. Her eyi yaratan Tanr, evrenin gerek amac ve hayatn gerek gayesidir. Yaratlmay ifade
eden branice fiil bara dr. Bu kelime Tevrat boyunca sadece Tanrnn fiilleri iin kullanlr.
branice dilinin uzmanlar bu kelimenin anlamn var olmayan bir eyi var etme olarak aklarlar.
Tanrnn her eyi yaratt, her eyin Tanrya baml olarak var olduu ncilden de
anlalr:
Her ey Onun (Tanr) ile oldu. Ve olmu olanlardan hibir ey Onsuz (Tanrsz) olmad.
ncil-Yuhanna Bab 1-3
Hristiyan ilahiyatnn en nemli isimlerinden Augustinus, evrenin ve zamann yaratlm

olduunu yle anlatr: Filozoflar, zamanla yaratmann, Yaratc iin ezeli bir hareketsizlik
111
olduunu itiraz olarak sylerler, fakat hakszdrlar. Onlarn hatas, yaratmadan nce olan ezelilii
sonsuz uzun bir sre saymalardr. Zaman, sredir. O halde, yaratmann dnda ne mekan, ne
zaman, u halde ne de sre vardr.
Kutsal kitaplar iinde yaratl en ok ileyen kitap Kurandr. Kurandaki yzlerce ayet ile
evrenin ve iindeki canl cansz btn varlklarn Tanr tarafndan yaratld anlatlr. Yaratl
anlatmak iin halaka, bedae, berae gibi fiiller kullanlr. Bu fiilleri gerekletiren Tanr ise bu
fiillerden tretilen sfatlar ile isimlendirilir: El-Halk, El-Mbdi, El-Bari gibi.
Kuranda yaratmay anlatan yzlerce ayete u birka ayet rnektir:
O (Allah) gklerin ve yerin yaratcsdr. O (Allah), bir iin olmasna karar verirse, ona
yalnzca Ol der, o da hemen oluverir.
Kuran 2-Bakara suresi-117
Onun (Allahn) dnda, hibir eyi yaratmayan, stelik kendileri yaratlm olan, kendi
benliklerine bile ne zarar ne yarar salamayan, ldrmeye, yaatmaya ve yeniden diriltip-yaymaya
gleri yetmeyen bir takm ilahlar edindiler.
Kuran 25-Furkan suresi-3
O Allah ki yaratandr, kusursuzca var edendir, ekil verendir. En gzel isimler Onundur.
Gklerde ve yerde olanlarn tm Onu yceltmektedir. O stndr, Bilgedir.
Kuran 59-Hair suresi-24
Tevratta ve ncilde, Kurandaki kadar detayl evren-bilimi (kozmoloji) ve evrenin kkenine

(kozmogoni) dair aklamalar yoktur. Fakat Tevatta ve ncildeki mevcut ifadeler ve Tanrnn
anna, yceliine uygun bir evren tablosu izme abasnn Yahudi ve Hristiyanlar ulatrd nokta
Mslmanlarla tamamen ayndr.
BIG BANGN SONULARI VE TEK TANRILI DNLER
Bundan nceki blmde Big Bangin sonularnn, dier grleri nasl yanllad
incelendi ve bu blmlerin sonunda Big Bangin sonularnn, incelenen grleri geersiz kl
beer maddede zetlendi. Bu blmde ise Big Bangin ortaya koyduu sonularn, tek Tanrl
dinlerin tarih boyunca ortaya koyduklar tezleri destekledii be maddede zetlenecektir. Tek
112
Tanrl dinler dnda bu maddelerin hepsini beraber savunmu hibir dini ve felsefi sistem
gsterilemez. Tek Tanrl dinler kendileri dndaki herkese kar bu tezlerini tarih boyunca
savunmulardr.
1- EVREN VE MADDE YARATILMILARDIR, BALANGILARI VARDIR:
Big Bangin ortaya koyduu veriler ile evrenin ezeli olup olmad tartmas yerini evrenin
balangcnn ne zaman olduuna brakmtr. Evrenin yan hesaplamada kullanlan deiik
yntemlerin hepsi yaklak olarak 15 milyar yl ncesini gstermektedir.
Big Bangin sonular ierisinde en nemlisi evrenin balangc olduunu gstermesidir. Tarih
boyunca aa yukar tm ateistler, evrenin ezeliliini, Tanrnn varlna alternatif olarak
gstermilerdir. Fred Hoyle gibi astronomlar, Big Bange bu yzden kar kmlardr. Hoyle, Big
Bangin olmadn iddia ediyordu ve eer bu teori doru olsayd yoktan yaratla karlk
geleceini kabul ediyordu. Hoyleye gre Big Bang, zamanda geriye doru gidildii takdirde, her
eyin balang noktasnda yoklua kapanmas sonucuna gtrr. Ksacas Big Bangin dmanlar
bile, Onun yoktan yaratln aklamas olduunu grmlerdir.
Yokluk tarif edilemeyen demektir, yleyse evrenin balangc yokluk ise, evrenin
balangcnn tarif edilemez olmas lazmdr. Fizik kurallar ile yaplan hesaplar, evrenin
balangcnda fizik kurallarnn ktn gstermektedir. Bu, fizik kurallarna dayanarak, fizik
kurallarnn kt an tespit etmek demektir ki bilimin bizi byle bir sonuca gtreceini hi
kimse tahmin etmiyordu. William Lane Craig bunu yle aklamaktadr: Balangtaki tekillik,
bir varlk deildir. Yani bu tekilliin pozitif ontolojik (varlksal) bir stats yoktur. Eer uzayn
genilemesini zamanda geriye doru gtrrseniz, tekillik, evrenin varlnn kesildii noktay
temsil eder. O, evrenin bir paras deildir, fakat geriye dndrlm, zamanda bzlen evrenin,
yok olduu noktay temsil etmektedir. Evrenin, tekilliin yannda var olan hibir an yoktur.
Balangtaki tekilliin ontolojik stats yoklua denk gelmektedir. Tekillikte fizik kurallarnn
durmas ve mevcut tahmin edilemezlik, yokluun hibir fiziki kural gerektirmemesinin altnda
anlalrdr. zafiyet teorisi, uzay, zaman ve maddeyi birbirine balayarak, maddenin
balangcnn yoklua denkliini gsterir. Evrenin balangcna geri gittiimizde tm uzayn
kapanmas, maddeyi de bahsedilir olmaktan karmakta, yani maddenin yokluunu gstermektedir.
Ateizmin binlerce yllk tezi evrenin ezeliliidir. Big Bangin reddedilemeyecei

anlaldktan sonra, Big Bange uydurulmaya allan ateist yaklamlarn, zorlama olduunu ve
113
tarih boyunca savunulan ateizm ile alakasnn olmadn, ne olursa olsun ateizmden vazgememek
adna psikolojik bir rpnma olduunu daha evvel grdk. Big Bang binlerce yldr savunulan ateist
tezleri darmadan etmi ve ateizmi yarglayarak samala mahkum etmitir. Bylece Tanrnn
varlnn evreni aklad yaklam, alternatifsiz kalm, tek Tanrl dinlerin binlerce yldr
savunduu bu aklama desteklenmitir. Bylece Tanrnn varl kadar, en temel tezleri Tanrnn
varl ve evrenin yaratlmas olan tek Tanrl dinler de gvenilirlik kazanmtr.
2- ZAMAN DA YARATILMITIR:
Tek Tanrl dinler asl olarak evrenin yaratldnn stnde durmulardr. Bu yzden zamann
yaratlp yaratlmad tartmas, Tanrya inananlar ile ateistler arasnda temel bir ayrlk noktas
olmamtr. Fakat yine de zamann da yaratlm olduu tek Tanrl dinlerdeki hakim grtr.
Tanr ezelidir derken, bunun zamanda sonsuz bir geriye gidite Tanrnn var olduu anlamna
geldiini syleyenler olduysa da, hakim olan gr Tanry zaman-d, zaman-st, zamann
yaratcs olarak tarif etmektir. Bu tarzdaki yaklamlar ise uzay-zamannn veya Tanrnn
yarataca herhangi bir evrendeki zamann, aynen evren gibi yaratlm olmasdr. Zaman hareket
ile vardr, hareket ise deiimdir. Mkemmel olan Tanrnn iinde bir deiim dnlemez, bu
yzden Tanry zaman-d, zaman-st, zamann yaratcs olarak gren yaklamlarn daha
isabetli olduu kanaatindeyim. Zamann yaratlmas ve Tanrnn zamanl evren ve zamanl
varlklarla ilikisinin olmas, Tanrnn zaman-st konumunda bir ey deitirmez.
Big Bang ve izafiyet teorisi, tek Tanrl dinlerin bu hakim grne bilimsel destek
salamtr. zafiyet teorisi, uzay, maddeyi, hareketi ve zaman birbirine balam, bunlarn birinin
yokluunda dierlerinden sz edilemeyeceini gstermitir. Big Bang evrenin balangcnn uzayn
kapand bir durum olduunu, bu durumda hareketin durup, fizik kurallarnn ktn
gstermitir. Bu ise zamann da yokluu demektir. Nitekim Penroseun almalar, bunun,
matematiksel formllerle detayl ispatn da iermektedir.
3- EVRENN YARATILII FARKLI AAMALARIN GEREKLEMESYLE

OLMUTUR:
byk tek Tanrl dinin, kutsal kitaplarna dayandrdklar ortak bir iddia da evrenin alt
gnde (dnemde) yaratlddr. Tevratta geen gn (dnem) kelimesinin branicesi yovm dr.
Bu kelimenin branicesi hem 24 saatlik bir gn, hem de zamansal bir dnemi ifade eder. Birok
114
Tevrat yorumcusu, Tevratn Tekvin (yaratl) blmnde geen bu kelimenin uzun zaman
dnemleri ifade eden anlamnda anlalmasnn doru olduunu sylemilerdir
Kuranda da ayn ekilde, evrenin alt gnde (dnemde) yaratld sylenir. Kuranda geen
alt gn (dnem) kelimesinin Arapa karl, branice ile ayn kkten geldii hemen belli olan
yevm kelimesidir. Ayn ekilde Arapa dilinin uzmanlar, bu kelimenin hem gece ve gndzn
birleiminden oluan gne, hem de bir zaman dilimini ifade eden devire karlk geldiini, evrenin
alt yevm de yaratlmasndan alt devirde yaratlmasn anlamann daha doru olduunu
sylemilerdir. Gece ve gndzden oluan gn, Dnyann yaratlm olmasna ve Dnyann
iindeki srelere baldr. Dnyann var olmad bir durumda, Dnyadaki gnden
bahsedilemeyecei iin; yevm kelimesini devir olarak anlamann daha doru olduu aktr.
Sonu olarak tek Tanrl dinlerin kutsal metinlerinde evrenin bir kerede yaratld ve yaratma
faaliyetinin bittii sylenmez. Evrenin farkl aamalardan geerek yaratlm olduu sylenir. Big
Bang, evrenin farkl aamalar geirerek yaratldn en mkemmel ekilde ortaya koyar. Big
Bangin balangcnda evren ok youn ve ok scak durumdadr, evrenin genilemesiyle younluk
ve scaklk dm ve buna bal olarak farkl aamalar yaanmtr. Bu srelerde ilk patlamadan
atom-alt paracklara, atom-alt paracklardan ilk atomlara, ilk atomlardan yldzlarn farkl
evrelerine kadar sreler yaanmtr. Tm bu oluumlarda aamal bir sre vardr ve her sreteki
oluumlar dierlerinden farkldr.
Big Bangin verileri, tek Tanrl dinlerin, evrenin farkl dnemlerden geerek yaratldn
syleyen izahlaryla uyumludur. nceden grdmz Aristonun ezeli yaktla yanan yldzlarnn
duraanl veya Duraan Durum modelinin savunduu gibi hep ayn sreci yaayan evren tasarm,
farkl aamalar geiren evren tasarm ile uyumaz. Big Bangin ve dier modern fiziin verileri, tek
Tanrl dinler ile bu konuda da uyumludur.
Tek Tanrl dinler, evren zerinde srekli hakimiyeti olan faal bir Tanrya inanrlar. Bu
yzden Tanrnn evreni bir saat gibi kurmasna ve saatin srekli ayn hareketleri tekrarlamasna
benzer bir model, tek Tanrl dinlerin faal Tanrsyla, farkl dnemlerin yaand bir evren modeli
kadar iyi uyumaz. Gerek evrenin genilemesindeki dinamizm, gerekse evrensel oluumlardaki
farkl aamalar, Tanrnn, evrenin farkl dnemlerinde, evren zerindeki faalliini gstermektedir.
Farkl dnemlerin olduu bu model, Tanry, evrenin sadece bana koymaya alan ve Tanrnn
etkenliini grmezden gelen deist yaklam geersiz klar. Bu modelin her aamasndaki farkl
yaratllar, evrenin bilinli bir tasarmla yaratldnn delilidir; bu, bir sonraki maddede ve ileride
mstakil bir blmde incelenecektir.
115
Big Bangin felsefi sonucunu inceleyenlerin ou, Big Bangin evrenin balangcn
gsteren ilk maddede incelediimiz felsefi sonucunu -ki en nemli felsefi sonucu budur- detaylca
incelemiler, bu maddede belirtilen sonu zerinde pek durmamlardr. Oysa ki bu sonu Big
Bangin ortaya koyduklar ile, tek Tanrl dinlerin binlerce yldr savunduklar iddialarn uyumunu
gstermesi asndan nemlidir.
4- EVREN BLNL BR EKLDE TASARLANMITIR:
Tek Tanrl dinler, Tanry bilinli, bilgi sahibi, kudretli, maddi evren zerinde istedii
dzenlemeyi yapan bir G olarak tanmlarlar. Bunlar Tanrnn en nemli sfatlarndandr.
Evrendeki bilinli tasarm, Tanrnn varln ispatlamada tasarm delili, teleolojik delil, gaye ve
nizam delili gibi adlarla anlmtr ve bununla Tanrnn varlnn yannda en nemli sfatlar da
temellendirilmektedir.
Gne sistemimizden atom-alt dnyaya, elementlerin kimyasndan canllar dnyasna kadar

birok yerde bu delilin (veya deliller ailesinin) saysz verileri bulunmaktadr. Big Bang ile oluan
sreler de bu saysz verilere destekte bulunmaktadr. rnein Big Bang balangcndaki
patlamann iddeti, evrenin genileme hzn belirler. Bu genileme biraz daha yava olsayd btn
madde ekim gcyle yeniden kapanacakt ve evren oluamayacakt. Eer genileme daha iddetli
olsayd evrenin maddesi tamamen dalacak ve hemen Byk Donma (Big Chill) srecine girilecek
ve evren artk oluamayacakt. Anlalyor ki evrenin genileme hz inanlmayacak kadar hassas bir
ekilde tasarlanmtr. Big Bang rastgele bir patlama deil, bilinli bir ekilde bir amaca gre
(teleolojik) tasarlanm, ok iyi hesaplanm ve gerekletirilmi bir patlamadr.
Evrenin balang annn dk entropili balatlmas ve bylece galaksi sistemlerinin,

yldzlarn ve canlln ortaya kmasna olanak verilmi olmas da ok nemlidir. Evrenin her
aamasnda kritik deerler gzetilmi ve bu, canlln ileride ortaya kmasnn sebebi olmutur.
Atom-alt dnyada ortaya kan parack ve kar paracklarn orannda, atomun iindeki nkleer
kuvvetin ve elektromanyetik kuvvetin deerinde, protonlarn ve elektronlarn birbirlerine gre
oranlarnda hep bu kritik deerler gzetilmitir. Tm bu kritik deerlerin salanmas ise ancak Big
Bang balangcndaki tasarm ve ayarlamayla mmkndr. Big Bangin sunduu bu delillerin bir
ounu olaslk hesaplar erevesinde matematiksel olarak ifade etmek mmkndr. Bunu ileride
daha ayrntl bir ekilde aklayacam.
116
5- EVRENN BALANGICI GB SONU DA VARDIR:
Tek Tanrl dinleri, kendileri dndaki tm dnce sistemlerinden, dinlerden ve felsefelerden

ayran dier nemli bir nokta da evrenin bir sonunun olacan sylemeleridir. Big Bangin felsefi
sonular zerine yaplan tartmalarda, bu sonucun zerinde de yeterince durulmamtr. Oysa bu
sonucun da, tarih boyunca yaplm ok temel bir tartmada, kimin hakl olduunu gstermesi
asndan byk bir nemi bulunmaktadr.
Genileyen evrenin karlaaca iki tane son senaryosu vardr:

1- Ya evren srekli genileyecek ve sonunda bir s lm yaanacaktr. Buna Byk
Donma (Big Chill) denmektedir.
2- Ya da ekim gc bir noktada genilemeye baskn kacak ve evren bzlmeye balayp

sonunda bir tekillikte kaybolacaktr. Buna ise Byk k (Big Crunch) denmektedir.
Bu senaryolarn hangisi doru olursa olsun evrenin bir sonunun olduu grlmektedir.
Binlerce yldr tek Tanrl dinlere kar ateistler ve dierleri, evrenin sonsuza kadar var olacan
iddia etmiler ve adeta kendi lmlerine kar teselliyi evrenin ebedi varlnda aramlardr (Bu
tesellinin bir kendini kandrma olduu ok aktr). Big Bang, tek Tanrl dinlerin karsndaki tm
bu sistemlerin yanlln ilan etmitir. Tarih boyunca bu ok nemli konudaki doru tezi
savunmann ayrcal da tek Tanrl dinlere aittir.
nsanlarn lmlerinden sonrasyla ilgili anlatmlarda (eskatolojide), Dnyann ve evrenin

sonunun gelecek olmas nemli bir yere sahiptir. rnein evrenin hem sonsuzdan beri var olduunu
hem de sonsuza dek var olacan syleyen Hindu inancndaki reenkarnasyon grn incelersek
bunu grrz. Hindu inancnda sonsuza dek var olacak bir evrene inanld iin, ruhlarn sonsuza
dek bu Dnyann iindeki bedenler arasnda dolat sylenir. nsanlarn tamamen yok olmasn
iine sindiremeyen bu anlay, artan insan nfusunun, belirli saydaki ruhlarn karlamasndaki
gl de grmezden gelmitir. Bu anlayn olumasnda sonsuza dek var olacak evren tasarm
ok nemli bir yer oynamtr. Big Bangin evrenin balangc olduunu gstermesi, Hint felsefesini
kknden ykt gibi; Big Bangin, evrenin sonu olduunu gstermesi ise zaten yklm olan Hint
felsefesinin reenkarnasyon inancn geersiz klmtr.
Tek Tanrl dinlerin, insann lmnden sonraki srele ilgili anlatmlar, evrenin ve
Dnyadaki canlln sona ermesi ile balar. Big Bangin, tek Tanrl dinlerin bu iddiasn
117
dorulamas, tek Tanrl dinlerin lmden sonraki srele ilgili anlatmlarna da gvenilirlik
kazandrmtr.
BIG BANGN YAPTII DER DZELTMELER
Big Bang, Tanrya inanmayan sistemlerde dzeltmeler yapt gibi, Tanrya inanan kimi
grlerde de dzeltmeler yapmaktadr. zellikle mistiklerde, tasavvuf ekollerinde ve baz
felsefecilerde yaplan dzeltmeler buna rnektir.
slam mistiklerinin bazlar ve Hristiyan felsefecilerden Berkeley gibi baz dnrler, evrenin
algsnn sadece zihinde var olup, zihnin dnda hi var olmadn savunmulardr. Oysa tek
Tanrl dinlerin kutsal metinleri, Tanrnn, evreni ve maddeyi yarattn aka sylemilerdir. Bu
kiilerin, Tanrnn yaratmasndan kastn, Tanrnn sadece zihnimizdeki hayali yaratmas olduunu
sylemeleri, tutarl bir yorum olarak gzkmemektedir. rnein Kuranda, Tanrnn evreni gerek
(hak) olarak yaratt, birok ayette belirtilir. Bunlardan biri yledir:
Gkleri, yeri ve ikisi arasnda bulunanlar ancak gerek zere ve belirli bir sre iin yarattk.
Kuran 46-Ahkaf Suresi-3
Big Bang, evrenin asli, ezeli ve ebedi olduuna dair materyalist grn yanlln
gstermitir. Fakat bu evrenin bir hayal olduu anlamn tamaz. Fizik bilimindeki ilerlemeler
evrenin matematiksel formllerle ifade edilebileceini, evrenin mkemmel bir ekilde tasarlandn
gstermektedir. Matematiksel formllerle ifade edilen, yaratlnn ilk dakikalarna kadar bilimsel
bilgiler edinebildiimiz evrenin hayal olduunu sylemek, hem btn bilimle, hem saduyuyla,
hem de dinle elimektir. Din adna ortaya atlan fakat dinle elien bu iddiann yanll
anlalmaktadr. Dine, bilimi kullanarak dmanlk etmek isteyenlere kar, byle bir iddiay
benimsemeye kalkanlar olmutur. Bu kitapta grlmektedir ki Tanrnn indirdii din ile Tanrnn
yaratt evrenin bilgisi olan bilim atmaz. Eer bir atma var ise ya insani uydurmalar din ile
kartrlmtr, ya da bilim adna yanl bir bulgu bulunmu veya yanl bir yorum yaplmtr.
Bilim, bu evrenin, hayali bir evren olmadn, evrenin bilimsel yasalar takip eden, matematiksel
formllerle ifade edilebilen gerek bir varlk olduunu gstermitir. Bu, saduyunun, bilimin ve
dinin gerek bir bulumasdr.
118
Baz mistikler, tasavvufular ve felsefeciler saduyuya aykr baka bir iddiada da

bulunmulardr. slam tasavvufunda vahdeti vcud olarak bilinen ve Muhyiddin Arabi gibi nl
temsilcileri olan bu anlay, felsefe tarihinde en ok Spinoza ile beraber anlr ve panteizm olarak
adlandrlr. Bu anlaya gre Tanr evrenin ta kendisidir, Tanr ve evren ayndr, evren Tanrnn bir
paras ya da grndr. Big Bang, evrenin balangcn yoklua indirgeyerek, evrene, Tanr
statsnn verilmesini ve Tanry evrende ikin grmeyi onaylamaz. Big Bang, evrenin dnda
olan (akn) ve evren ile zaman yaratan bir Tanry gerektirir. Balangta hibir formu olmayan
bir tekillii, Tanr ile zde veya Tanrnn bir paras olarak grmek mmkn deildir.
Big Bang, panenteizm ve sre teolojisi olarak bilinen anlay da geersiz klar. Sre
teolojisini savunanlar Tanrnn ve evrenin sonsuzdan beri gelimekte olduunu ve hem Tanrnn
evreni, hem de evrenin Tanry etkilediini sylemilerdir. Evrenin balangc olduunun
anlalmas bu yaklam tamamen geersiz klar. Evrenin balangcnn bir tekillik olduunun
anlalmas ise evrenin Tanrda deiim oluturacak bir yapsnn olmadn, deiimin tek yanl
olarak evrende gerekletiini gstermektedir. Ayn zamanda evrendeki srecin, evrenin sonu ile
duracak olmas da bu yaklamn yanlln ortaya koymutur.
TANRININ BRL VE BIG BANG
Big Bang, Tanrnn varlyla beraber birok sfatn da delillendirir. Gnmzde belli
kltrlerin devam niteliinde hala ok-tanrcln izlerine rastlayabiliriz. Tarih boyunca savunulan
ok-tanrc (politeist) inanlara gre farkl birok tanr vardr. Bu farkl tanrlarn evrendeki
hakimiyet alanlar farkldr. Kimileri Gnei, kimileri Ay bir tanr olarak grm, kimileri
dalarn zerinde yaayan, bazsnn rzgarlar bazsnn yamurlar bazsnn doal afetleri kontrol
ettii tanrlar hayal etmilerdir. ok-tanrc grlerin her birinde blnm bir evren anlay
vardr. nk birbirlerinden ayr birok tanr vardr ve tanrlarn birbirlerinden farkl olan iradeleri
evrende de blnmle sebep olmaktadr.
Big Bang evrende birliin olduunun en gzel delilidir. Bu yzden Big Bang, ok-tanrc tm
grleri geersiz klm ve Tanrnn birliini de varlyla beraber delillendirmitir. Evrendeki
okluun arkasnda birliin olduu ve bu birliin Tanrnn birliini ispatlad mantksal
argmantasyonlarla binlerce yl nceden sylenmitir. Bunu baz felsefeciler Birden bir kar
olarak ifade etmilerdir. Big Bang ve modern fizie dayanmadan da evrendeki birlik gsterilmitir
Big Bangin yapt, daha nceden mantksal olarak gsterilen birlii, modern fiziin verileriyle
119
desteklemektir. Big Bangin ve modern fiziin u verilerinden evrendeki birlii ve evrende tek bir
radenin hkm srdn anlayabiliriz:
1- Evrenin ba bir tekilliktir. Bu tekillikte btn maddenin tek bir noktada olmas, evrendeki
birliin srf bir delili deil ayn zamanda evrendeki birliin gereklemesidir.
2- Evrenin farkl blgelerinin tek bir noktadan kmas ve bu farkl blgelerde ayn fiziksel
kanunlarn gzlemlenmesi de birliin delilidir. Eer evrende farkl iradelerin tasarm
olsayd bu birlik salanamazd. zafiyet teorisi de madde-uzay ve zamann birbirine bal
olduunu ve birbirini etkilediini gstererek, evrende birbirinden kopuk hibir eyin
olamayacan ortaya koymutur.
3- Evrenin gelitirilmi teleskoplarla gzlenmesi ve Fraunhofer izgileri gibi bilimsel

keifler sayesinde, evrenin tmnn ayn ham maddeden (atomlardan, zellikle hidrojen
ve helyum atomlarndan) yaratldn rendik. Big Bang, bu ham maddenin, tm evrenin
beraberce geirdii sreler ile olutuunu gstermektedir. Ham maddedeki birlik,
evrendeki ve onun Yaratcsndaki Birlii gstermektedir.
4- Big Bang, evrendeki tm maddenin yaratl ann ve evrenin dk entropili balangcn

gstermektedir. Termodinamiin birinci yasas maddenin ve enerjinin korunmas
yasasdr. Buna gre evren iinde madde ve enerji yok olamaz ve yoktan var olamaz.
Buna gre evrendeki madde ve enerji bir anda, dk bir entropiyle yaratlmtr. Tek bir
anda yaratl ve bu durumun korunmas tek bir Yaratcy gsterir. Birbirinden bamsz
iradelerin tek bir andaki harekette bulumalar beklenemez.
5- Big Bang patlamas eer daha hzl olsayd tm madde dalacak ve evren
oluamayacakt, eer bu patlama daha yava olsayd tm madde ekim gcnn etkisiyle
kecekti. Bu da evrenin tmnn tek bir Yaratc rade ile yaratldn gsterir. nk
bu kritik hzn salanmas ancak evrenin tmne hkmedilmesine, evrendeki madde
younluu ve patlama iddeti gibi tm kritik verilerin gzetilmesine baldr.
Tarihsel olarak savunulmu dalarn tepesindeki birok tanrlar veya Dnyadaki olaylar
kontrol eden birbirleriyle kavga eden tanrlar, modern fiziin verileri karsnda savunmann hi
imkan yoktur. Geri, maddenin ezeli olmad belli olduktan sonra, hala materyalist olanlarn
onlardan fark yoktur. Fakat fark, birincilerin pek kalmam olmalar, kalanlarnsa bilimsellik
120
iddiasnda bulunmamalar; buna karn daha bol sayda olan materyalistlerin bilimsellik ve aklclk
iddialarnda hala bulunabilmeleridir.
TANRININ KUDRET SIFATLARI VE BIG BANG
Big Bang yaratc bir Tanrnn varln, bu Tanrnn hep var olduunu (ezeli olduunu),
balangc olan evrene ve zamana vcut verdiini, desteklemektedir. Big Bang, Tanrnn varl,
birlii, ezeli ve ebedi oluunun yannda dier birok sfatn da delillendirmektedir.
Bugnk evrende grdmz yldzlar, gezegenler, balklar, bitkiler, arabalar, bir arknn
nameleri ve bir iein kokusu gibi her ey, balangta plak, formsuz bir tekillikti. Big Bangin
balang tekilliini ve bugnk evrenin tasarmn, renkliliini ve eitliliini karlatrmamz,
becerinin bu tekillikte deil, bu tekillie tm bu saydklarmz oluturacak potansiyeli koyan ve
bunu gerekletirende olduunu gsterir.
Evrenin balangcnda madde ilerideki tm oluumlar meydana getirecek ekilde

tasarmlanm olmaldr ki evrende grdmz tm oluumlar olabilsin. Evrende ve maddedeki bu
tasarm Yaratcnn bilinli olduunu, Yaratcnn bilgisinin snrszln, bu tasarmn
gereklemesi ise Tanrnn kudretinin bykln gsterir.
Big Bangin balang annda bulunan tm uzay kaplayan trilyonlarca yldzn ham maddesi
ve ok byk enerji, uzay yaratarak, uzaya yaylmtr. Bu kadar yksek derecede enerjinin ve
maddenin kontrol, Big Bangin balangc ve aamalar iin arttr. yleyse evrenin Yaratcs,
ok byk orandaki madde ve enerjiyi, srekli genileyen uzaya ok kontroll bir ekilde yayarak;
hem kudretinin bykln, hem de her eye tam hakim olduunu gstermektedir.
Tek Tanrl dinlerin Tanr kelimesi ile ifade ettii de ite kudreti bylesine byk, bilinli
ve bilgisi snrsz bir Varlktr. Yaratcnn her eye tam hakim olmas, insanlarn iittiklerinden,
grdklerinden ve her eyden haberdar olmas sayesinde varlklarn mkemmel yaratl mmkn
olmutur. Evrenin balangc potansiyel olarak u andaki tm varl kapsar. Potansiyelde olanak ve
bilgi olarak yaratlan, kudret ile gerek varlk alanna karlmtr. Varlk alannda mevcut olup da
Tanrda eksik olan bir ey dnlemez. yleyse Tanr grcdr, iiticidir, ekil verendir,
sanatdr, bilendir...
121
Yaratc her eye o kadar hakimdir ki evrenin oluumundaki saysz kritik deerlerden biri
birazck deise evren var olmayacaktr. Her birimiz ve evren, varlmz Big Bangin
aamalarndaki bu tasarmn, bilinli bir ekilde, stn bir kudretle gerekletirilmesine borluyuz.
KTLK PROBLEM VE BIG BANG
Big Bangin verileri ile ktlk probleminin anlalacan sylemiyorum, fakat Big Bang bu
problemi daha rahat zmemize katkda bulunmakta ve ateistlerin yaklamlarn geersiz
klmaktadr. Ateistler evrendeki ktlklerin varlndan Tanrnn yokluuna gemeye
almaktadrlar. Oysa evrendeki ktlklerin varl, Tanrnn varl veya yokluuyla deil,
Tanrnn sfatlaryla alakaldr. Ayrca insan iradesinin nitelii de evrendeki ktlkleri anlamamz
asndan nemlidir.
Buraya kadar grdk ki evrenin, ateistlerin zannettii gibi ezeli olmamas, evrendeki bilinli
tasarmn varl gibi deliller, Tanrnn varln delillendirmektedir. Evrende grlen ktlkler ise
Tanrnn varlyla elikili deildir. Mantk asndan elime: Bir nerme ile bu nermenin
deillemesinden oluan kmedir. rnein Evrenin balangc vardr nermesi ile Evrenin
balangc yoktur nermeleri byledir. Bunlarn birinin ispat dierinin reddini gerektirir. Oysa
evrende grnen ktlkler ile Tanrnn varl arasnda byle bir iliki yoktur, Tanr vardr ve
Ktlk vardr nermeleri elikili deildir. yleyse evrendeki ktlklere bakp Tanr var m,
yok mu? sorusunu sormak anlamszdr, evrendeki ktlklere bakp Tanr neden buna izin
verdi? , nsan neden ktlk iliyor? gibi sorular sorabiliriz.
Evrenin varl ve tasarmndan Tanrnn varlna ulalabilmektedir. Felsefi olarak

sylersek, bu deliller ile Tanrnn varlnn merkeze konduu bir ontoloji oluturulabilir. Oysa
ktln varlndan Tanrnn yokluuna gei yapan bir ontoloji mmkn deildir. Big Bang ve
modern fiziin delilleri Tanrnn varln ispatlamamz (Ontolojide Tanrnn varln merkeze
koymamz) mmkn klmaktadr. Bu ise, ktlkten yola karak ontoloji kurmaya alan
ateistlerin yaklamn bir de bu ynden geersiz klmtr. Ksacas, bu deliller, Tanrnn varln
kesin olarak bilmemizi, Tanrnn varln dlayacak yaklamlarn geersizliini iyice anladktan
sonra ktlk problemini ele almamz salar.
122
Ktlk problemi ancak tek Tanrl dinlerin sisteminin btn anlalarak ele alnabilir.
rnein tek Tanrl dinler srekli var olan bir ahiret hayatnn varln savunur. Bu ise ksa dnya
hayatnda meydana gelen doal afetlere ve lmlere bak tarzmz tamamen deitirir. lm hi
bitmeyen bir hayatn balangc olarak gren kii, lm ktlk olarak grmez.
Tek Tanrl dinler, Tanrnn merhametli ve efkatli olduunu, insanlarn iradeleriyle hem
iyiliklere hem de ktlklere sebep olduklarn, Tanrnn adalet sfat gereince insanlarn bazsnn
cezalandrlacan, bazsnn ise dllendirileceini syler. Tek Tanrl dinler, dnya ve ahiret ile,
insann iyi ve kty seebilen iradesi ile, Tanrnn adaleti gerei hem dllendirilmesi, hem de
cezalandrmas ile, komple bir sistemin varln savunmaktadr. Bu sistemin iinde dnyada
grlen ktlklerin (veya ktlk zannedilenlerin) ou ahiretin sreklilii karsnda nemini
yitirmektedir. nsanlarn ahirette grd ceza ise iradeleri ile yaptklar seimlerin bir sonucudur.
nsan iradesinin iyi gibi kty de seebilmesi, grlen ahlaki ktlklerin temelidir.
Ktlklerin kayna ok deiik ekillerde aklanmaya allmtr. nsan iradesinin seme

zgrln merkeze alan yaklam bunlarn en nemlilerinden biridir. Ktln gerek bir ey
olmayp, yalnzca iyiliin olmamas hali olduunu syleyen yaklam da mehurdur. Buna gre
krlk bir ey deildir, varolan gzdr, krlk ise gzn gerei gibi fonksiyonunu yapmamasdr.
Burada ktlk, aslen iyilik olan grme yetisine sahip olmann, yokluu halidir. Ktl dier bir
aklama ekli ise, daha yksek bir iyiliin olumas iin evrende ktln gerekli olduunu
aklamaya dayanr...
Ksaca deinilen evrendeki ktln sebebi, bu kitabn temel konusunun dndadr. Big
Bang, Tanrnn varln ve birok sfatn delillendirerek, bu konuya, Tanrnn varln sorgulama
dnda brakarak yaklamamz salar. Tanrnn tm niyetlerini ve hikmetlerini bilmek iin
Tanrnn eserini bitirmesini beklemek zorundayz. Bir ressam, resmini bitirip karmza
koyduunda bu resimdeki incelikleri, detaylar daha iyi anlayabiliriz. Evrendeki sreler ve insann
sreci bitmi tamamlanm deillerdir. Herhalde bu srelerin ilerleyen aamalarnda Tanrnn
sanatlarndaki detaylar daha iyi kavrama ansna sahip olabileceiz.
123
AHLAK VE BIG BANG
Big Bang, yaratc olan ve kudreti snrsz olan bir Tanrnn evreni meydana getirdiini
delillendirir. Bu sonucun ise hayatn pratii anlamna gelen ahlak asndan nemi byktr. Buna
gre gndelik hayatmz Tanrnn varln grmezlikten gelerek yaayamayz. Tanr, varlk
sebebimizdir, Ona her eyimizi borlu oluumuz ve her eyin Onun kudreti altnda olduunu
bilmemiz, hayatmz Tanrnn isteklerinin dna kmadan yaamamz gerektiini ortaya koyar.
Ksacas ahlaki eylemlerimizi, Tanrnn varln merkeze alarak gerekletirmeliyiz. Bu, ahlaki
eylemlerin Tanr ile temel kazanmas demektir. Bylece devletlerin mahkemelerinin ve polislerinin,
toplumun dlamasnn ve knamasnn hkm srmedii alanlarda da insanlarn ahlaki eylemleri
aklc bir temele oturur. Kii kendisine toplum ve devlet gibi yaptrm uygulayacak kurumlarn
yokluunda ahlaki eylemleri iin aklc bir sebebe dayanr. nk Tanr, her eyi her an grmekte
ve bilmektedir.
Ahlak, kiiler aras ilikilerde olduu gibi siyaset, ekonomi gibi kurum ve faaliyetlerde de
nemlidir. Aklc bir temele dayanan ahlakn sonucu, tm insanlarn mutluluklarn ve gvenlerini
arttrmalardr. nancn aklc gereini yapmayan kiiler konumuzun dndadr. Pek tabi ki Tanrya
inandn syleyen kiilerde de insanlara zarar verme, hrszlk, siyasi istismar ve fakirlerin
dertlerine kar alakaszlk gibi ahlaki zaaflar gzkmektedir. Fakat bu ahlaki zaaflar, kiilerin
inandklar fikirlerin aklc gereini yerine getirmemelerindendir. Kiilerin teorileri ve pratikleri
arasndaki uurumdandr. deal bir ahlakn olumas, sadece doru inanca (teori) sahip olmakla
deil, ayn zamanda bunun hayattaki gereinin (pratiinin) gerekletirilmesiyle mmkndr.
Big Bang, maddeci fikirleri geersiz klarak ahlak alanndaki materyalist yaklamlara ve
nihilizme son verir. Tanry merkeze alarak ahlak oluturulmasn ise gerekli klar. Bu, Big
Bangin, Tanr merkezli aklc bir ahlak teoride gerekli klmas demektir. Fakat kiiler, teorileri ile
pratiklerini birletirmedikleri mddete, Big Bang, ahlak alannda yeterli katky yapamayacaktr.
Ayrca Big Bangin, btn evrenin balangta bir bileim olduunu, sonra evrenin srekli
genilediini ortaya koymas da nemlidir. nk bu evren tablosunda, her eyin bir arada olduu
balang; tm evrenin, btn yldzlar, bitkileri, hayvanlar, tm rktan insanlaryla bir zamanlar
bir bileim olduunu syler. Yani tm farkl rktan, cinsten insanlar ve doann tm unsurlar bir
124
zamanlar bir aradaydk. Bu btnlk tablosu evreni, yani bir zamanlar bir bileimde birlikte
olduumuz tm varlklar, daha ok sevmemize sebep olabilir. Srekli genileyen evren ise insan
ruhunda bir dinamizm uyandrmaktadr. Varl sevmeye ve dinamizme dayal duygular, insan
psikolojisi ve ahlak asndan verimli sonular verecektir.
Her eyden nemlisi evreni yaratan ve snrsz bir kudreti olan Tanrnn varlnn
anlalmas, nihilizmin yenilmesi iin ok nemlidir. Bylece lm karsnda aresiz olan insan,
kendi gcyle ba edemeyecei lmden, kendisini lmn mutlak sonundan kurtaracak Tanrnn
varln renmekle gerek bir mide kavuur. Tanrnn varln ispat eden dier deliller gibi Big
Bang, bu felsefi sonucu asndan da ok nemlidir.
TEK TANRILI DNLER, MUCZE VE BIG BANG
Big Bang, tek Tanrl dinlerin, gerekten Tanrnn gnderdii sistemler olduunu iki
ynden delillendirmektedir. Birincisi, kitap boyunca grld gibi, evrenin balangc ve sonu
olduu gibi ok nemli iddialar yalnz tek Tanrl dinler savunmular ve bu hususlarda kendilerinin
dndaki herkese kar koymulardr. Big Bang, binlerce yldr yalnzca tek Tanrl dinlerin
savunduu bu iddialar destekleyerek (be maddede bu iddialar zetledik) tek Tanrl dinlerin
doruluunu delillendirmektedir. kincisi, Big Bang, Tanrnn sfatlarn temellendirerek, Tanrnn
din gndermesinin mantkl olduunu destekler. nsanlarn cevabn merak ettii Nereden
geldim?, Nereye gidiyorum?, Ben nasl var oldum? gibi sorular insann dine muhta olduunu
gsterir. Hatta birok ateist de insann bir dine ihtiya hissettiini, bu yzden dinleri uydurduunu
syleyerek, insanlarn dine olan ihtiyacn kabul etmilerdir. Ateistler, insann tesadfen var
olduunu dndkleri iin, insann dine olan bu ihtiyalarn da tesadflere balarlar ve dinlerin
uydurulduu sonucuna doal olarak ularlar. Oysa Tanrnn varln ve sfatlarn ispatlayan
deliller, insann dine olan ihtiyacnn da Tanr tarafndan yaratldn gstermektedir. Bu ise
Tanrnn bir din gndereceinin delilidir. nk insan dine muhta eden Tanrdr. Bunu yle
gsterebiliriz:
1- Big Bang evrenin yoktan yaratldn ve bilinli bir ekilde tasarlandn

gstermektedir.
125
2- O zaman, evrenin bir paras olan insan da bilinli bir ekilde yaratlm demektir.
3- Bu ise, insandaki, dine duyulan ihtiyacn Tanr tarafndan bilinli bir ekilde
yaratldn gsterir.
4- Tanrnn insan dine muhta yaratmas, Tanrnn bir din gndermesinin mantkl
olduunun delilidir.
Ksacas Big Bang, hem tek Tanrl dinlerin iddialarn destekleyerek bu dinlerin
doruluunu onaylar, hem de Tanrnn sfatlarn temellendirerek insan dine muhta yaratan
Tanrnn, din gndermesinin mantkl olduunu gsterir.
ncelediimiz rneklerde grdmz gibi tek Tanrl dinin zerinde birletii Tanrnn
varl ve kudretinin bykl, evrenin balangc olmas, evrenin belli aamalarla yaratlmas,
evrenin bir gn sonunun gelecek olmas gibi hususlar Big Bang ile destek kazanmtr. Bu ise
zellikle bu dinin zerinde birletii hususlarn gvenilirlii iin bir gstergedir. Bu dinin
zerinde birlemedii hususlar ise ayrca ele alnmaldr. Tarihsel srete insanlar tarafndan birok
mezhepler oluturulmu ve bu mezheplerde insani olan ile Tanrsal olan birbirine karmtr. Bu
dinlerde Tanrsal olan ile insani olann nasl ayrt edilmesi gerektii de ok nemlidir, ama bu
kitabn konusu deildir. Bunun gerekletirilmesinin bu dinin mensuplar asndan da ok
nemli olduu ortadadr.
Esas konumuza geri dnersek, Big Bang teorisi asndan bu dinin de kendine has
zellikleri vardr. Musevilik bu byk dinin ilki olmas asndan bunlar arasnda Tanrnn
varln ve evrenin yaratlm olduunu ilk ortaya koyandr.
Hristiyanlk ise, Big Bangin anlald ve gelitirildii bilimsel ortamn Hristiyan kltr
iinde yer almas asndan nemlidir. Big Bangi ilk ortaya koyan kii olan Lemaitre, hem papaz,
hem de astronomdu. Bu teoriye byk katklar olan Hubble, Gamow, Penzias ve Wilson gibi
kiiler Hristiyan kltrn birer parasdrlar.
slamiyet ise kutsal kitab Kuran asndan istisnai bir yere sahiptir. Kuran, evrenin
yaratldn en detayl ekilde, en ok ayetle ortaya koyan kitaptr. stelik Kuran, evrenin nasl
126
yaratldnn tesinde Big Bange de iaret eder. Kuran, Big Bang bilimsel olarak ortaya konmadan
nce, Big Bangi bylesine tarif eden Dnyadaki tek kitaptr.
nkar edenler, evren(gkler) ve dnya(yer) birbirleriyle bitiikken onlar ayrdmz ve her

canly sudan yarattmz grmyorlar m? Yine de onlar inanmayacaklar m?
Kuran 21-Enbiya Suresi-30
Ve evreni(g) kuvvetimizle kurduk. Muhakkak ki onu geniletmekteyiz.

Kuran 51-Zariyat Suresi-47
Kuran, grld gibi evrendeki her eyin en bata bir btn olduu ve evrenin her an
genilemekte olduu gibi Big Bangin en temel zelliklerini aklamtr. Ayrca Kuranda evrenin
bir gaz aamas geirdii de sylenir (Kuran 41-Fussilet Suresi-11). Bu da evrenin bir dnemde
sadece hidrojen ve helyum gibi gazlardan oluan bir gaz bulutu olmas ile tamamen uyumludur.
Kurann bu izahlar ayn zamanda bir mucizenin nasl gerekletiinin de gstergesidir.

Bilimsel gelimelerin, bilimsel alt yapnn, teleskop gibi gzlem aletlerinin olmad bir dnemde,
Kurann, Big Bangi bylesine tarif etmesi, o dnemdeki her bir insann da tm insanln da
gcn aar. Bu ise mucize ile ifade edilendir. Demek ki mucizenin olamayacan syleyen
felsefeciler yanlmlardr. Bylece Big Bang, bilimsel olarak ortaya konmadan 1300 yl nce, tek
Tanrl bir dinin kutsal kitabnda en temel zellikleriyle akland iin mucizelerin varlnn da
bir delilidir.
127
10. BLM
TASARIM DELL
DZEN VE GAYE DELL, TELEOLOJK DELL, NAYET
DELL
inde yaadmz muhteem evren, galaksilerinden gezegenlerine, atmosferinden
rzgarlarna, ieklerinden balklarna, kularndan bceklerine kadar ok ilgin bir ortamdr.
Evrendeki tm bu varlklardan ve oluumlardan hareketle, bunlar yaratan bilinli bir Yaratcy
delillendirmek ok eskiden beri kullanlan bir yntemdir. Materyalist ateizmin ykseliiyle, bu
delilin geersiz olduu, evrenin tesadflerin neticesinde meydana geldii gr olduka taraftar
bulmu ve bu delil eski poplerliini kaybetmitir. Fakat zellikle son krk-elli yln bilimsel
gelimeleri, bu delilin bilimin en son verileriyle yeniden canlanmasna sebep olmutur.
128
Eskiden, saat ve saati yapan usta arasndaki ilikiyle, evren ve onun Yaratcs arasnda
benzerlik kurma olduka yaygn bir anlatm ekliydi. Son dnemdeki gelimeler ile bahsettiimiz
analojiye benzer anlatmlar yerine, zellikle olaslk hesabna dayal matematiksel anlatm
yntemleri yaygnlk kazanmtr. Bu yaklam ve yeni elde edilen veriler, tarih boyunca savunulan
tasarm delilinin daha da zenginlemesine yol amtr. Tasarm delili ile kastettiim delil
aslnda, tarih boyunca savunulan dzen ve gaye deliliyle, inayet deliliyle, teleolojik delil ile ayndr.
Bu delilin deiik adlarla incelenmesi; kimi zaman evrendeki dzenin, kimi zaman gayenin, kimi
zaman evrenin insan ve dier canllara uygun bir tarzda dzenlediinin n plana kartlmas bir ey
deitirmez. nk tm bu yaklamlardan, evrenin bilinli bir G tarafndan tasarmland,
evrendeki tasarmn stn bir Kudret tarafndan gerekletirildii ve evrenin tesadflerin eseri
olmad anlalr. Evrendeki farkl aamalarn canllarn oluaca ekilde yaratlmas, bir gayeye
uygun yaratl(teleolojiyi); yldzlarn, atom-alt paracklarn, Dnyamzn ve canl bedenlerinin
mkemmel ileyii dzeni; evrendeki tm oluumlarn canl hayatn oluaca ve srecei ekilde
gereklemi ve gerekleiyor olmas ise inayeti gsterir. Bu yzden kitabn bu blmnn
baln; dileyen dzen delili, dileyen gaye delili, dileyen inayet delili, dileyen de Batda yaygn
olarak kullanlan deyimiyle teleolojik delil olarak grebilir.
TANRI EVRENN NERESNDE
Big Bang teorisi, evrenin ok youn ve ok scak bir tekillikten meydana geldiini, evrenin
srekli genilediini ve bu genilemedeki farkl aamalarda atom-alt dnyadan birinci, ikinci ve
nc dnem yldzlara kadar tm oluumlarn gerekletiini gstermitir. Evrenin birbirinden
farkl tm aamalarnda ok kritik deerler seilmitir. Evrenin varl da, galaksilerin varl da,
canllarn varl da, insanlarn varl da bu kritik deerlere baldr. lerleyen sayfalarda
okuyacanz listede greceiniz tm kritik deerler, evrenin tm aamalarnn bilinli bir ekilde
129
yaratldn gstermektedir. Grlyor ki Tanr evrenin neresinde? sorusunun cevab Tanr
evrenin her aamasnda mevcuttur eklindedir. Evrenin her aamas zel olarak tasarlanmtr ve
bu da Tanrnn, evrenin her aamasnda aktif olduunu gstermektedir.
ZAMANIN ZAFL VE TANRININ MDAHALES
Tanry, bir saati yapp, onu kendi haline brakan bir ustaya benzetmek yanl olur. Saat bir
kez yapldktan sonra hep ayn hareketi tekrarlar. Oysa Big Bang gstermitir ki evrenin birbirine
denk tek bir an yoktur, evren srekli genileyerek deimektedir ve evrenin her aamas birbirinden
farkldr. Birbirlerinden farkl tm aamalar ise bilinli bir ekilde dzenlenmitir. Bu, Tanrnn
evreni yaratp brakmadn, evrenin her aamasna hakim olduunu ve her aamasndan haberdar
olduunu gsterir.
Bazlar Leibniz gibi, Tanrnn evrenin her aamasn batan dzenlediini (buna batan her
aamaya mdahale ettiini de diyebiliriz) sylemilerdir. Bazlar ise Malebranche gibi, Tanrnn
her an evrene ve insanlarn tm fiillerine mdahale ettiini vurgulamlardr. Bu anlatmlarn
birincisinden Tanrnn evrenin her aamasna mdahale etmediini, ikincisinden ise Tanrnn
evrenin btn aamalarn batan bilmeyip her aamaya sonradan(batan deil de, aama annda)
mdahale ettiini dnerek yanl anlayanlar olabilir. Leibniz, Tanrnn batan her aamay
bildiini bu yzden batan tm mdahaleleri gerekletirdiini savunmutur. Malebranche ise
Tanrnn bilgisinde eksik bir eyler olduunu deil, Tanrnn mdahalesinin her an gerekletiini
anlatmak istemitir.
130
zafiyet teorisi bu sorunun zmn daha iyi anlamamz salamtr. zafiyet teorisine
gre zaman izafidir, mutlak bir kavram deildir. Buna gre evrenin balangc ile evrenin herhangi
bir aamasndaki milyarlarca sene arasndaki fark nemsizdir. rnein Dnyamzn yaratln
salayacak ekilde Tanrnn Big Bangi batan ayarladn sylemekle, Big Bangden on milyar
yl sonra Tanrnn mdahale ederek Dnyay yarattn sylemek arasnda ciddi bir fark
kalmamtr. zafiyet teorisi bambaka bir boyutta on milyar yln nemsiz olabileceini
gstermitir, aradaki milyarlarca yl nemsizletiinde ise ortada sorun kalmamaktadr.
NEDENSELLK AKLIN GARANTSDR
nemli olan evrenin bilinli bir ekilde tasarmlandn gsterebilmektir. Bu, Tanrnn
evrene mdahalesinin, hakimiyetinin ve her eyden haberdar oluunun delilidir. Astronomideki,
kimyadaki, biyolojideki saysz delil bunu desteklemektedir. Btn bilimler olaylar neden-sonu
erevesinde aklamaktadrlar; bilimin varl neden-sonu ilikilerine baldr. Aklmzn olaylar
hakknda dnmesi de neden-sonu ilikilerine baldr. rnein okuyucularn bu kitab okumas
iin bu kitabn yazlmas ve matbaann bu kitab basmas gerekmektedir. Kitabn yazlmas ve
matbaada baslmas okunmas iin nedendir. Hibir zaman nce sonu, sonra neden gereklemez;
Bir kitab yazar yazmadan okuyucusu okuyamaz.
Bunlar unun iin anlatyorum. Bazlar bilimin kanunlaryla (neden-sonu ilikileriyle)
evrenin aklandn syledikten sonra, Madem bilim her eyi aklyor, Tanr bunun neresinde?
diye sormulardr. Oysa bilim ve nedensellik evrenin yaratlmadn deil, evrenin ileyi
mekanizmalarn aklar. Bunlar ise Tanrnn varlnn kart deildir. Bilakis evrenin ileyi
mekanizmalar ne kadar iyi aklanrsa, evrenin dzeni o kadar iyi aklanmakta, bu da Tanrnn
evreni yarattna dair deliller sunmaktadr. Mekanizm ve bilim kanunlar gayeselliin ztt deil,
anlalmasnn aracdr. Mekanizm ve gayesellik bazlarnn gsterdiinin aksine i ie gemilerdir.
131
bni Rdn dikkat ektii gibi, evrendeki nedensellie bal mekanizm, Tanrnn varln
temellendirmemizi salar. Neden nedensellik var? diye soran birine, Nedenselliin olmas
sayesinde neler olduunu incele, cevab bulursun. diye yant verebiliriz.
Evrenin nedensellik kanunlar erevesinde ilemesi ve insan zihninin bu ileyii
anlayabilmesi, evrendeki tasarm delillerinin en ilginlerinden biridir. Evrende hibir dzen
olmayabilirdi veya evrendeki dzen o kadar kark olabilirdi ki insan zihni, evreni kark bir rya
gibi anlayamadan seyrederdi. yleyse zihnin doutan nedensellik kategorisine ve evreni anlama
yeteneine sahip olmasyla d dnyann anlalr oluu da bir tasarm delilidir. Evrenin ve insan
zihninin birbirine gre ayarlanm olmas bir tasarm harikasdr (Bu konu 8. blmde de
ilenmitir). D dnyann anlalmas iin gerekli artlar drt maddede ksaca zetlenebilir:
1- nsan zihninde doutan anlama yetenei ve bilin var olmaldr. Bunun iin
doutan zaman, uzay, nedensellik gibi kategorilerin zihinde var olmas lazmdr.
2- nsann anlama yetenei ve hafzas gibi zellikleri evreni anlayabilecek
kapasitede olmaldr. rnein birka olaydan fazla olay hafzasna
kaydedemeyen yetersiz hafzal bir insan evreni anlayamaz.
3- Evrenin belli kanunlara (nedensellie) gre hareket etmesi gerekmektedir.
4- Evrendeki kanunlar ok kark olmamaldr. Evrendeki en basit bir olay yz
binlerce denklem ile belirtilebilecek kanunlara gre gerekleseydi, yine
anlalmaz olurdu. D dnyann anlalr olabilmesi iin hem evrensel kanunlar
var olmaldr, hem de bu kanunlar anlalabilir ekilde dzenlenmi olmaldr.
Bilimsel aba, Tanrdan uzaklamann deil, Tanrya yaknlamann aracdr. Sorun
bilimsel yaklamda deil, bilimi tanrlatrmaya kalkmaktadr. Big Bang, evrenin ve tm
kanunlarn bir balangc olduunu gstererek, evren gibi bilimsel kanunlarn da mutlak olmadn
gstermitir. Bylece evrendeki kanunlarn, evreni meydana getiren Ge bamlln, evrenin
132
iletilen, muhafaza edilen, baml kanunlara (nedensellie) sahip olduunu anlarz. Tasarm
delili ise yaratlm bu kanunlar (yaratlan nedensellik) erevesinde, evrenin kudretli, bilinli, her
eyden haberdar bir Yaratc tarafndan meydana geldiini gstermektedir.
TASARIMA 40 RNEK
Evrendeki tasarma dair birok veri o kadar yenidir ki geni kitlelerin bunlardan haberi
yoktur. Bu verilerin adedi ise inanlmaz boyuttadr. Bu verilerin sadece 40 tanesini rnek olarak
vereceim. Hi phesiz biyoloji bu konuda en ok rnein verilebilecei alandr. Ancak bu
rnekleri ve bu konunun biyoloji ile ilgili boyutunu bundan sonraki almama brakarak, listede
biyoloji ile ilgili rnek vermiyorum. Listede vereceim rnekler Dnyamzdaki canlln
oluabilmesi iin olmazsa olmaz artlardr.
1) Evreni meydana getiren patlama biraz daha iddetli olsayd, evrendeki tm madde dalrd;
eer patlama biraz daha yava olsayd, btn madde hemen kapanacakt. Her iki durumda da
ne galaksiler, ne yldzlar, ne dnyamz, ne de canllar oluurdu. Patlamann galaksileri,
yldzlar, Dnyamz ve canllar oluturacak ekilde olmasnn olasl havaya atlan bir
kurun kalemin sivri ucu stnde durmas kadar bile deildir.
2) Big Bangin patlama annda eer daha fazla madde olsayd evren hemen kapanacakt. Eer
patlama annda madde daha az olsayd patlama galaksileri oluturmadan maddeyi
databilirdi. Grlyor ki Big Bang, hem iddeti, hem madde oran, hem de bunlarn
birbirine gre dzenlenmesiyle bilinli bir tasarmn rndr.
133
3) Big Bangin balangcnn ok yksek scaklkta olmas sayesinde atom-alt dnyadaki
oluumlar gereklemitir. Bylece de galaksilerden canllara kadar olan sre mmkn
olmutur.
4) Evrenin balangtaki homojen yaps da galaksilerin olumasnn bir artdr. Balang
homojenliindeki ufak bir azalma galaksilerin olumasna izin vermeyecek ve tm
maddenin karadeliklere dnmesi sonucunu douracakt. O zaman da biz var
olamayacaktk.
5) Evrende entropi srekli artmaktadr. Bu ise evrendeki balang annda ok dk entropili
bir balangcn olmas gerektii anlamn tar. Bu olasln gereklemesi imkanszdr.

123
Roger Penrose dk entropili bu balangcn gerekleme ihtimalini 1010 te 1 olarak
hesaplamtr.
6) Big Bangden sonra aa kan protonlar ve anti-protonlar birbirini yok eder. Canlln
oluabilmesi iin proton saysnn, anti-protonlardan ok olmas gerekiyordu ve yle
olmutur.
7) Ayn ekilde ntronlar ve anti-ntronlar birbirini yok eder. Canlln oluabilmesi iin
ntron says, anti-ntronlardan ok olmalyd ve yle olmutur.
8) Elektronlar ve pozitronlar da birbirini yok eder. Canlln oluabilmesi iin elektron says,
pozitronlardan ok olmalyd ve yle olmutur.
9) Kuarklar ve kar kuarklar da birbirini yok eder. Oysa yaamn varl kuarklarn daha fazla
olmasna baldr ve kuarklar kar kuarklardan daha ok olmulardr.
134
10) Evrende canlln oluabilmesi iin proton, ntron ve elektronlarn kendi anti-
maddelerinden daha fazla olmalar gerektii gibi, birbirlerine gre belirlenmi oranlarda
yaratlm olmalar da gerekmektedir. Bu da canlln bir artdr.
11) Evrende canlln oluabilmesi iin proton, ntron ve elektronlarn ktleleri de mevcut
ekilde olmaldr. Bu paracklarn mevcut ktleleri farkl olsayd yaam iin gerekli atomlar
oluamayacakt.
12) Protonlar ve elektronlar ok farkl ktlelerine karn elektrik ykleriyle birbirlerini
dengelerler. Eer bu denge salanmasayd da canllk iin gerekli atomlar oluamayacakt.
Elektronun elektrik yk biraz farkl olsayd yldzlar oluamazd.
13) Eer evrendeki ntrino miktar daha az olsayd galaksiler oluamayacakt. Eer ntrino
miktar daha fazla olsayd galaksiler ok youn olacakt. Her iki durum da canlln
olumasn engellerdi.
14) Gl nkleer kuvvet ekirdekteki proton ve ntronlar bir arada tutar. Bu kuvvet biraz daha
zayf olsayd, hidrojen dnda hibir atom, dolaysyla canllk oluamazd.
15) Zayf nkleer kuvvet biraz daha gl olsayd, Big Bangte ok fazla hidrojen helyuma
dnrd. Eer bu kuvvet biraz daha zayf olsayd, yldzlardaki ar elementlerin oluumu
olumsuz etkilenecekti ve canllk oluamayacakt.
16) Elektromanyetik kuvvet daha iddetli olsayd kimyasal balarn oluumunda sorun kard.
Eer daha zayf olsayd kimyasal balarn oluumu sorunlu olurdu ve canllk iin mutlak
gerekli olan karbon ve oksijen atomlar yetersiz kalrd.
135
17) ekim gc daha kuvvetli olsayd, tm yldzlar bu kuvvetin gcne direnemeden
karadeliklere dnrd. Eer daha zayf olsayd, ar elementleri oluturacak yldzlar
oluamayacakt. Her iki durumda da canllk oluamazd.
18) Zayf nkleer kuvvet, gl nkleer kuvvet, elektromanyetik kuvvet ve yerekimi kuvveti
belli kritik deerler gzetilerek yaratlmalar gerektii gibi, birbirlerine gre uygun
oranlarda da yaratlmalar gerekmektedir. Bu hem galaksilerin ve yldzlarn, hem de tm
canllarn var olabilmesi iin gerekli ok hassas bir dengedir.
19) Canlln oluabilmesi iin yldzlar aras mesafe belli bir byklkte olmaldr. Eer
yldzlar birbirlerine daha yakn olsayd ekim gcnn fazlal gezegenlerin yrngelerini
bozacakt. Eer yldzlar birbirlerine daha uzak olsayd spernovalar tarafndan evrene
salan ar atomlar ok geni bir alana yaylacakt ve yaam iin gerekli atomlar yeterli
dzeyde olamayacakt.
20) Hayat iin gerekli atomlardan en nemli ikisi karbon ve oksijendir. Bu atomlardan karbonun
oksijen atomunun enerji seviyesine olan oran daha yksek olsayd canllk iin gerekli
oksijen yetersiz olurdu. Eer mevcut oran daha dk olsayd canllk iin gerekli karbon
yetersiz olurdu.
21) Hayat iin byk nemi olan karbon ve oksijen atomlar birbirlerinin enerji seviyelerine
bal olduklar gibi, helyum atomunun enerji seviyesine de baldrlar. Helyumun enerji
seviyesi yksek olsayd yaam iin gerekli karbon ve oksijen miktar yetersiz olurdu, eer
helyumun enerji seviyesi dk olsayd yine yaam iin gerekli karbon ve oksijen miktar
yetersiz olacakt.
136
22) Spernova patlamalarnn uzakl,yaknl ve sklk derecesi de canllk iin ok nemlidir.
rnein bu patlamalar ok yakn olsayd oluacak radyasyon canll yok edebilirdi. Eer
bu patlamalar ok uzak olsayd canllk iin gerekli ar atomlar yeterli seviyede
olmayacakt.
23) Dnyamzda canlln oluabilmesi iin galaksimizin belli oranda maddeye sahip olmas
gerekmektedir. Eer madde oran fazla olsayd Gnein yrngesi deiirdi. Eer daha az
madde olsayd, Gneimiz gibi yeterli zaman yaayacak bir yldzn var olmas mmkn
olmayacakt. Ayrca galaksimizin bykl, ekli ve baka galaksilere uzakl da
canlln olumas iin ok nemlidir.
24) Jpiter gezegeninin bykl ve mesafesi de Dnyamzdaki canll mmkn klan
koullardan biridir. Eer Jpiter u andaki yerinde ve byklnde olmasayd, Dnyamz
meteor yamurlarna kar bu kadar gvenli olmazd. Ayrca mevcut yrngemiz de
deiirdi. Bu iki durum da canllk iin ayarlanm ok zel koullar bozard.
25) Dnyamz, Gnee daha uzak olsayd, yaama olanak tanmayan bir souk ve buzullarla
kar karya kalrdk. Eer Gnee daha yakn olsaydk yeryzndeki su buharlar ve
yaam mmkn olmazd.
26) Dnyamzn ekimi daha fazla olsayd, amonyak ve metan orannn artmas gibi durumlar
yeryznn canlla elverili bir ortam olmasn engellerdi. Eer Dnyamzn ekimi daha
az olsayd atmosfer ok su kaybeder ve canllk iin elverili ortam kalmazd.
27) Dnyamzn evresindeki manyetik alan da ok zel olarak ayarlanmtr. Eer bu manyetik
alan daha gl olsayd, Gneten gelen canllk iin yararl nlar da engelleyebilirdi.
137
Eer bu manyetik alan daha zayf olsayd, Gneten gelen zararl nlar yaamn
olumasna olanak tanmazd.
28) Yeryznden yanstlan k ile yeryzne arpan k da belli bir oranda olmaldr. Eer bu
oran daha byk olsayd yeryz buzullarla kaplanrd. Eer bu oran daha kk olsayd
sera etkisiyle ar snan yeryz yaama elverili olmazd.
29) Yaam iin yer kabuunun kalnl da nemlidir. Yer kabuu daha kaln olsayd,
atmosferden yer kabuuna oksijen transferiyle oksijen dengesi bozulurdu. Yer kabuu daha
ince olsayd yer kabuunun her yerinden srekli volkanlar fkrrd. Bu ise hem iklimi
deitirir, hem de canll yok ederdi.
30) Atmosferdeki oksijen miktar da yaam iin kritik bir deerde yaratlmtr. Bu deer eer
yksek olsayd, yeryznde srekli yangnlar kard. Bu deer eer alak olsayd solunum
yapmak imkansz olurdu.
31) Atmosferdeki karbondioksit oran da yaam mmkn klacak bir deerde yaratlmtr.
Karbondioksit daha fazla olsayd sera etkisi oluacakt. Eer daha az olsayd bitkilerin
fotosentez yapmas mmkn olmayacakt.
32) Dnyamzdaki ozon miktar da ok kritik bir deerde yaratlmtr. Eer bu deer daha
yksek olsayd yzey scakl ok derdi. Eer bu deer daha dk olsayd hem yzey
scakl ok ykselirdi, hem de yaam yok edecek ekilde ultraviyole artard.
33) Yaam iin atmosfer basncnn da belli bir deerde olmas gerekmektedir. Eer atmosfer
basnc daha dk olsayd, buharlaan su miktar artacak ve bu sera etkisi oluturacakt,
atmosferdeki su buhar azalacak ve dnya lleecekti.
138
34) Atmosferdeki havann solunabilmesi iin havann belli bir basnta, akkanlkta ve
younlukta olmas lazmdr. Atmosferin younluunda ve akkanlndaki ufak bir
deiiklik nefes almamzn imkansz olmasna sebep olabilirdi.
35) Canllk iin olmazsa olmaz art olan karbon atomunun, yldzlarn iindeki oluumu ok
kritik deerler altnda meydana gelmektedir. Bunun iin iki helyum atomu birleip
0.000000000000001 saniye gibi ksa bir sre berilyum atomuna dnrler ve nc bir
helyumun eklenmesiyle karbon atomu oluur. Bahsedilen atomlarn enerji seviyelerindeki
ufak bir farkllk karbon atomunun ve canlln ortaya kn imkanszlatrrd.
36) Tm canllar karbon atomunun dier elementlerle bileikler yapmas sayesinde var
olmulardr. Karbon, yaam iin gerekli olan bileikleri ancak dar bir scaklk aralnda
gerekletirebilir. Bu scaklk aral ise Dnyann scaklyla tam uyumludur. Oysa
evrende yldzlarn iindeki milyarlarca derece scaktan mutlak sfr olan -273 dereceye
kadar geni bir aralk mevcuttur.
37) Karbon atomunun oluturduu kovalent balar gibi zayf balar da ancak belli bir scaklk
aralnda gerekleebilirler. Bu scaklk aral ise Dnyada var olan scaklk aral ile
tam uyumludur. Zayf balar gereklemese hibir canl var olamazd.
38) Yaam iin btn artlar yerine getiren Dnyamzn, yaratlma zaman da yaama tam
uygun olarak seilmitir. Dnya eer daha nce yaratlsayd canllk iin gerekli ar atomlar
(karbon, oksijen gibi) yeterli miktarda bulunmayacakt. Eer Dnyamzn yaratl daha
sonraya kalsayd, Gne sistemimizi oluturacak younlukta ham madde kalmam olacakt.
139
39) Canlln mmkn olabilmesinin artlarndan biri de suyun belirli bir yzey gerilimine
sahip olmasdr. Bitkilerin suyu topraktan emmeleri ve en st noktalarna kadar
iletebilmeleri bu gerilimin tasarlanm olmas sayesindedir. Bu gerilim daha farkl olsayd ne
bitkilerden, ne de dier canllardan sz edebilirdik.
40) Suyun reaksiyon kabiliyeti de canlln dier artlarndan biridir. Su ne baz asitler gibi
paralayc zellikler gsterir, ne de argon gibi hibir reaksiyona girmeden durur. Suyun
akkanlk deeri, suyun kat halinin sv halinden daha hafif olmas da yeryzndeki
canlla byk katkda bulunur.
OLASILIK MANTII
ncelediimiz 40 rnek, evrenin ve Dnyamzn iindeki oluumlarn, yaam mmkn
klacak ekilde dzenlendiini gstermektedir. Tm bu dzenlemelerin tesadfen, bilinsizce,
rastgele olutuunu sylemek mantkl deildir. Evrenin bilinli bir ekilde dzenlendiini inkar
etmenin kkeni mantksal deil, daha ziyade psikolojiktir. Astronomi, fizik, kimya gibi bilimlerin
verileri; evrenin ok kritik deerler gzetilerek, yaama tam uygun olarak hazrlandn ortaya
koymaktadr. Eer biyoloji alanna geilirse bu deliller ok daha artmakta, her canldan, evrenin
bilinli olarak dzenlendiine dair kantlar salanmaktadr.
Evrenin yaratlnda ok kritik deerlerin gzetildiini olaslk mant ile gsterebiliriz. Bu
epistemolojide (bilgi teorisinde), olasln merkeze konduu, matematiksel bir yaklamdr.
Evrenin yaama uygun bir ekilde dzenlendiine dair birok delilden 40 tanesini setim, bu
delillerden ilgin bulduum iki tanesini inceleyerek olaslk mantnn nasl kullanldn
gstermeye alacam.
140
BALANGI ENTROPS VE OLASILIK
rnek vereceim ilk delili ilk olarak nl matematiki Roger Penrose aklamtr. nceden
termodinamiin ikinci kanununa gre evrendeki entropinin srekli arttn ve bunun geriye
evrilemez olduunu grdk. Entropi, srekli dzensizliin artmasnn, matematiksel, nesnel bir
ltdr. Penroseun dedii gibi yksek entropi durumlar doal durumlardr, fakat dk entropi
durumlar dzeni ifade ederler ve aklama gerektirirler. Evrenin galaksileriyle, gezegenleriyle ve
canllaryla varl, evrenin dk entropili bir durumda balam olmas sayesindedir. te evrenin
bu balangc bir aklama gerektirmektedir.
Evrenin balangcnn ok ufak bir noktada olmas da dk entropinin aklamas olamaz.
Karadelikler hakkndaki matematiksel kuramlar konusunda en iyi olarak kabul edilen Penrose, ne
karadelikler gibi ufak noktalarn, ne de evren eer bir gn Byk k (Big Crunch) yaarsa
evrenin sonundaki bu bileimin, yksek entropi durumundan kurtulamayacaklarn gstermitir.
Anlalmaktadr ki evrenin balangcndaki dk entropi durumunun, evrenin balangcnn ok
ufak bir nokta olmasyla ilgisi yoktur.
Demek ki evrenin balangcndaki dk entropi, evrenin hacminin ok kk olmas
dnda bir aklamay gerektirir. Evrenin hacmi klse de byse de termodinamik ok tek ynl
olarak ilerler. Ben bunu, insanlarn yalannca boylarnn ksalmaya balamasna benzetiyorum,
fakat bu durum insanlarn genletii anlamn tamaz. Aynen evrenin de hacmi klse bile
entropisi dmez. Entropi zaman gibidir: Tek ynl, acmasz ve kesin.
Penrose, evrendeki baryon (proton, ntron) says olan 1080 i, buna karlk gelen foton
says ve karadelikleri de hesaba katarak, evrenin balang entropisinin bilinli bir ekilde
dzenlendiini ortaya koymaktadr. Penroseun bulduu say inanlmazdr. Penrose bu sayy yle
aklar: Yaratann ne kadar isabetle hedefini belirledii grlyor, yani doruluk oran yledir:
141
123
1010 de 1. (Bu ilemi yapmak iin nce 10123 hesaplamak, sonra 123 sfrl bu sayy 10un
zerine yazmak gerekir. Daha sonra 10u bu say kadar kendisiyle arpmak gerekir. Bu saynn
yazlmas bile mmkn deildir.)
Bu say gerekten de inanlmazdr. Eer bu say 10un zeri 10123 olarak deil de, klasik
ekilde yazsaydk (stsz bir say olarak), sadece bu sayy yazmaya bile btn insanlarn mr ok
ksa gelirdi. Eer evrendeki tm proton, ntron, hatta fotonlar kullansaydk ve her bir proton,
ntron ve fotonun zerine bir trilyon say yazsaydk, bu sayy yine yazamayacaktk. Bundan
gerekten de Yaratcnn, her eyi nasl bilinli bir ekilde yaratt ok ak grlmektedir.
Evrende var olan sradan bir dzen deil, olaanst bir dzendir.
PROTENLER VE OLASILIK
Kitabn buraya kadarki ksmnda biyolojiden hibir rnek vermedim. Biyoloji ve evrim
teorisi balamnda tasarm delilini bundan sonraki kitabmda ele almay dnyorum. Kitabn
bu blmnde ksa bir istisna yaparak biyoloji alanndan da tasarm delili ve olaslk hesaplaryla
ilgili bir rnek vermek istiyorum.
Biyoloji alan belki de tasarm delili ile ilgili en ok delilin sunulabilecei alandr.
Yzbinlerce bitki eidinden saysz bcek trlerine, balklara, kulara, birbirlerinden ok farkl
hayvan eitlerine ve insana kadar her tr birbirinden farkl ok ilgin zelliklere sahiptir. Makro
seviyede bu zelliklerin bir ounu gzlemleyebiliriz. Mikro seviyeye inilince komplekslik daha da
artmaktadr. Bunu gstermek iin canl organizmalarn mikro bir paras olan proteinleri
inceleyebiliriz. Her canl proteinlerden oluur, proteinsiz bir canl dnlemez. En basit
bakterilerde bile binlerce protein vardr. Biz tek bir proteini alp, bu proteinin tesadfen olumasnn
142
olasln incelersek, canllardaki mikro dnyann srf bu unsurunun bile bilinli tasarm
ispatlamaya yeterli olduunu grrz.
rnek olarak vcudumuzdaki proteinlerin en fazla bilinenlerinden biri olan hemoglobini ele
alalm. Bilindii gibi hemoglobin kan hcrelerinde oksijen tama vazifesini grr. Bir insanda 60
octillion (60.000.000.000.000.000.000) civarnda hemoglobin proteini bulunur. Hemoglobin 574
tane amino asidin arka arkaya gelmesi sonucunda oluur. nsan vcudunda 20 tane farkl amino asit
kullanlr. Bu amino asitlerin herbiri tam doru yerde olmaldr. rnein orak hcre kanszl
denen ldrc hastalk, hemoglobin proteininin sadece tek bir amino asidinin doru yerde
olmamasndan kaynaklanmaktadr. Bir hemoglobin proteinin srf amino asitlerinin belli bir
dizilimde olmasnn olasln yle gsterebiliriz:
1
Bir amino asidin doru yerde olma olasl:
20
1 1
ki amino asidin doru dizilme olasl:
20 20
1 1 1
amino asidin doru dizilme olasl:
20 20 20
1
574 amino asidin (hemoglobin) doru dizilme olasl:
20 574
TM ATOMLAR VE TM UZAY-ZAMANI TESADFEN BR
PROTEN OLUTURABLR M
143
Bu olasln matematik asndan imkansz olduunu yle dnerek anlayabiliriz.
Evrende 10 80 baryon vardr. Evrendeki baryonlar, fotonlar, elektronlar toplarsak 10 90 dan dk
bir say elde ederiz. Evrenin tahmin edilen ya 15 milyar yldr.
Evren: 15 milyar yl x 365 gn x 24 saat x 60 dakika x 60 saniye = 473.040.000.000.000.000
saniye yandadr. Bu sayy da 1018 olarak alabiliriz. Bu iki sayy arparsak 10 90 1018 = 10108
eder.
Bu bulduumuz 10108 says neyi ifade etmektedir? Bu say, evrendeki her proton, ntron,
elektron ve fotonun her biri birer amino asit olsayd ve her biri evrenin her saniyesi bir protein
yapmaya kalksalard, toplam olarak yaplacak denemenin saysdr.( 10120 nin 10108 in bir trilyon
kat olduunu dnn.)
Yzbinlerce canl trnn tek biri olan insann, bir ok yaptandan tek biri olan proteinin,
bir ok farkl tipinden tek biri olan hemoglobinin, tesadfen olumasnn imkanszl
grlmektedir. Oysa amino asitlerin oluma olasln, bir proteindeki amino asitlerin sol-elli
olmasnn olasln, proteinin boyutlu katlanmasnn olasln gz ard edip hi hesaba
katmadk. Bir proteinin, D.N.A.da kodlannn olasln hesaplasaydk amino asit diziliminin
olaslndan elde ettiimizden de inanlmaz bir sonula kar karya gelirdik. Evrenin tm
paracklarnn, evrenin tm zamannda oluturmaya g yetiremeyecei bir molekln
(hemoglobinin), bilinli bir tasarm olmasayd var olamayaca aktr.
Ateistler, canllarn tasarm rn gibi gzktklerini, fakat, uzun bir zaman srecinde,
birleen tesadflerle, bilinli bir tasarm olmadan da tm canllarn oluabileceklerini
sylemilerdir. Oysa olaslk hesaplar, evrenin tm mrnn ve tm paracklarnn tek bir proteini
bile ortaya tesadfen karmasna imkan olmadn ortaya koymutur. Dnyann iindeki tesadfi
evrim, doal seleksiyon gibi sreler ile bu hibir ekilde aklanamaz. Doal seleksiyon ve srf
144
canllarn reme hcrelerindeki tesadfi mutasyonlarla olay aklayanlar; evren kmesi yerine
canllarn reme hcrelerini, evrenin ya yerine canllarn yan koymu oluyorlar. Daha evvel
olaslk hesaplaryla, tm evrendeki tm srede, bir tek proteinin olumasnn mmkn olmadn
gsterdiim iin, canllarn reme hcreleri ile snrl bir kme iin bu olasl tekrar hesaplamaya
gerek duymuyorum.
Btn canllar proteinlerden yaratld, en basit bakteriler bile bin kadar proteine sahip
olduklar iin, bu olaslk hesab, tm canllarn bilinli bir tasarmla ve stn bir gle
yaratldklarn gstermektedir. Ksacas evrende tesadf mmkn deildir, en basit molekller bile
ok ince bir ekilde tasarmlanmlardr. Evrende tesadfe tesadf edilmez.
NSANCI LKE (ANTHROPIC PRINCIPLE)
Son yzylda astronomide, fizikte, kimyada, biyokimyada, molekler biyolojide, hcre
biyolojisinde ve dier bilim dallarnda gerekletirilen keifler, insanlarn varlnn ok kritik
deerlere bal olduunu gsterdi. Bu kritik deerlere daha nce 40 rnek verdik. Evrende
insanlarn yaratln mmkn klacak birok deerin varl bilim adamlarnn dikkatini ekti ve bu
durum insanc ilke (anthropic principle) ile izah edilmeye alld. nsanc ilke yaklam ilk
olarak Brandon Carter tarafndan 1974de kullanld ve o gnden beri bilim, felsefe ve din alannda
kullanlmaktadr. Fakat insanc ilke farkl bilim adamlarnca farkl yorumland. Baz bilim
adamlar tasarm delili ile insanc ilke arasndaki ilikiyi grdler ve insanc ilkenin, tasarm
delili ile ayn anlama geldiini sylediler. Baz bilim adamlar ise bizim evrendeki varlmza
uygun olarak oluan artlara amamamz gerektiini, nk bunlar gereklemeseydi bizim bunlar
gzlemleyemeyeceimizi ileri srdler. Bu bak asna gre bizim evrendeki gzlemimiz seici
bir etki yapmaktadr, bu yzden biz, kendi varlmza olanak veren koullar gzlyoruz.
145
Evrende insanln olumasna olanak verecek ortamn gereklemesine amamamz
gerektiini sylemek hi tutarl gzkmemektedir. nsanc ilkenin bize sunduu veriler sadece
insanln olumas iin belli artlarn var olduuyla snrl deildir. O, bundan ok daha fazlasn
ortaya koyar. nsanc ilkeye gre evrende ok ok kritik deerlerin sonucunda insanln var
olabilmesi mmkn olmutur. Daha evvelden incelediimiz rneklerde evrenin dk entropili

123
balangcnn dzenlenme olaslnn 1010 te 1 olduunu, tek bir proteinin bir tek amino asit
sralamasnn oluma olaslnn 20 574 te 1 olduunu hatrlayn. Bu saylar insanlarn var olmas
iin gerekli artlarn, ne kadar kritik aralklarda olduunun saysz rneklerinden bir kadr.
MKEMMELLK VE KRTK ARALIKLAR
Evrenin, canllarn olumasna olanak verecek ekilde bu kadar kritik aralklarla
dzenlenmesi, bize u iddiay yaptrmaktadr: Evren ve Dnyamz canlla uygun olarak
mkemmel bir ekilde dzenlenmitir. Bu yanllanmaya ak bir iddiadr. Fakat yaplan bilimsel
aratrmalar bu iddiay yanllamak bir yana, daha ok desteklemitir. Eer birisi bizim Dnyamz
iin birisi daha iyi bir atmosfer tarif edebilse, var olan birok svdan birinin bile yaam iin sudan
daha fazla uygun olduunu gsterebilse, evrenin balang entropisinin bundan daha uygun da
dzenlenebileceini ispatlasa iddiamz yanllayabilecektir. Mkemmellik dar bir aralkta
gerekletii iin, mkemmellik iddialarnn yanllanmas kolay, dorulanmas zordur. Oysa
evrenin canllar iin mkemmel bir ekilde yaratld hep dorulanm, hi yanllanamamtr.
146
nsanc ilkeyi hatal yorumlayanlar iin John Leslienin kulland ho bir rnei
aktaraym: Dnn ki kuruna dizilmenize karar veriyorlar ve sizi gtryorlar ve ok keskin 100
nianc ok yakn mesafeden birok defa size ate ediyor, fakat lmyorsunuz. Bunun sonucunda
Ben hayatta olduuma gre alacak bir ey yok, eer hayatta olmasaydm u anda bu durumu
gzlemlememi olurdum. mu dersiniz, yoksa 100 keskin nianc, bu kadar ok ate edip, beni bu
kadar yakn mesafeden vuramadklarna gre, bu durumun bir aklamas olmal. m dersiniz? Hi
phesiz bizim varlmz iin gereken kritik deerlerin olumasnn olaslk olarak imkanszl,
100 keskin niancnn ok yakn mesafeden isabet ettirememelerinin ok ok zerindedir. Kendi
hayatta oluumuzu ileri srerek 100 keskin niancnn isabet ettirememesini tesadfi isabetsizlie
balamann sama olduunu anlyorsak, insanc ilkenin sunduu olaanst kritik deerleri
tesadfe balamann ok daha sama olduunu rahata anlayabiliriz.
NSANCI LKE VE SONSUZ EVRENLER
nsanc ilkenin sonularnn bizi tasarm deliline gtreceini gren ve bu sonutan
memnun olmayanlar sonsuz evrenler hipotezini ortaya attlar. Bununla sonsuz bir kme
oluturmak ve insanc ilkenin ortaya koyduu kritik deerleri sonsuzla kyaslayarak
nemsizletirmek istediler. Eer sonsuz evrenler hipotezi doru bile olsayd evrendeki kritik
deerlerin bizi evrenin bilinli bir ekilde, stn bir Kudret tarafndan yaratldna gtren sonucu
deimezdi. Richard Swinburne bu iddiay yle yorumlamtr: Alternatif aklamadan hibir
ekilde aka daha basit olmayan bir formln, tercih edilen yorumunu kurtarmak iin ve her
halkarda belli bir oran iinde bulunmak zorunda olan snr artlarnn ok dar oranndan
kanmak iin, sonsuzca ok evrenlerin olduunu varsaymak, delilik gibi grnyor.
147
Swinburnenn delilik olarak grd bu giriimin kaynann psikolojik olduu
anlalmaktadr. Biz ne yapalm ki Tanrnn var olduu sonucundan kurtulalm? diyerek,
doruyu bulmak yerine ka ama edinenler, ka bu kadar fantezi iddialarda aramlardr. Daha
evvel incelediimiz ve bilimsel olarak mmkn olmadn grdmz Alp Kapanan Evren
(Oscillating Universe) iddias da sonsuz evrenler tretme isteininin bir rnyd. Cafer Sadk
Yarann dedii gibi byle evrenler olsayd bile tasarm delilini glgelemezdi: Bilinenden
bilinmeyene doru mantksal bir karmda bulunulduunda, karma yn vermesi gereken,
bilinenin temel zellikleridir. Elimizdeki rnekte olduu gibi bilinen tek evren ok dzenli ise ve
bilinmeyene ait tek ipucumuz bu ise, normal akl yrtme, eer gerekten varsalar, bilinmeyen
evrenlerin de en az bilinen kadar dzenli olabilecei sonucuna gtrmelidir, tam tersine deil.
Sonu olarak, bilinen evrenimizin balang koullar ve temel sabitlerindeki olaanst kozmik
uyuumlarn son yllardaki kefinin, Tanrnn varlna inancn klasik delillerinden olan tasarm
delilinin rneklemsel zeminine, ok evrenler senaryolar ve yorumlaryla glgelenmeyecek lde,
yeniden byk bir g ve zenginlik katt grlmektedir.
Ockhamlnn usturasn hangi durumlarda nasl kullanmamz gerektiini, sonsuz evren
senaryolarnn, Ockhamlnn usturasndan nasiplerini nasl aldklarn nceden grdk. Bu konuyla
ilgili o baln bir daha okunmas faydal olacaktr.
nsanc ilkenin sonularndan kanmak iin sonsuz evrenler senaryosunu ortaya atanlarn
yaptnn neye benzediini size bir rnekle aklamak istiyorum: Binlerce rulet masas olan bir
kumarhanede olduunuzu dnn. Size tm rulet oyunlarnn hileli olduunu sylyorum ve delil
olarak binlerce masadaki yz binlerce oyunun sonucunu nceden sylyorum. Verdiim sonular
doru knca, rulet oyunlarnn sonucunun evvelden bilindiine kanaat getiriyor ve birisine bu
olay anlatyorsunuz. Anlattnz kii ise bunun tesadfen olabileceini, eer kumarhanelere giden
tm insanlarn byle bir tahminde bulunurlarsa, birinin tutturma ihtimali olduunu sylyor. Sonra
bunun da olaslk asndan imkansz olduunu gsterdiinizde, aslnda sonsuz gezegenler
148
olabileceini, bu sonsuz gezegenlerde sonsuz kumarhanelerde byle tahminlerde bulunan sonsuz
kiiler olabileceini, bunlardan birinin rastgele bir tahminle byle bir sonucu yakalamas muhtemel
olduu iin, size kumarhanelerin rulet oyunlarnn nceden bilindiini syleyen benim yalanc
olduumu, benim bunu rastgele baardm sylerse cevabnz ne olur? Diyelim sonsuz
kumarhanelerin varlna inandnz, binlerce rulet masasndaki yz binlerce rulet oyununun
sonucunu bilmemi yine de tesadfle aklamaya kalkar msnz?
Biz tek bir evren gzlyoruz. Big Bang teorisi bu evrenin bir balangc olduunu,
genileyen snrlaryla sonlu yapda olduunu ortaya koymutur. Bu tek evrendeki kritik deerler,
evrenin bilinli bir ekilde, stn bir Kudret tarafndan tasarmlandn ok ak bir ekilde ortaya
koymaktadr. Sonsuz evrenler gibi hibir delili olmayan bir senaryoyu doru bile kabul etseydik bu
sonu deimezdi. Fakat bu senaryoyu kabul etmeyi gerektiren rasyonel bir sebep olmad gibi, bu
senaryo, akldan uzak bir fantezi olarak grlmektedir.
OLMAZSA OLMAZ VE OLMASA DA VAR
OLABLECEMZ TASARIMLAR
nsanc ilkenin yanl yorumunda, insann gzlemci olarak kendisinin varl iin gerekli
artlar semesi ile sonsuz evrenler senaryosu birletirilerek; insann, kendi varln mmkn klan
artlara armamas, nk o artlar gereklemeseydi, zaten var olamayaca sylenir. Bu
yorumun yanl olduunu baz rneklerle buraya kadar akladk.
Bahsedilen yaklam yanltr, fakat eer bu yaklam doru olsayd bile sadece insann
varln mmkn klan olmazsa-olmaz artlar iin geerli olurdu. nsann varl iin zorunlu
olan artlar olmazsa olmaz artlardr. rnein suyun ve karbon atomunun varl insan varl iin
olmazsa olmaz arttr. Fakat Dnyadaki tasarmn varln gsteren bir ok delil, olmazsa olmaz
149
artlara dahil deildir. nsan, bitkiler ve hayvanlar aleminin %1inin var olmasyla bile yaayabilir.
Oysa hayvanlar ve bitkiler aleminin bu %1lik ksmlarnn dnda kalan canllar da tasarm delili
iin delil niteliindedirler.
rnein ary ele alalm. Arnn varl insanlarn varl iin olmazsa olmaz art deildir.
yleyse arnn Dnyadaki varln, insann, gzlemci olarak seici zelliiyle aklayamayz. Ar
olmasayd burada olamazdk, o yzden bu olaslklar gereklemitir diyemeyiz. Daha nceden
olaslk hesabn yaptmz hemoglobin gibi bir ok protein arnn da bedeninde vardr. Bu
proteinlerden bir tanesini ele aldmzda, tm uzayn atomlarnn, evrenin bandan beri, sadece
arnn ele alacamz tek bir proteinini bile oluturmaya gc yetmediini grrz.
DNYA LKES(THE WORLD PRINCIPLE)
Benim nerim, Dnya ilkesi (The World Principle) adn verdiim daha geni bir ilkenin
savunulmasdr. Bu ilke, insanc ilkeyi de iine alan bir ilkedir. Fakat bu ilke, insann var olmas
iin gerekli olmazsa olmaz artlarn yannda, insann varl iin olmazsa olmaz artlardan
olmayan, tm canllarn olmazsa olmaz artlarn ve mkemmelliklerini de kapsar. rnein az
nce bahsettiimiz arnn varl iin gerekli proteinler de bunun iindedir.
Dnya ilkesi ile anlatmak istediim ksaca udur: Dnya, canllar iin seilmi zel bir
alandr. Bu alan Tanrnn canllar yaratmak suretiyle sanatn, gcn sergileme alandr.
Dnyadaki akll bir varlk olarak insann gzlemci olarak bulunmas, bu serginin sebeplerinden
150
biridir. Bu canllarn bir ou, insann varl iin olmazsa olmaz artlardan olmasalar da, insana
bal gibi gdalar vererek, Tanrnn inayetini gsterirler. nsann yanbanda bu kadar ok eitli
canlnn var olmas bir aklamaya muhtatr. Bunlar insann, varl iin gerekli artlar
gzlemlemesiyle aklanamaz. nk bunlar olmadan da insan var olabilirdi. Dnyann iindeki
oluumlar ve de zellikle bitkisiyle hayvanyla tm canllar, insann olmazsa olmaz ihtiyalarnn
ok tesinde; mkemmellii, stn bir sanat ve kudreti gstermektedirler. Dnya ilkesi, bizi,
insanc ilke nin yneldii olmazsa olmaz artlarn dndaki geni bir alana yneltmektedir. Bu
alana insanc ilke ye ilaveten unlar da girmektedir:
1- Dier canllar
2- nsann yaamas iin olmazsa olmaz artlardan olmayan mkemmellik gstergeleri
3- Saydklarmzn hepsinin tek bir gezegende (Dnyada) toplanmas
Dnya ilkesinin en nemli zellii insanc ilkenin seici zelliine gelen itirazlar
karlamasdr. Dnya ilkesinin baknn yneldii tasarmlar inayet delili, teleolojik delil gibi
balklarda ele alnanlardan farkl deildir. Fakat Dnya ilkesi, hibir ka yeri brakmayacak
ekilde insanc ilkeyi destekler ve yardm eder.
Ayrca Dnya ilkesinin dier nemli bir yan, olaslk hesaplarnn sadece Dnya alan
iinde yaplmasn gerektirmesidir. nsann varln mmkn klan olmazsa olmaz artlar
insanc ilkenin yanl yorumuyla bertaraf edilse bile, insann yan banda faydalanabilecei ve
olaslk hesaplarna gre tesadfen olumalar imkansz olan yz binlerce canl, bilinli bir tasarm
ispat etmektedirler. Daha nce evrendeki baryon, foton ve elektron saylarnn toplam olan 10 90
saysyla, evrenin saniye says olan 1018 i arptk ve 10108 i bulduk. Sonra bu say ile insann var
olmas iin olmazsa olmaz art olan hemoglobin proteininin srf amino-asitlerinin dizili olasl
olan 20 574 te 1i kyasladk. Dnya ilkesine gre bu hesab arnn vcudundaki bir protein iin
yaparsak, artk insann var olmas iin olmazsa olmaz artlara bakmayacaz, bunun yerine
151
insann yan banda Dnya iinde yaratlan arnn tek bir proteinini inceleyeceiz. (Ar yerine
dilediiniz bir hayvan veya bitkinin yapsndaki proteini ele alabiliriz. Sonu deimeyecektir.)
nceden hemoglobin iin yaptmz hesab, Dnya ilkesine gre, arnn bir proteini iin
gerekletirdiimizi dnelim. Kmemiz Dnyann ii olaca iin, evvelden grdmz
10 90 lk saymz, Dnya iindeki protonlarn, ntronlarn, elektronlarn ve fotonlarn toplam
saysna azalacaktr. Evrenin ya ile ilgili saymz ise Dnyann yana azalacaktr. Bu sefer
baktmz u olacaktr: Dnyadaki tm protonlar, ntronlar, elektronlar ve fotonlar amino asitlere
dnse ve Dnyadaki her saniye bir protein oluturmaya alsalar, bunu becerebilirler mi?
Btn evrenin tm zamannda bile tesadfen meydana gelmesi mmkn olmayan tek bir proteinin
olumas bylece daha da imkanszlar.
Btn evrenin paracklarn bile bir proteinin amino asit dizilimini rastgele oluturmak iin
seferber ettiimizde bunun imkansz olduunu grdk. Amacm, Dnya ilkesinin, baklarmz
Dnya iine evirdiini, evrendeki bilinli tasarm matematiksel olarak temellendirdiini
gstermektir. Bazlarnn sonsuz evrenler senaryosunu yutturmaya kalkt bir dnemde, Dnya
ilkesi, sonsuz evrenler var olsa bile, sonsuz evrenlerle ve hatta bu evrenin geri kalanyla
ilgilenmeden srf bu Dnyann iinden tasarm delilini temellendirebileceimizi, srf Dnyann
iinde kalarak olaslk hesaplar yapabileceimizi gstermektedir. nsann yan banda, gcn
insann yan banda olmasnn olaslndan alan ve yz binlerce tre sahip olan canllar dnyas,
tasarm delilinin zenginliini ve insan asndan eriilebilirliini gstermektedir. Bu delillerin
matematiksel kesinlikten g aldn, olaslk gibi matematiksel verilere dayandn bir daha
hatrlamak faydal olacaktr. (Bundan sonraki kitabmda Evrim teorisini ve Dnya ilkesini ele
alacam. Bu konuyla ilgili grlerini belirtmek isteyenler, bu konudaki fikirleri paylamak iin
kurduum www.theworldprinciple.com adresindeki siteye grlerini bildirebilirler.)
152
BIG BANG POTENSYELNDE BACH VE BLGSAYAR
Big Bang srecinin balangcndaki patlamann iddeti, maddenin younluu, entropinin
dzenlenmesi, scakln ayarlanmas gibi balang tasarmlarndan evrenin genilemesiyle oluan
srelerdeki tm kritik ayarlamalara kadar her veri, evrenin; bilinli, kudretli ve stn olan bir Tanr
tarafndan yaratldn delillendirmektedir. Evrenin bandaki koullarn ve fizik kanunlarnn
yaratlmas sayesinde evrende var olan her eyin varlk alanna katlmas mmkn olmutur.
Bachn bir parasndan Sezen Aksunun bir arksna, notalarn kendilerinden mzik
aletlerine, bilgisayarlardan cep telefonlarna, Trk lahmacunundan talyan pizzasna, zambaklardan
karncalara kadar her ey Big Bangin balang tekilliinde potansiyel olarak mevcuttu. Big
Bangin balang potansiyeli, Evrende var olan her eyi kapsamaktadr. Evrenin stn bir sanatla
ve kudretle tasarmlandn anlamann bir yolu da evrenin, bir balang anna, bir de u anda
grdmz durumuna bakmaktr. Bu bak as saduyulu bir yaklam ve bir sanatseverin
sezgisini ierir. Bu yaklam iin olaslk hesaplarna ve kritik deer gzlemlerine de gerek yoktur.
rnein evrenin balang tekilliini, evrenin balangcndaki kaynayan orbay hayalen dnen
ve bunu yaparken Bach dinleyerek gzel bir manzaraya bakan ve ayn yudumlayan kii; dinledii
parann, seyrettii manzarann ve itii ayn, evrenin balang potansiyelinde mevcut ve
hazrlanm olduunu dnnce, evrende var olan bu potansiyelin tesadfen olmadn sezecektir.
Big Bangin tasarm deliline en nemli katklarndan biri budur. Big Bang, evrenin balang
durumuyla imdiki durumunun ne kadar farkl olduunu gstermekte, ayn zamanda doann tm
harikalarndan insanln tm retimlerine kadar her eyin, balang annda potansiyel olarak
mevcut olduunu sylemektedir. Evrenin bir balangcn, bir de u anki durumunu dnen kii,
evrendeki tasarma dair sezgisel bir kant da elde etmektedir.
153
Baz kiiler, insan zihninin iin iine karmas yznden, insani keiflerdeki Tanrsal yn
grememektedirler. Oysa insan zihninin hibir retimi evrenin balangcnda var olan potansiyelin
dna kamaz. Sezen Aksu bestesini yapmadan nce, yapt beste; notalarn varl ve bu
notalarn belli ekilde arka arkaya gelebilecek olmasyla, evrende potansiyel olarak mevcuttu.
Sanat ve bilim, adam evrende potansiyel olarak mevcut olan kefeder. Bir anlamda Tanrnn
potansiyel olarak yaratt ve insanla gizli kalm olan sanatlar ve bilim kanunlarn kefeden
kiilerdir sanatlar ve bilim adamlar. Bir para arkcnn, bilgisayar bilim adamnn kefi olmakla
beraber, btn evren ve bu evrenin potansiyelinde mevcut olan arklar ve bilgisayarlar, Tanrnn
daha batan, potansiyelin iinde yaratt tasarmlardr. Bu yzden insanln tm tasarmlar da
Tanrnn tasarmnn delilleridir. Tanr tm bu tasarmlarn ezeli sahibidir, Tanr yaratc
tasarmcdr; bilim adamlar ve sanatlar ise kefedici tasarmclardr. Demek ki mzisyenin bestesi
kuun tleri kadar Tanrsaldr, ayakkab insan aya kadar Tanrsaldr, cep telefonu insan kula
kadar Tanrsaldr. Bunlar Big Bang balangcnda potansiyel olarak yaratlmasalard, biz bugn
bunlar gzlemleyemiyor, tadlarna varamyor ve kullanamyorduk.
BLMSEL KANUNLARIN TASARIMI
Leibniz Neden hibir ey yerine bir eyler var? diye sormutu. Bu, evrenin kendi
kendisinin aklamasn iinde barndrmasnn mmkn olmadnn ve kendi dnda bir
aklamaya ihtiya duyduunun ifadesiydi. Bu soruya bir soru daha eklenebilir: Neden kaos yerine
bilimsel kanunlar var?
154
Bilimsel aba ile, bilimsel kanunlar bulmak ve buna gre evreni tanmak, gelecei
planlamak, insann rahat ve gvenini salamak hedeflenir. Fakat bu aba neden bilimsel kanunlar
olduunun aklamas deildir. rnein ekim gcnn bilimsel aklamasn ele alalm. ster
Newtoncu ekilde, ister Einsteinc ekilde ekim gcn ele aldmzda, bu aklama bize
Dnyann Gne evresinde, Jpiterin yrngelerinin Jpiter evresinde nasl dndn aklar.
Bilimsel aklama, Gne tutulmasnn zamann, bir uydunun nasl Dnyann yrngesine
oturtulacan syleyebilir. Fakat bu aklamalarn hibiri Neden kaos yerine bilimsel kanunlar
var? sorusunun cevab deildir. Bilimsel aklamalardan, Dnyann ve dier gezegenlerin, neden
ekim gc kanunlar erevesinde hareket ettiklerinin, bu kanunlarn neden var olduklarnn
cevabn alamayz.
Bilimsel kanunlarn varl ve evrenin her yerinde ve deiik zaman dilimlerinde hep ayn
ekilde ilemeleri bir aklama gerektirmektedir. Bilim bu aklamay yapmay vazife edinmez.
Bilim, kanunlar bulmayla ilgilenir, kanunlarn neden var olduuyla deil. Bilimi mmkn klan bu
kanunlarn varldr. Evren kaos olsayd; ekim gcnden, termodinamik yasalardan, hareket
yasalarndan bahsedemeyecektik. Ksacas bilim var olmayacakt, bilim, bilimsel kanunlarn varl
olmadan mmkn deildir. Bu kanunlar var olmasayd evren olamazd, ama byle bir evrenin var
olduunu kabul etsek bile, bu evrende her ey ryalardan bile daha anlalmaz olurdu. Bizim evreni
anlamamz nedensellie (bilim kanunlarna) baldr, nedensellik akln gvencesidir. Neden sonu
ilikilerini kuramayan insan, yeni domu bebekten bile daha akn olur (Bebein zihninde bile
doutan nedensellik kategorisi vardr). Evimizin ve eyalarmzn bir anda yok olmamas,
oturduumuzda vcudumuzun atomlaryla sandalyenin atomlarnn karmamas, ileri adm
attmzda her zaman ileri gidebilmemiz, vcudumuzun beslenmesi ve varl hep bilimsel
kurallarn dzenli olarak ilemesi sayesindedir. Zihnimizin bu kurallar anlayacak yetenekte
tasarmlanmas ise bizim akledebilen bir canl olmamz salamtr.
155
Swinburneun dedii gibi bir arkeolojik alanda bulunan tm madeni paralar ayn iarete
sahip olsalar veya bir odadaki btn belgeler ayn el yazs ile yazlsa, ortak bir kaynak ieren
aklama ararz. Evrenin her yerinde ayn ekilde hareket eden kanunlarn da bir aklamas olmas
gerekir. Tanrnn varl bu bilimsel kanunlarn varln da aklar.
Big Bang ile evrenin yok iken yaratlmasnn, bizi, Tanrnn var olduu sonucuna
gtrdn grdk. Sonra Evrenin aamalarnda gzetilen kritik deerlerden ve Dnyann bir
tasarmlar sergisi yaplmasndan Tanrnn varlnn delillendirileceini grdk. imdi ise evrende
var olan bilimsel kanunlarn varlnn da bir tasarm gerektirdiini ve Tanrnn varl kabul
edilmeden Neden kaos yerine bilimsel kanunlar var? sorusunun cevaplanamayacan gryoruz.
Yani ilk nce yoktan yaratltan, sonra bilimsel kanunlarn iletilmesinden, imdi ise bilimsel
kanunlarn varlndan Tanrnn varlnn temellendirileceini gryoruz. Bilimsel kanunlarn
varl ve tasarm zerine ok daha uzun yazmak mmkn olmasna karn bu kitabn dnlen
hacmini amamak iin bu kadarla yetiniyorum. Evrenin yoktan yaratl, bilimsel kanunlarn
yaratl ve bu kanunlarn iletilmesi i ie olduu iin, bunlar bir arada ele almak olasdr, fakat
bunlarn her birinden ayr ayr Tanrnn varln delillendirmek de mmkn olduu iin, bunlar
ayrp incelemek de mmkndr.
TESADFLERN ELENMESNN BZ GTRECE
SONU
Tasarm delili, Big Bang ile balayan srecin en bandaki ortamdan her aamadaki
oluumlara kadar hep kritik deerlerin seildiini gstermektedir. Big Bangin balangcndaki tm
koullar da, bu koullar sayesinde proton, ntron gibi paracklarn olumas da, bu paracklarn
helyum, karbon gibi atomlara dnmesi de, bu atomlarn amino asitlere, amino asitlerin hcrelere,
hcrelerin kalp, beyin gibi organlara dnmesi de hep bilinli bir tasarm gstermektedir. Evrene
156
bu bak as, evrenden tm tesadfleri elememizi gerektirir. nsann evrene ve kendisine baknda
yapt en byk yanllardan biri, evrenin veya kendisinin tesadflerin eseri olduunu
zannedebilmesidir. Bu bak as, evreni ve kendi varlmz amasz grmeye gtrr, hatta
nihilizme giden yol da bu bak asndan kaynaklanmaktadr. Evrende tesadf eseri oluan hibir
ey olmadn anlarsak, kendi varlmzn da bir amac olduunu anlarz. Bu ama, hi phesiz
evrenin ve bizim Yaratcmznn amalarndan kaynaklanmaktadr. Bunun farknda olmak hem
ahlak alan asndan nemli sonular douracak, hem de yaamn anlaml olduunu bilmemizi
salayacaktr.
Ayrca tesadf mantn zihnimizden tamamen atarsak, insanln tm rnleri evrenin
bandan beri biliniyor olur. rnein televizyonu ele alalm. Televizyon, yapmnda kullanlan ham
maddeleri ile evrenin bandan beri vardr. Evrenin bandaki yksek scaklktaki patlama atom-alt
paracklar meydana getirmi, sonradan yldzlarn iindeki sreler ve Dnyamzda yaanan
aamalar televizyonun varln mmkn klmtr. Havann, sesleri ve grnty nakletmesini
salayan kanunlar, elektrie ait kanunlar gibi bilimsel kanunlar da evrenin daha ilk bandan
yaratlmlardr. Demek ki televizyonu meydana getiren ham maddelerden kanunlara kadar her ey
Big Bang balangcnda potansiyel olarak yaratlmt. Ksacas bu balangc yaratan Tanr,
elbetteki bu balangcn tad tm potansiyellerden de haberdardr.
Demek ki insanln televizyon ve benzeri tm keifleri en batan Tanrnn bilgisinde
mevcutturlar. Eer Evrende tesadfe yer olmadn anlarsak, Evrende tek tek var olan her
objenin, her sanat eserinin, her bilimsel buluun, canl ve cansz tm doann Tanrnn bilgisinde
(plannda) batan mevcut olduunu anlarz. Anlalyor ki evrenden tesadfleri elersek, insanln
tm bulularna ve sanatsal yaptlarna Tanrnn evrene koyduu potansiyelleri kefetme olarak
bakmaya balarz. Tesadfsel bak as, insann bana geirilmi kaln ve kara bir uval gibi,
grmeyi ve iitmeyi engellemektedir.
157
TASARIM DELL VE ONTOLOJK DELL
Tanrnn varln ispatlama yntemlerinden biri olan ontolojik delil bu kitap boyunca
ilediimiz delillerden yap olarak farkldr. Bu delil ile, doutan her insanda bir Tanr kavram
olduu savunulur ve bu, Tanrnn varlnn delili olarak kabul edilir. Ayrca varlk ve
mkemmellik kavramlarnn incelenmesiyle, Tanrnn varlnn temellendirilmesi ontolojik delil
asndan nemlidir. Bu delili birbirlerinden farkl formlarda Anselm, bni Sina, Descartes gibi
filozoflar savunmulardr.
Ontolojik delil, evrenin yoktan var olduunu ileri sren kozmolojik delilden ve evrendeki
gayeyi, nizam, inayeti, tasarm ileyen teleolojik delilden ayr olarak ele alnr. Ontolojik delilin,
tasarm deliliyle (teleolojik delil) nemli bir irtibat olduu kanaatindeyim. Bu irtibat zellikle
ontolojik delilin baz formlasyonlar asndan nemlidir. Descartesn, ontolojik delil
formlasyonunu zetleyip bunu anlamaya alalm:
1) Ben, Tanr fikrini, yani en yksek derecede mkemmel bir varlk fikrini zihnimde
tayorum.
2) Mkemmellik vasflarnn birine sahip olmayan varlk Tanr olamaz.
3) Varlk bir mkemmellik vasfdr. Tanrnn var olmas Tanr kavramnn bir parasdr.
4) Demek ki Tanr vardr.
158
Burada birinci maddenin kritik madde olduu anlalmaktadr. Descartes bu maddenin
doruluunu uzun anlatmlarla gstermeye alr. Descartesa gre sanatnn bir esere ismini veya
markasn koymas gibi, Tanr, varlnn delilini insan zihnine koymutur. Buna itiraz olarak
insann (insan zihnindeki fikirlerin) tesadfen olutuu, mkemmel varlk incelemesinin bizi
Tanrya gtrmesinin bir nemi olmad sylenebilir.
Ateistlerin bir ksm: nsan aciz bir varlk olduu iin Tanrya ve dine muhtatr. O yzden
Tanry ve dini uydurmutur. demektedirler. Eer insan aciz ise ve bu aczi insann, Tanry ve
dini uydurmasna sebep oluyorsa bu, insan yaratlnda, Tanr ve din kavramlarnn olduunu baz
ateistlerin de kabul ettiini gsterir. Buna Tanr ve din kavramlarnn doutan insan zihninde
olmas olarak deil de, insan zihninin Tanr ve din kavramlarna uygun ekilde yaratlm olduu
eklinde bakmak da mmkndr. Kanaatimce bu ekilde ontolojik delil formle etmek hibir
sonucu deitirmeyecektir. Ayrca bu bak as itiraza daha kapaldr. Tanrya inanan bir kii
bunu Tanrnn ve dinin delili olarak grr; bir ateist ise bu ihtiyacn insanlarn doasnda tesadfen
olutuunu ve bu yzden Tanrnn ve dinin uydurulduunu syler.
Grlyor ki, Tanrya inananlar ile ateistler arasndaki kritik ayrm evrenin ve insanlarn
tesadfen mi olutuu, bilinli olarak m yaratldklar noktasndadr. Bir ateist, Descartesn insan
zihninde Tanr kavram bulunduuna dair karmlarn hepsini kabul etse bile, bu fikrin (doutan
idenin) tesadfen olutuunu savunmaya kalkabilir. Fakat tasarm delili ile insann bilinli bir
tasarmn rn olduu temellendirilirse, bu sorun ortadan kalkar.
Descartes, insan zihninde byle bir fikrin tesadfen bulunamayaca ve Tanr gerekten var
olmasayd byle bir fikrin de oluamayaca kanaatindedir. Descartesn bu yaklamnn doru
olduu ve bu delilin tasarm delilinden mstakil olarak savunulabilecei kanaatindeyim. Fakat
tasarm delili ile bu delile yaplacak muhtemel itirazlar gslenebilir. Tasarm delilinin
159
doruluunu anlayan kiiler iin, insan zihnindeki doutan idelerin aldatmazl daha fazla gven
kazanr.
TASARIM DELL VE YOKTAN YARATILI
Tasarm delili ile Tanrnn ekil veren, bilinli, bilgili, kudretli, dilediini yapan bir
Varlk olduu anlalmaktadr. Buna gre Tanr, evrenin tm aamalarnda etkin ve her eye hakim
olan Gtr. Tanrnn evrendeki tasarm, Tanrnn tm bu sfatlarn temellendirmektedir.
Tasarm delili Tanrnn tm bu sfatlarn temellendirdii gibi, Tanrnn yaratc olduunu da
temellendirir.
Evrenin tasarm, bilimsel kanunlar erevesinde, evrendeki madde kullanlarak
gerekletirilmitir. Maddenin yap ta olan protonlarn, elektronlarn, ntronlarn, kuarklarn ve
maddeye hkmeden gl nkleer kuvvet, elektromanyetik kuvvet, zayf nkleer kuvvet ve ekim
kuvvetinin bilinli bir ekilde ayarlandn grdk. Bu ise maddenin yaratlmas ile ayn anlama
gelmektedir. Evrene hakim olan fiziksel, kimyasal, biyo-kimyasal kanunlarn hepsi maddeye
ikindir; bu kanunlar, maddenin bir zellii olarak maddenin iine konmutur. Bu kanunlarn hepsi
maddenin ta kendisidir. Tm bu kanunlarn evrendeki belli gayeler iin kullanlmas ve evrendeki
dzeni oluturmalar, bu kanunlarn da tasarmlandn gstermektedir. Maddenin yap talarnn,
maddeye hkmeden kuvvetlerin ve maddeye ikin olan bilimsel kanunlarn tasarmlanmas;
maddenin de bir tasarm rn olduunu, yani yaratldn gstermektedir. Madde, Tanrnn
160
yaratmasnda kulland ezeli ve ebedi bir unsur deildir. Evrenin her eyi gibi, evrendeki her eyin
kendisinden meydana getirildii madde de yaratlmtr. Madde yaratlm bir unsur olmasayd,
tasarm delilinin gsterdii gibi Tanrsal amalar iin istendii gibi kullanlan, bu kadar maharetli
bir hizmeti olamazd. Maddenin belli amalarda kullanlmak iin yaratld ve kendisine ikin
kanunlaryla Tanrnn tasarmnn ham maddesi olmak vazifesini yerine getirdii, tasarm
delilinin verileriyle daha da iyi anlalmaktadr.
Tasarm delili, Big Bangten bamsz olarak da evrenin yaratldn gstermektedir. Big
Bangin delilleri, termodinamik kanunlar, felsefi deliller ve tasarm delili evrenin yoktan
yaratld hususunda glerini birletirmektedirler.
161
KAYNAKLAR
Allen,F. (1958). The Origin of the World-by Chance or Design? In The Evidence of God
in an Expanding Universe, ed. J.C. Monsma, Putnams Sons.
Alpher, Ralph A., Robert Herman (2000). Genesis Of The Big Bang, Oxfort University
Press.
Alpher, Ralph A (1983). Theology of the Big Bang, Religious Humanism
Aquinas St. Thomas, (1920). The Summa Theologica, Burns Oates and Washburne.
Aristoteles, (1984). Metaphysics, translated by W.D. Ross, Princeton University Press.
Aristoteles, (2001). Fizik, ev. Saffet Babr, Yap Kredi Yaynlar.
Armstrong, Karen (1994). A History Of God, Borzoi Book, Alfred A.Knopf
Asadi, Muhammed A. (2003). Birliin Teorisi, ev. Kerem Gen, Gelenek Yaynclk.
Atay, Hseyin (1974). Farabi Ve bni Sinaya Gre Yaratma, Ankara niversitesi
Basmevi.
Atkins, P.W. (1981). The Creation, Freeman.
Aydn, Mehmet (1999). Din Felsefesi, zmir lahiyat Fakltesi Vakf Yaynlar.
Barbour, Ian G (2000). When Science Meets Religion, Harper Collins Publishers.
Barrow, John D.(1983). Anthropic Definitions, Quarterly Journal of the Royal

Astronomical Society.
162
Barrow, John D.,Frank J. Tipler (1986). The Anthropic Cosmological Principle, Oxford
University Press.
Barrow, John D. (1988). The World within the World, Clarendon Press.
Bartholomew, D.J. (1984). God of Chance, SCM.
Bernstein, J.,and G. Feinberg. (1986). Cosmological Constant: Papers in Modern

Cosmology, Columbia University Press.
Bludman, S.A. (1984). Thermodynamics and the End of a Closed Universe.
Bolzano, Bernard (1950). Paradoxes of the Infinite, trans. Fr. Prihonsky with an
Introduction by Donald A. Steele, Routledge&Kegal Paul.
Bondi,H.,T. Gold (1948). The Steady-State Theory of the Expanding Universe, Mon.
Not.Roy.Astr. Soc.
Boorstin, Danil J. (1993). The Creators, Vintage Books Edition.
Broad, C.D. (1955). Kants Mathematical Antinomies, Proceedings of the Aristotelian

Society.
Brooke, John Hedley (1991) Science and Religion, Cambridge University Press.
Brown, D. (1987). Continental Philosophy and Modern Theology, Basil Blackwell.
Boslough, John (1995). Stephen Hawkingin Evreni, ev. Osman Bahadr, Sarmal
Yaynevi.
Cantor, Georg (1915). Contributions to the Founding of the Theory of Transfinite

Numbers, trans. With an Introduktion by Philip E.B. Jourdain, dover Publications.
Carter, Brandon (1974). Large Number Coincidences and the Anthropic Principle in
Cosmology, In Confrontataion of Cosmological Theory with Observational Data, ed.
M. S. Longair, Reidel.
Carvin, W.P. (1983). Creation and Scientific Explanation, Scottish Academic Press.
163
Cevizci, Ahmet (2000). Paradigma Felsefe Szl, Paradigma Yaynlar, Drdnc

Basm.
Christopher, F. Mooney, S.J. (1996). Theology and Scientific Knowledge, University of

Notre Dame Press.
Clarke, W.N. (1988). Is a Natural Theology Still Possible Today? In Physics Philosophy,
and Thrology, eds. R.J. Russell, W.R. Stoeger, G.V. Coyne, University of Notre Dame
Press.
Cobb, J.B. (1976). Process Theology: An Introductory Exposition, Westminster Press.
Coles, P.,and F. Lucchin (1995). Cosmology: The Origin and Evolution of Cosmic
Structure, John Wiley
Copernicus, Nicolaus (2002). Gkcisimlerinin Dnleri zerine, ev. Saffet Babr, Yap
Kredi Yaynlar.
Copleston, Frederick (1960). A History of Philosophy, Burns&Oates.
Craig, William Lane (1988). Barrow and Tipler on the Anthropic Principle vs Divine
Design, in British Journal for the Philosophy of science, vol. 38.
Craig, William Lane (1990). The Teleological Argumant and the Anthropic Principle, in
The Logic of Rational Theism: Exploratory Essays.
Craig, William Lane, Quentin Smith (1995). Atheism And Big Bang Cosmology, Oxford
University Press.
Craig, William Lane, Quentin Smith (1995). Theism, Atheism and Big Bang Cosmology,
Clarendon Press.
Craig, William Lane (2000). The Kalam Cosmological Argument, Wigf And Stock
Publishers.
Craig, William Lane The Existence Of God And The Beginning Of The Universe.
Craig, William Lane The Ultimate Question Of Origins. God And The Beginnig Of The
Universe.
164
Dawkins, Richard (1989). The Selfish Gene, Oxford University Press.
Dawkins, Richard (1991). The Blind Watchmaker, Penguin Books.
Davies, Brian (1993). An Introduction to the Philosophy of Religion, 2nd edition, Oxford
University Press.
Davies, Paul (1984). Super Force, Simon And Schuster.
Davies, Paul (1993). The Mind Of God, Simon And Schuster.
Davies, Paul (1996). Son Dakika, ev. Sinem Gl, Varlk Yaynlar.
Dembski, Willism A.(1999). Intelligent Design, Inter Varsity Press.
Dembski, Willism A.(1998). More Creation, Science, Faith&Intelligent Design, Inter

Varsity Press.
Denton, Michael J. (1998). Natures Destiny, Simon And Schuster.
Descartes, Rene (1999). Akln Yntemleri in Kurallar, ev. Mntekim kmen, Sosyal
Yaynlar.
Descartes,Rene (1947). Metafizik Dnceler, ev. Mehmet Karasan.
Descartes,Rene (1994). Metot zerine Konuma, ev.K.Sahir Sel, Sosyal Yaynlar.
Drees, Willem B. (1993). Beyond The Big Bang, Open Court Publishing.
Dyson, Freeman (1979). Disturbing the Universe, Harper&Row.
Dyson, Freeman (1979). Time Without End: Physics and Biology in an open Universe,
Reviews of Modern Physics.
Dyson, Freeman (1988). Infinite in All Directions, Harper and Row.
Efil, ahin (2002). slam ve Bat Dncesinde Yaratl Modelleri, Pnar Yaynlar.
Einstein, Albert (1950). The Theory of Relativity and Other Essays, Carol Publishing
Group.
165
Einstein, Albert (1966). The Meaning of Relativity, Fifth Edition, Princeton University
Press.
Einstein, Albert, L.Infeld (1976). Fiziin Evrimi, Onur Yaynlar.
Einstein, Albert, zafiyet Teorisi, ev: Glen Akta, Say Yaynlar.
Elias, Norbert (2000). Zaman zerine, ev. Veysel Atayman, Ayrnt Yaynlar.
Ellins,G.F.R. (1984). Alternatives to the Big Bang, Annual Reviews in Astronomy and
Astrophysics.
Feynman, Richard (1998). Fizik Yasalar zerine, ev. Nermin Ark, Tbitak Popler
Bilim Kitaplar.
Filkin, David (1998). Stephen Hawkingin Evreni, ev. Mehmet Harmanc, Aksoy
Yaynclk.
Flsing, Albrecht (1998). Albert Einstein, Penguin Books.
Frautschi, S. (1982). Entropy in an Expanding Universe, Science 217.
Gamow, George (1995). 1-2-3 Sonsuz, ev. C.Kapkn, Evrim Yaynevi.
Gamow, George (1952). The Creation of the Universe, Viking Press.
Gazli, Muhammed (1981). Filozoflarn Tutarszl, ev. Dr.Bekir Karla, ar

Yaynlar.
Gazli, Muhammed (2002). Felsefenin Temel lkeleri, ev. Cemaleddin Erdemci, Vadi
Yaynlar.
Geisler, Normal L. (1984). The Collaps of Modern Atheizm, in The Intellectuals Speak
Out About God, ed.Roy abraham Varghese.
Gilkey, L. (1987). Whatever Happened to Immanuel Kant? A Study of Selected

Cosmologies, In The Church and Contemporary Cosmology, eds. J.B. Miller and K.E.
McCall, Carnegie-Mellon University.
166
Gilson, Etienne (1938). The Philosophy of st. Bonaventure, trans. Dom Illtyd Trethowan
and F.J. Sheed, Sheed & Ward.
Gould, Stephen Jay (1985). The Flamingos Smile: Reflections in Natural History, W.W.
Norton & Company.
Gdel, K. (1949). A Remark about the Relationship between Relativity Theory and
Idealistic Philosophy, In Albert Einstein: Philosopher- Scientist, ed. P.A. Schilpp, La
Salle, open Court.
Greene, Brian (1999). The Elegant Universe: Superstrings, Hidden Dimensions, and
the Quest for the Ultimate Theory, W.W. Norton & Company.
Gribbin,J. (1986). In Search of the Big Bang, Bantan Books.
Gribbin, J, M.Rees (1989). Cosmic Coincidences: Dark Matter, Mankind, and Anthropic
Cosmology, Bantam Books.
Guillen, Michael (2001). Dnyay Deitiren Be Denklem, ev. Grsel Tanrver,

Tbitak Popler Bilim Kitaplar.
Guth, Alan H.(2000). The Inflationary Universe: The Quest for a New Theory of Cosmic
Origins. Perseur Books Group.
Guth, Alan H., M.Sher. (1983). The Impossibility of a Bounsing Universe,
Hallberg, F.W. (1988) Barrow and Tiplers Anthropic Cosmological Principle, Zygon.
Hartle, J.B., S.W.Hawking (1983). Wave Function of the Universe, Physical Rewiew.
Hartle, James (2002). Gravity: An Introduction to Einsteins General Relativity, Addison-

Wesley Longman.
Hasker, William (1989). God, Time and Knowledge, Cornell University Press.
Hawking, Stephen (1984). Quantum Cosmology, In Relativity, Groups and Topology II,
eds. B.S. DeWitt, R. Stora, North Holland Physics Publishing.
Hawking, Stephen (1984). The Edge of Spacetime, American Scientist 72.
167
Hawking, Stephen (1985). Arrow of Time in Cosmology, Physical Review.
Hawking, Stephen (1988). Zamann Ksa Tarihi, ev. Sabit Say ve Murat Uraz, Doan
Kitaplk.
Hawking, Stephen (2002). Ceviz Kabuundaki Evren, ev. Kemal mleki, Alfa Basm
Yaym.
Hefner, P.J. (1984). God and Chaos: the Demiurge versus the Ungrund, Zygon.
Heisenberg, Werner (2003). Einsteinla Yzlemek, ev. Kemal Budak, Gelenek

Yaynclk.
Heller, M. (1987). Big Bang on Ultimate Questions. In Origin and Early History of the
Universe, Cointe-Ougree.
Hetherington, N.S,(1993). Encyclopedia of Cosmology, Garland.
Hilbert, David (1964). On the Infinite, in Philosophy of Mathematics, ed. With an

Introduction by Poul Benacerraf and Hilary Putnam.
Hocaolu, Durmu (1994). Trk-slam Dncesi Ve Modern Fizikte Kozmoz, Felsefe

Doktora Tezi staanbul niversitesi (Yaynlanmam).
Hooft, Gerardt (2002). Maddenin Son Yaptalar, ev.Mehmet Koca-Nazife Koca,

Tbitak Popiler Bilim Kitaplar.
Hoyle, Fred (1972). From Stonehenge To Modern Cosmology, W. H. Freeman

Publisching.
Hoyle, Fred, Chandra Wickramasingle (1981). Evolution from Space, J.M. Dent&Sons.
Huby, Pamela M.(1971). Kant or Cantor? That the Universe, if Real, Must be Finite in
Both Space and Time, Philosophy.
Hume, David (1995). Din stne , ev. Mete Tunay, mge Kitabevi Yaynlar.
Isham, C.J.(1975). Quantum Gravity, Oxford University Press.
168
Isham, C.J.(1988). Creation of Universe as a Quantum Process. In Physics, Philosophy,

and Theology, eds. R.J. Russell, W.R. Stoeger, and G.V. Coyne, University of Notre
Dame Press.
Islam, J.N.(1983). The Ultimate Fate of the Universe, Sky and Telescope.
Jeans, Sir James (1950). Fizik ve Filozofi, ev. Prof. Dr. Avni Refik Bekman, T.C.
Ankara niversitesi Fen Fakltesi Yaynlar.
John, Paul II (1988). Message of His Holiness John Paul II. In Physics, Philosophy, and
Theology, eds. R.J Russell, W.R Stoeger, G.V. Coyne, University of Notre Dame
Press.
Kant, Immanuel (1993). Ar Usun Eletirisi, ev. Aziz Yardml.
Kant, Immanuel (1995). Ahlak Metafiziinin Temellendirilmesi, ev. oanna Kuuradi,

Trkiye Felsefe Kurumu.
Kant, Immanuel (1997). Evrensel Doa Tarihi Ve Gkler Kuram, eviren: Sekin Selmi,
Sarmal Yaynlar.
Kant, Immanuel (2001). Pratik Usun Eletirisi, ev. Zeki Eyubolu, Say Yaynlar.
Kindi (1994). Felsefi Risaleler, ev. Mahmut Kaya, z Yaynclk.
Kitcher, Ph. (1982). Abusing Science: The Case Against Creationism, M.I.T Press.
Kragh, H. (1987). The Begining of the World: George Lemaitre and the Expanding
Universe, Centaurus.
Kung, Hans (1980). Does God Exist?: An Answer for Today,
Kutluer, lhan (2002). bn Sina Ontolojisinde Zorunlu Varlk, z Yaynclk.
Lange, Friedrich Albert (1998). Materyalizmin Tarihi Ve Gnmzdeki Anlamnn

Eletirisi, Birinci Cilt, ev. Ahmet Arslan, Sosyal Yaynlar.
Lange, Friedrich Albert (1998). Materyalizmin Tarihi Ve Gnmzdeki Anlamnn

Eletirisi, kinci Cilt, ev. Ahmet Arslan, Sosyal Yaynlar.
169
Lankford, J.,ed. History of Astronomy: An Encyclopedia, Garland.
Layzer, D. (1975). The arrow of Time, Scientific American 233.
Leibniz, G.W.(1997). Monadoloji, ev.Ord.Prof. Suut Kemal Yetkin, Milli Eitim

Bakanl Yaynlar.
Lemaitre, G. (1950). The Primeval Atom: A Hypothesis of the Origin of the Universe,
Trans. B.H.Korff and S.A. Korff, D.Van Nostrand.
Leslie, John (1982). Anthropic Principle, World Ensenmble, Design, in American

Philosophical Quarterly, vol. 19.
Leslie, John (1983). Cosmology, Probability, and the Need to explain All Existence, In
Scienctific Explanation and Understanding: Essay on Reasoning and Rationality in
Science, ed. N. Rescher, University Press of America.
Leslie, John (1985). Modern Cosmology and the Creation of Life, in evolution and
Creation, ed. Ernan McMullin, Notre Dame Press.
Leslie, John (1986). The Scientific Weight of Anthropic and Teleological Principle, in
Current Issues in Teleology, ed. Nicholas Rescher, University Press of Amerika.
Leslie, John (1989). Universes, Routledge.
Lenin, V. . (1989). Materyalizm Ve Ampiriokritisizm, ev. smail Yarkn, 2. Cilt, nter

Yaynlar.
Linde, Andrei D. (1990) Particle Physics and Inflationary Cosmology, Harwood

Academic Publishers.
Long, C.H. (1987). Cosmogony, In the Encyclopedia of Religion, ed. M. Eliade,

Macmillan.
Longair, M.S. (1996) Our evolving Universe, Cambridge University Press.
Lovell, B. (1980). Creation, Theology.
Macintyre, Alasdair (2001). Erdem Peinde, ev.Muttalip zcan, Ayrnt Yaynlar.
170
Mackie, J.L. (1982). The Miracle of Theism: Arguments for and against the Existence of
God, Clarendon Press.
Magee, Bryan (2000). Felsefenin yks, ev. Bahadr Sina ener, Dost Kitabevi
Yaynlar.
Malebranche, M. (1997). Hakikatin Aratrlmas I-II-III, ev. Mira Katrcolu, Milli

Eitim Bakanl Yaynlar.
Marx, Karl, Friedrich Engels (1979). Felsefe ncelemeleri, ev. Sevim Belli, Sol
Yaynlar.
Marx, Karl (2000). Demokritos ile Epikurosun Doa Felsefeleri, ev. Hseyin Demirhan,
Sol Yaynlar.
McCall, S. (1976). Objective Time Flow, Philosophy of Science.
McMullin, E (1981). How should Cosmology Relate to Theology? IN The Sciences and
Theology in the Twentieth Century, ed. A.R. Peacocke, University of Notre Dame
Press.
McMullin, E (1988). Natural Science and Belief in a Creator: Historical Notes. In Physics,
Philosophy, and Theology, eds. R.J. Russell, W.R. Stoeger, G.V.Coyne, University of
Notre Dame Press.
Mellor, D.H. (1981). Real Time, Pitman Press.
Miethe, Terry, Antony Flew (1991). Does God Exist?, Harper Collins Publishers.
Misner,Ch.W. (1969). Absolute Zero of Time, Physical Review.
Misner,Ch.W. (1977). Cosmology and Theology. In Cosmology, History and

Theology,eds.W.Yourgrau, A.D. Breck, Plenum Press.
Misner, Charles W, Kip S. Thorne, John A. Wheeler (1973). Gravitation, W.H. Freeman
and Company.
Monsma,J.C. (1958). The evidence of God in an Expanding Universe, Putnams Sons.
Morris,H. (1974). Scientific Creationism, San Diego: Inst. Of Creation Research.
171
Mather, J.C., and J. Boslough (1996). The Very First Light, Basic Books/ HarperCollins.
Munitz, M.K. (1957). Space, Time and Creation: Philosophical Aspects of Scientifik
Cosmology, Free Press.
Murphy, N. (1987). Acceptability Criteria for Work in Theology and science, Zygon.
Narlikar,J.V.(1988). The Primeval Universe, Oxford University Press.
Neville,R.C. (1968). God the Creator, University of Chicago Press.
Nizan, Paul (1998). Eskia Maddecileri, ev. Afar Timuin, Telos Yaynclk.
OKeefe,J.A. (1980). The Theological Impact of the New Cosmology, Warner Books.
OHear, Anthony (1984). Experience, Explanation and Faith: An Introduction to the

Philosophy of Religion, Routledge&Kegan Paul.
Osserman, Robert (2000). Evrenin iiri, ev. smet Birkan, Tbitak Popler Bilim
Kitaplar.
Padmanabhan, T. (1998). After the First Three Minutes: The Story of Our Universe,
Cambridge University Press.
Page,D.N. (1984). Can Inflation Explain Thermodynamics? International journal of

theoretical Physics.
Page,D.N. (1985). Will Entropy Decrease if the Universe Recollapses? Physical Review.
Page,D.N. (1987). The Importance of the anthropic principle.
Paley, William (1963). Natural Theology: Selections, ed. Frederick Ferre, Bobbs-Merrill.
Pannenberg,W. (1971). Basic Questions in Theology, Fortress.
Pannenberg,W (1981). Theological questions to Scientist.In the sciences and Theology in

the Twentieth Century, ed.A.R. Peacocke, University of Notre Dame Press.
Patton,G.M., J.A.Wheeler (1975). Is Physics Legislated by Cosmogony? In Quantum

Gravitiy, eds. C.J.Isham, R.Penrose, D.W.Sciama, Oxford University Press.
172
Peacocke, A.R. (1984). Thermodynamics and Life, Zygon.
Peacocke, A.R. (1985). Biological Evolution and Christian Theology, ed. J.Durant, Basil
Blackwell.
Peacocke, A.R. (1986). Science and Theology Today: A Critical realist Perspective,
Religion and Intellectual Life 5.
Peebles, P.J.(1993). Principles of Physical Cosmology, Princeton University Press.
Penrouse, Roger & Stephen Hawking, (1996). The Nature of Space and Time, Princeton
University Press.
Peters, K.E. (1987). Toward a Physics, Metaphysics, and Theology of Creation: A

Trinitarian View. In Religion, Science, and Public Policy, ed. Frank T. Birtel, Crossroad.
Peters,T. (1988). On Creating the Cosmos, In Physics, Philosophy and Theology, eds. R.J.
Russell, W.R. stoeger, G.V. Coyne, University of Notre Dame Press.
Peterson, M.(1991). Reason and Religious Belief: An Introduction to the Philosophy
of Religion, Oxford university Press.
Plantinga, Alvin (1974). The Nature of Necessity, Oxford University Press.
Plantinga, Alvin (1991). When Faith and reasn Clash: Evolution and the Bible, in
Christian Scholars Review, vol.xxi
Platon, (1989). Timaios, ev. Erol Gney-Ltfi Ay, M. E. B. Yaynlar.
Platon, (2000). Devlet, ev. Sabahattin Eyubolu-M.Ali Cimcoz, Trkiye Bankas

Kltr Yaynlar.
Polchinski, Joseph (1998). String Theory: An Introduction to the Bosonic String,

Cambridge University Press.
Polkinghorne, John (1988). Science and Creation: The Search for Understanding, S.P.C.K.
173
Polkinghorne, John (1990). A Revived Natural Theology, in Science and Religion: One
World Changing Perspectives on Reality, ed. Jan Fennema and Iain Paul, Kluwer
Academic Publishers.
Politzer, Georges (1993). Felsefenin Temel lkeleri, ev. Enver Aytekin, Sosyal Yaynlar.
Popper, Karl R. (1998). Bilimsel Aratrmann Mant, ev. lknur Aka-brahim Turan,
Yap Kredi Yaynlar.
Popper, Karl R. (1978). On the Possibility of an Infinite Past: A Reply to Whitrow, British
Journal For the Philosophy of Science.
Rees, Martin J. (2001). Our Cosmic Habitat, Princeton University Press.
Rees, Martin J. (2000). Just Six Numbers: The Deep Forces that Shape the Universe, Basic
Books.
Reeves, Hubert (2001). lk Saniye, ev. Esra zdoan, Yap Kredi Yaynlar.
Rifkin, Jeremy, Ted Howard (1997). Entropi Dnyaya Yeni Bir Bak, ev. Hakan Okay,
z Yaynclk.
Ross, David (2002). Aristoteles, ev. hsan Oktay Anar, Kabalc Yaynevi.
Ross, Hugh (1989). The Fingerprint of God, Whitaker House.
Ross, Hugh (1993). The Creator and the Cosmos, Navpress Books.
Ruse, Michael (1989). The Darwinian Paradigm; Essays on its History, Philosophy, and
Religious Implications, Routledge.
Russell, Bertrand (1935). Religion and Science, Thornton Buterworth
Russell, Bertrand (2000). Bat Felsefesi Tarihi 1,2,3 ev. Muammer Sencer, Say
Yaynlar.
Rd, bn (1999). Felsefe Din likisi, ev. Do. Dr.Bekir Karla, aret Yaynlar.
Silk, Joseph (2000). Evrenin Ksa Tarihi, ev. Murat Alev, Tubitak Yaynlar.
174
Smith, Norman Kemp (1918). A Commentary To Kants Critique of Pure Reason,

Macmillan&Co.
Smith, Quentin (1985). The Anthropic Principle, and Many-Worlds Cosmologies, in

Australasian Journal of Philosophy, vol. 63.
Smith, Quentin (1992). The Anthropic Coincidences, Evil and the Disconfirmation of
Theism, in Religious Studies, vol. 28.
Swinburne, Richard (1962). The Beginning of the Universe, The aristotelian Society.
Swinburne, Richard (1968). Space and Time, Macmillan.
Swinburne, Richard (1972). The Argumant from Design- A Defence, in Religious Studies,
vol.8.
Swinburne, Richard (1977). The Coherence of Theism, Clarendon Press.
Swinburne, Richard (1981). Faith and Reason, Oxford University Press.
Swinburne, Richard (1989). Argument from the Fine-Tuning of the Universe, in

Philosophy, ed. A.Phillips Griffiths, Cambridge University Press.
Swinburne, Richard (1990). Argumant from the Fine-Tuning of the Universe, in Physical
Cosmology and Philosophy, ed. John Leslie, Collier Macmaillan.
Swinburne, Richard (1991). Evidence for God, in Miethe and Flew.
Swinburne, Richard (2001). Tanr Var m?, ev. Yrd. Do. Dr. Muhsin Akba, Arasta
Yaynlar.
Taylan, Necip (1998). Tanr Sorunu, ehir Yaynlar.
Taylor, A.E. (1961). Does God Exist?, Fontana Books.
Taylor, Richard (1974). Metaphysics, Prentice-Hall, 2nd editions.
Tennant, F.R. (1930). Philosophical Theology, vol.2, Cambridge University Press.
175
Thorne, Kip. (1994). Black Holes and Time Warps: Einsteins Outrageous Legacy, W.W.
Norton & Company.
Tolman, R.C (1934). Relativity, Thermodynamics, and Cosmology, Clarendon Press.
Wald, Robert M. (1984). General Relativity, University of Chicago Press.
Ward, Keith (1982). Rational Theology and the Creativity of God, Basil Blackwell.
Weber, Alfred (1998). Felsefe Tarihi, ev. H. Vehbi Eralp, Sosyal Yaynlar.
Weinberg, Steven (1999). lk Dakika, ev. Zekeriya Aydn ve Zeki Aslan, Tbitak
Popiler Bilim Kitaplar.
Weinberg, Steven (2002). Atomalt Paracklar, ev. Zekeriya Aydn, Tbitak Popiler
Bilim Kitaplar.
Wells, Jonathan (1990) Darwinism and the Argumant from Design, in Dialogue and
Allience, vol.4.
Whitrow, G.J.(1961). The Natural Philosophy of Time, Thomas Nelson&Sons.
Whitrow, G.J (1968). Time and the Universe, in The Voices of Time, ed. J.T. Fraser,
Penguin Press.
Whitrow, G.J (1978). On the Impossibility of an Infinite Past, British Journal For the
Philosophy of Science.
Yaran, Cafer Sadk (1994). The Argument from Design in Contemporary Thought,
University of Wales. (Yaynlanmam Doktora Tezi)
Yaran, Cafer Sadk (1997). Klasik Ve ada Metinlerde Din Felsefesi, Ett Yaynlar.
Yaran, Cafer Sadk (1997). Din Ve Bilim, ada Bat ve slam Dncesinden Seme
Felsefi Yazlar, Sidre Yaynlar.
Yaran, Cafer Sadk (2002). Bilgelik Peinde Din Felsefesi Yazlar, Aratrma Yaynlar.
Yockey, Hubert P. (1997). A Calculation of the Probability of Spontaneous Biogenesis by

Information Theory, in Journal of Theoretical Biology, vol.67.
176
Zycinsky, Joseph M (1987). The Anthropic Principle and Teleological Interpretation of

Nature, in Review of Metaphysics, vol.41.
Zwart, P.J. (1976). About Time, Nort Holland Publishing.
177

Big Bang Tanri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Big Bang Tanri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.canertaslaman.com www.bigbang.gen.

Evren hakknda ne dndmz gerekten de nemlidir. Evren hakkndaki

Big Bangin bilimsel aklamasnn yannda, felsefe ve dinler asndan sebep

Bu almamda, tm bu sakncal sonulardan korunmak iin bilim, felsefe ve din

Bu almay hazrlamamda, yaptmz tartmalarla, nerdikleri kaynaklarla,

I BIG BANG TEORS

TANRININ VARLIINI NKAR EDEN VE MADDENN

Maddenin ezelilii fikri, materyalist felsefenin dnda da savunulmutur. rnein

Eski Yunann atomcular Demokritos (M.. 460-370) ve Ondan felsefesinin ana

Felsefe tarihindeki matematiki dAlembert, iktisat Turgot, ayrca Condorcet,

1- Ya madde ve doa ncedir, Tanr yoktur.

HEM TANRININ HEM DE MADDENN VARLIINI

Materyalistlerin de kabul ettii gibi iki temel gr vardr. Ya madde ezelidir ve

Bu grn tarihteki en nemli savunucular Platon ve Aristo olmakla beraber,

Platon ve Aristo, Hristiyan dnyasnda adeta Hristiyanlk ncesi azizler olarak

AGNOSTK (BLNEMEZC) TAVIR

1- Agnostik-Ateistler: Bu tavrda olanlar, Tanrnn varlnn bilinemeyeceini iddia

2- Agnostik-Fideistler: Bu tavrda olanlar, aklla ne Tanrya inanlabileceini ne de

Agnostizm, pozitivist ya da materyalist retilerde karmza kan nihai

Agnostikliin kkeni Eski Yunanda aranr ve benzeri grler Sofistlere kadar

TANRININ VARLIINI VE MADDENN YARATILMI

Tek Tanrl dinlerde Tanrnn ycelii ve kudreti en temel kavramlardr. Bu

1- Evren yoktan yaratlmtr. Dolaysyla madde ezeli deildir, yani balangc

2- Evrenin yaratl belli aamalarn gereklemesiyle, aamal-gelimeci bir sre

3- Evren amasal olarak yaratlm ve tasarmlanmtr.

4- Evrenin balangc olduu gibi sonu da vardr. Gn gelince evren kyamet

Bu blmde astronomi tarihi ok ksa ekilde incelenecektir. Ama Big Bang

ESK UYGARLIKLARDAK GELMELER

Msrda da matematik ile astronomi zerine nemli gelimelere rastlyoruz... Eski

Bahsettiimiz medeniyetler gkyz cisimlerinin hareketlerini gzlemlediler; bu

ARSTO VE BATLAMYUSUN DNYA MERKEZL EVREN

Aristo, Dnyann sabit merkez olduunu; btn gezegenlerin, yldzlarn, Gnein

Daha sonra Batlamyus (Ptolemy, 85-165) Aristodan ald miras kullanarak,

MSLMAN DNYADA BLMN ALTIN AI

zellikle 8. yzylla 13. yzyln arasndaki dnem, Mslman dnyann bilimde

Mslman toplumlarn yapt eviriler ve oluturduklar bilimsel birikim,

KLSE VE KOPERNK LE BALAYAN SRE

konudaki kararna kar gelmek, Tanrya kar gelmek olarak deerlendiriliyordu.

Bu sistemin geersiz olmas srecini balatan Kopernik(1473-1543) oldu. O, Dnya

Bu srece ihtiya duyulmasnn altnda, Kilisenin kutsal ilan ettii grleri

TYCHO BRAHE VE KEPLER

Teleskobun icadndan nce bilinen en ciddi gzlemleri Tycho Brahe (1546-1601)

tarafndan (1575de) stanbulda rasathane yapldna tank olmaktayz. Fakat artk

Bat dnyasnda ise Brahenin ok nemli gzlemleri Keplerin (1571-1630)

GALILE LE ZRVEYE DORU ADIMLAR

Kepler yeryzndeki fizik yasalarn gkyzndeki cisimlere ilk uygulayan kiiydi.

Galile, teleskopla yapt gzlemleri de deerlendirerek, Batlamyusun evren

Bu olay, din-bilim atmasnn en nl rnei olarak, bu konunun ilendii

Kilise, ilerleyen yllarda Galileye hakszlk ettiini kabul edecektir. Bu da aslnda

ARSTO VE ATIN DLER

te Kopernik-Kepler-Galile srecinin en nemli devrimi budur. Aristonun mant

Yeni ynteme gre olaylar tek tek gzlemlerle kaydediliyordu, deneyler ve

Daha sonra Rene Descartes (1596-1650), felsefede olduu gibi, bilimde de

DEVLERN DEV NEWTON

Kopernikin ve Keplerin gsterdii Gne merkezli sistem, Galilenin gzlemleri

bulamamt. te tm bu sorularn yerine oturmas iin bir dev gerekiyordu. O dev de

Bu almalarda yldzlarn ve gezegenlerin yerekimi etkisiyle gaz bulutlarndan

iin yeni devlere ihtiya vardr. Einstein-Hubble-Lemaitre, Dnyann bekledii bu

II BIG BANG TEORS VE

NEWTONUN EVREN TABLOSUNDAK EKSKLK

Newton, ekim gc egemenliinde sonsuz bir evren ngrmt. nk sonlu ve duraan

NEWTON FZNDE YAPILAN DZELTME

Bu keif, Einsteinn formlleriyle yapld iin, Einstein fiziiyle de uyumluydu. Newtonun