Emine Arifi-Bakalli

Pr Is Boletinin n njqind vjetorin e rnies s tij (23 janar 1916)

Profilizim objektiv i personalitetit historik: Harmoni historiko-historiografike

Derisa po hulumtoja n Arkivin e Ministris s Punve t Jashtme t Shqipris, hasa n

nj dokument me shum vler. Grekt-Athina (vitet e njzeta shek. XX) po prgatisnin
nj enciklopedi dhe po krkonin nga Tirana t dhna pr Is Boletinin. Ndjeva gzim, por
jo dhe habi. Kjo pr faktin sepse ky personalitet ka qen emblem e ngjarjeve t mdha
n fazn prmbyllse t lirimit t Evrops Juglindore nga Perandoria Osmane. Pikrisht
n kt faz t zhvillimeve historike, Is Boletini ka qen yll i shtypit shqiptar e t huaj.
N kto shkrime Isa cilsohej si prijs, si gjeneral, si simbol i lufts kundr shtypjes dhe
lufts pr liri. Prandaj sht krejt e natyrshme q ky emr t z nj Z n do enciklopedi
ballkanike dhe nj dit edhe n ato evropiane. Me fjal t tjera, ky personalitet historik
ka ln gjurm t thella. Emrin e tij e hasim n dokumente arkivore e burime tjera, si: n
raporte e analiza t kohs t bra nga prfaqsit diplomatike, nga misionar, nga pushteti
osman; n shtypin e kohs, n krijimtarin popullore, n kujtime t personaliteteve t
shquara t kohs shqiptar e t jashtm, etj. Kto gjurm u evidencuan dhe u shfrytzuan
q n hapat e par t Historiografis shqiptare si shkenc ekzakte. N sintezn e par
institucionale pr historin e shqiptarve (1965) Is Boletini zuri vendin e tij. Kurse
monografin e par pr kt personalitet e prgatiti nj intelektual me integritet njerzor
far ishte Sknder Luarasi. M pas, Instituti i Historis n Tiran kt personalitet
historik e futi n programin e tij t cilin e realizoi studiuesja Dr. Fatmira Musaj, e cila
botoi monografin e dyt pr Is Boletinin. Kurse n Kosov, me kontekstin historik
brenda t cilit Is Boletini ka qen figur qendrore, u morn jo pak studiues. Isa nuk
anashkalohet as nga historiograf t jashtm q u morn me historin e shqiptarve.
Mund t thuhet se n gjith kt literatur historiografike profilizimi i Is Boletinit sht
harmonik, pikrisht i till far edhe ka qen roli i tij n relacion me proceset progresive-
historike t kohs.
Vrasja e ndrmjetme e Is Boletinit apo oroditje historiografike
Nj dit (2015), derisa po krkoja ndonj botim t ri n njrn ndr librarit e Prishtins,
vrejta dy libra pr Hasan Prishtinn, me tekst identik por me autor t ndryshm. Ky
libr pr her t par u botua n nj koh t keqe (1990), por jo me emrin e autorit t
vrtet por me emrin e drejtorit t Institutit t Historis t Kosovs t asaj kohe. Kurse me
emrin e autorit t vrtet ky libr u botua n vitin 2013.
N fakt, librit n fjal i kan parapri dy punime t botuara (1988) me emrin e autorit t
rrejshm, n revistn KOSOVA- organ i Institutit t Historis s Kosovs. Njri ndr
kto punime kishte pr objekt studimi Is Boletinin kurse tjetri Hasan Prishtinn. E shtyr
nga kureshtja profesionale po dhe detyra si pedagoge, q t gjitha kto shkrime i kam
lexuar me shum vmendje. far shoku. S pari, konstatova q ka hile t madhe lidhur
me autorsin. Pra dikush tjetr i kishte shkruar e dikush tjetr i kishte nnshkruar. S
dyti dhe m e keqja, shkrime m t shmtuara nuk kisha lexuar ndonjher. N t gjitha
kto, Is Boletinit i adresoheshin cilsime si: analfabet, personalitet analfabet, i
shitur, i bler, renegat mercenar, minues i autonomis, lirimtar i sulltanit, roje
personale, rekuizit, tradhtar, bashkveprues n pushtimin e Shqipris nga ushtria
serbe ... !!!, etj. Nj denigrim i papar, nj vrasje e ndrmjetme (historiografike) e
dyfisht: Is Boletini dhe e Vrteta historike. Autori i rrejshm-drejtori i athershm i
Institutit t Historis, po deklaronte (revista Alternativa-Lubjan, nr. 6/1990) se kur po
shkruante pr Is Boletinin po mendonte pr Fadil Hoxhn!!!
Natyrisht q me studentt e historis e kisha ndar shqetsimin tim lidhur me shkrimet n
fjal dhe po kt e bra dhe me opinionin e gjer kosovar n fillim t vitit 1992. Kjo
sepse po hynim n vitin-prvjetor (1992) t ngjarjeve t mdha historike (1912) n t cilat
Is Boletini, Hasan Prishtina, Ismail Qemali etj., kan pasur rolin kryesor. Ky reagim
publik imi kishte t bj dhe me kontekstin politik t kohs: si u bka q mund t jesh
hero i nj kombi dhe njkohsisht t jesh kolaboracionist i armikut madje i
ultranacionalistve serb, paraardhsve politik t Millosheviqit? far mesazhi mund t
kishin kto shkrime n kontekstin politik npr t cilin atbot po kalonte Kosova?
Is Boletini: Heroika e Shqipris-shqiptarve gjat viteve 1881- 1916

Karl straj, gazetar austriak, shkruante: Ai ishte nj burr i gjat, i bukur, ende i ri, me
fytyr t mpreht, syt e tij kishin nj shprehje q nuk kishin asgj me ashprsin, por
dika t prmallshme....

Pra kush ishte Is Boletini brenda e jasht ktij fiziku t prshkruar nga nj i huaj? Ai
ishte: i menm, i njerzishm, trim, strateg, prijs, patriot: burr-shteti. N Kulln Muze-
vendlindjen e tij n Boletin, prve bots shqiptare, figurojn kryeqytete ballkanike e
evropiane, n t cilat Isa qndroi; burra shteti ballkanas e evropian, me t cilt Isa pati
takime e bisedime; emra t mdhenj t kulturs e gazetaris, shqiptar e t jashtm,
interesimin e t cilve Isa e kishte trhequr me veprimtarin dhe me karizmin e tij. Nj
histori e lavdishme.
Isa ishte pinjoll i nj familje me emr dhe ndikim n gjith Kosovn. N rrafshin e
veprimtaris patriotike, Isa debiton n betejat e zhvilluara n mbrojtje t Shqipris
autonome (Lidhja e Prizrenit) me rast dhe u plagos (1881). U shqua me veprimtarin e
tij patriotike n vitet e 90-ta t shek. XIX- fillim i atij XX, kundr synimeve t fqinjve
ndaj tokave shqiptare (Lidhja e Pejs); ishte figura qendrore e zhvillimeve kundr
synimeve imperialiste ndaj Shqipris (1902-1908) si dhe i prpjekjeve t shqiptarve pr
shtetin autonom t tyre (1908-1912); ishte hallk (tribun popullor) lidhse midis fshatarit
t lir dhe elits politike shqiptare; ishte mburoj e ksaj kategorie shoqrore nga
abuzimet e pushtetit vendor e qendror osman; ishte personalitet me ndikim t madh dhe
autoritet shtetror n fazn e ngritjes, funksionalizimit dhe mbrojtjes t shtetit shqiptar
(1912-1914); ishte personalitet nga m t angazhuarit n prpjekjet pr afirmimin e
shtjes shqiptare pas vendimeve t Konferencs s Ambasadorve n Londr. Isa u
respektua dhe admirua nga qarqet atdhetare edhe jasht Shqipris. Me fjal t tjera, Is
Boletini ka qen faktor krucial dhe pra emetues i fuqishm i impulseve n proceset
historike si ishte Lvizja Kombtare Shqiptare, Pavarsia e Shqipris dhe JO-ja e
madhe e shqiptarve ndaj pushtimit t Kosovs dhe viseve tjera shqiptare dhe ndaj
politiks antishqiptare t zbatuar n viset e pushtuara nga fqinjt.
Dhe n fund, n kt prvjetor t dhimbshm a mund t fle i qet Is Boletini
qoft edhe n Boletinin e tij, pran shkmbeve Ma t bukur se pallatet e
Stambollit?- si i cilsonte ai. Apo ndoshta n njqindvjetorin e vrasjes s tij fizike
nga t huajt, Isa do t rrotullohet n varr pr gjendjen aktuale t Kosovs s
katandisur (n varfri, n korrupsion, n krim t organizuar, n mashtrim, n
amoralitet) nga vet njerzit e saj, apo nga vetvetja e keqe e saj.