UNIVERZITET U PRIZRENU

FAKULTET KOMPJUTERSKIH NAUKA

ICT

KONCEPTI MOBILNE
KOMUNIKACIJE

Skripta za studente ICT programa

Sadraj:

1. GENERACIJE MOBILNIH KOMUNIKACIJA ............................................................ 3

1.1. Prva generacija ........................................................................................................ 3
1.2. 2G - Druga generacija ............................................................................................. 5
1.3. 2,5 G generacija ................................................................................................... 6
1.4. 3G Trea generacija ............................................................................................. 8
1.5. 4G etvrta generacija ........................................................................................... 9
1.6. 5G Peta generacija ............................................................................................. 10
2. SATELITSKE SISTEMI MOBILNIH KOMUNIKACIJA ........................................... 12
2.1. Satelitska orbita..................................................................................................... 13
2.2. Vrste satelita ......................................................................................................... 13
2.2.1. Geostacionarni sateliti .................................................................................... 14
2.2.2. MEO sateliti................................................................................................... 15
2.2.3. LEO sateliti.................................................................................................... 16
3. MOBILNE SATELITSKE KOMUNIKACIJE ............................................................. 18
3.1. GPMCS ................................................................................................................ 18
3.2. Irridium mobilni satelitski sistem .......................................................................... 18
3.3. Globalstar mobilni satelitski sistem ....................................................................... 19
3.4. ICO i Odisej .......................................................................................................... 21
3.5. Stratosferske platforme ......................................................................................... 21
4. Mobilni telekomunikacioni sistemi............................................................................... 22
5. Dupleks........................................................................................................................ 23
6. Handover ..................................................................................................................... 24
6.1. Celularni sistemi mobilnih komunikacija .............................................................. 24
6.2. GSM (Global System for Mobile communication) ................................................ 25
7. Standard GSM ............................................................................................................. 25
8. GSM radio-interfejs ..................................................................................................... 26
9. Trendovi u mobilnim komunikacijama ......................................................................... 27
POJMOVNIK ..................................................................................................................... 29

2
 1. GENERACIJE MOBILNIH KOMUNIKACIJA

Komunikacijska mobilnost donela je novi nain razmiljanja.

Jo od otkria mogunosti prenosa informacija elektromagnetnim talasima razvijaju se
sistemi za prenos govora i podataka na daljinu.
Pod pojmom mobilnih komunikacija podrazumeva se beini komunikacioni sistem u
kojima se komunikacija izmeu korisnika odvija putem radio talasa, pri emu se najmanje
jedan od korisnika kree ili je zaustavljen na unapred nepoznatoj lokaciji.
Komunikacija u pokretu, bez vremenskih i prostornih ogranienja koncept bilo
kada, bilo gde i bilo sa kim.
Mobilne komunikacije nastale su iz potrebe za mobilnou korisnika i nezavisnosti od fizike
povezanosti na komunikacionu mree.
Mobilnost se ostvaruje sistem baznih stanica radio signalom pokrivaju geografsko
podruje.

1.1. Prva generacija

Slika 1. NTM

3
 NTM standard iz 1981 godine. NTM je analogni sistem javne pokretne telefonije prve
generacije namenjen iskljuivo komunikaciji, karakteriu ga jednoslojna elijska struktura te
relativno veliki korisniki terminali, prvenstveno za ugradnju i upotrebu u vozilu.
NMT standard razvijen je zajednikim radom operatora etiri skandinavske zemlje uz
aktivno uee proizvoaa opreme (Ericsson).
U poetku je predviao rad u frekvencijskom podruju od 450 MHz (NMT 450) da bi
kasnije bio proiren i na frekvencijsko podruje od 900 MHz (NMT 900).
Nakon skandinavskih zemalja standard je ubrzo prihvaen i u Zapadnoj Evropi.
Neto kasnije standard je prihvaen i u zemljama Centralne i Istone Evrope to je bio
znaajan podsticaj njegovom daljem razvoju i usavravanju.

Slika 2. Primjer NTM-a

4
 1.2. 2G - Druga generacija

GSM (Global System for Mobile Communication) globalni sistem za pokretne

komunikacije

Slika 3. Primjer 2g mobilnih telefona

Brzi tehnoloki razvoj i sve izraenije potrebe korisnika mobilne telefonije rezultirali
su uvoenjem novog, elijskog sistema za pokretnu telefoniju, tj. o GSM sistemu, digitalnom
sistemu za pokretne komunikacije, visokog kvaliteta i zatite prenoenih informacija.
GSM je razvijan tokom 80-tih godina u vedskoj, a poetkom 90-tih je krenuo
osvajati Evropu, a danas je prisutan u vie od 100 zemalja sveta s oko 60 miliona korisnika.

Slika 4. Struktura GSM mree

5
 Posebno svojstvo GSM mree je tzv. Meunarodni roaming. To je pojam koji
oznaava mogunost upotrebe pokretnog telefona unutar GSM mrea celom sveta, odnosno
izan granica matine zemlje.
GSM sistem je u mogunosti da vas pronae gde god se nalazili unutar podruja
pokrivanja mree. Na ovaj nain vam je omogueno korienje vlastitog telefona i u
inostranstvu i kod kue.
Tehnika struktura GSM mree je jedna od najsloenijih struktura u oblasti elijskih
mrea za pokretne komunikacije.
Sistem je potpuno digitalan to znai da se moe potpuno itegrisati u stacioniranu
digitalnu mreu.
Frekvencijski opseg GSM mree je 890 915 i 935 960 MHz.
GSM aparati se ne mogu koristit u NTM mrei i obrnuto jer se radi o sasvim razliite
veze koje nemaju veze jedna sa drugom.
Osnovna im je razlika u frekvenciji i u tome da je jedna analogna, a druga je digitalna.

1.3. 2,5 G generacija

GPRS (General Packet Radio Service) je digitalna tehnologija koja omoguava bri
prenos podataka u mobilnoj telefoniji, pretraivanje Interneta, e-mail u pokretu,
multimedijalne poruke (MMS), vizuelnu komunikaciju i lokacijski bazirane servise.
GRPS se naplauje po koliini prenosa podatka.

Slika 5.GPRS

6
 Slika 6. GPRS Arhitektura

EDGE tehnologija je unapreenje GSM-a koje omoguuje beini prenos podataka do

384 kb-s.
EDGE se klasifikuje kao (2,75G) generacija mobilnih bezinih komunikacija.
Ta tehnologija poznata je i pod nazivom EGPRS.

Slika 7. 2.5. Generacija

7
 1.4. 3G Trea generacija

UTMS omoguuje beini prenos podataka brzinama do 11 Mbit/s. Jedna od bitnih

funkcionalnosti te tehnologije jeste mogunost integracije razliitih drugih komunikacija,
fiksnih i beinih u jedinstvenu telekomunikacijsku celinu.
UMTS se klasifikuje kao tehnologija tree generacije (3G). Oznaava se i kao UTRA
FDD/CDMA.
Poslednje tehnoloko usavravanje UMTS-a oznaava se i kao HSDPA, s trenutnim
brzinama od 1,8 do 14,4 Mbit/s.

Slika 8. 3G

8
 Slika 9. Ureaji

1.5. 4G etvrta generacija

U telekomunikacijama, 4G je etvrta generacija mobilne tehnologije. To je naslednik

3G i 2G porodice standarda.
Brzina za 4G download brzinu je 100 Mbit/s za visoku mobilnu komunikaciju (kao
to je iz vozova i automobila) 1Gbit/s za nisku mobilnu komunikaciju (kao to su peaci i
stacionarni korisnici).
Od 4G sistema se oekuje da prui sveukupan pristup i da osigura sve Ip temelje
mobilnog irokopojasnog reenja za prenosne raunare, beine modeme, smart-phone i
druge mobilne ureaje.
Sadraj kao to su ultra-irokopojasni pristup Internetu, Ip telefonija, igre, usluge i
streamed multimedija mogu se pruati korisnicima.

9
 Slika 10. 4G

Slika 11. 4G mobilni telefoni

1.6. 5G Peta generacija

Glavna oekivanja od 5. generacije mobilnih komunikacija mogu se saeti u slijedea

poboljanja ili nove funkcionalnosti: - prosjena brzina prijenosa podataka u pokretu oko 1
Mbit/s - vea uinkovitost upotrebe radijskog spektra - poboljana komunikacijska sigurnost,
posebno zbog primjene pametnog radija (tzv. cognitive radio).

Manje dimenzije i puno due trajanje baterije odnosno vea energetska uinkovitost -
bolja rubna radijska pokrivenost i vea brzina podataka reda 10 Gbit/s po eliji - ukupno

10
povratno kanjenje (latency) od 1 ms - mogunost raspodjele podataka prilikom slanja i
primanja kroz dva razliita komunikacijska kanala odnosno dvije razliite pristupne mree.

Tipini parametri za 5G standard bi mogli da obuhvate:

PREDLOENE 5G BEINE PERFORMANSE

PARAMETAR PREDLOENE
PERFORMANSE

Kapacitet mree (Network capacity) 10 000 puta trenutna mrea

Maksimalna brzina prenosa podataka (Peak 10 Gb/s

data rate)

Brzina prenosa podataka na rubu elije (Cell 100 Mb/s

edge data rate)

Kanjenje (Latency) < 1 ms

Tehnologije milimetarskih talasa: Upotreba frekvencija mnogo viih u frekventnom

opsegu otvara vei opseg, a takoe daje mogunost za mnogo iri propusni opseg kanala -
moda i 1 - 2 GHz.
Meutim, to postavlja nove izazove za razvoj slualica gde se trenutno koriste
maksimalne frekvencije od oko 2 GHz i propusni opsezi od 10 - 20 MHz.
Za 5G, razmatraju se frekvencije preko 50GHz, pa e to predstavljati prave izazove za
projektovanje kola, tehnologija, a takoe i naina korienja sistema poto ove frekvencije ne
putuju tako daleko i prepreke ih skoro u potpunosti apsorbuju.

11
 2. SATELITSKE SISTEMI MOBILNIH KOMUNIKACIJA

Satelitske mree predstavljaju kombinaciju vorova, kod koje su neki vorovi sateliti.
vorovi omoguavaju da se ostvari komunikacija izmeu jedne i druge take na planeti
Zemlji. vor u mrei moe biti satelit, zemaljska stanica, terminal krajnjeg korisnika ili
telefon. U principu, Mjesec kao prirodni satelit planete Zemlje moe da se koristi kao relejna
stanica (vor) u mrei, ali ipak poeljnije je koristiti vjetake satelite jer se na njima moe
instalirati elektronska operma iji je osnovni zadatak da regenerie signal ija je energija
opala (signal oslabio) du prenosnog puta.

Drugo ogranienje koje se odnosi na prirodne satelite, kakav je Mjesec, predstavlja

njihovo rastojanje od Zemlje, to za posljedicu ima dugo komunikaciono kanjenje. Satelitske
mree predstavljaju celularne (elijske) mree po tome to dijele planetu na elije. Sateliti
omoguavaju da se ostvari prenos od bilo koje lokacije na Zemlji, zavisno od toga koliko su
dva korisnika, koja meusobno komuniciraju, udaljena. Pri tome, ne zahtjeva se velika
novana investicija u infrastrukturi na strani Zemlje.

Prenos signala od zemaljske stanice ka satelitu se naziva uplink, dok prenos od

satelita ka zemaljskoj stanici je poznat kao downlink. Elektroniku u satelitu koja prihvata
uplink signal, a konvertuje ga u downlink, naziva se transponder. Sistemi koji se nalaze na
Zemlji ili blizu Zemlje nazivaju se zemaljske stanice (Earth Stations). Postoje brojne razlike
izmeu satelitsko- i zemaljsko-baziranih komunikacija, a one se mogu iskazati kroz sljedea
zapaanja:

a) oblast pokrivanja satelitskog sistema daleko premauje zemaljski sistem. Tako na

primjer, za sluaj geostacionarnog satelita, sa jednom antenom vidi se skoro etvrtina
Zemljine kugle.

b) cijena prenosa kod satelitskih komunikacija je skoro nezavisna od rastojanja

(odnosi se na oblast pokrivanja satelita).

c) kod satelitske komunikacije prenosni kanali su veoma irokog propusnog opsega, a

prenos podataka se ostvaruje pri velikim brzinama.

d) satelitske veze su esto puta podlone kratkotrajnim smetnjama i degradacijama, ali

i pored toga kvalitet prenosa je dosta visok.

12
 e) kod geostacionarnih satelita postoji propagaciono kanjenje Zemlja-Satelit-Zemlja
od 1/4s.

2.1. Satelitska orbita

Satelitske orbite je mogue klasifikovati na vei broj naina:

1) orbita je kruna pri emu je centar Zemlje centar kruga, ili eliptina pri emu je centar
Zemlje jedan od dva fokusa elipse.
2) orbita je ekvatorijalna ako se satelit nalazi direktno iznad ekvatora, polarna ako prolazi
iznad oba pola, dok se ostale orbite nazivaju inclined.
3) shodno visini u odnosu na Zemlju sateliti se mogu nalaziti u geostacionarnoj orbiti (GEO-
Geo Earth Orbit), srednjoj zemaljskoj orbiti (MEO - Medium Earth Orbit), ili u niskoj
zemaljskoj orbiti (LEO - Low Earth Orbit).

Slika 12. Tipovi orbita

2.2. Vrste satelita

Na osnovu lokacija orbite u odnosu na povrinu zemlje, sateliti se mogu podijeliti u tri
kategorije:

a) Geostacionarni (Geostationary Earth Orbit- GEO)

b) Medium Earth Orbit (MEO)
c) Low Earth Orbit (LEO)

13
 2.2.1. Geostacionarni sateliti

Kod line-of-sight dometa signala zahtjeva se da predajna i prijemna antena budu,

cijelo vrijeme, usmjerene jedna prema drugoj (jedna antena mora da ima drugu antenu na
vidiku). Zbog ovoga, satelit koji rotira bre ili sporije u odnosu na rotaciju Zemlje je vidljiv
za samo neki krai vremenski period. Da bi se obezbjedila neprekidna (konstantna)
komunikacija, satelit treba da se kree istom brzinom kao i Zemlja, pa da tako izgleda kao da
ostaje u istu taku. Ovakvi sateliti se nazivaju geostacionarni. S obzirom da se orbitalna
brzina odreuje na osnovu rastojanja od Zemlje, samo jedna orbita moe biti geostacionarna.
Orbita se nalazi na ekvatorijalnoj ravni priblino 38 000 km od povrine Zemlje. Jednim
geostacionarnim satelitom nije mogue pokriti cijelu teritoriju Zemlje. Jedan satelit u orbiti
ima line-of-sight kontakt sa velikim brojem zemaljskih stanica, ali zakrivljenost Zemlje ini
da taj satelit bude nevidljiv za veliku teritoriju planete Zemlje. U sutini, minimalno je
potrebno 3 GEO satelita koji se meusobno nalaze na ekvivalentnim rastojanjima da bi se
pokrila cijela teritorija Zemlje. Na slici 4. prikazana su tri satelita, svaki za 1200 u odnosu na
druge koji se nalaze u geosinhronim orbitama iznad ekvatora (pogled je sa strane Severnog
Pola North Pole). GEO sateliti se koriste za prenos medijskih (radio i TV) signala.

Slika 13. Sateliti u geostacionarnoj orbiti

Prednosti GEO orbita su sljedee:

a) s obzirom da je pozicija satelita, relativno u odnosu na Zemlju, stacionarna ne postoje

problemi sa Doppler-ovim efektom.
b) praenje satelita sa zemaljske stanice je pojednostavljeno.

14
c) na visini od 36853 km satelit moe da komunicira sa etvrtinom zemaljske kugle, a sa tri
satelita, razdvojenih za 1200 mogue je komunicirati sa cijelom Zemljom, iskljuujui
sjeverni i juni pol.
d) GEO sateliti su danas najei tipovi korienih komunikacionih satelita.

Nedostaci GEO orbita su sljedei:

a) snaga signala na prijemu je mala nakon prolaska 35000 km.

b) polarni regioni oko sjevernog i junog pola su slabo pokriveni GEO satelitima.
c) i pored velike brzine svjetlosti postoji kanjenje signala, koje za dve lokacije direktno
ispod satelita iznosi (2 * 35863)/300000 = 0.24 s , to je znaajno vrijeme.

Da bi se rijeio problem kanjenja koriste se LEO i MEO sateliti.

2.2.2. MEO sateliti

MEO sateliti su locirani izmeu dva Van Allen-ova pojaseva. Satelit koji se nalazi u
ovoj orbiti rotira oko Zemlje za otprilike 6 do 8 asova. Primjer MEO satelitskog sistema je
Global Positioning System (GPS). Sateliti ovog sistema se nalaze na visini od 18 000 km
iznad Zemlje. Sistem se sastoji od 24 satelita i koristi se za navigaciju na Zemlji, moru, i u
vazduhu, jer obezbjeuje informaciju o vremenu i lokaciji koje koriste (pokretna) vozila i
brodovi. GPS koristi 24 satelita u est orbita (vidi sliku 5). Orbite i lokacije satelita u svakoj
orbiti izvedene (realizovane) su tako da su u svakom trenutku, po etiri satelita vidljiva sa
bilo koje take na Zemlji. GPS prijemnik ima almanah koji ukazuje na tekuu poziciju
satelita.

Slika 14. Orbite GPS satelita

Osnovne karakteristike MEO satelita su:

15
1) kruna orbita na visini od 5000-12000 km
2) perioda orbite je 6 asova
3) dijametar pokrivanja je od 10000-15000 km
4) round-trip propagaciono kanjenje je manje od 50 ms
5) maksimalno vrijeme za koje je satelit vidljiv sa fiksne take na Zemlji (iznad radio
horizonta) iznosi nekoliko asova.

2.2.3. LEO sateliti

LEO sateliti imaju polarne orbite. Oni su locirani na visinama izmeu 500 i 2000 km,
a imaju periodu rotacije od 90 do 120 minuta. Brzina satelita je od 20 000 do 25 000 km/h.
LEO sistem se obino karakterie celularnim tipom pristupa, slian onom koji se koristi kod
celularne telefonije. Footprint na Zemlji ima dijametar od 8 000 km. Poto su LEO sateliti
blii Zemlji round-trip propagaciono kanjenje je manje od 20 ms, to je prihvatljivo za audio
komuniciranja.

LEO sistem ini konstelacija (sazvee) satelita koji su organizovani u mrei, pri
emu se satelit ponaa kao komutator (switch kod klasinih raunarskih mrea). Sateliti koji
su meusobno blii jedan drugome povezuju se preko inter-satelitskih veza (intersatellite
links ISL). Mobilni sistem komunicira sa satelitom preko mobilne veze korisnika (user
mobile link UML). Satelit moe da komunicira i sa zemaljskom stanicom (gateway) preko
gateway veze (gateway link GWL). Na slici 10 prikazana je tipina LEO satelitska mrea.

Slika 15. LEO satelitski sistem

Osnovne karakteristike LEO satelita su:

a) kruna ili slabo naglaena eliptina orbita na visini od 2000 km.

16
b) period orbite je od 1.5 do 2 asa.

c) dijametar pokrivanja je 8000 km.

d) propagaciono kanjenje (Zemlja-satelit-Zemlja - round-trip-propagation signal) je manje

od 20 ms.

e) maksimalno vreme za koje je satelit vidljiv sa fiksne take na Zemlji je do 20 minuta.

f) s obzirom da se satelit kree u odnosu na fiksnu taku na Zemlji jako je izraen efekat
Doppler-a.

LEO sateliti se mogu podeliti u tri kategorije:

a) Little LEO - je operativan ispod 1 GHz. Ovi sateliti se uglavnom koriste za prenos poruka
malih bitskih brzina. Koriste propusni opseg ne vei od 5 MHz, a podravaju brzine
prenosa podataka do 10 kbps. Namjenjeni su za praenje i slanje poruka sa malim bitskim
brzinama prenosa.
b) Big LEO - je operativan izmeu 1 i 3 GHz. Goldstar je tipian big LEO satelitski sistem,
koji se sastoji od 48 satelita, u est polarnih orbita, svaka orbita sa po osam satelita.
Orbite se nalaze na visini od 1 400 km. Iridium sistem je drugi primjer big LEO. Ovaj
sistem ini 66 satelita podijeljenih u est orbita sa po 11 satelita po svakoj orbiti. Orbite
su na visini od 750 km, a svaki satelit je razdvojen od drugog za aproksimativno 320.
Podravaju brzine prenosa podataka do nekoliko Mbps. Podravaju sve servise tipa LEO
kao i prenos govora.

c) Broadband LEO - obezbjeuje da se ostvari komunikacija slina onoj kao kod optikih
(fiber optic) mrea. Prvi broadband LEO sistem je bio Teledesic. Teledesic je sistem
satelita koji obezbjeuje fiberoptic-like komunikacije (irokopojasne kanale, mali
procenat greke u prenosu ( low error rate), i malo kanjenje kod propagacije signala).
Glavna namjena ovog sistema je da obezbijedi brzi Internet pristup svim korisnicima
lociranim svuda po svijetu. Najee ovaj sistem se naziva nebeski Internet (Internet in
the sky).

17
 3. MOBILNE SATELITSKE KOMUNIKACIJE

Za razliku od GEO satelita, LEO sateliti omoguavaju upotrebu runih prenosnih

terminalnih ureaja poput mobilnih telefona u GSM mrei. Prvi LEO satelit je lansiran 1998.
godine.

3.1. GPMCS

GMPCS (Global Mobile Personal Communications Services) su sistemi namijenjeni

poslovnim korisnicima kojima obezbjeuju potpunu mobilnost i globalnost, jer e veze biti
mogue ostvariti izmeu bilo koje dve take na Zemlji. Postoji bojazan da e ovi sistemi
predstavljati konkurenciju zemaljskim mobilnim elijskim sistemima. Ali je vjerovatnija
integracija GPMCS sa mobilnim elijskim sistemima. Predvia se da GPMCS sistemi budu
dopuna zemaljskih elijskih sistema, u sluajevima kada mobilni korisnik napusti zonu
pokrivanja elijskog sistema. Za ovakav sistem predvia se upotreba dualnih krajnjih ureaja
(dual-mode).

Najpoznatiji mobilni LEO sistemi

Najpoznatiji mobilni LEO sistemi su:

Irridium, i
Globalstar.

3.2. Irridium mobilni satelitski sistem

Konstelacija satelita Iridium velika je grupa satelita koji omoguavaju pokrivenost,

kako glasovnu tako i podatkovnu prema satelitskim telefonima i primopredajnicima na cijeloj
Zemljinoj povrini. Iridium Communications Inc. posjeduje i rukovodi konstelacijom,
prodaje opremu i pristup svojim uslugama. Izvorno je smiljen od strane Bary Bertigera, Dr.
Ray Leopolda i Ken Petersona 1987. godine (1988. godine patentiran je od strane Motorole u
njihovo ime), potom ga je razvila Motorola od 29. jula 1993. do 01. novembra 1998. godine
kada sistem postaje operativan i komercijalno dostupan.

Konstelacija od 66 aktivnih satelita ima 6 orbitalnih ravnina odvojenih za 30 stepeni,

sa 11 satelita u svakoj ravnini (ne raunajui zamjenske satelite). Po prvobitnom konceptu

18
sistem je trebao imati 77 satelita odakle je i dolo ime Iridium, inae po istoimenom
hemijskom elementu s atomskim brojem 77 i satelitima kao elektronima koji krue oko
Zemlje kao jezgre, po Bohrovom modelu atoma.

Iridum mrea satelita se sastoji od: tri glavna elementa koji ukljuuju svemirsku
mreu, zemaljske stanice i satelitske telefone i podatkovne jedinice. Glasovne i podatkovne
poruke mogu biti usmjerene bilo gdje na svijetu od strane Iridium sistema. Pozivi se
preusmjeravaju od satelitskog telefona ili podatkovne jedinice na Zemlji do jednog od
Iridium satelita. Zatim se odailje s jednog na drugi satelit sve do odgovarajue zemaljske
stanice. Poziv se zatim prebacuje do javne govorne mree ili Interneta kada doe do
primatelja.

Svaki Iridium satelit moe podrati do 1100 telefonskih poziva. Komunikacija s

Iridium mreom vri se preko TDMA (Time division multiple access) i FDMA (Frequency
division multiple access) baziranih sistema koristei L band spektar izmeu 1616 i 1626.5
MHz. Iridium kontrolira 7.775 MHz.

Slika 16. Irridium satelit

3.3. Globalstar mobilni satelitski sistem

Globalstar sistem (LEO) omoguit e pouzdan rad ukoliko poneki satelit i prestane
raditi, za razliku od geostacionarnih sistema gdje ukoliko doe do kvara na satelitu cijeli
sistem koji opsluuje taj satelit prestaje raditi.

19
 Viestruki prijenos (Path diversity) je metoda prijema signala koja omoguava
kombinovanje viestrukog signala promjenljive snage u jedinstven koherentni signal.
Pretplatniki ureaji omoguit e komunikaciju i s jednim satelitom, dok e 2-4 satelita biti
dostupna.

Mobilne stanice e prema potrebi mijenjati nivoe disipirane snage zbog raznih
interferencija ili mijenjanja snage polja, tako da e srednja izlazna snaga biti izmeu 50-
300mW.

S obzirom da je Globalstar sistem na niskoj orbiti (LEO) neophodno vrijeme satelita

oko Zemlje je mnogo manje od Zemljinog, tako da sateliti nisu na fiksnom poloaju u odnosu
na taku na Zemlji kao kod geostacionarnih, nego neprestano krue (neophodno vrijeme
satelita je 113 minuta, 12.7 puta obie Zemlju za 24h). Meutim to mijenjanje poloaja i
aktivnog satelita nee primjetno uticati na kvalitet veze.

Simultana upotreba do tri satelita omoguit e kvalitetnu vezu, tako npr. pretplatnik
koji se vozilom kree izmeu zgrada kod upotrebe samo jednog satelita zbog prirode
mikrotalasa veza bi bila prekinuta, meutim u ovom sluaju signal dolazi sa preostala dva
satelita. Ova tehnika prijenosa ima takoer prednosti u tome jer ukoliko doe do kvara na
satelitu, sistem e i dalje raditi. Globalstar sateliti dizajnirani su da trokovi proizvodnje i
lansiranja budu minimalni, tako da spadaju u jeftinije satelitske sisteme.

Sateliti nee direktno spajati korisnike nego se nastoje iskoristiti postojee javne
telefonske mree (PSTN), analogni i digitalni celularni sistemi, te e se prebacivati poziv
izmeu korisnika i zemaljske stanice (gateway) ili direktno preko satelita ukoliko je
sagovornik korisnik Globalstara. Sastav Globalstar je niskoorbitalni (LEO) i sastoji se od 56
satelita, gdje je 48 aktivnih i 8 rezervnih. Sateliti e biti smjeteni u 8 orbitalnih ravnina sa 6
satelita, visini 1414 km i krunim orbitama pod uglom inklinacije od 52 stepena. Sastoje se
od stabilizatora za sve tri ose, glavni dio je trapezoidan (oblik je prilagoen tako da
svemirsko vozilo moe ponijeti vie satelita), dvije solarne ploe i magnetometar na tijelu.
Masa satelita je oko 450 kg i potrauju za normalan rad oko 1100W elektrine energije.
Predvien ivotni vijek za prvu generaciju je 7.5 godina. Sistem globalnog pozicioniranja
(GPS) se koristi kod odravanja definisane putanje i visine. Takoe koriste se senzori za
Sunce, Zemlju i magnetsko polje kao pomo kod odravanja visine.

20
 Glavni dio Globalstar satelita je komunikacijski dio. Sastoji se od niza antena za
frekvencijska podruja C (komunikacija s voritem), L i S (komunikacija s korisnikim
ureajima).

3.4. ICO i Odisej

ICO i Odisej su dva MEO satelitska sistema u razvoju. Oba sistema se sastoje od 12
satelita na visini od oko 10000 km, rasporeenih u 3 orbitalne ravni sa 12, odnosno 7
zemaljskih stanica za pristup. Namijenjeni su pokrivanju djelova Zemlje koji nisu pokriveni
elijskim sistemima, odnosno djelovima Zemlje sa nedovoljno razvijenom
telekomunikacionom strukturom. Terminalni ureaji e biti dual-modni.

3.5. Stratosferske platforme

Stratosferske platforme predstavljau sljedei korak u satelitskim komunikacijama.

Predvia se da e pojava ovih platformi izazvati revolucionarne promjene u satelitskim
komunikacijama, a prije svega u domenu irokopojasnog prenosa velikog kapaciteta i niske
cijene. Platforme e biti na visini od 21 km iznad Zemlje i pokrivae povrinu prenika 1000
km. Naroito je znaajna njihova primjena u obezbjeenju komunikacionih potreba u velikim
gradovima sa intenzivnim telekomunikacionim saobraajem.

21
 4. Mobilni telekomunikacioni sistemi

Od sredine XX veka su se irom sveta vrili eksperimenti na polju uvoenja komercijalne

mobilne telefonije i civilnih beinih komunikacija uopte. Prvi takvi sistemi, koji su za
prenos govora koristili analogne tehnike modulacije (po pravilu uskopojasnu FM
modulaciju), puteni su u rad na teritoriji SAD. Tom prilikom su usvojena odreena pravila
koja se odnose na sve, pa i savremene komercijalne mobilne sisteme, poput onih o podeli
teritorije namanje celine (tzv. elije), neophodnosti posredovanja baznih stanica prilikom
komunikacije izmeu pojedinanih korisnika itd. Komutacija razgovora se u analognim
sistemima prirodno vrila po principu komutacije kanala. Ovakvi sistemi se oznaavaju kao
mobilni sistemi prve generacije ili 1G.
Do osamdesetih godina prolog veka su razraene vrlo efikasne i pouzdane tehnike za beini
prenos digitalnih podataka poput tehnika digitalne modulacije signala, algoritama za
prevenciju i korekciju greaka, novih metoda multipleksiranja, novih arhitektura radio
primopredajnika itd. Istovremeno je tehnologija izrade integrisanih kola omoguila
realizaciju digitalnih integrisanih kola vrlo visokog stepena integracije (VLSI Very Large
Scale Integration), koja mogu da ostvaruju jako sloene algoritme obrade najrazliitijih
digitalnih i digitalizovanih analognih podataka, tako da je ve naredna (druga) generacija
mobilnih telekomunikacionih sistema u potpunosti orijentisana ka prenosu govora u
digitalnom obliku. Posebna panja je posveena standardizaciji novih sistema na globalnom
nivou, ime je krug potencijalnih korisnika izuzetno povean tako da su do izraaja najzad
mogle da dou i sve prednosti visokoserijske proizvodnje i slobodnog meunarodnog trita.
Prvi digitalni standard za mobilnu telefoniju koji je usvojen na celoj teritoriji Evrope nosi
naziv GSM, dok se u Severnoj i Junoj Americi koristi modifikovani GSM (na 1900MHz) i
dva razliita sistema koja se esto oznaavaju kao PCS/PDC (ili TDMA) i CDMA.
Pod pojmom mobilnih komunikacija podrazumevaju se beini komunikacioni sistemi u
kojima se komunikacija izmeu korisnika ostvaruje putem radio talasa, pri emu se najmanje
jedan od korisnika kree ili je zaustavljen na unapred nepoznatoj lokaciji.

Svrha mobilnih komunikacija:

Nastale su iz potrebe za mobilnou korisnika i nezavisnosti od fizike povezanosti na

komunikacionu mreu. Mobilnost se ostvaruje sistemom baznih stanica koje radio signalom
pokrivaju odreeno geografsko podruje

22
Naini komuniciranja-servis:

govor (mobilna telefonija)

tekstualne poruke (SMS)
podaci (mobilni Internet...)
video (streaming, mobilna TV)
multimedijalne komunikacije.
Prema podruju pokrivanjai stepenu mobilnostikorisnika, mobilni komunikacioni sistemi se
mogu klasifikovati na sisteme:

unutar kue ili zgrade (beini telefoni, WLAN- wireless local area networks)
unutar grada ili naselja (javni mobilni celularni sistemi, )
unutar drave ili regije
5. Dupleks

Tip komunikacije koji omoguuje istovremeni prijem i predaju signala, kako na strani
mobilnog terminala, tako i na strani bazne stanice, se naziva dupleks. Dupleks se moe
ostvariti kao frekvencijski dupleks (FDD Frequency Division Duplex) ili vremenski dupleks
(TDD Time Division Duplex).

- Frekvencijski dupleks

Kod frekvencijskog dupleksa radio kanal se definie kao dvosmerni komunikacioni put koji
se sastoji od dve frekvencije. Jedna frekvencija se koristi za povratni link (komunikacija od
mobilne stanice ka baznoj stanici uplink (UL)) dok se druga koristi za direktni link
(komunikacija od bazne stanice ka mobilnoj stanici downlink (DL).

- Vremenski dupleks

Kod vremenskog dupleksa isti frekvencijski opseg se koristi i za povratni i za direktni link, u
razliitim vremenskim intervalima.

23
 6. Handover
Kljuna funkcija u obezbeivanju mobilnosti korisnika - obezbeuje kontinuitet trajanja
poziva (bez prekidanja veze) i zadravanje eljenog kvaliteta veze, pri kretanju korisnika iz
elije u eliju.

- Dva tipa Handovera

Tvrdi (hard handover) pre uspostavljanja veze sa novom baznom stanicom prekida
se veza sa starom baznom stanicoma
Meki (soft handover) komunikacija sa starom baznom stanicom se ne prekida tokom
handover procedure, ve mobilna stanica istovremeno komunicira sa 2 ili vie baznih
stanica sve dok se handover ne zavri.

6.1. Celularni sistemi mobilnih komunikacija

elijski koncept je razvijen sa ciljem da se povea pokrivenost radio signalom. Sutina

elijske mree se sastoji u korienju veeg broja predajnika male snage.

- Osnovni ciljevi (prednosti) celularnog koncepta

Pokrivanjeirokih geografskih podruja sistem mora biti raspoloiv na svim

lokacijama sa kojih korisnik eli da komunicira.
Mobilnostkorisnika korisniku se mora obezbediti kontinuitet poziva (alocirati
potrebni resursi) pri njegovom kretanju, i omoguiti interoperabilnost u sluaju
korienja sistema koji se zasnivaju na razliitim standardima
Obezbeenje stalno rastuih potrebnih kapaciteta sistema
Obezbeenje zahtevanog kvaliteta servisa
1G: analogni sistemi, FDMA, prenos govora - frekvencijska modulacija (FM)
2G: digitalni sistemi, prenos govora, SMS + prenos podataka ogranienim brzinama
2.5generacija prelaz ka treoj generaciji
3G:prenos govora, podataka i multimedije velikom brzinom
ka 4G sistemima (3.5G, beyond 3G,)

24
 6.2. GSM (Global System for Mobile communication)

GSM standard je razvio ETSI - European TelecommunicationsStandards Institute.

GSM je digitalna elijska tehnologijaza prenos govora i podataka na bazi komutacije
kola.
Jedna od osnovnih prednosti GSM sistema je mogunost meunarodnog roaminga na
osnovu dogovora izmeu GSM operatera irom sveta
Zasniva se na kombinaciji FDMA/TDMA tehnika viestrukog pristupa i
frekvencijskom (FDD) dupleksiranju to znai da su odvojeno definisani frekvencijski
opsezi koji se koriste za povratni i direktni link.
- Prelaz kasistemima tree generacije (2.5G)

HSCSD (High Speed Circuit Switched data)-Brzine prenosa podataka: 57.6 Kb/s
GPRS (General Packet Radio service)-Brzine prenosa podataka: 14.4 - 115.2 Kbps
EDGE (Enhanced data rate for GSM Evolution)-Brzine prenosa podataka: 384 Kbps

7. Standard GSM

GSM je digitalna mobilna tehnologija koja je rasprostranjena u zemljama Evrope, Afrike,

Bliskog Istoka i jednom delu Severne Amerike. Osnove ovog standarda su predloene
sredinom osamdesetih godina XX veka, a od strane ETSI (European Telecommunications
Standardization Institute) je konano usvojen 1991. god. GSM je razvijen sa ciljem da se jako
velikom broju potencijalnih pretplatnika omogui pouzdana mobilna komunikacija, pre svega
prenosom govora i kratkih tekstualnih poruka duzine do 160 alfanumerikih znakova (SMS
Short Message Service). GSM je znaajno unapredio udobnost korienja mobilnih ureaja
uvoenjem izvesnih kvalitativnih novina, poput razdvajanja identiteta korisnika i mobilnog
ureaja upotrebom tzv. SIM kartica (Subscriber Identification Module modul za
identifikaciju pretplatnika), i omoguavanjem korienja istog mobilnog ureaja i iste SIM
kartice na teritoriji bilo koje mobilne GSM mree u svetu, a ne samo matine tzv. Roaming
(eng. roam odlutati).

25
 8. GSM radio-interfejs

Za rad GSM sistema je predvien frekventni opseg 890 915 MHz za prenos govora od
mobilnih ureaja do baznih stanica (uplink) i 935 960 MHz za prenos u suprotnom smeru
(downlink). Oba podopsega su podeljena na po 124 kanala irine 200 kHz, ime je ostvarena
FDMA raspodela (Frequency Division Multiple Access viestruki pristup po
frekvencijama). Osim toga, u okviru svakog kanala se koristi vremenska raspodela resursa po
TDMA principu (Time Division Multiple Access viestruki pristup u vremenu). Svakom
aktivnom mobilnom ureaju za prenos i prijem informacija na raspolaganju stoji jedan od 8
vremenskih kanala (tzv.slot ova) u okviru jednog od 124 korisnikih frekvencijskih
(prijemnih i predajnih) kanala, to znai da je teoretski u svakom trenutku mogue opsluivati
do 992 aktivna pretplatnika putem svake pojedinane bazne stanice. Dopunom standarda je
omogueno dodatno proirenje oba frekventna opsega za po 15 MHz (tj. 75 frekvencijskih
kanala irine 200 kHz), to omoguava poveanje maksimalnog broja aktivnih pretplatnika na
1592 po baznoj stanici.
Prvi frekvencijski kanal ne slui za komunikaciju sa mobilnim ureajima ve se u njemu od
strane baznih stanica emituju kontrolni podaci, npr. vremenske reference za korekciju
frekvencija lokalnih oscilatora mobilnih ureaja, vri se prozivanje mobilnih ureaja, emituju
opta obavetenja itd.
Posmatrano na nivou kanala podataka OSI modela, svakom pretplatniku u vremenskom
domenu na raspolaganju stoji jedan interval (slot) od 0.577 ms, tokom kojih se vri razmena
podataka sa lokalnom baznom stanicom u okviru jednog frekvencijskog kanala. Osam
elementarnih vremenskih slotova ini jedan vremenski ram (frame) u okviru koga se ciklino
ostvaruje komunikacija izmeu bazne stanice i 8 mobilnih ureaja. Frekvencijski kanal koji
koristi grupa od 8 pretplatnika moe da se menja u svakom narednom vremenskom ramu (tj.
oko 216 puta u sekundi) u zavisnosti od toga da li je u sistemu primenjena zatitna tehnika
spore FH (Frequency Hopping skakanje frekvencija). Frekvencija slubenog kanala se
nikada ne menja.

26
 9. Trendovi u mobilnim komunikacijama

1. Uticaj umreavanja na stil ivota. etiri od pet ljudi uoava benefite, koji proizilaze od
rasta korienja online servisa, od strane sve veeg broja korisnika. Na globalnom nivou,
jedan od tri korisnika ve uestvuje u raznim oblicima "zajednike" (shared) ekonomije.
2. Tinejderi - "Streaming generacija". Tinejderi dnevno gledaju vie video sadraja na
"YouTube"-u nego ostale starosne grupe. etrdeset est procenata osoba od 16 do 19 godina
provede dnevno sat ili vie vremena na "YouTube" mrei.
3. Vjetaka inteligencija mijenja nain interakcije. Vjetaka inteligencija omoguie
interakciju sa objektima bez upotrebe ekrana pametnog telefona.
4. Virtuelno postaje realno. Potroai ele virtuelnu tehnologiju za svakodnevne aktivnosti,
kao to su gledanje sporta ili korienje video poziva. ak 44% eli da, korienjem 3D
tampaa, odtampa sopstvenu hranu.
5. Nov koncept pametnih kua. 55% vlasnika pametnih telefona vjeruje da bi materijal, koji
se koriste za izgradnju kua, u narednih pet godina mogao da sadri senzore za praenje
pojava kao to su curenje cijevi, problemi sa elektro-instalacijama ili pojava bui. Kao
rezultat ovoga, moe da se javi potreba da se koncept pametnih kua ispoetka osmisli na
potpuno novim osnovama.
6. Pametni putnici. Putnici ele da pametno iskoriste svoje vrijeme i ne ele da se osjeaju
kao pasivni objekti u tranzitu. 86% ispitanika bi koristilo personalizovane usluge javnog
prevoza, pod uslovom da su dostupne.
7. Drutvene mree u vanrednim situacijama. Drutvene mree bi mogle da postanu primarni
nain za kontaktiranje hitnih slubi. est od deset korisnika je zainteresovano za aplikacije
koje bi im ponudile informacije u urgentnim ili vanrednim situacijama.
8. Senzori na tijelu. Unutranji senzori koji prate zdravstveno stanje u naim tijelima mogu
postati novi "wearables", odnosno gedeti koje nosimo na sebi. Osam od deset ispitanika eli
da koristi tehnologije za poboljanje percepcije i kognitivnih sposobnosti kao to su vid,
memorija i sluh.
9. Hakerski napadi i dalje prisutni. Veina korisnika pametnih telefona vjeruje da e
hakovanje i virusi i dalje predstavljati problem. Kao pozitivna nuspojava, jedan od pet
korisnika istakao je da ima vee povjerenje u organizaciju/kompaniju koja je bila meta hakera
i zatim rijeila ovaj problem.

27
10. Onlajn uzbunjivai. Korisnici razmijenjuju vie informacija nego ikad, i vjeruju da to
poveava njihov uticaj na drutvo. Vie od treine ispitanika vjeruje da javno publikovanje
korumpiranosti neke kompanije proizvodi vei efekat nego odlazak u policiju.
U svijetu, ak 20 mobilnih broadband pretplatnikih ugovora aktivira se svake sekunde, i
upravo je globalni rast mobilnih pretplata jasan pokreta rasta mobilnog saobraaja. U ovom
trenutku, postoji isti broj mobilnih pretplatnikih ugovora kao i ljudi na planeti, a u 2016.
godini emo dostii cifru od etiri milijarde korisnika pametnih telefona.
U Zapadnoj Evropi, mobilni saobraaj, po aktivnom pametnom telefonu, porae sa sadanjih
2 na 18 GB mjeseno u 2021. godini, dok e u Centralnoj i Istonoj Evropi, saobraaj u 2021.
godini dostii 6,9 GB mjeseno po pretplatniku, odnosno data saobraaj u mobilnim mreama
e se uveati 12 puta. Takoe, predvia se desetostruki porast mobilnog saobraaja na
globalnom nivou do 2021, a predvianja su da e video sadraji predstavljati 70% ukupnog
mobilnog saobraaja u istoj godini. U mnogim svjetskim mreama, "YouTube" danas
predstavlja skoro 70% cjelokupnog video saobraaja.

28
 POJMOVNIK

SIM
SIM ili Subscriber Identity Module (identifikacioni modul pretplatnika) je kartica sa svim
relevantnim informacijama o GSM pretplatniku. SIM predstavlja vezu mobilnog telefona s
GSM mreom i ima tri primarne uloge. Prva je kontrola uljuenja u mreu (autentifikacija, te
logovanje i slanje poziva), druga predstavlja uvanje osnovnih podataka o korisniku i
personalizaciju usluga, poput SMS-a i praenje rauna, a trea, marginalna, je vidno
reklamiranje i oznaavanje operatera. Dimenzije SIM kartice su 1x1,5cm, a postoje i u
veliini kreditne kartice i kao takve se koriste u nekim starijim modelima mobitela.

Terminom SIM Toolkit oynaava se poseban vid upotrebe i primjene SIM kartica, koje
izlaze iz okvira puke identifikacije sa GSM mreom. Posebnim aplikacijama iz SIM Toolkit
paketa bit e omoguena znaajna interakcija korisnika SIM kartice i spoljnog svijeta, jer je
SIM katica na ovaj nain potpuno personalizovana. Npr.(jedna od moguih primjena) tako e
korisnik SIM kartice biti identifikovan pri ulasku na parking, a ako pozove odreeni broj,
kartica za parkiranje e biti naplaena sa sljedeim raunom za telefon.

IMEI
Skraenica IMEI oznaava International Mobile Equipment Identity (meunarodnu
idenetifikaciju mobilne opreme), jedinstveni serijski broj mobilnog telefona pomou kojeg se
pronalazi i identifikuje u GSM mrei. On je fabriki dodijeljen svakom novom telefonu, a
provjeravaju ga sve GSM mree. Kod mobilnih telefona nekih proizvoaa mogua je
izmena IMEI broja. Meutim , ona jeesto osporavana, jer ukoliko je telefon ukraden, GSM
mrea upravo preko ovog jedinstvenog broja moe onemoguiti njegovo korienje. On se
obino nalazi ispod baterije telefona, a moete ga proitati na ekranu unosom koda *#06#.

IMEI kod sadri 15 cifara i podijeljen je u etiri grupe: prva grupa od 6 cifara oznaava Type
Approval Code (TAC), a njene dvije prve cifre oznaavaju proizvoaa. Sljedeih 6 cifara
oznaavaju serijski broj telefona, a posljednja IMEI cifra je ujedno i cetvrta grupa i to je
najee broj 0.

29
PIN
Skraenica PIN oznaava Personal Identification Number (lini identifikacioni kod). Svrha
PIN broja je zatita od nedozvoljene upotrebe vaeg mobitela, tanije njegove SIM kartice.
PIN kod vas dakle titi od neovlaenog telefoniranja preko vaeg rauna, odnosno troenje
vauera saSIM kartice. Tek ukoliko unesete PIN kod vaeg telefona ( koji je mogue
postaviti nezavisno od SIM PIN-a) va mobitel e biti nemogue koristiti i ak sa drugom
karticom.

PIN broj dolazi u dvije normalne varijante.PIN titi va telefon dok se ne unese etverocifreni
sigurnosni kod se inae odnosi na jednu SIM karticu i blokira njenu upotrebu. PIN 2 titi
napredna podeavanja vaeg telefona od promjene i takoe se odnosi na SIM karticu. PIN 2
vam obino nije potreban, ako ste ve zatitili telefon prvim PIN-om sem ako iz nekog
razloga volite da pamtite brojeve. Ako PIN kojim sluajem zaboravite, obratite se GSM
operateru, jer se oni esto susreu sa takvim sluajevima i mogu vam pomoi. Nemojte, po
sjeanju, pogaati PIN, jer nakon nekoliko (3-5) pogrenih unoenja, dolazi do potpune
blokade mobitela. Mobitel ete onda moi otkljuati tek unosom PUK-a ili kupovinom nove
SIM kartice. PIN dakle najee sadri 4. A moe i do 8 cifara.

PUK
PUK ili Personal Unblocing Key (lini klju za deblokadu) je sigurnosni kod koji slui
iskljuivo zavraanje telefona u normalno stanje nakon niza pogrenih unosa PIN-a.

Roaming
Roaming (roming) je izraz koji podrazumijeva korienje GSM mobilnih telefona u
mreama drugih operatera. Naime, on podrazumeva da va mobilni telefon automatski
podeava komunikacione procedure sa razliitim baznim stanicama kada ste u pokretu.Nakon
potpisanog ugovora izmeu operatera u dvije drave, uspostavlja se meunarodni roaming,
koji e va telefon uiniti potpuno operativnim u mrei na koju niste pretplaeni. Naravno,
ukoliko se radi o tri-band telefonu, roaming ugovor e omoguiti da telefon koristite u svim
GSM mreama svijeta(na 900, 1800 i 1900Mhz).

30
Roaming je inae privilegija korisnika GSM standarda. Naime, izlaskom iz oblasti
pokrivenosti matinog operatera SIM kartica GSM korisnika je automatski prepoznata i
registrovana prilikom ukljuivanja ureaja u inostranstvu. Svi se pozivi od tog trenutka
preusmeravaju na njeghovu novu lokaciju korisnikov broj je dostupan u nepromenjenom
obliku, koji se naziva kao da je lokalni. No korisnik koji roamuje, za matinu dravu mora
koristiti pozivni broj: za BiH to je +387, SRJ +381, RH +385.

GSM (GSM900) /DCS (GSM1800) /PCS(GSM1900)

Usvijetu se trenutno koriste tri frekventna raspona za GSM mobilnu telefoniju. Prvi, koji se
esto oznaava samo skraenicom GSM od Global System for Mobile Comunications, je u
pojasu 900Mhz i prisutan je u veem dijelu Evrope i Azijsko-pacifiskom regionu.

Digital Cellular System (DCS), razvijen je neto kasnije u frekventnom opsegu od 1800
Mhz i danas se koristi u zap.Evropi. esto se oznaava skraenicom GSM1800.

Personal Communications Systems (PCS) u opsegu 1900 Mhz, ili GSM1900, funkcionie
na teritoriju Sjeverne Amerike, dakle SAD i Kanadi, te nekim zemljama Latinske Amerike i
Afrike.

SMS
Short Messaging Service, skraeno SMS, ( sistem kratkih poruka) omoguuje slanje
tekstualnih poruka preko GSM mobilnih telefona. Ako operater nudi ovu uslugu, to znai da
ete, ak i za vrijeme razgovora, moi slati i primati poruke duine od 160 znakova. Kratka
poruka moe sadrati proizvoljne kombinacije slova, brojeva, interpukcija i drugih znakova u
latininom pismu. Ukoliko unosite poruku u nekom ne-latininom standardu, moraete 160
karaktera zamijeniti sa samo 70. Svakom telefonu potrebno je unijeti broj SMS centra GSM
operatera i precizirati vrijeme validnosti poruke. Naime, kada poaljete SMS, ukoliko
primalac nije dostupan, vaa poruka se skladiti u centru onoliko vremena koliko ste vi
podesili standardno izmeu 1 i 24 asa. Kod novijih telefona mogue je poslati i slikovnu
poruku, no ovdje treba biti oprezan. Ako poaljete sliku SMS-om, morate znati da i onaj koji
prima poruku mora imati telefon koji podrava ovaj format, a to je obino isti model sa kog
se alje.

31
Hands-free
Hands-free set (set za slobodne ruke) je dodatak za mobilne telefone koji se sastoji od
diskretne slualice(a) i mikrofona. Ideja ureaja je da vam tokom telefoniranja, potedi ruku
od dranja telefona u vazduku, to u pojedinim situacijama moe biti neugodno ili ak
nemogue . Razgovarati i sluati moete potpuno slobodno, no, za biranje brojeva i druge
operacije, ipak e vam trebati tastatura vaeg mobitela. Hands-free set je najbolje koristiti u
kombinaciji sa govornim biranjem.

Pored standardnih, postoje i posebno prilagoeni hands-free setovi koji se ugrauju u

automobile. Njihova je primjena svestrana, a najvanija je dakako, smanjenje rizika od
nesrea prouzrokovanih odvlaenjem panje. Ranije se smatralo da hands-free setovi u
znaajnoj mjeri tite korisnika mobitela od zraenja, jer udaljuju aparat od glave, ali najnovija
istaivanja ne govore tome u prilog.

VMS Govorna pota

Voice Mail System (govorna pota) je usluga koja e vam koristiti kao klasina sekretarica.
Neophodno je da vas operater podrava ovu uslugu, i da je aktivirana na vas broj. Naime, u
sluaju da vam je telefon iskljuen ili ste iz bilo kojeg razloga nedostupni ili zauzeti, onaj koji
vas zove, moe da se obrati na ovu uslugu.
Dakle direktnim biranjem broja vae sekretarice ili preusmerenjem u vas mailbox, sistem e
snimiti glasovnu poruku osobe koja vas poziva i emitovati je po potrebi.

Base Transceiver Station (bazna stanica)

Base Transceiver Station (bazna stanica) ili BTS je centralna radio stanica preko koje se
emitiraju (tj. primaju i alju) signali mobilne telefonije. Vanjski promatra baznu stanicu u
irem smislu te rijei, obino vidi kao visoki stub, na koji je instalirana antena, a kraj stuba
obino se nalazi kuica. U nju je smjetena kontrolna i pratea oprema - unutar kuice se
obino nalazi baterija koja antenu napaja elektrinom energijom, ispravlja i BTS. Base
Station Controler prikuplja promet sa baznih stanica i usmjerava ga ka centrali - Mobile
Switching Centru. Kada pretplatnik pree iz podruja pokrivanja jedne bazne stanice u drugo,
uslijedi neprimjetno preuzimanje korisnika od strane druge bazne stanice. Ovo se naziva
automatski Handover. veina zemalja trebaju od vie desetina do vie stotina baznih stanica,
da bi se dala priblino potpuna pokrivenost signalom za mobilne korisnike.

32
EDGE

EDGE ili Enhanced Data for GSM Evolution, koji je takoer standardiziran u Europskom
institutu za standarde u telekomunikacijama (ETSI), predstavlja posljednju fazu razvoja
podatkovnih komunikacija unutar GSM standarda. Ova tehnologija sadri novu modulaciju
koja e omoguiti protok podataka brzinom 384 kbit/s kroz postojeu GSM infrastrukturu.
Posto je brzina od 384 kbit/s prva ponuena brzina u razvoju tree generacije mobilne
telefonije, EDGE e vjerojatno predstavljati alternativni put operaterima bez 3G licence.
EDGE bi u perspektivi mogao ponuditi brzine do ak 560 kbit/s.

GPRS

GPRS ili General Packet Radio Switching je standardiziran u Europskom institutu za

standarde u telekomunikacijama (ETSI) kao dio GSM 2+ faze. GPRS predstavlja
implementaciju paketnog prijenosa podataka(glasa) - umjesto da se alje konstantan niz
podataka preko stalne veze, GPRS optimizira podatke koji se prenose tako to ih grupira u
pakete samo kad postoji potreba za tim. koritenjem GPRS-a, korisnicima GSM mrea
omogueni su download/upload podataka teoretskim brzinama do 171,2 kbit/s.

UMTS

UMTS (Universal Mobile Telephone Service) je europski lan tree generacije standarda
mobilne telefonije (3G). Cilj UMTS-a je da omogui mreama da ponude pravi globalni
roaming i podrku za veliki broj usluga prijenosa glasa, podataka i multimedijalnih sadraja.
Nekoliko naina prijenosa podataka je prisutno u ovom standardu; UMTS e dopustiti
prijenos podataka brzinama do fantastinih 2 MB/s. Komercijalne mree bazirane na novom
standardu su zasada u fazi izgradnje i testiranja, a njihov start oekuje se u narednim
godinama. UMTS e omoguiti kreaciju novih, naprednijih mobilnih telefona koji e biti
sposobni da, pored glasa, primaju velike koliine podataka i multimedijalnih sadraja, kao to
je video u realnom vremenu.

GPS

GPS ili Global Positioning System (globalni sistem za pozicioniranje) je

radio-pozicijski satelitski sistem baziran na NAVSTAR programu amerikog

33
ministarstva odbrane. GPS ureaji omoguavaju precizan prikaz trodimenzionalne
pozicije, brzine i trenutnog vremena korisnika koji se nalazi bilo gdje na
povrini Zemlje 24 sata dnevno. Osnovne namjene ovog sistema su monitoring,
navigacija i personalizacija irokog dijapazona usluga.

Bluetooth

Bluetooth je radio tehnologija razvijena sa ciljem zamjene ianih

tehnologija koje se trenutno koriste za povezivanje elektronskih ureaja.
1998. godine osnovana je Bluetooth Special Interest Group, udruenje
nekoliko telekomunikacijskih i kompjuterskih kompanija, koje su
specifikaciju ove tehnologije uinile otvorenom za sve one koji ele
uestvovati u njenom razvoju. Bluetooth radi na frekvencijama od 2.4 GHz, a
ureaji povezani ovom tehnologijom mogu razmjenjivati podatke brzinama do
720 kb/s na udaljenosti do 10 metara. Bluetooth ureaji mogu formirati i
tzv. pikomree, koje mogu primiti do 256 ureaja, povezanih na master-slave
principu. Ova tehnologija uspjeno se primjenjuje u beinom povezivanju
stonih raunara, pisaca, prijenosnih i runih raunara, kao i mobilnih
telefona.

VolP

Voice over IP ili VolP, (glas preko Internet protokola) standardne glasovne
signale enkodira korienjem Internet protokola. Trenutno veina signala
glasa se prenosi nosaima koji uspostavljaju i odravaju direktan kanal
izmeu stranke koja poziva i one koja poziv prima tokom trajanja kompletnog
razgovora. Koristei IP, odnosno VolP, glas se dijeli u pakete, a svaki se
paket alje odvojeno. Prednost ovakvog naina komunikacije je u tome to se
smanjuje kapacitet komunikacijskih kanala, jer se nita ne prenosi dok
sagovornici ute. To praktino znai, da se time stvorila mogunost voenja
meunarodnih razgovora po lokalnim cijenama koje naplauju Internet
provideri. Za ovakav vid komunikacije ve su razvijeni posebni programi,
koji su esto besplatni, kao i posebni telefonski aparati koji se za
korisnika ne razlikuju po nainu upotrebe. Pored znaajnog pojeftinjenja
razgovora, VolP tehnologija vodi i ka stvaranju jedinstvene mree za
prijenos glasa i podataka.

34
Feding

Varijacije kako amplitudne tako i frekfencijke u radio kanalu nazivaju se jednim imenom
feeding. One nasataju usled prepreka na kojima dolazi do rasijanja emitovanog kao i do
pojave jednog ili vise reflektovanih talasa. Na varijaciju uticu i prirodne prepreke kao i profil
trase po kojoj se krece mobilna jedinica.

Doppler-ov efekat

U sluaju mobilnosti mobilne jedinice i/ili prepreka, komponente signala su izloene

Dopplerovom efektu. Posledica Doppler-ovog efekta je pomeraj frekvencije, koji zavisi od
brzine i pravca kretanja mobilne jedinice i/ili prepreke. to je brzina mobilne jedinice vea,
vea je i uestanost pojavljivanja dubokih senki u signalu.

Refleksija

Refleksija se deava kada emitovani radio talas naie na prepreku ije su dimenzije velike u
poreenju sa talasnom duinom emitovanog talasa. Signal se tipino reflektuje od povrine
Zemlje ili od zidova graevinskih objekata.

Difrakcija

Difrakcija se deava kada emitovani radio talas naie na ivicu prepreke koja se nalazi na
putanji prostiranja signala. Ovim mehanizmom radio signal menja pravac inei moguim
prijem i iza prepreke, odnosno kada je linija direktne vidljivosti (LOS) izmeu predajnika i
prijemnika blokirana. Na visokim frekvencijama, difrakcija, kao i refleksija, zavisi od
geometrijskih karakteristika prepreke, kao i od amplitude, faze i polarizacije emitovanog
talasa u taki difrakcije.

Rasijanje

Rasijanje se deava kada se radio signal prostire kroz sredinu koja sadri nehomogenosti ije
su dimenzije male u poreenju sa talasnom duinom emitovanog talasa, i kada je
koncentracija nehomogenosti u jedinici zapremine velika. Rasijani talasi se prostiru u svim
pravcima, a uzrok su im grube povrine i siuni objekti.

Pojam mobilne komunikacije

35
Pod pojmom mobilnih komunikacija podrazumevaju se beini komunikacioni sistemi u
kojima se komunikacija izmeu korisnika ostvaruje putem radio talasa, pri emu se najmanje
jedan od korisnika kree ili je zaustavljen na unapred nepoznatoj lokaciji.

36