Kapitulli V Shfaqja e Lufts Moderne

Lufta e Dyt Botrore

Europa doli nga Lufta e Par Botrore thuajse e bankrotuar. Prderisa hulumtimi dhe zhvillimi i
armve n periudhn n mes t dy luftrave vazhdoi, kjo gj u b n prmasa m t vogla sesa
para lufts. Mbi t gjitha, shpenzimet pr paisje ushtarake dhe fuqi njerzore ran, prderisa
kombet evropiane mundoheshin t gjenin parat pr t riparuar infrastrukturn e tyre t
shkatrruar. Institucionet politike dhe sociale e fuqive t Evrops ishin lkundur shum si pasoj
e efekteve t lufts. Lufta prodhoi revolucion n Rusi, duke rezultuar me vendosjen e shtetit
Sovjetik. N Itali, Benito Musolini rrzoi Monarkin dhe formoi shtetin e par Fashist. Monarkia
gjermane u zvendsua me nj qeveri t dobt republikane e cila u tregua e paaft t ballafaqohej
me destabilizimin social n rritje, ka rezultoi me Nazizm. Institucionet republikane Franceze
sulmoheshin nga e djathta dhe e majta duke dmtuar vullnetin francez t qytetaris, ka rezultoi
q n pranvern e vitit 1940, Franca ti dorzohej Gjermanis pa pasur ndonj qndres t denj.
N Angli, mbajtja e klasave tradicionale sunduese u dobsua n mnyr t konsiderueshme nga
nj sulm i organizuar nga e majta. Vetm Amerika, humbjet n luft t s cils ishin shum t
lehta, u pa si m imune n prballimin e pasojave t Lufts s Madhe.

Shumica e shteteve Evropiane nuk mund t mbanin m ushtri t mdha. M 1918, forcat e
armatosura Gjermane u reduktuan nga diktati i fitimtarve, dhe nuk shpenzoi thuajse asgj n
zhvillimin ushtarak deri n vitin 1932. Anglia zvogloi forcat ajrore dhe toksore t saja n
mnyr t konsiderueshme. Franca po ashtu reduktoi shpenzimet, duke u prqendruar m shum
n forca toksore, duke ln flotn, forcat ajrore dhe t motorizuara shum t vogla pr t
prballuar rrezikun gjerman. Shtetet e Bashkuara shfuqizuan rekrutimin ushtarak si dhe
reduktuan shpenzimet ushtarake n prgjithsi. Forcat toksore Amerikane u tkurrn nn
200.000 trupa, mjetet e blinduara ishin inekzistente dhe forcat e saja ajrore kishin vetm nj
grusht aeroplansh t vjetruar. Prpjekjet Sovjetike pr rritje ushtarake u gjymtuan nga uria,
terrori politik, dhe lufta civile. Nga fundi i viteve 1930, megjithat, Ushtria e Kuqe kishte forcn
m t madhe artilerike dhe t tankeve n bot. Por, si pasoj e spastrimeve t Stalinit, kto
formacione u shkatrruan dhe oficer t shumt u vran ose burgosn. Kur Sovjetikt m n fund
filluan t prplaseshin me Finlandn, ata mezi ishin n gjendje t arrinin fitore.

Vetm n Japoni dhe, n mas m t vogl n Itali, shpenzimet ushtarake dhe zhvillimi i
armatimeve u rrit n mnyr t konsiderueshme. Pas vitit 1932, Gjermania nisi nj program
masiv t riarmatimit n kuadr t Nazistve. N Japoni, nevoja pr t ndrtuar nj baz
industriale t mjaftueshme pr t siguruar nj zhvillim ushtarak modern ndikoi n formimin e nj
shoqrie ushtarake e cila bri do lloj tentimi pr t ngritur nivelin ushtarak shtetror. Interesi
japonez pr resurset e prtej detit pr t siguruar lnd t para e detyroi at t futej n luftra
pushtuese n Azi pr t fituar kontroll mbi fusha t nafts, depozita eliku dhe lnd t tjera baz
pr nevoja lufte. Qllimi i Musolinit pr ta br Italin fuqi t madhe u ndeshn me nj baz t
pamjaftueshme resursesh n Itali. Italia kurr nuk arriti t kishte mjaftueshm elik, qymyr dhe
furnizime nafte, t nevojshme pr nj makineri ushtarake t dors s par. Nga viti 1939 kur
prestigji ushtarak Italian ishte n shkalln e tij m t lart dhe kur aeroplant, anijet dhe armt e
vogla italiane ishin n mesin e m cilsoreve n bot, mbeti akoma fakti se baza industriale e
Italis nuk ishte akoma e mjaftueshme pr t mbshtetur nj makineri t madhe ushtarake
moderne pr nj periudh t gjat.

Sidoqoft, do t ishte e pasakt t supozohet se zhvillimi i armatimeve u ndal gjat viteve t mes
dy luftrave botrore. Tanku, pr shembull, vazhdoi t prmirsohej duke zvogluar lartsin e
shasis, duke prmirsuar kulln rrotulluese, marrjen n shenj, amortizimit etj. Gjat viteve
1930 Rust kishin prodhuar t famshmin T-34, tankun m t mir t kohs s tij. Topat e tankeve
u rritn m t mdha deri n topa 90 milimetrsh, dhe zhvillimi i predhave dhe i gjuajtjeve e bri
tankun m vdekjeprurs. Tanket shkaktuan zbulimin e armve t para antitankse. Arma Gerlich
Gun gjermane, pr shembull, gjuante nj predh 28 milimetrshe n 4000 kmb (feet) pr
sekond dhe ishte e aft t penetronte do blindim tanku t njohur. Nj zbulim i m vonshm,
tetdhjet e ttshja, ishte zbuluar si arm antitankse por u prdor edhe si arm antiajrore dhe
pr gjuajtje direkte. Ajo sht gjykuar si arma m e mir e llojit t saj n Luftn II Botrore.

Zhvillimet n dizajnin e avionve bn t mundur prodhimin e aeroplanit luftarak. Motorrt me

mbi 1000 kuaj-fuqi i bn kapjet e shpejtsive mbi 350 milje pr or si t zakonshme. U
prodhuan edhe bombarduesit e distancave t gjata, t aft t fluturonin n lartsi mbi 12000
metra n distanc prej 5000 miljesh. N det, destrojert e leht dhe t shpejt u zbuluan pr t
mbrojtur anijet m t mdha t lufts. Nndetse m t sofistikuara mund t mbesnin n det deri
n 60 dit. U zbulua nj torpedo e re Type 33 Lance, e vn n lvizje nga oksigjeni e cila
nuk linte gjurm, me distanc goditse prej 25 miljesh dhe shpejtsi prej 36 nyjesh. Torpedo
tashm mbanin koka me fuqi eksplodimi deri n 180 kilogram. U shfaq edhe
aeroplanmbajtsja. Aeroplanmbajtsja Japoneze, Kaga, mbante 60 avion dhe peshonte 39.000
ton. Ajo Amerikane, Lexington, peshonte 36.000 ton dhe mbante 90 avion. Integrimi i
forcave detare dhe ajrore n nj forc t vetme ishte thuajse i kompletuar.

Fuqia shkatrruese e kembsoris, forcave t motorrizuara dhe artileris u rrit shum n Luftn II
Botrore. Kmbsoria, e armatosur n mas t madhe me mitraloz, krijonte fuqi zjarri pes her
m t madhe se kmbsoria e Lufts I Botrore. Kmbsoria posedonte armt e saja antitankse
n formn e Bazuks Amerikane 3.5 inshe (e emruar pr shkak t zrit q formonte kur
jepte zjarr) raket hedhse, ose Panzerfaust-it Gjerman. Transportuesi i sigurt i motorrizuar,
Jeep, dhe transportuesit e personelit t armatosur, zinxhiror, gjysm zinxhiror, ose edhe
pneumatik, rritn mobilitetin e kmbsoris njzetfish, dhe ua mundsoi atyre t ishin n t
njjtin ritm me avancimin e shpejt t forcave t blinduara.

Tanku pa nj rritje t madhe t kapacitetit t tij luftarak, dhe pr her t par n pothuajse 700
vite, kalorsia luajti prsri rol t rndsishm n fushbetej. Tanku rus T-34, filluar s
prodhuari m 1935, me gjas ishte tanku m i mir i lufts. I armatosur me nj top 85
milimetrsh me nj bllokues t ri t tyts, pr t reduktuar zmbrapsjen, T-34 arrinte 32 milje n
or n nj distanc prej 180 miljesh. Ajo pati nj shasi t pjerrt n pjesn e prparme pr tu br
ball predhave antitanke, dhe nj mekanizm trheqs t till q i mundsonte t prshkonte
trrene q nuk mund t prshkonte asnj tank tjetr. Tanku Amerikan Sherman vuri n prdorim
blindimin me elik t hedhur duke zvendsuar blindimin e salduar, amortizimin spiral t
korracs, dhe trakn me blloqe gome, duke e rritur qndrueshmrin e saj pr 500 prqind. Pr
tankun Sherman u zhvillua nj sistem revolucionar hidroelektrik i stabilizimit, ka prmirsoi
fushpamjen tre kndore. Motorrt e tankseve u rritn akoma m shum dhe tanku shpejt u b
forca goditse kryesore n t gjitha ushtrit, prve asaj Japoneze.

Zhvillimi i artileris erdhi si prgjigje e nevojs pr tu vetmbrojtur kundr sulmeve t mjeteve

t blinduara dhe atyre ajrore. Rezultati ishte topi artilerik vetlvizs. Kto arm, zakonisht
arrinin kalibr prej 8 insh ose 122 milimetrsh, ishin artileri mobile t montuara n shasi
tankesh. Artileria vetlvizse ishte n dy forma: arma sulmuese, dhe arma e leht sulmuese.
Ardhja e avionve t sulmit toksor krkonte prmirsime n armt antiajrore. Topi 40
milimetrsh Bofors ishte i aft t gjuante dy predha pr sekond n nj distanc lartsie prej 4
miljesh. Topi Amerikan 90 milimetrsh M-2, gjuante 25 predha pr minut n lartsi prej 9
miljesh. Zbulimi i sistemeve t avancuara elektronike t kontrollit t zjarrit me detektor radari
dhe gjurmues t lidhur me kompjuter primitiv, i bri armt antiajrore m vdekjeprurse.

Artileria raketore e pa drejtuar, s pari e prdorur nga Kinezt nj mij vite m par, u rishfaq n
formn e rakets Gjermane Nebelwerfer 15 centimetrshe, e cila mund t gjuante gjasht
raketa 30 kilogramshe n m pak se 3 sekonda. Katusha Sovjetike, s pari n 90 milimetra e
m pas n 122 milimetra gjersi, gjuante 40 raketa njkohsisht. Prodhimi Amerikan,
Calliope, gjuante 60 raketa njkohsisht. T prdorura pr shkatrrim t gjer t zonave, kto
raketa shkaktuan numr t madh t humbjeve psikiatrike dhe fizike. Fusioni variabil i
kronometruar i zbuluar nga Amerikant rriti n mnyre t konsiderueshme vdekjeprueshmrin e
artileris. Secila raket mbante nj marrs transmetimi radioje n mnyr q t eksplodonte n
lartsi precize mbi tok. Ky zbulim rriti fuqin vrasse t artileris pr 10 her, krahasuar me
predha me fusion konvencional.

Lufta n det shihe rnien e rndsis s luftanijes pr shkak se ajo u b shum e cnueshme nga
sulmet ajrore dhe t nndetseve. Aeroplanmbajtsja u b arma kryesore detare. Mbajtset si
Essex dhe t klasit Miday mbanin mbi 100 avion sulmues, ishin 250 metra t gjata dhe
mund t lviznin me shpejtsi 32 nyje. Aviont me baz aeroplanmbajtsen ishin makina t
jashtzakonshme. Kta avion mbanin 900 kilogram bomba, fluturonin deri 350 milje n or,
sulmonin me raketa, torpedo dhe mitraloz, dhe kalonin distanca mbi 300 milje. Megjithse
nndetset operonin me motorr t rinj elektrik, pr ti br ato n mas m t vshtir t
detektueshme, teknologjia antinndetse u rrit dukshm. Prdorimi i radios dhe radarit ua
mundsonte avionve antinndetse ti pikasnin nndetset natn. Bombat e reja t thellsis
formuan anije t reja me mnyra t reja t shkatrrimit t nndetseve. Nga viti 1944, nndetsja
nuk ishte m rrezik i rndsishm pr anijet.

Lufta ajrore pa shfaqjen e avionit sulmues luftarak shum t prparsuar. Spitfire Britanik dhe
avion t tjer t t dy palve ndrluftuese mund t prshkonin distanca qindra miljesh me
shpejtsi mbi 400 milje n or. Taktikat e mbshtetjes toksore u zhvilluan me shpejtsi
prderisa avioni sulmues posedonte fuqi zjarri t rnd, duke mundsuar avancimin e
kmbsoris dhe mjeteve t rnda. Bombarduesi i rnd strategjik ishte i aft t mbante bomba
deri n 9000 kilogram. Avionic bombardues B-29 Superfortress mbante 9000 kilogram
bomba, me distanc prshkuese deri 3250 milje, n lartsi 9700 metra. Nga fundi i Lufts,
aviont (ME-262) Gjerman, (Vampire) Britaniez dhe (P-59 Aircomet) Amerikan, t gjith
kishin prodhuar prototipet e tyre m motorr reaktiv. N Gusht 1945 Shtetet e Bashkuara
zbuluan armn m mahnitse q ishte prodhuar ndonjher, bombn atomike, dhe shkatrruan
qendrat e popullsis civile n Hiroshima dhe Nagasaki. Beteja kishte psuar nj ndryshim t ri
revolucionar.