Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Bab 5 FUNGSI TRIGONOMETRI

Peta Konsep
5.1 Sudut Positif dan Sudut Negatif 5.2 6 Fungsi Trigonometri Bagi
Sebarang Sudut

FUNGSI TRIGONOMETRI

5.3 Graf Fungsi Sinus,

Kosinus dan Tangen 5.4 Identiti Asas 5.5 Rumus Penambahan dan Rumus
Sudut Berganda

______________________________________________________
5.3 Graf Fungsi Sinus, Kosinus dan Tangen
Hasil Pembelajaran

Melakar graf fungsi trigonometri

(a) y = c + a sin bx
(b) y = c + a kos bx
(c) y = c + a tan bx
dengan a, b dan c ialah pemalar dan b > 0

Menentukan bilangan penyelesaian bagi persamaan trigonometri dengan

menggunakan lakaran graf.

Menyelesaikan persamaan trigonometri dengan menggunakan graf-graf terlukis

( Sila Rujuk Modul Powerpoint Yang Disediakan Bersama )

1
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Hasil Pembelajaran 1: Melakar Graf Fungsi Trigonometri

A. Graf Fungsi Sinus

Amplitud
y = c + a sin bx,

a = amplitud
b = bilangan kala dalam 3600 atau
2
c = bilangan anjakan
kala kala

1. Lakarkan graf bagi setiap fungsi trigonometri berikut.

Contoh 1: y 2 sin x , 0 x 2 (a) y 4 sin x , 0 x 2

y

Semak :
2
a= 2

x b=1
0 2
c=0
-2

Contoh 2: y 2 sin 2 x , 0 x 2 (b) y 3 sin 2 x , 0 x 2

y Semak :

2 a= 2
b=2
c=0
x
0 2

-2

2
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

(c) y sin 2 x , 0 x 3
(d) y 3 sin 2 x , 0 x
2

Contoh 3: y 2 sin x , 0 x 2 (e) y sin x , 0 x 2

Semak :
x
0 2
a= 2
-2
b=1
c=0

Contoh 4 : y 2 sin x 1 , 0 x 2 (f) y 3 sin x 1 , 0 x 2

y

Semak :
3

a= 2
1
b=1
0 x
2
-1
c=1

Contoh 5 : y 2 sin x 0 x 2 (g) y 5 sin x 1 , 0 x 2

y

2 Semak :
a= 2

0 2
x b=1
c=0
-2

3
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

B. Graf Fungsi Kosinus

y = c + a cos bx,

a = amplitud
b = bilangan kala dalam 3600 atau
2
c = bilangan anjakan

kala kala

2. Lakarkan graf bagi setiap fungsi trigonometri berikut.

Contoh 1 : y 3 cos x , 0 x 2 (a) y 2 cos x , 0 x 2

y

3
Semak :
a= 2
x
0 2 b=1
c=0
-3

Contoh 2 : y 3 cos x , 0 x 2 (b) y 2 cos x , 0 x 2

y

3 Semak :
a= 2
x
0 2 b=1
c=0

4
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Contoh 3 : y 3 cos x 1 , 0 x 2 (e) y 2 cos x 1 , 0 x 2

y

4
Semak :
a= 2
b=1
x
0 2
c=0
-2

3 3
Contoh 4 : y 3 cos x , 0 x 2 (f) y 5 cos x , 0 x 2
2 2
y Semak :
a= 2
3
b=1
c=0
x x
0 2

-3

3 3
Contoh 5 : y cos x , 0 x 2 (g) y 4 cos x , 0 x 2
2 2
y
Semak :
1 a= 2
b=1
x
0 2 c=0

-1

5
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

C. Graf Fungsi Tangen

Asimtot

y = c + a tan bx,
a = amplitud
b = bilangan kala dalam 3600 atau
2
c = bilangan anjakan

Kala kala

(a) y 2 tan 2 x, 0 x 2
Contoh 1 : y tan 2 x, 0 x 2

x
0 2

-3

(b) y tan 2 x, 0 x
Contoh 2 : y tan x, 0 x 2
y

x
0 2

-3

Contoh 3 : y tan x , 0 x 2 (c) y tan 2 x , 0 x

x
0 2

-3

6
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Aktiviti Berkumpulan : JOM LAKAR

Arahan :

1. Bentukkan kumpulan ( 3 4 orang satu kumpulan )

2. Setiap kumpulan mendapat sekeping papan putih ( saiz kecil ) dan pen marker atau kertas A4
( beberapa helai )
3. Guru memaparkan soalan ini tahun demi tahun dan setiap kumpulan dikehendaki
melakarkan graf fungsi trigonometri tersebut dalam masa 3 minit.
4. Wakil setiap kumpulan akan mempamerkan jawapan masing-masing.
5. Guru memberi markah kepada hasilan pelajar.
5. Setelah selesai semua soalan ( mengikut kesuaian masa ) . Guru memberi hadiah kepada
kumpulan yang menang.
6. Guru membuat kesimpulan dan membincangkan analisis soalan secara keseluruhan.

7
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Analisis Soalan SPM Kertas 2 Bahagian A : ( 2003 2015)

Tahun Jenis Graf Fungsi Julat Lakaran Graf

Trigonometri

2003 3 0 x 2
y 2kos x
2
2004 y 2kos2 x 0 0 x 1800

2005 y 2kos2 x 0 x 2

2006 y 2kos2 x 0 x 2

2007 y 3kos2 x 0 x 2

2008 y tan 2 x 0 x

2009 3 3
y kos2 x 0 x
2 2

2010 y 1 3kosx 0 x 2

2011 3 0 x 2
y 3 sin x
2

2012 y 2kosx 1 0 x 2

2013 Tiada soalan lakaran graf

2014 y 1 tan 2 x 00 x

2015 y kos2 x 0 0 x 3600

8
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Hasil Pembelajaran 2 :

Menentukan bilangan penyelesaian bagi persamaan

trigonometri dengan menggunakan lakaran graf.

Untuk menentukan bilangan penyelesaian bagi sesuatu Info :

persamaan trigonometri :

(i) asingkan ungkapan trigonometri daripada

ungkapan bukan trigonometri dahulu.
(ii) kemudian, lakarkan kedua-dua gaf fungsi itu pada
rajah yang sama.
(iii) bilangan penyelesian bagi persamaan trigonometri
itu diwakili oleh bilangan titik persilangan bagi
dua graf fungsi itu.

______________________________________________________________

Contoh 1 :

Lakarkan graf y kos2 x 1, bagi 0 x . Daripada graf itu,

(a) Nyatakan koordinat titik maksimum dan minimum bagi graf y = kos2x + 1,

(b) Tentukan bilangan penyelesaian bagi persamaan trigonometri

( i ) kos2 x 1,
( ii ) 4kos2x 8x

9
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Penyelesaian :

Langkah 1:

Langkah 2 :
1

x
y kos2 x 1, bagi 0 x
0 2
y

-1 2

(a) Daripada graf, koordinat titik maksimum

ialah ( 0, 2 ) dan ( 2, 2).
Koordinat titik minimum ialah ( , 0) 0 2
x

(b)
( i ) Kos 2x = -1
Kos 2x + 1 = 0
y =kos2x+ 1 dan y = 0,

Daripada graf, terdapat satu titik persilangan bagi graf y = kos 2x + 1 dengan
paksi-x, Maka persamaan trigonometri kos 2x = -1 mempunyai satu penyelesaian.

(ii) 4kox2 x 8 x
8x
kos2 x
y

2
4
2 1
kos2 x 1 x 1
4
2 3
y x
4
x
0
2 3
Lakarkan graf y x pada rajah yang sama.
4

Daripada graf, terdapat satu titik persilangan bagi graf y = kos 2x +1 dengan graf
2 3
y x
4
Maka persamaan trigonometri 4kos2x 8x mempunyai satu penyelesaian.

10
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Contoh 2 :

(i) Lakarkan graf bagi y = 2 sin 2x bagi 0 x 2.

(ii) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang

sesuai untuk mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan sin 2 x x
2
bagi 0 x 2. Nyatakan bilangan penyelesaian itu.

Penyelesaian :

(i) Tip
y

Langkah penyelesaian
2

(i) Lakarkan graf

x
0 2
(ii) Cari Persamaan garis lurus

(iii) Lukiskan garis lurus

(iv) Nyatakan bilangan titik

penyelesaian

sin 2 x x
2
x 1
sin 2 x
2 Pilih 2 atau 3 nilai x yang sesuai dan cari
nilai y yang sepadan.
2
2 sin 2 x x 1

2
y x 1 x 0 2

y -1 1 3

Plotkan garis lurus ini

Bilangan penyelesaian = 3

11
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Latihan Format SPM Kertas 2

3
1 (a) Lakarkan graf bagi y = |5 sin x| bagi 0 x 2. [ 4 markah ]
2
(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan
3 x
5 |5 sin x| = 2 bagi 0 x 2.
2
Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [ 3 markah ]

2 (a) Lakarkan graf bagi y = - 2 kos 3x bagi 0 x . [3 markah]

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
4
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan x 3 2kos3x bagi 0 x .

Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [4 markah]

12
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

3 (a) Lakarkan graf bagi y = sin 2x bagi 0 x 2.

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan bagi 4 sin 2x x bagi 0 x 2.
Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [7 markah]

4 (a) Lakar graf bagi y = 2 kos x + 1 untuk 0 x 2. [4 markah]

(b) Jika garis y = k dilukis pada paksi yang sama, cari julat nilai k atau nilai k jika
k 1 = 2 kos x

(i) tiada penyelesaian,

(ii) mempunyai satu penyelesaian. [2 markah]

13
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

5 (a) Lakar graf y 2 tan 2 x untuk 0 x [3 markah]

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk

mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan 2 2 tan 2 x 6 untuk 0 x .

Nyatakan bilangan penyelesaian itu.

[3 markah]

6.(a) Lakarkan graf bagi y = 5 kos 3x bagi 0 x . [ 4 markah]

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
10x
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan + 7 5 kos 3x = 0 bagi 0 x .
Nyatakan bilangan penyelesaian itu.
[3 markah ]

14
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

7.(a) Lakarkan graf bagi y = 3 sin x bagi 0 x 2. [ 3 markah ]

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu graf yang sesuai untuk

mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan x 3 sin x = 0 bagi 0 x 2.
Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [ 3 markah ]

8 (a) Lakarkan graf bagi y = tan 2x bagi 0 x .

.
(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
3
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan x 4 tan 2 x 0 bagi 0 x .

Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [6 markah ]

15
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

9. (a) Lakarkan graf bagi y 3 sin 2 x bagi 0 x 2 [4 markah]

(b) Seterusnya, menggunakan paksi yang sama, lakarkan satu garis lurus yang bersesuaian untuk
x
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan - 2 + 3 sin 2 x = for 0 x 2.
2
Nyatakan bilangan penyelesaian tersebut. [3 markah]

10 (a) Lakarkan graf bagi y = 1 3 kos x bagi 0 x 2. [ 4 markah ]

(b) Seterusnya, dengan menggunakan paksi yang sama, lukiskan satu garis lurus yang sesuai untuk
mencari bilangan penyelesaian bagi persamaan 6 kos x = 2 + 2x bagi 0 x 2.
Nyatakan bilangan penyelesaian itu. [ 3 markah]

Selamat mencuba..!!!

16
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Permarkahan :

Apa yang pelajar perlu tahu dan ingat

Garis lengkung tidak boleh melebihi

atau tidak menyentuh garis amplitud

Pada garis lurus, pelajar

mesti fokus kepada nilai
pintasan y dan bentuk
kecerunan

Lakaran yang salah

(i) (ii)

Graf tajam graf mendatar

Kalaan mestilah tepat dengan julat yang diberi dalam soalan

17
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

Jawaban :
1(a)

3
0 2
2 2

x
b) y 5
2

Bil Penyelesaian = 6

2(a)

(b) 4x
+ 3 + 2 cos 3x = 0
4x
y= +3

Bila x = 0, y = 3
Bila x = , y = 1
Bilangan Penyelesaian = 3

3 (a)

x
4 sin 2x = 1
1 x
sin 2x = 4 4
(b)
1 x
y = 4 4
Bilangan Penyelesaian = 5

18
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

4.

(i) k > 3, k < 1

(ii) k = 1

5.

0 /2

Lukis y 3 di atas paksi yang sama

Bil. Penyelesaian = 4

6. (a)

10x
(b) 5 kos 3x = + 7,
Bil. penyelesaian=2

19
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

7. (a)

(b) y= ,
x
Bil. penyelesaian = 2

8. (a)

3x
(b) y = + 4,
Bil.penyelesaian= 2

9. (a)

x
(b) y = 2 + 2 ,
Bil. penyelesaian = 8

20
 Bab 5 : Fungsi Trigonometri

10. (a)

(b) = 2,

Bil. penyelesaian = 2

Selamat Maju Jaya!!

21