1

1.4 Tertib Dalam

Garis nombor nyata
-3 -2 -1 1 2 3 4 5

! " ##### $ #####
0
! " ##### $ #####

Nombor nyata yang berpadanan dengan satu titik pada garis itu
dipanggil kordinat bagi titik itu. Titik itu dipanggil graf bagi
nombor itu.
+
= set bagi nombor nyata positif

= set bagi nombor nyata negatif.

Hukum trikotomi

0 a
Jika a satu nombor nyata, maka hanya satu daripada kenyataan-
kenyataan berikut ini benar:
a ialah positif, a ialah sifar atau a ialah negatif.
Kul i ah 2 : Bab 1 (sambungan)
2
Hukum tutupan untuk nombor-nombor positif
Jika a dan b itu nombor-nombor nyata positif, maka a + b dan a.b
adalah positif.
Takrif 1.10 : Jika a,b maka a kurang daripada b jika dan
hanya jika wujud satu nombor nyata positif d
sedemikian hingga a+d=b
Simbol ketaksamaan
a < b dibaca a kurang daripada b.
a > d dibaca a lebih besar daripada d.
d a b
Teorem 1.12 : Untuk sebarang a,b
i) Jika a < b dan b < c, maka a < c
ii) Jika a < b, maka a + c < b + c
iii) Jika a < b dan c > 0 maka ac < bc
iv) Jika a < b dan c < 0 maka ac > bc
Contoh : a) 2 < 7 dan 5 < 7 maka 2 < 7
b) 3 < 8 maka 3 + 5 < 8 + 5 atau 8 < 13
c) 3 < 6 dan 2 > 0 maka 3.2 < 6.2 atau 6 < 12
d) 2 < 7 dan 2 < 0, maka 2(2) > - 2(7) atau - 4 > - 14
3
Simbol : dibaca kurang daripada atau sama dengan.
dibaca lebih besar daripada atau sama dengan.
Contoh : x 7 dibaca x kurang daripada 7 atau x sama dengan 7.
Nilai mutlak
Tarkif 1.11 Jika a maka nilai mutlak bagi a diberi oleh

'

<

0 jika
0 jika
a a
a a
a

Contoh : 3 3 3 ( ) .
7 7
0 0
Tafsiran tertib secara geometri
1. a positif a di kanan asalan.
0 a
2. a negatif a dikiri asalan.
a 0
3. a > b graf a terletak di sebelah kanan graf b.
b a
4. a < b graf a terletak disebelah kiri graf b.
a b
4
a c b
5. a c b < < graf c ke kanan graf a dan
kekiri graf b.
6. a c < graf a kurang daripada c
- a 0 a c unit dari asalan.

Tatanda selang Graf
1. (a,b) kurungan terbuka
a b
2. [a,b) kurungan separuh
terbuka/tertutup a b
3. (a,b]
a b
4. [a,b] selang tertutup
a b
5. (-,a)
a
6. (-,a]
a
7. (a,)
a
8. [a,)
a
1.5 Nombor Kompleks
Simbol C ialah set bagi nombor kompleks.
Takrif 1: Satu nombor kompleks ialah satu nombor yang berbentuk
Z=a+bi, di mana a,b .
5
Takrif 2: Jika Z
1
=a+bi dan Z
2
=c+di, maka Z
1
=Z
2
jika dan hanya jika
a=c dan b=d.
Contoh : i Z 5
3
1
1
+
i Z 2 1
2
+
i Z 1 0
3
+
i Z 0
2
1
4
+
Takrif 3: Jika Z
1
=a+bi dan Z
2
=c+di, maka
i) Z
1
+Z
2
=(a+c)+(b+d)i
ii) Z
1
.Z
2
=(ac-bd)+(ad+bc)i
Contoh : a) (2+3i)+(6+1i) = (2+6)+(3+1)i
=8+4i
b) (2+3i)(6+1i) = (2.6 3.1)+(2.1+3.6)i
= 9+20i
Nombor kompleks a+bi dengan b 0 dipanggil nombor khayal. Jika
a= 0, bi dipanggil nombor khayal tulen.
6
i
2
= (0+i)(0+i)
= (0.0 1.1)+(0.1+1.0)i
= - 1
dan jika b > 0 nombor nyata, maka
( ) b b bi ) 1 (
2
Oleh kerana i
2
= - 1, i juga di tulis sebagai 1 dan untuk b > 0,
b i i b bi b
2
Contoh : 3 . 2 3 . 2 i i

6
6
2

i
Perhatian: ) 3 )( 2 ( 3 . 2
Teorem 1 : Jika Z
1
, Z
2
dan Z
3
C dan Z
2
, Z
3
0, maka

3 2
3 1
2
1
Z Z
Z Z
Z
Z

Takrif 4 : Konjugat untuk Z= a+bi diberi symbol

_
Z ialah a bi
Contoh : a) Konjugat untuk 2 + 3i ialah 2 3i
b) Konjugat untuk 3 i ialah 3 + i
7
Hasilbahagi nombor kompleks,
di c
bi a
+
+
juga boleh ditulis dalam bentuk
x + yi dengan mendarabkan pembilang dan penyebut dengan konjugat bagi
penyebut iaitu c di .
Contoh :
i
i

+
3
4

i
i
i
i i i
i
i
i
i
10
7
10
11
10
7 11
2
9
2
3 4 12
3
3
.
3
4
+
+

+ + +

+
+

Nombor kompleks adalah suatu medan kerana semua aksiom bagi

dipenuhi.
Identiti penambahan dalam C ialah 0 + 0i= 0
Identiti pendaraban dalam C ialah 1 + 0i = 1
Songsangan penambahan bagi Z = a + bi, Z 0 dalam C ialah
i
b a
b
b a
a
Z
2 2 2 2
1
+

Beza nombor kompleks

Z
1
Z
2
= Z
1
+( Z
2
)
8
atau jika Z
1
=a+bi
Z
2
=c+di
Maka Z
1
Z
2
=(a+bi) - (c+di)
=(a c) + (b d)i
Hasilbahagi nombor kompleks
Jika Z
1
=a+bi dan Z
2
=c+di maka

i
d c
bd bc
d c
bd ac
di c
bi a
Z
Z
Z
Z

,
_

,
_

+
+
+

+
+
2 2 2 2
1
.
2
1
.
1
2
1
Latihan :