You are on page 1of 274

HAK MILIK KPM

Complete Solution Manual

BUKU TEKS MATEMATIK TAMBAHAN KSSM

TINGKATAN 4

DOWNLOADED & COMPILED BY

CIKGU AIZUDDIN YUSOFF


BAB 1  FUNGSI
Cabar Minda (Halaman 4)
Bilangan pintasan-x tiada had dan bilangan pintasan-y sebanyak-banyaknya 1.
Latih Diri 1.1 (Halaman 5 & 6)
1. (a) Fungsi kerana setiap objek mempunyai hanya satu imej sahaja walaupun unsur 7 tidak
mempunyai objek.
(b) Fungsi kerana setiap objek mempunyai hanya satu imej sahaja walaupun unsur 4
mempunyai dua objek.
(c) Bukan fungsi kerana objek r mempunyai dua imej, 8 dan 10.
2.
(a) (b) (c) y
y y
Ujian garis Ujian garis
Ujian garis mencancang mencancang
mencancang 1
x x x
0 0 0 2

Fungsi kerana ujian Bukan fungsi kerana Fungsi kerana ujian


garis mencancang hanya ujian garis mencancang garis mencancang hanya
memotong satu titik sahaja memotong lebih daripada memotong satu titik sahaja
pada graf. satu titik pada graf. pada graf kecuali pada x = 2
yang tidak memotong pada
mana-mana titik.

3. (a) h : x ˜ 1x , x ≠ 0 (b) h : x ˜  x  (c)


h : x ˜ x3
Inkuiri 1 (Halaman 6 & 7)
1.
y y y
Kalori yang dimakan
Jumlah harga (RM)

100
Jarak dari rumah

90 240
Hilal (km)

72 180
54
120
36
18 60
0 x 0 x 0 x
1 2 3 4 5 1 2 3 4 10 20
Bilangan tiket Bilangan bungkus bertih jagung Masa (saat)

Situasi I Situasi II Situasi III

1
2. (a) Graf bagi Situasi I ialah graf diskret manakala graf bagi Situasi II dan Situasi III ialah
graf selanjar.
(b)
Situasi I Situasi II Situasi III
Domain {1, 2, 3, 4, 5} 1<x<4 0 < x < 20
Julat {18, 36, 54, 72, 90} 60 < y < 240 0 < y < 100

Latih Diri 1.2 (Halaman 9)


1. (a) Domain = {–2, –1, 0, 2, 4}, kodomain = {1, 3, 4, 5}, julat = {1, 3, 4, 5}
(b) Domain = {j, k, l, m}, kodomain = {2, 3, 6, 7, 10}, julat = {3, 7}
(c) Domain f ialah –3 < x < 5, kodomain dan julat f ialah 2 < f(x) < 6
2. (a)
x –2 –1 0 1 2 3 4
f(x) = x + 1 
   1 0 1 2 3 4 5
(x, y) (–2, 1) (–1, 0) (0, 1) (1, 2) (2, 3) (3, 4) (4, 5)

f(x)
f(x) = |x + 1|
5

1
x
–2 –1 0 4

Maka, julat f ialah 0 < f(x) < 5.


(b)
x –2 –1 0 1 2 3 4
f(x) =  4 – 2x  8 6 4 2 0 2 4
(x, y) (–2, 8) (–1, 6) (0, 4) (1, 2) (2, 0) (3, 2) (4, 4)

f(x)
8

f(x) = |4 – 2x|
4

x
–2 0 2 4

Maka, julat f ialah 0 < f(x) < 8.

2
(c)
x –2 –1 0 1 2 3 4
f(x) =  2x – 5  9 7 5 3 1 1 3
(x, y) (–2, 9) (–1, 7) (0, 5) (1, 3) (2, 1) (3, 1) (4, 3)

f(x)
9

5
f(x)=|2x – 5|
3

x
–2 0 5– 4
2
Maka, julat f ialah 0 < f(x) < 9.

Cabar Minda (Halaman 9)


Jika x = 0, fungsi f : x ˜ 3x + 5 adalah tidak tertakrif. Jika f(x) = 2 , x ≠ k, maka nilai k
x x+3
ialah –3.
Latih Diri 1.3 (Halaman 10)
1. (a) g(x) = 3 + 6
x–1
g(–5) = 3 + 6
–5 – 1
=2
g(–2) = 3 + 6
–2 – 1
=1

( )
g 1 =3+
2
6
1 –1
2
= –9
(b) g(b) = 2b
3 + 6 = 2b
b–1
3(b – 1) + 6 = 2b(b – 1)
3b – 3 + 6 = 2b2 – 2b
2b2 – 5b – 3 = 0
(2b + 1)(b – 3) = 0
2b + 1 = 0 atau b – 3 = 0
b = – 1 atau b = 3
2
Maka, nilai-nilai yang mungkin bagi b ialah – 1 dan 3.
2
3
2. (a) h(x) = kx – 3
x–1
h(2) = 5
2k – 3 = 5
2–1
2k – 3 = 5
2k = 8
k=4
(b) h(x) = kx – 3
x–1
h(3) = k
3k – 3 = k
3–1
3k – 3 = 2k
k=3
(c) h(x) = kx – 3
x–1
h(k) = k
k – 3 = k
2

k–1
k2 – 3 = k2 – k
k=3
3. (a) f(x) =  4x – 3 
f(–2) =  4(–2) – 3 
=  –8 – 3 
=  –11 
= 11
( ) 1
2 ( )
f –  =  4 –  1 – 3 
2
=  –2 – 3 
=  –5 
=5
(b) f(x) = 1
 4x – 3  = 1
4x – 3 = –1   atau 4x – 3 = 1
4x = 2 atau 4x = 4
2
x = atau x=1
4
= 1
2
(c) f(x) , 1
 4x – 3  , 1
–1 , 4x – 3 , 1
2 , 4x , 4
1 , x , 1
2

4
(d) f(x) . 5
 4x – 3  . 5
4x – 3 , –5 atau  4x – 3 . 5
4x , –2 atau 4x . 8
x , – 1 atau x . 2
2
4. g(x) =  6 – 2x 
g(x) = x
 6 – 2x  = x
6 – 2x = –x atau 6 – 2x = x
x = 6 atau 3x = 6
x=2
5. (a) f(x) = mx + c
f(2) = 7
2m + c = 7…1
f(4) = –1
4m + c = –1…2
2 – 1: 2m = –8
m = – 4
Gantikan m = – 4 dalam 1: 2(– 4) + c = 7
–8 + c = 7
c = 15
Maka, m = – 4 dan c = 15.
(b) f(x) = – 4x + 15 (c) f(x) = x
f(2) = –4(2) + 15 – 4x + 15 = x
= –8 + 15 5x = 15
= 7 x = 3

Latihan Intensif 1.1 (Halaman 11)


1. (a) Hubungan ini adalah suatu fungsi kerana setiap objek hanya mempunyai satu imej.
(b) Hubungan ini bukan suatu fungsi kerana objek –4 mempunyai dua imej.
(c) Hubungan ini adalah suatu fungsi kerana setiap objek hanya mempunyai satu imej.
2.
(a) y (b) y
Ujian garis (c) y
Ujian garis mencancang
mencancang Ujian garis
x x mencancang
0 0
x
0 2

Graf ini bukan suatu Graf ini bukan suatu Graf ialah suatu fungsi
fungsi kerana ujian garis fungsi kerana ujian garis kerana ujian garis
mencancang memotong tiga mencancang memotong dua mencancang hanya
titik pada graf. titik pada graf. memotong satu titik pada
graf kecuali pada garis x = 2.
5
3. (a) Hubungan ini adalah suatu fungsi kerana setiap objek hanya mempunyai satu imej
sahaja.
(b) Domain = {–7, –6, 6, 7}
Julat = {36, 49}
(c) f : x ˜ x2
4. (a) Apabila x = 5, f(5) =  2(5) – 4 
=  10 – 4 
=  6 
=6
Maka, nilai t = 6.
(b) Julat f ialah 0 < f(x) < 6.
(c) f(x) < 4
 2x – 4  < 4
– 4 < 2x – 4 < 4
0 < 2x < 8
0 <x<4
Maka, julat nilai x ialah 0 < x < 4.
5. (a) (i) H(t) = 81 – 9t2
( ) 3 ( )
H 1 = 81 – 9 1
3
2

= 81 – 1
= 80 meter
(ii) H(1) = 81 – 9(1)2
= 81 – 9
= 72 meter
(iii) H(2) = 81 – 9(2)2
= 81 – 36
= 45 meter
(b) Batu itu mencecah tanah apabila H(t) = 0
H(t) = 0
81 – 9t2 = 0
9t2 – 81 = 0
(3t – 9)(3t + 9) = 0
3t – 9 = 0   atau 3t + 9 = 0
3t = 9 atau 3t = –9
t = 3 atau t = –3 (Abaikan)
Maka, batu itu mencecah tanah apabila t = 3 saat.
Inkuiri 2 (Halaman 12)
5. Fungsi f [g(x)] diperoleh dengan menggantikan fungsi g ke dalam fungsi f.
f(x) = x + 2
f [g(x)] = f(x2)
= x2 + 2
6. Graf f [g(x)] berbentuk parabola yang melalui titik minimum.

6
9. Fungsi g[f(x)] diperoleh dengan menggantikan fungsi f ke dalam fungsi g.
g(x) = x2
g[f(x)] = g(x + 2)
= (x + 2)2
= x2 + 4x + 4
10. Graf g[f(x)] berbentuk parabola yang melalui titik minimum.
Cabar Minda (Halaman 14)
Katakan f(x) = x dan g(x) = x2
f [g(x)] = f(x2) g[f(x)] = g(x)
= x2 = x2
Maka, fungsi fg dan gf tidak semestinya sentiasa berbeza.
Latih Diri 1.4 (Halaman 14)
1. (a) f(x) = 3x
(b) gf(x) = 2x – 7
2. (a) f(x) = 3x, g(x) = 3 – x
fg(x) = f(3 – x)
= 3(3 – x)
= 9 – 3x
fg: x ˜ 9 – 3x
gf(x) = g(3x)
= 3 – 3x
gf: x ˜ 3 – 3x
f 2 = ff(x)
= f(3x)
= 3(3x)
= 9x
f 2: x ˜ 9x
g2 = gg(x)
= g(3 – x)
= 3 – (3 – x)
= x
g2: x ˜ x
(b) f(x) = 4 + 2x, g(x) = x2
fg(x) = f(x2)
= 4 + 2(x2)
= 4 + 2x2
fg: x ˜ 4 + 2x2
gf(x) = g(4 + 2x)
= (4 + 2x)2
= 16 + 16x + 4x2
= 4x2 + 16x + 16
gf: x ˜ 4x2 + 16x + 16

7
f 2 = ff(x)
= f(4 + 2x)
= 4 + 2(4 + 2x)
= 4 + 8 + 4x
= 4x + 12
f 2: x ˜ 4x + 12
g2(x) = gg(x)
= g(x2)
= (x2)2
= x4
g2: x ˜ x4
(c) f(x) = x + 4, g(x) = 6 , x ≠ 0
x
( )
fg(x) = f  6
x
= 6 + 4, x ≠ 0
x
fg: x ˜ 6 + 4, x ≠ 0
x
gf(x) = g(x + 4)
= 6 , x ≠ – 4
x+4
gf: x ˜ 6 , x ≠ – 4
x+4
f 2 = ff(x)
= f(x + 4)
= x + 4 + 4
= x + 8
f 2: x ˜ x + 8
g2 = gg(x)
= g 6 ( ) x
= 6
6
x
= x
g2: x ˜ x
(d) f(x) = x – 5, g(x) = 1 , x ≠ 1
x–1
(
fg(x) = f 1 )
x–1
= 1 – 5
x–1
= 1 – 5x + 5
x–1
= 6 – 5x , x ≠ 1
x–1
fg: x ˜ 6 – 5x , x ≠ 1
x–1

8
gf(x) = g(x – 5)
= 1
x–5–1
= 1 , x ≠ 6
x–6
gf: x ˜ 1 , x ≠ 6
x–6
f 2 = ff(x)
= f(x – 5)
= x – 5 – 5
= x – 10
f 2: x ˜ x – 10
g2 = gg(x)
= g 1 ( )
x–1
= 1
1 –1
x–1
= 1
1–x+1
x–1
= x – 1 , x ≠ 2
2–x
g  : x ˜ x – 1 , x ≠ 2
2
2–x
3. f(x) = 3x + 4, g(x) = x2 + 6
fg(x) = f(x2 + 6)
= 3(x2 + 6) + 4
= 3x2 + 18 + 4
= 3x2 + 22
gf(x) = g(3x + 4)
= (3x + 4)2 + 6
= 9x2 + 24x + 16 + 6
= 9x2 + 24x + 22
(a) f=g
3x + 4 = x2 + 6
x2 – 3x + 2 = 0
(x – 1)(x – 2) = 0
x – 1 = 0   atau x – 2 = 0
x = 1 atau x=2
(b) fg = gf
3x2 + 22 = 9x2 + 24x + 22
6x2 + 24x = 0
6x(x + 4) = 0
6x = 0   atau x + 4 = 0
x = 0 atau x = –4

9
4. Diberi f(x) = ax + b, f 2(x) = 4x – 9
f 2(x) = ff(x)
4x – 9 = f(ax + b)
4x – 9 = a(ax + b) + b
4x – 9 = a2x + ab + b
Samakan pekali:
a2 = 4
a = ±!w 4
= –2 atau 2
Apabila a = –2, –2b + b = –9
b=9
Apabila a = 2, 2b + b = –9
3b = –9
b = –3
Maka, a = –2, b = 9 atau a = 2, b = –3.
5. f(x) = 3x + k, g(x) = 2h – 3x
fg = gf
f(2h – 3x) = g(3x + k)
3(2h – 3x) + k = 2h – 3(3x + k)
6h – 9x + k = 2h – 9x – 3k
4h = –4k
h = –k
Latih Diri 1.5 (Halaman 15)
1. (a) f(x) = 2x + 1, g(x) = x , x ≠ 1
x–1
(
fg(x) = f x
x–1 )
(
=2 x
x–1 ) +1
= 2x + x –1
x–1
= 3x – 1, x ≠ 1
x–1
3(3) – 1
fg(3) =
3–1
= 8
2
=4
(b) f(x) = 5x + 6, g(x) = 2x – 1
gf(x) = g(5x + 6)
= 2(5x + 6) – 1
= 10x + 12 – 1
= 10x + 11
( ) 1
5 ( )
gf –  = 10 –  1 + 11
5
= –2 + 11
=9

10
(c) f(x) = x + 1 , x ≠ 3, g(x) = 6 , x ≠ 2
x–3 x–2
(
f  (x) = f
2 x
)
x–3
+ 1

x+1 +1
= x – 3
x+1 –3
x–3
= + 1 + x – 3 ÷ x + 1 – 3x + 9
x
x–3 x–3
= 2x – 2 × x – 3
x–3 10 – 2x
= 2x – 2
10 – 2x
= x – 1 , x ≠ 5
5–x
4–1
f  2
(4) =
5–4
=3
(
g2(x) = g 6 )
x–2
= 6
6 –2
x–2
= 6 ÷ 6 – 2x + 4
x–2
= 6 × x –2
10 – 2x
= 6x – 12
10 – 2x
= 3x – 6, x ≠ 5
5–x
( )3 1 –6
( )
g  2 1
= 2
2
( )
5– 1
2
= –9 ÷ 9
2 2
= –1
(d) f(x) = x2 – 4, g(x) = 2 , x ≠ 2
x–2
f 2(x) = f(x2 – 4)
= (x2 – 4)2 – 4
= x4 – 8x2 + 16 – 4
= x4 – 8x2 + 12
f 2(–1) = (–1)4 – 8(–1)2 + 12
= 1 – 8 + 12
=5

11
g2(x) = g( x –2 2 )
= 2
2 –2
x–2
= 2 ÷ 2 – 2x + 4
x–2
= 2 × x – 2
6 – 2x
= x – 2 , x ≠ 3
3–x
g (1) = – 2
2 1
3–1
= –  1
2
2. (a) f(x) = 2x – 5, g(x) = 10 , x ≠ 0
x
fg(x) = 5
( ) f 10 = 5
x
( )
2 10
x
–5=5
20 – 5x = 5x
10x = 20
x = 2
(b) f(x) = x2 – 1, g(x) = 2x + 1
gf(x) = 7
g(x2 – 1) = 7
2(x2 – 1) + 1 = 7
2x2 – 2 + 1 = 7
2x2 = 8
x2 = 4
x = ±!w4
x = –2, x = 2
(c) f(x) = 3x – 2, f 2(x) = 10
f 2(x) = 10
f(3x – 2) = 10
3(3x – 2) – 2 = 10
9x – 6 – 2 = 10
9x = 18
x=2

12
(d) g(x) = 2 , x ≠ 2, g2(x) = –  1
x–2 2
g (x) = – 
2 1
2
g (
x–2
2
) = –  1
2
2 = –  1
2 –2 2
x–2
2 ÷ 2 – 2x + 4 = –  1
x–2 2
2× x – 2 = –  1
6 – 2x 2
x – 2 = –  1
3–x 2
2(x – 2) = –(3 – x)
2x – 4 = –3 + x
x=1
Latih Diri 1.6 (Halaman 16)
1. (a) Diberi f(x) = x – 3, fg(x) = 2x2 – 4x + 7
fg(x) = 2x2 – 4x + 7
g(x) – 3 = 2x2 – 4x + 7
g(x) = 2x2 – 4x + 10
g: x ˜ 2x2 – 4x + 10
(b) Diberi f(x) = x2 + 1, fg(x) = x2 + 4x + 5
fg(x) = x2 + 4x + 5
[g(x)] + 1 = x2 + 4x + 5
2

[g(x)]2 = x2 + 4x + 4
[g(x)]2 = (x + 2)2
g(x) = x + 2
g: x ˜ x + 2
2. (a) Diberi f(x) = x + 1, gf(x) = x2 – 2x – 3
gf(x) = x2 – 2x – 3
g(x + 1) = x2 – 2x – 3
Katakan y = x + 1
x=y–1
g(y) = (y – 1)2 – 2(y – 1) – 3
= y2 – 2y + 1 – 2y + 2 – 3
= y2 – 4y
Maka, g(x) = x2 – 4x atau g: x ˜ x2 – 4x
(b) Diberi f(x) = x2 + 3, gf(x) = 2x2 + 3
gf(x) = 2x2 + 3
g(x + 3) = 2x2 + 3
2

Katakan y = x2 + 3
x2 = y – 3
x = !w y–3

13
g(y) = 2(!w y – 3)2 + 3
= 2(y – 3) + 3
= 2y – 6 + 3
= 2y – 3
Maka, g(x) = 2x – 3 atau g: x ˜ 2x – 3
3. (a) Diberi h(x) = 8 , hg(x) = 4x
x
hg(x) = 4x
8 = 4x
g(x)
g(x) = 8
4x
= 2 , x ≠ 0
x
2
g: x ˜ , x ≠ 0
x
(b) gh(x) = 6
( )
g 8 = 6
x
2 =6
( )8
x
x =6
4
x = 24
4. (a) Diberi g(x) = 3x, fg(x) = 9x – 7
fg(x) = 9x – 7
f(3x) = 9x – 7
Katakan y = 3x
y
x=
3
f(y) = 9( )
y
3
–7
= 3y – 7
Maka, f(x) = 3x – 7

(b) gf(x) = g(3x – 7)


= 3(3x – 7)
= 9x – 21
gf(2) = 9(2) – 21
= 18 – 21
= –3

14
Latih Diri 1.7 (Halaman 18)
1. (a) Diberi f(x) = x , x ≠ –1
x+1
f 2(x) = f [ f(x)] f 3(x) = f [f 2(x)] f 4(x) = f [f 3(x)]
= f x (x+1 ) = f ( x
2x + 1 ) = f (
x
3x + 1 )
= x
x
+ 1 = 2x(x
+ 1 ) = 3x
x
+1( )
x+1
x +1
( x
2x + 1
+1 ) (
x
3x + 1
+1 )
= x ÷ x + x + 1 = x ÷ x + 2x + 1 = x ÷ x + 3x + 1
x+1 x+1 2x + 1 2x + 1 3x + 1 3x + 1
= x × x+1 = x × 2x + 1 = x × 3x + 1
x + 1 2x + 1 2x + 1 3x + 1 3x + 1 4x + 1
= x , x ≠ –  1 = x , x ≠ –  1 = x , x ≠ –  1
2x + 1 2 3x + 1 3 4x + 1 4

(b) f 20(x) = x , x ≠ –  1
20x + 1 20
f (x) =
23 x , x ≠ –  1
23x + 1 23
1
2. (a) Diberi f(x) = , x ≠ 0
x
f  (x) = f [f(x)]
2
f 3(x) = f [f 2(x)] f 4(x) = f [f 3(x)]

( ) ( )
= f(x)
= f 1 = f 1
x = 1 , x ≠ 0 x
1 x 1
= =
( )
1
x ( )
1
x
= x = x
(b) f 40(2) = 2
f 43(2) = 1
2
3. (a) Ar(t) = A[r(t)]
= A 2 t3 ( )
3
( )
= 4π 2 t3
2

3
( )
= 4π 4 t6
9
= 16 πt6
9
(b) Apabila t = 2,
A(2) = 16 π(26)
9
= 113 7 π m2
9

15
4. (a) (i) v(t) = 200 + 100t
(ii) v = πr 2h
h = v 2
πr
(iii) hv(t) = h(200 + 100t)
= 200 + 2100t
πr
Apabila jejari, r = 20 cm,
hv(t) = 200 + 100t
π(20)2
= 2 + t

(b) Apabila t = 20,
2 + 20
h(20) =

11
=

= 1.75 cm
5. (a) r(t) = 3 × t
= 3t
(b) Ar(t) ialah luas riak air, dalam cm2, sebagai fungsi masa, t, dalam saat.
(c) A = πr2
Ar(t) = A[r(t)]
= π(3t)2
= 9 πt2

Apabila t = 30,
Ar(30) = 9π(302)
= 8 100π cm2

Latihan Intensif 1.2 (Halaman 19)


1. Diberi f(x) = 2x – 1, g(x) = x , x ≠ –1
x+1
(
(a) fg(x) = f x
x+1)
(
=2 x
x+1 ) –1

= 2x – x – 1
x+1
= x – 1 , x ≠ –1
x+1

gf(x) = g(2x – 1)
= 2x – 1
2x – 1 + 1
= 2x – 1, x ≠ 0
2x

16
(b) fg(2) = 2 – 1
2+1
= 1
3
( )
2 –  1 –1
( )
1
gf –  = 2
2
( )
2 –  1
2
=2
(c) fg = gf
x – 1 = 2x – 1
x+1 2x
2x(x – 1) = (x + 1)(2x – 1)
2x2 – 2x = 2x2 – x + 2x – 1
3x = 1
x= 1
3
2. Diberi f(x) = x , x ≠ 1, g(x) = hx + k, g(3) = 8, gf(2) = 5
x–1
(a) g(3) = 8
3h + k = 8…1
gf(2) = 5
g(2) = 5
2h + k = 5…2
1 – 2: h = 3
Masukkan h = 3 ke dalam 1.
3(3) + k = 8
9 + k = 8
k = –1
Maka, h = 3 dan k = –1.
(b) fg(a) = 3
f(3a – 1) = 3
3a – 1 = 3
3a – 1 – 1
3a – 1 = 3
3a – 2
3a – 1 = 9a – 6
6a = 5
a= 5
6
( )
3. Diberi f(x) = ax – b, g(x) = x + 4, fg(2) = 9, gf  1 = 2
2
fg(2) = 9
f(2 + 4) = 9
f(6) = 9
6a – b = 9…1
gf  ( )1 =2
2
( )
g  1 a – b = 2
2

17
1a–b+4=2
2
a – 2b = –4
a = 2b – 4 …2
Gantikan 2 ke dalam 1.
6(2b – 4) – b = 9
12b – 24 – b = 9
11b = 33
b=3
Gantikan b = 3 ke dalam 2.
a = 2(3) – 4
=6–4
=2
Maka, a = 2 dan b = 3.
4. Diberi f(x) = 2 , x ≠ 3, g(x) = hx2 + k
x–3
(a) Diberi g(2) = 5, gf(1) = –1
g(2) = 5
(22)h + k = 5
4h + k = 5…1
gf(1) = –1
g(–1) = –1
h + k = –1…2
1 – 2: 3h = 6
h=2
Gantikan h = 2 ke dalam 1.
4(2) + k = 5
k=5–8
= –3
Maka, h = 2 dan k = –3.
(
(b) gf(x) = g 2
x–3 )
(
=2 2
x–3 ) 2
–3

(
=2 2 4
x – 6x + 9 ) –3

= 8 – 3x + 18x – 27
2

x – 6x + 9
2

= –3x + 18x 2– 19 , x ≠ 3
2

(x – 3)
5. Diberi f(x) = ax + b, f 3(x) = 27x + 13
(a) f 2(x) = f(ax + b)
= a(ax + b) + b
= a2x + ab + b
f 3(x) = f [f 2(x)]
= f(a2x + ab + b)
= a(a2x + ab + b) + b
= a3x + a2b + ab + b
18
Secara perbandingan,
a3x + a2b + ab + b = 27x + 13
a3 = 27   dan a2b + ab + b = 13
a = 3 9b + 3b + b = 13
13b = 13
b = 1
Maka, a = 3 dan b = 1.
(b) f 4(x) = f [f 3(x)]
= f(27x + 13)
= 3(27x + 13) + 1
= 81x + 39 + 1
= 81x + 40
6. (a) A(x) = x2
V(A) = 10A
(b) VA(x) = V[A(x)]
= 10x2
= 10A
7. Diberi f(x) = x + 6
(a) fg(x) = 2x2 – 3x – 7
g(x) + 6 = 2x2 – 3x – 7
g(x) = 2x2 – 3x – 13
(b) gf(x) = x2 + 4
g(x + 6) = x2 + 4
Katakan y = x + 6
x=y–6
g(y) = (y – 6)2 + 4
= y2 – 12y + 36 + 4
= y2 – 12y + 40
Maka, g(x) = x2 – 12x + 40
(c) gf(x) = 8 – x
g(x + 6) = 8 – x
Katakan y = x + 6
x=y–6
g(y) = 8 – (y – 6)
= 14 – y
Maka, g(x) = 14 – x
8. (a) g : x ˜ x – 1
3
( )
(b) f x – 1 = x2 – 3x + 6
3
Katakan y = x – 1
3
x = 3y + 1
f(y) = (3y + 1)2 – 3(3y + 1) + 6
= 9y2 + 6y + 1 – 9y – 3 + 6
= 9y2 – 3y + 4

19
Gantikan y dengan x,
f(x) = 9x2 – 3x + 4
Maka, f : x ˜ 9x2 – 3x + 4
9. Diberi f(x) = px + q, f 3(x) = 8x – 7
(a) f(x) = px + q
f 2(x) = f [f(x)]
= f(px + q)
= p(px + q) + q
= p2x + pq + q
f 3(x) = f [f 2(x)]
= f(p2x + pq + q)
= p(p2x + pq + q) + q
= p3x + p2q + pq + q
Secara perbandingan,
p3x + p2q + pq + q = 8x – 7
p3 = 8   dan p2q + pq + q = –7
p = 2 4q + 2q + q = –7
7q = –7
q = –1
Maka, p = 2 dan q = –1.
(b) f 4(x) = f [f 3(x)]
= f(8x – 7)
= 2(8x – 7) – 1
= 16x – 14 – 1
= 16x – 15
(c) f(x) = 2x – 1
f 2(x) = 4x – 3
f 3(x) = 8x – 7
f 4(x) = 16x – 15
Maka, f n(x) = 2nx + 1 – 2n
10. CN(t) = C(100t – 5t2)
= 15 000 + 8 000(100t – 5t2)
= 15 000 + 800 000t – 40 000t2
Inkuiri 3 (Halaman 20)
3. Ya, setiap graf fungsi dan graf fungsi songsangannya adalah bersimetri terhadap garis
h(x) = x, iaitu garis y = x.
Latih Diri 1.8 (Halaman 21)
1. (a) f(4) = –5 (b) f –1(–1) = 6 (c) f –1(2) = –2 (d) f –1(–5) = 4

2. Diberi g(x) = 5 , x ≠ 2 dan h(x) = 3x + 6
2–x
(a) g(12) = 5
2 – 12
= –  1
2

20
(b) Katakan a = g–1(4)
g(a) = 4
5 =4
2–a
5 = 8 – 4a
4a = 3
a= 3
4
Maka, g–1(4) = 3
4
(c) h(–1) = 3(–1) + 6
=3
(d) Katakan a = h–1(9)
h(a) = 9
3a + 6 = 9
3a = 3
a = 1
Maka, h–1(9) = 1

Inkuiri 4 (Halaman 22)


1. (a) g g–1
x x2

–1 –1
1 l
–2 –2
l l
4 4
2 2
A B B A
(b) h h–1
x x+2

–2 0 0 –2
0 2 2 0
2 4 4 2
4 6 6 4
C D D C

2. g–1 bukan suatu fungsi kerana terdapat objek yang mempunyai dua imej. h–1 ialah suatu
fungsi kerana setiap objek mempunyai satu imej sahaja.
3. Jenis fungsi yang boleh menghasilkan fungsi songsang ialah fungsi satu dengan satu.
Inkuiri 5 (Halaman 23)
2. gf(1) = g(1) = 1 gf(3) = g(5) = 3
f(1) = 1 g(1) = 1
fg(1) = f(1) = 1 fg(5) = f(3) = 5
f(2) = 3 g(3) = 2
f(3) = 5 g(5) = 3 gf(2) = g(3) = 2 gf(4) = g(7) = 4
f(4) = 7 g(7) = 4 fg(3) = f(2) = 3 fg(7) = f(4) = 7
     
21
3. fg(x) = x dengan x berada dalam domain g dan gf(x) = x dengan x berada dalam domain f.
Inkuiri 6 (Halaman 23)
4. Graf Domain Julat
Graf fungsi f 0<x<8 0 < f(x) < 4
Graf fungsi g 0<x<4 0 < f(x) < 8

5. Jika dua fungsi f dan g ialah fungsi songsang antara satu sama lain, maka domain f = julat g
dan domain g = julat f.
6. Graf g adalah pantulan graf f pada garis y = x.
Inkuiri 7 (Halaman 24)
4. Untuk mana-mana nombor nyata, a dan b, jika titik (a, b) berada pada graf f, maka titik
(b, a) berada pada graf g, iaitu songsangan bagi graf f. Titik (b, a) di atas graf g ialah
pantulan titik (a, b) di atas graf f pada garis y = x.
Latih Diri 1.9 (Halaman 26)
1. (a) Fungsi ini memetakan satu unsur dalam domain kepada hanya satu unsur dalam
kodomain. Songsangan fungsi ini juga memetakan setiap unsur dalam kodomain kepada
hanya satu unsur dalam domain. Maka, fungsi ini mempunyai songsangan.
(b) Fungsi ini memetakan satu unsur dalam domain kepada hanya satu unsur dalam kodomain
tetapi terdapat unsur dalam kodomain yang dipetakan kepada dua unsur dalam domain.
Maka, fungsi ini tidak mempunyai songsangan.
(c) Apabila ujian garis mengufuk dilakukan, garis mengufuk memotong dua titik pada graf.
Ini menunjukkan bahawa fungsi ini bukan fungsi satu dengan satu. Maka, fungsi ini
tidak mempunyai songsangan.
(d) Jenis fungsi ini ialah fungsi satu dengan satu. Maka, fungsi ini mempunyai songsangan.
(e) Jenis fungsi ini ialah fungsi banyak dengan satu dan songsangannya pula ialah fungsi
satu dengan banyak. Maka, fungsi ini tidak mempunyai songsangan.
(f) Graf bagi fungsi f(x) = 4 – x2 dilakar seperti berikut.
f(x)
4

Ujian garis
mengufuk

x
–2 0 2

Apabila ujian garis mengufuk dilakukan, garis mengufuk memotong dua titik pada graf.
Ini menunjukkan bahawa fungsi ini bukan fungsi satu dengan satu dan tidak mempunyai
songsangan.

22
(g) Graf bagi fungsi f(x) = 1 , x . 2 dilakar seperti berikut.
(x – 2)2
f(x)

Ujian garis
mengufuk

x
0 2

Apabila ujian garis mengufuk dilakukan, garis mengufuk memotong hanya satu titik
pada graf. Ini menunjukkan bahawa fungsi ini adalah fungsi satu dengan satu dan
mempunyai songsangan.
2. (a) Diberi f(x) = 3x – 2, g(x) = x + 2
3
(
fg(x) = f x + 2
3 ) gf(x) = g(3x – 2)
(
= 3 x + 2 – 2
3 ) = 3x – 2 + 2
3
= x =x
Maka, fungsi f dan g ialah fungsi songsang antara satu sama lain.
(b) Diberi f(x) = 2x , g(x) = 3x
x–3 x–2
fg(x) = f ( x 3x– 2 ) gf(x) = g( x 2x– 3 )
2( 3x ) 3( 2x )
= x–2 = x–3
(x – 2)
3x – 3
(x – 3)
2x – 2

= 6x ÷ 3x – 3x + 6 = 6x ÷ 2x – 2x + 6
x–2 x–2 x–3 x–3
= 6x × x – 2 = 6x × x – 3
x–2 6 x–3 6
= x = x
Maka, fungsi f dan g ialah fungsi songsang antara satu sama lain.
(c) Diberi f(x) = 2 , g(x) = 3x – 2
x–3 x

(
fg(x) = f 3x – 2
x ) gf(x) = g ( x –2 3 )
= 2 3( 2 ) – 2
(
3x – 2 – 3
) = x–3


x
= 2 ÷ 3x – 2 – 3x
( x –2 3 )
x
= 6 – 2x + 6 ÷ 2
=2× x x–3 x–3
–2 12 – 2x
= –x = × x–3
x–3 2
=6–x
Maka, fungsi f dan g bukan fungsi songsang antara satu sama lain.
23
(d) Diberi f(x) = 2 + 5x, g(x) = x – 5
2

(
fg(x) = f x – 5
2 ) gf(x) = g(2 + 5x)
= 2 + 5x – 5
=2+5 x–5
2 ( ) 5x –
2
3
=
= 4 + 5x – 25 2
2
= 5x – 21
2
Maka, fungsi f dan g bukan fungsi songsang antara satu sama lain.
3. Diberi f(x) = x3 untuk domain –1 < x < 2.
f(x)
8

2
1 f −1
x
−1 0 1 2 8
−1
Domain bagi fungsi f –1 ialah –1 < x < 8 dan julatnya ialah –1 < f –1(x) < 2.
4. Diberi h(x) = x2 – 2 untuk domain 0 < x < 3.
(a) y

7 h

3 h −1

x
−2 0 3 7
−2

(b) Domain bagi fungsi h–1 ialah –2 < x < 7.


(c) h(x) = h–1(x)
x2 – 2 = !w x+2
(x2 – 2)2 = x + 2
x4 – 4x2 + 4 = x + 2
x4 – 4x2 – x + 2 = 0
Apabila x = 1, sebelah kiri = 14 – 4(1)2 – 1 + 2
= –2
≠ sebelah kanan
Apabila x = 2, sebelah kiri = 24 – 4(2)2 – 2 + 2
=0
= sebelah kanan
Maka, nilai x ialah 2.

24
(
5. (a) P 1 , –2
2 )
(b) Q(–3, 1)
(c) R(5, 4)
(d) S(–8, –6)
6. (a) y

y = f −1( x ) Bʹ(10, 3)
x
0
Aʹ(2, − 1)

(b) a = 1, b = 4
Latih Diri 1.10 (Halaman 28)
1. (a) Diberi f(x) = 2x – 5
Katakan y = 2x – 5
2x = y + 5
y+5
x=
2
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
y+5
=
2
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = x + 5
2
Maka, f : x ˜ + 5 .
–1 x
2
3
(b) Diberi f(x) = , x ≠ 0
x
Katakan y = 3
x
x= 3
y
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
= 3
y
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 3
x
Maka, f : x ˜ 3 , x ≠ 0.
–1
x

25
(c) Diberi f(x) = 4 ,x≠1
x–1
Katakan y = 4
x–1
x–1= 4
y
4+y
x=
y
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
4+y
=
y
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 4 + x
x
4
Maka, f : x ˜ + x , x ≠ 0.
–1
x
(d) Diberi f(x) = 5x ,x≠6
x–6
Katakan y = 5x
x–6
y(x – 6) = 5x
xy – 6y = 5x
xy – 5x = 6y
x(y – 5) = 6y
6y
x=
y–5
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
6y
=
y–5
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 6x
x–5
Maka, f : x ˜ 6x , x ≠ 5.
–1
x–5
(e) Diberi f(x) = x + 9, x ≠ 8
x–8
Katakan y = x + 9
x–8
y(x – 8) = x + 9
xy – 8y = x + 9
xy – x = 8y + 9
x(y – 1) = 8y + 9
8y + 9
x=
y–1

26
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
8y + 9
=
y–1
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 8x + 9
x–1
Maka, f : x ˜ 8x + 9 , x ≠ 1.
–1
x–1
(f) Diberi f(x) = 2x – 3,x≠ 1
2x – 1 2
Katakan y = 2x – 3
2x – 1
y(2x – 1) = 2x – 3
2xy – y = 2x – 3
2xy – 2x = y – 3
x(2y – 2) = y – 3
y–3
x=
2y – 2
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
y–3
=
2y – 2
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = x – 3
2x – 2
Maka, f –1 : x ˜ x – 3 , x ≠ 1.
2x – 2
2. (a) Diberi f(x) = 3 – x,x≠0
2x
Katakan y = 3 – x
2x
2xy = 3 – x
2xy + x = 3
x(2y + 1) = 3
3
x=
2y + 1
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
3
=
2y + 1
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 3 , x ≠ –  1
2x + 1 2
Maka, f (4) =
–1 3
2(4) + 1
= 3
9
= 1
3
27
(b) f(x) = f –1(x)
3–x = 3
2x 2x + 1
(3 – x)(2x + 1) = 3(2x)
6x + 3 – 2x2 – x = 6x
2x2 + x – 3 = 0
(2x + 3)(x – 1) = 0
2x + 3 = 0   atau x – 1 = 0
x = –  3 atau x=1
2
Nilai-nilai yang mungkin bagi x ialah –  3 dan 1.
2
3. Diberi h(x) = 4x + a dan h–1(x) = 2bx + 5
8
h(x) = 4x + a
Katakan y = 4x + a
4x = y – a
y–a
x=
4
Oleh sebab x = h –1(y),
h–1(y) = x
y–a
=
4
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
h–1(x) = x – a
4
Samakan fungsi h–1,
x – a = 2bx + 5
4 8
x
– a = 2bx + 5
4 4 8
1 = 2b  dan –  a = 5
4 4 8
8b = 1 –8a = 20
b= 1 a = – 20
8 8
= –  5
2
Maka, a = –  5 dan b = 1 .
2 8
4. (a) f –1(x) = 6x + 7
Katakan x = 6y + 7
6y = x – 7
y= x–7
6
Maka, f : x ˜ x – 7
6
(b) f –1(x) = 2 – x
5
2–y
Katakan x =
5
5x = 2 – y
y = 2 – 5x
Maka, f : x ˜ 2 – 5x
28
(c) f –1(x) = 3x , x ≠ 3
x–3
3y
Katakan x =
y–3
xy – 3x = 3y
y(x – 3) = 3x
y = 3x
x–3
Maka, f : x ˜ 3x , x ≠ 3
x–3
5. Diberi g (x) =
–1 4 ,x≠k
2–x
(a) 2 – x = 0
x=2
Maka, k = 2.
(b) g–1(x) = 4
2–x
Katakan x = 4
2–y
2x – xy = 4
xy = 2x – 4
y = 2x – 4
x
g(x) = 2x – 4, x ≠ 0
x
( )
2 1 –4
Maka, g ( )
1 = 2
2 1
2( )
= –6

Latihan Intensif 1.3 (Halaman 29)


1. (a) f (2) = 5 (b) g(5) = 8 (c) gf(2) = 8
(d) f –1(5) = 2 (e) g–1(8) = 5 (f) f –1g–1(8) = 2
2.
(a) (b) (c)
y y y
Ujian garis
1 3 – 5x + 1
f(x) = –x
mengufuk
1

1 2
f(x) = 2x 3
f(x) = –
x Ujian garis
mengufuk
x x x
0 0 0

Ujian garis
mengufuk

Fungsi ini mempunyai Fungsi ini mempunyai Fungsi ini tidak mempunyai
fungsi songsang kerana garis fungsi songsang kerana garis fungsi songsang kerana garis
mengufuk memotong hanya mengufuk memotong hanya mengufuk memotong lebih
satu titik sahaja pada graf. satu titik sahaja pada graf. daripada satu titik pada graf.

29
3. (a) (b) (c)
y y y
(2, 4) (4, 8)
4
f
f −1 f (8, 4)
(4, 2) 2
f f −1 f −1
x
x 0 2 4 x
0 0

Domain f –1 ialah 0 < x < 2 Domain f –1 ialah 0 < x < 4 Domain f –1 ialah 0 < x < 8

4. (a) Diberi f(x) = 2x + h , x ≠ 3 dan f(4) = 13


x–3
f(4) = 13
2(4) + h
= 13
4–3
8 + h = 13
h=5
(b) Katakan y = 2x + 5
x–3
y(x – 3) = 2x + 5
xy – 2x = 3y + 5
x(y – 2) = 3y + 5
3y + 5
x=
y–2
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
3y + 5
=
y–2
Gantikan pemboleh ubah y dengan x,
f –1(x) = 3x + 5 , x ≠ 2
x–2
3(3) +5
Maka, f –1(3) =
3–2
= 14
(c) f –1(m) = 2
3m + 5 = 2
m–2
3m + 5 = 2m – 4
m = –9

30
5. Diberi h–1(x) = 2 ,x≠3
3–x
(a) Katakan x = 2
3–y
3x – xy = 2
xy = 3x – 2
y = 3x – 2
x
Maka, h(x) = 3x –2,x≠0
x
(b) h(x) = 2
3x – 2 = 2
x
3x – 2 = 2x
x=2
6. Diberi f(x) = 4x – 17, g(x) = 5 , x ≠ 31
2x – 7 2
f(x) = 4x – 17 g(x) = 5
Katakan y = 4x – 17 2x – 7
4x = y + 17 Katakan y = 5
2x – 7
y + 17
x = 2xy – 7y = 5
4
Oleh sebab x = f –1(y), 2xy = 5 + 7y
f –1(y) = x 5 + 7y
x =
y + 17 2y
= Oleh sebab x = g–1(y),
4
x + 17 g–1(y) = x
Maka, f  (x) =
–1
5 + 7y
4 =
2y
Maka, g–1(x) = 5 + 7x
2x
f –1(x) = g–1(x)
x + 17 = 5 + 7x

4 2x
2x(x + 17) = 4(5 + 7x)
2x2 + 34x = 20 + 28x
2x2 + 6x – 20 = 0
x2 + 3x – 10 = 0
(x + 5)(x – 2) = 0
x + 5 = 0   atau x – 2 = 0
x = –5 atau x=2
7. (a) Diberi f(x) = 17 (220 – x)
20
Katakan y = 17 (220 – x)
20
20 y = 220 – x
17
x = 220 – 20 y
17

31
Oleh sebab x = f –1(y),
f –1(y) = x
= 220 – 20 y
17
Maka, f (x) = 220 –
–1 20 x
17
(b) f(16) = 17 (220 – 16)
20
= 173.4
8. Diberi V = 4 πr3
3
(a)
V = 4– πr3
r 3
f

f –1

(b) 4 πr3 = 1
3 2
r =3 1 3
2 4π( )
= 3

r=3 3!w

= 0.49 cm

Latihan Pengukuhan
1. (a) (i) 1
(ii) 6, 8, 9
(b) Ya kerana setiap objek hanya mempunyai satu imej.
(c) Domain = {2, 6, 7, 8, 9}
Kodomain = {1, 4, 5}
Julat = {1, 4}
2. (a) (–2)2 – 1 = 3
22 – 1 = 3
42 – 1 = 15
62 – 1 = 35
Maka, m = 35.
(b) h : x ˜ x2 – 1

32
3.
y
Ujian garis y
mencancang Ujian garis
mengufuk

x
0 x
0
  
Graf ini ialah suatu fungsi kerana ujian garis mencancang memotong hanya satu titik sahaja
pada graf tetapi bukan fungsi satu dengan satu kerana ujian garis mengufuk memotong lebih
daripada satu titik pada graf.

4. Diberi f(x) =  x – 3  untuk domain –1 < x < 7,


(a) y

4 f ( x ) =  x − 3

x
−1 0 3 7

Julat bagi fungsi f ialah 0 < f(x) < 4.
(b) f(x) < 2
 x – 3  < 2
–2 <x–3<2
1 <x<5
(c) y
y = 2x−3
f ( x ) =  x − 3

x
− 10 3 7
−3

 x – 3  = 2x – 3
x – 3 = –(2x – 3)  atau x – 3 = 2x – 3
3x = 6 x=0
x=2
Maka, x = 2.
5. Diberi f(x) = hx + k , x ≠ 0
x
(a) f(2) = 17
2h + k = 17
2
4h + k = 34
k = 34 – 4h…1
f(3) = 23

33
3h + k = 23
3
9h + k = 69…2
Masukkan 1 ke dalam 2.
9h + 34 – 4h = 69
5h = 35
h=7
Masukkan h = 7 ke dalam 1.
k = 34 – 4(7)
= 34 – 28
=6
Maka, h = 7 dan k = 6.
(b) f(6) = 7(6) + 6
6
= 43
6. Diberi f(x) = x + 2 , x ≠ 2, g(x) = mx + c, g–1(2) = f(3), gf –1(2) = 5
x–2
f(x) = x + 2
x–2
Katakan y = + 2 x
x–2
xy – 2y = x + 2
xy – x = 2 + 2y
x(y – 1) = 2 + 2y
2 + 2y
x=
y–1
Maka, f (x) = 2 + 2x , x ≠ 1
–1
x–1
g(x) = mx + c
Katakan y = mx + c
mx = y – c
y–c
x=
m
Maka, g (x) = x – c
–1
m
g (2) = f(3)
–1

2–c = 3+2
m 3–2
2 – c = 5m
5m + c = 2…1
gf –1(2) = 5
g(6) = 5
6m + c = 5…2
2 – 1: m = 3
Gantikan m = 3 ke dalam 1.
5(3) + c = 2
c = –13
Maka, m = 3 dan c = –13.

34
7. (a) (i) f(x) = 3x – 2
Katakan y = 3x – 2
3x = y + 2
y+2
x=
3
Maka, fungsi yang memetakan set B kepada set A ialah f –1(x) = x + 2 .
3
(ii) gf(x) = 6x + 1
g(3x – 2) = 6x + 1
Katakan y = 3x – 2
3x = y + 2
y+2
x=
3
(
g(y) = 6 )
y+2
3
+1
= 2y + 5
Maka, g(x) = 2x + 5
(b) fg(x) = 4x – 3
f(2x + 5) = 4x – 3
3(2x + 5) – 2 = 4x – 3
6x + 15 – 2 = 4x – 3
2x = –16
x = –8
8. Diberi f(x) = m + n, x ≠ k, f(2) = 3, f(3) = 2
x–1
(a) k = 1
(b) f(2) = 3
m +n=3
2–1
m + n = 3…1
f(3) = 2
m +n=2
3–1
m + 2n = 4…2
2 – 1: n = 1
Gantikan n = 1 ke dalam 1.
m+1=3
m=2
Maka, m = 2 dan n = 1.
(c) f 2(x) = f [f(x)]
(
= f 2 + 1
x–1 )
= 2 +1
2 +1–1
x–1
= 2 +1
( )2
x–1
= x – 1 + 1
= x

35
(d) f(x) = 2 +1
x–1
Katakan y = 2 + 1
x–1
y–1= 2
x–1
x–1= 2
y–1
x= 2 +1
y–1
f –1(x) = 2 + 1, x ≠ 1
x–1
Maka, f  –1(2) = 2 + 1
2–1
=3
9. (a) (i) Fungsi selanjar
(ii) –4 < f(x) < 4
(b)
y

Ujian garis
mengufuk
1

x
–3 0 1

f(x) = –x3 – 3x2 – x + 1

–4

Graf f tidak mempunyai fungsi songsang kerana ujian garis mengufuk memotong lebih
daripada satu titik pada graf.
10. (a) Fungsi f(x) =  x  dan f(x) = x4 menjadi fungsi satu dengan satu dengan syarat domain f
ialah x > 0.
1
(b) f –1(x) = x, f –1(x) = x 4
11. Graf tidak semestinya bersilang pada garis y = x jika graf bagi suatu fungsi dan songsangannya
bersilang. Kedua-dua graf ini mungkin bersilang pada garis yang lain.
12. Diberi f(x) = ax + b
cx + d
Katakan y = ax + b
cx + d
cxy + dy = ax + b
x(cy – a) = b – dy
b – dy
x=
cy – a
f  (x) = b – dx , x ≠ a
–1
cx – a c
36
(a) (i) f(x) = x + 8 , dengan a = 1, b = 8, c = 1 dan d = –5
x–5
f  (x) = 8 + 5x , x ≠ 1
–1
x–1
(ii) f(x) = 2x – 3 , dengan a = 2, b = –3, c = 1 dan d = 4
x+4
f –1(x) = –3 – 4x, x ≠ 2
x–2
(b) f = f –1 jika a = –d.
13. (a) (i) (ii)

y=x
3
f –1
2
( 0, 2 )
f
1

( 2, 0 )
–1 0 1 3

–1

Julat f ialah –1 < f(x) < 3 dan domain f –1 ialah –1 < x < 3.
(b) Julat f = domain f –1 dan domain f = julat f –1.
(i) Ya
(ii) Ya. Mana-mana titik (b, a) di atas graf f –1 ialah pantulan titik (a, b) di atas graf pada
garis y = x.
14. (a) p = 100 – 1 x
4
1 x = 100 – p
4
x = 400 – 4p
! x
dan C = + 600
25
Apabila x = 400 – 4p,
! 400 – 4p
C= + 600
25
! 4(100 – p)
= + 600
25
2! 100 – p
= + 600
25
2! 100 – p
Jadi, C = + 600
25

37
(b) Apabila p = 36,
2! 100 – 36
C= + 600
25
= 0.64 + 600
= 600.64
15.

14
4 x 0.5
h(x) = 2π –––
10 
12

10
x + 4 0.5
8 g(x) = 2π  –––––
10 
x 0.5
6 f(x) = 2π  –––
10 

–5 0 5 10 15

Tempoh ayunan bandul, T bergantung pada panjang bandul, l. Jika panjang bertambah,
tempoh ayunannya juga bertambah.

38
BAB 2 FUNGSI KUADRATIK
Inkuiri 1 (Halaman 36)
4. Koordinat-x bagi titik A dan B ialah penyelesaian bagi persamaan y = 3x2 + 11x − 4 apabila
y = 0. Koordinat-x ini disebut sebagai punca-punca bagi persamaan kuadratik 3x2 + 11x − 4 =   0.
Cabar Minda (Halaman 38)
ax2 + bx + c = 0
Bahagikan kedua-dua belah
x2 + b x = –  c
a a persamaan dengan a
( )
x2 + b x + b = –  c + b
a 2a
2

a ( )
2a
2
Tambah kedua-dua belah
persamaan dengan ( )
pekali x 2
( ) b – 4ac + b
2 2
x+ = 2
2a 4a2
±! b2 – 4ac
x+ b =
2a 2a
–b + ! b2 – 4ac –b – ! b2 – 4ac
x=   atau  x =
2a 2a
Secara amnya, rumus bagi penyelesaian suatu persamaan kuadratik ialah
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
Latih Diri 2.1 (Halaman 38)
1. (a) x2 + 4x – 9 = 0
x2 + 4x = 9
( )
x2 + 4x + 4 = 9 + 4
2
2
( )
2
2

x2 + 4x + 22 = 9 + 22
(x + 2)2 = 13
x + 2 = ±! 13
x = –! 13 – 2 atau x = ! 13 – 2
= −5.606 = 1.606
(b) x2 − 3x – 5 = 0
x2 − 3x = 5
( )
x2 − 3x + –3 = 5 + –3
2
2
( )
2
2

( )
x − 3 = 29
2
2

4
x − 3 = ±  29
!
2 4

1
x = –  29 + 3 atau x =  29 + 3
! !
4 2 4 2
= −1.193 = 4.193
(c) –x2 – 6x + 9 = 0
x2 + 6x = 9
( )
x2 + 6x + 6 = 9 + 6
2
2
( ) 2
2

x2 + 6x + 32 = 9 + 32
(x + 3)2 = 18
x + 3 = ±! 18
x = –! 18 – 3 atau x = ! 18 – 3
= −7.243 = 1.243
(d) 2x2 − 6x + 3 = 0
2x2 − 6x = −3
2(x2 – 3x) = −3
x2 – 3x = – 3
2
x2 − 3x + ( ) –3
2
2

2( )
= – 3 + –3
2
2

( )
x− 3 = 3
2
2

4
x − 3 = ±  3
!
2 4
x = –   + 3 atau x =   3 + 3
! 3
!
4 2 4 2
= 0.634 = 2.366
(e) 4x2 − 8x + 1 = 0
4x2 − 8x = −1
4(x2 – 2x) = −1
x2 – 2x = – 1
4
x2 − 2x + ( )
–2
2
2

4( )
= – 1 + –2
2
2

(x − 1)2 = 3
4
x − 1 = ±  3
! 4
3 atau x =   3 + 1
!
x = –   + 1
4 ! 4
= 0.134 = 1.866
(f) −2x2 + 7x + 6 = 0
2x2 − 7x = 6
(
2 x2 − 7 x = 6
2)
x − 7x = 3
2
2
x − x +
2 7
2 ( )–7
4
2
( )
= 3 + –7
4
2

2
(x − 74 ) 2
= 97
16
x − 7 = ±  97 !
4 16

x = –  97 + 7 atau x =  97 + 7


! !
16 4 16 4
= −0.712 = 4.212
2. (a) x2 – 4x – 7 = 0 dengan a = 1, b = −4 dan c = −7.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–4) ± ! (– 4)2 – 4(1)(–7)
x =
2(1)
4 ± ! 44
=
2
4 – ! 44 4 + ! 44
x = atau x =
2 2
= −1.317 = 5.317
(b) 2x2 + 2x – 1 = 0 dengan a = 2, b = 2 dan c = −1.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(2) ± ! (2)2 – 4(2)(–1)
x =
2(2)
–2 ± ! 12
=
4
–2 – ! 12 –2 + ! 12
x = atau x =
4 4
= −1.366 = 0.366
(c) 3x2 – 8x + 1 = 0 dengan a = 3, b = −8 dan c = 1.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–8) ± ! (–8)2 – 4(3)(1)
x =
2(3)
8 ± ! 52
=
6
8 – ! 52 8 + ! 52
x = atau x =
6 6
= 0.131 = 2.535
(d) 4x2 – 3x – 2 = 0 dengan a = 4, b = –3 dan c = –2.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–3) ± ! (–3)2 – 4(4)(–2)
x =
2(4)
3 ± ! 41
=
8
3
3 – ! 41 3 + ! 41
x = atau x =
8 8
= –0.425 = 1.175
(e) (x – 1)(x – 3) = 5
x2 – 4x + 3 = 5
x2 – 4x – 2 = 0 dengan a = 1, b = –4 dan c = –2.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–4) ± ! (– 4)2 – 4(1)(–2)
x =
2(1)
4 ± ! 24
=
2
4 – ! 24 4 + ! 24
x = atau x =
2 2
= –0.449 = 4.449
(f) (2x – 3)2 = 6
4x2 – 12x + 9 = 6
4x2 – 12x + 3 = 0 dengan a = 4, b = –12 dan c = 3.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–12) ± ! (–12)2 – 4(4)(3)
x =
2(4)
12 ± ! 96
=
8
12 – ! 96 12 + ! 96
x = atau x =
8 8
= 0.275 = 2.725
3. (a) Andaikan x ialah panjang dan (x – 2) ialah lebar. x cm
x + (x – 2) = 10
2 2 2

x2 + x2 – 4x + 4 = 100 10 cm
2x2 – 4x – 96 = 0 (x – 2) cm
x2 – 2x – 48 = 0
(x – 8)(x + 6) = 0
x = 8 atau x = –6 (Abaikan)
Maka, segi empat tepat itu mempunyai panjang 8 cm dan lebar 6 cm.
(b) 2x + 2y = 26…1
xy = 40…2

Daripada 2, y = 40 …3
x

Gantikan 3 ke dalam 1.
( )
2x + 2 40 = 26
x
2x2 + 80 = 26x
2x2 – 26x + 80 = 0
x2 – 13x + 40 = 0
4
(x – 5)(x – 8) = 0
x = 5   atau   x = 8

Gantikan x = 5 ke dalam 3.
y = 40
5
=8

Gantikan x = 8 ke dalam 3.
y = 40
8
=5
Maka, ukuran bagi segi empat tepat itu ialah 8 cm × 5 cm.
4. 1 × [(x + 3) + (3x + 2)] × (x – 1) = 17
2
(4x + 5) × (x – 1) = 34
4x2 + x – 5 = 34
4x2 + x – 39 = 0
(4x + 13)(x – 3) = 0
x = – 13 (Abaikan)  
atau  x = 3
4
Maka, nilai x ialah 3.
Latih Diri 2.2 (Halaman 41)
1. (a) x2 – (a + b )x + ab = 0 (b) x2 – (a + b )x + ab = 0
x – (2 + 6)x + (2)(6) = 0 x2 – (–1 + 4)x + (–1)(4) = 0
2

x2 – 8x + 12 = 0 x2 – 3x – 4 = 0
(c) x2 – (a + b )x + ab = 0 (d) x2 – (a + b )x + ab = 0
x2 – (–4 – 7)x + (–4)(–7) = 0
5 ( ) ( )
x2 – 1 – 5 x + 1 (–5) = 0
5
x + 11x + 28 = 0
2
24
x2 + x–1=0
5
5x + 24x – 5 = 0
2

2. a + b = –(p – 5), ab = 2q
–(p – 5) = –3 + 6
–p + 5 = 3
p=2
2q = (–3)(6)
2q = –18
q = –9
3. 5x – 10x – 9 = 0
2

x2 – 2x – 9 = 0
5
Jadi, a + b = 2, ab = – 9
5

5
(a) (a + 2) + (b + 2) = a + b + 4 , (a + 2)(b + 2) = ab + 2a + 2b + 4
= 2 + 4 = ab + 2(a + b) + 4
= 6 = –  9 + 2(2) + 4
5
= 31
5
Persamaan kuadratik: x2 – 6x + 31 = 0
5
5x2 – 30x + 31 = 0

(b) 5a + 5b = 5(a + b)   ,   (5a)(5b) = 25ab


= 5(2) = 25 –  9
5 ( )
= 10 = –45
Persamaan kuadratik: x2 – 10x – 45 = 0
(c) (a – 1) + (b – 1) = a + b – 2   ,   (a – 1)(b – 1) = ab – a – b + 1
= 2–2 = ab – (a + b) + 1
= 0 = – 9 – 2 + 1
5
= –  14
5
Persamaan kuadratik: x2 – 0x – 14 = 0
5
5x2 – 14 = 0

(d) a +
3
b a+b
3
=
3
  ,  a( )( )
3 3
b
=
ab
9
–  9
= 2 = 5
3 9
= – 1
5
Persamaan kuadratik: x – x –
2 2 1 =0
3 5
15x2 – 10x – 3 = 0
4. 2x2 + 5x = 1
2x2 + 5x – 1 = 0
x2 + 5 x – 1 = 0
2 2
Jadi, a + b = – 5  , ab = – 1
2 2

(a) 1 + 1 =
a b
a+b
ab ( )( ) = ab1
  ,   1 1
a b

=
( )
–  5
2 = 1
( )
–  1
2 ( )
–  1
2
= 5 = –2
Persamaan kuadratik: x2 – 5x – 2 =0

6
( ) ( )
(b) a + 1 + b + 1 = a + b +
b a
a+b
ab ( )( )
  ,  a + 1 b + 1 = ab + 1 + 1 + 1
b a ab
5
= –  + 5 1
= –  + 1 + 1 – 2
2 2
= 5 = – 1
2 2
Persamaan kuadratik: x2 – x – 5 1 =0
2 2
2x – 5x – 1 = 0
2

(c) a + b = (a + b) – 2ab  ,  (a2)(b2) = (ab )2


2 2 2

( )2 ( )
= –  5 – 2 –  1 = –  1
2

2 ( )2
2

= 25 + 1 = 1
4 4
= 29
4
Persamaan kuadratik: x2 – 29 x + 1 = 0
4 4
4x2 – 29x + 1 = 0
( ) ( )
(d) a + a =
b
b a2 + b 2
ab ( )( )
  ,  a a = 1
b
b

(a + b)2 – 2a b
=
ab

= 4
( )
29

( )
–  1
2
= – 29
2
Persamaan kuadratik: x2 + 29 x + 1 = 0
2
2x2 + 29x + 2 = 0
5. 2x2 = 6x + 3
2x2 – 6x – 3 = 0
x2 – 3x – 3 = 0
2
Jadi, p + q = 3   ,   pq = – 3
2
p2q + pq2 = pq(p + q)  ,  (p2q)(pq2) = p3q3
= – 3 (3) = (pq)3
2
= – 9 = –  3
2 ( )2
3

= – 27
8
Persamaan kuadratik: x2 + x –9 27 =0
2 8
8x + 36x – 27 = 0 2

7
Inkuiri 2 (Halaman 41)
2. Kaedah lakaran graf
• Punca-punca ialah x = −1 dan x = 3
y
y>0 y>0
x < –1 x>3

x
–1 O 3
y<0

–1 < x < 3

Kaedah garis nombor


• Punca-punca ialah x = −1 dan x = 3
Kaedah jadual
Titik ujian –2: Titik ujian 0: Titik ujian 4:
(–2 + 1)(–2 – 3) > 0 (0 + 1)(0 – 3) < 0 (4 + 1)(4 – 3) > 0

+ – +

x < –1 –1 –1 < x < 3 3 x>3


Kaedah jadual
Julat nilai x
x , –1 x.3 –1 , x , 3
(x + 1) – + +
(x – 3) – + –
(x + 1) (x – 3) + + –
3. Apabila (x + 1)(x – 3) . 0, julat nilai x ialah x , –1 atau x . 3 dan apabila (x + 1)(x – 3) , 0,
julat nilai x ialah –1 , x , 3.
Latih Diri 2.3 (Halaman 44)
1. (a) x2 , 4
x – 4 , 0
2

(x – 2)(x + 2) , 0 y
x = –2   dan   x = 2
Kaedah lakaran graf:
x
Oleh sebab x2 – 4 , 0, maka julat x ditentukan pada graf –2 0 2
yang berada di bawah paksi-x.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini
ialah –2 , x , 2. –4
8
Kaedah garis nombor:
Titik ujian –3: Titik ujian 1: Titik ujian 3:
(–3)2 – 4 . 0 (1)2 – 4 , 0 (3)2 – 4 . 0
+ – +
x
–2 2

Oleh sebab x2 – 4 < 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif garis nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –2 , x , 2.

Kaedah jadual:
x , –2 –2 , x , 2 x.2
(x – 2) – – +
(x + 2) – + +
(x – 2)(x + 2) + – +
Oleh sebab x2 – 4 , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif dalam jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –2 , x , 2.
(b) (2 – x)(8 – x) , 0
x = 2  dan   x=8
y
Kaedah lakaran graf:
Oleh sebab (2 – x)(8 – x) , 0, maka julat x ditentukan x
pada lengkung graf yang berada di bawah paksi-x. 0 2 8
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini
ialah 2 , x , 8.

Kaedah garis nombor:
Titik ujian 1: Titik ujian 3: Titik ujian 9:
(2 – 1)(8 – 1) . 0 (2 – 3)(8 – 3) , 0 (2 – 9)(8 – 9) . 0
+ – +
x
2 8

Oleh sebab (2 – x)(8 – x) , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif garis
nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah 2 , x , 8.

9
Kaedah jadual:
x,2 2,x,8 x.8
(2 – x) + – –
(8 – x) + + –
(2 – x)(8 – x) + – +
Oleh sebab (2 – x)(8 – x) , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah 2 , x , 8.
(c) x2 < 4x + 12
x – 4x – 12 < 0
2

(x + 2)(x – 6) < 0 y
x = –2   dan   x = 6

Kaedah lakaran graf: –2 0 6
x
Oleh sebab x2 – 4x – 12 < 0, maka julat x ditentukan
pada lengkung graf yang berada di bawah paksi-x.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini –12
ialah –2 < x < 6.
Kaedah garis nombor:

Titik ujian –3: Titik ujian 1: Titik ujian 7:
(–3)2 – 4(–3) – 12 > 0 (1)2 – 4(1) – 12 < 0 (7)2 – 4(7) – 12 > 0
+ – +
x
–2 6

Oleh sebab x2 – 4x – 12 < 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif garis nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –2 < x < 6.

Kaedah jadual:

x < –2 –2 < x < 6 x>6
(x + 2) – + +
(x – 6) – – +
(x + 2)(x – 6) + – +

Oleh sebab (x + 2)(x – 6) < 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –2 < x < 6.

10
(d) x(x – 2) > 3
x – 2x – 3 > 0
2

(x + 1)(x – 3) > 0 y
x = –1   dan   x = 3

Kaedah lakaran graf: x


–1 0 3
Oleh sebab x2 – 2x – 3 > 0, maka julat x ditentukan pada
lengkung graf yang berada di atas paksi-x.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini –3
ialah x < –1 dan x > 3.

Kaedah garis nombor:



Titik ujian –2: Titik ujian 2: Titik ujian 4:
(–2)2 – 2(–2) – 3 > 0 (2)2 – 2(2) – 3 < 0 (4)2 – 2(4) – 3 > 0
+ – +

–1 3

Oleh sebab x2 – 2x – 3 > 0, maka julat x ditentukan pada bahagian positif garis nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah x < –1 dan x > 3.

Kaedah jadual:
x < –1 –1 < x < 3 x>3
(x + 1) – + +
(x – 3) – – +
(x + 1)(x – 3) + – +

Oleh sebab (x + 1)(x – 3) > 0, maka julat x ditentukan pada bahagian positif jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah x < –1 dan x > 3.
(e) (x + 2)2 , 2x + 7
x2 + 4x + 4 , 2x + 7
x2 + 2x – 3 , 0
(x + 3)(x – 1) , 0 y
x = –3 dan x = 1

Kaedah lakaran graf: x


–3 0 1
Oleh sebab x2 + 2x – 3 , 0, maka julat x ditentukan
pada lengkung graf yang berada di bawah paksi-x.
–3
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini
ialah –3 , x , 1.

11
Kaedah garis nombor:
Titik ujian –4: Titik ujian 0: Titik ujian 2:
(–4)2 + 2(–4) – 3 . 0 (0)2 + 2(0) – 3 , 0 (2)2 + 2(2) – 3 . 0
+ – +
x
–3 1

Oleh sebab x2 + 2x – 3 , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif garis nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –3 , x , 1.
Kaedah jadual:
x , –3 –3 , x , 1 x.1
(x + 3) – + +
(x – 1) – – +
(x + 3)(x – 1) + – +
Oleh sebab (x + 3)(x – 1) , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah –3 < x < 1.
(f) (3x + 1)(5 – x) . 13
15x – 3x2 + 5 – x . 13
y
3x2 – 14x + 8 , 0
(3x – 2)(x – 4) , 0
8
x = 2 dan x = 4
3
Kaedah lakaran graf:
Oleh sebab 3x2 – 14x + 8 , 0, maka julat x
ditentukan pada lengkung graf yang berada
x
di bawah paksi-x. 0 2– 4
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan 3
2
kuadratik ini ialah , x , 4.
3
Kaedah garis nombor:
Titik ujian 0: Titik ujian 3: Titik ujian 5:
3(0)2 – 14(0) + 8 . 0 3(3)2 – 14(3) + 8 , 0 3(5)2 – 14(5) + 8 . 0
+ – +
x
2 4
3

Oleh sebab 3x2 – 14x + 8 < 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif garis
nombor.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah 2 , x , 4.
3

12
Kaedah jadual:
x, 2 2 ,x,4 x.4
3 3
(3x – 2) – + +
(x – 4) – – +
(3x – 2)(x – 4) + – +
Oleh sebab (3x – 2)(x – 4) , 0, maka julat x ditentukan pada bahagian negatif jadual.
Maka, penyelesaian bagi ketaksamaan kuadratik ini ialah 2 , x , 4.
3
2. 3x2 – 5x > 16 + x(2x + 1)
3x2 – 5x > 16 + 2x2 + x
x2 – 6x – 16 > 0
(x – 8)(x + 2) > 0
Maka, julat nilai x ialah x < –2 dan x > 8.

Latihan Intensif 2.1 (Halaman 44)


1. 3x(x – 5) = 2x – 1
3x2 – 15x = 2x – 1
3x2 – 17x + 1 = 0
Gunakan rumus kuadratik.
–b ± ! b2 – 4ac
x=
2a
–(–17) ± ! (–17)2 – 4(3)(1)
x =
2(3)
17 ± ! 277
=
6
17 – ! 277 17 + ! 277
x= atau x=
6 6
= 0.059 = 5.607
2. (a) 2(x – 5)2 = 4(x + 7)
2(x2 – 10x + 25) = 4x + 28
2x – 20x + 50 – 4x – 28 = 0
2

2x2 – 24x + 22 = 0
x2 – 12x + 11 = 0
(b) Hasil tambah punca = 12
Hasil darab punca = 11
3. 2x2 + 6x – 7 = 0
a + b = – b   ,  ab = c
a a
= – 6 = – 7
2 2
= –3

13
1
(a)
2a + 1
+ 1
2b + 1
=
2a + 1 + 2b + 1
(2a + 1)(2b + 1)
 ,  1
2a + 1 ( )( 2b 1+ 1 ) = 4ab + 2(a1 + b) + 1
2(a + b ) + 2 1
= =
4ab + 2(a + b) + 1
( ) 7
4 –  + 2(–3) + 1 
2
2(–3) + 2 1
= = – 
( )7
4 –  + 2(–3) + 1 
2
19

= 4
19
Persamaan kuadratik: x2 – 4 x – 1 = 0
19 19
19x2 – 4x – 1 = 0

(b) 5a +
b
5b
a
=
5a2 + 5b 2
ab ( )( )
  ,   5a
b
5b
a
=
25ab
ab
5[(a + b) – 2ab]
2
= = 25
ab

=
( )
5[(–3)2 – 2 –  7 ]
2
–  7
2
= – 160
7
Persamaan kuadratik: x2 + 160 x + 25 = 0
7
7x2 + 160x + 175 = 0

(c) (a + 3b ) + (3a + b ) = 4a + 4b  ,  (a + 3b )(3a + b ) = 3a2 + 10ab + 3b2
= 4(a + b) = 3[(a + b )2 – 2ab] + 10ab
= 4(–3) [ ( )]
2 ( )
= 3 (–3)2 – 2 –  7 + 10 –  7
2
= –12 = 13
Persamaan kuadratik: x2 + 12x + 13 = 0
4. 3x2 + 19x + k = 0
Apabila x = –7,
3(–7)2 + 19(–7) + k = 0
147 – 133 + k = 0
k = –14
5. rx + (r – 1)x + 2r + 3 = 0
2

a = r, b = r – 1, c = 2r + 3
(a) Anggap a ialah punca pertama dan –a ialah punca kedua.
–(r – 1)
a + (–a) =
r
0 = –r + 1
r = 1

14
(b) Anggap a ialah punca pertama dan 1 ialah punca kedua.
a
( )
a 1
a
= 2r
r
+ 3

r = 2r + 3
r = –3
(c) Anggap a ialah punca pertama dan 2a ialah punca kedua.
(r – 1)
a + 2a = – 
r
3a = 1 – r
r
a = 1 – r …1
3r
a(2a) = 2r +3
r
2a2 = 2r + 3 …2
r
Gantikan 1 ke dalam 2.
( )
2 1 – r = 2r + 3
3r
2

r
2(1 – 2r + r2) 2r +3
=
9r2 r
2 – 4r + 2r2 = 18r2 + 27r
16r2 + 31r – 2 = 0
(16r – 1)(r + 2) = 0
r = 1 dan r = –2
16
6. x2 – 8x + m = 0
Anggap a ialah punca pertama dan 3a ialah punca kedua.
(–8)
a + 3a = –    ,  a(3a) = m
1
4a = 8 3a2 = m
a = 2 3(2)2 = m
m = 12
Gantikan m = 12 ke dalam persamaan
x2 – 8x + 12 = 0
(x – 2)(x – 6) = 0
x = 2 dan x = 6
Maka, m = 12 dan punca-puncanya ialah 2 dan 6.
7. x2 + 2x = k(x – 1)
x + 2x – kx + k = 0
2

x2 + (2 – k)x + k = 0
Anggap a ialah punca pertama dan (a + 2) ialah punca kedua.
a + a + 2 = –2 + k
2a + 2 = –2 + k
k = 2a + 4…1
a(a + 2) = k
a2 + 2a = k…2

15
Gantikan 1 ke dalam 2.
a2 + 2a = 2a + 4
a2 = 4
a = 2 atau –2
Oleh sebab punca-punca adalah bukan sifar, maka punca-puncanya ialah 2 dan 4.

Gantikan a = 2 ke dalam 1.
k = 2(2) + 4
=8
8. x + px + 27 = 0
2

Anggap a ialah punca pertama dan 3a ialah punca kedua.


a + 3a = –p
4a = –p
p
a = –  …1
4
a(3a) = 27
3a2 = 27
a2 = 9…2

Gantikan 1 ke dalam 2.
( )
– 
p 2
4
=9
p 2
=9
16
p2 = 144
p = –12 atau 12
9. x2 + (k – 1)x + 9 = 0
3 + h + 1 = –k + 1
k = –h – 3…1
3(h + 1) = 9
3h + 3 = 9
3h = 6
h = 2…2

Gantikan 2 ke dalam 1.
k = –2 – 3
= –5
Maka nilai yang mungkin bagi h dan k masing-masing ialah 2 dan −5.
10. x2 – 8x + c = 0
a + a + 3d = 8
2a + 3d = 8
a = 8 – 3d …1
2
a(a + 3d) = c
a2 + 3ad = c…2

16
Gantikan 1 ke dalam 2.
( ) ( )
8 – 3d 2 + 3 8 – 3d d = c
2 2
64 – 48d + 9d 2
+ 24d – 9d 2 = c
4 2
64 – 48d + 9d + 48d – 18d 2 = 4c
2

64 – 9d 2 = 4c
c = 64 – 9d
 2

4
11. (a) 2x2 > x + 1
2x – x – 1 > 0
2

(2x + 1)(x – 1) > 0


Maka, julat nilai x ialah x < – 1 atau x > 1.
2
(b) (x – 3)2 < 5 – x
x2 – 6x + 9 < 5 – x
x2 – 5x + 4 < 0
(x – 1)(x – 4) < 0
Maka, julat nilai x ialah 1 < x < 4.
(c) (1 – x)2 + 2x , 17
1 – 2x + x2 + 2x , 17
x2 – 16 , 0
(x + 4)(x – 4) , 0
Maka, julat nilai x ialah – 4 , x , 4.
12. (a) (x + 3)(x – 4) , 0
x2 – x – 12 , 0
x2 – x , 12
Bandingkan dengan x2 + mx , n
Maka, m = –1 dan n = 12
(b) (x + 2)(x – 5) . 0
x2 – 3x – 10 . 0
2x2 – 20 . 6x
Bandingkan dengan 2x2 + m . nx
Maka, m = –20 dan n = 6
13. (x – 2)(x – a) , 0
x2 – ax – 2x + 2a , 0
x2 + (–a – 2)x + 2a , 0
2x2 + 2(–a – 2)x + 4a , 0
Bandingkan dengan 2x2 + bx + 12 , 0
4a = 12
a=3
b = 2(–a – 2)
= 2(–3 – 2)
= –10

17
Inkuiri 3 (Halaman 45)
4.
Persamaan Nilai a Nilai b Nilai c Punca-punca
y = x2 + 5x + 4 1 5 4 −1, – 4
y = x2 – 6x + 9 1 −6 9 3, 3
y = 9x2 – 6x + 2 9 −6 2 Tiada punca
Cabar Minda (Halaman 45)
Apabila pembezalayan b2 − 4ac < 0, persamaan mempunyai satu punca khayalan atau kompleks.
Cabar Minda (Halaman 46)
Untuk mengetahui sama ada graf menyentuh hanya satu titik pada paksi-x atau menyilang paksi-x
pada dua titik yang berbeza atau tidak menyilang paksi-x.
Latih Diri 2.4 (Halaman 46)
1. (a) x2 + 4x + 1 = 0
b2 – 4ac = 42 – 4(1)(1)
= 16 – 4
= 12 (. 0)
Persamaan ini mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
(b) x2 = 8(x – 2)
x2 – 8x + 16 = 0
b2 – 4ac = (–8)2 – 4(1)(16)
= 64 – 64
=0
Persamaan ini mempunyai dua punca nyata yang sama.
(c) 5x2 + 4x + 6 = 0
b2 – 4ac = 42 – 4(5)(6)
= 16 – 120
= –104 (, 0)
Persamaan ini tidak mempunyai punca nyata.
(d) –3x2 + 7x + 5 = 0
b2 – 4ac = 72 – 4(–3)(5)
= 49 + 60
= 109 (. 0)
Persamaan ini mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
(e) –x2 + 10x – 25 = 0
b2 – 4ac = 102 – 4(–1)(–25)
= 100 – 100
=0
Persamaan ini mempunyai dua punca nyata yang sama.

18
(f) (2x – 1)(x + 3) = 0
2x2 + 5x – 3 = 0
b2 – 4ac = 52 – 4(2)(–3)
= 25 + 24
= 49 (. 0)
Persamaan ini mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
Latih Diri 2.5 (Halaman 48)
1. (a) 9x2 + p + 1 = 4px
9x – 4px + p + 1 = 0
2

Untuk dua punca yang sama,


b2 – 4ac = 0
(–4p) – 4(9)(p + 1) = 0
2

16p2 – 36p – 36 = 0
4p2 – 9p – 9 = 0
(4p + 3)(p – 3) = 0
p = – 3 atau p = 3
4
(b) x2 + (2x + 3)x = p
x2 + 2x2 + 3x – p = 0
3x2 + 3x – p = 0
Untuk dua punca nyata dan berbeza,
b2 – 4ac . 0
32 – 4(3)(–p) . 0
9 + 12p . 0
12p . –9
p . – 3
4
(c) x2 + 2px + (p – 1)(p – 3) = 0
x2 + 2px + p2 – 4p + 3 = 0
Untuk tidak mempunyai punca nyata,
b2 – 4ac , 0
(2p) – 4(1)(p – 4p + 3) , 0
2 2

4p2 – 4p2 + 16p – 12 , 0


16p , 12
p , 3
4

2. x2 + k = kx – 3
x – kx + k + 3 = 0
2

Untuk dua punca nyata dan berbeza,


b2 – 4ac . 0
(–k) – 4(1)(k + 3) . 0
2

k2 – 4k – 12 . 0
(k + 2)(k – 6) . 0
k , –2 atau k . 6

19
Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–k) – 4(1)(k + 3) = 0
2

k2 – 4k – 12 = 0
(k + 2)(k – 6) = 0
k = –2 atau k = 6
3. (a) x2 + hx + k = 0
–2 + 6 = –h   , (–2)(6) = k
h = –4 k = –12
(b) x2 – 4x – 12 = c
x2 – 4x – 12 – c = 0
Untuk tidak mempunyai punca nyata,
b2 – 4ac , 0
(–4) – 4(1)(–12 – c) , 0
2

16 + 48 + 4c , 0
64 + 4c , 0
4c , –64
c , –16
4. hx + 3hx + h + k = 0
2

Untuk dua punca nyata yang sama,


b2 – 4ac = 0
(3h) – 4(h)(h + k) = 0
2

9h2 – 4h2 – 4hk = 0


4hk = 5h2
k = 5h
4
5. ax2 – 5bx + 4a = 0
Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–5b) – 4(a)(4a) = 0
2

25b2 – 16a2 = 0
25b2 = 16a2
( ) a 2 = 25
b 16
a = 5
b 4
Maka, a : b = 5 : 4.

Latihan Intensif 2.2 (Halaman 48)


1. (a) x2 – 8x + 16 = 0
b2 – 4ac = (–8)2 – 4(1)(16)
= 64 – 64
=0
Persamaan mempunyai dua punca nyata yang sama.

20
(b) (x – 2)2 = 3
x – 4x + 4 – 3 = 0
2

x2 – 4x + 1 = 0
b2 – 4ac = (–4)2 – 4(1)(1)
= 16 – 4
= 12
Persamaan mempunyai punca nyata dan berbeza.
(c) 2x2 + x + 4 = 0
b2 – 4ac = 12 – 4(2)(4)
= 1 – 32
= –31
Persamaan tidak mempunyai punca nyata.
2. (a) x2 + kx = 2x – 9
x + (k – 2)x + 9 = 0
2

b2 – 4ac = 0
(k – 2)2 – 4(1)(9) = 0
k2 – 4k + 4 – 36 = 0
k2 – 4k – 32 = 0
(k + 4)(k – 8) = 0
k = – 4 atau k = 8
(b) kx2 + (2k + 1)x + k – 1 = 0
b2 – 4ac = 0
(2k + 1) – 4(k)(k – 1) = 0
2

4k2 + 4k + 1 – 4k2 + 4k = 0
8k + 1 = 0
8k = –1
k = – 1
8
3. (a) x(x + 1) = rx – 4
x2 + (1 – r)x + 4 = 0
b2 – 4ac . 0
(1 – r) – 4(1)(4) . 0
2

1 – 2r + r2 – 16 . 0
r2 – 2r – 15 . 0
(r + 3)(r – 5) . 0
r , –3 atau r . 5
(b) x2 + x = 2rx – r2
x + (1 – 2r)x + r2 = 0
2

b2 – 4ac . 0
(1 – 2r)2 – 4(1)(r2) . 0
1 – 4r + 4r2 – 4r2 . 0
1 – 4r . 0
4r , 1
r , 1
4

21
4. (a) (1 – p)x2 + 5 = 2x
(1 – p)x2 – 2x + 5 = 0
b2 – 4ac , 0
(–2) – 4(1 – p)(5) , 0
2

4 – 20 + 20p , 0
20p , 16
p , 4
5
(b) 4px2 + (4p + 1)x + p – 1 = 0
b2 – 4ac , 0
(4p + 1)2 – 4(4p)(p – 1) , 0
16p2 + 8p + 1 – 16p2 + 16p , 0
24p , –1
p , –  1
24
5. (a) kx2 – 10x + 6k = 5
kx2 – 10x + 6k – 5 = 0
b2 – 4ac = 0
(–10) – 4(k)(6k – 5) = 0
2

100 – 24k2 + 20k = 0


6k2 – 5k – 25 = 0
(3k + 5)(2k – 5) = 0
k = – 5 atau k = 5
3 2
5
(b) Gantikan k = –  ke dalam persamaan,
3

3
2
( )
–  x – 10x + 6 –  5 – 5 = 0
5
3
–5x2 – 30x – 30 – 15 = 0
5x2 + 30x + 45 = 0
x2 + 6x + 9 = 0
(x + 3)(x + 3) = 0
x = –3
Jadi, puncanya ialah x = –3.
6. x(x – 4) + 2n = m
x2 – 4x + 2n – m = 0
Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–4)2 – 4(1)(2n – m) = 0
16 – 8n + 4m = 0
4m = 8n – 16
m = 2n – 4
7. (a) b2 – 4c = 16……1
b – c = – 4
b = c – 4……2

22
Gantikan 2 ke dalam 1
(c – 4)2 – 4c = 16
c2 – 8c + 16 – 4c = 16
c2 – 12c = 0
c(c – 12) = 0
Maka, c = 12
Gantikan c = 12 ke dalam 2
b = 12 – 4
=8
Maka, b = 8 dan c = 12.
(b) x2 + 8x +12 = 0
(x + 6)(x + 2) = 0
x = −6 atau x = −2
Jadi, punca-puncanya ialah −6 dan −2.
8. (a) 2x2 – 5x + c = 0
Untuk tidak mempunyai punca nyata,
b2 – 4ac , 0
(–5)2 – 4(2)(c) , 0
25 – 8c , 0
8c . 25
c . 3.125
Maka, nilai yang mungkin bagi c1 ialah 4 dan c2 ialah 5.
(b) 2x2 – 5x + 1 (4 + 5) = 0
2
2x2 – 5x + 4.5 = 0
b2 – 4ac = (–5)2 – 4(2)(4.5)
= 25 – 36
= –11
Maka, persamaan tidak mempunyai dua punca nyata.

Inkuiri 4 (Halaman 49)


4. Perubahan bentuk dan kedudukan graf fungsi f(x) = ax2 + bx + c
• Perubahan nilai a memberi kesan kepada bentuk dan kelebaran graf namun
pintasan-y tetap sama.
• Apabila a . 0, graf berbentuk yang melalui titik minimum dan apabila
a , 0, graf berbentuk yang melalui titik maksimum.
Hanya nilai
a • Untuk graf a . 0, misalnya a = 1, apabila nilai a semakin besar daripada 1,
berubah kelebaran graf semakin berkurang. Sebaliknya apabila nilai a semakin kecil
daripada 1 menghampiri 0, graf semakin melebar.
• Untuk graf a , 0, misalnya a = –1, apabila nilai a semakin kecil daripada
–1, graf semakin menguncup. Sebaliknya, apabila nilainya semakin besar
daripada –1 menghampiri 0, graf semakin melebar.

23
• Perubahan nilai b hanya memberi kesan kepada kedudukan verteks terhadap
paksi-y namun bentuk graf dan pintasan-y tidak berubah.
Hanya nilai • Apabila b = 0, verteks berada pada paksi-y.
b
berubah • Untuk graf a . 0 apabila b . 0, verteks berada di sebelah kiri paksi-y dan
apabila b , 0, verteks berada di sebelah kanan paksi-y.
• Untuk graf a , 0 apabila b . 0, verteks berada di sebelah kanan paksi-y dan
apabila b , 0 verteks berada di sebelah kiri paksi-y.
• Perubahan nilai c hanya memberi kesan kepada kedudukan graf fungsi secara
Hanya nilai menegak sama ada ke atas atau ke bawah.
c berubah
• Bentuk graf tidak berubah.
Latih Diri 2.6 (Halaman 51)
1. (a) (i) Apabila a berubah daripada −1 ke (ii) Apabila a berubah daripada −1 ke –  1 ,
4
−3, kelebaran graf akan berkurang kelebaran graf semakin bertambah
dan pintasan-y tidak berubah. dan pintasan-y tidak berubah.
y y

6 y = –x2 + x + 6 6

y = –x2 + x + 6

x x
–2 0 3 0
2 3

(b) Apabila nilai b berubah daripada 1 ke −1, verteks berada di sebelah kiri paksi-y. Semua
titik berubah kecuali pintasan-y. Bentuk graf tidak berubah.
y

6 y = –x2 + x + 6

x
–2 0 3

24
(c) Apabila nilai c berubah daripada 6 ke −2, graf bergerak 8 unit ke bawah. Bentuk graf
tidak berubah.
y

6 y = –x2 + x + 6

x
–2 –20 3

Inkuiri 5 (Halaman 51)


Pembezalayan, Jenis punca dan Kedudukan graf fungsi f(x) = ax2 + bx + c
b2 – 4ac kedudukan graf a.0 a,0
• Dua punca nyata dan
berbeza.
b2 – 4ac . 0 • Graf menyilang paksi-x x x
α α
pada dua titik yang β β
berbeza.
• Dua punca nyata yang α=β
sama. x

b2 – 4ac = 0 • Graf menyentuh paksi-x


pada satu titik sahaja.
x
α =β

• Tiada punca nyata x


• Graf tidak menyilang pada
b2 – 4ac , 0 mana-mana titik pada
paksi-x.
x

Latih Diri 2.7 (Halaman 54)


x
1. (a) f(x) = –3x2 + 6x – 3
b2 – 4ac = 62 – 4(–3)(–3)
= 36 – 36
=0
Fungsi kuadratik mempunyai dua punca nyata yang sama.
Oleh sebab a < 0, maka graf f(x) ialah satu parabola yang melalui
titik maksimum dan menyentuh paksi-x pada satu titik.
25
(b) f(x) = x2 + 2x – 3
b2 – 4ac = 22 – 4(1)(–3)
= 4 + 12 x
= 16
Fungsi kuadratik mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
Oleh sebab a . 0, maka graf f(x) ialah satu parabola yang
melalui titik minimum dan menyilang paksi-x pada dua titik.
(c) f(x) = 4x2 – 8x + 5
b2 – 4ac = (–8)2 – 4(4)(5)
= 64 – 80
= –16
Fungsi kuadratik tidak mempunyai punca nyata.
Oleh sebab a . 0, maka graf f(x) ialah satu parabola yang
melalui titik minimum dan berada di atas paksi-x. x

2. (a) f(x) = x2 – 2hx + 2 + h


Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–2h) – 4(1)(2 + h) = 0
2

4h2 – 8 – 4h = 0
h2 – h – 2 = 0
(h + 1)(h – 2) = 0
h = –1 atau h = 2
(b) f(x) = x – (h + 3)x + 3h + 1
2

Untuk dua punca nyata yang sama,


b2 – 4ac = 0
(–h – 3)2 – 4(1)(3h + 1) = 0
h2 + 6h + 9 – 12h – 4 = 0
h2 – 6h + 5 = 0
(h – 1) (h – 5) = 0
h = 1 atau h = 5
3. (a) f(x) = 5x – (qx + 4)x – 2
2

= 5x2 – qx2 – 4x – 2
= (5 – q)x2 – 4x – 2
Untuk dua punca nyata dan berbeza,
b2 – 4ac . 0
(–4) – 4(5 – q)(–2) . 0
2

16 + 40 – 8q . 0
8q , 56
q , 7
(b) f(x) = (q + 2)x + q(1 – 2x) – 5
2

= (q + 2)x2 – 2qx + q – 5

26
Untuk dua punca nyata dan berbeza,
b2 – 4ac . 0
(–2q) – 4(q + 2)(q – 5) . 0
2

4q2 – 4(q2 – 3q – 10) . 0


4q2 – 4q2 + 12q + 40 . 0
12q . – 40
q . – 10
3
4. (a) f(x) = rx2 + 4x – 6
Untuk tiada punca nyata,
b2 – 4ac , 0
42 – 4(r)(–6) , 0
16 + 24r , 0
24r , –16
r , – 2
3
(b) f(x) = rx + (2r + 4)x + r + 7
2

Untuk tiada punca nyata,


b2 – 4ac , 0
(2r + 4)2 – 4(r)(r + 7) , 0
4r2 + 16r + 16 – 4r2 – 28r , 0
12r . 16
r . 4
3
Inkuiri 6 (Halaman 55)
3.
Bentuk fungsi Fungsi kuadratik Pintasan-x Pintasan-y Verteks Garis simetri
Bentuk verteks f(x) = (x – 4)2 – 4 2 dan 6 12 (4, – 4) x=4
Bentuk am f(x) = x2 – 8x + 12 2 dan 6 12 (4, – 4) x=4
Bentuk pintasan f(x) = (x – 2)(x – 6) 2 dan 6 12 (4, – 4) x=4
4.
y x=4
f(x) = (x – 4)2 – 4
12
f(x) = x2 – 8x + 12

f(x) = (x – 2)(x – 6)

x
0 2 6
(4, –4)

Cabar Minda (Halaman 56)


Ya, setuju. Hanya graf bentuk verteks atau bentuk am yang mempunyai pintasan-x sahaja boleh
diungkapkan ke bentuk pintasan.
27
Latih Diri 2.8 (Halaman 57)
1. f(x) = 2(x – 3)2 – 8
= 2(x2 – 6x + 9) – 8
= 2x2 – 12x + 10
= 2(x2 – 6x + 5)
= 2(x – 1)(x – 5)
Bandingkan dengan f(x) = a(x – p)(x – q), maka a = 2, p = 1 dan q = 5
2. (a) f(x) = (x – 2)2 – 1
= x2 – 4x + 4 – 1
= x2 – 4x + 3
= (x – 1)(x – 3)
Bentuk am: f(x) = x2 – 4x + 3
Bentuk pintasan: f(x) = (x – 1)(x – 3)
(b) f(x) = 9 – (2x – 1)2
= 9 – (4x2 – 4x + 1)
= –4x2 + 4x + 8
= –4(x2 – x – 2)
= –4 (x + 1)(x – 2)
Bentuk am: f(x) = –4x2 + 4x + 8
Bentuk pintasan: f(x) = –4 (x + 1)(x – 2)
(c) f(x) = 2(x + 1)2 – 18
= 2(x2 + 2x + 1) – 18
= 2x2 + 4x – 16
= 2(x2 + 2x – 8)
= 2(x + 4)(x – 2)
Bentuk am: f(x) = 2x2 + 4x – 16
Bentuk pintasan: f(x) = 2(x + 4)(x – 2)
3. Verteks ialah (–4, –5).
Bentuk am:
f(x) = – 1 (x + 4)2 – 5
2
1
= –  (x2 + 8x + 16) – 5
2
= – 1 x2 – 4x – 13
2
4. (a) Daripada graf, h = 2 dan k = 16.
Pada titik (0, 12),
12 = a(0 + 2)2 + 16
12 = 4a + 16
4a = –4
a = –1
Maka, a = –1, h = 2 dan k = 16.

28
(b) f(x) = –(x + 2)2 + 16
= –(x2 + 4x + 4) + 16
= –x2 – 4x + 12
= –(x2 + 4x – 12)
= –(x + 6)(x – 2)
Bentuk am: f(x) = –x2 – 4x + 12
Bentuk pintasan: f(x) = –(x + 6)(x – 2)
5. (a) f(x) = x2 – x – 6
= x2 – x + –1 – –1 – 6
2( ) ( )
2

2
2

(
= x – 1 – 25
2
2
) 4
(b) f(x) = –x – 2x + 4
2

= – (x2 + 2x – 4)
[
= – x2 + 2x + 2 – 2 – 4
2 ( ) ( )
2

2
2
]
= –[(x + 1)2 – 5]
= –(x + 1)2 + 5
(c) f(x) = –2x2 – x + 6
= –2 x2 + 1 x – 3 ( 2 )
2
[
= –2 x + 1 x + 1 – 1 – 3
2 4 ( ) ( )
2

4
2
]
= –2 x + 1 – 49 [( 4
2
)
16 ]
= –2 x + 1 + 49 ( 4
2
) 8
(d) f(x) = 3x2 – 2x – 9
(
= 3 x2 – 2 x – 3
3 )
2
[
= 3 x – 2 x + –  1 – –  1 – 3
3 ( ) ( )
3
2

3
2
]
= 3 x – 1 – 28 [( 3
2
) 9 ]
= 3 x – 1 – 28 ( 3
2
) 3
(e) f(x) = (x + 2)(6 – x)
= 6x – x2 + 12 – 2x
= –(x2 – 4x – 12)
[
= – x2 – 4x + – 4 – – 4 – 12
2 ( ) ( )
2

2
2
]
= –[(x – 2) – 16] 2

= –(x – 2)2 + 16

29
(f) f(x) = 2 (x + 4)(x – 2)
= 2(x2 + 2x – 8)
[
= 2 x2 + 2x + 2 – 2 ( ) ( )
2
2

2
2
–8 ]
= 2[(x + 1)2 – 9]
= 2(x + 1)2 – 18

Inkuiri 7 (Halaman 57)


5.
Perubahan bentuk dan kedudukan graf fungsi
• Perubahan nilai a memberi kesan kepada bentuk dan kelebaran graf.
• Apabila a . 0, graf berbentuk yang melalui titik minimum dan apabila
a , 0, graf berbentuk yang melalui titik maksimum.
Hanya • Untuk graf a . 0, misalnya a = 2, apabila nilai a semakin besar daripada 2,
nilai kelebaran graf semakin berkurang. Sebaliknya apabila nilai a semakin kecil
a daripada 2 menghampiri 0, kelebaran graf semakin bertambah.
berubah • Untuk graf a , 0, misalnya a = –2, apabila nilai a semakin kecil daripada –2,
graf semakin menguncup. Sebaliknya apabila nilainya semakin besar daripada
–2 menghampiri 0, graf semakin melebar.
• Paksi simetri dan nilai maksimum atau minimum tidak berubah.
• Perubahan nilai h hanya menunjukkan pergerakan mengufuk graf.
Hanya
• Apabila nilai h bertambah, graf akan bergerak ke kanan manakala apabila nilai
nilai
h berkurang, graf akan bergerak ke kiri.
h
berubah • Kedudukan paksi simetri berubah tetapi nilai minimum atau maksimum tidak
berubah.
Hanya • Perubahan nilai k hanya menunjukkan pergerakan menegak graf.
nilai • Apabila nilai k bertambah, graf akan bergerak ke atas manakala apabila nilai k
k berkurang, graf akan bergerak ke bawah.
berubah • Nilai minimum atau maksimum berubah tetapi paksi simetri tidak berubah.
Latih Diri 2.9 (Halaman 59)
1. (a) Titik maksimum ialah (2, 4) dan persamaan y
paksi simetri ialah x = 2.
(b) (i) Apabila nilai a berubah daripada −3 4
kepada −10, kelebaran graf semakin f(x)= –3(x – 2)2 + 4
berkurang. Paksi simetri, x = 2 dan
nilai maksimum, 4 tidak berubah.
x
0 2

30
(ii) Apabila nilai h berubah daripada 2 kepada 5, y
f(x)= –3(x – 2)2 + 4
graf dengan bentuk yang sama bergerak secara
mengufuk 3 unit ke kanan. Persamaan paksi 4
simetrinya menjadi x = 5 dan nilai maksimumnya
tidak berubah, iaitu 4.

x
0 2 5

(iii) Apabila nilai k berubah daripada 4 ke −2, y


graf dengan bentuk yang sama bergerak f(x)= –3(x – 2)2 + 4
secara menegak 6 unit ke bawah. Nilai 4
maksimumnya menjadi −2 dan paksi
simetrinya tidak berubah.

x
0 2
–2

2. (a) Daripada graf f(x) = (x – 3)2 + 2k dan titik minimum (h, –6)
h = 3   2k = –6
k = –3
Gantikan nilai h dan k ke dalam f(x), kita peroleh
f(x) = (x – 3)2 – 6
Pada titik (0, p),
p = (0 – 3)2 – 6
=9–6
=3
Maka, h = 3, k = –3 dan p = 3.
(b) Apabila graf bergerak 2 unit ke kanan, nilai h bertambah sebanyak 2. Maka, persamaan
paksi simetri ialah x = 5.
(c) Apabila lengkung bergerak 5 unit ke atas, nilai k bertambah sebanyak 5. Maka, nilai
minimum ialah −1.
3. (a) Graf bergerak 6 unit ke kanan dengan kelebaran graf bertambah. Persamaan paksi
simetri menjadi x = 6 dan nilai minimumnya tidak berubah, iaitu 0.
(b) Graf bergerak 1 unit ke kanan dan 5 unit ke atas dengan kelebaran graf berkurang.
Persamaan paksi simetri menjadi x = 1 dan nilai minimumnya menjadi 5.
(c) Graf bergerak 1 unit ke kiri dan 4 unit ke bawah dengan kelebaran graf bertambah.
Persamaan paksi simetri menjadi x = –1 dan nilai minimumnya menjadi – 4.
31
Latih Diri 2.10 (Halaman 61)
1. (a) f(x) = (x – 1)2 – 4
= x2 – 2x – 3
Oleh sebab a . 0, maka f(x) mempunyai titik minimum.
b2 – 4ac = (–2)2 – 4(1)(–3)
= 4 + 12
= 16 (> 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.
f(x) = x2 – 2x – 3
( ) ( )
= x2 – 2x + –2 – –2 – 3
2
2

2
2
y

= (x – 1)2 – 4
Titik minimum ialah (1, –4) dan paksi simetri, x = 1.
f ( x ) = (x − 1)2 − 4
Apabila f(x) = 0
x
x2 – 2x – 3 = 0 −1 0 3
(x – 3)(x + 1) = 0 −3
(1, − 4)
x = 3 dan x = –1
Persilangan paksi-x ialah x = –1 dan x = 3.
Apabila x = 0,
f(0) = 02 – 2(0) – 3
= –3
Graf menyilang paksi-y pada (0, –3).
(b) f(x) = 2(x + 2)2 – 2
= 2(x2 + 4x + 4) – 2
= 2x2 + 8x + 6
Oleh sebab a . 0, maka f(x) mempunyai titik minimum.
b2 – 4ac = 82 – 4(2)(6)
= 64 – 48
= 16 (. 0)
y
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.
f(x) = 2x2 + 8x + 6 f ( x ) = 2 (x + 2)2 − 2
= 2(x2 + 4x + 3) 6
[ ( ) ( )
= 2 x2 + 4x + 4 – 4 + 3
2
2

2
2
]
x
= 2(x + 2)2 – 2 −3 −1 0
( − 2, − 2)
Titik minimum ialah (–2, –2) dan paksi simetri, x = –2

Apabila f(x) = 0,
2x2 + 8x + 6 = 0
x2 + 4x + 3 = 0
(x + 3)(x + 1) = 0
x = –3 dan x = –1
Graf menyilang paksi-x di x = –3 dan x = –1.

32
Apabila x = 0,
f(0) = 2(0)2 + 8(0) + 6
=6
Graf menyilang paksi-y pada (0, 6).
(c) f(x) = 9 – (x – 2)2
= 9 – (x2 – 4x + 4)
= –x2 + 4x + 5
Oleh sebab a , 0, maka f(x) mempunyai titik maksimum.
b2 – 4ac = (4)2 – 4(–1)(5)
= 16 + 20
= 36 (. 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza. y
f(x) = –x + 4x + 5
2
(2, 9)
= –(x2 – 4x – 5) 5

[ ( ) ( )
= – x2 – 4x + – 4 – – 4 – 5
2
2

2
2
] f ( x ) = 9 − (x − 2)2

= –[(x – 2)2 – 9] x
−1 0 5
= –(x – 2)2 + 9
Titik minimum ialah (2, 9) dan paksi simetri, x = 2.
Apabila f(x) = 0,
–x2 + 4x + 5 = 0
x2 – 4x – 5 = 0
(x + 1)(x – 5) = 0
x = –1 dan x = 5
Persilangan paksi-x ialah x = –1 dan x = 5.
Apabila x = 0,
f(0) = –(0)2 + 4(0) + 5
=5
Graf menyilang paksi-y pada (0, 5).
(d) f(x) = –2(x – 1)(x – 3)
= –2(x2 – 4x + 3)
= –2x2 + 8x – 6
Oleh sebab a , 0, maka f(x) mempunyai titik maksimum.
b2 – 4ac = (8)2 – 4(–2)(–6)
= 64 – 48
= 16 (. 0) y

Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza. (2, 2)

f(x) = –2(x2 – 4x + 3) 01 3
x

[ ( ) ( )
= –2 x2 – 4x + – 4 – – 4 + 3
2
2

2
2
] f ( x ) = − 2 (x − 1) (x − 3)

= –2[(x – 2)2 – 1] −6
= –2(x – 2)2 + 2
Titik minimum ialah (2, 2) dan paksi simetri ialah x = 2.

33
Apabila f(x) = 0
–2x2 + 8x – 6 = 0
x2 – 4x + 3 = 0
(x – 1)(x – 3) = 0
x = 1 dan x = 3
Persilangan paksi-x ialah x = 1 dan x = 3.

Apabila x = 0,
f(0) = –2(0)2 + 8(0) – 6
= –6
Graf menyilang paksi-y pada (0, –6).
(e) f(x) = – (x + 3)(x + 5)
= – (x2 + 8x + 15)
= –x2 – 8x – 15
Oleh sebab a , 0, maka f(x) mempunyai titik maksimum.

b2 – 4ac = (–8)2 – 4(–1)(–15)


= 64 – 60
= 4 (> 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.

f(x) = –(x2 + 8x + 15)


[ ( ) ( )
= – x2 + 8x + 8 – 8 + 15
2
2

2
2
]
= –[(x + 4)2 – 1]
= –(x + 4)2 + 1
Titik maksimum ialah (– 4, 1) dan paksi simetri ialah x = – 4.
y

Apabila f(x) = 0 ( − 4, 1)
–x2 – 8x – 15 = 0 0
x
−5 −3
x2 + 8x + 15 = 0
(x + 3)(x + 5) = 0 f ( x ) = − (x + 3) (x + 5)
x = –3 dan x = –5 − 15
Persilangan paksi-x ialah x = –3 dan x = –5.
Apabila x = 0,
f(0) = – (0)2 – 8(0) – 15
= –15
Graf menyilang paksi-y pada (0, –15).
(f) f(x) = 2(x + 1)(x – 3)
= 2(x2 – 2x – 3)
= 2x2 – 4x – 6
Oleh sebab a . 0, maka f(x) mempunyai titik minimum.
b2 – 4ac = (–4)2 – 4(2)(–6)
= 16 + 48
= 64 (. 0)

34
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza. y
f(x) = 2(x2 – 2x – 3) f ( x ) = 2 (x + 1) (x − 3)

[ ( ) ( )
= 2 x2 – 2x + –2 – –2 – 3
2
2

2
2
] −1 0 3
x

= 2[(x – 1)2 – 4]
= 2(x – 1)2 – 8 −6
Titik minimum ialah (1, –8) dan paksi simetri, x = 1. (1, − 8)
Apabila f(x) = 0
2x2 – 4x – 6 = 0
x2 – 2x – 3 = 0
(x + 1)(x – 3) = 0
x = –1 dan x = 3
Persilangan paksi-x ialah x = –1 dan x = 3.

Apabila x = 0,
f(0) = 2(0)2 – 4(0) – 6
= –6
Graf menyilang paksi-y pada (0, –6).
(g) f(x) = –x2 + 4x + 5
= – (x2 – 4x – 5)
Oleh sebab a , 0, maka f(x) mempunyai titik maksimum.

b2 – 4ac = (4)2 – 4(–1)(5)


= 16 + 20
= 36 (> 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.

f(x) = –(x2 – 4x – 5)
[ ( ) ( )
= – x2 – 4x + – 4 – – 4 – 5
2
2

2
2
]
= –[(x – 2)2 – 9]
= –(x – 2)2 + 9
Titik minimum ialah (2, 9) dan paksi simetri ialah x = 2. y
(2, 9)
Apabila f(x) = 0 f (x) = −x 2 + 4 x + 5
–x2 + 4x + 5 = 0 5
x2 – 4x – 5 = 0
(x + 1)(x – 5) = 0
x
x = –1 dan x = 5 −1 0 5
Persilangan paksi-x ialah x = –1 dan x = 5.

Apabila x = 0,
f(0) = –(0)2 + 4(0) + 5
=5
Graf menyilang paksi-y pada (0, 5).

35
(h) f(x) = 2x2 + 3x – 2
Oleh sebab a . 0, maka f(x) mempunyai titik minimum.
b2 – 4ac = (3)2 – 4(2)(–2)
= 9 + 16
= 25 (. 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.
f(x) = 2x2 + 3x – 2
[ 2( ) ( )
= 2 x2 + 3 x + 3 – 3 – 1
4
2

4
2
]
[(
=2 x+ )3
4 ]
2
– 25
16
(
=2x+ )3
4
2
– 25
8
( 4 )
Titik minimum ialah –  3 , – 25 dan paksi simetri, x = – 3 .
8 4
Apabila f(x) = 0
2x2 + 3x – 2 = 0
y
(2x – 1)(x + 2) = 0
x = 1 dan x = –2
2 f (x) = 2 x 2 + 3x − 2
Persilangan paksi-x ialah x = 1 dan x = –2.
2 −2 1_
x
Apabila x = 0, 2
−2

( )
f(0) = 2(0)2 + 3(0) – 2
– 3_ , – 3 1_
= –2 4 8
Graf menyilang paksi-y pada (0, –2).
(i) f(x) = –x2 + 4x + 12
= – (x2 – 4x – 12)
Oleh sebab a , 0, maka f(x) mempunyai titik maksimum.
b2 – 4ac = (4)2 – 4(–1)(12)
= 16 + 48
= 64 (> 0)
Lengkung menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza.
f(x) = – (x2 – 4x – 12)
[ ( ) ( )
= – x2 – 4x + – 4 – – 4 – 12
2
2

2
2
]
= –[(x – 2)2 – 16]
= –(x – 2)2 + 16
Titik minimum ialah (2, 16) dan paksi simetri, x = 2. y
(2, 16)
Apabila f(x) = 0
–x2 + 4x + 12 = 0 12
f ( x ) = − x 2 + 4 x + 12
x2 – 4x – 12 = 0
(x – 6)(x + 2) = 0
x
x = 6 dan x = –2 −2 0 6
Persilangan paksi-x ialah x = –2 dan x = 6.
36
Apabila x = 0,
f(0) = –(0)2 + 4(0) + 12
= 12
Graf menyilang paksi-y pada (0, 12).
Latih Diri 2.11 (Halaman 63)
1. Diberi h(t) = –5t2 + 8t + 4
(a) Apabila t = 0, h(0) = –5(0)2 + 8(0) + 4
=4
Tinggi papan terjun dari permukaan air ialah 4 m.
(b) Koordinat-x bagi verteks = –  b
2a
= –  8
2(–5)
= 0.8
Masa penerjun itu terjun pada ketinggian maksimum ialah 0.8 saat.
(c) Apabila t = 0.8,
h(0.8) = –5(0.8)2 + 8(0.8) + 4
= 7.2
Tinggi maksimum yang dicapai oleh penerjun ialah 7.2 m.
(d) h(t) = 0
–5t2 + 8t + 4 = 0
5t2 – 8t – 4 = 0
(5t + 2)(t – 2) = 0
t = – 2 atau t = 2
5
Julat masa penerjun berada di udara ialah 0 , t , 2 saat.
2. Diberi h(x) = 15 – 0.06x2
(a) Apabila x = 0,
h(0) = 15 – 0.06(0)2
= 15
Tinggi maksimum terowong ialah 15 meter.
(b) Apabila h(x) = 0,
15 – 0.06x2 = 0
0.06x2 = 15
x2 = 250
x = 15.81 meter
Lebar terowong ialah 2(15.81) = 31.62 meter.
3. Lebar = 2(2)
= 4 meter
Kedalaman = 1 meter

37
4. y = 1 x2 – x + 150
400
(a) Koordinat x bagi verteks = –  b
2a
(–1)
= – 
( )
2 1
400
= 200
Jarak titik minimum dengan setiap tiang ialah 200 meter.
(b) f(200) = 1 (200)2 – 200 + 150
400
= 50
Tinggi jalan raya di atas paras air ialah 50 meter.

Latihan Intensif 2.3 (Halaman 63)


1. (a) f(x) = kx2 – 4x + k – 3
Fungsi kuadratik yang mempunyai satu pintasan-x bermaksud fungsi mempunyai dua
punca nyata yang sama.
Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–4) – 4(k)(k – 3) = 0
2

16 – 4k2 + 12k = 0
k2 – 3k – 4 = 0
(k + 1)(k – 4) = 0
k = –1 atau k = 4
(b) f(x) = 3x – 4x – 2(2k + 4)
2

Fungsi kuadratik yang menyilang paksi-x pada dua titik yang berbeza bermaksud fungsi
mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
Untuk dua punca nyata dan berbeza,
b2 – 4ac . 0
(–4) – 4(3)(–4k – 8) . 0
2

16 + 48k + 96 . 0
48k . –112
k . – 7
3
2. f(x) = mx2 + 7x + 3
b2 – 4ac , 0
7 – 4(m)(3) , 0
2

49 – 12m , 0
12m . 49
m . 4.083
Nilai terkecil bagi m ialah 5.
3. (a) f(x) = x2 + 6x + n
= x2 + 6x + 32 – 32 + n
= (x + 3)2 – 9 + n
(b) –9 + n = –5
n = 4

38
(c) f(x) = x2 + 6x + 4 y
b2 – 4ac = 62 – 4(1)(4)
= 36 – 16
= 20 (. 0)
4
f ( x ) = (x + 3)2 − 5
Lengkung akan menyilang paksi-x pada dua titik yang −3
x
berbeza. 0
−5
Titik minimum ialah (–3, –5) dan paksi simetri ialah x = –3.
f(0) = 02 + 6(0) + 4
=4
Pintasan-y ialah 4.
4. rx + 4 = x2 – 4x + 5
x2 + (–4 – r)x + 1 = 0
Garis tidak menyilang lengkung, Garis ialah tangen kepada lengkung,
b2 – 4ac , 0 b2 – 4ac = 0
(–4 – r) – 4(1)(1) , 0
2
(–4 – r)2 – 4(1)(1) = 0
16 + 8r + r2 – 4 , 0 16 + 8r + r2 – 4 = 0
r + 8r + 12 , 0
2
r2 + 8r + 12 = 0
(r + 6)(r + 2) , 0 (r + 6)(r + 2) = 0
–6 , r , –2 r = –6 atau r = –2
5. (a) Kelebaran graf berkurang. Paksi simetri graf dan nilai minimumnya tidak berubah.
(b) Graf dengan bentuk yang sama bergerak secara mengufuk 3 unit ke kanan.
Persamaan paksi simetrinya menjadi x = 4 dan nilai minimumnya tidak berubah, iaitu 2.
(c) Graf dengan bentuk yang sama bergerak secara menegak 3 unit ke atas. Nilai minimumnya
menjadi 5 dan paksi simetrinya tidak berubah, iaitu x = 1.
6. (a) h(t) = 2(t – 3)2 h(t)
= 2t2 – 12t + 18
t=3
= 2(t2 – 6t + 9) 18

b2 – 4ac = (–12)2 – 4(2)(18)


= 144 – 144
=0 t
0
Lengkung menyentuh paksi-t pada satu titik. 3

h(t) = 0
2( t – 6t + 9) = 0
2

2(t – 3)2 = 0
t=3
Lengkung menyentuh paksi-t di t = 3.

h(0) = 2(0 – 3)2


= 18
Pintasan-h lengkung ialah 18.
(b) r(t) = 2h(t)
= 2[2(t – 3)2]
= 4t2 – 24t + 36
39
= 4(t2 – 6t + 9)
b2 – 4ac = (–24)2 – 4(4)(36)
r(t)
= 576 – 576
=0 36
Lengkung menyentuh paksi-t pada satu titik. t=3
r(t) = 0
4( t2 – 6t + 9) = 0
4(t – 3)2 = 0
t
t=3 0 3
Lengkung menyentuh paksi-t di t = 3.

r(0) = 4(0 – 3)2


= 36
Pintasan-r lengkung ialah 36.
(c) Graf fungsi h(t) dengan nilai a = 2 lebih lebar daripada graf r(t) dengan nilai a = 4.
Maka, burung yang diwakili oleh fungsi r(t) bergerak pada kedudukan tertinggi, iaitu
36 m dari paras air berbanding burung yang diwakili oleh fungsi h(t) dengan 18 m.
7. f(x) = 3 – 4k – (k + 3)x – x2
= –x2 – (k + 3)x + 3 – 4k

b2 – 4ac , 0
(–k – 3)2 – 4(–1)(3 – 4k) , 0
k2 + 6k + 9 + 12 – 16k , 0
k2 – 10k + 21 , 0
(k – 7)(k – 3) , 0
3 ,k,7
Maka, p = 3 dan q = 7.
8. (a) Koordinat-x bagi verteks = –  b
2a
4 = –  b
( ) 2 1
8
b = –1
(b) y = 1 x2 – x + c
8
b2 – 4ac , 0
( )
(–1)2 – 4 1 c , 0
8
1 c . 1
2
c . 2

(c) f(x) = 1 x2 – x + c
8
Pada verteks (4, 2),
2 = 1 (4)2 – 4 + c
8
2 = –2 + c
40
c=4
9. (a) Koordinat-t bagi verteks = –  b
2a
= –  32
2(–4)
=4
Jadi, bunga api itu meletup pada masa 4 saat.
(b) Apabila t = 4,
h(4) = –4(4)2 + 32(4)
= –64 + 128
= 64
Jadi, bunga api itu meletup pada ketinggian 64 m.
10. y = – (x – a)(x – b)
(a) (i) a (ii) b
a+b
(iii) –ab (iv)
2

a+b
(b) ialah koordinat-x bagi titik minimum graf dan –ab ialah pintasan-y bagi graf
2
tersebut.
11. f(x) = x2 – 4nx + 5n2 + 1
( 2) (
2

2 )
= x2 – 4nx + – 4n – – 4n + 5n2 + 1
2

= (x – 2n)2 – 4n2 + 5n2 + 1


= (x – 2n)2 + n2 + 1
Diberi nilai minimum bagi f(x) ialah m2 + 2n.
Jadi, n2 + 1 = m2 + 2n
m2 = n2 – 2n + 1
= (n – 1)2
º m = n – 1 (tertunjuk)

Latihan Pengukuhan (Halaman 66)


1. 3x(x – 4) = (2 – x)(x + 5)
3x2 – 12x = 2x + 10 – x2 – 5x
4x2 – 9x – 10 = 0

–(–9) ± ! (–9)2 – 4(4)(–10)


x=
2(4)
9 ± ! 241
=
8
9 + ! 241 9 – ! 241
x=   atau  x =
8 8
= 3.066 = –0.816
2. (a) (x – 4)2 = 3
x2 – 8x + 16 – 3 = 0

41
x2 – 8x + 13 = 0
(b) Hasil tambah punca = – b
a
=8
Hasil darab punca = c
a
= 13
(c) b2 – 4ac = (–8)2 – 4(1)(13)
= 64 – 52
= 12 (. 0)
Persamaan mempunyai dua punca nyata dan berbeza.
3. (a) x2 + kx = k – 8
x + kx – k + 8 = 0
2

Untuk dua punca nyata yang sama,


b2 – 4ac = 0
k – 4(1)(–k + 8) = 0
2

k2 + 4k – 32 = 0
(k + 8)(k – 4) = 0
k = –8 atau k = 4
(b) Untuk dua punca nyata dan berbeza,
b2 – 4ac . 0
k2 + 4k – 32 . 0
(k + 8)(k – 4) . 0
k , –8 atau k . 4
(c) Untuk punca nyata,
b2 – 4ac > 0
k2 + 4k – 32 > 0
(k + 8)(k – 4) > 0
k < –8 atau k > 4
4. (a) Apabila satu punca ialah –2,
3(–2)2 + p(–2) – 8 = 0
4 – 2p = 0
2p = 4
p = 2
p 1
(b) –  =
3 3
p = –1
5. 3hx2 – 7kx + 3h = 0
Untuk dua punca nyata yang sama,
b2 – 4ac = 0
(–7k)2 – 4(3h)(3h) = 0
49k2 – 36h2 = 0
h2 = 49
k2 36
h = 7
k 6

42
Maka, h : k = 7 : 6.

3hx2 – 7kx + 3h = 0…1


h = 7 k…2
6
Gantikan 2 ke dalam 1.
( ) ( )
3 7 k x2 – 7kx + 3 7 k = 0
6 6
7 kx – 7kx + 7 k = 0
2
2 2
7kx2 – 14kx + 7k = 0…3

Bahagikan 3 dengan 7k.
x2 – 2x + 1 = 0
(x – 1)2 = 0
x=1
6. x – 7x + 10 . 0
2

(x – 2)(x – 5) . 0
Julat nilai x ialah x , 2 atau x . 5.

x2 – 7x < 0
x(x – 7) < 0 0<x<7
Julat nilai x ialah 0 < x < 7. x,2 x.5

Daripada garis nombor, julat nilai x


x untuk –10 , x2 – 7x < 0 ialah 0 2 5 7
0 < x , 2 atau 5 , x < 7.
7. (a) Punca-puncanya ialah 3 dan 7
(b) p = –5 dan –  1 q = 4
3
q = –12
(c) x = 5
(d) 3 , x , 7
8. (a) f(x) = x2 + bx + c
Pada (2, 0), 0 = 22 + b(2) + c
2b + c = – 4…1

Pada (6, 0), 0 = 62 + b(6) + c
6b + c = –36…2
2 – 1: 4b = –32
b = –8

Gantikan b = –8 ke dalam 1.
2(–8) + c = –4

43
c = 12
(b) f(x) = x – 8x + 12
2

Apabila x = 4,
f(4) = 42 – 8(4) + 12
= – 4
Koordinat titik minimum ialah (4, –4).
(c) Apabila f(x) ialah negatif, julat x berada di bawah paksi-x. Maka, 2 , x , 6.
(d) Apabila graf dipantulkan pada paksi-x, nilai maksimum ialah 4.
9. Katakan halaju bot ialah v.
Oleh sebab jumlah masa pergi dan balik ialah 6 jam, jadi,
24 + 24 = 6
v–3 v+3
24(v + 3) + 24(v – 3)
=6
(v – 3)(v + 3)
48v = 6
v2 – 9
48v = 6(v2 − 9)
6v − 48v − 54 = 0
2

v2 − 8v − 9 = 0
(v + 1)(v − 9) = 0
v = −1 atau v = 9
Maka, halaju bot ialah 9 km/j.
10. Katakan lebarnya ialah w. Jadi,
w2 + (w + 6.8)2 = 1002
w + w + 13.6w + 46.24 = 10 000
2 2

2w2 + 13.6w – 9953.76 = 0

–13.6 ± ! 13.62 – 4(2)(–9953.76)


w=
2(2)
–13.6 ± ! 79815.04
=
4
–13.6 + ! 79815.04 –13.6 – ! 79815.04
w=   atau  x =
4 4
= 67.229 = –74.029
Maka, lebarnya ialah 67.229 unit.
11. (a) y = 1 x2 – 24x + 700
5
Katakan lantai sebagai paksi-x dan dinding rumah sebagai paksi-y.
Pada paksi-x, y = 0
1 x2 – 24x + 700 = 0
5
x – 120x + 3 500 = 0
2

(x – 50)(x – 70) = 0
x = 50   atau   x = 70
Lebar bukaan longkang = 70 – 50

44
= 20 unit
(b) Koordinat-x bagi titik minimum = 50 + 70
2
= 60
Apabila x = 60, y = 1 (60)2 – 24(60) + 700
5
= –20
Kedalaman minimum longkang ialah 20 unit.
12. (a) y = a(x – 3)2 + 2.5
Pada titik (0, 2),
2 = a(0 – 3)2 + 2.5
9a = – 1
2
a = –  1
18
Maka, y = –  1 (x – 3)2 + 2.5
18
(b) Pada paksi-x, y = 0.
0 = –  1 (x – 3)2 + 2.5
18
1 (x – 3) = 2.5
2
18
(x – 3)2 = 45
x – 3 = ±! 45
x = 3 + ! 45    atau  x = 3 – ! 45
= 9.708 = –3.708
Jarak maksimum bagi jarak lontaran mengufuk yang dilakukan oleh Krishna ialah
9.708  m.

45
BAB 3 SISTEM PERSAMAAN
Inkuiri 1 (Halaman 70)
4. Sistem tiga persamaan linear dalam tiga pemboleh ubah mempunyai tiga paksi, iaitu paksi-x,
paksi-y dan paksi-z. Ketiga-tiga persamaan linear tersebut membentuk satah pada setiap
paksi.

Inkuiri 2 (Halaman 71)


4. Setiap persamaan linear dalam dua pemboleh ubah membentuk garis lurus pada setiap paksi.
Latih Diri 3.1 (Halaman 72)
1. Biar x mewakili seluar, y mewakili baju dan z mewakili kasut.
Maka, persamaan linear dalam tiga pemboleh ubah ialah 3x + 2y + z = 750.
2. (a) 2m + 6n – 12p = 4
5m – n + p = 0
18m + 5p = 0
Ya, kerana ketiga-tiga persamaan mempunyai tiga pemboleh ubah, m, n dan p dengan
kuasa pemboleh ubah bernilai 1. Persamaan mempunyai nilai n sifar.
(b) 12e – f 2 – 6eg = 0
8e – 2f – 9g = –6
e – 17f = –6
Bukan, kerana terdapat persamaan yang mempunyai kuasa pemboleh ubah bernilai 2.
(c) 7a – 6b – c = 0
10a + b + 4c = 3
1 a + b – 2c = 0
6
Ya, kerana ketiga-tiga persamaan mempunyai tiga pemboleh ubah, a, b dan c, dengan
kuasa pemboleh ubah bernilai 1.
Inkuiri 3 (Halaman 72)
3. Ya, terdapat titik persilangan antara ketiga-tiga satah. Titik persilangan tersebut ialah
(1, −2, 3).
4. Titik persilangan (1, −2, 3) tersebut merupakan penyelesaian bagi ketiga-tiga persamaan
linear itu.
Inkuiri 4 (Halaman 72)
3. Ketiga-tiga satah itu tidak bersilang hanya pada satu titik tetapi bersilang pada satu garis
lurus.

1
Inkuiri 5 (Halaman 73)
3. Ketiga-tiga satah itu tidak mempunyai sebarang titik persilangan.
Cabar Minda (Halaman 75)
3x – y – z = –120 …1
y – 2z = 30 …2
x + y + z = 180 …3
1 + 3: 4x = 60
x = 15
3 – 2: x + 3z = 150 …4
Gantikan x = 15 ke dalam 4.
15 + 3z = 150
z = 45
Gantikan x = 15 dan z = 45 ke dalam 3.
15 + y + 45 = 180
y = 120
x = 15, y =120 dan z = 45, maka penyelesaian yang diperoleh adalah sama dengan Contoh 3 yang
diselesaikan dengan kaedah penggantian.
Latih Diri 3.2 (Halaman 76)
1. (a) 7x + 5y − 3z = 16 …1
3x − 5y + 2z = −8 …2
5x + 3y − 7z = 0 …3
1 + 2: 10x − z = 8 …4
2 × 3: 9x − 15y + 6z = −24 …5
3 × 5: 25x + 15y − 35z = 0 …6
5 + 6: 34x – 29z = −24 …7
4 × 29: 290x − 29z = 232 …8
8 − 7: 256x = 256
x=1
Gantikan x = 1 ke dalam 4.
10(1) − z = 8
−z = −2
z=2
Gantikan x = 1 dan z = 2 ke dalam 1.
7(1) + 5y − 3(2) = 16
5y = 15
y=3
Maka, x = 1, y = 3 dan z = 2 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.

2
(b) 4x − 2y + 3z = 1 …1
x + 3y − 4z = −7 …2
3x + y + 2z = 5 …3

2 × 4: 4x + 12y − 16z = −28 …4


4 − 1: 14y − 19z = −29 …5

2 × 3: 3x + 9y −12z = −21 …6
6 − 3: 8y − 14z = −26 …7

5 × 8: 112y − 152z = −232 …8


7 × 14: 112y − 196z = −364 …9
8 − 9: 44z = 132
z=3
Gantikan z = 3 ke dalam 5.
14y − 19(3) = −29
14y – 57 = –29
14y = 28
y=2
Gantikan y = 2 dan z = 3 ke dalam 1.
4x − 2(2) + 3(3) = 1
4x + 5 = 1
4x = −4
x = −1
Maka, x = −1, y = 2, dan z = 3 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
2. (a) 2x + y + 3z = −2 …1
x − y − z = −3 …2
3x − 2y + 3z = −12 …3
Daripada 1, y = –2 – 2x – 3z…4
Gantikan 4 ke dalam 2.
x – (–2 – 2x – 3z) – z = –3
x + 2 + 2x + 3z – z = –3
3x + 2z = –5
z = –5 – 3x …5
2
Gantikan (4) ke dalam (3).
3x – 2(–2 – 2x – 3z) + 3z = –12
3x + 4 + 4x + 6z + 3z = –12
7x + 9z = –16…6
Gantikan 5 ke dalam 6.
( )
7x + 9 –5 – 3x = –16
2
14x – 45 – 27x = –32
13x = –13
x = –1
3
Gantikan x = –1 ke dalam 5.
–5 – 3(–1)
z=
2
= –1
Gantikan x = –1 dan z = –1 ke dalam 2.
–1 – y – (–1) = –3
y=3
Maka, x = −1, y = 3 dan z = −1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
(b) 2x + 3y + 2z = 16 …1
x + 4y − 2z = 12 …2
x + y + 4z = 20 …3
Daripada 3, x = 20 – y – 4z …4
Gantikan 4 ke dalam 1.
2(20 – y – 4z) + 3y + 2z = 16
40 – 2y – 8z + 3y + 2z = 16
y – 6z = –24
y= 6z – 24 …5
Gantikan 4 ke dalam 2.
(20 – y – 4z) + 4y – 2z = 12
3y – 6z = –8 …6
Gantikan 5 ke dalam 6.
3(6z – 24) – 6z = –8
18z – 72 – 6z = –8
12z = 64
z = 64
12
= 16
3
Gantikan z = 16 ke dalam 5.
3
( )
y = 6 16 – 24
3
=8
Gantikan z = 16 dan y = 8 ke dalam 3.
3

3( )
x + 8 + 4 16 = 20
3x + 64 = 36
3x = –28
x = – 28
3
Maka, x = – 28 , y = 8 dan z = 16 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
3 3

4
Latih Diri 3.3 (Halaman 77)
1. P + Q + R = 24 500 …1
0.04P + 0.055Q + 0.06R = 1 300 …2
P = 4Q …3
Gantikan 3 ke dalam 1.
4Q + Q + R = 24 500
5Q + R = 24 500
R = 24 500 – 5Q…4
Gantikan 3 ke dalam 2.
0.04(4Q) + 0.055Q + 0.06R = 1 300
0.215Q + 0.06R = 1 300 …5
Gantikan 4 ke dalam 5.
0.215Q + 0.06(24 500 – 5Q) = 1 300
0.215Q + 1 470 – 0.3Q = 1 300
−0.085Q = −170
Q = 2 000
Gantikan Q = 2 000 ke dalam 3.
P = 4(2 000)
= 8 000
Gantikan P = 8 000 dan Q = 2 000 ke dalam 1.
8 000 + 2 000 + R = 24 500
R = 14 500
Maka, jumlah wang dalam akaun amanah P ialah RM8 000, Q ialah RM2 000 dan R ialah
RM14 500.
2. Biar x mewakili bunga teluki, y mewakili bunga mawar dan z mewakili bunga daisi.
x + y + z = 200 …1
1.50x + 5.75y + 2.60z = 589.50 …2
y = z − 20 …3
Gantikan 3 ke dalam 1.
x + (z − 20) + z = 200
x + 2z – 20 = 200
x = 220 – 2z …4
Gantikan 3 ke dalam 2.
1.50x + 5.75(z − 20) + 2.60z = 589.50
1.50x + 5.75z – 115 + 2.60z = 589.50
1.50x + 8.35z – 115 = 589.50
1.50x + 8.35z = 704.5 …5
Gantikan 4 ke dalam 5.
1.50(220 – 2z) + 8.35z = 704.5
330 – 3z + 8.35z = 704.5
5.35z = 374.5
z = 70
5
Gantikan z = 70 ke dalam 3.
y = z – 20
= 70 – 20
= 50
Gantikan y = 50 dan z = 70 ke dalam 1.
x + 50 + 70 = 200
x = 80
Maka, bilangan bunga teluki ialah 80 kuntum, bunga mawar ialah 50 kuntum dan bunga
daisi ialah 70 kuntum.
3. Biar x mewakili pen, y mewakili pensel dan z mewakili buku nota.
5x + 3y + 9z = 102 …1
5x = 3y …2
x + y = z …3
Daripada 2, y = 5 x …4
3
[ ( )]
5x + 5x + 9 x + 5 x = 102
3
( )
10x + 9 8 x = 102
3
34x = 102
x=3
Gantikan x = 3 ke dalam 4.
y = 5 (3)
3
=5
Gantikan x = 3 dan y = 5 ke dalam 3.
z=3+5
=8
Maka, bilangan pen ialah 3 batang, pensel ialah 5 batang dan buku nota ialah 8 buah.

Latihan Intensif 3.1 (Halaman 78)


1. (a) Biar x mewakili sudut yang paling besar, y mewakili sudut kedua terbesar dan z mewakili
sudut paling kecil.
x + y + z = 180 …1
x − 20 = y + z …2
x − 10 = 3z …3

Daripada 3, x = 3z + 10 …4

Gantikan 4 ke dalam 1.
3z + 10 + y + z = 180
y + 4z = 170 …5

6
Gantikan 4 ke dalam 2.
3z + 10 − 20 = y + z
−y + 2z = 10…6

5 + 6: 6z = 180
z = 30

Gantikan z = 30 ke dalam 4.
x = 3(30) + 10
= 100

Gantikan z = 30 ke dalam 5.
y + 4(30) = 170
y = 50
Maka, ukuran bagi setiap sudut dalam segi tiga ialah 100°, 50° dan 30°.
(b) Biar x mewakili nombor pertama, y mewakili nombor kedua dan z mewakili nombor
ketiga.
x + y + z = 19 …1
2x + y + z = 22 …2
x + 2y + z = 25 …3
2 − 1: x=3
2 − 3: x − y = −3 …4
Gantikan x = 3 ke dalam 4.
3 − y = −3
y=6
Gantikan x = 3 dan y = 6 ke dalam 1.
3 + 6 + z = 19
z = 10
Maka, nilai bagi nombor-nombor itu ialah 3, 6 dan 10.
2. (a) Kaedah penghapusan:
x + y + z = 3 …1
x + z = 2 …2
2x + y + z = 5 …3
3 − 1: x = 2
Gantikan x = 2 ke dalam 2.
2 + z = 2
z=0
Gantikan x = 2 dan z = 0 ke dalam 1.
2+y+0=3
y=1
Maka, x = 2, y = 1 dan z = 0 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.

7
Kaedah penggantian:
x + y + z = 3 …1
x + z = 2 …2
2x + y + z = 5 …3
Daripada 2, x = 2 − z …4
Gantikan 4 ke dalam 1.
2 − z + y + z = 3
y=1
Gantikan 4 ke dalam 3.
2(2 − z) + y + z = 5
4 − 2z + y + z = 5
−z + y = 1 …5
Gantikan y = 1 ke dalam 5.
−z + 1 = 1
z=0
Gantikan z = 0 ke dalam 4.
x=2−0
=2
Maka, x = 2, y = 1 dan z = 0 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
(b) Kaedah penghapusan:
2x + y − z = 7 …1
x − y + z = 2 …2
x + y − 3z = 2 …3
3 − 2: 2y − 4z = 0 …4
2 × 2: 2x − 2y + 2z = 4 …5
1 − 5: 3y − 3z = 3 …6
4 × 3: 6y − 12z = 0 …7
6 × 2: 6y − 6z = 6 …8
8 − 7: 6z =6
z =1
Gantikan z = 1 ke dalam 4.
2y − 4(1) = 0
2y = 4
y=2
Gantikan y = 2 dan z = 1 ke dalam 2.
x−2+1=2
x=3
Maka, x = 3, y = 2 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.

8
Kaedah penggantian:
2x + y − z = 7 …1
x − y + z = 2 …2
x + y − 3z = 2 …3
Daripada 2, x = y − z + 2 …4
Gantikan 4 ke dalam 1.
2(y − z + 2) + y − z = 7
2y − 2z + 4 + y − z = 7
3y − 3z = 3
y–z=1
y = 1 + z …5
Gantikan 4 ke dalam 3.
y − z + 2 + y − 3z = 2
2y − 4z = 0 …6
Gantikan 5 ke dalam 6.
2(1 + z) – 4z = 0
2 + 2z – 4z = 0
2z = 2
z=1
Gantikan z = 1 ke dalam 5.
y=1+1
y=2
Gantikan y = 2 dan z = 1 ke dalam 4.
x=2–1+2
x=3
Maka, x = 3, y = 2 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
(c) Kaedah penghapusan:
x + y + z = 3 …1
2x + y − z = 6 …2
x + 2y + 3z = 2 …3
3 − 1: y + 2z = −1 …4
1 × 2: 2x + 2y + 2z = 6 …5
5 − 2: y + 3z = 0 …6
6 − 4: z= 1
Gantikan z = 1 ke dalam 4.
y + 2(1) = −1
y = −3
Gantikan y = −3 dan z = 1 ke dalam 1.
x + (−3) + 1 = 3
x−3+1=3
x=5
Maka, x = 5, y = –3 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
9
Kaedah penggantian:
x + y + z = 3 …1
2x + y − z = 6 …2
x + 2y + 3z = 2 …3

Daripada 1, x = −y − z + 3…4
Gantikan 4 ke dalam 2.
2(−y − z + 3) + y − z = 6
−2y − 2z + 6 + y − z = 6
−y − 3z = 0
y = –3z …5
Gantikan 4 ke dalam 3.
−y − z + 3 + 2y + 3z = 2
y + 2z = −1 …6
Gantikan 5 ke dalam 6.
–3z + 2z = –1
z=1
Gantikan z = 1 ke dalam 5.
y = –3(1)
y = −3
Gantikan y = −3 dan z = 1 ke dalam 1.
x + (−3) + 1 = 3
x−3+1=3
x=5

Maka, x = 5, y = −3 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.


(d) Kaedah penghapusan:
2x – y + z = 6 …1
3x + y – z = 2 …2
x + 2y – 4z = 8 …3
2 + 1: 5x = 8
x= 8
5
1 × 2: 4x – 2y + 2z = 12 …4
3 + 4: 5x – 2z = 20 …5

Gantikan x = 8 ke dalam 5.
5
5 8
5 ( )
– 2z = 20
8 – 2z = 20
2z = –12
z = –6

10
Gantikan x = 8 dan z = –6 ke dalam 1.
5
2 8
5 ( )
– y + (–6) = 6
16 – y – 6 = 6
5
y = – 44
5

Maka, x = 8 , y = – 44 dan z = –6 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
5 5

Kaedah penggantian:
2x – y + z = 6 …1
3x + y – z = 2 …2
x + 2y – 4z = 8 …3

Daripada 1, x = 6 + y – z …4
2
Gantikan 4 ke dalam 2.
( )
3 6 + y – z + y – z = 2
2
18 + 3y – 3z + 2y – 2z = 4
5y – 5z = –14
5y = –14 + 5z…5
Gantikan 4 ke dalam 3.
( )
6 + y – z + 2y – 4z = 8
2
6 + y – z + 4y – 8z = 16
5y – 9z = 10…6
Gantikan 5 ke dalam 6.
–14 + 5z – 9z = 10
4z = –24
z = –6
Gantikan z = –6 ke dalam 5.
5y = –14 + 5(–6)
5y = –44
y = – 44
5
Gantikan y = – 44 dan z = –6 ke dalam 1.
5
2x – –  (
44
5 )
+ (–6) = 6
2x = 16
5
x= 8
5
Maka, x = 8 , y = – 44 dan z = –6 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
5 5

11
(e) Kaedah penghapusan:
x + y + 2z = 4 …1
x + y + 3z = 5 …2
2x + y + z = 2 …3
2 – 1: z=1
3 – 2: x – 2z = –3 …4
Gantikan z = 1 ke dalam 4.
x – 2(1) = –3
x = –1
Gantikan x = –1 dan z = 1 ke dalam 1.
(–1) + y + 2(1) = 4
y=3
Maka, x = –1, y = 3 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
Kaedah penggantian:
x + y + 2z = 4 …1
x + y + 3z = 5 …2
2x + y + z = 2 …3
Daripada 1, x = 4 – y – 2z …4
Gantikan 4 ke dalam 2.
4 – y – 2z + y + 3z = 5
z=1
Gantikan 4 ke dalam 3.
2(4 – y – 2z) + y + z = 2
8 – 2y – 4z + y + z = 2
y + 3z = 6 …5
Gantikan z = 1 ke dalam 5.
y + 3(1) = 6
y=3
Gantikan y = 3 dan z = 1 ke dalam 4.
x = 4 – 3 – 2(1)
= –1

Maka, x = –1, y = 3 dan z = 1 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
(f) Kaedah penghapusan:
x + 2y + z = 4 …1
x – y + z = 1 …2
2x + y + 2z = 2 …3

1 – 2: 3y = 3
y=1

12
Gantikan y = 1 ke dalam 3.
2x + 1 + 2z = 2
2x + 2z = 1 …4
3 + 2: 3x + 3z = 3
x+z=1
x = 1 – z …5
Gantikan 5 ke dalam 4.
2(1 – z) + 2z = 1
2 – 2z + 2z = 1
0 ≠ –1
Maka, persamaan tersebut tiada penyelesaian.

Kaedah penggantian:
x + 2y + z = 4 …1
x – y + z = 1 …2
2x + y + 2z = 2 …3
Daripada 1, x = 4 – 2y – z …4
Gantikan 4 ke dalam 2.
4 – 2y – z – y + z = 1
3y = 3
y=1

Gantikan 4 dan y = 1 ke dalam 3.


2(4 – 2(1) – z) + 1 + 2z = 2
2(2 – z) + 1 + 2z = 2
4 – 2z + 1 + 2z = 2
0 ≠ –3
Maka, persamaan tersebut tiada penyelesaian.
3. Biar x mewakili roti mentega, y mewakili roti coklat dan z mewakili roti kelapa.
x + y + z = 2 150 …1
2x + 3y + 4z = 6 850 …2
x + 1.50y + 1.50z = 2 975 …3

3 − 1: 0.5y + 0.5z = 825 …4


1 × 2: 2x + 2y + 2z = 4 300 …5
2 − 5: y + 2z = 2 550 …6
4 × 2: y+z = 1 650 …7
6 − 7: z = 900
Gantikan z = 900 ke dalam 7.
y + 900 = 1 650
y = 750

13
Gantikan y = 750 dan z = 900 ke dalam 1.
x + 750 + 900 = 2 150
x = 500
Maka, bilangan roti mentega ialah 500 buku, roti coklat ialah 750 buku dan roti kelapa ialah
900 buku.
4. Biar x mewakili pasu bersaiz kecil, y mewakili pasu bersaiz sederhana dan z mewakili pasu
bersaiz besar.
x = y + z …1
y = 2z …2
10x + 15y + 40z = 300 …3
Gantikan 2 ke dalam 1.
x = 2z + z
x = 3z …4
Gantikan 2 dan 4 ke dalam 3.
10(3z) + 15(2z) + 40z = 300
30z + 30z + 40z = 300
100z = 300
z = 3
Gantikan z = 3 ke dalam 2.
y = 2(3)
=6
Gantikan z = 3 ke dalam 4.
x = 3(3)
=9
Maka, bilangan minimum bagi setiap pasu bersaiz kecil, bersaiz sederhana dan bersaiz besar
masing-masing ialah 9, 6 dan 3 buah.
5. Katakan x mewakili ayam, y mewakili arnab, z mewakili itik. Sistem persamaan yang
terhasil ialah
20x + 50y + 30z = 1 500 …1
x + y + z = 50 …2
x = z …3
Gantikan 3 ke dalam 1
20x + 50y + 30x = 1 500
50x + 50y = 1 500
x + y = 30 …4
Gantikan 3 ke dalam 2
x + y + x = 50
2x + y = 50 …5
5 – 4: x = 20 …6
Gantikan x = 20 ke dalam 4
20 + y = 30
y = 10
Maka, bilangan ayam ialah 20 ekor, arnab 10 ekor, itik 20 ekor.
14
Inkuiri 6 (Halaman 79)
3. Pernyataan 1: Biar x mewakili lebar dan y mewakili panjang.
2x + 2y = 200
xy = 2 400
Bilangan persamaan ialah dua dengan dua pemboleh ubah.
Pernyataan 2: Biar x mewakili lebar dan y mewakili panjang.
2x + 2y = 800
xy = 30 000
Bilangan persamaan ialah dua dengan dua pemboleh ubah.
Pernyataan 3: Biar x mewakili nombor pertama dan y mewakili nombor kedua.
x–y=9
xy = 96
Bilangan persamaan ialah dua dengan dua pemboleh ubah.
Inkuiri 7 (Halaman 80)
3. Titik persilangan bagi persamaan linear x + 2y = 10 dan persamaan tak linear y2 + 4x = 50
ialah penyelesaian bagi kedua-dua persamaan. Penyelesaian bagi kedua-dua persamaan ini
dikenali sebagai penyelesaian persamaan serentak.
Cabar Minda (Halaman 80)
2x + y = 4 …1
y2 + 5 = 4x …2
Daripada 1, y = 4 – 2x …3
Gantikan 3 ke dalam 2.
(4 – 2x)2 + 5 = 4x
16 – 16x + 4x2 + 5 = 4x
4x2 – 20x + 21 = 0
(2x – 3)(2x – 7) = 0
2x – 3 = 0   , 2x – 7 = 0
x= 3 x= 7
2 2
Gantikan x = 3 dan x = 7 ke dalam 3.
2 2
y=4–2 3
2 ( )
  , y = 4 – 2 7
2 ( )
= 1 = –3

Maka, x = 3 , y = 1 dan x = 7 , y = –3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini. Penyelesaian


2 2
yang sama diperoleh dengan Contoh 7.
Latih Diri 3.4 (Halaman 82)
1. (a) Kaedah penggantian:
2x − y = 7 …1
y2 − x(x + y) = 11 …2
Daripada 1, y = 2x − 7 …3
15
Gantikan 3 ke dalam 2.
(2x − 7)2 − x(x + 2x − 7) = 11
4x2 – 28x + 49 – x2 – 2x2 + 7x = 11
x2 − 21x + 38 = 0
(x − 19)(x − 2) = 0
x – 19 = 0   , x – 2 = 0
x = 19 x=2

Gantikan x = 19 ke dalam 3.
y = 2(19) − 7
= 31
Gantikan x = 2 ke dalam 3.
y = 2(2) − 7
= −3

Maka, x = 19, y = 31 dan x = 2, y = −3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.

Perwakilan graf:


Maka, x = 19, y = 31 dan x = 2, y = −3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.

(b) Kaedah penghapusan:


5y + x = 1 …1
x + 3y2 = −1 …2
2 – 1: 3y2 – 5y + 2 = 0
(3y – 2)(y – 1) = 0
3y – 2 = 0 atau y–1=0
y= 2 y=1
3

16
Gantikan y = 2 ke dalam 1.
3
( )
5 2 +x=1
3
x = – 7
3
Gantikan y = 1 ke dalam 1.
5(1) + x = 1
x = −4
Maka, x = −  7 , y = 2 dan x = −4, y = 1 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
3 3
Kaedah penggantian:
5y + x = 1 …1
x + 3y2 = −1 …2
Daripada 1, x = 1 − 5y …3
Gantikan 3 ke dalam 2.
1 − 5y + 3y2 = −1
3y2 − 5y + 2 = 0
(3y – 2)(y – 1) = 0
3y – 2 = 0 atau y – 1 = 0
y= 2 y=1
3
Gantikan y = 2 ke dalam 3.
3
x=1−5 2 ( )
3
= −  7
3
Gantikan y = 1 ke dalam 3.
x = 1 – 5(1)
= −4
Maka, x = −  7 , y = 2 dan x = −4, y = 1 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
3 3
Perwakilan graf:

Maka, x = −  7 , y = 2 dan x = −4, y = 1 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.


3 3
17
(c) Kaedah penggantian:
y = 3 – x …1
1 – 1 = 2 …2
x y
Gantikan 1 ke dalam 2.
1 – 1 = 2 …3
x 3–x

3 × x(3 − x): 3 − x − x = 2x(3 − x)
3 − 2x = 6x − 2x2
2x − 8x + 3 = 0
2

–(–8) ± ! (–8)2 – 4(2)(3)


x=
2(2)
8 ± ! 40
=
4
8 + ! 40 8 – ! 40
x= atau x =
4 4
= 3.5811 = 0.4189

Gantikan x = 3.5811 ke dalam 1.


y = 3 − 3.5811
= −0.5811

Gantikan x = 0.4189 ke dalam 1.


y = 3 − 0.4189
= 2.5811
Maka, x = 3.581, y = −0.5811 dan x = 0.4189, y = 2.5811 ialah penyelesaian bagi
persamaan serentak ini.
Perwakilan graf:


Maka, x = 3.581, y = −0.5811 dan x = 0.4189, y = 2.5811 ialah penyelesaian bagi
persamaan serentak ini.

18
(d) Kaedah penghapusan:
3x + 5y = 1 …1
x + 2y = 4 …2
y
2 × 3: 3x + 6y = 12 …3
y
3 – 1: y = 12 – 1
y
y2 + y – 12 = 0
(y + 4)(y – 3) = 0
y + 4 = 0 atau y–3=0
y = –4 y=3

Gantikan y = –4 ke dalam 1.
3x + 5(–4) = 1
3x = 21
x=7

Gantikan y = 3 ke dalam 1.
3x + 5(3) = 1
3x = –14
x = – 14
3
Maka, x = 7, y = −4 dan x = – 14 , y = 3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
3
Kaedah penggantian:
3x + 5y = 1 …1
4
x + 2y = …2
y
Daripada 2, x = 4 − 2y …3
y

Gantikan 3 ke dalam 1.
( )
3 4 – 2y + 5y = 1
y
12 – 6y + 5y = 1
y
12 – y – 1 = 0
y
y2 + y – 12 = 0
(y + 4)(y – 3) = 0
y + 4 = 0 atau y–3=0
y = –4 y=3

19
Gantikan y = −4 ke dalam 3.
x = 4 – 2(–4)
– 4
=7

Gantikan y = 3 ke dalam 3.
x = 4 – 2(3)
3
= – 14
3
Maka, x = 7, y = −4 dan x = – 14 , y = 3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
3
Perwakilan graf:

Maka, x = 7, y = −4 dan x = – 14 , y = 3 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.


3
(e) Kaedah penggantian:
2x + 4y = 9 …1
4x2 + 16y2 = 20x + 4y −19 …2

Daripada 1, x = 9 – 4y …3
2

Gantikan 3 ke dalam 2.
( ) ( )
4 9 – 4y + 16y2 = 20 9 – 4y + 4y −19
2
2

2
(
81 – 72y + 16y
)
2
4 + 16y2 = 10(9 – 4y) + 4y −19
4
81 – 72y + 16y2 + 16y2 = 90 – 40y + 4y – 19
32y2 – 36y + 10 = 0
16y2 – 18y + 5 = 0
(8y – 5)(2y – 1) = 0
8y – 5 = 0 atau 2y – 1 = 0
5
y = y= 1
8 2

20
Gantikan y = 5 ke dalam 3.
8

x=
9–4 5
8 ( )
2
= 13
4
Gantikan y = 1 ke dalam 3.
2

x=
9–4 1
2 ( )
2
= 7
2
Maka, x = 13 , y = 5 dan x = 7 , y = 1 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
4 8 2 2
Perwakilan graf:

Maka, x = 13 , y = 5 dan x = 7 , y = 1 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.


4 8 2 2
(f) Kaedah penggantian:
x + y – 4 = 0 …1
x2 – y2 – 2xy = 2 …2

Daripada 1, x = 4 – y …3

Gantikan 3 ke dalam 2.
(4 – y)2 – y2 – 2y(4 – y) = 2
16 – 8y + y2 – y2 – 8y + 2y2 = 2
2y2 – 16y + 14 = 0
y2 – 8y + 7 = 0
(y – 1)(y – 7) = 0
y – 1 = 0 atau y–7=0
y = 1 y=7

21
Gantikan y = 1 ke dalam 3.
x=4–1
=3
Gantikan y = 7 ke dalam 3.
x=4–7
= –3
Maka, x = 3, y = 1 dan x = –3 , y = 7 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.
Perwakilan graf:

Maka, x = 3, y = 1 dan x = –3 , y = 7 ialah penyelesaian bagi persamaan serentak ini.


2. (a)
y

30
25
20
15
10
5
x
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5
–5
–10
–15
–20
–25

Penyelesaian bagi persamaan serentak ini ialah (–4.3, –1.7) dan (4.0, 2.5).

22
(b) y
6

x
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4
–1

–2

–3

–4

–5

Penyelesaian bagi persamaan serentak ini ialah (–1.2, –3.2) dan (2.9, 0.9).
Latih Diri 3.5 (Halaman 84)
1. Biar x mewakili panjang dan y mewakili lebar.
xy = 72 …1
2x + 2y = 34 …2

Daripada 1, x = 72 …3
y

Gantikan 3 ke dalam 2.
( )
2 72 + 2y = 34…4
y
4 × y: 144 + 2y2 = 34y
2y2 − 34y + 144 = 0
y2 − 17y + 72 = 0
(y − 9)(y − 8) = 0
y – 9 = 0 atau y–8=0
y = 9 y=8

Gantikan y = 9 ke dalam 3.
x = 72
9
=8

Gantikan y = 8 ke dalam 3.
x = 72
8
=9
Maka, panjang dan lebar yang mungkin bagi papan itu masing-masing ialah 8 cm dan 9 cm.

23
2. Perimeter kolam: 2y + 2(12 − x) = 20
2y + 24 − 2x = 20
−2x + 2y = −4
−x + y = −2…1

Luas kawasan berumput: 10x + (10 − y)(12 − x) = 96


10x + 120 − 10x − 12y + xy = 96
xy − 12y + 120 = 96
xy − 12y = −24…2

Daripada 1, y = x − 2…3

Gantikan 3 ke dalam 2.
x(x − 2) − 12(x − 2) = −24
x2 − 2x − 12x + 24 = −24
x2 − 14x + 48 = 0
(x − 8)(x − 6) = 0
x – 8 = 0 atau x–6=0
x = 8 x=6

Gantikan x = 8 ke dalam 3.
y = 8 − 2
=6

Gantikan x = 6 ke dalam 3.
y = 6 − 2
=4

Maka, nilai x dan y masing-masing ialah 8 cm dan 6 cm atau 6 cm dan 4 cm.

Latihan Intensif 3.2 (Halaman 84)


1. (a) x − 3y + 4 = 0 …1
x + xy − 40 = 0
2
…2

Daripada 1, x = 3y − 4 …3

Gantikan 3 ke dalam 2.
(3y − 4)2 + (3y − 4)y − 40 = 0
9y2 − 24y + 16 + 3y2 − 4y − 40 = 0
12y2 − 28y − 24 = 0
3y2 − 7y − 6 = 0
(y − 3)(3y + 2) = 0
y – 3 = 0 atau 3y + 2 = 0
y = 3 y = – 2
3

24
Gantikan y = 3 ke dalam 3.
x = 3(3) − 4
=5

Gantikan y = – 2 ke dalam 3.


3
( )
x = 3 –  2 − 4
3
= −6
Maka, x = 5, y = 3 dan x = −6, y = – 2 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear
3
ini.
(b) k − 3p = −1 …1
p + pk − 2k = 0 …2

Daripada 1, k = 3p − 1 …3

Gantikan 3 ke dalam 2.

p + p(3p − 1) − 2(3p − 1) = 0
p + 3p2 − p − 6p + 2 = 0
3p2 − 6p + 2 = 0
–(–6) ± ! (–6)2 – 4(3)(2)
p=
2(3)
6 + ! 12 6 – ! 12
p= atau p =
6 6
= 1.5774 = 0.4226

Gantikan p = 1.5774 ke dalam 3.


k = 3(1.5774) − 1
= 3.7322

Gantikan p = 0.4226 ke dalam 3.


k = 3(0.4226) − 1
= 0.2678
Maka, k = 3.732, p = 1.577 dan k = 0.2678, p = 0.4226 ialah penyelesaian bagi
persamaan serentak ini.
2y
2. x – = 1.…1
y x
2x + y = 3.…2

Daripada 2, y = 3 − 2x…3

Gantikan 3 ke dalam 1.
x – 2(3 – 2x) = 1…4
3 – 2x x

25
4 × x(3 − 2x): x2 − 2(3 − 2x)2 = x(3 − 2x)
x − 2(9 − 12x + 4x2) = 3x − 2x2
2

x2 − 18 + 24x − 8x2 = 3x − 2x2


−5x2 + 21x − 18 = 0
5x2 − 21x + 18 = 0
(5x − 6)(x − 3) = 0
5x – 6 = 0 atau x–3=0
x = 6 x=3
5
Gantikan x = 6 ke dalam 3.
5
y = 3 − 2 6
5( )
= 3
5
Gantikan x = 3 ke dalam 3.
y = 3 − 2(3)
= −3
( )
Maka, koordinat titik persilangan ialah 6 , 3 dan (3, –3).
5 5
3. Gantikan nilai (–2, 2) ke dalam persamaan.
−2 + 1 (2) = h
2 2
h = −2
1 + 2 =k
(–2) 2
k = 1
2
1
x + y = −1 …1
2
1 + 2 = 1 …2
x y 2
Daripada 1, y = −2x − 2…3

Gantikan 3 ke dalam 2.
1 + 2 = 1 …4
x (–2x – 2) 2

4 × x(–2x – 2): –2x – 2 + 2x = 1 x(–2x – 2)
2
–2 = –x2 – x
x2 + x – 2 = 0
(x – 1)(x + 2) = 0
x – 1 = 0 atau x + 2 = 0
x = 1 x = –2

Gantikan x = 1 ke dalam 3.
y = −2(1) − 2
= −4

26
Gantikan x = −2 ke dalam 3.
y = −2(−2) − 2
=2
Maka, x = 1, y = −4 ialah penyelesaian yang satu lagi bagi persamaan serentak ini.
4. x2 + (x + y)2 = (2x + 3)2 …1
x + x + y + 2x + 3 = 30
4x + y = 27 …2
Daripada 2, y = −4x + 27 …3
Gantikan 3 ke dalam 1.
x2 + (x − 4x + 27)2 = (2x + 3)2
x2 + (−3x + 27)2 = (2x + 3)2
x2 + 9x2 − 162x + 729 = 4x2 + 12x + 9
6x2 − 174x + 720 = 0
x2 − 29x + 120 = 0
(x − 24)(x − 5) = 0
x – 24 = 0 atau x – 5 = 0
x = 24 x=5
Gantikan x = 24 ke dalam 3.
y = −4(24) + 27
= −69 (Abaikan)
Gantikan x = 5 ke dalam 3.
y = −4(5) + 27
=7
Maka, nilai-nilai yang mungkin bagi x dan y masing-masing ialah x = 5, y = 7.
5. 2x2 + 4xy = 66 …1
8x + 4y = 40
2x + y = 10 …2

Daripada 2, y = −2x + 10 …3

Gantikan 3 ke dalam 1.
2x2 + 4x(−2x + 10) = 66
2x2 − 8x2 + 40x = 66
−6x2 + 40x − 66 = 0
3x2 − 20x + 33 = 0
(3x − 11)(x − 3) = 0
3x – 11 = 0 atau x–3=0
x = 11 x=3
3

27
Gantikan x = 11 ke dalam 3.
3
y = −2 11 + 10 ( )
3
= 8
3
Gantikan x = 3 ke dalam 3
y = −2(3) + 10
=4

Isi padu = 11 × 11 × 8 atau Isi padu = 3 × 3 × 4


3 3 3
= 35.852 cm3 = 36 cm3
Maka, isi padu yang mungkin bagi kuboid itu ialah 35.852 cm3 atau 36 cm3.
6. 2x2 + 11y2 + 2x + 2y = 0 …1
x − 3y + 1 = 0 …2

Daripada 2, x = 3y − 1…3
Gantikan 3 ke dalam 1.
2(3y − 1)2 + 11y2 + 2(3y − 1) + 2y = 0
2(9y2 − 6y + 1) + 11y2 + 6y − 2 + 2y = 0
18y2 − 12y + 2 + 11y2 + 6y − 2 + 2y = 0
29y2 − 4y = 0
y(29y − 4) = 0
y = 0 atau y = 4
29
Gantikan y = 0 ke dalam 3.
x = 3(0) − 1
= −1

Gantikan y = 4 ke dalam 3.
29
x = 3 4 − 1 ( )29
= – 17
29
( )
Maka, titik persilangan antara gerakan ikan dan bot ialah (−1, 0) dan – 17 , 4 .
29 29
7. 2x2 + 4y2 + 3x – 5y = 25 …1
y – x + 1 = 0 …2
Daripada 2, y = x – 1…3

28
Gantikan 3 ke dalam 1.
2x2 + 4(x – 1)2 + 3x – 5(x – 1) = 25
2x2 + 4(x2 – 2x + 1) + 3x – 5(x – 1) = 25
2x2 + 4x2 – 8x + 4 + 3x – 5x + 5 = 25
6x2 – 10x – 16 = 0
3x2 – 5x – 8 = 0
(3x – 8)(x + 1) = 0
x = 8 dan x = −1
3
Gantikan x = −1 ke dalam 3.
y = −1 – 1
= –2
Gantikan x = 8 ke dalam 3.
3
y = 8 – 1
3
= 5
3
Maka, titik persilangan antara pergerakan kedua-dua kapal layar dan bot ialah (–1, −2) dan
( )
8, 5 .
3 3
Latihan Pengukuhan (Halaman 86)
1. (a) Biar x mewakili buku Sejarah, y mewakili buku Matematik dan z mewakili buku Sains.
x + 2y + 3z = 120
2x + 3y + 2z = 110
x + 4y + 2z = 180

(b) Biar x mewakili duit syiling 10 sen, y mewakili duit syiling 20 sen dan z mewakili duit
syiling 50 sen.
x + y + z = 30
10x + 20y + 50z = 2 060
x − 3y – 2z = 25
2. (a) x − y + 2z = 3 …1
x + y − 3z = −10 …2
2x + y − z = −6 …3

2 − 1: 2y − 5z = −13 …4
1 × 2: 2x − 2y + 4z = 6 …5
3 − 5: 3y − 5z = −12 …6
6 − 4: y=1

Gantikan y = 1 ke dalam 4.
2(1) − 5z = −13
−5z = −15
z=3

29
Gantikan y = 1 dan z = 3 ke dalam 1.
x − 1 + 2(3) = 3
x = −2

Maka, x = −2, y = 1 dan z = 3 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.

(b) x + 2y + 5z = −17 …1
2x − 3y + 2z = −16 …2
3x + y − z = 3 …3

1 × 3: 3x + 6y + 15z = −51 …4
2 × 2: 4x – 6y + 4x = –32 …5
4 + 5: 7x + 19z = –83 …6
3 × 3: 9x + 3y – 3z = 9 …7
2 + 7: 11x – z = –7 …8

Daripada 8, z = 11x + 7…9


Gantikan 9 ke dalam 6.
7x + 19(11x + 7) = –83
7x + 209x + 133 = –83
216x = –216
x = –1
Gantikan x = –1 ke dalam 9.
z = 11(–1) + 7
= –4
Gantikan x = –1 dan z = –4 ke dalam 1.
–1 + 2y + 5(–4) = −17
2y = 4
y=2
Maka, x = −1, y = 2 dan z = −4 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
3. Biar x mewakili sudut pertama, y mewakili sudut kedua dan z mewakili sudut ketiga.
x + y + z = 180 …1
y − 50 = 4x …2
z − 40 = x …3
Daripada 2, y = 4x + 50 …4
Daripada 3, z = x + 40 …5
Gantikan 4 dan 5 ke dalam 1.
x + 4x + 50 + x + 40 = 180
6x + 90 = 180
6x = 90
x = 15

30
Gantikan x = 15 ke dalam 3.
z – 40 = 15
z = 55
Gantikan x = 15 ke dalam 2.
y − 50 = 4(15)
y = 110
Maka, x = 15, y = 110 dan z = 55 ialah penyelesaian bagi sistem persamaan linear ini.
4. h(x – y) = x + y – 1 …1
x + y – 1 = hx2 – 11y2 …2
Gantikan (5, h) ke dalam 2.
5 + h – 1 = h(5)2 – 11(h)2
5 + h – 1 = 25h – 11h2
11h – 24h + 4 = 0
2

(11h – 2)(h – 2) = 0
11h – 2 = 0 atau h–2=0
h= 2 h=2
11
Gantikan h = 2 ke dalam 1 dan 2.
2(x – y) = x + y – 1 …3
x + y – 1 = 2x2 – 11y2 …4

Daripada 3, 2x – 2y = x + y – 1
x = 3y – 1…5

Gantikan 5 ke dalam 4.
3y – 1 + y – 1 = 2(3y – 1)2 – 11y2
4y – 2 = 2(9y2 – 6y + 1) – 11y2
4y – 2 = 18y2 – 12y + 2 – 11y2
7y2 – 16y + 4 = 0
(7y – 2)(y – 2) = 0
7y – 2 = 0 atau y–2=0
y = 2 y=2
7
Gantikan y = 2 ke dalam 5.
7
( )
x=3 2 –1
7
= –  1
7
Gantikan y = 2 ke dalam 5.
x = 3(2) – 1
=5

Maka, x = –  1 , y = 2 ialah penyelesaian lain bagi persamaan serentak ini.


7 7

31
5. Biar x mewakili gaji tetap sebagai pegawai pemasaran, y mewakili sewaan rumah dan z
mewakili perniagaan dalam talian.
x + y + z = 20 000 …1
x + 500 = 2(y + z) …2
x + z = 2y …3

Daripada 1, z = −x – y + 20 000…4

Daripada 2, x + 500 = 2y + 2z
x – 2y – 2z = –500 …5

Daripada 3, x – 2y + z = 0…6

Gantikan 4 ke dalam 5.
x – 2y – 2(−x – y + 20 000) = −500
x – 2y + 2x + 2y – 40 000 = −500
3x = 39 500
x = 13 166.67
Gantikan 4 ke dalam 6.
x − 2y + (−x – y + 20 000) = 0
3y = 20 000
y = 6 666.67
Gantikan x = 13 166.67 dan y = 6 666.67 ke dalam 4.
z = −x – y + 20 000
= −13 166.67 – 6 666.67 + 20 000
= 166.66
Maka, pendapatan Raju daripada gaji tetap sebagai pegawai pemasaran, sewaan rumah dan
perniagaan dalam talian masing-masing ialah RM13 166.67, RM6 666.67 dan RM166.66.
6. q2 + (2q – 1)2 = p2 …1
p + q + (2q – 1) = 40 …2
Daripada 1: q2 + 4q2 – 4q + 1 = p2
5q2 – 4q + 1 = p2…3
Daripada 2: p + 3q = 41
p = 41 – 3q…4
Gantikan 4 ke dalam 3,
5q2 – 4q + 1 = (41 – 3q)2
5q2 – 4q + 1 = 1 681 – 246q + 9q2
4q2 – 242q + 1 680 = 0
2(2q – 105)(q – 8) = 0
q = 105 , q = 8
2

32
Gantikan q = 8 dan q = 105 ke dalam 4,
2
p = 41 – 3(8) , (
p = 41 – 3 105
2 )
= 17 = – 233 (abaikan)
2
Maka, panjang sisi tanah itu ialah 8 m, 15 m dan 17 m.
3 – (–3)
7. Kecerunan garis lurus =
2–0
=3
Persamaan garis lurus: y = 3x − 3 …1
Persamaan lengkung: x2 + y2 − 27x + 41 = 0 …2

Gantikan 1 ke dalam 2.
x2 + (3x − 3)2 − 27x + 41 = 0
x2 + 9x2 − 18x + 9 − 27x + 41 = 0
10x2 − 45x + 50 = 0
2x2 − 9x + 10 = 0
(2x − 5)(x − 2) = 0
2x – 5 = 0 atau x – 2 = 0
x= 5 x=2
2
Gantikan x = 5 ke dalam 1.
2
y = 3 5 − 3 ( )
2
= 9
2

Gantikan x = 2 ke dalam 1.
y = 3(2) − 3
= 3

Ya, garis itu menyilang lengkung itu pada titik lain, iaitu x = 5 , y = 9 .
2 2
8. 3x + y + x + y = 24 …1
(x + y)2 = (3x)2 + y2 …2
Daripada 1, 4x + 2y = 24
2x + y = 12
y = 12 – 2x …3
Daripada 2, x2 + 2xy + y2 = 9x2 + y2
8x2 – 2xy = 0…4

33
Gantikan 3 ke dalam 4.
8x2 – 2x(12 – 2x) = 0
8x2 – 24x + 4x2 = 0
12x2 – 24x = 0
x2 – 2x = 0
x(x – 2) = 0
x = 0   atau   x = 2
Gantikan x = 0 ke dalam 3.
y = 12 – 2(0)
= 12
Gantikan x = 2 ke dalam 3.
y = 12 – 2(2)
= 12 – 4
=8
Panjang papan = 8 cm, Lebar papan = 3 × 2 = 6 cm
Maka, luas papan itu ialah 8 × 6 = 48 cm2.
9. Biarkan x mewakili panjang bilik dan y mewakili lebar bilik.
(x − 2)(y − 2) = 8.75 …1
2(x − 2) + 2(y − 2) = 12 …2
Daripada 1, xy – 2x – 2y + 4 = 8.75
xy – 2x – 2y = 4.75…3
Daripada 2, 2x – 4 + 2y – 4 = 12
2x + 2y = 20
x + y = 10
x = 10 − y…4

Gantikan 4 ke dalam 3.
(10 − y)y − 2(10 − y) − 2y = 4.75
10y − y2 −20 + 2y − 2y = 4.75
y2 − 10y + 24.75 = 0 …5

5 × 4: 4y2 – 40y + 99 = 0
(2y – 11)(2y – 9) = 0
2y – 11 = 0 atau 2y – 9 = 0
y = 11 y= 9
2 2
Gantikan y = 11 ke dalam 4.
2
x = 10 − 11
2
= 9
2

34
Gantikan y = 9 ke dalam 4.
2
x = 10 − 9
2
= 11
2
Maka, panjang dan lebar bilik itu masing-masing ialah 5.5 m dan 4.5 m.

( )
10. Panjang lengkok STR, s = 14x 22
7
= 44x

28xy = 224 …1
28x + 2y + 44x = 72 …2

Daripada 2, 72x + 2y = 72
36x + y = 36
y = 36 – 36x…3

Gantikan 3 ke dalam 1.
28x(36 − 36x) = 224
1 008x − 1 008x2 = 224
1 008x2 − 1 008x + 224 = 0
9x2 − 9x + 2 = 0
(3x – 2)(3x −1) = 0
3x – 2 = 0 atau 3x – 1 = 0
2
x = x= 1
3 3
Gantikan x = 2 ke dalam 3.
3
y = 36 − 36 2 ( )
3
= 12

Gantikan x = 1 ke dalam 3.
3
y = 36 − 36 1 ( )
3
= 24

Maka, x = 2 , y = 12 dan x = 1 , y = 24.


3 3

35
11. Luas mural: 7xy = 28 …1
Perimeter ABCDE: 7x + 2y + 22 × 7x = 26
7 2
7x + 2y + 11x = 26
18x + 2y = 26
y = 26 – 18x …2
2
Gantikan 2 ke dalam 1.
( )
7x 26 – 18x = 28
2
91x – 63x2 = 28
63x2 – 91x + 28 = 0
7(9x – 4)(x – 1) = 0
x = 4 atau x = 1
9
Apabila x = , diameter semibulatan ialah 28 m dan jejari ialah 14 m.
4
9 9 9
7
Apabila x = 1, diameter semibulatan ialah 7 m dan jejari ialah m.
2

36
BAB 4 HUKUM INDEKS
Inkuiri 1 (Halaman 90)

Hukum indeks Contoh

am × an = am + n t2 × t3 = t2 + 3 = t5

am ÷ an = am – n s8 ÷ s3 = s8 – 3 = s5

a0 = 1 u0 = 1

(am)n = amn (p9)2 = p18

1 1
n
!  a = an !  c = c 3
3

am × bm = (ab)m k4 × h4 = (kh)4

m 5
! am
n
= an !  y5 = y 2
2

an
bn = ( ab ) n
r6 = r
s6 s ( ) 6

1
a–n = an d–4 = 14
d

1
Inkuiri 2 (Halaman 90)
1. Hukum indeks:
• am × an = am + n
• am ÷ an = am – n
• (am)n = amn
• (am × an)p = amp × anp
1
• a n
Latih Diri 4.1 (Halaman 92)
1. (a) 5 ×–x 5 = 53x + x – (–x)
3x x

5
= 55x
(b) 7 b +–3 7 = 7 ×b 7 –3 7
b–2 b b –2 b

7 7 ×7
7b(7–2 – 1)
=
7b × 73
= 7 (7 – 1)
–3 –2

= 7–3 + (–2) – 7–3


= 7–5 – 7–3
= 15 – 13
7 7
(c) 9 +9 = 9 × 9 +2 9 × 9
a–3 a+4 a –3 a 4

81 9
9a(9–3 + 94)
=
92
= 9 (9 + 92)
a –5

(d) c4d3 × c3d5 = c4 + 3d3 + 5


= c7d8
(e) (xy2)3 × x3y5 = x3y6 × x3y5
= x3 + 3y6 + 5
= x6y11
(f) (7x–1)2 × (49–2xy)3 = 49x–2 × 49–6x3y3
= 491 + (–6)x–2 + 3y3
= 49–5xy3
= xy 5
3

49
27x6y3 × x12
(g) (3x y) × (x ) ÷ x y =
2 3 3 4 16 2
x16y2
= 27x y
6 + 12 – 16 3 – 2

= 27x2y
(h) (p2q–1)5 × q8 = p10q–5 × q8
= p10q–5 + 8
= p10q3

2
(i) (pq5)4 × p3 = p4q20 × p3
= p4 + 3q20
= p7q20
49–6x3y3
(j) (49–2xy)3 ÷ (7xy)–2 = –2 –2 –2
7 x y
= 72(–6) – (–2)x3 – (–2)y3 – (–2)
= 7–10x5y5
x5y5
= 10
7
20x–7y2
(k) 20x y ÷ 4x y =
–7 2 3 – 4
4x3y– 4
= 5x–7 – 3y2 – (– 4)
5y6
= 10
x
(l) 6a b ÷ 36a b =
7 –2 3 – 4 6a b
7 –2

36a3b– 4
= a b
7 – 3 –2 – (– 4)

6
= a b
4 2

6
1 –1
2. (a) a × 2a = 2a
3  2 (  2 )
1 + –1
3

–1
= 2a  6
= 2 1
a6
(b) 4a
3 – 3
– 3
= 4a3 ÷ a 5
a 5
= 4a (  5 )
3– –3

 18
= 4a 5
 7 – 9
(c) 5!  a7 × 4!  a–9 = a 5 × a 4
= a 5 (  4 )
 7 + – 9

–  17
= a 20
= 1 17
a 20
(d) a
– 3
2
(a 1
2
+ 3a
– 3
2
– 3a
– 5
2
) = (a – 3
2
1
) (
× a2 + a
– 3
2
× 3a
– 3
2
) – (a– 3
2
× 3a
– 5
2
)
– 3 + 1 – 3 – 3 – 3 – 5
=a 2
+ 3a
2
– 3a
2 2 2 2

= a–1 + 3a–3 – 3a–4


= 1 + 33 – 34
a a a
3. (a) 43a – 2 = 43a × 4–2
= 4 2
3a

4
= 64
a

16

3
(b) 92a + 2 = 92a × 92
= 81a × 81
= 81(81a)
(c) 73a – 4 = 73a × 7–4
= 7 4
3a

7
= 343
a

2 401

4. 4x + 2 + 4x + 1 + 4x = (4x × 42) + (4x × 41) + 4x


= 4x(42 + 41 + 1)
= 4x(16 + 4 + 1)
= 4x(21)
Oleh sebab 21 ialah gandaan bagi 7, maka 4x + 2 + 4x + 1 + 4x boleh dibahagi dengan 7 bagi
semua integer positif x.
Latih Diri 4.2 (Halaman 94)
1. (a) 4x – 1 = 8x + 3
22(x – 1) = 23(x + 3)
2(x – 1) = 3(x + 3)
2x – 2 = 3x + 9
x = –11
(b) 3x + 3 – 3x + 2 = 2
(3x × 33) – (3x × 32) = 2
3x(33 – 32) = 2
3x(18) = 2
3x = 2
18
3 = 1
x
9
3x = 3–2
x = –2
(c) 8 = x–3 4 2x

64
23(x – 3) = 6 2 2(2x)

2
2 3x – 9
= 62 4x

2
23x – 9 = 24x – 6
3x – 9 = 4x – 6
x = –3
2. (a) h = 10 × (0.9)l
h = 10 × (0.9)0
= 10 cm
(b) h = 10 × (0.9)10
= 3.487 cm

4
Latihan Intensif 4.1 (Halaman 94)
y3(3zx)2 y332z2x2
1. (a) =
9x 3
9x3
=yzx 3 2 2–3

y3z2
=
x
z4yx2
(b) = z4 – 1y1 – 2x2 – 1
zxy2
= z3y–1x
= xz
3

y
(c) [(xy)5 × 2xy3]2 = [x5y5 × 2xy3]2
= x10y10 × 4x2y6
= 4x10 + 2y10 + 6
= 4x12y16

e3f 6
(d) (ef 2)3 ÷ (e–2f 2) =
e–2f 2
= e3 – (–2)f 6 – 2
= e5f 4
4.2x4y14
(e) 4.2x4y14 ÷ 0.6x9y5 =
0.6x9y5
= 7x4 – 9y14 – 5
= 7x–5y9
7y9
= 5
x
(f) (7x ) × (49 xy) ÷ (7xy)–2 = 72x−2 × 7−12x3y3 ÷ 7−2x−2y−2
–1 2 –2 3

72x –2 × 7–12x3y3
=
7–2x–2y–2
=7 x y
2 + (−12) − (−2) −2 + 3 − (−2) 3 − (−2)

=7 xy
–8 3 5

x3y5
= 8
7
2. 2x – 2 = 2 (16)
2x – 2 = 32
2x – 2 = 25
x–2=5
x = 7
3. 25x – 53x – 4 = 0
25x = 53x – 4
52x = 53x – 4
2x = 3x – 4
–x = – 4
x = 4

5
4. 4(2m + 1) – 16m = 0
4(2m + 1) = 16m
22(2m + 1) = (24)m
2 + m + 1 = 4m
–3m = –3
m = 1
5.
MULA

Selesaikan Selesaikan Selesaikan


1 1
3n – 2 × 27n = 23x – 5 = x + 1 2 ÷ 4x – 1 = 162x
81 4

1
–  2
2 3

Selesaikan Selesaikan Selesaikan


1 5n + 1 – 5n + 5n – 1
4x + 3 – 4x + 2 = 3 25x + 2 =
625x = 105

1 2
2

Selesaikan Selesaikan Selesaikan


42x – 1 = 64x 324x = 48x + 6 2x + 4 – 2x + 3 = 1

–1 –3

Selesaikan Selesaikan
TAMAT
16(3n – 1) = 27n 162x – 3 = 84x

6. (a) Anggap B = 300(3t)
Bilangan bakteria selepas 9 minit:
B = 300(39)
= 5 904 900
(b) Masa dalam minit untuk bilangan bakteria menjadi 72 900
B = 300(3t)
72 900 = 300(3t)
3t = 243
3t = 35
t = 5 minit

6
( )
7. P = A 1 + k , dengan A = 30 juta, k = 0.03, t = 2050 – 2017 = 33
100
t

P = 30 000 000 1 + 3( 100 )


33

= 79 570 057
8. P = f(1 + r)t , dengan f = 20 000, r = 0.10, t = 10

(
P = 20 000 1 + 10
100 )
10

= RM51 874.85

Inkuiri 3 (Halaman 96)


3. Andaikan a = 2, b = 3 dan c ialah hipotenus.
c = ! 22 + 32
= ! 13
kos q = 2
! 13

Inkuiri 4 (Halaman 96)


Nombor tak nisbah
Nombor nisbah
Surd Bukan surd

0.333333… ! 2 π

0.141414… 3
! 121 e = 2.71828182845…

3.4566666…
!  34
5.8686
!  79
0.5
!  33
5
34
0.175

!  18
3

1.234567…

0.5555…

7
Cabar Minda (Halaman 98)
N = 224
495
0.45252
495 ) 2 2 4 0
– 1 9 8 0
2 6 0 0
– 2 4 7 5
1 2 5 0
– 9 9 0
2 6 0 0
– 2 4 7 5
1 2 5 0
– 9 9 0
2 6 0 0

Latih Diri 4.3 (Halaman 99)
1. (a) Katakan N = 0.787878…1
1 × 100: 100N = 78.7878…2
2 – 1: 99N = 78
N = 78
99
Maka, 0.787878… = 26
33
(b) Katakan A = 3.57575757
A=3+N
Anggap N = 0.57575757…1
1 × 100: 100N = 57.575757…2
2 – 1: 99N = 57
N = 57
99
= 19
33
A = 3 + 19
33
=3 19
33
Maka, 3.57575757… = 3 19
33
(c) Katakan N = 0.345345345…1
1 × 1 000: 1 000N = 345.345345…2
2 – 1: 999N = 345
N = 345
999
= 115
333
Maka, 0.345345345… = 115
333
8
(d) Katakan A= 13.567567567
A= 13 + N
Anggap N = 0.567567567…1
1 000N = 567.567567…2
2 – 1: 999N = 567
N = 567
999
= 21
37
A = 13 + 21
37
= 13 21
37
Maka, 13.567567567… = 13 21
37
2. (a) 3! 127 = 5.026525695…
3! 127 adalah surd kerana menghasilkan perpuluhan tidak berulang.
(b) 4! 1125 = 5.791460926…
4! 1125 adalah surd kerana menghasilkan perpuluhan tidak berulang.
(c) 6! 64 = 0.6666666…
729
6! 64 adalah bukan surd kerana menghasilkan perpuluhan berulang.
729

(d) 7! 79 = 0.706743939…
897
7! 79 adalah surd kerana menghasilkan perpuluhan tidak berulang.
897
Inkuiri 5 (Halaman 99)
Nilai Nilai
a b (a × b) !  a !  b !  (a × b)
!  a × !  b !  (a × b)
2 5 10 !  2 !  5 3.162 !  10 3.162
3 4 12 !  3 !  4 3.46410 !  12 3.46410
5 7 35 !  5 !  7 5.91607 !  35 5.91607
11 13 35 !  11 !  12 11.9583 !  143 11.9583

Nilai Nilai
a b (a ÷ b) !  a !  b !  (a ÷ b)
!  a ÷ !  b !  (a ÷ b)
10 5 2 !  10 !  5 1.414 !  2 1.414
15 3 5 !  15 !  3 1.732 !  3 1.732
35 5 7 !  35 !  5 2.6457 !  7 2.6457
66 11 6 !  66 !  11 2.4495 !  11 2.4495

9
Latih Diri 4.4 (Halaman 101)
1. (a) !  2 × !  3 = !  6 (b)
!  3 × !  5 = !  15
(c) !  3 × !  3 = !  9 (d)
!  5 × !  6 = !  30

(e) !  8 = !  8 (f)


!  18 =   18 =
! 3 !  6
!  3 3 !  3
×
(g) !  20 = !  20 = !  4 (h) !  5 !  6 = !  30 = !  10
!  5 5 !  3 3
Inkuiri 6 (Halaman 101)
3.
Surd yang boleh dipermudah Surd yang tidak boleh dipermudah
!  1 , !  4 , !  8 , !  9 , !  12 , !  16 , !  18 , !  20 , !  2 , !  3 , !  5 , !  6 , !  7 , !  10 , !  11 , !  13 , !  14 ,
!  24 , !  25 , !  27 , !  28 , !  32 , !  36 , !  40 , !  15 , !  17 , !  19 , !  21 , !  22 , !  23 , !  26 ,
!  44 , !  45 , !  48 , !  49 , !  50 !  29 , ! 30 , !  31 , !  33 , !  34 , !  35 , !  37 ,
!  38 , !  39 , !  41 , !  42 , !  43 , !  46 , !  47

4. ! 90 = ! 9 × 10
= 3! 10
Latih Diri 4.5 (Halaman 101)
1. ! 5 ! 7 = ! 5 × 7 3! 2 × 2! 2 = 6 × ! 2 × ! 2
= ! 35 = 12

! 260 = ! 4 × 65 (! 16 ! 36 ) = (! 576 )


2 2

= 2! 65 3 = 576 3

4! 8
4! 7 × 5! 7 = 20! 7 ×! 7 = 2!  8
2! 4 4
= 140 = 2! 2 3

! 18 =  18 !! 75 =  75


!3
! 3 3 ! 3
= ! 6 = ! 25
= 5 3


30! 27
= 5  27
3 ! ( ! 81 ) = 81
2

6! 3
= 5! 9
= 15 3 3

10
2. (a) ! 12 = ! 4 × 3 (b) ! 27 = ! 9 × 3
= 2!  3 = 3!  3
(c) ! 28 = ! 4 × 7 (d) ! 32 = ! 16 × 2
= 2!  7 = 4!  2
(e) ! 45 = ! 9 × 5 (f) ! 48 = ! 16 × 3
= 3!  5 = 4!  3
(g) ! 54 = ! 9 × 6 (h) ! 108 = ! 36 × 3
= 3!  6 = 6!  3

Inkuiri 7 (Halaman 102)


5. Langkah pengiraan:
(a) Kumpulkan semua surd yang sama
(b) Lakukan penambahan dan penolakan seperti penyelesaian algebra yang lain.
Latih Diri 4.6 (Halaman 103)
1. (a) 3!  5 + 5!  5 (b)
7!  5 + 5!  5
= !  5 (3 + 5) = !  5 (7 + 5)
= 8!  5 = 12!  5

!  6 (3!  6 – 5!  6 )


(c) 7!  7 – 5!  7 (d)
= !  7 (7 – 5) = 3(!  6 ×!  6 ) – 5(!  6 ×!  6 )
= 2!  7 = 3(6) – 5(6)
= –12
(e) !  5 (4 + 5!  5 ) (f) !  7 (3 – 5!  7 )
= 4!  5 + 5(!  5 ×!  5 ) = 3!  7 – 5(!  7 ×!  7 )
= 4!  5 + 25 = 3!  7 – 35
(g) (4 + 5!  3 )(3 + 5!  3 ) = (4 × 3) + (4 × 5!  3 ) + (3 × 5!  3 ) + (5!  3 × 5!  3 )
= 12 + 20!  3 + 15!  3 + 75
= 87 + 35!  3
(h) (7 – 5!  7 )(3 + 5!  7 ) = (7 × 3) + (7 × 5!  7 ) – (3 × 5!  7 ) – (5!  7 × 5!  7 )
= 21 + 35!  7 – 15!  7 – 175
= 20!  7 – 154
(i) (9 + 5!  4 )(3 – 5!  4 ) = (9 × 3) – (9 × 5!  4 ) + (3 × 5!  4 ) – (5!  4 × 5!  4 )
= 27 – 45!  4 + 15!  4 – 100
= –133
2. (a) 5!  80 = 5!  16 × 5 , 2!  58 = 2!  29 × 2 , 9!  45 = 9!  9 × 5
= 20!  5 = 2!  58 = 27!  5
Surd tak serupa
11
(b) 3!  3 , 4!  12 = 4!  4 × 3 , 5!  27 = 5!  9 × 3
= 8!  3 = 15!  3
Surd serupa
(c) 2!  125 = 2!  25 × 5 , 7!  5 , –7!  5
= 10!  5
Surd serupa
(d) 2!  12 = 2!  4 × 3 , 9!  24 = 9!  4 × 6 , 8!  5
= 4!  3 = 18!  6
Surd tak serupa
(e) 3!  27 = 3!  9 × 3 , –3!  27 = –3!  9 × 3 , –!  3
= 9!  3 = –9!  3
Surd serupa
Cabar Minda (Halaman 105)
1 + !  3
Latih Diri 4.7 (Halaman 106)
1. (a) 2 = 2 × ! 5 (b) 7 = 7 × ! 2
! 5 ! 5 ! 5 ! 2 ! 2 ! 2
2! 5 7! 2
= =
5 2

(c) ! 2 = ! 2 × ! 5 (d) ! 3 = ! 3 × 2! 12


! 5 ! 5 ! 5 2! 12 2! 12 2! 12
2! 36
= ! 10 =
5 48
= 12
48
= 1
4
1 + ! 3 1 + ! 3 3 + ! 2 3 + ! 2 5 + ! 5
(e) = × ! 12 (f) = ×
! 12 ! 12 ! 12 5 – ! 5 5 – ! 5 5 + ! 5
+ 15 + 3! 5 + 5! 2 + ! 5 ! 2
= ! 12 ! 36 =
12 25 – 5
2! 3 + 6 15 + 3! 5 + 5! 2 + ! 10
= =
12 20
= ! 3 + 1
6 2

12
6 – ! 3 6 – ! 3 9 + ! 12 54 + 6! 12 – 9! 3 – ! 3 ! 12
(g) = × =
9 – ! 12 9 – ! 12 9 + ! 12 81 – 12
54 + 6! 12 – 9! 3 – ! 36
=
81 – 12
54 + 12! 3 – 9! 3 – 6
=
69
48 + 3! 3
=
69
16 + ! 3
=
23

(h)
3 + ! 2
5 – ! 2
+
4 – ! 3
7 + ! 3
= (
3 + ! 2
5 – ! 2
) × ( 55 ++ ! 2 ) ( 7 + ! 3 ) ( 7 – ! 3 )
! 2 + 4 – ! 3 × 7 – ! 3

15 + 3! 2 + 5! 2 + 2 28 – 4! 3 – 7! 3 + 3


= +
25 + 5! 2 – 5! 2 – 2 49 – 7! 3 + 7! 3 – 3
17 + 8! 2 31 – 11! 3
= +
23 46
2(17 + 8! 2 ) + 31 – 11! 3
=
46
34 + 16! 2 + 31 – 11! 3
=
46
65 + 16! 2 – 11! 3
=
46

(i)
7 – ! 5
5 + ! 5

6 + ! 3
6 – ! 3
=
5
(
7 – ! 5
+ ! 5
) × ( 55 –– ! 5 ) ( 6 – ! 3 ) ( 6 + ! 3 )
! 5 – 6 + ! 3 × 6 + ! 3

35 – 7! 5 – 5! 5 + 5 36 + 6! 3 + 6! 3 + 3


= –
25 – 5! 5 + 5! 5 – 5 36 + 6! 3 – 6! 3 – 3
40 – 12! 5 39 + 12! 3
= –
20 33
4(10 – 3! 5 ) 3(13 + 4! 3 )
= –
20 33
10 – 3! 5 13 + 4! 3
= –
5 11
11(10 – 3! 5 ) – 5(13 + 4! 3 )
=
55
110 – 33! 5 – 65 – 20! 3
=
55
45 – 33! 5 – 20! 3
=
55

13
Latih Diri 4.8 (Halaman 106)
1. h = sin 60° × 3! 3 A
= ! 3 × 3! 3 3cm
3
2
= 9 h
2 B 60°
x
x = kos 60° × 3! 3
= 1 × 3! 3
4cm
3
2 C
3! 3
=
2
AC2 = h2 + (4! 3 – x)2

( ) (
= 9 + 4! 3 –
2
2 3! 3 2
2 )
= 81 + 75
4 4
= 39
AC = ! 39 cm
2. (a) Luas = 1 (5 – 2! 2 )(5 + 2! 2 )
2
= (25 + 10! 2 – 10! 2 – 8)
1
2
= 1 × 17
2
= 17 cm2
2
(b) AC2 = (5 – 2! 2 ) + (5 + 2! 2 )
2 2

= (25 – 20! 2 + 8) + (25 + 20! 2 + 8)


= 50 + 16
= 66
AC = ! 66 cm
3. 2 + 3! y = 6! 3 + 5
3! y = 6! 3 + 3
6! 3 + 3
! y =
3
y = (
6! 3 + 3 2
3
)
108 + 36! 3 + 9
=
9
117 + 36! 3
=
9
= 13 + 4! 3

14
4. (a) ! 2 –7x + 2x = 0
! 2 –7x = –2x
Kuasa duakan kedua-dua belah
2 – 7x = 4x2
4x + 7x – 2 = 0
2

(4x – 1)(x + 2) = 0
x = 1 (Abaikan)  atau  x = −2
4
Maka, x = –2.

(b) ! 2x + 1 + ! 2x – 1 = 2


! 2x + 1 = 2 – ! 2x – 1
Kuasa duakan kedua-dua belah
2x + 1 = 4 − 4! 2x – 1 + 2x − 1
4! 2x – 1 = 2
! 2x – 1 = 1
2
Kuasa duakan kedua-dua belah
2x – 1 = 1
4
2x = 5
4
x = 5
8
(c) ! 4x + 3 – ! 4x – 1 = 2
! 4x + 3 = 2 + ! 4x – 1
Kuasa duakan kedua-dua belah
4x + 3 = 4 + 4! 4x – 1 + 4x − 1
4! 4x – 1 = 0
Kuasa duakan kedua-dua belah
4x – 1 = 0
4x = 1
x = 1
4
Latihan Intensif 4.2 (Halaman 108)
1. (a) ! 5 × ! 11 = ! 55 (b) ! 7 × ! 10 = ! 70

(c) ! 27 =   27 (d)


! ! 48 =   48
!
! 18 18 ! 8 8

=   3 = ! 6
!2

15
2. (a) ! 24 = ! 4 × ! 6 (b)
! 162 = ! 81 × ! 2
= 2! 6 = 9! 2

(c) ! 54 =   54 (d)


! 3
2! 6 2 4 × 6
3
=
9
( )
! 3
= ! 18 = 24
9
= ! 9 × ! 2 = 8
3
= 3! 2 = 4 ! 4
3
3. (a) 3! 10 + 5! 10 = 8! 10 (b) 6! 11 – ! 11 = 5! 11
(c) 13! 13 – 2! 13 = 11! 13 (d) 2! 45 + ! 20 = 2! 9 × 5 + ! 4 × 5
= 6! 5 + 2! 5
= 8! 5
(e) 3! 27 – ! 72 = 3! 9 × 3 – ! 72 (f)
! 18 + ! 27 = ! 9 × 2 + ! 9 × 3
= 3! 9 × 3 – ! 9 × 8 = 3! 2 + 3! 3
= 9! 3 – 3! 4 × 2
= 9! 3 – 6! 2
(g) 3! 15 × 7! 5 = 21! 15 × 5 (h)
! 72 × 4! 15 = 4! 1 080
= 21! 75 = 4! 36 × 30
= 21! 25 × 3 = 24! 30
= 105! 3
(i) ! 4 (2! 3 ) – 5! 3 = 2! 12 – 5! 3 (j) ! 7 (3 + 7! 7 ) = 3! 7 + 49
= 2! 4 × 3 – 5! 3
= 4! 3 – 5! 3
= –! 3
(k) ! 5 (7 – 5! 5 ) = 7! 5 – 25 (l) (3 + 3! 7 )(3 + 5! 7 ) = 9 + 15! 7 + 9! 7 + 105
= 114 + 24! 7
(m) (7 + 5! 7 )(3 – 5! 7 ) (n) (7 – 5! 5 )(3 – 5! 5 )
= 21 – 35! 7 + 15! 7 – 175 = 21 – 35! 5 – 15! 5 + 125
= –154 – 20! 7 = 146 – 50! 5

(o) ! 112 =  112 (p)


! ! 12 =   12
!
! 7 7 ! 108 108

= ! 16 =  1 !
9
=4 1
=
3
16
9! 20
(q) ! 88 = 1   88
! (r) = 3   20
!
2! 11 2 11 3! 5 5
= ! 8 1 = 3! 4
2
=6
= 1 ! 4 × 2
2
= ! 2
4. Diberi A = 3! 5 + 7! 3 , B = 2! 5 – 7! 7 , C = 2! 3 – 9! 8
(a) A + B = 3! 5 + 7! 3 + 2! 5 – 7! 7
= 5! 5 + 7! 3 – 7! 7

(b) A – C = (3! 5 + 7! 3 ) – (2! 3 – 9! 8 )


= 3! 5 + 5! 3 + 9! 8
= 3! 5 + 5! 3 + 18! 2
(c) 3A + 2B = 3(3! 5 + 7! 3 ) + 2(2! 5 – 7! 7 )
= 9! 5 + 21! 3 + 4! 5 – 14! 7
= 13! 5 + 21! 3 – 14! 7
(d) 3A + B – 2C = 3(3! 5 + 7! 3 ) + (2! 5 – 7! 7 ) – 2(2! 3 – 9! 8 )
= 9! 5 + 21! 3 + 2! 5 – 7! 7 – 4! 3 + 18! 8
= 11! 5 + 17! 3 – 7! 7 + 18! 8
= 11! 5 + 17! 3 – 7! 7 + 36! 2

3 + ! 5
5. (a) 2 = 2 × ! 5 (b) 4 = 4 ×
! 5 ! 5 ! 5 3 – ! 5 3 – ! 5 3 + ! 5
2! 5 12 + 4! 5
= =
5 9–5
= 3 + ! 5
4 4 3 + 3! 5 5 5 2! 3 + ! 2
(c) = × (d) = ×
3 – 3! 5 3 – 3! 5 3 + 3! 5 2! 3 – ! 2 2! 3 – ! 2 2! 3 + ! 2
12 + 12! 5 10! 3 + 5! 2
= =
9 – 45 12 – 2
12 + 12! 5 10! 3 + 5! 2
= =
–36 10

= – 
(1 + ! 5 ) = ! 3 + ! 2
3 2

17
4 + ! 5 4 + ! 5 3 + ! 5 – – –
(e) = × (f) ! 3 ! 7 = ! 3 ! 7 × ! 3 ! 7
3 – ! 5 3 – ! 5 3 + ! 5 ! 3 + ! 7 ! 3 + ! 7 ! 3 – ! 7
12 + 4! 5 + 3! 5 + 5 3 – ! 3 ! 7 – ! 3 ! 7 + 7
= =
9–5 3–7
17 + 7! 5 10 – 2! 21
= =
4 – 4
–5 + ! 21
=
2
1 1 1 – ! 3 + 1 + ! 3
6. (a) + =
1 + ! 3 1 – ! 3 (1 + ! 3 )(1 – ! 3 )
= 2
1–3
= −1

2 1 2( – ) + ! 7 + ! 2
(b) + = ! 7 ! 2
! 7 + ! 2 ! 7 – ! 2 (! 7 + ! 2 )(! 7 – ! 2 )
2! 7 – 2! 2 + ! 7 + ! 2
=
7–2
3! 7 – ! 2
=
5
2 1 2(4 + ! 3  ) + 4 – ! 3
(c) + =
4 – ! 3 4 + ! 3 16 – 3
8 + 2! 3 + 4 – ! 3
=
13
12 + ! 3
=
13
7. (! 5 + ! 2 )p = 8 + ! 10
8 + ! 10 –
p= × ! 5 ! 2
! 5 + ! 2 ! 5 – ! 2
8! 5 – 8! 2 + ! 50 – ! 20
=
5–2
8! 5 – 8! 2 + 5! 2 – 2! 5
=
5–2
6! 5 – 3! 2
=
3
( )
= 2! 5 – ! 2 cm

18
3 + ! 2
8. (a) tan x =
1 + 2! 2
3 + ! 2 1 – 2! 2
= ×
1 + 2! 2 1 – 2! 2
3 – 6! 2 + ! 2 – 4
=
1–8
–1 – 5! 2
=
–7
1 + 5! 2
=
7
(b) Luas = 1 × (3 + ! 2 ) × (1 + 2! 2 )
2
= 1 × (3 + 6! 2 + ! 2 + 4)
2
= 1 × (7 + 7! 2 )
2
= (7 + 7! 2
2
)
cm2

Inkuiri 8 (Halaman 109)


7. Nilai logaritma bagi suatu nombor negatif dan sifar tidak dapat ditentukan.
8. (a) loga 1 = 0 adalah sah.
(b) loga a = 1 adalah sah.

Inkuiri 9 (Halaman 111)


x –3 –2 –1 0 1 2 3
1 1 1
y 8 4 2 1 2 4 8

x 1 1 1
8 4 2 1 2 4 8

y –3 –2 –1 0 1 2 3
y
8
6
4
2
x
–6 –4 –2 0 2 4 6 8 10
–2
–4

19
Latih Diri 4.9 (Halaman 113)
1. (a) 34 = 81 (b) 27 = 128
log3 81 = 4 log2 128 = 7
(c) 53 = 125 (d) 63 = 216
log5 125 = 3 log6 216 = 3
2. (a) log10 10 000 = 4 (b) log10 0.0001 = −4
104 = 10 000 10−4 = 0.0001
(c) log2 128 = 7 (d) log4 64 = 3
27 = 128 43 = 64
3. (a) log10 9 = 0.9542 (b) log10 99 = 1.996

( )
(c) log10 5 = –0.2375
6
3
(d) log2 64 = x
2x = 64
2x = 26
x = 6
(e) log3 81 = x (f) log4 256 = x
3x = 81 4x = 256
3 = 3 x 4
4x = 44
x = 4 x=4
(g) log10 100 000 = x
10x = 100 000
10x = 105
x=5
4. (a) log2 x = 5 (b) log8 x = 3 (c) log2 x = 8
25 = x 83 = x 28 = x
x = 32 x = 512 x = 256
5. (a) antilog 2.1423 = 138.78 (b) antilog 1.3923 = 24.68
(c) antilog 3.7457 = 5568.01 (d) antilog (–3.3923) = 0.0004052
(e) antilog (–2.5676) = 0.002706 (f) antilog (–4.5555) = 0.00002783

Inkuiri 10 (Halaman 113)


4. Jika a, x dan y ialah positif dan a ≠ 1, maka
(a) loga xy = loga x + loga y  (Hukum hasil darab)
(b) loga x = loga x – loga y  (Hukum hasil darab)
y
(c) loga xn = n loga x untuk sebarang nombor nyata n  (Hukum kuasa)
Latih Diri 4.10 (Halaman 115)
1. (a) log7 1 1 = log7 5 (b) log7 28 = log7 (7 × 4)
4 4
= log7 5 − log7 4 = log7 7 + log7 4
= 0.827 – 0.712 = 1 + 0.712
= 0.115 = 1.712
20
(c) log7 100 = log7 (25 × 4) (d) log7 0.25 = log7 1
4( )
= log7 52 + log7 4 = log7 1 − log7 4
= 2 log7 5 + log7 4 = −0.712
= 2(0.827) + 0.712
= 2.366
2. (a) log3 21 + log3 18 – log3 14 = log3 (21 × 18 ÷ 14)
= log3 27
= log3 33
= 3 log3 3
=3
1 1
(b) 2 log4 2 – log4 9 + log4 12 = log4 (22 × 12 ÷ 9 2 )
2
= log4 16
= log4 42
= 2 log4 4
=2
(c) log2 7 + log2 12 – log2 21 = log2 (7 × 12 ÷ 21)
= log2 4
= log2 22
= 2 log2 2
=2

Cabar Minda (Halaman 116)


(a) log10 (–6) adalah tidak tertakrif.
(b) log–10 (6) adalah tidak tertakrif.

Latih Diri 4.11 (Halaman 116)


1. (a) log2 x + log2 y2 = log2 xy2 (b) logb x – 3 logb y = logb x – logb y3

1
= logb x3
y ( )
(c) log2 x + 3 log2 y = log2 x + log2 y
3
(d) log4 x + 2 – 3 log4 y
2 1
= log2 xy3 = log4 x 2 + log4 42 – log4 y3

= log4 16! x ( y3 )
(e) log3 m + 2 log3 n – log3 m = log3 m + log3 n – log3 m
4 4 2

(
= log3 m
m4n2
)
= log3 m3n2
2. (a) log2 10 = log2 (2 × 5) (b) log2 45 = log2 (9 × 5)
= log2 2 + log2 5 = log2 32 + log2 5
= 1 + q = 2 log2 3 + log2 5
= 2p + q

21
1
(c) log2 ! 15 = log2 15 2
= 1 log2 (3 × 5)
2
= 1 log2 3 + 1 log2 5
2 2
1
= p+ q 1
2 2
= 1 (p + q)
2

Cabar Minda (Halaman 117)


log10 20 loge 20
log5 20 = log5 20 =
log10 5 loge 5
= 1.30103 = 2.99573
0.69897 1.60944
= 1.8614 = 1.8614
Latih Diri 4.12 (Halaman 118)
log10 22 log10 1.32
1. (a) log3 22 = (b) log6 1.32 =
log10 3 log10 6
= 1.3424 = 0.1206
0.4771 0.7782
= 2.8137 = 0.1550
log10 18 log10 0.815
(c) log5 18 = (d) log4 0.815 =
log10 5 log10 4
= 1.2553 = –0.0888
0.6990 0.6021
= 1.7959 = −0.1475
loge 225 loge 324
2. (a) log7 225 = (b) log9 324 =
loge 7 loge 9
= 5.4161 = 5.7807
1.9459 2.1972
= 2.7833 = 2.6309
loge 379
(c) log20 379 =
loge 20
= 5.9375
2.9957
= 1.9820
log3 9 log3 8
3. (a) log2 9 = (b) log9 8 =
log3 2 log3 9
log3 3 2
log3 23
= =
log3 2 log3 32
3 log3 2
= 2 =
t 2 log3 3
= 3t
2
22
log3 18 log3 9
(c) log2 18 = (d) log2 9 = 4
log3 2 4 log3 2
log3 (9 × 2) log3 9 – log3 4
= =
log3 2 log3 2
log3 9 + log3 2 log3 32 – log3 22
= =
log3 2 log3 2
2 log3 3 + log3 2 2 log3 3 – 2 log3 2
= =
log3 2 log3 2
= 2 + t = 2 – 2t
t t
4. (a) log4 m2n3 =
log 2
m2n3
(b) log8 m = ( )
log2 m2
n
log2 4 n2 log2 8
log2 m2 + log2 n3 log2 m – log2 n2
= =
log2 22 log2 23
2 log2 m + 3 log2 n log2 m – 2 log2 n
= =
2 log2 2 3 log2 2
= 2a + 3b = a – 2b
2 3
log2 8n
(c) logmn 8n =
log2 mn
log2 23 + log2 n
=
log2 m + log2 n
= 3+b
a+b

Latih Diri 4.13 (Halaman 120)


1. (a) 42x – 1 = 7x
(2x – 1) log 4 = x log 7
2x log 4 – log 4 = x log 7
2x log 4 – x log 7 = log 4
x(2 log 4 – log 7) = log 4
log 4
x=
2 log 4 – log 7
= 0.6021
1.2041 – 0.8451
= 1.677

23
(b) 52x − 1 = 79x − 1
(2x – 1) log 5 = (x – 1) log 79
2x log 5 – log 5 = x log 79 – log 79
2x log 5 – x log 79 = log 5 – log 79
x(2 log 5 – log 79) = log 5 – log 79
log 5 – log 79
x=
2 log 5 – log 79
= 0.6990 – 1.8976
1.3979 – 1.8976
= 2.399
(c) 73x – 1
= 50x
(3x – 1) log 7 = x log 50
3x log 7 – log 7 = x log 50
3x log 7 – x log 50 = log 7
x(3 log 7 – log 50) = log 7
log 7
x=
3 log 7 – log 50
= 0.8451
2.5353 – 1.6990
= 1.011
2. (a) ln (5x + 2) = 15
loge (5x + 2) = 15
e15 = 5x + 2
3269017.372 = 5x + 2
5x = 3269017.372 – 2
x = 3269015.372
5
= 653803.075
(b) 30e2x + 2 = 145
e2x + 3 = 145
30
e2x + 3 = 4.8333
ln e2x + 3 = ln 4.8333
(2x + 3) ln e = ln 4.8333
2x = ln 4.8333 – 3
x = –1.4245
2
x = −0.712
(c) 5e3x – 4 = 35
e3x – 4 = 35
5
=7
ln e3x – 4 = ln 7
(3x – 4) ln e = ln 7
3x = ln 7 + 4
x = 5.9460
3
x = 1.982
24
(d) ln (3x – 2) = 4
loge (3x – 2) = 4
e4 = 3x − 2
54.5982 = 3x – 2
3x = 54.5982 + 2
= 56.5982
3
= 18.866
(e) 41 – e2x = 5
e2x = 41 − 5
ln e2x = ln 36
2x ln e = ln 36
x = ln 36
2
= 3.5835
2
x = 1.792
(f) ln (x + 1)2 = 4
(x + 1)2 = e4
(x + 1) = ±e2
x = e2 – 1 x = –e2 – 1
= 7.3891 – 1 = –7.3891 – 1
= 6.389 = –8.389
3. H = 260 000 ( ) 9
8
n

( )
260 000 9 . 300 000
8
n

( ) 9 n . 30
8 26
n log . log 30
9
8 26
log 30
n . 26
log 9
8
n . 1.2150
Bilangan tahun minimum supaya harga rumah tersebut melebihi RM300 000 ialah 2 tahun.
4. S = 2000 (1 + 0.07)n
2000 (1 + 0.07)n . 4 000
(1 + 0.07)n . 2
n log (1 + 0.07) . log 2
log 2
n .
log (1 + 0.07)
. 0.3010
0.0294
. 10.2381
Bilangan tahun minimum untuk jumlah simpanannya melebihi RM4 000 ialah 11 tahun.

25
5. W = 4000(1.1)n
4000(1.1)n . 5100
(1.1)n . 5100
4000
n log 1.1 . log 5100
4000
log 1.275
n .
log 1.1
. 0.1055
0.0414
n . 2.5483
Bilangan tahun wang Encik Chong melebihi RM5 100 buat pertama kali ialah 3 tahun.
6. P = 760e−0.125h
760e −0.125h
= 380
e−0.125h = 380
760
−0.125h log e = log 1
2
log 1
h = 2
–0.125 log e
= –0.3010
–0.0543
= 5.543 km

Latihan Intensif 4.3 (Halaman 121)


1. log5 1 = 0
log5 75
log7 75 =
log5 7
log5 (25 × 3)
=
log5 7
log5 25 + log5 3
=
log5 7
= 2 + 0.683
1.209
= 2.219
2. loga ( )
45 = log 45 – log a3
a3 a a
= loga (32 × 5) – 3 loga a
= 2 loga 3 + loga 5 – 3
= 2x + y − 3

26
log2 8 1
3. log4 8 + logr ! r = + logr r 2
log2 4
log2 8
= + 1 logr r
log2 4 2
log2 2 3
= + 1 logr r
log2 22 2
= 3 + 1
2 2
=2
log 49 log 12
log12 49 × log64 12 ×
log 12 log 64
4. =
log16 7 log 7
log 16
log 49 × log 16
=
log 64 × log 7
log 72 × log 42
=
log 43 × log 7
= 4
3

5. log10 x = 2  ,  log10 y = −1
x = 102 y = 10−1

xy – 100y2 = 102 × 10−1 – 100 × (10−1)2


= 102 – 1 – 102 × 10−2
= 10 − 100
= 10 – 1
= 9 (terbukti)
( )
6. log5 4.9 = log5 49
10
= log5 49 – log5 10
= log5 72 – log5 (2 × 5)
= 2 log5 7 – log5 2 – log55
= 2p – m – 1
7. log2 (2x + 1) – 5 log4 x2 + 4 log2 x = log2 (2x + 1) + log2 x4 – 5 log4 x2
log2 x2
= log2 (2x + 1)x4 – 5
log2 4
= log2 (2x + x ) −
5 4 5 log2 x2
2
(2x5 + x4)
= log2 5
(x2) 2
(
= log2 2x +5 x )
5 4

x
(
= log2 2 + 1 )x

27
8. log2 xy = 2 + 3 log2 x – log2 y
= log2 4 + log2 x3 – log2 y

( )
= log2 4x
3

y
xy = 4x 3

y
y2 = 4x2
y = 2x
( )
log2 8b
9. log4( ) 8b
c
=
log2 4
c

= 1 (log2 8 + log2 b – log2 c)


2
= 1 (3 + x – y)
2
( )
10. (a) 10 log10 10 = 50
–7

P0
(
log10 10 = 5 )
–7

P0
10 –7
= 105
P0
P0 = 10 5
–7

10
P0 = 10−12 Watt
(b) Mesin pencuci pinggan : Pam air panas
62 : 50
31 : 25
(
(c) d = 10 log10 P ) P0
(
= 10 log10 100 )
10–12
= 10 log10 1014
= 140
Kuasa yang melebihi 140 desibel akan menyakiti telinga manusia.
11. (a) P = 2 500 000e0.04(0)
= 2 500 000
(b) P = 2 500 000e0.04(10)
= 3 729 561
Maka, populasi negara itu pada tahun 2030 ialah 3 729 561.
(c) 2 500 000e0.04t . 50 000 000
e0.04t . 50 000 000
2 500 000
e . 20
0.04t

0.04t log e . log 20


log 20
t .
0.04 × log e
. 74.8933
= 75
2020 + 75 = 2095. Maka, populasi negara itu melebihi 50 000 000 pada tahun 2095.
28
Latih Diri 4.14 (Halaman 123)
1. A = 1 000 × 20.7n
5 000 = 1 000 × 20.7n
20.7n = 5
log 20.7n = log 5
0.7n log 2 = log 5
log 5
n =
0.7 log 2
= 3.3170
Maka, masa yang diambil oleh serangga untuk menyerang kawasan seluas 5 000 hektar ialah
3 minggu 2 hari.
2. (a) I = 32 × 4−0
= 32 amp
(b) (i) I = 32 × 4−1
= 8 amp
(ii) I = 32 × 4−2
= 2 amp
(c) 0.5 = 32 × 4−t
4−t = 0.5
32
4t = 64
log 4t = log 64
log 64
t =
log 4
t = 3 saat

Latihan Intensif 4.4 (Halaman 123)


1. (a) W = 1 000(1.09)5
= 1538.62
Maka, jumlah wang Encik Ramasamy selepas 5 tahun ialah RM1 538.62
(b) 1 200 = 1 000(1.09)t
1.09t = 1 200
1 000
1.09t = 1.2
t log 1.09 = log 1.2
log 1.2
t=
log 1.09
= 2.1156
Maka, masa yang diperlukan oleh Encik Ramasamy untuk memperoleh RM1 200 ialah
2.116 tahun.
2. (a) W(t) = 50 × 2–0.0002(0)
= 50
Maka, jisim asal uranium ialah 50 gram.

29
(b) 8 = 50 × 2–0.0002t
2
–0.0002t
= 8
50
2–0.0002t = 0.16
–0.0002t log 2 = log 0.16
log 0.16
t=
–0.0002 log 2
= 13219.2810
Maka, masa yang diperlukan untuk jisim uranium berbaki 8 gram ialah 13219.2810 tahun.
3. (a) J = 25 × e0.1t
25 × e = 50
0.1t

e0.1t = 50
25
e0.1t = 2
0.1t ln e = ln 2
t = ln 2
0.1
= 10 ln 2
Maka, t = 10 ln 2 jam.
(b) t = 10 ln 2
= 10 × 0.6931
= 6.931
Maka, t = 6.93 jam.
Latihan Pengukuhan (Halaman 124)
1. 42x – 1 + 42x = 4
(
42x 1 + 1 = 4
4 )
42x(1.25) = 4
42x = 4
1.25
42x = 3.2
2x log 4 = log 3.2
log 3.2
x=
2 log 4
= 0.5051
1.2041
= 0.4194
2. 5n + 1 – 5n + 5n – 1 = 105
5n × 5 – 5n + 5 = 105
n

5
(
5n 5 – 1 + 1 = 105
5 )
5n(4.2) = 105
5n = 105
4.2
= 25
5n = 52
n=2
30
3. ! 5 x – ! 3 x = ! 7
x(! 5 – ! 3 ) = ! 7
x= ! 7
! 5 – ! 3
! 7 +
= × ! 5 ! 3
! 5 – ! 3 ! 5 + ! 3
! 7 (! 5 + ! 3 )
=
5–3
! 35 + ! 21
=
2
4. logx a + logx 1 =t
a
(
logx a × 1 = t
a )
logx 1 = t
t=0
5. Katakan jejari bagi bulatan kecil ialah r.
2
CD = ! 32 – 12 1
C
= ! 8 D
F
E r
A B

EF = CD
! (2 + r) – (2 – r) + ! (1 + r) – (1 – r)2 = ! 8
2 2 2

! 4 + 4r + r2 – 4 + 4r – r2 + ! 1 + 2r + r2 – 1 + 2r – r2 = ! 8


! 8r + ! 4r = ! 8
(! 8r + ! 4r ) = (! 8 )
2 2

8r + 2! 8r ! 4r + 4r = 8
12r + 2r! 32 = 8
r(12 + 2! 32 ) = 8
r= 8
12 + 8! 2
6. (a) T = 100(0.9)x
= 100(0.9)5

= 59.05ºC
(b) 100(0.9)x = 80
(0.9)x = 80
100
= 0.8
x log 0.9 = log 0.8
log 0.8
x=
log 0.9
= 2.12 saat
31
( )
7. RM60 000 7 , RM 20 000
8
n

( )
7 n , 20 000
8 60 000
n log , log 1
7
8 3
log 1
n . 3
log 7
8
n . 8.2274
n = 9 tahun
Maka bilangan tahun apabila harga kereta itu kurang daripada RM20 000 buat pertama kali
ialah 9 tahun.
8. logx 3 = s log! y 9 = t
xs = 3
1
(! y ) t
=9
2
x = 3 s
y = 9t

log9 x3y = log9 x3 + log9 y

( )
1 3
= log9 3 s + log9 9 t( )
2

= 3 log9 3 + 2 log9 9
s t
= 3 ( )
log 3
s log 9
+ 2
t
= 3
( )
s 2
1 + 2
t
= 3 + 2
2s t
9. 3(9x) = 27y…1
log2 y = 2 + log2 (x – 2)…2
Daripada 1, 3(32x) = 33y
1 + 2x = 3y…3
Daripada 2, log2 y = log2 4 + log2 (x – 2)
log2 y = log2 4(x – 2)
y= 4(x – 2)
y= 4x – 8…4
Gantikan 4 ke dalam 3.
1 + 2x = 3(4x – 8)
1 + 2x = 12x – 24
10x = 25
x= 5
2

32
Gantikan x = 5 ke dalam 4.
2
( )
y=4 5 –8
2
=2
( )
10. x log10 1 – 2 = log10 p – log10 q
y
( ) p
x log10 1 – 2 = log10 q
y
(1 – 2y ) = pq
x

(1 – 202 ) = 100
x 10 000
000
x log ( ) = log 10 000
18
20 100 000
x = –1
–0.04576
= 21.85 tahun

33
BAB 5 JANJANG
Inkuiri 1 (Halaman 128)
2.

3.
Susunan poligon, n n=1 n=2 n=3 n=4 n=5 n=6
Hasil tambah sudut pedalaman 180 360° 540° 720° 900° 1 080°
4. Sebutan berturutan bagi hasil tambah sudut pedalaman diperoleh dengan menambah 180°
pada sebutan sebelumnya.
5. Beza antara sebarang dua sebutan berturutan ialah satu pemalar yang sama dan nilai tetap
yang menghubungkan dua sebutan itu ialah 180°.
6. Hasil tambah sudut pedalaman bagi susunan poligon kesepuluh ialah apabila n = 10, iaitu
1 080° + 180° + 180° + 180° + 180° = 1 800°
Latih Diri 5.1 (Halaman 129 & 130)
1. (a) Beza sepunya, d = –21 – (–35)
= 14
Tambah 14 kepada sebutan sebelumnya.
(b) Beza sepunya, d = 5! 3 – 2! 3
= 3! 3
Tambah 3! 3 kepada sebutan sebelumnya.
(c) Beza sepunya, d = 2p – (p + q)
= p – q
Tambah (p – q) kepada sebutan sebelumnya.
(d) Beza sepunya, d = loga 24 – loga 2
= loga 24 – loga 21
= loga 23
Tambah loga 2 kepada sebutan sebelumnya.
3

2. (a) d1 = 13 – 9 = 4
d2 = 17 – 13 = 4
d1 = d2, maka jujukan ini ialah janjang aritmetik.
(b) d1 = 1 – 1 = – 1
4 2 4
1
d2 = – = –  1 1
6 4 12
d1 ≠ d2, maka jujukan ini bukan janjang aritmetik.

1
(c) d1 = 0.01 – 0.1 = –0.09
d2 = 0.001 – 0.01 = –0.009
d1 ≠ d2, maka jujukan ini bukan janjang aritmetik.
(d) d1 = 5 – (5 – x) = x
d2 = (5 + x) – 5 = x
d1 = d2, maka jujukan ini ialah janjang aritmetik.
3. (a) 10 (b) p

2p
5 9 13
–p 3p 7p
8
12p

(c) 17x

12x

7x 9x 11x

x 5x

4. Jujukan bagi jarak setiap bendera: 5, 10, 15, …
d1 = 10 – 5 = 5
d2 = 15 – 10 = 5
Beza sepunya, d = 5, maka susunan bendera mengikut janjang aritmetik.
Inkuiri 2 (Halaman 130)
3. Kaedah mendapatkan nilai Rumus
Sebutan Nilai sebutan
sebutan (kaedah deduksi)
a
T1 Tidak mempunyai d T1 = a + 0d

a + d
T2 Tambah d pada sebutan T1 T2 = a + 1d

a + d + d
T3 Tambah d pada sebutan T2 T3 = a + 2d
   
… … …
Tn Tambah d pada sebutan Tn – 1 Tn = a + (n – 1)d

4. (a) T20 = a + 19d


(b) Bilangan beza sepunya bagi sebutan ke-n, Tn ialah (n – 1).
(c) Tn = a + (n – 1)d
2
Latih Diri 5.2 (Halaman 132)
MULA

Cari sebutan ke-9 3x – 1, 4x, 6x – 2


T5 = 20 dan
dalam jujukan 9, ialah tiga sebutan
T4 = 2T2, cari T10.
5, 1, … berturutan. Cari T6.

–23 25 8x – 4 24 40

Diberi Tn = 8 – 3n. Diberi T2 = 3 dan


Diberi Tn = 8 – 5n, Cari beza sepunya, T17 = 54, cari
cari T4. d. sebutan pertama, a.

–62 –18 3 – 4 –0.4

Diberi a = 10 dan Diberi –17, –14,


TAMAT
d = –4, cari T7. –11, … 55, cari
bilangan sebutan.

2. (a) Jujukan gaji: RM36 000, RM37 000, RM38 000, …


Jujukan ini ialah janjang aritmetik dengan a = RM36 000 dan d = RM1 000
Gaji bagi n bilangan tahun Encik Muiz bekerja, Tn = RM72 000
Tn = a + (n – 1)d
72 000 = 36 000 + (n – 1)(1 000)
36 = n – 1
n = 37 tahun
Maka, Encik Muiz perlu bekerja selama untuk 37 tahun untuk memperoleh dua kali
ganda gaji tahun pertama.
(b) Gaji pada tahun ke-6, T6 = RM43 500
Tn = a + (n – 1)d
43 500 = 36 000 + (6 – 1)d
7 500 = 5d
d = 1 500
Maka, kenaikan gaji tahunan Encik Muiz ialah RM1 500.

3
Inkuiri 3 (Halaman 133)
5.
Hasil
Bilangan petak mengikut bilangan Rumus menggunakan kaedah
tambah
sebutan deduksi luas segi empat tepat
sebutan
Rajah I Rajah II
S2 = T1 + T2 S2 = [a + a + d]2
S2 = a + (a + d) 2
1 unit 1 unit = 2a + d = 2[2a + (2 – 1)d]
2
Rajah III Rajah IV
S2 = T1 + T2 + T3 S3 = [a + a + 2d]3
= a + (a + d) + 2
S3
(a + 2d) = 3[2a + (3 – 1)d]
2
= 3a + 3d
S4 = T1 + T2 + T3 + T4 S4 = [a + a + 3d]4
= a + (a + d) + 2
(a + 2d) + = 4[2a + (4 – 1)d]
S4 (a + 3d) 2
= 4a + 6d

  
Sn = T1 + T2 + T3 + T4 + … + Tn Sn = n[2a + (n – 1)d]
= a + (a + d) + (a + 2d) + (a + 3d) + 2
Sn … + [a + (n – 1)d]
= n[2a + (n – 1)d]
2

Cabar Minda (Halaman 134)


S20 = 230 + 630 bermaksud hasil tambah sebutan kedua puluh ialah sepuluh sebutan pertama
tambah dengan sepuluh sebutan yang seterusnya.

Cabar Minda (Halaman 135)


Nilai n , –25.99 diabaikan kerana bilangan hari tidak boleh bernilai negatif.
Latih Diri 5.3 (Halaman 136)
1. (a) a = –20, d = –15 – (–20)
=5
Tn­ = a + (n – 1)d
100 = –20 + (n – 1)(5)
120 = 5n – 5
5n = 125
n = 25

4
Maka, S25 = 25 [2(–20) + (25 – 1)(5)]
2
= 25 [–40 + 120]
2
= 25 [80]
2
= 1 000
(b) a = 3 , d = 6 – 3
5 5 5
= 3
5
S23 = [( )
23
2
2 3
5 ( )]
+ (23 – 1) 3
5
= [23
2 5] 6 + 66
5
= [ ]
23
2 5
72

= 165 3
5
2. Melintang:
(a) a = 38, d = 34 – 38 (e)
= –4 3
S18 = 18 [2(38) + (18 – 1)(– 4)] (c)
2 3 0 0
= 9[8]
= 72 1 1
(b) a = –10, d = 6 (a)
7
(d)
2 5 0
S100 = 100 [2(–10) + (100 – 1)(6)] (b)
2 2 8 7 0 0
= 50[574]
= 28 700 0
(c) S42 = 5 838, Tn = –22
S42 = 42 [a + (– 22)]
2
5 838 = 21[a – 22]
278 = a – 22
a = 300
Menegak:
(c) n = 140, a = 2, T140 = 449
T140 = 449
2 + (140 – 1)d = 449
139d = 447
d = 447
139
S140 = [
140
2 ( )]
2(2) + (140 – 1) 447
139
= 70[4 + 447]
= 70[451]
= 31 570

5
(d) a = –15, d = –3, Sn = –1 023
–1 023 = n [2(–15) + (n – 1)(–3)]
2
–2 046 = –27n – 3n2
3n2 + 27n – 2 046 = 0
n2 + 9n – 682 = 0
(n + 31)(n – 22) = 0
n = –31 (Abaikan) atau n = 22
Maka, n = 22.
(e) S200 = S250 – S50
= 250 [250 + 1] – 50 [50 + 1]
2 2
= 31 375 – 1 275
= 30 100
3. Jujukan bagi panjang garis yang selari dengan paksi-y: 1, 3, 5, …
a = 1, d = 3 – 1 = 2
T11 = 1 + (11 – 1)(2)
= 21
Panjang garis terakhir yang selari dengan paksi-y ialah 21 unit.
Jujukan bagi panjang corak: 1, 1.5, 2, …, 21
a = 1, d = 1.5 – 1 = 0.5
Tn = 1 + (n – 1)(0.5)
21 = 0.5n + 0.5
n = 41
S41 = 41 [2(1) + (41 – 1)(0.5)]
2
= 41 [22]
2
= 451
Maka, hasil tambah panjang keseluruhan corak ialah 451 unit.
4. (a) 1, 3, 5, 7, …, Sn < 200
n [2(1) + (n – 1)2] < 200
2
n[1 + (n – 1)] < 200
n2 < 200
n < 14.14
º n = 14
S14 = 14 [2 + 13(2)]
2
= 7[28]
= 196
Terdapat 14 kepingan kayu berwarna sama yang lengkap dan 4 kepingan kayu yang tinggal.
(b) T14 = 1 + 13(2) = 27 kepingan kayu
Jika biru, 1, 5, 9, …, 27
Tn = 27 = 1 + (n – 1)4
26 = 4(n – 1)
30 = 4n
n = 30 bukan integer
4
6
Jika kelabu, 3, 7, 11, …, 27
Tn = 27 = 3 + (n – 1)4
24 = 4(n – 1)
n–1=6
n = 7, nombor integer
Maka, kepingan kayu terakhir ialah kelabu dan bilangan kepingan kayu ialah 27 keping.
Latih Diri 5.4 (Halaman 138)
1. (a) Jujukan jangkaan jualan buku: 10, 14, 18, …
a = 10, d = 14 – 10
=4
Sn . 1 000
n [2(10) + (n – 1)(4)] . 1 000
2
n[16 + 4n] . 2 000
4n2 + 16n – 2 000 . 0
n2 + 4n – 500 . 0
– 4 + ! 2 016 – 4 – ! 2 016
n .   atau  n ,
2 2
. 20.4 , –24.4 (Abaikan)
Maka, n = 21, iaitu Encik Tong memerlukan 21 hari untuk menjual kesemua buku itu.
(b) S10 = 10 [2(10) + (10 – 1)d]
2
1 000 = 5[20 + 9d]
200 = 20 + 9d
9d = 180
d = 20
Kadar peningkatan buku yang perlu dijual setiap hari ialah 20 buah.
2. (a) T15 = 30
S15 = 240
15 [a + 30] = 240
2
15a + 450 = 480
15a = 30
a=2
Panjang dawai dengan bahagian terpendek ialah 2 cm.
(b) T15 = 30
2 + (15 – 1)d = 30
2 + 14d = 30
14d = 28
d=2
Beza panjang antara dua bahagian dawai berturutan ialah 2 cm.
Latihan Intensif 5.1 (Halaman 138)
1. (a) d1 = –17 – (–32) = 15
d2 = –2 – (–17) = 15
d3 = 13 – (–2) = 15
Jujukan ialah janjang aritmetik kerana beza sepunya, d adalah sama, iaitu 15.
7
(b) d1 = 5.7 – 8.2 = –2.5
d2 = 3.2 – 5.7 = –2.5
d3 = 1.7 – 3.2 = –1.5
Jujukan bukan janjang aritmetik kerana beza sepunya, d tidak sama.
2. (a) a = –12, d = –9 – (–12)
=3
T9 = –12 + (9 – 1)(3)
= 12
(b) a = 1 , d = –  1 – 1
3 3 3
= –  2
3
3 ( )
T15 = 1 + (15 – 1) –  2
3
= –9
3. (a) a = –0.12, d = 0.07 – (–0.12)
= 0.19
Tn = 1.97
–0.12 + (n – 1)(0.19) = 1.97
0.19n – 0.19 = 2.09
0.19n = 2.28
n = 12
(b) a = x, d = 3x + y – x
= 2x + y
Tn = 27x + 13y
x + (n – 1)(2x + y) = 27x + 13y
2nx – x + ny – y = 27x + 13y
(2n – 1)x + (n – 1)y = 27x + 13y
2n – 1 = 27
2n = 28
n = 14
4. (a) a = –23, d = –17 – (–23)
=6
S17 = 17 [2(–23) + (17 – 1)(6)]
2
= 17 [50]
2
= 425
(b) S2n = 2n [2(–23) + (2n – 1)(6)]
2
= n[12n – 52]
= 4n[3n – 13]
(c) Tn­ = 121
–23 + (n – 1)(6) = 121
6n – 6 = 144
6n = 150
n = 25
8
S25 = 25 [–23 + 121]
2
= 1 225
5. (a) Sn­= 2n2 – 5n
S1 = 2(1)2 – 5(1)
= –3
(b) T9 = S9 – S8
= [2(9)2 – 5(9)] – [2(8)2 – 5(8)]
= 117 – 88
= 29
(c) T4 + T5 + … + T8 = S8 – S3
= [2(8)2 – 5(8)] – [2(3)2 – 5(3)]
= 88 – 3
= 85
1
6. (a) T2 = , S14 = –70
2
a+d= 1
2
2a + 2d = 1…1
S14 = –70
14 [2a + 13d] = –70
2
2a + 13d = –10…2
2 – 1: 11d = –11
d = –1
Maka, beza sepunya ialah –1.
(b) T14 = 3 + (14 – 1)(–1)
2
= – 23
2
7. Jujukan gaji bulanan syarikat A: RM3 500, RM3 520, RM3 540, …
Jujukan gaji tahunan syarikat B: RM46 000, RM47 000, RM48 000, …
Jumlah gaji dalam masa 3 tahun bagi syarikat A:
S36 = 36 [2(3 500) + 35(20)]
2
= RM138 600
Jumlah gaji dalam masa 3 tahun bagi syarikat B:
S3 = 3 [2(46 000) + 2(1 000)]
2
= RM141 000
Lebihan jumlah gaji = RM141 000 – RM138 600
= RM2 400
Yui Ming perlu memilih syarikat B dengan lebihan jumlah gaji sebanyak RM2 400.

9
Inkuiri 4 (Halaman 139)
3. 1 2 4 = 22 8 = 23
16 = 24 32 = 25 64 = 26 128 = 26
256 = 2 8
512 = 2 9
1 024 = 2 10
2 048 = 211
4 096 = 212 8 192 = 213 16 384 = 214 32 768 = 215
65 536 = 216 131 072 = 217 262 144 = 218 524 288 = 219
1 048 576 = 2 20
2 097 152 = 2 21

4. 20 minit × 22 = 440 minit


= 7 jam 20 minit
5. Hasil darab 2 kepada masa sebelumnya.
6.

Latih Diri 5.5 (Halaman 141)


1. (a) r1 = 40 = 1
120 3
40
r2 = 3 = 1
40 3
r1 = r2, maka jujukan ialah janjang geometri.
(b) r1 = 0.003 = 0.1
0.03
r2 = 0.0003 = 0.1
0.003
r1 = r2, maka jujukan ialah janjang geometri.
(c) r1 = 2x
x+1
r2 = 5x + 12
2x
r1 ≠ r2, maka jujukan bukan janjang geometri.
10
2. (a) (b)
1 32 1 1 1 1
3 6 12 24
2 8
1 1
4 2 6 12

2 1 1 1 1
2 12 24 48
3. r1 = r2
x + 1 = 4x + 4
x–2 x+1
(x + 1)(x + 1) = (4x + 4)(x – 2)
x2 + 2x + 1 = 4x2 – 4x – 8
3x2 – 6x – 9 = 0
x2 – 2x – 3 = 0
(x + 1)(x – 3) = 0
x = –1  atau  x = 3
Nilai x yang positif ialah 3.
a = T1 = 3 – 2 = 1
T2 = 3 + 1 = 4
Nisbah sepunya, r = 4
Maka, tiga sebutan pertama ialah 1, 4, 16 dengan nisbah sepunya 4.

Inkuiri 5 (Halaman 141)


2.
Sebutan Nilai sebutan Kaedah mendapatkan nilai sebutan Rumus
T1 2 2(3)1 – 1 = 2(3)0 a
T2 6 2(3)2 – 1 = 2(3)1 ar = ar2 – 1
T3 18 2(3)3 – 1 = 2(3)2 ar2 = ar3 – 1
T4 54 2(3)4 – 1 = 2(3)3 ar3 = ar4 – 1
T5 162 2(3)5 – 1 = 2(3)4 ar4 = ar5 – 1

   
Tn 2(3)n – 1 arn – 1
3. Rumus sebutan ke-n = arn – 1

11
Latih Diri 5.6 (Halaman 143)
MULA

T1 = 12 dan Jika T1 = 4 dan


T3 = T2 + 24, cari TAMAT
T3 = 27, cari T5.
nilai positif r.

3 0.01

Diberi a = 50 dan Diberi –3, 6, –12, Diberi 0.12,


12 …, −192, cari 0.0012,
T5 = 20 , cari r.
25 bilangan sebutan. 0.000012. Cari r.

3 12
5
8 1 Cari T5 bagi
Diberi T2 = dan Diberi r = dan
9 2 jujukan x + 1,
9 1
T6 = . Cari T5. T3 = . Cari T10. x + 3, x + 8, …
2 6
2. Jujukan bagi ketinggian bola: 3, 3(0.95), 3(0.95)2, …
Tn , 1
3(0.95)n – 1 , 1
0.95n – 1 , 1
3
(n – 1) log 0.95 , log 1
3
log 1
n – 1 . 3
log 0.95
n – 1 . 21.4
n . 22.4
Maka, ketinggian bola kurang daripada 1 m pada lantunan yang ke-23.
Latih Diri 5.7 (Halaman 145)
1. (a) a = 0.02, r = 0.04 = 2
0.02
0.02(212 – 1)
S12 =
2–1
= 81.9
p3
(b) a = p, r = = p2
p
Tn = p(p2)n – 1
p21 = p(p2)n – 1
p20 = p2n – 2
20 = 2n – 2
2n = 22
n = 11
12
p[(p2)11 – 1]
S11 =
p2 – 1
p[p22 – 1]
=
p2 – 1
1 [315 – 1]
(c) S15 = 2
2
= 3 587 226.5
2. a = 3 500, r = 700 = 1
3 500 5
Sn = 4 368
[ ( )]
3 500 1 – 1
5
n

= 4 368
1– 1
5
[ ( )]
3 500 1 – 1 = 3 494.4
5
n

( )
1 – 1 = 0.9984
5
n

( ) 1 n = 0.0016
5
n log10 1 = log10 0.0016
5
log10 0.0016
n =
log10 1
5
=4
Bilangan sebutan ialah 4.
3. (a) Jujukan bilangan segi empat sama: 1, 4, 16, …
r1 = 4 = 4
1
r2 = 16 =4
4
r1 = r2. Maka, jujukan membentuk janjang geometri.
(b) a = 1
1(46 – 1)
S6 =
4–1
= 1 365

13
Inkuiri 6 (Halaman 146)
2. n rn Sn
1
1 2 64
1
2 4 96
1
3 8 112
1
4 16 120
1
5 32 124
1
10 1 024 127.875
1
20 1 048 576 127.999

3. Apabila n semakin bertambah, nilai rn menghampiri sifar dan nilai Sn semakin meningkat.
4. Apabila n bertambah hingga ketakterhinggaan, nilai Sn semakin menghampiri a dan
1–r
S∞ = a .
1–r
Latih Diri 5.8 (Halaman 148)
1. Melintang: (a) (c)
2 2 5 0
(a) a = 1 500, r = 1
3
2
S∞ = 1 500
1– 1 (d)
3 5 4
= 2 250 (b)
(b) Jujukan pembayaran pinjaman: 3 0 0 0 0
RM15 000, RM7 500, RM3 750, RM1 875, …
a = 15 000, r = 1
2
S∞ = 15 000
1– 1
2
= RM30 000
Menegak:
(c) r = 1
2
S∞ = 4 480
a = 4 480
1– 1
2
a = 2 240

14
(d) 4.818181… = 4 + 0.81 + 0.0081 + 0.000081 + …
= 4 + S∞
= 4 + 0.81
1 – 0.01
= 4 + 0.81
0.99
=4+ 9
11
= 53
11
Maka, h = 53
Latih Diri 5.9 (Halaman 149)
1. (a) 4x + 20 = 3x – 10
10x 4x + 20
(4x + 20)2 = (3x – 10)(10x)
16x2 + 160x + 400 = 30x2 – 100x
14x2 – 260x – 400 = 0
7x2 – 130x – 200 = 0
(7x + 10)(x – 20) = 0
x = – 10   atau  x = 20
7
Jujukan: a, 200, 100, 50
Maka, bahagian terpanjang ialah 400 cm.
(b) S∞ = 400
1– 1
2
= 800 cm
= 8 m
2. (a) Jujukan jejari: j, j(1.4), j(1.4)2, …
Jujukan lilitan: πj, πj(1.4), πj(1.4)2, …
π(2)(1.415 – 1)
(b) S15 =
1.4 – 1
= 772.8π
= 2 428.8 cm
= 24.28 m

Latihan Intensif 5.2 (Halaman 149)


1. (a) a = –1, r = –3
Tn = 2 187
–1(–3)n – 1 = 2 187
(–3)n – 1 = –2 187
(–3)n – 1 = (–3)7
n – 1 = 7
n=8
–1(1 – 38)
S8 =
1 – (–3)
= 1 640

15
(b) a = log x–1, r = 2
Tn = log x–64
log x (2)–1 n–1
= log x–64
2 log x = 64 log x–1
n–1 –1

2n – 1 = 64
2n – 1 = 26
n – 1 = 6
n=7
log x–1(27 – 1)
S7 =
2–1
= –127 log x
= log x–127
(c) a = 0.54, r = 0.01
Tn = 5.4 × 10–17
0.54(0.01)n – 1 = 5.4 × 10–17
0.54(10–2)n – 1 = 0.54 × 10–16
10–2n + 2 = 10–16
–2n + 2 = –16
2n = 18
n=9
0.54(1 – 0.019)
S9 =
1 – 0.01
= 6
11
(d) a = 3, r = 1
2
( )
Tn = 3 1
2
n–1

= 3 1( )
3
64 2
n–1

( ) ( )
1 6 = 1 n–1
2 2
6 = n – 1
n = 7

S7 =
[ ( )]
31– 1
2
7

1
2
= 5 61
64
2. Diberi janjang geometri 4.5, –9, 18, … dan hasil tambah 769.5.
r = –9 = –2
4.5
Sn = 769.5
4.5[1 – (–2)n]
= 769.5
3
1 – (–2)n = 513
(–2)n = –512
(–2)n = (–2)9
Bilangan sebutan, n = 9.
16
3. Sebutan berturutan x, 2x + 3, 10x – 3
(a) 2x + 3 = 10x – 3
x 2x + 3
(2x + 3)(2x + 3) = x(10x – 3)
4x2 + 12x + 9 = 10x2 – 3x
6x2 – 15x – 9 = 0
2x2 – 5x – 3 = 0
(2x + 1)(x – 3) = 0
2x + 1 = 0   , x – 3 = 0
x = – 1 x=3
2
(b) Jika x , 0, sebutan berturutan ialah – 1 , 2, –8.
2
a = – 1 , r = –4
2
T6 = – 1 (–4)5
2
= 512
4. Luas segi tiga ketiga = 36 cm2, T3 + T4 = 54 cm2
(a) ar2 = 36…1
ar + ar3 = 54
2

ar3 = 54 – 36
ar3 = 18…2
2 ÷ 1: r = 1
2
Gantikan r = 1 ke dalam 1.
2
a ( )1
2
2
= 36

1 a = 36
4
a = 144

(b) S10 – S2 =
[ ( )]
144 1 – 1
2
10


[ ( )]
144 1 – 1
2
2

1 1
2 2
= 287.72 – 216
= 71.72 cm2
5. (a) Diberi Tn = 38 – n
T1 = 37, T2 = 36
r = 37
6

3
= 3–1
= 1
3
(b) 35 + 34 + 33 = 243 + 81 + 27
= 351 cm

17
6. a + ar + ar2 = 7(ar2)
a(1 + r + r2) = 7(ar2)
1 + r + r2 = 7r2
6r2 – r – 1 = 0
(2r – 1)(3r + 1) = 0
2r – 1 = 0    , 3r + 1 = 0
r= 1 r = – 1 (Abaikan)
2 3
Jika a = 14.5,
( )
14.5 1 = 7.25
2
Maka, jisim kanak-kanak kedua terbesar ialah 7.25 kg.
Latihan Pengukuhan (Halaman 150)
1. (a) (3x + 2) – (–2x – 1) = (9x + 3) – (3x + 2)
5x + 3 = 6x + 1
x=2
Apabila x = 2, sebutan berturutan ialah –5, 8, 21.
Maka, d = 8 – (–5)
= 13
(b) T3 = 8
a + 2(13) = 8
a + 26 = 8
a = –18
2. a + 8d = 21 + 3p…1
a + a + d + a + 2d = 9p
3a + 3d = 9p
a + d = 3p…2
1 – 2: 7d = 21
d=3
3. (a) a + a + 2d = 24
2a + 2d = 24
a + d = 12…1
a + 4d = 36…2
2 – 1: 3d = 24
d=8
Gantikan d = 8 ke dalam 1
a + 8 = 12
a = 12 − 8
=4
Isi padu silinder terkecil ialah 4 cm3.
(b) S9 = 9 [2(4) + 8(8)]
2
= 324 cm3
4. (a) ar2 = 30…1
ar2 + ar3 = 45…2

18
Gantikan 1 ke dalam 2.
ar3 = 15…3
3 ÷ 1: r = 1
2
1
Gantikan r = ke dalam 1.
2
a ( )1
2
2
= 30

a 1 = 30( )4
a = 120
(b) S∞ = a
1–r
= 120
1– 1
2
= 240
5. Tinggi susunan kerusi: 80, 84, 88, ...
(a) Tn = 300
80 + (n – 1)(4) = 300
n – 1 = 55
n = 56
Bilangan kerusi maksimum ialah 56 buah.
(b) 56, 54, 52, … ke-13
S13 = 13 [2(56) + 12(–2)]
2
= 572
6. Jujukan simpanan: 14 000, 14 000(1.05), 14 000(1.05)2 , …
(a) T18 = 14 000(1.05)17
= RM32 088.26
Ya, simpanan sebanyak RM30 000 boleh dicapai.
(b) T10 = 14 000(1.05)9
= RM21 718.60
Selepas 10 tahun wang di dalam bank ialah RM21 718.60.
Jujukan wang di dalam bank: 21 718.60, 21 718.60(1.03), …
T8 = 21 718.60(1.03)7
= RM26 711.14
Wang simpanan tidak mencapai RM30 000.
a(r4 – 1) 10a(r2 – 1)
7. (a) =
r–1 r–1
r4 – 1 = 10r2 – 10
r4 – 10r2 + 9 = 0 (Tertunjuk)
r – 10r2 + 9 = 0
4

(r2 – 1)(r2 – 9) = 0
r2 – 1 = 0 , r2 – 9 = 0
r = 1
2
r2 = 9
r = ±1 (Diabaikan) r = ±3
Nilai positif r ialah 3.
19
(b) 2, 6, ..
2(36 – 1)
S6 =
3–1
= 728
Jumlah perbelanjaan = RM7.50 × 728
= RM5 460

20
BAB 6 HUKUM LINEAR
Inkuiri 1 (Halaman 154)
1. (a)
x −3 −2 −1 0 1 2 3 4
y 41 26 15 8 5 6 11 20
(b)
x −4 −3 −2 −1 0 1 2 3
y 0 1 2 3 4 5 6 7
2.
y

40
35
30
y
25
7
20
6
15
5
10 4
5 3

x 2
–3 –2 –1 0 1 2 3 4 1
x
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3
  
3. Bentuk graf 1(a) ialah lengkung manakala bentuk graf 1(b) ialah garis lurus. Suatu hubungan
linear membentuk suatu garis lurus manakala suatu hubungan tak linear tidak membentuk
garis lurus.
Latih Diri 6.1 (Halaman 155)
1. Graf hubungan linear ialah Rajah 1(b). Graf Rajah 1(a) mewakili hubungan tak linear
apabila bentuk graf yang diperoleh ialah lengkung manakala graf Rajah 1(b) mewakili
hubungan linear apabila satu garis lurus diperoleh.

1
2. (a) (b)
X 1 3 5 7 9 11 X 2 4 6 10 12 14
Y 3.16 5.50 9.12 16.22 28.84 46.77   Y 0.5 0.7 0.9 1.3 1.5 1.7
Y
Y
50 Graf Y melawan X
1.8 Graf Y melawan X
45
1.6
40
1.4
35
1.2
30
1.0
25
0.8
20

15
0.6

10 0.4

5 0.2

X X
0 2 4 6 8 10 12 0 2 4 6 8 10 12 14

Graf (b) yang berbentuk garis lurus ialah graf hubungan linear.
Inkuiri 2 (Halaman 156)
1.
y
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
x
0 1 2 3 4 5 6 7

2
3.

Latih Diri 6.2 (Halaman 157)


1.
y
Graf y melawan x
30

25

20

15

10

x
0 5 10 15 20 25 30

3
2.
L(cm)
Graf L melawan m

0 m(g)
20 40 60 80 100 120

Latih Diri 6.3 (Halaman 158)


1. m = 0.6 – 0.02
0.32 – 0
= 29
16
c = 0.02
= 1
50
t = 29 x + 1
16 50
2. (a)
y
40 Graf y melawan x

35
30

25

20

15
10
5

0 x
10 20 30 40 50 60

(b) Pintasan-y = 12.5


Kecerunan = 35 – 12.5
60 – 0
= 0.375
(c) y = 0.375x + 12.5

4
Latih Diri 6.4 (Halaman 160)
1. (a) y
30 Graf y melawan x

25

20

15

10

0 x
2 4 6 8 10 12 14 16

(b) (i) Pintasan-y = 4.0


(ii) Apabila x = 12, y = 22
(iii) Kecerunan, m = 26.5 – 4
15 – 0
= 3
2
(iv) Apabila y = 15, x = 7.4
(c) y = 3 x + 4
2
Apabila x = 28, y = 3 (28) + 4
2
= 46

Latihan Intensif 6.1 (Halaman 161)


1. (a) (b)
y y2
Graf y Graf y2 melawan 1–
melawan x 8 7 x
6
6
5
4
4
2
3
x
–4 –2 0 2 2
–2
1
–4
1–
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 x

Graf (a) ialah graf tak linear manakala graf (b) ialah graf linear. Bentuk graf (a) ialah
lengkung manakala bentuk graf (b) ialah garis lurus.

5
2. Y
Graf Y melawan X

120

100

80

60

40

20

X
0 10 20 30 40 50 60 70

Kecerunan, m = 119 – 108


70 – 20
= 11
50
Y = mX + c
c = Y – mX
= 108 – 11 (20)
50
= 518
5
Persamaan garis lurus: Y = 11 X + 518
50 5
3. (a)
log10 y
Graf log10 y melawan log10 (x + 1)
0.9

0.8

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

0 log10 (x + 1)
0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

6
(b) (i) Kecerunan, m = 0.75 – 0.15
0.6 – 0
=1
(ii) Pintasan-log10 y = 0.15
(iii) Apabila log10 y = 0.55, log10 (x + 1) = 0.4
100.4 = x + 1
2.512 = x + 1
x = 1.512
(c) (i) log10 y = log10 (x + 1) + 0.15
= log10 (3.5) + 0.15
= 0.6941
y = 4.944
(ii) log10 (1.5) = log10 (x + 1) + 0.15
log10 (x + 1) = 0.0261
x + 1 = 100.0261
x + 1 = 1.0619
x = 0.0619
4. (a)
xy
45 Graf xy melawan x2

40

35

30

25

20

15

10

x2
0 5 10 15 20 25 30 35 40
(b) (i) Kecerunan, m = 45 – 12
42 – 5
= 33
37
(ii) Pintasan-Y = 7.5
(iii) Apabila xy = 16.5, x2 = 10
(iv) Apabila x = 2.5, x2 = 6.25
Apabila x2 = 6.25, xy = 13
2.5y = 13
y = 5.2

7
(c) Persamaan garis lurus: xy = 33 x2 + 7.5
37
Apabila xy = 100, 100 = 33 x2 + 7.5
37
x2 = 103.7
x = 10.18
Latih Diri 6.5 (Halaman 165)
1. (a) y = px – q 2

y q
=p– 2
x2 x
Melalui perbandingan,
y
Y = 2 , X = 12 , m = –q, c = p
x x
(b) y = hx2 + x
y
= hx + 1
x
Melalui perbandingan,
y
Y = , X = x, m = h, c = 1
x
p
(c) y = 2 + q
x
yx2 = p + qx2
Melalui perbandingan,
Y = yx2, X = x2, m = q, c = p
2. (a)
1–
y Graf 1–y melawan x

2.5

1.5

0.5

0 x
0.5 1 1.5 2
–0.5

–1

(b) (i) q = –0.75


(ii) p = 2.75 – 1.20
1.8 – 1.00
= 31
16

8
(iii) Apabila x = 1.21, maka !w
x = 1.10
1 = 1.40
y
y = 5
7
Latihan Intensif 6.2 (Halaman 165)
1. (a) y = 5x2 + 3x
y
=5+ 3
x2 x
Melalui perbandingan,
y
Y = 2 , X = 1 , m = 3, c = 5
x x
q
(b) y = p!w x+
!wx
y!w x = px + q
Melalui perbandingan,
Y = y!w x, X = x, m = p, c = q
(c) y = axb
log10 y = log10 a + b log10 x
Melalui perbandingan,
Y = log10 y, X = log10 x, m = b, c = log10 a
(d) x = mxy + ny
x
y = mx + n
Melalui perbandingan,
x
Y = y , X = x, m = m, c = n
(e) ypx = q
log10 y = –log10 px + log10 q
Melalui perbandingan,
Y = log10 y, X = x, m = –log10 p, c = log10 q
(f)
y(b – x) = ax
yb – yx = ax
ax
b – x = y
x x b
y = – a + a
Melalui perbandingan,
x 1 b
Y = y , X = x, m = – a , c = a
2. (a) y = ax3 + bx2
y
= ax + b
x2
(b)
x 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0
y
1.24 2.05 2.75 3.50 4.21 5.00
x2
9
y
––2
x
5.0 y
Graf ––2 melawan x
x
4.5

4.0

3.5

3.0

2.5

2.0

1.5

1.0

0.5

x
0 0.5 1 1.5 2.0 2.5 3.0

(c) a = 5.0 – 1.24


3.0 – 0.5
= 1.504
b = 0.5
3. (a) y = ab + x
log10 y = (b + x) log10 a
= b log10a + x log10a
(b)
x 1 2 3 4 5
log10y 0.45 0.75 1.05 1.35 1.66
log10 y
1.8
Graf log10 y melawan x
1.6

1.4

1.2

1.0

0.8

0.6

0.4

0.2

x
0 1 2 3 4 5

10
(c) log10a = 0.75 – 1.66
2–5
= 91
300
a = 2.011
b log10a = 0.16
( )
b 91 = 0.16
300
b = 0.5275
Latih Diri 6.6 (Halaman 167)
1. (a) y = pqx
log10y = log10p + xlog10q
x 2 4 6 8 10 16
log10y 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 2.0
log10y
2.0 Graf log10y melawan x
1.5

1.0

0.5

x
0 2 4 6 8 10 12 14 16
(b) (i) log10 p = c
= 0.4
p = 2.512
(ii) log10 q = 2.0 – 1.4
16 – 10
= 0.1
q = 1.259
(c) Apabila x = 5 jam,
log10 y = 0.9
y = 7.943
2. (a) xy – yb = a
yb = xy – a
y = 1 xy − a
b b
xy 10 28 60 90 110 140
y 20.60 18.00 13.25 8.80 6.00 1.40

11
y
Graf y melawan xy
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
xy
0 20 40 60 80 100 120 140 160

(b) 1 = 1.4 – 20.6


b 140 – 10
1 = −0.14769
b
b = −6.771
a
= 22.2
b
a = 22.2 × −6.77094
= −150.31
(c) Kaedah alternatif
xy – yb = a
y(x – b) = a
(x – b) = 1
a y
1 = 1 x – b
y a a
x 0.485 100
1 5 5
y 103 7
5 – 5
m = 7 103
100 – 0.485
= 0.0066899
Y = 0.0066899x + c
5 = 0.0066899(0.485) + c
103
c = 0.0452991
Kecerunan, m = 0.006690
Pintasan-Y = 0.04530
12
Latihan Intensif 6.3 (Halaman 168 –169)
1. Rajah (a), p = 10
1
Rajah (b), y = 10
x
!w
p = 10(2)
= 20
2. (a)(b)
p 10 20 30 40 50 60
t2
40 81 121 159 199 225
t2

220 Graf t2 melawan p

200

180

160

140

120

100

80

60

40

20

p
0 10 20 30 40 50 60

t2 = 240
t = 15.5
(c) !wp= t
k
p = 12 t2
k
t2 = k2p
k2 = 121 – 81
30 – 20
k2 = 4
k=2
3. (a) 2N2H – aH = b
2N 2H = b + aH
N 2H = b + a H
2 2
Melalui perbandingan, Y = N 2H, X = H, m = a , c = b .
2 2

13
H 20 40 60 80 100
N2H 30 54 78 103 127

N2H
140
Graf N2H melawan H
120

100

80

60

40

20

0 H
20 40 60 80 100
(b) a = 127 – 30
2 100 – 20
= 1.2125
a = 2.425
= 6b
2
b = 12
(c) N 2H = 18
N2(10) = 18
N2 = 1.8
N = 1.3416
(d) N 2H = 1.213H + 6
(1.1183)2H = 1.213H + 6
H ≈ 159.6
º H = 160, Bilangan pekerja = 160 = 20 orang
b
8
4. (a) L = A(3) T
log10L = log10A + 1 log103b
T
Melalui perbandingan, Y = log10L, X = 1 , m = log10 3b, c = log10 A
T
1 10 30 50 71 91 100
T
log10 L 8.8 10 11.2 12.6 13.4 14.2

14
log10L
16
1
Graf log10L melawan ––
14 T

12

10

1
––
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 T

(b) (i) log10A = 8.2


A = 1.585 × 108
(ii) log10 3b = 14.2 – 8.8
100 – 10
= 0.06
3b = 1.14815
log10 1.14815
b=
log10 3
= 0.1258
(c) Y = 0.06X + 8.2
21.5 = 0.06X + 8.2
X = 221.7°C
5. (a) 1
u 0.07 0.05 0.04 0.02 0.01
1
v 0.03 0.05 0.06 0.08 0.09

15
1
––
v
1 1
0.10 Graf ––
v melawan ––
u

0.09

0.08

0.07

0.06

0.05

0.04

0.03
0.02
0.01
1
––
0 0.01 0.02 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 u

(b) (i) m = 0.09 – 0.03


0.01 – 0.07
m = –1
1 = –  1 + 1
v u 10
1 = –10 + u
v 10u
10u = –10v + uv
10v – uv = –10u
v(10 – u) = –10u
v = –10u
10 – u
(ii) Apabila 1 = 0, 1 = 0.1
u v
1 = 0.1
v
1 = 0.1
f
f = 10

Latihan Pengukuhan (Halaman 171 – 173)


1. (a) y = 3x + 42
x
yx2 = 3x3 + 4
y
= 3 + 43
x x

16
(b) y = px3 + qx2
y
= px + q
x2
y q
=p+
x3 x
p q
(c) y = + x
x p
q 2
xy = p + x
p
y p q
= 2 +
x x p
(d) y = pk x
!w

log10 y = log10 p + !wx log10 k


(e) y = pk x–1

log10 y = log10 p + (x – 1)log10 k


2
y= k
x
(f)
p
log10 y = x2 log10 k – log10 p
2. (a) y = px2 + qx
y
= px + q
x
(b) p = 5 – 3
1–9
= −0.25
5 = −0.25(1) + q
q = 5.25
x2
3. (a) y = pq 4 1
log10 y = log10 p + x2 log10 q 4
log10 q 4 = 5 – 4
1

6–4
= 0.5
1 log10 q = 0.5
4
log10 q = 2
q = 102
= 100
c = 4 – 0.5(4)
log10 p = 2
p = 102
p = 100
4. y = 5x – 3x2
y
= 5 – 3x
x
k = 5 – 3(2)
= −1
h= 5–3
3
= 2
3
17
5. (a)
log2 y

Qʹ(3, 5)

Pʹ(1, 2)
x
0
Apabila x = 1, log2y = log24
=2
Maka, P(1, 2)
Apabila x = 3, log2y = log232
=5
Maka, Q(3, 5)
(b) y = abx
log2 y = log2 abx
log2 y = log2 a + x log2 b
log2 b = 5 – 2
3–1
= 1.5
b = 21.5
= 2.828
log2 a = 2 – 1.5
= 0.5
a = 20.5
= 1.414
6. (a) x y = 8x + c
2

19 = 8(2) + c
c=3
x2y = 8x + 3
y = 8x +2 3
x
(b) Apabila x = 9.4
8(9.4) + 3
y=
(9.4)2
y = 0.8850

18
7.
m
Graf m melawan V

V
0 1 2 3 4

8. (a)
y
35 Graf y melawan x

30

25

20

15

10

x
0 10 20 30 40 50 60

(b) m = 35.0 – 20.0


60 – 20
= 3
8
c= 25
2
Persamaan garis lurus , y = mx + c
y = 3 x + 25
8 2

19
9. (a)
T°C Graf T melawan t
40

30

20

10

t(s)
0 2 4 6 8 10
(b) 30.0
(c) (i) Apabila t = 0, T = 28°C
(ii) Selepas t = 9, T = 32.5°C
(iii) Apabila T = 30.5°C, t = 5 s
10. (a) y = stx
log10 y = log10 s + x log10 t

x 1.5 3.0 4.5 6.0 7.5 9.0


log10 y 0.40 0.51 0.64 0.76 0.89 1.00
log10 y
Graf log10 y melawan x
1.0

0.9

0.8

0.7

0.6

0.5

0.4

0.3

0.2

0.1

x
01 2 3 4 5 6 7 8 9

(b) (i) log10 s = 0.28
s = 1.905

20
(ii) log10 t = 1 – 0.4
9 – 1.5
= 0.08
t = 1.202
(iii) y = 4, log10 y = 0.60
Maka, x = 4
q
11. (a) 2y – p =
x
2xy – px = q
p q
xy = x +
2 2
x 1 2 3 4 5 6
xy 5 7 9.3 10.8 13 15
xy
16 Graf xy melawan x
14

12
10

6
4
2
x
0 1 2 3 4 5 6

p
(b) (i) = 15 – 5
2 6–1
p=4
q
(ii) =3
2
q=6
(iii) Apabila x = 3.5, xy = 10
y = 10
3.5
= 2.857
(c) xy = 2x + 3
x(50) = 2x + 3
48x = 3
x = 0.0625

21
BAB 7 GEOMETRI KOORDINAT
Inkuiri 1 (Halaman 176)
3. Kedudukan titik P membahagi tembereng garis AB kepada dua bahagian dengan nisbah m : n.
4. (a) 2 bahagian
(b) 8 bahagian
(c) 10 bahagian
(d) AP = 2 AB
10
= 1 AB
5
PB = 8 AB
10
= 4 AB
5
(e) AP : PB = 2 : 8
=1:4
(f) Kedudukan P membahagi tembereng garis AB dengan nisbah m : n.
5. Ya. Panjang AP adalah sama dengan panjang PB.
Kedudukan titik P adalah ditengah-tengah (titik tengah) tembereng garis AB apabila nisbah
m : n adalah sama untuk setiap bahagian.
6. Ya. Kedudukan titik P berubah mengikut perubahan nilai nisbah m : n.
Latih Diri 7.1 (Halaman 177)
1. (a) Titik P membahagi tembereng garis AB dengan nisbah 1 : 2.
Titik Q membahagi tembereng garis AB dengan nisbah 1 : 1.
Titik R membahagi tembereng garis AB dengan nisbah 11 : 1.
(b)
A S B

2. (a) m = 2, n = 5
(b) P membahagi tali AB dengan nisbah 2 : 5.
(c) P(6, 0)
Latih Diri 7.2 (Halaman 180)
2(3) + 3(–7) 2(7) + 3(2)
1. (a) x = ,y=
5 5
= –15 = 20
5 5
= –3 =4
P(–3, 4)

1
2(– 4) + 1(2) 2(–1) + 1(5)
(b) x = ,y=
3 3
= –6 = 3
3 3
= –2 =1
P(–2, 1)
3(7) + 2(–3) 3(–3) + 2(2)
(c) x = ,y=
5 5
= 15 = –5
5 5
= 3 = –1
P(3, –1)
3(2h) + 2(2p) 3(h) + 2(3t)
2. p = t=
5 5
6h + 4p
= = 3h + 6t
5 5
5p = 6h + 4p 5t = 3h + 6t
p
h = –t = 3h
6
( ) 3
p
6
= –t
p = –2t
1(–2) + 3(6) 1(–5) + 3(7)
3. (a) x = ,y=
4 4
= 16 = 16
4 4
= 4 =4
C(4, 4)
1(–2) + 1(6) 1(–5) + 1(7)
(b) x = ,y=
2 2
= = 4 2
2 2
= 2 =1
D(2, 1)
4. (a) n – 5m = –1
m+n
n – 5m = –m – n
2n = 4m
m = 2
n 4
m = 1
n 2
AP : PB = 1 : 2
2k + 10 = 2
3
2k + 10 = 6
2k = – 4
k = –2

2
(b) 2n + 6m = 4
m+n
2n + 6m = 4m + 4n
2m = 2n
m = 1
n 1
AP : PB = 1 : 1
1+k =3
2
1+k=6
k=5
(c) 3n + 8m =4
m+n
3n + 8m = 4m + 4n
4m = n
m = 1
n 4
AP : PB = 1 : 4
4k + 2 = 6
5
4k + 2 = 30
4k = 28
k=7
(d) –3n + 2m = –1
m+n
–3n + 2m = –m – n
3m = 2n
m = 2
n 3
AP : PB = 2 : 3
3(–2) + 2(8)
=k
5
5k = 10
k = 2
Latih Diri 7.3 (Halaman 182)
4 + 2(40) 6 + 2(45)
1. x = 3
,y=
3
= 84 = 96
3 3
= 28 = 32
º(28, 32)
Koordinat bola semasa ia menyentuh permukaan padang ialah (28, 32).
2. Rumah rehat yang pertama membahagi lebuh raya AB dengan nisbah 1 : 2.
2(–4) + 1(5) 2(5) + 1(2)
x= ,y=
3 3
= –3 = 12
3 3
= –1 =4
º(–1, 4)
3
Rumah rehat yang kedua membahagi lebuh raya AB dengan nisbah 2 : 1.
1(–4) + 2(5) 1(5) + 2(2)
x= ,y=
3 3
= 6 = 9
3 3
= 2 =3
º(2, 3)
Koordinat kedua-dua rumah rehat ialah (–1, 4) dan (2, 3).
3. (a) HL : LK = 2 : 1
1(–3) + 2(6) 1(–2) + 2(10)
(b) x = ,y= LK = ! (6 – 3)2 + (10 – 6)2
3 3
= 9 = 18 = ! 25
3 3 = 5 unit
= 3 =6
º(3, 6)
Latihan Intensif 7.1 (Halaman 183)
1(2) + 4(7) 1(8) + 4(3)
1. x = ,y=
5 5
= 30 = 20
5 5
= 6 =4
º R(6, 4)
5(4) + 2(x) 5(5) + 2(y)
2. (a) 6 = , 3 =
7 7
42 = 20 + 2x 21 = 25 + 2y
2x = 22 2y = – 4
x = 11 y = –2
º Q(11, –2)
(
(b) Titik tengah PQ = 4 + 11 ,
2
5 + (–2)
2 )
= ( 15 ,
2 2 )
3

3(–3) + 2(h) 3(6) + 2(k)


3. 1 = ,4=
5 5
5 = –9 + 2h 20 = 18 + 2k
2h = 14 2k = 2
h = 7 k=1
4. e = 16r + 9e
7
7e = 16r + 9e
2e = –16r
r = –  1 e…1
8
4r + 12f
f=
7
7f = 4r + 12f
5f = –4r
f = –  4 r…2
5
4
Gantikan 1 ke dalam 2:
( )
f = –  4 –  1 e
5 8
= 1 e
10
e = 10f
1(1) + 2(7) 1(4) + 2(–8)
5. (a) x = ,y=
3 3
= 15 = –12
3 3
= 5 = – 4
º U(5, – 4)
(
(b) Titik tengah QR = 7 + 9 , –8 + 5
2 )
2

9n + 5m
( )
= 8, –  3
2
(c) =6
m+n
9n + 5m = 6m + 6n
3n = m
m = 3
n 1
º RT : TS = 3 : 1
(d) PS = ! (5 – 1)2 + (1 – 4)2
= ! 25
= 5 unit
6. (a) n + 5m = 2
m+n
n + 5m = 2m + 2n
3m = n
m = 1
n 3
ºm:n=1:3
3(–2) + 1(2)
(b) =k
4
–6 + 2 = 4k
4k = – 4
k = –1
1(3) + 4(13) 1(11) + 4(1) 2(4) + 1(10) 2(4) + 1(7)
7. x = ,y= x= ,y=
5 5 3 3
= 55 = 15 = 18 = 15
5 5 3 3
= 11 = 3 = 6 =5
º P1(11, 3) º P2(6, 5)

(
Titik tengah P1P2 = 11 + 6 , 3 + 5
2 ) 2
= 17 , 4 ( 2 )
(
Maka, titik kedudukan rumah Haziq ialah 17 , 4 .
2 )
5
Inkuiri 2 (Halaman 184)
AKTIVITI 1
4. Kecerunan garis lurus L1 sama dengan kecerunan garis lurus L2, m1 = m2.
5. Kedua-dua sudut yang terbentuk adalah sama, q1 = q2.
AKTIVITI 2
4. Hasil darab kecurunan garis lurus L1 dengan kecerunan garis lurus L2 ialah –1, m1m2 = –1.
6. Hasil darab tan q1 dengan tan q2 ialah –1, tan q1tan q2 = –1.
Latih Diri 7.4 (Halaman 187)
1. (a) 2x + 3y = 9 4x + 6y = 0
3y = –2x + 9 6y = – 4x
2
y = –  x + 3 y = – 2 x
3 3
º m1 = –  2 º m2 = –  2
3 3
Oleh sebab pasangan garis lurus mempunyai kecerunan yang sama, maka pasangan itu
adalah selari.
(b) y = 3 x – 5 4y – 3x = 12
4
4y = 3x + 12
º m1 = 3
4 y = 3x + 3
4
º m2 = 3
4
Oleh sebab pasangan garis lurus mempunyai kecerunan yang sama, maka pasangan itu
adalah selari.
(c) x – 2y = 6 2x + y = 5
2y = x – 6 y = –2x + 5
y = x – 3 1 º m2 = –2
2
º m1 = 1
2
Oleh sebab pasangan garis lurus mempunyai hasil darab kecerunan −1, maka pasangan
itu adalah serenjang.
(d) 2x + 3y = 9 2y = 3x + 10
3y = –2x + 9 y = 3x + 5
2 2
y = –  x + 3
3 º m2 = 3
2
º m1 = – 2
3
Oleh sebab pasangan garis lurus mempunyai hasil darab kecerunan −1, maka pasangan
itu adalah serenjang.
2. (a) 2y = 10 – x y = 3px – 1
1
y = –  x + 5 º m2 = 3p
2
º m1 = – 1
2

6
m1 = m2
–  1 = 3p
2
p = – 1
6
x y
(b) – = 1 py = 4x – 6
3 6
y
= x – 1 y = 4x – 6
6 3 p p
y = 2x – 6 º m2 = 4
p
º m1 = 2
m1 = m2
2= 4
p
p=2
3. (a) 3x + 5y = 15 5x – ky = 2
5y = –3x + 15 ky = 5x – 2
y = – 3 x + 3 y = 5x – 2
5 k k
º m1 = –  3 º m2 = 5
5 k
m1m2 = –1

( )( )
–  3 5 = –1
5 k
k=3
x y
(b) + = 1 ky = 2x – 7
3 9
y
= –  x + 1 y = 2x – 7
9 3 k k
y = –3x + 9 º m2 = 2
k
º m1 = –3
m1m2 = –1

( )( )
–3 2 = –1
k
k=6
4. mAB = 4 – 1 dan mBC = a – 4
–1 –1 5 – (–1)
= –  = a – 4
3
2 6
Oleh sebab AB berserenjang dengan BC, jadi
( )( )
–  3 a – 4 = –1
2 6
a–4=4
a=8

7
Latih Diri 7.5 (Halaman 190)
1. 3x + 2y = 48 m1m2 = –1
2y = –3x + 48
y = – 3 x + 24
( )
–  3 (m2) = –1
2
2 m2 = 2
3 3
º m1 = – 
2
Persamaan jejari AB ialah
y – 12 = 2 (x – 8)
3
3y – 36 = 2x – 16
3y – 2x = 20

(
2. (a) Titik tengah AB = 3 + 7 , 8 + 2
2 2 )
= (5, 5)
(b) Panjang longkang = ! (7 – 5)2 + (8 – 5)2
= ! 13
= 3.606 unit
Latihan Intensif 7.2 (Halaman 190 – 191)
3 – (–1)
1. (a) mAB = 4 – 2 mCD =
3–6 –3 – 3
= –  2 = – 2
3 3
Oleh sebab mAB = mCD, AB dan CD adalah selari.
4 – (–3)
(b) mAB = mCD = 1 – 4
–3 – 4 –2 – 1
= –1 = 1
Oleh sebab mABmCD = –1, maka AB dan CD adalah berserenjang.
2. mABmBC = –1

( )( )
8 – 2 k – 8 = –1
6 – 1 12 – 6

5 6( )
6 k – 8 = –1

k – 8 = –5
k=3
3. (a) mQR = 4 – 2 = – 2
–1 – 2 3
Persamaan garis lurus yang melalui titik P(7, 3) dan selari dengan QR ialah
y – 3 = – 2 (x – 7)
3
3y – 9 = –2x + 14
3y + 2x = 23… 1

8
(b) Persamaan garis lurus yang melalui titik R(–1, 4) dan berserenjang dengan QR ialah
y – 4 = 3 (x + 1)
2
2y – 8 = 3x + 3
2y – 3x = 11…2
1 × 3: 9y + 6x = 69…3
2 × 2: 4y – 6x = 22…4
3 + 4: 13y = 91
y = 91
13
y=7
Gantikan y = 7 ke dalam 1: 3(7) + 2(x) = 23
2x = 23 – 21
2x = 2
x=1
Maka, koordinat S ialah (1, 7).
4. (a) mPQ = mQR
–12 – (–6) 6 – (–12)
=
3 – (–1) e–3
3
– = 18
2 e–3
e – 3 = –12
e = –9
(b) mPQmPR = –1

(–  32 )( e 12+ 1 ) = –1
e + 1 = 18
e = 17

5. mPQ = –2 – 1 mRS = h – 5
1 – (–6) –3 – 0
= –  3 = –  h – 5
7 3
( )
–  3 –  h – 5 = –1
7 3
h – 5 = –7
h = –2
6. (a) mAB = 5 – 0
0 – 10
= – 1
2
Persamaan garis lurus AB ialah
y – 0 = – 1 (x – 10)
2
2y = –x + 10
2y + x = 10
Persamaan garis lurus OC dengan kecerunan 2 dan melalui asalan (0, 0) ialah y = 2x.

9
(b) 2y + x = 10…1
y – 2x = 0…2
1 × 2: 4y + 2x = 20…3
2 + 3: 5y = 20
y=4
Gantikan y = 4 ke dalam 1: 2(4) + x = 10
8 + x = 10
x=2
ºC(2, 4)
Jarak OC = ! (2 – 0)2 + (4 – 0)2
= ! 20
= 4.472 unit
7. (a) 3y – x = 15
3y = x + 15
y = 1 x + 5
3
Kecerunan bagi DC ialah 1 .
3
Persamaan AB yang selari dengan DC dan melalui titik A(1, 2) ialah
y – 2 = 1 (x – 1)
3
3y – 6 = x – 1
3y – x = 5
Oleh sebab DE ialah pembahagi dua sama serenjang DC,
1 m = –1
3 2
m2 = –3
Kecerunan bagi DE ialah –3.
Persamaan DE yang berserenjang dengan DC dan melalui titik D(3, 6) ialah
y – 6 = –3(x – 3)
y – 6 = –3x + 9
y + 3x = 15
(b) Koordinat bagi E ialah nilai-nilai x dan y bagi penyelesaian persamaan serentak AB dan
DE.
3y – x = 5…1
y + 3x = 15…2
1 × 3: 9y – 3x = 15…3
2 + 3: 10y = 30
y=3
Gantikan y = 3 ke dalam 1: 3(3) – x = 5
9–x=5
x=4
º Koordinat bagi E ialah (4, 3).
Oleh sebab DE ialah pembahagi dua sama serenjang bagi AB, jadi E ialah titik tengah
AB. Katakan koordinat bagi titik B ialah (x, y).

10
(
Jadi, 1 + x ,
2 )
2+y
2
= (4, 3)
2+y
Iaitu, 1 + x = 4 dan =3
2 2
1 + x = 8 2+y=6
x = 7 y=4
º Koordinat bagi B ialah (7, 4).
8. (a) mAB = 10 – 6 mBC = 4 – 10
11 – 3 9 – 11
= 1 =3
2
mCD = 4 – 2 mAD = 6 – 2
9–5 3–5
= 1 = –2
2
Oleh sebab mAB = mCD maka, AB dan CD adalah selari.
Oleh sebab mABmAD = –1, maka AB dan AD adalah berserenjang.
Oleh sebab mCDmAD = –1, maka CD dan AD adalah berserenjang.
(b) Persamaan garis lurus AB
y – 6 = 1 (x – 3)
2
2y – 12 = x – 3
2y = x + 9
(c) Persamaan garis lurus
y – 4 = –2(x – 9)
y – 4 = –2x + 18
y + 2x – 22 = 0
(
Titik tengah AB = 3 + 11 , 6 + 10
2 ) 2
= (7, 8)
Sebelah kiri = 8 + 2(7) – 22
=0
= Sebelah kanan
Jadi, garis melalui titik tengah AB.
9 – (–3)
9. (a) (i) mAC =
9–1
= 3
2
(
Titik tengah AC = 9 + 1 ,
2 )9 + (–3)
2
= (5, 3)
Persamaan pembahagi dua sama serenjang AC
y – 3 = – 2 (x – 5)
3
3y – 9 = –2x + 10
3y + 2x = 19

11
(ii) 3y + 2x = 19…1
y – 8x = –63…2
1 × 4: 12y + 8x = 76…3
2 + 3: 13y = 13
y=1
Gantikan y = 1 ke dalam 1: 3(1) + 2x = 19
2x = 16
x=8
Maka, koordinat B ialah (8, 1).
(b) (i) Katakan titik D ialah (x, y)
( )
x + 8 , y + 1 = (5, 3)
2 2
x + 8 = 5 y+1
=3
2 2
x + 8 = 10 y+1=6
x = 2 y=5
Maka, koordinat D ialah (2, 5).
(ii) AC = ! (9 + 3)2 + (9 – 1)2
= ! 208
= 4! 13
BD = ! (1 – 5)2 + (8 – 2)2
= ! 52
= 2! 13
AC = 4! 13
BD 2! 13
=2
AC = 2BD (tertunjuk)
10. (a) 3y − x = 8 …1
y − x = 4 …2
1 − 2: 2y = 4
y=2
Gantikan y = 2 ke dalam 1: 3(2) − x = 8
6−x=8
x = −2
Maka, koordinat bagi P ialah (−2, 2). (tertunjuk)
(b) Persamaan garis lurus serenjang dengan m = −  1 dan melalui titik P(−2, 2) ialah
2
y − 2 = −  (x + 2) 1
2
2y − 4 = −x − 2
2y + x = 2 (tertunjuk)
(c) Persamaan garis lurus AB dengan m = 2 dan melalui titik P(−2, 2) ialah
y − 2 = 2(x + 2)
y − 2 = 2x + 4
y = 2x + 6

12
Pada paksi-x, y = 0,
0 = 2x + 6
2x = −6
x = −3
dan pada paksi-y, x = 0,
y = 2(0) + 6
y = 6
Maka, koordinat A ialah (−3, 0) dan koordinat B ialah (0, 6). (tertunjuk)
(d) Katakan P(−2, 2) membahagi AB dengan nisbah m : n dan koordinat-x bagi P ialah −2.
n(–3) + m(0)
Jadi, = −2
m+n
−3n = −2m − 2n
2m = n
m= 1
n 2
Maka, nisbah AP ialah 1 . (tertunjuk)
PB 2
8 – (–2)
11. mAB =
1 – (– 4)
=2
Persamaan tangen BC
y – 8 = – 1 (x – 1)
2
2y – 16 = –x + 1
2y + x = 17

Inkuiri 3 (Halaman 192)


3. (a) AD = 4 unit, DE = 4 unit, BE = 5 unit dan CD = 8 unit
(b) Luas ∆ACD = 16 unit2, luas trapezium BCDE = 26 unit2 dan luas ∆ABE = 20 unit2
(c) Luas ∆ABC = 22 unit2
4. Luas ∆ABC = luas ∆ACD + luas trapezium BCDE – luas ∆ABE
= 16 + 26 – 20
= 22 unit2
5. Ya, terdapat pelbagai cara lain untuk menentukan luas segi tiga, salah satunya ialah dengan
menggunakan rumus.
Latih Diri 7.6 (Halaman 195)
5 2 8 5
1. (a) Luas = 1  
2 10 1 3 10

|
= 1 (5 + 6 + 80) – (20 + 8 + 15)
2 |
= 1 48
2 | |
= 24 unit2

13
3 6 – 4 3
(b) Luas = 1  
2 1 4 2 1

|
= 1 (12 + 12 – 4) – (6 – 16 + 6)
2 |
= 1 24
2 | |
= 12 unit2
– 4 5 2 – 4
(c) Luas = 1  
2 –3 1 6 –3

|
= 1 (– 4 + 30 – 6) – (–15 + 2 – 24)
2 |
= 1 57
2 | |
= 28 1 unit2
2

2. 1   3 1 k 3 = 10
2 4 –2 0 4

| |
1 (–6 + 0 + 4k) – (4 – 2k + 0) = 10
2
1 (6k –10) = ±10
2
1 (6k –10) = 10 atau 1 (6k –10) = –10
2 2
6k – 10 = 20 6k – 10 = –20
6k = 30 6k = –10
k = 5 k = – 5
3
(
Maka, koordinat R yang mungkin ialah (5, 0) atau –  5 , 0 .
3 )
1 8 2 –2 8
3. Luas =  
2 4 1 –1 4

|
= 1 (8 – 2 – 8) – (8 – 2 – 8)
2 |
= 0 (tertunjuk)
4. 1   –2 2 10 –2 = 0
2 –1 p 5 –1

|
1 (–2p + 10 – 10) – (–2 + 10p – 10) = 0
2 |


2 |
1 12 – 12p = 0
12 – 12p = 0
|
12p = 12
p=1

5. (a) 1   – 4 5 –1 – 4 = 15


2 –1 3 k –1

| |
1 (–12 + 5k + 1) – (–5 – 3 – 4k) = 15
2 1 (9k – 3) = ±15

2

14
1 (9k – 3) = 15 atau 1 (9k – 3) = –15
2 2
9k – 3 = 30 9k – 3 = –30
9k = 33 9k = –27
k= 11 k = –3
3
(b) 1   5 3 1 5 = 10
2 k 7 3 k

| |
1 (35 + 9 + k) – (3k + 7 + 15) = 10
2
1 (22 – 2k) = ±10
2
1 (22 – 2k) = 10 atau 1 (22 – 2k) = –10
2 2
22 – 2k = 20 22 – 2k = –20
2k = 2 2k = 42
k = 1 k = 21

(c) 1   1 k 1 1 = 12
2 –2 6 2 –2

| |
1 (6 + 2k – 2) – (–2k + 6 + 2) = 12
2
1 (4k – 4) = ±12
2
1 (4k – 4) = 12 atau 1 (4k – 4) = –12
2 2
4k – 4 = 24 4k – 4 = –24
4k = 28 4k = –20
k = 7 k = –5

(d) 1  3 4 1 3 = 5
2 0 k 4 0

| |
1 (3k + 16 + 0) – (0 + k + 12) = 5
2
1 (2k + 4) = ±5
2
1 (2k + 4) = 5 atau 1 (2k + 4) = –5
2 2
2k + 4 = 10 2k + 4 = –10
2k = 6 2k = –14
k = 3 k = –7
Latih Diri 7.7 (Halaman 196)
1 –5 –2 2 1
1. (a) Luas = 1  
2 7 6 –4 –3 7

|
= 1 (6 + 20 + 6 + 14) – (–35 – 12 – 8 – 3)
2 |
= 1 104
2 | |
= 52 unit2

15
2 –6 –1 8 2
(b) Luas = 1  
2 9 4 –3 1 9

|
= 1 (8 + 18 – 1 + 72) – (–54 – 4 – 24 + 2)
2 |
= 1 177
2 | |
= 88 1 unit2
2
0 –6 –3 –1 0
(c) Luas = 1  
2 2 –2 –5 –3 2

|
= 1 (0 + 30 + 9 – 2) – (–12 + 6 + 5 + 0)
2 |
= 1 38
2 | |
= 19 unit2

3 –2 2 5 3
(d) Luas = 1  
2 4 0 – 4 1 4

|
= 1 (0 + 8 + 2 + 20) – (–8 + 0 – 20 + 3)
2 |
= 1 55
2 | |
= 27 1 unit2
2
2. 1   k –2 4 2 k = 30
2 6 1 5 8 6

| |
1 (k – 10 + 32 + 12) – (–12 + 4 + 10 + 8k) = 30
2
| |
1 32 – 7k = 30
2
32 – 7k = 60
7k = –28
k = –4
Latih Diri 7.8 (Halaman 197)
–2 3 2 0 –3 –2
1. Luas = 1  
2 –5 2 8 9 1 –5

| |
= 1 (– 4 + 24 + 18 + 0 + 15) – (–15 + 4 + 0 – 27 – 2)
2
= 1 93| |
2
= 46 1 unit2
2

16
0 2 1 –2 – 4 –3 0
2. Luas = 1  
2 –1 1 5 6 2 –1 –1

|
= 1 (0 + 10 + 6 – 4 + 4 + 3) – (–2 + 1 – 10 – 24 – 6 – 0)
2 |
= 1 60
2 | |
= 30 unit2
Latih Diri 7.9 (Halaman 198)
(
1. (a) M = –1 + 5 , 6 + 2
2 2 )
= (2, 4)
–3 + x = 2 dan 0+y
=4
2 2
–3 + x = 4 y=8
x=7
º C(7, 8)

–3 5 2 –3
(b) Luas ∆ABM = 1  
2 0 2 4 0

|
= 1 (–6 + 20 + 0) – (0 + 4 – 12)
2 |
= 1 22
2 | |
= 11 unit2

–3 5 7 –1 –3
Luas ABCD = 1  
2 0 2 8 6 0

|
= 1 (–6 + 40 + 42 – 0) – (0 + 14 – 8 – 18)
2 |
= 1 88
2 | |
= 44 unit2
Maka, nisbah luas ∆ABM kepada luas segi empat selari ABCD ialah 11 : 44 = 1 : 4.
0 8–k 0 0
2. (a) 1   2 = 12
2
0 k 8 0
1 (32 – 4k) = ±12
2
1 (32 – 4k) = –12 atau 1 (32 – 4k) = 12
2 2
32 – 4k = –24 32 – 4k = 24
4k = 56 4k = 8
k = 14 k=2
ºk=2
(b) P(3, 2)

17
4 7 4 4
3. (a) Luas ∆ABC = 1  
2 –2 5 7 –2

|
= 1 (20 + 49 – 8) – (–14 + 20 + 28)
2 |
= 1 27
2 | |
= 13 1 unit2
2

(b) 1   4 4 k 4 = 27
2 –2 7 0 –2 2

| |
1 (28 + 0 – 2k) – (–8 + 7k + 0) = 27
2 2
36 – 9k = 27
9k = 9
k=1
(c) Titik tengah AB = ( 4 +
2
7 , –2 +
2
5
)
= 11 , 3 ( 2 2 )
x + 4 = 11 dan y + 7 = 3
2 2 2 2
2x + 8 = 22 2y + 14 = 6
x = 7 y = –4
º E(7, – 4)
4 7 7 4 4
(d) Luas ACBE = 1  
2 –2 – 4 5 7 –2

|
= 1 (–16 + 35 + 49 – 8) – (–14 – 28 + 20 + 28)
2 |
= 1 54
2 | |
= 27 unit2
Latihan Intensif 7.3 (Halaman 199)
(
1. (a) Titik tengah AC = –5 + 3 , 3 + 5
2 2 )
= (–1, 4)
º E(–1, 4)
y + (–2)
x + 0 = –1 =4
2 2
x = –2 y = 10
º D(–2, 10)
–5 0 3 –2 –5
(b) Luas ABCD = 1  
2 3 –2 5 10 3

|
= 1 (10 + 0 + 30 – 6) – (0 – 6 – 10 – 50)
2 |
= 1 100
2 | |
= 50 unit2
18
2. (a) Titik tengah PR = ( 3 +2(–5) , 3 +2(–1) )
= (–1, 1)

h + 0 = –1 dan 3+k =1
2 2
h = –2 k = –1
3 –2 –5 0 3
(b) Luas PQRS = 1  
2 3 3 –1 –1 3

|
= 1 (9 + 2 + 5 + 0) – (–6 – 15 + 0 – 3)
2 |
= 1 40
2 | |
= 20 unit2
–1 2 6 –1
3. (a) Luas ∆ABC = 1  
2 –5 1 9 –5

|
= 1 (–1 + 18 – 30) – (–10 + 6 – 9)
2 |
= 1 0 
2 |  |
= 0 unit2
(b) Titik A, B dan C adalah segaris.
5 2 –3 – 4 –1 3 5
4. Luas poligon = 1  
2 2 6 2 0 –3 –2 2

|
= 1 (30 + 4 + 12 + 2 + 6) – (4 – 18 – 8 – 9 – 10)
2 |
= 1 95
2| |
= 47 1 unit2
2
5. 1   5 3 –6 5 = 16
2 –1 3 p –1

|
1 (15 + 3p + 6) – (–3 – 18 + 5p) = 16
2 |
1 (42 – 2p) = ±16
2
1 (42 – 2p) = 16 atau 1 (42 – 2p) = –16
2 2
42 – 2p = 32 42 – 2p = –32
2p = 10 2p = 74
p = 5 p = 37

19
6. 1  2 r–1 r+3 2
=0
2 2r – 1 r + 1 0 2r – 1
| |
1 2(r + 1) + 0 + (r + 3)(2r – 1) – (2r – 1)(r – 1) – (r + 1)(r + 3) – 0 = 0
2
2r + 2 + 2r2 + 5r – 3 – 2r2 + 3r – 1 – r2 – 4r – 3 = 0
–5 + 6r – r2 = 0
r2 – 6r + 5 = 0
(r – 1)(r – 5) = 0
r = 1 atau r = 5
1  8 –1 3 8
7. (a) =0
2 a 2 10 a

| |
1 (16 – 10 + 3a) – (–a + 6 + 80) = 0
2
4a = 80
a = 20

(b) 1   8 –1 3 8 = 12
2 a 2 10 a

| |
1 (16 – 10 + 3a) – (–a + 6 + 80) = 12
2
1 (4a – 80) = ±12
2
1 (4a – 80) = 12 atau 1 (4a – 80) = –12
2 2
4a – 80 = 24 4a – 80 = –24
4a = 104 4a = 56
a = 26 a = 14
8. (a) EF = FG
! (k – 4) + (0 – 4)2 = ! (4 – 8)2 + (4 – 7)2
2

k2 – 8k + 16 + 16 = 25
k2 – 8k + 7 = 0
(k – 1)(k – 7) = 0
k = 1 atau k = 7
Maka, nilai k ialah 7.
(b) (i) EH = GH
! (x – 0) + (11 – 7)2 = ! (x – 7)2 + (11 – 8)2
2

x2 + 16 = x2 – 14x + 49 + 9
14x = 42
x=3
º H(3, 11)
0 4 7 0
(ii) Luas ∆EFG = 1  
2 7 4 8 7

|
= 1 (0 + 32 + 49) – (28 + 28 + 0)
2 |
= 1 25
2 | |
= 12 1 unit2
2
20
0 4 7 3 0
Luas EFGH = 1  
2 7 4 8 11 7

|
= 1 (0 + 32 + 77 + 21) – (28 + 28 + 24 + 0)
2 |
= 1 50
2 | |
= 25 unit2
Nisbah luas ∆EFG : luas EFGH = 25 : 25
2
=1:2

9. (a) 1   0 m + 1 2m + 1 m 0
= 34 1
2 0 m – 7 2m m + 6 0 2

| |
1 (2m2 + 2m + 2m2 + 13m + 6) – (2m2 – 13m – 7 + 2m2 = 34 1
2 2
1 (28m + 13) = ±34 1
2 2
1 (28m + 13) = 34 1 atau 1 (28m + 13) = –34 1
2 2 2 2
28m + 13 = 69 28m + 13 = –69
m = 2 m = –  41
14
Maka, m = 2 (. 0)
0 3 2 0
(b) Luas ∆OPR = 1  
2 0 –5 8 0

|
= 1 (0 + 24 + 0) – (0 – 10 + 0)
2 |
= 1 34
2 | |
= 17 unit2
10. (a) AB = ! (0 – 9)2 + (7 – 0)2
= ! 130
= 11.402 unit
= 11.402 × 100 m
= 1140.2 m
= 1.1402 km
0 7 12 0
(b) Luas = 1  
2 9 0 12 9

|
= 1 (0 + 84 + 108) – (63 + 0 + 0)
2 |
= 1 129
2 | |
= 64.5 unit2
1 unit = 100 m (0.1 km)
1 unit2 = 0.01 km2
64.5 unit2 = 0.645 km2
Maka, luas yang dicakupi tiga stesen itu ialah 0.645 km2.
21
Inkuiri 4 (Halaman 200)
4. Bentuk lokus P yang terbentuk ialah sebuah bulatan.
5. (x – x1)2 + (y – y1)2 = r2

Inkuiri 5 (Halaman 201)


4. Ya. Bulatan itu merupakan bentuk lokus bagi titik bergerak P.
(x – x1)2 + (y – y1)2 m2
Persamaan ialah 2 =
(x – x2) + (y – y2)
2
n2
6. Jika PA : PB = 1 : 1, titik P(x, y) sentiasa berjarak sama dari dua titik tetap A(x1, y1) dan
B(x2, y2). Jadi, bentuk lokus P ialah pembahagi dua sama serenjang bagi garis AB.
Persamaannya ialah
PA = PB
(x – x1)2 + (y – y1)2 = (x – x2)2 + (y – y2)2

Latih Diri 7.10 (Halaman 203)


1. (a) ! (x – 0)2 + (y – 0)2 = 3
x2 + y2 = 9
x + y2 – 9 = 0
2

(b) ! (x – 2)2 + (y – 3)2 = 3


x2 – 4x + 4 + y2 – 6y + 9 = 9
x2 + y2 – 4x – 6y + 4 = 0
(c) ! (x + 4)2 + (y – 5)2 = 3
x2 + 8x + 16 + y2 – 10y + 25 = 9
x2 + y2 + 8x – 10y + 32 = 0
(d) ! (x + 1)2 + (y + 6)2 = 3
x2 + 2x + 1 + y2 + 12y + 36 = 9
x2 + y2 + 2x + 12y + 28 = 0
2. ! (x + 2)2 + (y – 1)2 = 5
x2 + 4x + 4 + y2 – 2y + 1 = 25
x2 + y2 + 4x – 2y – 20 = 0

3. (a) PA = 1
PB 2
2PA = PB
2! (x + 2)2 + (y – 0)2 = 1! (x – 4)2 + (y – 0)2
4(x2 + 4x + 4 + y2) = 1(x2 – 8x + 16 + y2)
4x2 + 16x + 4y2 + 16 = x2 – 8x + y2 + 16
3x2 + 3y2 + 24x = 0
x2 + y2 + 8x = 0

22
(b) PC = 1
PD 3
3PC = PD
3! (x + 3)2 + (y – 0)2 = 1! (x – 2)2 + (y – 5)2
9(x2 + 6x + 9 + y2) = 1(x2 – 4x + 4 + y2 – 10y + 25)
9x2 + 54x + 81 + 9y2 = x2 – 4x + y2 – 10y + 29
8x2 + 58x + 8y2 + 10y + 52 = 0
4x2 + 4y2 + 29x + 5y + 26 = 0

(c) PE = 3
PF 2
2PE = 3PF
2! (x – 0)2 + (y – 2)2 = 3! (x + 2)2 + (y – 4)2
4(x2 + y2 – 4y + 4) = 9(x2 + 4x + 4 + y2 – 8y + 16)
4x2 + 4y2 – 16y + 16 = 9x2 + 36x + 36 + 9y2 – 72y + 144
5x2 + 36x + 5y2 – 56y + 164 = 0
5x2 + 5y2 + 36x – 56y + 164 = 0

(d) PR = 2
PS 1
PR = 2PS
! (x – 1)2 + (y – 2)2 = 2! (x – 4)2 + (y + 1)2
(x2 – 2x + 1 + y2 – 4y + 4) = 4(x2 – 8x + 16 + y2 + 2y + 1)
x2 – 2x + y2 – 4y + 5 = 4x2 – 32x + 4y2 + 8y + 68
3x – 30x + 3y2 + 12y + 63 = 0
2

x2 + y2 – 10x + 4y + 21 = 0
QJ
4. = 2
QK 3
3QJ = 2QK
3! (x + 1)2 + (y – 3)2 = 2! (x – 4)2 + (y – 6)2
9(x2 + 2x + 1 + y2 – 6y + 9) = 4(x2 – 8x + 16 + y2 – 12y + 36)
9x2 + 18x + 9y2 – 54y + 90 = 4x2 – 32x + 4y2 – 48y + 208
5x2 + 5y2 + 50x – 6y – 118 = 0
5. RA = 2RB
! (x – 6) + (y – 0)2 =
2
2! (x + 3)2 + (y – 0)2
x2 – 12x + 36 + y2 = 4(x2 + 6x + 9 + y2)
x2 – 12x + 36 + y2 = 4x2 + 24x + 36 + 4y2
3x2 + 3y2 + 36x = 0
x2 + y2 + 12x = 0

23
6. PO = 1
PA 4
4PO = PA
4! x2 + y2 = ! (x – 2)2 + (y – 0)2
16(x2 + y2) = x2 – 4x + 4 + y2
15x2 + 15y2 + 4x – 4 = 0
7. (a) PA = PB
! (x + 2) + y2 = ! x2 + (y – 4)2
2

x2 + 4x + 4 + y2 = x2 + y2 – 8y + 16
4x + 8y – 12 = 0
x + 2y – 3 = 0
(b) PC = PD
! (x + 3)2 + (y – 5)2 = ! (x – 2)2 + (y + 4)2
x2 + 6x + 9 + y2 – 10y + 25 = x2 – 4x + 4 + y2 + 8y + 16
10x – 18y + 14 = 0
5x – 9y + 7 = 0

(c) PJ = PK
! (x – 2)2 + (y – 3)2 = ! (x – 6)2 + (y – 8)2
x2 – 4x + 4 + y2 – 6y + 9 = x2 – 12x + 36 + y2 – 16y + 64
8x + 10y – 87 = 0

Latih Diri 7.11 (Halaman 204)


1. PA = 4
! (x – 3) + (y – 4)2 = 4
2

x – 6x + 9 + y2 – 8y + 16 = 16
2

x2 + y2 – 6x – 8y + 9 = 0
2. (a) PQ = PR
! (x – 8) + (y – 7)2 = ! (x – 11)2 + (y – 4)2
2

x – 16x + 64 + y2 – 14y + 49 = x2 – 22x + 121 + y2 – 8y + 16


2

6x – 6y – 24 = 0
x–y–4=0
(b) ST = 5
! (x – 7) + (y – 8)2 = 5
2

x – 14x + 49 + y2 – 16y + 64 = 25
2

x2 + y2 – 14x – 16y + 88 = 0 (tertunjuk)


(c) y = x – 4…1
x2 + y2 – 14x – 16y + 88 = 0…2

24
Gantikan 1 ke dalam 2
x2 + (x – 4)2 – 14x – 16(x – 4) + 88 = 0
x2 + x2 – 8x + 16 – 14x – 16x + 64 + 88 = 0
2x2 – 38x + 168 = 0
x2 – 19x + 84 = 0
(x – 7)(x – 12) = 0
x = 7 atau x = 12
Gantikan x = 7 ke dalam 1: y = 7 – 4
=3
Gantikan x = 12 ke dalam 1: y = 12 – 4
=8
Maka, titik persilangan ialah (7, 3) atau (12, 8).
3. (a) PA = 2
PB 1
PA = 2PB
! (x + 2) + y2 = 2! (x – 1)2 + y2
2

x2 + 4x + 4 + y2 = 4(x2 – 2x + 1 + y2)
x2 + 4x + 4 + y2 = 4x2 – 8x + 4y2 + 4
3x2 + 3y2 – 12x = 0
x2 + y2 – 4x = 0 (tertunjuk)
(b) Gantikan titik C(2, 2) ke dalam persamaan bulatan:
22 + 22 – 4(2) = 0
= sebelah kanan
Jadi, titik C(2, 2) terletak pada bulatan itu.
Latihan Intensif 7.4 (Halaman 205)
1. (a) 2RA = RB
2! (x + 1) + (y – 10)2 = ! (x – 2)2 + (y – 6)2
2

4(x2 + 2x + 1 + y2 – 20y + 100) = x2 – 4x + 4 + y2 – 12y + 36


4x2 + 8x + 4y2 – 80y + 404 = x2 – 4x + y2 – 12y + 40
3x2 + 3y2 + 12x – 68y + 364 = 0
(b) Pada paksi-y, x = 0
3y2 – 68y + 364 = 0
(3y – 26)(y – 14) = 0
y = 26 atau y = 14
3
( )
Koordinat titik bagi lokus R yang menyentuh paksi-y ialah 0, 26 dan (0, 14).
3
2. mASmBS = –1
( )(
y–1 y–9
x–1 x–7 ) = –1
(y – 1)(y – 9) = –(x – 1)(x – 7)
y2 – 10y + 9 = –x2 + 8x – 7
x2 + y2 – 8x – 10y + 16 = 0

25
3. (a) Jejari bulatan = ! (8 – 5)2 + (2 – 6)2
= ! 25
=5
! (x – 6)2 + (y – 5)2 = 5
x – 12x + 36 + y2 – 10y + 25 = 25
2

x2 + y2 – 12x – 10y + 36 = 0
(b) Apabila S(k, 2),
k2 + (2)2 – 12k – 10(2) + 36 = 0
k2 – 12k + 20 = 0
(k – 2)(k – 10) = 0
k = 2 atau k = 10
4. PS = PR
x + 1 = ! (x – 1)2 + y2
(x + 1)2 = (x – 1)2 + y2
x2 + 2x + 1 = x2 – 2x + 1 + y2
y2 = 4x
5. (a) a2 + b 2 = 92
a2 + b 2 = 81
2(0) + 1(a) 2(b) + 1(0)
(b) x = y=
3 3
x= a y = 2b
3 3
a = 3x b = 3y
2
Gantikan a = 3x dan b = 3 y ke dalam a2 + b 2 = 81
2
( )
(3x)2 + 3 y = 81
2
2

9x + 9 y2 = 81
2
4
36x2 + 9y2 = 324
4x2 + y2 = 36
6. 21 m
P 2 A1m D 1 m
1m S 2

B R
C
11 m
2

Q
Lokus terdiri daripada lengkok-lengkok bagi tiga sukuan bulatan:
(i) APQ iaitu sukuan bulatan berpusat A dan berjejari 2 1 m.
2
(ii) BQR iaitu sukuan bulatan berpusat B dan berjejari 1 1 m.
2
1
(iii) CRS iaitu sukuan bulatan berpusat C dan berjejari m.
2
26
Latihan Pengukuhan (Halaman 207-209)

1. (a) h + 7 = 2 1+k =3
2 2
h + 7 = 4 1+k=6
h = –3 k=5
(b) mAB = 5 – 1
7 – (–3)
= 4
10
= 2
5
(c) m = –  5 , (2, 3)
2
y – 3 = –  5 (x – 2)
2
2y – 6 = –5x + 10
2y + 5x = 16
3(–2) + 2(8) 3(6) + 2(– 4)
2. (a) x = y=
5 5
= 10 = 10
5 5
= 2 =2
º P(2, 2)
6 – (– 4)
(b) mAB =
–2 – 8
= –1
m = 1, (2, 2)
y – 2 = 1(x – 2)
y–2=x–2
y = x
3. mPQ = mQR
2 – (–1) n+3–2
=
n–1 n2 – n
3 = n+1
n–1 n2 – n
3(n – n) = (n + 1)(n – 1)
2

3n2 – 3n = n2 – 1
2n2 – 3n + 1 = 0
(2n – 1)(n – 1) = 0
n = 1 atau n = 1
2

27
4. Katakan koordinat T ialah (0, h).

1   –3 3 0 –3   = 13.5
2 4 –1 h 4

| |
1 (3 + 3h + 0) – (12 – 0 – 3h) = 13.5
2
1 (3 + 3h – 12 + 3h) = ±13.5
2
1 (6h – 9) = ±13.5
2
1 (6h – 9) = 13.5 1 (6h – 9) = –13.5
2 2
6h – 9 = 27 6h – 9 = –27
6h = 36 6h = –18
h = 6 h = –3
Maka, koordinat T yang mungkin ialah (0, 6) atau (0, –3).
5. PA = 3PB
! (x – 2) + (y – 0)2 = 3! (x + 4)2 + (y – 0)2
2

x2 – 4x + 4 + y2 = 9(x2 + 8x + 16 + y2)
x2 – 4x + 4 + y2 = 9x2 + 72x + 144 + 9y2
8x2 + 8y2 + 76x + 140 = 0
2x2 + 2y2 + 19x + 35 = 0
1(–3) + 2(6) 1(–1) + 2(5)
6. x = y=
3 3
= = 9 9
3 3
= 3 =3
Kedua-dua burung itu bertemu pada koordinat (3, 3).
7. (a) Luas ∆ ABC = 10
1 × 4 × t = 10
2
t=5
x= 2 + 6 y=2–5
2
= 4 = –3
º C(4, –3)
y + (–3)
(b) x + 4 = 6 =2
2 2
x + 4 = 12 y–3=4
x = 8 y=7
º D(8, 7)
(c) (i) mAC = –3 – 2
4–2
= –  5
2

28
k – 7 = –  5
11 – 8 2
2(k – 7) = –5(3)
2k – 14 = –15
2k = –1
k = –  1
2
1
–  – (–3)
(ii) mEC = 2
11 – 4
= 5
14
mDE = –  5
2
mEC × mDE = 5 × –  5
14 2
= – 25
28
≠ –1
º CED bukan segi tiga bersudut tegak.
8. (a) y = 2x – 5…1
y = 1 x…2
3
Gantikan 2 ke dalam 1
1 x = 2x – 5
3
x = 6x – 15
5x = 15
x=3
Gantikan x = 3 ke dalam 2
y = 1 (3)
3
=1
º P(3, 1)
(b) m = –3, R(11, 7)
Persamaan QR: y – 7 = –3(x – 11)
y – 7 = –3x + 33
y + 3x = 40

m = 1 , R(11, 7)
3
Persamaan SR: y – 7 = 1 (x – 11)
3
3y – 21 = x – 11
3y – x = 10

29
(c) y + 3x = 40…1
y = 1 x…2
3
Gantikan 2 ke dalam 1
1 x + 3x = 40
3
x + 9x = 120
10x = 120
x = 12
Gantikan x = 12 ke dalam 2
y = 1 (12)
3
=4
º Q(12, 4)
y – 2x = –5…1
3y – x = 10…2
2 × 2: 6 y – 2x = 20…3
3 – 1: 5y = 25
y=5
Gantikan y = 5 ke dalam 1
5 – 2x = –5
2x = 10
x = 5
º S(5, 5)
3 12 11 5 3
(d) Luas PQRS = 1  
2 1 4 7 5 1
= 1 (12 + 84 +
2 | |
55 + 5) – (12 + 44 + 35 + 15)

= 1 50
2 | |
= 25 unit2
3 12 11 3
Luas ∆PQR = 1  
2 1 4 7 1

|
= 1 (12 + 84 + 11) – (12 + 44 + 21)
2 |
= 1 30
2 | |
= 15 unit2
3 11 5 3
Luas∆PRS = 1  
2 1 7 5 1

|
= 1 (21 + 55 + 5) – (11 + 35 + 15)
2 |
= 1 20
2 | |
= 10 unit2

30
PQ = ! (12 – 3)2 + (4 – 1)2 SR = ! (11 – 5)2 + (7 – 5)2
= ! 90 = ! 40
= 3! 10 = 2! 10
Luas ∆ PQR 15
=
Luas ∆ PRS 10
= 3
2
PQ 3! 10
=
SR 2! 10
= 3
2
Luas ∆ PQR PQ
= (tertunjuk)
Luas ∆ PRS SR
2 11 5 2
9. (a) Luas ∆ JKL = 1  
2 1 5 9 1

|
= 1 (10 + 99 + 5) – (11 + 25 + 18)
2 |
= 1 60 | |
2
= 30 unit2

2 11 h 2
(b) Luas ∆ JKP = 1  
2 1 5 k 1

|
= 1 (10 + 11k + h) – (11 + 5h + 2k)
2 |
|
= 1 9k – 4h – 1
2 |
= 9k – 4h – 1
2
11 5 h 11
Luas ∆ KLP = 1  
2 5 9 k 5

|
= 1 (99 + 5k + 5h) – (25 + 9h + 11k)
2 |
|
= 1 74 – 6k – 4h
2 |
= 37 – 3k – 2h
(c) 9k – 4h – 1 = 10
2
9k – 4h – 1 = 20
9k – 4h = 21…1
37 – 3k – 2h = 10
3k + 2h = 27…2
2 × 2: 6k + 4h = 54…3
1 + 3: 15k = 75
k=5

31
Gantikan k = 5 ke dalam 1
9(5) – 4h = 21
45 – 4h = 21
4h = 24
h=6
º P(6, 5)
(d) J(2, 1), P(6, 5)
mJP = 5 – 1
6–2
= 1
Persamaan JP
y – 1 = 1(x – 2)
y–1=x–2
y = x – 1
(e) (i) mKL = 9 – 5
5 – 11
= 4
–6
= – 2
3
Persamaan KL:
y – 5 = –  2 (x – 11)
3
3y – 15 = –2x + 22
3y + 2x = 37…1
y – x = –1…2
2 × 2: 2y – 2x = –2…3
1 + 3: 5y = 35
y=7
Gantikan y = 7 ke dalam 1
3(7) + 2x = 37
2x = 16
x=8
º Q(8, 7)
n(11) + m(5)
(ii) =8
m+n
11n + 5m = 8m + 8n
3m = 3n
m= 3
n 3
= 1
1
º KQ : QL = 1 : 1
10. (a) OR = ! 45
! x + y2 = ! 45
2

x2 + y2 = 45…1
y = –2x…2

32
Gantikan 2 ke dalam 1
x2 + (–2x)2 = 45
5x2 = 45
x2 = 9
x = ±3
Gantikan x = –3 ke dalam 2
y = –2(–3)
=6
º R(–3, 6)
mOR = 6 – 0
–3 – 0
= –2
Persamaan RS
y – 6 = 1 (x + 3)
2
2y – 12 = x + 3
2y = x + 15
Pada paksi-y, x = 0
2y = 0 + 15
y = 15
2
(
º S 0, 15
2)
Persamaan ST
y – 15 = –2(x – 0)
2
2y + 4x = 15…1
y = 2x…2
Gantikan 2 ke dalam 1
2(2x) + 4x = 15
8x = 15
x = 15
8
Apabila x = 15
8 ( )
, y = 2 15
8
= 15
4
(
º T 15 , 15
8 4 )
0 15 0 –3 0
(b) Luas ORST = 1  
8
152 15 6 0
0
4 2
= 1 225 + 45
2 16
9
2 | |
= 18 unit2
32

33
11. (a) y = 8
x
Pada titik P(h, 8)
8= 8
h
h=1
Pada titik Q(k, 2)
2= 8
k
k=4
(b) P(1, 8), Q(4, 2)
m= 2–8
4–1
= –2
Persamaan PQ
y – 8 = –2(x – 1)
y + 2x = 10
(c) y = –2x + 8
y = –2x – 8
12. (a) 5y – x = 33

y = 1 x + 33
5 5
m = 1
5
mBP = –5
Persamaan BP ialah
y – 1 = –5(x + 2)
y + 5x + 9 = 0
(b) 5y – x = 33
x = 5y – 33…1
y + 5x + 9 = 0…2
Gantikan 1 ke dalam 2
y + 5(5y – 33) + 9 = 0
26y – 156 = 0
y = 6
Gantikan nilai y = 6 ke dalam 1
x = 5(6) – 33
= –3
Maka, koordinat P ialah (−3, 6).
2(–8) + x 2(5) + y
= –3 =6
3 3
–16 + x = –9 10 + y = 18
x = 7 y=8
Maka, koordinat D ialah (7, 8).

34
mDC = mAB = 5–1
–8 – (–2)
= – 2
3
Persamaan DC Persamaan BC
y – 8 = –  (x – 7) y – 1 = 1 (x + 2)
2
3 5
3y – 24 = –2x + 14 5y – 5 = x + 2
3y = –2x + 38 x = 5y – 7
3y = –2x + 38…1
x = 5y – 7…2
Gantikan 2 ke dalam 1
3y = –2(5y – 7) + 38
13y = 52
y=4
Gantikan y = 4 ke dalam 2
x = 5(4) – 7
= 13
Maka, koordinat C ialah (13, 4).
–8 –2 13 7 –8
(c) Luas ABCD = 1  
2 5 1 4 8 5

|
= 1 (–8 – 8 + 104 + 35) – (–10 + 13 + 28 – 64)
2 |
= 1 156 | |
2
= 78 unit2

(
13. (a) E = –1 + 7 , –2 + 4
2 2 )
= (3, 1)
0 + x = 3 5+y
=1
2 2
x = 6 y = –3
º B = (6, −3)
(b) AB = ! (–1 – 6)2 + (–2 + 3)2
= 5!  2
BC = ! (7 – 6)2 + (4 + 3)2
= 5!  2
CD = ! (0 – 7)2 + (5 – 4)2
= 5!  2
AD = ! (0 + 1)2 + (5 + 2)2
= 5!  2
Oleh sebab semua sisi adalah sama panjang, maka sisi empat ABCD ialah sebuah segi
empat sama.

35
14. (a) P = 6x – 2x – 400
= 4x – 400
º P = 4x – 400
(b)
P

2000
1600
1500
1000

500

x
0 100 200 300 350400 500
− 500

(i) RM1 600


(ii) 350 naskah
15.
y

B(6, 7)

P
A (1, 2) C(7, 2)

x
0

36
BAB 8 VEKTOR
Cabar Minda (Halaman 212)
Bukan Kuantiti
Kuantiti Skalar Kuantiti Vektor
Skalar atau Vektor
Masa
Berat
Isi padu Konduktiviti logam
Daya
Cas elektrik Kekenyalan
Impuls
Ketumpatan Frekuensi radio
Momentum
Tenaga

Latih Diri 8.1 (Halaman 214)


1. (a) Kuantiti skalar kerana kuantiti itu mempunyai magnitud sahaja.
(b) Kuantiti vektor kerana kuantiti itu mempunyai magnitud dan arah.
(c) Kuantiti skalar kerana kuantiti itu mempunyai magnitud sahaja.
(d) Kuantiti skalar kerana kuantiti itu mempunyai magnitud sahaja.
(e) Kuantiti vektor kerana kuantiti itu mempunyai magnitud dan arah.
Latih Diri 8.2 (Halaman 216-217)
1. (a) (b) S U

4 cm RS

5N
X Y 1 cm mewakili 10 km
1 cm mewakili 1 N
R

(c) (d)
v 3.5 cm U

4 cm a
1 cm mewakili 5 km j–1 2 kg m s–1
1 cm mewakili

2. Magnitud f = ! 22 + 42 Arah : tan q = 2


~
= ! 20 N q = 63.43°
Arah f : 90° – 63.43° = 026.57°
3. Jarak = ! 902 + 752 A
= 117.15 km
90

O B
75

1
˜ ˜
4. a~ = d~ MN = CD
˜ ˜
~c = ~f EF = KL
˜ ˜
b~ = ~
e GH = AB
˜ ˜
5. (a) (i) ED (b) (i) DC
˜ ˜
(ii) FE (ii) CB
˜ ˜
(iii) AF (iii) BA
Latih Diri 8.3 (Halaman 218)
˜ ˜ 5
1. PQ = 1 a~    x
~ = – 3 a~ y = – 7 a~ RS = a~
2 2     ~ 4      4
Inkuiri 1 (Halaman 218)
˜
1. (a)  AB  = ! 32 + 42
= 5 unit
˜
 CD  = ! 62 + 82
= 10 unit
˜ ˜
(b)  AB  :  CD  = 5 : 10
=1:2
(c) Kecerunan AB = 4 , Kecerunan CD = 4
3 3
Garis lurus AB dan garis lurus CD adalah selari.
˜ ˜
(d) AB = 1 CD
2
2. a~ = kb ~ , dengan keadaan k adalah pemalar.
Cabar Minda (Halaman 219)
˜ ˜
XY = a XZ
˜ ˜
XY = b YZ
˜ ˜
XZ = l YZ , dengan keadan a, b dan l sebagai pemalar.
Latih Diri 8.4 (Halaman 220)
˜
1.
 AB  5a 
~=
˜ 20a 
 PQ  ~
˜ 1˜
AB = PQ
4
˜
 LM  6x~
2. ˜ =
MN 18x~
˜ 1˜
LM = MN
3
2
˜ ˜
Maka, LM dan MN adalah selari. Oleh sebab M ialah titik sepunya, maka L, M dan N adalah
segaris.
3. (a) 4m + 3 = 0 n–7=0
m = –  3 n=7
4
(b) m + n = 1 …1
m – 2n = 10…2
1 – 2: 3n = –9
n = –3 …3
Gantikan 3 ke dalam 1
m = 1 – (–3)
=4
˜
 VW 
4. ˜ = 21
 XY  6
˜ ˜
VW = 7 XY
2
5. a~ = 1 (k – 2)a~
2
1 (k – 2) = 1
2
k=4
6. PQT dan PRS ialah segi tiga serupa.
PS = 8
PT 5
RS = 8
QT 5
˜ ˜
Maka, SR = – 8 QT
5

Latihan Intensif 8.1 (Halaman 220)


˜
1.  DC  = 2 cm
˜
DC = u~
˜
 AB  = 6 cm
˜
Maka, AB = 3u~
˜ ˜
2. (a) AB = 3 DC
˜
 AB  = 3 × 4 cm
= 12 cm
(b) Segi tiga ECD dan segi tiga EAB ialah segi tiga serupa
˜
(i) EC = 2a~
˜
(ii) BE = 6b~

3
˜
3.
 AB  4x 
~=
˜ 6x 
 AC  ~
˜ 2˜
AB = AC
3
˜ ˜
Maka, AB dan AC adalah selari. Oleh sebab A ialah titik sepunya, maka A, B dan C adalah
segaris.
4. h + k = 0 …1
h – k + 1 = 0 …2
1 – 2: 2k – 1 = 0
k = 1 …3
2
Gantikan 3 ke dalam 1
h = – 1
2
˜ ˜
5. PQ dan QR adalah selari. Maka,
(k + 2)x
~ + 4y = l(hx
~ + ~y )
~
Bandingan kedua-dua belah persamaan
k + 2 = lh …1
4 = l …2
Gantikan 2 ke dalam 1
k = 4h – 2

Inkuiri 2 (Halaman 221)


3.
Ranjit Tan Mia Dayang
Mula Mula
Akhir Akhir

Akhir

Mula Mula
Akhir

4. Laluan yang dilalui oleh mereka menghasilkan sesaran yang merupakan suatu vektor paduan.
Latih Diri 8.5 (Halaman 224)
1. (a) (b)

2 u+v
∼ ∼ 1_ v + 2 u
2∼ ∼

4
(c) (d)

u −2v
∼ ∼
2 u − 3_ v
∼ 2∼

2. Magnitud = ! 702 + 802


= 106.30 km j−1
Arah: tan q = 80 ~p + q

70 70
~
q = 48.81°
Arah p + q = 180° − 48.81°
~ ~ 80
= 131.19°
˜ 2˜
3. (a) AB = DC
3
= 2 y
3~
˜ ˜ ˜
(b) AC = AD + DC
= –x ~ + ~y
˜ ˜ ˜ ˜
(c) BC = BA + AD + DC
= – 2 y – ~x + y
3~ ~
= y – ~x 1
3~
˜ ˜ ˜
(d) BD = BA + AD
= – 2 y – ~x
3~
4. (a) Halaju asal kapal terbang 160
= ! 6002 + 1602
= 620 km j−1
600
(b) tan q = 160 
600
q = 14.93°
Arah asal kapal terbang
= 360° – 14.93°
= 345.07°
Latih Diri 8.6 (Halaman 225)
˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜
1. XY = XO + OY XZ = XO + OZ
= (– 4x
~ + 2y ) + (kx
~ – ~y ) = (– 4x
~ + 2y ) + (6x
~ + 5y )
~ ~ ~
= (k – 4)x +
~ ~ y = 2x
~ + 7y
~
X, Y dan Z adalah segaris.
˜ ˜
XY = l XZ

5
(k – 4)x ~ + ~y = l(2x~ + 7y )
~
k – 4 = 2l …1
1 = 7l …2
l= 1
7
Gantikan nilai l ke dalam 1
k–4=2× 1
7
k = 30
7
˜ ˜ ˜
2. (a) BD = BA + AD
= – 24x~ + 20y~
˜ ˜
BE = 3 ED
˜ 3˜
BE = BD
4
˜ ˜ ˜
AE = AB + BE
˜ ˜ 3˜
AE = AB + BD
4
= 24x 3
~ + 4 (– 24x ~ + 20y ~
)
= 24x~ –  18x~ + 15y ~
= 6x~ + 15y
~
˜ ˜ ˜
(b) BC = BD + DC
= (– 24x + 20y ) + 4˜AB
~ ~ 3
= (– 24x~ + 20y ) + 4 (24x )
~ 3 ~
= (– 24x~ + 20y ) + 32x ~
~
= 8x~ + 20y
˜ ~
AE = 6x ~ + 15y
~
˜
 AE  = 6 = 15 = 3
˜
 BC  8 20 4
˜ ˜
Didapati AE = 3 BC , maka lorong AE dan BC adalah selari.
4

Latihan Intensif 8.2 (Halaman 226)


˜ ˜ ˜
1. (a) AC = AB + BC
= y + ~x
~
˜ ˜ ˜
(b) QR = QP + PR
= –y + ~x
~

6
˜ ˜ ˜
(c) PR = PT + TR
˜ ˜
= PT + 1 TQ
2
= 2x 1
~ + 2 (–2x~ + ~y )
= ~x + 1 y
2~
2. (a) 3x +
~ ~ y
(b) y – 2x~
~
(c) –y + 2x ~
~
3. ˜ ˜ ˜
BQ = BA + AQ
˜ ˜
= BA + 1 AC
4
= –a~ + 1 (4b~)
4
= –a~ + b~
4. r = ha~ + (h + k)b~ …1
r = 3p – 4q
= 3(2a~ + 3b~) – 4(4a~ – b~)
= (6a~ –16a~) + (9b~ + 4b~)
r = –10a~ + 13b~ …2
Bandingkan 1 dan 2
h = –10,
h + k = 13
–10 + k = 13
k = 23
5. Jarak PQ = ! 702 + 402
= 80.62 m
Halaju akhir perahu = 80.62
12
= 6.718 m s−1
Laju Hamid mendayung perahu = ! 6.7182 – 1.82
= 6.47 m s−1
˜ ˜ ˜

6. (a) (i) BA = BO + OA
= –b~ + a~
˜ 3˜
(ii) BX = BA
5
= 3 (–b~ + a~)
5
˜ ˜ ˜
(iii) OX = OB + BX
= b~ – 3 b~ + 3 a~
5 5
= b~ + a~ 2 3
5 5

7
˜ ˜ ˜
(iv) BY = BO + OY
= –b~ + 3 a~
4
( )
˜
(b) (i) OP = l b~ + 3 a~
2
5 5
2
= lb~ + la~ 3
5 5
˜ ˜ ˜
(ii) OP = OB + BP
˜ ˜
= OB + µ BY
= b~ + µ –b~ + 3 a~
4( )
= (1 – µ)b~ + µa~ 3
4
(c) lb~ + la~ = (1 – µ)b~ + 3 µa~
2 3
5 5 4
2 l = 1 – µ …1
5
3l = 3µ
5 4
l = 5 µ …2
4
Gantikan 2 dalam 1

5 4 ( )
2 5µ = 1 – µ
1µ = 1 – µ
2
µ= 2
3
l= 5 2
4 3 ( )
5
= 6
Inkuiri 3 (Halaman 227)
3.
y

10

8
B(6,7)
6

2 A(1,3)
C(4,1)
x
2 4 6 8

8
4. Beluran
5. ( )
5
4
6. Jarak Arding = ! (6 – 1)2 + (7 – 3)2
= 6.403 unit
Jarak Timan = ! (6 – 4)2 + (7 – 1)2
= 6.325 unit
Latih Diri 8.7 (Halaman 229)
˜ ˜ ˜
1. (a) OA = 2i~ + 2j OF = –8i~ BC = –10i~ + j
˜ ~ ˜ ˜ ~
FA = 10i~ + 2j DE = 14i~ DO = –j
~ ~
˜ 2
(b) OA = ( )
2

˜ –8
OF =
0
( )

˜ –10
BC = ( )
1

˜ 10
FA = ( )
2

˜ 14
DE =
0
( )

˜ 0
DO = ( )
–1

2. (a) Vektor kedudukan OB =


˜ ˜ ˜
˜
( )
5
8
(b) AB = AO + OB
˜ ˜
= – OA + OB
= ( ) ( )
2
–3
+
5
8
= ( ) 7
5
˜
 AB  = ! 72 + 52
= 8.602 unit
˜ ˜ ˜
3. (a) (i) AB = 4i~ + j (ii) BA = – 4i~ – j (iii) BC = –i~ – 5j
~ ~ ~
˜ ˜ ˜
(iv) DC = 2i~ (v) AC = 3i~ – 4j (vi) DE = 4i~ + j
~ ~
˜ ˜ ˜ ˜
(b) AB selari dengan DE oleh sebab AB = DE dan mempunyai kecerunan yang sama.
˜ ˜ ˜ ˜ ˜
(c) BA adalah vektor negatif kepada DE kerana  BA  =  DE  dan arah BA adalah
˜
bertentangan dengan arah DE.
4. (a) p = 3i~ – 4j
~
q = –5i~ – 7j
~
r = ~i + 5j
~
(b) P(3, – 4)
Q(–5, –7)
R(1, 5)
(c) | p | = ! 32 + (– 4)2
~
= 5 unit

9
| q 
~
| = ! (–5)2 + (–7)2
= 8.602 unit
| ~r  | = ! 12 + 52
= 5.099 unit

Inkuiri 4 (Halaman 230)


3. Vektor unit yang diperoleh akan berubah kerana perubahan nilai x1 dan y1 menyebabkan
magnitud bagi vektor akan berubah.
xi + yj
4. Kaedah mencari vektor unit dalam arah vektor ~r = xi~ – yj ialah ~^r = ~ ~
~ ! x2 + y2
Latih Diri 8.8 (Halaman 231)
1. (a) ! 32 + 22 (b) 4 unit
! (– 4)2 + (–7)2 (c)
7
= 3.606 unit = 8.062 unit
(d) ! (–12)2 + (–5)2 (e) 6 unit
= 13 unit
2. (a) Magnitud vektor = ! 32 + 22
= ! 13
3i + 2j
Vektor unit = ~ ~
! 13
(b) Magnitud vektor = ! (–1)2 + (–9)2
= ! 82
–i – 9j
Vektor unit = ~ ~
! 82
(c) Magnitud vektor = ! (4)2 + 02
= 4
4i
Vektor unit = ~ = ~i
4

(d) Magnitud vektor = ! (–8)2 + (–15)2


= 17
–8i~ – 15j
Vektor unit = ~
17
3. (a) ! (–1)2 = 1 (vektor unit)

!(
(b)   –  1 ) + ( ! 21 ) + = 1 (vektor unit)
2 2

! 2
(c) ! (–0.6)2 + (–0.8)2 = 1 (vektor unit)

( ) + ( 24
(d) !  7
25 25 )
2 2
= 1 (vektor unit)

! ( ) + ( ! 73 )
(e)   2
3
2 2
= 1.106 (bukan vektor unit)

10
4. (a) ! k2 = 1 (b)
! k2 = 1
k = ±1 k = ±1
(c) ! k2 + 1 = 1 (d) ! k2 + k2 = 1
k = 0 ! 2k2 = 1
2

k = 0 k = ±  1
! 2
(e) ! (0.5)2 + k2 = 1 ( )
(f) ! k2 + 13 = 1
84
2

(0.5)2 + k2 = 1 k2 + 13 = 1 ( )
84
2

k2 = 0.75 ( )
k2 = 1 – 13
84
2

k = ±0.866 k = ±0.988

!( ) ( )
p 2
+ 8
2
5.   = 1 atau p2 + 82 = 73
! 73 ! 73 p2 = 9
( p 2
! 73
) (+ )
8
! 73
2
= 1 p = ±3

p2 + 64 = 73
p2 = 9
p = ±3
6. ! (1 – k)2 + h2 = 1
1 – 2k + k2 + h2 = 1
h2 = 2k – k2
h = ±! 2k – k2
Latih Diri 8.9 (Halaman 233)

( ) ( ) ( )
1. (a) 2a~ – b~ + ~c = 2
–3
5

4
–12
+
1
8
( )
=
–9
30

( ) ( ) ( )
(b) –3a~ + 2b~ – ~c = –3
–3
5
+2
4
–12

1
8
=( )
16
– 47
(c) 1 b
2~ ~
+ c – 3a~ = 1( ) ( ) ( )
4
2 –12
+
1
8
–3
–3
5
=( )
12
–13
(d) 1 b
4~ ~
– a + 3c ( ) ( ) ( )
1 4 –3
~ = 4 –12 – 5 + 3 8
1

( )
=
7
16

11
2. (a) u~ – 2v
~+w
3
~ = 6( ) ( ) ( )
–2
–2
–8
+
3
– 4

= ( )
10
18
= 10i~ + 18j
~
(b) 3u~ + 2v~–w ( ) ( ) ( )
3 –2
~ = 3 6 + 2 –8 – – 4
3

=( )
2
6
= 2i~ + 6j
~
(c) 1 ~v – w
2 ~ – 3u~ = 1( ) ( ) ( )
–2
2 –8
+
3
– 4
–3
3
6
=( )
–7
–26
= –7i~ – 26j
~
(d) 1 ~v – w
4 ~ + 3u = ( ) ( ) ( )
1
~ 4 –8
–2

3
– 4
+ 3
3
6
=( )
5.5
20
= 5.5i~ + 20j
~
Latih Diri 8.10 (Halaman 235)
˜ –3
1. OA =
–2
( ) ( )
,~
v=
2
–3
Vektor kedudukan selepas 2.5 saat
= ( ) ( )
–3
–2
+ 2.5
2
–3
=
2
( )
–9.5

( ) ( )
˜ 30t ˜ 50 + 10t
2. OA =
15t
, OB =
5 + 10t

( )
Halaju bot A = ( )
30
15
, Halaju bot B =
10
10
Kedua-dua bot hanya boleh bertembung jika vektor kedudukan sama pada waktu, t yang
sama,
˜ ˜
OA = OB
30t = 50 + 10t 15t = 5 + 10t
t = 5 jam t = 1 jam
2
Oleh sebab nilai t adalah tidak sama, maka bot A dan bot B tidak akan bertembung.

12
Latihan Intensif 8.3 (Halaman 235)
1. (a) Daya paduan = ( ) ( )
– 4
3
+
7
5
= ( )
3
8
(b) Magnitud = ! 3 + 822

= 8.544 N
2. ( ) ( )
k–3
14
=l
1
k–8
k – 3 = l …1
14 = l(k – 8) …2
Gantikan 1 ke dalam 2
14 = (k – 3)(k – 8)
14 = k2 – 8k – 3k + 24
0 = k2 – 11k + 10
k = 1 atau 10
3. u~ = ( ) ( )
5
–2

3
1
( ) ( )
m 5
~v = –6 – –2


= ( )
2
–3
( )
=
m – 5
– 4
Oleh sebab u~ dan ~v adalah selari, maka

( ) ( )
m – 5
– 4
=k
2
–3
m – 5 = 2k …1
−4 = −3k
k = 4 …2
3
Gantikan 2 ke dalam 1
( )
m=2 4 +5
3
= 23
3
 u~  = ! 2 + (–3)2
2

( )
= ! 13 unit
8
~v = ~  ( )
3 ,  v  = !  8 2 + (–4)2
3
–4
= !  208
9
 u~  :  v 208
~  = ! 13 : !  9
= 13 : 208
9
= 117 : 208
= 9 : 16
13
˜ ˜ ˜
4. (a) BC = BA + AC
= ( ) ( )
– 2
1
+
10
5
=
˜
( )
8
6
BC = 8i~ + 6j
˜ ~
(b)  BC  = ! 82 + 62
= 10
8i + 6j
Vektor unit = ~ ~
10
4i~ + 3j
= ~
˜ ˜ ˜5
(c) AR = AB + BR
˜ ˜
= AB + 1 BC

( ) ( )
2
2 8
= + 1
–1 2 6

= ( )
6
2
atau 6i~ + 2j
~
5. ~v = ( ) ( )
2.4
1.5
, a~ =
0.5
–2.1

( ) ( )
2.9
2.4 0.5 θ
~v + a~ = 1.5 + –2.1 0.6

= ( )
2.9
–0.6
Magnitud = ! (2.9)2 + (–0.6)2
= 2.96 km j−1
tan q = 0.6
2.9
q = 11.69°
Arah halaju paduan = 90° + 11.69°
= 101.69°
6. (a) ~r + ~s = (2i~ – 5j ) + (mi~ – 3j )
~ ~
= (2 + m)i~ – 8j
~
s  = ! (2 + m)2 + (–8)2
 r~ + ~ 
100 = (2 + m)2 + (−8)2
(2 + m)2 = 36
2 + m = 6 , 2 + m = −6
m = 4 , m = −8

14
(b) Oleh sebab ~r selari dengan ~s
m~i – 3j = k(2i~ – 5j )
~ ~
m = 2k …1
−3 = −5k
k = 3 …2
5
Gantikan 2 ke dalam 1
m = 2 × 3
5
= 6
5
(c) 2r~ – ~s = 2
2
–5
( ) ( )

m
–3
= ( ) ( )
4
–10

m
–3

–7
= ( )
4 – m

Oleh sebab (2r~ – ~s )selari dengan paksi-y,


4 – m = 0
m = 4

7. ! k2 + ( ! 21 )
2
=1

k2 + 1 = 1
2
k2 = 1
2
k = ±  1 atau ±  2
! 2

! 2
8. Katakan a~ = 2i~ – j
~
2i
^= ~ ~ – j
a~
! 5
5(–2i~ + j )
Maka, ~v = ~
! 5
= –2! 5 ~i + ! 5 j
~
9. Jika vektor p dan vektor q berserenjang, maka kecerunan vektor p × kecerunan vektor q = –1
~ ~ ~ ~
2 n
× = –1
(m – 1) 8
n = –1
4m – 4
n = – 4m + 4
m= 4–n
4

15
˜
10. (a) ON = t(– 4i~ + 4j ) + 50i~ + 20j
~ ~
= (50 – 4t)i~ + (20 + 4t)j
~
(b) Kapal M akan memintas bot N jika kedua-duanya berada di kedudukan yang sama pada
masa yang sama.
˜ ˜
OM = ON
6ti~ + 8tj = (50 – 4t)i~ + (20 + 4t)j
~ ~
Didapati jika 6t = 50 – 4t maka t = 5
dan jika 8t = 20 + 4t maka t = 5
Maka kapal M akan memintas kapal N selepas 5 jam pelayaran.

Latihan Pengukuhan (Halaman 237 – 238)


1. (a) a~ + b~
(b) a~ – ~c
2. 3ka~ – 4b~ = l(4a~ + 8b~)
3k = 4l …1
– 4 = 8l
l = – 1 …2
2
Gantikan 2 ke dalam 1
3k = 4 × –  1 ( ) 2
k = – 2
3
3. ! m2 + (–n)2 = 1
m2 + n2 = 1
m2 = 1 – n2
m = ! 1 – n2
4.  u~ + ~ 
v  = ! k2 + h2 …1
 u~ + ~v = (ki~ + hj ) + ( i~ – 4j )
~ ~
v  = ! (k + 1)2 + (h – 4)2 …2
 u~ + ~ 
1=2
k2 + h2 = k2 + 2k + 1 + h2 – 8h + 16
8h = 2k + 17
h = 2k + 17
8
˜ ˜ ˜
5. (a) AC = AB + BC
= ( ) ( )
5
12
+
10
–3
= ( ) 15
9

16
˜
 AC  = ! 15
2
+ 92
= ! 306
15i~ + 9j
Vektor unit = ~
! 306
˜ ˜ ˜
(b) OC = OA + AC
= ( ) ( )
3
+
4
15
9
= ( ) 18
13
C = (18, 13)
˜
( )
6. RS = 2 RQ
5
˜

(
= 2 RP + PQ
5
˜ ˜
)
= 2 (3i~ – 2j )
5 ~
˜ ˜ ˜ ˜
7. BC = BE + ED + DC
˜ 1˜
BC = –v ~ + 2 BC + u~
˜
1 BC = u~ – ~v
2
˜
BC = 2(u~ – ~v )
˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜
8. (a) (i) AB = AF + FB (ii) FO = FB + BO
= –a~ + b~ = b~ – a~
˜ ˜ ˜ ˜ ˜
(iii) FC = 2 FO (iv) BC = BF + FC
= 2(b~ – a~) = –b~ + 2(b~ – a~)
= b~ – 2a~
˜ ˜ ˜ ˜ ˜
(v) FD = FO + OD (vi) AD = 2 BC
˜ ˜
= FO + BC = 2(b~ – 2a~)
= b~ – a~ + b~ – 2a~
= 2b~ – 3a~
˜ 1˜
(b) AB = FC
2
˜ ˜ ˜
(c) AC = AB + BC
= –a~ + b~ + b~ – 2a~
= 2b~ – 3a~
˜
FD = 2b~ – 3a~
˜ ˜ ˜ ˜
Oleh sebab AC = FD, maka AC adalah selari dengan FD.

17
˜ ˜ ˜
9. (a) AB = AO + OB
˜ ˜
= – OA + OB
( ) ( )
=
10
–10
+
10
–11
( )
=
20
–21
˜
(b) Jarak di antara bandar A dengan bandar B =  AB .
= ! (20)2 + (–21)2
= 29 km
˜ ˜ ˜
(c) OC = OA + AC
˜ ˜ ˜
OC = OA + 2 AB
( ) ( )
=
–10
10
+2
20
–21
( )
=
30
–32
˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜
10. (a) (i) AC = AO + OC (ii) OM = OA + AM
˜ 1˜
= –3u~ – 2v ~ + 9u
~ + 2v
~ OA + 2 AC =
= 6u~ = 3u~ + 2v 1
~ + 2 (6u~)
= 6u~ + 2v ~
˜ 3˜ ˜ ˜ ˜
(b) (i) OB = OM (ii) OB = OC + CB
2
(
= 3 6u~ + 2v
2 ) ~ = 9u~ + 2v ~ + 3kv ~
= 9u~ + 3v ~ = 9u~ + (2 + 3k)v ~
˜
OB = 9u~ + 3v~ …1
˜
OB = 9u~ + (2 + 3k)v~ …2
Persamaan 1 = 2, maka
2 + 3k = 3
k= 1
3
˜ ˜ ˜ ˜ ˜
11. (a) (i) OB = OA + AB (ii) OD = 3 OB
4
= 4a~ + 4c 3
~ = 4 (4a~ + 4c ~)
= 3a~ + 3c ~
˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜ ˜
(iii) OY = OA + AB + BY (iv) ED = EO + OD
= 4a~ + 4c 1 1
~ + 2 (4c~) = 2 (– 4a~) + (3a~ + 3c ~)
= 4a~ + 6c
~ = – 2a~ + 3a~ + 3c~
= a~ + 3c ~
18
˜ ˜ ˜ ˜
(b) DY = DO + OY ED = a~ + 3c~
˜ ˜
= – OD + OY
= –(3a~ + 3c
~) + (4a~ + 6c~)
= a~ + 3c ~
˜ ˜
Oleh sebab ED = DY dan D ialah titik sepunya, maka E, D dan Y berada dalam satu
garis lurus.

( )
12. (a) Halaju paduan bot Arul = (3i~ + j ) +  i~ + 1 j
~ 3~
= 4i~ + j4
3~
Magnitud bagi vektor paduan bot Arul = ! 42 + 4 ( ) 3
2

= 4.216 m s−1
( )
Halaju paduan bot Ben = (6i~ + 2j ) +  i~ + 1 j
~ 3~
= 7i~ + j7
3~
Magnitud bagi vektor paduan bot Ben = ! 72 + 7 ( ) 3
2

= 7.379 m s−1
Beza laju = 7.379 – 4.216
= 3.163 m s−1
( ) (
(b) Halaju paduan bot Raju = 2 i~ – 4 j +  i~ + 1 j
3~ ) 3~
= 3i~ – j
~
Magnitud bagi vektor paduan bot Raju = ! 32 + (–1)2
= ! 10
3i – j
Vektor unit pada arah vektor tersebut ialah ~ ~
! 10

19
BAB 9 PENYELESAIAN SEGI TIGA
Inkuiri 1 (Halaman 242)
a b c
sin A sin B sin C
(a) 11.3 11.3 11.3
(b) 11.76 11.76 11.76
Konjektur:
a = b = c
sin A sin B sin C
Cabar Minda (Halaman 243)
A

h
b

C a B

h = a Ú sin A = a
sin 90° sin A h
h = b Ú sin B = b
sin 90° sin B h

Cabar Minda (Halaman 244)


Rajah (a) dan Rajah (b) masing-masing ialah segi tiga bersudut tirus dan segi tiga bersudut cakah.
CD adalah berserenjang dengan AB dan diwakili dengan h.
B
B
a c
h
c
h
a
C A
D
b D C b A

Rajah (a) Segi tiga bersudut tirus Rajah (b) Segi tiga bersudut cakah

1
Pertimbangkan segi tiga BCD,
h = sin C
a
Maka, h = a sin C…1
Pertimbangkan segi tiga ABD,
h = sin A
c
Maka, h = c sin A…2
1 = 2, a sin C = c sin A
a = c
sin A sin C
atau sin A = sin C
a c
Latih Diri 9.1 (Halaman 244)
p q
1. (a) = = r
sin P sin Q sin R
(b) k = l = m
sin K sin L sin M
(c) 6 = 8
sin 40° sin 120°
Cabar Minda (Halaman 245)
Sudut bukan kandung ialah sudut yang bertentangan dengan salah satu daripada dua panjang sisi
yang diberi.
Contoh:
7 cm 4 cm

40°

Latih Diri 9.2 (Halaman 246)


1. (a) m = 6.7
sin 55° sin 78°
m = 6.7 × sin 55°
sin 78°
= 5.611 cm
(b) sin m = sin 40°
8 6.5
sin m = sin 40° × 8
6.5
m = 52.29°
(c) m = 12.4
sin 43° sin 115°
m = 12.4 × sin 43°
sin 115°
= 9.331 cm

2
2. (a) XY = 100
sin 30.5° sin 66.5°
XY = 100 × sin 30.5°
sin 66.5°
= 55.34 m
Inkuiri 2 (Halaman 247)
Kes
Syarat Bilangan Segi Tiga
Berambiguiti
(i) a , h Tiada Bukan
(ii) a = h Satu Bukan
Dua jika h , a , 10 Ya
(iii) a . h
Satu jika a . 10 Bukan
Dua jika h , a , 10 Ya
(iv) a , c
Tiada jika a , h Bukan
(v) a = c Satu Bukan
(vi) a . c Satu Bukan

Latih Diri 9.3 (Halaman 249)


1. (a) Wujud kes berambiguiti dengan sudut bukan kandung ˙B = 62.5° dan sisi AC lebih
pendek daripada sisi BC tetapi lebih panjang daripada tinggi.
(b) Tidak wujud kes berambiguiti kerana sisi PQ lebih panjang daripada sisi QR.
sin ˙QRP
2. (a) = sin 35°
15.5 10.5
sin ˙QRP = sin 35° × 15.5
10.5
˙QRP = 57.86° atau 180° − 57.86°
= 57.86° atau 122.14°
(b) Apabila ˙R = 57.86°
˙Q = 180° − 35° −57.86°
= 87.14°
PR = 10.5
sin 87.14° sin 35°
PR = 10.5 × sin 87.14°
sin 35°
= 18.283 cm
Apabila ˙R = 122.14°
˙Q = 180° − 35° −122.14°
= 22.86°
PR = 10.5
sin 22.86° sin 35°
PR = 10.5 × sin 22.86°
sin 35°
= 7.112 cm

3
Latih Diri 9.4 (Halaman 250)
1. Andaikan penyiram air ialah A dan B, pili air ialah P, sudut antara penyiram air dan pili air
ialah q dan jarak antara pili dengan penyiram air paling jauh ialah j.
sin q j
= sin 25° = 6
5 6 sin 134.38° sin 25°
sin q = sin 25° × 5 j = 6 × sin 134.38°
6 sin 25°
q = 20.62° = 10.147 m
˙ABP = 180° − 25° – 20.62° 25° P
= 134.38° jm
Maka, jarak antara pili dengan pancutan air paling jauh 5m
ialah ialah 10.147 m A 
6m B
sin Q
2. = sin 50°
100 80
sin Q = sin 50° × 100
80
Q = 180° – 73.25°
= 106.75° Q 80 m
˙R = 180° − 50° – 106.75° R
= 23.25° xm
x
= 80 50° 100 m
sin 23.25° sin 50°
x = 80 × sin 23.25° P
sin 50°
= 41.224 m

Latihan Intensif 9.1 (Halaman 250-251)


1. ˙A = 180° – 77° – 39°
= 64°
a = 40.5
sin 64° sin 77°
a = 40.5 × sin 64°
sin 77°
= 37.359 cm
c = 40.5
sin 39° sin 77°
c = 40.5 × sin 39°
sin 77°
= 26.158 cm
2. (a) BE = !w
102 – 62
= 8 cm
CE = !w
102 – 82
= 6 cm
DE = !w
172 – 82
= 15 cm

4
(b) kos ˙EAB = 6
10
˙EAB = 53.13°
˙BCE = 53.13°
˙BCD = 180° – 53.13°
= 126.87°
sin ˙ABD = sin 53.13°
21 17
˙ABD = 81.20°
sin ˙CBD = sin 126.87°
9 17
˙CBD = 25.06°
(c) Segi tiga BDC dan segi tiga BDA mempunyai sudut dan dua panjang sisi yang sama saiz.
3. (a) ˙PQR
R
sin Q
= sin 40°
14 6! 3
sin Q = 14 sin 40° 14 cm
63 m
6! 3
Q = 60° atau 120°
˙PQR adalah cakah, maka ˙PQR = 120° P 40°
Q
(b) ˙PRQ = 180° – 120° – 40°
= 20°
PQ 14
=
sin 20° sin 120°
PQ = 14 sin 20°
sin 120°
= 5.529 cm
4. sin A = sin 48° C
20 15 15 cm 20 cm
sin A = sin 48° × 20
15 A 48°
B
c
A = 82.25°
C = 180° – 48° – 82.25°
= 49.75°
c = 15
sin 49.75° sin 48°
c = 15.405 cm
Perimeter bingkai = 4(15.405) cm
= 61.62 cm
5. sin A = sin 120° A
150 250
sin A = sin 120° × 150
250 250 m
A = 31.31° 60° 60° D
B = 180° – 120° – 31.31° 120°
= 28.69° B 150 m
C

5
b = 250
sin 28.69° sin 120°
b = 138.58 m
Oleh sebab jarak dari rumah Aida dan rumah Anita ke rumah Puan Azizah adalah sama,
maka segi tiga ACD adalah sama. Maka, jarak di antara rumah Anita dan rumah Aida ialah
138.58 m.
Cabar Minda (Halaman 252)
B
Petua Kosinus boleh digunakan untuk segi tiga bersudut tegak
a2 = b2 + c2 – 2bc kos 90° a
a2 = b2 + c2 (teorem pythagoras) c

Latih Diri 9.5 (Halaman 253 – 254)


A C
1. (a) x2 = 32 + 52 – 2(3)(5) kos 45° b
x = 3.576 cm
(b) 180° – 55° 13' = 124° 47'
x2 = 92 + 122 –2(9)(12) kos 124° 47'
x = 18.661 cm
(c) x2 = 752 + 1002 –2(75)(100) kos 32°
x = 53.891 m
2. (a) kos q = 20 + 14 – 15.7
2 2 2

2(20)(14)
q = 51.38°
(b) kos q = 10.8 + 12 – 7
2 2 2

2(10.8)(12)
q = 35.26°
(c) kos (180° – q) = 9 + 6 – 10
2 2 2

2(9)(6)
(180° – q) = 80.94°
q = 99.06°

3. PR2 = 92 + 12.52 – 2(9)(12.5) kos 42.3°


PR = 8.4162 cm
kos ˙PQR = 5 + 8.7 – 8.4162
2 2 2

2(5)(8.7)
˙PQR = 69.93°
Latih Diri 9.6 (Halaman 255)
1. Andaikan jarak di antara papan ialah x.
x2 = 252 + 452 – 2(25)(45) kos 38°
x = 29.614 m
Maka, jarak di antara papan ialah 29.614 m.
2. kos D = 10 + 5 – 8
2 2 2

2(10)(5)
D = 52.41°
AD2 = 102 + 102 – 2(10)(10) kos 52.41°
AD = 8.8317 m
6
Panjang dawai = 8.8317 + 10 + 10 + 5 + 8
= 41.832 m
3. x = 9 + 9.5 – 2(9)(9.5) kos 120°
2 2 2

x = 16.023 m
Jumlah jarak perjalan Amin = 2(8 + 16.023)
= 48.046 km

Latihan Intensif 9.2 (Halaman 255-256)


1. x2 = 32 + 4.52 – 2(3)(4.5) kos 62° x 62°
3 cm
x = 4.071 cm
4.5 cm
y2 = 32 + 4.52 – 2(3)(4.5) kos (180 – 62)° y
y = 6.475 cm
Maka, panjang sisi-sisi bagi kad itu ialah 4.071 cm dan 6.475 cm.
2. KL2 = 152 + 202 – 2(15)(20) kos 35°
KL = 11.555 km
Jarak antara bandar K dan L ialah 11.555 km
3. kos q = 28 + 49 – 36
2 2 2

2(28)(49)
q = 46.50°
Maka, sudut antara laluan kapal Bunga Raya dan kapal Bunga Orkid ialah 46.50°.
4. MQ = !w 52 – 42
=3m
kos ˙MQP = 3 + 7 – 8
2 2 2

2(3)(7)
˙MQP = 98.21°
˙PQN = 360° – 90° – 98.21°
= 171.79°
PN = 7 + 42 – 2(7)(4) kos 171.79°
2 2

PN = 10.974 km
Panjang batu = 8 + 5 + 10.974
= 23.974 m
Inkuiri 3 (Halaman 257)
Segi tiga Tapak Tinggi Luas
1 ab sin C
I b a sin C 2
1 pq sin R
II p q sin R 2
1 xz sin Y
III z x sin Y 2

Latih Diri 9.7 (Halaman 258)


1. (a) Luas = 1 (16.2)(18.4) sin 49°
2
= 112. 48 cm2

7
(b) Luas = 1 (7)(10) sin 125°
2
= 28.67 cm2
(c) ˙Z = 180° – 60° – 35°
= 85°
XY = 10
sin 85° sin 35°
XY = 17.3681 cm
Luas = 1 (10)(17.3681) sin 60°
2
= 75.21 cm2
2. 1 (17)(LM) sin 20° = 78.72
2
LM = 78.72 × 2
17 sin 20°
= 27.08 cm
3. ˙DBC = 180° − 2(55)° ˙ABC = 180° − 24.18° – 55°
= 70° = 100.82°
Luas segi tiga BDC Luas segi tiga ABC
= 1 (10)(10) sin 70° = 1 (20)(10) sin 100.82°
2 2
= 46.985 cm2 = 98.222 cm2
Luas segi tiga ABD = Luas segi tiga ABC – Luas segi tiga BCD
= 98.222 – 46.985
= 51.24 cm2
4. Luas XYZ = 1 (5.5)(7) sin 70°30'
2
= 18.15 m2

Latih Diri 9.8 (Halaman 260-261)


1. s = 5.4 + 6.1 + 7.3
2
= 9.4
Luas = !9.4(9.4 – 7.3)(9.4 – 5.4)(9.4 – 6.1)
= 16.142 cm2
2. s = 11 + 12 + 5 s= 5+5+9
2 2
= 14 = 9.5
Luas segi tiga EGH Luas segi tiga EFJ
= !14(14 – 11)(14 – 12)(14 – 5) = !9.5(9.5 – 5)(9.5 – 5)(9.5 – 9)
= 27.496 cm2 = 9.808 cm2
Luas kawasan berlorek = 27.496 – 9.808
= 17.69 cm2

8
3. s = 3x + 4x + 2x
2
9
= x
2

! 9x2 ( 9x2 – 4x)( 9x2 – 3x)( 9x2 – 2x) = !w


135

135 x4 = 135
16
x4 = 16
x=2

Latih Diri 9.9 (Halaman 262) 18 m


1. x = !w16 + 20.5
2 2

= 26 m 16 m x 11.5 m

s = 18 + 11.5 + 26
2 20.5 m
= 27.75
Luas permaidani
= 1 (16)(20.5) + ! 27.75(27.75 – 18)(27.75 – 11.5) (27.75 – 26)
2
= 164 + 87.716
= 251.72 m2
2. VQ = ! 102 + 42
= ! 116
sin R = sin 80°
! 116 15
R = 45°
˙QVR = 180° – 80° – 45°
= 55°
Luas permukaan condong
= 1 (! 116 )(15) sin 55°
2
= 66.17 cm2

Latihan Intensif 9.3 (Halaman 262)


1. (a) 1 (9)(AC) sin q = 18
2

2 ( )
1 (9)(AC) 2 = 18
3
AC = 6 cm
(b) 1 × tapak × tinggi = 18
2
1 × 9 × tinggi = 18 A
2
tinggi = 4 cm
Luas segi tiga ABD
= 1 (3)(4)

B 3 cm D 6 cm C
2
= 6 cm2
9
2. Luas I = 1 (5)(5) sin 108°
2
= 11.8882 cm2
x2 = 52 + 52 – 2(5)(5) kos 108°
x = 8.0902 cm 5 cm
Luas II = 1 (8.0902)(8.0902) sin 36° 108° x
2 III
= 19.2357 cm 2 5 cm I II
Luas pentagon sekata
= 2(11.8882) + 19.2357
= 43.012 cm2
3. 1 (8)(11) sin q = 30
2
sin q = 0.6818
q = 42.99° atau 137.01°
Panjang sisi ketiga yang mungkin
x2 = 82 + 112 – 2(8)(11) kos 42.99°
x = 7.501 cm
atau
x2 = 82 + 112 – 2(8)(11) kos 137.01°
x = 17.71 cm
4. 3x + (x – 1) + (3x + 1) = 63
7x = 63
x=9
Maka, sisi bagi segi tiga ialah 27 cm, 8 cm dan 28 cm.
s = 27 + 8 + 28
2
= 31.5
Luas segi tiga
= ! 31.5(31.5 – 27)(31.5 – 8)(31.5 – 28)
= 107.98 cm2
5. kos q = 5 + 8 – 7
2 2 2

2(5)(8)
q = 60°
˙DAE = 180° – 60° – 40°
= 80°
x = 12
sin 80° sin 60°
x = 13.6459 m A
Luas segi tiga BDC 12 m
= 1 (5)(8) sin 60°
2
= 17.3205 m2 B 5m 
40°
E
 D x
Luas segi tiga ABE 7 m
= 1 (5 + 13.6459)(12) sin 40°
2 C
= 71.9121 m2
Luas tanah = 17.3205 + 71.9121
= 89.23 m2
10
6. s = 17 + 15 + 16
2
= 24
Luas rak = ! 24(24 – 17)(24 – 15)(24 – 16)
= 109.9818 cm2
1 (15)(Tinggi rak) = 109.9818
2
Tinggi rak = 14.66 cm
Latih Diri 9.10 (Halaman 265)
1. kos A = 10 + 4.027 – 6.575
2 2 2

2(10)(4.027)
A = 25.01°
kos B = 4.027 + 6.575 – 10
2 2 2

2(4.027)(6.575)
B = 139.98°
kos C = 6.575 + 10 – 4.027
2 2 2

2(6.575)(10)
C = 15.01°
Jumlah sudut pedalaman = 25.01° + 139.98° + 15.01°
= 180° (Terbukti)
2. (a) A 5 cm
5 cmO M P
A
16 cm 10 cm
16 cm

B 10Mcm
P
C M x cm C C
     
x = ! 52 + 102 AC = ! 162 + 125
= ! 125 cm = 19.52 cm
(b) A
10 cm
A B M
y
16 cm 10 cm
y cm 19.519 cm

B C B
5 cm M C
   
y = ! 16 + 5
2 2
BC = ! 10 + 10
2 2

= 16.7631 cm = 14.1421 cm
s = 19.519 + 16.7631 + 14.1421
2
= 25.2121
Luas satah ABC
= ! 25.2121(25.2121 – 19.5192)(25.2121 – 16.7631)(25.2121 – 14.1421)
= 115.87 cm2

11
˜
( )
˜ –4
3. OA =
3
˜ 1
OB =
˜
1
()
  OA   = ! (–4)2 + 32   
OB   = ! 12 + 12
= 5 =!2
˜ ˜ ˜

( )()
AB = AO + OB
4 1
= +

( )
–3 1
5
=
–2
˜
  AB   = ! 52 + (–2)2
= ! 29
kos ˙AOB = 5 + 2 – 29
2

2(5)(!w2)
˙AOB = 98.13°
Luas segi tiga AOB
= 1 (5)(!w 2 ) sin 98.13°
2
= 3.5 unit2

Latihan Intensif 9.4 (Halaman 265)


1. (a) kos P = 4
5
P = 36.87°
Luas segi tiga PRS
= 1 (11)(14) sin 36.87°
2
= 46.20 cm2
Luas segi tiga PQT
= 1 (4)(3)
2
= 6 cm2
Luas QRST = 46.20 – 6
= 40.20 cm2
(b) SR = 11 + 142 – 2(11)(14) kos 36.87°
2 2

SR = 8.4024 cm
sin S = sin 36.87°
14 8.402
S = 88.76°
R = 180° – 88.76° – 36.87°
= 54.37°
˙SUP = 180° – 54.37°
= 125.63°

12
2. sin P = sin 50° H
13 10
P = 84.78° 13 km 10 km
H = 180° – 84.78° – 50°
= 45.22° K
50°
P
KP = 13 + 10 – 2(13)(10) kos 45.22°
2 2 2

KP = 9.266
Jarak antara pelantar minyak dengan kapal tangki ialah 9.266 km.
3. (a) AC = ! 82 + 42 = 8.9443
CQ = ! 82 + 62 = 10
AQ = ! 42 + 62 = 7.2111
s = 8.9443 + 10 + 7.2111
2
= 13.0777
Luas satah ACQ
= ! 13.0777(13.0777 – 8.9443)(13.0777 – 10)(13.0777 – 7.2111)
= 31.24 cm2
(b) Satah yang mempunyai luas yang sama dengan satah ACQ ialah satah DBR.
4. ˙ABC = 360° – 60° – 225°
U
= 75°
AC2 = 202 + 302 – 2(20)(30) kos 75° 120°
20 km
AC = 31.46 km A U
sin ˙BAC = sin 75° B
30 31.455
˙BAC = 67.11° 30 km
Bearing Pelabuhan Cindai dari Pelabuhan Astaka C
= 120° + 67.11°
= 187.11°
5. x = 800
sin 20° sin 25° 
x t
x = 647.4309 m 20° a
45°
t = sin 45° 800 m
647.4309
t = 457.80 m
Maka, tinggi gunung dari aras Arman berada ialah 457.80 m.
Latihan Pengukuhan (Halaman 267 – 269)
1. (a) ˙C = 180° – 72° – 50° B
= 58°
a = 5.8 50°
sin 72° sin 58° 5.8 cm a
a = 6.504 cm 72°
= 5.8
A C
b b
sin 50° sin 58°
b = 5.239 cm

13
(b) kos P = 3.63 + 6.56 – 8.28
2 2 2

2(3.63)(6.56) Q
˙P = 105.03°
kos Q = 3.63 + 8.28 – 6.56
2 2 2
3.63 cm 8.28 cm
2(3.63)(8.28)
˙Q = 49.92° P R
˙R = 180° − 105.03° − 49.92° 6.56 cm
= 25.05°
2. (a) Y = 180° − 55° 13'
= 124° 47'
X = 180° − 124° 47' − 31° 52'
= 23° 21'
x = 14
sin 23° 21' sin 124° 47'
x = 6.756 cm
(b) ˙P = 180° – 77°
= 103°
x2 = 32 + 62 – 2(3)(6) kos 103°
x = 7.287 cm
3. (a) kos ˙ADC = –0.3
AC2 = 72 + 102 – 2(7)(10) (–0.3)
AC = 13.82 cm
(b) kos ˙ADC = –0.3
˙ADC = 107.46°
Luas segi tiga ADC = 1 (7)(10) sin 107.46°
2
= 33.39 cm2
4. (a)

Y
Y
13.4 cm
10 cm 13.4 cm 10 cm

X Z1 42.2˚
42.2˚ X Z1

(b) sin Z = sin 42.2°
13.4 10
Z1 = 64.17°
Z2 = 180° – 64.17°
= 115.83°
(c) ˙Y = 180° – 42.2° – 115.83°
= 21.97°
Luas segi tiga XYZ
= 1 (13.4)(10) sin 21.97°
2
= 25.07 cm2

14
5. (a) sin ˙ACB = sin 30°
9 5
˙ACD = 64.16°
AD2 = 52 + 62 – 2(5)(6) kos 64.16°
AD = 5.903 cm
(b) 1 (5.903)(10) sin ˙DAE = 20
2
sin ˙DAE = 20 × 2
(5.903)(10)
˙DAE = 42.66°
6. (a) RM = !w 6 –3
2 2
M
P Q T
= 5.1962 cm
tan ˙TRM = 4
5.1962
˙TRM = 37.59°
(b) TR = !w 42 + 5.1962 R R M
= 6.5575 cm
kos P = 5 + 6 – 6.5575
2 2 2

2(5)(6) T
P = 72.54°
Luas satah TPR 5 cm
= 1 (5)(6) sin 72.54°
2 P R
= 14.31 cm2 6 cm

7. (a) sin C = sin 50°


8 7
C = 61.1°
Sudut cakah bagi ACB = 180° – 61.1°
= 118.9°
(b)
B

A C B
C1

8m
(c) BC = sin 61.1° 7m
7
BC = 6.1283 m
50° 61.1°
AC2 = 82 – 6.12832 A C
AC = 5.142 m C
8. (a) 1 (5.2)(5.2) sin ˙BAC = 8.69
2
sin ˙BAC = 8.69 ×2 2 A 20° M
5.2
˙BAC = 40°
B

15
(b) AM = kos 20°
5.2
AM = 4.8864 m
˙AVM = 180° – 25° – 50°
= 105° V
AV = 4.8864
sin 50° sin 105°
AV = 3.875 cm
A 25°
(c) s = 3.875 + 3 + 5.2
M
4.8864 cm
2
= 6.0375
Luas permukaan VAB
= ! 6.0375(6.0375 – 3.875)(6.0375 – 3)(6.0375 – 5.2)
= 5.763 cm2
9. (a)
U
B 235°

25

R
(b) sin B = sin 35°
25 16
B = 180° – 63.66°
= 116.34°
R = 180° – 116.34° – 35°
= 28.66°
x = 16
sin 28.66° sin 35°
x = 13.38 km
Bot itu telah bergerak sejauh 13.38 km.
y 16
(c) (i) = B
sin 52.68° sin 63.66° 63.66°
y = 14.20 km 16 16
(ii) Bearing rumah api dari kedudukan kedua = 90o + 63.36o 52.68°
= 153.36o R
10. (a) (i) JL2 = 402 + 802 – 2(40)(80) kos 44°
JL = 58.28 km
(ii) sin M = sin 44°
80 65
M = 58.76°
(iii) ˙L = 180° – 44° – 58.76°
= 77.24°
Luas KLM = 1 (80)(65) sin 77.24°
2
= 2535.79 km2

16
(b) Stesen minyak yang paling jauh dari stesen minyak K ialah stesen minyak M kerana
jarak di antara stesen minyak K dan M berhadapan dengan sudut yang paling besar.
(c) 1 (80)(Jarak terdekat) = 2535.79
2
Jarak terdekat = 2535.79
40
= 63.40 km
11. (a) (i) sin E = sin 50.05°
7 6.5
= 55.65°
˙CED = 180° – 55.65°
= 124.35°
(ii) AB2 = 52 + 92 – 2(5)(9) kos 50.05°
AB = 6.943 cm
(iii) ˙CDE = 180° – 50.05° – 124.35°
= 5.6°
Luas segi tiga CED = 1 (7)(6.5) sin 5.6°
2
= 2.22 cm2
˙ACD = 180° – 50.05°
= 129.95°
Luas segi tiga ACD = 1 (9)(7) sin 129.95°
2
= 24.148 cm2
Luas segi tiga AED
= 2.22 + 24.148
= 26.37 cm2
(b)
B E

B C 6.5 cm

7 cm
D
9 cm

12. (a) sin ˙YXZ = sin ˙XYZ


4 12
( )
10
sin ˙YXZ = 11 × 4
12
= 10
33
(b) ˙YXZ = 17.64°
˙XYW = 65.38°
˙XYZ = 180° – 65.38°
= 114.62°
˙XZY = 180° – 114.62° – 17.64°
= 47.74°

17
Luas segi tiga XYZ
= 1 (4)(12) sin 47.74°
2
= 17.762 cm2
Maka, 1 (4)(XW) = 17.762
2
XW = 8.881 cm
Maka, luas segi tiga XYZ ialah 17.76 cm2 dan panjang XW ialah 8.881 cm.
(c) Segi tiga ZXY dengan keadaan XZ kekal, XY = XY, ˙XZY = ˙XZY (Rajah I)
Segi tiga ZXY dengan keadaan XZ kekal, ZY= ZY, ˙ZXY = ˙ZXY (Rajah II)

X X

Y Z
Y Y Z

Y

18
BAB 10 NOMBOR INDEKS
Inkuiri 1 (Halaman 273)
4. (a) Pembinaan, I = 388 × 100 = 89.40
434
Pembuatan, I = 253 × 100 = 33.64
752
Pertanian, I = 194 × 100 = 111.49
174
Perladangan, I = 268 × 100 = 62.04
432
Perkhidmatan, I = 649 × 100 = 241.26
269
(b) Punca-punca menyebabkan berlakunya perubahan tersebut:
• Dasar kerajaan dalam pengambilan pekerja asing berubah mengikut sektor
• Fokus pembangunan negara berubah dari tahun ke tahun
• Kekosongan pekerjaan dalam sektor sentiasa berubah mengikut tahun
• Terima jawapan yang sesuai
(c) Implikasi kemasukan pekerja asing terhadap negara:
• Kesan positif
° Meningkatkan produktiviti pengeluaran
° Mempercepatkan proses pembangunan ekonomi negara
° Mengisi kekosongan tenaga buruh tempatan yang kronik
• Kesan negatif
° Menjejaskan periuk nasi rakyat tempatan kerana faktor upah pekerja asing jauh
lebih murah
° Kemasukan pendatang tanpa izin (PATI) mendatangkan masalah sosial

° Rakyat tempatan terpaksa berkongsi prasarana yang disediakan oleh kerajaan
dengan pekerja asing
• Terima jawapan yang sesuai
(d) Langkah-langkah untuk mengatasi kesan negatif kemasukan pekerja asing di negara ini:
• Undang-undang pengambilan pekerja asing perlu mengambil kira kadar upah rakyat
tempatan supaya tiada persaingan peluang pekerjaan
• Kerajaan perlu menarik minat pekerja tempatan untuk terlibat dengan kerja 3-D
(Dirty, Dangerous and Demanding)
• Penambahbaikan dalam bidang pendidikan dan latihan untuk sektor pekerjaan 3-D di
institut kemahiran kepada para belia
• Mengasingkan keperluan pekerja asing dengan rakyat tempatan untuk tidak berlaku
persaingan dalam penggunaan prasarana dengan mengatur prasarana mengikut
keperluan dan kesesuaian dengan mengutamakan rakyat tempatan
• Terima jawapan yang sesuai

1
Cabar Minda (Halaman 274)
Nombor indeks boleh memberikan nilai 100. Situasi ini berlaku apabila nilai yang diambil pada
tahun semasa adalah sama dengan nilai yang diambil pada tahun asas. Ianya bermaksud tiada
kenaikan atau penurunan pada tahun semasa berbanding tahun asas.
Latih Diri 10.1 (Halaman 275)
1. I = 61 956 × 100
75 376
= 82.20
Penurunan bilangan kenderaan komersial berdaftar sebanyak 17.80% pada tahun 2017
berbanding tahun 2015.
2. I = RM4 033 × 100
RM3 578
= 112.72
Peningkatan purata perbelanjaan bulanan isi rumah sebanyak 12.72% pada tahun 2017
berbanding tahun 2014.
Q2016
3. 90.23 = × 100
720 440 105
Q2016 = 650 053 107 tan metrik
4. p = 225 × 100
150
= 150
5. I2012/2011 = 95.8 × 100
101.4
= 94.48
Inkuiri 2 (Halaman 277)
2. (a) Konjektur: Kes kemalangan dalam pekerjaan meningkat dari tahun ke tahun sama ada
kemalangan ketika perjalanan pergi-balik ke tempat kerja atau kemalangan perusahaan.
(b) Kesan jika kadar kemalangan pekerjaan di negara kita semakin meningkat:
• Tahap keselamatan dan kesihatan pekerja di Malaysia tidak dipantau dengan baik oleh
pihak berwajib
• Negara kehilangan tenaga mahir sekiranya kemalangan pekerjaan tidak dibendung
• Implikasi serius kepada pekerja seperti hilang punca pendapatan, kehilangan nyawa
dan cacat anggota badan
• Terima jawapan yang sesuai
(c) Punca peningkatan kemalangan pekerjaan dalam negara kita:
• Sikap majikan yang tidak mengambil serius dengan tahap keselamatan dan kesihatan
di tempat kerja.
• Kurang kesedaran dalam kalangan pekerja bagi pemanduan selamat semasa pergi dan
balik kerja
• Kurang program latihan khusus untuk pencegahan kemalangan dan keselamatan
• Terima jawapan yang sesuai
(d) Cara untuk mengurangkan kadar kemalangan pekerjaan di negara kita:
• Kerajaan perlu mewajibkan program pencegahan kemalangan dan keselamatan di
tempat kerja kepada semua majikan
• Majikan perlu cakna dan mengambil tanggungjawab untuk mendidik dan melaksanakan
program kesedaran kepada pekerja
2
• Pelaksanaan program kesedaran keselamatan dan kesihatan serta pemanduan selamat
semasa pergi dan balik kerja
• Pekerja perlu memberi kerjasama dan akur dengan prosedur keselamatan dan
mempraktikkannya pada setiap masa
• Terima jawapan yang sesuai
Latih Diri 10.2 (Halaman 277)
1. I = 140 × 100
125
= 112
2. I = 110 × 100
105
= 104.76
Latihan Intensif 10.1 (Halaman 278)
1. I = 27.4 × 100
25.3
= 108.3
Peningkatan purata suhu di bandar P sebanyak 8.3% pada bulan Februari 2017 berbanding
bulan Januari 2017.
2. I2015/2012 = 120 × 100
130
= 92.31
Penurunan harga bagi sejenis item sebanyak 7.69% pada tahun 2015 berbanding tahun 2012.
3.
80 = 0.40 × 100 140 =
y
× 100 z = 1.00 × 100
x 2.00 0.80
x= 0.40 × 100 140 × 2.00 = 125
80 y=
100
= 0.5 = 2.80
4.
p = RM5.80 × 100 q = RM7.65 × 100
RM5.80 RM5.80
= 100 = 131.90
r = RM7.80 × 100 s = RM7.30 × 100
RM5.80 RM5.80
= 134.48 = 125.86
5. I = 118 × 100
110
= 107.27
Inkuiri 3 (Halaman 279)
(120 × 30) + (127 × 15) + (108 × 50) + (107 × 5)
2. Purata indeks harga =
100
= 114.4
3. Peranan nilai peratus mewakili nilai kepentingan bagi setiap jenis bahan dan dikenali
sebagai pemberat. Sekiranya nilai peratus ini sama bagi setiap jenis bahan, maka indeks
gubahan merupakan indeks gubahan tanpa pemberat.

3
Cabar Minda (Halaman 280)
Indeks gubahan dengan pemberat mempunyai nilai pemberat yang berbeza bagi setiap jenis
barangan manakala indeks gubahan tanpa pemberat mempunyai nilai pemberat yang sama bagi
setiap barangan. Kepentingan pemberat dalam pengiraan indeks gubahan ialah untuk mendapatkan
nilai indeks yang tepat mengikut kepentingan masing-masing.
Latih Diri 10.3 (Halaman 281)
– 105 + 112 + 98
1. I =
3
= 315
3
= 105
136(3) + m(2) + 108(3)
2. 120 =
3+2+3
2m = 228
m = 114
Latih Diri 10.4 (Halaman 282)
1. (a)
IA = 2.10 × 100 IB = 1.56 × 100
1.40 1.50
= 150 = 104
IC = 1.92 × 100 ID = 5.58 × 100
1.60 4.50
= 120 = 124
– 150(10) + 104(20) + 120(40) + 124(30)
(b) I =
10 + 20 + 40 + 30
= 12 100
100
= 121
Terdapat peningkatan sebanyak 21% bagi harga semua barangan pada tahun 2016
berbanding tahun 2010.
(c) 121 = RM2.65 × 100
Q2010
Q2010 = RM2.19
Maka, harga bagi atap genting pada tahun 2010 ialah RM2.19.

2. (a)
a = 23.00 × 100 b = 12.00 × 100
20.00 8.00
= 115 = 150
c = 18.00 × 100 d = 100 – 8 – 12 – 20 – 27
16.00 = 33
= 112.5
– 120(8) + 115(12) + 150(20) + 112.5(27) + 130(33)
(b) I =
8 + 12 + 20 + 27 + 33
= 12 667.5
100
= 126.68
4
Q2019
(c) 126.68 = × 100
RM35
= RM44.34
Maka, harga bagi cenderamata pada tahun 2019 ialah RM44.34.
(d) 110

Latihan Intensif 10.2 (Halaman 283-284)


– 120(60) + 130(40)
1. I =
100
= 12 400
100
= 124
– 110(3) + 100(2) + 80(5)
2. I =
3+2+5
= 930
10
= 93
85(40) + 72(40) + 68(20)
3. = 76.4
100
150(10) + 140(40) + m(30) + 115(20)
4. (a) 133 =
10 + 40 + 30 + 20
30m = 3900
m = 130
– 150(10) + 126(40) + 130(30) + 138(20)
(b) I =
10 + 40 + 30 + 20
= 13 200
100
= 132
Q2023
(c) 132 = × 100
RM19.50
Q2023 = RM25.74
Maka, kos penghasilan pencuci muka pada tahun 2023 ialah RM25.74.

Latihan Pengukuhan (Halaman 285-287)


1. (a) 120 = 1.20 × 100 y z = 2.20 × 100
x 125 = × 100 2.00
0.80
x = 1.00 y = 1.00 = 110
– 110(4) + 125(1) + 100(2) + 120(3)
(b) I =
4+1+2+3
= 1 125
10
= 112.5
2. n = 122
m = RM6.05 × 100
RM5.00
= 121

5
P
3. (a) 2018 × 100 = 120
7.60
P2018 = RM9.12
– 90(50) + 160(30) + 120(10) + 140(10)
(b) I =
50 + 30 + 10 + 10
= 119
41 650 × 100 = 119
Q2015
Q2015 = 41 650 × 100
119
= 35 000
Kos pengeluaran pada tahun 2015 ialah RM35 000.
(c) 160 × 119 = 190.4
100
Kenaikan sebanyak 90.4% dari tahun 2015 ke tahun 2020
4. (a) I2015/2005 = 0.722 × 100
1.126
= 64.12
(b) 83 = x × 100
1.126
x = 0.935 juta tan
(c) I2020/2005 = 105 × 83
100
= 87.15
5. (a) RM10 × 100 = 125
RM8
Kadar kenaikan harga dari tahun 2000 ke tahun 2015 ialah sebanyak 25%.
Oleh itu kenaikan harga dari tahun 2015 ke tahun 2020 ialah sebanyak 50%
x × 100 = 150
RM10
x = RM15
Harga item pada tahun 2020 ialah RM15.
(b) RM15 × 100 = 187.5  atau  125 × 150 = 187.5
RM8 100
107(2) + 118(x) + 94(1) + 105(2x)
6. (a) 108 =
2 + x + 1 + 2x
108 = 308 + 328x
3 + 3x
324 + 324x = 308 +328x
4x = 16
x=4
– 128.4(2) + 118(4) + 94(1) + 94.5(8)
(b) I =
2+4+1+8
= 1 578.8
15
= 105.25
7. I2017/2015 = 145 × 100
109
= 133.03

6
8. p = 231 × 100 q = 156 × 100 r = 170 × 150
165 120 100
= 140 = 130 = 255
9. (a) Q2020 = 3.68 + 2(3.68 – 2.45)
= 6.14 juta
(b) I = 6.14 × 100
3.68
= 166.85
Bilangan pelawat pada tahun 2020 meningkat sebanyak 66.85 peratus berbanding tahun
2017
80x + 130y 80x + 140z
10. x+y = 120 x+z = 125
80x + 130y = 120x + 120y 80x + 140z = 125x + 125z
x = 1 x = 1
y 4 z 3
x : y = 1 : 4 x:z=1:3
Maka, nisbah x : y : z = 1 : 4 : 3.
P
11. (a) 2018 × 100 = 110
P2014

166 × 100 = 110
P2014
P2014 = 150.91
P
2014 × 100 = 80
P2010

150.91 × 100 = 80
P2010
P2010 = 188.64
Maka, harga topi keledar pada tahun 2010 ialah RM188.64 dan pada tahun 2014 ialah
RM150.91.
(b) 166 × 100 = 88
188.64
Peratus penurunan harga sebanyak 12% dari tahun 2010 berbanding tahun 2018
12. (a) I = RM172.5 × 100
RM150
= 115
(b) I2020/2018 = 115 × 115
100
= 132.25
Q2020
132.25 = × 100
RM150
= RM198.38
Maka, harga bagi perkhidmatan tersebut pada tahun 2020 ialah RM198.38.

You might also like