AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

BOETHUS ve MZK

Nesrin AKAN*

zet

Boethius, Helenistik Dnemin son filozofudur. Onunla Antika Felsefesi sona erer, Ortaa
Felsefesi balar. Felsefe tarihi asndan yaad dnem ve yapt Aristoteles evirileri-yorumlar
nedeniyle nemli bir yere sahiptir. Boethius, filozofluunun yansra matematiki ve mzik
teorisyenidir. Bu zellii, onu mzik tarihi asndan da nemli klar. Bu nemi, hem yaad
dnemle hem de mzik zerine yazd De Institutione Musica (Mzik zerine) adl eserle ilgilidir.
Biz bu almada, Boethiusun bu eseri ile onun mzie bak ve mzik tarihi asndan nemini
ortaya koymaya alacaz.

Anahtar Kelimeler: Mzik, Antika, Ortaa, Roma, Aristoteles, Platon, Quadrivium.

Abstract

Boethius is the last philosopher in the Hellenistic Period. Ancient Philosophy ends and
Medieval Philosophy begins with him. He has an important place in terms of history of philosophy by
his translation of Aristotle-reviews. Boethius, as well as the philosopher is a mathematician and music
theorist. His that feature makes him important for the history of music, too. This important relates to
both the period and both to a work on music he wrote that called De Institutione Musica. In this
study, we will try to demonstrate this work of Boethius together with his music outlook and his
importance of music history.

Key Word Music, Antiquity, the Middle Ages, Roman, Aristotle, Plato, Quadrivium

*
Doktora rencisi, stanbul Medeniyet niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Felsefe Blm

Sayfa 1
 AKAN Nesrin, Boethius ve Mzik

GR

En ok, Felsefenin Tesellisi adl eseriyle tannan Boethiusun amac, genellikle

mevcut eserleri deerlendirerek onlar, Yunancadan Latinceye evirmek ve yorumlamak
olmutur. Bu dorultuda Aristotelesin birok eserini Latinceye evirmitir. Aristoteles
evirileri dnda, yazd bamsz eserler de olmutur. Her ne kadar mzik zerine yazd
eseri, De Institutione Musicann kendisinden nce yaam olan Nichomachus (60-120)un
Manual Of Harmonicsinden alntland sylense de, bu eser aslnda balbana Boethius
ncesi mevcut btn Antik Yunan mzik teorisinin bir zeti niteliindedir. Boethiusun bu
eseri, mzii hem aktarma hem de mzie yeni bak alar ve yorumlar getirme asndan
nemlidir. Bu nedenle onun felsefeye katklar ve arlkl olarak, felsefesinden hareketle
mzie ynelmesinin gerekelerini sorgulamak, yazd eseri tanmak ve onun mzie
bakn anlamak gerekmektedir.

Antika filozoflarndan bir ou, mzikle ilgilenmi ve bazlar da sadece

ilgilenmekle kalmayp mzik zerine dnerek, yazarak, mziin geliimine ve yaadklar
dnemin mziinin aktarlp tantlmasna nemli katklarda bulunmulardr. Pythagoras,
Architas, Philalos, Platon, Aristoteles, Aristoksenus, Euclid, Nicomachus, Ptolemy,
Augustinus, vb gibi zellikle Antikada yaam bu felsefeciler, felsefenin yannda mzik
zerine dnmler ve (veya) yazmlardr.

Antika Yunan filozoflarnn mzikle ilgilenmelerinin temelinde yatan nedenlerin

sorgulanmas ilgin sonular verebilir. Fakat bir genelleme yaparsak eer, bu ilginin daha ok
evren ve insann sorgulanmasna dayand grnr. Dnemin sosya-kltrel yapsndan
kaynakl olarak mziin etik anlam, bireysel ve toplumsal etkisinin olduuna dair inan,
onun metafizik bir yaklamla ele alnmas ve yorumlanmasna neden olmutur.

Boethius, mzii bilgelie giden yollar arasnda sayar. Dolaysyla Hristiyanln

ortaya kp, felsefe ile din ve Dou ile Bat arasndaki ilikilerin artmaya balad bir
dnemde Boethiusun, hem felsefe hem de mzik alannda yapt eviri ve yorumlarn,
dnemler ve kltrler arasnda tayc bir rol oynam olduu sylenebilir. Buna rnek
olarak, onun notalar harflerle isimlendirme ynteminin, bugn hala birok lkede
kullanlyor olmas gsterilebilir. Aslnda bu yntem, kendisinden nce de Antik Yunanda
kullanlmtr. Fakat Boethius, Grek harf yazsnn tersine, Latin alfabesindeki Adan Pye
kadar olan 15 harfi, kalndan inceye doru kullanmtr. rnein, A harfi La sesini, B harfi Si

Sayfa 2
AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

sesini gsterir. Bugn, Almanya ve ngiltere gibi baz lkelerde kullanlan bu sistem,
kendisinin herhangi bir imada bulunmamasna ramen (Turani,1997;73) mzik tarihinde
Boethius Yazs olarak bilinir. Zaman iinde bu yaz baz deiikliklerle gnmze ular.
rnein, 9. yzyln sonlarnda Hucbald De Harmonica nstitutione adl eserinde Boethius
yazsn, Fa anahtarnn ikinci aralndaki Do sesini, A harfiyle gstererek Do dizisini esas
dizi kabul etmitir. Fakat daha sonralar bu durum deimi ve A harfi, gnmzde olduu
gibi La sesi yerine kulanlmaya balanarak asl dizi, La dizisi olmutur (Tohumcu,2006;14).

Boethius ve Felsefesi

Felsefe Tarihinde, Antik Yunan Felsefesinden Ortaa Felsefesine geii salayan

filozof olarak kabul edilen Boethiusu Dante, son Romal ve ilk skolastik diye
tanmlamtr. Romada domu olan Anicius Manlius Severinus Boethius, S. 480- 524
yllar arasnda yaamtr.

Boethiusun, Antik Yunan ile Ortaa Hristiyan Dncesi arasnda bir kpr olarak
nitelendirilmesinin nedeni, hem yaad dnem hem de eserlerinden kaynaklanr. Yaklak
olarak 476da Bat Roma mparatorluunun ortadan kalkmas ile 529da Dou Roma yani
Bizans mparatoru Jstinyenin, Atinada aralarnda Platonun Akademisi ve Aristotelesin
Lisesinin de bulunduu btn pagan felsefe okullarn kapatmas (Arslan,2010; 477) -ki bu
olay Antikan sonudur- arasnda geen srede yaamtr.

Boethius, Yunan felsefe yaptlarn Yunancadan kendi dili olan Latinceye evirerek
Helenistik dnyann zengin kltrn, kendi kltrne aktarmay ama edinmitir. Bu
dncesini bir eserinde yle ifade eder;

Her eyden nce ilk amacm Aristotelesin elime geen btn yaptlarn Latinceye evirmek
ve her birinin zerine Latince yorumlar yazmaktr Ayrca Platonu da btn diyaloglarn Latinceye
evirerek ve zerlerine yorumlar yazarak her birine Latin giysisi giydireceim. Bu eviriler ve
yorumlar gerekletirdikten sonra, gnl rahatlyla Plato ve Aristotelesin dncelerini uzlatrm
olacam. Bylece ou eletirmenin iddia ettii gibi bu iki dnrn her konuda birbirine kart
grler sergilemediklerini, tersine birok konuda birbirine uygun dnceler ileri srdklerini ve bu
noktann felsefede ok nemli olduunu gstermi olacam (Boethiustan Aktaran,
Duruken,2006;18).

Skolastik, Latince kkenli scola yani okul szcnden tretilmitir v eokul felsefesi demektir. Skolastik
Felsefe ise kilise dncesine ait felsefedir. Hristiyanlk anlaynn felsefi olarak aklanmas zerine kurulan
bu felsefe anlay, Ortaa boyunca etkili olmutur. Aristotelesin dnceleri bu felsefeye kaynaklm etmitir.

Sayfa 3
 AKAN Nesrin, Boethius ve Mzik

Boethius, Aristotelesin mantkla ilgili eserlerinin ounu Latinceye evirerek, bu

amacn bir dereceye kadar gerekletirmitir. Kategoriler, Birinci ve kinci Analitikler,
Topikler, Porfiriosun Aristotelesin Kategorilerine Giri (sagore)i sz konusu
evirilerdendir. Aristotelesin eserleri zerine yapt almalarla onun, kefedilmesinde
nemli bir etkisi olmutur. Aristotelesilik ve Platonculuu uzlatrma hayali erken lm
nedeniyle gerekleememitir. Fakat almalar sonucunda O, Aristotelesin btn eserlerinin
Latinceye evrildii 12. yzyla kadar Bat Dnyasnn mantk hocas olmutur
(Arslan,2010;478). Boethius, Aristotelesin mantn ok iyi bilir. Mant felsefenin bir alt
disiplini ve felsefe yapmann arac olarak kabul eder (en,2010;95). Bilimsel risaleleri,
quadrivium eitimini desteklemi, mantkla ilgili eserleri birka yzyl boyunca Aristotelesin
eserlerinin yerini tutmutur. Oysa uzun yllar ona atfedilen risalelerin gerekten ona ait olup
olmad tartlm fakat 1877de Holderin, Cassiodorusun bir yazsnda Boethiusun bir
eserine atfta bulunmas, tartmalara son vermitir.

Soylu bir Hristiyan ailenin ocuu olarak doan Boethius, kk yata babasn
kaybetmitir. Sonra nemli bir devlet adam olan Symmachos tarafndan evlat edinilmitir.
nce Roma ardndan Atinada iyi bir eitim aldktan sonra, gen yata Romada konsl
seilmitir. Bu ayrcalkl greve iki olunun da seilmi olmas ve mparatora yaknl,
kendisine kar, evresindekilerin dmanlk hislerinin artmasna neden olmutur. Bu
dmanlk sonucunda, mparator Theodoricusa kar hazrlanan bir komplonun iinde olduu
iddia edilmitir. Bunun sonucunda vatan hainlii ile sulanan Boethius, idama mahkm
edilerek 524 ylnda idam edilmitir. Zindanda, idamn beklerken yazd en nl eseri olan
Felsefenin Tesellisi, Ortaa boyunca ok okunan, yorumlanan ve sonraki yllarda birok dile
evirileri yaplan bir eser olmutur. Ayrca bu eser, Boethius ile Aziz Augustinus retileri
arasndaki benzerlikleri de ortaya koyar. nk Boethius, Aziz Augustinusun da aralarnda
bulunduu bir grup filozofun, yazdklar Latince eserlerle bir Hristiyan teolojisi yaratma
abalarnn son halkasdr (Arslan,2010;477). yle ki lmnden sonra ehit kabul edilen
Boethiusun filozof olarak konutuunda bile Hristiyan olarak dnd sylenmitir.

Boethiusun evirileri arasnda mzik teorisi ve tarihi asndan ok nemli olan

eserler de vardr. Onun mzik ile ilgili almalar ve evirileri, Yedi zgr Sanatn
quadrivium denen, matematik bilimleri konu alan grubunda yer alr. Antika eitiminin
temelini oluturan ve Ortaaa da aktarlan bu Yedi zgr Sanatn merkezinde felsefe
vardr ve iki gruptan oluur:

Sayfa 4
AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

lk grup, Trivium;

Gramer,
Diyalektik,
Retorik.
kinci grup, Quadrivium;

Aritmetik,
Mzik,
Geometri.
Doann incelenmesini kapsayan bu disiplinleri quadrivium terimiyle ilk kez
Boethius birletirmi (Aktaran Drken,2006;19) ve onlar hikmete giden drt yol diye
ifade etmitir. Boethiusun quadrivium alanndaki evirileri unlardr:

De Arithmatica (2 cilt): Byk lde S. 2. yzylda yaam olan nl matematiki

Gerasal Nicomachusun Introductia Arithmetica adl eserinden evirilerdir.

De Institutione Musica (5 cilt): lk drt cilt yine Gerasal Nicomachusun Harmonikon

Enkhiridion adl eserine, son cildi ise Ptolemaeusun Harmonicasna dayandrlmtr.

De Geometria: Geometrinin incelikleri ve Euclides (.330-275)in grleri temelinde

yazlmtr.

De Astronomia: Gnmze ulamamtr.

Bu ders kitaplar, ortaan bu konular hakknda bildii hemen hemen her bilgiyi
iermekteydi.

Boethius ve Mzik

Boethius, De Institutione Musica ve mzik konusunda yazdklaryla felsefede olduu

gibi mzik alannda da Antik Yunan mzik teorisi ile Ortaa kilise mzii arasnda bir kpr
grevi grerek Yunan mzik teorisinin Ortaaa ve sonrasna aktarlmasn salamtr. Bu
kitap, Antik Yunan Mziinin son bir zetidir (Say,1997;73).

Antikada mzik teoristyenleri bugnklerden farklyd. Onlar filozof olmalarnn

yan sra ayn zamanda matematiki ve mzik teoristyenidirler. Bin yl boyunca yani yaklak

Sayfa 5
 AKAN Nesrin, Boethius ve Mzik

. 400den S. 500e kadar mziin doal ve fiziksel zelliklerinin aklanmasna ynelik

olarak bilim ve matematik zerine yazdlar. Bu dneminin sonlarna doru yaam olan
Boethius da, Antik Yunan mzik teorisindeki temel original kaynaklar Yunancadan
Latinceye evirmeye karar vermitir. Bu karar sonucunda ortaya kan almalardan biri, be
kitaplk (ciltlik) De Institutione Musica olmutur. Bu eser, btn Ortaa ve Rnesans
boyunca mzik konusunda tek nemli bilimsel kaynak olarak kabul edilmi ve Birinci Kitap,
Batdaki hemen hemen btn niversitelerde mzik eitiminde ders kitab olarak
okutulmutur. El yazmas olan bu teorik alma, Rnesans dneminde Venedikte (1491 ve
1499te) baslmtr (Say,1997;235).

Boethius araclyla, Antik Yunan kltrne ait mevcut eserler bir Romalnn
gzyle deerlendirilip yorumlanmtr. Bu durumda Antik Yunan mzik teorisini renmek
isteyen birinin yapaca en iyi ey, Romal Boethiusu okumak olmaldr.

Boethius, Ortaan balarnda mzik zerine yazan nemli dnrden biridir.

Dier ikisi, Cassiodorus (480-573) ve Isidore of Sevilla (560-634) dir. Fakat Boethiusun De
Institutione Musicas, Ortaa mzik teorisi zerine yazlanlar arasnda en etkili olandr. O
gnn mzik teorisinin magnum opusu yani aheseri olduu kabul edilen bu eser, bugn de
akademik alanda mzik konusunda ihtiya duyulan nemli bir kaynaktr. Boethius bu
eseriyle, Ortaa insannn mzikal dncesini ekillendirmitir.

Boethiusun baars tesadfi deildir. Cassiodorusun Boethiusa yazd bir mektup,

aslnda onu ve nemini ortaya koyan gzel bir rnektir. yle diyor Cassiodorus;

Kendini tamamen Greek Felsefesine verdin. Mziki Pythagoras, astronom Ptolemyi,

geometrici Euclidi, teolog Platoyu, mantk Aristotelesi (Latinceye) evirdin ve mekaniki
Archimedi kendi Sicilya halkna geri verdin. Btn Matematik Bilimini biliyorsun(DAVD,
Boethius On Music)

Bir anlamda bu mektup, Boethiusun yapt almalarn bir ksmn da ortaya

koyuyor. Boethius, mektupta sz edilen evirilerinin dnda, felsefe ve mzikle ilgili
yazdklarnda Pythagoras, Platon ve Aristoteles etkilerini youn bir biimde yanstmtr.
nk onun yazdklarnn temelinde bu filozofun ok byk etkisi vardr. rnein,
Felsefenin Tesellisinde youn biimde Platon ve Timaios etki ve izlerine rastlanr. Bugne
ulaan yaptlar, De institutione musica ile De institutione aritmeticadan da Pythagoras
geleneine ball anlalmaktadr (otuksken,2007;92).
Sayfa 6
AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

Boethius, Aristotelesin De Interprettionesi zerine yapt yorumda, felsefesinin

amacn, Platon ve Aristotelesin harmoni (uyum, dzen) konusundaki dncelerini
zmleme diye tanmlamtr. Boethius, Platonun Timaiosundaki evren ruhu, mzikal bir
uyumun rndr grn paylar (Yaat,2003;30). Evrenin oluumunda ve
sregelmesinde var olduu dnlen harmoni dncesi, daha Pythagorasta balar. nk
Pythagorasa gre, evren matematiksel ve mzikal bir uyumun sonucudur. Boethiusun
matematik bilimlere yaklamnn temelinde de yine Pythagoraslarn matematik anlay
yatmaktadr. Boethius, Institutio Arithmeticann nsznde, mkemmelliin zirvesine
ulamann yalnzca felsefi disiplinle mmkn olduunu, bunu da matematik disiplinlerin yani
quadriviumun saladn belirtmitir. Eer biri matematiin alan iindeki mzik
eitiminden gemediyse, felsefe alannda baarl olamaz. Dier bir deyile matematik,
renmenin ilk kouludur. Eitimin amac, sonuta daima felsefedir ve ona giden yol
matematiktir.

Mzik bilgisinin her durumda gerekli olmas nedeniyle, belki de sorulmas gereken en
nemli soru udur; mziin nemi nerden kaynaklanmaktadr? Mzik, felsefenin bir arac m,
yoksa bir paras mdr? Bu soru, antik Yunan dnrleri tarafndan mantn yeri ve
karakteri nedir? ile ayn ekilde felsefede matematik ve mantn pozisyonu nedir? konusunda
da tartlmtr. Boethius, matematiin doasnda var olan bir etik yandan sz eder. Etik
drt, yalnzca insan akl felsefede dinlendiinde, amacna ulat iin matematik, felsefenin
bir paras olmaktan ok bir aracdr. Bu da Platona ve dolayl olarak da Pythagoras
Okuluna uzanr. Platoncu ve Pythagoras okul ve Boethiusu besleyen kaynaklar, 6. yzyln
banda Boethiusun quadriviumunda birleirler. Boethiusun tanmlad mzik,
Pythagoras-Platoncu kkenlidir. Onun, Pythagoras ve Platon benzerliinin temelinde, ilk
prensip olarak saylar esas almalar yatar. Boethiusun Hristiyanlk anlaynda da saylar,
yaratln ilk aracdrlar (Celhoffer,2006;22). Yani mzik, farkl saysal ve oransal ilikilerin
soyut bilimi olarak anlalmtr. Sz konusu mziin pratik anlamda mzik yapma ile ilgisi
yoktur.

Boethius, Aristotelesin etkisi altnda, mziin duyusal boyutuna vurgu yapar ve btn
canl yaratklarn doal bir zellii olarak, duyular araclyla alg yeteneini de ele alr
(Celhoffer,2006;22) ve matematik sayesinde, duyusal algnn zn anlamann mmkn
olabileceini varsayar. Mziin yardmyla yaplan eitim, akl zgrletirir.

Sayfa 7
 AKAN Nesrin, Boethius ve Mzik

Mzik, her yerdedir yani hem makrokozmos (evren) hem de mikrokozmos

(insan)tadr. O, kosmosu anlamay salayan bir anahtardr. nsan ruhu ile bedeni mziksel
olgular dzenleyen yasalara ve oranlara dayanr ve bu oranlar kosmosun armonisinde
buluurlar (Eco,2012;66). Kosmos, sekiz dnen gezegenden oluur ve Pythagoras onlarn
dnlerinden kan seslerin harmonisini dinlediini sylemitir. Keplere kadar uzanan,
Krelerin Harmonisi diye adlandrlan evrendeki bu uyum dncesi, Boethiusun mzik
snflamasnda ilk sray alan Musica Mundana ile ilgilidir. Onun mzik snflamas yaznsal
deil, aritmetik ve saylarla balants nedeniyle tamamen Yeni Pythagoras ve Yeni
Platoncu mistisizmle ilgilidir ((Celhoffer,2006;25).

Boetius, tr mziin varlndan sz eder:

Musica Mundana - Krelerin ve Dnyann (Evren) mzii.

Musica Humana - Bedenin ve Ruhun Harmonisi (Uyumu).
Musica nstrumentalis- Enstrumantal ve Vokal mzik.

Musica Mundana, onun nl disiplinler sralamasnda, gksel, tanrsal cisimlerin

harmonisi olarak mzikal eitimin banda ilk srada yer alr. Bu tr mzik, mevsim
deiimlerinde, elementlerin balanlarnda ve gksel, ilahi hareketlerden oluur
(Celhoffer,2006;25).

nsan bedeninin ve ruhunun uyumundan sz eden Musica Humana, ikinci sradadr. nc

sray gnlk olarak yaplan mzik alr. Asl mzii ilk iki kategori oluturur ve bu iki
kategori, Boethiusun musicus dedii gerek mzik filozoflar yani mzisyenleri tarafndan
derin dnme ve eitimle renilmeye deer olanlardr. ncs ise, musicusun asaletinin,
yceliinin altnda olan eitimsiz arkclarn uzmanlk alan olan mziktir.

Boethius sorduu mzisyen kimdir? sorusuna, mzisyen tipiyle cevap vermitir.

Teorisyenler (Kuramclar),
Besteciler,
Yorumcular

Sayfa 8
AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

Bunlardan yorumcular, gerek mzikal anlaytan yoksundurlar. nk onlarn btn

abalar, enstrmanlaryla yeteneklerini sergilemeye adanmtr. Bu yzden dnmeksizin ve
sorgulamakszn, kleler gibi davranrlar. Besteciler ve airler, dnce veya mant
kullanmaktan ok, doal yetenekleriyle yaratrlar, oysa teoristyenler tamamen dnme ve
manta adanmlardr ve onlar modlara, ritmlere, ark trlerine ve trevlerine -zellikle
mzik sanatna uygun akl ve mantn kullanm dncesine - hakim olabilirler.

Boethius, ne igdsel, ne sezgisel ne de teknik yeteneklerine bal olmadan fakat

sadece mantk ve yarglama gcyle mzisyen adn hak edenlerin, bu sralamada, en
yksekteki teoristyenler olduu sonucuna varmtr. Bu gr tamamen Boethiusun kendisine
aittir. Ona gre, sadece ritmleri ve melodileri, akln nda yarglayan kimseye mzisyen
denebilir. nk mzisyen, kuramcdr, ses dnyasn ynlendiren matematiksel kurallar
bilen kimsedir (Eco,2012;63).

Mzisyen tanm, Rnesansta teoristyenden besteciye yer deitirmitir.

Pythagorastan Yeni Sanatn yazar Phillipe de Vitryya yani M. 550lerden MS. 1320lere
kadar geen dnemde mzik sanat, teoristyenler tarafndan temsil edilmitir. Fakat 15.
yzyln sonunda durum deimi ve dnemin en iyi mzisyenleri, besteci ve teorisyen
rollerini birletirmi olanlardr.

SONU

Boethiusun yazd De Institutione Musica araclyla, mantk ve akl eitimini

amaladn syleyebiliriz. nk Boethiusun teoristi, yalnzca bir renci olmaktan ok
uzaktr. O, ruhsal bir yolda yrmeye hazrlanr ve ilk olarak kiiyi metafizie gtren,
kozmoloji, fizyoloji, psikoloji ve mantk bilgilerini edinir. Dolaysyla Boethiusun mzik
anlay ve bu dorultuda yazdklar, evren ve insann harmonisi (uyumu) yolunda hem felsefe
hem de mzik asndan etik-estetik bir yaklam ortaya koymutur. O, mzikten sz ederken
aslnda matematiksel bir bilimi kasteder.

Sayfa 9
 AKAN Nesrin, Boethius ve Mzik

KAYNAKA

ARSLAN Ahmet lka Felsefe Tarihi 5, stanbul: Bilgi niversitesi Yaynlar, 2010

BABR Saffet ve OTUKSKEN Betl Metinlerle Ortaada Felsefe, Ankara: Bilgesu

Yaynclk, 1989

BOETHUS Felsefenin Tesellisi, ev. idem Drken, stanbul: Kabalc Yaynlar, 2006

CHRSTENSE N, Thomas Medieval Music Literature, University of Chicago.

http://music.uchicago.edu/people/faculty/christensen.shtml

EN Kadir Ortaada ve Rnesansta Felsefe, Bursa: Ezgi Kitabevi, 2010

CELHOFFER Martin Silence and Sound, Essays On The Ontology Of Music, Doktora
Tezi, Masaryk University. ekoslavakya, 2006

ECO Umberto Ortaa Estetiinde Sanat ve Gzellik, Can Yaynlar: stanbul, 2012

GODWN Joscelyn Boethius Three Musicians, 9 Haziran 2015

SCHRADE Leo Music n The Philosophy Of Boethius, The Musical Quarterly,9 Haziran
2015

SAY Ahmet Mzik Ansiklopedisi, Cilt 1, Ankara: Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, 1997

------Mzik Tarihi, Ankara: Mzik Ansiklopedisi Yaynlar, 1997

TOHUMCU G., Z.Gonca Mzii Yazmak, stanbul: Nota Yaynclk, 2006

WHTWELL David Essays onthe Origins of Western Music, Essay Nr. 88,
www.whitwellessays.com/docs/DOC_985.doc

YAAT Doan Ortaa Estetik Duyarll ve Boethiusun Mzik Felsefesi, nsancl

Dergisi, Say 12. stanbul: 2003

Sayfa 10
AKDENZ SANAT DERGS, 2015, Cilt 8, Say 16

nternet Kaynakas
http://www.studiesincomparativereligion.com/public/articles/Boethius_Three_Musicia
ns-by_Joscelyn_Godwin.aspx
https://tr.scribd.com/doc/251683364/Music-in-the-Philosophy-of-Boethius

Sayfa 11