Plaskiewicz Anna, Kauny Krystian, Kochaski Bartosz, Poszaj Ola, Luliska-Kuklik Ewelina, Weber-Rajek Magdalena,

Zukow Walery. Zastosowanie fizykoterapii w leczeniu dolegliwoci blowych odcinka ldwiowego krgosupa = The use of physical
therapy in the treatment of pain lumbar spine. Journal of Education, Health and Sport. 2015;5(5):11-20. ISSN 2391-8306. DOI:
10.5281/zenodo.17290
http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/2015%3B5%285%29%3A11-20

http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.17290
Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011 2014
http://journal.rsw.edu.pl/index.php/JHS/issue/archive
Deklaracja.
Specyfika i zawarto merytoryczna czasopisma nie ulega zmianie.
Zgodnie z informacj MNiSW z dnia 2 czerwca 2014 r., e w roku 2014 nie bdzie przeprowadzana ocena czasopism naukowych; czasopismo o zmienionym tytule otrzymuje tyle samo punktw co na wykazie
czasopism naukowych z dnia 31 grudnia 2014 r.
The journal has had 5 points in Ministry of Science and Higher Education of Poland parametric evaluation. Part B item 1089. (31.12.2014).
The Author (s) 2015;
This article is published with open access at Licensee Open Journal Systems of Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, Poland and Radom University in Radom, Poland
Open Access. This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Noncommercial License which permits any noncommercial use, distribution, and reproduction in any medium,
provided the original author(s) and source are credited. This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License
(http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
This is an open access article licensed under the terms of the Creative Commons Attribution Non Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/) which permits unrestricted, non commercial
use, distribution and reproduction in any medium, provided the work is properly cited.
The authors declare that there is no conflict of interests regarding the publication of this paper.
Received: 15.02.2015. Revised 27.03.2015. Accepted: 15.04.2015.

Zastosowanie fizykoterapii w leczeniu dolegliwoci blowych odcinka

ldwiowego krgosupa

The use of physical therapy in the treatment of pain lumbar spine

Anna Plaskiewicz1, Krystian Kauny1, Bartosz Kochaski1, Ola Poszaj2,
Ewelina Luliska-Kuklik2, Magdalena Weber-Rajek3, Walery Zukow4
1)
Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydzia Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Mikoaja Kopernika w Toruniu
2)
Bydgoska Szkoa Wysza, Bydgoszcz
3)
Katedra Fizjoterapii, Zakad Kinezyterapii i Masau Leczniczego, Wydzia Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet
Mikoaja Kopernika w Toruniu
4)
Wydzia Kultury Fizycznej, Zdrowia i Turystyki, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Streszczenie

Dolegliwoci blowe krgosupa stanowi jeden z najwikszych problemw

zdrowotnych wspczesnego spoeczestwa. W leczeniu zachowawczym dolegliwoci
blowych krgosupa stosuje si wiele form i specjalistycznych metod terapii. Jedn z nich
jest fizykoterapia. W pracy zaprezentowano zastosowanie oraz rol fizykoterapii w leczeniu
dolegliwoci blowych krgosupa w odcinku ldwiowym. Przedstawiono wybrane formy
leczenia fizykalnego tj. termoterapia, elektroterapia, magnetoterapia, laseroterapia oraz
ultradwiki. Opisano dziaanie poszczeglnych bodcw na organizm oraz zwrcono uwag
na wskazania i przeciwwskazania do leczenia fizykalnego.

Sowa kluczowe: dolegliwoci blowe krgosupa, leczenie zachowawcze, fizykoterapia.

Abstract

Back pain is one of the major health problems of modern society. The conservative
treatment of back pain used many forms and specialized treatments. One of them is physical
therapy. The paper presents the application and the role of physical therapy in the treatment of
pain in the lumbar spine. The authors present the selected forms of physical treatment, ie.
Thermotherapy, electrotherapy, magnetic, laser and ultrasound. This paper describes the
effect of various stimuli on the body, and drew attention to the indications and
contraindications for physical therapy.

Keywords: back pain, conservative treatment, physical therapy.

11
Wstp.
Zespoy blowe krgosupa stanowi jeden z najczstszych problemw zdrowotnych
wspczesnego spoeczestwa [1,2]. Ok. 80% populacji miaa lub bdzie miaa w swoim
yciu epizody zwizane z blem krgosupa [1-3].
W dzisiejszych czasach medycyna umoliwia nam leczenie dolegliwoci blowych
krgosupa rnymi metodami [4]. W postpowaniu leczniczym moemy wyrni metody
operacyjne i zachowawcze. Wikszo pacjentw kwalifikuje si do leczenia zachowawczego
[5,6]. Tylko okoo 2% pacjentw z blami krgosupa wymaga operacji [7,8]. Leczenie
zachowawcze dolegliwoci blowych krgosupa w odcinku ldwiowo-krzyowym
obejmuje kinezyterapi, fizykoterapi, masa leczniczy, edukacj oraz farmakoterapi.
Najlepsze rezultaty daje leczenie, ktre polega na jednoczesnym stosowaniu wszystkich
wyej wymienionych metod [9]. Kompleksowe postpowanie fizjoterapeutyczne najwikszy
nacisk kadzie na walk z blem, odzyskanie prawidowego zakresu ruchomoci
w krgosupie oraz uzyskanie odpowiedniej stabilizacji [10-12]. Bardzo wanymi aspektami
i elementami procesu leczniczego s:
odcienie krgosupa,
zastosowanie pozycji uoeniowych,
uzyskanie prawidowej postawy ciaa,
odtworzenie naturalnych krzywizn krgosupa,
wzmocnienie mini tuowia,
poprawa stabilizacji krgosupa,
zmniejszenie liczby epizodw blowych [7,13].
Fizykoterapia moe by stosowana w celu przygotowania tkanek do wicze lub
wczona w program leczenia przewlekych zespow blowych krgosupa ldwiowego.
[14] Najczciej wykorzystywanymi zabiegami w leczeniu dolegliwoci blowych s
krioterapia, elektroterapia, laseroterapia, magnetoterapia, ultradwiki oraz ciepolecznictwo
[11]. Maj one na celu zmniejszenie blu, stanu zapalnego i obrzku, rozlunienie mini,
popraw ukrwienia i elastycznoci tkanek oraz wzrost procesw naprawczych
i regeneracyjnych. Podobnie jak kinezyterapia, zabiegi powinny by dostosowane do pacjenta

12
w sposb indywidualny. Naley zwrci uwag na przyczyn blu, faz choroby oraz
ewentualne przeciwwskazania [14,15].

Krioterapia
Krioterapia jest silnym bodcem dla organizmu, wywoujcym szereg reakcji
miejscowych, majcych na celu ozibienie skry i tkanek podskrnych lub obnienie
temperatury caego ustroju. Leczenie za pomoc zimna powoduje obnienie temperatury
tkanek na drodze przewodzenia lub przenoszenia. Zimno stosowane w celach leczniczych
dziaa przeciwzapalnie i przeciwblowo oraz zmniejsza napicie miniowe.
W dolegliwociach blowych odcinka ldwiowego krgosupa najczciej stosuje si zabiegi
krioterapii oglnej i stosuje si temperatury kriogeniczne poniej -100C w kriokomorach lub
terapii miejscowej. Dobre rezultaty obserwuje si podczas zadziaania w ostrych stanach
blowych, po nagych urazach, gdzie dodatkowo wystpuje obrzk, gdy dolegliwoci
ustpuj stosunkowo szybko, nawet bezporednio po schodzeniu skry. Przeciwskazaniem
do leczenia zimnem jest nadwraliwo na niskie temperatury, wyniszczenie organizmu
np. chorob nowotworow oraz zapalenia ukadu moczowego. [14,16,17]

Elektroterapia
Elektroterapia jest najbardziej obszernym dziaaniem fizykoterapii obejmujcym wiele
metod leczniczych. Wyroni mona prady stae i prdy impulsowe. Prd elektryczny
wywouje okrelone reakcje ze strony skry, naczy krwiononych, nerww i mini.
Bodce elektryczne wywouj:
zmian przepuszczalnoci bony komrkowej, a w zwizku z tym zmiany przenikania
jonw przez bony, zmiany metaboliczne komrki, przyspieszenie lub opnienie
uwalniania niektrych substancji,
pobudzenie wkien odrodokowego nerwu ruchowego, co wywouje skurcz minia,
pobudzenie wkien dorodkowych,
dziaanie przeciwblowe,
rozszerzenie naczy krwiononych. [18]

W zalenoci od uytego rodzaju prdu mona wywoa podany efekt, taki jak: pobudzenie
nerww i mini, umierzenie blu, zagodzenie stanw zapalnych, zwikszenie ukrwienia
tkanek, intensyfikacja przemiany materii czy przypieszenie regeneracji tkanek [19].

13
Przeciwskazania do elektroterapii s:
pacjenci z wszczepionymi urzdzeniami elektronicznymi (np. rozrusznikiem serca)
lub innymi implantami (np. endoprotezy, ruby kostne),
lokalne ostre zapalenia w okolicy pola zabiegowego,
tendencje do krwawie,
zakrzepica,
cia,
zmiany skrne w miejscu przyoenia elektrod,
choroby nowotworowe,
uszkodzenie, przerwanie cigoci skry w miejscu zabiegowym. [16]

Laseroterapia
Laser jest to wzmocnione wiato poprzez wymuszon emisj promieniowania.
Cechami promieniowania laserowego s:
Monochromatyczno, czyli jednobarwno.
Spjno, czyli koherencja.
Rwnolego.
Intensywno.
Podczas biostymulacji laserowej temperatura tkanek poddanych zabiegowi nie powinna
wzrosn powyej 1 stopnia Celsjusza dlatego moe by wykonywany zarwno w ostrym,
podostrym jak i przewlekym okresie choroby. [16]

Wyrniamy lasery wysokoenergetyczne i niskoenergetyczne. Z wielu przeprowadzonych

dotychczas bada wynika, e niskoenergetyczne lasery powoduj w tkankach nastpujce
efekty:
popraw mikrokrenia,
pobudzenie angiogenezy,
wzmoenie mielinizacji i wzrost wkien nerwowych,
wzrost aktywnoci enzymw. [20]

14
Wyej wymienione efekty wywouj potwierdzony w badaniach klinicznych efekt:
przeciwzapalny, przeciwblowy, resorpcyjny pynw wysikowych, przyspieszenia
regeneracji tkankowej. W zespole blowym krgosupa ldwiowego w stanie ostrym
zaczyna si od dawki 0,1-3 J/cm2, stopniowo zwikszajc dawk . Mona doj do dawki 6
J/cm2. W stanie przewlekym stosuje si due dawki 20 J/cm2. Zabieg wykonywany przez 10
dni. Zaleca si serie po 10-15 zabiegw.

Przeciwskazaniami do laseroterapii s:
nowotwory,
cia,
miesiczka,
padaczka,
nadczynno tarczycy. [19,21]

Magnetoterpia
Magnetoterapia wykorzystuje w celach leczniczych pole magnetyczne, najczciej
o maej czstotliwoci 3-3000Hz. Mechanizm dziaania jest bardzo zoony i na razie nie jest
do koca poznany. W przeciwiestwie do innych postaci energii, pola magnetyczne maj
zdolno przenikania przez wszystkie struktury ustroju. Korzystny wpyw siy magnetycznej
powoduje popraw bioelektrycznych funkcji yciowych organizmu, a take powoduje
powstanie napicia indukcyjnego w nerwach, ktre dziaa pobudzajco.
Dziaa pobudzajco na przemian materii, lepsze ukrwienie i zdolno do regeneracji, wzrost
odpornoci, a take harmonizuje ukad nerwowy. [14]

W zalenoci od stanu pacjenta dobierane s parametry zabiegu. Dla stanu ostrego

czstotliwo zmian pola magnetycznego wynosi 1-5 Hz, natenie do 3 mT, dla podostrego
do 20 Hz, do 5 mT, a przewlekego do 50Hz, do 10 mT. Czas trwania zabiegu w granicach
10-20 min. [23]
Podczas magnetoterapii pacjenci nie zgaszaj adnych wrae czuciowych.
Odczucia ciepa, drtwienia czy mrowienia wystpuj u okoo 1% chorych i ustpuje po kilku
zabiegach. [18]

Przeciwskazaniami do magnetoterapii s:

15
 cukrzyca modziecza,
cia,
choroba nowotworowa,
cikie choroby serca i ukadu krenia,
grulica,
padaczka,
nadczonno tarczycy,
choroby przebiegajce z krwawieniem z przewodu pokarmowego,
ostre choroby infekcyjne, bakteryjne i grzybicze,
elektroniczne implanty,
w okresie bada lub leczenia promieniowaniem Roentgena. [19,22]

Ultradwiki
Ultradwikami nazywamy drgania mechaniczne o czstotliwoci przekraczajcej
granic syszalnoci ucha ludzkiego. W lecznictwie znajduj najczciej zastosowanie
ultradwiki o czstotliwoci 800, 1000 i 2400 kHz. Uwaa si, e skuteczno terapeutyczna
ultradwikw zaley od prawidowego ustalenia wskaza do ich stosowania, doboru
waciwej dawki oraz metody aplikacji. [16]
Poprzez zwikszenie ukrwienia i dziaanie mechaniczne fali ultradwikowej
(mikromasa) obserwuje si korzystny efekt przy leczeniu wielu stanw chorobowych.
Zabieg ten stosowany jest najczciej w leczeniu: przewlekej choroby reumatycznej staww,
artroz, zgrubie okostnej (ostroga pitowa, osteofity), przewlekych stanw zapalnych mini,
torebek stawowych, w zespoach blowych krgosupa.
Czsto do zabiegu ultradwikw stosowane s rnego rodzaju maci przeciwblowe
lub przeciwzapalne, wtedy mamy do czynienia z zabiegiem fonoforezy. Oddziauj na
organizm mechanicznie, fizykochemicznie i biologicznie. Gwnie stosowane s w
leczeniu blu przewlekego. Wyrnia si dawki: sabe 0,05 do 0,5 W/cm2, rednie 0,5 do 1,5
W/cm2 oraz mocne 1,5 do 2,0 w/cm2. W przypadku blu krzya podczas zabiegu
wykorzystywane s nastpujce parametry: natenie dwiku 0,8-1,2 W/cm2, cakowity czas
zabiegu do 10 min, w serii 12-15 zabiegw. [14,16]

Przeciwskazaniami do ultradwikw s:
choroba nowotworowa,

16
 ostre objawy zapalne,
zakrzepowe zapalenie y, ylaki, zakrzepica,
zaburzenia krzepnicia krwi,
rozrusznik serca,
metal w miejscu zmian chorobowych,
okolica nasad koci u dzieci,
cia. [24]

Ciepolecznictwo
W leczeniu ciepem wykorzystuje si media o temperaturze wyszej od fizjologicznej
temperatury ciaa czowieka. Medium moe stanowi ogrzany pyn, ciao stae lub powietrze.
Wyrniamy dwie formy terapii: termoterapi zewntrzn oraz termoterapi wewntrzn.
Specyficzn form ciepolecznictwa jest te poczenie termoterapii z peloidoterapi. Reakcj
na bodziec cieplny jest stymulacja krenia oraz drenau ylno-limfatycznego skry i tkanki
podskrnej. Ciepo powoduje rwnie zmniejszenie odczu blowych. Zabiegi mona
podzieli na miejscowe do ktrych nale gwnie okady oraz zabiegi oglnoustrojowe do
ktrych nale sauny oraz kpiele parowe. Wszystkie reakcje, ktre zachodz w organizmie
pod wpywem ciepa poprawiaj funkcj narzdu ruchu, wzrost mikrokrenia. [18]
Ciepo rwnie dziaa rozluniajco i czsto jest wykorzystywane na konkretne zajte
procesem chorobowym [19].

Przeciwskazaniem do ciepolecznictwa s:
choroby nowotworowe,
skonno do krwawie,
gorczka,
ylaki,
niewydolno krenia,
zaburzenia w ukrwieniu obwodowych czci koczyn,
stan oglny wyniszczenia organizmy. [25]

Podsumowanie

17
 Leczenie dolegliwoci blowych krgosupa jest powanym wyzwaniem, ktre
wymaga odpowiedniej wiedzy i dowiadczenia terapeuty. W leczeniu dolegliwoci blowych
stosuje si wiele form fizjoterapeutycznych, a jedn z nich jest fizykoterapia. Zastosowanie
fizykoterapii w leczeniu dolegliwoci blowych krgosupa bez wtpienia jest bardzo
wanym elementem postpowania leczniczego, poniewa wpywa korzystnie na stan
funkcjonalny pacjenta, poprawia jego jako ycia oraz wpywa na zmniejszenie blu. Istotny
jest odpowiedni dobr formy i dawki zabiegu, ktry powinien by indywidualnie
dostosowany do okresu choroby, stanu funkcjonalnego oraz chorb wspistniejcych
pacjenta. Jak ju wczeniej wspomniano najlepsze efekty w leczeniu dolegliwoci blowych
krgosupa daje tzw. leczenie skojarzone, polegajce na zastosowaniu kilku form terapii
jednoczenie. Warto zaznaczy, e wg wielu autorw najczstsz przyczyn blw
krgosupa s patologie krka midzykrgowego. Uszkodzenia krka midzykrgowego
najczciej zwizane s z zaburzeniem wzjamengo ukadu struktur anatomicznych wzgldem
siebie. Tego typu zaburzenia maj podoe mechaniczne i w ich leczeniu naley przed
wszystkim stosowa bodiec mechaniczny, czyli kinezyterapi - dlatego fizykoterapia moe
by form leczenia sam w sobie, jednak w wielu przypadkach stanowi tzw. leczenie
uzupeniajce ukierunkowane na zmniejszenie objaww chorobowych, a nie na przyczyn
dysfunkcji.

Bibliografia:
1. Sienkiewicz D., Kuk W., Gocik E., Okurowska-Zawada B., Paszko-Patej G. Ble
krgosupa w wieku dziecicym kolejne wyzwania wspczesnej medycyny.
Neurologia Dziecica 2011;20,41:129-133.
2. Drozda K., Lewandowski J. Epidemiologia blw krgosupa wrd modziey szk
rednich Poznania. Fizjoterapia Polska 2011;1(4):31-40.
3. Lisiski P., Samborski W. Ble krgosupa ldwiowego w grupie zawodowej
fizjoterapeutw. Balneologia Polska 2006;3:156-160.
4. Koszewski W. Ble krgosupa i ich leczenie. Termedia, Pozna 2010.

18
5. Demczyszak I., Wrzosek Z., Dubis M., Milko D. Ocena przydatnoci leczenia
sanatoryjnego u osb z chorob dyskow krgosupa w odcinku ldwiowym.
Kwartalnik Ortopedyczny 2009;3:375-380.
6. Lisiski P., Jachowska A., Samborski W. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu
wysuni krka midzykrgowego w odcinku ldwiowym krgosupa. Fizjoterapia
Polska 2006;6(3):222-227.
7. Nitera-Kowalik A., Smyda A., Makowska K., Myska E., Szybalska B.
Wykorzystanie metody McKenziego w kompleksowym usprawnianiu pacjentw
z zespoem blowym dolnego odcinka krgosupa w 21 WSzUR w Busku- Zdroju.
Kwartalnik Ortopedyczny 2009;2:172-177.
8. Rpaa K. Zespoy blowe krgosupa zagadnienia wybrane. PZWL. Warszawa 2004.
9. Lisiski P., Magowska M.: Jako ycia a zesp blowy krgosupa na tle
przecieniowym. Chirurgia Narzdw Ruchu i Ortopedia Polska 2005;70(5):361-
365.
10. Bogduk N., McGuirk B. Medical management of acute and chronic low back pain:
an evidence-based approach. Elsevier, Amsterdam 2002.
11. Kwolek A., Korab D., Majka M. Rehabilitacja w zespoach blowych dolnego odcinka
krgosupa - zasady postpowania. Post. Rehabil. 2004;18(3):27-31.
12. Ucieklak J., Sawicki G.: Ble krgosupa jako problem cywilizacyjny. Fam. Med.
Prim. Care Rev. 2006;8,3:1133-1135.
13. Kochman D. Jako ycia. Analiza teoretyczna. Zdrow. Publiczne 2007;117:242-248.
14. Mika T., Kasprzak W. Fizykoterapia. PZWL, Warszawa 2006.
15. azowski J. Podstawy fizykoterapii. AWF, Wrocaw 2002.
16. Bauer A., Wieche M. Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych.
Markmed Rehabilitacja S.C., Wrocaw 2012.
17. Pisula-Lewandowska A. Zastosowanie krioterapii oglnoustrojowej w praktyce
fizjoterapeutycznej. Praktyczna fizjoterapia i rehabilitacja 2010;2/10:54-57.
18. Barinow-Wojewdzki A. Fizjoterapia w chorobach wewntrznych, PZWL, Warszawa
2013.
19. Siero A., Paska J. Fizykoterapia w praktyce cz. II, Elamed, Katowice 2014.
20. Kasprzak W.: Makowska A., Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA,
Wydawnictwo PZWL.
21. Goraj B., Kiwerski J., Zastosowanie promieniowania laserowego w wybranych
jednostkach chorobowych.

19
22. Siero A., Zastosowanie pl magnetycznych w medycynie, Alfa- Medica Press,
Bielsko-Biaa 2002.
23. StraburzyskiG., Straburzyska- Lupa A., Fizjoterapia z elementami klinicznymi,
PZWL, Warszawa 2008.
24. ukowicz M., Fizykoterapia: Val Robertson [et al.]; red. Wyd. 1 pol. [t. z Val jz.ang.
Katarzyna Ciechanowska et al.]. Wrocaw 2009.
25. Kiwerski J., Rehabilitacja medyczna, PZWL, Warszawa 2006.

20