kulturna batina

Ibn Mevdud el-Mevsili

i prouavanje njegovih
djela na naim prostorima

Jusuf Dafi
muallim u koli kurana; medlis tuzla
jusuf-dz91@hotmail.com

Saetak
U ovome radu govorimo o jednom irakom hanefijskom pravniku iz seldukog perio-
da koji je djelovao u 13. stoljeu - o njegovoj biografiji, bibliografiji i izuavanju njegovih
djela na bosanskim prostorima. Mevsili je bio priznati autoritet u hanefijskom fikhu i
hadisu. Autor je najmanje 8 djela, uglavnom iz oblasti fikha. Za nae prostore je zna-
ajan po tome to su njegova knjiga El-Muhtar li-l-fetva (Odabrana miljenja za fetve),
skraeno Muhtar, te komentar na tu knjigu El-Ihtijar li talili-l-Muhtar (Izbor za obrazla-
ganje Muhtara), skraeno Ihtijar, nekada bili popularna i itana hanefijska djela na na-
im prostorima. Izuavala su se u bosanskim medresama (Sarajevo, Mostar, Prusac...) i
krasila rafe naih privatnih biblioteka (Sarajevo, Mostar, Prusac, Sanski Most, ivinice,
Ulog kod Foe...) sve do kraja Prvog svjetskog rata. Time je Mevsili doprinio razvoju
hanefijske pravne misli posebno, i pravne misli uope u Bosni i Hercegovini i na Balka-
nu. Stoga ne treba da udi da Gazi Husrev-begova biblioteka u Sarajevu uva, moda,
najstariji sauvani rukopis djela El-Ihtijar li talil el-Muhtar na svijetu.
Kljune rijei: Irak, hanefijski fikh, Bonjaci, biblioteke, rukopisi, Gazi Husrev-begova
biblioteka.

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 309

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

Biografija
ejhu-l-islam Ebu el-Fadl Medduddin Abdullah ibn Mahmud ibn
Mevdud ibn Mahmud ibn Beldidi el-Mevsili el-Hanefi, poznat skra-
eno kao Ibn Mevdud el-Mevsili, hanefijski fakih (pravnik), muhaddis,
mufessir, lingvistiar i autor poznatih hanefijskih pravnih djela, roen je
u petak 29. evvala 599. godine po Hidri (17. juli 1203. godine) u Mosulu,
dananji sjeverni Irak.1 Tako je i dobio relativno ime - El-Mevsili - Mosu-
ljanin, Mosulija.
Ibn Mevdud el-Mevsili je porijeklom Turin Selduk. Njegov ukun-
djed Beldidi je bio emir u Seldukoj dravi.

Bibliografija
Koliko je Ibn Mevdud el-Mevsili napisao djela teko je utvrditi, pogotovo
ako uzmemo u obzir injenicu da dobar dio bogate pisane zaostavti-
ne muslimanskih intelektualaca nije jo ni indeksiran ni digitaliziran,
a kamoli tampan. Stoga ne treba da udi da, kako procesi indeksiranja
i digitaliziranja knjike grae biblioteka i arhiva irom muslimanskog
svijeta napreduju, tako i raste nama poznati dio Mevsilijevog opusa.
Veina bibliografa spominje da je Ibn Mevdud el-Mevsili napisao
brojna djela. No, nama je danas poznato svega nekoliko. Stoga je vrlo
mogue da je veliki broj Mevsilijevih djela zauvijek izgubljen, pogotovo
u razdoblju mongolske invazije.
Inae, veliki dio muslimanske pisane batine uniten je u katastrofa-
ma, poglavito ratovima i poarima, tokom burne povijesti. Kao najsvje-
ije primjere zatiranja muslimanskog knjikog blaga dovoljno je navesti

1 Vidi o Mevsiliju: Ibn el-Futi, Medme el-adab fi mudem el-elkab, Ministarstvo islamske kulture i skrbi,
Teheran, 1995/96, sv. 4, str. 440-441; Ez-Zehebi, Tarih el-islam ve vefejat el-meahir ve el-elam, Dar El-Garb
el-islamijj, Bejrut, 2003., sv. 15, str. 496; El-Kurei, El-Devahir el-mudijje, Mir Muhammed Kutubhane,
Karai, sv. 1, str. 291; Jusuf ibn Tagribirdi, El-Menhel es-safi ve el-mustevfa bade el-vafi, El-Heje el-misrije
el-amme li el-kutub, Kairo, sv. 7, str. 122-124; Ibn Kutlubuga, Tad et-teradim, Dar El-Kalem, Damask,
1992., str. 176; Katib elebi, Kef ez-zunun an esamijj el-kutub ve el-funun, Mektebe El-Mesenna, Bagdad,
1941., reprint Dar Ihja et-turas el-arebi, Bejrut, sv. 1, str. 569, sv. 2, str. 1622; Rijadzade, Esma el-kutub,
Dar El-Fikr, Damask, 1983., str. 26, 266; Ismail-paa el-Bagdadi, Hedijje el-arifin, Tabe bi inaje Vekale el-
mearif el-delile fi metbeatiha El-Behijje, Istanbul, 1951., reprint Dar Ihja et-Turas el-arebijj, Bejrut, sv.
1, str. 462; El-Leknevi, El-Fevaid el-behijje fi teradim el-hanefijje, Dar Es-Seade, Kairo, 1906., str. 106-107;
Hajruddin Ez-Zirikli, El-Ealam, Dar El-Ilm li el-melajin, Bejrut, 2002., sv. 4, str. 135-136; El-Mevsua el-fik-
hijje el-kuvejtijje, Dar Es-Selasil, Kuvajt, 1983/4, sv. 2, 423.

310 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]

Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

ciljano unitavanje Nacionalne biblioteke BiH u Vijenici i Orijentalnog

instituta u Sarajevu 1992. godine, nedjela Vojske republike srpske (VRS),
te unitavanje sirijskih i irakih biblioteka (posebice biblioteka u Mosu-
lu), koje jo uvijek sistematski sprovodi tzv. Islamska drava Iraka i ama
(IDI).
Zbirno, nama je poznato osam Mevsilijevih djela. To su:
1 - El-Muhtar li el-fetva (Odabrana miljenja za fetve), hanefijsko prav-
no djelo koje obrauje sva fikhska poglavlja: ibadat (obredno pravo),
muamelat (imovinsko pravo), munakehat (brano pravo), ukubat (ka-
zneno pravo), dihad (ratno pravo), sijer (meunarodno pravo), fera-
iz (nasljedno pravo). Mevsili ga je napisao u mladosti na molbu nekih
svojih uenika. Djelo je jo za ivota autora postalo popularno meu
hanefijskim pravnicima i steklo ugled kao nezaobilazno tivo prilikom
izuavanja hanefijskog prava.
Muhtar spada u etiri meritorna teksta (metna) kasnijih generacija
hanefijskih pravnika, u koja spadaju jo i El-Vikaje, El-Mahbubija, Kenz
ed-Dekaik, En-Nesefija, i Medme el-bahrejn, Ibn es-Saatija. Muhtar ni
danas nije izgubio na svojoj vrijednosti.
El-Muhtar li-l-fetva su komentarisali, izmeu ostalih, sljedei pisci:
gorespomenuti Demaluddin Ebu Ishak Ibrahim ibn Ibrahim ibn
Ahmed el-Mevsili, nazvavi komentar Tevdih el-Muhtar,
Fahruddin Osman ibn Alija ez-Zejlei (?-1342/43),
ejhu-l-islam emsuddin Muhammed ibn Hasan ibn Alija e-e-
birisi e-azili (?-1443/44),
Ibn Emir Hadd Muhammed ibn Muhammed el-Halebi (?-
1474/75),
Kasim ibn Mahmud el-Karahisari er-Rumi (?-1486) i dr.
Ebu el-Feth Muhammed ibn Ibrahim ibn Ahmed el-Bersiki el-Ka-
hiri (1449-1516), nazvavi komentar Fejd el-Gaffar,
Muhjiddin Muhammed ibn Iljas er-Rumi Devizade (?-1547), na-
zvavi komentar El-Isar li-hall el-Muhtar.
Ebu el-Abbas Ahmed ibn Alija ed-Dimeki (?-1380) je saeo Muhtar i
nazvao svoj saetak Et-Tahrir. Potom je poeo da pie komentar na svoj
saetak, ali ga je smrt u tome pretekla.

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 311

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

Taduddin Ebu Abdullah Abdullah ibn Alija el-Buhari (?-1396) je

pretoio Muhtar u stihove, tj. ispjevao Muhtar u obliku poune poeme
(menzume).
Zejnuddin Ebu Muhamed Abdurrahman ibn Ebu Bekr el-Ajni (?-
1488) je prokomentarisao poglavlja iz Muhtara koja govore o nasljed-
nom pravu.
Hadise spomenute u Muhtaru i Ihtijaru, komentaru Muhtara, inter-
pretirao je (uradio tahrid) Kasim ibn Kutlubuga (1399-1474). Takoer,
Ibn Kutlubuga je napisao i svoj komentar na Muhtar.
2 - El-Ihtijar li talil el-Muhtar (Izbor za obrazlaganje Muhtara), ko-
mentar u etiri sveska na spomenuto djelo El-Muhtar li el-fetva. Mevsili
je napisao komentar u svojoj zreloj dobi na molbu svojih kolega prav-
nika. Ihtijar je, moda, nakon El-Hidaje, najcjenjeniji komentar (erh) u
hanefijskom pravu.
3 - erh El-Dami el-kebir (Komentar El-Dami el-kebir - Velikog zbor-
nika), komentar na poznato pravno-hadisko djelo Ebu Hanifinog ue-
nika Muhammeda ibn Hasana e-ejbanije, jednu od 6 knjiga Zahiru-r-
rivajeta u kojima je ejbani skupio svu fikhsku zaostavtinu Ebu Hanife.
4 - Kitab el-Fevaid (Knjiga korisnih stvari).
5 - El-Mutemel ala mesail el-muhtesar (Zbirka saetih pitanja).
6 - Mesele gasl er-ridlejn (Pitanje pranja nogu), poslanica (traktat)
koja obrauje utemeljenost pranja nogu pri uzimanju abdesta.
7 - Risale fi vusul sevab el-kirae ila ehl el-kubur (Poslanica o stizanju na-
grade uenja mrtvima), poslanica koja govori o uenju Kurana mrtvima.
8 - Risale fi istihkak veled imree iddeijahu redulani (Poslanica o pola-
ganju prava na dijete ene kojeg svojataju dvojica ljudi), poslanica koja
pojanjava sudski proces utvrivanja oinstva u sluaju da dvije muke
stranke tvrde da je dijete njihovo.
Samo su El-Muhtar i El-Ihtijar tampani. Ostala Mevsilijeva djela se
nalaze u rukopisu. Rukopisi Mevsilijevih djela se uvaju pohranjeni u
sljedeim bibliotekama i arhivama: Biblioteka Univerziteta Kralj Saud
u Rijadu, Centar Kralja Fejsala za islamska istraivanja i studije u Ri-
jadu, Biblioteka Poslanikove damije u Medini, Centralna biblioteka
u Mekki, Centar za nauno istraivanje i preporod islamske batine u

312 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]

Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

Mekki, Biblioteka Mekkanskog Harema u Mekki, Biblioteka Mahmudij-

ja u Medini, Centralna biblioteka u Deddi, Biblioteka Visokog instituta
za islamske studije u Bejrutu, Azharova biblioteka u Kairu, Institut za
arapske rukopise u Kairu, Katarska biblioteka u Dohi, Biblioteka Fakul-
teta knjievnosti i rukopisa u Kuvajtu, Centar za rukopise, batinu i do-
kumente u Kuvajtu, Biblioteka Zahirija u Damasku, Biblioteka Halidija
u Jerusalemu, Biblioteka Univerziteta En-Nedah u Nablusu, Biblioteka
Svetog Duha u Kasiliku u Libanu, Hazna Ibn Jusufa u Marakeu, Cen-
tar Duma el-Medid za kulturu i batinu u Dubaiju, Bibiloteka Velike
damije u Sani, Biblioteka Sulejmanija u Istanbulu, Gazi Husrev-begova
biblioteka u Sarajevu, Arhiv Hercegovine u Mostaru, Biblioteka Insti-
tuta El-Biruni za orijentalne studije u Takentu, Vatikanska biblioteka
u Vatikanu, Biblioteka Univerziteta Princeton (Prinston) u Prinstonu,
Biblioteka Univerziteta Michigan (Miigen) u Ann Arboru (En Arboru)
Kongresna biblioteka u Washingtonu (Vaingtonu), Biblioteka Harolda
B. Lee (Lija) pri Univerzitetu Brigham Young (Brigam Jang ) u Provu, Bi-
blioteka Dravnog univerziteta Pennsylvania (Pensilvanija), Biblioteka
Univerziteta Chicago (ikago) u ikagu, Biblioteka Fakulteta za orijen-
talne studije u Petrogradu, Univerzitetska biblioteka u Bratislavi, Drav-
na biblioteka u Berlinu, Univerzitetska biblioteka u Leidenu (Lajdenu),
Biblioteka Chester Beatty (ester Biti) u Dublinu (Dablinu), Univerzitet
Oxford (Oksford) u Oksfordu itd.

Izuavanje Muhtara i drugih

Mevsilijevih djela na naim prostorima
El-Muhtar li-l-fetva, skraeno Muhtar, te njegov komentar El-Ihtijar li
talili-l-Muhtar, skraeno Ihtijar, nekada su bili popularna i itana hane-
fijska djela na naim prostorima.
Djela su bila jedna od omiljenih tiva za drugostepeni nivo izuavanja
hanefijske pravne nauke (fikha). Obraivana su u viim razredima u bo-
sanskim medresama na asovima fikha. Na osnovu sauvanih domaih
rukopisa u Gazi Husrev-begovoj biblioteci i Arhivu Hercegovine, moe-
mo zasigurno utvrditi da su Muhtar i Ihtijar koriteni u medresama u
Sarajevu, Mostaru i Pruscu. Muhtar i Ihtijar su bili dio nastavnog plana

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 313

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

i programa bosanskih medresa od XVII do poetka XX stoljea, kada se,

kao i druga tradicionalna djela na arapskom i turskom jeziku, povlae iz
nastavnog kurikuluma.
Rukopisi Muhtara i Ihtijara su, takoer, bili naslovi koji su krasili po-
lice hiljada privatnih bosanskih biblioteka (primjera radi sam Mostar je
imao vie od 150 biblioteka).
Na osnovu sauvanih rukopisa, koji su pohranjeni u Gazi Husrev-be-
govoj biblioteci i Arhivu Hercegovine, pouzdano znamo da su Muhtar i
Ihtijar bili dio privatnih biblioteka u sljedeim gradovima: Sarajevo, Mo-
star, Prusac, Sanski Most, ivinice, Ulog kod Foe.
Izuavanje Muhtara i Ihtijara, kako je ve spomenuto, naglo je spla-
snulo na naim prostorima nakon Prvog svjetskog rata. Jo loije su pro-
la ostala Mevsilijeva djela. tavie, ne nalazimo ni neki spomen Mevsi-
lija i njegovih djela u modernoj literaturi, a posebnih radova na temu
Mevsilijeve biografije ili njegovog opusa nema. Izuzetak su jedino radovi
i katalozi koji obrauju grau starih bosanskih orijentalnih biblioteka i
pohranu modernih orijentalnih biblioteka, budui da Mevsilijeva dje-
la zauzimaju znaajno mjesto i u jednim i u drugim. U nastavku emo
predstaviti 23, odnosno 21 rukopis Muhtara, Ihtijara i drugih Mevslijevih
djela koji su se sauvali na naim prostorima, a danas se nalaze u Gazi
Husrev-begovoj biblioteci i Arhivu Hercegovine.
Rukopisi El-Muhtar li el-fetva u Gazi Husrev-begovoj biblioteci:
1 - Rukopis pod rednim brojem 2079. Prepisiva je fakih (pravnik)
Mahmud, sin Jusufov. Prepis je zavren 1. rebiu-l-ahira 864. godine po
Hidri (2. februar 1460. godine). Mjesto prijepisa nije poznato. Rukopis
je bio dio Osman-ehdijine biblioteke u Sarajevu. Najvjerovatnije spa-
da u 180 vrijednih rukopisa koje je sam vakif biblioteke Osman ehdi,
sin Mehmed-efendije iz Bijelog Polja (Akova), dobavio iz Istanbula 1773.
godine za biblioteki fond. Na skoro svakom listu rukopisa, izuzev pr-
vih nekoliko listova, stoji napisano na arapskom jeziku rije vakuf (arap.
vakf).2

2 Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, obrada Kasim Dobraa, Al-Furqan-Rijaset IZ u
BiH, London-Sarajevo, 2002., sv. 2, str. 281-282, br. 1118.

314 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

2 - Rukopis pod rednim brojem 565. Rukopis je prepisao Jusuf, sin Ab-
dullahov, sin Hidrov. Prepisivanje je okonano u nedjelju u rebiu-l-ahiru
893. godine po Hidri (februar 1488. godine). Mogue da je prepis nai-
njen u Istanbulu.3
3 - Rukopis pod rednim brojem 4088. Rukopis je prepis Mustafe, sina
Hasana Balija. Prepis je zavren 15. evvala 959. godine po Hidri (13. maj
1551. godine). Mjesto prepisa nije poznato. Na poetku rukopisa se nala-
zi ime, zanimanje i peat ranijeg vlasnika - Muhammed, imam i hatib.
Pred sami kraj rukopisa stoji ime jo jednog biveg vlasnika Alija, sin
Hasanov, sin ejha Omera Dabia Mostarca (Ali ibn Hasan ibn e-ejh
Omer Dabi el-Mustari) iz Mostara. Rukopis je nekad bio dio Karaoz-
begove biblioteke u Mostaru. Najvjerovatnije je rukopis sluio kao ud-
benik fikha u Karaoz-begovoj medresi.4
4 - Prvo djelo u rukopisu pod rednim brojem 2560. Prepisiva je Isma-
il, sin Alijev Pruak (El-Akhisari), kadija i uenjak iz Prusca i jedan od
znaajnijih uenika Hasana Kafije Pruaka (1544-1615). Rukopis je pre-
pisan 1017. godine po Hidri (1608/9. godine). Mjesto prepisa je Prusac.
Rukopis je najvjerovatnije sluio kao udbenik fikha u medresi Hasana
Kafije Pruaka u Pruscu. Hamdija Kreevljakovi (1888-1959) je uvaku-
fio rukopis Gazi Husrev-begovoj biblioteci.5
5 - Rukopis pod rednim brojem 4051. Prepis je dovren 19. safera 1063.
godine po Hidri (18. januara 1653. godine). Mjesto i ime prepisivaa
nisu poznati, iako je mogue da je prepisiva Mostarac, te da je rukopis
ispisan u Mostaru, budui da je prije dolaska u Gazi Husrev-begovu bi-
blioteku bio dio Karaoz-begove biblioteke. Rukopis je najvjerovatnije
jedno vrijeme koriten kao udbenik fikha u Karaoz-begovoj medresi.
Na poetku rukopisa se nalazi ime i osobni peat ranijeg vlasnika softe
Alije, sina Salihovog. Potom slijede biljeke iz oblasti fikha. Ispod jedne
od tih biljeki stoji potpis: Ahmed, kadija u gradu Mostaru. Mogue da
se radi o jednom od prijanjih vlasnika.6

3 Ibid., sv. 2, str. 282-283, br. 1119.

4 Ibid., sv. 2, str. 283, br. 1120.
5 Ibid., sv. 2, str. 284-285, br. 1121.
6 Ibid., sv. 2, str. 285, br. 1122.

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 315

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

6 - Prvo djelo u rukopisu pod rednim brojem 4087. Djelo u rukopisu

nije potpuno niti je dovreno. Na poetku nedostaje jedan list, dok se na
kraju vidi da prepis djela nije dovren. Prepis je obavio Behlul, sin Seli-
ma Nevesinjac (Nevesinli) iz Nevesinja u petak 15. redepa 1142. godine
(2. februar 1730. godine). Prijepis je najvjerovatnije nainjen u Mostaru.
Na zadnjoj, neispisanoj strani djela stoji da je vlasnik rukopisa Mustafa,
sin Behlula - sin prepisivaa. Rukopis je kasnije zavrio u Karaoz-bego-
voj biblioteci u Mostaru, te je, vjerovatno, koriten kao fikhski udbenik
u Karaoz-begovoj medresi.7
7 - Rukopis pod rednim brojem 2261. Prijepis je zavren u petak 3.
ramazana 1168. godine (12. jun 1755. godine). Mjesto i ime prepisivaa
nisu znani. Na unutranjoj strani prve korice nalazi se slabo napisana
biljeka na turskom jeziku u kojoj stoji da je ovaj rukopis poklonio neki
Fadil-efendija nekom Munla (Mula) Mustafi.8
8 - Rukopis pod rednim brojem 3293. Rukopis je nepotpun. Na kraju
nedostaje nekoliko poglavlja. Datum i mjesto prijepisa, kao i ime prepi-
sivaa nisu poznati. Sudei na osnovu pisma, papira i poveza, prijepis je
najvjerovatnije sainjen u XVII ili poetkom XVIII stoljea.9
9 - Rukopis pod rednim brojem 1396. Nema podataka o prepisivau,
kao ni o datumu i mjestu prepisa. No, na osnovu papira, poveza i pisma,
saznajemo da je rukopis iz prve polovine XVIII stoljea. Na naslovnoj
strani se nalazi ime, zanimanje i osobni peat ranijeg vlasnika - hafiz
Husejn-efendija, imam. Rukopis je kasnije zavrio u Osman-ehdijinoj
biblioteci u Sarajevu.10
10 - Rukopis pod rednim brojem 1091. Rukopis je kompletan, izuzev
uvoda koji je pri prepisivanju izostavljen. Ime prepisivaa, te datum i
mjesto prepisivanja su nepoznati. Samo se na kraju nalazi slabo i ne-
itko napisana biljeka iz koje se da zakljuiti da je prepis nainjen iz
rukopisa kojeg je prepisao neki Hasan ili Muhammed, sin Hasanov, 924.
godine po Hidri (1518. godine). Sudei po pismu, papiru i povezu, na
prepis potjee iz XVIII stoljea. Na poetku prepisa se nalazi, izmeu

7 Ibid., sv. 2, str. 286-287, br. 1123.

8 Ibid., sv. 2, str. 287, br. 1124.
9 Ibid., sv. 2, str. 287-288, br. 1125.
10 Ibid., sv. 2, str. 288, br. 1126.

316 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

ostalog, biljeka na turskom jeziku koja govori da Mustafa-beg (Mustaj-

beg) Deneti (1807-1874) uvakufljuje ovaj rukopis kao evladijet-vakuf
(porodina fondacija). Dakle, rukopis je bio dio biblioteke od 35 knji-
ga koju je Mustaj-beg Deneti u Sarajevu, 23. evvala 1289. godine po
Hidri (23. decembar 1872. godine), uvakufio kao evladijet-vakuf. Knjige
su se uvale u kui Denetia i nisu se smjele iznijeti dok ivi i posljed-
nji muki lan porodice Denetia. Tako su knjige bile u kui do smrti
posljednjeg Denetia 1928. godine, kada su prenijete u Gazi Husrev-be-
govu biblioteku.11
11 - Rukopis pod rednim brojem R-8125. Nedostaje kraj rukopisa. Pre-
pis je zavren 963. godine po Hidri (1556. godine). Ime prepisivaa je
namjerno izbrisano. Mjesto prepisa nije poznato. Na poetku rukopisa
stoji da je bivi vlasnik rukopisa bio Alija, sin Husejnov. Rukopis je doao
iz Sanskog Mosta u Gazi Husrev-begovu biblioteku.12
12 - Rukopis pod rednim brojem R-5408. Nedostaje poetak rukopi-
sa. Prepisiva je Jakub, sin Jusufov. Rukopis je prepisan 865. godine po
Hidri (1460/61. godine). Mjesto prepisa je nepoznato. Rukopis je bio dio
kolekcije Osmana Asafa Sokolovia iz Sarajeva.13
13 - Rukopis pod rednim brojem R-6052. Nedostaje poetak rukopisa.
Ime prepisivaa, mjesto i datum prepisivanja nisu poznati. No, sudei
prema papiru, pismu i mastilu prepis je, najvjerovatnije, iz XV stoljea.
Rukopis je bio dio kolekcije Osmana Asafa Sokolovia iz Sarajeva.14
14 - Rukopis pod rednim brojem R-8131. Nedostaje poetak rukopisa.
Rukopis je prepisao Alija, sin Alije, sin Nasima. Prepis je zavren 13. safe-
ra 1113. godine po Hidri (19. juli 1701. godine). Mjesto prepisa je nepozna-
to. Rukopis je bio dio kolekcije Rame Omerkia iz Priluka kod ivinica.15
15 - Rukopis pod rednim brojem R-8177. Nedostaje vei dio rukopisa
na kraju. Nema podataka o imenu prepisivaa, niti mjestu i datumu pre-
pisivanja. No, na osnovu papira, pisma i mastila moe se zakljuiti da je
prepis najvjerovatnije iz XVII stoljea.16

11 Ibid., sv. 2, str. 288-289, br. 1127.

12 Ibid., obrada Haso Popara, 2001. sv. 9, str. 174-175, br. 5440.
13 Ibid., sv. 9, str. 175-176, br. 5441.
14 Ibid., sv. 9, str. 176-177, br. 5442.
15 Ibid., sv. 9, str. 177, br. 5443.
16 Ibid., sv. 9, str. 177-178, br. 5444.

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 317

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

16 - Rukopis pod rednim brojem R-9662. Rukopis je nepotpun na po-

etku. Prepisao ga je nepoznati prepisiva 10. zu-l-hiddeta 1249. godine
po Hidri (19. april 1834. godine). Mjesto prepisa je nepoznato. Rukopis
je bio dio kolekcije Osmana Asafa Sokolovia (1882-1972) iz Sarajeva.17
Rukopisi El-Ihtijar li-talil el-Muhtar u Gazi Husrev-begovoj biblioteci:
17 - Rukopis pod rednim brojem 263. Prepisiva je Osman, sin Ibrahi-
mov, Tripolianin (et-Tarabulusi) iz Tripolija u Libanu. Mjesto prepisa
nepoznato. Djelo je prepisano u dva dijela. Prijepis prvog dijela je zavr-
en u subotu 26. safera 843. godine po Hidri (16. august 1439. godine),
a drugog dijela u petak 19. redeba iste godine po Hidri (3. januar 1440.
godine). Na poetku prvog dijela rukopisa stoje imena i peati prijanjih
vlasnika: Salih 1074. h.g. (1663/64); Omer, sin Alije, sin Ahmeda, 1193. h.g.
(1779); Alija, sin Muhammeda (Mehmeda), sin Mahmuda?... (namjer-
no obrisani dio), bivi kadija u Pljevljima. Na poetku drugog dijela je
ime jednog prijanjeg vlasnika Mustafa, sin Kasima, sin Muhamme-
da (Mehmeda) Begpazarac (el-Begbazari) iz Begpazara (Beypazar) kod
Ankare u Anadoliji.18
18 - Rukopis pod rednim brojem 252. Rukopis je prepisao Ebu el-Jusr
Muhammed, sin Ahmeda, sin Nagib-hode. Prepis je okonan u pone-
djeljak 11. ramazana 965. godine po Hidri (6. jul 1558. godine). Mjesto
prepisa nije znano. Na prvom zatitnom listu zabiljeena su imena rani-
jih vlasnika: Muhammed (Mehmed) Seid-efendija Hajrizade i Abdurra-
him Seid, sin muftije hadi-ejha Muhammed (Mehmed)-efendije, sin
muftije hadi Muhammeda (Mehmeda), sin ehida ejha Emrullah-
efendije, sina Emrullaha amizadea. U biljeci stoji i da je Muhammed
Seid-efendija prvo poklonio knjigu Abdurrahimu Seidu, a onda je od
Abdurrahima otkupio.19
19 - Rukopis pod rednim brojem 3774. Rukopis je prepisao Husejn-
efendija, sin Beirov, hatib damije u kasabi Ulog kod Foe. Djelo je
prepisano u dva dijela. Prijepis je upotpunjen 7. abana 1044. godine po

17 Ibid., obrada Osman Lavi, 2005, sv. 14, str. 34, br. 7849.
18 Ibid., sv. 2, str. 289-291, br. 1128.
19 Ibid., sv. 2, str. 543, br. 1129.

318 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

Hidri (25. januar 1634. godine) u Ulogu. Husejn-efendija je imao privat-

nu biblioteku i ovaj rukopis je bio dio te biblioteke.20
20 - Rukopis pod rednim brojem R-8166. Rukopis je polovian, budui
da nedostaje prva polovina rukopisa. Prijepis rukopisa je zavrio Burhan
Semerkananin (es-Semerkandi) u treoj dekadi rebiu-l-ahira 691. go-
dine po Hidri (17-25. april 1292. godine). Mjesto prepisa je nepoznato.21
Rukopis je prepisan svega osam godina poslije smrti autora Mevslija,
to ga ini, moda, najstarijim sauvanim rukopisom Ihtijara u svijetu.
Primjera radi, rukopis iz dablinske biblioteke Chester Beatty, kojim su
se, izmeu ostalih rukopisa, sluili uajb Arnaut, Ahmed Muhammed
Berhum i Abdullatif Hirzullah prilikom obrade i valorizacije Ihtijara22,
prepisao je Muhammed ibn Ibrahim er-Rumi 693. godine po Hidri, ta-
nije zavrio prepis 17. dumade-l-ahira te godine (21. maj 1294. godine),
znai 10 godina poslije smrti autora23.
Rukopisi ostalih Mevsilijevih djela u Gazi Husrev-begovoj biblioteci:
21 - Risale fi vusul sevab el-kirae ila ehl el-kubur. Rukopis pod rednim
brojem 263.
22 - Risale fi istihkak veled imree iddeijahu redulani. Rukopis pod red-
nim brojem 263.24
Rukopis Muhtar li el-fetva u Arhivu Hercegovine:
23 - Rukopis pod rednim brojem 356. Datum i mjesto prepisa nepo-
znati. Mogue da je rukopis prepisan u Mostaru. Ime prepisivaa, tako-
er, nepoznato.25

Zakljuak
Na koncu, vrijedi spomenuti da se izuavanje Mevsilijevog lika i djela,
nakon stotinjak godina, pomjerilo sa mrtve take, upravo objavljivanjem
ovog prvog strunog rada na naim prostorima o Mevsiliju i njegovom
djelu. Uskoro bi se trebao pojaviti i prijevod i komentar Muhtara na na-

20 Ibid., sv. 2, str. 543, br. 1130.

21 Ibid., obrada Haso Popara, sv. 9, str. 178-179, br. 5445.
22 El-Mevsili, El-Ihtijar li talil el-Muhtar, Dar Er-Risale el-alemijje, Damask, 2009., 4 sv.
23 Ibid., sv. 1, str. 23-24.
24 Katalog arapskih, turskih, perzijskih i bosanskih rukopisa, sv. 2, str. 290-291, br. 1128.
25 Katalog arapskih, turskih i perzijskih rukopisa, obrada Hivzija Hasandedi, Arhiv Hercegovine, Mostar,
1977., sv. 2, str. 155, br. 356.

Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.] 319

 Jusuf Dafi
Ibn Mevdud el-Mevsili i prouavanje njegovih djela na naim prostorima

em jeziku, tanije knjiga koja se sastoji iz prijevoda prve polovine Muh-

tara na bosanski jezik, kratkog komentara prevedenog dijela te uvoda u
kojem se obrauje biografija i i bibliografija Mevsilija, kao i izuavanje
Muhtara i drugih njegovih djela na naim bosanskim prostorima.

.
.
.

Jusuf Dzafic
Ibn Mawdud Al-Mawsili and Study of His Works in Our Region

Summary
In this paper we talk about an Iraqi Hanefi lawyer from the Seljuk period, who worked
in the 13th century - about his biography, bibliography and his work on Bosnian terri-
tories. Mawsil was a recognized authority in Hanafi fiqh and hadith. He is the author
of at least eight books, mostly in the field of fiqh. He is significant for us because his
books El-Muhtar li-l-fatwa (Selected Opinions for Fatwa) and a commentary on that
book El-Ihtijar talili-l-Muhtar (Selection for explanation of Muhtar) sometime were
popular and widely read Hanafi works in our region.

320 Glasnik br: 3-4 2017 [309-320 str.]