Fınansman Modelleri Web

GNE ENERJS N
FNANSMAN
MODELLER
BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR
ISBN: 978-605-65469-0-7
GNDER
Bestekar Sok. imen Apt. No:15/12 Kavakldere 06680 Ankara / TRKYE
Tel: +90 312 418 18 87 Faks: +90 312 418 08 38
E-posta: info@gunder.org.tr Web: www.gunder.org.tr
GNE KTAPLII
GNE ENERJS N
FNANSMAN
MODELLER
Bu Rapor GNDER tarafndan EGC Uluslararas Danmanlk Ltd.ti.ne hazrlatlmtr.

ubat 2016, ANKARA
I
Her sabah doan Gne ile snan yzmzdeki mutluluun srmesi
adna onlar buz kran gemilerini ileriye srdler
lkemizde yeil enerjiye nc yatrmlar yapan
tm cesur giriimcileri selamlyoruz!
ISBN: 978-605-65469-1-4
Mustafa Salman
Gne Enerjisi iin Finansman Modelleri
1. Bask: Ankara, ubat 2016
Yayna Hazrlayan: Gonca Fide , Sedat YILDIRIM

Kapak Tasarm: Mehmet Kkgl
Ofset Hazrlk: www.medyatime.gen.tr
Bask: Dumat Ofset Matbaaclk
Gnder Yaynlar 2
II
NSZ
Gne enerjisi potansiyeli ynnden olduka avantajl bir konuma sahip olan Trkiyede
Gne Enerjisi sektrnn gelimesi iin finansman mekanizmalarnn gelimesi nemli bir
unsurdur. Var olan finansman mekanizmalarn ortaya karan ve sektrn gelimesi iin
nerilerin yer ald bu almann oluturulmasndaki her aamada konu ile ilgili akademik
almasn ve ok deerli grlerini bizimle paylaan Emre Ouzncle teekkr ederim.
Gne enerjisi sektrnn Trkiyede gelimesi iin ok nemli bir rol stlenmi olan GN-
DERe bana bu frsat verdii iin teekkrlerimi sunuyorum.
Kitabn sektr paydalarna faydal olmasn dilerim.
Mustafa Salman
EGC Uluslararas Danmanlk Ltd.ti.
III
NDEKLER
nsz III
Ksaltmalar VI
Tablolar VI
ekiller VI
YNETC ZET BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR VIII
BU RAPORDAKI
EXECUTIVE SUMMARY IX
GiriX
1- Gne Enerjisinden Elektrik retimi in Mevcut
Finansman Mekanizmalar, Aralar ve rnler 1
1.1 Genel Bak 2
1.1.1 Sektr Ynlendiren Ekonomik Faktrler 3
1.1.2 Sektrdeki Engeller 4
1.1.3 Gl Zayf Frsatlar Tehditler (GZFT) Matrisi 5
1.2. Finansman Mekanizmalar: Kaynak Deerlendirmesi 6
1.3. Finansman Aralar 7
1.3.1. zsermaye Kullanm 7
1.3.2 EPC irketi Finansman 8
1.3.3 Projenin Finansman 9
1.4. Trkiyedeki GES Finansman Trleri 9
1.4.1 Hibeler 10
1.4.2. Uluslararas Finansal Kurulular ve Programlar 12
1.4.2.1 TurSEFF 13
1.4.2.2 MidSEFF 13
1.4.2.3 TuREEFF 14
IV
1.4.3 Banka Kredileri 14
1.4.3.1 Garanti Bankas 16
1.4.3.2 Halk Bankas 16
1.4.3.3 Trkiye Ekonomi Bankas 17
1.4.3.4 Trkiye Finans

17
1.4.4 Leasing/Finansal Kiralama 17
1.4.5 Ek Teknik Destek Paketi 18
1.5. Gne Enerjisi Finansmanna Kresel Bak 18
1.6. yi Uygulama rneklerinin Deerlendirilmesi 19
1.6.1 Amerika Birleik Devletleri Finansman Mekanizmalar 20
1.6.1.1 Kitle Fonlamas/Sermaye Ortakl (Crowd-funding) 20
1.6.2 Brezilya 20
1.6.3 Hindistan 21
2- Trkiyede Gne Enerjisinin Etkin Finansmannn

nndeki Engellerin Kaldrlmas Konusunda neri Oluturulmas 23
2.1. Engellerin Tanmlanmas 24
2.1.1 Politik Sreler 25
2.1.2 Teknik Glkler 27
2.1.3 Finansal Sorunlar 28
2.2. Trkiyede Gne Enerjisi Sektrnn Gelimesi iin 3 neri 29
3- Sonu ve Deerlendirmeler 33
REFERANSLAR 37
NOTLAR 38
V
TABLOLAR
Tablo 1 GZFT (SWOT) Matrisi 5
Tablo 2 Finans Mekanizmalar 7
Tablo 3 Hibe Avantaj ve Dezavantajlar 10
Tablo 4 rnek Temiz Enerji Mali Destek Programlar 11
Tablo 5 2015 Yl Kalknma Ajanslar Temiz Enerji Mali Destek Paketleri 12
Tablo 6 Banka Kredileri Avantaj ve Dezavantajlar 15
Tablo 7 Yerel Bankalar ve GES Projeleri iin Sunulan zel Kredi Programlar 15
Tablo 8 Leasing Avantaj ve Dezavantajlar 17
Tablo 9 Farkl lkelerdeki Destek Mekanizmalar 19
EKLLER
ekil 1. Avrupada ebeke Paritesine Yaklaan GES Elektrik Sat Fiyatlar 2
ekil 2. Kresel GES Piyasasnda Tevikler ve Dier Piyasa Yapclar (2012) 3
ekil 3. 1976 2010 Yllar Arasnda FV Panellerin renilme Erisi 4
ekil 4. zsermaye Modeli 8
ekil 5. EPC irketi Finansman Modeli 8
ekil 6. Projenin Finansman 9
ekil 7. Trkiye Kalknma Ajanslar 11
ekil 8. Sektre Destek Veren Uluslararas Finansal Kurulular 13
ekil 9. GES Projelerindeki Aktif Leasing Kurulular 18
ekil 10. Yenilenebilir Enerji Potansiyeli 19
KISALTMALAR
AB : Avrupa Birlii
AFD : Fransz Kalknma Ajans (Agence Franaise de Dveloppement)
BM : Birlemi Milletler
CAPEX : Sermaye / yatrm harcamas (Capital Expenditure)
CIF : klim Yatrmlar Fonu (Climate Investment Funds)
CTF : Temiz Teknoloji Fonu (Clean Technology Fund)
DB (WB) : Dnya Bankas (World Bank)
EBRD : Avrupa mar ve Kalknma Bankas (European Bank for Reconstruction and Development)
EC : Avrupa Komisyonu (European Commission)
EDA : Elektrik Datm Anonim irketi
EIB : Avrupa Yatrm Bankas (European Investment Bank)
EIU : Economist Intelligence Unit
VI
EPC : Mhendislik, Tedarik ve naat (Engineering, Procurement and Construction)
EPDK : Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu
EPIA : European Photovoltaic Industry Association
ESCO : Energy Service Company
EUR : Avrupa Birlii (AB) Avro
EV : Enerji Verimlilii
FV : Fotovoltaik
: Global Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji Fonu (The Global Energy Efficiency and Re-
GEEREF
newable Energy Fund)
GES : Gne Enerjisi Santrali
GHG : Sera Gaz (Green
BU RAPORDAKI House Gas)
BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR
GZFT : Gl Zayf Frsatlar Tehditler (SWOT)
HES : Hidroelektrik Enerji Santrali
IEA : Uluslararas Enerji Ajans (International Energy Agency)
IPARD : Avrupa Birlii Katlm ncesi Yardm Arac Krsal Kalknma
JBIC : Japon Kalknma Bankas (Japan Bank for International Cooperation)
KDV : Katma Deer Vergisi
kfW : Alman Yatrm Bankas (Kreditanstalt fr Wiederaufbau - Reconstruction Credit Institute)
KOB : Kk veya Orta Byklkteki letme
kWel : Kilo Wat (G birimi)
kWh : Kilo Wat Saat (Enerji birimi)
: Trkiye Orta lekli Srdrlebilir Enerji Finansman Program (Turkey Mid-Size Sustainable
MidSEFF
Energy Financing Facility)
MW : Mega Watt
PPA : Power Purchase Agreement
PV : Photovoltaic
PVGIS : Photovoltaic Geografical Ingormation System
RES : Rzgr Enerjisi Santrali
SolarPower
: Solar Power Europe (Yeni EPIA European Photovoltaic Industry Association)
Europe
TEDA : Trkiye Elektrik Datm A..
TKDK : Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu
: Trkiye Konutlarda Enerji Verimlilii Finansman Program (Turkish Residential Energy Effi-
TuREEFF
ciency Financing Facility)
: Trkiye Srdrlebilir Enerji Finansman Program (Turkey Sustainable Energy Financing Fa-
TurSEFF
cility)
USD : Amerikan Dolar
WBGU : German Advisory Council on Global Change to the Federal Government
YE : Yenilenebilir Enerji
YEGM : Yenilenebilir Emerji Genel Mdrl
YEKDEM : Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Destekleme Mekanizmas
VII
Ynetici ZET
K
resel enerji arz, iletimi, datm ve tketimi yenilenebilir enerji kaynaklarnn geleneksel
enerji kaynaklaryla yer deitirmesi gibi byk bir deiimin eiindedir. klim deiiklii
konusundaki sosyal farkndalk ve evresel kayglar, fosil yaktlara ve dolaysyla yabanc
ekonomilere olan bamllk bu kresel devrimin gereklemesini salayan sebeplerden sade-
ce birkadr. Dnyann birok yerinde elektrik retimi iin bolca bulunan gne enerjisi evreye
de birok olumlu katk sunmaktadr. Ge bir balang yapmasna ramen, Trk Fotovoltaik
piyasas blgedeki en yksek gne nm deeri, gelimekte olan ekonomisi, gl igc,
maliyetlerdeki dler ve kamuoyunun bu teknolojiye artan ilgileriyle beraber byyen ve h-
lihazrda byk ltlere sahip bir Pazar olarak kabul edilebilir.
Bu rapor gne enerjisi yatrmlar iin finansal model analizleri yapmay amalamak-
tadr. Raporda ayrca uygulanabilir finans mekanizmalarna, aralarna ve Gne Ener-
jisi ile elektrik retim sistemlerine, dnyadaki rnek uygulamalara ve finansal seenekelerin
nndeki engellerin azaltlmasna ynelik nerilere de deinmektedir.
Gne Enerjisi ile elektrik retim yatrmclar tarafndan byk rabet grmekte ancak ban-
kalar daha geleneksel saylabilecek su ve rzgr gc uygulamalarna olduklar kadar Gne
Enerjisi teknolojisine aina deillerdir. Gne Enerjisi ile elektrik retiminde tm tesisler orta-
lama bir yl gibi bir sredir retimde bulunduklarndan henz karllk ve yatrm geri dnn
sreleri konusunda kendilerini kantlamadndan finans kurumlar da bu konuda ihtiyatl dav-
ranmaktadrlar.
Dier yandan, lkemiz piyasalarnda Avrupa Yatrm Bankas, Avrupa mar ve Kalknma Banka-
s, Fransz Kalknma Ajanas(AFD) gibi yabanc kaynakl byk finansal kurulular, enerji verim-
liliini arttrmak iin yenilenebilir enerji teknoloji ve yatrmlarn finanse etmeyi amalamakta-
drlar. Bu almann hazrlanmasnda en belirleyici program Avrupa mar ve Kalknma Bankas
tarafndan gelitirilmi, Avrupa Birlii tarafndan desteklenmekte ve nde gelen uluslararas
finansal kuruluarn da katksn alm ksa ad TurSEFF olan Trkiye Srdrlebilir Enerji Fi-
nansman Programdr.
2009 ylndan bu yana panel retim maliyetlerinin %75 dmesine ramen tesis ve dier do-
nanm maliyetlerinde fazla bir d olmamas nedeniyle tm yatrmclar tarafndan ok karl
bir yatrm olarak grnmemektedir. Bu bilgiler nda hibe ve dier destek aralar bu tekno-
lojilerin kurulumnda olduka byk nem arz etmektedirler. Trkiyede Gne Enerjisi sekt-
rnn ve teknolojisinin geliimini salamak ve yatrmclar tevik etmek iin birok ara geli-
tirilmekte ve giriimler desteklenmektedir. Ancak bu teknolojiyi desteklemek iin gerekli olan
finansal aralar hala yeterli dzeye eriememitir.
Bu alma, Trkiyede teknolojiden etkilenmi mevcut durumu deerlendirir ve mevcut duru-
ma etki eden faktrlere deinir ve teknolojiyi finansal bakmdan etkileyen olas frsat ve teh-
ditleri sralar.
VIII
EXECUTIVE SUMMARY
T
he global energy supply industry as well as transmission, distribution and consumption is
at the verge of a major transformation with renewable energy sources replacing conven-
tional sources. Social awareness of climate change, environmental concerns, dependen-
cy on fossil fuel and consequently foreign economies, are among numerous reasons behind
this revolution in globally. Solar energy, which is an abundant source for electricity production
almost everywhere on Earth, offers a vast supply of power and numerous benefits to the en-
vironment. With solar radiation values ranking among the highest in the region, the emerging
economy and strong workforce, globally reduced prices of photovoltaic (PV) systems and the
interest of its people towards the technology, the Turkish PV market is a growing and deemed
to be a big market, although having started off late.
This report aims to analyse the financial models for solar energy investment. The report also
mentions applicable finance mechanisms, tools and products for solar electric energy gener-
ation systems, best practices in the World, suggestions to mitigate the barriers influencing
finance options.
Electricity generation over solar energy is very popular among the investors. However, banks
are not accustomed to the technology yet as much as they are to the hydro or wind power ap-
plications which have become far more conventional compared to the solar in todays frame.
Since, the existing electricity generation systems over solar energy have been being installed
for 1 year there is still a cautious approach among the financial institutions toward the tech-
nology.
However, there exists some foreign sourced funds available in the Turkish market from large
banking organisations such as European Investment Bank (EIB), European Bank for Recon-
struction and Development (EBRD) and French Development Agency (AFD) aimed at financ-
ing renewable energy technologies and investments to improve energy efficiency. The most
outstanding program as of writing of this study was Turkey Sustainable Energy Financing Fa-
cility (TurSEFF), a program developed by EBRD and supported by the European Union (EU)
with some contributions from other leading International Financial Institutions as well.
Despite the %75 reduction of the panel production costs since 2009, plant and other equip-
ment costs havent been decreased significantly. It is not found feasible to invest such amounts
directly out of equity by the investors. Thus grants and other supporting financial tools gain
a big importance for realisation of such technologies. The country has developed a series of
tools to enhance the solar energy and technology and encourage investors. However, financial
tools to support investments are still limited.
The study evaluates the current situation influenced by the technology in Turkey and mentions
the influencing factors. Lists possible opportunities and threats affecting the technology in the
country from a financial aspect.
IX
GR
Y
enilenebilir enerji (YE) kaynaklar arasnda gne enerjisi kresel enerji talebine kyasla
byk srdrlebilir bir enerji potansiyeline sahiptir. Eitimin ilk basamaklarnda retil-
meye baland gibi, Gne, dnyadaki tm canllar iin enerji salamakta ve fotosentez
yolu ile bunu Dnyaya aktarmaktadr. Fotovoltaik (FV) teknoloji de benzer bir yol izleyerek
gne enerjisini elektrie evirmektedir. ounlukla hidrojen ve helyum gazlarndan oluan
gne, enerjisini hidrojenin fzyon yolu ile helyuma dnm srasnda salvermekte ve orta-
ya kan bu enerji dnya tarafndan absorbe edilmektedir. Gne enerjisi, gnmzde alla-
gelmi konvansiyonel fosil kaynaklarn tahtna gz diken ve bolluu ve evreye kar dostluu
ile tercih sebebi olan bir teknoloji haline gelmitir.
Panel ve hcre teknolojisinde yaanan gelimeler, kurulumlarn kolayl, zaman ierisinde

den maliyetler ve eitli devletlerin aldklar nlem ve saladklar tevikler sayesinde, FV te-
knoloji kendisine kresel anlamda olduka nemli bir yer edinmitir. zellikle son yllarda artan
aratrmalar, yatrmlar ve hedeflenen kapasiteler bu teknolojiye dier tm kaynaklar arasnda
farkl bir yer kazandrmtr. Uluslararas Enerji Ajans (IEA), teknoloji yol haritasnda 2050 ylna
kadar gne enerjisinin dnya elektrik ihtiyacnn yzde 11ini karlayacan ngrmektedir[1].
Dier oyunculara kyasla, bu sektre girmekte biraz ge kalm olan ve enerjide da baml
olup elektrik iin kulland yakt talebinin yzde 70inden fazlasn ithal eden Trkiye YE tekno-
lojileri iin potansiyel bir cennet gibidir. Dnyada en hzl byyen elektrik piyasalarndan biri
olan ve dnyann en byk 17. ekonomisi olan lke [2], son 20 ylda elektrik talebinde yaklak
yzde 48lik bir byme yaamtr. Son 10 ylda ise yllk yaklak yzde 8lik bymeye tank
olan lkede toplam kurulu g, 2015 ylnda 72 GW amtr (TEIAS, 2015). Bu kapasitenin de
yaklak yzde 57si allagelmi konvansiyonel yakt kullanan elektrik santrallerinden salan-
maktadr. Yksek hzda artmas ngrlen elektrik ihtiyac ve elektrik retme amal kullanlan
kmrn yzde 90nn, doal gazn ise neredeyse tamamnn yurtdndan ithal edildii gz
nne alndnda, hlihazrda yksek potansiyeli olan ancak yatrm ihtiyac bulunan YE sant-
rallerinin nemi ortaya kmaktadr.
Yeni ekonomik frsatlar yaratmak, enerji bamszln salamak, enerjiye eriimi artrmak
ve kresel snma ile mcadelede karbon salmn azaltmak amacyla, birok dk gelirli lke
hkmeti, enerji verimliliine ve Yenilenebilir Enerjiye yatrm yapmay tercih etmilerdir. An-
cak kamu ve imtiyazl kaynaklardan salanacak finansman olanaklar kstl olduundan dolay,
ii abuk renecek ve ivmelenmeyi daha da arttracak bir zel sektr, YE teknolojileri alannda
nemli yatrmlar yapmak iin gerekli olacaktr. Bu erevede hazrlanacak uygun bir yap ve
yasal dzenlemeler ile de bu tip yatrmlar ksa srede oalacaktr.
Bu rapor, sektrde hem yerel hem de kresel lekte yer alan riskleri ve engelleri irdelerken,
sektr ile ilgili hedeflerin, tahminlerin ve ngrlerin gereklemesi iin olduka nemli olan
finansman ayan gzler nne sermekte, uygun finansman aralarn analiz ederek sektre
k tutmay amalamaktadr.
X
Gne Enerjisinden Elektrik retimi iin mevcut
1
Finansman MEKANZMALARI, ARALAR VE RNLER
1
2 | Gne Enerjisi in Finansman Modelleri
1.1 Genel Bak

Trkiye, FV sektrne giri yaparken daha nceden bu sektrde yol alm pek ok lkeye k-
yasla kendine mahsus ve benzersiz bir piyasa ile karlamaktadr. lkenin gne enerjisine
yatrm potansiyelinin ve mevcut kurulu gcnn anlatld hemen hemen her sunum, ra-
por veya benzeri yaynda, Trkiyeyi sektre nclk etmi Almanya ve talya ile kyaslarken
kimi zaman sistem kurulum bedellerinin dnemler arasndaki farklar gzden kaabilmek-
tedir. FV sistemler son yllarda ciddi maliyet d gsterdii halde Trkiye iin hazrlanan
tevikler dier lkelerdeki kadar itah ac olmamaktadr. Sektrn balang srecindeki
koullaryla kyaslandnda dier lkelerde edinmi olduu tecrbeler ile birlikte son yllar-
da Trkiyede, yaplan gne enerjisi yatrmlar zellikle finansal adan daha gvenli ve az
riskli hale gelmitir. Avrupadaki pek ok lkedeki elektrik fiyatlar bu trendi takip etmekte
ve ebeke paritesine ulap fosil yaktlarla denkleen elektrik fiyatlarna ulamaktadr. Hatta
enerji paylarnn ciddi bir blmn gnee emanet eden Almanya, talya ve spanya gibi
baz lkelerde fiyatlar tamamen denk hale gelmitir. Avrupadaki GES yatrm maliyetlerine
ait gemi deerler ve ngrler ekil 1de yer almaktadr.
ekil 1 Avrupada ebeke paritesine yaklaan GES elektrik sat fiyatlar (Kaynak: IHS) [3]
Avrupada her ne kadar in meneli modller maliyette en tabanda gn yzne ksa da,
Trkiyede devletin verdii teviklerden bir tanesinin yerel rnlere verilen ekstra tevik ol-
mas ve zellikle igc maliyetinin tm AB lkelerinin altnda olmas, yatrmda Trkiyeyi
daha avantajl hale getirmektedir. rnein Economist Intelligence Unit EIU tarafndan 2014
ylnda yaplan [4] aratrmalara gre Trkiyede igc maliyeti saat bana 4.23 ABD Do-
larna denk gelmektedir. Bu rakam komu lkelerden Bulgaristanda 4.73e, Yunanistanda
ise 18.46ya ykselmektedir.

Gne Enerjisi in Finansman Modelleri | 3
Hem IHS [3] hem de TurSEFF [5] [6] Trkiyede YE elektrik santral projeleri iin proje karllk
analizi yapmaktadrlar. IHS raporlarna gre [3] sermaye masraflar (CAPEX) toplam kurulu
gteki Watt bana 1,3 Avronun altnda olan ve kapasite faktrleri yzde 15in stnde olan
projelerin geliri, tevik yasas temel alnarak deerlendirildiinde i karllk oranlar yzde
5in stnde kaldndan karl olarak nitelendirilebilirler. Yerli rn katk pay dnldn-
de bu deerler daha da pozitif hale de gelmektedirler. Yine IHSnin ngrlerine gre proje
sermaye masraflar lkede nmzdeki yllar iersinde sabit kalacaktr. lkede srdrle-
bilir enerji sistemlerine ve dier enerji verimlilii projelerine finansman salayan TurSEFF
Program ise, destek verebilecei YE projelerinde yatrmdaki birim Avro bana 1,3 kWh
yllk ortalama retim yaplabilmesini mecbur klmaktadr. Bu rakam, tercih edilen sistem
ve sistemin kurulum yeri gz nne alnmakszn ortaya konulan standart bir limit olmakla
beraber; TurSEFFin olumlu gr verebilmesi iin projelerin yine 15 yldan nce kendilerini
geri demesi ve proje ekonomik mr sonundaki net bugnk deerlerinin de pozitif olmas
gerekmektedir.
1.1.1 Sektr Ynlendiren Ekonomik Faktrler

Dier tm yatrmlarda olduu gibi GES sistemlerinde de yatrmn kara dnmesi en nem-
li amalardan biridir. GESlerde yatrm ve sonrasndaki iletme, bakm onarm maliyetlerin-
den oluan sabit ve deiken giderler, proje mr, enerji retimi ve kullanlabilirlii, retilen
enerjinin piyasadaki deeri ve satlabilirlii gibi pek ok parametre yatrmn karlln ve
dolays ile projenin finansmannda yeil n m yoksa krmz n m yanacan belirle-
mektedir. 2012 ylnda yaplan kresel bir almada, GES sistemlerinin tercih edilmesindeki
faktrler ve onlarn arlklar ekil 2de gsterilmektedir[7].
ekil 2 Kresel GES piyasasnda tevikler ve dier piyasa yapclar (2012) (Kaynak: EPIA) [8]
Ticari olarak ilk kez kullanlabilir olduundan bu yana, piyasa koullar ve teknolojinin ilerle-
mesine de bal olarak Gne Enerjisi Santrali (GES) ekipmanlarnn maliyetleri srekli ola-
rak azalan bir trend izlemitir. Gnmzde ulalan maliyet 2008dekilere kyasla neredeyse
3te biri oranlarna gelmitir. Sistemlerin kresel olarak yaylmas, toptan retimlerde birim
maliyetlerin daha dk olarak yansmas ve srekli gelien teknoloji de bu konuda olduka
yardmc olmutur. ekil 3te panel reticisi Hanwha Q-Cell tarafndan hazrlanan son yl-
lardaki panel maliyetleri resmedilmitir.

(Kaynak: EPIA) [8]
Ticari olarak ilk kez kullanlabilir olduundan bu yana, piyasa koullar ve
teknolojinin ilerlemesine de bal olarak Gne Enerjisi Santrali (GES)
ekipmanlarnn maliyetleri srekli olarak aa den bir eilim izlemitir.
Gnmzde ulalan rakamlar 2008dekilere kyasla neredeyse 3te biri oranlarna
gelmitir. [3] Sistemlerin kresel olarak yaylmas, toptan retimlerde birim
4 | Gne Enerjisi in Finansman
maliyetlerin daha dkModelleri
olarak yansmas ve srekli gelien teknoloji de bu konuda
olduka yardmc olmutur. Panel reticisi Hanwha Q-Cell tarafndan hazrlanan
aadaki ekilde son yllardaki panel maliyetleri resmedilmitir.
FV Modl Fiyat
FV Kmlatif Kurulu G
ekil 1-3 1976 2010 yllar arasnda FV Panellerin renilme Erisi (Kaynak:
Hanwha Q-Cells)
ekil 3 1976 2010 yllar arasnda FV Panellerin renilme Erisi (Kaynak: Hanwha Q-Cells)
Trkiye piyasasnda da ayn izgiyi grmek neredeyse mmkndr. Son yllarda sistem ma-
liyetlerinin 1 MW ve benzeri byklkteki projeler iin 2,000 Avro /kWeldan 1,000 Avro
Sayfa 14 / 49
/kWellara geldii grlmektedir. Ancak lek ekonomileri nedeni ile bu oranlar farkl ka-
pasitedeki santraller iin geerli olmayabilir. Dteki temel nedenler irdelendiinde son
yllarda GES sistemi yatrmlar ve bu sistemlere ynelik ilginin Trkiyede ivmelenmesi gs-
terilebilir. Son dnem grlen talep art ncelikli olarak Ekim 2013 tarihinde yaynlanan
ynetmelik ile ilikilendirilebilir (YEKDEM. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarn Destekleme Me-
kanizmas). Devletin destek mekanizmas ile birlikte artan Pazar potansiyeli sektre ynelik
itahn artmasna, yurtdndan tecrbeli tedariki, yatrmc ve EPC firmalarnn Trkiyeye
akn etmesine, rekabetin artmas ve nihayetinde fiyatlandrmann rekabet koullar ile daha
da gereki olumasna yol amaktadr. u anda sektr kamlayan en nemli faktr p-
hesiz olarak devletin sunduu 10 yl sre ile alm garantisi ve kWs bana verilecek olan 13,3
ABD Dolar Centlik elektrik alm garantisidir..
1.1.2 Sektrdeki Engeller

Finansal piyasalar, 2013-2015 yllar arasndaki 3 seim dnemi ve dier trblansl artlar
nedeni ile ok dengeli durmamaktadr. Her ne kadar son 10 yl zarfnda yaanan politik istik-
rar, ekonomik istikrar da beraberinde getirmi olsa da; 2015 ylnda Trk Lirasnn US$ ve
karsnda sergiledii dk performans sanayi kesiminin maliyetlerinde art yaanmasna
yol amtr.
GES tesislerinde kullanlan malzemelerinin pek ou veya ana bileenleri, yurt d meneili
olduundan dviz bazl olarak fiyatlandrlmaktadr. Ancak devlet alm fiyatnn da dviz baz-
l olmas, bu noktada yatrmcnn elini glendirmektedir. Ancak yine de ztketime ynelik
yatrm yapan ve TL zerinden sat geliri olan iletmeler ve zellikle de KOBlerin dviz
bamll projelerin gelimesini yavalatabilmektedir.
Bunlarn yan sra, her ne kadar Gne Enerjisi Santrali (GES) iin ayrlan tevikler Yenilene-
bilir Enerji Kaynaklar Destekleme Mekanizmas (YEKDEM) baznda dier tm YE tekno-
lojilerinin stnde olsa da, komu Avrupa lkeleri ile karlatrldnda Trkiyenin tevik

sisteminin birim fiyat deeri olarak daha aada olmas ve yatrm ortamndaki belirsizlikler
yatrmcy ekingen davrana sokmaktadr. Mevcut tevik, yatrmcy ancak uzun dnem-
de memnun edebilmekte ve adm adm bymeyi imknl klmaktadr.
Sektrde ne kan bir dier konu da kamu alm garanti sresidir. Devlet, satn almay 10 yl
sre ile garanti altna alrken 10 yl sonrasnda ne olaca henz belli deildir.
Sektrn nndeki engellerden bir dieri de GES teknolojisinin lke iin halen yeni sayl-
mas ve ayn zamanda frsatlar da yaratan gelime potansiyeli ok yksek ama henz puslu
olan pazar ortamdr. Dier taraftan, teknolojinin lke iinyeni olmas, kimi finansal ve si-
gorta kurulular tarafndan halen daha prototip olarak grlmesi, finansman olanaklarn
da snrlamaktadr. Bu tip engeller hereyden nce, proje finansmanna vurulan bir darbe
haline gelmekte, yatrm yaplacak projenin kendisini teminat olarak Kabul etmemesi, do-
rudan yatrmcnn finansal verileri zerinden deerlendirme yapmas ve yatrmcnn kendi
mal varl zerinden teminat istemesini beraberinde getirmektedir. Pek ok GES projesi de
uygun finans kayna bulunamamasndan dolay ok ciddi ekonomik avantajlar sunabilecek
olmasna ramen gerekletirilemeden rafa kaldrlmaktadr. Ancak EBRD, EIB ve Dnya
Bankas gibi uluslararas finansal kurulularn abalar ve destekleri ile Trkiyeye kazand-
rlan Tureeff, Turseff Midseff gibi kredi programlaryla bu engeller almaya allmaktadr.
1.1.3 Gl Zayf Frsatlar Tehditler (GZFT) Matrisi

Bu blmde, GZFT matrisi ile FV Pazarn Trkiyede byme srecinde proje ve yatrmlar
dorudan etkileyecek olan balca isel (gl ve zayf ynleri) ve dsal (frsatlar ve tehdit-
ler) unsurlar ve etkenler saptanacaktr. alma en temel dzeyde yaplmtr.
Yaplan analiz erevesinde FV sektr Trkiyede drt ana unsur altnda zetlenmitir. Fak-
trler ise herbir ana unsurun altnda liste halinde sralanmtr.
Tablo 1 GZFT (SWOT) Matrisi
GL ZAYIF
Yksek gne potansiyeli Bilim ve teknoloji
Gelime potansiyeli yksek pazar Yasal dzenlemeler
Azalan ekipman maliyetleri Teknik altyap
Dier YE lere kyasla nispeten daha yksek destek Dier lkelere kyasla daha dk
tarife fiyat destek tarife fiyat
FIRSATLAR TEHDTLER
Srekli artan elektrik talebi ile yeni kurulu g Elektik datmn liberallemesi
kapasitesi gereklilii Haksz rekabet
lkenin sera gaz (GHG) salmn drme Den enerji fiyatlar
gereksinimi
Standard d ekipmanlarn okluu
Jeopolitik konum
Uygun fonlarn dier YE
Yatrmn finansal cazibesini arttran karbon yatrmlarna kayabilme ihtimali
pazarnn gelimesi
Byyen ekonomi ve sunduu olumlu hava ile ahs
veya tzel kiilerin enerji verimlilii yatrmlarna
balamaya niyetlenmesi
Finans sektrnn enerji finansmanna etkin ilgi
gstermesi
Enerjide yksek da bamllk

1.2. Finansman Mekanizmalar: Kaynak Deerlendirmesi

YE santrallerinin projelendirmesinde pek ok farkl finansman seeneiyer alabilir. Yatrm-
cnn elinde bulunan finansman seenekleri, gerek finansmann, gerek sektrn, gerekse de
projenin nndeki engellere ve risklere gre avantajl, dezavantajl veya kullanlamaz olarak
belirlenir. Piyasa koullar, teknolojinin dourduu riskler, maliyetler ve enerji sektrnn
mevcut durumunun yannda lkenin finansman, projelendirme ve bankaclk sektrnn
gelimilik seviyesi, uygun ve elverili finansman enstrmanlarn ve seeneklerini ortaya -
karr. Proje finansmannda, mekanizma belirlenirken mevcut sektr analizi, yasal ve uygula-
malardaki kstlamalar ile beraber proje zelindeki ihtiyalar ve deerlendirmeler de dikkate
alnmaldr.
Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti enerjide da bamll azaltmak amac ile enerji retim ve
tketiminde kaynak eitliliini ve yerli enerji projelerini desteklemektedir. 2023 yl itibari
ile doalgaza dayal elektrik retim orannn %50den %30lar seviyesine ekilmesi yenilene-
bilir enerji kaynaklarnn retim orann da %30lara ulamas hedeflenmektedir. Trkiyenin
bu hedeflere ulaabilmesi iin Yenilenebilir Enerji kaynaklarna ok daha fazla yatrm yap-
mas gerekmektedir. Ancak bu yatrmlarn gerekleebilmesi iin gerekli finansman kay-
naklar ve mekanizmalar da oluturulmaldr.
Uygun tarife garantisi ile projelerin desteklenmesi, nmzdeki yllarda finans sektrnn
en az bu dnemdeki kadar hareketli olacann kant olsa da, lkede yaanan her trl sos-
yal, politik ve ekonomik istikrarszlk da Trkiyeye proje finansman piyasasnda bir takm
glkler yaratabilecektir. Trkiyedeki banka ve fonlar her ne kadar glerini korusalar da,
piyasalarda belirsizlik yaanma riski, finansman seeneklerinde daralmaya neden olabilir.
rnein 2013 ve 2014 yllarnda i politika tartmalar ve kresel dalgalanmalar piyasalarda
da etkisini gstermitir.
Trkiyede gne enerjisi projeleri iin devlet eitli destek mekanizmalar sunabilmekte-
dir. ncelikle YEKDEMe dayal elektrik reticileri iin uygunlanan sabit fiyatl 10 yllk alm
garantisi ve 5 yl garantili yerel rn desteinin yan sra KDV avantaj ve nakil hatlar izin ve
kira bedellerinde ilk 10 yl boyunca salanan indirim ve destekler, GES projelerine sunulan
nemli teviklerdendir. Teknoloji ve tevie eriim ile birlikte oluan talep srecindeki zincire
eklenen son halka da projelerin finansman ihtiyac olmaktadr.
Bir proje finansr gzyle incelendiinde deiik finansman mekanizmalarna ilikin risk de-
erlendirmesi yaplabilir. rnein finansman mekanizmalar arasnda belki de yatrm ger-
ekletirecek kiiye en karl seenek olarak Tarm ve Krsal Kalknmay Destekleme Kurumu
(TKDK) ve blgesel kalknma ajanslarnca sunulan ksmi hibe destei uygun grnrken, bu
olanaklar dier kiiler iin yksek risk tayan bir mekanizma olarak alglanabilecektir.
Hibeler, finans kurumlarnn salanan fonlar zerindeki kontrol hakkn kaybettirmekte ve
rcu imknn da ortadan kaldrmaktadr. Bu risk artn dengelemek amacyla finans ku-
rumlarnca bavurulan ilk seenek, yatrmcdan nemli lekte bir fiziki teminat talep et-
mektir. Bu nedenle de hibe destekleri pek ok lkede dier finansman mekanizmalar ile
karlatrldnda daha az tercih edilen destekler olmaktadrlar.
Finansal mekanizmalar aada daha detayla incelenmektedir; ancak bu mekanizmalar bir-
birinin rakibi olarak deil, farkl proje ortamlarnda kullanlabilecek opsiyonlardan biri veya
birka olarak nitelemek gerekir. Tablo 2de lkemizdeki eitli finans mekanizmalar ve ek

destekleri ile bunlar salayan kurulular zetleyen bir matris gsterilmitir. Matris daha
sonra finansman rnleri blmnde daha detayl olarak irdelenecektir.
Tablo 2 Finans mekanizmalar
Avantajl /
Piyasa zsermaye Teknik
Dk Faizli Hibe
bazl kredi Yatrm Destek
Kredi
Uluslararas Kalknma
X X X
Bankalar
zel Fonlar/Kurumlar X
Ulusal Kalknma Fonlar/
X
Ajanslar
Ticari Kredi Veren Kurulular X X
1.3. Finansman Aralar

Dier enerji yatrmlarnda olduu gibi, gne enerjisi projeleri de byk tutarda yatrm ve
uzun vadeli (5-10 yl) finansman ihtiyac gerektirmektedir. Bu noktada enerji sektr oyun-
cular finansman arayna girmekte ve gerek bankaclk sektr ile gerekse de dier finansal
kurulu ve finansman kaynaklar ile bir araya gelmektedir.
Gne enerjisi projelerinde, dier tm ticari faaliyetlerde olduu gibi bir alc bir de satc
bulunmaktadr. Sistem fiyatlarnn yksek olmasndan tr yatrmc firmalarn deme yn-
teminde farkl metod araylar gndeme gelirken, mhendislik firmalarnn da hem mte-
rilerinin taleplerine uymalar hem de i hacimlerini geniletmeleri iin iletme sermayesine
ve dolays ile para akna ihtiyalar bulunmaktadr. Her ne kadar burada basit bir hizmet
karl dorudan nakit deme modeli olsa da, deiik sebeplerden tr yatrmc firmalar
farkl finansman araylarna girmekte ve yatrm iin farkl yatrm aralarn semektedirler.
Trkiyede bu raporun yazld tarihlerde GES projelerinin finansman olarak aratan
bahsedilebilir: zsermaye Kullanm, EPC irketi Finansman, Projenin Finansman.
1.3.1. zsermaye Kullanm

Bu model, yatrmc irketin, GES projesi iin hi bir d finansman modeli semeyip kendi
zkaynaklar vastas ile yatrm yapmasdr. Basit bir al veri modelinden farkl olmayan
ve en temel ekil olan bu modelde yatrmcnn z sermayesine karlk, mhendislik firmas
anahtar teslim sistemi kurar.
Aadaki ekilde, finansmandaki belki de en temel yapnn, yzde 100 z sermaye kullan-
mnn tanm grsel olarak yaplmtr. Proje-finansman risk deerlendirmelerine gre fir-
malar, bu seenei de kullanabilmektedir.

finansman rnleri deyim yerinde ise yatrmcdan tan altna elini koymasn ve
de belirli bir yzdede zsermaye kullanm yapmasn talep edebilmektedir.
EPC firmas YATIRIMCI
GNE ENERJS N FNANSMAN MODELLER RAPORU
1. Blm
finansman
Trkiyede Gnernleri
Enerjisindendeyim yerinde
Elektrik retimi ise yatrmcdan
Iin Mevcut tanAralar
Finansman Mekanizmalari, altna elini koymasn ve
Ve rnler
de belirli bir yzdede zsermaye kullanm yapmasn talep edebilmektedir.
PV sistem tedarii (anahtar teslim)
Nakit para transferi
EPC firmas
Nakit para transferi YATIRIMCI
ekil 4. zsermaye Modeli
ekil 11 Nakit/Direkt Finansman Modeli

1.3.1.2 Satc Finansman
Nakit para transferi
1.3.2 EPC irketi Finansman
Proje iin yaratlacak sermayenin kaynann yatrmcnn zermayesi olmamas
Bu model zellikle ekil 11 ekil 4limitlerini
zsermaye
Nakit/Direkt Modeli
Finansman Modeliya da borluluk durumunu
durumunda ortayayatrmcnn
ekil
bir nc kredi
11 Nakit/Direkt
kurulu dahaFinansmanamas
dhil Modeli
olacaktr. Genellikle banka veya
ieren
baka finansal verilerin yeni kredi kullandrm iin uygun bulunmamas
1.1.4.2bir finansman
Satc Finansman kuruluu olan bu fon kayna, projenin gerekleebilmesi iin
durumunda
ya direkt uygulanmaktadr.
olarak yatrmcya ncelikle
yakaynann
da ii yapacak yatrmc EPC
olanzermayesi irketiyle
Mhendislik anlar
Tedarik ve EPC
ve naat
Proje iin yaratlacak
1.3.2 EPC irketi sermayenin
Finansman yatrmcnn olmamas durumunda
1.3.1.2
irketi
ortaya btn
bir Satc
maliyetleri
nc Finansman
kurulu ieren
daha bedel
dhil iin
olacaktr. bankaya
Genellikle bavurur.
banka veya Kredi
baka kullanm
bir finansman iin
(EPC; Engineering,
Bu model Procurement
zellikle yatrmcnn krediand Construction)
limitlerini amas ya firmasna
da borluluk kaynak
durumunu salayabilir.
ieren fi-
gerekli
kuruluu
Proje
nansal teminat
iin olan EPC
buyeni
yaratlacak
verilerin firmas
fon kredi
kayna,
sermayenintarafndan
projenin
kullandrm kaynann
iin karlanr.
gerekleebilmesi
uygun Burada
yatrmcnn
bulunmamas finansman
iin yadurumunda
direkt olarak
zermayesi dorudan
yatrmcya
olmamas
uygulanmak-
Satc
EPCya da finansman
ii
irketineyapacak yaplrdenkleminde,
olan Mhendislik
ancak proje
Tedarik
sistemin iin yaratlan
ve naat
sahibi (EPC;
yatrmc fonun nc
Engineering,
olduundan bir tzel
Procurement
kredi kiilik
and
giderleri
tadr. ncelikle yatrmc EPC irketiyle anlar ve
durumunda ortaya bir nc kurulu daha dhil olacaktr. Genellikle banka EPC irketi btn maliyetleri ieren bedel
veya
tarafndan
Construction) iin tedariini,
firmasna
iin bankaya bavurur.
yatrmc
kaynak mhendisliini
salayabilir. ve yapmn yapacak olan
Kredi kullanm iin gerekli teminat EPC firmas tarafndan karlanr. mhendislik
baka birtarafndan
finansmanstlenilir.
kuruluu olan bu fon kayna, projenin gerekleebilmesi iin
firmasna
Burada aktarm
finansman
Satc finansman denkleminde,konu
dorudan edilir. Bu
EPCproje noktada
irketine EPC
yaplr
iin yaratlan firmas
ancak
fonun projenin
sistemin
nc sahibi temini
yatrmc
bir tzel iin
kiilik gerekli
olduun-
tarafn-
yadan direkt
Yatrmckredi olarak
iin geri yatrmcya
deme
giderleri yatrmc ya
sresi da
tarafndan EPCii yapacak
irketiyle
stlenilir. olan Mhendislik
yaplan anlamaya Tedarik
bal ve naat
olarak
miktar
dan iin yatrmcdan
tedariini, baka
mhendisliini biryapmn
ve kurulutan
yapacak olan alrken, yatrmcya
mhendislik firmasnada uzun
aktarm
(EPC;
uzayabilir.
konu Engineering,
edilir. EPC
Bu noktada Procurement
firmalar EPCriski
firmas and
paylamakta
projeninConstruction)
ve
temini krediyi
iin firmasna
gerekliiletme kaynak
miktar salayabilir.
sermayesi
yatrmcdan olarak
baka
vadelendirme
Yatrmc iin geri gibi
deme deme
sresi EPCkolaylklarnda
irketiyle yaplan bulunabilir.
anlamaya bal Bu olarak
noktada elbetteki
uzayabilir. EPC
bir kurulutan
kullanabilmektedir.
firmalar riski alrken,
paylamaktayatrmcya
ve krediyida uzun
iletme vadelendirme
sermayesi gibi
olarakdeme kolaylklarnda
kullanabilmektedir. buluna-
Satc
dardan finansman
gelen denkleminde,
fonun, baka birproje
deyile iin yaratlan
kredinin fonun
maliyetininc
yine bir tzel kiilik
yatrmc olan
bilir. Bu noktada elbetteki dardan gelen fonun, baka bir deyile kredinin maliyetini yine
tarafndan
irket
yatrmc iinirket
stlenmi
olan tedariini,
olacak
stlenmi mhendisliini
ancak,
olacakbu ancak, veerevede
erevede
bu yapmn
dahadaha yapacak
dolayl olan
dolaylyoldan
yoldan mhendislik
salanm
salanm
firmasna
olacaktr. aktarm konu
zellikleyatrmcnn
olacaktr. zellikle edilir.
yatrmcnn Bukredi
kredi noktada
vermeye vermeyeEPC firmas
deer deer projenin
bulunmad,
bulunmad, bankatemini iin
kredibanka gerekli
kredi
limitlerinin
dolduu durumlarda
miktar
limitlerinin Kredikullanlan
yatrmcdan
dolduu baka
durumlarda
Kayna bu metodda
bir kurulutan
kullanlan EPC bu firmas
metoddada riske
alrken,
EPCEPCbir nevi ortak
da olmaktadr
yatrmcya
firmas
irketi riske dabiruzunve
nevi
iletme
vadelendirme
ortak sermayesi
olmaktadr gibi
gibi krediyi
ve iletme kullanabilmektedir.
deme sermayesi
kolaylklarnda bulunabilir.
gibi krediyi Bu noktada elbetteki
kullanabilmektedir.
(nc Taraf) (Risk stlenici)
dardan gelen fonun, baka bir deyile kredinin maliyetini yine yatrmc olan
irket stlenmiEPColacak
firmas ancak, bu erevede daha YATIRIMCI dolayl yoldan salanm
olacaktr. zellikle yatrmcnn kredi vermeye deer bulunmad, banka kredi
limitlerinin dolduuAnahtar
durumlarda kullanlan
Teslim FV Sistem Tedarikisibu metodda EPC firmas da riske bir nevi
ortak olmaktadr ve iletme
Kredi Tahsisi sermayesi gibi krediyi kullanabilmektedir.
Yatrmc
Kredi Geri demesi

Kredi Kayna
ekil 5.
ekil 5 EPC irketi
EPC irketi Finansman
Finansman Modeli Modeli

Bankalar tarafndan hem yatrmc hem de EPC finansmannda 10-25% z sermaye kou-
lu getirilmektedir.deme
Burada(tek seferde)
ama kredi ve projenin kendilerini deme srelerinin eit ol-
masn salamaktr. Sistemlerin Sayfa 20 / 51
deme (taksit ile) lekleri deimekle beraber minimum yatrm hacmi
Kredi Kayna
800.000/1MWtr. Geri demesiz dnem 6 ay ile 3 yl arasnda deimektedir. Ancak, Tr-
ekil ekil
kiye Kalknma Bankas bu sreyi 11
ile Satc
1 yl Satc
11 Finansman
3 ylFinansman Modeli
arasnda belirlemitir.
Modeli Ayrca geri demesiz sre
FV projenin leine gre deiim gstermektedir.
PV sistem tedarii (anahtar teslim) Sayfa 19 / 49
deme (tek seferde)
deme (taksit ile)

18 GNE ENERJS N FNANSMAN MODELLER RAPORU
ekil 11 Satc Finansman Modeli
Sayfa 19 / 49
olarak kabul edilmemektedir. Bu yzden gerekli n koullar ipotek, at iin snrl
kiisel irtifak hakk, dier genel menkul kymetler ve szlemelerdir. 1 MWlk
projeler iin tzel kiilik olma zorunluluu, ebekeye balanma ve imar izinlerinin
alnm olmas gerekmektedir. Menkul kymetlere yannda teminat olarak ticari
iletme rehni, arazi maliyeti, alacan temliki bankalar
Gne Enerjisi tarafndan
in Finansman talep
Modelleri |9
edilmektedir.
Trkiyede tesislerin kk lekte olmasndan dolay projenin kendisi bir teminat olarak ka-
bul edilmemektedir. Bu yzden gerekli n koullar ipotek, at iin snrl kiisel irtifak hak-
k, dier
1.3.3 genel menkul
Projenin kymetler ve szlemelerdir. 1 MWlk projeler iin tzel kiilik olma
Finansman
zorunluluu, ebekeye balanma ve imar izinlerinin alnm olmas gerekmektedir. Menkul
Proje Finansman
kymetlere yanndaprojenin kendisinin
teminat olarak teminat
ticari iletme olarak
rehni, arazikabul edilmesini
maliyeti, ifade eder.
alacan temliki ban-
kalar tarafndan talep edilmektedir.
Burada Yatrmc kredi kaynana Projenin maddi bedeli kadar sorumludur. Ancak
lkemizde bankacln FV sektrne yabancl srdnden krediye bavuran
1.3.3 Projenin Finansman
irketi tm mal varl ve nakit ak ile sorumlu tutmaktadr. Sonu olarak
Proje Finansman projenin kendisinin teminat olarak kabul edilmesini ifade eder. Burada
projenin
Yatrmckendisini teminat
kredi kaynana olarak
Projenin kabul
maddi etmediinden
bedeli bu tr
kadar sorumludur. bir lkemizde
Ancak finansman FV
ban-
sektrnde
kacln FVhenz gereklememitir.
sektrne yabancl srdnden krediye bavuran irketi tm mal varl ve
nakit ak ile sorumlu tutmaktadr. Sonu olarak projenin kendisini teminat olarak kabul
Trkiyede GES yatrmlarna ynelik olarak Projenin Finansman u ekilde
etmediinden bu tr bir finansman FV sektrnde henz gereklememitir.
gerekletirilmektedir. Kredi, yatrmcnn bankaya bavurusu zerine dorudan
Trkiyede GES yatrmlarna ynelik olarak Projenin Finansman u ekilde gerekleti-
hakedi usul EPC firmasna aktarlrken, kredi kaynann ykmllkleri
rilmektedir. Kredi, yatrmcnn bankaya bavurusu zerine dorudan hakedi usul EPC
yalnzca
firmasna yatrmcda
aktarlrken,kalmaktadr.
kredi kaynannKrediyi geri demekle
ykmllkleri yalnzcaykml
yatrmcdaolan da yine
kalmaktadr.
sadece yatrmcdr.
Krediyi geri EPC irketlerinin
demekle ykml ve yatrmclarn
olan da yine sadece yatrmcdr. EPCdairketlerinin
kredi verilebilir
ve yat-
rmclarn da
bulunmas kredi verilebilir
halinde bulunmas
bankalarn dahahalinde
ok bankalarn dahabu
tercih ettii ok projenin
tercih ettiifinansman,
bu projenin
finansman, lkemizde de kullanlmaktadr.
lkemizde de kullanlmaktadr.
Kredi Kayna
EPC irketi
(nc Taraf)
Anahtar Teslim FV Sistem Tedarikisi
Kredi Tahsisi Hakedi Usul Yatrmc
Kredi Geri demesi (Risk stlenici)
ekilekil
6. 6 Projenin
Projenin Finansman
Finansman
Sayfa 21 / 51
1.4. Trkiyedeki GES Finansman Trleri
Yatrmc gznden bakldnda, d finansman ihtiyac, GES sistemlerinin ar ilk maliyet-
lerinin hafifletilmesinde ve projenin elde ettii kazan zerinden kendi kendisini demesi
bakmndan olduka byk nem arz etmektedir. Trkiyede 4 finansman trnden bahse-
dilebilir: Hibeler, Uluslararas Finansman Kurulularn Programlar (lgili bankalar araclyla
uygun kredi tahsisleri), Banka Kredileri, Leasing/Finansal Kiralama.

1.4.1 Hibeler
YE projelerinde hibeler, genellikle projenin amortisman sresini aa ekerek projenin nihai
finansal maliyetini drmeyi amalar. Hibe veren tarafn yatrmcnn zerindeki kontrol
zellikle ekipman, malzeme seimi, EPCnin belirlenmesi gibi srelerde azalr. Hibe veren
kurumlarda bu yeni teknolojiye yant verecek teknik satnalma artnamesi oluturma yet-
kinlii olgunlama srecindedir. Yartrmc firma yatrmnn bir ksmnda hibe kulland iin
hibe ald miktarn finansal ykn ekmeyecek geri deme sorumluluu ve nakit ak y-
netimi basks hissetmeyecektir. Sonu olarak, finansal adan hibeler bir projeyi daha makul
klar, ynetsel ve sistem kurulumu asndandaha basite indirgenmi bir yapya brndrr.
Bu yap, finansal geri dn asndan da daha kolay bir senaryo izer. Bu noktada projenin
hedeflerinin hibe artlarna uymas gereklilii ok nemli bir kouldur.
Tablo 3 Hibe Avantaj ve Dezavantajlar
Avantajlar Dezavantajlar
Nispeten daha basit uygulama Yksek kalite i arayn ortadan
kaldrmasndan dolay (kalite/maliyet oran
Finansal ynetim zoruklarnn
yerine sadece maliyet rakamlarna gre ihale
olmamas
edilebilmesi) hedefe ulamada yksek risk
Trkiyede GES projelerine ynelik hibe programlar, sektrn gelimi olduu dier lke-
lerdeki kadar yaygn ve etkin deildir. Hlihazrda yerel kalknma ajanslarnn ve TKDKnn
destekledii programlar olmasna ramen, sektrn bu konudaki taleplerini karlamamak-
tadr. Henz yatrmclara ak, yabanc lke kaynakl bir hibe program bulunmamaktadr.
TKDK, zellikle krsal kalknma alannda faaliyet gsteren kurululara Avrupa Birlii Kat-
lm ncesi Yardm Arac (IPARD) destei ile %50ye kadar hibe frsat sunarken, blgesel
kalknma ajanslar da kendi blgelerinde GES projeleri iin hibe seeneklerini son yllarda
aklamaya balamlardr. Sektrn zellikle Ekim 2013te yaynlanan ynetmelikle kazan-
d ivme, hibe desteklerini de etkilemi, 2013 ylndan sonra gne enerjisi teknolojilerine
ayrlan bteler hemen hemen her kuruluta ekillenmeye veya artmaya balamtr.
Temiz Enerji Mali Destek Programlar kalknma ajans destekleriyle ilan edilmektedir. Bu
hibe destekleri tketilen elektrie ynelik elektrik ihtiyacnn yenilenebilir kaynaklar ile re-
tilerek karlanmasn amalamaktadr. Bu nedenle, hibeler ounlukla hlihazrda tketimi
olan kurulular ve zellikle krsalda tarmsal faaliyet yrten tzel kiilikleri hedeflemekte-
dirler.
Kalknma ajanslar, dier destek programlarnda da olduu gibi, kr amac gden irketlere
projelerinin yzde 50sine kadar; kr amac gtmeyen kurululara ise proje bedelinin yzde
75ine kadar mali destek imkn salayabilmektedir. Yine bu destek paketleri yldan yla ve
ajanstan ajansa deiiklik gsterebilmektedir. ekil 7 Trkiyedeki kalknma ajanslarn ve
blgelerini gstermektedir.

ekil 7 Trkiye Kalknma Ajanslar [10]
2015 yl iin mali destek programlarnda YE kaynaklarna yer veren kalknma ajanslarndan
bazlar Tablo 4te verilmitir.
Tablo 4 rnek Temiz Enerji Mali Destek Programlar
Bat Karadeniz Kalknma

BAKKA 2015 Yl KOB Mali Destek Program
Ajans
Dou Marmara Kalknma
MARKA 2015 Yl Temiz retim Mali Destek Program
Ajans
Orta Karadeniz Kalknma
OKA 2015 Yl Dorudan Faaliyet Destei
Ajans
Orta Anadolu Kalknma
ORAN 2015 Yl YE ve Srdrlebilir Rekabet Mali Destek Program
Ajans
2015 Yl ktisadi Kalknma reterek Gelien Trakya Mali
TRAKYAKA Trakya Kalknma Ajans
Destek Program
Bahsi geen kalknma ajanslarnn 2015 ylna ait temiz enerji iin ilan ettikleri hibe paketlerin
toplam tutarlar da aadaki tabloda verilmitir.

Tablo 5 2015 Yl Kalknma Ajanslar Temiz Enerji Mali Destek Paketleri
KALKINMA AJANSI TOPLAM DESTEK BEDEL [TL]

Mevlana Kalknma Ajans - MEVKA 18.000.000
Bursa Eskiehir Bilecik Kalknma Ajans - BEBKA 12.000.000
Orta Anadolu Kalknma Ajans - ORAN 11.000.000
Karacada Kalknma Ajans - KARACADA 7.250.000
Ahiler Kalknma Ajans - AHLER 7.000.000
Gney Marmara Kalknma Ajans - GMKA 5.500.000
Serhat Kalknma Ajans - SERKA 5.000.000
Dou Akdeniz Kalknma Ajans - DOAKA 5.000.000
ukurova Kalknma Ajans - CKA 5.000.000
Bat Karadeniz Kalknma Ajans - BAKKA 5.000.000
Frat Kalknma Ajans - FKA 4.000.000
Gney Ege Kalknma Ajans - GEKA 4.000.000
Ankara Kalknma Ajans - ANKARAKA 4.000.000
Bat Akdeniz Kalknma Ajans - BAKA 3.500.000
Dou Marmara Kalknma Ajans - MARKA 3.000.000
pekyolu Kalknma Ajans - KA 2.250.000
TOPLAM 101.500.000
1.4.2. Uluslararas Finansal Kurulular ve Programlar

eitli gelimi lkelerin biraraya gelerek kurmu olduklar ve destekledikleri uluslararas
finansal kurulular, ye lkelerinin verdii destekler ilegelimekte olan pek ok lkede kal-
knma projelerine destek salamakta, avantajl finansman olanaklar sunmaktadrlar. Birok
lkenin destekledii EBRD veya Asya Kalknma Bankas gibi kta ve evresi zelinde hizmet
veren kalknma bankalar, yine tm dnyada sz geebilen Dnya Bankas, Fransa Kalkn-
ma Bankas (AFD), Almanya (kfW), Japonya (JBIC; Japon Kalknma Bankas, Japan Bank for
International Cooperation) gibi gelimi lkelerin kendi kalknma bankalar, su ve enerji kul-
lanmn iyiletirmek, yoksullua kar mcadele etmek, imar gelitirmek gibi pek ok kal-
knma projesini desteklemeyi amalamaktadr.
Pek ok yurtd kaynakl banka ve/veya fon kuruluu kendi lkelerinde ve/veya gne
enerjisi potansiyeli yksek dier pek ok lkede olduu gibi Trkiyede de GES projelerini
desteklemektedir. Trkiyede, bu raporun hazrland dnem eitli projelere eitli miktar-
larda fon salayabilecek kurulular srasyla zetlenmitir.

ekil 8 Sektre destek veren uluslararas finansal kurulular
Uluslararas finansman kurulular, fonlarn farkl yollar ile son kullancya ulatrabilirler.
Genellikle bu tr fonlar, nc bir ticari finansman kanal ile yani ounlukla yerel bankalar
ile yatrmcya ulatrlrken, dorudan finansman seenekleri de mevcuttur. Trkiyede faal
olan bu kurulular zellikle byk lekteki enerji santrallerine finansman desteini do-
rudan salamlardr. Ancak, GES proje uygulamalarnn arlkl oranda lisanssz boyutta
kalmas ve ticari olanaklarn yeterli grlmemesi nedeniyle henz dorudan finansman se-
eneini devreye almamlardr. Dnya Bankas, EBRD kredileri ve pek ok fon, yerel ticari
bankalar aracl ile Trkiyedeki yatrmclarla bulumaktadr.
1.4.2.1 TurSEFF
Trkiye Srdrlebilir Enerji Finansman Program (TurSEFF), EBRDnin zel sektrde KOB
leindeki irketlere, uygun bulunan enerji verimlilii ve kk lekli YE yatrmlarnn fi-
nanse edilmesi iin katlmc bankalar araclyla salad yaklak 500 milyon Avro tutarn-
daki kredi paketidir.
2010 ylndan bu yana yrtlmekte olan programda Akbank, Denizbank, Garanti Bankas,
Bankas, Vakfbank ve Yap Kredi Bankas yerel katlmc bankalar olarak yer almtr.
Bu program kapsamnda belirli lde enerji verimlilii salayan projeleri bulunan yatrm-
clar 5 milyon Avroya kadar TurSEFF finansman alabilmektedir. Mteriler kredi kullanma-
ya uygun finansal zellikler tamal, katlmc bankalarn kredi kriterlerini karlamal ve bu
bankalarn kredi onay srelerinden gemelidirler.
2015 sonu itibariyle itibari bu program kapsamnda eitli lisanssz projelerde yaklak 152
MWlk GES finansman salanmtr[12].
1.4.2.2 MidSEFF
EIB ve Avrupa Komisyonunun (EC) desteiyle EBRD tarafndan uygulamaya konan Trkiye
Orta lekli Srdrlebilir Enerji Finansman Program (MidSEFF) kapsamnda; YE, atktan
enerji ve endstriyel enerji verimlilii konularnda orta lekli yatrmlarn finansman iin
toplam 1 milyar Avro tutarndaki krediyi zel sektrdeki yedi adet Trk Bankas araclyla
(Akbank, Denizbank, Finansbank, Garanti Bankas, Bankas, Vakfbank, Yap Kredi Banka-
s) tahsis etmektedir. Programda her ne kadar GES projeleri desteklense de, lek asndan
byk projeleri hedef almas ve lisansl sektrn rapor tarihi itibari ile yeterli dzeyde ge-
limemi olmasndan tr henz GES finansman yaplmamtr. Lisansl GESin gelimesi
durumunda projelerinin desteklenebilecektir.

1.4.2.3 TuREEFF
TuREEFF (Turkish Residential Energy Efficiency Financing Facility): Trkiye Konutlarda
Enerji Verimlilii Finansman Programdr.
EBRD tarafndan gelitirilip Temiz Teknoloji Fonu CTF (Clean Technology Fund) ve Avrupa
Birlii (AB) tarafndan desteklenen, konutlarda enerji verimlilii projelerinin gerekletiril-
mesine finansal destek salayan bir ereve operasyonudur. Programda eker Bank ve
Bankas yerel katlmc bankalar olarak yer almtr.
EBRD ve CTFin salad ve anlamal bankalarca tahsis edilecek toplam 350 Milyon Ame-
rikan Dolar, Enerji Verimlilii kredileri konusunda bir deiimi tevik eden ve Teknik Dan-
manlk Desteiyle btnleik bir programdr.
1.4.3 Banka Kredileri

Kredi, belirli miktardaki satn alma gcnn belirli bir sre iin (vade), belirlenmi bir bedel
(faiz) zerinden geri verilmesi artyla gerek veya tzel kiiliklere bor edilmesidir.
Trkiyede faaliyet gsteren hemen hemen her banka, YE santralleri iin finansman projeleri
stnde alsa da baz bankalar zellikle GES ve dier yenilenebilir kaynaklara ynelik al-
malar ile n plana kmakta ve piyasada sz sahibi olmaya balamaktadrlar.
Trkiye lisanssz GES pazar zellikle Ekim 2013ten sonra hareketlenmeye balam ve pek
ok proje hayata geirilmitir.
Bu projelerin gerekletirilmesi aamasnda bankalarn salam olduu kredi destei n
plana kmaktadr.
Her ne kadar Trkiyede proje finansman tartlyor olsa da zellikle 1 MW ve alt byklk-
teki projelerde yani lisanssz sistemlerde, kredilendirme daha ok firmalarn teminatlar baz
alnarak gereklemektedir. Domam alacan temlii yani devletin 10 yllk garantisinin
banka tarafndan temlik edilmesi uygulamas hi uzak grnmese de, gerekte karlalan
senaryo, projelerin bankalar tarafndan ihtiya kredisi gibi deerlendirilmesi olmaktadr. Bu
noktada projelerin hala Trkiyede yeni bir sektre ait olmas ve tadklar risk deerinin
yksek grlmesi tevik etmektedir.
te yandan lisansl pazarda ise henz bir gelime olmamtr. Lisanslarn verilmesinde yaa-
nan gecikmeler, yarmalarn zaman almas ve MW bana teklif edilen yksek fiyatlar pro-
jelerin gerekleme zamann da etkilemitir. Raporun yazlmas srasnda henz bu pazarda
anlatlmaya deer bir tecrbe yaanmamtr.
Banka kredilerinin GES yatrmlarnda kullanlmasnn avantajlar ve dezavantajlar tablo
6daki gibi sralanabilir.

Tablo 6 Banka Kredileri Avantaj ve Dezavantajlar
Kaldra etkisi Proje ve yatrmc zelinde farkllklar
gsterebilmesi
Proje-kredi bileeninin kendi kendini
deyen bir yapda olup, sonrasnda Piyasa dalgalanmalarnn faiz
sadece kazanca dnmesi oranlarna yansyabilmesi
Proje ve yatrmc zelinde farkllklar
gsterebilmesi
Yukarda bahsedilen uluslararas finansal kurulularn programlarnn yer alan bankalar ile
farkl programlar sunan bankalarn kredi programlar aada listelenmitir.
Tablo 7 Yerel Bankalar ve GES Projeleri iin Sunulan zel Kredi Programlar
BANKALAR KRED PROGRAMLARI
EBRD MidSEFF
Akbank
EBRD MidSEFF
EBRD TurSEFF
Denizbank
EBRD MidSEFF
Finansbank
EBRD MidSEFF
Kendi Elektriini reten KOB Destek Kredisi
Garanti Bankas
Lisanssz Elektrik retimi Destek Kredisi

AFD Yenilenebilir Enerji Kredisi
Halk Bankas
EBRD TuREEFF
ekerbank

AFD Enerji Kredisi
TEB
Kendi Elektriini Kendin ret
Trkiye Finans Katlm Bankas
EBRD MidSEFFEBRD TurSEFF

EBRD TuREEFF
Trkiye Bankas
EBRD MidSEFF
EBRD TurSEFF
Vakfbank Dnya Bankas KOB Enerji Verimlilii Projesi
EBRD MidSEFF
EBRD TurSEFF
Yap Kredi Bankas
Dnya Bankas KOB Enerji Verimlilii Projesi

Ziraat Bankas
1.4.3.1 Garanti Bankas

zellikle GES projeleri finansmanna ynelik kurulan Kendi Elektriini reten KOB Destek
Kredisi ile banka, KOB kapsamna giren firmalara lisanssz GES projeleri iin 2 yla kadar
geri demesiz dnem sunabildii bir kredi program nermektedir.
1.4.3.2 Halk Bankas

Halkbank, GES Projelerine zel kredi koullarn Lisanssz Elektrik retimi Destek Kredisi
ve Fransz Kalknma Ajans (AFD) Yenilenebilir Enerji Kredisi adl kredi paketleri ile sun-
maktadr.
Lisanssz Elektrik paketi, KOB snfna giren firmalara ynelik bir finansman modelidir. GES
dnda rzgr ve hidroelektrik gibi dier YE kaynaklar ve mini-kojenerasyon sistemlerini
de finanse etmeyi amalayan program, 2 yl geri demesiz 7 yla kadar vade seenekleri
sunmaktadr.

AFD paketi ise yalnzca YE projelerini daha geni bir mteri portfyne sunmakta, KOBler
iin ngrlen azami 250 alan saysn 500e kadar artrabilmekte; proje bana st limit
5.000.000 Avro ve 3 yl geri demesiz toplam 10 yllk bir vadelendirme seenei sunmak-
tadr.
1.4.3.3 Trkiye Ekonomi Bankas

Enerji verimlilii, YE, enerji tasarrufu ve karbon salmna dikkat ekmek ve KOBlerin bu
konuya yatrm yapmalarn tevik etmek amacyla, AFD tarafndan sunulan fon toplamda
50.000.000 Avro tutarnda olup 1 yl geri demesiz toplam 7 yla varan vadelerle mteri-
lere sunulmaktadr.
1.4.3.4 Trkiye Finans

Banka, Kendi Elektriini Kendin ret slogan ile lisanssz enerji retimine konu olan proje-
lerin anahtar teslim maliyetlerini 1 yla kadar geri demesiz toplam 5 sene vadeli finansman
kaynaklar ile kredilendirmektedir.
1.4.4 Leasing/Finansal Kiralama

Leasing, GESlerde, sistemin satn alnmas yerine, yatrmc firma tarafndan uzun vadeli ki-
ralanarak kullanlmasn salar. Bu sayede yine kredilendirmede olduu gibi firmann ilet-
me sermayesini dier ihtiyalarnn karlanmasnda kullanlmas ile verimliliin ve krlln
artmasnda nemli rol stlenir, ancak sistemin sahiplii genellikle 10 yl civar kadar yani sis-
temin demesi bitene kadar leasing kuruluunda kalr.
lkemizde birok proje finansman salayan bankalarn leasing itirakleri, imtiyazl yurtd
kaynakl kredi programlar, finans kurulular ve baz leasing firmalarnn sunduu bu finans-
man olanandan GES yatrmclar yararlanmaktadr. Leasing seenei Trkiyede sektrn
daha salkl ilerlemesinde byk pay sahibi olabilir. Ancak FV sektrnde Leasing Firmalar
sadece GESin ekipmanlarn kiralayabilmektedir ve tam anlamyla sistem kurulumu ile ba-
km onarm srelerini stlenememektedirler.
GES projelerinde Leasingin avantajlar ve dezavantajlar aadaki tabloda belirtilmitir.
Tablo 8 Leasing Avantaj ve Dezavantajlar

Yzde 1 KDV oran Sistem ekipman mlkiyetinin leasing
firmasnda kalmas
Amortisman pay ayrma gereinin
Sistem ekipman seiminin leasing firmas
olmamas
tarafndan yaplmas
Grece yksek finansal maliyet
Trkiyede pek ok ticari banka ayn zamanda karde kurulular ile leasing hizmetleri de
sunmaktadr. 2015 ylna girilmesi ile beraber sektrde iki bankann leasing hizmetleri n
plana karken dier byk bankalarn da leasing irketleri vastas ile piyasadaki yerlerini
almaya baladklar grlmektedir. Leasing fonlar da yine bir nceki blmde aktarlan ayn
uluslararas finansal kurulular tarafndan desteklenmektedir.

ekil 9 GES Projelerindeki Aktif Leasing Kurulular
1.4.5 Ek Teknik Destek Paketi

Teknik destek mekanizmas aslnda dorudan bir finansman salamasa da ek olarak finans-
mana yardmc olan bir pakettir. Bu destek, avantajl finansman seenekleri sunan kurulu-
larn, hem kendilerini hem de yatrmclarn korumak, doru projelere kaynaklarn aktar-
mak amac ile saladklar bir pakettir.
Bu tip teknik destek paketlerinde genel olarak yatrmc bir EPC marifetiyle gelitirdii pro-
jenin fizibilitesini katlmc finans kurumu zerinden teknik yardm danmanlk ekibi ile pay-
lar. Yatrm risklerini en aza indirmek zere mhendislik ve finansal anahtar performans
kriterleri nceden her teknoloji iin ayr ayr tanmlanmtr. Tanmlanan kriterler baz alna-
rak projeler deerlendirilir. Buradaki en nemli ama yatrmcy ve finasman kurumunu en
gvenli tarafta tutacak ekilde olabilecek en karamsar performans senaryolarn dikkate al-
maktr.
1.5. Gne Enerjisi Finansmanna Kresel Bak

Mevcudiyet, ulalabilirlik, nicelik, sreklilik ve evresel etkileim olarak yaplacak genel bir
deerlendirmede gne enerjisi dier yenilenebilir kaynaklardan daha uygun ve daha reka-
beti olarak n plana kmaktadr. Bu imkn kullanmak ise hem sera gazlar salmn azalt-
mada etkili olacak hem de srdrlebilir ekonomik kalknma iin gerek tek bana gerek
hibrit sistemler ile gvenli elektrik tedariinde yardmc olacaktr. klim deiikliine kar
hedefleri en ksa zamanda, en ekonomik ve evre ile dost yntemlerle gerekletirmek iin
FV teknolojilerin n plana kmas ve dnya liderlerinin de bu teknolojiyi benimsemesi ge-
rekmektedir.
ekil 10da grld zere German Advisory Council on Global Change to the Federal Go-
vernment (WBGU)nun bulgular gne enerjisi potansiyelinin dnyadaki enerji tketiminin
2,850 kat olduunu gstermektedir. Bu potansiyel gz nne alndnda lkenin gelimi-
lik dzeyleri, enerjiye bak alar ile dnya zerinde bulunduklar yer asndan zellikleri bu
teknolojiye verdikleri nemin belirleyicisi olmaktadr.

ekil 10 Yenilenebilir Enerji Potansiyeli
1.6. yi Uygulama rneklerinin Deerlendirilmesi

Gne enerjisi projelerinde finansmandan nce, yatrm kararn etkilemede daha n srada
gelen devlet destek ve tevik mekanizmalar da lkeden lkeye deimekte ve bu tip pro-
jelerin gereklemesinde ve sektrn ynlenmesinde 1.1.1 Sektr Ynlendiren Ekonomik
Faktrler blmnde de bahsedildii zere ana faktrlerden biri olarak n plana kmakta-
dr. Aadaki tablo GES sitemlerinde ne kan lkelerin verdii devlet desteklerini ksaca
zetlemektedir.
Tablo 9 Farkl lkelerdeki Destek Mekanizmalar
Alm Garantisi ve Yatrm Vergi Yeil Sertifika
Kota
Sabit Fiyat Tevii Tevikleri ndirimleri Sistemi
Almanya X X X
in X X X X
ngiltere X X X X
Danimarka X X X X
Fransa X X X X
Hollanda X X X
spanya X X X X
talya X X X X X
Portekiz X X X
Yunanistan X X X X
GES projelerinin finansman ayanda ise gerek devlet destei gerek finansman kurulula-
rnn aldklar pozisyon olduka nemlidir. zellikle Kyoto Protokolnden sonra dnya ge-
nelinde pek ok kurulu, temiz teknoloji ve karbon salmn azaltma alanlarnda yatrmlar-
da veya desteklerde bulunmulardr. Uluslararas finansman kurulularnn hemen hemen
hepsi kendi blgelerinde gne enerjisi ve benzeri YE kaynaklarn desteklemek iin zel
programlar oluturmulardr. Dnya Bankasna bal olan Temiz Teknoloji Fonu (CTF) ve

Avrupa Komisyonuna (EC) bal Global Enerji Verimlilii ve Yenilenebilir Enerji Fonu (GEE-
REF) bunlara verilebilecek rneklerdendir[13]. Yine lkemizde TurSEFF, MidSEFF ve TuRE-
EFF programlar ile kendisini gsteren EBRD, pek ok komu lkede de SEFF ats altnda
gne enerjisi ve dier enerji verimlilii ve YE teknolojilerine destek olmaktadr.
Dnyann pek ok yerinde ve de zellikle gelimekte olan lkelerde proje finansmanndan
nce mterilerin yani yatrmclarn konumu etkili olmaktadr. Faiz oranlarnn nispeten
daha yksek olduu bu lkelerde, YE teknolojileri ve GES sistemleri de henz byme aa-
masndadr. rnek vermek gerekirse, bugn toplam GES kurulu gc ile bu alanda dnyann
en nde gelen lkelerinden biri olan talya bile yllar ncesinde GES sistemleri finansmann-
da yurtd kaynakl fonlar ve kalknma bankalar araclyla salanan fonlar yardmyla yola
kmtr.
Baz lkelerde kullanlan finansman mekanizmalar srasyla zetlenmitir.
1.6.1 Amerika Birleik Devletleri Finansman Mekanizmalar

1.6.1.1 Kitle Fonlamas/Sermaye Ortakl (Crowd-funding)
nsanlar ilgi duyduklar yahut yetkinlikleri olan birok eitli sektr ve dnce iin bir takm
yeni projeler gelitirme isteinde bulunabilirler ve bu isteklerinin akabinde kiisel olarak bir
alma plan belirler ve aamal olarak bunlar gerekletirirler. Gerekletirilmek istenilen
projeler iin gerekli olan en temel unsurlardan biri maddi anlamda finansn, sermayenin bu-
lunmasdr. Bu ilemler birok kiinin ortak bir platformda buluabilecei a zerinden eit-
li katlmlar ile gerekletirilir. Kiiler aras yardmlama sosyal ilemlere dayal olarak bilinen
kitle fonlamas farkl farkl birok alan iinde kullanlabilir. Yatrm yapan kiiler de proje iin
salad finansal destek ile sonrasnda kar elde edebilirler. Kitle Fonlamas sistemi artk za-
manla ba amal olmaktan kp balbana ticari bir ama ve finansal katk salayan bir
ara haline gelmektedir.
Amerikada pek ok eyalette son dnemde byk ilgi gren ve bir tr denkleraras kk
paylar ile borlandrma sistemi olan kitle fonlamas, GES projelerinde de kullanlmaktadr.
nternet zerinden zellikle GES projeleri iin gerekli paray toplayan websitelerinden bir
tanesi Mosaicdir. 2013 ylnda kurulan websitesi 6.3 milyon Avro toplamtr. Buradaki sis-
temde yatrmclar GESten retilen elektriin satndan bir yzde veya kar pay edinmek-
tedirler. Mosaic sanal bir enerji bankas gibi almaktadr. GES projelerine 10 yllk borlar
verebilmektedir. Bu platform Amerikada zellikle FV panellerinden oluan yatrmlar iin
nemli bir Pazar haline gelmitir. u an iin sadece New York ve Californiadan katlmclar
kabul etmesine ramen alannda en byk aktrlerden biridir.
Trkiyede GES yatrmlarnda bu anlamda bir kitle fonlamas henz gereklememitir.
1.6.2 Brezilya
Dier pek ok gelimekte olan lkede olduu gibi Brezilyada da lkenin Ulusal Kalknma
Bankasnn (BNDES) arl hissedilmektedir. Alman Kalknma Bankas (KfW) ve benze-
ri uluslararas donorlr ile birlikte gelitirilen destek fonlarndan yararlanmak iin, devletin
koymu olduu bir takm artlar bulunmaktadr.
BNDES fonlar, bir takm sbvansiyonlar ile birlikte, %60 yerli retim ile gerekleen sis-
temler sunmaktadr. Tm YE teknolojileri iin geerli olan bu sistem, zellikle rzgr enerji-

sinde ok sayda yabanc firmay lkeye ekmeyi baarmtr [14].

Amazonda bulunan birbirlerinden ve ebekeden uzak sistemler iin de devletin gelitirmi
olduu Herkes iin Ik (Light for All) projesi kapsamnda gne enerjisi sistemleri en eko-
nomik zm olarak n plana km, Amazon blgesinde bulunan 17.500 yerleke iin top-
lamda 130.000 FV sistemin zaman iersinde tamamlanmas planlanmtr.
lke 30 MW alt sistemlerde %80e kadar vergi muafiyeti, 1 MW alt mikro sistemler iin de
mahsuplama gibi desteklerle de gndeme gelmitir.
1.6.3 Hindistan
lkede zellikle YE teknolojilerinin retiminde baz kamu finansman mekanizmalar n pla-
na kmaktadr. Kapasite Boluu Fonlama Mekanizmas (Viability Gap Funding Mechanism)
Hindistanda uygulanan bir tr hibe eklidir. Federal hkmet GES projelerinin ticari olarak
uygunlanabilir olmas iin anahtar teslim proje bedelinin yzde 20sine kadarnn finansma-
nnda hibe desteinde bulunmaktadr. lgili bakanlklar ve kalknma ajanslarnn da stne
koyabilecei art bir yzde 20 ile de projenin yzde 40na kadar hibe ile desteklenebilir.

Trkiyede Gne Enerjisinin Etkin Finansmannn
nndeki Engellerin Kaldrlmas Konusunda
2
NER OLUTURULMASI
23

2.1. Engellerin Tanmlanmas

Engellerin tanmlanmasnda genel risk tanmnn bu ksmda ifade edilmesi yerinde ola-
caktr.
YEnin iktisadnda son derece nemli olmasna ramen zerinde olduka az aratrma olan
konulardan birisi de risktir. Risk terimi en genel haliyle gelecekte oluabilecek potansiyel
zararlar ifade etmektedir. Toplumun riskten kanan bir yaklama sahip olduunu ve riski
ya da belirsizlii azaltmay istemesini ngrmek son derece makuldr. Ayn yaklamn YE
yatrmlarnda da geerli olmas beklenmektedir.
YEde yatrmclar kararlarn alrken getiri ile beraber riski de gz nnde bulundururlar.
Dolaysyla enerji karmasnda YE oranlarn artrmay amalayan politikalar, YE yatrmlar
iin yeterli getiriler sunmakla beraber ilgili riskleri azaltc tedbirleri de almaldr. rnein YE
proje finansmannda ve gelitirilmesinde riskleri azaltt iin, piyasa fiyatnn zerinde alm
garantilerinin olduu sistemlerin dier aralarn kullanld sistemlere gre YE retimini ve
payn artrd grlmtr[15].
YE yatrm projelerinde ve zellikle de FV Gne enerjisi projelerinde hangi unsurlar risk
oluturabilir? Bununla ilgili aadaki 10 maddelik risk paketinden sz edilebilir:
1. Elektrik fiyat riski: Elektrik fiyatnn dalgalanmas sonucu elektrik reticilerinin
nakit akmlarnn farkllk gstermesidir.
2. Yakt fiyat riski: Elektrik retmek iin kullanlan yakt fiyatnn farkllk gstererek
elektrik retmenin maliyetini belirsiz klmas ile birlikte FV Gne projelerinde
rnein biyogaz projesinden farkl olarak bu risk yok hkmndedir.
3. Yakt tedariki riski: Bir enerji retim tesisinde yakt tedarikinin gvenilir olma-
mas sonucu ngrlebilir bir elektrik retiminin olumamas riski vardr. Rzgr
projeleri ile kyaslandnda, FV Gne projelerinde ok daha az hata pay ile yllk
nm deerleri hesaplanabilmektedir.
4. Talep riski: Szlemede belirtilen elektrik retimi iin yeterli talebin olumamas
durumudur.
5. Performans riski: reticinin szlemede belirtilen zamanda ve miktarda elektrik
retememesidir.
6. evresel uyum riski: evre ile ilgili yasal dzenlemelerin ve bu dzenlemeler
hakknda gelecee ynelik belirsizliin elektrik reticilerine ykledii risktir.
7. Dzenleyici risk: Gelecekteki kanun ve dzenlemelerin reticilerin getirilerini ve
maliyetlerini deitirmesi yoluyla oluabilecek risktir.
8. letim sisteminden kaynaklanan riskler: Elektrik reticilerinin iletim sistemine
balanmada yaayaca skntlardan kaynaklanan risklerdir.
9. Dengeleme riski: Piyasa katlmclarnn, uzlatrma dnemi baznda enerji den-
gesizlikleri ve dengesizliklerinin uzlatrlmas iin mali sorumluluktankaynakla-
nan risklerdir.
10. Finansal risk: Kur, faiz ve enflasyon gibi finansal ve ekonomik parametrelerde
yaanan olumsuz deiikliklerden kaynaklanan risklerdir.

Btn bu sz edilen risklerle ilgili nesnel ller nda yatrmclar risklerini en aza indir-
gemek iin farkl tedbirler alabilir. Ancak bu noktada ok nemli bir husus da YE yatrmc-
larnn riskleri nasl anlad ve algladdr. Enerji piyasalarnda YEnin paynn artrlmas,
etkin politikalarn yrtlmesinden geer. Etkin politikalarn tasarlanmasnn ve yrtlme-
sinin n koulu da alglar ynetmeyi gerektirdiinden, ncelikli olarak alglarn llmesi
gerekmektedir. Alglarn llmesi de, yatrmclarn tercihlerini ve ekincelerini anlamakla
mmkn olmaktadr.
Trkiyede Gne enejisi yatrmlarnn etkin finansmannn nndeki engeller ana grup-
landrma altnda deerlendirilebilir;
Politik sreler,
Teknik glkler,
Finansal sorunlar.
2.1.1 Politik Sreler

Gnmzde dnyadaki yer alt kaynaklarnn ve su kaynaklarnn azalmas, ormanszlama,
iklim deiiklii, kresel snma, evre ve hava kirlilii gibi eitli ekolojik problemler sonu-
cunda insanolu bilinsizce tketilen fosil yaktlardan (petrol, kmr, doalgaz, vs.) dolay
doann bozulan dengesini yeniden salayabilmek iin gne, rzgr, jeotermal, biyoenerji
ve hidroelektrik enerjisi gibi YE kaynaklarna ynelmitir. Yine doal kaynaklar korumak,
evreyi daha az kirletmek, atmosfere zehirli gaz salmn azaltmak iin enerji tasarruflu
rnler kullanlmaya balanmtr. evreye duyarllk ve evrecilik bilinciyle oluan bu yeni
enerji kullanm trne insanlarn zendirilmesi ve bu kullanmn finansman da nemli bir
konu arz etmektedir [16].
Dnyann enerji ihtiyac arttka temiz enerji yatrmlarna olan ilgi de artacaktr. Temiz enerji
talebindeki bu artn balca sebeplerinden biri devlet mdahaleleridir. Uluslararas Enerji
Ajans (IEA)nn tahminlerine gre, dnya apnda hkmetlerin dzenleyici politikalar sa-
yesinde 2030a kadar YEye olan talep % 40 artacaktr.
Trkiyede lojistik olarak yaam alanlarna yakn ve ok geni dzlklerde yksek kapasiteli
FV santral sistemlerinin kurulumu iin mkemmel olan blgelerin ou Akdeniz ikliminin
getirdii lman ve yal hava ile verimli ve bereketli topraklar olarak karmza kmak-
tadr. Blgedeki elektrik datm irketinin ynlendirdii kapasite boluu bulunan trafola-
ra en yakn mesafede yasa gerei tarma elverisiz olmas gereken araziler tarandnda,
saptanan snrl miktardaki arazilerin topografik yaplar, kurulum, iletme, bakm ve onarm
srelerinde bir takm zorluklar beraberinde getirmektedir. Bu ynyle devletin Konya Ka-
rapnar gibi zellikli/ihtisas alanlar tanmlamas zme ynelik bir perspektif olarak alg-
lanmaktadr.
Yurt apnda elektrik kayp kaak oran 2012 yl sonu itibar ile 23,4 milyar kWhe karlk
gelecek ekilde %25,7 olarak hesaplanmtr. zel iletme statl blgesel datm irketleri
marifetiyle bu kayp kaak orannda nemli lde azalma beklendiyse de bilhassa yurdun
dou blgesindeki datm irketlerinin kapsama alanlarnda halen bu orann yksek olma-
sndan endie edilmektedir. Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu (EPDK) kaytlarna gre,
Aras, Vangl ve Dicle Elektrik Datm A.. (EDA) datm irketlerine ait 2012 yl kayp
kaak oranlar srasyla %27,7, %53,3 ve %70,7 olarak raporlanmtr. Bu blgelerde, zellikle

Vangl EDA kapsama alannda var olan yksek gne potansiyeline ramen yatrm insi-
yatifi olduka dktr. Bu kayp kaak oranlarnn yatrmcya ykledii bedeller ve blge
dndan olan yatrmclarn tesisin gvenli iletilmesine dnk endieleri yatrm kararlarn
etkileyen iki nemli parametredir. Devlet bu ynyle blgeye azami yatrmn nn amak
zere Van blgesi iin 77 MW lisansl kurulum kapasitesini belirlemitir. Bu deer, tm yurt
apnda 27 blgenin toplamna karlk 600 MW olan pastadaki en byk dilimdir.
Devlet tevik mekanizmalarnn yaplandrlmas srecine paralel olarak FV Gne santrali
yatrmlarna olan ilginin nemli lde artyor olmasna karn, mevcut kurulu gcn son
derece snrl olmas, Trkiyenin bu sektrde henz kendi hikyesini yazacak gemiinin ol-
mamas nedeniyle yeni yaplacak yatrmlar iin yeterli rol model rneklemesi bulunama-
masndan sz edilebilir. Bu srete buz kran gemisi gibi sektrn nn aacak cesaretli
yatrmc profillerine de gereksinim vardr.
FV sistemlerinin veya ekipmanlarnn yerli retimine dnk dorudan imalat yapacak ya-
trmclar tevik eden herhangi bir devlet destekli program bulunmamaktadr. Bunun yan
sra, kWh bana GES tesis iletmecisine denen 13,3 ABD Dolar Cent olan besleme tarife
birim fiyatna yerli rnler kullanlarak tasarlanan FV santrallerinde ilaveler yaplmakta olup
bu ekliyle yasal dzenleme kapsamnda yerli tketim desteklenmektedir. Dolayl ve ters
ynl bu tevik mekanizmas, yerli reticiler iin FV sistem ekipmanlar retim tesisi kurma-
larn tevik etmektedir.
Yatrmc gzyle gereken izinlerin alnmas ve dokmanlarn temin edilmesi uzun ve zorlu
bir brokratik sre olarak alglanmaktadr. 1 MWn altndaki lisanssz projeler iin projeye
bal olarak 10un zerinde kurulu ile temas salamak gerekmektedir. Yine projenin yaps-
na bal olarak lisansl projelerde bu temaslarn says 25i aabilmektedir. Uzun zaman alan
onay sreleri ve bunun yatrmn geri dn zamanna olumsuz yansmas yatrmc pers-
pektifinde teknolojidendaha byk bir engel tekil etmektedir. ebekeye balanacak 1 MW
lk bir santral iin gereken belgeler ile 5 kWlk ok kk kapasiteli bir tesis iin gerekenler
hemen hemen ayndr. Bu durum hane halk gibi ok kk yatrmclarn hevesini krmak-
tadr. Ayrca, blgelerdeki datm irketlerinin zel sektre devredilmesi srecinin 2013 yl
ierisinde de devam etmesi nedeniyle bu dnemde yaplan bavurularn ileme alnmasn
geciktirmitir.
2 Ekim 2013 tarihli ve 28783 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Elektrik Piyasasnda Lisans-
sz Elektrik retimine likin Ynetmelik lisanssz FV Gne yatrmclar iin bir milat olmu
ve izleyen dnemde 2014 yl sonuna kadar arlkl olarak 1 MW kapasiteli olmak zere 1,000
adetin zerinde dosya Yenilenebilir Enerji Genel Mdrl (YEGM)ne ulamtr. Tm
bu heyecanl yatrm sreci yaanrken dier taraftan da yurtta ekonomik ve siyasi adan
nemli gelimeler yaanmtr. 30 Mart 2014 tarihinde yerel seimlerle belediye ynetimle-
rinin profili yatrmc asndan netlemi, 10 Austos 2014 tarihinde T.C. Cumhurbakanl
seimleri yaplm, Merkez Bankas zerinden ticari bankalarn faiz oranlarnn debilecei
beklentisi yaanmtr. Mart 2015 ay ile birlikte TL karsnda hzl bir ykselie geen dviz
piyasalar yine arlkl olarak ithalat kalemleri ieren yatrmlarn i verim oran, net bugnk
deeri ve yatrmn geri dn sresi gibi finansal hesaplarnda ve risk deerlendirmelerinde
deikenliklere yol amtr.
2020 ylna kadar bavurusu kabul edilen projeler iin geerli olacak retilen elektriin on yl
boyunca 13,3 ABD Dolar Cent / kWhden balayan birim fiyatla alnyor olmas yatrmc iin

finansal borlanmay da dviz zerinden yaparak kur dalgalanmalarndan aylk krlmlarla

en az kaypla etkilenme olana getirmektedir. 7 Haziran 2015 tarihi sonrasnda yaanan si-
yasal gelimelere bal olarak 1 Kasm 2015 tarihinde Trkiye Cumhuriyeti Byk Millet Mec-
lisi milletvekili seimleri yeniden (26. Dnem) yaplmtr. Bu alkantl denizde buz kran
gemisi misyonu ile hzl ve nde hareket eden yatrmclarn dnda kalan nemli bir kesim
bekle-gr stratejisi izlemektedir. 2015 ylna girerken 50 MW civarnda elektrik retimine
balam santral olduu hesaplanrken 2015 ylnn sonunda bu rakam 268 MW olmutur.
Ayn ekilde 2013 ylnda aklanan 600 MWlk lisansl retime dair lisanslarn sahiplerini
bulmas 2015 ylnn ilk eyreinde tamamlanmtr. Toplam olarak 2016 yl sonu itibar ile
FV gne santralleri kurulu gcnn yukarda bahsedilen finansal srecin glgesinde 1 GW
aabilecei tahminleri sektr paydalar tarafndan gereki bulunmaktadr.
2.1.2 Teknik Glkler

Trkiye pazarnn FV santraller ile tanmas yeni bir olgudur. Bu nedenle deneyimli personel
ve bu tr sistemleri destekleyen tesislerde eksiklikler vardr. Her ne kadar ounlukla tek-
noloji ile pazarda doygunlua ulam Avrupa lkelerinden Trkiyeye nemli lde bilgi ve
deneyim aktarm devam etse de teknik glkler tam olarak alabilmi deildir.
Aadaki blmde yaanmakta olan teknik glklerin nemli ve ncelikli olanlar sunul-
mutur.
Lisansl FV g santralleri iin yaplan yasal dzenlemede saha kurulumuna ge-
meden nce kurulacak alanda son bir yl iinde llen gne verileri gerekmek-
tedir. Bu art ile geen 3-4 yl ierisinde baz zel lmler yaplm olmasna
ramen, Amerika Ulusal Havaclk ve Uzay Dairesi-NASA (National Aeronautics
and Space Administration) ve PVGIS (Photovoltaic Geographical Information
System) zemin, uydu lmleri ve enterpolasyonlarnn dnda ticari hesaplarda
kullanlabilecek ok fazla gne nmna dair fiili lm verisi mevcut deildir.
Dier bir deyile Trkiye, FV projeleri iin kurulum yeri konumunun doru seimi
ve etkin bir biimde iletilmesi iin gereken gvenilir ve detayl gne nm
verilerinden henz yoksundur. Kurulan ve kurulmakta olan lisansl ve lisanssz
santrallerin aktif verileri ile nmzdeki dnemde kullanlan teknoloji ve coraf-
yann etkileri daha gereki olarak lmlenebilecektir.
Yurt apndaki datm hatlarnn kapasitesi bir dier glk olarak yatrmc-
nn karsna kmaktadr. Ekim 2013 ylna kadar her trafo iin rzgr ve gne
enerjisi santralleri zelinde verilen izinler 2 MWa kadar g kapasitesi ile snrl
kalmtr. Ekim ayndaki dzenleme sonrasnda bu kapasite yerel elektrik da-
tm irketlerinin kararna braklmtr. Gerek datm irketlerinin orta ve uzun
vadede FV sistemlerinin elektrik arzndaki pazar payn arttrmalarna dnk e-
kinceli yaklamlar, gerekse blgelerdeki trafolarn fiziki kapasite snrlar nede-
niyle besleme kapasitesinin ynetim modeli FV sistemleri iin birincil darboaz
olarak ne kmaktadr. Bir anlamda Trkiye gnelenme haritasnda zmir Van
hattnn gneyini ok byk oranda kapsayan geni bir yatrm alanna iaret
edilmesine karn ebekeye balant alt yaps kstlar bu alann olduka snrl
bir ksmnn gereklemesine yol amaktadr.
zellikle uygun arazi bulunmasnda zorluklar yaanan arsa maliyetlerinin ok

daha yksek olduu byk ehirlerde ve sahil kesiminde ticari binalarn ve ko-
nutlarn atlar FV sistemlerinin kurulmas iin olduka uygun alanlardr. Ayrca,
kapal otopark, spor salonlar, ehir stadyumlar gibi sosyal kapal alanlarn at-
larnda da geni alanlar mevcuttur. rnein, 100 kW lk kurulu gte bir sistem,
yaklak 250 m2 bir alana ihtiya duymakta ve konstrksyon balant eleman-
lar dhil 10 tona yakn bir arlk tutmaktadr. Dier taraftan, inaat statik he-
saplarnda kar yk, rzgr gibi doal koullar dikkate alnarak tasarlanan mev-
cut at sistemlerinin ounda FV kurulumlar iin ngrlebilecek metrekare
bana 40 kg gibi ilave bir arln tanabilir olmas gvenli grnmemektedir.
Ayrca, halen at yaltmlarnn kt olmas, klima fan niteleri, gne scak su
kollektrleri, uydu anak antenleri ve benzeri eya ve ekipmanlarla etkin kullan-
labilecek alann bir ksm doldurulmu durumdadr. Ulusal aptaki kentsel dn-
m projelerinde enerji ynetimi perspektifinde yklp yeniden yaplan modern
binalarda at alanlarnn FV kurulumlarna uygun olarak ok daha verimli tasar-
lanmas veya FV kurulumu iin uygun alanlarn yaratlabilmesi mmkn olabile-
cektir.
2.1.3 Finansal Sorunlar

Bankaclk ve finans, ticaret ve endstri sektrlerinin tmnde ok nemli roller stlenmek-
tedir. Finansal kurumlar, bu rollerini oynarken evreye byk zarar veren irketlere veya
projelere kredi vererek dolayl olarak evre kirliliine sebep olabilirler. Dier yandan, evre-
sel sorunlar bankaclk ynetim stratejilerini ve gnlk bankaclk faaliyetlerini etkileyebilir.
Balangta evresel sorunlar finansal endstri ve bankalar tarafndan kaydadeer bulun-
mamtr. Son yzyla kadar veya daha sonralar evresel farkndalk ve evresel standart-
larn daha sk artlarnn olumas ile evresel koruma ve finansal endstri arasndaki iliki
olumaya balamtr. 1980 ylnda Amerika evresel Tepki Tazminat ve ABD Sorumluluk
Hareketi (CERCLA) bankalarn evre duyarlln artrmay amalamtr. CERCLA ile banka-
lar, banka varlklar ve ykmllklerinde evresel performans nedeniyle oluabilecek po-
tansiyel risklere daha yakn ilgi gstermeye balamlardr. Bankalar zellikle kredilerinde,
varlk ynetimlerinde, yatrmlarnda ve sigortaclk ilerindeki evresel etkilere daha fazla
dikkat etmeye balamlardr. Ayn zamanda Birlemi Milletler (BM) ve Dnya Bankas gibi
uluslararas kurulular srdrlebilir kalknma iin politikalar ve kurallar araclyla banka-
larn konuya entegre olmasn salamlardr. 1997 ylnda bir alma BM evre Program
Finans Giriimi kapsamndaki bankalardan bir ksmnn evreci blmler kurduklarn ve ev-
re odakl rnler tasarlamaya baladklarn gstermektedir. Giderek artan sayda finansal
kurulu kaynaklarn srdrlebilir mteri memnuniyeti salamak iin ekolojik bozulmay
frenlemeye harcamaya balamtr. Bu sreten sonra konu hakknda uluslararas kural
belirlenmitir. Bunlar,
Uluslararas Finans Kurumu (IFC,2006)nun sosyal ve evresel performans stan-
dartlar,
Bu standartlara dayal olarak oluturulan Ekvator Prensipleri (EPFIs, 2003,
2006) ve
Birlemi Milletler evre Program evresel eylem kurallardr.
u anda 32 lkeden 77 finansal kurulu Ekvator Prensiplerine ye olup, gelimi lkelerde

Uluslararas Proje Finans kredilerinin %70ini stlenmektedirler(Equator Principles, 2011).

Dier yenilenebilir kaynaklar ile rekabet, hala gne enerjisine yaplacak yatrm kararlarn
etkileyen bir faktrdr. Gelien teknoloji ile birlikte dmekte olan kurulum maliyetlerine
ramen, 1 MW leinde bir FV tesisi dier alternatif enerji kaynaklar kullanan muadillerine
kyasla kurulum maliyetleri bakmndan hi de azmsanmayacak noktalardadr.
Snrl finansal seenekler ve hibelerin eksiklii pazarn geliimini yavalatmaktadr. Banka-
larn ou, FV sistemlerinin grece yeni bir teknolojiye sahip olmalar ve karllklarnn he-
saplanmasndaki glklerin yan sra, Trk pazarnda henz kendini kantlamam olmalar
nedeniyle hlihazrda projenin kendisini proje finansman modeli altnda bir teminat yaps
olarak kabul etmemektedir.
Bankalar, tketici kredisi fiyatlar ile bu tr projelere ekinceyle yaklaarak zellikle 60 ay
aan vade seeneklerinde normal piyasa koullarnn zerinde faiz oranlar uygulamakta-
drlar. Benzer bir yaklamla, FV projesinin teknik ve finansal fizibilite almas sonrasnda
belirlenecek finansal deeri boa karacak tarzda ve sistemin kurulum bedeline eit ya da
daha fazla miktarda maddi teminat taleplerinde bulunmaktadrlar. Bu ynleriyle tasarlanm
FV Gne projelerinin ou avantajl finansman seenei olumadndan raflarda bekle-
mektedir. EBRD, EIB, JBIC ve Dnya Bankas gibi eitli d finansman kurulular ile Tr-
kiyenin blgesel kalknma ajanslarnn gelitirdikleri destekleyici finansal enstrmanlar ne
yazk ki maliyet, vade ve teminat yaps olarak piyasada oluan beklentileri karlamaktan
uzaktr.
Finansal kiralama (leasing) firmalar, uyguladklar zel (nish) rn stratejileri ve enerji pro-
jelerinde teminatlandrma gerektirmeyen yaplar sayesinde bankalarn riskli kredi grubun-
daki mterilere finansman olana salayarak FV pazarndaki paylarn arttrmaktadrlar.
Enerji hizmet firmalar (Energy Service Company ESCO) enerji alm anlamalar (Power
Purchase Agreement PPA) vastasyla FV sektrndeki yatrmcdan farkl olarak finan-
sal borlanma riskini alan tarafn temantlandrlabilir maddi varln artrmakta ve sistemin
retimsel riskini drmektedir. Bylece yatrmcnn finansal profilinde bir iyileme salan-
maktadr.
2.2. Trkiyede Gne Enerjisi Sektrnn Gelimesi iin 3 neri

Bir lkenin ekonomik kalknmlnn gstergelerinden bir tanesi tketilen ve retilen ener-
ji miktardr. Trkiyede enerjide arz gvenliini salayabilmek iin Yenilenebilir Enerji(YE)
kaynaklar potansiyelinin daha etkin kullanlmas ekonomik kalknmaya giden yolda byk
nem arz etmektedir. YE kaynaklar asndan olduka zengin bir blgede yer alan Trki-
yenin elektrik retiminde gne enerjisinden elektrik retim potansiyelini daha etkin kulla-
nabilmesi iin bu rapor kapsamnda ncelikli olan neri sunulmaktadr;
1. Gne Enerjisi Master Plan hazrlanmal
2. Gne enerjisinden elektrik sat ile ilgili olarak PPA (Power Purchase Agree-
ment) mevzuat oluturulmal
3. atlarn hukuki stats tanmlanarak kiralanmasnn n almal
neri 1: Gne enerji master plan hazrlanmal

neri 1: Gne Enerji Master Plan Hazrlanmal

Gne enerjisi potansiyeli asndan Trkiye Avrupann spanya, talya ve
Yunanistan gibi ansl lkeleri arasndadr (bkz. Grafik 1). Bu potansiyelini
Gne enerjisi potansiyeli
gerektii asndan Trkiye
gibi kullanabilmek Avrupann
iin Trkiye genelini spanya,
kapsayacaktalya ve Yunanistan
bir Master Plan gibi
ansl lkeleri arasndadr (bkz. Grafik 1). Bu potansiyelini gerektii gibi kullanabilmek iin
almasnda gne enerjisi potansiyel alanlar en gereki ekilde yer
almaldr.
Trkiye genelini Bu ekilde
kapsayacak yatrm Plan
bir Master ncelikli alanlarn gerek
almasnda gnepotansiyeline uygun alanlar
enerjisi potansiyel
ekilde yer
en gereki ekilde nceliklendirilmesi
almaldr. Bu ekildeve yatrm
yerli ncelikli
kaynaklarn dorugerek
alanlarn blgelere
potansiyeline
ynlendirilmesi salanabilir.
uygun ekilde nceliklendirilmesi ve yerli kaynaklarn doru blgelere ynlendirilmesi sa-
lanabilir. [17]
Avrupa Fotovoltaik Gne Enerjisi retme Potansiyeli Haritas
YE kaynaklar asndan
Avrupa olduka
Fotovoltaik Gnezengin
Enerjisi bir blgede
retme yer alan
Potansiyeli Trkiye, yaplan
Haritas
dzenlemelerle evre dostu, ucuz enerji retiminde art salayacaktr. Gne
Enerjisi Master Plannn oluturulmas, ayrca zel sektrn bu alanda
YE kaynaklar asndan
yapaca olduka
yatrmlara zengin birolarak
sbvansiyon blgede yer alan
kaynak Trkiye,
alanlar yaplan dzenlemeler-
ayrlmas,dk faizli
le evre dostu, ucuz
kredi, enerji
vergi iade retiminde
ve muafiyeti art salayacaktr.
gibi avantajlarn Gneda
salanmas Enerjisi Master Plannn
etkili olacaktr.
oluturulmas,
Yerliayrca zel sektrn
retimin bu alanda
artrlmas, enerji yapaca yatrmlara
kaynaklarnn sbvansiyon
eitlendirilmesi, olarak kay-
da
nak alanlar ayrlmas,dk faizli kredi, vergi iade ve muafiyeti gibi avantajlarn salanmas
bamlln azaltlmas ayrca evreye daha az zarar verilmesi amacyla YE
kaynaklarnn
da etkili olacaktr. daha fazlaartrlmas,
Yerli retimin kullanlmas enerji
tevik edilmelidir.
kaynaklarnn eitlendirilmesi, da ba-
mlln azaltlmas ayrca evreye daha az zarar verilmesi amacyla YE kaynaklarnn daha
fazla kullanlmas tevik edilmelidir.
neri 2: Gne enerjisinden elektrik sat ile ilgili olarak PPA (Power
neri 2: Gne enerjisinden
Purchase Agreement)elektrik sat
mevzuat ile ilgili olarak PPA (Power Purchase Agree-
oluturulmal
ment) mevzuat oluturulmal
43
Yurtdnda, zellikle Amerikada ve baz Avrupa lkelerinde, gne enerjisi projelerindeki
finansal zorluklarn yan sra iletim ve bakm sorumluluklarnn stesinden gelinmesinde
power puchase agreement (PPA) olarak adlandrlan enerji/elektrik satnalma anlama-
snda; tketici, ortalama 20-25 yllk bir sre iin yatrmcyla yaplan anlama karlnda,
FV sistemine kendisi sahip olmadan ve FV sisteminin kurulumu iin herhangi bir ilk yatrm
maliyeti harcamadan, FV sistemi tarafndan retilen elektrik enerjisi zerinden elektrik ihti-
yacn karlama hakkna sahip olabilmektedir.
PPA modelinde kendi elektriini retmek isteyen mteri/tketici, projeyi gelitiren kiiye

(developer)-yatrmcya, mlk zerinde FV sistemini kurmasna izin vermektedir. Mteri/

tketici FV sistemi tarafndan retilen elektrik enerjisini, anlamada belirlenen tutar ze-
rinden yatrmcdan (developer) satn almaktadr. Bu modelde, sistemin sahibi, projeyi ge-
litiren ve finansmann salayan yatrmc iken, mteri/tketici sistemin rettii elektrii
uygun fiyatlardan kullanan ve sistemin kurulu olduu arazi ya da mlkn sahibi olan taraftr.
Mteri/Tketici hem ilk yatrm maliyetinden, hem de ilerleyen srete ortaya kacak olan
bakm ve iletim giderlerinden kurtulmakta dier bir ifadeyle ilk yatrm maliyetleri, sistemin
bakm ve iletim sorumluluklar dorudan doruya yatrmcya devredilmektedir. Genellik-
le bu sistemde, mteri/tketici, sistem tarafndan retilen elektrik miktarna bal olarak
yatrmcya aylk bazda (anlalan fiyat zerinden) deme yapmaktadr. Mlk sahibi retilen
enerjiyi, sistem sahibinin yazl izni olmadan satamamaktadr. Ancak ihtiya fazlas (tketici
tarafndan kullanlamayan fazla elektrik) enerji yatrmc tarafndan ebeke zerinden sat-
labilmektedir.
Trkiyede gne enerjisinden elektrik retiminde bu sisteme geilmesi lkenin elektrik re-
timinde gne enerjisinden elektrik retiminin paynn hzl bir ekilde artmasn salayacak-
tr.
neri 3: atlarn hukuki stats tanmlanarak kiralanmasnn n almal

Gne enerjisinden elektrik retim pay Trkiyeden daha yksek olan lkelerde elektrik ki-
ralama antlamas olarak adlandrabileceimiz Leasing sistemi uygulanmaktadr. Bu sis-
temde mlk sahibi, elektrik retmek iin gerekli gne enerjisi sisteminin kiracs olmak-
ta ve bu kiralama ilemi karlnda mteri/tketici, sistem sahibine(leasing yapan arac
finansal kurulua) aylk olarak sabit miktarda deme yapmaktadr. Bu lkelerde kiralama
anlamas modelinde sistem sahibi yatrmcya, YE kaynakl tevik ve vergi indirimlerinden
yararlanma olanaklar da salanabilmektedir. Ancak Trkiyede finansal kurulular sadece
Gne Enerjisi panellerinin kiralama olanana sahiptir. Gne Enerjisi tesisinin iletilmesi ve
kiralama sresi bittikten kiracya devri yasal olarak henz mmkn deildir.
Gne Enerjisi sisteminin kurulmas, bakm ve iletmesi yksek maliyetler gerektirdiinden
PPA veya Leasing seenekleri tketiciler iin cazip avantajlar sunacandan gne enerjisin-
den elektrik retiminin yaygnlamasn kolaylatracaktr.

3
SONU VE DEERLENDRMELER
33

Hzla artan nfus, endstriyel ve kentsel bymeye bal olarak Trkiyede on-on be yl
ierisinde enerji talebinin iki katna kaca tahmin edilmektedir. Trkiye, son dnemde iz-
ledii enerji politikas ile hzla artaca ngrlen tahmini talebi karlamak zere, elektrik
retimi iin zengin YE kaynaklarn azami lde kullanabilir hale getirerek enerji arz gven-
lii ve bamszln teminat altna almak istemektedir. Bu nedenle enerji arz portfynde
yenilenebilir kaynaklarn payn nemli lde arttrmak mecburiyetindedir. Kuzey yarmk-
renin gneli kuanda yer aldndan dolay Trkiye iin,gne nmndan elektrik retim
olanaklar bakmndan olduka yksek bir potansiyel mevcuttur.
Son birka yl ierisinde hkmet FV teknolojisine gei iin mevzuat alt yapsn hazrlam
ve yatrm iin uygun zemini oluturma srecini balatmtr. 2013 ylna kadar olan dnemde
lkeyi teknoloji ile tantran birok irket, kurulu ve payda yap kurulmutur. 2013 ylnda
hkmet, sektr dzenleyici yasa ve mevzuatlar dzenlerken, potansiyel yabanc yatrm-
clar ve tedarikiler merceklerini Trkiyeye evirmilerdir. Ayn yl byk lekli FV gne
enerji santralleri iin ilk bavuru yaplm ve sektr ana direk yelken rzgrn almaya bala-
mtr.
2014 yl balarnda yaklak 10 MW olan mevcut kurulu g kapasitesi ylsonunda 50 MW
dzeyine ulamtr. Ekipman maliyetlerindeki Watt bana greceli azalma eilimi ve des-
tek mekanizmalar marifetiyle devreye alnan gne santralleri kapasitesindeki kilometre
ta olarak nitelendirilebilecek toplam 1 GW Kurulu gce 2016 ylnn sonlarna doru ulal-
mas ngrlmektedir. Bu aamadan sonra resmi makamlarca aklanan 2023 hedefi olan
5 GW kurulu g kapasitesine doru geometrik bir artla sektrde ivmelenme yaanmas
beklenmektedir.
Lisanslamas bitmek zere olan 600 MW zerine ilave olarak Karapnar Blgesindeki 2-3
GWlk bir kapasitede lisans verilmesi ile birlikte yeni oluturulmaya balanan YEKA (Yenile-
nebilir Enerji Kaynak Alan) projesi ile (u anda Nide-Bor, Van ve Adana ncirlik blgelerinde
alma yaplmaktadr) 5-6 GWlk kapasite oluumu ve lisansz sektrdeki yatrm eiliminin
nmzdeki be yl iin 3-4 GWa doru uzand gz nne alndnda, 2023 ylnda 10
GWa kadar bir kapasiteye ulalmas sektr paydalar arasnda tellafuz edilen gereki bir
senaryo olarak da dikkat ekmektedir.
Bu sre ierisinde devletin, zel irket ynetiminde olan blgesel datm hatt, trafo ve
fiziki alt yap iyileme gereksinimleri ile ulusal ve uluslararas enterkonnekte iletim hatlarn-
daki yk dalmlarn doru politikalarla ynetecei var saylmaktadr. Dier taraftan 2013
yl Ekim ay itibar ile yaplan yasal dzenleme srecinin gerek FV santrallerinin kurulum
aamasnda ihtiya duyulan uzun vadeli uygun maliyetli finans olanaklar ile yerliletirmenin
zendirilmesi gerekse tesisin iletilmesi srecinde KDV, tarife birim fiyatlama, alm garan-
tisi, ve benzeri destekleyici uygulamalarla dier ilgili bakanlk birimlerinin koordinasyonun
salanmas beklenmektedir.
Brokratik sreler byk lde azaltlmaya allm olsa da daha fazla sedeletirilme ya-
plmas yatrmc cephesinde beklenen bir durumdur.
rnein z tketime dnk yatrmlar ele alndnda elektrik birim sat ve al fiyatlar ya-
trm kararn alma srecinde belirleyici olmaktadr. Mevcut koullarda zel datm irket-
leri ve OSBler aracl ile batdan douya yurt sathnda elektrik kWh bana birim fiyat 18
Kurutan 38 Kurulara kadar ok geni bir bant ierisinde deimektedir. zellikle kayp

kaak orannn ykseldii dou blgelerinde tketicilerin elektrik satn alma birim fiyat da
artmaktadr. Bu durumda kWh bana 10 yl boyunca 13,3 ABD Dolar Cent sabit olan FV sant-
ral retimi elektriin sat fiyat TL olarak 15 Nisan 2014 tarihli dviz kuru ile 28 Kuru iken bu
deer 15 Nisan 2015 tarihli dviz kuru ile 35 Kuru olmaktadr. Bu devinim, yatrm fizibilite
hesaplarnda yatrmn geri dn sresi, net bugnk deer ve i verim oran gibi finansal
oranlarda deiikliklere yol amaktadr.
Daha da nemlisi z tketime ynelik yatrm karar alnrken reticinin ebekeye satt du-
rumda rettii enerjiden elde edecei kWh bana gelir ile mevcut ticari iini yrtmek iin
gereksinim duyduu elektrik enerjisi iin blgesindeki datm irketinden yapaca satn
almadaki kWh bana giderin hangi ynde ar bast belirleyici olmaktadr. Mahsuplama
ynteminde mmkn olduu lde ucuzdan alp pahalya satma aray sz konusudur.
Dier bir deyile ayn datm irketi faaliyet alannda mevcut irketi zerinden retim-t-
ketim hesabyla mahsuplamak yerine esas tketiminin olduu ve ucuz elektrik ald bl-
geden farkl bir yerde orta/sahibi olduu baka bir tzel kiilik zerinden baka bir EDA
blgesinde rettii enerjinin tamamna yaknn YEKDEM fiyatndan satmay tercih etmek-
tedir. Esasen lisanssz YE yatrmlarn desteklemeye dnk yasal dzenlemenin ruhunda
z tketimi karlama beklentisi olduu unutulmamaldr.
Sektr, lisanssz projeleri FV santral kurulu g kapasitesi veya retmek istedii elektrik
enerjisi miktar beklentisine gre 5 ayr grup altnda ele alnmaldr. Zira herbir grubun bu
yatrmlardan beklentisi ve amac nemli lde farkllklar arz etmektedir.
Devlet eliyle oluturulacak lisanssz FV projelerini tevik etme mekanizmalarnn tasarmn-
da 5 ayr grup altnda snflandrlmtr. Bu ayrmnn temelinde dier YE yatrmlarnda
bulunmayan bir zellik olarak FV gne paneli teknolojisinin 250 Watt/adet kapasiteli bir
panelin modler yapda yan yana oaltlarak istenilen toplam kapasiteyi salayacak ekil-
de pratik bir uygulama olana vermesidir. Bu zellik pazar blmlenmesinde birka kWlk
mikro reticiden onlarca MW kapasiteyi salayacak onbinlerce panel ile byk kapasiteli
gne tarlalarna sahip enerji reticisi irketlere kadar krlm gsterebilmektedir.
Lisanssz FV Gne sektr pazar blmlenmesi aadaki biimde yaplabilir:
1. 11 kWa kadar arlkl olarak hane halk veya kk esnaf,
2. 50 300 kW aras z tketime ynelik enerji youn olmayan KOBler,
3. 1 MWlk dilimler halinde retiminin tamamn z tketiminde harcayacak olan
ticari iletmeler,
4. 1 MWlk dilimler halinde mnferit enerji irketleri zerinden retiminin % 90n
zerinde bir orann ebekeye sat yapacak olan yatrmc irketler,
5. OSBler, belediyeler ve dier benzeri kurum ve kurulular.
Kresel elektrik retim sektr, elektrik retmek iin daha eriilebilir, gvenilir, ekonomik
ve evre dostu sistemleri arama amac ile bir deiim geirmektedir. Tek tek kendi cora-
fi konumlarna ve durumlarna dayanarak bu teknolojileri uygulayan lkelerde istenen ve
elektrik tedariinde optimum karmaya ulamak iin YE santralleri daha popler hale gel-
mektedir. Dnya apnda sadece birka blgede ve lkede mevcut petrol ve doal gaz kay-
naklar var iken, bu tr varlklara sahip olmayan lkeler kendilerine alternatif kaynaklar ile

enerji retmenin yollarn aramaktadrlar. Benzer bir aray, evreyi tehdit eden ve gelenek-
sel kalm teknolojileri barndran sistemlerini deitirmek isteyen ve yerine alternatif kay-
naklar arayan lkeler iin de geerlidir.
Finans cephesinden bakldnda zellikle lisanssz FV enerji sistemleri kurmak isteyen ya-
trmc profili, daha ok bireysel ya da KOB bankacl segmentinde kredilendirilmektedir.
Allagelmi lisansl projelerin finasmannda devrede olan ticari bankaclk ve kurumsal ban-
kaclk ube deneyimlerinin bu balamda lisanssz proje mteri profiline uyarlanmas ihti-
yac, bankalarn organizasyonlarnda bir enerji bankacl yaplanmasn da beraberinde
getirmektedir. Hazrlanan projelerin fizibilitelerinin alglanabilmesi, mhendislik ve finansal
uygunluk kriterlerinin oluturulmas ve bankalarda bir yeil rn olarak konumlandrl-
masnda 2015 ylnn ilk yars itibar ile nemli yol katedilmitir. Bununla birlikte yatrmc
cephesinde daha ucuz maliyetli, ok daha az teminat yk getiren ve uzun vade imknna
sahip krediler her zaman iin talep grecektir. Bu srete finansal kurumlar 5-10 yla uzanan
vadelerde uygun maliyetli uluslararas kaynak araylarn srdreceklerdir. Yatrmclarn
devletten faiz destei, baz vergisel muafiyetler gibi daha dorudan tevik ve hibe meka-
nizmalar gelitirilmesi ynndeki talepleri halen srmekte olup bu ynde hkmetin baz
somut admlar atmas ngrlmektedir. Ayrca teknolojinin yerliletirilmesi alannda tke-
ticinin yan sra dorudan yerli ekipman reticisinin de tevik edilecei bir destek mekaniz-
mas beklenmektedir.

REFERANSLAR
[1] International Energy Agency, Technology Roadmap: Solar Photovoltaic Energy,
International Energy Agency, Paris, 2010.
[2] Word Bank Group, Dnya Bankas Grubu Trkiye birlii: lke Programnn Grnm,
Word Bank Group, Istanbul, Nisan 2015.
[3] IHS, Three Year Outlook For Solar Energy Cost Developments, Solar Now Turkey, Istanbul,
2013.
[4] Invest.gov.tr, Labor Force and Employment in Turkey, The Republic of Turkey Prime
Ministry Investment Support and Promotion Agency, Ankara, 2010.
[5] TurSEFF Project Consultants MWH Global and Fichtner, Turkish Sustainable Energy
Financing Facility, Atolye15, 04 July 2013. http://www.turseff.org
[6] E. Oguzoncul, Interviewee, Turkey Sustainable Energy Financing Facility, MWH Global.
[Rportaj]. 25 March 2015.
[7] J. Richtern, Financial Analysis of Residential PV and Solar Water Heating Systems, 2009.
http://www.michigan.gov/.
[8] EPIA, Global Market Outlook for Photovoltaics 2013-2017, EPIA, Brussels, 2012.
[9] The World Bank; Climate Investment Funds, Financing Renewable Energy: Options for
Developing Financing Instruments Using Public Funds, World Bank, Washington DC, 2014.
[10] E. Eren ve E. Oguzoncul, Turkish Photovoltaic Market, Politecnico di Milano, Milan, 2014.
[11] M. Y. Kinali, Kalknma Ajanslar Temiz Enerji Destekleri, Konya: MEVKA, 2015.
[12] TurSEFF, TurSEFF, MWH Global, 05 05 2015. www.turseff.org.
[13] UNEP Riso Centre, Accessing International Financing for Climate Change Mitigation,
UNEP, Roskilde, 2012.
[14] IRENA, Financial Mechanisms and Investment Frameworks for Renewables in Developing
Countries, IRENA, Abu Dhabi, 2012.
[15] Trkiye Enerji Vakf (TENVA), Yenilenebilir Enerji Yatrmlarnn Gereklemesinin nnde
Bir Engel Olarak Risk: ktisat Yazn Neler Sylyor?, TENVA, 4 Austos 2014. http://www.
tenva.org/yenilenebilir-enerji-yatirimlarinin-gerceklesmesinin-onunde-bir-engel-olarak-
risk-iktisat-yazini-neler-soyluyor/.
[16] E. Kulolu ve M. ncel, YEL FNANS UYGULAMASI VE TRKYEDE
UYGULANABLRL, Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , cilt 2, no. 2, pp. 2-19, 2015.
[17] S. Y. zkaya, Yenilenebilir Enerji Kaynaklar, Su ve evre Danman, evre leri Dairesi,
Dileri Bakanl, http://www.mfa.gov.tr/yenilenebilir-enerji-kaynaklari.tr.mfa.
[18] . Derliolu Iksungur, Lisanssz Gne ENerjisi Projelerinde Finansman
Sorunlar, Petrotrk, 11 Eyll 2013. http://www.petroturk.com/HaberGoster.
aspx?id=9605&haber=Lisanssiz-gunes-enerjisi-projelerinde-finansman-sorunlari .
[19] Eclareon, PV Grid Parity Monitor, Eclareon, Berlin, 2014.

NOTLAR


GNE ENERJS N
FNANSMAN
MODELLER
ISBN: 978-605-65469-0-7
GNDER
Bestekar Sok. imen Apt. No:15/12 Kavakldere 06680 Ankara / TRKYE
Tel: +90 312 418 18 87 Faks: +90 312 418 08 38
E-posta: info@gunder.org.tr Web: www.gunder.org.tr
GNE KTAPLII

Fınansman Modelleri Web

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fınansman Modelleri Web

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GNE ENERJS N

Bu Rapor GNDER tarafndan EGC Uluslararas Danmanlk Ltd.ti.ne hazrlatlmtr.

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

Yayna Hazrlayan: Gonca Fide , Sedat YILDIRIM

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.4.3.1 Garanti Bankas 16

1.4.3.2 Halk Bankas 16

1.4.3.3 Trkiye Ekonomi Bankas 17

1.4.3.4 Trkiye Finans

1.4.4 Leasing/Finansal Kiralama 17

1.4.5 Ek Teknik Destek Paketi 18

1.5. Gne Enerjisi Finansmanna Kresel Bak 18

1.6. yi Uygulama rneklerinin Deerlendirilmesi 19

1.6.1 Amerika Birleik Devletleri Finansman Mekanizmalar 20

1.6.1.1 Kitle Fonlamas/Sermaye Ortakl (Crowd-funding) 20

2- Trkiyede Gne Enerjisinin Etkin Finansmannn

2.1. Engellerin Tanmlanmas 24

2.1.1 Politik Sreler 25

2.1.2 Teknik Glkler 27

2.1.3 Finansal Sorunlar 28

2.2. Trkiyede Gne Enerjisi Sektrnn Gelimesi iin 3 neri 29

Panel ve hcre teknolojisinde yaanan gelimeler, kurulumlarn kolayl, zaman ierisinde

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.1 Genel Bak

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.1.1 Sektr Ynlendiren Ekonomik Faktrler

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.1.2 Sektrdeki Engeller

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.1.3 Gl Zayf Frsatlar Tehditler (GZFT) Matrisi

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.2. Finansman Mekanizmalar: Kaynak Deerlendirmesi

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.3. Finansman Aralar

1.3.1. zsermaye Kullanm

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

PV sistem tedarii (anahtar teslim)

Kredi Geri demesi

PV sistem tedarii (anahtar teslim)

deme (taksit ile)

Anahtar Teslim FV Sistem Tedarikisi

Kredi Tahsisi Hakedi Usul Yatrmc

Kredi Geri demesi (Risk stlenici)

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

Tablo 3 Hibe Avantaj ve Dezavantajlar

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

ekil 7 Trkiye Kalknma Ajanslar [10]

Tablo 4 rnek Temiz Enerji Mali Destek Programlar

Bat Karadeniz Kalknma

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

Tablo 5 2015 Yl Kalknma Ajanslar Temiz Enerji Mali Destek Paketleri

KALKINMA AJANSI TOPLAM DESTEK BEDEL [TL]

1.4.2. Uluslararas Finansal Kurulular ve Programlar

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

ekil 8 Sektre destek veren uluslararas finansal kurulular

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

1.4.3 Banka Kredileri

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

Tablo 6 Banka Kredileri Avantaj ve Dezavantajlar

BANKALAR KRED PROGRAMLARI

Lisanssz Elektrik retimi Destek Kredisi

BU RAPORDAKI BILGILER KAYNAK GOSTERILMESI SARTI ILE KULLANILABILIR

AFD Enerji Kredisi

Kendi Elektriini Kendin ret