Tark Akan, 1949'da istanbul'da dodu.

Bir ay sonra babas

nn tayini kt. Anadolu'da byd. Denizi ilk kez 16 yanda
grd, bu kadar ok su nasl oluyor diye dnd. Sabahtan
akama kadar denize bakt. Babas albaylktan emekli oldu.
Evi geindirmek iin dn salonunda mdrlk yapt. Ta
rk, Ataky Plaj'nda cankurtaranlk, sandal kiraya verme, bi
Bu kitabn ilk 50.000 basmnn geliri, yazar tarafndan
let karaborsacl yapt. Yldz Teknik Universitesi'ne bal
Nzm Hikmet Kltr ve Sanat Vakf 'na braklmtr.
yksek makine mhendislii gece blmne devam etti.
Gndzleri kt iportacl yapt, gece niversiteye gitti.
Tam bu srada Ses dergisinin artist yarmasna 'nc bile
gelsem be bin lira alrm' umudu ile girdi, ama birinci oldu.
1970'te ilk filmini ekti. Makine mhendisliini brakt. Yk
sek Gazetecilik Fakltesi'ne girdi. Film tekniini ynetmen
Ertem Eilmez'den ald. '74'te byk deer verdii, tiyatro y
netmeni ve yazar Vasf ngren, hocas oldu. Bugne kadar
110 film ekti. Sinema tarihine geen filmlere imzasn att.
11 yldr eitimci. Anne Kafamda Bit Var, ilk kitab.
 Bu k i t a b n olumasnda, beni uyararak, destekle
yerek, zorlayarak bana yardmlar dokunan, eref Gr,
Ahmet Kamaz, Hseyin Ba, Zeki kten, Ali zgen-
trk, zdemir nce, Yusuf Kurenli, Rutkay Aziz, Can
Dndar, Atilla Cokun, Kymet Cokun, Turgay Fiek
i, Alaettin Aksoy, Gltin Kamaz, Nurdan Beergil ve
Acun Gnay'a teekkr ederim.
WWW.CZGLFORUM.COM
 1. Blm

Bir Dakika,
Beni Nereye Gtryorsunuz?
 "Sana hibir ey olmayacak, greceksin bak.
Elini kolunu sallayarak dar kacaksn."
Uak havaalanna yaklarken Mjdat (Ge
zen) beni yattrmaya alyordu. Onu duymu
yor gibiydim. Tutuklanacak olursam onun neler
yapmas gerektiini dnmeye altm; tandk
birka kiinin adn saydm.
"Onlar hemen ara, avukatm devreye sok,"
dedim; bir de btn gazeteleri aramasn tembih
ledim.
Pencere kenarnda oturuyordum, Mjdat ya
nmdayd. Almanya'dan birlikte dndmz ka
filenin br elemanlar da uaktayd. st ste vis
ki itiimi anmsyorum. Sk sk dar bakyor
dum. Heyecanlydm. Yerde beni nelerin bekledi
ini bilmiyordum. Uak inie geti. Arkama d
np baktm. Halit (Kvan) Aabeyle iaretlee-
rek selamlatk. Perran (Kutman), 'gl ol, tela
lanma, arkandayz' anlamnda yumruunu skp
pck yollad. Hrriyet gazetesi yaz ileri m
dr de bizimle birlikte uaktayd.
Durduk. Herkes hareketlendi, ben bir trl
yerimden kalkmak istemiyordum. Gnlszce,
ar ar hareket ediyordum. Mjdat'a dndm:
"Beni gtrrlerse bavulumu sen al," dedim.
"Bavulla ubeye gitmek istemiyorum. Yan ceple-

11
rinden birinde telefon defterim var, onu yok et." likte geldiimiz kafiledekiler sadece bakyorlard.
Yolcular birer ikier ua terk etti. evrem- Derken polisin sesini yeniden duydum:
dekilere baktm. Halit Aabey ile Perran dnda "Hakknzda tutuklama emri var."
kilerin kaamak ve korkak baklaryla karla "Hangi nedenle? Ne olmu ki?"
tm. Gz ucuyla szldm hissediyordum. Soruyu gene Mjdat sormutu. Polisler bilgi
Sulayc tavrlar ve baklar dikkatimi ekti. y vermemekte kararl grnyorlard; koluma gir
le telalydm ki daha uaktan kmadan polisle diler, kuyruktan ktk. Beni pasaport kulbeleri
rin gelip beni gtreceini sanyordum. ne sokmayacaklarn anladm. Yrdk. Yanda,
Korktuum imdilik bama gelmemiti. Ua 11: l nde 'Emniyet Odas' yazl oday grdm. He
a yanatrlan krn iinden yrdm, kori men, beni arka taraftan karacaklarn dn-
dorlar getim, keler dndm. Srekli evreme lum. Birden,
bakmyor, sivil polis aryordum. imdi uradan "Bavullarm var; bavullarm almalym," de
kacak diye bekliyordum, ama yoktu ite. Yanm yiverdim.
da Mjdat vard. O da heyecanl grnyordu. Bunun zerine beni pasaport kulbelerinin
Kuyrua girmi insanlarn ardna eklendim. yanma gtrdler. Bir polis pasaportumu ald,
Bir anda kravatsz ama takm elbiseli i k i kii dik herkesin nne geti, pasaportumu uzatt. Kuy
katimi ekti. Bana bakyorlard. Pasaport kont rukta sra beklememize gerek kalmadan, polisle
rol iin benim girdiim srann ucundaki polis birlikte salona gittik, bavullarn dnd yr
kulbesinin yanma geldiler. Oradan da dorudan yen bandn nnde beklemeye baladk.
bana yneldiler. Gzlerini stme dikmilerdi. nce pasaportu alan polis, sonra yava yava
Artk emindim; bunlar sivil polisti. Tm hareket yolcular geldiler. Mjdat'n biraz telah ve akn
leri ar ekim grmeye baladm. olduu dikkatimi ekmiti. Polise bir eyler daha
"Tark Bey, sizi yle alalm; pasaportunuzu sordu:
verin, biz hallederiz..." "Tark' nereye gtryorsunuz?"
Konuacak halim kalmamt. Havaalannn "Emir var, baka bir ey bilmiyoruz."
ortasndaki karmaa ve grltde siyah-beyaz ve Gene elde var sfrd. Beklemeye koyulduk.
hareketsiz dikiliyordum. Bu manzaradan makas Uzunca bir ara geti. Mjdat dayanamad:
la oyulup karlm, baka bir deftere yaptrl " y i ama, nereye gtrdnz de mi bilmi
mtm. yorsunuz?"
Mjdat benimle konuan polise dnd: Polis bu kez yant verdi ama nce bizi yle
"Bir sorun mu var memur bey?" bir gzel bekletti. Uzunca bir aradan sonra,
Polisler onu duymazdan geldiler, hibir ey "Birinci ube'ye," dedi.
sylemediler. Pasaport kuyruu uzuyordu ve bir-

12 13
 * * * BT ara, Mjdat ve Halit Aabeyle birlikte ya-
nmda duran Hrriyet gazetesi yaz ileri md
Bir koturmadr gidiyordu; insanlar kendi rne dndm (Nezih Demirkent):
dertlerinin peine dmler, ellerinde paketler, "Ahi, gazeteniz yazar artk olup biteni; hem bu
antalar, bavullarla dkknlara giriyor, kyor, benim iin bir savunma da olur," dedim.
grevlilere bir eyler soruyor, bir yerlere yetime Bylece Hrriyet'in desteini alm olacak
ye, bir eyleri karmamaya alyorlard. Asln m
da geip gidenlerin evlerine ya da otellerine var Yaz ileri mdr rahat grnyordu. Hi
mak dnda hibir ey umurlarnda deildi. Ba dnmeden,
zen birileri acyarak bana bakyordu ya da belki "Sen hi merak etme, gereken her ey yapla
bana yle geliyordu. caktr," dedi.
"Abime syle, evi boaltsn," dedim Mjdat'a. (Dedi ama, Selimiye'den salverildiimde tu
'Demiryol filmi iin Ankara Makine Kimya tuklanma haberim dnda benimle ilgili en ufak
Enstits'nden aldm fnye ve kitaplmdaki bir yaz yaynlanmam olduunu rendim.)
yasaklanm kitaplar gelmiti aklma. Silahm Bavullar gelmeye balad. Buradan sonra ne
bulmalarn da istemiyordum. reye gideceimi, beni nelerin beklediini bilme
Mjdat'la srekli konuuyorduk. Neler yapl diimden, bavulum ne kadar ge grnse o kadar
malyd? l k aklmza gelenler, olaslklar ve daha iyidir, diye dnyordum. Ho, zaman kazan
bir sr acele ve heyecan sonucu treyen dn makla elime ne geeceini de bilmiyordum ya,
celerdi. Bir ara Mjdat, polise; gene de artk ynelmi olduum belirsizlie do
"Tark'n hibir suu yok; Tercman gazete ru gidiimi geciktirebilmenin peindeydim. Ama
sinin yalan yanl bal yznden oluyor btn o konuda da ansszdm ite; bavulum ilk birka
bunlar," dedi. bavulla birlikte kp gelmiti. Bozuldum. G
Sigara stne sigara iiyordum. zmle izliyordum, yaklat, yaklat; alaym m,
Bavul bekleme yerinde tandk birileri var m almayaym m, alaym m almayaym m... A l
diye bakyorum, sanat arkadalar gryorum. madm. nmden geip gitti. Bavulum nmden
Onlar da beni gryorlar. Merak ve dikkatle tan yedi-sekiz kez geti. Mjdat kendininkini alm,
dk bir yz aradm halde baklarmzn bu bu beni bekliyordu. Bavullarn alan gidiyordu. Ba
lumasndan rahatsz olmutum. Aradm neydi vullar iyice azalmt. Mjdat,
bilemiyorum; belki bir tr destek, yreklendirme, "Seninki nerede?" dedi. "kmad m?"
ya da ne bileyim, kta grrz, meraklanma, Ona durumu aklamak yerine, bilmiyorum
mesaj. Ama bazlarnda, "Tark Akan tutukland!" diye dudak iareti yaptm.
diye bir azdan barma istei var gibiydi. Biraz daha zaman geti. Yanmdaki polislere

14 15
dndm:
"Benim bavulumu Mjdat alsm, ubeye ba
vulla germeyeyim," dedim.
Polisler kabul ettiler. Hemen bavulumu
aldm, Mjdat'n el arabasna koydum. Ar ar,
amaszca hareket ediyordum, havaalanndan ay
rlmak istemiyordum. Polis yle bir kolumu
drtt. Mjdat, Halit Aabey, ben ve polisler hi
konumadan dar ktk.
Beni tanyanlar oluyordu; glenler, el salla
yanlar...
stme bir sululuk duygusu yapmt, kur-
tulamyordum. Suratm askt. Gzlerim srekli
tandk birilerini aryordu.
k kapsnda sivil polis daha belirmiti.
Mjdat'la ptk. Gzlerine baktm, ayrldk. yaptm ey. Aratan normalin stnde grlt
Saat be buua geliyordu.
Ak mavi, sivil plakal, ksa burunlu bir mi
nibse bindim. Kapnn karsna denk gelen yer
deki koltua oturdum; ofrn arkasna, cam ke
narna. Yanma pasaport ilemlerimle ilgilenen
polis oturmutu. Bir tanesi en ndeki tek kiilik
koltua, elinde Akrep tayan -drt polis de ar
kamdaki koltuklara yerletiler. in ciddiyetini bi
raz daha hissettim.
ndeki polis, telsiziyle talimat geti:
"...numaradan ...numaraya..."
Biraz sonra yant geldi:
"Dinlemedeyim."
"Mdrm, mal aldk, yola kyoruz."
"Anlald, tamam."
Hareket ettik. nmzdeki araba, iindeki
drt kiiyle sivil plakal beyaz bir Renault'ydu.
16
Bir ara arkama baktm; bir Renault da arka
mzdan geliyordu. yle sk bir ablukaya alnm
tm k i , neredeyse kendimden kukulanacaktm.
Neden bu kadar gvenlik nlemi aldklarn
zemedim. Sknt bast. Sakinlemek iin yine
lediim szler anlamn yitirmiti, ktmserlie
teslim olmutum. Gittike karamsarlatm. Lond-
ra asfaltna ktk. Hi kimse konumuyordu. Ben
bir eyler syledim sonunda; ksa sorular. Yantlar
da ok ksa oldu. Onlara sigara tuttum. Hepsi
aldlar. Havay biraz yumuatmak istiyorum; ben
size i y i davranyorum, siz de bana i y i davrann,
demeye getiriyordum. Olmaz ya, olsun istiyor
dum.
Bir ara, minibs incelemeye baladm. Hep
geliyordu; aa baktm, bastm yerler r
mt, egzoz patlakt, koltuklarn yay krk, d
emeleri yrtkt.
"Dklyor bu minibs," dedim. "Geceniz
gndznz yok, aldnz az buz sorumluluk de
il. Keke daha modern aralarla alabilseniz."
O anda neler dndler bilemiyorum, ama
sylediklerimde samimiydim. Ortalk biraz yu
muar gibi oldu. Araya uzun sessizlikler girse de
karlkl sorular soruldu. Telsiz srekli akt, bir
kulam oradayd. Hangi semtten gesek "imdi
uray getik!" - "Anlald!" - "imdi buray ge
tik!" - "Anlald!" seslerinin eliinde ilerliyor
duk. Polislerle sohbet koyulamaya balamt.
Havadan sudan konuuyorduk ama arada ciddi
sorular da geliyordu. Az aradklarn anladm.
Yer belirleme konumalar bir ara kesildi. Telsizin
Anne Kafamda Bit Var 17/2
br ucundaki ses sordu:
"Neredesin - Neredesin?"
"u anda Mecidiyeky'deyiz mdrm, on
dakika sonra oradayz."
Ve Gayrettepe Emniyet Mdrl grnd.
Ana kapdan ieri girdik. Sola kvrldk. Birinci
ube tabelasnn nnde durduk. Kapda bizi
bekleyen be-alt kii vard; biri ksa boylu, esmer,
ok sert yzl, kravatl, tekiler kravatsz, kot
gmlekli. Arabadan indiim an koluma giren po
lis beni giri kapsndan ieri soktu. Sert yzl
kravatl olann yanndan geerken, adam,
"Ge bakalm Tark," dedi; kaln bir sesti.
Byk kapdan ieri girdiimde karma
byk bir salon kt. Salonda, oturulacak yerle
rin dnda banka veznesi biiminde caml bir
blme vard. Yandaki kapdan bu blmeye sokul
dum.
Kravatl, kaln sesli, sert yzl adam, ieride
ki masann yannda dikilmiti. Bana:
"stnde ne var ne yoksa hepsini masaya
koy!" dedi.
Sylediini yaparken bir baka polisin ona
'Mdrm' dediini duydum. Hemen, abucak
bir daha bakp bu sert grnl adam incele
dim.
Saatimi, kemerimi, her eyi masann zerine
koydum. zerimde 10.000 mark vard; hepsi yz
lk bir demet para. Onlar da masann zerine b
raktm. Mdrn gzleri ald:
"Ka para var orada?"
"10.000 mark," dedim.
Mdr,
18
"Neden bu kadar ok parayla dolayorsun;
nereden buldun?" gibi sorular sordu. Paray Ege
men Bostanc'dan almtm.
Mdr yzme bakt, sonra polise dnd:
"lemleri hzla bitirin. Paray kasaya koyun,
emanete aln. Tark' da yan tarafa aln, beklesin,"
deyip gitti.
teberimi kaydederek bir naylon torbaya
koydular. Trk paralarn bana verdiler,
"Bunlar sana gerekli olacak, cebine koy," de
diler.
Pek bir ey anlamadm, ama aldm. Sonra be
ni bu caml blmeden kardlar. Dar ve uzunca
bir koridora geldik, sal sollu kaplar vard. Biraz
yrdm. Tam kardan, gzleri bal bir genci
getiriyorlard. B i r i kolundan tutuyordu. Kenara
ekildim, yanmzdan getiler. Bir an tutulup kal
dm sanki, hibir ey dnemedim, arkama ba
kamadm bile. Neler oluyordu byle, hibir ey
anlayamyordum. Yalnzca korku hissediyordum,
gittike byyen bir korku.
Beni bir odaya soktular. erde kimse yoktu.
k i elik masa, daktilolar, dosya dolaplar gr
yordum. Polis beni bir sandalyeye oturttu, gitti.
Uzun bir sre orada kaldm. Srekli birileri giri
yor, bir eyler yapyor ve gidiyordu.
Akam saat yedi ya da sekiz sularnda mdr
geldi. Sakin grnyordu. kimiz de ayaktaydk.
Olayn nasl olduunu sordu. Hemen byk bir
telala btn oyunculuk yeteneimi ortaya koya
rak en inandrc rolm oynamaya baladm.
Acele acele Tercman gazetesinin yanl bir ba
lk attn, yanl bir haber hazrladn, hibir
19
suum olmadn uzun uzun anlattm. Ayakst
bir ifade ald,
"Sen merak etme, yarn sabah erkenden seni
savcya gnderirim, ifaden alnr, serbest brak
lrsn," deyip gitti.
Nasl rahatlamtm birden. Sabah buradan
kurtulacaktm, serbest kalacaktm, ite bu kadar
d hepsi. eri giren sivil polislerle sohbet ediyor
dum. Zaman zaman ellerinde Akreplerle baka
polisler girip kyor, telefonlar, telsizler, anonslar
duyuluyordu.
Saatler geti.
On bir buuk dolaylarnda bir polis hmla
ieri girdi:
"Kalk! Benimle gel!" dedi sert bir sesle.
Birlikte koridora ktk. Giriteki byk salo
na geldik. Beni havaalanndan alan komiserle bir
polis daha orada bekliyordu. Her ey birden kes-
kinlemiti, ortalkta sivri bir eyler dolanyordu.
Derken mdr geldi. Surat askt. ok fkeli g
rnyordu. Polisler hemen yle bir toparlandlar.
"Bu adamn bavulu nerede? Avrupa'dan by
le mi geldi?" diye bard mdr.
Polislerden biri yantlad:
"Hayr efendim, arkada Mjdat Gezen g
trd."
Mdr bana yneldi:
"Mjdat nerede oturuyor?"
"Bilmiyorum."
Mdr baryordu:
"Hayvan herifler! Gidin abuk her eyi halle
din! Evini de arayn!"
Arkasn dnp kfrederek uzaklat. Salo-
20
nun havas deimi, arlamt. Neler oluyor
du, anlamyordum. Beni gene ayn minibse bin
dirdiler. Bu kez be polisle yola ktk. nmz
de, arkamzda Renault arabalar yoktu. Sirkeci'-
den girip sahilden ilerledik. Telsizle srekli ola
rak Mjdat'n evini soruyorlard. Hi konumu
yordum. Az nceki kaygsz halimin aksine telah
ve moralsizdim. Cankurtaran'a yaklarken polis
lerden biri,
"Yahu ok acktk, urada kftecide yemek y i
yelim, ne dersin?" dedi.
Hemen atldm:
"Tabii, ok iyi olur, ben de ok acktm."
Cankurtaran'm hemen kesindeki lokantaya
girdik. Her eyi ben smarladm, onlar yediler.
Telsiz srekli alyordu. Mjdat'n adresi telsiz
le bulundu, yazdlar. Polisler kfteleri yedike
gevemilerdi; davranlar deiti, sanki biraz
yumuadlar. Yemein sonunda gelen hesaba ise
ap kalmamak mmkn deildi; inanlmaz bir
rakam vard faturann stnde. Alt st kfte ye
mitik, ama lokantann iki- akamlk hesab
kadar bir para tutmutu. Polislerle lokanta sahibi
nin ili dl olduklarn dnmeden edememi
tim.
Tekrar minibsle sahil yolundan devam ettik.
Evime doru gidiyorduk. Heyecanm bastrmaya
altm. Acaba Mjdat, aabeyime syledi mi,
acaba aabeyim evi temizledi mi, evdeki fnye ve
kitaplar ortadan kalkt m, kalkmadysa nasl bir
yol izleyeceim, ne sylemem gerekir; bunlar d
nyordum. Komiser srekli telsizle konuuyor-
21
du. Kar telsiz de, biz geldik bekliyoruz, gibi ya odaya hemen bir gz attm: Kitaplmn yars
ntlar veriyordu. Benim komiser yer bildirdi, "u boalmt. Bunu grnce byk bir rahatlk duy
kadar zaman sonra intikal edeceiz," dedi. De dum. Tabii kitaplmn yer yer bo olmas ho ol
mek ki bir ekip de evimin nnde bekliyordu. mayan bir grntyd. Polis anlamt ama bir
Eve yaklatka merakm da, heyecanm da ey yapamyordu.
artyordu. Zeytinburnu'nu getik, Bakrky sahi (Salverildikten sonra aabeyime kitaplar ne
line yaklayorduk. te gelmitik bile. Kaldrma yaptn sordum; fnyelerle birlikte hepsini de
ekilmi bir minibs ve askeri kamyon gzme nize attklarn rendim. k i arkadayla eve gel
arpt. Bizim minibs br minibsn arkasna miler, kitaplara bakmlar, bakmlar, bunlarn
yanat. Arabadan indik. arp kalmtm; ev hangisi yasak hangisi deil, iinden kamam
re, sivil polis ve G3'l birok askerle doluydu. lar; sonra bir avukat arkadana telefonla sormu
Sanki bir kaleyi ya da dman evini kuatm lar, gene iin iinden kamamlar, bunun zeri
lard. Apartmann nn askerler sarmt; hepsi ne ne kadar krmz kapl kitap varsa hepsini ba
nin gz stmdeydi. Askeri kamyonun hemen vula doldurmular. Asansrle indirirken asansr
yanndan bir yzba bana doru geldi. br mi km, komular kurtarm. Evin nndeki de
nibsteki polislerle birlikte apartmann d kap niz kenarnda ellerinde i k i bavulla i k i kii, saa
sna doru yrdk; askerler darda kald. Ev sola bakmlar, polise yakalanrlarsa ne yapacak
deki yasak kitaplar ve filmde kullandmz fn- larn dnmler. Hepsini birden mi, yoksa tek
yeler aklmdan kmyordu, heyecandan baka tek mi denize atacaklarna karar verememiler,
bir ey dnemiyordum. Asansr olmasna ra tek tek atmlar, hafif bir lodos varm, atlan k i
men merdiveni trmandk; bir ordu gibi. Merdi taplarn bazlar denizde yzmeye balam, onlar
vende insanlar kaynyordu, ama katlardan kp da korkularndan hepsini birden denize atp ka
bakan olmamt. kmaya devam ettik. Altnc mlar.)
kata geldiimizde; soluk soluaydk. Anahtarla Evimin her yeri didik didik aranyordu; Cahit
kapy amak zereyken, yzba, Bey ve yzba dnda ieride on polis vard. Po
"Bir grg tan gerek. Komularndan birini lisin biri yatak odamdan Nesimi'nin kendi el yaz
alp gel," dedi. s ile yazlm bir iirini buldu, salona, komisere
Alt katta oturan Cahit Bey'in adn syledim. getirdi. Baz kitaplar komisere gsterip, masann
Polis daha aaya inmeden Cahit Bey kapy at. zerine brakyorlard. Bu arada ben polislere ay
Heyecan her halinden belliydi; ksa boylu, gz demlemitim. Herkese yetecek kadar ay bar
lkl, iman bir adamd, yz mosmordu, elleri dam olmad iin eit eit bardaklarla ikram
titriyordu. Polis gerekenleri syledi. ettiimi anmsyorum. Telsiz srekli alyordu.
Kapy atm. l k olarak ben girdim. Sadaki Sra zabt tutmaya gelmiti. Komiser el yaz-

22
syla yazyordu. Masann stnde biriken birka
yasak kitap vard ama onlar kaydetmedi. Nesi-
mi'nin iirini yazmak istedi.
"Bunu da yazmayver," dedim.
Anlalan, Cankurtaran'daki kfteler ie yara
mt; onu da yazmad.
Tutanan altn Cahit Bey ile, yzba imza
ladlar. Yasak hibir ey yoktu ama tutanak i k i
dosya kd tutmutu.
Aa indik. Askerler gitti, biz, i k i minibsle
yola koyulduk. Bu kez Mjdat'n evine gidiyor
duk.
Cihangir'e Tavukumaz'dan girdik. Dolat
mz, evi zor bulduumuzu anmsyorum; ara so
kaklardan birindeydi. Kapy aldk. Mjdat'n se
si duyuldu:
"Kim o?"
Yant kesin ve netti:
"Polis!"
"Bir dakika," dedi Mjdat ieriden.
Uzun bir sre bekledik. Neden sonra kap
ald, Mjdat stnde gecelikle kapda dikiliyor
du.
"Hayrdr, bir ey mi var?"
"Mjdat, bavulumu almaya geldik," dedim.
Bizi ieri ald; drt-be polis, bir de ben. Bavu
lum salonun bir kesinde duruyordu. Mjdat po
lislerle konumaya balad. Ben hemen bavulu
atm. Telefon defterim yerinde duruyordu. Mj
dat bu ii halledememiti anlalan. Polislere bel
li belirsiz bir bak attm, defteri halnn altna so-
kuverdim. Bavulu kapattm. Dar kmak zere
24
ilerlerken, yatak odasnn kapsndan bir kzn ya
takta oturduunu grdm.
Bavulla birlikte dar ktk. Minibse, ora
dan Gayrettepe'ye.
ok yorgundum. Gecenin ya da drd ol
malyd. Ortalk sakin grnyordu. Adnn T. ol
duunu rendiim mdre durum rapor edildi.
(Zaten evdeki arama boyunca ve Mjdat'n evin
den bavulu almamz srasnda telsizle olup biten
den srekli haberli klnmt.) T. aksi ve suratsz
davranyordu. Birka saat nce beni yreklendi
ren, sabaha karsn, diyen adam o deildi sanki.
Elimdeki bavulu iaret ederek,
"Onu uraya brak," dedi, sonra pose dnd:
"Tark' aaya aln. Tek kalsn." Bana bakarak
devam etti: "Yarn seni savcya gnderirim, bir ge
ce yat bakalm..."
yle farklyd ki tavr... Yanndan ayrlmadan
nce, polise,
"Sert yapma, gzn balamana gerek yok,"
dedi.
Kolumdan tutan polisin yol gstermesiyle,
nce eyalarm braktm, sonra da bavul kova-
lamacasmdan nce birka saat beklediim odalar
dan getik. Koridor bitti, geni bir kap ald.
Dner merdivenlerden aa indik. Bu kez byk,
demir bir kapnn nnde durduk. Polis kapya
vurdu. Demir ktlenin orta yerindeki gzetleme
kapak ald, birisi bize bakt, sonra kap al
d, elinde kahn bir sopa tutan bir adam belirdi.
eri girer girmez dayanlmaz bir koku duydum.
Giriteki geni alan, elh-altm metrekare kadar-
25
di. Polisin kald odack solda, kzlarn kaldn
sonradan reneceim hcrelerin uzand taraf
tayd. On-on i k i hcre de sa yanda vard. Polisin
odasnn karsnda bir hcre daha olduunu gr
mtm; ieride tahta bir ranza vard ve hcrenin
kaps yoktu.
k i polisle birlikte bir sre polisin odasnda
oturduk. Srekli imal szler ediyorlard, sanki
hafiften sorgulanyordum. Sopal polis arada dal
ga geiyordu. Yorgundum. Onlara da sylemi
tim: "Yorgunum," demitim. Beni getiren polis
yarn kacam syledi. Sopal olan da olduka
lml davranyordu. Saatin ka olduunu artk
kestiremiyordum. Bir sre sonra beni kardaki
kapsz hcreye koydular. stne karton kutular
serilmi tahta ranzaya uzanr uzanmaz uyudum

26
 Sabah olmu, gn mt. Birtakm sesler
duyuyordum, ama gzlerimi aamyordum. Yeni
den uykuya daldm. Uykumun en derin yerinde
bacaklarma bir tekme yedim. Neye uradm
armtm.
"Ne oluyor lan be!" diyerek yerimden frla
dm.
Tam kfr basacakken birden nerede olduu
mu anmsadm. Duvara arpm gibi durdum. Yel
kenlerim suya indi. Basmdaki polis avaz kt
kadar baryordu. Toparlanamadan bir yumruk
da mideme yedim; ranzaya kp kaldm. Polis
kolumdan tuttuu gibi beni akla savurdu. S
rekli de kfrediyordu:
"Bunun ne ayrcal var? K i m koydu bunu
buraya?"
tilip kaklrken yerde oturmu, ayaklarn
uzatm birilerini grmtm, ama ne olduunu
anlayamamtm. Polis beni duvara evirdi; bir
yandan kfr ediyor, bir yandan da fotorafya
fotoraflarmn ekilmesini, parmak izlerimin
alnmasn emrediyordu. Komiser olduunu d
ndm.
Fotoraf beni evirip evirdi. O na kadar du
vara dnk olan gzlerim, yerde oturmu, yalar
yirmi dolayndaki ocuu grd sonunda. Gz-

29
leri balyd. Baklarm, ekmek gibi kabarm ta A., kzlar tarafna,
banlarna takld. Bakakalmm. Bir ayak taban "Doktor, doktor!" diye seslendi.
nn bu denli iebileceini aklm almamt. Deh Kck, kot pantolonlu bir kz geldi. Sonra
ete kaplmtm. Gzlerimi ocuklardan alam dan kzn tp fakltesinde okuduunu rendim.
yordum. Fotoraf elime rakaml bir tabela tutu "unlara bir bak," dedi A.
turup sal sollu fotoraflarm ekti. Baklarm Hcreden iyice dar kmtm. Kz, A.'dan
hl ocuklardayd. rktc ayrntlar grmeye pamuk filan istedi. A. da,
balamtm; i tabanlarda ilerinden szan ka "Yrt onlar," dedi.
nn kuruyup siyaha dnm olduu yarm ya Kz, kck boyuyla ocuklardan birini aya
da birer santimlik yarklar vard. ocuklarn sa a kaldrp yere bastrmaya alt. Dayanama
kallar uzamt. Birinin elinde de bir ilik oldu dm, hcreye girdim. Dalmm.
unu grdm.
Fotoraf iini bitirdi, yeni grdm bir po
lise seslenerek;
"Tark Abi'yle bir resmimizi ek, hatra olur," "k lan dar!" sesiyle uyandm.
dedi. ktm. Tanmadm bir polis, beni iterek,
Bir gzel fotoraf ektirdik. Sonra bir fotoraf "u pezevengi dokuz numaraya at!" dedi.
da polisle. Aradan ne kadar zaman getiini kestiremi-
Fotoraf, yordum; uzun zamandr kendimde olmadm
"Abi parmak izi iin gelecekler," deyip gitti. dndm.
Polis beni odasna soktu. Ortada pis bir masa Doktor kz, ocuklarn ayaklaryla ilgilenir
vard, st ekmek krntlaryla doluydu. Odann ken yanlarndan geip hcrelerin olduu koridora
i k i taraf tel rglerle evrilmiti. Yumuak bal girdik. Birka ift gz grdm. Polis bir kapy a
bir adamd polis, adn syledi: t. eri girdim. Karanlkt ve beter bir sidik koku
"A." su vard. Hcre le gibi tuvalet kokuyordu.
Kaytan bykl, parlak, siyah sal biri. Bana Tek basmaydm. Bir sre sonra gzlerim ka
sigara verdi. ranla alt. Zemini seebiliyordum. Her taraf s
Gzm, oturan ocuklara taklmt. A. bak lakt. Kapnn karsna denk gelen elli-altm
larmdan rahatsz oldu. enemi tutamadm, o santimetrekarelik kuru bir yer fark ettim; oraya
cuklara ne olacak, falan gibi szler syledim. A. gidip meldim. Koku dayanlacak gibi deildi.
da beni yeniden kaps olmayan kardaki hcre Bulunduum yer i k i metreye bir metre kk bir
ye gnderdi. odayd. iim gelmi, karnm ackmt. Sigara is
Buradan baknca ocuklar grebiliyordum. tiyordum. Kafam karmakarkt. Hcre kaps-

30 31
nm stndeki boluktan dar baktm. Hcreler vurmaya baladm. Gene kar hcreden biri,
den be-alt tanesini grebiliyordum. Sa tarafta "Polis bey deme abi, dayak yersin, amirim
tuvalet vard. Kar hcreden bir ocukla gz gze de," dedi.
geldim: Bu kez hem A m i r i m ' demeye, hem de kapya
"Abi ho geldin," dedi alak sesle. vurmaya baladm. Uzun bir zaman sonra A. gel
"Sigaran var m?" dedim. di, kapy at:
"Yasak abi, yasak." "Ne var?"
Sonra o kck aralktan bakalar seslendi: "iim geldi; tuvalete gitmek istiyorum."
"Gemi olsun Tark Abi!" diyenler, yumruk "Tuvalet izni gnde keredir, akama gider
larn skarak destek olmaya alanlar, el salla sin, sabret," dedi.
yanlar oldu. Yan hcredekilerle de selamlatk, Tam kapy kapatacakken araya girdim:
birbirimize el salladk. Herkes sakallyd. Birine, "Tuvalet urada; hcrelerden kimse bakmyor."
"Ka gndr buradasn?" diye sordum. Hi oral olmad. Kapy kapatp gitti. Kuru
"Elli," diyenler, "altm," diyenler oldu. zemine meldim. Bacaklarm iyice skyordum;
olmuyordu gene de. melmek de kr etmiyordu.
Her an birisi gelip beni alacak diye tetikte Yolu yoktu, hcreye iemeye karar verdim. Kap
bekliyordum. Ama gene de zaman gemek bilmi nn stnden yeniden koridora baktm, kar hc-
yordu. Ara sra kar hcredeki ocuklarla gz g redekilere alak sesle seslendim:
ze geliyorduk. Oturuyordum, kalkyordum, me- "Arkada, baksana yahu... Tuvaletinizi nereye
liyordum, melmi olarak uyumaya alyor yapyorsunuz?"
dum; olmuyordu. Zamanla baa kamyordum. "Orada st kutusu yok mu?"
Dayanamadm, kapya vurmaya baladm. Polise "Burada bir bok yok!"
seslendim: "O zaman koyver gitsin."
"Arkada! Bir dakika bakar msn? Polis bey! Ks ks gldler.
Memur bey!" Bir sre daha sabrettim, sonra hcreye ie
Azm kapnn stndeki delie yaklatr dim. Belli olmasn diye kuru blm slatmama-
m, avazm kt kadar baryordum. ocuk ya dikkat ettim. iimin kokusundan rahatsz
lardan birisi, olurum sanyordum ama fark etmedim bile. eri
"Tark Abi... Abi sakin ol, dikkatli ol," diye deki sidik kokusu zaten her eyi bastryordu.
uyard. Rahatlamtm. Meer i yapabilmek ne gzel
Kimse gelmemiti. ldracak gibi oldum. Sa- mi, ne bulunmaz nimetmi... O rahatlkla me-
kinleemiyordum. imde ayaklanan ey bir trl lip biraz kestirmeye altm. Zaman zaman ba
yatmyordu. Bir sre sonra kapya daha hzl ardm da.

32 Anne Kafamda Bit Var

33/3

* * *
Karnm ackmt. Saati merak ediyordum.
Skntdan patlayacak gibiydim; skntdan, tedir
ginlikten, meraktan. Her dakika koridora bak
yordum. Arada bir hcre kaplar alp kapan
yordu, ama neler olup bittiini gremiyordum.
Her seferinde yerimden kalkp baktm ama bou
na. Bir aralk meldiim yerde gene uyudum.
Bir hayli zaman geti. Arada bir kar hcredeki
ocuklarla konutuk. Polisin ayak seslerini du
yunca hemen geri ekiliyorlard.
Polis koridorda bas bas baryordu:
"Aranzda konuan grrsem ananzdan do
duunuza piman ederim!"
Bir yandan da kaplara sopayla vuruyordu.
Ackmtm. Su bile yoktu.
Derken kaplar teker teker almaya balad.
ocuklar nmden geip tuvalete gittiler. Sra be
nim hcreme geldi, polis,
" dakikan var, abuk ol," dedi.
Tuvalete gittim.
Byle tuvaleti askerde bile grmemitim. Ala
turkayd, ii azna kadar bok doluydu. Kokusu
da grnts de le gibiydi. Bir kenarda, darack
bir oyuntunun ucunda bir lavabo vard. i simsi
yah olmutu. Suyu atm, ayaklarma dkld; la
vabonun ortasnda geni bir atlak vard. Elimi
yzm ykadm, kana kana su itim. Tuvalet ii
mi de halledip dar ktm. Kapda bekleyen po
lisle birlikte i k i adm atp hcreme girdim.
Bylece hcremde neden yerlerin su iinde
34
olduunu da anlamtm; btn bu pislik tuvalet
ten tap geliyordu. Gene yerime oturdum. Hafif
hafif kanyordum ama dorusu umurumda de
ildi. Uyuklamaya baladm.
Kimbilir ne kadar zaman getikten sonra
uyandm, ayaklarm alsn diye hcrede biraz
dolatm. Hcrenin duvarlar boyunca, ayaklar
mn slanmasna aldrmadan yryordum. Za
man geiyordu herhalde. Darda hi ses yoktu,
t kmyordu. Herkes uyuyor, diye dndm;
ben de uyudum.
* * *
Gece yarsn getiini dndm saatler
de, ayaklarm smklbcek gibi toplayp yere
kvrlmken, birdenbire kap ald. Frladm
ayaa kalktm. Birini stme doru ittiler. Gen
bir ocuktu; yirmi-yirmi bir yalarnda. Kapya
baktm; olaanst i r i bir polis hcre kapsn
kaplam dikiliyordu. Elleri de kocamand. Aa
beyim de ok iriyan biridir, polisin irilii aklma
yer ettiine gre aabeyimden bile yaplyd de
mek, diye dnecektim sonradan.
Polis, hcreye getirdii ocua sordu:
"Sen neden geldin lan?"
Ayaktaydm. Merak ve heyecanla izliyordum.
"Benim bir suum yok," dedi ocuk.
"Ne yani lan, suun yok da seni camiden mi
aldlar, pezevenk, neden aldlar?"
"Evden aldlar... Ders alyordum... Tp fa
kltesinde okuyorum. Beni aramyorlar aslnda,
abimi aryorlar; ama beni aldlar."
35
 "Abin kimmi lan?"
"Mehmet ener. Ben de Hasan Hseyin e
ner."
"Balatma lan Ahmet'inden Mehmet'inden!
Kimmi lan Mehmet ener?"
"Aca'ya silah veren," dedi ocuk, vnerek.
O na kadar ocuu i i yiyecekmi gibi bakan
polisin tm hrs tkenmiti.
Ben araya girdim; fkeyle:
"Bu ocukla beni ayn yere koyamazsnz,"
dedim.
"Sen de kimsin lan?"
"Ben Tark Akan'm."
"Ne olmu lan Tark Akan'san? Neden ka-
lamyormusun bununla? Bu insan deil mi?"
enemi tutamadm, ettim lafm:
"Ben bu faistle kalamam, beni baka yere..."
Mideme bir yumruk yedim. Ayaklarm yer
den kesildi. Neye uradm anlayamamtm.
Kendimi yerde buldum. ki- tekme de yerde ye
dim. Kafam kolluyordum. Kfrn bini bir para
tabii. Mideme yediim yumruun arsn bede
nimin her yerinde hissedebiliyordum. Derken
kap byk bir grltyle kapand. Kafam yava
yava kaldrdm. ocuk karmda duruyordu. Ba
na bakyordu. Toparlandm. Kuru olan yere
meldim. ylece duruyorduk. Uzun bir sre hi
ses karmadan bekledik. Sonra anlamsz, sama
sapan eyler konumaya baladk. Zaman zaman
gzlerimiz kapanyordu, ama srekli birbirimizi
kontrol ediyorduk.
* * *
36
Sabah olmutu. Yani ben sabah olduunu tah
min ediyordum. Hcre kaplarnn teker teker
aldn duydum. Bir ses, bakkaldan bir ey isti
yor musunuz, diye soruyordu. Hcrelerden ek
mek, beyaz peynir, st, salam sesleri geldi. Bizim
hcrenin de kaps ald. Bakkal,
"Ne istiyorsunuz?" diye sordu.
Yan hcrelerden duyduum eylerin hepsini
syledim:
"250 gram beyaz peynir, ekmek, 250 gram sa
lam, kutu st."
Bakkal,
"Sen burada yenisin galiba," dedi. "Bunlar sa
na yetmez, sabah, len, akam yiyeceksin."
Her eyi i k i katma karttm, parasn verdim.
Bakkal yanmdaki ocua sordu.
"Benim param yok."
Bakkal da ekip gitti.
Bakkaldan saatin sabah alt olduunu ren
mitim. Bir sre sonra polis teker teker hcrele
rin kapsn ap tuvalet ziyaretlerini balatt.
Hcrelerin tuvalet ii bitince bakkal erzak dat
maya balad. Alktan perian durumdaydm. Ye
mekten baka bir ey dnmyordum. Sipari
lerim gelmiti. A kurtlar gibi yemeye baladm.
ocuk bana bakyordu. Gz yediklerimin ze
rindeydi. Dayanamadm, onu da ardm. Kah
valty paylatk.
Saatin sekiz buuk olduunu sandm sra
larda, bir polis sesi duyuldu. Yksek sesle adlar
okunuyordu. Her okunan ada karlk hcreler
den bir ses geliyordu. Polis, hcrelerden yant gel
dike 'sorgu' ya da 'sevk' diyordu. Kaplar alp
kapand. Yirmi-yirmi be kiinin ad okundu.
Kapnn stnden izliyordum. ocuklarn st
ba kirliydi, aslnda k i r l i deildi de le gibiydi;
sakallar uzam, yzleri kararmt. Gencecikti
hepsi. Can kulayla admn okunmasn bekle
dim; okunmad. Sonra sesler azald. Sessizlik ge
ne her yere yayld. www.cizgilforum.com
* * *
Kemde oturuyordum. Birden kap ald.
Hemen ayaa kalktm. Polis,
"Sen gel," dedi, beni dar kard.
Koridor boyunca yrrken giriteki alan g
rebiliyordum. Yry sresince, daralp genile
yen gr alanma giren yedi-sekiz ocuk, yzleri
duvara dnk bekliyorlard. Birka adm atp ba
ka bir hcrenin nnde durduk. Polis kapy at.
"eri gir."
eri girdim. Kapy kapatt. Bir eyler olacak
diye umutlanmken, kacam dnp heye
canlanmken kendimi baka bir hcrede, gen
lerle birlikte bulmutum. Benimle birlikte yedi
kiiydik. Buras da ktm hcreyle ayn byk
lkteydi; i k i metreye bir metre. eri girdiimde
bazlar ayaa kalkt. Teker teker, 'ho geldin',
'gemi olsun' gibi eyler sylediler. Hemen, yedi
kiinin burada nasl kalacan sordum. Glmeye
baladlar.
" k i kii de sorguya gitti, bir de onlar dnerse
o zaman gr bak," dediler.
Oturduk. Sk tepi bir durumdaydk; bacak-
38
larm uzatanlar, toplayanlar. Kapnn altndan bi
raz olsun hava alrm diye yana oturmutum, ama
olacak gibi deildi. erisi ok havasz ve scakt.
Birka kii donuyla oturuyordu. Hcre tavannn
aydnlk olduunu fark ettim. Sokaklarda kald
rmlarn stne denen kaln camdan yaplm
t. Byle birka hcrenin zerinde herhangi bir
yap yoktu anlalan. Bir kede st kutular du
ruyordu. Birkann iinde st, birkann iinde
su ve i vard; hepsinin yeri ayryd tabii. Za
manndan nce ii gelen duvara doru dnyor,
kutunun iine ieyip yerine koyuyordu. Karton
kutunun iine yiyecekler konmutu. Kutunun
her yeri yalyd. Alm karton kutular yerlere
serilmiti; bunlarn zerinde oturuyorduk.
ocuklarla sohbet ettik. lerinde hi sac ol
madn vnerek sylyorlard ama gene de
hepsi ok temkinli grnyordu; kimin ne oldu
u belli deildi aslnda. Herkes ajan, polis olabi
lirdi. Benim neden ieri girdiimi merak ettiler.
Uzun uzun anlattm. Avutmaya altlar.
"Sana hibir ey olmaz, hemen karsn," de
diler.
Hepsi renciydi; baka baka niversiteler
de okuyorlard. Aralarndan bazlar ok uzun s
re ieride kalmt. Biri doksannc gnne yak
layordu, yani her an sevk edilebilirdi. Gzalt
sresi krk be gnd; bu sreden fazla Siyasi u-
be'de tutmaya haklar yoktu. Ama krk be gne
yaklarken Skynetim'e sevk karlyordu, Se
limiye'de savc serbest brakyordu, ocuk da se
viniyordu serbest kaldm diye. Oysa ocuu geti
ren ekip Selimiye'nin kapsnda bekleyip serbest
39
kalan tekrar tutukluyor, gene Siyasi ube'ye ge sre kesiliyor, sonra yeniden balyordu. K i m i za
tiriyordu; ikinci bir krk be gn balam oluyor man lklar ok derinden geliyordu, duymak
du. erdeki ocuklar 'birinci krk be' ya da 'ikin iin kulak kabartmak gerekiyordu; bazen de ses
ci krk be' diye konuuyorlard. ler iyice ykseliyordu. Bu sesi sabaha kadar din
len tuvaletinden sonra kutudaki yiyecekle ledik. kenceden gelen ocuun anlattna gre
ri paylatrdlar. Akam yemei ayrld. bir eve yaplan operasyonda polislerin elinden ka
Bir-iki kii yan yatabiliyordu. Bazlar, otur an gen bir kz ikinci kattan aaya atlam, bir
maktan yorulanlar, ayaa kalkyordu, o zaman bi yerleri krlm. Kzn krklaryla oynayarak i
raz yer alyordu. Akama doru, saat be gibi, kence yapmlard. nanlacak gibi deildi ama
yava yava sorgudan dnler balad. Ben 2 nu insan lklar duyunca baka bir ey olamaya
maral hcrede kalyordum. Kap ald. Bir ocu can dnyordu. Sabaha doru ses kesildi.
u ieri attlar. Arkadalar hemen ocuu tutarak
yere yatrdlar. ocuk pelte gibiydi. Yalnzca inli Sabah tuvaleti, bakkal fasl... Sekiz kiiden
yordu. Hcrenin tam ortasnda uzunca yatyordu. yalnzca i k i ya da kiinin paras vard. En ok
Hepimiz ayaktaydk. Grnrde herhangi bir ey para veren bendim. Paralar kutuya atlyor, sipari
yoktu; kan, morluk gibi. Sonra ocuklardan biri, i bir kii yapyordu. Aramzda komn hayat ba
"Elektrikten geliyor," dedi. lamt; olan olmayana verecekti. "Sosyalizmi ya
ocua glkle su iirdiler. evresine - atyoruz," diye espriler yapyorduk.
melmitik. Uzun bir sre uyudu. Akam uyand Sabah yemeinden sonra gene listeler okun
nda kollarnn tutmadn grdm. Filistin as du. Her hcreden iki- gen kt. Bizim hcre
ksna almlar. Kayglanacak bir eyi olmadn, den i k i kiinin ad okundu; biri sevk, biri sorgu
ertesi gn hareket edebileceini sylediler. Yeme iin. Sevk iin giden neeli, sorguya gidense ask
ini arkadalar yedirdi. ocuk yerde yatt iin suratlyd. Benim adm gene okunmad.
drt-be kii ayakta duruyor, srayla yere meli- ocuklar meydanda topland. Ayak sesleri ya
yorduk. Zaman gesin diye her eyden konuu va yava azald. Hcrede yatan ocuun kollar
yorduk. Bazen espriler yaplyor, fkralar an hareketlenmeye balamt. Bir arkada kollar
latlyordu. Geici de olsa bir an rahatlyorduk. na masaj yapmaya alt.
Akam tuvaletine ktk, sonra yemeimizi len tuvaleti, len yemei, sohbet derken,
yedik. Kutudan karlan ekmekler blnd, ii akama doru ikenceden dnenler geldiler. Hc
ne beyaz peynir, ikier dilim salam ve zeytin kon relerin kaplar ald, kapand. Bizim hcreye
du. kimse gelmemiti. Akam tuvaletinden sonra alt
Ge bir saatte bir kzn uzaktan gelen lk kii oturduk. erisi tenhalamca sanki biraz ra
larn duyduk. Uzun uzun baryordu. Sesi bir hat etmitik.

40 41
 Birden kap ald. Polisin biri bana, fkralar anlatyordu. Neesini herkese bulatr
"k ulan dar!" dedi. yor, ieridekilere moral depoluyordu. Gemi
Hibir polis 'ulan'sz konumuyordu. Ben he gnlerdeki olaylar arptarak, komikletirerek
men ceketimi aldm. (eri girerken siyah, mev anlatyordu. Hepimiz glyorduk.
simlik, gzel bir ceketti, bazen yastk, bazen yor ocuklar, neden ieri girdiimi sorduklarnda
gan diye kullannca ceketlikten kmt.) Ayak o yantlad:
kablar demir kapnn dnda duruyordu, hepsi "Seni de mi camiden aldlar yoksa?"
birbirine karmt. Hepsi de topuuna baslarak, Laf azmdan almt. Glmeye baladm.
terlik gibi kullanlyordu. Mokasen de olsa byle Ben de yava yava rahatlyordum.
kullanmak zorundaydk, nk ayakkabya har ersi metreye metre grnyordu. Tam
canacak zaman yoktu. O kargaada ayakkabm krk kiiydik ieride. yle scak, yle bunalt
buldum, giydim. O saatte sorgu olmad iin d cyd ki herkes donla oturuyordu. ounluk duva
ar kacam diye umutlanmtm. Polis nden ra yaslanmt. Tavanda 40 mumluk bir ampul
bir-iki adm ilerledi, hemen yan taraftaki hcre yanyordu. erisi sarmtrak bir renk almt, du
nin kapsn at: 1 numaral hcre. varlar terlemiti; sarmtrak bir su akyordu. Yer
"Gir lan ieri!" lere gene karton kutular alm, yer dei yapl
Ayakkablar hcrenin kapsnda karttm. mt.
Kapnn nnde bir sr ayakkab vard. eri gir Mhendis, herkesi teker teker tantmaya ba
dim. Kap kapand. lad:
Bir-iki adm attm, sadaki duvarn ortalarn "Bu TKP'den, idamlk. Bu falanca rgtten,
da zar zor bir kiilik yer atlar, oraya oturdum. balk tutarken yakalanm, denizdeki balklar ze
ocuklarn hepsiyle selamlatk. hir liyormu..."
"Ho geldin, seni burada grmek ne garip, de Btn ocuklarn adlarn biliyordu. K i m i an
mek yalnz deilmiiz," dediler. latrsa o glmeye balyordu. armtm. Tutuk
B i r i oturduu yerden kalkp, lanma, ikence ocuklarn umurlarnda deilmi
"Abi buraya otur, rahat edersin," deyip kap gibi grnyordu. Mhendis, biri iin,
nn gsterdi. "Bunun u kadar bombalama ii var," gibile
Onlar rahatsz etmemek iin, rinden bir eyler sylyordu ama sanki ocuun
"Buras iyi," dedim. umurunda deil gibiydi. "Bu enayi tm," "Bu
Biri dnda hepsi ok gen. O birisi, sarn, polis, buna dikkat et," diyordu, gene kimse ciddi
posbykl, ak renk gzl, otuz-krk yalarnda ye almyordu. Duvara sralananlar teker teker an
cin gibi bir adam. Mhendis odalarndan birinin latt ve kapya yakn duran, ok zayf, irkin su
bakanym. ok neeliydi, ok da konukand, ratl bir ocukta kald: "Bu iimizdeki tek faist

42 43
polis kpei; ajandr. Burada ne duyarsa gider yu ra ile dllendiriyorlar," dedi.
karda anlatr." Kibrit kutusunun eczasnn kk bir paras
ve bir kibritle sigaray yakt. Kibriti ve eczasn da
Akam tuvaletinden sonra sra akam yeme o faist vermiti. Sra bana gelene kadar dokuz ya
ine gelmiti. Bir daire oluturduk. Karton kutu da on kii vard. Sigaraya yiyecekmi gibi bak
lar ortaya geldi. Mhendisle ocuklardan biri, ne yordum. Herkes birer frt ekip yanmdakine ver
valeyi paylatrdlar. Akam yemeinde nevale di. Duman flerken elleriyle datyorlard. So
nin hepsinin bitmesi gerekiyordu, sabah yenileri nunda sra bana geldi. Sigaraya bir asldm. Daha
alnacakt. Yemekler yendi. Kenarlara ekildik. duman brakmadan bir daha asldm. Sigaray
pler topland, p kutusuna atld; salamn zar, yan tarafa verdim. Benden sonra bir-iki kiiye da
peynir ktlar, ekmek krntlar. Ben de donla ha gitmiti k i , mhendis ciddi bir tavrla:
oturmaya baladm. "Ayp ettin Tark," dedi.
Bir ara mhendis, aka m yapyor, ciddi mi, anlamamtm.
"Tark ay ier misin?" dedi. "Bak burada krk kiiyiz, sen i k i nefes ektin,
Herkes kkrdamaya balad. Yant vermedim. bakasnn hakkn almaya hakkn yok..."
Bir eyler dnd belliydi. Sonra bir daha sordu: Suratma tokat yemi gibi olmutum. Ne di
"ay ier misin? imdi demleyeceiz." yeceimi bilemedim.
Herkes oyunu biliyor, glyordu. Ben de "Arkadalar, kusura bakmayn, uzun zaman
gldm. dr sigara imiyorum, zr dilerim," dedim.
"Yemein stne mis gibi olur, ierim," de ocuklardan biri,
dim. "Tark Abi, bover, ben ekmiyorum, hakkm
"Tark'a ho geldin ay demleyelim, yle de senin olsun," deyip sigaray yanmdakine geirdi.
il mi arkadalar?" Daha kt oldum.
"Tamam. Olur," dedi herkes. Sigara faslndan sonra ayaklarmz ileri uza
Ben de bunun altndan ne kacak diye me tp kenarlara oturduk. Felaket kanyordum. Ka
rakla bakyordum. Yemek yerken oturduumuz pnn altndaki aklktan baka hava alacak hi
gibi dizildik, geni bir daire olduk. Mhendis fa bir yer yoktu. Bazlar kapnn yannda duranlarn
iste dnd: biraz daha kenara ekilmesini istiyor, azlarn
"Ver bakalm bugnk dln." kapnn altna sokup dardan hava almaya a
Faist hemen bir yerlerden bir tane sigara lyorlard. O zaman da ieri hi hava gelmiyordu.
kartt. Glmeye baladm. Demek ay, sigarayd. Bir sre sonra mhendis sabah kahvalts iin
Mhendis, para toplamaya balad. Kapnn yannda bir ivi
"Bu ocuk yukarda kustuu zaman, onu siga- ye aslm orabn iindeki paralan sayyordu:

44 45
 "Evet arkadalar komn paras azalm, olan durumdaydk. Yzst ya da srtst yatyorduk.
lar atsn bakalm." Duvarn b i r i ikenceden gelenlere ayrlmt.
Birounun hi paras yoktu. Olanlar verdi. Uyumak ok nemliydi, nk ertesi gn k i m i n
Derken mhendis, elenceli bir tavrla faisti sorguya gidecei belli deildi. Din ve dayankl
konuturmaya balad: olmak gerekliydi. Btn bir gece deliksiz uyu
"Hadi bir kere daha anlat ili'deki u ocuu mak olanakszd oysa. Bitler ve pireler, kalabalk
nasl vurduunu." ve havaszlk, tek tip besin. (Ayn hcreyi payla
"Bo ver abi, hep bunu anlatacak deiliz ya." tm kimya mhendisi Hseyin'den sonradan
"Anlat olum, Tark gibi yeni gelen arkadalar reniyorum; besinlerin hibirinde tuz yok, be
var, onlar da duysunlar sizin ne menem bir pislik den terliyor, tuz kaybediyor, tuz alamyor. Bu da
olduunuzu." bedendeki direnci kryor, zihni yoruyor. Besinler
Biraz bekledik. ocuun anlatmaya niyeti ol bilinli seilmi. CIA'nn deneylerinden alnan
mad anlalnca sz mhendis ald: bask ve ikence yntemleri de dahil olmak zere
"imdi bu kpek, solcu bir ocuu uzun bir direnci krmak iin her yol uygulanyor. Besinle
sre izlemi, ocuk evine gitmi, apartmann d rin hepsi uyumay da dinlenmeyi de gletiri-
kapsn anahtarla aarken bu herif silah daya yormu.)
m, ocuu giri katma itip drt-be el ate etmi, Sabaha kadar debelendik durduk. Tam uyku
hemen oradan koarak ayrlm, keyi dnm, ya dalacakken yan hcrenin kaps alyor ya da
sonra rahat rahat yrmeye balam, bir ke da kapanyor, bir demir grlts duyuluyor ya da
ha dnm, bir daha, apartmann br kesin uykudayken hcredeki birisi fenalayor, kapya
den km; yani bir daire izmi. Halk apart vuruluyor, polis arlyor, yardm isteniyor; tabii
mann nne toplanm vurulan ocua bakyor polis hemen gelmedii iin uzun bir sre kap
mu, bu da (eliyle gstererek) kalabaln arasna yumruklanyor, hcredeki herkes uyanyor.
karp kendi vurduu ocuun cesedini seyret Bu hcrede i k i ya da gece kaldm. kence
mi. nsan msveddesi. Burada tek olduu iin ye en ok bu hcreden adam gtrdler. Yedi-se-
sesi pek kmaz." kiz kii gidiyor, drt-be kii geliyordu. Gelenler
Eaistin yzndeki alayc glmsemeyi anm perian durumda oluyorlard. Kan ieyenler, eli-
syorum. kolu tutmayanlar, sabaha kadar inleyenler, zaman
zaman alayanlar. Annesine ya da kz kardeine
yaplan ikenceyi kimilerine zorla seyrettirdikle
rine tank oldum.
Akam oldu, uyku saati geldi, ama ne mm
kn. Balk kasalarmdaki palamutlar gibi dizilmi Gene bir sabah tuvaletten dnm kapnn

46 47
tan kar duvarnda yerde yatyorken kap hm
la ald. k i polis ieri bakt. Biz yava yava to
parlandk, yatanlar doruldu, bazlar ayaklarn
toparlad. Polis,
"Burada bir artist varm," dedi. "Kimmi bu
artist?"
Gzleriyle beni aryordu. Adamn kstah tavr
birden sinirime dokundu, zaten sinirlerim ayak
tayd, yerimden kprdamadm.
"Ulan kalksana ayaa!" diye bir bakasna
bard, gzleriyle de beni aryordu. Baklar ze
rimden drt-be kez gemesine karn tanmad
beni. Sonunda,
"Buradaym," demek zorunda kaldm.
"k dar."
Toparlandm. Pantolonum zaten zerimdeydi,
gmleimi giydim. Ceketimi alp dar ktm,
demir kap grltyle kapand. Ayakkablarm
biraz zor buldum.
Hcreden biraz uzaklatk. Polis durdu. Ben
de durdum. Polis A. geldi yanmza. polis ve
ben, ylece dikiliyorduk. Sonunda polislerden bi
ri (A. deil):
"Al bakalm u sprgeyi eline," dedi.
Aldm.
Bararak devam etti:
"Beni dinleyin! Herkes pn kapnn altn
dan atacak; artist de buralar sprecek!"
Bir an, spreyim mi, sprmeyeyim mi diye
dndm. Sonra elimdeki sapl sprgeyi ayak
larmn evresinde ufak ufak, isteksizce hareket
ettirmeye baladm.
"Ulan plerinizi dar kartn, yoksa fena
48
yaparm!"
Dokuz-on hcrenin hibirinde hareket olma
d. Ben de gnlsz, sprmeyi braktm, pleri
beklemeye baladm. Kimsenin kmldamadn
grnce polis sinirlenmiti:
"Ulan plerinizi dar kartn! Vatan haini
Tark Akan toplayacak!"
O da ne? l k kez biri bana Vatan haini' diyor
du... Szler kulamda yankland...
Zaman geiyordu, ama hl hibir hareket
yoktu. Sinirine hkim olamayan polis, bir numa
ral hcrenin kapsna sk bir tekme att ve ana-
avrat kfre balad. Bir bana dnyor, "Vatan ha
ini!" diye baryor, bir hcrelerden yana dnyor,
kfrediyordu. Sonra en utaki hcrelerden onu
lgna eviren ses duyuldu:
"Memur bey, ben sprrm... Tuvaletleri de
ykarm... Ama ona yakmaz..."
Hi bu kadar gururlandm anmsamyo
rum... Boazm dmlenmiti...
Polis fkeyle o sesin geldii yere yneldi. Bir
yandan da,
"Hangi hcreden geldi lan o ses? K i m lan o?"
diye kpryordu.
Araya girdim:
"Arkadalar, olay bymesin, karn pleri
nizi, ben temizlerim."
br hcrelerden de sesler ykseliyordu:
"Olmaz Tark Abi, sen brak, biz temizleriz..."
"pmz kartmayacaz..."
Polis sinirden ve aresizlikten olduu yerde
kalakalmt. Ne yapacana karar vermek iin
dnyordu. Hakaret ederek hcrelere doru
www.cizgiliforum.com 49/4
atlacakken A. kolundan tuttu,
"Uzatma, tamam," diyerek polisi yattrmaya
alt. Polis hl hcrelere dnm baryordu:
"Komnist eolueekler!"
A. yanma geldi.
"Tark; brak sprgeyi."
Baran polisi de kenara ekti.
A.'yla birlikte kzlar blmnn bulunduu
yana gittik. Buras deiik bir yer. Yeni yaplm
sanki. Yedi-sekiz hcre, kaplar ak, ileri kzlar
la dolu. Beni de bu hcrelerin en batan ikincisi
ne koydu Polis A.; numarasn anmsamyorum.
Hcrenin ii ok karanlkt; lamba yoktu. D
ardaki k, kapnn stnde ve altndaki iki-
parmak aklktan ieri vuruyordu. Daha nce de
rastladm, st karton kutularla kaplanm tah
ta ranzalardan birini grdm.
Oda bir metreye i k i metreydi. Bu hcredeki
ilk gnmn neredeyse tamam uykuyla geti.
Zaman zaman uyanp dar baktm; kzlarn geti
rilip gtrllerini grdm, tekrar yattm, kalk
tm, birka adm yrdm, yattm. Akam oldu.
Acktm.
Gecenin ge bir saatinde Polis A. beni dar
kard:
"Gel, biraz konualm."
Geni sahanln kenarndaki evresi telle
rl, kafes gibi yerde oturduk. Elektrikli ocakta
ay kaynyordu, gzm aya dikmitim. Anla
m olacak k i ,
"imdi bir ay ieriz," dedi.
50
Oturup sohbet etmeye balamak zereyken
d kap vuruldu.
"Sen hcrene git; ters birisi geldiyse i y i ol
maz," dedi.
Hcreme gittim. Biraz sonra A. geldi, gene be
ni alp gtrd. Ayn sahanlktaki tel rgl alana
geldik. Bir polis daha gelmiti, krmz bir sakal
vard, zayf, kt suratl, kt bakl biriydi. G
zm bu kez de sigaraya dikmitim. Sohbete ba
ladk.
Filmlerde hangi kadnlarla oynadm? Ka film
yaptn? Trkn oray nasl?
Derken sigaralar yakld, ilk sigarada sarho
oldum, arkasndan ay... Bir bardak, bir bardak
daha... Oh, dnya varm...
Sorularna ksa yantlar veriyordum. Aslnda
beklediim eyleri sormaya ne zaman balaya
caklar diye tetikte dinliyordum. Tam tersine, du
rum belden aa sorulara dnmt:
"Sevime sahnelerini nasl yapyorsun? Ka
dnlar ne yapyorlar?" diye balayp, "Ka nly
le yattn?" trnden pespayelikler.
Benden yant alamadklarn grnce ak ve
srarc sorulara getiler.
Bu arada ben sorulan baka yne ekmeye
alyordum:
"Ne kadar maa alyor sunuz? Bu parayla nasl
geiniyorsunuz? Evli misiniz?"
Yaam koullarnn zorluundan sz ediyor
dum. Konuyu daha duyarl ve yumuak noktalara
getirmek istiyordum. Baktm sohbet beklediim
gibi ilemiyor, buradaki hcre yaantmzdan ko
numaya baladm. Onlarn da ikyetleri vard:
51
Zaman zaman bitlendiklerini, bitleri eve gtr ses kesildi. Biraz sonra gene balad; hcrede fare
dklerini, y i r m i drt saat nbetin ar geldiini mi vard acaba? Her yere baktm ama bir eyler
anlattlar. Bu sre boyunca hep sigara imitim. kemiren bir fareye rastlamadm. Ses kesildi.
Ge saate kadar oturduk. Azm zehir gibi Ayaklarm uzatp, 'Olum Tark, kafay tozutu
hcreme dnerken A.'dan sigara istedim. Bana yorsun,' diye dndm. Ama ses gene balad.
be tane sigara ve kibrit verdi. Ranzaya yatp bir Bu kez dikkatlice dinledim, hcrenin neresinden
sigara yaktm. geldiini anlamak istiyordum. Kap tarafndan
Sabah gne her zamanki gibi baladk; tuva deildi. br taraftan olmalyd. Ses ranzann al
let, bakkal, sorguya gidenler. tndan geliyordu. Usulca yaklatm, bir ey yaka
Kapnn stnden baktm, zayf, ksack boy layacak gibi eildim. Hibir ey grnmyordu.
lu kzlar, polis nde onlar arkada sorguya gidiyor Ellerimle yeri yokladm. Tkrtya ok yakndm
lard. Hcremin sa yannda tmyle kzlara ait ama grnrde bir ey yoktu. Ranzann altndan
olduunu dndm be ya da alt hcre vard. ktm, kibrit aldm, gene aa eilip bu kez kib
Solumdaysa bir tek hcre. r i t i yaktm. Tam keden, i k i duvarla yerin birle
Kzlar akama dndler Durumlar iler a tii keden geliyordu ses. Kibrit bitene kadar
yd. Birbirlerine yardm ediyorlard. Biri ayak bekledim. Ses gittike ykseliyor, yaklayordu;
kablarn eline almt. Hepsinin gzlerinin feri biri duvar oyuyordu. kinci kibriti aktm sra
snm, ar ar yryorlard. da duvarda kalem geniliinde bir delik ald. Bu
Polis A.'nm yerinde baka bir polis grdm. taraftan biraz da ben yardm ettim. Delik parmak
Sonradan rendim: ad O. imi. Ona Kemik K byklne ulat. te yandaki konumaya ba
ran diyorlard; iriyar, posbykl, bal rengi sal, lad:
illi suratl, kt bakl biriydi. Seyrek salarn "Arkada merhaba."
geriye doru taramt. Alt ocuu olduunu "Merhaba."
renmitim. "Sigaran var m?"
k i tane sigaram kalmt, birini akam yeme Ne diyecektim imdi? Bir tek sigaram vard,
inden, ikincisini sabah kahvaltsndan sonraya ona da gzm gibi bakyordum; aman krlmasn,
ayrmtm. slanmasn, sabah kahvaltsndan sonra keyifle
Akam oldu. Yemeimi yedim, sigaram yak ieceim, diye...
tm, uzandm. Ortalk ok sessizdi. Hafif kestir "Var ama yalnzca bir tane."
dim. Gece yarsndan sonra ranzada dorulup "Ne olursun bir nefes ekeyim."
oturdum, ayaklarm kar duvara uzatm du Sesinden, o sigaraya benden daha ok ihtiyac
rumdaydm. Dnyordum. Derken kulama olduunu sezmitim. Sigaray yaktm. ki- de
tkr tkr sesler geldi. evreme bakndm, ama rin nefes ektim ve ranzann altna girip delikten

52 53
sigaray uzattm. Sigara tam arada, duvarn iinde
kald.
"Abi, alamyorum, biraz itsene," dedi.
Kk parmamla ittim. Sonunda alabilmi
ti.
"Sa ol karde."
Sohbet balad. Kck delie dudaklarm mek istemiyordu. Polisler ekitirdi. Her ey tam
z yaptrp yle konuuyorduk.
"Seni neden aldlar?"
"Avrupa'da yaptm bir konuma yznden."
"Sen kimsin?"
"Tark Akan."
"Olamaz abi; bendeki ansa bak... ok mutlu
oldum, Senin burada olduunu duymutum."
"Sen kimsin?"
"Dev-Sol Marmara sorumlusuyum."
"Ka gndr buradasn?"
"Krk be gnden fazla oldu. Beni mahvetti
ler; her gn ikenceye alyorlar."
"Yalnz msn?"
"Geldiim gnden beri yalnzm, tek kalyo
rum. Polisten baka kimseyle konumadm. Biraz
konualm. Seni nasl aldlar?"
Birden kukulanmtm. Konutuum bir po
lis olabilir miydi? Benden ne renmek istiyordu
ki? Bir sre byle eyler dnp durdum. Ba
ma gelenleri ksaltp iirerek anlattm; daha do
rusu geitirdim.
"Seninki bir ey deil, hava cva... Seni bra
krlar. Gzda vermek istiyorlar. Kafan takma,"
gibi bir eyler syledi.
Ketum davranyordum, ekmiyordum. Bir s
re sonra sohbet tkendi. Ranzamda oturmaya
54
baladm. Saatin bir hayli ge olduunu tahmin
ediyordum.
D kapnn kapandn duydum. Kulam
dardayd. Derken hcremin nnden i k i polis
geti. Kzlarn hcrelerine doru gidiyorlard.
Gzm onlara diktim. k i kz aldlar. Kzlar git
benim hcremin nnde olup bitiyordu. Kzlar
dan biri bard:
"Bu saatte sorgu olmaz! Ben sizin amacnz
biliyorum! Beni bu saatte gtremezsiniz!"
Bir yandan polis ekitiriyor, bir yandan kz
lar baryordu:
"Yeter artk! Sizi ikyet edeceiz! Terbiyesiz
ler!"
Polisler ve kzlar gzden kayboldular. Ortalk
sessizleti.
Gene sabah olmutu; tuvalet, kahvalt, sorgu
iin okunan adlar... Yan hcredeki ocuu da g
trdler, ama yzn gremedim.
lene doru polis tm hcrelere anons ge
ti:
"Herkes hcrelerden kacak. Eyalarnz da
yannza alm. Kapsn atm hcrelerdeki her
kes salona geecek. Buradaki hcrelerin hepsini
boaltyoruz. Yzlerinizi duvara doru dneceksi
niz."
Ve demir kaplarn srg sesleri duyulmaya
balad. Kaplar aralklarla alyordu. Ayak sesle
r i , hrtlar duyuyordum. Ceketimi giyip bekle-
55
meye baladm. Biraz sonra kapm ald. Polis,
"Sahanla ge," dedi.
Sahanla geldiimde tm ocuklarn orada
olduunu grdm. Herkes duvara dnmt,
ikinci sra dizilmeye balamt. Drt polisten bi
rinin elinde liste vard. Adlar okunarak yoklama
yaplyordu. Orada olan 'burada' diyor, ad oku
nup da yant kmadnda nerede olduunu bi
len birileri onun adna, 'sorguda' diyordu. Ad
okunann sorguda olup olmadn bilen kmaz
sa, polis bu ad pe pee, gittike ykselen bir
sesle tekrarlyordu.
"Tek sra olup uradan devam edin."
Benim hcremin olduu taraftan yrmeye
baladk. Kzlarn hcrelerinin nnden getik.
k i hcrenin kaps akt. Kzlar yerlerde oturu
yorlard; kk ve sskaydlar, stleri balar ok
kirliydi. ou kot giymiti. Bir metreye i k i metre
lik hcrelerde yaklak onar kii vard.
Kzlar blmnn bitiminde, byke bir de
mir kapdan getik. Geni merdivenlerin bala
d yerde, kar taraftaki, gene byke demir
bir kapdan girdik. Salonda toplandk. Demir ka
p kapand. Buras daha derli toplu gibi grn
yordu. Hcrelerin kaplar akt.
"Adn okuduklarm sylediim hcrelere
gesin."
Hseyin adl biriyle ayn hcreye dtk.
br hcreler yedi-sekiz kiilik; bir tek bizimki
i k i kiilikti. Hcremiz salona ve d duvarlara ya
knd. Sa tarafmzda be hcre, sonra da tuvalet
vard. D duvarn st tarafnda dar pencereler,
56
duvarlarla salonun birletii yerde caml bir kap
gryordum. Camn da bakan yzeyi pasl, sk
bir tel rgyle kaplyd. Darda yeillik gr
lyordu. Caml kapnn nnde kk bir tabure
duruyordu. Sabahlar bazen oradan geen toplum
polisleri ieri bakyorlar, meydanc polis de onlara
baryordu.
Buradaki hcreler daha yeni, daha bakmly
d. Hcre kaplarnn ortasmda dardan alan
gzetleme pencereleri vard. Kaplarn alt ve st
aklklarysa ok dard, hi hava girmiyordu. Yal
nzca ortadaki gzetleme pencerelerinden hava
alyorduk, o da polisin keyfine gre bazen alyor,
bazen kapanyordu. Hava ok scak olduu za
man ocuklar yalvar yakar ricada bulunuyorlard,
gerisi polisin keyfine kalmt.
Hcremizin ii i k i metreye bir buuk metre
kadard. Tahta bir ranzann zerinde ince, le gibi
bir ilte duruyordu. iltenin altnda kutularn
mukavvalar -drt sra halinde dizilmiti.
Hseyin'le hcreye girdik. Bizi Kemik Kran
getirdi, kapy kapatt. erisi zifiri karanlkt, bir
sre sonra, gzetleme delii aldnda aydnlan
d. br hcrelere datlanlarn yerletirilmele
rini gryorduk. Demir kaplar birer birer kapan
d. Derin bir sessizlik kaplad ortal. Buras pire
kaynyordu.
Hseyin'le ranzaya oturduk, ben ayaklarm
kar duvara dayadm. Hseyin, efendice oturu
yordu. Sessiz, sakin biriydi. Birbirimize gemi
olsun, dedik. Sen neden buradasn, ben neden
buradaym konumalar balad. Hseyin kimya
mhendisiydi, Ankara'dan mezun olmutu. Zayf,
57
seyrek sal, sarnd, burnu iriceydi; stelik bur
nuyla para kazanan birisiydi; bir koku uzmany
d... Esans ana maddesi reticisi.
"Nasl yaplyor bu i?"
"Dalar, tepeleri dolayorum, yeni kokular
arayp buluyorum."
"Nasl yani?"
"Dalarda dolarm, doay koklarm, sonra
burnuma ok hafif, inceden bir koku gelir, bu ko
kunun nereden geldiini saptarm, o yne doru
koklaya koklaya yrmeye balarm, koku ok
uzaklarda olabilir, benim iin hi fark etmez."
"Sonra?"
"Sonra gider o iei ya da otu bulurum."
Glmeye baladm.
"Neden glyorsun?"
"Sen kpek misin, havay koklayarak deiik
koku nasl bulunur?"
"Glyorsun ama Tark, dnyada benim gibi
on kii ya var ya yoktur... zel bir yetenek ve fark
l bir alma gerektirir bu i. Bir kere tm par
fmlerin ana maddeleri ezberimizdedir, tm ana
kokular gzmz kapal biliriz."
Pireden dolay kanmaya balamtk.
"Bizi eitli parfm ieleri dolu bir odaya so
karlar. yz, be yz deiik koku, hepsi bir ara
da, ielerin azlar ak, zerlerinde hibir yaz
yok. Bu odann iine girerim. Benden istenilen
hangi kokuysa, hi el srmeden, koklayarak bulu
rum. Bu odada ielerin arasna bir et sakla, bir
kpek bu eti nasl bulabiliyorsa ben de yle bulu
rum kokular."
"Hseyin bu mthi bir olay! ok ardm...
58
Peki imdi buras ne kokuyor?"
"Bok kokuyor."
Gltk. www.cizgiliforum.com
"Yahu ka gndr buradaym, burun murun
kalmad artk."
Bir sre sonra kap ald. Kemik Kran,
"Hadi Hseyin, biraz hava aln," dedi.
Kap alnca kar duvarn zerindeki dar
pencerelerden giren k hcreyi aydnlatmt.
Polis kapy ap Hseyin'in adn syleyince ben
tedirgin olmutum, acaba Hseyin polis olabilir
mi diye. Uzunca bir sre konumadm. Hseyin
anlatyordu. Benim sustuumu fark edince o da
sustu. ylece bekliyorduk. Kocaman pireler ya
kalamtm.
"Bu polisi nereden tanyorsun?"
"Adam beni birdenbire sevdi, nedendir bil
mem. br taraftayken bir gn ikenceden gel
dim. Ayaklarmn alt i, yryemiyorum. Sekiz
numaral hcredeyim. Bu bana, 'Yahu ne oldu sa
na byle, Allah Allah, ulan ne biim adamlar, ben
bile anladm sende bir bok olmadn, onlar anla
mamlar,' dedi. Galiba hemehriymiiz. O gn
den sonra bana i y i davranyor. Bak, senin yanma
da o koydu beni, kyaklk yapt... kencecinin
en by bu bence."
ok akll biriydi Hseyin. Drst ve salam
grnmesine karn, ondan kukulanmaya iki-
gn daha devam ettim.
Akama doru bakkal geldi, st, kaar, salam,
59
ekmek aldk. Yemeklerimizi yerken,
"Hseyin, st i de kutular boalsn, su doldu
ralm," dedim,
"Aslnda bize tuz gerekli. Tuz yemeliyiz," de
di. "Burada yeterince tuz almyoruz, bedenimizin
dengesi bozuluyor, tuz yemezsek dayanamayz.
Ne yapp edip tuz bulmalyz."
"Nasl bulacaz, ne yapalm?"
"Sabah olsun da bir dnelim."
Yemekler bitti. Alt tane st almtk, i k i tane
sini itik, i k i tanesini yatan baucuna koydum.
Tuvalette i k i st kutusuna da su doldurdum. k i
kutuyu boalttm, gece iimiz gelince bu kutula
ra ieyecektik, tuvalete gidince de dkecektik; bi
ri Hseyin'in biri benim. Sular yatan orta yeri
ne, i kutularn da ayakucuna koydum; zaten
hep byle yaplyordu. Hseyin'e de gsterdim.
Yatacamz zaman yata aaya indiriyorduk,
Hseyin yerde, ben divanda, karton kutularn s
tnde yatyordum.
Gece biraz konuup uyuduk. Uzun bir zaman
sonra iim geldi, bo kutulardan birine ieyip ye
rine koydum. Pire yznden gece yarsndan son
ra uykum kat. Ayaklarm kar duvara uzatp
dncelere daldm. Hseyin de uyanmt. Laf
laf at. Nasl da sigara zlediimizi, buradaki
olaylar, darda neler olup bittiini konuuyor
duk. Derken Hseyin su kutularna uzand ve i
lerinden birini kafasna dikti. Dikmesiyle azm-
dakileri karmas bir oldu...
"Ulan bu ne?" demesine kalmadan su yerine
iimi itiini anladk. rerek tkrd. Beni
bir glme ald. "Su i, azn alkala,'" diyordum
60
ama glmeme de engel olamyordum. Bu karma
ayla sabah ettik. afak skmeden nce, gky
z henz lacivertken, yeniden uykuya daldk.
Sabah saat yedi ya da sekiz olmalyd, uyku
mun arasnda bir kzn bararak trk syledii
ni duydum. Birden uyandm. Ses dardan geli
yordu. Hseyin de uyanmt. Delikten dar
baktm. Deli bir kz, st ba perian, caml ka
pnn arkasnda ieriye doru trk sylyordu.
Kemik Kran'n yerine Polis A. gelmiti. Kza ba
ryor,
"Git kz buradan, imdi seni yakalarm, dve
rim," diyordu; ama kzn umurunda deildi; tel
rgnn dndan ieri bararak trk sylyor
du.
O gnden sonra bu trk fasln her sabah
ayn saatlerde yaadk. Eer Kemik Kran'n key
fi yerindeyse istek trk bile syletiyordu. Bazen
de toplum polisi, deli kz oradan uzaklatryor-
du.
Bu hcredeki ikinci gnmze bir gece nce
den kalanlarla kahvalt ederek baladk. Sonra tu
valet fasl; ilerimizi dktk, sularmz doldur
duk.
Hcrede oturuyorduk. Kap kapal, gzetleme
delii akt. Sohbet ediyorduk. Hseyin tuz ko
nusunu at. Nasl bulacamz planlamaya al
yorduk. Hseyin,
"Sorguya gidecekler gitsin, ortalk bir sakin-
lesin bakalm," dedi.
"A.'yla benim aram i y i ; bazen beni hcreden
karyor, ay, sigara veriyordu," dedim.
61
 Hseyin dnd.
"Sen imdi onu ar, 'A. Bey ierisi ok scak,
O. Bey (Kemik Kran) bizim kapmz hep ak
brakrd, gene ak kalsa olmaz m?' de. Kapy
ak brakrsa gerisi kolay. Yava yava yanma
szarsn."
Bu arada sorgu iin adlar okunmaya ba
lamt. ocuklar sorguya gitti, ortalk sakinleti.
Kapy aldm, gzetleme deliinden seslendim:
"Memur bey, memur bey!.."
A., bir sre getikten sonra yantlad:
"Ne var?"
"Bir dakika bakar msnz?"
"Ne var Tark?"
"erisi ok scak; dn btn gn O. arkada
kapmz ak brakt. Gene ak kalabilir mi?"
Polis A., ksa bir sre sonra kapmz ap git
t i . Hseyin'le mutlu mutlu baktk, planmzn
birinci blm tamamlanmt bile. Yatak gene
sedirin zerindeydi; ikimiz de oturduk. Benim
ayaklarm kar duvara dayalyd. Sohbet ediyor
duk. Saat dokuz ya da on olmalyd. Hseyin,
"Kebap yiyelim mi?"
"Samalama olum."
"Dur yahu, telalanma. Sen lene doru
A ' n m yanma sz. Biraz sohbetten sonra beni de
ar. Eh, sen aktrsn, gerisi sana kalyor; yle
oyna ki az sulansn. Gerisini bana brak."
Saat on bire kadar bekledik. Ben ieride ha
zrlanyordum. Zaman gelince kafam yava ya
va dar karttm. A. salondaki telli kulbede
oturmu gazete okuyordu. Kafasn kaldrd, beni
grd.
62
Gelebilir miyim?" dedim.
Ksk sesle ve el kol hareketleriyle:
"Gel bakalm," dedi.
Gittim. Yanndaki masann taburesine otur
dum. Elindeki gazeteyi brakt.
"Eee Tark, syle bakalm, nasl gidiyor?" de
di.
"Yava yava alyoruz ite. Sizin de iiniz
zor, bizim de. Allahtan i k i kii kalyoruz da raha
tz."
"Geer geer, bunlar da geer. Hele ben bk
tm vaha, hanmdan boanacaz neredeyse; yahu
o kadar dikkat ediyorum, gene de eve bit gt
ryorum."
"br tarafta bit daha oktu, buras pire
kaynyor."
"Pire nemli deil, o uup gidiyor, bit yle de
il."
Gzm sigaradayd ve tabii ki kk elektrik
li ocan stndeki demlikte. A. masann zerine
i k i ay barda koydu, ay hazrl yapyordu.
Demlie bakp konuya nasl girsem diye hesap
ediyordum. A. bardaklara ekeri koydu, ay dk
meye hazrland. Derin bir nefes aldm:
"Yahu, u hcredeki arkada da arsam, bir
bardak ay da o ise... y i bir olan..."
"Gelsin bakalm."
Hemen kalktm, aceleyle hcreye gittim. H
seyin uzanmt.
"Hadi gel."
Hemen toparland. Sessizce, A ' n m yanma
szdk. nc bardak da masada duruyordu. A.
aylar koydu. Hseyin ekingen, utanga gr-
63
nyordu. ay iin teekkr ettik. Sigaralar da her ahp kapanmda, hah, imdi geldi, diyerek
yakm, keyiflenmitik. Hem ay, hem sohbet; za bekleiyorduk. Hseyin'e taklyordum:
man akp gidiyordu. Sra kebaba gelmiti. Hse "Hseyin, havay kokla bakaym, kokla. Ke
yin'le baktk. Ben sze baladm: baplar ne kadar uzaklkta?"
"Adamn can burada hi olmadk eyleri eki Glyorduk.
yor. yle bir kebap olsa, soanl, moanh; yesek. Sonunda A. geldi. Dar ktk. Masann s
Bir keresinde Antalya'da bir film ekiyorum, de tnde byk bir tepsi duruyordu. Kebaplar baka
niz kenarna yakn bir yer. Adamn biri, A b i sana bir tabakla kapatlmt. Ve ayranla tuz. Gnler
bir Adana yapaym, parmaklarn yersin,' dedi. sonra ilk kez yemek yiyecektik, hem de byle bir
Sabahn kr daha. Yahu bir kebap geldi; kpkr yemek... Olacak ey deildi.
mz. Hakiki Adana. Mis gibi kokuyor. evresine Tabaklarmz syrdk. Sonra hcremize dn
yeillikleri de koymular, bin eit, bir de yanma dk. lene tuvalet fasl ve sonra gene kendimizi
soan ezmesi, yle sumakl. Altnda pide, yalar o tandk sessizliin iinde bulduk.
km... Yahu unutamyorum o kebab..."
"Adamn azn sulandrma Tark," dedi A. Durmadan kanyordum. Pireler beni ok ra
"Benim de canm ekti imdi." hatsz ediyordu, Hseyin'i ise hi isimliyorlard,
Hseyin, besbelli pireler onu sevmiyordu. Hseyin'le pire
"Yahu A. Bey, sen bu ii halledersin, uradan edebiyat yaptk. Pirelerin ne olduunu falan an
kebap syle, olsun bitsin." latt. Kapmz akt. Darda ok gzel bir gne
A. yle bir dnd. Bu i olacak gibi gr vard. Bir ara dar ktm, A.'ya camh kapnn
nyordu. yann gsterdim:
"Yok canm, Sonra A. Bey'in bana i alr; "urada biraz oturaym, pantolonumda bit
atarlar buradan," dedim. var, unlar temizleyeyim. Olur mu?"
"Hop hoop," dedi A. " K i m atarm ulan, bu Gne ieri vurmutu. leden sonra saat -
ras benden sorulur; ben burann hkimiyim." drt olmalyd. Camn karsna oturdum; deh k
Hseyin hemen elini cebine att, yklce bir zn geldii yerdi buras. Pantolonumu kardm,
paray masann zerine koydu: bir paasn ters evirip baladm. Diki aralar
"Ayran da, ayran da. Bol tuzlu. Tuzu unutma sirke ve bit kaynyordu. Gnein ve scakl
snlar." eliinde baparmamn trnaklaryla tr tr
A., sirkeleri, bitleri krdm. Bir yandan da sayyor
"Siz imdi gidin. Ben sizi arrm," dedi. dum; bir paadan tam krk bit ve sirke k
Hemen hcremize dndk. Birbirimizi kut mt. Trnaklarma kan bulamt teki paam-
ladk. Zaman gemek bilmiyordu. D kapnn dakileri sayamadm bile. Sonunda pantolondaki

64 Anne Kafamda Bit Var 65/5

tm haarat yok ettim, hcreme dndm. Hse Gndzleri kap ak duruyordu, istediimiz
yin'e syledim, o da bitlerini ayklad. Pantolon zaman tuvalete gidiyorduk. Gece kap kapal,
taraf rahatlamt ama stm felaketti. Dikkatim gzetleme akt. Nereden bulduysam bir ift o
bedenimin st yannda younlat. Srtmda, en rap bulmutum, anmsamyorum, uyurken orap
semde, koltuk altlarmda, bir-iki dakikada bir, lar eme geiriyordum. Pantolonumun paalar
kck eylerin yrdn hissediyordum. n da ayamdaki oraplarn iine sokuyordum.
Daha dorusu kck bir eyler debeleniyordu. Ellerimi ve ayaklarm salama aldktan sonra bir
Trnamla kayor, kayordum. Kadka ka tek bam kalyordu, onu da ceketimle saryor
nyordu. Ardndan belli belirsiz bir yanma geli dum. Burnumla azm akta brakyordum.
yordu. Biti ya da sirkeyi yere dryordum ya Kendimi pirelere kar byle korumaya alyor
da hemen sonra kamaya baladm blgeye dum. Ama ayaklarm da ellerimi de aralklardan
tayordum. Bylece haarat bir gzel yaylm ve sryorlard. Pire bit gibi deildi, srd yer hem
oalm oluyordu. Ve ne yazk ki pantolonum da ok kanyor, hem iiyordu. Kalkp dakikalarca
birka gn iinde temizlemeden nceki durumu kanyordum. Geceler byle geiyordu.
na dnecekti.
Hseyin'le birlikte nc gnmz ayn sa
bah olaylaryla balad. Deli kz trksn syle
yip gitti. Polis blmesinde Kemik Kran vard.
Gnn alldk seyri sryordu; bakkal, tu Kapmz kapal, gzetleme deliimiz akt.
valet, sorgudan dnenler. Akam bakkal geldiin Hseyin'le yeni bir plan yapmtk. Kemik
de Hseyin, ona, Kranla Hseyin'in aras iyiydi, bu kez Hseyin,
"Benim diim aryor, dayanamyorum," dedi. Kemik Kran' ard ve kapy atrd. Bir sre
Bakkal yle bir bakt. Hseyin, bakkala bir bekleyip yanna yanatk. Sohbet kuruldu. aylar
avu para uzatt: iildi.
"Ben sigarasz duramyorum, bir paket Malte Hseyin,
pe getir." "O., bizim fabrikaya gitsen de istediin kadar
Sigaraya byk para vermiti. Bakkal paray koku alsan... Hem de benim amarlar bir dei-
ald: tirsen," dedi.
"Gndz imeye kalkmayn, belli olur; beni Kemik Kran, 'koku' szcn duyunca he
yakarsnz." men konuya atlad, neriyi kabul etti. Hseyin a
Sonra servisi yaparken, "Di ilacn geldi," di bucak bir not yazd: 'Gelen arkadaa bir koli de
yerek bir paket Maltepe, bir kutu kibrit verip git odorant verin, amar verin.' Ortana da bir ey
t i . Artk sigaramz vard. ler karalad, alacak-bor listesi yapt, u kiiler-

66 67
den paralar al, diye uyard.
Kemik Kran'la sohbeti srdrdk. k i n d i za
man namaz klan bir ocuk vard; bize onu gste
rerek,
"Bakmayn byle namaz kldna, dar
kabilmek iin yapyor," dedi.
Samimiyet ilerliyordu. O zaman bize alt o
cuu olduunu syledi. Elinde hep kaln bir sopa
tayordu; sopasz dolamyordu. Sz dndrp
dolatrp ikiye getirdik. Sk bir ikici tipi vard
onda zaten. "Kk bir ie votka alsan," falan di
ye azn aradk. "Tamam," dedi. Votka akama
geldi. Akam yemeinden sonra kafalar ekmeye
baladk.
Gece ikiler bitince hcremize girdik. Kap
mz aralkt. Saat on i k i ya da bir olmalyd. Bizim
hcrenin arka blmnden gelen banmalar
duyduk. Bu blmde karlkl dokuzar hcre
vard; ortalarnda da bir koridor. Kaplar ald.
Kemik Kran elindeki sopayla kaplara vurdu;
kfrediyordu, bir demire vuruyordu, bir duvara;
arada tok bir ses, dayak sesi duyuluyordu. ocuk
larn yalvarlar kulamza geliyordu:
"Vurma abi, vallahi benim haberim yok."
"Bizim hcreden atlmad."
"Vurma gzn seveyim, ikenceden yeni
ktm, yapma."
Hseyin'le dinliyorduk. Ne yapacamz a tr delilik nbeti olmal diye dndm. Elindeki
rp kalmtk. Dayak bitmek bilmiyordu. ocuk
larn sesleri gittike ykseldi. Dayanlacak gibi
deildi.
Hseyin,
" yaptk adama iirmekle," dedi, "herif sar-
68
ho oldu, ocuklar dvyor."
Dayanamadm, hcreden ktm, arka tarafa
dndm. Karlkl ikier hcrenin kaplar ak
t. ocuklar dar kmlard, Kemik Kran orta
larnda duruyordu. On be-yirmi ocuk vard.
Hepsi ellerini amt, Kemik Kran hababam vu
ruyordu. Elini ekenin bacaklarna, gvdesine in
diriyordu sopay.
"Syleyin lan, bu kibriti kar hcreye k i m at
t? Anam avradm olsun hepinizi ldrrm!"
ocuklardan ses kmad. Kemik Kran gene
giriti. ocuklardan biri,
"Yahu kim attysa sylesin," dedi.
Koridorun sonunda durmu ne yapacam
dnyordum. Kemik Kran yorulmamt, da
yan bir trl sonu gelmiyordu. ocuklar yal-
varyordu. Anladm kadaryla bir hcreden kar
hcreye kapnn altndan kibrit atlm, ama
kutu koridorun ortasnda kalmt.
"Arkadalar bo yere hepimiz dayak yiyoruz,
k i m attysa..."
"Memur bey, ben attm."
Kemik Kran itiraf eden ocuun stne y
rd, Allah yaratm demeden bir meydan da
yana giriti. Bir insann bylesine bir hrsla da
yak atabileceine inanmak ok zordu ama ite
gzlerimle gryordum. Kendini kaybetmiti; bir
kaln sopay ocuun her yerine acmaszca indi
riyordu. ocuun bir yerini kracakt.
Dayanamadm, yanma gittim:
"O. Bey, yeter artk; ltfen."
Sopay tutmayan br kolundan tutup hafife
69
ekmitim. Kemik Kran oral olmad, hl vuru
yordu; ben de ekitiriyordum. Nasl olduysa tan
siyon yava yava azald. ocuk yere ylmt.
Kulandan kan geliyordu. Sonra ocuun bir Sabahki olaylarda bu kez bir farkllk olmu
baka polisin yakn olduu aklma geliverdi. Ko tu: Bugn sorguya gidecekler arasnda Hseyin
ridorda A ' y l a otururken bir polis gelmiti ve de vard. Birbirimize baktk. Kanm ekildi. Ad
A'ya, bu benim akrabam olur, ocuun bir boku okunur okunmaz Hseyin hcre numarasn yk
yok, gz kulak oluver, demiti... sek sesle syledi. Birka dakika sonra kap ald.
Hseyin gitti. Kap kapand.
Kemik Kran, ocuklar kfr kyamet hcre Hcrede yalnz bama volta atmaya bala
lerine gnderdi. Ortalk sakinleti. Adama neden dm. Bir ara A. geldi, kapy at. Dar ktm
'Kemik Kran' dediklerini bylece anlam oldum. da A ' n n yannda krmz sakall, kt suratl bir
Kemik Kranla koridordaki blmesine gittik. adam grdm. Esrarke olduu belliydi, gzleri
Oturup undan bundan konumaya baladk. Ona kan anana dnmt, i i olmutu. kence
yapt iin yararszln anlatmaya alyor ci olduunu dndm. Elindeki sigaray gster
dum; gereklerden sz etmeye, biraz da gzn di:
korkutmaya abalyordum: "Bu olmazsa biz dayanamayz, iimiz ok zor."
"Yahu O., bu ocuklar dvyorsun ya, hi Aklmda Hseyin'den baka bir ey yoktu.
korkmuyor musun? Bu gnler geer, emekli olur Akama doru sorgudan dnler yava ya
sun, evinde oturursun ya da skynetim biter, va balad.
baka bir greve atanrsn; sonra hrsla cann Hseyin de geldi. Ayakkablar elindeydi,
yaktn, sopay nerelerine denk gelirse acmasz ayaklarnn stne basamyordu; tabanlar i
ca indirdiin bu insanlar seni bulur. Alt ocuun miti. Hcrenin iinde ylp kald. Bir sre son
var, onlar hi dnmyor musun? Tek bana ra hngr hngr alamaya balad. yle aresiz
dzeni kurtaracak halin yok ya. ocuklar sorgu hissettim ki kendimi. Ne yapacam, onu nasl
ya gtrrlerken gzlerini kapatyorlar. Neden? avutacam bilemedim.
Polisi tanmasn diye... Her eyinle ortadasn "Hseyin kalk... Ayaklarn duvara vurmal
sen... Bak A. senin gibi yapmyor." yz. Yoksa daha fazla ierler."
Ertesi gn kula kanayan ocuk doktora git Tabanlar balon gibi olmutu. Kar duvara
mek istedi, gndermediler. yava yava vurduruyordum, stne bastryor,
"Yazl kt vereyim, kendimi duvara arp biraz su dkyordum. Uzun zaman sonra sakin
tm diye imza atarm," dedii halde doktora gide leti. Az az konumaya balad. Neler olduunu
medi. merak ediyordum.

70 71
 "Allah belasn versin Kemik Kran'n da, elektrik arpmas daha etkili oluyordu doal ola
A.'nn da. Tark, bunlar mdrn emri olmadan rak. Ama uyandm sonra, telin ucu kt halde
hibir ey yapamyorlar. Yukardakilerin her ey elektrik arpyormu gibi yaptm. 15 dakika falan
den haberleri var. Polis soruyor: 'Olum Hseyin, byle idare ettim. 'Ya, bu olmuyor,' diyerek beni
bir ey gnderdin mi?' / 'Yok gndermedim,' diyo yere yatrdlar. zerime kemer gibi bir ey geir
rum. 'O. mu syledi?' diye soracam, bu kez de O. diler. Adam stme oturdu. 'Konu, konu...' /
ilerimi yapmaz olacak. 'Sen yalan sylyorsun,' 'Valla,' dedim, 'ben ikenceye falan dayanamyo
dediler, 'uzat elini, a parmaklarn.' Atm. 'Elle rum.' Ondan sonra daha fazla yklenmeye ba
rin titriyor,' dedi. 'Sen gel, gzn kapal dur bura ladlar. 'lyorum,' dedim, sonra gene braktlar.
da, ben de karnda duraym, bakalm titreme 'Al bunu gtr,' dediler. Bir tek klotla kaldm.
mek oluyor muymu,' dedim." Su tuttular. 'Oh!' diyorum. Bedenim rahatlyor.
ylesine krk dkk gltk. Devam etti: Sonra 'Bir sigara i,' dediler. 'meyeceim,' de
'"Nereden geldin?' / 'Ankara'dan geldim,' / u dim. 'eceksin,' dediler. Birden aklma askerdey
dur budur, bir sandalyeye oturttular. 'Sana bir fo ken yzbann syledikleri geldi: 'Dmana bir
toraf gstereceim, bunu tanyor musun?' Gz sigara verirler, ierse dosta bir iliki kurulur, ak
m hafif aadan atm. 'Tek yz portresi,' de diye azndan laf alrsn,' demiti. O aklma gel
dim, 'hayatmda grmedim.' / 'Peki sana bir-iki ad di. Bu bir taktiktir, dedim. Gerekten de 'u na
soracaz.' Bir-iki ad sordu, Zeki vard Eridir'de, sld, bu nasld?' Ha bire soru soruyorlar. 'Valla
bizim komunun kzyla evli, Ankara'dan tanyo ben bir ey bilmiyorum,' dedim."
rum, makine mhendisi. 'Evet, tanyorum,' de Biz bunlar konuurken Hseyin'in ziyareti
dim. 'Vay eoolueek!' dedi. Bir tokat yedim. leri gelmi. Yukardan not gndermiler, 'bir ihti
'Sen parti yesi deil misin?' / 'Hayr, ben parti yacn varsa yaz' diye. Not bana geldi. Ben de, 'H
yesi falan deilim.' / 'Kod adn syle, biz gerisi seyin iyidir, sal yerinde, u anda sorguda, me
ni orap sk gibi getiririz.' / 'Yahu benim kod rak etmeyin, oda arkada Tark Akan' diye yazp
adm yok, parti yesi de deilim.' / 'Seni hibir ad j gnderdim. Zaten baka bir ey yazmak yasakt.
la armazlar m? / 'Ya, benim bir tane adm var.' Notu Hseyin'in babas alm. 'Bizim olan Tark
/ 'Hangi partiye oy verdin?' / 'CHP'ye.' / 'Peki ilke Akan'n yannda kalyormu, gene bir yolunu bul
lerini say' / 'Cumhuriyetilik, Laiklik...' Gerisi mu, rahat yerinde,' diye dnm.
yok. Bu arada falaka bitti, kaldrdlar, biraz yrt Hseyin, www.cizgiliforum.com
tler. Sonra indir klotunu. Parmaktan ve cinsel '"Sen otur burada,' dediler, ceketimi bama
organdan elektrik veriyorlar. Baktm, arada bir geirdiler, gzm atlar. Akama kadar btn
kablonun ucu kyor, ben de parmamla tuttum ikenceleri grdm. Bir kzn dn geceki baskn
kardm kabloyu... Terliyordum, terleyince de srasnda baca krlm; pencereden atlam.

72 73
Kz, 'lacm nerede?' diyor, bir novaijin ampul k Kemik Kran fark etti:
rp iiriyorlar. Konumas iin kr ile oynuyor "Dn gece byk bir operasyon oldu; hepsini
lar. k i kiiyi de duvara zincirlemiler, yukarda gebertmiler."
bekliyorlar." O srada len tuvaleti balamt. ocuklar
Bunlar anlatrken Hseyin'in gzleri dolu srayla tuvalete gidiyorlard.
yordu. Sonra kendini tutamad, hkra hkra "Bu len putun kardei ite u."
alamaya balad. Sabaha kadar gzmz krp Bir ocuk gstermiti; gencecik, elimsiz biri.
madan konutuk. O srada tuvalete gidiyordu.
Sabah, Hseyin, Kemik Kran,
"Ben tuvalete kamayacam," dedi; ayakla "imdi gazeteyi gstereceim, bakalm ne ya
rnn ii bir felaketti. i kutularn aldm, biri pacak?" dedi.
benim, biri Hseyin'in. Tuvalete dkerken Hse "Yapma; yazktr ocua. Hem neye yaraya
yin'in kutusundan ile kark kan aktn gr cak ki?" dedim, bir yandan da o akam o daya
dm. Hcreye dndm. atabilen adamn acma duygularn harekete ge
"Hseyin i kutunu dkerken kan grdm." irmenin bouna olduunu dnyordum.
"Elektriktendir. Demek i y i ayarlayamam- Hseyin de,
m." "Vazge O. Bey, ocua yazk," dedi.
Nbeti polisten hibir ey istemedik. leye Kemik Kran, ikimizin de sylediklerine al
doru kap ald. Kemik Kran kapda belirdi: drmad. Tuvaletten dnerken ocuu yanma a
"Ne oldu ya, ne yapyor bunlar byle? Sende rd. Biz Hseyin'le akn, zgn baktk. o
bir ey olmadn nasl anlamyorlar? Sana da m cua bir-iki ey syledi. Gazete kapal duruyordu.
ikence yaptlar? Ayptr. Ayaklarn yere bas; i Sonra gazeteyi evirip nne koydu:
leri iner, biraz sonra gelin ay ielim." "Bunu tanyor musun?"
Kemik Kran kapy kapatp gitti. Biz de ne ocuk gazeteye yle bir bakt. Yznden ne
yapacamz dnmeye baladk. Hseyin k dndn anlamak olanakszd. Burada ge
mak istemiyordu ama ben srar ettim. Biraz olsun irdikleri gnler bu gencecik ocuklar verecekle
yrmesini istiyordum, Sonunda polisin bekledi ri tepkiler konusunda iyice temkinli davranmaya,
i tel rgl blmeye gittik. Masann stnde bir tr tepkisizlik iine dmelerine yol ayordu.
Hrriyet gazetesi duruyordu. Sayfann yarsn "ld m?"
kaplayan bir fotoraf vard, stne de 'Terristle Kemik Kran,
rin Sonu' diye bir balk atlmt. atmada len "Bunda yayormu gibi bir hal var m?"
kanlar iinde bir genci polis sandan srklyor- Bunun zerine ocuk ok kesin ve sert bir
du. Hseyin'le gzmz gazeteden alamadk. sesle,

74 75
 "Devrim iin feda olsun!" dedi, arkasn d
np hcresine gitti.
Biraz sonra biz de hcremize dndk. Hse
yin gazetedeki br fotorafta grnen kz tan balad. Demir kap ald. Polis koluma girdi, y
mt:
"kence edilirken grdm kzd o, alttaki
fotoraftaki..."
* * *
Hseyin'le ayn hcreyi paylamamzn altn
c gn cumartesiye, yedinci gn pazara denk
geldi; buralarda cumartesi-pazarlarm sakin geti
ini, sorgulama ve ikencenin ok zel bir durum
yoksa yaplmadn renmitik. liyorduk. eriye birileri girip kyordu. Sonunda
Cumartesi-pazar gnleri kafama gre hazrlk
yaptm; sorguda siyasal grmle ilgili sorular
karsa fazla uzatmadan, ksa ve net, saldrgan ol
mayan, aklc yantlar verebilmek iin kendi ken
dimle konutum.
Pazartesi gn nbeti Polis A.'yd. Sabah,
her sabahki gibi balamt: Deli kz gene trk
sn sylemiti. Sonra sorguya gtrleceklerin
adlar okundu. Benimki bugn de yoktu.
Hseyin'in ayandaki ilikler inmeye bala
mt.
Saat on dolaynda ilk kez grdm bir polis
hcreye geldi:
"Hadi bakalm Tark, gel!"
Elim ayam kesildi. Midemden yola kan
lk bir yumru tm bedenimi dolat. Yutkundum.
Hseyin'le gz gze geldik; baklarmzla veda-
latk.
76
Ayakkablarm giydim. Polis koluma girdi.
A.'nm kulbesinin yanndaki byk demir kap
nn yannda yzm duvara evirdi, gzlerimi
rdk. Ara sra,
"Merdiven var," / "Merdiven bitti," gibi eyler
sylyordu.
Durmadan yrdm. Gnlerce hi hareket et
mediim iin soluk solua kalm, yorulmutum.
Yanmdan geenlerle birka kez arptk.
"Ban e!" Bam eiyorum. "Basamak!"
Ayam kaldryorum. Sonunda durduk. Gzleri
mi atlar. Bir yazhanedeydim. Her yer lambri
kaphyd. 'Mdr' yazan bir kapnn nnde diki
beni de ieriye soktular. Mdr T. masada oturu
yordu, tam karsnda Uur Dndar duruyordu.
Onu Bakrky'den tanyordum. Kapnn yannda
ayakta dikildim, ama hi halim yoktu, srtm du
vara yaslamtm.
Uur bana dnd:
"Gemi olsun Tark."
Mdr, mesafeli bir yaknlk gstermeye al
yordu:
"Nedir bu halin Tark, perian grnyor
sun?"
"Aas bit ve pire kaynyor, geldiim gnden
beri ne sorgum yapld, ne bir ey."
Mdr,
"Olum biraz dayankl ol. Bak aadaki ib
nelere, ne kadar direnliler."
"nsanlkd koullarda yaayp etkilenme
mek dayankllk ya da direnlilik saylmaz k i .
77
Hepimizin yaamlar kstland. Kr krne bir
bekleyi iindeyiz. Katlanmak her geen gn zor
layor. nsanca tepkiler vermekten vazgemeye
dayankllk diyorsanz, gerekten de dayankl
deilim yleyse. Artk nereye gnderileceksem
gitmek istiyorum; hapishane ya da her neresiy-
se..."
Mdr,
"Olum sana i y i davranyorlar deil mi? Aa
da sana scak yemek syleyeyim; biraz beslen,
kendine gel. Senin sinirlerin bozulmu, byle ol
maz."
O srada kap ald. Bir polis,
"Mdrm zld, tmeye balad," dedi.
Mdr hemen yerinden kalkp hzla dar
kt.
Ben Uurla odada yalnz kaldm. Yllar sonra
i l k kez karlayorduk. Aramzda bir dostluk, ar
kadalk olmad gibi genliimizde yumruk
yumrua kavga etmiliimiz bile vard. Souk bir
hava ve yapmack jestler aramzda doland.
"Tark, benden istediin bir ey var m?"
"Yok, sa ol."
"Ben TRT Genel Mdr olacam; nezaket
ziyaretine geldim. Darda herhangi birisine sy
lemek istediin bir ey varsa yardmc olabili
rim."
"Yok, teekkr ederim."
Mdr ieri girdi. Sinirden eh aya titriyor,
ana avrat kfrediyordu. Sol elini ovuturuyordu;
belli ki can yanmt. Kolonya dkp ovuturma eyler sylemi olabilir diye dnyordum. Bir
ya devam etti. Bir yandan da ocua svp duru
yordu:
78
"Yahu bunlar erefsiz! Adama, 'Ot lan, konu!'
diyorum; pi, horoz gibi 'Ggrg!
Ggrg!' diye tyor. Ulan, suratnda
az daha elimi kracaktm."
Gleyim mi, alayaym m, armtm. Az
kalsn kkrdamaya balayacam diye korkuyor
dum. Kendimi zor tutuyordum.
Mdr, sonra Uur'la bir eyler konumaya
balad. Biraz sonra da zile bast, bir polis geldi.
Mdr, bana dnerek,
"Sen imdi bunu film yaparsn deil mi?" de
di.
Yantlamadm.
"Gtrn bunu," dedi. "Bir de jilet verin, tra
olsun."
Polis koluma girdi, kapnn dnda gene
gzlerimi baladlar. Aaya indik.
Hcreye gelmitim. Hseyin aknlkla sor
du:
"Ne oldu Tark, abuk geldin?"
Anlattm.
Ertesi sabah nbeti, Kemik Kran'd. Her ey
nceki gnlerin tpks grnyordu, bir yara
mazlk yok gibiydi. Deh kz da yerli yerindeydi.
Tuvalete giderken hcrelerin st arahndan o
cuklara sigara attm. Kemik Kran bana kar ok
daha lml ve samimi davranyordu. Mdr bir
ara hi grmediim bir polis geldi, devrimci by
brakmt. Bana ok i y i davrand; sohbet ettik.
7!)
Akll, entelektel biriydi. ou konuda dnce dinledi. On bir yandaki olum oynuyor, siz de
lerimizin rttn grdk. Ben gene de ok burada byle bekleyerek devrimcilik oynuyorsu
temkinliydim. Kemik Kran bir ara tuvalet tara nuz. Abi sizi kullanyorlar. Ben ok grdm byle
fna gidince, aceleyle ceketinin iinden katlanm sizin gibileri."
bir Cumhuriyet gazetesi kartp bana verdi: Tornac i k i gn kald bizimle, sonra gitti. Onu
"Cannn skntsn alr." bir daha grmedim.
Sonra gitti. Onun Pol-Der'li olduunu tahmin
etmitim. Hcreme dndm, byk bir keyifle Ertesi gn, yani aramba gn ve sonraki
gazeteyi okumaya baladm. gn sakin geti. Beni de Hseyin'i de sorguya a
rmadlar. Beklemeye devam e.ttik. Tabii sinirle
leden sonra hcremize yeni birisini getir rimiz de ypranmaya devam etti.
diler. Tornacym. ODT mezunu olduunu Pazar pazartesiye balayan gece yars kap
rendik. Makinelerini alr durumda brakp k ald. eriye imanca, yal birini getirdiler.
tndan srekli yakmyordu: Adam korkudan tirtir titriyordu. 'Olympia' adh
"Tornann bandan aldlar beni. Tezghm bir pavyonun sahibi olduunu rendik. Siyasi
bile kapattrmadlar, motorlar yanar m acaba?" ube polislerinden bir-ikisi pavyona gitmiler.
Adam TKKO'cuydu. 'Devrim' szc azn Hesap gelince demek istememiler. Zaten zilzur-
dan dmyordu. Bir yandan TKKO'yu vyor, na sarhomular. "Biz MT'teniz, hesap mesap
gklere karyor, sonra gene makinelerine d demeyiz," demiler. Garsonlar da bir gzel dv
np, "Motorlarm yanar m acaba?" diye yakn m polisleri. te bu yzden tm pavyon Siyasi
maya balyordu. Sayklar gibi bir hali vard. Ara ube'ye getirilmiti. Patron da bizim hcreye
lksz konuuyordu. dmt.
Hseyin, Adamn prlantah Rolex saatini zimmete ge-
"Ne yaptn da seni aldlar?" dedi. irmemilerdi, ona yanyordu. 'Saatim de saatim'
"Radyo kurduk, yayn yapyorduk. Mahalle diye sabaha kadar dertlendi.
mahalle dolayorduk." Hseyin,
"Peki, enerjiyi nereden buluyordunuz? Bu "Sen bo ver saati imdi," dedi. "En az yirmi
nun iin gl bir elektrik kayna gerekmiyor yl alrsn bu iten."
mu?" Adam zaten korkudan perian olmutu, Hse
"Hayr, motosiklet aks yetiyordu." yin'in sylediklerini duyunca iyice telaland. Sa
"Motosikletin aksyle ancak yz metreye baha kadar tandklar gidip geldi; bir ihtiyac
yayn yapabilirsin yahu." olup olmadn sordular. evresi geniti anla
"Yok abi, tm stanbul'a yayn yaptk, herkes lan. Sabah karken beni de mutlaka pavyona

80 Anne Kafamda Bit Var 81/6

beklediini syledi. Ve srarla davet etti.
(Yllar sonra gittiimde ok samimi dav
randn anmsyorum, byle meknlarn en k,
lks ve cmert ikram saylan ampanya sunmu
tu bana.)
Bu gn sorgu stesinde adm okundu.
Ad okunan sevk olacaksa, hemen ardndan,
"Eyalarn al!" diye uyarhyordu. Benim admsa
sorguya gidecekler arasnda okunmutu. Adm
okununca, hcre numaram barmtm. Sesim
nasl duyulmutu hibir fikrim yoktu. Kapy a
tlar.
Heyecanlydm. te yandan bu koullar altn
da ve byle bir belirsizlik iinde gnlerce bekle
mekten bunalmtm. ster istemez, ne olacaksa
olsun, trnden bir dnceye kaplmtm. Ve
sorgu iin dmeye basldnda 'nihayet' demi
tim, ister istemez.
Salona girdim. Burada yzleri duvara dnk
dokuz-on ocuk vard. Her sorgu ekibinin 'ayak'
denilen bir klavuzu oluyordu; sorguya onlar
gtrp getiriyordu. Bir sorgu ekibi; komiser, i k i
ya da polis, ikenceci ya da 'tutanlar, bir de
ayakdan oluuyordu. Ben de yzm duvara
dndm. Ksa boylu bir polis yerden siyah bir
bant ald. Sorgudan gelenler gzlerine balanan
renkli gzbalarm karp bir keye brakyor karalt olarak grebiliyordum. Hi konumuyor
lard. Cumartesi-pazarlar sorguya giden olmad
ndan bu kede siyah, krmz, kahverengi ku
ma paralar yhrd; hepsi de le gibi k i r l i on-
82
larca kuma bant.
Polis bana seslendi:
"Eil, uzun!"
Eildim. Gzlerimi balad. Mdrn odasna
gtrldm gnk kadar tedirgin deildim.
Gzba ok inceydi; tek kat baladn tahmin
ettim. Cam kapnn yanndan geerken insanlarn
siluetlerini grebiliyordum; bir de ayaklarm ve
gbeimi.
Adam kolumu tuttu, dar ktk. Merdiven
lerden indik, merdivenlerden ktk.
"Ban e!"
Bam edim.
"Basamak, i k i tane!"
Basamak ktm. Yol uzadka uzad. Sonun
da durduk.
Beni bir sandalyeye oturtup gitti. Tam kar
mdan k geldiini seebiliyordum; pencere ol
duunu dndm.
ylece bekliyordum. Giden gelen olmuyordu.
Dakikalar uzad. Zaman snd.
Sadan soldan ikence sesleri geliyordu; pa
trtlar, ktrtler, gen insanlarn barlar, k
fr, kyamet...
Hcremden karken stmde tadm ka
rarl ve dayankl halimden eser kalmamt. Bir
karabasann ortasnda olduumu dnyordum.
Tarifsiz bir heyecana teslim olmutum.
Neden sonra karma adam oturdu. Onlar
lard. Polis mi, yoksa benim gibi sorgu iin bekle
tilen tutuklular m olduklarn anlayamamtm.
Biraz sonra fsldamaya baladlar. Ne konutuk-
83
larm anlamamtm ama polis olduklarna karar
verdim.
Uzun bir zaman sonra karmdakiler kalaba-
lklat.
Bir hareket vard.
Sa yanmda birisinin nefes alp veriini du
yuyordum. Elimi uzatsam adama dokunacak du
rumdaydm. Kulama doru yaklat, nefesinin
scakln hissediyordum, hafife flyordu sa
kulama, sonra soluma geip sol kulama.
rpermitim. Aklmdan pe pee ve hzla bin
lerce ey geiyordu; ne dneceimi, nasl dav
ranacam kestiremiyordum. Korkumu, heyeca
nm bir yana koysam bile btn bu olup bitenle
ri kendime konduramyordum. Burada byle a
resizce oturmay hazmedemiyordum. Kiiliimle,
onurumla oynanyordu ve ben hibir ey yapam-
yordum.
Karmdakiler yedi-sekiz kii kadar olmutu.
Ve sorgu balad:
"Asl adn ne? Nerelisin? Nerede oturuyor
sun?"
Sanki bilmiyorlard. Kalabalktan ayakta du
ran biri konumaya balad:
"Sen Ylmaz Gney mi olmak istiyorsun?"
Sesinden, Mdr T.'yi hemen tanmtm.
"Ne ilgisi var. Yok byle bir dncem. Bizim
iimizde, birinin yerine gemek, birilerini taklit
etmek ho karlanmaz, dlanr bu yolu tutanlar.
Zaten herkesin yetenei kendine. Tek bana
ayakta duramyorsan sanat evresi stne basp
geer. Hem, ben Ylmaz Gney olamam, olmak gi
bi bir dncem de yok."
84
"Peki, yleyse neden Ylmaz Gney'le birlik
tesin? Neden ona yardm ediyorsun?"
"Nasl yardm ediyorum yani? Ben ona yar
dm etmiyorum k i . O benim arkadam, meslek
tam, birlikte gzel bir eyler yapmaya alyo
ruz."
Mdr,
"Bak Tark, bize yalan syleme... Seni ezeriz!"
dedi.
te bu 'ezeriz' sz bana dokundu. ime
oturdu. Sinek miydim ben? Soruyu yantlama
dm. Zaten soru neydi onu bile unutmutum. T.
yineledi:
"Seni ezeriz Tark!"
Doru yerime dokunduunu anlamt. Mora
l i m i bozduunun farkndayd. O iskemlede otu
ran yorgun bedenimin, bunca gndr yaadm
gerilimin ardndan iyice ypranm duygularmn,
dncelerimin ortasna kocaman bir delik a
tnn farkndayd. Bana bir ay syledi. Hse
yin'in anlatt askerlik hikyesi aklma gelmedi
bile. aym bitirene kadar bana hi soru sorma
dlar, beklediler. Hepsi karmda duruyordu. ay
bitti. Hl ylece duruyorduk. Aralarnda fslda-
yorlard, hibir ey anlamyordum. Bardak elim
de kalmt, ne yapacam bilemiyordum. Yanm
da masa varm gibi geliyordu bana, barda o ta
rafa uzatyordum, olmuyordu. Biraz sonra br
tarafa uzatyordum, olmuyordu. O yanda masa ol
madn bildiim halde karma doru uzatyor
dum, gene olmuyordu tabii. Sinirlerim bozulmu
tu. Hi kimse elimdeki barda almyordu. Elin
deki bo ay bardan bile bir yere koyamayan
85
zavallnn biriydim. Ne kadar da acizdim. Gzya
larna kontrol edemedim. Gzlerim doldu, doldu.
Gzyalarn akmasn diye kendimi zor tutuyor
dum. Birden boald, kuma gzbamn altndan
akmaya balad. Barda frlatmak istiyordum.
'Onun yznden,' diye dnyordum, 'onun y
znden, onun yznden!..'
Ellerim srlsklam terlemiti. Adamlar hl
karmdaydlar. Neden sonra akl edip, bo bar
da sandalyemin baca boyunca yere braktm.
Gene sorular balad:
"Senin dinin var m?"
"Kelime-i ahadet getir."
"Namaz klyor musun?"
"Oru var m?"
"Uyuturucu var m?"
"Hangi rgttensin?"
"u adlar tanyor musun?"
"Ben sosyal demokratm," dedim.
"O zaman syle bakahm: Sosyal demokrasi
nedir, sosyalizm nedir, komnizm nedir?.. Anlat
bakahm."
Sama sapan eyler anlatyordum, abuk sa
buk yantlar veriyordum. Aklma ne geliyorsa, n
ce zararsz olduuna karar verip hemen sylyor
dum; ne hakknda olduunu, nce sylediklerim
le ilgili olup olmadn, sorulara yant saylp sa
ylmayacan hi umursamyordum. Mdr T.
ok sinirlendi:
"Bizimle dalga geme lan! akam yok, fena
ezeriz!"
"Benim bildiklerim bunlar."
"O zaman Marx' anlat."
86
Ben gene samalamaya balamtm. Ne sy
leyeceimi, nasl anlatacam prova etmitim oy
sa. Ama bu gergin ve sinir bozucu ortamda, birile
ri srekli beni 'ezmek'ten sz ederken, bo ay
bardaklar bile bana kar cephe almken daha
farkl davranamayacam, istediim gibi sakin,
serinkanl, mantkl olamayacam fark etmi
tim.
Polisin biri beni konuturmak iin yine
Marx'tan, komnizmden, sosyalizmden sz etme
ye balad. Terminolojiyi ok iyi biliyordu. yle
bir duruma gelmitik k i , o anlatyordu, ben onay
lyordum. Sonunda bir adam kalkt, ayama tek
me att:
"Yahu bunun bir bok bildii yok ya da bizim
le dalga geiyor!"
O srada birisi ieri dald,
"Tamam, zld, tt," dedi.
Hepsi kalkp gitti. Gitmeden nce T,
"Bak Tark, bu son; sorulara adam gibi kar
lk vermezsen seni ieriye alrm," dedi.
Yalnz kalmtm.
eriden srekli ikence sesleri geliyordu. Ge
ne uzunca bir zaman geti. Dndler.
"Sr filmini neden yaptn?"
"Maden, Demiryolu gibi filmlerde neden oy-
nuyorsun?"
"Bu vatana neden ihanet ediyorsun?"
Durmadan soruyorlard. Hibiri, 'Neden tu
tuklandn?' / Almanya'daki olay neydi?' / 'Terc
man gazetesi neden yle yazd?' diye sormad.
Burada olmamla ilgisi olmayan sorularla akam
bulmutuk. Btn gn yerimden hi kalkmam-
87
tn. Elektrik ya da Filistin asksn bende dene
mediler.
stedikleri gibi bir ak vermemitim. Polis
durumdan honut deildi.
"Yahu bu trkada hibir bok yok; aptaln te
ki."
"TKP'li..."
Sonunda beni 'K Masas'na gtrdler; yani
Komnizm Masas.
* * *
Akama hcreye dndm.
Hseyin sordu, ben anlattm.
"Hseyin, bunlar benim hakkmdan gelecek
ler."
Hseyin btn gece beni yattran eyler
syledi. Sabaha kadar uzun uzun konutuk. Du
rup durup Nzm Hikmet'in, 'Gzel Gnler Gre
ceiz ocuklar' iirini okuyordu.
"Sende bir bok var ama sylemiyorsun Hse
yin," diye taklyordum.
Ertesi sabah adm gene sorgu iin okundu.
Gzlerim baland. Bu kez baka bir polisle
yryorduk. Beni bir odaya getirdiler, gzlerimi
atlar. nme bir sr dosya kd ve kalem ynde deitiinde insann biyolojik ve moral
verdiler.
"fadeni yaz, imzala."
"Ne yazaym?"
"Hayat hikyeni," dedi ve gitti polis.
Ne yapacam dnrken baka bir polis
geldi. Ona da sordum. O da ayn eyi syledi.
Baladm yazmaya. On dosya kdn dol-
88
durdum. Her eyi yazyordum, gerekli gereksiz,
ilgili ilgisiz. Zaman zaman polisler girip kyordu
ama umursamyordum. Yazmay bitirdikten son
ra beni tekrar hcreye gtrdler.
Ertesi sabah stede adm okunmad. leden
sonra on alt tane lise retmeni getirdiler; hepsi
bir arada, tekmili birden. Adamlar dayaktan peri
an etmilerdi, i k i elleri de pide gibi kabarmt.
B i r i bizim hcreye dt. Bakrkyl bir beden
eitimi retmeni. rencilerle birlikte adaya git
miler, hepsi birlikte marlar sylemiler. Bunun
zerine tm okulu askeriye sarm, ocuklar d
vp, brakmlar; retmenleri de buraya getir
miler. Adam ok zgn ve telalyd. Sinirleri iyi
ce bozulmutu. Bu iin bu kadarla kalmamasn
dan korkuyordu, gelecei iin kayglanyordu.
"Mesleimi kaybedersem ne yaparm?" dedi.
Yoksul biriydi stelik.
* * *
Hseyin'le saydk, birlikte kalmaya balayal
on sekiz gn olmutu. Sabah ve len ayn bildik
olaylar yayorduk. Yaam koullar olumsuz
salnn bozulduunu, ama hayatta kalma dr
tsnn tm zor koullara katlanmay, hatta ne
redeyse almay saladn dndk.
lenden sonra Polis A. tuvalete giden bir o
cuu gsterdi:
"Bu ocuk var ya, bu enayi Etiler'de bir Ame-
89
rikan cipini taram. Alt Amerikaly ldrmeye
teebbsten sank, idamlk. Doksan gndr bura
da... Aptal herif, araba kurun geirmezmi, kim
seye bir ey olmam. Bu salak da kaarken yaka
lanm."
Hemen ocua bu haberi yetitirdim; "Dikkat
et, bak byle byleymi," dedim. Yaz bir Krt
delikanlsyd:
"O Amerikallar keke lselerdi de idam edil-
seydim."
Hoppala! Acaba bu ocuk hep byle fikirsiz
miydi, yoksa burada sorguya git sorgudan gel ne
dediini mi armt...
"Olum bu i byle olmaz, i k i yz elli milyon
Amerikal var; ldrmekle bitmez," dedim.
Hseyin'le ptk. 'Kim nce karsa b
rnn yaknlaryla haberleecek' diye daha nce
den szlemi, telefon numaralarmz ezberle
mitik.
Hseyin giderayak beni yreklendirdi:
"Merak etme, greceksin brakacaklar, bu
adamlar sana gzda veriyorlar," dedi.
"Selimiye'de grmek zere..."
Hseyin,
"Sen benden nce karsn, gr bak," dedi.
Ceketimi giyip ktm. Gene gzm balad
lar. Yrdk, yrdk. Temiz hava yzme ar
pyordu.

Tuvaletler tkanmt, azna kadar pislik do

luydu. Meydanc,
"Kim temizler?" diye bard.
Bir ocuk kt,
"Ben yaparm," dedi.
"Neden yapyorsun?" dedim.
"ok skldm, srf dar kmak iin," dedi.

Sabah sorguya gideceklerin adlar okundu.

"Tark Akan, sevk!" sesini duydum.
Ne kadar da heyecan verici bir anonstu bu.
Bakalm neler olacak merakyla ve biraz da se
vinle Birinci ube'den ayrlmak zere hazrlan
maya baladm. Sabah, len, akam tuvaletleri,
bakkal siparileri, pislik kokular, inleyenlerin ac
dolu sesleri, sra kimde acaba arpnts, A., Ke
mik Kran ve bir servenin sonu...

90
 3. Blm

Buras Selimiye
 Durunca gzlerimi atlar. eri girite teslim
ettiim Alman Marklarn ve pahal gne gz
lm geri verdiler. Bavulumu aabeyime ver
miler. Bir sre Siyasi ube'nin giriinde bekle
dim. Beyaz bir Renault arabaya doru gittik. ev
rede sivil polisler vard. Arabann arka tarafna
beni bindirdiler, bir polis de n koltua oturdu;
elinde bir telsiz tutuyordu. ofr ok sonra geldi.
Hareket etmeden nce sol tarafma bir polis daha
bindi, ben sada kaldm. Biraz daha bekledik.
Derken benim olduum taraftaki kap ald, beni
biraz ileri ittiler, yanma bir ocuk daha oturdu;
elleri arkadan kelepeli, sakall biriydi. Arabann
iinde ylece oturuyorduk.
Sonra bizi arabadan dar kardlar. ocuu
ortaya oturttular, ben gene cam kenarna gelmi
tim. Beyaz, kirli, ii tabanca dolu bir torbay da
tutmam iin bana verdiler. ok ard, bacaklar
m arttn anmsyorum. Sonunda hareket et
tik. Bir minibs dolusu polis de arkamzdan geli
yordu. Yola koyulduk.
Gayrettepe... evremi seyrediyordum. Kpr
ye gelmitik. Yanmdaki ocuk birden bana dn
d, alak sesle teekkr etti:
"Tark Abi, sa ol."
Anlamaya alarak yzne baktm. ocuk

95
tanmadm anlamt: geldiimiz i k i polis yanmzda, merdivenden yu
"Sigara iin..." kar ktk. Yukardan aaya kubak gz atn
Glmsedim. Gzmn nne kk deliin ca herkes ufack grnyordu. Kk bir kapdan
azndaki sohbetimiz geldi. Dev-Yol Marmara so geip darya ktk. Aslnda ben dar kt
rumlusu. alacak ey: ncecik bir ocuktu. mz sanyordum, oysa oras Selimiye'nin avlu-
suymu.
Selimiye'nin kapsna gelmitik. Askeri aralarn ve pek ok askerin olduu bir
Selimiye Klas'nn ana kaps vard: Ku aland buras. Herkes yan gzle bana bakyordu.
zeyde A kaps, paalarn girdii B kaps ve ara Beni alann ortalarnda, kantinin yannda bir oda
larn giri k yapt C kaps. C kapsnn sa ya soktular. teki ocuu baka bir yere gtr
nda ve solundaki i k i kulbede polis ve asker dler. Odann bir penceresi vard, dary grebi
bekliyordu. Kapnn tam karsna, caddeyi ge liyordum. erisi kitap doluydu; yerlere atlm
tikten sonra balayan byk bo bir alann zeri binlerce kitap. Askerler nmden geti. Korkak,
ne bir sahra adr kurulmutu; ieride analar-ba- ekimser gzlerle bana baktlar. Hi kimse konu
balar bekleiyordu. Her kede askerler vard. maya cesaret edemiyordu.
Arabalar durdu. Polisler indiler. evrede pek Burada uzun sre kaldm. Yerdeki kitaplar
ok polis vard. Biz de arabadan indik. Silah tor inceledim, hepsi yasak, sol ierikli, tandk kitap
basn benden aldlar. Elleri bal arkada nde, lard.
ben arkada, on-on be metre yksekliinde, bir ki- saat geti. Niye burada byle bekledii
kanadna normal boyutlarda bir kap alm dev mi anlamamtm. Kimbilir, belki de beni serbest
bir kapdan girdik. brakacaklardr diye umutlanyordum.
Sa tarafta bir kadn bir erkek polis gryor Neden sonra i k i asker gelip beni ald. Yr
dum, ikisi de resmi giyimliydi. Bir yzba bana dk, indik, ktk. Yukardan kubak grd
bakt. Sol tarafta Amir Odas' yazyordu. Hemen m, yine kayt masalar, yine askerlerdi; hepsini
yanndan, balarna birer askerin oturduu birbi gryordum. Buradan kp gideceimi sanyor
rine birletirilmi tahta masalar balyordu. As dum. Askerlere bir ey sormaya ekiniyordum.
kerlerin nnde kaim dosyalar vard. Ortadaki Birden saa saptk, penceresi olan ahap bir kap
byk merdivenin balangcna, ziyaret kartlar dan ieri soktular. Karda, gzetleme delii olan
nn verildii bir masa yerletirmilerdi. Oradaki demir bir kap vard. Sada elik dolaplar, elik
herkes bana bakyordu; dost-dman birok ba masa, kayt defterleri. Bir yzba, birka asker
k stme yapt. grdm. Yzba ayaktayd, askerler oturuyorlar
stmz aradlar. Masalarn nnden teker d. Durum anlalmt, umutlarm da bylece
teker getik. n kayt yapld. Arabalarla birlikte snmt.

96 Anne Kafamda Bit Var

97/7
 Ceplerimi boalttm. Gne gzlm, para tek sra yan yana duruyordu. Ben de oraya gittim.
lar masaya koydum. Yzbann emriyle paralar Karmzda askerler dikiliyordu. Bir baa
sayld, bir torbaya konuldu. lemler uzun sr vu,
mt. Bu arada be-alt tutuklu daha gelmi, on "Soyunun!" dedi. "Donunuz dahil kartn."
larn da emanetleri alnmt; ben, onlar bekliyor Herkes donup kalmt. tirazlar balad:
dum. Yzba birka kez demir kapdan girip k "Komutanm, arayacaksanz arayn, donumu
t; her seferinde kapy alyordu, nce kk g zu karmaya ne gerek var, biz zaten Siyasi ube'-
zetleme kaps, sonra byk kap alyordu. Ne den geliyoruz, zerimizde hibir ey olamaz k i , "
reye gittiini gremiyordum ama, belli ki o yanda diyenler olduysa da baavu,
hcreler vard. "Soyunmayan dayak yer," deyip gitti.
Yava yava soyunmaya baladk; donlar ka
Sonunda herkesin ilemi bitti. Gene demir rld, herkes giysileriyle nn kapatmaya aba
kapya vuruldu, gzetleme deliinden bakld, ka lyordu. Ben de zerimdekileri karttm; ayak
p ald. Tek sra ilerliyorduk; demir basamaklar kablar, pantolonu... tekilere baktm, herkes
dan aaya indik, dar bir kapdan demir kafesli utana skla soyunuyordu. En sona ben kalm
bir yere girdik. Ben en arkadaydm. tm. Meer ne zormu u donu karmak. Ufack
Kapnn banda elinde copuyla bir er duru kalmm gibi hissediyordum kendimi. Aceleyle
yordu. l k girenin ellerini atrd, balad vurma donumu indirdim, abucak karverdim, gmle
ya. k i , , drt... ellerine copu yiyen br yana imle, pantolonumla hemen nm kapattm.
geiyordu. lkokulda retmenden yediim da Herkes ylece duruyordu. Sonra,
yaklara benziyordu. Bazlar tam cop inecekken "Giyinin," dediler.
ellerini ekiyor, cop boa gidiyordu. Eh, bu da as Biz de giyindik... Ne olmutu yani... miydi
keri sinirlendiriyordu tabii, bir dahaki sefere da bu yaptklar?
ha iddetlisi geliyordu. Birisi tam cop inecei sra Yzba geldi, buradaki disiplinden, nasl
da elini yana evirip copun hzn kesti. Birisi, davranmamz gerektiinden sz etti ve ne rtbe
"Ne vuruyorsun asker abi, Birinci ube'de za de olursa olsun herkese 'Komutanm' diye hitap
ten anamz alad," dedi. edeceimizi, erlere de 'Komutanm' diyeceimizi
Baka bir asker yantlad onu: syledi.
"Bu, ho geldin dayadr, ho geldin daya," Askerler herkesi ikier ikier hcrelere g
dedi ve gld. tryordu. Ben tek kalmtm. Sonunda beni de
Sra bana gelmiti. Elimi atm, yle bir bak bir asker ald. Hcrelerin balad byk korido
t, hafiften bir saa bir sola indirdi. run bana ktk. Korkun byklkte, sonu g
Copu yiyen, kafesli yerde duvarn kenarnda rnmeyen, karanlk bir koridordu buras. Sol

98 99

tarafta hcreler vard, samz duvard. Hcrele
rin n demir kafeslerle kapatlmt.
erisi, koridor boyunca asker doluydu; ilk an
da onlarn gardiyan olduklarn dnmtm.
Yryorduk koridorda. Birinci hcrenin
nnden getik. Baklar zerimdeydi. Kardan
bir askerle ksa boylu yalca birisi geliyordu; el
leri kelepeli, gzlkl, top sakall birisi. Bu ada
m tanyor gibiydim. O muydu acaba? Dikkatlice
baktm. Evet, Mehmet Kemal'di. Cumhuriyet ga
zetesinde ke yazar. Selam versem mi, verme-
sem mi diye dnrken yanmdan geti. Kafas
nde; hi bakmyordu. Arkam dndm,
"Mehmet Abi, Mehmet Abi!" diye bardm.
Mehmet Aabey hi oral olmad. ok yak
nmdan getii halde dnp bakmamt bile. Ne
dense o an ok kzmtm, sesimi duyduu halde
dnp bakmamt bana.
(ktktan sonra kendisine, "Mehmet Abi, Se
limiye'de ben girerken sen kyordun, yanmdan
getin, arkandan o kadar seslendim, dnp bak
madn bile," dediimde, "Enayi miyim? Seni tan
dm ama, sen giriyorsun ben kyorum, sana ora
da selam verdiimde ya bana, 'Vay, sana selam
verdin, hadi bakalm tekrar ieri!' deseler ne halt
edecektim?" demiti. Haklyd.)
Koridorun genilii en az on metre, yksekli
i on be, belki yirmi metre. Selimiye Klas'nn
bir ucundan br ucuna uzanyordu herhalde. As
ker gardiyanlarn k i m i ayakta dikiliyor, k i m i gezi
niyor, k i m i duvara yaslanm zaman ldryordu.
Beni gtren askerin ayak sesleri koridorda
100
www.cizgiliforum.com
yanklanyordu. br sesler bir uultu gibi uzak
tan geliyordu. Koridorun solundan, hcrelerin
birka metre andan yryorduk. Perspektifte
nmdeki demir parmaklklar gri bir erit gibi
gryordum; sral olarak devam ediyordu. Hc
relerin de sonunu gremiyordum, karanlkta kay-
boluyorlard.
Biraz daha yrdk. Sol yandaki bir duvar
aralndan girdik. Hemen karda bir hcre, ie
ride de biri vard. Asker onun hemen yanndaki
hcrenin byk kap kilidini at; koridoru gr
meyen tek hcreydi; ieri girdim. Yerde oturan
i k i kiiden gen olan ayaa kalkt, hafife glm
sedi. Arkamdan demir kap kapanp kilitlendi.
Ayaa kalkan gen ocua baktmda hl gl
yor olmas dikkatimi ekti... Ilgn Su... Ruhi
Su'nun olu... Birbirimize sarldk.
"Olum, ne aryorsun sen burada?" dedim.
"Sen ne aryorsun burada abi?" dedi.
Gltk. Tekrar birbirimize sarldk. br
ocuk da bu arada ayaa kalkmt, onunla da el
sktk, sonra yere oturduk. Tahtadan yaplm,
yerden be-on santim yksekliinde bir dek
btn hcreyi kaplyordu. stne askeri battani
yeler rtlmt. Hemen sigaralarmz yaktk.
Sigara boldu. Gnler sonra sigara stne sigara
yakyordum.
Bir ara ierideki parfm kokusu dikkatimi
ekti ama garipsemedim.
"Ilgn, anlat bakalm, neden tutuklandn?"
Neden tutuklandn sormutum ama ala
cam yanttan da korkuyordum.
"Abi hi sorma, sokaa kma yasandan tu-
101

tuklandm."
Birden rahatlamtm; glmeye baladm. Na
sl glyordum, nasl glyordum, kafam yerlere
deiyordu. Ilgn anlatyordu ben glyordum:
"Atatrk Kltr Merkezi'nde Hrrem Sul-
tan'm galasndan sonra tm sanatlar Lalezar'a
gittik. Bu arkadala biraz ge saate kaldk, saat
ikiye yaklarken acele bir taksiye bindik. Gider
ken taksi yolda bozuldu, saat ikiye be-on dakika
vard. Taksiden indik, baladk taksiyi itmeye.
Taksi alr almaz ofr gaza bast gitti. Cadde ye balad. Nereden geliyor olabilir, diye dn
ortasnda kaldk. Biz de baladk yrmeye. On
dakika sonra bir askeri ciple bir subay geldi, 'Ha
yrdr yahu, nereye byle, gelin bakahm buraya,'
dedi. Biz de bindik cipe, doruca buraya."
Sinirim bozulmutu, glmekten katlyor
dum. Gldke kendime geliyordum aslnda. Se
limiye'de kalacam anladmdan beri stme
km olan tanmsz gerginlikten azar azar kur
tuluyordum.
Biraz sonra tuvalette elimi yzm ykadm.
Uzun zamandr ilk kez sabun kullanyordum. Ka
rk, kk bir ayna paras bile vard. Alaturka bir
tuvalet; kapsnda asl olan askeri bir battaniye
kap grevi yapyor. Hcre drt metreye iki-
metre kadard. Bir kar geniliinde i k i metre
uzunluunda bir penceresi vard, dar doru ge
niliyordu, yani V eklindeydi; duvarn kalnl o
kadar fazlayd ki kolumu iine soktuumda yar
sna bile gelmiyordu. Parmakhk ya da bir pence
re kapa yoktu. Buradan Selimiye'nin temelinin
ne kadar salam ve duvarlarnn ne kadar kaln
olduunu anlamak mmknd. Bu yarktan s-
102
www.cizgiliforum.com
kdar'a giden yol grlyordu; arabalar gelip ge
iyordu.
Tavan ok yksekti, tepede tek bir lamba ya
nyordu. Allann cezas lamba gndz bile yan
yordu. Hcrede bol bol gazete, biskvi, sigara var
d. ubedeki hcrelerden daha rahat grnyor
du. Sonu olmayan koridordaki bir girintide oldu
u iin bizim bulunduumuz yerden koridor g
rnmyordu.
Neden sonra parfm kokusu garibime gitme
dm. Ar bir kokuydu. Hcrenin neresine git
sem koku devam ediyordu. Dayanamadm, Ilgn'a
sordum:
"Buras ne kokuyor? Kadnlar m var yan
hcrede?"
kisi birden glmeye balad:
"Yok abi, bizden nce yirmi kadar transsek-
seli buraya tkmlar; Beyolu'nda ne kadar
transseksel varsa askerler toplam. Salarn
kesmiler. Uzun sre burada kalmlar. Hapisha
neyi birbirine katmlar. Askerler anlatyor, bir
birleriyle kavga etmiler, ark, trk sylemiler,
nbeti askere sarkntlk etmiler, neler neler.
Bakmlar olacak gibi deil, hepsini stanbul d
na gndermiler. Sarn bir asker var, o geldii
zaman anlattralm, bak yerlere yatarsn glmek
ten."
(Aradan gnler getike her askerin bu olay
baka trl anlattn anmsyorum.)
Hcreye henz geldiim halde birok asker
parmaklklara yaklap yle bir bakp gidiyordu.
Hibirinin konumaya cesareti yoktu. Bunun ne-
103
denini gece olunca anlayacaktm: Subay denetimi Uzaktan karavana sesleri geliyordu. Karavana ye
gndz ok skyd, gece olunca subaylar pek or re braklnca koridorda tok bir ses yanklanyor
talkta grnmyorlard; bu yzden de askerler du. Karavanalarn sap i k i yana dtnde daha
daha rahat davranyor, geceleri konuabiliyorlar tiz bir ses kyordu. Kepe sesleri, inko tabak
d. sesleri birbirine karyordu. Hamamdakine ben
Dehetli ekilde kanyordum. Kafam ok zer bir yanklanma koca klay sarmt. Sesler
kt durumdayd. Kant bulatran zehirli ta yava yava bizim hcreye doru yaklat. Gnler
kunyalar giymi karncalar kafamda yryordu. sonra ilk kez scak yemek yiyecektim. Gzm de
ocuklara siyasi ubeyi anlatmaya baladm; mir parmaklklardayd; askerler gelecekti, ben
olup bitenleri, bamdan geenleri. Gnler ge hemen yerimden frlayacaktm. yle atm k i . Ye
miti. Bir trl denetleyemediim ve kendi d mek kokusu da yle gzeldi ki azm sulanmt...
mda olup biten bir sr olayn ortasnda elim Ve sonunda... yerimden frladm; birinci bendim!
kolum bal kalmtm. Skntm anlatmak isti k i asker geldi, ilki atallar, ekmei, inko ta
yordum, buna ihtiyacm vard. Konutuka biraz baklar demir parmaklktan ieri uzatp gitti. Ta
olsun rahatladm hissettim. Onlara Selimi baklar, atallar paylatk. Adam ba yarm tayn
ye'yle Siyasi ube arasndaki fark bile anlattm; dyordu. Tayn koltuumun altna sktrdm,
ube'nin nasl ezici bir havas olduunu, korku ve inko tabaklar elimde, gzm yemeklerde, bekli
deheti bilmelerini istedim. yordum. Karavanalar yere brakldka tok sesler
Kafam ok kanyordu. Salarmn dibinde duyuluyordu. Kepe kovann iinde yle bir tur
kk kk kmltlar hissediyordum. Sonra ha atyor, sonra parmaklklardan ieri sokulup taba
fif hafif bir kanma; sa kulamn st, hemen a boaltlyordu: Nohut. kinci kepe: Bulgur pi
sonra tam tepesi, sonra kafamn arkas ve birden lav. Yemeklerimi alp hcremin ortasna bada
alnmn st... Parmamn ucuyla bir-iki kez ka kurdum, tabaklar nme aldm. O kadar keyifle
ynca bitiyordu. Her kaymda, acaba bit tr yiyordum k i . Sanki dnyann en gzel yemeiydi.
namn iine girdi mi, diye bakyorum, ama yok Asl keyifse yemekten sonra kenara ekilip sr
tu, ele hibir ey gelmiyordu. Daha sonra, tek tm duvara yaslayarak bir sigara imek oldu. Bir
bama kaldm gnlerde mthi bir ey kefet an iin bama gelenleri unutmutum.
mitim: Gazeteyi kucamda davul derisi gibi ger Boalan tabaklar parmaklklarn dna bra
gin bir ekilde tutup bam stne eerek hzl kld, daha sonra bir asker bunlar bo karava
hzl kartrnca, gazetenin stne ptr ptr bit nann iine atarak btn hcrelerden toplayacak
ler, sirkeler dyordu. Sonra onlar tr tr t. Saat dokuz ya da on dolaylarnda, Selimiye'nin
kryordum. ii zgara kfte kokmaya balad. Yerimden kalkp
Derken yemek kokusu tm Selimiye'yi sard. pencereye gittim. Dary koklamaya ahyor-

104 105
dum. Hayr, koku dardan gelmiyordu. Izgara
kfte kokusu demir parmaklklarn arkasndaki
koridordan geliyordu. Olacak ey deildi. Hcre
lerin ortasnda kfte kokusu. Ilgn'a,
"Burada birileri kfte yiyor ya da satyor," de
dim.
Ilgn'la arkada Haim, benimle dalga ge
meye baladlar:
"Abi bu bir hayal kokusudur."
"Subaylar kfte satyor olamaz m?"
"Askerler satyor olabilir."
"Subaylarn yemek kokusudur belki."
Bylece konuup gltk. Ama kfte koktu
undan emindim. Onlar da kokuyu alyorlar, ama
aldrmyorlard; belki de inanamadklar iin al
drmyorlard.
O hcrede kaldm gnler iinde bir-iki kez
daha kfte kokusu geldi burnuma, ama byk
hcreye geene dek nereden geldiini kefede
medim. Byk hcreye getiim gn bu koku so
runu zld.
(kinci hcrem, u sonu grnmeyen karan
lk koridora yakn bir yerde. Gece yarsna doru
karanlk koridordan mzik sesleri gelmeye ba
lad. Yanmdaki ocuklar, "Gene aalar kafay bul
dular," diye konuuyorlar. "Kim bu aalar?" diye
sordum. "Abuzer Uurlu ve adamlar. Televizyon,
radyo, ne istersen var. Yemekler, iecekler dar
dan geliyor. Aylardr buradalar.")
Gecenin ge bir saatinde yatmaya karar ver
dik. Ben pencerenin altn setim. Bu hcrede
kaldm gnlerde hep ayn yerde yatacaktm. I l
gn ile Haim duvar kenarmdaydlar. Siyasi u-
106
be'deki alkanlmla yatmadan nce her yerimi
sktrdm: Pantolonumun paalarn orabmn
iine, gmleimi donumun iine, pantolonumu
kemerin altna, ellerimi ube'den getirdiim o
raba, gmlein kollarn da bu orabn iine. Son
ra ceketi srtma aldm, yakasn kaldrp kafam
iine soktum. Sadece azm akta kald. Kvrlp
yatacakken Ilgn'la Haim baladlar glmeye:
"Halin ok komik abi, senin byle bir fotora
fn ekebilsek..."
"ocuklar, bu pire iin nlem. Artk hibir pi
re ieri giremez. Deneyimlerimle biliyorum. Yeri
nizde olsam hemen byle yaparm; yoksa her ye
riniz ier."
Sonunda yattm. Tavandaki k snmyordu,
bu yzden ok ge uykuya dalabildim. Her dn
mde k gzme giriyordu.
Gn aarrken ivesi nedeniyle Gneydoulu
olduunu dndm bir er, elindeki tahta copu
demir parmaklklara arptrarak herkesi uyandr
d. Parmaklklarn bir ucundan br ucuna kadar,
durmadan, tangur tungur sinir bozucu bir ses
kartarak yrd. Sabahn krnde o demir par
maklklardan kan ses insan yerinden zplatyor,
beyninde nlyordu. Bir yandan da baryordu:
"Galk, galk, galk lan galk!"
Kalkmtk. Duvara srtmz verdik, oturur
durumdaydk. Asker gitti. br hcrelerdeki tn
grt hl sryordu.
Ilgn'n aknlkla bana baktn fark etmi
tim.
"Abi, ne oldu gzne yahu?"
Elimle gzm yokladm. imiti. Sol gz-
107
mn kapanda koca bir ilik vard. Gzlerimi fare vard. O kadar kklerdi k i , parmamn
yukar kaldrnca fark ediyordum. Haim de a bir boumu kadardlar. Enli pencere duvarnn or
knlk dolu gzlerle bakt bana, tasnda duruyorlard. Dnyann en gzel eyi kar
"Abi, mikrop kapm olmal," dedi. mzdayd sanki. Kulaklar kocamand, kafa
Tuvalete gittim. Krk ayna parasnda gz larnn en az i k i kat byklkteydi. Sabah gne
me baktm. Gerekten gzm imiti. Elimle i dardan ieri girmeye alrken, farelerin ku-
yokladm, ars szs yoktu. Daha dikkat bakn laklarndaki incecik damarlarn tmn krmz
ca gzkapamm stndeki pire srn fark et krmz ortaya karmt. Kendileri pembe pem
tim. Parmamla dokununca tatl tatl kand. be, gzleri, burunlar minicikti; harikaydlar. Sa
"Yok bir ey, pire srm," dedim. solu koklayp titreye titreye krntlar yiyorlard.
Glmeye baladlar. mz de gevemitik, azmz kulaklarmz-
"Abi, hani pireden korunuyordun, o konuda dayd. Sessiz sessiz gldk. Uzun zaman onlar
deney imliydin; ne oldu?" diyerek dalga getiler seyrettik. Sonra talarn arasnda kayboldular.
benimle. "Ilgn, bunlarn yuvas burada olmak; annele
Neden bu kadar erken saatte kaldrldmz ri babalar nerede acaba?"
anlamamtm. mz de duvara yaslanm, diz "Daha anneleriyle babalaryla tanmadm
lerimizi karnmza ekmi, bamz dizimizin ama, duvarn ii fare dolu, herhalde gnn birin
stne koymu bir konumda kestirmeye bala de bu koca Selimiye'yi fareler iin iin yiyerek bi
dk. Kendimden iyice gemiken Ilgn beni uyan tirecekler."
drd; eliyle sus iareti yaparak ksk sesle, Gltk. Biskvileri paralayp kolumun
"Abi gel bak, sana ne gstereceim," dedi, el uzand yere kadar pencerenin iine doru ittim,
kol iaretleriyle beni pencerenin yanna ard. dattm. O gn sevimli fareler bir daha hi g-
Bir yandan da kprdamamaya alarak pen rnmediler.
cerenin iine bakyordu. Yznde geni bir g
lmseme vard. Gzleri sevinle parlyordu. Me * * *
rakla yerimden kalktm. Nedenini bilmediim
halde ok yava ve dikkatli hareket ediyordum. Yerde uzunlamasna oturuyorduk. Bir sre
Ayaklarmn ucuna basyordum, gene de tahtalar sonra yan hcreden birisi yksek sesle bir eyler
gcrdyordu. Ilgn, srekli, eliyle sessiz olmam syledi; sanki Kuran okuyordu. O kadar ok ba
iin uyaryordu. Dikkatle yanma gittim. Ilgn ryordu k i , ldrdn, akln kardn dn
pencere geniliinden benim bakmam istercesi dm. imdi askerler gelir, bakalm ne olacak, di
ne kenara ekildi. Yaklap baktm. Ve birden gr ye bekledim. Ama ne gelen vard, ne ilgilenen.
dm: Pencerenin altnda, tabannda, i k i kk Adam dinlemeye baladk. Kuran'a benziyordu

108 109
ama Arapa deildi. Aslnda hibir dili artr maya meraklyd. yle bir gzmn iine bakt,
myordu; arada srekli, "Allah, Allah, Allah," de
niyordu. Bir tek bu szc anlayabiyordum.
Bunlar durmadan yineleniyordu. Yava sesle sy
leniyor, syleniyor, syleniyor, sonra birden ses
ykseliyordu. Ve yine sessizlik balyordu. Ada
mn nefes al veriini duyabiliyordum. Arkasn
dan tak tuk sesler gelmeye balad; eliyle bir yer
lere vurduunu dndm, belki de kafas ya da
ayayla. Bir sre sonra gene balad; ykselip al dm."
alan anlamsz szckler... Bylece saatlerce sr
d.
Kahvalty getiren askerlere sordum:
"Yan hcrede neler oluyor, adam hl susma
d."
"O idam mahkmu. oktandr burada. Su
baylar gelince bir ine yaplr, susar."
Kahvaltlar aldk; kk bir aydanlk,
bardak, toz eker, beyaz peynir, tayn. Peynir kire
ta gibiydi. Yan hcredeki ses kahvalt boyunca
srd. Konumalarmz tatszlamt, kulamz Sustuk. Bir sre, senin memleket neresi, tez
da akhmz da hep yan hcredeydi.
Aradan uzun bir zaman geti. Yan hcredeki
barma bir ara ok ykseldi, tak tuk sesleri ga-
ripleti. Az sonra biri gelip bard, emirler verdi.
Yerimden kalktm, hcrenin demir parmaklkla
rna yanatm, yan tarafa baktm. Bir asker adam
la konumaya alyordu:
"smail, smail yapma, imdi komutan gelir,
bizi fralar, sus biraz..."
Araya girdim:
"Komutanm, bir dakika bakar msnz?"
Hemen yanma geldi, belli ki benimle konu-
110
ama ilgilenmedi.
"Ne oluyor orada? K i m bu arkada? Adam hi
susmad."
"Deli numaras yapyor galiba. damdan kur
tulmak iin. Szde namaz klyor. Bir tek dua bil
miyor, hep uyduruyor. Sonra kafasn sallyor, sal
lyor. Bahyor yere vurmaya. Saatlerce vuruyor.
Adamda ne kafa varm yahu; ben vursam lr
"Suu neymi?"
"Kynde kavga km galiba; stanbul'a
bal bir kyde. Bu adam da av tfeiyle bir jan
darmay ldrm, kendi arazisinin iinde. Siyasi
sulu deil yani."
Bu arada smail'in sesi hl duyuluyordu.
"Peki davas kesinleti mi?"
"oktan kesinleti. Aylardr burada. nfazn
bekliyor. Ya da Meclis'ten bir karar kar diye bek
leniyor."
kereye ne kadar var, diye konutuktan sonra,
"Baka idam bekleyen var m burada?" de
dim.
"Tabii var. Havalandrmann hemen kar
hcresinde i k i kii daha var. Ama onlar siyasi. Ha
valandrmaya giderken grrsn, ikisi de ayr
hcrelerde kalyorlar. Onlar da infaz bekliyorlar.
Solcu muymular ya da yle bir ey. Birinin ad
Ahmet, brnn ad..."
smail'in grlts srerken ona seslendim:
"smail Karde! smail Karde! Ben senin ya
nndaki hcrede kalyorum... Beni dinler misin?..
111
Seninle konumak istiyorum..."
Hibir yant gelmedi...
"smail, sana bir ey syleyeceim, bak, beni
dinle bir dakika... Ben Tark, Tark Akan'm..."
Belki adm duyunca beni dinler, diye dn
mtm, ama baaramamtm, yerime gittim.
Oturdum. Sigara stne sigara...
Zaman ilerliyordu. Hcrenin nne bir asker
geldi. Elindeki kttaki adlar okudu:
"Ilgn Su! Haim Tu!" diye bard. "Eya
larnz alm, sorguya!" dedi.
Bunu hi beklemiyordum, donup kalmtm.
Birden telalandm, bir eyler yapmam gerek di
ye ortalkta dolanmaya baladm. Ilgn ile Haim
eyalarn topluyorlard. Asker kapda bekliyordu.
ok az zamanm vard. Hemen Ilgn'a,
"Ola ki serbest kalrsanz, u telefon numa
rasn ezberle, anneme babama i y i olduumu sy
le, beni merak etmesinler, onlarla mutlaka ko
nu," diyebildim.
Haim'le, Ilgn'la ptk. Gittiler. Kap arka
larndan kapand.
Yerime oturdum. Bir, sigara yaktm. Kendime
o kadar sinirlenmitim k i . Nasl oldu da bu dere
ce dncesiz davrandm, ya aceleyle yanl nu
mara ezberlediyse, stelik daha haber iletmek is
tediim ok yer vard, nasl dnemedim, bana
bir avukat bulunmas gerekiyordu, arkada
larmla konumas gerekiyordu, diyerek kendime
kzp durdum. Annemle babam uzun zamandr
ilk kez benden haber alm olacaklard. Nasl da
merak ediyorlard kimbilir. Babamn ekeri yk
selmi olmalyd. Annem de gecelerini kesinlikle
112
uykusuz geiriyordu. Aptal kafam! Nasl dne
memitim, nasl dnememitim! Kendimi s
mail gibi yerden yere vurmak istiyordum. Sigara
stne sigara... Zaman gemek bilmiyordu. Elim
deki gazeteye baktm, ama kafamda binlerce d
nce akp gidiyordu. Sinirden ldracaktm. Ga
zeteyi frlattm. Yanklanarak kan hrt sesi
hcrede tek bama olduumu hatrlatt bana. i
me bir hzn kt. Konuacak kimse yoktu.
Karmda duvarlar, demir parmaklklar... Konu
mak istiyordum, birilerine iimi dkmek istiyor
dum... Bugne kadar ilk kez bylesine iddetle ve
srarla anam babam dnyordum. Yreimde
bir ac, bir sz yer etmiti. Balarna bir ey mi
geldi, neden iim bu denli darald, gene altnc
hissim bana bir ey mi sylemek istiyor, diye d
nyordum. Dayanamadm. Yerimden kalkp
parmakla yanatm, yle bir yan tarafa baktm,
pencereye bir-iki yryp dndm. Sonra yz
koyun yattm, kalktm. Ne yapacam bilemiyor
dum. Srtm duvarda, ayaklarm uzatm kar
duvara bakyordum; soluk, pis duvara. Moralim
byk bir yara almt. Her ey anlamsz geliyor
du. Bu hcreye her giren duvara bir eyler kara-
lamt; k i m i tarih atm, k i m i adn yazmt. Bir
sr de zl sz. Duvarda bylece bir anda olu
mutu. Bunlara bakarak kendime gelmeye, g
toplamaya altm.
Asker geldi.
"Kantinden ne istiyorsun?" dedi.
Buradaki bakkal deildi, kantindi.
"Sigara, biskvi, Hrriyet, Tercman."
Parasn verdim, gitti. Bir sre sonra bir asker
Anne Kafamda Bit Var 113/8
daha geldi, elindeki bir sr anahtarla hcrenin Ahmetlerin hcrelerinin karsndan hava
kapsn amaya alt. Umutla ona bakyordum; landrmaya kan, tavana dek uzanan demir mer
'sorguya' diyecek sanyordum. Toparlandm. divenle yukar kmaya baladk. br hcreler
"Havalandrmaya," dedi. deki ocuklar demir parmaklklara yanamlar,
Ayaa kalkp terlik gibi kullandm ayak bana bakyorlard. Merdivenden ktka nde
kablarm ayama geirdim. Parmakla doru duranlarn arkasndakileri de grmeye balam
gidene kadar kap ald, dar ktm. Koridora tm. Bana bakmak iin telala yerinden kalkp
doru ynelirken smail'e baktm: Hcrenin orta ndeki demirlere gelen ocuklar grdm. Hepsi
snda oturmu, srt bana dnk, hafif hafif mrl bana sevecen, mutlu, glyorlard. Ben de onlara
danyordu. Konumak istiyordum ama ekmiyor ayn biimde karlk verdim. Bu hcre ok kala
dum. Havalandrmadan sonraya braktm. Yanm balk olduu halde hi kimse 'gemi olsun' de
da askerle o kocaman koridora ktk. Her yanda meye cesaret edemiyordu. Onlar bana, ben onlara
asker gardiyanlar vard. Hamamdaki tas ve su se bakarken basamaklar ktm.
si yanklarnn yerine, askerlerin postallar ve Merdivenin ortasna geldiimde nefes nefese
hcredekilerin anlalmaz konumalarnn yank kalmtm. Gnlerdir bu kadar yrmemitim.
lar duyuluyordu. Koridorun ortasndan, askerle br hcreleri yandan gryordum imdi; ok
rin baklar altnda yryorduk. Hemen sol ta kalabalktlar. Parmaklklardan kan elleri gr
rafmda yan yana i k i hcre grdm; iinde birer yordum. Koridorun sonuna doru karanlk artt,
kii vard ve nlerinde birer asker sandalyede demir parmaklklar karanln iinde kayboldu.
oturuyordu. zel hcreler olduklar fark etmi Merdivenleri ka ka neredeyse tavana yakla
tim. lerinde i k i gencecik ocuk vard; biri kara mtk. Merdivenin bittii yerde durduk, demir
kal, kara gzl, ince, orta boylu Ahmet, br... kap ald. Dar ktm.
kisi de idam mahkmlaryd. Gn n grdm. Karmda duvar, sa ya
Ahmet, bu durumdaki birinden beklenmeye nmda darack beton basamaklar vard. Basamak
cek bir prltyla bana bakt, ben de ona bakyor lar gnee doru kyordu; a, scakla doru
dum. Bir an ikilemde kaldm, konumaya cesaret yaklayorduk. Sonunda basamaklar bitti. Koca
edemiyordum. O anda Ahmet, man bir alana kmtm. Hi kimse yoktu, alann
"Tark Karde, gemi olsun," dedi. yan duvarla evriliydi, drdnc kenar da Se
Ben de glerek, limiye Klas'yla birletirilmiti. Duvarlar o ka
"Sa ol, sana da gemi olsun Ahmet," dedim. dar yksekti k i , belki on adam boyu vard. Her i k i
Belki de o deil de, yan hcredeki Ahmet'ti, kede asker kulbeleri kurulmutu, ellerinde G3
ama ben zellikle adyla seslenmek istemitim; silahlar tutuyorlard. Duvarlarn zerine tel r
onlar tandm bilmesini istemitim. gler gerilmiti. Kafam hep yukar kalkk duru-

114 115
yordu, gnee bakyordum, askerlere bakyor
dum, hayatmn ilk havalandrmasyd bu. Gne
in scakl avluyu stmt. Beni getiren asker,
Selimiye'nin duvarnn dibine melip kendini
gnee verdi. Ben yle bir sama bir soluma y
rmeye altm, sonra anlamsz geldi byle y
rmek, gidip kardaki duvara srtm yasladm;
glgeye.
Duvarlara bakyordum. stndeki dikenli tel
ler ne kadar da amasz, diye dnmtm. Bu
radan kamak bir yana, insann yukar bakarken
bile ba dnyordu, bir de dikenli tele ne gerek
vard k i . Ama ite tam da o teli gerenlerin dn
d gibi, buradaki avlu, bu amasz gibi gr
nen dikenli tellerle rktc olmutu. Karmda
Selimiye'nin kocaman bo pencereleri duruyor
du. Gardiyan asker gnete, ben glgede, ylece
oturduk. Bir sre sonra pencerede bir-iki asker
belirdi. Bana baktlar. Sonra da kz sekreterler
gelmeye balad; bir, i k i , derken oaldlar. Her
kes bana bakyordu. Bazlar korka korka el salla
d, ben de onlara salladm. Gzm kontrol etti
imde hl hafif i olduunu anladm. Ayaa
kalktm, Selimiye'ye paralel volta attm, bir du
vardan teki duvara. Bir kez yrdm, yoruldum.
Penceredeki kzlar hl bana bakyorlard. Sonra
bir ses,
"Zaman doldu," dedi.
Gardiyann yanma gittim. On be dakika dol
mutu. Ben nde, asker arkada, beton basamak
lardan Selimiye'nin tavanndaki demir merdiven
lere geldiimizde, ar, pis bir koku, nem, ter, tu
valet, postal kokusu, hepsi burnumdan ieri girdi.
116
Tavandan aa demir basamaklar indik. ocuk
lar gene bana bakyorlard.
Hseyin geldi mi, diye kalabalk hcreye dik
katle baktm, ama yoktu. teki hcrelerin birinde
olabileceini dnerek karanla doru baktm;
gremedim. Gzm hcrelerde, basamaklar in
dim. Basamaklar bitti. Karmda bir yzba be
lirdi:
"Ne haber Tark?.."
Sesi de, sorusu da alaycyd.
"yiyim komutanm."
"Beni tanmadn m?"
Yzbann suratna daha dikkatli baktm;
azna, burnuna, kana, gzne. Hem bakyor
dum, hem dnyordum. Yzba:
"Tuzla Yedeksubay Okulu'ndan..."
"Ha, evet, tandm komutanm; naslsnz?"
Samimi, scak, gler yzl ve inandrc bir
tavr taknmtm. Ardndan da hemen isteimi
yaptrdm:
"Komutanm, ltfen benim ifademi aldrr m
snz? Uzun zamandr Birinci ube'deydim, peri
an oldum. Buras da o kadar uzun srmesin, ifa
demden sonra ne olacaksa olsun."
"Dur bakalm Tark, daha yeni geldin, dur ba
kalm."
Bunlar syleyip gitti. Bylece tanma numa
ram da hibir ie yaramamt. Oysa ok da iyi oy
namtm; tanan da bundan farkl olmazd, di
ye dnyordum. Askerle yrmeye devam et
tik. Hcremin olduu arala girdik. smail, hc
resinin parmaklna yakn ayakta duruyordu.
"Merhaba smail."
117
 Hemen yaklat. iiyi, renciyi hedef gsteren gazete. Nefret edi
"Selmn aleym, sen Tarik Aan misun, yordum. smail'in sesi dayanlr gibi deildi. i
hocelmiun, cemi olsin." mi sknt bast. Hcrede yalnz kalmak dayanlr
Tam bir Laz. Hepsini bir arada ve abucak gibi deildi. Duvarlar, gazeteler, fareler, duvarlar
sylemiti. Elini demir parmaklktan dar kar daki yazlar... Duvar yazlarn okumaya baladm.
d, el sktk. Mthi kuvvetli biriydi. Ksa boy Tarihler var, iirler var, adlar, imzalar var, karala
luydu ama halter alm gibi bir grn vard. malar var... Ben de demir kapnn kenarna giri
"Tark Abi, beni asacaklar, asacaklar beni; ye tarihimi ve adm yazdm.
di ocuum var, yedi bebem var... Ah anam ah, Bata severek yediim yemekleri yiyemez ol
ah!" mutum. tahm daha ikinci gn kesilmiti. Ye
Demire kafasm vurmaya balad. mek kokusu midemi bulandrmaya balamt.
"smail, dur, sakin ol," dedim; bir yandan da Sadece pirin ya da bulgur pilav olduu zaman
kafasn tutmaya alyordum: yiyebiliyordum. Geri kalan zamanlarda da bisk
"O kadar kolay deil adam asmak. Daha bu vi ve stle doyuruyordum karnm.
nun Meclis'i var, karar var, temyizi var, sakin ol." Bu hcrede uzun sre tek bama kaldm. Ba
smail hi oral olmuyordu. Asker omzumu it zen havalandrmaya karken yzbay grd
t i , hcreme girdim. Demir kap takrtl seslerle mde,
stme kapand. www.cizgiliforum.com "Komutanm ne olur yanma birilerini verin
* * * ya da beni bu hcreden aln," diyordum, ama hi
oral olmuyordu;
"Dur bakalm Tark, bak ne gzel tek ba-
Kendimi yorgun hissediyordum, oturduum nasm, daha ne istiyorsun," deyip glyordu.
yerden kalkmak istemiyordum. Gazeteleri n Adamn benle dalga getiini gnler sonra
me ekip okumaya baladm. smail'in sesini duy anlayabildim.
maya katlanamayacaktm. Dikkatimi gazetelere Geleli sekiz-on gn kadar olmutu.
vermeye altm; en ufak haberleri, reklamlar Kap ald. Yerde kvrlm yatyordum. s
bile okuyordum. Dars gllk glistanlkt. tmde yorgan gibi kullandm ceketim vard. Se
Sansr yine alm ban gitmiti. Tercman gaze vinle ayaa kalktm. Yzba, yannda bir asker
tesi, gene muhbirlii srdryordu. Bu kadar kr le gelmiti.
gzm parmama bir tavrla taraf tutmas siniri
me dokunuyordu ama, gene de okuyordum. Beni "Gel Tark."
hapse attran, daha nce asker kaaym diye Ceketimi aldm. Ayakkabm giyerken,
Hatay'da sabaha kar tutuklatan, birok aydn, "Ceketin kalsn. Hibir eyini toplama, her
ey kalsn. Sen gel," dedi.

118 119
 Byk bir heyecanla darya ktm. Korido cuklarla hibir iliki kuramamtm. 'Bu yzba
ra ktk. Korkumdan soramyordum, neler oldu beni neden getirip buraya koydu?' diye dn
unu bilmiyordum. yordum, ama aklma hibir yorum gelmiyordu.
Yzba ve askerle giri kapsna doru yr
yorduk. Gzm kapdayd. Buray ok iyi biliyor Sanrm leden sonrayd. Yatm, uyumaya
dum: giri kaps. Darya klrsa, ifadeye gidi alyordum. Selimiye'nin koridorunda mthi
lirse yani, geri dn yoktu; ya hapishane ya ser bir slogan patlad, sonra da yanklanarak byd.
bestsin ya da tutuksuz yarglanacaksn. imden Ard arkas kesilmiyordu. Yerimden frladm, par
bir sevin ykseldi. Hangisi olursa olsun razy maklklara yaklatm. Ne olup bittiini anlamak
dm. Hcrede tek bama kalmaktan iyidir, diye iin koridorun sonuna doru baktm, hibir ey
dnyordum. gremedim. Herkes avaz kt kadar baryor
Birden durduk. Koridorun bandaki birinci du. Sloganlar oalarak devam ediyordu. br
hcrenin nndeydik. Asker, kapy at. eride hcreler de katlmaya balad. Hemen yan ba
birok insan. Hep birlikte ayaa kalkp hazrol mzdaki giri kaplar ald. Postal sesleri geliyor
durumuna getiler. armtm. Siyasilerin byle du. Ardndan belki yz-iki yz asker, tek sra ha
yapacan tahmin etmiyordum. ocuklarn kafa linde, sadan ve soldan yryerek ieri girdi. ok
lar sfr numara tralyd. Yzba, glmseye sakin bir biimde koridora yayld. Askerlerin el
rek, lerinde silah yoktu, ama cop vard. Sloganlar hl
"Hadi, gir bakalm Tark," dedi. sryordu. Ne olduunu henz anlayamamtm.
eriye girdim. Kap kapand. ocuklarn hep Bir sre sonra albaylar, binbalar, yzbalar gel
si hl ayaktaydlar. akn akn bana bakyor di. Koridorun her i k i yanndaki askerler, elleri ar
lard. Ben de onlara bakarak bir yere oturdum. kada, yan yana duruyorlard. Subaylar ortadan
Yirmi-otuz kiiydiler. yrdler. Sloganlar sryordu, ama artk yalnz
"Otursanza ocuklar," dedim. "Siz asker mi ca i k i kiinin sesi duyuluyordu. br hcreler
siniz?" susturulmutu. Bizim hcrenin nndeki asker
Hep birlikte yantladlar: lerden birine sorup durumu rendik: k i mah
"Evet!" km bu akam idam edilecekti.
Biraz rahatlar gibi olmutum. Gene de beni Arkam dndm, gidip yere yzkoyun uzan
bu hcreye neden koyduklarn anlamamtm. dm. Yzm kimsenin grmesini istemiyordum.
Her birine sorular sormaya baladm. Hepsinin k i kii idam edilecekti...
asker kaa olduunu rendim. Her yreden in leden sonra Ahmet'i yaknmzda bir yere
san vard; saf olan, serseri olan, apolitik, lmpen getirdiler, aabeyiyle grtrdler. Konumalar
olan. Bir sre konutum, ama szckler bitti, o- olduu gibi duyuluyordu. Aabeyi bararak al-

120 121
yordu. Ahmet sakindi, aabeyini yattrmaya a Dip taraftan artk uultu eklinde gelen karma
lyordu. kark bir grlt duyuyorduk. Uzun sre sonra
"Abi bu bizim dnmz, bu bizim dn grltler azald. Ahmet ve arkadandan baka
mz!" snn sesi kmaz oldu.
"Komutanm, ne olursun, kardeime bir kere Saat e doru koridora ok sayda subay gir
sarlaym, izin verin, ne olur..." di. Ahmet ile arkadann hcresine doru y
"Abi, bu bizim dnmz, yapma abi." rdler. Koridor, asker ve subay kaynyordu. Du
Koridorda sessizlik vard. Askerler, subaylar varlarn dibine dizilmi askerler bir sre sonra
konumalar dinliyordu. Herkesin surat askt; aralarnda bir koridor yaptlar. Ahmet'le arkada
herkes dnceli ve zgnd. Hcrelerden t nn sloganlar hi kesilmemiti. Uzaktan zincir
kmyordu. Kimse konumuyordu. Sanki dokun- sesleri geldiinde k i mahkmun hcreden
san herkes hep birlikte alayacakt. Sonra Ah karldn anladk. Askerlerin oluturduu kori
met'in slogan Selimiye'nin koridorlarnda nla dorun iinden yrdler. Yalnzca ayak sesleri,
d. Grme yerinden ayrldlar; aabeyin feryat zincir sesleri ve sloganlar duyuluyordu. Sonra on
lar, Ahmet'in sloganna karyordu. lar grdk; i k i subay arkada, Ahmet ve arkada
Ahmet, nmzden geip hcresine doru ayaklar zincirle bal, elleri arkadan kelepeli,
yrmeye balad; sessiz ve dik, sert admlarla. slogan atarak yryorlard. Yzlerinde korkuya
Onu izledik. ynelik hibir iz yoktu. Kendilerinden ylesine
Selimiye'yi tam bir lm sessizlii kaplam emin, lme doru gidiyorlard. nmzden ge
t. Subaylar da askerler de azalmt. Koridorda tiler... Arkalarndan subaylar ve askerler...
kalan askerler heykel gibi dikiliyordu. Herkes ge Sabah alt ya da yedide olmal, yzba gelip
ce on ikiden sonrasn bekliyordu. beni hcreden kard, kendi hcreme kapatt.
Saat on ikiyi geiyorken sinirler adamakll Amacn ge de olsa anlamtm.
gerilmi, ortalk iyice suskunlamt. Selimiye'
de t kmyordu. Binann her yerine bir eyleri
beklemenin tedirginlii sinmiti. Saat ikiye do
ru byk bir grlt koptu. D kap ald. Gene Gene yalnz kalmtm. Hibir yeri grmeyen
dnya kadar asker ieri, koridora, bu kez koarak hcremde gene bir basmaydm, iarelerimi doyur
girdi. Postal grltleri, iti kak, Ahmet ve ar dum. smail susmutu. Ceketimi stme alp ca
kadalarnn sloganlarna karyordu. teki hc mn altna yine smklbcek gibi kvrldm. Ce
reler de slogana katldlar. Dayanlmaz bir grlt ket, kafama kadar ekiliydi, bir tek azm dar
kyordu. Olup biteni gremiyorduk. Yalnzca da kalmt. Hava almaya alyordum ama kt
nmzden koan askerleri ayrt edebiliyorduk. kokular, pis hava doluuyordu burnuma. Gzleri-

122 123
mi yumdum. Ne kadar da yorgundum. Uyumak
istiyordum ama baaramyordum. Gzmn n
ne Bingl'de Yol filmini ekerken kar zerinde
uyuyuum gelmiti. Nasl da gzel uyumutum
orada. Filmde olumu oynayan ocuun kepene
ini almtm, yere serip zerine kvrlmtm. Bir
tek azm akta brakmtm. Buz gibi, tertemiz
hava cierlerime dolmutu.
Kendimden gemitim...

4. Blm

Bir 'Yol' Hikyesi

124
 Biri gelip kepenein balm kaldrd:
"Sen Tark Akan msn? Yahu kalk ayaa da
bir grelim..."
Gzm atm. Karmda bir baavu dikili
yordu.
"Kalk," diye tutturmutu.
Hadi bakalm, istersen kalkma. Hem 1981'de
Ylmaz Gney'in Yol (Bayram) filmini ekiyorsun,
hem bu baavutan mermi ve silah almak iin
keyfinin olmasn bekliyorsun; skysa kalkma.
Kalktm. Baavula samimiyet kurmaya al
tm. Yannda prodksiyon amiri vard.
"Tark Abi, mermileri arkadatan alacaz;
sa olsun, bize yardmc olacak."
Bylece sinyali alm oldum: Adama kt
davranma' demek istiyordu, iimiz dt, aman
diyeyim... Ondan alacamz silahla filmdeki at
m ldrecektim. Skynetim dnemiydi, kimse
silahn vermek istemiyordu. Prodksiyon amiri
de bula bula bu baavuu bulmutu; nemrut he
rifin teki. Sahnenin ekimlerinin sonuna doru
adamn grtlam sktm hatrlyorum.
ekim boyunca atla aramda inanlmaz bir ba
kurulmutu. mrmn sonuna kadar unutama
yacam ok farkl bir arkadalk yaamtk. Ba
na duyduu sevgi ve ball hayvann gzlerin-

127
den okuyordum. Kar frtnasnda yanma gelip "Ate etsene! Ate et!" diye bard erif.
kafasn paltomun iine sokuyor, gzlerini gzleri "Yapamayacam erif, stop!" diye seslendim.
me dikiyordu. ekim srasnda stnden dt Atn bandan ayrldm.
mde burnuyla beni itiyor, kokluyor, sanki can "Ben bu at ldremem. Yakn plan bakas
mn yandn anlam gibi zlyordu, bir de be nn elini ek. Kusura bakma, yapamayacam."
ni avutmaya alyordu. Onu hi yularndan tu Ylmaz Gney'in yeeni araya girdi:
tup ekmem gerekmemiti. bittii zaman arka "Ben yaparm."
ma taklp bir kpek gibi beni izliyordu. Filme Paltomu verdim. Kamera hazrland. Yeeni
balamadan nce ynetmen erif Gren'e, nin el plan ekildi. Derken bir silah sesi...
"Meraklanma, bu sahnede at ldrebilirim. "At ld, gel Tark," dediler.
O kadar cesareti bulabilirim, yapabilirim," dedii Koarak gittim. Paltomu giydim, daha sonra
mi anmsyorum. ki planlara gemek zere almaya baladk. Ka
At vuracam sahne ekilirken, hayvanca mera hazrlanyorken at gene kafasn kaldrp
uyuturucu ine yapld. At yere yld. Yakn bana bakt. Ayaa kalkmaya yelteniyordu. lme-
planlarn hepsi ekildi: Donmu bir el, ate ede miti. Baavua gittim:
meyen bir el, stlmaya allan bir el ve atn "Mermi ver, at lmemi," dedim.
yakn planlar bylece aradan kt. Sra ldrme Baavu, kendini tiksinti verici bir ekilde
plannn ekimine gelmiti. Kamera uzaa gitti, naza ekiyordu. Yalvarta yakarta bir kurun daha
genel bir plan ekilecekti. Silah elimdeydi ve iin verdi.
de bir tek kurun vard. Baavu bir kurundan "Baavuum, ver birka tane daha, bak, hay
fazla vermiyordu. erif Gren, "Kamera!" diye van can ekiiyor," dememe karn bir tek kur
cekti ve ben ksa bir sre sonra atn kafasna bir undan fazlasna raz edememitim. Yeen onu da
kurun skacaktm. Karlarn ortasnda ben ve yer atn kafasna skt. Sonra ben tekrar sahne aldm.
de yatan atm trajik bir ekilde yerlerimizi Tam ekime geilecekken, hayvan gene gzn
almtk. at, baklaryla beni aryordu. Baylacak gibi ol
Kamera uzakta hazrlanrken at gzlerini ap mutum, ldracaktm... Baavuun yanma git
bana yalvarr gibi bakt. Kafasn kaldrmak iste tim:
di. Sanki bana doru gelmek istiyormu gibime "Mermi ver!" dedim.
gelmiti. Bu arada erif Gren, "Yok!"
"Kamera!" diye bard. O anda yakasna yaptm:
Bekledi. Burada tabancam ekmeli ve kuru "Senin de, merminin de..."
nu atn kafasna skmalydm. Ama yapamyor Kfrettim.
dum ite. Yre halk adamdan yalvara yakara mermi

128 Anne Kafamda Bit Var

daha almt. Yeen kurunlar boaltt, at bu kez
ld. Paltomu giydim, bir sonraki sahneye getik.
Senaryoya gre donmak zereydim; atn kar
nn kesecektim, ellerimi, ayaklarm atn karnna
sokup donma tehlikesini bir sre geciktirecek
tim. Ne yazk ki bu sahneyi kt bir zamanda, ha
va kararmak zereyken ekmitik. Ertesi gne
brakamyorduk nk gece boyunca kurtlarn
at paralayacan biliyorduk. Sonuta akam
st ekilen sahnede renkler ok koyu kt iin
Ylmaz Gney montajda bu blm karmak zo
runda kalacak, bu da onu hem zecek, hem de si-
nirlendirecekti.
* * *
Sahnenin devamnda, topallayarak karmn
babasnn evine geliyordum. Babay ok yal ve
gzleri grmeyen birisinin oynamas gerekiyor
du. Prodksiyon amiri, Bingl'den bir dilenci ge
tirmiti, seksen yanda bir adam. Tek szck
Trke bilmiyordu. Oysa senaryoda syleyecei
szler vard. Ne yapacamz armtk. Ben "Ylmaz Gney beni mral Yar Ak Ceza-
ieri girince, bana,
"Ho geldin Seyit," diyecekti.
alyorduk, ama olmuyordu.
Sonunda erif, adama,
"Baba, ne istersen syle, aresi yok," dedi.
Adam, uzun uzun Krte bir eyler syledi.
kinci replii,
"Ne dnyorsun Seyit?" olacakt.
Gene uzun uzun konutu.
"Yahu baba, neler sylyorsun sen?"
130
Adam konutu, konutu, bir trl susmad.
"Ne sylyor, Trke'ye evirin," dedim.
Meer adamcaz, srekli ayn eyleri yinele
yerek, "Jandarmalar geldi, beni karakola gtr
dler, jandarmalar geldi, beni karakola gtrd
ler, bana dayak attlar, bana dayak attlar..." deyip
duruyormu.
Sonuta dublajda hepsi halledildi.
* * *
'Yol' filmi, benim kanmca dnyada en zor ko
ullar altnda ekilmi, stelik tm zorluklarn ve
zverilerin sonucu ortaya ok gzel bir yapmn
kt sayl filmden biridir. 'Sr'de de zor
landmz anmsyorum, ama 'Yol'da bir de 'cun-
ta'yla uramtk. 12 Eyll 1980 darbesinden drt
ay sonra Trkiye'de her ey karmakarkken, tu
tuklamalar, ikenceler srp giderken, biz byk
bir filme baladk. 30 Kasm 1980'de, Denizli'deki
yedeksubaylm bitmeden Erden Kral'dan tele
fon gelmiti:
evi'ne aryor, ne yapaym?"
"Hemen git, mutlaka bir proje vardr, beni he
men ara, elimizdeki projeyi brakabiliriz," demi
tim-:
Birka gn sonra arad. Telefonlarm dinlen
dii iin bir-iki kelime syledi:
"Bayram iznine kan on i k i mahkm, bir haf
ta sonra geri dnerler," dedi.
Bu kadar bile heyecanlanmama yetmiti:
"Erden, bu mthi bir konu, elimizdekini b-
131
rakyoruz, bunu alyoruz!"
Askerliim biter bitmez Ylmaz Aabey'in
Moda'daki evinde grtk. ok sevdiimiz Prof.
Dr. K. dostumuz, zaman zaman raporlar yazyor
du ve Ylmaz Aabey ksa da olsa hapishaneden
kabiliyordu. ncelikle sansr kurulu iin bir se
naryo yazlacakt. Bu tip senaryolar Nadya adn
da bir kz yazard; daha sonra f i l m i ekilen
hikyenin bu senaryoyla hibir ilgisi olmuyordu.
Sansrden gemeyen senaryo ekilemedii iin
byle bir yol izlemek kanlmazd.
Senaryoyu Ankara'ya, sansre ben gtrdm.
Yolda okudum, bir ak hikayesiydi sansre giden;
on i k i mahkmun ak hikyesi. Ankara'da bir
hafta kaldm. O hafta boyunca sansre sokama
dm, stanbul'a dndm. Fato Gneyle birlikte
Ylmaz Aabey'e, mral Yar Ak Cezaevi'ne git
tik. Deniz frtnalyd, gemi mthi sallanmt. etmisinizdir. Trkiye aleyhine yaplm propa
Saatler sonra mral Adas grnd, ama evresi
askeri hcumbotlarla sarlyd. Ne olduunu anla-
yamyorduk. zinden dnen mahkmlar almaya
gelen motor kaptan,
"Ylmaz Gney'i sevk ediyorlar, neresi oldu
unu bilmiyoruz, bugn ziyaret yasak," dedi ve
dedii gibi izinden dnen mahkmlar ahp gitti.
Gemiyle Mudanya'ya geldik aresiz; orada
sorduk soruturduk, rendik ki Ylmaz Gney'i
bir saat nce Bursa Cezaevi'ne gtrmler. He
men Bursa'ya hareket ettik. Varnca Eato'u bir
otele yerletirip br ileri ayarlamak iin stan
bul'a dndm.
Ertesi gn Fato'un, Ylmaz Aabey'i sparta
Cezaevi'ne kadar takip edebildiini, yolda bir-iki
132
kez grebildiini rendim.
Fato stanbul'a dndnde ben Ankara'
daydm. Sansr Kurulu o sabah toplanacakt. Ku
rul alt-yedi kiilikti; her bakanlktan birer kii
vard. Senaryolar okunmutu, o gn karar verile
cekti. M i l l i Gvenlik Kurulu ve ileri Bakanlk
larnn temsilcilerine en zorlu yeler gzyle
baklyordu. Onlar olur verirse i bitiyordu.
Sabah poaalar, brekler alp gittim. Sansr
Kurulu'nun odasnda bir yandan brekleri yiyor,
bir yandan konuuyorduk. yeler birer ikier gel
meye balamt. ileri ve Milli Gvenlikiler de
geldiinde ben bir konuma yapmak zere sz
aldm:
"Beyler, okumu olduunuz senaryo, hepini
zin bildii gibi, Ylmaz Gney'e aittir. Bugne ka
dar yazlm senaryolarn en gzeli olduunu fark
gandalarn sonucu olarak, bizi dnyaya rezil
eden, hapishanelerimizin olmayan yzn arp
tarak gsteren 'Geceyars Ekspresi' filmine kar
dnlm bir senaryodur. Ylmaz Gney yl
lardr hapishanelerde yatmtr ve hapishaneleri
mizin asla 'Geceyars Ekspresi' filmindeki gibi
olmadn dnyaya sylemek istemektedir. Ba
kn, Trkiye'deki mahkmlar, istedikleri zaman
izin bile alabiliyorlar, mahkmlar hapishanede in
san haklarna aykr bir yaam srmemektedirler,
demek istemektedir..."
Kendimi kaybetmi, palavra ardna palavra
skmaya balamtm.
M i l l i Gvenlik grevlisi, br yelere dnd,
"Peki ama, bizde hapishanelerde izin diye bir
133
uygulama var m, yasal m bu?" diye sordu.
Ben sustum, nk bilmiyordum. Var m yok
mu; bir tartmadr balad. Bir sre sonra yeler
den biri yasay bulup getirdi. Hapishaneden izin
alma koullarn okumaya balad. Bir ye sordu:
" y i ama, bu yasann maddesi bu senaryoda
belirtilmemi. K i m anlayacak mahkmlarn bu
yasaya dayanarak izne ktklarn?"
Hemen atladm:
"Aman efendim, bu hi sorun deil. Hemen
Ylmaz Gneyle konuup bu yasa maddesini bir
ekilde senaryoya sokturacam. Filmde grmez
seniz filmi reddedersiniz; ama ben size sz veriyo
rum..."
"Peki Tark Bey, darda bekler misiniz?"
Dar ktm, kap kapand, beklemeye ba
ladm. Uzun bir sre sonra kaplar ald. Hemen
ieriye daldm.
"Hayrl olsun, oybirliiyle kt," dediler.
Mthi sevinmitim. Ne olur ne olmaz diye
karar hemen almak istiyordum. Bekledim. Biraz
sonra karar da elimdeydi artk.
Senaryonun ad : Bayram
Ait olduu kurum : Gney Film
Senaryo yazar : Ylmaz Gney
Dosya no : 91134-618
ekilecei yerler : stanbul, Bursa, zmir,
Konya, Eskiehir, Mersin,
Adana, Bingl, Gaziantep,
Urfa, Diyarbakr, Ankara.
ekilecei tarih : 1980-1981
Karar tarihi -.17.12.1980
134
Ylmaz Aabey, sparta Yar Ak Cezaevi'n-
deydi. Gider gitmez ayrntlar ayarlamt; gece
yarsna doru hapishane mdrnn telefonun
dan grebildik. Telefonu atm, kar taraftan
birine,
"Ben Tark Akan, Ylmaz Gneyle grmek
istiyorum. Yarm saat sonra yeniden arayacam,"
deyip hemen kapattm.
Yarm saat sonra yeniden aradmda Ylmaz
Aabey telefonun br uundayd.
"Sansrden kt Ylmaz Aabey, gzmz ay
dn, gemi olsun..."
Ylmaz Aabey havalara umutu, ok sevin
miti.
"Hepimize hayrl olsun Tarkm, yarn ya
da br gn sparta'ya gel..."
Sonra telefonu kapattk.
O gece Ankara'daki arkadalarmla bir evde
sabaha kadar kafa ektim. ok neeliydim.
Ertesi gece Ankara'dan kp, sabahn ilk sa
atlerinde sparta'ya vardm. sparta Yar Ak Ce-
zaevi'ne ilk geliimdi. evresi uyduruk dikenli
tellerle evrili, byke, sar bir binayd. Daha ka
pya gelir gelmez anladm ki btn gardiyanlar
beni bekliyordu. Ylmaz Aabey'den duymu ol
malydlar. Byk bir sevgi gsterisiyle karlan
dm. Beni hapishanenin mutfak tarafndan ieri
soktular; kocaman bir mutfakt, uzun uzun, gri
renkte masalar ve sandalye yerine de banklar var
d. Ocaklar kapkarayd ve kazanlar grdm en
135
byk kazanlard. eride kimse yoktu. Bir mer dan benim tepkimi lyordu. ylesine akllyd
divenden yukarya ktk. Demir parmaklkl ka k i , gzlerimin iine bakarak oyunu srdryor,
pdan geip koridora geldik. Mahkmlar koridoru houna gitmeyen bir tepki verdiimde oynad
doldurmutu; hepsi, "Ho geldin Tark Abi," de karakteri tekrarlyor, deiiklikler yapyor, sonra
yip elimi skyordu. Odalarn demir kaplar kori yine devam ediyordu. Hi kimsede olmayan o e
dor boyunca i k i yanda uzayp gidiyordu, kaplarn k i m gcyle istedii an karsndaki insan gir
ardnda drder-beer kiilik ranzalar grlyor dabna katp srkleyebileceini dnmtm.
du. Bir sre ilerledikten sonra Ylmaz Aabey'in Gzlerimi ondan ayramyordum.
odasna geldik.
Yataa oturmutu. nne bir portakal sand
ekmi, stne ktlar yaym, elinde kalemler,
alyordu. Beni grnce yerinden frlad. Sa Karlamamzn ve film tasarsnn ilk heye
rldk; beni kollaryla smsk sardn hatrlyo cann atlattktan sonra ay iip konutuk. Hangi
rum. Keyfi yerinde olduu zaman byle yapard; rol oynamak istediimi sordu.
uzun uzun, sk sk sarlrd. Beni hemen alma "Hepsini birden oynamak istiyorum," deyin
masas gibi kulland portakal sandnn yanna ce kahkahay patlatt.
oturttu, senaryoyu anlatmaya balad: "Bana sorsalar ben de bu yant verirdim as
"On i k i mahkm: Battal, Mercan, Sleyman, lnda, hepsini ok sevdim, hepsi de ok gerek,
Seyit, Abbas, Mevlt, Yusuf, mer, Mehmet, s deil mi?" dedi.
mail, Hamza, Mirza... Hepsinin hikyeleri hazr, Abbas' oynamam istiyordu. ok gzel bir
ama daha etlenmedi, sahneler ve diyaloglar yok." rold, ama sonraki gnlerde Abbas' ve Abbas'm
Hayranlk ve heyecanla dinliyordum. Hepsi olaylarn gelitiremeyeceini fark etti. Bir hafta
nin hikyesi bir baka gzeldi. Ylmaz Aabey an sonra Seyit A l i rolne getim. Daha sonralar onu
lattka cotu, cotuka anlatt... Anlatrken ayaa hapishanede ziyarete gittiimde bana hep Seyit
kalkyor, karakterleri oynamaya balyor, byle Ali'yi oynamaya alt. alt diyorum, nk
yaptka da yerinde duramyordu. Bir an ocuk yazd karakterle oynad kii farklyd. Ben ka
oluyordu, sonra birdenbire kocaman bir adam gi rakteri sert grnnn iinde yumuak, seve
bi dikiliyordu. ivesi, mimikleri, jestleriyle sah cen, duygusal biri olarak yorumluyordum, Ylmaz
nedeki karakterleri karlkl oynuyordu. Sinirle Aabey ise aksine acmasz, uzlamasz, aksi biri
baryor, dilerini skarak konuuyor, sonra bir olarak.
bakasn oynarken en yumuak, sevecen halini "Doa adam byle olur, bunu mutlaka byle
takmyor, kahkahayla glyordu. Tiyatro seyre oyna," diye tlyordu.
der gibi yerimden onu izliyordum. O da bir yan- Bir aralk gzm karm olacam, hemen

136 137
yakalad:
"Ne oldu, beenmedin mi?" diye sordu. "Kt
m oynuyorum dersin?"
l k gnler kem km ediyordum, ama gene ka
rakterle ilgili byle bir uyumazlmz srasnda,
"Evet Ylmaz Aabey, kt oynuyorsun!" de
meye cesaret edebildim.
Birden durdu; ciddileti:
"Haklsn Tark," dedi. "Bu hevese bir son
vermek gerek. Benim iim kamerann arkasnda.
Oyunculuk artk bir kenarda beklemeli; senaryo
ve ynetmenlik benim iim..."
O gnden sonra bir daha karmda hi oyun
culuk yapmad, ama karakterlerin yaps hakkn
da gnlerce konumaya devam ettik.
Btn grmelerin, tartmalarn, karlkl Kurulu'na. Reddedildi. Daha sonra Dantay'a
deerlendirmelerin ardndan Ylmaz Aabey, 'Yol'
(Bayram) filminin senaryosunu tam sekiz kez
yazd. Sekizinci senaryoyu hapishaneden ben alp
getirdim. Senaryonun arkasna yle yazmt:
"Artk ok yoruldum. Baz yerleri daktiloya
ekemedim. Siz halledin. Baarlar."
Bir gn,
"Nasl hallediyorsun? Sekiz ayr senaryo, se
kiz farkl hikye; iin iinden nasl kacaksn?"
diye sormutum.
"Diyelim, yedi senaryonun kesien sahnele
rinden birini alyorum: Abbas daa kyor. Yedi
senaryoda da Abbas daa kyor. Ama her biri
farkl. Bunlarn hepsini ayr ayr yere seriyorum,
bir sandalyenin stne kyorum, hepsine tepe
den bakyorum. Yukardan baknca her eyi daha
net gryorum. Hangi hikye daha gzelse onu
138
seiyorum. te bylece sekizinci senaryoyu olu
turuyorum."
'Yol'un senaryosunun biti tarihi 23 Ocak
1980'di. Arkasndan 'Da' adl bir senaryoya ba
lamay tasarlyordu. 'Da' hakknda da uzun
uzun konumutuk. Onda da oynamam karar
latrmtk. 'Yol'daki rolm Bingl'deydi. Onu ta
mamlaynca Mu'a geecek, 'Da' filmine bala
yacaktk. 'Da'n ynetmenliini Zeki kten ya
pacakt. ncelikle sansrden geirmek gereki
yordu.
Aldm senaryoyu, gene ben gtrdm Sansr
bavurduk, orada da reddedildi. Gereke ikisinde
de aynyd: 'Da amak, emperyalizme kar bir
savatr; burada 'da' bir simge olarak kullanl
makta, bilinmeyen glere kar savamak anla
mna gelmektedir' gibisinden i k i sayfa dolusu
yazmlard.
Byk bir keyif ve mutlulukla planlanan,
ama hayata geirilememi bu hikye, dan ar
dnda kurulu bir kyde balyordu. Yollar kardan
kapand iin kuruldu kurulal bu kyden kn
kimse kasabaya inmemiti. Oynayacam adamn
olu lm deindeydi. Drt arkada, yzyl
lardr kimsenin yapamadn yapmay gze alp
hasta olan hastaneye yetitirmek zere, hem
da, hem de kyn kaderini amaya karar veri
yorlard. Yolda nce hasta ocuk lecekti. Ama ba
ba, tekilerden bunu saklayacakt. Gnler sonra
139
 www.cizgiliforum.com
i k i l daha verilecekti. Her eye karn kasabaya
inildiinde baba, sadece, "Baardk," diyecekti...
Bu film, 'Yol' kadar byk bir projeydi ama
onun kadar ansl deildi.
'Yol' filmine balayal ya da drt hafta olu
yordu. Ynetmen Erden Kral'la Cunda Adas'nda
alyorduk. Hapishaneden izne kan mahkm
larn sahneleri ekiliyordu. Motorlar, sandallar,
i k i otobs dolusu figran... ekimler olduka ya
va gidiyordu, yle ki daha iin basndaydk ama
program altst olmutu bile. nmzdeki uzun
rota bizi bekliyordu. Srasyla Bursa, Eskiehir,
Konya, Adana, Mersin, Gaziantep, Urfa, Diyarba
kr, Bingl'de nemli ekimler yaplacakt. Bu
srayla Trkiye'yi dolaacaktk ama biz hl Ay
valk'taydk. Elimizi abuk tutmazsak kar kalka
bilirdi; bu da ok byk bir sorun olurdu.
Bir gece ge saatte odamn balkonunda oturu-
yorken, hemen aada bir taksi durdu. inden
Eato Gney kp koarak, tela iinde otele gir
di. Bir terslik olduunu anlamtm. Kapda yaka
ladm:
"Ne oldu Eato, hayrdr? Skynetim'den bir
terslik mi kardlar?"
"Tark, hemen ynetmen, prodksiyon amiri,
btn sorumlu arkadalar topla, Ylmaz'dan tali
mat geldi!"
Acele toplandk. Merakla Fato'a bakyorduk.
"Arkadalar, Ylmaz Gney'in talimatdr: 'Ba
vul topla! stanbul'a dn! Hemen imdi! Film dur-
140
duruldu!'"
Donup kalmtk.
"Fato, bize sylemek istemediin bir ey mi
var? Skynetim'in ii mi bu? Ltfen; bilmek is
tiyoruz."
"Hayr, byle bir ey yok. Tamamen Ylmaz'm
karar. Erden Kral arkadamz ynetmenlikten
alnmtr, baka da herhangi bir olay yok."
Figranlar uyandrdk:
"Bavul topla."
Herkes bavullar toplad. Sokaa kma ya
sa kalkar kalkmaz otobslerle stanbul'a dn
lecekti. Hibirimiz olup bitenlere inanamyorduk.
Ylmaz Aabey nasl olurdu da filmi durdururdu?
Kimseye bir ey syleyemiyorduk.
Yeilam zaten kaynyordu, her kafadan bir
ses kyordu. Kimi, Erden Kral ynetmenlikten
nasl alnr, diyor, k i m i de film durdurulduu iin
seviniyordu.
Ortalk karmakarkt.
Ylmaz Aabey bir hafta sonra Moda'daki evi
ne geldi. Sabah saat yedide ziyaretine gittim.
Ylmaz Aabey, elinde tuttuu byk bir kon
yak kadehiyle kapy at. Sabah sabah konyak i
mesine armtm. Kedi, karnnda kocaman bir
yara bandyla yerde baygn yatyordu, Ylmaz
Aabey de ona bakyordu... Ben de baktm... Uzun
bir aradan sonra,
"Tark, bak u kediye, bak, annem gibi," dedi.
Donup kalmtm. Ne demek istediini gnler
sonra anlayacaktm.
Neden sonra oturduk, konumaya baladk.
Gerekten Ylmaz Aabey durdurmutu filmi.
141
Gelimelerden honut kalmamt. Filmin gzel
olmayacan, aklndaki gibi olmayacan anla
mt. Yeni bir ynetmen bulmak gerekiyordu.
Btn ynetmenleri konutuk. K i m kalkabilirdi
byle bir senaryonun altndan?
"O. Bu. u."
"Yok, yok, yok."
"Ylmaz Aabey, bir tek ynetmen var bunun
altndan kalkacak, o da erif Gren," dedim.
"Ama o da hapiste. Yapacak bir ey yok. Byle g
zel bir senaryoyu harcamayalm, bekleyelim diye
dnyorum. Bir yandan da, bu karmaada filmi
bitirmemiz gerek, diyorum. nk Skynetim
yerletiinde ekimler de tehlikeye girecektir..."
Gece yarsna doru karar almtk: Filmi b
rakyorduk. Belki bir yl, belki daha fazla bir sre
iin. Bu durumda o zamann parasyla be milyon
Ura pe gidiyordu.
Ylmaz Aabey ertesi gn sabah erkenden Ze
ki kten'le birlikte Mu'a hareket edecekti. Ha
pishaneden, 'annem hasta' diye izin almt. An
nesi Mu'ta olduu iin Mu Savcl'na izin bel
gesini imzalatmas gerekiyordu.
Sokaa kma yasa balamadan Ylmaz
Aabey'in evinden ayrldm. Taksim'den geer
ken ertesi gnn Milliyet gazetesini aldm. Film
le ilgili her eyin suya dt gereini iime
sindirmeye alyordum. Gece evde gazeteyi
okumaya baladm. En altlarda kck bir ha
ber nasl olduysa gzme arpt:
142
'Film ynetmeni erif Gren Skynetim'ce
serbest brakld.'
Sevinten havalara umutum. Hemen Yl
maz Aabey'i aradm:
"Aman Ylmaz Aabey, sakn yarn yola k
ma, ok nemli bir haberim var, saat alt buukta
sendeyim," dedim.
Saati karrm korkusuyla sabaha kadar uyu
madm. Sokaa kma yasann bitmesini bekli
yordum. Alt buukta kapnn nndeydim, elim
de gazete...
Ylmaz Aabey'e byk haberi verdim. Mu
yolculuu bir gn ertelendi. erif Gren acele bu
lunacak, Ylmaz Gney'in evine getirilecekti.
Btn gn erif arand. erif yok. Hibir yer
de yok. Ylmaz Gney'in arkadalar, Yeilam'-
daki arkadalar, stanbul'u kar kar aradlar,
ama erif Gren'i kimse bulamad. Hibir yerde
yoktu. Buhar olup umutu. Nerede olduunu
kimse bilmiyordu. Her yere haberler salnd, her
kes bir yerlerde erif Gren iin beklemeye ba
lad.
Sonunda, o gece saat on birde, erif evinden
ieri girerken, Ylmaz'm adamlar kapda koltu
unun altna senaryoyu sktrmlar,
"Bunu oku, yarn sabah erkenden u adrese
gel, Ylmaz Gney seni orada bekliyor," demiler.
Ertesi gn gene sabah erkenden Ylmaz Aa
bey'in evine gittim. erif saat dokuz gibi geldi.
Kafas sfr numara tralyd. Hapisten bir gece
nce ge saatte kmt. Sarlma pme fasln
dan sonra, erif,
"On i k i mahkmun hepsini ekemem, alt
143
mahkm olabilir; zamanmz yok, karlar erimeye vardk. Elimizde Konya Skynetim Komutanl
balar," dedi. 'ndan film ekme izni vard, ama onlar da eki
Ylmaz Aabey: me izin vermediler.
"erifiim, senaryo sana ait. stediin sayfa Benim otobs gar ve trene binme sahnelerim
y kart. Nasl istersen yle olsun. Ama filme bir ekilecekti.
an nce bala. Mu'a gitmeyi bir gn daha erteler Bu kez kap kap dolap, "Bakn bizim izni
sem yar ak cezaevi hakkm kaybederim. Sk miz var," gibi bo laflar etmekten vazgemi, kim
ynetimle banz belaya girmeden bitirin fil seye bir ey sylememeye karar vermitik. Trene
mi..." binme sahnem gene gizli ekildi. Sonra sokaa
kma yasa balayana kadar minibsle Konya
Bylece hzla filme baladk. Her eyi yeni dnda dolatk. Yasak balama zamanna doru
i k i minibsle gara geldik; birinde klar vard,
batan ekiyorduk. Hapishane sahneleri stan
brnde kamera, teknik ekip ve ben. Gardan
bul'da tamamland.
ieri girdikten bir sre sonra sokaa kma yasa
Anadolu turu iin yolculuk balad. balad. evrede yalnzca inzibatlar grnyordu.
l k duramz Bursa'yd. Bursa Skynetim Gecenin ok ge bir saatinde ekime baladk.
Komutanl film iin izin vermiti ama ekim s Garn iinde ne varsa ektik, askerleri bile oy
rasnda engel oldular, izne karn filmi ekemeye- nattk. Sabaha kadar btn iimiz bitirmitik.Ya-
ceimizi sylediler. Tm kaplar aldk, ne yap sak kalkar kalkmaz Konya'dan da katk.
tysak olmad. Israr edersek bamzn derde gire
ceini sylyorlard. Hemen Bursa il snrlarn * * *
terk etmemiz emredildi.
minibsle snr terk ettik. Minibslerden
birinin camlarna kamuflaj yapp, ekilecek sah ekilen negatifler kuryeyle stanbul'a gnde
nelerde grevli olan oyuncular ve kamerayla ye riliyor, stanbul'da biriktiriliyor, parti parti Trki
niden Bursa'ya girdik. Arac uygun bir yere park ye snrlar dna karlyor, svire'ye ulatrl
ettik. Kameray minibsn iinde brakyor, ka yordu. Tehlikeli bir i yapyorduk. Yakaland
pal perdenin aralndan ekim yapyorduk. mz an hepimiz hapse girebilirdik. Tm ekip bu
Drt-be saatte gerekli sahneleri ekip iimizi bi nun farkndaydk ve hepimiz buna razydk. En
tirip Bursa'dan katk. azndan, ekilmi negatiflere el koyamayacakla
rn biliyorduk.
Gece bir yerlerde konaklyor, gndz yollarda
ekim yapyorduk. Minibsn iini, yol geileri Konya'dan sonra Adana'ya gitmemiz gereki
ni falan ekiyorduk. yordu, ama karlar erimek zere olduundan hzla
Konya'ya doru yol alyorduk. Akama oraya Diyarbakr'a, oradan Bingl'e giderek tersten bir

Anne Kafamda Bit Var 145/10

144
yay izmeye karar verdik. Urfa, Gaziantep, Ada tam takm, i k i cemse dolusu asker vermilerdi
na, stanbul; filmin en nemli sahneleri bu ehir yanmza. Ama askerleri filme almak yasakt. Biz
lerde geiyordu. Senaryonun tamamn giz ka de bunun iin sz vermitik. Hemen ekime ba
merayla ekmemiz olanakszd. Askeri giysiler, ladk. Cemseleri, askerleri ehrin ortasna yaydk.
gerek silahlar, askeri aralar bulmak, rtbeli rt Kamerann nnde ben duruyordum ama kame
besiz birka subay filmde oynatmak gerekiyor ra hep askerleri ekiyordu. Onlarn halkla konu
du. Nasl yapacaktk, bilmiyorduk. Skynetim'i malarn; itimeleri, kakmalar, her eyi ekmi
atlatmann baka yollarn bulmak gerekiyordu. tik. Olup biteni anlamadlar. Daha sonraki gnler
Yeni bir yntem denemeliydik. de ii iyice abartp askere diyaloglar vermeye,
otobsleri durdurtup arama tarama yaptrmaya
Ekibin tamam, Diyarbakr'a gelip otele yer balamtk. Urfa'da bir manga askere, ky bas
lemiti. Ertesi gn, sabah erkenden, elimde Di kn ve sonrasnda olanlar oynattk, harika sah
van Pastanesi'nden alnm bir kutu ikolatayla neler oldu. Bunlar iin askere teekkr etmek ge
sansr senaryosunu Diyarbakr Skynetim Ko- rek. Gerek askerler oynamasayd, bu kadar g
mutanl'na gtrdm. Komutanla grmeyi zel bir i kacan sanmyorum. ekilen negatif
bekliyordum. Rahat grnmeye alyordum ler ayn gn stanbul'a gnderildi.
ama heyecandan lecektim. Ksa bir sre sonra,
omzu kalabalk bir subayn karsnda yerimi al
dm. Komutan benimle scak konuuyordu. San
sr Kurulu'na attn palavralar ona da syle
dim. Komutan senaryoyu kartrd. Bir ara azn
dan,
"Olabilir, ama senaryoyu incelememiz gerek,"
gibisinden bir sz kt.
Hemen cesaretlendim:
"Komutanm, Diyarbakr'da film ekmek ok
zor. ehir ok kark. Gvenliimizin salanma
s gerek. k i cemse asker sabahtan akama kadar
bizi beklemeli."
Komutann yant umut vericiydi:
"Senaryoyu okuyalm, yarn gerekeni ya
parz."
Ertesi gn izin kmt. Silahlar, her eyleri

146 147
 5. Blm

Nerede Kalmtk, Buras Selimiye

 ok derin bir uyku uyumutum, akam yeme
i grltsyle ancak uyandm. Asker, hcremin
parmaklklarndan ieri yemek kaplarn soku
turdu. Yerimden kalkmaya hi niyetim yoktu. Bir
sigara yakp seyrettim. Aklm baka yerlere git
miti, 'Yol filmini' dnyordum. Ne byk bir
serven yaadmz, ama imdi iinde bulundu
um durumun da az buz serven saylmayaca
n... Bakalm neler olacakt.
O anda birden aklma geldi: Serbest braklr-
sam Trkiye'den kaacaktm. Hem de hemen er
tesi gn. Kaacaktm. Bir daha ne hapishaneye ne
hcreye girme niyetindeydim. Aklmda kamak
tan baka bir dnce yoktu. Nasl olur, ne zaman
olur, bilmiyordum, ama bir yandan yemeimi
attryor, bir yandan da verdiim karar arka ar
kaya yineliyordum.
Farelerime yemek verdim.
Pencerenin altna kvrldm, ceketimi stme
ektim.
Uyuyamyordm. Allann belas lamba hi
snmyordu. Saa dndm, sola dndm, olma
d. Ceketimi iyice kafama ektim.
Tam kendimden gemek zereyken ceketi
min stnden ar bir kedi yrd; patilerini iyi
ce basa basa bir kedi geti stmden. Kedi mi?

151
Hayr, kedi deil, fareydi bu! Frladm! Saa, sola,
her yere baktm, yoktu. Tuvalete baktm, yoktu.
Ama kolumun stnden ar bir hayvan yryp
gemiti, hl hissediyordum. Kocaman bir eydi. Beni kalabalk, kocaman bir hcreye koymu
Kedi olamayacana gre mutlaka fareydi... Peki lard. Ortadaki krk-elli kiinin oturabilecei
ama neredeydi? Kafay yiyor olabilir miydim? l k uzunca bir masa, hcreyi ikiye blyordu. Yere
kez iimi bir korku bast. Sabah zor ettim. askeri battaniyeler serilmiti. imanca, yalca
Ertesi gnk havalandrmadan dnte, hc birinin yerde yattn, birka kiinin de duvara
reden ieri girip tuvaletin kaps olarak kullan yaslanm bana srttn grdm. tekiler ayak
dm battaniyeyi atmda, kafam kadar bir s taydlar. K i m i , "Gemi olsun," diyor, k i m i toka-
anla karlatm. Kendini bir o duvara bir bu du layordu. Biri,
vara vuruyordu. Kafasn tuvaletin deliinden "Bitli misin abi?" dedi.
ieri sokuyor ama giremiyordu; delikten daha b "Elbiseler temiz, ama kafam kaynyor," de
ykt. Kuyruunun uzunluu kolumun boyuyla dim.
eitti. Bu manzaray grnce, askerin henz kilit Neden burada olduumu merak edenlere an
lemedii kapy omuzlayp, kendimi koridora at latmaya altm. Benim de aralarnda olmamdan
tm. Kotum durdum. Arkamdan da gardiyan as dolay keyifli grnyorlard, moralleri dzelmi
ker kouyordu. Kalabalk hcrenin nnde yz ti.
bay yakaladm. Hcredekiler merakla bana ba Duvara yaslanm ocuklardan biri, fareyle i l
kyorlard. gili sama sapan bir ey syledi, o grup kahkahay
"Yzbam, hcrede kocaman bir fare var," la glerek yerlere yatt. Abartl bir ekilde gl
dedim; elimle kolumla da fareyi tanmlamaya a yorlar, fare olaynda verdiim tepkiyle alay edi
lyordum. yorlard. Sinirime dokunmutu. Karlk vermeye
Hcredekiler baladlar glmeye. Grltl altm, yanmdaki ocuklar beni susturdu.
kahkahalar atyorlard. Bu kargaann iinde ko Hcredeki alayc topluluun faistler olduu
nuuyor, nu anladm. tekiler solculard. Her fraksiyon
"Beni hibir kuvvet o hcreye sokamaz, bana dan ocuk vard. ouyla ayn zamanda Birinci
ikence yapyorsunuz!" diye baryordum. ube'de de bulunduumuz anlald.
Tela ve panikle arka arkaya konuuyordum. Yerde arkas dnk yal bir adam yatyordu.
Yzba srtarak yzme bakt, byk hcrenin Yzn gremiyordum. riyar, imanca, salar
kapsn atrd. beyazlam biriydi; hafif hafif inyordu. K i m ol
"Gir bakalm," dedi. duunu sordum. Devrimci i Sendikalar Kon
Hemen ieri daldm. federasyonu rgtlenme efiymi. Erzurum ya da

152 153
du. Kendimi nasl korumam gerektiini dn
dm. Gardm aldm, beklemeye baladm. Asker
bir anda kapy kapatt.
"Gel benimle," dedi.
Havalandrmaya doru yrdk, dar k
tk. evre karanlkt. Dardan yansyan hafif bir sn," dedi.
k grnyordu. Kar karya durduk. Birbiri
mizin gzlerinin iine baktk. Ben sakin grn
meye alyordum. Asker dilerini sktka gzle
rinden alev fkryordu. Yumruunu skp skp lanrsn. Souk suyu amyorlar."
brakt. Her an bir yumruk gelecek gibiydi ama
gelmiyordu. Gene dilerini skt, yumruunu sk
t. Vuramyordu. Bunu hissetmitim.
"Skysa vursana," dedim.
"Sen vur," dedi.
Birden rahatladm. Kavga etmeyeceimizi an
lamtm.
"Aslanm, ben sana vuracak kadar enayi dei
lim. Ola ki sen bana vurursun, gene elimi kaldr
mam. Ama askerliin bittii zaman seni memle
ketinde bulurum. Bir de bunu dn."
Bir sre sonra adam yumuad. Sama sapan
bir eyler daha konutuk.
Merdivenlerden aaya inerken, hcredeki
ocuklarn hepsi merakla bize bakyorlard. Ben
glmseyince bir ey olmadn anladlar.
Ertesi gn,
"Hcrede scak su akyor," dendi.
Haftalar sonra i l k kez ykanmaya karar ver
dim. Kafam bit kaynyordu. Benden baka kimse-
156
nin du yapmaya niyeti yoktu, herkes yerinde
oturuyordu. Tuvalete doru yneldim. ocuklar
banyo yapacam anladlar, aknca baktlar. Bi
risi,
"Aman Tark Abi, sakn banyo yapma, yanar
ocua, ne demek istiyorsun gibilerden bak
tm.
"Abi, souk su yoktur, yalnzca scak su. Ha
Yerimden kalkmtm bir kere:
"Olsun, ben bir yolunu bulurum."
Tuvalete girdim, suyu atm. Parmam de
dirmemle birlikte ekmem bir oldu. Felaket s
cakt... Dedikleri gibi souk su yoktu. Ne yapaca
m dndm. Alaturka tuvaletlerde kullanlan
kk marapalardan birinin iine scak suyu
doldurdum. Soumasn beklerken soyundum.
Yava yava vcuduma dkerek altrdm.
Banyom bitince dar ktm. Herkes akn
lkla dnp bakt. Istakoz gibi kpkrmz olmu
tum. Hatta morarmtm. Ama bitlerim olduu gi
bi duruyordu.
Askerin biri seslendi, yanma gittim. Eliyle ka
ranlk hcrelere giden taraf gsterdi:
"Hseyin diye biri sana selam gnderdi."
Demek Hseyin gelmiti. Nasl sevinmitim
anlatamam.
"Sen de ona selam syle," dedim, bir paket de
sigara gnderdim.
157
 Bir sre sonra ondan da bana i k i paket sigara
geldi. www.cizgiliforum.com
Ertesi gn askerin biri,
"Tark Akan, toparlan, sorguya!" dedi.
Telala yerimden frladm. Ne yapacam bi
lemiyordum. Aceleyle ceketimi giydim, ayakka
blarm ayama geirdim. Asker kapda bekli
yordu. Sanki her an gidecek, beni sorguya gtr
mekten vazgeecek gibi duruyordu. Bir yandan
askere bakyordum, bir yandan ocuklarla veda-
layordum. En son DSK'li arkadala tokalatm.
Koridora ktk, kapya doru yrdk. Kor
ku, heyecan, sevin her eyi bir arada yayor
dum. Buradan sonra beni bekleyen ya k ya ha
pisti. Eyalarmn alnd yere geldik. Asker, ke
lepe karp bileklerime geirdi. Bunu hi bekle
miyordum. Neden kelepe taklyordu ki? Hapse
gireceimi dnmekten kendimi alamadm.
Durmadan yryorduk. Selimiye'nin avlusuna
geldik. Btn askerlerin gzleri benim zerim
deydi; bir kelepeye, bir bana bakyorlard. Bir
den ok utandm. Kelepeyi saklamaya altm;
baaramadm. Selimiye'nin savclk blmne
giden merdivenleri kyorduk. Tedirgindim. Ya
nmdan geen herkes bana bakyormu gibi geli
yordu. Sinirliydim. Gittike tedirginliim, tela
m artyordu. Bir koridora geldik; geni; koca
man, temiz bir koridordu. Her odann kapsnn
yannda bankalarn verdii birer bank, bir de as
ker vard. Gzm kaplarn kenarndaki tabelala-
158
ra taklyordu: '1 no'lu S.Y.K. Savcl', '3 no'lu
S.Y.K. Hkimlii','... savcl,... hkimlii'. Yr
dk, yrdk. Bir savcln nnde durduk. He
men banka oturdum. nmden elleri kelepeli
ocuklar, gazeteciler geiyordu. Ellerinde fotoraf
makineleri vard, ama resim ekemiyorlard. Se
lam bile vermeye ekmiyorlard. Bir tek Cumhu-
riyet'ten Deniz isminde bir gazeteci, "Merhaba!"
diyebildi.
Odadan bir asker kt. Beni getiren askere
bayla 'gir' iareti verdi.
Asker elimdeki kelepeyi amaya alt. De
rin bir nefes aldm, verdim. Tamam, hazrdm; ne
olacaksa olacakt artk. Kapdan ieri girdim.
Drt masa konmutu; savclar masalarn ar
kasnda duruyorlard, yanlarnda sekreterler otu
ruyordu. Kapda bekledim. Hangisinin yanma gi
deceimi kestirmeye alyordum. Onlar da bana
bakyorlard. Bir tanesi eliyle, 'gel' yapt. Camn
kenarndaki masann karsnda, ayakta durdum.
Savc ban hi kaldrmad. Dosyam kartryor
du. br masalardan ykselen daktilo seslerini
duyuyordum. Sekreter kz gz ucuyla bana bakt.
Ben pencereden dar bakyordum. ok uzaktan
arabalarn, insanlarn getiini grdm. Hayat
seyrediyordum.
Derken savc konumaya balad. Ayn anda
daktilo da balad. Birden ortal inanlmaz b
yk bir grlt kaplad. Ne dediini anlamyor-
dum. Bana bir ey mi soruyordu?.. Can kulayla
dinliyordum ama hibir ey duyamyordum. Sek
reter durmadan yazyor, savc alak bir sesle, ara-
159
lksz konuuyordu. Yani sekreter duyuyordu ama
ben savcnn dediklerini anlamyordum. ldra
cak gibi oldum. Sonra br daktilolar da alma
ya baladlar; grlt dayanlmaz oldu. erisi
fabrika gibiydi. Savc mrl mrl konuuyor, dak
tilo harl harl yazyordu. Baktm olacak gibi de
il, gene darya bakmaya baladm. Bir sre
sonra savcnn baryla kendime geldim:
"Baba ad... Baba ad!"
"Yaar."
"Anne ad?"
"Yaar."
Savc sinirlenmiti. yice bard:
"Anne adn sordum!"
"Yaar, efendim..."
"Peki baba ad ne"
"O da Yaar... kisi de Yaar, efendim..."
Savc ters ters yzme bakt:
"Peki, peki, yaz kzm... Neden tutuklandn
biliyor musun?"
"Biliyorum."
"Anlat o zaman..."
Almanya'da dl aldm srada yapm oldu lerinden hibir ey anlamyordum. Konutukla
um konumay, Tercman gazetesinin yanl ve
yanl olarak yaynladn anlattm.
Savc sordu:
"Peki bu konumay yaparken, sol yumruun
havada, 'Birinci Kurtulu Sava'm kaybettik,
kinci Kurtulu Sava'm kazanacaz,' dedin
mi?"
"Hayr, byle bir ey sylemedim. Konuma
mn iinde bu anlama gelen herhangi bir ey yok
tu. Kltr emperyalizmiyle ilgiliydi tm syledik-
160
lerim. Konumamn tamamn Birinci ube'deki
ifademde ayrntlaryla yazdm efendim."
"Peki, Almanya'dan ihbar mektuplar geliyor,
bunlar sylediine dair. Bu konuda ne diyecek
sin?"
aakalmtm. Nereden kmt bu imdi?
"amur at, izi kalsn, diye dnenler olabilir,
efendim."
"Ylmaz Emirbk, Mehmet Polater, Semih
Kara, Osman smen; bu kiileri tanyor musun?"
"Hayr, hibirini tanmyorum efendim. Ko
numam srasnda yanmda sanat arkadalarm
vard, onlara sorabilirsiniz: Halit Kvan, Mjdat
Gezen, Perran..."
"Tamam, tamam. Biz ne yapacamz biliriz.
Siyasi ube'deki ifadeni olduu gibi kabul ediyor
musun?"
Bir an dndm.
"Evet..."
"Yaz..."
Daktilo gene balad. Gene savcnn daktilo
kza neler yazdrdn duyamyordum. Syledik
rmzn zetini yazdryor olmalyd. Btn gc
m verip dikkatimi toplamaya altm. Baz sz
ckleri zorlukla duyabildim. Arada benim syle
mediim szckler de geiyordu. Ne yapmam ge
rektiini dnrken, kulama bir sz alnd:
"Tutuksuz yarglanmasna..."
nanamamtm. Dikkat kesildim: Evet, "Tu
tuksuz yarglanmasna," diyordu savc. O an he
yecanm, telam bitti. Duygularm tkendi. Her
eyim bitti. Kendimi uval gibi hissettim. Sevine-
Ane Kafamda Bit Var 161/11
medim bile. Bir sre sonra daktilo durdu. Askere kyor, benden yant bekliyordu. Paralar yavaa
kk, imzal bir kt verildi. Dar ktk. As alp cebime soktum. Bir sre konumadan ba
ker yanmdayd. Kelepesizdim. Koridorda yr ktk. Sonra yzba polise dnd,
yorduk. Neeli olmam gerekirken sinirlerim git "A kapy," dedi.
tike geriliyordu. Sanki dar kmak anlamn Yzbann yzne bakarak Selimiye'den k
yitirmiti... yle garip bir haldeydim. tm.

Eyalarm teslim ettiim giri yerindeki k

k odaya geldik.
Yzba oradayd.
Erler km iin alyorlar, byk defter
lere bir eyler yazyorlard. Bir yandan da on bin
markm sayyorlard.
"Yzbam, benim hcrede DSK davasndan
yatan arkadatan bor almtm, gnderebilir mi
y i m asker arkadala?"
"Ne kadar?"
"On be bin lira."
"Peki."
Paray verdim, gtrdler.
Pasaportumu, kemerimi, marklarm teslim
aldm.
Ama gne gzlm kmad. Her yere
bakld, yok. lemlerimi tamamladm.
Selimiye'nin byk kapsna yaklarken yz
ba sinirle yanma geldi:
"Tark Akan! eriye para yardm m yapyor
sun?.. Bor aldm dediin adam, 'Ben kimseye pa
ra vermedim, zaten param da yok,' demi. Atarm
seni tekrar ieriye!"
Yzba, elindeki paralarla gzmn iine ba-

162 163
 6. Blm

Yeniden Dardaym

165
 Byk kapnn dnda durdum. Hava ok g
zeldi, gneli, prl prl bir gn olduunu hatr
lyorum. yle bir evreme bakndm. Ne yana gi
deceimi kestiremiyordum. nmdeki byk
aklktan ilerisi Kadky-skdar yoluydu. Ak
ln orta yerine, iinde ana babalarn bekletii
kocaman bir askeri sahra adr kurulmutu. Ya
nma eli tfekli bir er geldi:
"Ne o hemehrim, ne bekliyorsun?"
"Ne yana gideceim, onu dnyorum," de
dim.
Eliyle yle sol yan, yukary gsterdi. sk
dar'a doru yrmeye baladm.
Asker arkamdan bard:
"Yahu sen Tark Akan msn?"
nce hi oral olmadm.
"Tark Abi, gemi olsun!" dedi sonra.
Houma gitti. Dndm, el salladm.
Yolda tek bama yryordum; benden baka
kimse yoktu. Sol yanmda Selimiye vard, sada
sahra adr. Tutuklu yaknlarnn merakl bak
lar ortal sarmt, herkes oluundan ocuun
dan bir haber alabilmenin peindeydi.
Bolukta ylece yryormuum gibi geliyor
du. Darda olmak ne mutluluk vermiti bana,
ne de sevin. Hibir ey yapmak istemiyordum.

167
Zaten ne yapacamla ilgili hibir fikrim de yok
tu. Heyecan ve merakla geirdiim o gergin tu
tukluluk sresinin ardndan birden sinirlerim bo
alm, her ey anlamszlamt.
Kimbilir ne kadar zaman sonra, yrmekten
yoruldum. Terlemitim de. Ceketimi kardm,
elime aldm. Beyaz gmleimin rengi tannmaya
cak bir hal almt, ilk kez dikkatimi ekiyordu.
Bu le gibi klkla nereye gidilirdi ki? Ne yaplr
d, nereden, nasl balamalyd?.. Dnyordum. Cerrahpaa beyin servisinde be gn kald. Dok
Kalabalka bir yere gelince ceketimi tekrar giye
rim diye geirdim iimden. Son askeri bariyerden
ktm.
Birden karmda aabeyimi grdm. Olacak
ey deildi. l k anda, ans ite, diye dndm. dr babam orada ylece yatyor da hibir dokto
Birbirimize sarldk. Konumadan ylece durduk.
Sonra omuzlarmdan tutarak beni kendinden
uzaklatrd; yukardan aaya bana bakyor, te hastaneden yryerek ktk. imdi i y i . "
peden trnaa szyordu. Ben, bakalm ne diye
cek, diye merakla gzlerinin iine bakyordum.
"Gel bakalm. Pek i y i grnmyorsun," dedi,
elini omzuma atp beni arabaya doru ynlendir
di. Konumadan yryorduk. Neden sonra:
"Neler oldu Tark?" dedi.
O an konuamadm. Syleyecek ey bulama
dm.
"Bo ver abi," dedim; grtlama bir ey sap
lanmt, alamamak iin kendimi zor tutuyor
dum.
Durumu anlad. Bir sre hi konumadan y
rdk, arabann yanma geldik.
"Bo ver Tarkm, bo ver kardeim. Hadi
gemi olsun. Atla arabaya," dedi. Byke bir
168
Amerikan arabasyd. Koltuklar rahat, araba ge
niti.
Annemi babam sordum.
"Annem iyi ama babam..."
ylece kald, sylemek istemedi.
"Abi ne oldu, sylesene."
Israrma dayanamad:
"Sen ieri girdikten ksa bir sre sonra ba
bam hastaneye kaldrdk, sol yanma fel geldi.
torlar hibir ey yapamad. Sonra bizim stn
Korugan geldi, 'Yahu u adamn ekerini ln,'
dedi. Sonular geldi k i , babamn ekeri drt yz
elli! Dnebiliyor musun, drt yz elli! Be gn
run akhna kan ekerine bakmak gelmiyor. Bir in-
slin yaptlar, hemen kendine geldi. Gnler sonra
Gzyalarm aabeyimden saklamaya al
tm, darya baktm. Sokaklardan, caddelerden
geiyorduk. Bir sr araba, st ste insanlar, ka
labalk... Herkes birbirinin yaamndan habersiz,
bir yol tutturmu gidiyordu, kimse kimsenin
umurunda deildi; kimse byle bir aba iinde de
deildi. Derin bir nefret duydum. "Hapse girmek
istiyorum, nk bu kalabal hi sevmiyorum,"
dedim iimden. Sinirlerim bozulmutu. Selimi
ye'nin kapsndan ktmdan beri byyen bo
luk sonunda en st dzeyine ulamt.
Birden,
"Nereye gidiyoruz?" dedim.
"Le gibisin olum. Galatasaray Hamam'na
gidelim, tellak bir tandm var, seni iyice bir
169
ykar..." Gzmdeki sabunlar sildim. Karmda aa
"Abi kafamda bit var. Sirke ve bit kaynyor beyim bana bakp glyordu.
stm bam... Tellan baa kaca i deil. Gel "Nasl rendin aabey?" dedim.
uradan bir bit ampuan alalm," dedim. "Hadi kalm artk," dedi.
"Sen karma, o gereini yapar," dedi. ktk. Aabeyimden bir ey renememi
Boaz Kprs'nn zerinden geerken s tim. Tertemiz havlulara sarnp ay itik. Temiz
tanbul'u seyrettim; muhteem bir ehirdi buras, lenmek iimi boaltmt. Bir yerlerde yeni ve g
dnyann en gzel ehriydi. stanbul'a tepeden zel bir eyler vard ama sanki ben bezginlikle her
bakmak belki ok az insana nasip olacak bir ayr eyin dnda duruyordum. Hamamdan ayrlrken
calkt ama insann gz balanyordu da grm aabeyim oradakileri uyard:
yordu ite... "Elbiseler bitli, aman kimse giymesin."
Galatasaray Hamam'nn nne gelmitik.
Aabeyim elinde byke bir torba tayordu.
eri girerken sordum:
"O torba ne torbas?" Annemlere geldik. Beinci kata kacaktk ve
"Sana temiz klk getirdim." asansr yoktu. l k kat ktk, ayaklarmda titre
Birden durdum. Demek ans eseri karla me balad. Aabeyime aktrmak istemedim. Bir
mamtk yolda. kat daha ktk... Yok... Olacak gibi deildi, ka-
"Salverileceimi nereden biliyordun? Hem myordum, dayanamyordum, nefes nefese kal
de bugn, bu saatte?" mtm. Aabeyim,
"Eazla uzatma; yr!" "Biraz dinlen," dedi.
Ortada benim bilmediim bir eyler dnyor Trabzana futundum. Kendimi yz yanda
du. Bu adam bir eyler kartrmt, ama ne yap gibi hissediyordum. Eve kadar trmanmak zaman
tn anlayamamtm. ald. Kapnn nnde aabeyim zili alacakken
Tas, takunya, su. Konumalar hamam iinde elini tuttum. Nasl nefes nefese olduumu iaret
yanklanyordu. Selimiye kmyordu aklmdan ettim. Biraz soluklandm, sonra,
ama gene de sular dktke rahatlyordum. Tel "Tamam," dedim.
lak, tepemde dikilmiti; kafam ellerinin iine al Kapy annem at; boynuma sarld, alama
m, durmadan kartryor, i k i elinin trnaklarn ya balad. Arkasnda ablamla enitem bekliyor
birbirine srterek kafamdaki bit ve sirkeleri kr du; Mula'dan gelmilerdi. En arkada babam
maya alyordu. Saatlerce urat. Sonra bir ara, grdm. Bana bakyordu.
"Yeter artk, pestilim kt, baylacam," de Annemi yattrmaya altm, gzyalarn
dim. sildim. Ablamla enitemi ptm. Babamn kar-

170 171
smda durdum. Kklmden beri babama zel
bir sayg ve hayranlk duyardm, ona 'Generalim'
derdim. Levazm subay olarak albaylktan emek
li olmutu; general olmay ok istemiti. Olmad.
Karsnda asker selam akar, bararak, "Gene
ralim, emret!" derdim. Tam bir askerdi ve ordu
nun ve devletin kar iin her eyi feda edebilir
di. 1959 ylnda Kayseri'de ben on yandayken
askeriyenin artk deri paralarn annemin eve
getirmesi yznden kan arbedeyi hatrladka
hl yreim azma gelirdi.
Mermi gibi baklar beni gene deldi geti,
aklmdakileri okudu, yaadklarm reniverdi.
ok akll adamd. Onun yannda ona hibir ey
anlatma gerei duymadm, nk zaten neler be'de, ona dikkat et. Senden bir tek isteim var:
hissettiimi bildiini dndm.
"Sana tek bir ey soracam Tark, bana do
ruyu syleyeceksin," dedi.
"Buyur baba, sor."
Annem, ablam, aabeyim, enitem merakla
bakyorlard. Ben de meraklanmtm; her eyi
zaten bilen babam ne renmek istiyor olabilirdi
ki.
"Sana ikence yaptlar m?"
Azmdan bir 'Hayr' kt ama, yle sklm
pklm, yle clz bir hayrd k i , her yne ekile
bilirdi. Sonra neyse ki birbirimize sarldk da yz
ifademden anlamlar karacak diye korkmama
gerek kalmad. Neden sonra:
"Hadi bakalm, otur sofraya, yemek yiyelim,"
dedi babam.
* * *
172
Sofraya yle bir gz attm: Annem en sevdi
im yemekleri yapmt. Aabeyim gzn ben
den kard. Yemek arasnda gene sordum:
"Baba, aabeyim bugn, bu saatte kacam
nereden biliyordu?"
Masada bir an souk bir rzgr esti. Annem
havay yumuatmak iin beni akayla azarlad:
"Aman sen de; ktn ya ite, daha ne!"
Aabeyime baktm, dudann kenarnda tu
haf bir hareket sezdim.
Babam konumaya balad:
"Sen ieriye girdiin zaman ben general bir
arkadama gittim. 'Bana bak, olum Siyasi u-
Oluma ikence yaptrma,' dedim. Adam sz din
lemi demek..."
Yemekler boazma takld, ne diyeceimi bi
lemedim. Babam sordu:
"Mahkeme ne zaman balar dersin?" dedi ba
bam.
"Ne bileyim... Biraz kendime gelince avukat
ma giderim," dedim, kestirip attm.
* * *
Yemekten sonra annemin odasna gittim. Ba
m dizlerine yasladm. Kafamda bir yeri iaret
edip,
"Burada bit var," diye tutturdum. "ok ka
nyor. Tam uras. Bak bit yryor, ldr onu."
Annem ocukluumdaki gibi i k i elinin iaret
parmaklaryla aranmaya balad.
173
 "Yok olum. Burada yok bir ey."
"O zaman bir de uraya bak."
Annem,
"Temiz buras," diyordu.
Ben baka bir yeri iaret ediyordum.
"Yok," diyordu.
Ben, baka bir yeri... Elleri kafamda gezinir,
parmaklar salarmn arasnda dolandka elleri
ni hi ekmemesini istiyordum.
"uras, uras, uras..." diye uzattm g
rnce,
"Yok olum, vallahi yok, olsa krmaz mym!"
deyip parmaklarnn ucu ile yle bir vurdu-itti- 7. Blm www.cizgiliforum.com
sevdi; hepsi bir arada.
gn evden kamadm. gn de her fr
satta, gnde drt-be kez annemin nne mel-
dim, dizlerine yaslandm, birlikte kafamda bit
aradk. Ne bit bulduk ne sirke. Bir eyler Yapmak Zaman

eref Gr ve Atf Ylmaz'dan bir film nerisi

geldi: 'Delikan' adl bir film. Siyasi bir film deil
di, bir ak hikayesiydi. Mjde Ar'la oynamam is
tiyorlard. Benimse aklmda yurtdna kamak
vard. Henz avukatmla konumamtm ama Si
yasi ube'deyken bir polisin, "Artk senin ekece
in tm filmleri sansr reddedecek!" szn de
unutamyordum. Kayglarm eref Aabey'e de
anlatmtm. O da zaten filmin ak hikyesi oldu
unu sylemiti. Onlardan biraz zaman istedim
ve doruca avukatma gittim.

174
 Orhan Apaydn Trkiye'nin hem nl, hem
iyi, hem baarl, sayl avukatlarndan. stanbul
Barosu Bakan olan bylesine saygn bir avuka
tn yapacaklar benim iin ok nemliydi.
Ona olup biteni anlattm. Zek dolu bir dik
katle beni dinledi. Anlattklarma nokta koyma
dan,
"Son ve ok nemli bir ey daha syleyece
im. Durumu gzden geirin, deerlendirin, ne
yapacaksanz yapn. Ama bana kesin olarak tu
tuklanp tutuklanmayacam syleyin. Bir gn
daha hapiste yatmaya katlanamam. Yurtdna
kaacam," dedim.
Orhan Aabey, kafasn kad, dnd, d
nd.
"Bak Tark, hibir avukat davann sonucunu
garanti edemez. Hele ki Skynetim Mahkemesi
sz konusuysa. imdi yapabileceimiz ey u:
Burhanla dosyan inceleyeceiz, karmza ne
ktna bakp durumu deerlendireceiz. Seni
de ararz, evde uzun uzun konuuruz," dedi.
Birka gn sonra sz verdikleri gibi beni
ardlar. Evlerine gittim. k i karde de skntl
grnyordu. Havadan sudan konuuyorlard.
Konunun evresinde dolayorlar, ama iin zne
bir trl girmiyorlard. Sonunda dayanamadm.

Anne Kafamda Bit Var 177/12

 "Ne oldu aabey? Durum nedir? Hadi karn
baklay artk aznzdan," dedim. Burhan Aabey
anlatt:
"ok kt Tark. Seni fena sktrmlar. caktm? Peki ya kaarken yakalanrsam? Ya
Gnlerdir dosyan inceliyoruz. Sabahlara kadar
Orhan'la bunu konuuyoruz... k yok: 140.
madde; yani alt yl sekiz ay indirimsiz mahkmi
yet. Almanya'dan ihbar mektuplar var. Ayrca Os
man smen, 'Her eyi duydum,' demi. stelik
hem Siyasi ube'de, hem Askeri Savc'da ayn ifa
deyi vermi. Kemal Utku da yle. Herhalde mit
Utku'nun aabeyi. Onun da bir ihbar mektubu
var. Olacak i deil. 'Sol yumruunu kaldrd' di
yenler var, 'kaldrmad' diyenler var. Tam bir deli
samas..."
Orhan Aabeyle gz gze geldik. Soru dolu
baklarm anlad. Heyecanla gznn iine
bakyordum. Ayaa kakt, odann iinde dolama
ya balad. Burhan Aabey'e bakt. Sesi bouk
kt:
"Git Tark, git..."
"Anlamadm Orhan Abi," dedim.
Dorusu bunu duymay beklemiyordum.
"Sen bana ak davrandm, durum byle, de
din, ieri giremem, doruyu syle, dedin. te ben
de sana diyorum k i , yapacak bir ey yok. Ka
git..."
* * *
Dar ktm, cadde boyunca yrmeye ba lar topland. Bu para tm servetimdi.
ladm. Dnceler hzla kafamda dnp duruyor
du. Bu dnce kargaasnda ilerinden birini
178
tutmak olanakszd. Nereden balayacaktm?
Nasl kaacaktm? Nereye gidecektim? Kimden
yardm isteyebilirdim? Paray nereden bula
kap kurtulacam derken rezil olursam? Annem
ne olacakt? Ya babam? Sevdiim onlarca yak
nm? Ya lkem? Hemen silip attm bunlar ka
famdan. Hayr, kaamazdm. Kamayacaktm.
Oysa aylarca aklmda olan tek ey kamakt, im
di de tam tersini dnyordum. ALTI Y I L SE
KZ AY... stelik Trkiye'nin en iyi avukatlarnn
azndan kt iin ok daha korkutucu olan alt
yl sekiz ay... Evet, yurtdna gitmem artt.
Birka gn sonra Atf Aabey'in 'Delikan' fil
mini kabul ettim.
Ertesi gn tm gazetelerde Mjde Ar'la boy
boy resimlerimiz basld. Tark Akan filme bal
yor haberleri yazld izildi. Oysa hibir anlama
ya imza atmamtm, nk film ekimleri bala
madan yurtdna km olacaktm. Herkes, film
ekiminde olduumu sanacakt. Bir an nce para
bulmalydm.
Evdeki eyalar elden kardm; ocukluk ar
kadam Kozalak Zeki, ben evde yokken alclar
eve getirip koltuklara varana kadar her eyi satt.
Srada kk bir arsa vard, o da paraya evrildi.
Sonra Mercedes arabam. Sonuta tam 50.000 do
Bu iler olup biterken, adn aklamak iste
mediim bir dostum, yurtdna k sorununu
179
zmledi. Bir hafta iinde anakkale'den balk gtakilerden farkl, kamana gerek kalmad. M
teknesine binecektim, ver elini Yunanistan. cadeleni Trkiye'de verebilirsin..."
Paralar kz arkadamn beline bantla sardk, ok geiriyordum. Donup kalmtm:
yazar bir arkadamn yardmyla svire'de bir "Orhan Aabey, her eyim hazr, her eyimi
bankaya yatrdk. sattm, evimdeki eyalar bile sattm. Hani garan
Artk dostlarmla vedalar gibi iki iiyor ti veremezdiniz? Ben bu kumar oynayamam,"
dum. Annem babam da dahil olmak zere kimse dedim.
bir ey bilmiyordu. Yalnz Zeki, bir arkadam, kz "Tark, sen bu ii imdilik bir-iki gn ertele.
arkadam ve avukatm durumdan haberliydiler. Biz sana dncelerimizi anlatalm, yarn akam
ki- gn iinde kaacaktm. Bir gece yars tele sen de bize kesin kararn sylersin."
fon ald:
"Tark! zlettin kendini yahu, nerelerdesin?
Yarn bana gel de bir yzn greyim, akama ev
de bekliyorum..." "u Osman smen denen adam, algcym
Orhan Aabey, telefonlarn dinlendiini bildi galiba, Siyasi ube'deki ifadesinde her eyi duy
inden byle garip konumutu. Ertesi akam Fe duunu sylyor, sanki senin yanndaym gibi;
nerbahe'deki evdeydim. buraya kadar tamam... Sonra Skynetim Ba
savcsna da ayn ifadeyi harfi harfine tekrar edi
* * * yor. Aradan aylar getii halde bu kadar bire bir
anlatmas olacak ey deil. Hadi buna da tamam
k i kardein de gzlerinin ii glyordu; pek diyelim, ama iin en nemli ksm, Basavc'nm,
neeliydiler. Neler yaptm sordular. Bir-iki g Osman'n yeminli ifadesini alm olmas... imdi
ne kadar kaacam syledim, iyi dinle: Herkesin gznden kaabilecek deerli
"Her ey hazr," dedim. bir ayrnt bu; hibir savc yeminli ifade alamaz.
Hemen hava arlat, ortala bir sessizlik Yeminli ifade yalnzca mahkemelere verilmi bir
kt. Sonra Orhan Aabey, artk aslm olan y haktr. te savc mahkemeyi etkilemek iin bu
zyle beni ok artan eyler syledi: yola bavurmu. Haksz bir ilem yaparak ald
"Tarkm, biz hl dosyay inceliyoruz, ok ifadenin salamln kantlamaya alm... Ta
ilgin bir nokta yakaladk. ler istediimiz gibi rk, sen yarn u Osman'la bir gr. Nasl olmu
geliirse, bu davadan syrlrsn, Skynetim da hem ube'de hem Savclk'ta ayn ifadeyi ver
Mahkemesi'ni de altederiz, masum olduunu ka mi, bir anlamaya al. Onunla yalnz gr ama,
ntlayarak bask rejimine kar bir de hukuk zafe yannda kimse olmasn, fotoraf falan da ektir
ri kazanm oluruz. Elimizdekiler artk balan- me, mahkemeye bu tr bir kantla kmalarna

180 181
izin vermeyelim."
Az sonra yine caddedeydim. Yaamm bir o
yana bir bu yana savruluyordu. Dncelerim ge
ne altst durumdayd. Yryordum. Az nce din
lediim eylere bir anlam vermeye alyordum,
ama aklm daha da karyordu.
Savc yeminli ifade almsa ne olmutu yani?
Bu neyi deitirirdi? Ama gvendiim bu i k i
insan dinlemeden de ekip gidemezdim. Aklm
ne kadar karrsa karsn, bu yeni olasl de ris'te beni yakaladlar, tutuklu olarak stanbul'a,
erlendirmem gerekiyordu.
* * *
Ertesi gn Osman'la bulutuk. l k kez karla
yor olmalydk, nk Almanya gezisinden onu dar, bekle orda!' dedi. ktm. Biraz sonra a
hi hatrlamyordum. Ksa boylu, rkek, utanga
bir tipti. Konuya neresinden balayacam bilmi
yordum, ben de heyecanlydm. Neyse ki Osman
anlatmaya balad:
"Tark Abi, ben senin konuman falan duy
madm, sen sahnedeyken ben alt kattaydm, ora
ya da ses falan gelmiyordu zaten, yerin altnda bir
yer..."
Gznn iine bakyordum. Doru mu syl bu ifadeyi soracaklar, o zaman ne diyeceksin?
yordu? arm kalmtm.
"E ama Osman, 'Tark Akan bunlar bunlar
syledi' diye ifaden var, stelik bir yerde de deil,
i k i yerde birden."
"Tark Abi, Siyasi ube'ye ifadeye gittiimde
bana baladlar barmaya, asarz keseriz, tehdi
din bini bir para. Korktum vallahi. Bir eyler yaz
mlar, imzala lan uray, dediler, ben de imzala-
182
dm."
"Peki okumadn m?"
"Nasl okuyaym Abi? Korkudan dm patla
m. Bamda polisler. Her kafadan ayr bir kfr,
ayr bir tehdit. nm grecek halim yoktu k i . "
"Peki, Askeri Savclk'ta ne oldu? Orada da
ayn ifadeyi imzalamsn."
"O zaman ben Marmaris'teydim. Beni aryor-
larm, haberim yok. Cumartesi gn Marma
Selimiye'ye getirdiler, tktlar hcreye. Pazartesi
gn savcnn karsna ktm. Adam balad ba
na barmaya, 'Ulan neredesin, seni aryoruz!' fa
lan diyor, ama niye beni aradklarn bilmiyorum.
Savc esip yap grledi, sonunda, 'k odadan
rd. 'Siyasi ube'deki ifadeni kabul ediyor mu
sun?' dedi. 'Evet,' dedim. 'At o zaman uraya im
zan!' dedi. Attm, ktm..."
Cebimden Osman'n ifadesini kardm, ver
dim. Okuduka aknlktan gzleri byd.
"Yok Tark Abi, yok byle bir ey, yemin ede
rim ben bunlar sylemedim."
"Osman, seni mahkemeye ardklar zaman
"Reddederim Abi..."
Akam Orhan Aabeyle Burhan Aabey'e
olan biteni anlattm. Benim kadar ardlar. Os
man'n sz verdii gibi ifadesini mahkemede de
reddedip etmeyeceini sordular. Onlara emin ola
mayacamz syledim. Burhan Aabey, Os
man'n mahkemede ifadesini reddetmesi duru
munda yalanc tanklktan tutuklanaca gerei-
183
ne dikkatimizi ekti, ama Orhan Aabey, Osman'
kurtaracaklarn, imdi asl olann mahkemede
bir kar yol bulmak olduunu syledi:
"Hadi bakalm, yolumuz alyor. Tark,
Frankfurt'ta tandn biri var m?"
"Var."
"imdi onu arayp u adreslerden birini kont
rol ettirebilir misin?"
Hemen telefonun bana oturdum, arkadam
Erol'a ihbar mektuplarndan bir-ikisinin adresini
verdim, bu adresleri kontrol etmesini, hemen bu
akam yant vermesini syledim. Gece yarsna
doru yant geldi. Adresler doru deildi. Ne by
le sokak adlar vard, ne de bu adlar tayan in
sanlar; ihbar mektuplarndaki hibir bilgi doru
deildi. mz de ocuklar gibi sevinmitik.
A\mkatlarm artk kamama gerek kalmad
n, mahkemede beklenmedik bir terslik olursa
bana haber vereceklerini, hazrlklara bir kere da
ha balayabileceimi, nk mcadelemizi bura
da vermenin nemli olduunu sylediler.
O gece bir karar veremedim.
* * *
zaladm, yklce bir avans aldm, taksitle evime
birka eya koydum, ikinci el, eski model bir Re
nault buldum.
Bu arada 'Delikan' filmine baladk. Laz bir
delikanly oynuyordum. Tatsz tuzsuz bir ak fil
miydi. Aklm fikrim mahkemedeydi, sete hi iste
meden gidip geliyordum. Bir yandan Almanya'
dan gnderilen ihbar mektuplarn aratryor, so
nular belgeleyerek kant oluturacak biimde
resmiletiriyorduk. Her adresin bulunduu kara
kola bavurarak o adreste o kiinin oturmadna
ilikin onayl bir belge alyor, bu resmi belgeleri
bir de Trk Konsolosluu'na onaylatyor, dosyaya
ekliyorduk. Btn mektuplar sahipsiz kyordu.

l k i olarak anakkale balantlarm iptal et

tim. Arkadam beni uyard, her eyin hazr oldu
unu, yarn bir gn hadi dediimde bu kadar ko
lay organize olamayacan anlatt. Ona nme
bir ans ktn, denemek zorunda olduumu
syledim.
Sonra Atf Ylmaz'a gittim. Sansrde reddedi
leceini adm gibi bilmeme karn szlemeyi im-

184 185
 8. Blm

Mahkemede
 Filmin sonlarna doru durumalar balad.
Austos 1981 olmutu. te gene Selimiye'nin ko
ridorlarnda bekliyordum. Yanmda Burhan
Apaydn vard, ikimizden baka da kimse de yok
tu. Tutuklanacamla ilgili kaygmdan kurtu-
lamyordum. Burhan Aabey rahatt, bu oturum
da bir ey olmayacan, korkmamam sylyor
du, ama yapamyordum. Asker salona ard.
Yarglar ve savclar yerlerine oturdular. Bu ger
gin haldeyken, birden gzm yarglardan birine
takld; oturduu yerde dosyalarn arkasnda kay
bolmutu, yalnz tepesindeki salarnn biraz g
rnyordu. Baklarm ondan ayramyordum.
Kimlik soruturmas yapld. Yarg konuma
ya balad:
"Devletin hariteki itibar ve nfuzunu kra
cak ekilde devletin dahili vaziyeti hakknda ya
banc bir memlekette aslsz ve mbalaal mak
sad mahsusa mstenide ve m i l l i menfaatlere za
rar verecek ekilde faaliyette bulunmak iddi
asndan..."
Yargcn konumas uzadka uzuyordu. Ay
lardr duymaktan bktm, asl astar olmayan
bir yn laf. Bir ara, bana, syledikleri hakknda
ne diyeceimi sordu.
"Efendim, ben 'Birinci Kurtulu Sava'n

189
kaybettik, ikinci Kurtulu Sava'n kazanacaz'
diye bir sz sylemedim. Zaten konumam siya
sal bir ierik tamyordu, kltrel bir ierik
tayordu. 'Kltr emperyalizmine kar kinci
Kurtulu Sava'n da kazanacaz' dedim. Terc
man gazetesi, durumu arptarak yazm. Konu
ma metnimi vermitim, dosyada bulunmaktadr.
Ortada bir su yoktur," dedim.
Sonra tanklarn dinlenmesi kararyla ileri bir
tarihe gn verildi. lk durumay rahat bir ekilde
atlatmtm.
Filmin bitimine yakn erif Gren'den, Hlya
Koyiit ve Cihan nal'la 'Herhangi Bir Kadn'
adl filmde hamal rol oynamam iin ikinci bir
neri geldi. Yapmc Selim Soydan'd. Filmin sos
yal ierikli, gzel bir konusu vard. Kabul ettim.
Zaten Selim Soydan sansrden gemeyi kolay
latracak pek ok yksek rtbeli subay tanyor
du.
Filme baladk. k i hafta sonra Selim Soydan
sete geldi. Beti benzi atmt, sesi titriyordu:
"Tark... Delikan'm sansre takldn biliyor
muydun?"
Glmekten yere decektim neredeyse:
"Yahu hibir ey yok o filmde," dedim.
"Ne yapacam ben imdi? Bizim film sansr
den hi kmaz. Perian oldum..." diyordu.
ok kaygl ve telalyd. Onu yle grmenin
tesinde, sradan bir ak filminin bile sansre ta
kld bir ortamda film ekmeye kalkm olmak,
190
mahkemenin gerginlii, Yeilam'daki durumu
mun sallantda olmas, sinirlerimi iyice bozmu
tu. Selim yakndka ben glmekten yerlere
yatyordum.
"Korkma Selim, sen yolunu bulursun," diye
avutmaya alyordum ama sonuta film yapm
clar, byle byle benden uzaklaacak, kimse be
nimle i yapmak istemeyecekti. nk 'Tark
Akan'm filmleri sansrden kmyor' olacakt.
Daha sonra Selim Soydan filmi sansrden
kurtard, nasl yapt bilmiyorum. Sekiz-dokuz ay
sonra, Selim'in filmini emsal gstererek Delikan
da mahkeme kararyla kurtuldu.
* * *
Bir yandan mahkeme sryordu tabii. Tm
durumalara gitmek zorundaydm. Her seferinde
bir-iki arkadam ifade vermeye geliyordu, Gl
sen Bubikolu, Mjdat Gezen, Halit Kvan, Per-
ran Kutman... Asl korkuyla beklediim Osman
men'in ifadesiydi.
1981'in Ekim'i gelmiti. Yeilam Soka'nda
bir arkadamla konuuyordum. Ne yapyorsun,
ne ediyorsun derken,
"Ben de yarn sparta'ya Ylmaz Aabey'e gi
diyorum, biletimi bile aldm," dedim. Arkadan
yz kart, hk mk etti, sakn ha, falan diye bir
eyler geveledi.
"Ver bakaym biletini..."
Allah Allah... Ben de kuzu kuzu kardm bile
t i , gsteriyorum aklm sra. Ald bileti, soktu cebi
ne.
191
 "Gitmiyorsun bir yere, sonra konuuruz," de
yip gitti.
Ertesi gn gazetelerin ba sayfalarna 'Ylmaz
Gney Kat' diye kocaman manet atlmt.
Hepimiz tahmin ediyorduk, ama hibirimiz
nasl ve ne zaman olacan kestiremiyorduk. O
gn, mutlaka bizi arrlar diye bekledik, ar
madlar. Mahkemeye yansr m, diye bekledim,
neyse ki o da olmad.
Gnlerim ounlukla Orhan Apaydn ve Bur
han Apaydnla birlikte geiyordu. Yemeklere -
kyorduk. Avrupa'dan baro bakanlarn arlyor
lard; bu bulumalarda ne konuuluyorsa Avrupa
gazetelerine yansyordu. Ankara'nn '80 sonras
kaybettii toplumu temsil gcn, sivil toplum
rgts olarak Orhan Apaydn stlenmi gibiy
di. Orhan Aabey de ieri girmekten korkuyordu,
ama onun korkusu benimkinden farklyd tabii.
O, hapse girmek iin yann getiini ve artk da
yanamayacan da biliyordu.
Almanya'dan arkadalarm Erol zgr, Gr-
dal elikz tanklk iin geldiler, ifadelerini verdi
ler. Osman men'e hl sra gelmemiti. imdilik
durumalar sorunsuz gidiyordu. Ama aylar ilerle
dike Ylmaz Gney'in Paris'ten haberleri geli
yordu ve 'Yl'un Cannes Film Festivali iin hazr
edilecei syleniyordu. 'Yol' gsterildiinde mah
keme sryor olursa durumum tehlikeye girebi
lirdi. Avukatlarmn dikkatini bu yne ekmeye
altm. Duruma sonlarnda yarg,
192
"...falanca tarihe ertelendi," dedii anda Bur
han Aabey,
"Efendim, o tarihte filanca yerde durumam
var, ne almak mmkn m?" diyerek tarihi ne
ekiyordu.
26 ubat 1982'de Orhan Apaydn tutukland.
Birinci Bar Davas. Otuzu akn aydn ieri
alnmt.
31 Mart 1982 gn Osman smen ifadeye gel
di. Heyecandan dizlerim titriyordu. 'te imdi ay
vay yedin' der gibi gzmn iine bakyordu
yarglar. lerinden biri sormaya balad:
"Siyasi ube'de ve Skynetim Basavcl-
'ndaki ifadelerinde, Almanya'da, Frankfurt'taki
spor salonunda Tark Akan'n sahneden halka,
'Birinci Kurtulu Sava'n kaybettik, kinci Kur
tulu Sava'n kazanacaz' dediini duymusun;
ne diyeceksin?"
Avukatma baktm; ok sakindi, hi bana bak
myordu. Hayatmn en heyecanl nyd. Os
man'n aznn iine bakyordum. Biraz durala-
dktan sonra Osman konutu:
"Efendim, ben mzisyenim. Tark Akan ko
nuurken ben alt kattaydm, oraya ses gelmez. Ne
konutuunu duydum, ne de ne dediklerinden
haberim var..."
O anda orada iim boald. Yarg da, savc da
neye uradklarn ardlar.
Soru yinelendi.
Osman ayn ifadeyi verdi.
Anne Kafamda Bit Var J 93^ 3
 Yarg barmaya balad. Arka arkaya,
"fadeni ret mi ediyorsun? ube'de ve Savc-
lk'ta sylediklerine mi inanalm, burada syle
diklerine mi? Yalan m sylyorsun? Hangisi do
ru?" diye bararak soruyordu.
Burhan Aabey, ok rahat grnyordu: M
dahale etmeye niyeti yok gibi duruyordu.
"Savclktaki ifaden yeminli, imdi tersini mi
sylyorsun yani?"
"Efendim, o ifadeleri Siyasi ube'de okuma
dan imzaladm, Savc Bey de, 'fadeni kabul edi
yor musun?' diye sorunca, 'Evet,' dedim, ama ora
da ne yazl olduunu bilmiyordum..."
Yargcn gzlerinden alevler fkryordu.
"Bana bak, seni yalan ifade vermekten tutuk
larm. Bir kere daha soruyorum. Ne diyorsun?"
"Byle oldu efendim, ben bir ey duymadm."
"Buradan hapse gidersin!"
Osman susuyordu. Ben avukatma bakyor
dum.
Byle giderse Osman ieri girecekti. Yarg,
aada oturan sekreter kza bakt, kararh bir e
kilde,
"Peki, yaz kzm," dedi.
Yarg, yasa maddelerini yazdrrken Burhan
Aabey ar ve vakur ayaa kakt, konumaya dim. Neden buraya geldiimi bile bilmiyordum.
balad. Gzme byk bir aktr gibi grnyor Sinema yaammz simgeliyordu bu sokak, belki
du. Uzun uzun, gzel gzel emsal davalar gster
di. En sonunda da yargcn gzlerinin iine baka
baka savunmay yapt:
"Sayn yarg, sayn savcnn alm olduu ye
minli ifade geersizdir; nk savclk, hukuka
aykr olarak yeminli ifade almtr, oysa yeminli
194
ifade alma hakk yalnzca yce mahkemenin
dir..."
Burhan Aabey konuyla ilgili yasa maddeleri
ni sylemeye balad, ama yarglar oktan ap
kalmlard. Birbirlerinin kulaklarna bir eyler
sylediler ve mahkemeye yarm saat ara verildi.
Burhan Aabey, beraat karar alacamzdan
emindi.
Neden sonra yeniden salona alndk.Yarglar
yerlerini aldlar. Gzlerinin ii glyordu, hatta
biri bana gz krpt. Uzun bir konumadan sonra
yarg,
"...BERAATNE," dedi.
Tarih: 31 Mart 1982 idi.
* * *
Davamn bitmesinden bir buuk ay sonra,
Mays 1982'de, 'Yol filmi Cannes Film Festivali'n-
de 'Altn Palmiye dl' kazand. Trkiye'nin
film tarihinde ilk kez Cannes Festivali yarmak
blmne bir film girmiti ve byk dl ka
zanmt. Haberi aldm anda ok byk bir mut
luluk, ok byk bir sevin duydum.
Sabah saat dokuzda Yeilam Soka'na gel
de o yzdendi. Baktm, erif Gren de kardan
geliyor. Birbirimizi kutladk, sarldk.
Yine de aklmz karkt. Bir kere film nede
niyle hakkmzda bir soruturma alp almaya
can merak ediyorduk. te yandan film koskoca
Cannes Festivali'nde birinci olmutu Gazeteciler
195
de film olayn frsat bilip ilgili ilgisiz sorular sora
caklard imdi. Filmle vnyorduk ama gazete
cilerin bu cokumuzu malzeme yapp hakkmzda
yalan yanl yeni soruturma nedenleri yaratma
larn da istemiyorduk.
Dndk tandk, yalnzca 'mutluyuz' de
meyi kararlatrdk.
Gazeteciler akn akn gelmeye baladlar. So
rular, sorular. Biz yalnz, 'Mutluyuz, ok mutlu
yuz' diyorduk.
"Bu film ne zaman yurtdna kat?"
"Skynetim zaman ekimleri nasl yap
tnz?"
"Filmi sansrden nasl geirebildiniz?"
"Mutluyuz."
Ertesi gn hibir gazete, bizim azmzdan
'mutluyuz' 'sevinliyiz' dnda bir sz yazamad.
O akam Cannes Film Festivali'nde muhte
em dl treni yaplyordu. Burada bulunama
mak, o heyecan yaayamamak sanatnn unuta
mayaca en byk acs.
eref Gr Aabeyim, Atf Ylmaz, Zeki kten,
A l i zgentrk, Yaman Okay, erif Gren, Onat
Kutlar ve ben, Yeilam Soka'nm arkasndaki
kebapda kendi dl trenimizi dzenledik.
"Ylmaz Gney u anda dl almtr, eli ha
vadadr," diyor, biz de raklar havaya kaldryor
duk.
O gece hepimiz rakdan deil, ama mutluluk
tan sarho olduk.
* * *
196
Orhan Apaydn' Bar Dernei'ndeki arka
dalarm hapishanede ziyarete gidiyordum. Beni
bazen hapishaneye kabul ediyorlard. Bazen et
miyorlard. Orhan Aabey'in sal gittike bo
zuluyordu. Bar Dernei tutuklular ubat 1982'-
de ieri girdiler. 1984 ortalarnda tutuksuz olarak
yarglanmak zere serbest brakldlar. Orhan
Aabey de ilerindeydi, ama sal ok ktyd.
1984 sonlarna doru 46 kii daha Bar Davas'na
eklendi, aralarnda ben de vardm.
141. ve 142. maddelerden yarglanyorduk;
biroklar idamla yarglanyordu.
Be yldan on i k i yla kadar hapsim isteniyor
du. 1979 ylnda zmir'de Nzm Hikmet'in do
um yldnmne katlmaktan ve Bar Derne-
i'ne ye olmaktan yarglanyordum. zmir'deki
spor salonuna binlerce insan katlmt, ama bir
tek bana dava almt. Ayda i k i defa, stanbul'un
epey bir dndaki mahkemeye gidip geldik; yaz-
k, hepimiz... ve hepimiz yllar sonra beraat ettik.
1986. Souk bir ubat gecesi. Saat on bir-on
i k i gibi, apa Hastanesi Nroloji Blm'nden
ieri girdim. Orhan Aabey'i yeni getirmilerdi.
Tahta bankn zerine yan yatm, elini kocaman
bann altna koymutu. Gzleri kapalyd ve ha
fife terlemiti. Dizlerimin zerine ktm, gzle
rimi ayramyordum.
Elimle bandaki terleri sildim; salar dkl
m, zayflam, kck kalmt. Aklma kt
kt eyler geliyordu. Bir yn dalga gzlerime
hcum etti. Kendime hkim olamamaktan kork
tum; uyandnda beni byle grmesini istemi
yordum.
197
 B i r t r l a k l m datamamtm, gzlerimin
nemlenmesini de nleyemiyordum. K a l k p gide
y i m , d e d i m k e n d i kendime, ayaa k a l k m a k ze
reyken Orhan Aabey'in gzkapaklar hareket
lenmeye balad. Kendine gel Tark, kendine gel,
kendine gel... D i l e r i m i skyordum, bartlarm
kafamn iinde yanklanyordu.
Gzlerini yava yava at, bakt, bakt, bakt.
Sonra ksk, yava b i r sesle:
" M u m snyor Tark, m u m snyor..." dedi ve
gzlerini kapad.
28 ubat 1986

...ve hepimiz yllar sonra beraat ettik.

28 Nisan 1987

Bu k i t a b yazmaya karar v e r d i m .
28 ubat 1997

l k e m , artk rahatlad, sklan ember k r l d ,

28 ubat 1997'yi de, 11 E y l l 2001 faciasn da gr
d; ne m u t l u bana rahatm.
28 ubat 2002

198