Galileo Galilei

Galileo Galilei

Statuj; Uffizi, Firence

Galileo Galilei - portret nga Justus Sustermans, 1636
Galileo Galilei (lindi m 15
shkurt 1564 n Piza; vdiq m 8
janar 1642 n Arqetri t Firences), ishte
nj matematikan, fizikan, astronom dhe filo
zof italian. Renditet si nj Ditlindja: 15 shkurt 1564
nga shkenctart m t mdhenj t kohs
moderne. Galileo njihet si "babai i fiziks
Vendlindja: Piza, Itali
moderne".
Emri i tij sht i lidhur me kontribute t
rndsishme n dinamik, (Parimi i Ditvdekja: 18 janar 1642

plogshtis, ligji i rnies s sendeve t

rnda) dhe n astronomi (me zbulimin Vendvdekja: Firence, Itali
e rrotullimit t toks, t njollave
diellore, Hnore, t sateliteve t Jupiterit,
fazave t Afrdits, yjet q prbjn Rrugn e Qumshtit dhe prmirsimin e teleskopit) dhe me
futjen e mnyrs shkencore(prmendur shpesh si mnyra galileane). U padit se donte t
prmbyste filozofin natyrore aristoteliane dhe Shkrimet e Shenjta, prandaj u dnua nga kisha
katolike si heretik dhe u detyrua t jap dorheqjen mbi bindjet e tij astronomike, m 22
qershor 1633.
M 3 korrik 1633 ai u akuzua rnd nga kisha t cilt mendonin se po thoshte gjra kundr
kishs. Ai u akuzua pr shkak se thoshte se toka sillej rreth diellit dhe n fund t ksaj akuze ai u
prgjigj "Megjithat rotullohet"
Ekuilibri dinamik u prshkrua pr her t par nga Galileo Galilei i cili vuri re se disa supozime
te fiziks aristoteliane binin n kundrshtim me vrejtjet eksperimentale dhe logjike. Galileo e
kuptoi se mbledhja e thjesht e shpejtsive krkon q koncepti i nj "kndi reference n prehje
absolute" t mos ekzistoj. Galileo arriti n prfundimin se nj lvizje me shpejtsi t
vazhdueshme ishte plotsisht e barabart me prehjen. Kjo bie n kundrshtim me nocionin e
Aristotelit t nj gjndjeje "natyrore" t prehjes drejt s cils objektet me mas afrohen
natyrshm. Eksperimente t thjeshta treguan se t kuptuarit e Galileos i ekuivalencs s
shpejtsis konstante me prehjen ishte i sakt. Pr shembull, nse nj marinar lshon nj gjyle
topi nga kreu i nj anije q lviz me nj shpejtsi konstante, fizika e Aristotelit do t parashikoj
q gjylja e topit bie posht n mnyr t drejt, ndrsa anija vazhdon t lviz. Kshtu, n nj
univers Aristotelian, gjylja e topi bie prapa n lidhje me nj anije n lvizje. Megjithat, kur ky
eksperiment kryhet n realitet, gjylja e topit bie gjithmon para kmbve t marinarit, sikur gjylja
e topit e di se ajo udhton me anijen pavarsisht se ajo sht e ndar nga anija. Meqnse nuk ka
asnj forc horizontale e cila zbatohet mbi gjylen e topit kur ajo bie, konkluzioni i vetm mbetet
t jet se gjylja e topit vazhdon t lviz me shpejtsi t njjt si anija, prgjat rnies. Kshtu,
asnj forc nuk sht e nevojshme pr t mbajtur gjylen n lvizje me shpejtsi konstante
prpara. [8] Pr m tepr, do objekt q udhton n nj shpejtesi konstante duhet t ket nj forc
rezultante zero. Ky sht prcaktimi i ekuilibrit dinamik: kur t gjitha forcat mni nj objekt
ekuilibrohen , por ai ende lviz me nj shpejtsi konstante. Nj rast i thjesht i ekuilibrit dinamik
ndodh n lvizjen me shpejtesi konstante prgjat nj siprfaqeje me frkim kinetik. N nj
situat t till, nj forc sht e aplikuar n drejtimin e lvizjes, ndrsa forca kinetike e frkimit i
kundrvihet pikrisht forcs s aplikuar. Kjo rezulton n nj forc rezultante zero, por meqnse
objekti filloi me nj shpejtsi jo-zero , ai vazhdon t lviz me nj shpejtsi jo-zero . Aristoteli e
keqinterpretoi kt lvizje si t shkaktuar nga forca e aplikuar. Megjithat, kur frkimi kinetik
merret n konsiderat sht e qart se nuk ka forc rezultante q shkakton lvizje me shpejtsi t
vazhdueshme .

Astronomia

Fazat e Veners, t vzhguara nga Galileo n vitin 1610.

Bazuar n prshkrime t pasigurta t teleskopit t par praktik t cilin Hans Lippershey provoi ta
shpik n Holand n vitin 1608, Galilio, n vitin pasues, bri nj teleskop tri her m zmadhim
tri her m t madh. Ai m pasi bri verizionet t prmirsuara me deri 30 her zmadhim. Me
teleskopin galileian, vzhguesi mund t shoh imazhe t zmadhuara t toks ishte si ajo q
njihet si teleskop toksor ose dylbi e fuqishme. Ai po ashtu mund t prdoret pr ta vzhguar
qiellin; pr kohn ai ishte nga ata q mund ta konstruktonte teleskopin mjaftueshm t mir pr
at qllim. M 25 gusht 1609, ai demonstroi nj nga teleskopt e par t tij. Publikimet e para t
vzhgimeve astronomike teleskopike i bri n mars t vitit 1610 n nj traktat t shkurtr t
quajtur Sidereus Nuncius.