KOZMOLOGJIA MODERNE.

• Teoria kozmologjike.
• Pikepamjet e ndryshme te ndryshme te
shkenctareve ne lidhje me Kozmologjine.
• Vrojtime Astronomike.
• Historia e Astrofizikes.
 Teoria kozmologjike.
• Kozmologjia merret me prejardhjen dhe zhvillimin e gjithesise në
tërësi dhe vendin e njeriut në të në veçanti. Ajo është degë
e fizikes dhe filozofisë.
• Rrënjët e kozmologjisë shtrihen në tregimet historike fetare që
lidhen me zanafillën e lindjes së gjithçkasë dhe në sistemet
filozofike . Në ditët e sotme kozmologjia është një shkencë që bën
pjesë kryesisht në astronomi, duke përmbledhur në vetvete
disiplina dhe teori edhe jashtë astronomisë, si p.sh fizikën e
pjesëzave, relativitetin e përgjithshëm, e të tjera.
• Megjithëse kozmologjia është fjalë e kohëve të fundit (përdorur
për herë të parë në vitin 1730 në librin e Kristian VolfitCosmologia
Generalis), studimi i gjithësisë dhe prejardhjes së saj ka një histori
të gjatë që përfshin shkencën, filozofinë, ezoterikën, dhe fenë.
 Kozmologjia fizike.
• Kozmologjia fizike eshte studimi I formimit
dhe evolucionit te universit ne shkalla me te
medha. Teoria e relativitetit e Albert
Ajnshtajnit luan nje rol thelbesor ne teorite
moderne kozmologjike. Ne fillim te shekullit
20-te , zbulimi I Habellit qe universi po
zgjerohej, sic tregohet nga diagrama e
Habellit beri qe te dilnin teori te reja si
Modeli I gjendjes se qendrueshme te
universit dhe ai I Bumitte madh.
• Teori e Bumit te Madh u konfirmua nga
suksesi I parashikimeve te teorise se
Nuklosintezes se Bumit te Madh dhe zbulimit
te sfondit kozmik mikrovalor ne 1964 .
Modeli I Bumit te madh qendron mbi dy
shtylla teorike : Teoria e relativitetit te
pergjithshsem e Albert Ajshtanit dhe parimi
kozmologjik. Kozmologjistet e kohet e fundit
kane formuar nje model preciv te evolucionit
te universit, I cili perfshin inflacionin kozmik,
energjine e zeze dhe lenden e zeze.
ASTROFIZIKA DHE ASTRONOMIA.
• Astrofizika dhe astronomia jane
aplikimet e teorise dhe metodave
fizike per studimin e struktures
yjore, evolucionit yjor , origjines se
sistemit diellor dhe probleme te
lidhura me kozmologjine .
 Historia e Astrofizikes.
• Astrofizika eshte dege e astronomise e
cila merret me natyren dhe ndertimtare
e gjithesise , duke perfshire vetite fizike
( ndricimin , dendesine , temperaturen
dhe perberjen kimike ) te trupave
qiellore si yjet, galaktike dhe mjediset
nderyjor, si edhe nderveprimeve te tyre.
• Ngaqe astrofizika eshte nje fushe shume e
gjere , astrofizikanet perdorin shume dege te
fizikes , duke perfshire mekaniken,
mekaniken kuantike, elektromagnetizmin,
termodinamiken , relativitetin, fiziken
berthamore dhe grimcore dhe fiziken
atomike dhe molekulare.
• Megjithese astrovizika\astronomia eshte e
lashte sa vete historia njerezore per nje kohe te
gjate ka ekzistuar e ndare nga shkenca e fizikes.
Ne pikepamjen Aristoliane kupa qiellore tenton
drejt perfeksionit, trupat qiellore
perfytyroheshin si objekte sferike qe leviznin ne
nje orbite rrethore te perkryer, kurse bota
tokesore perfytyrohej si jo perfekt, keto dy
realitete , toka dhe trupat qiellore ishin dy
dukuri te ndryshme, te pavarura nga njera-
tjetera.
• Astrofizika u zhvillua nga shkenca e vjeter e
astronomise . Astronomet e cilivizimeve te hershme
bene vezhgime metodike te qiellit kjo duket nga
Artifaktet e shumta astronomike te koheve te
hershme te gjetura ne kultura te ndryshme . Pas
shekujsh zhvillimi nga astronomet Babiloniane dhe
Greke , astronomia perendimore u futne nje periudhe
letargjike per 14 shekuj deri ne ardhjen e Nicolaus
Copernicus I cili modifikoi sistemin Ptolemaik duke
vendosur diellin ne qender te universit. Observimet e
detajuara te Tycho Brahes cuan ne Ligjet e Keplerit te
levizjes panetare.
 ZBULIME….
• Zbulimi nga Karl Jansky ne 1931 qe radio
sinjalet e emertuara nga trupat qiellore
shenoi fillimin e shkences se radio
astronomise. Ne kohet e fundit zbulimet
astronomike jane zgjeruar me hedhjen e
sindave kozmike.
• Perturbimet dhe interferenca nga atmosfera e
Tokes e bejne te domosdoshme perdorimin e
astronomise se rrezeve-X infra te kuqe , ultra
violet, rreze gama. Teleskopi hapesinor Habell I
leshuar ne 1990 ka bere te mundur shikimin e
pamjeve vizuale te nje kualiteti dhe qartesie te
larte qe ja kalon pamjeve te marra nga
instrumentet tokesore. Vezhgimet nga toka
perdorin teleskope me optike adaptive e cila
ben te mundur kompesimin e turbulences prane
atmosferes se Tokes.
 ASTRONOMIA
• Astronomia, që nga etimologjia do të thotë "ligji i yjeve",
është shkencë që përfshin vrojtimin dhe shpjegimin e dukurive që
ndodhin jashtë Tokës dhe atmosferës së saj. Ajo studion prejardhjen,
zhvillimin, vetitë fizike dhe kimike të të gjitha trupave jashtë tokësorë që
mund të vrojtohen në qiell, së bashku me të gjitha proçeset (ecuritë) në
të cilat ato përfshihen. Me ndryshimin e kohërave kanë ndryshuar dhe
degët e saj të studimit. Gjatë një pjese të mirë të shekullit XX,
astronomia ishte menduar të ndahej në astrometri, mekanike
qiellore dhe astrofizikë. Nga të treja, astrofizika, është dega më e njohur
pasi në shumë universitete përfshihet në degë kërkimi dhe zhvillimi.
• Astronomi Lunare:Pjesa e Hënës që nuk shihet. Eshtë fotografuar nga
misioni Apollo 11 që u soll rrethe Henes në 1969.
• Astronomia është ndër të paktat shkenca ku amatorët luajnë ende një
rol, sidomos në zbulimin dhe vëzhqimin e dukurive qiellore. Astronomia
nuk duhet ngatërruar me astrologjinë, apo pseudoshkencat të cilat
përpiqen të zbulojnë fatin e njerëzve duke vrojtuar lëvizjen e trupave
qiellorë. Megjithëse të dyja bazohen tek të njëjtat parime (vrojtimin e
qiellit), ato janë të ndryshme: astronomia bazohet në studimin sipas
metodave shkencore, ndërsa astrologjia nuk ka baza në metoda të tilla.