Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.

VOJNOSANITETSKI PREGLED Strana 669

UDC: 616.28-008.5-08::615.825
ORIGINALNI LANAK
DOI: 10.2298/VSP1208669B

Efikasnost manevra Epley u leenju benignog paroksizmalnog

pozicionog vertiga zadnjeg polukrunog kanala
Efficacy of Epley maneuver in treatment of benign paroxysmal positional
vertigo of the posterior semicircular canal

Sneana Babac*, Nenad Arsovi

*Klinika za otorinolaringologiju Kliniko-bolnikog centra Zvezdara, Beograd, Srbija;

Institut za ORL i maksilofacijalnu hirurgiju, Kliniki centar Srbije, Beograd, Srbija

Apstrakt Abstract

Uvod/Cilj. Benigni paroksizmalni pozicioni vertigo (BPPV)
predstavlja jedan od najeih poremeaja perifernog ula za
ravnoteu. Cilj istraivanja bilo je da se proceni efikasnost
manevra Epley u leenju benignog paroksizmalnog pozicio-
nog vertiga zadnjeg polukrunog kanala (p-BPPV) i utvrde
potencijalni uzroci neuspeha ovog tretmana. Metode. U ovoj
prospektivnoj studiji ispitano je 75 bolesnika. Kod svih bole-
snika anamneza je ukazala na, a pozicionirajui test po Dix-
Hallpike-u potvrdio, dijagnozu p-BPPV. Svim bolesnicima je
raen i kliniki ORL pregled, traganje za spontanim nistag-
musom, vestibulospinalni testovi, kalorijski test i tonalana li-
minarna audiometrija. Bolesnici su leeni modifikovanim re-
pozicionim manevrom Epley, a kontrolni pregledi su zakazi-
vani u intervalima od sedam i 14 dana, mesec, tri, est meseci
i godinu dana. Manevar je ponavljan, ako su vertigo i nistag-
mus na kontrolnom pozicionirajuem testu i dalje bili prisut-
ni. Uspehom terapije smatran je prelazak pozitivnog u ne-
gativan Dix-Hallipike-ov test nakon jednog ili dva Epley-eva
manevra. Rezultati. Nakon inicijalnog Epley-evog manevra
izleenje je zabeleeno kod 90,7% bolesnika, a nakon sekun-
darnog kod 96%. Tri (4%) bolesnika sa sekunadarnim p-
BPPV-om ni nakon drugog repozicionog manevra nisu imala
prestanak simptoma. Etioloki faktori p-BPPV-a imali su
znaajan uticaj na stopu uspenosti manevra (p < 0,01), dok
duina trajanja simptoma, starost i pol nisu (p > 0,05). Jeda-
naest (14,66%) bolesnika imalo je ponovljene epizode BPPV-
a u periodu od godinu dana nakon uspenog Epley-evog ma-
nevra. Zakljuak. Manevar Epley pokazao se kao vrlo uspe-
na repoziciona metoda u leenju p-BPPV. Bolesnici sa idio-
patskim p-BPPV-om imali su bolje rezultate leenja manev-
rom Epley nego bolesnici sa sekundarnim p-BPPV-om.
Background/Aim. Benign paroxysmal positional vertigo is
one of the most frequent peripheral vestibular system dis-
orders. The aim of this study was to examine the efficacy of
the Epley maneuver in treating benign paroxysmal
positional vertigo of the posterior semicircular canal (p-
BPPV) and to discover possible causes of failure. Methods.
This prospective study included 75 patients. In all the cases
medical history showed and the positioning Dix-Hallpike
test confirmed the diagnosis of p-BPPV. We also performed
clinical ENT examination, searching for spontaneous nys-
tagmus, vestibulospinal tests, caloric test, and audiometry.
All the patients were treated by the modified Epley canalith
repositioning maneuver. The patients were followed up at
the intervals of seven and, fourteen days, and one, tree, and
six months and one year. The maneuver was repeated if
vertigo and nystagmus on control positioning test persisted.
The transition from positive into negative Dix Hallpike test
after one or two Epley maneuver was considered as success
in treatment. Results. After the initial Epley maneuver the
recovery rate was 90.7%, and after the second 96%. In three
(4%) patients with secondary p-BPPV, symptoms did not
cease even after the second repositioning maneuver. The
etiology of p-BPPV had a significant effect on the maneu-
vers success rate (p < 0.01), whereas duration of symptoms,
age and gender had no effect (p > 0.05). After a successful
treatment 11 (14.66%) patients had recurrent attack of
BPPV during the first year. Conclusion. The Epley maneu-
ver is very successful repositioning procedure in treating p-
BPPV. The patients with idiopathic form p-BPPV showed
higher success rate with Epley maneuver than those with
secondary p-BPPV.

Kljune rei: Key words:

vertigo; dijagnoza; fizikalna terapija, modaliteti; vertigo; diagnosis; physical therapy modalities;
leenje, ishod. treatment outcome.

Correspondence to: Sneana Babac, Klinika za otorinolaringologiju, Kliniko-bolnikog centra Zvezdara, Preevska 31,
11000 Beograd, Srbija. Tel: +381 11 3810 668. E-mail: babac.d@sbb.rs
Strana 670 VOJNOSANITETSKI PREGLED
Uvod
Benigni paroksizmalni pozicioni vertigo (BPPV) pred-
stavlja sindrom koji se manifestuje iznenadnim kratkotrajnim
napadima vrtoglavice koji su provocirani odreenim poloa-
jem glave 1. Ovo je jedan od najeih poremeaja perifernog
ula za ravnoteu 2, 3. Priblino 43% perifernih vrtoglavica
nastaje usled BPPV-a 4. Godinja incidencija BPPV-a iznosi
oko 64 na 100 000 stanovnika 4, 5. Sree se u svim starosnim
grupama. Najvea uestalost idiopatskog BPPV-a je izmeu
50. i 70. godine ivota i dva puta ee zahvata enski pol 5.
Raspodela u odnosu na pol je podjednaka kada se radi o se-
kundarnom BPPV-u.
Kod veine bolesnika (4985,9%) uzrok BPPV-a ne
moe biti utvren, pa se govori o idiopatskom ili primarnom
BPPV-u.2 Etioloki faktori koji dovode do sekundarnog
BPPV-a su povrede glave, bolesti unutranjeg uva (Meniero-
va bolest, labirintitis, neuronitis vestibularnog nerva, akutna
gluvoa, Koganov sindrom), bolesti srednjeg uva (hronino
zapaljenje srednjeg uva, otoskleroza, stanje posle operativ-
nog leenja srednjeg uva), vaskularni poremeaji (vertebro-
bazilarna ishemija, dijabetika angiopatija) 5, 6.
Nakon histopatolokih nalaza bazofilnih depozita na
kupuli zadnjeg polukrunog kanala, 1969. godine Schuk-
necht 7 je predloio teoriju kupulolitijaze kao patofizioloki
mehanizam BPPV-a, dok su Parnes i McClure 8 pronali slo-
bodno plutajue kalcijum-karbonatske estice otokonije u
enodlimfi zadnjeg polukrunog kanala i tako postavili teoriju
kanalolitijaze. Danas se kanalolitijaza smatra eim obli-
kom BPPV-a od kupulolitijaze i prua bolje objanje za kli-
nike karakteristike ove bolesti 8, 9.
Napadi rotatornih vrtoglavica u odreenim poloajima
glave glavni su simptomi bolesnika sa BPPV-om. Vrtoglavi-
ce traju od nekoliko sekundi do jednog minuta. Po prestanku
vrtoglavice kod nekih bolesnika moe se javiti i neodreeni
oseaj nestabilnosti koji moe trajati mnogo due od vrtogla-
vice. Tegobe su ponekad praene oseajem munine i povra-
anjem. Bolesnici obino navode da se vrtoglavica javila u
jutarnjim asovima pri pokuaju da ustanu iz kreveta. Vrto-
glavica se moe javiti i pri odlasku u krevet, zabacivanju
glave unazad ili pri podizanju glave iz savijenog poloaja.
Ravnotea je izmeu napada obino ouvana. Izuzeci od
ovoga su sluajevi kod kojih je BPPV udruen sa parcijalnim
vestibularnim parezama, kada nagli pokreti glave bilo koje
vrste mogu provocirati momentalni oseaj vrtoglavice. Vrto-
glavice se ponavljaju odreeno vreme i prestaju, jer BPPV
ima tendenciju spontanog prestanka, obino posle mesec da-
na. Ako tretman nije zapoet, vrtoglavice mogu potrajati ak
nekoliko meseci ili godina. Recidivi BPPV-a se, takoe, mo-
gu javljati 10.
U poslednjih 20 godina, sa boljim poznavanjem i razu-
mevanjem patofiziolokih mehanizama BPPV-a dolo je i do
znaajnog napretka u leenju. U leenje prvog izbora spadaju
razliite vrste fizikalnih procedura. Repozicioni manevar
Epley i njegove modifikacije primenjuju se od 1992. godine 11.
Manevar ima za cilj da pomeranjem glave i tela bolesnika
kroz odreene poloaje, u ravnima u kojima se aktiviraju za-
dnji polukruni kanali, dovede do vraanja otokonija iz zad-
Volumen 69, Broj 8
njeg polukrunog kanala kroz zajedniki krak gornjeg i zad-
njeg kanala nazad u utrikulus. U originalnom opisu ovog
manevra preporuuje se premedikacija bolesnika jedan sat
pre izvoenja manevra, nekim od vestibularnih supresanata u
cilju smanjenja vegetativnih simptoma. Nejee se prime-
njuju dimenhidrinat, prometazin-hlorid (antihistaminici), di-
azepam, lorazepam i klonazepam (benzodiazepini). Modifi-
kacije ovog manevra odnose se i na vreme zadravanja bole-
snika u odreenim pozicijama. Epley i sar. 12 savetuju da
vreme u svakoj od pet pozicija bude od 9 do 16 s, odnosno
jednako zbiru latentnog perioda pre pojave nistagmusa i
vremenu trajanja nistagmusa. Upotreba mastoidnih vibracija
na zahvaenom uvu u toku izvoenja manevra, kao i primena
postmanevarskih instrukcija su jo neke od modifikacija u
odnosu na originalan opis manevra. Prema Epley-u primena
standardnog elektromagnetnog kotanog vibratora i runog
vibratora (80 Hz) pomae da se izbegne adherencija otoko-
nija za zidove polukrunog kanala 11.
Brojne studije pokazale su da je aktivni terapijski pris-
tup efikasniji nego spontani oporavak BPPV-a. Kod bolesni-
ka sa perzistentnim vrtoglavicama kod kojih terapija repozi-
cionim procedurama nije imala uspeha i kod kojih godinama
ne dolazi do oporavka primenjuje se hirurko leenje. Od hi-
rurkih procedura rade se resekcija singularnog nerva ili
okluzija zadnjeg polukrunog kanala 13.
Cilj ovog istraivanja bio je da se proceni efikasnost
manevra Epley u leenju benignog paroksizmalnog pozicio-
nog vertiga zadnjeg polukrunog kanala (p-BPPV) i utvrde
potencijalni uzroci neuspeha ovog leenja.
Metode
U ovoj prospektivnoj studiji sprovedenoj u Audiolo-
kom centru KBC Zvezdara ispitano je 75 bolesnika. Kod
svih je anamneza ukazala na, a rutinsko kliniko ispitivanje
potvrdilo dijagnozu benignog paroksizmalnog pozicionog
vertiga zadnjeg polukrunog kanala (p-BPPV) na pozicioni-
rajuem testu prema Dix-Hallpik-u. Takoe, sproveden je i
kliniki otorinolaringoloki pregled, traganje za spontanim
nistagmusom, vestibulospinalni testovi, kaloriki test, audi-
ometrija, a prema potrebi i dodatna ispitivanja (neuroloki
pregled, kompjuterizovana tomografija i/ili nuklearna mag-
netska rezonanca).
Dix-Hallpike-ov test je podrazumevao naglo dovoenje
bolesnika iz sedeeg poloaja u leei, sa glavom u viseem
poloaju okrenutom desno ili levo pod uglom od 45, sa
predhodnim vraanjem u sedei poloaj pre promene strane.
Nistagmus je posmatran u srednjem primarnom poloaju
bulbusa, uz upotrebu Frencelovih naoara.
Neophodni kriterijumi za postavljanje dijagnoze p-
BPPV-a bili su: postojanje latentnog perioda (215 sekundi)
pre pojave nistagmusa, zamorljivost pri ponavljanju testa,
vertikalno-rotatorni nistagmus sa smerom nagore i jasno pri-
sustvo subjektivnog vertiga. Bolesnici sa BPPV-om lateral-
nog i anteriornog polukrunog kanala iskljueni su iz ispiti-
vanja. Epley-ev manevar (sa modifikacijama: bez premedi-
kacije i bez mastoidnih vibracija) primenjivan je u leenju
svih bolesnika. Tokom svakog pregleda raen je samo po je-
Babac S, Arsovi N. Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.
Volumen 69, Broj 8 VOJNOSANITETSKI PREGLED Strana 671

dan modifikovani manevar Epley koji je podrazumevao se-
riju od pet razliitih poloaja glave i tela, pri emu je svaki
poloaj trajao priblino oko 30 sekundi (dok nistagmus ne
prestane). Prvi poloaj je podrazumevao rotiranje glave bole-
snika koji je u sedeem poloaju na stranu obolelog uva za
45 stepeni. U drugom poloaju kao u Dix-Hallpike-ovom te-
stu, bolesnici su sputani u leei poloaj sa glavom okrenu-
tom i dalje pod uglom od 45 stepeni na stranu obolelog uva i
neto ispod horizontale (glava u viseem poloaju 30 stepe-
ni). Trei poloaj podrazumevao je okretanje glave za 90
stepeni u suprotnu stranu, ka zdravom uvu. U etvrtom polo-
aju glava i trup bolesnika okretani su za jo dodatnih 45
stepeni u istom smeru. Peti poloaj je podrazumevao dovo-
enje bolesnika u sedei poloaj sa glavom okrenutom unap-
red i lako pognutom ka dole. Po zavretku terapijske proce-
dure, bolesnici su dobijali postmanevarske instrukcije: dra-
nje glave u uspravnom poloaju u narednih 810 sati, sedam
dana spavanje na zdravoj strani sa visoko podignutim uzgla-
normalnoj raspodeli. Nivo znaajnosti za sve primenjene
statistike metode bio je 0,05.
Rezultati
Prosena starost ispitanika bila je 57,19 12,88 godina
(2681 god.). Najvea zastupljenost BPPV-a bila je kod bo-
lesnika u 5. i 6. deceniji ivota (Mod = 56 god.) (slika 1).
Razlika u uestalosti bolesnika prema polu bila je statistiki
visokoznaajna (2 = 24,242; df = 1; p < 0,01). Bolesnici
enskog pola tri puta ee (57 : 18) imali su BPPV (slika 1).
Desni zadnji polukruni kanal daleko ee bio je zahvaen
nego levi (2,7 : 1) ili obostrano prisustvo bolesti (2 = 39,909;
df = 2; p < 0,01) (slika 2).
30
enski
25
Muki
20

Broj bolesnika
vljem. Kontrolni pozicionirajui Dix-Hallpike-ov test raen 15
je nakon sedam dana. U sluaju pozitivnog Dix-Hallpike- 10
ovog testa, Epley manevar je ponavljan istog dana, a kon- 5
trola je vrena 14 dana od postavljanja dijagnoze. Uspehom 0
2540 4156 5772 7388
terapije smatrana je konverzija pozitivnog u negativan Dix-
Starosni intervali (godine)
Hallpke-ov test nakon izvedenog jednog ili dva Epley mane-
Sl. 1 Distribucija bolesnika u odnosu na pol i starost
vra. S obziorom na to da BPPV moe i spontano prestati u
toku nekoliko nedelja, vreme od 14 dana dovoljno za izvo-
60
enje dva manevra, bilo je fiksno, posle ega oporavak nis-
50
Broj bolesnika

mo smatrali uspehom manevra. Praenje bolesnika je nasta-

40
vljeno na mesec, tri, est meseci i godinu dana da bi zabele- 30
52
ili pojavu recidiva. 20
Analizirani su sledei parametri: pol, starost, etioloki 10
19 4
faktori, duina trajanja simptoma do zapoinjanja leenja, 0
strana zahvaenog polukrunog kanala, broj izvedenih Epley Desni Levi Oba
manevara u leenju, ishod leenja, subjektivna procena isho- Polukruni kanali
da leenja od strane bolesnika, recidivi, komplikacije manev- Sl. 2 Distribucija bolesnika u odnosu na stranu zahvaenog
ra (munina, povraanje i konverzija u BPPV nekog grugog polukrunog kanala
kanala sa iste strane).
Od metoda deskriptivne statistike u radu su koriene
metode grupisanja, tabeliranja, mere centralne tendencije Uzrok BPPV-a bio je nepoznat kod 82,7% bolesnika
(aritmetika sredina, mod) i mere varijabiliteta (standardna (tabela 1). O sekundarnom BPPV-u radilo se kod 17,3% bo-
devijacija i koeficijent varijacije). Od metoda analitike stati- lesnika. Kod etiri bolesnika radilo se o hroninom zapalje-
stike u radu su nali primenu 2-test, i Vilkoksonov test nju srednjeg uva, kod tri o povredi glave i dijabetikoj angi-
(Wilcoxon) ekvivalentnih parova W. S obzirom da je veli- opatiji, a akutna gluvoa, vestibularni neuronitis i Menijero-
ina uzorka bila 75, znaajnost razlike je kod Vilkoksonovog va bolest bili su prisutni u pojedinanim sluajevima. Pod
testa odreena Zed-testom (Z), jer su se podaci ponaali po trajanjem simtoma podrazumevali smo vremenski period to-

Tabela 1
Etioloki faktori benignog paroksimalnog pozicionog vertiga (BPPV)
Bolesnici Ukupno
Etioloki faktori
n % n %
Nepoznati idiopatski BPPV 62 82,70 62 82,70
hronino zapaljenje srednjeg uva 4 5,33
povrede glave 3 4,00
Poznati-sekundarni BPPV
dijabetika angiopatia 3 4,00 13 17,3
akutna gluvoa 1 1,33
neuronitis vestibularnog nerva 1 1,33
Menierova bolest 1 1,33
Ukupno 75 100 75 100

Babac S, Arsovi N. Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.

Strana 672 VOJNOSANITETSKI PREGLED Volumen 69, Broj 8

kom koga su bolesnici imali stalne epizode vrtoglavica izaz-
vanih pozicijom. Ove vrtoglavice, do javljanja lekaru, u naj-
veem broju sluajeva trajale su do 15 dana (2 = 35,091;
df = 3; p < 0,01) (tabela 2). Nakon izvoenja prvog manevra
Epley konverzija pozitivnog u negativan Dix-Hallpike-ov
test zabeleena je kod 68 (90,7%) bolesnika, a posle drugog
kod 72 (96%). Kod tri (4%) bolesnika ni posle drugog mane-
vra Epley nije postignuto izleenje (slika 3). Analiza subjek-
96,00%
100,00%
90,70%
Uspean
80,00%
Neuspean
Procenat pacijenata
bolesti i to kod bolesnika sa neuronitisom vestibularnog ner-
va i kod dva bolesnika sa hroninim zapaljenjem srednjeg
uva. U periodu od est meseci rekurentni oblik bolesti regis-
trovan je kod pet (6,66%) bolesnika (etiri sa sekundarnim i
jedan sa idiopatskim BPPV-om), a kod 11 (14,66%) u perio-
du od godinu dana (kod pet bolesnika sa sekundarnim
BPPV-om i est sa idiopatskim).
Analiza ishoda manevra Epley, u odnosu na pol, starost
bolesnika i duinu trajanja simptoma bolesti, pokazala je da
ne postoji statistiki znaajna razlika (tabele 2 i 3). Meutim,
uoena je statistiki znaajna razlika izmeu uestalosti pri-
marnog i sekundarnog BPPV-a i uestalosti ishoda manevra
Epley. Ova razlika je nastala usled veeg procenta uspenosti

60,00%
manevra Epley kod ispitanika sa idiopatskim BPPV-om nego
40,00% kod ispitanika sa sekundarnim BPPV-om. Ispitanici kod ko-
9,30% 4,00%
jih nije zabeleen uspeh nakon dva manevra imali su sekun-
20,00%
darni BPPV usled povrede glave.
0,00% Kod pet (6,66%) bolesnika postojala je ipsilateralna hi-
Prvi Epley Drugi Epley
potonija na kalorikom testu, kod 27 (36%) i ispilateralna
Sl. 3 Distribucija bolesnika u odnosu na ishod manevra
Epley senzorineuralna nagluvost razliitog stepena, a kod 4

Tabela 2
Ishod manevra Epley u odnosu na duinu trajanja simptoma bolesti
Ishod manevra Epley
Ukupno
Trajanje simptoma bolesti (dani) uspean neuspean p
n % n % n %
15 32 42,67 1 1,33 33 44,00
1630 22 29,33 1 1,33 23 30,66
> 0,05
3160 10 13,33 1 1,33 11 14,66
(Z = -1,342)
61 8 10,76 0 0 8 10,67
Ukupno 72 96,00 3 4 75 100

Tabela 3
Ishod manevra Epley u odnosu na pol, starost bolesnika i
mogunost utvrivanja etiolokih faktora
Ishod manevra Epley
uspean neuspean p
Pol (n)
enski 56 1
> 0,05*
muki 16 2
Starost (godine),
(raspon) 57,83 44
> 0,05**
(2681) (3072)
Etiologija
idiopatski 62
< 0,01*
sekundarni 10 3
2
* test; **Z test

tivne procene ishoda leenja od strane bolesnika pokazala je
kompletnu rezoluciju simptoma kod 56 (74,67%) bolesnika,
a poboljanje sa jo uvek prisutnim tegobama u vidu nesta-
bilnosti ili straha i nesigurnou kod 19 (25,33%) bolesnika.
Tri bolesnika bila su bez promene dok sa pogoranjem tego-
ba nije zabeleen nijedan bolesnik. Kod 10,7% bolesnika bio
je prisutan neki od prateih neeljenih efekata usled izvoe-
nja manevra: nesvestica, muka, preznojavanje bledilo, strah.
U jednom sluaju (1,33%) kao komplikacija manevra nastala
je konverzija BPPV-a zadnjeg kanala u BPPV horizontalnog
kanala sa iste strane. Rekurentni BPPV bio je prisutan u prva
tri meseca kod tri (4%) bolesnika sa sekundarnim oblikom
(5,33%) i ipsilateralna meovita nagluvost. Hipotonija izos-
tranog lateralnog polukrunog kanala sa afekcijom sluha na-
ena je kod tri (4,55%) bolesnika.
Diskusija
Epley manevar predstavlja repozicionu proceduru koja
ima za cilj da serijom od pet uzastopnih pokreta glave i tela,
koji se izvode pod kontrolom lekara, oslobodi zadnji polu-
kruni kanal od slobodno plutajueg otokonijalnog debrisa i
poalje ga nazad u utrikulus.Visok procenat izleivosti
BPPV-a zadnjeg polukrunog kanala objavio je vei broj

Babac S, Arsovi N. Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.

Volumen 69, Broj 8 VOJNOSANITETSKI PREGLED
autora. Prema podacima iz literature, izleivost se kree iz-
meu 30 i 100% 1116. Poreenje rezultata leenja p-BPPV-a
repozicionim manevrom Epley i njegovim modifikacijama je
oteano jer se istraivanja dosta razlikuju u broju sprovede-
nih manevara u toku jednog tretmana, primeni premedikaci-
je, mastoidnim vibracijama, postmanevarskim instrukcijama
i duini vremena praenja. Kod ispitanika ove studije, sedam
dana nakon izvoenja manevra Epley, konverzija pozitivnog
u negativan Dix-Hallpike-ov test zabeleena je kod 90,7%
bolesnika. Posle izvoenja drugog manevra Epley kod boles-
nika kod kojih je na kontrolnom pregledu bio pozitivan Dix-
Hallpike-ov test, procenat izleenja se poveao na 96. Sim-
hadri i sar. 14 na kontrolnom pregledu posle samo sedam da-
na zabeleili su izleenje kod 95% bolesnika. Lopez i sar. 17
kod 89% bolesnika mesec dana nakon izvoenja manevra
Epley, na pozicionirajuem testu po Dix Hallpike-u zabele-
ili su izleenje. Za razliku od njih, Brevern i sar. 18 su ispiti-
vali efikasnost Epley-evog manevra posle samo 24 asa od iz-
voenja i nali potpuni prestanak tegoba kod 80% bolesnika.
Objavljen je i manji broj studija koje su uporeivale razliku
izmeu efikasnosti izvoenja samo jednog manevra Epleye u
odnosu na ponavljano izvoenje, u jednom tretmanu dok tego-
be ne prestanu (do etiri menevra) 1, 15. Vea efikasnost pona-
vljanja manevara u jednom tretmanu jo uvek je pitanje kotro-
verzi. Korn i sar. 15 navode da se postie za 21,4% vea efika-
snost izvoenjem etiri manevra Epley u jednom tretmanu u
odnosu na izvoenje samo jednog manevra.
S obzirom na to da kod BPPV-a spontana remisija te-
goba nije retka pojava, efikasnost pojedinih terapijskih pro-
cedura moe biti i precenjena. Smatra se da usled prirodnih
pokreta glave dolazi do spontane migracije otokonijalnog
debrisa iz kanala u utrikulus gde mu je i mesto. Proseno
trajanje simptoma neleenog BPPV-a zadnjeg polukrunog
kanala je oko 39 dana 19. Iz tih razloga u naoj studiji vreme
od 14 dana, dovoljno za izvoenje dva manevra, bilo je fik-
sno, posle ega oporavak nismo smatrali uspehom manevra,
iako smo bolesnike i dalje leili nekim od terapijskih mane-
vara.
U epidemiolokoj studiji koju su sproveli Caruso i sar. 20,
uzrok BPPV-a bio je nepoznat kod 85,9% bolesnika. O post-
traumatskom BPPV-u radilo se kod 14,1%. U naoj studiji
uzrok BPPV-a bio je nepoznat kod 82,7% bolesnika, dok je
postraumatski BPPV bio znatno ree prisutan (4%). Dosada-
nja iskustva pokazala su da se posttraumatski BPPV tee le-
i, zahteva ponavljanje terapijskih manevara do kompletne
rezolucije simptoma, to je u saglasnosti sa naim rezultati-
ma. Sva tri naa bolesnika kod kojih je leenje posle dva ma-
nevra Epley bilo neuspeno, imala su sekundarni, posttrau-
matski BPPV koji se javio posle frakture baze lobanje. Pret-
postavlja se da usled traume glave, vea koliina otokonijal-
nog debrisa dospe u zadnji polukruni kanal 21. Eksperimen-
talno je dokazano da otokonije mogu ponekad postati vrlo
adherentne za zid kanala i da se ne pomeraju, ili da ostanu
vrsto zalepljene na povrinu kupule 21. Ovi fenomeni obja-
njavaju zato fizikalni tretman ponekad ne uspe. U takvim
sluajevima preporuuje se primena liberatornog manevra
Semont koji je efikasniji za leenje kupulolitijaze od manev-
ra Epley.
Babac S, Arsovi N. Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.
Strana 673
Gordon i sar. 21 nali su zastupljenost posttraumatskog
BPPV-a kod 8,5% bolesnika sa stopom rekurencije 57%. Po-
sle 10-godienjeg praenja bolesnika Brandt i sar. 22 su obja-
vili pojavu rekurencije BPPV-a kod 80% bolesnika. Nunez i
sar. 23 navode stopu rekurencije BPPV-a u prvoj godini 15%,
a Gordon i sar. 21 19%., Nakon dve godine stopa rekurencije
iznosila je 26% 23. Zapaena je jedna ili vie rekurencija
BPPV-a posle manevra. Najee se javlja na istoj strani
(65,9%), a mogua je i promena strane 17. Kod ispitanika u
ovom istraivanju rekurentni BPPV posle uspenog izleenja
bio je prisutan kod 4% bolesnika, posle tri meseca, kod
6,66%, posle est meseci i kod 14,66% bolesnika, posle go-
dinu dana. Kod svih bolesnika radilo se o istoj strani i istom
polukrunom kanalu.
Rezultati ovog istraivanja slau se sa rezultatima veeg
broja autora i pokazali su da pol, starost bolesnika i duina
trajanja simptoma bolesti, nemaju uticaj na ishod leenja
BPPV-a 17, 2023.
Benigni paroksizmalni pozicioni vertigo bio je tri puta
ei kod ispitanika enskog pola. Ne zna se tano zato je
idiopatski BPPV ei kod enskog nego kod mukog pola.
Mogue je da pod uticajem hormona dolazi do formiranja
kalcijum-karbonatskih depozita u endolimfi. Ovo je naroito
izraeno kod postmenopauzalnih ena gde je BPPV i najza-
stupljeniji 24. Oigledno je da ova pretpostavka zahteva dalje
klinike i eksperimentalne dokaze.
Veliki broj autora opisao je dominantu zastupljenost
BPPV-a sa desne strane 20, 25. Nije poznato objanjenje za
ovaj fenomen. Jedno od moguih objanjenja su navike u
spavanju na desnoj strani 25. Nai rezultati su pokazali da je
desni zadnji polukruni kanal bio ee zahvaen od levog
(2,6 : 1), dok je obostrani BPPV bio prisutan kod 6,1% bole-
snika. Katsarkas 24 je naao idiopatski obostrani BPPV kod
6,3% bolesnika, i zastupljenost enskog u odnosu na muki
pol 2,23 : 1. Prema nekim autorima, zastupljenost desnog za-
dnjeg polukrunog kanala u odnosu na levi je 1,6 : 1, zastup-
ljenost BPPV-a kod enskog pola u odnosu na muki je
1,7 : 1, dok je obostrani p-BPPV prisutan kod 7,4% bolesni-
ka 20.
Bolesnici su dobro podneli izvoenje manevra Epley.
Samo mali broj (10,7%) imao je muninu, preznojavanje,
bledilo,izraen strah ili nestabilnost po zavretku manevra
Uopteno, tolerancija manevra Epley je dobra 24. Neeljeni
efekti nastaju usled aktivacije limbikog sistema zbog pona-
vljanih provociranih vrtoglavica, tokom dijagnostikog i te-
rapijskog postupka 25, 26. Ruckenstein i sar. 27 po zavretku
leenja zapazili su nestabilnsot i neodreene smetnje kod ak
47% bolesnika. U jednom sluaju gde je dolo transformacije
BPPV-a zadnjeg polukrunog kanala u BPPV horizontalnog
kanala sa iste strane zabeleeno je izleenje Gufonijevim te-
rapijskim manevrom.
Zakljuak
Uspeh modifikovnog manevra Epley bio je u korelaciji
sa uzrokom BPPV-a. Bolesnici sa idiopatskim BPPVom e-
e su imali dobar rezultat leenja nego bolesnici sa sekundar-
nim BPPV-om. Mogue objanjenje neuspeha manevra Epley
Strana 674 VOJNOSANITETSKI PREGLED
u leenju sekundarnog BPPV-a je vea koliina otokonijalnog
debrisa usled traume u zadnjem polukrunom kanalu, vrsta
adherencija za zidove ili kupulu zadnjeg polukrunog kanala.
Manevar Epley predstavlja siguran i efikasan metod u
leenju BPPV-a zadnjeg polukrunog kanala. Poznavanjem
L I T E R A T U R A
1. Hilton M, Pinder D. The Epley maneuver for benign paroxys-
mal positional vertigo-a systematic review. Clin Otolaryngol
Allied Sci 2002; 27(6): 4405.
2. Parnes LS, Agrawal SK, Atlas J. Diagnosis and management of
benign paroxysmal positional vertigo (BPPV). CMAJ 2003;
169(7): 68193.
3. Haralampijev K. Clinical neurootology. Beograd: Elit Medica;
2007.
4. Steenerson RL, Cronin GW, Marbach PM. Effectiveness of treat-
ment techniques in 923 cases of benign paroxysmal positional
vertigo. Laryngoscope 2005; 115(2): 22631.
5. Baloh RW, Honrubia V, Jacobson K. Benign positional vertigo:
clinical and oculographic features in 240 cases. Neurology
1987; 37(3): 3718.
6. Hughes CA, Proctor L. Benign paroxysmal positional vertigo.
Laryngoscope 1997; 107(5): 60713.
7. Schuknecht HF. Cupulolithiasis. Arch Otolaryngol 1969; 90(6):
76578.
8. Parnes LS, McClure JA. Free-floating endolymph particles: a
new operative finding during posterior semicircular canal oc-
clusion. Laryngoscope 1992; 102(9): 98892.
9. Brandt T, Steddin S. Current view of the mechanism of benign
paroxysmal positioning vertigo: cupulolithiasis or canalolithia-
sis? J Vestib Res 1993; 3(4): 37382.
10. Del Rio M, Arriaga MA. Benign positional vertigo: prognostic
factors. Otolaryngol Head Neck Surg 2004; 130(4): 4269.
11. Epley JM. The canalith repositioning procedure: for treatment
of benign paroxysmal positional vertigo. Otolaryngol Head
Neck Surg 1992; 107(3): 399404.
12. Herdman SJ, Tusa RJ. Revolutions in treatment of posterior ca-
nal benign paroxysmal positional vertigo. Audiological Med
2005; 3(1): 3744.
13. Honrubia V, Baloh RW, Harris MR, Jacobson KM. Paroxysmal
positional vertigo syndrome. Am J Otol 1999; 20(4): 46570.
14. Simhadri S, Panda N, Raghunthan M. Efficacy of particle reposi-
tioning maneuver in BPPV: a prospective study. Am J Oto-
laryngol 2003; 24(6): 35560.
15. Korn GP, Dorigueto RS, Ganana MM, Caovilla HH. Epley's ma-
neuver in the same session in benign positional paroxysmal
vertigo. Braz J Otorhinolaryngol 2007; 73(4): 5339.
Volumen 69, Broj 8
klinike slike bolesnika sa BPPV-om, uz dobro voenu ana-
mnezu i primenu Dix-Hallpike-ovog testa mogue je veoma
brzo i jednostavno postaviti dijagnozu, a jednokratnom pri-
menom manevra Epley u najveem broju sluajeva i izleiti
vrtoglavicu.
16. McClure JA, Parnes LS. A cure for benign positional vertigo.
Baillieres Clin Neurol 1994; 3(3): 53745.
17. Lpez-Escmez J, Gonzlez-Snchez M, Salinero J. Meta-analysis of
the treatment of benign paroxysmal positional vertigo by
Epley and Semont maneuvers. Acta Otorrinolaringol Esp
1999; 50(5): 36670. (Spanish)
18. von Brevern M, Seelig T, Radtke A, Tiel-Wilck K, Neuhauser H,
Lempert T. Short-term efficacy of Epley's manoeuvre: a double-
blind randomised trial. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2006;
77(8): 9802.
19. Imai T, Ito M, Takeda N, Uno A, Matsunaga T, Sekine K, et al.
Natural course of the remission of vertigo in patients with be-
nign paroxysmal positional vertigo. Neurology 2005; 64(5):
9201.
20. Caruso G, Nuti D. Epidemiological data from 2270 PPV patients.
Audiological Med 2005; 31(1): 711.
21. Gordon CR, Levite R, Joffe V, Gadoth N. Is posttraumatic benign
paroxysmal positional vertigo different from the idiopathic
form? Arch Neurol 2004; 61(10): 15903.
22. Brandt T, Huppert D, Hecht J, Karch C, Strupp M. Benign parox-
ysmal positioning vertigo: a long-term follow-up (6-17 years)
of 125 patients. Acta Otolaryngol 2006; 126(2): 1603.
23. Nunez RA, Cass SP, Furman JM. Short- and long-term out-
comes of canalith repositioning for benign paroxysmal
positional vertigo. Otolaryngol Head Neck Surg 2000; 122(5):
64752.
24. Katsarkas A. Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV):
idiopathic versus post-traumatic. Acta Otolaryngol 1999;
119(7): 7459.
25. Von Brevern M, Seeling T, Neuhauser H, Lempert T. Benign parox-
ysmal positional vertigo predominantly affects the right laby-
rinth J Neurol Neurosurg Psychiatry 2004; 75(10): 14878.
26. Yimtae K, Srirompotong S, Srirompotong S, Sae-Seaw P. A random-
ized trial of the canalith repositioning procedure. Laryngo-
scope 2003; 113(5): 82832.
27. Ruckenstein MJ. Therapeutic efficacy of the Epley canalith re-
positioning maneuver. Laryngoscope 2001; 111(6): 9405.
Primljen 11. X 2010.
Revidiran 25. XI 2010.
Prihvaen 21. XII 2010.
Babac S, Arsovi N. Vojnosanit Pregl 2012; 69(8): 669674.