Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas

Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi

Mbrojtja e Pakicave
n Shqipri

sipas

Ligjit pr Mbrojtjen
nga Diskriminimi

Tiran, 2013
 Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
Kjo broshur ka pr qllim q t ofroj informacion pr personat q i prka-
sin nj grupi pakice1, mbi garancit dhe mbrojtjen ligjore kundr diskri-
minimit, sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi.
Botimi i ksaj broshure sht br nga Komisioneri pr Mbrojtjen nga
Diskriminimi me mbshtetjen e Zyrs s OSBE-s pr Institucione Demokratike
dhe t Drejtat e Njeriut (ODIHR). Botimi sht realizuar me mbshtetjen
financiare t Bashkimit Evropian, n kuadr t projektit Praktikat m t
Mira n Integrimin e Romve, zbatuar nga ODIHR. Pikpamjet e shprehura
n kt broshur nuk reflektojn domosdoshmrisht opinionin zyrtar t
Bashkimit Evropian, as politikat dhe pozicionimin e ODIHR.
Ballina: Rahela Kotollaku, nj nxnse e shkolls Bajram Curri, prezantuar n ek-
spozitn e organizuar n kuadr t projektit Diskriminimi: Perceptimi dhe sfidat
aktuale mbshtetur nga Prezenca e OSBE-s n Shqipri.
1 Termi pakic sht prdorur pr t prshkruar grupe rracore, fetare, politike, etnike apo grupe t tjer t cilt mendo-
hen t jen t ndryshm nga pjesa m e madhe e popullsis e t cils ata jan pjes. N kt broshur termi pakic
sht prdorur n prputhje me Kushtetutn e Republiks s Shqipris (e ndryshuar).
4 5
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
Hyrje
Shqipria ka pasur dhe vazhdon t ket nj angazhim t prhershm prsa
i prket prmirsimit t vazhdueshm t standardeve, lidhur me mbrojtjen
dhe respektimin e t drejtave dhe lirive themelore t njeriut, pjes prbrse
e t cilave jan dhe t drejtat e pakicave. Kt fakt e ka dshmuar gjithashtu
antarsimi i vendit ton n organizatat ndrkombtare dhe ato rajonale,
si dhe ratifikimi apo aderimi n nj sr konventash ndrkombtare pr t
drejtat e njeriut dhe, n mnyr t veant, n ratifikimin pa asnj rezerv
t Konvents Kuadr t Kshillit t Evrops Pr Mbrojtjen e Minoriteteve
Kombtare.
Nj garanci me shum pr mbrojtjen e pakicave prbn Ligji Nr. 10221 Pr
mbrojtjen nga diskriminimi. Komisioneri pr Mbrojtjen nga Diskriminimi u
krijua bazuar n kt ligj, si institucion i pavarur n ushtrimin e detyrs, q
siguron mbrojtjen efektive nga diskriminimi dhe nga do form sjelljeje q
nxit diskriminimin.
Irma Baraku
Komisionere pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi

1. far garanton Ligji Pr Mbrojtjen nga Diskriminimi pr pakicat n

Shqipri?

Ligji Pr Mbrojtjen nga Diskriminimi garanton t drejtn e do personi pr

barazi prpara ligjit, mbrojtje t barabart nga ligji, mbrojtje efektive nga
diskriminimi dhe nga do form sjelljeje q nxit diskriminimin pavarsisht
prkatsis n nj pakic.

2. far sht diskriminimi ndaj nj ose disa antareve t nj pakice?

Me diskriminim ndaj nj ose disa antarve t nj pakice do t kuptojm do

dallim, prjashtim, kufizim apo preferenc, q bazohet n racn, ngjyrn,
etnin, gjuhn e nj personi ose grupi personash, q ka si qllim apo pasoj
pengesn apo brjen t pamundur t ushtrimit n t njjtn mnyr me t
tjert, t t drejtave e lirive themelore t garantuara me ligj.

3. Cilat jan format e diskriminimit ndaj nj pakice?

Diskriminim i drejtprdrejt, ndodh kur nj person apo grup personash q i

prkasin nj pakice, trajtohen n mnyr m pak t favorshme sesa nj per-
son apo grup personash tjetr n situat t njjt ose t ngjashme.

Shembull: Drejtori i nj shkolle 9-vjeare, n shprndarjen q i ka br nx-

nsve npr klasa, ka vendosur q nxnsit rom ti grupoj n nj klas t
veant. Kjo prbn veim pr kt komunitet.

Diskriminim i trthort, sht ajo form diskriminimi q ndodh kur nj dis-

pozit, kriter apo praktik, e paanshme n dukje, do ta vinte nj person ose
grup personash, q i prket nj pakice, n kushte jo t favorshme n raport
me t tjert.

Shembull: Nj institucion do vit jep shprblim pr nj pjes t punonjsve

6 7
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
pr performanc t mir n pun, por statistikat tregojn se ky shprblim
asnj vit nuk ishte marr nga dy punonjs q i prkisnin nj pakice edhe pse
performanca ka qen e njjt.
Udhzim pr t diskriminuar, sht nj udhzim ose krkes, bazuar n Mbrojtje nga Diskriminimi.
marrdhnie hierarkike, pr t diskriminuar nj ose m shum persona q i
prkasin nj pakice.
Shembull: N nj institucion shtetror ngrihet nj komision ad-ahoc pr t
realizuar konkursin sipas procedurave pr shrbimin civil. Titullari i institu-
cionit i udhzon n mnyr konfidenciale antaret e komisionit ad-hoc, q
konkurrenti q i prket pakics greke, t mos vlersohet me pik maksimale.
Shqetsim, sht ajo form e diskriminimit q ndodh n rastin e nj sjelljeje
t padshiruar, kur lidhet me t qenurit pjes e nj pakice, q ka pr qllim
apo efekt cnimin e dinjitetit t personit dhe krijimin e nj mjedisi friksues,
armiqsor, prmues, poshtrues a ofendues pr at person.
Shembull: N nj lagje nj grup fmijsh t pakics serbo-malazez, po ofen-
doheshin me fjal t pista dhe krcnuese pr prejardhjen e tyre. Kjo solli
panik dhe frik tek fmijt.
Diskriminim pr shkak t shoqrimit, sht ajo form diskriminimi q
ndodh kur ka nj dallim, kufizim ose preferenc, pr arsye t shoqrimit me
persona q u prkasin nj prej pakicave n Shqipri.
Shembull: N nj klas, vjen nj nxns i ri q i prket nj pakice. Albani nx-
nsi m i mir i klass, e mban afr dhe e shoqron vazhdimisht.Msuesit
filluan ti ulin vlersimet Albanit dhe nuk e prfshinin m n aktivitetet kul-
turore t shkolls, pr shkak t shoqrimit me nxnsin q i prket pakics.
Mohim i nj prshtatjeje t arsyeshme, ndodh kurdoher kur ka nj mohim
8 9
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
ose kundrshtim pr t kryer ndryshime ose rregullime t domosdoshme e
t prshtatshme q nevojiten n nj rast t veant dhe nuk imponojn nj
barr t tepruar, me qllim q t sigurohet gzimi dhe ushtrimi n baza t
barabarta i t drejtave dhe lirive themelore pr personat me aftsi t kufi-
zuar, ose t ndodhur n kushtet e tjera t prmendura n nenin 1 t Ligjit pr
Shembull: Zamira, nj vajz rome me aftsi t kufizuar, do t premte zhvil-
lon pun laboratori, por pasi salla e laboratorit ndodhet n katin e fundit
t shkolls ajo asnjher nuk ka marr pjes n kt or msimi. Ky mos-
veprim i shkolls pr t br prshtatjen e ambienteve t shkolls, prbn
mohim t prshtatjes s arsyeshme.
Viktimizimi, sht trajtim i disfavorshm apo pasoj negative, q vjen
si reagim ndaj nj ankimi a nj procedimi q synon zbatimin e parimit t
barazis.
Shembull: Nj msues fillon t sillet keq me nxnsin, pasi ky i fundit sht
ankuar tek drejtori i shkolls pasi ndihet i diskriminuar pr shkak t racs.
Sjellja e msuesit sht nj reagim ndaj ankimit t nxnsit dhe prbn vik-
timizim.
4. A mund t ndodh nj diskriminim i dyfisht ose i shumfisht ndaj nj
personi q i prket nj pakice?
Po. Nj personi q i prket nj pakice, mund t jet njkohsisht viktim
diskriminimi pr nj ose disa shkaqe t mbrojtura nga ky ligj.
5. A prben diskriminim pr
pjesn tjetr t shoqris mar-
rja e masave pozitive pr paki-
cat?
Masa e prkohshme, e veant
q synon prshpejtimin e ven-
dosjes reale t barazis, kur
mungesa e barazis sht
shkaktuar nga diskriminimi
pr do shkak t racs, etnis,
gjuhs, ngjyrs, konsiderohet
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
veprim pozitiv dhe nuk prbn diskriminim, sipas ktij ligji. Kjo mas ndr-
pritet sapo t jen arritur objektivat e trajtimit dhe ofrimit t mundsive t
barabarta.
T tilla jan masat pr nxitjen e arsimit t fmijve rom si: Udhzim i Min-
istrit t Arsimit nr.6, dt. 29.03.2006 Pr Regjistrimin n shkoll t nxnsve
rom q nuk jan t pajisur me certifikat lindje, ose kuotat e veanta pr
nxnsit rom dhe egjiptian pr t ndjekur studimet universitare, udhzimi
pr shprndarjen e teksteve shkollore falas pr nxnsit rom..
6. Ligji pr Mbrojtjen nga Diskriminimi mbron pakicat nga:
Reklamat diskriminuese;
Diskriminimi n pjesmarrjen n politik; dhe
Diskriminimi n ushtrimin e liris s ndrgjegjes dhe fes.
7. Cilat jan fushat ku
Ligji ofron mbrojtje n mnyr
t veant?
Fusha e arsimit;
Fusha e punsimit; dhe
Fusha e t mirave dhe shr-
bimeve.
10
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
8. Si t mbron Ligji pr Mbrojtjen nga Diskriminimi n fushn e punsimit?
Ndalohet diskriminimi n fushn e punsimit, q mund ti bhet nj personi
q i prket nj prej pakicave, lidhur me gjuhn e prdorur n shpalljen e
vendeve t puns, procesin e przgjedhjes dhe marrjes n pun, trajnimin e
punmarrsve n vendin e puns, dhe zgjidhjen e kontrats, etj.
9. A kan detyrime pundhnsit pr t parandaluar diskriminimin e
antarve t nj pakice n pun?
Pundhnsit jan t detyruar t zbatojn e t nxisin parimin e barazis,
si dhe t ndalojn do lloj sjelljeje diskriminuese q kryhet n mjedisin e
puns. N rast se konstatohet diskriminimi, pundhnsi duhet t marr
masa disiplinore pr mbrojtjen e punonjsve nga diskriminimi. N rast se
pundhnsi merr nj ankes pr diskriminim, brenda nj muaji ai ose ajo
sht i detyruar ti prgjigjet asaj.
Shembull: Artani sht punmarrs dhe ka 5 vjet q punon n biznesin e
Benit. Koleget e Artanit gjat viteve, jan promovuar n mnyr t vazh-
dueshme ndrsa ai jo. Artani i drejton nj ankes Benit, ku i parashtron
pretendimet e tij, se sht diskriminuar pasi i prket komunitetit Rom. Beni
se merr n shqyrtim ankesn e tij dhe disa dit m von e pushon dhe
nga puna pa i dhn asnj shpjegim. Artani ndr disa mundsi zgjedhjesh,
vendos q ti drejtohet Komisionerit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi pr t
br nj ankes. Pundhnsi e ka diskriminuar Artanin duke mos trajtuar
ankesn pr diskriminim dhe duke zgjidhur n mnyr t paligjshme kon-
tratn e puns.
10. Si t mbron Ligji pr Mbrojtjen nga Diskriminimi n fushn e arsimit?
Ligji ndalon do dallim, kufizim, apo prjashtim lidhur me krijimin e institu-
11
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
cioneve arsimore, financimin e arsimit trajtimin e nxnsve n lidhje me
pranimin, vlersimin, zbatimin e masave disiplinore, ose prjashtimin.
11. A ka detyrime drejtuesi i institucionit arsimor pr parandalimin e diskri-
minimit n institucionin e tij ose saj?
Po, ai ose ajo ka nj sr detyrimesh, si: rritjen e ndrgjegjsimit pr
mosdiskriminim; afishimin e ligjit n mjediset e shkolls, t marr masa pr
rastet e diskriminimit, etj.
12. Si t mbron Ligji pr Mbrojtjen nga Diskriminimi n fushn e t mirave
dhe shrbimeve?
Personi i cili ofron t mira e shrbime pr publikun e gjer, me pages ose
jo, ndalohet t diskriminoj pr shkak t prkatsis s klientit n nj pakic.
Shembull: Tre t rinj t komunitetit Rom, nuk lejohen t futen n nj lokal
nate, me justifikimin se lokali sht plot e ska vende t lira. Ndrkoh q tre
t rinjt largohen, vn re se, mbas tyre po lejohen t futen persona t tjer.
Ky rast ilustron diskriminimin dhe prjashtimin nga shrbimi.
13. Kush sht Komisioneri pr Mbrojtjen nga Diskriminimi?
Komisioneri sht personi juridik publik i pavarur, t cilit i sht dhn au-
toriteti ligjor pr t siguruar garantimin e mbrojtjes efektive nga diskrimini-
mi dhe do lloj sjelljeje q nxit diskriminimin.
12
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
14. Cilat jan kompetencat kryesore t Komisionerit pr Mbrojtjen nga Dis-
kriminimi?
Komisioneri pr Mbrojtje nga Diskriminimi:
Shqyrton ankesat me pretendim diskriminimin nga personat ose gru-
pet e personave, ose nga organizatat;
Kryen hetime administrative me iniciativn e tij/ saj pas marrjes s
informacionit t besueshm;
Vendos sanksione administrative sipas prcaktimit t ligjit;
Nxit parimin e barazis dhe mos-diskriminimit ndr t tjera pr kt
ligj, n gjuhn shqipe, n gjuht e pakicave;
Monitoron zbatimin e ktij ligji;
Kryen sondazhe n lidhje me diskriminimin;
Bn rekomandime legjislative pr autoritetet kompetente dhe re-
komandime pr fardo lloj shtjeje q lidhet me diskriminimin;
Prfaqson ankuesin n organet gjyqsore n shtje civile;
Zhvillon aktivitete ndrgjegjsimi dhe edukimi q ndihmojn n zba-
timin e ktij ligji etj.
15. Si fillon shqyrtimi i nj shtjeje diskriminimi?
Prmes ankess s:
Nj personi
Nj Grupi personash; ose
Nj organizate me interes t ligjshm
13
 Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi

Nga Komisioneri pr Mbrojtjen nga Diskriminimi pas marrjes s in- sht haptazi e pabazuar ose nuk ka informacion t mjaftueshm pr
formacionit t besueshm pr shkelje t ligjit. t br t mundur nj hetim;

T gjitha faktet q prbjn thelbin e ankess kan ndodhur para

hyrjes n fuqi t ligjit; dhe

Paraqitet m von se tre vjet nga ndodhja e diskriminimit ose m

von se nj vit nga marrja dijeni
nga i dmtuari, pr kt fakt.

Ankesa prpara Komisionerit

pr Mbrojtjen nga Diskrimin-
imi sht falas. Me qllim ori-
entimin e subjekteve n faqen
zyrtare te Komisionerit, ka nj
Dhjetor 2012, Komunitete n nevoj duke diskutuar mbi cfar sht diskriminimi. formular ankimi, i cili nuk sht
i detyrueshm.

16. Ndaj kujt mund t ankohesh pr nj rast diskriminimi?

Garantohet mbrojtja nga diskriminimi nga do veprim ose mosveprim i: 18. Procedura q ndjek Komisioneri pr Mbrojtjen nga Diskriminimi
mbas marrjes s ankess?
Personave fizik;
Komisioneri
Personave juridik; dhe
Verifikon faktet;
Autoriteteve publike.
Mund t zhvilloj nj seanc dgjimore publike ku fton palt e in-
teresuara;

17. Cilat jan rastet kur nuk pranohet ankesa?
Ankesa nuk pranohet nse:
sht anonime;
Prbn abuzim me t drejtn e ankimit para Komisionerit, ose sht
e papajtueshme me dispozitat e ligjit;
E njjta shtje sht duke u shqyrtuar n kuadr t nj ankese tjetr
ose pr t sht marr nj vendim i mparshm dhe nuk ka t dhna
t reja;
Mund t krkoj t arrij marrveshje pajtimi mes ankuesit dhe
personit kundr t cilit sht paraqitur ankesa;
Shprehet me vendim, i cili u njoftohet palve brenda 90 ditve
nga dita e marrjes s ankess ose, nse sht zhvilluar nj seanc
dgjimore publike, brenda 90 ditve nga dita e seancs;
Mund t urdhroj rregullime ose masa, personi kundr t cilit sht
paraqitur ankesa, raporton brenda 30 ditve n lidhje me veprimet e
ndrmarra pr zbatimin e vendimit;

14 15
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi

N rast se personi, kundr t cilit sht paraqitur ankesa nuk e zba-
ton vendimin, Komisioneri vendos mas pr ndshkimin me gjob.
Sanksioni me gjob shfuqizohet nse personi kundr t cilit sht
paraqitur ankesa, e zbaton vendimin brenda shtat ditve pasi sht
vendosur sanksioni;
Mund tu krkoj autoriteteve kompetente heqjen apo pezullimin e
lejes ose autorizimit t subjektit fizik ose juridik pr ta ushtruar vep-
rimtarin e tij kur subjekti fizik ose juridik nuk i prmbahet vendimit
t Komisionerit..
21. A ka zyra rajonale ku mund t drejtoj ankes?
Komisioneri, sht institucion kombtar me qendr n Tiran. Por, pr
qytetart q banojn n rrethe ka mundsi ankimi duke drguar ankesn
me an t posts. Gjithashtu, mund t krkoni ndihm pr t kontaktuar me
Komisionerin, n bashkit ose komunat e vendbanimit tuaj, pasi Komisioneri
ka nnshkruar marrveshje bashkpunimi me disa bashki dhe komuna, ndr
t tjera edhe pr prcjelljen e rasteve me pretendim diskriminimin. Ankesat
mund t bhen edhe nprmjet internetit.

19. Ku mund t paraqitet nj ankes me pretendim diskriminimi prve

Komisionerit?

Prve Komisionerit, nj ankes mund t paraqitet:

Tek drejtuesi i nj institucioni arsimor;

Tek pundhnsi; dhe

N gjykat. Gjirokastr, 27.11.2012, Foto gjat nnshkrimit t marrveshjes s bashkpunimit me bashkit

n kuadr t projektit Praktikat m te Mira pr Integrimin e Romve zbatuar nga OSBE/
ODIHR, financuar nga BE-ja.

20. N rast s paraqet nj ankes pran Komisioneres pr Mbrojtje nga

Diskriminimi, a mund ti drejtohesh me krkespadi edhe Gjykats?

do person ose grup personash q pretendojn se ndaj tyre sht ushtruar

diskriminim ndr t tjera pr shkak t racs, etnis, gjuhs, ngjyrs, mund
t paraqesin krkespadi prpara gjykats kompetente sipas prcaktimeve
t Kodit t Procedurs Civile pr dmshprblim. Paraqitja e ankimit prpara
Komisionerit nuk sht kusht pr t paraqitur nj krkespadi dhe nuk pr-
bn penges pr personin e dmtuar ti drejtohet gjykats.

16 17
Mbrojtja e Pakicave n Shqipri sipas Ligjit pr Mbrojtjen nga Diskriminimi

22. Si mund t kontaktoni me Komisionerin pr Mbrojtjen nga Diskriminimi?

Komisionerin pr Mbrojtjen nga Diskriminimi mund ta kontaktoni duke tel-

efonuar, duke drguar nj letr apo nj faks, ose duke plotsuar formularin
q gjendet n faqen e internetit t Komisionerit pr Mbrojtjen nga Diskri-
minimi n adresn www.kmd.al.

ADRESA:

Rr: Sami Frashri, Nr 10, Kati II, Tiran

Kutia postare 1019
Telefon: + 355 4 243 1078
Faks: + 355 4 243 1077
E-mail: info@kmd.al
Web: www.kmd.al

18