Leman Cevat Tomsu ve Ailesi

Leman Tomsunun mimarlk mesleine ynelmesinin ardnda birka

gereke olduunu dnmek olasdr. Bunlardan en nemlisi Leman Tomsunun
parlak matematik zekasdr. Erenky Kz Lisesi yllarnda her ynyle rnek bir
renci olan Tomsu, matematik ve fen derslerindeki baars ile
retmenlerinin dikkatini ekmitir. Bununla beraber, yakn evresinin ska
ifade ettii kusursuz gzellik ve dzen tutkusu da, sanat derslerine ilgi duyan
Tomsuya mimarlk kariyerini dndrm olabilir.1

Fotoraf 1: n sra soldan ikinci Mehmet Ali Bey, Kayseri Belediye Bakan ve Leman Tomsunun byk dedesi. (Hikmet atr Hzrolu Aile Arivi

Tomsu ailesinin soy gemii Kayserinin Tavlusun kyne dayanr. Leman Cevat
Tomsunun byk dedesi Mehmet Ali Bey, imparatorluk zamanlarnn nemli bir hattat ve
nakkalarndan biri olup yllar boyunca Kayseri Belediye Bakanl yapmtr. Mehmet Ali Bey
bugn bile aile iin nemli bir deer tar. Leman Tomsu, Mehmet Ali Beyin kz ocuundan
biri olan Nuriye Hanmn torunudur.

Leman Tomsunun babas Cevat Tomsu 1885 ylnda u an stanbulun Hali kysndaki
tarihi bir semt olan Fatih Fenerde dnyaya geldi. Cevat Bey 1901 ylnda Harp Okulundan
mezun olduktan sonra ei Zehra Hanm ile grev yeri olan Sereze gitmitir. Yunanistan snrlar
ierisinde bulunan Serez, o dnemlerde Osmanl snrlar ierisinde kalmaktayd. Cevat Beyin
grevine balamasnn zerinden ok gemeden ailenin ilk ocuu Hakk 1909 ylnda dnyaya

1
Dostolu, Neslihan T. and zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 22
gelir. yl sonrasnda ise seferberlik ilanndan tr Cevat Bey aktif greve arlr. Kazm
Karabekirin birliinde grev alan Cevat Bey Nisan 1913te bulgarlara esir dm, ayn yl
ierisinde ise kurtarlan askerler arasnda yer almtr. Bu srada Zehra Hanm sava nedeniyle
stanbula geri dnmtr. Cevat Beyin esaret dneminde 7 Haziran 1913te ikinci ocuk Leman
dnyaya gelmitir.2

Zehra Hanm stanbulda geirdii vakit srasnda zor gnler geirmitir. Kz kardei Aye
Hanmn ei olan Halil Rfat Beyin askeri grev srasnda Sarkamta ehit dmesiyle beraber
Cevat Bey stanbula geri dner. 1927 ylna kadar askeriyede grev alan Cevat Bey, yl ierisinde
binba olarak grevinden ayrlr. 1936 ylnda Denizcilik letmelerinde memurluk hayatna
balar. 1940 ylna kadar personel eflii, blm mdrl grevlerini stlenen Cevat Bey, daha
sonrasnda Seferberlik ube Mdr olarak 1949 ylndaki emekliliine kadar grevine devam
etmitir.3

Fotoraf 2: n sra soldan saa, Zehra Hanm ve Cevat Bey. Arka Fotoraf 3: n sra soldan saa, Aye Tomsu, Zehra Tomsu,
Sra soldan saa, Leman Hanm, Hakk Bey ve Neriman Hanm Nuriye Tomsu, Cevat Tomsu. Arka sra soldan saa, Saadet
(Tomsu ve Akgerman Aileleri Arivi) Tomsu, Hikmet Tomsu, Leman Tomsu, Nejdet Tomsu, Neriman
Tomsu, Vedia Tomsu (Tomsu ve Akgerman Aileleri Arivi)

Bu zaman aralnda Zehra Hanm ve Cevat Beyin nc ocuu Neriman domutur.

ehit Halil Rfat Beyden yadigar drt yetim; Saadet, ikiz Hikmet ve Nejdet, Vedia ile birlikte
Cevat Beyin ailesi toplam 7 ocuk ve 3 yetikin ile beraber 10 kiilik bir byk aile olmutur.
Aileden geriye kalan bykler, Zehra ve Aye Hanmn olaanst alkan olduunu sylemitir.
Cevat Beyin yokluunda tek balarna her ie yetimi, aileler birletikten sonra diki dikerek aile

2
Dostolu, Neslihan T. and zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 24
3
Dostolu, Neslihan T. and zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 24-25
btesine katkda bulunmulardr. Anneleri Nuriye Hanm da einin vefatyla birlikte Tavlusunu
brakp kzlarnn yanna gelir. Cevat Bey uzun yllar byk bir ailenin ykn omuzlarnda
tamtr.4

Leman Hanmn ocukluk dnemleri stanbul gali zamanlarna denk gelmektedir. Sava
zamanlarndan tr aileler, ocuklarnn iyi bir eitim almas iin elinden geleni yapmakta,
fedakarlkta bulunmaktadr. O zamanlarn iyi eitim veren liselerinden biri olan Erenky Kz
Lisesi, Leman Tomsuya 1929 ylna kadar yuva olmas iin ailesi tarafndan seilmitir. 5 yanda
yatl olarak kaydolduu bu okul, Leman Tomsunun kariyerinin ekillenmesinde byk bir katk
salamtr.

Bu srada Hakk, 1928de stanbul

Erkek Lisesinden mezun olmu ve Delet
Demiryollar adna makine mhendislii
eitimi iin Almanyada bulunan Dresden
Technische Hochshuleye gnderilmitir.
Hakk Tomsu ald bu eitim sayesinde
zamannda gerekletirilen Devrim Otomobili
Projesinde grev almtr. 1982 ylnda vefat
eden Hakk Tomsu, Leman Hanm iin iyi bir
rnek olmutur. Leman Hanm Berlinde
abisini ziyarete gitmi ve sonrasnda
kendisine Avrupay ve Amerikay gezmeyi
ama edinmitir.5

Fotoraf 4: Hakk Tomsu ve Leman Tomsu (Tomsu ve Akgerman

Aileleri Arivi)

4
zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 31
5
Cevat Akgerman ile yaplan rportaj, Ankara, 2017
 Fotoraf 3: Soldan saa, Hsniye Tomsu, Zehra Kam, Saadet Fotoraf 4: Soldan saa, Leman Tomsu, Ayegl Akgerman, Neriman
alar, Leman Tomsu. Ailenin farkl kuaklarndan kadnlar Akgerman, Vedia Tomsu, Cevat Akgerman, Aydn Akgerman ( oturuyor),
hep birlikte. (Tomsu ve Akgerman Aileleri Arivi) 1960 zmir (Tomsu ve Akgerman Aileleri Arivi)

Nejdet tp eitimi alm ve kzlarn hepsi Erenky Kz Lisesinde eitim almtr. Ailede
Leman Hanm dnda niversite eitimi gren Vedia, Hikmet ve Neriman stanbul Hukuk
Fakultesini bitirmitir. Saadet ise Yksek Ticaret Okulundan mezun olmu fakat evlendii iin i
hayatna devam etmemitir. Leman Hanmn kz kardei Neriman, ller Bankasnda ie balam
fakat Hasan Akgerman ile evlenerek stanbuldan ayrld iin alma hayatna uzun sre devam
edememitir. Aile iindeki takma ad Vedo olarak bilinen teyze kz Vedia, amcas olarak
grd Cevat Tomsu gibi Denizcilik letmelerine girerek hukuk mavirlii yapm ve yine ayn
kurumdan emeklilie ayrlmtr.6

Leman Hanm geni bir ailenin ierisinde yer ald iin ailede ou ey paylalr, herkes
birbirine yardm ederdi. Her ne kadar ocukluunun eitim dnemlerinde evinden uzakta kalsa
bile tatillerde ve hafta sonlarnda ailesiyle birlikte vakit geirmitir. Ailesi ile olan balar ok

6
zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 30
gl olan Leman Hanm, kimi zaman evini paylam, kimi zaman yardmlarna komutur. 7 Bu
byk aileyi bir arada tutan Cevat Beyin vefatndan sonra ise ailenin liderliini stlenmitir.
Ailenin bu kadar gl olmasnn sebeplerinden biri de Cevat Bey ocuklar bytrken hibir
ayrm yapmam, hepsini z kardemi gibi bytmtr. Leman Hanm ve yeenleri, bu yedi
kardein uzun bir zaman z karde olduunu zannederek bymtr, aile durumu sonra
renilmitir. Leman Hanmn yaad bu ortam, ona ilerde rencileri ve yeenleri ile olan zel
ve yakn ilikilerine eit bir mesafede durmasn salayacaktr. Tavlusundan emanet evlat olarak
gelen aziye de aile ierisinde yer alm, Soyad Kanunundan sonra Cevat Bey, aziyeyi de kendi
nfsuna almtr. Uzun yllar Leman Tomsu ve Vedo ile beraber yaam olan aziye, daha
sonrasnda ge saylabilecek bir yata evlenmi ve yanlarndan ayrlmtr.8

Leman Hanmn ocukluk yllarnda yetitii yurt ortam, kendisine paylamay, disiplini
ve sabretmeyi retmi ve bu deerler Leman Hanmn karakterini de bu yolda ekillendirmitir.
Ailede bulunan yedi ocuk arasnda fazla ya farknn bulunmamas sebebi ile ocuklar arasnda
baskc veya kuralc bir hiyerari yerine, kiisel yeteneklere dayal bir hiyerari ortaya kmtr.
Aabeyi Hakknn Ankarada yer almas ve Leman Hanmn liderlik zellikleri onun bu
hiyeraride st sralarda yer almasn salamtr.

Ailede olan yedi ocuk arasndan Leman, Vedia ve Hikmet dnda dierleri evlenip aile
kurmu ve ocuk sahibi olmutur. Hakk Tomsunun ocuklar 1948 yl doumlu Mehmet Turgut
Tomsu ile 1952 yl doumlu Nuran Tomsudur. Mehmet Turgut Tomsu babas ile ayn meslei
edinmi, 2001 ylnda Ankarada vefat eden Nuran Tomsu ise ktisadi Ticari limler mezunu
olmutur. Neriman Tomsu Akgermann ocuklar zmirden ayrlm ve stanbuldaki Robert
Kolejinde eitim almtr. 1943 doumlu olan Nuri Akgerman ABDde yaayan doktora sahibi bir
makina mhendisidir. 1945 doumlu Aydn Akgerman kimya mhendislii eitimi alm, daha
sonrasnda akademik kariyeri seererek kimya profesr olmutur. ABDnin nemli
niversitelerinde mesleini devam ettirdikten sonra ABDde vefat etmitir. 1949 doumlu
Ayegl Akgerman Ceritolu Boazii niversitesinde kimya mhendislii eitimi alm ve
dedesinin adn tayan Cevat Akgerman stanbulda moda sektrnde yatrm yapan bir iadam

7
Cevat Akgerman ile yaplan grntl grme, Ankara, 2017
8
zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 34
olmutur. Saadet Tomsu alarn kz Melike alar, Leman Tomsu ile en uzun zaman geirme
olana bulan yeenidir. Melike Hanmn erkek kardei 1952 doumlu Mehmet alar da
stanbulda yaayan bir iadamdr. Saadet Hanmn ikizlerinden Nejdet Tomsu 1994 ylnda
vefat etmitir.9

Tomsu ailesi yaad ortam ve glklerden dolay her ne kadar zorlanm olsalar da
onlar ayakta tutan aralarndaki paylam ve ileri grl kararlar gibi grnmektedir. Ailenin
neredeyse her bir bireyi iyi bir eitim almak ile kalmam ayrca bazlar yurtdnda bulunmu,
yaam ve meslek sahiplii yapmtr. Leman Cevat Tomsunun ocukluu eitimi srasndaki
yurt hayatn kapsad iin o zamanlar hakknda ok fazla bir bilgi bilinmemektedir. Fakat
ailesinin ve evresinin verdii bilgilere gre eitim hayat ve aile yaam karakterinin
ekillenmesinde ok byk bir rol oynamtr.10 likilerinde daima yardmc, eit ve canayakn
olmu ve hayatndaki seimleri de bu dorultuda yapmtr. Leman Hanmn yeenlerinden,
evresinden ve rencilerinden yardm ve bilgi alnarak hazrlanan Leman Cevat Tomsu, Trk
Mimarlnda Bir nc, 1913-1988 kitab aratrmamz iin byk rol oynamtr.11 Ayrca
yeenleri ve kendisi hakknda bilgi sahibi aratrmaclar ile yaptmz rportajlar bu kitapta
bulunan bilgileri tazelemeye yardmc olmutur.

9
zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 35
10
Cevat Akgerman ile yaplan grntl grme, Ankara, 2017
11
zlem Erdodu, Leman Cevat Tomsu, Trk Mimarlnda Bir nc 1913-1988, 30-35