Hazrlayan: Derya AYDOARLI:

NAMIK KEMAL ( 18481888 )

Avrupai Trk edebiyatna kesin zafer salayan edip, Namk Kemaldir.
Trkiyede ilk defa, vatan airi diye hret kazanan air de odur. Namk Kemal,
Tanzimat devri Trkiyesinde bir fikir ve sanat inklaps olarak tannm ve
kendisine bir milli kahraman gzyle baklmtr. Kalemini yalnz bir sanat
vastas olarak deil, ayn zamanda bir milli-sosyal mcadele vastas olarak
kullanan Kemalin olumlu sonu veren sosyal mcadeleleri de unlardr:
Trk halkna milli benliini ve kendi deerlerini tantmak; ona hrriyet
ak vermek ve bilhassa ecdad kanyla yorulmu vatan topraklarn, urunda
uurla can verebilir bir seviyede sevdirmek.
Namk Kemal, vatan kelimesinin eski Trkedeki deiik manalarna yeni
bir hayat vermi; eski dilde insan topluluu, din, mezhep ve ayn mezhepte olan
cemaat manasndaki millet kelimesinden tretilen milliyet kelimesine ada bir
mana kazandrmtr.
Yine eski dilde azad edilmi kle manasndaki hr kelimesinden treterek
hrriyet kelimesini, Trkeye kazandran air de odur.
Asl Arapa olan ve Eski Trkede tek bir hkmdarn bir kavme
hkmetmesi manasnda kullanlan; bylelikle, daha ok, istibdad manas tayan
istiklal kelimesini de lisanmzda, milletimize bir gn bir istiklal sava
kazandracak derecede salam ve milli bir manada kullanlan kudretli edip, yine
Namk Kemaldir.
teden beri, Avrupada yaplmakta olan; milli, sosyal ve siyasi
mcadelelerden fikir ve ilham alan bu kelimeler, Trkede kullanldklar ilk
anlardan balayarak, sadece birer kelime olmakla kalmam, yaral bir milletin,
urunda srekli mcadele yapt birer kutsal ideal deeri kazanm; birer millitarihi kelime olarak Trkenin lmsz szleri arasna katlmtr.
Namk Kemal, eski edebiyata, mutlakyet rejimine saldrr gibi, ar bir
iddetle hcum etmi; Trkiyede fikri, edebi ve itimai hayatta kuvvetle tesirli
olacak, yeni ve Avrupai bir edebi hayat kurmaya almtr.
Bunun yannda, ayn airin, Trkiyede halk hrriyetine dayanr, yeni bir
idari rejim kurulmas iin ayn iddet ve cesaretle harekete geen bir de siyasi
hayat olmutur.
Namk Kemal kudretli bir air, ateli bir mcadeleci ve veld bir
muharrirdir. Sanat, onun elinde, itimai fayda iin ve milli idealler urunda
kullanlan bir ara mahiyeti almt. (Onun Trk edebiyatnda yapt inklap da
bu idi. ) Trk tarihinde, din mstesna olmak zere, sanat, ilk defa onun elinde
tesirli bir toplumsal grev stleniyordu.

Namk Kemalin kltrl ve inandrc bir mcadele lisan vard. Yeni

edebiyatn kuvvetle yerlemesi iin eski edebiyata ayn hiddet ve iddetle hcum
etti.
Dilde, halkn anlayaca bir lisanla yazmak lzumunu herkesten daha
kuvvetle savundu ve bu fikrini tatbik etti. Avrupai edebiyatn her trnde eserler
yazarak onlar okuyan geni bir orta snfnn yetimesinde tesirli oldu.
ok sayda eserleri ve hususi mektuplaryla, Trkiyenin Tanzimatdan
Cumhuriyete kadarki fikri, edebi ve siyasi inklaplar zerinde, uzaktan ve
yakndan daima byk bir rol oynad.
HAYATI;
Namk Kemal, birbiri ardnca mhim adamlar yetitiren, tannm bir
ailenin ocuudur. Ailenin; ad bilinen ilk ceddinin Konyal Bekir Aa isimli bir
zat olduu sylenir. Ayn ailenin dier tannm simalar, srasyla, Topal Osman
Paa, Kapudan- Derya Ratip Ahmed Paa; nc Sultan Selimin ba
mabeyincisi emseddin Bey; kinci Sultan Hamidin mneccim balarndan
Mustafa Asm Bey gibi ahsiyetlerdir.
Namk Kemalin babas, Mustafa Asm Beydir.
Namk Kemal, 21 Aralk 1849da Tekirdada domutur. Annesi,
Tekirda Muhassllnda; Afyon Karahisar; Ktahya, Kbrs kadlklarnda;
Lazistan Mutasarrflnda, Kars ve Sofya Kaymakamlnda bulunan, Konie
erafndan, Abdllatif Paann kz Fatma Zehra Hanmdr.
Kemalin eceresi ereflidir. Fakat ok da hakszla uramtr: Byk
amcas Mderris Osman Paann Mora ve Bulgaristan tenkillerindeki yldrm
gibi hareket ve dirayeti karsnda hreti bir destan halinde yaylm, fakat
padiah Birinci Hamid bu hretten rkerek o kahraman veziri katlettirmitir.
Uzun mddet yaayan ve be padiaha hizmet eden Kemalin dedesi emseddin
Beyin serveti ve emlaki ise be defa musadere olunmutur. Bu yzden olu
Mustafa Asm beye asaletten baka bir ey brakamamtr. Btn bunlar
dinleyerek yetien Kemal ileride zulme ve hakszla kar en pervasz bir
celadetle kafa tutmutur, nk kendi ecdadnn ruhlar bile ona bu dersi
vermektedir.
Kemal henz sekiz yanda iken annesi afyon Karahisarnda lmtr.
Abdllatif Paa kznn hatras olan Kemali yanndan ayramad iin, Namk
Kemal ocukluunda dedesiyle birlikte diyar diyar dolam ve Abdllatif Paann
mazulen stanbulda bulunduu yllarda Bayezd Rtiyesinde ve Valde
Mektebinde birka sene okumutur. Fakat daha alt yandan balayarak,
babasndan ve dier zel hocalardan ders gren Kemalin asl tahsili, byle zel
hocalar elinde olmutur. Kemale tasavvuf kltr ve edebiyat zevki veren
hocasnn, Karsda Vaizzade Mehmed Hamid Efendi olduu bilinmektedir.
Kemal anne efkatini anneannesi Mahdume Hammdan grmtr.
Karsda binicilik ve cirit gibi spor dallaryla megul olmutur. ocukluunun
btn bu grg, bilgi ve duygu hareketleri arasnda daha Karsda iken iir
denemelerine balayan Kemalin bir deftere yazd divan tarz manzumeleri ve
2

baz hicivleri stanbula dndkten sonra yazdklaryla birlikte bir divan meydana
getirmitir.
Asl ad Mehmet Kemal olan aire Namk mahlasn Sofyada iken
tant air Eref Paa vermitir. Yine Sofyada henz on alt yandayken Ni
kads Mustafa Ragp Efendinin kz Nesime Hanm ile evlendirilmitir. Bu
evlilikten 1864de Feride adl bir kz,1867de Ali Ekrem adl bir olu olmutur
stanbulda Hariciye Nezareti Tercme Odasnda katiplik vazifesi alan
Kemal, burada on yl kadar alm, ayn on yl iinde, iki sene kadar da stanbul
Emtia Gmr tahrirat ba katibi, sonra mdr olan, Divan airi Leskofal
Galip Beyin yannda muavin olarak vazife grmtr. Yine bu on yl iinde zel
tahsile devam eden Namk Kemal, Arap ve Acem edebiyat ile slami ilimler
sahasndaki bilgilerini geniletmitir. Devrin Divan airleriyle tanan ve bir divan
airi olarak ciddi hret kazanan Kemal, Encmen-i uaraya katlarak bu
encmendeki stad airlerin yannda hakl itibar grmtr.
Haftada bir toplanan encmen airlerinin o hafta iinde hazrladklar
iirleri ve nazireleri okuma vazifesi de Encmende, Namk Kemale verilmitir.
Namk Kemalin divan slubuyla syledii bu devir iirlerinde, bir ok
meslektalarndan ayr hususiyet gstererek bu iirleri yeni bulularla, yeni fikirler
ve yeni hayallerle sslemesi burada ehemmiyetle kaydolunacak noktadr.
Namk Kemalin memuriyet hayatna Tercme Odasnda balamas, onun
daha ncede Franszca renmi olmas ihtimalini dndrr. Tercme
Odasnda ise Franszcasn ilerletmeye alt ve btn hayatnca hrmetkar
olduu bir hocadan burada Franszca rendii bilinir. Arapas ve Acemcesi hayli
kuvvetli olan Kemalin
(iyi Arapa,acemce ve iyi Trke bilen btn
Tanzimatlar gibi ) Franszcay da iyi ve kolay rendii tahmin edilebilir.
Namk Kemalin sanat ve fikir hayatnn asl dnm noktas, inasi ile
tant ve Tasvir-i Efkarda yazmaya balad zamandr. Daha Tercme
Odasnda iken, devrin baz yeni fikirli genleriyle arkada olan Kemal, inasiyi
tandktan sonra benliinde Dou tefekkrnden Bat tefekkrne doru bir
ekili duymutur. 1865te inasinin Parise gitmesi zerine bu gazeteyi tek
bana kartmaya devam etmitir.Yazlarn ulusun gzn aacak, istibdat
idaresini ykacak nitelikte yazmtr. Halk dershanelerinin almas, kzlarn
okutulmas, stanbulun yangnlardan kurtarlmas ve Fransz diliyle renim
yaplan Tp Fakltesinde artk Trkeye dnlmesi gerektii ve bilhassa Trk
Dili Ve Edebiyat hakkndaki makaleleri ok ses getirmitir. Daha sonra hkmet,
siyasetine aykr den gazetelerin bu yolda yazmalarn yasaklad ve bazlarn da
kapatt.
Bu arada Namk Kemal Erzurum vali muavinliine atand. Namk Kemal
bu greve gitmeyerek, arkada Ziya Paa ile birlikte 18 Mays 1867de Parise
kat. kisinin de bu firarnn sebebi Msr Hidivlii ii yznden Bab- Ali ile
aras ak olan Mustafa Fazl Paann arsdr. Onlar, Avrupallarn Jn Trkler
dedikleri, Yeni Osmanllar Cemiyeti adna neriyat yapmaya davet etmitir.
Ancak, Sultan Abdlazizin III. Napolyonun daveti zerine Parise gelmesi
dolaysyla, Fransa Hkmeti bu siyasi Trk mltecilerine Fransadan uzaklama
tebliinde bulununca Namk Kemal, Ziya Paa ve Ali Suavi ile birlikte Londraya
gemitir. Ksa bir zaman sonra Ali Suavinin idaresinde Muhbir isminde bir
gazete karmaya balamlardr.(31 Austos 1867) Fakat Ali Suavi ile
anlaamaynca bir yl aar bir sre sonra Namk Kemal 28 Haziran 1868de
3

Avrupada karlan Trk gazetelerinin en kalitelisi olan Hrriyet gazetesinin

idaresini eline almtr. Namk Kemal Avrupada kald yllarda, Avrupa
devletlerinin idari ekli, hukuki ve siyasi kurumlar, iktisadi durumlar gibi
konularla ilgilenmi; Pariste hukuku Emile Accolastan, Londrada Fanton adl
bir ngilizden hukuk dersleri almtr.
Namk Kemal bata Ali Suavi olmak zere baz ihtilalci arkadalarnn
hkmete kar ii ahsiyete dken ar hcum ve tutumlarndan rahatsz olunca 6
Eyll 1869da Hrriyet gazetesinden ayrlmtr. Fransz-Alman harbi balad
srada zaptiye nazr Hsn Paann ars zerine 1870de stanbula dnmtr.
Mahmud Nedim Paann sadrazaml srasnda Avrupadan dnen Nuri,
Reat ve Ebuzziya Tevfik beylerle birlikte bretgazetesini kiralamlardr. Bu
gazete ilk saysn 13 Haziran 1872de karmtr. Namk Kemal burada
gazetecilik hayatnn en gzel ve en kuvvetli yazlarn yazmtr.Garaz
marazdradl yazs gazetenin uzun bir mddet kapatlmasna kendisinin de
Gelibolu mutasarrflna atanmasna sebep olmutur.
Namk Kemal Avrupadan dndkten sonra bat hayranlna saplanmayp,
Trk-Osmanl tarihinin en byklerine uurla sarlarak millete o bykleri ve o
byklkleri tantmaya almtr. Ayn yllarda halka vatan sevgisini, millet
sevgisini, milli ahlak ve kahramanlk duygularn, daha canl ekilde tantacak
yeni bir vasta bulmutur: Tiyatro. Kemalin Geliboluda yazmaya balad Vatan
Yahut Silistre isimli tiyatro eseri 1 Nisan 1873 akam stanbul Gedikpaa
tiyatrosunda sahneye kondu. Bu piyes Trk sahnesi iin byk bir hadise
olmutur. Fakat bu eserin halk ar derecede heyecanlandrmas, coturmas
sonucu meydana gelen olaylar Namk Kemalin tutuklanarak Magosaya
srlmesine sebep olmutur.(6 Nisan 1873)
Kemal ilk nce topular klasnn bir zindan odasna konulmu daha sonra
Veys Paann gsterdii anlayla, bir srgn iin olduka rahat bir yer saylacak
pencereli ve terasl bir daireye nakledilmitir. Namk Kemal, Magosada meyus
olmam aksine Vatan piyesinin grd manevi mkafattan ald hzla burada
yeni tiyatro eserleri, tarihi eserler, bir roman, bir takm edebi eserler, tenkitler ve
bol miktarda mektuplar yazmtr. Bu eserler incelendii zaman Kemalin
Magosada ok elverili hatta rahat bir hayat srd neticesine varlmaktadr.
Namk Kemal 38 ay Magosada kaldktan sonra Sultan Beinci Muratn
tahta gemesiyle dier srgnlerle birlikte affedilerek 20 Haziran 1876da
stanbula dnmtr. Sultan kinci Abdlhamit tarafndan iltifat grm, ura-y
Devlet yeliine getirilmi ve Kanun-i Esasiyi hazrlayan kurulda
grevlendirilmitir. Fakat kinci Abdlhamitin gerek yznn ortaya kmasyla
hrriyetperverlerin hepsi bir tarafa atlmtr. Namk Kemal de felaketle
neticelenen Rus Harbinin ilanndan sonra padiahn aleyhinde bulunduu
yolundaki bir ihbarla tevkif edilmi ve umumi bir hapishaneye sevk edilmitir.
Be ay sonra beraat etmesine ramen stanbulda braklmayarak nce mecburi
ikamete sonra da mutasarrf olarak Midilli adasna gnderildi. Burada ve daha
sonra naklen tayin edildii Rodos ve Sakz Mutasarrflklarnda iyi bir idare adam
olarak alm, 2 Aralk 1888de Sakz adasnda yakaland Zatrre hastal
neticesinde lmtr.
Kemal Osmanl hanedanndan Rumeli Fatihi Sleyman Paann hayran
idi. ldkten sonra onun Bolayrdaki trbesi yanna gmlmek isterdi. Bu
arzusunu unutmayan Ebuzziya Tevfik, naan hkmdardan izin alarak Sakzdan
4

Bolayra getirtti. Namk Kemalin Bolayrda, Sleyman Paa Trbesi yanndaki

kabrine, plan air Tevfik Fikret tarafndan izilen kk ama gzel bir trbe yine,
Sultan Abdlhamit tarafndan yaptrlmtr.

Namk Kemal, Balayr srtlarnda yalnz Marmarann mavi dalgalarna ve

anakkale Boaznn seyyal hareli akntlarna deil, ebedi bir erefe ve milletin
ebediyen devam edecek kranna bakyor.
NAMIK KEMALN EDEB AHSYET, SANATI VE FKRLER
Trk edebiyat tarihinde din d edebiyat sanatn bir ideal urunda
kullanarak btn fikri, edebi hamlelerini itimai fayda iin yapan ilk byk air ve
muharrir Namk Kemaldir.
Kemal Sofyada iken bu havalinin nl saz airleriyle tanm; yine
Sofyada ve stanbulda devrin byk Divan airlerinden iltifatlar almtr. Fakat
bunlarn hi birisi Namk Kemali kendi saflarna ekerek eski iirin, itimai
dertleri ok ksa syleyen, klasik ereveleri iinde brakmaya muvaffak
olamamtr.
Dedesinin, Sofya halkndan ald bir vergiye iddetle itiraz ederek, henz
ocuk olmasna ramen halkn hakkn mdafaa eden Kemal, Divan iirinin beyit
mimarisiyle oyalanacak bir devirde deildi.
Namk Kemalin ok kuvvetli bir hafzas vard. Nefi Divann
ezberlemi, Divan airleri iinde, en ok, bu yayla adamnn erkek sesini
beenmiti. Devlete grdkleri hizmete kar, dedelerinden, Topal Osman Paay
asan, emseddin Beyi servetsiz brakan son devir hkmdarlarna daha
ocukken ksmt. Bunlar, onun bir halk mdafaacs olarak yetimesini
hazrlayan sebeplerdi. Bunun iindir ki inasi-Ziya Paa- Namk Kemal
Mektebinin cemiyeti ve inklap vasflar, en ok Namk Kemalin sanatnda
topland.
Syleyi kudreti devrin btn airlerinden stn olduu halde, Namk
Kemal, ideali urunda bile yalnz iir sylemeyi kaf bulmad. Ona gre Fransz
iirinin en gr sesli airi Victor Hugo bile, bu memleketin siyaseti ve itimaiyat
nesirleri kadar, memleketine faydal olmu saylamazd.
Kemalin iir lisan, Nefi ve Nabi mekteplerinin tesiri, tekaml ve
birlemesi ile kuvvetli; his hayal, fikir ahenk ve kltr bakmndan zengin bir
telkin lisandr. Onun daha divan tarz iirlerinde bu okun ve inandrc uslub,
hrriyet fikirleri ve vatan sevgisi heyecanlaryla beslenen yeni iirlerine
hafzalardan silinmeyen bir yaama gc kazandrmtr.
Kemal, iirlerinde olduu gibi nesirde de slupudur. Bu slup, fikrin
hiddet ve heyecanla birlemesinden doan bir syleyitir ve yazmaktan ok insan
topluluklarna iittirmek iin ayarlanm bir hitabet lisan ehresindedir. Hiddet-i
Lisan, iddet-i Lisan ve Hiddet-i ifade gibi tabirlerle ifade edilmitir. Lisanndaki
bu iddetin bizzat Namk Kemal de farknda idi. En hafif rnei Ebuzziya Tevfik
5

Beye 22 austos1874de yazd bir mektupta, Sen, bu gnlerde kalem yerine

ylan dii mi kullanyorsun, nedir?cmlesidir.

VATAN FKR;
Namk Kemalde vatan fikri, ada Fransz ve Alman vatanclarnn vatan
anlaylarnn tesiri altndadr.Ancak Namk Kemalin vatancl, adapte bir
vatanclk deildir. Kemal, Batdan ald fikirlerle Trk ruhunda ve Trk
edebiyatnda esasen mevcut olan vatan sevgisini btnleyen ve harekete geiren
muharrirdir. Namk Kemale gre vatan, sadece zerinde doulan ve yaanlan bir
yer deildir: Vatan, kendi ocuklar olan insanlar arasnda dil birlii, menfaat
birlii, fikir ve sevgi kardelii yaratan ,mukaddes bir topraktr ki her ta iin bir
can verilmi; her avu topra iin bir can verilmi; her avu topra bir ecdat
vcudundan yadigar kalmtr. Ona gre; Osmanl vatann kurtarmak ve feda
olurcasna savunmak, slam vatann ise bir lk olarak gnlde yaatmak gerekir.
Trk diline ilk defa inasi tarafndan getirilen;
Milletim nev-i beerdir, vatanm ry-i zemin fikrine, yine Trkiyede
ilk itiraz Namk Kemalden gelmitir. Kemal, bir tek vatanda bile birbiriyle sava
halinde bulunan fertler ve zmreler mevcut olduka tek bir dnya dncesinin
hakikatle hibir alakas olamayaca fikrindedir.
Vatan sevgisi, her sevginin stndedir: Vatan havasn teneffsle balayan
hayat; baklarn vatan gzelliklerine evrilmesiyle balayan grmek saadeti hep
vatanda balar. Her kesinde bir ecdat hatras bulunan bu mukaddes toprak, ayn
zamanda evlatlarnn bakalarna boyun emeksizin yaadklar ve yaayacaklar
yer olduu iin de sevilir. Vatan o aziz topraktr ki onun saadetini yaayarak
gremeyecek olanlar dahi bu saadeti ister ve bu uurda can verirler.
MLLYET FKR;
Namm Kemalin milliyetilii hayli yanl anlald gibi, mutlak bir
slam ve Osmanl milliyetilii deildir. Onun yazlarnn i alemine nfuz edince,
dtan bir Osmanl milliyetilii gibi grnen bu heyecann ruhunda bir Trk
milliyetilii bulunduu hemen ortaya kar. Kemalin eserlerinde Osmanl adn
ok kullanmasna ramen her frsatta da Trk adn kullanmas, Trkn ve
Trkln byklnden sz etmesi asla gzden kaacak mahiyette deildir.
Onun Trkl Trkiye hudutlar arasnda kalmam; air Trkiye dndaki
Trkleri de her zaman dnmtr.
HRRYET FKRLER;

Namk Kemalin ruhunda ocukluundan beri mevcut olan hak ve hrriyet

duygusu, bilhassa XVIII. yzyl Fransz fikir hareketlerinin ve Fransz ihtilalinin
nerettii fikirlerle btnlenmi ve bir ideal derecesine varmtr.
Kemal, Bat dnyasnda gerekletiine
hrriyetlerini kendi vatannda da grmek istemitir.

inanlan

insan

hak

ve

Bu hak ve hrriyet davas, onun millet ruhuna ileyen imanlarndan

olmutur. Kemal, hrriyet mevzusunda, ancak kendinden sonrakilere bu iman ve
bu fikri hazrlam olmak bakmndan mhim vazife grmtr.
Namk Kemal, Osmanl tarihinin ve bu hkmdar ailesinin hayranlar
arasnda bulunduu halde, gnl verdii hrriyet fikrini Cumhuriyet ekline kadar
gtrmekte bir saknca grmemitir. Kemal hrriyet duygusuyla ylesine
cokundur ki hrriyet, merutiyet hatta cumhuriyet rejimlerinin o devir Trkiyesi
bakmndan akla gelebilecek mahzurlarn, muhtelif makalelerinde mzakere ve
mnakaa ettii halde yine neticeye abuk varmak fikrinden hi olmazsa bu
fikirleri sert ve erken sylemekten kendini alamamtr.
ALE AHLAKI;
Namk Kemalin zerinde srarla durduu bir mevzu da aile ahlakdr.
Kemal, bretde nerettii Aile makalesinden balayarak, frsat dtke bu
mevzua temas etmi; ntibah romann, Zavall ocuk, Akif Bey, Karabela
tiyatrolarn da ya bu mevzuun mihverinde yahut bu mevzua ok ksa temaslar
halinde yazmtr. Asil ve temiz bir aile messesesinin milli ve itimai ykseliteki
lzumuna inanan Kemal, Trk ailesindeki eski ve yeni sarsntlar belirtmi,
bunlarn zararlarn gstermi ve yurdunu bir aile buhranndan korumaya
almtr. Aile sarsntlarnn maddi ve manevi sebeplerini gsteren, aile ahlak,
kadn ve aile namusu, aile terbiyesi zerinde srarla ve hassasiyetle duran Kemal,
bunlar dikkate deer fikirler ve grlerle sslemi; aileyi yine cokun cmlelerle
mdafaa etmitir.
MLL LSAN ANLAYII;
Halka halk diliyle hitab etmeyi gaye edinen inasi-Ziya Paa- Namk
Kemal Mektebi air ve muharrirleri iinde, bu gayeyi geni lde gerekletiren
yazar, Namk Kemaldir.
Kemal, bilhassa halk iin yazd tiyatrolarnda sade ve tabii bir konuma
dili kullanmtr. Trkiyede yeni bir sahne lisannn kurulmasnda byk rol
vardr. Ayrca, romanlarnn, makalelerinin bir ok paralarn mmkn olduu
kadar halkn anlayaca bir dille yazmtr. Baz tenkitlerinde ve hususi
mektuplarnda da yer yer devrinin en temiz ve en tabii sade Trkesi vardr.
Namk Kemal, yaad devrin uurlu ve hararetli bir dil milliyetisidir.
NAMIK KEMAL VE RLER
7

Namk Kemal, en gr sesli vatan airimizdir. Edebiyatmzn hemen her

trnde eserler vermitir. Eserlerinde genellikle toplumsal konular; vatan, millet,
hrriyet kavramlarn ilemitir. Namk Kemalin iirleri Divannda yer alr.
Bu iirleri biim ve z bakmndan kmede toplamak mmkndr.
1) Biim ve z (muhteva) bakmndan eski (Divan tarz)
iirleri
2) Biimde eski, muhtevada yeni olan iirleri
3) Biim ve muhtevas yeni olan iirler
Birinci kme iirlerinde, divan tarznn btn mazmun ve temalarn
kullanm rindane ve akhane bir yol tutturmutur. Bunlarda tasavvuf kavramlar
ile oynamay ok sever. Ama Namk Kemal, gerek tasavvufun szne girecek
yapda mistik bir insan deildir. Hayat ve dnya ile ok ilgilidir. u halde
tasavvuf, onun iin bir mazmun kayna olmaktan ileri gitmemitir.
Bu ilk iirleri de Leskofal Galibden baka, Naili, Fehim ve bilhassa
Nefinin etkileri grlmektedir. Kemal, Nefideki gr ve erkeke pervasz
syleyie hayrandr. Kendi meydan adam tabiatna uygun gelen bu Nefi edas,
sonra yazd vatani iirlerinde daha fazla grlecektir.
Namk Kemal fikirce gelitike kendisinin de mensup olduu ve ok
sevdii bu divan tarzn ykmaya alr. Divan iirini iyi tand iin onun nasl
yklabileceini yani zayf taraflarn da ok iyi bilmektedir. Bu yzden
biiminden ziyade muhtevasna hcum eder. Zaten vatani iirlerinde asl yapt
ey de biim deil muhteva deiikliidir.
kinci kme iirlerinde Namk Kemal, eski tasavvuf motiflerinin ve
akhane edalarnn yerine vatan, millet, hrriyet, mit, istiklal, mcadele gibi yeni
kavramlar yerletirir. iirini, kendi deyiiyle: Hazret-i Milletin emrine verir. Bu
iirlerde gazel, kaside, murabba, kta gibi eski nazm ekilleriyle yazlmtr.
Fakat, temalar yepyenidir. Mecazlar ya Fransz iirinden alnm ya da kendi
bululardr. Eski iir mazmunlarnn byk bir ksmn atmtr.
Namk Kemal,ok kuvvetli ve ahsi olan bu iirlerinde bir toplum
mistisizmi yapm gibidir. Eski airlerin zddna, iktidara kar cephe almtr.
Srtn millete dayam, onun dertlerini haykrm ve ona yol gstermitir. Bu
iirlerinde millete, urunda lnebilecek yepyeni deerler gstermektedir. Bunlar;
hrriyet, vatan, fazilet, halka hizmet, vb.dir.Vatan ve Hrriyet Kasidesi, Lazmsa,
Ramna gazelleri ve murabbalar bu tr iirlerinin en gzelleridir.
nc kme iirlerini, Abdlhak Hamitin yapt yeniliklerden sonra ve
onu tevik iin yazmtr. Bunlar biimde yeni olduklar gibi (kuralsz nazm ekli
ile yazlmlardr) muhtevada da ikinci kme iirlerine benzerler. Mecazlar biraz
daha Avrupai olmu, temalar ise deimemitir. Hilal-i Osmani bu eit iirlerinin
en gzelleridir.
Namk Kemalin asl iirleri aruz vezni ile yazlmtr.Hece ile olan iirleri
sayldr. Ahmet Cevdet ve Ziya Paadan sonra Namk Kemal de hecenin (parmak
hesab) bizim asl veznimiz olduunu sylemitir. Ama o vezinde aheng-i
letafeti az bulmaktadr. Buna ramen Abdlhak Hamite Bir kere de tabiatn
8

bizim parmak hesab ile yazmaya sevk et. Bak ne gzel oluyor. diye t
vermekten kendini alamamtr.

Kemalin iir hakkndaki grleri pek dzenli ve sistemli deildir.Ama

biim ve muhtevann birbirine uygun olmas gerektiini sylemekte isabet
etmitir. Ona gre:
ehirler yklr, fakat beyt-i metin dnya durduka yaar. Szn yaamas
hem mana, hem ekil bakmndan gzel olmasna baldr. yi ifade edilemeyen
bir fikir mahfazasz cevhere benzer. Ya kaybolur, ya alnr.
NAMIK KEMAL VE NESRLER
Hrriyet Kasidesi, Vatan Trks, Vaveyla gibi iirlerindeki heybetli lisan
ve kompozisyon istisna edilirse, Namk Kemalin nesri, nazmndan daha stn
meziyetlere sahiptir. Kemal airlikten ziyade nasirlikle mehurdur. Btn
zamannda ve zamanndan ok sonralarda da hemen herkes mttefikti ki en byk
edip Namk Kemaldir. Kuvvetli bir slupu olan Namk Kemalin hemen btn
eserlerinde bu canl slup hakimdir. Salam bir dil, hareketli, bilgili, fikir, hafza
ve heyecan cmleleri; zengin bir tekrir sanat, bir matematik davas ispat
ediyormuasna sralanm, mantkl ve inandrc bir slup; yazlmak iin deil
de haykrlmak iinmi gibi seslendirilen bir lisan, bu nesrin ayrc vasflar
arasndadr.Onun sade bir dille yazlm tiyatrolarnda vatan ve askerlik gibi
makalelerinde hatta romanlarnda yer yer bu kuvvetli telkinkar slubun ahland
grlr.
Namk Kemalin nesrini de ikiye ayrabiliriz. Birinci ksm fazla
tasvircidir, fazla romantiktir, fazla adaldr: Rya, Gelibolu ve Midilli
mensureleri, Celaleddindeki hametli mukalemeler, Cezmideki bir ok sayfalar
gibi. kinci ksm yazlar ise fazla gsterie lzum hissettirmeyen, samimiyetle
yazlm olanlardr. Btn makalelerini bu ksmda gsterebiliriz. Hasta Adam,
ark Meselesi, Prusya Politikas, Avrupa ark Bilmez gibi harici siyasete;
mtizac- Akvam, Vekar- Memurin, Vefa-y Ahd, Ahval-i Maliye gibi dahili
siyasete; stikbal, bret, Terakki gibi itimaiyata ait saysz makalelerin edebi
kymetleri bugnde ayndr. Kemalin kalemindeki ykseklii asl bu makaleler ile
llr. Namk Kemalin nesrini ve bu nesrin kymetini en iyi ifade eden cmleler
Yahya Kemalin bir rportaj vesilesiyle syledii u cmlelerdir:Namk Kemal,
Trke nesri gr sesiyle ve kudretli nefesiyle bir hamlede diriltti; kuru yaz
halinden kartt. Revan bir vadiye dkt; zamannn okuryazarlarna gn gnne
hararetle okuttu. Dalgal bir Namk Kemal cmlesi yaratt.
Namk Kemalin edebiyatmzda bir hamle ve bir inklap olan nesri tabii
ve sade bir nesirdir.
NAMIK KEMAL VE TYATRO

Namk Kemalin denilebilir ki, en sevdii edebiyat kolu tiyatrodur. Daha

Pariste iken, babasna yazd mektuplarda tiyatro sevgisini aka belirten
Kemal, frsat bulduka gerek mektuplarnda gerek makalelerinde ve bilhassa
tiyatro balkl makalesiyle Mukaddime-i Celalde tiyatroya ufak veya byk
mhim yer ayrmtr.
O kadar ki Mukaddime-i Celalin tam 27 sayfas tiyatroya ayrlmtr.
Bir milletin gzel syleyi kudreti edebiyatnda, edebiyatn da en canl
ifadesi tiyatrosunda belli olur.
Tiyatro meram anlatmada hem gze hem kulaa hitap ettii iin tesirini
iki vasta ile birden icra eder.
Tiyatro elencelidir. Fakat, elencelerin en faydalsdr.
Tiyatro aka benzer. nsan hazin hazin alatr. Fakat verdii iddetli
tesirlerde bir baka lezzet bulunur
Bat memleketlerinde tiyatro edebiyat nevilerinin hepsinden stn
saylr.
Namk Kemalin tiyatroyla ilgili yazdklarndan seip, bazlarn ksaltarak
sadeletirilen bu cmleler, onun tiyatro hakknda syledii ok hararetli szlerin
onda biri deildir. Fakat bu cmleler bile onun tiyatroya verdii kymeti ve nemi
tantmaya yeterlidir.
Namk Kemalin tiyatroyu niin romandan hatta iirden stn tuttuunu
anlamak g deildir. Kemal, tiyatronun Bat kltrnde oynad rol yakndan
grm, kendisi de milletini, vatan sevgisiyle ahlandrmak yolunda tiyatrodan
faydalanmtr.
Namk Kemalin be tanesi sahnede oynanmak iin yazlm, bir tanesi de
sadece okunmak zere yazlm alt tiyatro eseri vardr. Ulusun bozuk moralini
dzeltmek amacyla yazlan Vatan Yahut Silistre(1873)den sonra sevmedikleri
ile zorla evlendirilenlerin bahtszln Zavall ocuk(1873), en kahraman bir
kocaya bile ihanet edebilen bir kadnn dramn Akif Bey(1874), zalim bir
sancak beyine kar halkn isyann Glnihal(1875), nsznde tiyatro grn
yanstan konusunu Harzemah dneminden alan Celaleddin Harzemah(1885),
Hindistanda Babrler zamannda geen bir olay anlatan Karabela en tannm
oyunlardr. Karabela Kemalin en son ve en zayf piyesidir. Yer yer amiyane
szlerle, lzumsuz ve manasz konumalarla yrtlm bu eser kendisine
yakmayacak kadar ktdr. Bu eseri Magosada zindan buhranlar, stma
nbetleri iinde maddi ve manevi bakmdan zayf dt sralarda yazd
dnlmektedir. Eski harflerle ilk basm 1873te, son basmda 1909da
yaplmtr.
Namk Kemalin piyesleri aydnlar arasnda da byk rabet grerek
Trkiyede tiyatronun byk ilgi grmesini salamtr.
NAMIK KEMAL VE ROMANLARI
Avrupai Trk romannn ilk eserleri Namk Kemal tarafndan yazlm
deildir. Roman, Namk Kemalin en son bavurduu edebiyat trdr. Ondan
10

nce Ahmet Mithat Efendi ve emseddin Sami Bey de Bat usulnde ve halk iin
hikaye ve roman yazmlard.

Namk Kemal, ntibah ve Cezmi adlarnda iki roman yazmtr. Roman

iin eitli yazlarnda ileri srd fikirler zetle unlardr:
Roman, batan gememi olsa bile gemesi mmkn olan bir vakay,
ahlak, det ve duygulara ve her trl ihtimallere gre genileterek yazmaktr
Roman yazmakta bir vazife daha vardr: o da srf hitap ettii kimseyi slah etmek
ve elendirmek iin, yerli yersiz, akla aza ne gelirse sylemek yolunu brakarak,
insan tabiatn tahlile almaktr. Bizde roman yok denecek kadar azdr.
Dilimizde lezzetle okunacak belki hikaye bulunmaz. Bat dillerinden aldmz
romanlarn ou ise fena evrilmitir.
Hem kendi mizac, hem yeniden kurmak istedii edebiyatn amalarn
hem de Fransz edebiyatnda okuduu eserlerin (en ok Victor Hugo) tesiriyle
Kemal, roman ve piyeslerinde Romantik akma bal olmutur. Dolaysyla:
kahramanlarnn his ve hareketlerini ar mbalaa ile anlatmak; onlar iyilik
veya ktlke dnyada az rastlanr varlklar gibi gstermek; kimisini yerden yere
vurmak; kahramanlarn grlmemi evrelerde yaatmak ve bu evreleri adeta
olaydan koparlm paralar halinde ok ssl kelimelerle tasvir etmek; olayn
iine hayatta nadir rastlanr zel vakalar katmak; kendi duygu ve dncelerini
asla gizlemeye lzum grmeksizin, okuyucuya ahlaki, milli grg ve zevkle ilgili
telkinlerde bulunmakvb. gibi romantik zelliklere ok sk rastlanmaktadr.
Bununla birlikte Kemal, olaylarda geree uygunluk, kiileri rastlanabilir
kiiler arasndan semek vb. iddialar hi bir zaman elden brakmamtrBu
sonuncu grlerini bilhassa ntibah romannda uygulamaya almtr.
ntibah, edebiyatmzn ilk romanlarndan biri olduu halde, hayli baarl
bir eserdir. Kendisi ntibah iin unlar sylyor:
Bendeniz de Son Pimanlk unvanyla bir hikaye (roman) yazm ve
Maarif tarafndan nam ntibaha evrildikten sonra nerine muvaffak
olabilmitim. Hikaye, dilimizin o yola olan istidadn tecrbe yolunda tertib
olunmutu. Mevzuu gayet sade tuttuum halde yine de istidat azlndan dolay,
gnlmn istedii dereceye gtremedim.
Gerekten, ntibahn konusu olduka sade fakat vakalar karktr. Burada
(br eserlerinin zddna) ne kahramanlk, ne yurtseverlik, ne de hrriyet temas
ilenmitir. Byle olmakla beraber eserde romantik taraflar yine de oktur. Baz
roman kiilerini ok sevdii bazlarn yerden yere vurduu ve ar tesadflere yer
verdii grlr.Eserde ak tler, ahlak telkinleri vardr.
Bu ise olaandr. nk Kemal.her trdeki eserlerinde olduu gibi
romanlarnda da cemiyeti slah, fertleri eitme ve halka yksek gayeler telkin
etmek ister. ntibah nsznde, bu terbiyeci amalarn aka ifade etmektedir:
Zamanmzda hikayeler (roman) mi halka hizmet edecek? diye
soruluyor.Evet, onlar hizmet edecek.. nsan yle kuru kuruya mevize dinlemekle
yetinmiyor; elenerek istifade etmek istiyornsan elencesinde de faide grerek
bir takm nasihatler bulursa zarar m etmi olur?
11

Bu romannda Kemal ann bir yarasna neter vurmak istemitir.

ntibahta kii evre tasvirleri ile ruh tahlilleri, Kemalin baka eserlerine gre ok
kuvvetli ve zamanmza gre hayli baarldr. Ayrca realist romanclar gibi
evrenin ve eitimin insan ruhu stne etkilerini ilemitir.
ntibah, dil ve slup bakmndan, hele sylemelerde olduka sadedir.
Grlen bu zellikleri ile ntibah, romantik ve realist akmlarn etkileri altnda
yazlm hissini vermektedir.
Cezmi roman ise Namk Kemalin son eserlerindendir. ki cilt olarak
dnld halde tek cildi yazlp braklmtr. Cezmi, bir tarihi romandr ve
herhalde Namk Kemalin Osmanl tarihi ile uramalar srasnda yazlmtr.
Cezmide slam birlii lks heyecanl bir slupla ele alnmtr.
ntibahn yar realist bir tre roman olmasna karlk, Cezmi, tam
anlamyla bir romantiktir. Konusu tarihin anl yapraklarndan alnmtr ve Cezmi
tipine Trk kahraman portresinin tm vasflar yerletirilmitir. Nitekim, Cezmi,
(tpk Krolu gibi) airdir, yiittir, iyi binici ve cesurdur, cirit oyununda usta, din
ve vatan yolunda gayretlidir. br kiiler de iyi veya kt olarak mbaalal bir
ekilde anlatlmlardr.
NAMIK KEMAL VE TENKDLER
Namk Kemal, doudan batya gei devrinin yaratt boluklar iinde;
sistemli bir tahsil gremeden yetimitir. Onun, baz hrsl ve lsz
hareketlerinde bunun da bir tesiri aranabilir. Buna ramen Namk Kemal,
denilebilir ki devrinin en bilgili edibidir. Gerek ark dillerini ve ark kltrn;
gerek kendi zaman iin ileri saylabilecek Bat kltrn; byk zekas, hafzas,
dikkati ve alakasyla elde etmi bulunuyordu. Bu kltrn sfat, tabiatiyle bir
genel kltrd. Kemal, ite bu kltrle syleyecek sz olanlarn banda
geliyordu. Ayn sebeple, Tanzimat devrinde, gerek muarzlarna kar yeni
edebiyat mdafaa yolunda; gerek eski edebiyat zerinde yrtlen, gelii gzel
fikirler hakknda bu devrin en iddetli ve selahiyetli tenkidlerini, yine Namk
Kemal yapmtr.
22 yanda Tasvir-i Efkarda yaz yazarken tenkitilie balayan Kemal,
lnceye kadar da devam etmitir. Bazen bir mstehzi, bazen bir hicviyeci;
icabnda nazik bir mrit, lzumunda amansz bir glle; arkadalarna
mektuplarnda samimi bir laubalilikle, genlere ikazlarnda stadane bir eda ile,
eskilere hitaplarnda mzrakl bir svari gibi daima her eit tenkid yapt.
Hemen btn yazlarna fikri, edebi veya itimai bir tenkid havas iinde
yazan Namk Kemalin edebi tenkidleri birka trldr. Bunlarn bir ksm,airin
1866da Tasvir-i Efkara yazd Edebiyat Hakknda Baz Mlahazat yazs gibi,
onun edebiyat grlerini, dile dair fikirlerini, edebiyatn milli balar
kuvvetlendirme yolundaki hizmetlerini belirten makalesi ile, bir ok
mektuplarnda ne srd edebi bilgi, fikir, gr ve tenkid ikazlardr. Dier bir
ksm airin baz eserlerinin n szlerinde ayn mevzulardaki bilgi, fikir ve
grlerini dile getirdii eski ve yeni edebiyata dair fikirlerini belirtmek iin
yazd yazlardr. air bir ksm tenkidlerini de mektup eklinde veya mstakil
12

risaleler halinde yazmtr. rfan Paa Mektubu, Tahrib-i Harabat, Mukaddime-i

Celal, Bahar- Dani Mukaddimesi, Meprizan Muahazenamesi ve Renan
Mdafaanamesi Kemal tarafndan kaleme alnm tenkid risale ve yazlardr.

NAMIK KEMALN MEKTUPLARI

Namk Kemal, stanbulda, Avrupada, bilhassa Magosada, Midilli, Rodos
ve Sakzda iken, stadlarna, dostlarna, babasna, ocuklarna, baz mhim
ahsiyetlere, akrabasna, bu arada tand tanmad bir ok gen istidadlara, ok
sayda mektuplar yazmtr.
Bu mektuplar, zaman zaman, bir gazete neriyat kadar tesirli ve
devamldr. Kemalin ok hususi mektup yazma zevki ve alkanl vardr. Ayn
mektuplar, Namk Kemalin kendi hayat ve ahsiyeti kadar, devrinin fikri; siyasi
ve edebi hayatn da kuvvetle aydnlatan vesikalardr. Mektuplarn byk bir ksm
elde olmakla beraber dier byk bir ksm da Kemalden mektup alan fakat bu
mektuplar saklamay tehlikeli bulan kimseler tarafndan yaklmak suretiyle ziyan
edilmitir.
Namk Kemalin bir ksm mektuplarnda, mesela kz Ferideye yazd
mektuplarda ok samimi ve sade bir ev ve aile dili, bir konuma lisan vardr.
ahsi deerlerine sayg duyduu kimselere yazdklarnda ise ciddi bir ekilde
hrmetkar, bazen resmi bir ifade grlr. Babasna yazdklarnda ise, bir
arkadana yazyormu gibi, o devrin babaya hitap terbiyesine uymayan bir eda
dikkati eker. Babasnn ona yazd mektuplar da biraz bu sluba yol aacak
mahiyettedir.
Ksaca Namk Kemalin mektuplar onun maddi, manevi btn
hususiyetlerini, metanet, izzet-i nefs, hiddet, iddet tabiatlarn, kimlere kar ne
zaman yumuak szlerle hitap ettiini, ruh buhranlarn, umumi psikolojisini,
umumi kltr ve tefekkrn kuvvetle aksettiren ok mhim vesikalardr.
Bu mektuplar, teden beri muhtelif vesilelerle neredilmilerse de bu
neirlerin hi biri tam, ciddi ve metodik neirler deildir ve Kemalin btn
mektuplarn bir araya getirememilerdir.
Bu sebeple, 30 seneye yakn, sistemli bir alma ile Namk Kemalin, elde
edilen btn mektuplarn, tenkildi,izahl ve kronolojik bir ekilde bir araya
getirerek ilim ve edebiyat hayatmza kazandran Fevziye Abdullah Tanselin
byk hizmeti olmutur. Trk Tarih kurumu tarafndan nerolunan Namk
Kemalin mektuplar, 4 cilt tutarnda ve ok kymetli bir eserdir. imdiye kadar 2
cildi intiar eden Namk Kemalin mektuplar hakknda tam ve etrafl bilgiler, yine
bu kitaplarn n szlerinde ve ierisindedir. Prof. Dr. mer Faruk Akn, Tanselin
bu nerinin ilmi bir tenkidi olarak Namk Kemalin Mektuplar adl bir kitap
yaynlam ve Tanselin kitabndaki hatalar ortaya koymutur.
NAMIK KEMALN GAZETECLK HAYATI;

13

Namk Kemal, gazetecilikteki raklk devrini inasinin Tasvir-i

Efkarnda geirdi.1864te inasi Parise gidince gazete Kemale kald. sene
sonra 1867de Ali Paa Kararname-i Ali denen mehur karar kartt. Hkmet
aleyhine neriyat yapan gazete hcumlarnn nne bu kararname ile geilecekti.
O sralarda gazetecilik yapmann neticesi kalelere ve zindanlara kyordu. Bu
kararname neticesinde bata Namk Kemal ve Ziya Paa olmak zere
hrriyetperver genler Avrupaya katlar.
Ve Londrada Gen Osmanllar Cemiyeti adna Hrriyet gazetesini
kardlar. Gazete haftalk kartlyordu. Tahsisatn Msrl Prens Mustafa Fazl
Paa veriyordu. Kemal Hrriyet gazetesinde bir sene alt. Fazl Paa Bab- Ali
ile uzlap stanbula dnnce Gen Osmanllara verdii tahsisat kesmiti. 1870
ubatna kadar Londrada kan gazete 1870 nisanndan itibaren Cenevrede
neredilmeye baland. Fakat, ancak 3 ay devam edebildi.
1870te stanbula dnen Namk Kemal iki sene kadar Diyojen adndaki
mizah gazetesine imzasz olarak yazlar yazmtr. Daha sonra ise iki arkadayla
birleerek 1872 hazirannda bret adndaki gazeteyi karmaya baladlar.
Kemal, gazetenin ba muharririydi.asl okun ve ateli gazetecilik hayat burada
gemitir. Her yazs bir bomba hareketi yaratmtr. O sralarda Sadaret
mevkiinde bulunan Mahmud Nedim Paaya kar yaman bir hcuma gemesi, bir
aylk hayat olan bretin 4 ay sreyle kapatlmasna ve muharrirlerinin de her
birinin ayr yerlere memur tayin edilmesine sebep olmutur. Namk Kemalde
Gelibolu mutasarraflna tayin edilmiti. Mithat Paann sadrazaml ile birlikte
tekrar bretin bana dnen Kemalin yine her yazs hadise olunca hkmet
gazeteyi kati olarak kapatt ve Vatan Piyasi hadisesi zerine Kemal Magosaya
srld.
Namk Kemalin nn salamlatran makaleleri olmutur.Tasvir-i Efkar,
Hrriyet, Muhbir, Basiret, bret, Hadika, Sadakat, ttihat, Diyojen gazete ve
dergilerinde yaymlanm makalelerinin says be yz gekindir. Makalelerinde
konu ald sorunlarn ou; siyasal, toplumsal ve edebiyat sorunlardr. Namk
Kemalin makaleleri gazeteciliimizin olgunlamasnda, dnya grmzn
gelimesinde gl atlmlarla doludur.
NAMIK KEMALN TARHL VE TARHE AT ESERLER
Namk Kemal, Trk Tarihini, Trkistann mazilerine kadar uzanan ; o
zaman iin hayli mphem, dumanl, eksik fakat derin bir tarih olarak seven ilk
Tanzimat ediplerindendir. Ancak, onun slam ve bilhassa Osmanl tarihi zerine
bilgisi daha derin; hele Osmanl tarihi zerine sevgisi ve hayranl daha kkldr.
Osmanl Tarihi hemen btn mr boyunca Kemale stn heyecanlar duyuran bir
tarih olmutur.
Kuvvetli hafzas, ona, milletinin tarihi zerinde her zaman salahiyetle
dnmek, konumak ve yazmak imkan veriyordu. Ancak, Namk Kemal, yalnz
hafzasna gvenmiyor; okuduu tarihleri her frsatta tekrar tekrar okuyor; tarihe
ait eserlerini, Trk, ran, Arap, Bizans ve bazen Bat kaynaklarna dayanarak
yazyordu. Kaynaklar, vesikalar gsteriyor, bazen mracaat ettii kaynaklardaki
hatalar meydana karyordu.
14

Bununla beraber, onun tarihilii ilmi olmaktan ziyade edebi ve terbiyevi

vasflar tayordu. Sade fakat canl ve hareketli nesir slubunu, tarihe ait
eserlerinde daha rahat kullanyordu. Milletinin, byklk, zafer ve eref
sayfalarna hayran bir ruhun duyduu, scak bir sevgi ve heyecan lisan, bu
tarihlerin karakteristiini tekil ediyordu.

Namk Kemal, balangtan Kanuni sultan Sleyman devrine kadar,

Osmanl mparatorluunun kurulu ve genileyi devrini, 25 kk sayfa
tutarndaki bir makale halinde, Ebzziyaya syleyerek yazdrmt. 1866da
Tasvir-i Efkarda tefrika edilen bu umumi makalenin ad Devr-i stiyla idi.
Kemal, Salahaddin (Eyyubi), Fatih ve Yavuz Sultan Selim gibi ok sevdii
Trk-slam byklerinin hayat ve hizmetlerini ayr ayr biyografiler halinde
yazarak, yine tarihe ait bu yazlarn Teracim-i Ahval bal altnda birletirip
Evrak- Perian isimli bir kitapta toplad. Bu kitap, 1883te ba tarafna Devr-i
stiyla makalesi de konularak, kk boyda, 384 sayfalk bir eser halinde
nerolunmutu. Kemalin yine Evrak- Perian serisinden fakat 64 sayfalk
mstakil bir kitap halinde nerolunan bir eseri de, lhanllar devri Emirlerinden
Nevruz hakknda yazd Tercme-i Hal-i Emir Nevruzdur.
Namk Kemal, Magosada iken, vazife ile orada bulunan ve Kemalin
dostlar ile mektuplamas gibi ilerini kolaylatrarak, airin tevecchn kazanan
bir ahsiyet de Yzba Ahmed Nafizdir. Kemal, Ahmed Nafizin bu hizmetlerini
mkafatsz brakmam ve tarihe ait iki eserini, kendi ad yerine Ahmed Nafizin
adyla neretmitir. Bu eserlerden biri Kanijedir.
Kanije, Tiryaki Hasan Paann 1600 ylnda 4 bin muhafzla Kanije
kalesini, 50 bin kiilik Avusturya ordusuna kar mdafaa ediini ve dman trl
harp oyunlaryla aldatp, bozguna uratn hikaye eder.
Namk Kemalin Ahmed Nafiz imzasyla yazd ikinci eser Silistre
Muhasarasdr. Silistre Muhasaras, aslnda Kanijeden nce yazlm ve nce
neredilmitir. Kanijenin n szndeki Bundan akdem acizane nerettiim
Silistre Muhasarasnn halk iinde mahzar olduu rabet gibi szler, bunu
gsterir.
Namk Kemal, bunlardan baka, 1875te balayarak Mekteb-i Harbiye iin
iki ciltlik Tarih-i Askeri yazmtr. Mekteb-i Harbiyeye kabul iin Mekatib-i
Askeriyye Nazr Sleyman Paa tarafndan bekletildiini bildiimiz bu eser
eitli talihsizlikler yznden msvedde kalmtr.
Kemalin hayatnn son devirlerinde en byk heyecan Osmanl Tarihi
idi. Bu kitap zerindeki devaml almalarna 1886da Rodos adasna naklinden
sonra balamtr. Eserinin mmkn olduu kadar doru olmas iin bir ok
kitaptan yararlanmtr. stibdad devrinde glkle izin alnarak Ebuzziya Tevfik
Beyin olaanst gayret ve almalaryla 1888de eser cz cz baslmaya
balanmtr. Alt bin baslan eser birka haftada kaplmtr. Fakat, bir ihbar
zerine Mabeyinden Kemale gnderilen telgrafla Osmanl Tarihinin neri
durdurulmu ve baslan nshalar da toplatlmtr. Kitap daha sonra Merutiyetle
beraber tekrar baslmaya balanmtr.(1919)

15

Namk Kemalin milletine Tarih itibaryla yapt en byk iyilik tarihi

sevdirmektir. Namk Kemalin btn bunlardan baka yine tarihe, edebiyata,
hukuka, tenkide dair telif ve tercme, eitli yazlar ve eserleri vardr. Bunlarn
bir ksm ziyan olmu ve neredilmemitir.

NETCE;
Btn bu hararetli hayatn ve bir ideal urunda meydana konulan, fikir,
edebi, itimai eserlerin sahibi olan Namk Kemal, Trk edebiyatnda ve
Trkiyenin itimai hayatnda geni akisler uyandran bir airdir. Milliyet ve onun
heyecanlar, Namk Kemalden kuvvet alm; hrriyet onun haykrlaryla
seslenmi ve ona inananlarn hareketleriyle iyi bir neticeye yrmtr.
Trkiyede 80 yl sylenen her vatan iirinde Namk Kemalden bir ses;
her vatan ve hrriyet mcadelesinde ondan bir nefes vardr.
Trkiyede vatan kaybetme ve kaybedilen topraklarn strab; Namk
Kemalin iirlerinden sonra daha hazin olmu ve daha byk ac ile duyulmutur.
Namk Kemalin hret ve tesirleri yalnz Trkiye snrlar ierisinde
kalmam, vatan snrlarn aarak baka lkelere de gemitir. Kaybedilmi
lkelerdeki Trkler arasnda ve bilhassa Azeri-Trk airleri arasnda onun
etkisiyle vatan iirleri syleyen airler vardr.
Namk Kemalin eserleri Mr. Gibbden balayarak ngiliz, Alman, Macar,
Fransz, Rus ve Srp dillerine aksetmi; bu dillerde Namk Kemal tercmeleri
yaplm ve hakknda eitli eserler yazlmtr. Moskovada bir heyet tarafndan
hazrlanan Mehur Adamlar serisinde Namk Kemale ait V.Stanbulav imzasyla
296 sayfalk bir eser nerolunmutur. Sovyet ve Macar ansiklopedilerinde de
Kemale dair mhim maddeler vardr.
Namk Kemal, hakknda ok sayda makale ve eser yazlm bir Tanzimat
edibidir. Ona dair makale ve eserlerin en mhimleri Trke slam
Ansiklopedisinde
Faruk
Akn
tarafndan
yazlan
Namk
Kemal
Bibliyografyasndadr.
Namk Kemal.Tanzimattan bugne kadar yetien Trk nesillerinin milli
ve manevi terbiyesinde byk tesirleri olan, hret ve tesirleri yurt dna da
tam bir Trk bydr. Neyse ki, bize vatan kavramn retmi olan
airimizin hem mezar ta hem de nam kalmtr ve bunlar hr vatan
topraklarndadr.
KAYNAKA
Resimli Trk Edebiyat Tarihi ; Nihat Sami BANARLI

16

 Trk Edebiyat III. Cilt ; Ahmet KABAKLI

Trk Dili Ve Edebiyat Ansiklopedisi, Devirler, simler,Eserler,
Terimler
19. Asr Trk Edebiyat Tarihi; Ahmet Hamdi TANPINAR
Bat Tesirinde Trk iiri Antolojisi; Kenan AKYZ

17