Dritro Agolli

Kalorsi lakuriq
roman
 Kalorsi lakuriq

Kopertina:
Nino Perrone

Copyright pr botimin shqip Dritro Agolli dhe MM

Botime abej
Rruga Qemal Stafa 395/12, Tiran
tel. + 355/42/34340
 Profesori dhe akademiku Xheladin Apollonia, njeri me au-
toritet t madh n shkencat ekonomike, me ball t gjer vija-
vija dhe me flok t thinjur, shtatlart dhe prher i veshur me
kostum ngjyr hiri, rrinte n dhomn e tij t puns me nj
lehtsim n shpirt, rrinte dhe shikonte i prmallshm raftet e
librave prmes tymit t kaltrt t cigares q mbante n buz.
Sapo e kishte mbaruar s shkruari kumtesn q do t mbante
n nj konferenc shkencore pr disa probleme ekonomike,
kumtes q e pati munduar dit me rradh dhe i pati ngjallur
mjaft shqetsime, t cilat mund t'i marrin me mend vetm ata
q kan provuar t shijojn pemn q rritet n fushn e hu-
lumtimit dhe t krijimit shkencor.
Tek rrinte, madje mund t thoshim, notonte n atmosfern
krijuese, n dhomn e puns me nj dritare t madhe dhe ball-
kon t gjat, dhom q e quante studio, erdhn ta takonin dy
kolegt e tij t vjetr, njerz me grada shkencore t rndsish-
me, antar t komisionit qendror t prgatitjes s konfe-
rencs kombtare. Kta ishin antart me korrespondenc t
Akademis, Zyrap Kandari dhe Sotir Kucka, burra me hori-
zont t gjer kulturor, t dy t holl, me fytyr t imt dhe
shum t ngjashm me njri-tjetrin, aq t ngjashm sa mund
t'i merrje si binjak. Edhe kostumet i kishin t njllojt, edhe
kravatat, edhe kmisht. Vetm kpuct u ndryshonin ngaq
nuk i kishin kmbt t barabarta. Ndofta, edhe puna n t
njjtat kushte t veprimtaris shoqrore kishte ndikuar pr t'i
br kta dy njerz t ngjashm, pasi flisnin me gjuh t pr-
afrt, me terma dhe prkufizime t njllojta, "koncepti ekono-
mik, veprimi i ligjeve ekonomike, akumulimi, vlera, kostoja" e
me radh.
 E kshtu, ata erdhn n studion e profesorit dhe akade-
mikut Xheladin Apollonia me ndjenjn e admirimit dhe p-
rulsis s madhe ndaj tij. Sa e zun pr dore, than t dy
prnjhersh:
- Mbaroi, domethn!
Xheladin Apollonia u ra shpatullave, iu lut t uleshin me
mirsjellje t lart dhe iu prgjigj:
- Mbaroi! Kumtes e vshtir! Vlera, mbivlera, ligji themel-
tar e t tjera... - pastaj: - po grat nuk i paskeni marr? Ah,
grat! Pun, telashe, kokarje me fmijt, radh n dyqan...
Zyrap Kandari vshtroi Sotir Kuckn me nj domethnie
t madhe. Profesori dhe akademiku yn m i shquar, i zhytur
n hulumtime shkencore, pr nj ast nuk harron ngarkesn e
grave n punt e shtpis! Pu-pu! 'burr - mendoi ai dhe u
prgjigj:
- Grat vijn pas nesh, profesor!
- Mbaroi kumtesa, domethn! - tha Xheladin Apollonia.
I ngriti lart flett q fshihnin perln e veprs, i tundi pak n
er dhe me prkdhelje i vuri prsri n vendin e tyre.
T dy kolegt e vjetr i kryqzuan vshtrimet mbi dor-
shkrimin me prulsi, si bjn zakonisht prpara njerzve me
autoritet t madh.
Ktu u hodh Sotir Kucka, duke zgjatur prpara dy buzt e
holla dhe duke formuar me to shkronjn o:
- O! Kumtes e vonuar vrtet. Por lisi dhe rrapi blerojn
von. Bajamja dhe kumbulla blerojn hert! Kemi nj kumte-
s-Iis! He-he! - dhe ngriti lart gishtin e holl.
- O! Kumtes-lis! - prsriti kolegu i tij Zyrap Kandari.
Xheladin Apollonia vuri buzn n gaz dhe trokiti me gi-
shtrinj n tryezn e lmuar e t llustrosur, se sapo ia kishin
sjell n shtpi, trokiti me nj knaqsi t veant shpirtrore. dor, ndrsa me tjetrn shtrngoi nj kops n jelek.
- Vlera, mbivlera, ligji themeltar e t tjera... - prsriti ai
frazn q i kishte mbetur n mend nga kumtesa.
- N plan teorik, domethn! - tha Zyrap Kandari.
- N rrafsh teorik, domethn! E po n kt rrafsh duhen
par fenomenet ekonomike. He-he! - tha Sotir Kucka dhe l-
vizi paralelisht sykat. - Nuk mund t hyjm n hollsira se sa
mund t fitohet n kt ndrmarrje apo n kt kooperativ.
N ekonomin politike, q sht zemra e marksizmit...
- Edhe leninizmit, - e ndrpreu Zyrap Kandari.
- Q sht zemra e marksizmit... - prsriti Sotir Kucka.
- Edhe leninizmit... - e ndrpreu prsri Zyrap Kandari.
- T lutem! Shum t lutem! Ti s'm le ta them fjaln le-
ninizm. M ndrpret pikrisht pas marksizmit - u nxeh
Sotir Kucka. - Pra, n ekonomin politike, q sht zemra e
marksizm-leninizmit, kan rndsi ligjet themelore t zhvilli-
mit: vlera, mbivlera, raportet send-mall-para. Ky sht objekti
yn i studimit. Pa, se sa qumsht japin lopt n tufat dhe tuf-
zat le ta shohin veterinert dhe mjelset...
Ndrkoh rai nj qetsi. Studioja e profesor Xhdadin Apo-
llonis heshtte e djersir nga barra e librave, kumtesave, di-
skutimeve, fjalimeve dhe dosjeve. Syt e Zyrap Kandarit dhe
Sotir Kucks, prkdhelnin kt djers t ndershme, t gru-
mbulluar prej kohsh n muret e ksaj studioje.
- Ka pun gruaja e shkret me kto libra! Pastrim nga
pluhuri, sistemim... - tha Zyrapi me sy n libra.
- More, pluhuri nuk mbetet, se ato shfletohen or e ast,
por sistemimi, thuaj! - ndrhyri Sotir Kucka.
- E, po! S'e pam gruan! - tha Zyrap Kandari.
Akademiku u ngrit, vuri dy gishtat e mdhenj nn sqetulla
n t dy ant e jelekut, si Lenini, nxori gjoksin prpara dhe fi-
lloi t ec: - sht pak e shqetsuar pr punn e ups. Pardje
e nism n Vjen ta vizitoj ai profesori i famshm. Ka koh
q vuan nga bajamet! - tha ai.
Zyrap Kandari mori pamje serioze dhe t vuajtshme:
- Nuk jan t thjeshta bajamet! - tha ai.
Akademiku Xheladin Apollonia frkoi mjekrn me njrn
- Mjekt tan jan t zotrit. Por me fmijt e kuadrove u
dridhet dora. Athere nga nj bajame e pson fmija. Prandaj
disa kuadro jan t detyruar t'i bjn operacion fmijt n
Vjen apo n Paris.
- Nga dy bajame se... - nuk sht nj bajame, por dy,.. - e
ndrpreu Sotir Kucka.
 Pastaj ata qeshn t tre. Dhe pa u shuar gjurmt e buzqe- Profesor Xhelafin Apollonia vuri prsri dy gishtrinjt e
shjes, n korridor, t cilin Xheladin Apollonia e quante sallon, mdhenj nn t dy sqetuHat n jelek, u ngrit, nxori gjoksin
u dgjuan zra grash dhe prnjhersh n studio, bashk me perpara dhe filloi t ec n at cop vendi t lir t stucttos, si
zrat, hyri edhe era e mir e kozmetiks. Erdhn ato q prite- bnte kur i vinte n mendje ndonj ide. Grat, me admirim t
shin Adelina dhe Anifeja. Anifeja, e shoqja e Zyrapit, nj grua paprmbajtur, e ndiqnin me vshtrimet e tyre dhe prisnin se
e hijshme, e gjat, me sy me bisht n formn e bajames, me 'mendim do t'i fekste ktij njeriu me kultur t madhe, q
flok gshtenj, t derdhur e t ndritshm e me nj z t but, numrohej si krenaria e kryeqytetit.
ia dha dorn e para Xheladin Apollonis dhe u ul para tij, q - N prgjithsi, - tha akademiku, - nga bisedat n familje
ta kishte brenda veprimit t fushs s rrezeve t vshtrimit t mund t nxjerrsh konkluzionin se nga 'profesion jan krye-
saj. Adelina, gruaja e Sotir Kucks, me triko t trndafilt, e familjart. N familjet e msuesve bisedohet pr problemet
shndetshme, e ndrojtur, pak e ngatht, me flok t verdh, u pedagogjike, n t shoferve pr problemet e komunikacionit
ul pran t shoqit duke ln pas nj pshertim prtacie. Pak e me radh.
pas tyre erdhi edhe Rita, e motra e Sotir Kucks, nj zeshkane - Ku i gjen kto shprehje profesori! - tha Anifeja, duke
e pamartuar, me nj bluz t bardh si kart, me nj vij t prpjekur buzkat me er t mir dhe duke kapulitur sykat n
holl n mes t buzs s poshtme, e pashme dhe me nj trup formn e bajames.
t lmuar si t nprks. Ajo ishte m e bukura e t gjitha fem- Ndrsa Rita e vshtroi me prmim Anifen se iu duk
rave t ardhura, se prve t tjerave ishte e re si studente, tepr e gjunjzuar para akademikut. Fundja, n fjalt e akade-
megjithse kishte dy vjet q kishte mbaruar Universitetin pr mikut asnj mendim t zgjuar nuk kishte. Ishin ca fjal t
mjeksi. Rita kishte pamje krenare dhe mosprfillse, aq sa zakonshme q do njeri mund t'i shprehte. Anifeja e vuri re
edhe akademiku Xheladin Apollonia nga vshtrimi i saj ulte veshtrimin prmues t Rits dhe uli sykat. Edhe profesori e
syt. ndjeu dhe pr t kaprcyer situatn ngriti kokn:
- Gzuar edhe nj her, vllezr dhe motra!
Pas trokitjes s gotave papritur u dgjua zilja e ders. Bu-
Gruaja e profesorit i la nj cop her grat n shoqrin e rrat e grat shfaqen n fytyr paknaqsin, q nuk mund t
burrave pr t marr gjrat q nevojiteshin pr qirasje. N nj rrinin dot t qet pran akademikut t famshm. Gjithmon
tabaka t gjat ajo solli gotat me liker dhe konjak, karamelet kshtu ndodh. Sa fillon nj kuvendim i kndshm, troket
dhe okollatat dhe iu uroi mirseardhjen. dikush n der dhe ta merr lumi knaqsin!
Duke afruar gotn n buzkat e saj t trndafilta, Anifeja i - Prisni miq, profesor? - pyeti Anifeja.
ndali syt n kumtesn e akademikut, q shtrihej n nj cep t Xheladin Apollonia hapi kraht:
tryezs: - Shtpia ka port! Porta sht pr t hyr dhe pr t dal.
- Mbaroi, profesor? - 'fjal! - pshertiu Anifeja.
- M n fund! - u prgjigj e shoqja e profesorit triumfa- Vrtet erdhi nj mik i papritur. Ishte shoku i fminis t
lisht pa ia ln radhn Xheladin Apollonis. profesorit, Dane Gajtani, q punonte n nj kooperativ buj-
- E shoh q edhe grat po marrin pjes n fatin e kumtesa- qsore jasht rrethit t Tirans. I gjat sa nj lis i vendlindjes,
ve tona!... - tha profesori duke ngritur vetullat. ai mbante n dor kapelen prej kashte dhe rrudhte hundn
- He-he! sht e natyrshme. N familjet e shkenctarve me lesh ngaq ndjente parfumin e grave. U prqafua me Xhe-
ngaher do t flitet pr shkencn... - tha Sotir Kucka. ladin Apollonin, i zuri pr dore t gjith dhe u ul, duke mbaj-
tur n gjunj kapelen e kashts. Xheladin Apollonia foli fjalt e fundit. Mbase edhe nuk donte ta jepte veten, si
prnjhersh u trishtua. Ah, vetm t mos i shkoj n mend bjn disa vajza, q kan formuar nj mnyr sjelljeje t tyren
Danes pr t prdorur at zakonin e prap! Ah, 'zakon t pr t'u treguar moderne me nj gjakftohtsi si t shtir. Pastaj
keq q ka! Po e prdori, na turproi n syt e ktyre grave t vjen nj ast q kjo gjakftohtsi shkrihet dhe shembet copra-
nderuara! Vetm mos i teket! Na ruaj zot! - mendoi n ast copra si akulli dhe ato nxjerrin lakuriqsin e tyre. Megjithat
Xheladin Apollonia dhe iu drejtuar shokut t tij t fminis: Rits i bn prshtypje qimet e gjata dhe t zeza n kurrizin e
- Ka koh q s'na ke dal nga Tirana! hunds s ktij njeriu. Ky me kt hund do t bj ndonj
Dane Gajtani, gjithmon me kapelen e kashts n gjunj e udi! - mendoi ajo dhe i erdhi pr t qeshur nga ky mendim.
me qime t gjata mbi kurriz t hunds, i vshtroi nj her Xheladin Apollonia iu kthye miqve:
grat e bukura, i shkoi kalimthi syt mbi burrat e tyre dhe u - Me Dane Gajtanin, si e dgjuat nga goja e tij, kemi qen
kthye me tr trupin nga profesori dhe akademiku... bashk n shkolln fillore. Un mbarova studimet e larta, ai
- Jam ftuar n Konferencn Shkencore, por erdha pak m pr arsye ekonornike i ndrpreu pr nj koh dhe i vazhdoi
prpara se kam edhe nj pun tjetr. m von. Tani sht veteriner n kooperativn bujqsore N.
- Ashtu? - pyetn n t njjtn koh Zyrap Kandari dhe Ka qen shakatar i madh, - tha akademiku dhe mendoi pr
Sotir Kucka. at zakonin e prap t Danes. "Po ta prdor, m fiku!"
Ai i vshtroi q nga lart t dy antart me korrespondenc, Anifeja, e shoqja e Zyrapit, i perndoi sykat n formn e
shtrngoi ant e kapeles prej kashte dhe pyeti: bajames n drejtim t Danes dhe i ndali mbi qimet e gjata n
- Ju t dy vllezr jeni? kurrizin e hunds. Duke ia soditur qimet, humbi n prfytyri-
Ishte nj pyetje pa ceremoni, q t jepte prshtypjen sikur me t uditshme. Sikur kt hund me qime, mendoi ajo, t ta
Dane Gajtani tallej. Por 'ishte e vrteta ai e kishte me gjith mbshtes n qaf e n gjoks, 'mund t ndjesh vall? A
mend pyetjen e papritur. mund t t vij t gudulisura? - dhe filloi t qesh duke mbu-
- T njjtn gj mendojn ata q i shohin pr her t par! luar buzkat me dorn e vogl t bardh si top dbore.
- tha Anifeja. - Por nuk jan vllezr. Jan shok t ngusht. Dane Gajtani, pa dashur vuri gishtrinjt n leshin e
- Gzohem! - tha Dane Gajtani dhe iu drejtua Xheladin hunds me vshtrim nga Anifeja si i prhumbur. Xheladin
Apollonis: Apollonia, duke e njohur mir natyrn e Danes, filloi t
- T shohim n televizor, t dgjojm n radio, t lexojm shqetsohej dhe mendoi se do t ndodhte ndonj hata.
n gazet, i dashur Xheladin! Na bhet qejfi q nga bangat e - Zonj, - tha Dane Gajtani, me dor n hund, - nuk iu
dikurshme t asaj shkolls son t vjetr, doli nj njeri me di- lejoj t kullosni gjat n leshin e hunds sime!
turi t madhe. E kam fjaln, q t shoh e t takoj shpesh, Kt e tha pa turp, si nj gj t zakonshme. Prandaj Anifes
vetm se nuk t prek dot me dor, se n ekran t televizorit ti n fillim i doln syt nga orbita, pastaj u pushtua nga nj e qe-
je transparent, fluror, figur, pasqyrim materiali. shur pa fre. E qeshura ishte kaq e madhe, sa iu muar fryma nga
Grat vun buzn n gaz dhe filluan ta kthejn vmendjen q glltiti gllnjka t mdha ajri. I shoqi i saj, Zyrap Kandari, u
n kt burr, q n pamjen e par u la prshtypjen e nj nje- ngrit, e vghtroi vngr Dane Gajtanin, mbushi nj got me uj
riu larg fushs kulturore. Vetm Rita nuk reagoi. Ajo rrinte me dhe ia dha gruas pr ta qetsuar nga kolla. Ndrsa Rita kishte
gotn e likerit t gjelbrt prpara dhe vshtronte studion e ulur kokn n gjunjt e hijshme dhe qeshte, duke sprkatur
akademikut librat dhe dosjet e trasha. Njeriu me kapele kash- fundin e saj t kuq. Q nga kto aste ajo filloi ta admiroj kt
te nuk i bri ndonj prshtypje t madhe gjer n ato aste q njeri q nuk u ngjante burrave t ktij rrethi shkencor.
 Kur u ul i shoqi, Anifeja tha, duke fshir syt me shamin e
bardh:
-U, 'kam qeshur!
Zyrap Kandari e vshtroi vrenjtur t shoqen dhe donte t'i tho-
shte se n kt mes nuk kishte asgj pr t qeshur dhe se fjalt e
Danes kishin qen banale dhe t paturpshme. Por u prmbajt.
Ndrsa akademiku Xheladin Apollonia tha me vete: "kjo
hata nuk sht gj! Po ta bj at tjetrn, pa ta shikoni!"
- Ju merreni me shkenc? - pyeti ndrkoh Rita, duke
ngritur kokn nga gjunjt e saj.
Dane Gajtani ktheu fytyrn e tij t pjekur nga dielli, t
gjer dhe me kocka t mdha n mollzat e faqeve, me buz t
krcyera si t nj zezaku dhe me vetulla t trasha:
- Jo! Pr her t par shkencn po e shoh n Tiran, - dhe
i hoqi syt prnjhersh nga fytyra e saj e bukur.
Rita e skuq, madje u zemrua dhe vendosi t mos i bj
asnj pyetje sa t rrij n kt studio. Paturpsia e ktij njeriu
po i kaprcente t gjitha kufinjt.
- Po ju jni i ftuar n konferenc? - tha Anifeja.
-1 ftuar sht edhe kryetari i kshillit t fshatit tim! 'kuj-
toni ju se kta burrat tuaj vetm shkenctarve do t'u flasin?
Madje ata kumtesat as i bjn pr shkenctart! - tha ai.
- Ua! - tha Anifeja.
- Si nuk i bjm pr shkenctart? - tha Zyrap Kandari.
- I bni si diskutimet e kryetarit t kshillit t fshatit tim:
Ka rndsi t madhe n kt drejtim..." e t tjera fjal si kto. vlera t padiskutueshme.
Kumtesa t tjetrsuara, njerz t tjetrsuar! Shkenc e tjetr-
suar deri n zbrazsi!...
- U u u! - bn grat.
Pas ksaj u u u-je t zgjatur u ndje se do t vinte nj he-
shtje. Rits i doli zemrimi ndaj Danes. Filloi prsri t'i plqej.
- Domethn ju keni kumtes! - tha ajo.
- Kumtes nuk kam, por po t vij rasti edhe mund t di-
skutoj, e nderuar zonjz. Do t diskutoj pr krkesat ekono-
mike t qnieve t gjalla. Un i njoh mir qniet e gjalla se jam
veteriner dhe merrem edhe me ekonomin blegtorale, - tha
Dane Gajtani deri diku i prmbajtur.
Ah, do ta prdor at zakonin e prap, mendoi prore-
sori Xheladin Apollonia dhe e pushtoi prsri ndjenja e nj
frike dhe e nj ankthi t paprcaktuar. Athere i hodhi i hesh-
tur nj vshtrim t prmaHshm kumtess n cepin e tryezs
dhe pshertiu. Zyrap Kandari e vuri re dhe prsriti fjalt q
pati thn sa hyri n studion e profesorit:
- Mbaroi, domethn!
Xhdadin Apollonia e mori prap n dor kumtesn, shfletoi
me gishtrinjt e holl tufn e fletve dhe i menduar murmuriti:
- Mbaroi!... Vlera, mbivlera, ligji themeltar e t tjera.
- Sa bukur! - tha Anifeja, duke hapur buzkat n formn e nj
tulipani t kuq, ndrsa Dane Gajtani rrudhi hundn e tij leshtore.
- Hm! Vlera, mbivlera!... - tha ai leht-leht si pr vete
dhe zgjati dorn pr t marr kumtesn.
Dane Gajtani u zhyt n nj lexim t gjat. Profesort dhe
grat, por m tepr Eita, e vshtronin me kuriozitet n hesh-
tje, duke ndjekur ndryshimin e fytyrs s tij n vijim t leximit.
Sa her Dane Gajtani prishte fytyrn, aq her ata vshtronin
njri-tjetrin me frik. udi! Ky njeri kishte nj pamje hipnoti-
zuese dhe nj forc t madhe trheqse, megjithse nuk ishte
shkenctar si Xheladin Apollonia, apo makar si Zyrap Kanda-
ri. Kumtesn, edhe se ishte nnt faqe, ai nuk e lshonte nga
dora. Kjo i bri grat q t mendonin, se vepra do t kishte
- E mrekullueshme, e? - pyeti Anifeja.
- Vlera t mdha! - tha Zyrap Kandari.
- Kndvshtrim origjinal! - tha Sotir Kucka.
Dane Gajtani nuk fliste. Rrinte i zymt me duart n kape-
len e kashts mbi gjunj. Ndrkoh akademiku Xheladin
Apollonia harroi dhe u ngrit. Vuri dy gishtrinjt nn sqetu-
llat e jelekut dhe filloi t lvizte. U ngrit n ast dhe Dane
Gajtani. Akademikun e pushtoi ankthi dhe u pendua q u
ngrit. 'm'u desh t ngrihesha? Ah, vetm mos e bj at q
ka zakon! - mendoi ai, duke vshtmar me frik Danen q
ishte afruar.
 Dane Gajtani i shkoi m pran dhe duke mrmritur Dane Gajtani aty pr aty ia mori nj knge:
"vlera, mbivlera, ligji themeltar e t tjera", e zgjati gishtin e ia
vuri n prapanic akademikut, nn t arn e pasme t N studion me libra t rrall
xhakets. Akademiku ndjeu nga pas gishtin e Dane Gajtanit Ku rri miku im Xheladin
dhe u hodh prpjet, duke i hequr duart nga jeleku. Po vijn kolegt me radh
- Dane! - tha ai ngadal dhe me t lutur. Dhe zonjat pa dert e trishtim.
- Vlera, mbivlera, ligji themeltar e t tjera, - tha Dane Gaj-
tani dhe u ul, duke e ln akademikun n kmb. Po vjen dhe nj mik i bruktisur
T gjith t turpruar, nuk guxonin t vshtronin n sy Ngafshatrat diku prapa resh
njri-tjetrin. Si sht e mundur nj sjellje e till? T'i vesh gish- I lodhur mefat t gremisur
tin nga prapa nj akademiku? Dhe tavani i studios s shkenc- Dhe hundn e shkret me lesh.
tarit u duk sikur u ul mbi tryez. E vetmja q nuk i kishte ulur
syt prdhe ishte Rita. Edhe ajo e paturpshme shikonte buza- Po vjen nga vrapon tufzimi
gaz Dane Gajtanin, i cili ia mbyllte syrin e djatht, duke br Nga qan pr nj qengj do fshatar,
ca shenja t pahijshme. Dy grat e tjera filluan t flasin vesh Po vjen ku gjmon diskuttmi
m vesh dhe pastaj t qeshnin fshehurazi nga burrat. Por Ani- Pr ligjin e madh themeltar.
feja nuk u prmbajt. U shtrngua, u skuq e tra n fytyr dhe
e zbrazi t gjith t qeshurn n tryez. Jeton ky ligj npr libra
- Uh, uh, uh! Amani se vdiqa! Fshataripa lopjeton,
Kaq duhej pr t qeshur t gjith n nj kor t prbashkt. N hell shkenctari pjek qiqna,
Me kt kor u bashkua edhe akademiku Xheladin Apollonia, Fshataripr gjizn vajton.
kurse Dane Gajtani rrinte tr inat me kapele n gjunj.
Athere ndrhyri Neta, e shoqja e akademikut, pr t ndry- Kndojm ekonomi politike
shuar kt atmosfer, q n dukje ishte e gzueshme, por pr- Kumtesat i bjmprshesh.
brenda tepr e nder. Gruaja e akademikut u ngrit, ia mori O Dane, ke gjuh heretike
kapelen e kashts Danes dhe, duke ia kthyer vithet e trasha, Dhe hund t madhe me lesh...
tha n ecje e sipr:
- E 'ma mban kt kapele n gjunj sikur do t ta Ai kndonte me z t trash, duke i prcjell vargjet qart
vjedhin? sikur t'i recitonte. Burrat dhe grat e dgjonin me kureshtje t
Dane Gajtani u hodhi nj vshtrim nga lart posht vitheve, madhe.
lvizi pakz gishtin dhe i vrenjtur nuk foli, por tundi kokn me - 'vargje, more! - tha Sotir Kucka.
mrzi. Akademiku n fillim, kur Neta ktheu vithet, ngriu i tri. - T hidhura! - pshertiu akademiku Xheladin Apollonia.
U-pu-pu, bri ai me vete. Mos i shkrepet pr ndonj marrzi - Megjithat bukur! - tha Sotir Kucka.
tjetr m t paturpshme dhe t'i vr Nets gishtin nga pas! - Po kumtesa e profesor Xheladinit si t'u duk? - e pyeti
- Vrtet, kumtesa sht e nj niveli t lart shkencor! - tha Dane Gajtanin akademiku Zyrap Kandari.
Sotir Kucka, duke iu drejtuar Dane Gajtanit pr t marr Dane Gajtani me maj t gishtit preku leshin e hunds.
mendimin e tij dhe pr t qetsuar gjendjen. Burrat dhe grat prisnin mendimin e tij. Sakaq ai tha:
 - Zero! Ze-ro! virtyteve njerzore, vdekja shkall-shkall e demokracis, q
Menjher pas ksaj fjale t vetme, por t rnd n prs- sjell shuarjen e civilizimit... Dhe kumtesat: vlera, mbivlera e t
ritjen e saj, n studio asgj s'piptiu. Ajri u rndua si para nj tjera... Peh! - bri ai dhe u hodhi nj vshtrim shfaross t
rrebeshi. Vetm Rita ndjente nj knaqsi t jashtzakonshme. gjithve n studion e lustruar, n studion me er t mir, n
Autoritetit t madh t shkencs guxoi nj njeri t'i thot zero! studion me gra t hijshme. Pas ktij vshtrimi ai e oi kmbn
- mendoi ajo m tepr ndoshta pr snobizm se sa pr ndonj nga kmba tjetr dhe e lshoi me forc, me gjith peshn e saj,
objektivitet. n dysheme.
- Mos bn shaka? - e pyeti Anifeja Danen, q kishte pran. U b nj heshtje e thell. Dgjohej vetm frymmarrja e
- Zero! - prsriti Dane Gajtani dhe vetullat e trasha i ran njerzve dhe ndonj pshpritje e grave mes tyre. Secili men-
mbi syt e mdhenj. donte se si mund t dilej nga kjo heshtje e pakndshme. Dhe
- U-u-u! - u dgjua n dhom nj z i bashkuar si osh- kjo u gjend. E shoqja e akademikut, Neta, q Dane Gajtani e
tim. njihte mir, ngaq kishte ardhur shpesh n shtpin e tyre,
Akademiku Xheladin Apollonia u mundua ta vr buzn pshertiu:
n gaz, megjithse e dinte se Dane Gajtani nuk bnte shaka. - Eh, 't bsh? - tha ajo kot, pa kuptim.
- Daneja me mua nganjher bn shaka! - tha me ndrojtje. - ups tani duhet t'ia ken filluar analizat! - tha Anifeja.
Dane Gajtani rrinte i drejt n karrike dhe trupi i tij i - Mjekt e Vjens sa t shkosh n spital, t fillojn analizat!
madh ngrihej mbi t tjert nj pllmb m lart. Ai ndoshta - tha Sotir Kucka.
nuk do t fliste, sikur Rita Kucka t mos i kishte hedhur zjarrit - E po, bajamet ka pr t'i operuar! - tha Adelina, gruaja e
benzin me qllim q Dane Gajtani ta shpinte deri n fund rrumbullakt e Sotir Kucks, q gjer athere nga prtacia nuk
mendimin. kishte folur asnjher.
- Doemos bn shaka! - tha ajo me vshtrim t mbl n - Bajame, vrtet, por!... - tha Zyrap Kamberi.
fytyrn e Danes. - T bhet mir pa! - tha akademiku.
- Nuk bj shaka! - tha ai, - lexova disa fletushka pa vler, Dhe Dane Gajtani msoi se e bija e akademikut Xheladin
me fraza t prgjithshme q askujt nuk i hyjn n pun! Apollonia kishte shkuar n Vjen pr t br operacion baja-
Ai u b m i errt n fytyr. E hodhi kmbn mbi kmb met, q n gjuhn shkencore quhen angina. Por pr kt gj ai
dhe mbshteti krahun si deg ahu, duke vshtruar nga dri- nuk u interesua dhe nuk e vrau mendjen. Vshtroi vetm orn
tarja. Sillte ndrmend kumtesn q sapo kishte lexuar, mun- n dorn e majt, nj or t madhe, q dikur kishte qen or
dohej t kujtonte ndonj fraz, por m kot. Para syve paraka- xhepi. At pastaj e kishte prshtatur pr n dor.
lonin vetm shkronjat q formonin fjalt: vlera, mbivlera, ligji Kur i hodhi vshtrimin ors, kolegt e akademikut dhe
themeltar, kostua, cilsia, arritjet dhe "n kt drejtim", Dane vet Xheladin Apollonia pritn me padurim q ai t ngrihej.
Gajtani sikur t ishte fillikat, pshertiu dhe tha me nj z t - Keni ndonj pun q vshtroni orn? - pyeti pa takt
zvarritur plot pikllim: Sotir Kucka, me sy t vegjl n orn e Danes.
- Rrmbimi i bagtive t fshatarve dhe futja e tyre n tufa - Kam, - tha Dania.
e tufza, lnia e bujqve pa tok vetjake, fryrja e kooperativave - Ndonj pun q ka lidhje me shkencn? - pyeti Anifeja.
bujqsore dhe kthimi i tyre n kombinate t palvizshme, - Aty, aty! Kam ardhur t marr sperm! - tha aiftoht.-
varfrimi dalngadal i fshatit, ngordhjet e herpashershme t Sperm demash dhe deshsh t racs, pr mbarsjen e lopve
dhenve, prishja e jets shpirtrore t njerzve; shkatrrimi i dhe dhnve. Lng i gjall, lng q bn qnie lvizse...
 Njerzit uln kryet. Anifeja dhe grat e tjera u skuqn. Eita!
shikonte Danen sikur t mos kishte ndodhur asgj. Ajo ishtei
mjeke dhe ky term i dukej i zakonshm.
- Nukflitetn kt mnyr! - tha akademiku.
- Aman! - prishi buzkat Anifeja.
Dane Gajtanit iu ngrit nj damar i trash n ballin e madh
dhe iu drejtua Xheladin Apollonis.
- Po s'i flitet? E dini ju q kooperativat dhe fermat bujq-
sore marrin sperm n qendrn zooteknike n Tiran? - ai u
kthye pastaj nga grat: - dhe kjo sperm, zonja t nderuara,
vlen pr ndrzimin e dhnve dhe lopve... Nuk u folka k-
shtu! Po 'emr t'i vem sperms q ju t mos turprohi?
Shkenca i ka emrat t sakt. N anatomi, q e njeh mir kjo!
doktoresha, - tha ai dhe e vshtroi Ritn, - sht prshkruar
me hollsi edhe prodhimi i sperms nga penisi.
- Mjaft tani, - tha Anifeja, duke zn vesht me dor dhe u
ngrit. Por Dane Gajtani kishte n mend t ngrihej me koh. U
ua nga vendi, mori kapelen prej kashte t varur n korridor, i
zuri pr dore t gjith dhe doli.
-1 tmerrshm, - dgjoi Dane Gajtani nga pas pshpritjen
e grave dhe ndali pr nj ast.
- E dini se mua ky njeri m plqen. Patjetr dua ta takoj! -
tha Rita e skuqur.
- sht edhe i pamartuar, - tha Neta, e shoqja e akade-
mikut.
- sht njlloj, edhe t jet i martuar, pr mua nuk ka r-
ndsi!-thaRita.
Dane Gajtani dgjonte i qet, duke hapur ngadal dern e
korridorit q t nxirrte n shkallt. N zbritje t shkallve ai
bri me buz:
-Ph!
N fund t shkallve Dane Gajtani qndroi dhe mbajti
vesh. Ndjeu trokitjen e takave t nj pal sandaleve, nj
trokitje me ritme t shpejta, dhe e kuptoi se ishte nj grua q
vraponte. Me ann e trokitjes s hapave ai mund t prfyty
ronte qenie t tra t gjalla: dele, dhi, lop, kuaj, mushka...
Ndrsa grat e kishte shum leht t'i dallonte, madje q n
I hapat e para. Ah, kjo sht grua, mendonte ai kur dgjonte nj
hap me ritme t barabarta e simetrike, si tingulli i rrokjeve t
vjershave me vargje t matura. Dhe e plqente hapin e grave,
veanrisht n mes t qetsis s nj mngjesi apo t nj
mbrmjeje. Duke dgjuar trokitjen e takave t grave, ai
prfytyronte edhe krcinjt dhe pulpat e tyre t hijshme,
vithet e rrumbullakta lkundse si lkundjet e dy t verdhave
t vezs n pjat, gjinjt me thumba n mes, me uljet e ngritjet
krcnuese, llrt e lmuara me lvizjen e kndshme para dhe
pas... N mngjes kto hapa atij ia vazhdonin ndrrat q kish-
te par natn. N mbrmje ia largonin mendjen nga voglsirat
dhe andrallat e dits.
Hapat q ndjeu n shkall prnjhersh i trhoqn v-
mendjen, prandaj qndroi dhe mbajti vesh. Pastaj qeshi me
vete, bri me dor n er dhe u largua me xhaket nn sqetull.
Duke ecur murmuriti: vlera, mbivlera, ligji themeltar e t tjera.
Tek murmuriste ndjente se po ajo trokitje sandalesh me po
at ritm po bhej m e qart dhe m kumbuese. Po m
afrohet nj grua, mendoi ai, por nuk e ktheu kokn.
Aty pr aty dgjoi nj z:
- Veteriner Dane Gajtani!
Qndroi gjithmon pa e kthyer kokn. E kuptoi se ishte
Rita Kucka. Po kjo 'do? Un tani sa isha mes shoqris s saj
intelektuale, mendoi ai pa lvizur. Kto vajza e gra moderne si
Rita, q her i hapin dhe her i mbyllin buzkat, q her
prkdhelen duke u prdredhur si nprka, dhe her tre-
gohen t rrepta si tigresha; q her kalojn n eleganc dhe
here n vulgaritet zhapiu, ai i donte se prpiqeshin t mjerat t
prishnin monotonin e moralit shoqror, i donte se zbavitej
me takimin zhurmues dhe vlues t tyre. I vinte edhe pr t qe-
shur me menurin e tyre t shtir, me gjestet dhe lvizjet asi-
metrike t gjymtyrve, duarve, kmbve, gjoksit. Kjo zbavitje
pr at, ndonjher ishte uditrisht e domosdoshme, kur
vinte n kryeqytet. I qeshej, por edhe trishtohej me dshirn
dhe synimin e ktyre vajzave dhe grave pr t shmtuar dhe
banalizuar veten, pr t mbathur pantallona t shtrnguara q
e tregojn qart trekndshin e fryr prpara dhe q nxjerrin
thelat e mishit njerzor prapa, pr t lidhur n mes rrypa t
rrjepur si palldme kuajsh; pr t'i shpupurisur flokt si n as-
tin kur ngrihen nga gjumi, pr t'i lyer qerpikt, qeskat e syve,
vetullat e faqet me ngjyra t tilla q shtrembrojn figurn e
femrs... Sigurisht Rita me veshjen e saj nuk kishte ndonj
synim pr ta shmtuar veten, prkundrazi ruante masn e
ndjenjs pr t'u treguar elegante dhe trheqse. Por ajo mun-
dohej ta shmtonte veten n nj knd tjetr: n fjalt e ashpra
dhe t egra n bised, n snobizmin e sjelljes, n anarkizmin e
moralit, n paturpsin dhe lakuriqsin e mendimeve, doe-
mos pa rrezikuar n qndrimet politike... Ajo ngrinte krye
dhe nuk e dinte se kundr kujt ngrinte... Edhe kjo e bnte
pr*t qeshur Dane Gajtanin.
- Veteriner Dane Gajtani! - u dgjua prsri zri i Rits
tek ai qndronte pa lvizur kokn, sikur t'i vinte drojtje t tre-
gonte hundn me lesh.
- Ju mori malli t kullosni n leshin e hunds sime? - tha ai
me fytyrn prpara.
Rita qeshi me z t lart. Vetm athere Dane Gajtani ktheu
kokn dhe e pa Ritn tek i afrohej me trupin e saj t lmuar
dhe t lakueshm si t drerve t maleve. Ajo i ra Danes pakz
n ije me grushtin e vogl, sikurse t kishte vite q e njihte dhe
e qortoi pr sjelljen e paprfillshme ndaj seksit t bukur.
- Vrtet, - tha Dane Gajtani, - kam nj zakon t prap q
mezi e kthej kokn pas. Ky zakon m ka mbetur q n mo-
shn pesmbdhjetvjeare, kur filloi t m rritej leshi n rruaja dy her n dit. Por un budallai nuk e dija se leshi sa
hund. Athere mua m vinte turp ta ktheja fytyrn para
njerzve, pasi sa m shikonin, m quanin hundlesh. Nga
ky turp, edhe kur m thrrisnin me z t lart prapa shpine,
nuk ua tregoja fytyrn. E shihni se 'zakon m ka mbetur?
- Mua m plqen hunda juaj me lesh! - tha Rita me pa-
turpsi, po natyrshm dhe pa asnj lloj shenje snobizmi.
- Zonjz, - tha Dane Gajtani, - nj lavdrim t till nuk
ma ka br asnj femr. Nj vajze t hijshme si ju nuk i
shkojn fjalt hund dhe lesh, megjithse un ato i mbaj
tr jetn me vete. Po leshin un e kam me shumic n nj
vend tjetr.
Ajo u skuq dhe qeshi. "Ky sht nj cop natyre", mendoi
me vete.
- N studion e profesor Xheladin Apollonis ju u treguat i
mrekullueshm. Dhe n prgjithsi keni nj espri t jasht-
zakonshme, - tha Rita.
- N studio un s'pata asgj t mrekullueshme. Ju e
zmadhoni, u ndodha papritur n mesin e profesorve t nde-
ruar dhe e ndjeva veten vshtir. Fola plot marrzira dhe kjo
mbase m bri t veant. Edhe nj budalla mes t zgjuarve
sht i veant. Prandaj e veanta nuk sht gjithmon e
bukur. Ju siguroj, zonjz, se un nuk jam aq i menm. Un
tani jam rreth pesdhjet vje. Kur isha njzetvjear e ndjeja
veten budalla. Pr udi edhe sot budalla e ndjej. Pres t shoh
ndryshim, por sht e kot. N moshatart e mi kt ndryshim
shoh. Ata m duken shum t menm. Duhet ta dini,
zonjz, (ai e prdorte shpesh fjaln zonjz), se personati-
tetin tim pr nj koh t gjat ma ka ndrydhur leshi q kam n
hund dhe q juve ju paska plqyer. Po, po! Mos qeshni! Pro-
voni ju t'ju quajn gjithmon hundlesh. Do t luanit
mendsh! Ah, zonjz do t ishte nj tortur e vrtet,
veanrisht po t jetonit n provinc, ku njerzit i kan qejf
nofkat, kur s'len njeri pa i vn atribute t tilla. Nofkat n
provinc jan mjete zbavitse, jan shtyrje e kohs. E far
s'kam br un pr ta zhdukur kt lesh q ma shikonin n
kurrizin dhe n pllajn e hunds. N fillim, kur isha djalosh, e
m shum rruhet, aq m i pasur bhet. I shembllen barit, q
sa m shpesh ta kositsh, aq m i dendur del. Dhe erdhi e m'u
rrit ky lesh, q m shikoni, si bari n livadh! Sa m tepr q
m rritej leshi, aq m lart ngrihej zri i qeflinjve t nofkave:
"shihni, shihni Danen! Po i del m shum lesh n hund. E
dini se natn ia pret e ma me grshr?" Kto pshpritje
nuk i bnin vetm djemt dhe burrat e provincs, por edhe
vajzat e grat. Ato vinin dorn n goj dhe qeshnin sa m
shikonin: "Gi-gi-gi! Dania e ka hundn me lesh si...", - dhe
thoshin fjal ilegale q m mungon guximi t'i tregoj. Athere
im at, ndjes past, m shpuri te mjeku, pasi kujtoi se do t
gjendej ndonj ila pr ta ndaluar rritjen e leshit... Mjeku tha
se ky lesh vetm po t pritet hunda merr fund. Im at m v-
shtroi me keqardhje dhe m qetsoi, duke thn se leshin n
hund kan nderin ta ken njerz t rrall dhe se ai sht
shenj e nj gjallrie t madhe dhe e nj pjellorie t begat.
Ah, im at i zi! Shenj pjellorie na qenksh ky lesh, kur un
mbeta pa martuar! E 't martohesha? T'i thoshin gruas sime:
e shoqja e hundleshit, ja dhe juve, zonjz t'ju shohin
njerzit disa her t shoqruar me mua, do t'ju tregojn me
gisht: "ajo q shkon me Hundleshin"...
Rita uli kokn dhe vuri pakz buzn n gaz.
- E shihni si e ult kokn? - tha Dane Gajtani.
- Ah, po! Nj prfitim t pamuar kam patur nga leshi n
hund. M kan dashur dhe m duan shum t gjitha kafsht,
t buta dhe t egra, pasi edhe ato kan lesh n hund. N
fund t fundit, m mir t t duan kafsht se njerzit. Njerzit
merren me luftn e klasave, me intrigat, me zilit, me tha-
shethemet, me privilegjet, me mrit. E 'vler ka se t do nj
akademik si Sotir Kucka? Ah, m fal, harrova se Sotir Kucka
sht yt vlla! M bukur sht t t doj nj sqap, se nj fra-
zor, q prsrit n qindra kumtesa: "vlera, mbivlera, ligji the-
meltar"! E keni par cjapin se 'madhshtor sht? la shkon
edhe akademikut m t ndershm!... - tha Dane Gajtani dhe
pa dashur ia hodhi dorn Rits n lukthin e shpins s saj t
rrumbullakt e t lmuar si delfini dhe filloi ta zbriste posht
deri ku ndahen m dysh vithet.
Rita n fillim u tulit si shqerk, pastaj u hodh prpjet
sikur dora e Dane Gajtanit t ishte me gjemba. Ai prnjhe-
rsh e largoi dorn sikur t'i kishte djegur nga thngjijt. Vrtet
atje n fundin e vitheve thngjij kishte!...
- Krkoj ndjes! U vrtetua ajo q un nuk jam i menm,
pasi dhe dora m del jasht kontrollit! - tha ai.
Kto lloj femrash, - mendoi Dane Gajtani, - nuk jan deri
n fund moderne, si tregohen n siprfaqe. Modernia pr to
sht deri n nj kufi, deri atje ku mbaron artificialiteti dhe
shtirja artificiale e partnerit t tyre. Kur kalon ky kufi, ato
zhveshin petkun e modernes dhe veshin rrobn e t zakonsh-
mes s prshtatur. Pr to modern jan ata djem q shkojn n
hotel Dajti apo Tirana, q rrijn kmb mbi kmb dhe
pijn cigare me gazetar t huaj, q flasin t matur pr civilizi-
min...
- Mos u preke? - pyeti Rita pakz e purpurt n fytyr.
Dane Gajtani e vuri xhaketn n krahun tjetr:
- Un nuk prekem. E largoj mendjen, duke u hedhur nga
arsyetimi n arsyetim. N xhungln e arsyetimit edhe mendja
m e ndritur humb dhe nuk jeton me realitetin konkret. N
astin q m pyett nse u preka, un arsyetoja pr thelbin e
modernes n seksin femr.
Ajo e vshtroi me krshri.
- E si e mendoni ju?
Ai ia shpjegoi pa droje arsyetimin q kishte br m par.
- Ju gaboni, - tha ajo, - mua ju m dukeni m modern se
ata djemkat e Dajtit - dhe si heshti pakz lshoi nj psher-
tim q as vet nuk e kuptoi nga i erdhi. Kjo iu duk si dobsi
ndaj ktij njeriu t gatuar nga nj brum i veant i thartuar
n magje.
- Ju pshertini, pasi nuk arrini dot t m njihni me gjith
dshirn tuaj prvluese, - tha ai paturpsisht.
"Djall me lesh", mendoi ajo pa i kthyer prgjigje. Dhe vr-
tet, 't'i kthente prgjigje? Ajo do t kishte dshir t shkonte
n krahinn ku ai jetonte, t hynte n shtpin e tij, t shihte
se si e kishte ndrtuar jetn. Sipas mendimit t saj nj njeri
nuk kuptohet vetm nga fjala, kuptohet edhe nga mjedisi i
shtpis, nga orendit e dhoms ku ha, ku punon e ku fle, nga
miqt q pret, nga tryeza, nga pjatat e nga lugt, nga fotogra-
fit n muret... Eh, sa do t dshironte t kishte fotografin e
saj n murin e dhoms s tij! "Mendim i marr!" tha ajo me
vete dhe i erdhi pr t qeshur.
- Pse qeshni?
Rita u turbullua.
- Kot. Jam n nj ekip mjeksh dhe do t vij n Kor.
Mund t hidhem edhe n fshatin tnd, - tha ajo dhe e vshtroi
hapur Dane Gajtanin pr t par se 'trysni do t bnin fjalt
e saj n fytyrn e tij.
Ai vuri dorn n leshin e hunds.
- Ju sajoni! Paturpsisht sajoni, si letrare e re. Ekipi i
mjekve sht nj sajim i juaji. Por edhe sikur t ket nj ekip
t till, ju as kini patur n mend t bnit pjes, - tha Dane
Gajtani.
Ajo kishte frik se mos skuqej dhe filloi t shtrngoj me
dor mjekrn dhe gushn deri n dhimbje. Me kt donte t
largonte at val t purpurt q po i mbulonte fytyrn. Ishte e
vrtet se nuk bnte pjes fare n at ekip mjeksh, q rast-
sisht e kishte marr vesh nga nj e njohura e saj. Dhe djalli
hundlesh ia zbuloi kt gnjeshtr t vockl, q nuk sjell n kok dhe me xhaket t hedhur supit, duke marr me vete
asgj t keqe.
Dane Gajtani hodhi xhaketn mbi sup dhe shikoi orn, si
t ishte mrzitur nga qndrimi i gjat me Ritn.
- Artificializm! - tha ai i zymt.
Rita ndjehej e fyer. Nuk i kishte ndodhur ndonjher q t
mos vinte posht nj mashkull me hiret e trupit dhe mendjes
s saj, me vshtrimet hipnotizuese prej magjishtareje, me sjell-
jet dhe thyerjet e ligjeve t moralit ambientues.
Ky hundlesh q dukej sikur ajo e plqente, qenka i
paprkulur. Njerz si ky, mendoi ajo, duhet t ken inate t
vjetra me tr botn dhe nuk din se kujt t'i vrsulen pr t
marr hak.
- Ju nuk dini me cilin t zemroheni! - tha ajo pas heshtjes
s tij.
- Hm! - bri ai. - Mua t gjith ju m jeni neveritur. T
gjith: akademikt, grat, drejtuesit, rrugt, qytetet,
kalimtart... Ngado shoh lajkatar dhe hipokrit q fshehin t
vrtetn, q mizerjen e quajn arritje, q ligjet absurde ekono-
mike e shoqrore i bazojn teorikisht pr t justifikuar varfrin
dhe pr t'i vn kto ligje e kto parime n vitrinat e dyqaneve n
vend t mishit, qumshtit, djathit dhe patateve... Xhungl lajka-
tarsh dhe gnjeshtarsh! N kt xhungl bni pjes edhe ju... sperm pr ta shpn n fshat. Ai do t nisej drejt monotonis
Dane Gajtani kto fjal i tha me z t lart dhe trhoqi
vshtrimin e tre-katr kalimtarve.
- Pr ju nuk jan moderne fjalt q dgjuat! Moderne pr
ju sht studioja e akademik Xheladin Apollonis dhe bajamet
e vajzs s tij t prera n Vjen; moderne pr ju sht regtima
e djemkave t lpir nga gjuha e mirqenies n Dajti, ku nj
kafe kushton pesdhjet lek t vjetra, sa dita e puns s fsha-
tarit, t mbetur me ahur shkret, ku nuk dgjohet asnj bleg-
rim deleje dhe pllitje lope. Lajkatar, rrenacak, q tunden
npr konferenca dhe sesione shkencore me anta t mbushu-
ra me fletushka kumtesash, q bien er myk mendimi dhe er
mizerie filozofie - vijoi ai, duke shtrnguar dhmbt.
- Mjaft! - thirri Rita dhe zuri vesht me duar.
Ai e la vajzn dhe filloi t apitej i gjat me kapele kashte
mrin q kishte ndaj t gjithve. As mendoi t kthente kokn
dhe t shihte Eitn, megjithse e mori me mend tronditjen e
saj. Por vrik e pushtoi nj pikllim e madje nj trishtim hiri. lu
rrotullua n mendje studioja e akademikut Xheladin Apollo-
nia, e mbushur me libra, dy lajkatart me korrespondenc
Sotir Kucka dhe Zyrap Kandari, t ngjashm n trup dhe n
mend dhe tri grat e kozmetizuara, arsyetimet pr ligjin the-
meltar ekonomik, gjykimin me mburrje pr operacionin e
bajameve n Vjen; iu kujtua dhe nj djalosh njzetetet vjear
q vdiq n fshat nga mungesa e serumit q do t'i shtinin n
gjak. Djalin e quanin Ilir, si e quanin Iliriana edhe vajzn e
akademikut. O Zot, pshertiu ai, kshtu do t jetojm?!
Ecte me xhaketn hedhur pas shpine dhe dukej sikur nuk
shikonte njeri, ecte npr nj zbrazti torieliane; q nuk kish-
te as shije, as er, as pamje. Ja, po piqeshin npr ara piperkat.
As vaj, as gjalp nuk kishte npr shtpit pr t'i frguar!
Fshatart e han mngjesin n fush me nj cop buk, duke e
prcjdl me uj me sheqer, apo me sherbet uthulle. Dhe kta
kndej bjn konferenca kombtare pr ligjin themeltar eko-
nomik, - mendoi ai.
N nj qoshe t rrugs e priste makina, q kishte marr
s halleve dhe derteve.

Nj dit para se t hapej Konferenca Kombtare Shkenco-
re, studioja e akademikut Xheladin Apollonia prsri ishte
mbushur me miqt e zakonshm. Ishin po ata dy antart e
imt me korrespondenc t Akademis, Sotir Kucka dhe
Zyrap Kandari; ishin po ato grat e tyre fytyrlmuara, Adeli-
na dhe Anifeja; ishte po ajo Rit me kokn lart e me pamjen
prbuzse. Akademikt ishin t qet dhe t lumtur, pasi i ki-
shin shkruar kumtesat dhe madje u kishin dhn edhe dorn e
fundit. Burrat rrinin mbi kolltuk kmb mbi kmb, lviznin
duart dhe prpiqeshin t zgjidhnin n bised fjal t menme
intelektuale, si civilizim, proces, kontestim, intole-
ranc, struktur, infrastruktur, procedur, konti-
nuitet... Kto fjal kishin dal mbi cipn e fjalorit t akade-
mikve veanrisht koht e fundit, kur Shqipria kishte filluar
t prplitej m shum se kurr ndonjher tjetr. Dhe, si
dihet, n prplitje e sipr n fillim dalin fjalt mbi cipn e fja-
lorit, ashtu si peshqit e vegjl mbi cipn e liqenit, kur ai fillon
e prplitet leht-leht nga nj puhiz fare e vakt. Fjalt mbi
kt cip dalin gati pa pesh dhe t japin prshtypjen sikur nj
fuqi e padukshme i shtyn nga posht pr t krcyer sipr. Me
daljen e tyre ato dika paralajmrojn, dika t padgjuar dhe
t jashtzakonshme. Prandaj nuk thuhet kot e famshmja
shprehje "n fillim fjala".
Pasi mbaronin fjalt e menme akademikt nisnin t ku-
vendonin pr vendet evropiane, q kishin vizituar, pr ekono-
min e tyre t prparuar dhe pr demokracin borgjeze dhe
hidheshin n ligjet ekonomike q veprojn n Shqipri dhe n
Evrop. E shihnin t udhs, pr hir t s vrtets, se ligjet eko-
nomike, veanrisht ai themeltari, n Shqipri jan n baza m
t shndosha se n Europ, pasi rrjedhin nga objektiviteti
marksist-leninist pr t pasur qndrueshmri mimesh dhe
pr t mnjanuar papunsin, q bhet gangren e pashruesh-
me n kapitalizmin e plakur.
- Planifikimi i prodhimit dhe harmonizimi i ecuris s deg-
ve t ekonomis jan arritjet m t mdha. Edhe natyra bn pla-
nifikim! sht nj harmonizim degsh! T marrim botn shtazo-
re dhe t shohim organizimin e saj. Kjo bot planifikon: sa femra
dhe sa meshkuj i duhen. Planifikimi shtrihet n llojet e specieve:
sa lepuj, sa arinj, sa ujq, sa mace, madje edhe sa minj i mjaftojn
nj territori t caktuar. Planifikimi i natyrs sht tepr i centrali-
zuar. Ka njerz q e vn n diskutim centralizmin. Hm! Pa
kt centralizm do t vrshonte anarkia n prodhim, do t vinte
inflacioni, q sht inondat mbytse pr ekonomin! - tha pro-
fesor Xhdadin Apollonia dhe ngriti lart gishtin me nj pamje t
hijshme prej dijetari, q ua merr mendjen veanrisht grave dhe
vajzave t kulturuara dhe t shtitura.
- Ua! Ku i gjen kto fjal, profesor! - u shkri Anifeja me
gotn e likerit n dorn e majme.
- Dhe sa hije i kan! - u mallngjye Adelina prtace me
gush t bardh si top dbore.
Kurse Sotir Kucka filloi t dridhej aq sa mezi e mbante n
dor gotn e konjakut, q e kishte br gati pr ta ngritur pr
shndetin e akademikut Xheladin Apollonia.
Akademik Xheladin Apollonia e vuri re:
- 'pate, profesor Sotiri?
- Sesi m erdhi! - tha Sotir Kucka i imt me gjoks dhe
fytyr nga akademiku.
- Hm! E di un nga i erdhi kjo dridhje! - tha profesor
Zyrap Kandari n mnyr enigmatike me pamjen e tij t ngja-
shme me t dhelprs.
Ngjashmria e njerzve me kafsht nuk sht ndonj gj e
jashtzakonshme. Ka njerz q u ngjajn arinjve, ka q u
shembllejn kuajve, ka q afrojn me hipopotamt, ka q
anojn nga ujqit apo luant. Kjo sht e zakonshme. Sotir
Kucka dhe Zyrap Kandari u shembllenin dhelprave,
megjithse nuk shquheshin pr zgjuarsi.
 - Sotiri nesr do t mbaj kumtesn pr planifikimin eko-
nomik, - tha Zyrap Kandari. - Ju profesor ia kujtuat kumte-
sn me mendimet q sapo shpreht dhe ai u tremb. I duket
sikur nuk e ka shkruar mir. Ndoshta, me fjalt q sapo para-
shtruat, i dhat ide t reja dhe tepr origjinale.
Akademik Xheladin Apollonia e nxori prpara gjoksin, i
ngrohur nga krenaria dhe i lumtur nga efekti i fjalve t tij.
- Vrtet? - pyeti ai.
Profesor Sotir Kucka e vuri gotn n tryez, duke u
dridhur dhe e ktheu kokn nga Xheladin Apollonia:
- Fatmirsisht vrtet! Ju shpreht nj mendim origjinal pr
planifikimin q bn natyra. Ky mendim do t'ia rriste vlern
dhe nivelin cilsor kumtess sime! Veanrisht trondits sht
krahasimi i planifikimit t ekonomis me ekuilibrin e natyrs.
He-he-he!... - dhe frkoi duart.
Xheladin Apollonis iu mbushn syt me lng, aq sa i fshiu
me gisht. Mandej vuri duart n ije si Lenini dhe qeshi me t
madhe. Nxori shamin dhe prsri fshiu syt, duke iu kthyer
Sotir Kucks:
- Kt mendim, profesor Sotiri, ta kam falur! Prdore si t
t vij pr mbar! Vetm kumtesa t t dal e pjekur, q t
nderosh konferencn dhe t mahnitsh dgjuesit.
Sotir Kucka u b me krah. Filluan t'i skuqeshin faqkat,
madje edhe qafa rreth jaks s bardh t kmishs. Pastaj iu
drodhn pakz buzkat e holla dhe nuk dinte sesi ta falende-
ronte profesor Xheladin Apollonin, q i dha nj ide me vlera
aq t larta. Ai prfytyroi seancn e konferencs, kur do t
merrte fjaln pr t mbajtur kumtesn; prfytyroi antart e
Byros Politike n presidium, personalitetet m t mdha t
vendit, kamerat e televizionit dhe mikrofont e radios dhe
rrodhi lngu i gzimit n gjith qenien e tij. Pa le pastaj kur t
dgjonin mendimin: "Madje edhe e madhja natyr bn plani-
fikim t padukshm!" Me siguri q pas ktij mendimi t figur-
shm, auditori shkencor do t mahnitej dhe do t'i bnte dhu-
ratn m t muar: duartrokitjen. Mandej n pushimin e
seancs do ta thrriste udhheqja n sallonin e veant pr ta
prgzuar: "Mendimtar t till na duhen".
Por shpejt kjo lumturi e prfytyruar u kmbye me nj trish-
tim real. Po sikur akademiku Xheladin Apollonia, q do ta
hap Konferencn Kombtare Shkencore, ta prdor kt
mendim n fjaln e tij t hyrjes? Dhe ai filloi t sjell n mend
disa raste, q vrtetojn pabesin e akademikut Xheladin
Apollonia. Nj her n kryesin e nj forumi ia lavdroi studi-
min Zyrap Kandarit, pastaj n nj sesion shkencor ia shau
haptazi dhe ashpr, duke ia hedhur posht.
- E? Thash gj? - pyeti Sotir Kucka i zgjuar nga prhumbja,
pasi kujtoi se prfytyrimet i kishte thn me z t lart.
Akademiku Xheladin Apollonia hapi kraht:
- Jo! Asgj nuk folt!
Rita, e motra e Sotirit, i hodhi t vllait nj vshtrim q e
fshiu si fshes me korrent. Nga buzt e saj shptoi nj fjal
fyese, t ciln mund ta kishin dgjuar edhe t tjert n studion
e akademikut.
- 'thua? - pyeti i vllai.
- Impotent! - prsriti Rita me z t ult, duke ia afruar
buzt prapa veshit t verdh si flet lakre.
Sotir Kucka u hodh prpjet. Kjo e paturpshme, mendoi
ai, prdor edhe fjal... ilegale! Gjithmon s'm ka dashur si
vlla. Edhe me Adelinn grindet si grifsh e keqe! Ksaj sno-
bejes'kam 't'ibj...
Pastaj burrat u hodhn n nj kuvend tjetr, q nuk kishte
hapsirn e t parit, por nuk ishte edhe pa interes. Dikush nga
ata e kishte par Dane Gajtanin n kryeqytet.
- Dhe me cilin e kishin par, do t thoni ju? - e nisi Sotir
Kucka.
- Po? - pyeti Xheladin Apollonia.
- Me drejtoreshn e Shtpis s fmijs! - shpjegoi Sotir
Kucka.
- Mos ka ndonj kopil atje ky Dane Gajtani? - tha Anifeja,
duke vshtruar me bisht t syrit Ritn.
Rtta hodhi flokt pas me nervozizm, duke ln t kup-
tohej se kto thashetheme nuk i plqenin aspak.
- Aman! 'na e kujtoni kt Dane! - tha prtacja Adelin
dhe prishi buzt e skuqura.
 Rita e vshtroi me prmim kt hamse dhe admiruese t
artit t kuzhins. Adelina e vuri re prmimin e t kunats.
- E di, q t trheq ky tip! - pshertiu ajo.
- M trheq! - tha Rita ftoht.
- Veanrisht hunda e tij e lesht... - tundi kokn me pr-
tim Adelina e majme.
- M plqen m tepr hunda me lesh se sa koka jote pa
tru, - ia ktheu Rita kunats dhe nj nerv iu drodh n faqen e
djathth pran hunds s bukur.
Ata q e dgjuan uln kokat dhe nuk dinin sesi t'i shma-
ngeshin ktij kuvendimi, Ndrsa Sotir Kucka u tremb. Ai kish-
te frik se mos plciste ndonj sherr mes dy kunatave, q shko-
nin si macja me miun. N qarqet shkencore m shum ia hidh-
nin fajin Adelins dhe e merrnin npr goj pr prtacin e saj
mendore dhe fizike, por kjo bhej shpesh me qllim pr ta ulur
figurn e Sotir Kucks, q nuk kishte mundur t gjente nj
grua intelektuale m t mir, q t harmonizonte me figurn e
tij prej shkenctari t dgjuar. Doemos, thashethemet ndikonin
n karriern e Sotir Kucks. Edhe helmi i ngadalt i tyre
ndikonte q ai t mos bhej antar i Akademis, por t mbetej
tr jetn me korrespondenc, "T'i lem pr nj ast kta deri n shtpi e kishte kyur gojn.
cmirzinj, mendoi Sotir Kucka. Atyre s'ke 't'u bsh! Po kjo
Rita 'krkon t nxjerr me prbuzjen e saj ndaj meje? Ajo
edhe me simpatin q shfaq ndaj nj hundleshi si Dane Gajta-
ni, mundohet t m ul dhe t m zhvlersoj, duke i ngritur
lart mendimet e tij rrebele dhe duke m quajtur mua t mykur
dhe steril. Rrite qenin t t haj shkopin! Un e kam futur q
t vogl n rrethe shkencore e letrare, n njerz t zgjedhur e t
qytetruar, n klube dhe n shtpi t kulturuara, ku mblidhet
ajka e shoqris. N sajn time i doli drojtja dhe turpi dhe fitoi
pavarsi mendimi. Ndonjher m trembte kjo pavarsi. Kisha
frik se mos bnte ndonj prok me profesor Xheladin Apo-
llonin, q e trhiqte aq shum n kuvendimet pr shkencn,:
pr historin, pr artin dhe pr civilizimet e reja dhe t vjetra.;
Pr nj koh ajo mbyllej n studion e tij, kur Neta ndodhej n
pun. Rrinin gjat pran e pran n kanapen e re dhe qlloniri
njri-tjetrin me vshtrime t dyshimta..."
Dhe Sotir Kucka nuk i harronte ato aste, kur e kishte gje-
tur t motrn n studion e Xheladin Apollonis t skuqur dhe
tne flok t shprishura. I kishte ardhur rnd dhe kishte br
sikur nuk i kishte vn re. Ishte turbulluar edhe profesor Xhe-
ladin Apollonia dhe mezi ia ngrinte syt Sotir Kucks. U kup-
tua q dika kishte ndodhur n mes tyre. Ndoshta nj dram e
vogl dashurie...
Nga hutimi Sotir Kucka kishte harruar se pr far kishte
ardhur. Kishte qndruar pak dhe i kishte br shenj Rits t
ngrihej. Akademiku i kishte lutur t rrinin pr drek, por ata
kishin trilluar nj shkak dhe kishin dal. Sotir Kucka, duke
dal n rrug, megjithse nuk kishte guxim t fliste hapur me
t motrn, nuk ishte prmbajtur:
- "Ka gjra n jet q... Gjra q domethn... Krkojn
frenim t vetvetes... Ti e kupton vet... Nj ast e huton nje-
riun. Logjika prmbytet nga vrshimi i ndjenjave. Pastaj vjen
pendimi..."
- "E un nuk pendohem!... Mua sot pr sot m plqen
profesori. Nesr nuk e di..." - i ishte prgjigjur Rita.
- "Kjo t bn t ulrish..." - kishte thn Sotir Kucka dhe
Ishte e kot t merreshe me Ritn. Do t merrte at q
mendonte ta pinin bashk gotn deri n fund.
Ajo hynte e dilte n studion e Xheladin Apollonis pa
drojtje, e pa turp. Grat e Sotir Kucks dhe Zyrap Kandarit
filluan t irrnin faqet e t pshpritnin pr Ritn e pacip
dhe pr akademikun e lajthitur n moshn pesdhjetvjeare.
Rita kt e ndjente. N fytyrat e Anifes dhe t Adelins kish-
te filluar t vihej re nj fshehtsi, q shprehej n lvizjet e
syve, n dridhjet e muskujve t faqeve dhe n krcimet e ce-
pave t buzve. Ato nuk hapeshin para saj dhe shtireshin
sikur nuk dinin asgj, por zbuloheshin her nga shenjat e
fytyrs, her nga kaprcimet q bnin n bised, kur vinte pa-
pritur Rita, her me pshertimat pa shkak dhe t stisura. E
gjith kjo shtirje e trbonte Ritn dhe mundohej ta thyente e
ta prishte, kur t gjente rastin m t mir. Kto bizele, q hi-
qeshin si ngjj ndershmrie, ajo i njihte nga flokt gjer n
thonjt. Kur rrinin t veuara nga njerzit, nga buzkat e tyrej
t lyera dilnin fjalt m t ulta e t t paturpshme pr gjith
pjest e trupit t mashkullit e t femrs, pr gjith lvizjet dhe
knaqsit trupore n shtrat, pr gjith format e organit t
gruas dhe t burrit, duke treguar anekdota dhe histori, sa
para tyre nuk jan asgj rrfimet e Bokaios n Dekamero-
nin e tij.
Nj dit Rita i zuri vettimthi n mes t nj kuvendimi ti
lakuriqt. Ato heshtn prnjhersh dhe filluan t lviznin:
syt dhe t pshertinin. - "Eh, bot i thnin! Eh!..."
Rita vuri duart n mesin e saj t holl si t grerzs s ko-
rrikut. Edhe fustanin e kishte t verdh n t limont me vija
t zeza me kafe si ngjyrat e grerzs.
"Vazhdoni... Pse i glltitt fjalt? Edhe nga glltitja e fjal-
ve njeriu mund t mbytet!" tha ajo.
Anifeja me Adelinn u bn trndafil n fytyr. "Eh! Ja, q
kemi edhe ne t fshehtat tona! Edhe fjala sht si femra. Nuk
mund t dal para do njeriu lakuriq".
"E, un dua t'i zhvesh fjalt. Kam menduar ta ndaj akade-
mik Xheladin Apollonin nga Neta e tij. Do t martohem me
t! Dhe ju do t lpiheni pas fustanit tim, se do t jem gruaja e
akademikut q ka n dor burrat tuaj!" tha Rita.
Anifeja me Adelinn n fillim hapn gojt, pastaj qeshn
me zor:
"Uh, mbamni se vdiqa! Ha-ha! Sa qesha!... tha Anifeja
duke prplasur pllmbt n gjunjt e majme.
Rita i hoqi duart nga mesi dhe u ul prball tyre n nj
kolltuk t veshur me pelie n studion e t vllait, ku rrall
hynte. Ishte nj ast zgjimi. Gjith trupi i saj dukej sikur
shkndijonte. Nse dikush padashur do ta prekte, mund t
digjej e tra duke shkreptir. Syt ishin zbardhur si nga tem-
peratura e lart q jep tifoja, ose ethet e gushtit.
"Ju jeni t prdala! Bni ajrogami! nderohi nat pr nat
npr ndrra. Po t'ju jepet rasti shkoni dhe ndjeni knaqsi
edhe me fshirsit e oxhakve, vetm tnos t'ju shoh njeri",
thirri ajo, duke dal jasht logjiks me sy t krcyer tej or-
bits.
E kunata, Adelina prtace, vari duart n t dy ant e
gjunjve t zbuluar nga fustani i holl. Dhe kur e ndjeu vsh-
trimin e Rits e trhoqi fustanin pr t'i mbuluar kofsht e
bardha, si para nj mashkulli t shthurur.
"Aman! Mos na kall datn!" tha ajo me prtaci.
Ndrkoh u hap dera e jashtme. Kthehej nga puna Sotir
] Kucka. Anifeja me Adelinn u uan duke ngritur fundet e fu-
staneve t tyre t zhubrosur nga qndrimi i gjat n kolltukt
e veshur me pelie. Fill pas tyre u ngrit edhe Rita me kokn
lart si t drenushs. Sotir Kucka i takoi ato n sallon dhe u
mrzit q ishin ngritur. Ai gjithmon kishte dshir t rrinte
pakz n shoqrin e femrave, t ndjente ern e tyre, vean-
risht t Anifes, gruas s mikut t tij m t afrt, Zyrap Kanda-
rit.
"Rrini, rrini!... tha ai, duke e hequr borselinn dhe duke
rrotulluar syt e vegjl si rruaza t zeza.
"U mallm, zoti Sotir! Edhe mua m pret Zyrapi. Bashk
dolt nga zyra?" tha Anifeja me prkdheli dhe me naze prej
lozonjareje.
"Bashk, si gjithmon!" tha Sotir Kucka me buzqeshje t
sinqert.
Anifeja ia shtrngoi dorn dhe doli. Rita shkoi n dhomn
e saj. Fill pas saj Adelina filloi pshpritjet me t shoqin pr t
kunatn, pshpritje q pr Sotir Kuckn nuk ishin t
panjohura. Ai e njihte mir t motrn, vetm e kishte peng n
zemr q ajo nuk po martohej. la kishte rnduar jetn n sht-
pi. Hija e saj futej n do vrim e skut t apartamentit.
Krijonte nj trishtim e nj ankth t uditshm edhe kur mun-
gonte, mjafton q ta dije q do t kthehej nga asti n ast.
Sotir Kucka kishte br mos q t'i gjente nj apartament e ta
largonte nga shtpia. Por asaj nuk i plqenin apartamentet q
i gjente i vllai. Ato her ishin larg qendrs s qytetit dhe her
t shmtuara, me mure t shtrembra dhe me tavane me
gunga...
Kto kujtime ia larguan Sotir Kucks mendjen nga studioja
e akademikut Xheladin Apollonia dhe nga astet kur mund t
plciste grindja n mes t s shoqes dhe t motrs.
 Dhe kur fillonte grindja e tyre, e gjith shtpia ishte n nj
tendosje t plot. T dyja mbanin kokn mnjan, ecnin me
duar n ije, afroheshin dhe e preknin njra-tjetrn me brryl t
heshtura. Ky ishte prologu i nj rituali, q n pamjen e par i
shembllente nj loje, apo fillimit t nj valleje popullore.
Sotir Kucka i vshtronte n heshtje me bisht t syrit dhe nuk
guxonte t'i qortonte, pasi ndonjher ato hidheshin kundr
tij, duke e quajtur t qullt, t krmillt e t dshtuar.
Pasi preknin me brryl njra-tjetrn, ulnin duart nga ijet
dhe ktheheshin ball pr ball. N fillim nuk flisnin. Shikohe-
shin pa lvizur syt me nj prmim t tmerrshm ndaj sho-
qja-shoqes, pastaj vinin prsri duart n ije, prshtyheshin dhe
shaheshin me fjalt m t lakuriqta dhe m t paturpshme.
Adelina i kujtonte Rits zbavitjet me akademik Xheladin
Apollonin dhe mbylljen e t dyve n studio me or t tra. E
quante bishtprdredhur, q u bn lajka profesorve pr t'u
dukur n mes t njerzve dhe pr t'u mburrur n elitn e krye-
qytetit si nj grua moderne. Mandej fillonte ta zhveshte dhe
t'ia numronte kockat nj pr nj: xhadi qimezez, sislpir,
vithecmbithur, qafkafshuar, shalshtrnguar... Ndrsa Rita
e vshtronte q nga lart me krenari t palkundshme:
"O Zot, ma mbyll gojn, q t mos shpenzoj fjalt e mia t
mueshme me kt injorante! O Zot, asnjher nuk kam qen
kurrnace! Kjo po m bn kurrnace ndaj gjrave m t shtrenjta,
ndaj fjalve! - dhe i kthehej t vllait, - ruaje kt thesar, Sotir
Kucka. Ky sht nj thesar mishi, nj thesar tulesh q vlejn pr
roston e shtratit tnd! Ti kt e ke marr pr mish shtrati!"
Sotir Kucka doli nga prhumbja. I kapuliti syt dhe vsh-
troi studion e Xheladin Apollonis. Ishte po ajo gjendje e ten-
dosur. Ndrkoh zonja e shtpis, Neta, u kujtua ta nxirrte
shoqrin nga gjendja e vshtir, duke prsritur me z t
lart disa thnie t Dane Gajtanit:
- Si i tha Anifes ditshkurtri, moj? I tha: "zonj, nuk t
lejoj t kullossh n leshin e hunds sime".
- Po profesor Xheladin Apollonis si ia bri, duke ia vn
gishtin nga pas?... - tha Rita me dorn para gojs pr t
prmbajtur t qeshurn.
Profesor Xheladin Apollonia bri sikur nuk dgjoi, kurse
Sotir Kucka kafshoi buzn duke e krcnuar Eitn:
-Rita!
- Profesor! - iu drejtua Zyrap Kandari akademikut Xhela-
din Apollonia.
-Po!
Ky Dane Gajtani me tr mend do t vij n konferenc?
- Ftesn e ka! - tha akademiku i menduar. - Ai dikur ka
qen kryetar kooperative. E hoqn pr marrzit e tij. Rebel!
- Mendon edhe t diskutoj, apo bn shaka! - pyeti prs-
ri Zyrap Kandari.
Sotir Kucka prpoqi buzkat:
- Nga ai do gj mund t pritet!
- Mundet, mundet! - pshertiu Xheladin Apollonia.
Rita shtrngoi ballin me dor. Asaj filluan t'i ziejn mendt
nga jehona e fjalve t Dane Gajtanit q i dgjoi at mbrmje
n rrug. Pr nj ast ajo u rrnqeth. Po foli me at gjuh n
konferenc, do t jet skandal! Kta matuf asgj s'din, men-
doi ajo, duke u hedhur nj vshtrim shkenctarve q flisnin
me hamendje pr Dane Gajtanin.
Grat filluan t uurisnin me z t ult, duke afruar kokat
e tyre t bukura pran njra-tjetrs. Flisnin dhe qeshnin leht
e t prmbajtura me duar para buzve, q vinin er t mir
nga parfumet e dyqaneve evropiane. Me siguri merrnin n
goj Dane Gajtanin dhe n t njjtn koh thumbonin Ritn,
simpatizanten e tij. Kurse burrat nisn t hapin gojn nga
plogshtia dhe t shikonin ort. Kjo do t thoshte se akrept e
orve vrtiteshin ngadal dhe plot prtim. Miniera e fjalve t
burrave tanim ishte mbaruar s shfrytzuari. Dihet q sa m
e pasur t jet miniera e fjalve dhe sa m e ethshme t jet d-
shira pr ta shfrytzuar, aq m shpejt i vrtit akrept zem-
breku i ors.
N kohn kur shkenctart shikonin ort dhe bheshin
gati pr t'u ngritur, tinglloi zilja e ders. Shkenctart pan
shoku-shokun, grat pshpritn me njra-tjetrn dhe larguan
kokat e bashkuara. Zilja e ders prishi unitetin e kokave t
tyre, si do t shprehej Dane Gajtani.
- Ai do t jet! - tha me pikllim akademiku Xheladin
Apollonia.
- Shih, obobo! - i ra ballit me pllmb Zyrap Kandari
dhe ia hodhi syt ngjashmris s tij, Sotir Kucks, pr t'i ln
t kuptonte se duhej t ngriheshin.
- Dihej q ai do t vinte n konferenc! - pshertiu Sotir
Kucka.
Rita u mnjanua nga grat, duke ndrruar kolltukun. Zilja
e ders asaj i tinglloi deri n fund t lukthit t gjoksit. Ishte
zilka e ankthit dhe njkohsisht e krshris pr ta par kt
njeri pr t dytn her.
Zilja tinglloi edhe nj her, m gjat se n fillim. Xheladin
Apollonia e vshtroi Netn, gruan e tij t shumdashur dhe t
shumndemar dhe i bri shenj:
- Po hape, t shkretn!
- Shko hapja vet. T duroj un dorn e tij nga pas! - tha
Neta duke treguar vithet e saj.
Adelina me Anifen uln kokat dhe filluan t qeshin
fshehurazi me z t ult. Kurse Eita rrinte e drejt n kolltuk
si nj bust me piedestal t ngritur dy pllmb mbi tok.
- Oh, Dane Gajtani! Ty sa t kishim n goj! - tha Xhela-
din Apollonia, me z t zgjatur dhe e prqafoi, duke e mbyllur
dern me kmb.
- Kujto qenin, dhe bj gati shkopin! - ia ktheu Dane Gaj-
tani.
- Ah, jo! Kujto mikun, dhe shtro sofrn! - qeshi Xheladin
Apollonia.
Dane Gajtani kishte veshur po at kostum t bardh dhe
kishte vn po at kapele t bardh kashte. Vese, pr udi, ai
kt radh grave iu duk m i gjat dhe me lesh m t rritur n
hund. Nga kjo habi ato vshtruan njra-tjetrn, pastaj ua
hodhn syt kpucve t tij, pasi kujtuan se mos i kishte rritur
takat. Po jo, ishin po ato kpuc!
Ai kaloi npr studio, i zuri pr dore me radh burrat dhe
grat dhe hoqi kapelen n shenj nderimi:
- Paski pak drit n studio! Kastile e keni ulur dritn pr
t krijuar ambient romantik familjar? Por kur drita sht e
pakt, sendet duken me prmasa m t mdha dhe njerzit m
t gjat, - tha Dane Gajtani dhe u ul pran Rits me kapelen e
kashts mbi gjunj.
Grat akrritn syt. E po ky sht djall! Vrtet, kur erdhi
radhn e par n studio, edhe pse ishte mesdit, ishin hapur
gjith dritat, pasi lexoheshin kumtesat. Prandaj Dane Gajtani
u duk m i shkurtr.
- Erdht t merrni pjes n konferenc? - pyeti Adelina
me nj z t but.
- Po! - tha Dane Gajtani shkurt.
- Jeni konsultuar me literatur ekonomike? - u b kurioz
Sotir Kucka.
Dane Gajtani ktheu kokn nga Zyrap Kandari, pasi kujtoi
se e pyeti ai. Atyre vrtet u shmbllente jo vetm fytyra, por
edhe zri.
- Un pyeta, - i trhoqi vmendjen Sotir Kucka.
- A, m falni! Po ju shmblleni kaq shum! Prse pyett?
- Jeni konsultuar me literatur ekonomike? - prsriti
Sotir Kucka.
- Pse, ka ndonj literatur t till n vendin ton? Un nuk
di t ket! Jam konsultuar vetm me literaturn q kan
shkruar dhent dhe lopt e fshatit tim!... - tha Dane Gajtani i
zymt.
N studio ra nj heshtje e tendosur nga nihilizmi i Dane Gaj-
tanit. S'piptinin as burrat, as grat. Ai me paturpsin e tij i
kishte fyer t gjith. Po veprat e akademikut Xhdadin Apollonia
nuk jan literatur ekonomike? Po studimet dhe artikujt e an-
tarve me korrespondenc t Akademis, Sotir Kucks dhe
Zyrap Kandarit, q prbjn vllime t tra, nuk qenkan litera-
tur ekonomike? Po veprat e udhheqsve?...
Athere kta burrat tan s'paskan br gj, - menduan
grat e nderuara. Ky Dane Gajtani jo vetm q na qenka i pa-
turpshm dhe cinik, por edhe nihilist mendjemadh. Me kto
i fjal ai e di ku shkon? Hm, shkon atje ku fjalosesh me
* ffluret... N burg shkon... U b ky t shaj do gj...
 N kt ast mori guxim t ndrhynte Adelina, me gjith jnotr shkenctari dhe si vajz q e joshnin qarqet e kulturua-
prtacin e saj mendore dhe trupore. ra. Prbuzja e ksaj bote nga Dane Gajtani, sipas Rits, shpje-
- Si s'paskemi literatur ekonomike! Po veprat e profesor gohet edhe me zilin e tij, q nuk ka mundur t hyj n portat
Xheladin Apollonis? e saj. I mbetur n provinc, ai merr hak ndaj bots s gjer t
- Zero! - ia preu ai shkurt. kulturs, duke e br at fajtore. Sipas Rits edhe kjo mund t
- U-u-u!... - u lidhn bashk zrat e burrave dhe grave. jet arsyeja e mrzis s Dane Gajtanit.
Dane Gajtani i ra me brryl Eits q rrinte pran tij. Dane Gajtani thithi me zhurm ajrin dhe e lshoi ngadal.
- Po ju pse s'bni u-u-u? Pastaj i kryqzoi duart n njrin gju dhe e ngriti pakz, duke
Rita nuk u prgjigj megjithse i erdhi mir q ai ktheu v- thn me vshtrim nga dritarja pa iu drejtuar njeriu:
mendjen ndaj saj. - Oh, 'njerz! Kan qejf t presin miq, t bjn buj kot-
- Nuk sht ashtu, xhanm! Shkenca jon ekonomike ka sie, t shtrojn tryeza! Nuk ka rndsi pr ta se 'prmban
nj fond t pasur, - tha Xheladin Apollonia. tryeza. Mjafton q t jen pjatat nga Evropa dhe t ken anash
- Nejse, kjo sht nj tem e ndrlikuar! - tha Sotir Kucka lug, pirunj dhe thika me shklqim verbues; t ken piceta t
q nuk donte ta thellonte konfliktin. palosura n form trekndshi, t bardha, me qndisma t
N t vrtet Sotit Kucks iu b qejfi q Dane Gajtani i holla; t ken kudka me kleka pr t kruajtur dhmbt; t
quante zero veprat e akademikut Xheladin Apollonia. Me ken gota t kristalta dhe para tyre kokrra kikiriku ose lajthie.
kto vepra t quajtura zero ai mburrej n konferenca e n Pjatat e tjera t mdha mund t jen edhe pa gj, t zbrazura,
mbledhje zyrtare, n gazeta e n ekrane televizori. Nuk kishte s'prish pun. T vocklat t ken kikirik, lajthi dhe arra! Dhe
presidiume q t mos ishte karrigia e tij dhe, ja, tani vjen nj dikush t merret me delikates me gostitjen dhe qerasjen.
dit nj Dane dhe e heq nga presidiumi. Po n t ardhmen sa sht vmendje e veant ndaj forms s vanitetit, q n shqip
Dane do t vijn? Kur dymij, tremij, katrmij Dane t br- do t thot kotsis. Oh, 'njerz! Kta merren edhe me
tasin zero, 'do t bj akademiku Xheladin Apollonia? - mbarvajtjen e lkurs! Me lkurn merren si me gojn. Goja
mendoi ai dhe frkoi duart duke qeshur: krkon mish, bulmet, zarzavate, pije... Lkura ka nevoj pr
- 'pate, Sotir? - pyeti akademiku Xheladin Apollonia. kremra, kolonj, t kuq buzsh, sapune e parfum, krkon
- Konkretizova nj mendim! - tha profesor Sotir Kucka edhe past e brisqe rrojesh. Por 'e pyet, nj industri e plot
duke frkuar duart. punon sot pr lkurn! N vendin ton ka snob q i josh kjo
Zyrap Kandari rrudhi vetullat se veprimet e mikut t tij iu industri. Kur shkojn jasht shtetit blejn t shkrett ndonj
duken sjellje prej t smuri psiqik. krem, ndonj kolonj, ndonj t kuq buzsh... Por kta snob
Kuvendimi tani nuk ecte. N rrugn e tij ishin hapur iprkasinelits...
gropa. Studioja e Xheladin Apollonis lngonte. Trupat npr Zyrap Kandari i bri me dor Xheladin Apollonis:
kolltuk her merrnin frym thell, her pshertinin, her ko- - 'thot ky, more! Pr 'art flet?
lliteshin dhe her kmbenin ndonj fjal t vakt, t thn me - Lre, le tflas,Zyrap, lre! Flet ai, flet!... - tha Xhela-
prtim me rrokje t ngrna npr dhmb. Dane Gajtani din Apollonia gjysm i prgjumur.
shtrngonte kapden n gjunj dhe her pas here shfrynte pr- - S'flet keq, pr kok t djalit! - tha Anifeja, dnke hapur
brenda pran Rita Kucks, q heshtte me trup t drejt n buzkat nga prgjumja.
kolltuk. Ajo i dinte mendimet e tij pr kt bot t prgjumur - Por nuk e dim se pr cilt flet! - tha Zyrap Kandari.
dhe pr kta njerz t fjetur, me t cilt lidhej prej kohsh si - Ja, ka njerz n bot, thot, - shpjegoi Sotir Kucka.
 Hundleshi i shikonte dhe nuk fliste. I vinte edhe trishtim
edhe gaz nga kto koka me vrima prpara: me sy, me vesh,
megoj...
Nga jasht dgjohej ndonj zhurm veture a kamioni. Era e
leht frynte perdet e holla nga dritarja gjysm e hapur. Qyteti
ende nuk kishte fjetur. Njerzit ecnin npr rrug. Dikush
brtiste, dikush kndonte e dikush thyente shishe npr mure.
Tek-tuk dgjoheshin vrshllimat e bilbilave t policve.
Akademikut Xheladin Apollonia i hapej goja...
Dane Gajtani ndjeu nj zbrazsi t thell. N studion e
akademikut Xheladin Apollonia t mbshtjell me gjysm
errsirn e rnd ai ishte i vetmuar pa lidhje me botn, pa te-
lefon, pa televizor, pa radio. Npr rrug lviznin vetm hije
pa form konkrete. M tutje hijet e Sotir Kucks e Zyrap Kan-
darit, prkrah hija e Rita Kucks, mandej hijet e Nets, Anife-
s e Adelins. Prball hija e madhe e Xheladin Apollonis.
Hijet flisnin me gjuhn e hijeve. Fjal pa shkronja, bashk-
tingllore dhe zanore pa tinguj. Hije! mendoi ai. Nga hijet a
mund t ket shkenc ku t konsultohesh?
- Hije! - tha Dane Gajtani me z t lart mes heshtjes.
- S't kuptova, - tha zymt Xheladin Apollonia.
- Nga hijet del shkenca-hije! Dhe un s'kam se ku t kon-
sultohem! - shpjegoi Dane Gajtani dhe kndoi nj kng:
M'u shfaqn n ndrr nja tri hije,
M morn hijet n nj guv,
Mflisntn g/uh mendurie,
Prmes kumtesave pa buk.
Mpshprisnin qindra her,
Dhe qindra her blegrinin
Pr mallin, vlern dhe mbivlern,
PrMarksin, Engelstn, Leninin.
U bra hije edhe un,
Ashtu si tri hijet e tjera,
Dhe koka ime, dreq o pun,
U mbush me vlera dhe mbivlera.
Kur m'u rndua kok e shkret
M tba nj hije ndaj agimit:
"O mik, ti vlern mbaje vet,
Mbivlern jepja Xheladinit"...
Rita lvizi nga kolltuku dhe tr nerva ngriti krahun dhe
lmoi me dor flokt e zez, madje shtrngoi edhe dhmbt e
vegjl. Dane Gajtani e mori me mend se vjershrimi i tij nuk i
plqeu ksaj njohse t arteve dhe n prgjithsi t vlerave shpi-
rtrore. Kto bejte sociale pr kt vajz ishin t papranueshme.
At e trhiqnin vargjet e metaforave paradoksale ekspresive.
Ajo edhe pr humorin vetm ndonjher kishte respekt. Ashtu
si gjith femrave humori nuk i plqente, pasi e quante shkalln
m t ult t artit. Shpirti i saj prirej drejt drams. Ah, drama!
Un e dua dramn tragjike, me nj fjal, tragjedin! Komedia
sht pr shijet e Adelins, - thoshte ajo kur vinte rasti dhe nuk
harronte t zinte n goj edhe t kunatn, prtacen Adelin.
Ajo ktheu kokn nga Dane Gajtani:
- Ju flisni prart, mos kini temperatur? Ju edhe kndoni
prart!
- Do t isha me faft flisja prart, por s'flas dot, ndrsa
kngt gjithmon prart kndohen, - tha Dane Gajtani, pas-
taj shtoi: - T trembi Marksi ty?
- Hesht! - urdhroi Eita.
Ndrkoh Neta lvizi nga vendi. Ajo kishte harruar ta qe-
raste Dane Gajtanin, pasi ishte hutuar nga fjalt e tij heretike.
Megjithat nuk guxonte t ngrihej e t sillte gotn e konjakut,
pasi kishte frik se duke ia shpn me vones, ai do t thoshte
ndonj fjal fyese n mjedisin e ksaj shoqrie kaq t nderuar.
Por m n fund ajo vendosi t ngrihej.
Kur e solli tabakan me pije, iu kthye familjarisht Dane
Gajtanit:
 - M'i mort mendt me thumbat tuaja dhe harrova t'ju
qeras.
- Ju prisni q un t ngrihem e t iki. Po ju harroni se
miku ikn vetm pas qerasjes! - tha ai dhe e ngriti gotn e ko-
njakut pa uruar njeri.
- E po ky t bn t skuqesh me zor, - tha Neta.
- far teme trajtoni n kumtes, - pyeti papritur Zyrap
Kandari me z t holl si nj tenor q shtrngohet duke knduar.
T gjith nuk do t donin t bhej kjo pyetje. N kohn
kur pritnin t shprndaheshin, ky Zyrapi i marr ngrihej dhe
nxiste nj diskutim apo m sakt nj zallamahi t gjat!
- Nuk e kam kumtes, por diskutim! - ia preu Dane Gajta-
ni duke kthyer gotn e konjakut pr t dytn her.
- Edhe diskutimi ka nj tem, - qeshi Zyrap Kandari.
- Sigurisht... - tha Dane Gajtani me prtim.
Ky mish i thar, mendoi ai, po m pyet nga lart, sikur un
jam nj nxns apo nj veprimtar si ata t vatrave t kulturs
dhe t muzeumeve t fshatrave.
Dy shkenctart e tjer, Xheladin Apollonia dhe Sotir
Kucka u lehtsuan. Me sa dukej po i vinte fundi mbrmjes,
pasi Dane Gajtani po iu binte shkurt pyetjeve, duke mos da-
shur t'u prgjigjej.
- E di q diskutimin tim nuk do ta pranoj njeri n konfe-
renc, por do t flas... - tha Dane Gajtani.
Njerzit filluan t zgjoheshin nga plogshtia. U bn ku-
rioz se 'kishte ndrmend t fliste ky gjataman, por asnjeri
nuk guxonte t'ia krkonte diskutimin. Mund t'ia krkonte
vetm akademiku Xheladin Apollonia, pasi ai ishte i ngarkuar
q do kumtes e do diskutim ta kontrollonte. Madje n qar-
qet shkencore at e quanin enzori i madh. Dhe ishte udi
prse nuk ia merrte diskutimin Dane Gajtanit. Mos vall kish-
te besim n zotsin e tij? A nuk e vuri re akademiku se
'mendim kishte ky nihilist pr shkencn ton ekonomike? Po
ta shpreh kt mendim edhe n konferenc ku do t futet
Xheladin Apollonia?
- Hi-lii? Ju do t diskutoni? Mos bni shaka? - tha Sotir
Kucka, duke ia afruar fytyrn e holl me pore si t mishit t puls.
Dane Gajtani s'u prmbajt dhe e zuri pr veshi, pastaj ia
prdrodhi pakz.
- Pse, si t dukem un, moj dhelpr e ligur?
Sotir Kucka e vuri dorn n vesh i shtangur. Xheladin
Apollonia ngrysi vetullat, i zymt si fundi i gjymit. Zyrap Kan-
dari uli kokn. Grat u skuqn. Vetm Rita rrinte drejt me sy
prpara.
- Ngrihu, Sotir, t ikim! - urdhroi Adelina.
- Ishte nj shaka pa t keq! Prit, Adelina! - tha Sotir
Kucka.
- Impotent! - prsriti Rita me vshtrim prpara.
Sotir Kucka e dgjoi fjaln impotent pr t tretn her
apo t katrtn her n kt mbrmje dhe e ndjeu veten t pa-
zotin pr t'i kthyer prgjigje s motrs dhe pr ta shar,
megjithse prbrenda zjeu i tri dhe mallkoi me nj zemrim
dhe nj urrejtje deri n prvlim t lkurs t trupit t tij t
imt. Me fjaln impotent Eita shante edhe profesor Xhela-
din ApoJlonin pas ftohjes me t. Hyrjet dhe daljet e saj t
shpeshta n studion e profesorit ran edhe n sy t Nets. N
fillin ajo nuk donte ta besonte q i shoqi i saj, njeri me autori-
tet n qarqet intelektuale dhe i njohur jo vetm n prmasa
kryeqyteti, por edhe vendi, t binte me dashuri n vjeshtn e
moshs s tij me nj vajz t re sa e bija. Prandaj fjalt e prha-
pura dhe thumbimet e trthorta t Anifes dhe t Adelins ajo
i merrte si thashetheme t thjeshta, ose si shaka pa t keq. Por
nj dit tek e pa t vinte n apartament, duke kujtuar se do ta
gjente t vetm Xheladin Apollonin, u bind se mes tyre
patjetr duhet t kishte ndonj histori. Eita, kryelart dhe
natyrshm, sikur t mos kishte t bnte me asgj t turpshme
ia dha dorn Nets dhe pa pyetur hyri drejt e n studion e
akademikut. Netn kjo sjellje e hutoi dhe e armatosi krejt.
Madje e bri q t mos u besonte thashethemeve. Sikur Rita t
kishte ndonj lidhje shpirtrore me Xheladin Apollonin do ta
shprehte n fytyr, n lvizje, n sjellje. Ndrsa kjo si t ishte
mashkull hapi dern e drejt e n studio. Rita at dit kishte ve-
ndosur t kpuste do fije q e lidhte me akademikun. Nga ai
ishte e lodhur dhe e mrzitur. E kishte kuptuar q ai donte ta
mbante si konkubin dhe n t njjtn koh t jetonte n har-
moni t plot me t shoqen. "Un", i kishte thn, "sikur t
isha nj intelektual i thjesht, do ta kisha ndar Netn dhe do
t isha martuar me ty. 't'i bsh! Fat i keq. Jam njeri i njohur
n t gjitha shkallt e shoqris. M njeh e gjith udhheqja e
shtetit, m njohin t vegjl dhe t mdhenj, si t isha nj aktor.
Dhe t njohur m kan br ekrani i televizorit, faqet e gazeta-
ve, presidiumet e mbledhjeve. Merre me mend se 'bhet n
shoqrin ton sikur un t ndahem me gruan! Skandal! N
shekullin e XIX kur njohja e personalitetit bhej me vshtir-
si, pasi mjetet e informimit publik ishin t pakta, nuk ishte v-
shtir t ndaje gruan. Athere ishte leht t dashuroje. Le t
sjellim ndrmend dashurin e Napoleon Bonapartit, Balzakut,
Gi d Mopasanit e me radh. Asnjeri nuk pshpriste. Kurse
tani, sikur t jetonte shrbyesi i Napolon Bonapartit dhe sikur
t bnte dashuri, do ta merrte vesh dhe do ta pshpriste
gjith Franca, pasi do t zhurmonte televizori dhe do t brti-
snin miliona faqe gazetash... Ndrsa n vendin ton dashu-
rin kuadrot e paguajn shum shtrenjt..."
Pas ktij monologu Rita as e kishte ulur kokn. uditej me
besimin e tij kaq t madh n vetvete. Asaj as q i kishte shkuar
n mend q t'i krkonte ktij burraveci t linte gruan dhe pas-
taj t martoheshin bashk. Edhe dy pulave budallaqe Anifes
dhe Adelins u kishte thn sa pr snobizm q do ta ndante
Xheladin Apollonin nga Neta. Pastaj e kishte vshtmar me
neveri akademikun, ishte ngritur dhe kishte dal nga studioja
e tij, duke thn npr dhmb:
- Impotent!
Duke dal, ishte prplasur padashur me Netn dhe ia kish-
te rrzuar tabakan dhe konjakun q po e sillte n studio pr
ta qerasur.
- Uh! - kishte br Neta.
Rita ia kishte hedhur syt me prmim dhe i kishte pshp-
ritur me z t ult:
- Mos ki dyshim, pul pularie, yt shoq sht i paprekur,
nuk ta merr njeri!... dhe kishte dal nga apartamenti.
- E marr! - kishte thn Neta e liruarfillpas daljes s Rits.
Edhe pas ksaj ngjarjeje lidhjet e Apollonve dhe Kuckave
nuk u shkputn. T dy familjet hynin dhe dilnin si m par,
me to si gjithmon bashkohej edhe Zyrap Kandari me t sho-
qen. Kjo bnte q t shuheshin thashethemet e vjetra dhe t
lindnin t reja t paparashikuara.
Sotir Kucka, pr disa aste i prhumbur, u kujtua t frkoj
llapn e veshit q ia kishte shtrnguar Dane Gajtani. Ai vrtet
ndjeu dhimbje dhe filloi ta urrej Dane Gajtanin e paedukuar,
megjithse n sy t t tjerve gjestin e paplqyer t ktij
hundleshi e quante si nj shaka.
- Impotent! - pshpriti Rita pr t vllan me vshtrim
prpara.
Dane Gajtani e dgjoi dhe bri me dor me mosprfillje.
Kto atij i dukeshin skena kotsie pa vler, skena ndrrash t
njerzve t zvarritur mes plogshtis. Pastaj ai u hodh n
temn e diskutimit t tij.
- Q t bindem edhe un n se vlen ky diskutim po ia jap
Xheladinit t'i hedh nj sy! - tha ai me prtes.
Mandej futi dorn n xhep, nxori nj tuf letrash t
shkruara, u ngrit dhe ia dha Xheladin Apollonis. Akademiku
u vrenjt jo m shum nga prtesa pr ta lexuar, se sa nga vsh-
tirsia e vlersimit t ktyre letrave t prera prgjysm. T
tjert u bn kurioz dhe filluan t ndiqnin nuancat e
shprehjes s fytyrs s akademikut tek lexonte.
Akademiku lexoi frazn e par dhe i bri shenj t shoqes
t elte dritn e madhe. E gjith studioja vettiu. Nn dritn e
plot u zbuluan tr sendet e imta dhe skutat deri tani t err-
ta. Npr raftet e biblioteks, n vendet e zn nga librat, fi-
lluan t duken kukullat e vogla, guralect e rrumbullakt,
vazot e miniaturta, guackat e detit e samart e krmijve, q
profesorit ia kishin dhuruar npr konferenca kombtare e
ndrkombtare.
Dane Gajtani i vshtronte kto suvenire dhe sillte ndr-
mend shtpin e vet n fshat me at tryezn n mes t
dhoms, me ata kolltukt standarte ans mureve, me ato foto-
grafit t prera nga revista Ylli t varura n mure nga e ma,
me at radion e vjetr kineze me etiket shqiptare dhe evro-
piane Mimoza dhe i vinte pr t pshertir. Por kishte edhe
smir. T dy me akademikun ishin nga nj fshat dhe t dy t
pabarabart...
Profesor Xheladin Apollonia, duke lexuar diskutimin e
Dane Gajtanit, dalngadal filloi t vrenjtej pastaj t lviz
supin, mandej t djersij. N astip kur djersiu, i la flett dhe
nxori nga xhepi shamin t fshij ballin. Dy shkenctart e
tjer e pren frymmarrjen, ndrsa grat nisn t jerrin faqet
fshehurazi. Rita shikonte drejt e heshtur. N vshtrimin e saj
ndjehej nj indiferentizm i ftoht, i stisur dhe i panatyrshm.
Akademiku Xheladin Apollonia, kur arriti aty nga mesi i
diskutimit, i la flett n tryez dhe prplasi mbi to pllmbn.
- Me t vrtet me kt diskutim do t shkosh n konfe-
renc? - pyeti ai dhe i ndali gjat syt n fytyrn e rrept t
Dane Gajtanit.
- Sigurisht... - tha Dane Gajtani pa u lkundur.
Xheladin Apollonia mori letrat nga tryeza, i tundi n dor
para t gjithve dhe ngriti zrin:
- Ky sht nj skandal i vrtet! Kjo sht zhytje me kok e
me kmb n pellgun e ekonomis kapitaliste! Jo! Jo! Un
nuk mund ta lexoj m tutje kt, kt paskuil, kt shtremb-
rim, kt, kt, kt shkelmim t ligjeve tona ekonomike, t
parimeve marksiste-leniniste, - thirri ai me t madhe dhe pa-
pritur vuri dorn n gjoks, u kput e ra n karrike, duke
shprndar me njrn dor letrat n tryez.
U ngritn t gjith t shqetsuar. Neta vrapoi duke lebeti-
tur:
- 'pate Xheladin! 't'u desh t lexoje fletushkat e nj t
menduri! - dhe u mat t'i merrte flett e shprndara n tryez
e t'i griste, por n ast u ngrit Dane Gajtani.
- Larg duart ngaflette shkruara! - thirri ai dhe i mblodhi
t gjitha nn vshtrimin prmues dhe t egr t shkenctar-
ve dhe grave t tyre t shndetshme dhe t lumtura.
Akademiku Xheladin Apollonia e oi ngadal kokn e
rnd dhe t thinjur, i vshtroi me dhimbje nj nga nj fytyrat
rreth tij, si nj njeri q vinte nga nj bot tjetr, buzqeshi pak
dhe blbzoi:
- Ah, m kaloi... Ishte nj tension nervor.
E shoqja duke \ br fresk me nj freskore kineze si bisht
palloi, i lutej:
- Lali, aman t keqen, t thrresim doktorin...
- S'sht nevoja, e dashur! Pa panik!... - bnte me dor
akademiku Xheladin Apollonia me nj buzqeshje t smur,
por me ndjenjn e plot autoritare.
Miqt e tij t prvuajtur dhe t dhimbshm, tr vanitet
miqsie intelektuale, u uln, duke ln pas pshertimat e gjata
t nj sentimentalizmi teatral. As ata, as akademiku i famshm
nuk ia hidhnin syt Dane Gajtanit q rrinte n kolltuk indife-
rent me kapelen n gjunj dhe me fytyr prball Xheladin
Apollonis.
Si sht e mundur, mendonin kolegt, q nj hi njeri t
fyente dhe t shqetsonte kokn shkencore t kombit, akade-
mikun Xheladin Apollonia, krahun e djatht t udhheqjes
dhe prfaqsuesin m t nderuar t Republiks n konfere-
ncat ndrkombtare? Dhe ky hi njeri i pafytyr paska guxim
t rrij akoma n kolltuk pa u zverdhur dhe pa u skuqur!...
- Po far ka shkruar vall n atofletushkat katranosura?
- i pshpriti Zyrap Kandari n vesh kolegut t tij t ngjashm
Sotir Kucks.
Sotir Kucka mblodhi supet dhe zgjati prpara buzt e
mbyllura. Atij vettimthi i shkuan mendt n pabesin e aka-
demikut Xheladin Apollonia. Dane Gajtanin Xheladini e kish-
te shok fmijrie dhe ia zhveshi lakuriq diskutimin e shkruar,
duke e shar prpara njerzve gati t panjohur. Dhe kuptohet
pse e bri kt. E bri nga frika! He, he! Kur t ngrihet t di-
skutoj Dane Gajtani, ne ta dim q Xheladin Apollonia ia ka
shar q m par diskutimin. Athere, i thot udhheqjes:
"un ia drmova diskutimin Dane Gajtanit, kur ma dha sho-
qrisht t'ia lexoja. Pr kt jan dshmitar akademikt Sotir
, Kucka dhe Zyrap Kandari bashk me grat e tyre."
Akademiku Sotir Kucka e ledhatoi me pllmb veshin e
[skuqur, pastaj frkoi instiktivisht duart dhe ia hodhi syt Xhe-
feladin Apollonis. Ksaj fytyre nuk i zihet bes, mendoi ai dhe
ipshertiu.
 Dane Gajtani, i huaj mes t njohurve, vshtroi nj her'
rreth mureve me rafte librash, i ngriti syt n tavan, mandej
mori kapelen e kashts nga gjunjt e tij t gjat dhe u ngrit, i
pandjekur nga asnj vshtrim. Le ky Sotiri q u zu pr veshi,
por kta 'kan q s'm'i hedhin syt? - pyeti ai me vete.
Pr at nuk ishte e panjohur kjo gjendje shpirtrore, kjo
pamje e ktyre njerzve dhe e ktyre mureve t heshtur dhe
kjo vetmi n kohn e largimit, kur askush nuk t prcjell dhe
askush nuk t jep dorn. Po, po! N kohn kur bhej tufzimi
i bagtive npr fshatra, kur shkonin e vinin t deleguar nga
qendrat dhe rrethet pr t'ua mbushur mendjen bujqve se
bagtit nuk duhej t'i mbanin npr shtpit e tyre, por lypsej
t'i dorzonin n kooperativ, ai, Dane Gajtani i marr,
kundrshtoi. Mblodhi fshatin n sy t deleguarve dhe tha:
- Po t'i hiqni lopt nga shtpit dhe t'i futni n pronn e
prbashkt, do t vdisni. Nuk do t keni as qumsht, as
djath, as gjalp, as gjiz. Do t ktheheni n blers t thjesht
apo m mir n lyps. Jan gjepura ato q thon t deleguarit
se do t'ju mbaj me bylmet kooperativa. Lopt q do t dor-
zoni ju n kooperativ do t kthehen n shterpa dhe do t
ngordhin. Ju nuk do ta ndjeni m ern e gjalpit n tigan. N
oborret tuaja nuk do t dgjohet m dybeku, prandaj men-
dohuni mir para se t jepni lopt. Ky do t jet hapi i fundit
drejt varfris...
Mes fshatarve u b nj heshtje varrimi. T gjith uln
kokat dhe trazonin me gishtrinjt dhe me kleka kpuct dhe
opingat apo dheun ku ishin ulur. Kjo ndodhi n fillim. Pastaj
u ngritn shtat a tet nga fronti, nga gruaja, nga rinia apo nga
partia dhe filluan t brtasin:
- Do t'ia falim lopt partis! Pr at ne jemi gati t falim
jetn, jo lopt! Do t shptojm nga bajgat. Fmijt tan nuk dhe tha se do gj do t marr fund po t tufzohen lopt.
do t merren me bagtit, por me shkolln. Do ta bjm fsha-
tin si qytetin. Kryetari yn gnjen, kur thot se do t vdesim:
pr nj pik qumsht. Socializmi nuk le t vdes njeri...
T deleguarve pas ktyre fjalve u ndritn fytyrat. Njerzit
tani jan t brumosur ideologjikisht dhe nuk bien viktima t \
provokatorve t till si Dane Gajtani, q shkel bukn e Parti- \
s, q socializmi i dha shkoll dhe e bri kryetar t nj ekono-
rnie tmadhe dhe...
M i moshuari dhe m i shquari n prgjegjsi i t dele-
guarve u ngrit, rrudhi ballin plot mendime, nxori gjoksin dhe
zgjati prpara krahun. Tryeza e mbuluar me nj beze t kuqe
u tund n sheshin para shtpis s kulturs dhe u prmbys
kana me uj nga lvizja nervoze e t deleguarit t shquar.
- Vllezr, - tha ai, - heqja e bagtive nga oborret vetjake
dhe futja e tyre n pronn kolektive u prit si sihariqi m i
madh q dha Partia n t gjith vendin. Tufzimi i lopve do
t sjell lumturi. Ja se 'shkruan nj nga poett tan t shquar:
Tufzim
Ng/ttje n shkdln e lart t qiellit,
T qiellit pa re komunist,
Pastrim ndrgjegje nga vetjakja pron,
Vrshim lumturie dhe drite sigurisht
Por m shum ngritje drejt s ardhmes son.
Un ju bj thirrje q ju, vllezr, t shprehni patriotizmin
tuaj si dje n luft dhe t prqafoni pa rezerv tufzimin. Mua
m vjen keq, q shoku Dane Gajtani t shpreh mendime prej
dezertori revizionist, n nj koh kur uniteti i popullit sht i
elikt dhe Shqipria shkmb graniti.
Megjithat fshatart nuk i ngrinin kokat. Dane Gajtani e
ndiente se ata nuk donin t'i jepnin lopt. Fshatari kur nuk paj-
tohet me dika, nuk flet, vshtron tokn dhe e kruan at me
klek, ose, fut dorn n lukth t shpins dhe me kok
mnjan mundohet ta kruaj sa m thell.
Nga mesi i fshatarve u ngrit nj burr nja pesdhjetvjear
Fshati do t prishet dhe njeriu do t prishet. Do t kthehemi
n nj rac tjetr, q nuk do t na njoh Ballkani. Do t
shkruajn libra pr ne dhe do t mundohen ta gjejn se si e
ndryshuam racn, far ilae pim, far shartime bm n f-
mijt. Do t kthehemi n gozhumel t till sa t llahtarisim
Ballkanin dhe kur t na pyesin: "udi, si u kthyet n gozhu-
mel, ju q ishit raca m e mir e Ballkanit", ne do t'u - Pr t tjert, jo pr ty! - tha Dane Gajtani me ngadal
prgjigjemi: dhe iu duk sikur ajo i buzqeshi.
- T dashur ballkanas, ne u kthyem n gozhumel se ja la bri me kok miqve q heshtnin pa vshtruar njeri dhe
falm lopt qeveris! doli pa derdhur asnj fjal nga buzt e tij t trasha.
Ktu plasi nj gaz i padgjuar. Njerzit mbanin duart n ije Studioja e Xheladin Apollonis u lehtsua nga pesha q
dhe prkuleshin deri sa u zinte balli n tok. mbante.
- Nuk duam t kthehemi n gozhumel! Nuk i japim - Iku, mo? - pyeti akademiku me syt n tryez.
lopt! - thirrn t gjith. - Iku pa br z! - tha Zyrap Kandari.
T deleguarit u nxin. Dane Gajtani gati sa s'qante (nga - Hi-hi! Do t'ia ndjejm zrin nesr n Konferenc, - tha
pajtimi i fshatarve me mendimet dhe dshirat e tij). Atij i vr- profesor Sotir Kucka duke frkuar veshin e skuqur.
shoi nj val e nxeht malli pr njerzit, pr thrrimet e dheut, - T dhmb, mo? - pyeti akademiku Xheladin Apollonia.
pr fijet e barit, pr flett e pemve, pr rrkezat e ujit buz - E, nj shaka ishte! - tha Sotir Kucka dhe u mundua ta
arave. besonte edhe vet se shtrngimi ishte nj ndr shakat e Dane
At dit fshatart nuk i dhan lopt. M von u bn edhe Gajtanit.
mbledhje t tjera. Erdhn sekretar t Komitetit t Partis, - S'do mend, qe shaka, - pohoi shembllimi i tij, Zyrap
ministra e zvendskryeministra, deri sa u duk se ua mbushn Kandari.
mendjen. Pastaj e detyruan Dane Gajtanin t bnte autokri- Rita nuk e fshehu shprehjen e thart t fytyrs ndaj t v-
tik, por nuk pranoi, athere e shkarkuan nga posti i kryetarit llait t saj t lkundshm dhe t qullt, t atrofizuar n trup
dhe e vun bari dhensh. Katr vjet t tra ai brodhi kodr m dhe n mendime.
kodr e mal m mal me krrab n dor i vetmuar, pasi njerzit
kishin frik t'i afroheshin ngaq ishte hapur fjala se do ta arre-
stonin. Dhe vrtet disa her e kishin thirrur n degn e
brendshme, duke e pyetur se me 'njerz kishte folur kundr
kolektivizimit dhe se nga i kishin lindur paknaqsit. Madje i
kishin br edhe kontroll n shtpi pr t'i gjetur ndonj doku-
ment t shkruar. Pr udi t udirave i kishin krkuar t
dhna edhe pr akademikun Xheladin Apollonia, duke e pro-
vokuar pr t folur keq ndaj tij. Dreqi e merrte vesh se 'plane
kishin!
Por Dane Gajtani shptoi pr mrekulli. Pas katr vjetve e
emruan si veteriner n fshatin e tij. Dhe tani i qenksh shkre-
pur t mbante dhe nj diskutim n Konferencn Kombtare
Shkencore! Ah, 'i marr qenksh ky Dane Gajtani!
I vetmuar n shpirt ai qndroi gjat n kmb n studion e
Xheladin Apollonis. Mandej ia dha dorn Rits, duke ia
shtrnguar fort, aq sa ajo shtrembroi fytyrn nga dhimbja.
- Skandaloz! - pshpriti ajo duke e par drejt e n fytyr.

Ditn e hapjes s Konferencs Dane Gajtani u ngrit hert,
n astet kur kurrizi i Dajtit merr ngjyrn e s kuqes s vezs
s pulave t shtpis. Pulat e pularive shtetrore, mendoi ai, n
dritaren e dhoms s hotelit, t verdhn e tyre e kan t zbeht
e t limont, si fytyrn e akademiku Xheladin Apollonia. Dhe
ai filloi ta rikrijoj fytyrn e mikut t tij. N kt rikrijim vuri re
dika q nuk e kishte dalluar n takimet me akademikun. Ki-
shin t dy nj mosh, por ndrsa Dane Gajtani flokt i kishte t
zinj, Xheladin Apollonia i kishte krejtsisht t thinjur dhe
dukej shum m i vjetr dhe m autoritar se ai. Dihet, mendoi |
Dane Gajtani, un nuk shoh ndonj ndryshim n mendjen 1
time me kalimin e viteve! sht po ajo mendje e njzet, pes-
mbdhjet, apo dhjet vjetve t shkuar. Rita Kucks kt ia
thash me shaka, por sht e vrtet. Edhe flokt m kan
mbetur si dikur, edhe kraht, edhe kmbt... Pastaj vuri dorn
n hund. A, po! Edhe leshi i hunds... Ktu ai filloi t qesh
n dritaren e hotel Pezs prball Dajtit me ngjyrn e s
kuqes s vezs s pulave t shtpis. Mandej e pushtoi nj
mrzi. Kujtoi mbrmjen n studion e akademikut Xheladin
Apollonia. Nuk e merrte me mend se 'ishte gjith ai trbim
pas leximit t diskutimit t tij. Mos njerzit kan harruar t fla-
sin qet dhe shtruar? Nj mendim i quajtur i gabuar, pse
hidhet posht me egrsi e t brtitura si nj krim? Shkenca ka
nj moral. Ku shkoi ky moral? A mund t brtas shkenctari
si gardian burgu? Me kt moral idet zyrtare nuk mbrohen
me diskutim, por sigurohen me roje, ndrsa idet kundrshtare
hidhen posht kategorikisht dhe burgosen.
Ai e krahasoi studion e akademikut Xheladin Apollonia
me auditorin e konferencs. Studioja e akademikut sht nj
got ver, auditori i Konferencs sht nj fui nga ka dal kjo
got...
E provova me studion cilsin e ksaj vere... sht m e
udhs t mos e nxjerr nga xhepi diskutimin. 'm duhet t
shkoj si cjapi tek kasapi! - tha me vete dhe i hodhi nj vsh-
trim ftess s Konferencs Kombtare Shkencore. Mbi Dajt
tani ishte ngritur dielli i tri i kuq, si fytyra e nj fshatari t
ushqyer mir n tetor. Dane Gajtani veshi xhaketn e bardh,
mori mbi tryez ftesn dhe kapelen e kashts dhe doli. Ishte
fund qershori dhe dita do t rritej mes nxehtsis. Q n
mngjes, kur kjo dit ishte ende fmij, ndjehej vapa e ardh-
shme e padurueshme, q do t ngathtsonte dhe prgjumte
kryeqytetin, q do t'i zhyste mendimet n zhegun e dendur.
Por edhe pa kt vap mendimet kan qen n zheg, t fjetur
n gjumin prtac, q s'guxonte njeri t'i zgjonte, - mendoi
Dane Gajtani duke dal n rrug e duke ndjer afshin e thart
e t ngroht t asfaltit.
Mdyshja e tij, ta mbante apo t mos e mbante diskutimin,
ende prpelitej n muret e gjoksit t vet t gjer. Meq kishte
ende dy or deri sa t fillonte Konferenca, mjaftonte koha pr
t'u menduar pr rrugn q do t merrte diskutimi. Mbi t
gjitha tani atij i duhej nj kafe e fort dhe nj mik i mir pr t
kmbyer ndonj fjal. Etja pr kafen dhe pr fjaln vjen pas
heshtjes s nats, pas kuvendimit me vetveten, pas mrzis
monotone, dhe pas krijimit t zbrazsis n gjoks. Zbrazsia
ka nevoj t mbushet. Dhe at e mbush fjala.
N kafe Tirana kishte vetm tre-katr t moshuar,
klient t prhershm, q pasi kishin br pazar duke qndru-
ar n radh nga dy or, ishin kthyer t preheshin dhe t pinin
dika. Ai asnj nga ata nuk njihte dhe u ul i vetmuar n nj
tryez n qoshe. Vuri kapelen e kashts n gjunj si e kishte
zakon, dhe nxori diskutimin nga xhepi pr t'i hedhur vshtri-
min e fundit. Pr kt diskutim nuk ndiente as gzim e as
emocion, prve nj ankthi t turbullt.
Kur i solln kafen, ai ngriti kokn dhe pa Ritn tek qn-
dronte krah kamarierit. Kjo ishte nj e papritur e kndshme.
Para saj flett e diskutimit t tij u bn akoma m t zbehta
dhe i futi n xhep, duke i zhubrosur, si letra t gjetura rast- gjat. Vuri duart nga t dy ant e koks me brryla t ngulur si
sisht n truall. dy hunj n tryezn e vogl t rrumbullakt dhe pshertiu the-
Rita u ul prball tij. Qeskat nn syt i kishte pak t fryra, ll:
sikur t kishte vuajtur nga veshkat dhe t kishte kaluar nj - Kur u ngrita n mngjes dhe pash kurrizin e Dajtit me
nat pa gjum. Megjithat nuk e kishte humbur gjallrin. ngjyrn e t kuqes s vezs s pulave t fushs, jo t pularive
Krkoi shpejt e shpejt kafe e cigare, grmoi n ant pr t shtetrore, mendova t mos merresha me diskutimin dhe t
gjetur kutin e shkrepseve dhe shamin e dors dhe filloi ta kthehesha n fshat. Pastaj m'u prish mendja. Do ta mbaj...
pyes Dane Gajtanin se si e kishte kaluar natn dhe nse ishte Vajza e vuri natyrshm dorn e saj mbi t tijn dhe e mbajti
mrzitur pas konfliktit n studion e akademikut Xheladin pr nj ast t pa lvizur, mandej e ngriti dhe e vuri prsri.
Apollonia. Cigarja e saj n shpuzore kishte zgjatur cilindrin poroz t hirit.
- Kemi qen shok shkolle. Nuk e prisja sjelljen e tij t - Profesori mbrm, pasi u largove tha se diskutimi yt ishte
pahijshme, - tha ai dhe vuri n buz filxhanin e kafes. krejtsisht i gabuar, madje antiparti...
Edhe Rita e ngriti filxhanin e saj dhe pastaj ndezi nj ciga- Dane Gajtani qeshi me zor.
re, duke e vshtruar me bisht t syrit Danen. - Me ton t lart foli?
- Dhe mendon ta mbash sot diskutimin? - N tonin e - Nuk sht pr t qeshur! Profesori e tregoi npr mjegull
pyetjes s saj nuk ndjehej dshira q Dane Gajtani t fliste n prmbajtjen e diskutimit dhe tha se po t mbahet e prish tr-
kt konferenc. sisht atmosfern e Konferencs. Me sa kuptova ai do t bj
Dane Gajtani e vrtiti n dor filxhanin e kafes me nj mos q mos t ta jap fjaln. Prandaj, sa t bhesh grindavec
buzqeshje t smur. ose qesharak, m fisnike sht q t heqsh dor... - tha ajo.
- Mund ta mbaj... Zakonisht arrat e krimbura thyhen leht... Ai heshti pr nj ast. Mori nga gjunjt kapelen e kashts
Rita e shkundi hirin e cigares n shpuzore. dhe filloi ta shikoj, duke e vrtitur n duar sikur t krkonte
- Po sikur t heqsh dor? ndonj vend t shqepur e t grisur n streht e varura t saj.
Ai e la filxhanin dhe e shtyu n buz t tryezs, pastaj ia Kto vrtitje e mrzitn dhe e nevrikosn Ritn. E po ky
afroi Rits gojn n vesh dhe.i kndoi ngadal: qenka maniak pas ksaj kapeleje, mendoi ajo, por nuk foli.
- Ju do t vini n Konferenc? - pyeti ai pa i ngritur syt
Jamflutur e nats rreth llambs nga kapelja.
Rreth llambs se drita mfton - Konferenca nuk ka lidhje me mjeksin, ku punoj un,
Dhe prap e rrmbyer prej' nats, por Sotiri m ka gjetur nj ftes, - tha ajo.
Kur digjem dhejeta mbaron. - Athere diskutimin do ta mbaj...
Rita e kuptoi se kto fjal nuk kishin t bnin fare me di-
Prhumbur uditem me veten: skutimin, por me simpatin q ai shprehte ndaj saj dhe,
Me natnjetoj dhe pastaj megjithse n to ndjehej nj shaka e leht, i erdhi mir. Ky
Mrztiem dhe drits i kthehem njeri i vshtir, sipas mendimit t saj, kishte filluar t zbutej.
Q shpirtin ta vdes afr saj. N kafe hyri Sotir Kucka me borsalin dhe kostum ngjyr
hiri, i shtrnguar me nj gravat t kuqe me pika t zeza. Po
Dane Gajtani pas ksaj, q vet e quante kng, heshti pr vinte ora e hapjes s Konferencs dhe ai ishte kthyer t pinte
disa aste, t cilat n kt rast mund t dukeshin si nj koh e nj kafe. I hodhi nj vshtrim s motrs, pastaj i bri me kok
Dane Gajtanit, duke hequr borsalinn n shenj nderimi. Rita
i bri me dor dhe e ftoi t ulej rj tryezn e tyre. Megjithse
nuk donte t rrinte me Dane Gajtanin, iu bind s motrs.
- Mos u trhiq, mbaje diskutimin! Shkenca krkon guxim.
Pa gabime s'ka shkenc. Profesor Xheladin Apollonia sht
personalitet me vlera t mdha. Por... - tha ai dhe nuk e
vazhdoi mendimin, pasi erdhi kamarieri.
- Nj kafe pr profesorin! - tha Rita.
- Po, po, nj kafe, - prsriti Sotir Kucka. - Por, ah, por...
- iu kthye Danes - Ah, por, ta lm m mir kt gjykim...
- Lre, Sotir, - ndrhyri e motra.
Dhe Dane Gajtani e kuptoi m qart se antari me korres-
pondenc i Akademis Sotir Kucka, nuk duhej t kishte me
Xheladinin ato marrdhnie miqsore si dukeshin n siprfa-
qe. Me siguri mes tyre duhej t kishte ndonj mri t vjetr.
Kafen Sotir Kucka e rrufiste me zhurm t madhe. Zhurma
q dilte nga filxhani i ngjante fryms s ers n hatull. Rita
mezi e duronte kt rrufitje dhe prishte buzt me nj ndjenj
t hapur ndoti n fytyr.
Sotir Kucka sa e piu kafen, vshtroi orn dhe u ngrit.
- Minutat na ndajn nga evenimenti! - tha ai solemnisht
dhe ngriti lart gishtin tregues.
N sheshin para ndrtess s Kuvendit Popullor, ku do t
mbahej Konferenca, shkonin e vinin njerzit si n panair:
shkenctar t thinjur e t rinj, brigadiere me prvoj, t ve-
shur me rroba kombtare, zyrtar me anta n dor, gjeolog
popullor, msues, barinj dhensh me arritje t larta n qu-
msht, shkrimtar t tems s klass puntore, rapsod q i ki-
shin knduar me lahut e ifteli ekonomis, heronj t puns
socialiste me yje t art n gjoks. N shkallt kuvendonin me
njri-tjetrin djemt dhe vajzat, nuset dhe dhndurt e udhhe-
qsve, t veshur e t mbathur sipas mods s fundit europia-
ne, me lkur t lmuar n fytyr, me gjerdan e unaza npr
gishtrinj, duke prtypur amakza me prkdhelje elegante!
Kjo kategori njerzish gjithmon i ndiqte evenimentet e
mdha historike, konferencat, festivalet folklorike kombtare,
kongreset e Partis dhe t organizatave t masave dhe zinte
vend ose n radht e para ose npr llozha, duke gzuar nde-
rim t madh e duke dgjuar pshpritjet tr prulsi edhe t
dijetarve m t shquar:
-Djaliishokut...
- Vajza e shokut...
- Dhndri i shoqes...
M n fund arriti edhe akademiku Xheladin Apollonia me
t shoqen, Netn. Kostumi i zi, jo si zakonisht, ngjyr hiri, i
derdhej n trupin e gjat dhe kravata e kuqe i lulzonte n
jakn e kmishs s bardh. Ai prshndeti me kapele dhe
shkoi drejt djalit, vajzs, dhndrit dhe nuses s shokut K. apo
Q. I zuri pr dore, iu buzqeshi, u lumturua n fytyr dhe ngji-
ti me shpejtsi shkallt e gjera, t gurta pr t hyr n ndrte-
sn e Kuvendit Popullor e pr t'u takuar me udhheqjen, q
pinte kafe n sallonin e veant t Presidiumit t Konferencs.
Dane Gajtani me Ritn qndruan nn hijen e bredhit, q
zgjaste kraht deri pran murit t ndrtess s Kuvendit Po-
pullor. Ai pinte cigare dhe vshtronte njerzit e lumtur, q pri-
snin hapjen e Konferencs dhe me kt rast takoheshin me
njri-tjetrin ose pr t kmbyer dy-tri fjal, ose pr t ndrhyr
pr t siguruar ndonj t drejt studimi n universitet, ndonj
apartament, ndonj vend pune t ngroht, ndonj transferim
t nj miku apo t afrmi nga provinca n kryeqytet. Dane
Gajtani nuk fliste. Vetm pinte duhan dhe vshtronte. Mu-
ndohej me vshtrimin e tij t gjente ndonj shkenctar, por m
kot. Madje edhe antari me korrespondenc i Akademis, q
pak m par ishte krah tij i humbi nga syt, dhe filloi t bhej
nervoz q nuk gjente shkenctar.
- Ku jan shkenctart? - pyeti ai Ritn.
- Npr njerzit.
- Po gjith kta njerz 'jan?
Rita qeshi.
- T ftuar, aktivist t shkencs, dashamirs, intelektual...
- Hm! Edhe shkenca paska aktivist? Folklor, dometh-
n... - bri Dane Gajtani dhe s'e zgjati.
 Npr lulishte vinte drejt Danes dhe Rits nj burr i
shkurtr me fytyr t verdh, me nj ant t zez n dor. Dikur pr historin aspak nuk kam menduar. Tani historia
Dane Gajtani e njohu. Ishte drejtori i drejtoris s kuadrit n
Ministrin e bujqsis, Selam Dervishi. Qenka br dhe Sela-
mi shkenctar, qeshi ai me vete.
- Paske ardhur, Dane? Si ore s'na je kthyer nga ministria
nn q t mban me buk, - qeshi Selam Dervishi dhe e zuri
pr qafe duke ia dhn pastaj dorn Rits.
- Rita Kucka, - u prezantua vajza.
- E motra e profesor Sotir Kucks, - shpjegoi Dane Gajtani.
- Ah, fare bukur! Kush nuk e njeh profesor Sotir Kuckn!
- ngriti gishtin lart Selam Dervishi e shtoi: - do t m falni,
m krkon ministri.
Dane Gajtani e ndoqi me sy dhe pshertiu.
- Pse pshertin? - pyeti Rita.
- Ky ngjll me ant do t m thrras n zyr pas konfe- shin nj dobsi t hatashme pr figurn e tij. Madje ato nuk
rencs.
- Pr ndonj pun? - pyeti Rita.
- Pr prmbajtjen e diskutimit... - tha ai.
- Tuaf! - bri Rita.
Ndrkoh njerzit filluan t hynin t qeshur dhe festiv si
n nj koncert t madh. Po hapej Konferenca e shumpritur.
Dane Gajtani me Ritn u futn t fundit, kur t nderuarit
dhe t zgjedhurit po ngjiteshin n presidiumin e madh. N
kt pallat t ajks sociale, prve shkenctarve, si tham, formimit botkuptimor, gjenerator q e ushqen me drit
kishte edhe njerz t dalluar n veprimtari shoqrore. N mes
t radhs s par t presidiumit zuri vend akademiku Xhela-
din Apollonia. Ai rrinte n mes dy udhheqsve t lart, pasi
do t hapte Konferencs, meq kryetari i Akademis ishte i s-
mur dhe mungonte.
N nj radh n sall rrinin t tri grat e shkenctarve,
Neta, Anifeja dhe Adelina, t lumtura q do t'i dgjonin bu-
rrat e tyre t flisnin pr gjra t mdha, q do t'i mbeteshin hi-
storis kombtare. Vrtet, vitet e fundit ato kishin filluar t
mendonin pr historin. Madje, Neta kt e kishte shprehur
haptas. Nj dit n shoqrin e grave t shkenctarve dhe t
intelektualve t shquar ajo kishte thn:
- E dini, motra, se ka filluar t m shqetsoj historia?
s'm hiqet nga mendja. Burrat tan, q neve na duken t
zakonshm, pasi flem me ta, do t hyjn n histori. Dhe ne
bjm gabim q mendimet e tyre nuk i mbajm shnim, apo
nuk i regjistrojm n magnetofon t vegjl. U duhen brezave.
- Ke t drejt! Dijetart i prkasin historis. E, historia! -
kishte pshertir Anifeja.
Ndrsa Adelina e ngatht kishte tundur kokn, ishte matur
t fliste dika rreth historis, por e kishte ln nga prtacia.
Xheladin Apollonia n presidium teatralisht trhoqi
zinxhirin e ants s zez dhe nxori fjaln e hapjes. Auditori
preu frymn. Akademiku ktheu kokn nj her nga njri
udhheqs dhe nj her nga tjetri dhe u ngrit mes breshris
s duartrokitjeve t dgjuesve, veanrisht t grave, t cilat ki-
prmbaheshin pa br oh dhe ah kur e shikonin npr
tribuna. "Lum ajo grua q e ka", thoshin ato dhe Neta bhej
me krah, pasi e njihte ndershmrin e tij n marrdhniet me
femrat, megjithse dgjonte edhe ndonj pshpritje.
Ai n fillim foli pr rndsin e padiskutueshme t Konfe-
rencs Kombtare Shkencore, numroi arritjet e ekonomis
socialiste dhe u ndal n detyrat e shkencs ekonomike dhe t
teoris s saj. "Teoria, - tha ai, - sht gjeneratori i centralit t
orientuese njeriun". Me t'u dgjuar kjo shprehje, kjo sentenc
figurative, gjmoi n fillim breshri i duartrokitjeve, pastaj
frfriu vala e admirimeve: "E, po kto jan fjalime! Ke qejf t'i
dgjosh!". Ndrsa Dane Gajtani, q ishte ulur krah Rits, e
shtrngoi mjekrn me dor dhe shfryu:
- O zot, na mbyll vesht q t mos dgjojm gjepura t tilla.
Eita e pa me zemrim:
- Ju do gj e nxini! Edhe nj sentenc origjinale e merrni
npr goj!
- Hm! - bri ai dhe heshti.
Sotir Kucka dhe Zyrap Kandari dy-tri radh para Danes
dhe Rits, kishin ngritur kokat pakz t shtypura nga pas dhe
dgjonin si n gjemba. Sotir Kuckn e brente frika se mos
Xheladin Apollonia e priste n bes dhe e thoshte n fjaln e
hapjes at mendimin q ia kishte dhuruar n studion e tij plot
zemrgjersi.
- Di t krijoj figuracion! - tha Zyrap Kandari pr Xhda-
dinin.
- la kam zili! - pshertiu Sotir Kucka.
Akademiku Xheladin Apollonia, duke folur, e ngriti lart gi-
shtin dhe, sikur t kndonte nj kng, theksoi me nj z me-
lodioz:
- Mbi t gjitha ne vm planifikimin e prodhimit dhe har-
monizimin e ecuris s gjith degve t ekonomis. Kjo for-
mon centralizmin, si nj domosdoshmri zhvillimi...
- Pu, pu! - e tha i pabesi! - vuri duart n kok Sotir
Kucka.
- Prit, Sotir, se nuk e ka thn, - e qetsoi Zyrap Kandari.
Ndrkoh akademiku Xheladin Apollonia vijoi:
- Madje edhe natyra, q sht e pandrgjegjshme, bn pla-
nifikim. 'sht ekuilibri i natyrs? sht planifikim. 'sht
ndotja e natyrs q prish ekuilibrin e saj! sht antiplani-
fikim! sht nj far anarkie. Natyra, madje, ka nj planifikim
tepr t centralizuar, pasi dshiron t mbroj vetveten. Pa cen-
tralizm nuk ka mbrojtje t vetvetes. Edhe vetvetja sht nj
centralizim...
Ktu t dy udhheqsit zgjatn prpara duart dhe prpla-
sn me t madhe shuplakat me nj gaz t paprmbajtur n
fytyr. E gjith salla u ndez nga nj duartrokitje e papar, aq
sa dukej sikur qindra gishtrinj lshonin shkndija.
- P-p, 'figur!
- P-p, 'kok e madhe shkencore!...
- Krenari e vrtet kombtare!...
- Dimensione evropiane!...
- Ktij i them burr un!... - pshprisnin njerzit t
ekzaltuar nga fjala e akademikut Xheladin Apollonia.
Anifeja me Adelinn u prkuln dhe prqafuan Netn, t
shoqen fatlume t akademikut. Ato madje i vun kokat e tyre
n prehrin e Nets, duke u prlotur nga vrshimi i ndjenjs
s knaqsis. Dhe ndjenin krenari q ishin shoqe t gruas s
koks s madhe shkencore kombtare. Por Adelina, q me vo-
nes e kapte mendimin, pas nj asti erdhi n vete dhe thirri:
- Pritni, pritni! Profesori sikur ia fali kt ide Sotirit tim!
'bri kshtu, moj Net! Kjo nuk sht e ndershme! I ziu
Sotir e kishte marr me qejf kt ide dhe e prkdhelte tr
natn!
Neta prishi buzt.
- Ehu! Sa ide jep Xheladini! Ai kujt s'i ka dhn ide! E
harroi se kujt ia ka dhn dhe e futi n fjalim! Pun e madhe!
- E, vrtet! - mori frym thell Anifeja dhe perndoi
sykat.
Adelina i hodhi nga lart nj vshtrim keqardhs Sotirit, t
shoqit t saj t prvuajtur. Ai e kishte varur kokn tr mrzi
dhe dukej sikur qante pr iden q ia kishin marr. Kurse
Zyrap Kandari, q i rrinte n krah, i ra me grusht ans s ka-
rrikes:
-1 pabesi! T dogji kumtesn!
- Ma fali botrisht iden dhe ma mori prsri, i paturp-
shmi! - tha Sotir Kucka me pikllim dhe me vrer.
- Tani s't mbetet gj tjetr vese t citosh n kumtes
Xheladin Apollonin, - tha Zyrap Kandari, duke shtrnguar
dhmbt.
Edhe Rits i erdhi keq pr t vllan:
-1 ligu Xheladin! - tha ajo me zemrim.
- Pse? - pyeti Dane Gajtani q nuk e kishte mendjen.
- Iden e krahasimit t planifikimit t ekonomis me plani-
fikimin e natyrs Xheladin Apollonia ia kishte falur Sotirit ta
prdorte n kumtesn e tij! - shpjegoi Rita.
Dane Gajtani qeshi me z t lart duke harruar se ishte n
sall.
- Ku-ku, moj nne, ku kam rn! - tha ai dhe vuri duart n
kok.
Zri i tij u dgjua n radht e afrta dhe njerzit e vsh-
truan me zemrim.
- Bah! Kush ua jep ftesat ktyre injorantve? - pshpriti
njri.
 Dane Gajtani nuk pushonte s qeshuri. Mes heshtjes s salls, pas nj kohe, bustet e dy udhheqs-
- Pse qesh? - tha Eita. ve u drejtuan dhe u shfaq madhshtor gjoksi me kravat t
- Po ky krahasim sht nj gjepur me bisht! Un habitem si kuqe i akademik Xheladin Apollonis. Ai zgjati buzt tek mi-
duartrokasin kta t marr n sall dhe ata budallenj n presi- krofoni dhe pa vshtruar salln tha:
dium! - tha dhe uli kokn n dy pllmbt e duarve t mdha. - Fjaln e ka Dane Gajtani, veteriner me prvoj t gjat.
Dane Gajtani u ngrit.
- Vrtet i gjat qenka, si prvoja! - pshpriti nj shkenc-
Dane Gajtani e priste fjaln t nesrmen, pasi ishin mbaj- tar i ri. Prvojgjati i ra prmes salls s shtruar me tapet t
tur gjith ato kumtesa dhe diskutime. Por edhe t nesrmen kuq dhe ndali n tribun. Me kokn lart dhe me hundn, q i
nuk donin q ai t diskutonte, megjithse e kishte shnuar dukej gjysm e zez nga leshi, i hodhi nj vshtrim auditorit
emrin me koh n listn e diskutantve. Me sa dukej Xheladin dhe nxori nga xhepi flett e shkurtra t diskutimit.
Apollonia e linte mnjan emrin e tij, pasi e dinte prmbajtjen - Vetm t jet i marr po t'i ket ln ato mendime q ka
skandaloze t diskutimit t ktij njeriu t rebeluar. Athere patur n variantin q lexova, - tha me vete Xheladin Apollo-
Dane Gajtani u ngrit nga vendi dhe krkoi me z t lart ta nia, mes dy udhheqsve.
linin t diskutonte. Ngritja e tij n mes t auditorit me njerz Dane Gajtani nuk bri asnj hyrje pr qllimet e Konfe-
t zgjedhur dhe t nderuar ngjalli an e mban pshpritje, rencs dhe pr arritjet n ekonomi. Tha se ekonomia ndodhet
pasi u duk si shenj e prishjes s harmonis s kompozicionit n vshtirsi t mdha. Vetm ktu n Konferenc ekonomia
t konferencs. Me jav t tra ishin marr masa q kjo Konfe- sht e lulzuar dhe nuk ka as radh qumshti, as radh pata-
renc t hapej e t mbyllej me nj rregullshmri harmonike, si tesh, as radh frutash. Vetm n kumtesa ka mish, gjalp,
lvizjet e nj mekanizmi t prpikt. djath, televizor, kompjuter e pasuri t pafundme sipas ligjit
Me ngritjen e Dane Gajtanit lvizjet simetrike t ktij ekonomik themeltar. Mandej ai shpjegoi se pas heqjes s bag-
mekanizmi dukej sikur prisheshin. tive t oborrit t fshatarit dhe pas reduktimit t toks vetjake,
Akademiku Xheladin Apollonia, kur u ngrit Dane Gajtani, njerzit u varfruan deri n palc. Tufzimi i bagtive t fsha-
afroi buzt drejt veshit t njrit prej udhheqsve dhe dika i tarve ishte nj hap i gabuar e shkatrrimtar jo vetm pr eko-
pshpriti. Udhheqsi u ngrys n fytyr. nomin n fshat, por edhe n qytet. Pa liri t prons private
- N asnj mnyr! - bri me dor nj shenj kategorike n fshat e n qytet nuk ka as liri t individit, nuk ka as prpa-
mohimi. rim, as lirim shpirtror qytetar. Pastaj u ndal n centralizmin
Udhheqsi tjetr u b kurioz dhe pyeti akademikun. e rrept t ekonomis, q shuan do nism t prparuar dhe
- Si qndron shtja? nuk lejon asnj stimul material. sht nj mekanizm i ngrir
Xheladin Apollonia ia afroi buzt dhe ktij tek veshi. dhe i palvizshm, q po vazhdoi, do t sjdl shkatrrimin e
Edhe udhheqsi i dyt i ngrysi vetullat dhe zgjati kokn vendit...
pran t parit. Koka e akademikut Xheladin Apollonia tani Dhe ktu presidiumi i Konferencs lshoi nj u-u-u t
ngrihej mes dy busteve t anuar t dy udhheqsve q konsu- zgjatur si ulrim ere n tunel. Fytyrat e t dy udhheqsve u
Itoheshin. Kjo kok akademike dukej si prej alliu, e bardh mbuluan me mjegull t dendur zemrimi. Madje njri s'u
dhe e palvizshme. prmbajt dhe goditi pakz tryezn me grusht. Ndrsa salla e
- Hi-hi! Shiko si i ka mbetur koka profesorit! - i tha Sotir shprehu paknaqsin ndaj ktij heretiku me nj 0-0-0 uni-
Kucka kolegut t tij, Zyrap Kandarit, duke frkuar duart. teti kundr kritizerve t socializmit.
 Dale, shok, dale! - e ndrpreu Dane Gajtanin njri nga
udhheqsit. - Ti po hedh balt n realitetin ton dhe po na
servir ide dhe mendime borgjeze dhe revizioniste! - thirri
udhheqsi tjetr duke u ngritur nga vendi dhe duke iu drej-
tuar me gisht Dane Gajtanit.
- Ky pseudo-intelektual, me njohuri mediokre, po na del
haptazi kundr parimeve t ekonomis son politike dhe
kundr ligjeve t saj! - u hodh akademiku Xheladin Apollo-
nia.
Pastaj u duk sikur presidiumi heshti. Athere Dane Gajtani
filloi t flas prsri me nj qetsi t uditshme, q t tjert e
quajtn paturpsi. Por ai nuk mund ta vijonte diskutimin, pasi
auditori ishte hipnotizuar nga egrsia dhe nuk prmbahej.
Nga salla u vrsuln prnjhersh pes-gjasht kryetar komi-
tetesh e pes-gjasht gra brigadiere t veshura me rrobe
kombtare, duke krkuar me zemrim t'i mbyllej goja ktij
nxirsi t realitetit socialist.
- T'i jepet gjyqit!
- T'i jepet organeve t diktaturs.
T dy udhheqsit afruan kokat pran akademikut Xhela-
din Apollonia, ndrsa Dane Gajtani vazhdonte t qndronte
n kmb i zemruar ndaj t gjithve. N kto aste t ndera, i vinte gjum, sikur t kishte lruar tokn.
Xheladin Apollonia trokiti me laps n mikrofon.
- Diskutanti Dane Gajtani! Auditori krkon t'ju pritet
fjala! Ju lutem mos na humbni kohn e shtrenjt!
Dane Gajtani i mblodhi qet flett e diskutimit, i futi n
xhep dhe nn vshtrimin e egr t presidiumit dhe t auditorit
kaloi mes salls dhe u ul n vendin e tij, pran Rits. Vshtri-
met e dhjetra njerzve u prqndruan n ato dy karrike, si
rrezet e diellit t nj lente. Kto vshtrime t prqndruara
digjnin. Nga zjarri i tyre Rita mbronte me duar faqet e saj t
skuqura prush.
- Bravo, - tha ajo ngadal me ironi, - u bre q njerzit t
t tregojn me gisht...
Ai nuk foli. Nuk sht e mundur q gjith kta njerz q
jetojn n nj bot, ku marr frym dhe un, t mos e ndjejn e
t mos e shohin t vrtetn, t mos jen pjesmarrs n
ngjarjet e jets! Ku jetojn kta njerz? Pse egrsohen nga e
vrteta dhe pse zbuten nga gnjeshtra? - mendoi ai dhe ktheu
kokn pr t par njerzit, pr t zbuluar ndonj vshtrim t
but, apo qoft edhe keqardhs ndaj tij. Vetm vshtrime t
egra!... Dhe ai pshertiu thell, aq sa i erdhi pr t qar. Kaq
e fuqishme t jet gnjeshtra? far force satanike duhet t
ket?
- E, 'e kthen kokn pas? - i ra me brryl Eita.
- T zbuloj ndonj vshtrim t but ndaj meje dhe t vr-
tets! -tha ai.
- Pr 't vrtetflet?- pyeti Rita.
Dhe atij iu shtua pikllimi. Si t gjith edhe kjo! - tha me
vete dhe pshertiu thell.
- Nuk sht e mundur! - tha ai i paprqndruar.
- far s'sht e mundur? - pyeti Eita me z t ult.
- Q ato t vrteta q fola t mos i kuptojn kta q jan
ulur npr karrike... - tha ai.
-Ka t vrteta q nukthuhen...
- Dhe vjen nj koh q thuhen prmes dhimbjes dhe ndo-
shta gjakut... - foli npr dhmb Dane Gajtani.
Mandej ai heshti, duke shtrnguar ballin me dor. Pr udi
Rita pr ta qetsuar ia vuri dorn n gjunj. Ai u drodh.
Pastaj papritur i vettin syt. I erdhn n mend disa vargje
t improvizuara dhe filloi t'ia kndoj Rits n vesh:
M'u shkrep t mbaj nj kumtes,
Kumtesa u b dtskutim,
M than: - na preve n bes,
Ndaj more nga miqt mallkim,
Se ishte i keq diskutimi,
E bnte dhe shkencn prsbesh,
Nvendin ku ndrit prparimi,
Kujeta e njerzve qesh.
 Tani t vjen turp nga nj zonjz,
Q hesht e s'lviz nj qerpik...
Nga shkenca s'kafshon as nj copz,
O hunda me lesh heretik!...
Tpresin mallkime t tjera,
Vetmia tpret me trishtim,
Kjo zonjz dofryjst era,
Dhe kurr s't vjen n takim.
't'u desh t shkosh n tribun,
Atje diskutimi 't'u desh,
O Dane Gajtani me gun,
O hunda e madhe me lesh...
Rita qeshi dhe ia shtrngoi gjurin me dor. Ajo uditej me
kt njeri q kishte zemr t bnte humor edhe mes nj fatke-
qsie kaq t rnd. Ky ndoshta nuk e quan fatkeqsi, mendoi
ajo.
Dane Gajtani e largoi mendjen nga vargjet dhe nga Rita
dhe ia hodhi syt presidiumit. Dy udhheqsit flisnin me
zemrim me akademikun Xheladin Apollonia. Me sa duket i
trhiqnin vrejtjen pr lejimin e diskutimit heretik. Si ishte e
mundur ta lejonte pa ia kontrolluar prmbajtjen! T dy
udhheqsit dhe Xheladin Apollonia nuk e kishin mendjen n
asnj kumtes q lexohej n tribun. Ajri i atmosfers s Kon-
ferencs kishte marr tjetr prbrje kimike pr faj t Dane
Gajtanit, por edhe t Xheladin Apollonis, q fshinte me
shami djerst dhe dika murmuriste mes dy burrave t shtetit.
Papritur nga salla krkoi fj'aln antari me korrespondenc
i Akademis Sotir Kucka, i imt dhe me kokn pak t shtypur
nga pas. Salln e mbrtheu prsri qetsia. Sotir Kucka ishte
njeri i njohur edhe n qarqet shkencore, edhe n rrethet inte-
lektuale.
- Me leje! - tha ai me z t holl dhe ngriti dorn e ligur
lart.
- Po ky 'do? - tha Rita me prbuzje pr t vllan.
- Fjaln e ka profesor Sotir Kucka! - njoftoi Xheladin
Apollonia nga mikrofoni.
Sotir Kucka, i imt me kmb t shkurtra e pantallona t
ngushta, u ngjit n tribun dhe zgjati prej saj kokn me mi-
krofon para buzve q i dridheshin.
- Un, - tha ai, - ka dy-tri dekada q merrem me shkencat
ekonomike, por nj diskutim t ngarkuar me kaq shpifje
kundr rendit socialist nuk kam dgjuar. Madje kt diskutim
t Dane Gajtanit do ta quaja armiqsor. Por mua m vjen
habi, mua dhe kolegve t mi, se si e lejoi profesor Xheladin
Apollonia t diskutonte kt njeri t dyshimt.
- Dale! Ku ia dinte profesori prmbajtjen! - e ndrpreu
udhheqsi me autoritet, duke shfaqur haptazi simpatin pr
Xheladin Apollonin.
Akademiku Xheladin Apollonia u zbeh dhe filloi t lviz
supin, ndrsa Sotir Kucka n tribun kruajti pak veshin.
- Kt vesh ia trhoqa mbrm! - i tha Dane Gajtani Rits.
- Mjaft! - e shtyu Rita.
Pasi e kruajti veshin, Sotir Kucka buzqeshi dhelprisht:
- I nderuari Xheladin Apollonia ia lexoi Dane Gajtanit di-
skutimin mbrm n studion e vet. Ata jan shok fminije.
Auditori me nj goj bri u-u-u. Dy udhheqsit u
vrenjtn, u bn nervoz dhe u dukn sikur filluan mrin
me akademik Xheladin Apollonin, krahun e tyre t djatht.
Mrin e tyre akademiku e ndjeu dhe donte t ngrihej, pr
nj replik, por udhheqsit nuk e lan. Ata kishin frik se
mos akademiku diskretitohej. Me do kusht ai duhej mbroj-
tur.
Sotir Kucka e la tribunn dhe shkoi t ulej me nj knaqsi
t veant. Tanim e kishte marr hakun. Me fjaln e tij pari-
more ia lkundi pozitn zyrtare Xheladin Apollonis. Ky i pa-
bes nuk do t bhej kryetar i Akademis! Ktej e tutje
udhheqja do t mendohet...
-1 pacipi! - e shau e motra.
- Si t gjith, - tha Dane Gajtani. - Shikoni ndonj njeri
me cip ktu?
-Pusho! -thaRita.
 Ndrsa Neta atje n vendin e saj ngriti me nervozizm
sytjenat, u skuq deri n fund t qafs s gjat dhe shau Sotir
Kuckn:
Spiunikeq!
- Kujt i thua spiun moj? - doli nga prtacia Adelina.
- Tt shoqi, atij kokshtypurit! Turp t ket q mundohet
t ul autoritetin e nj akademiku t madh, q pi kafe me
udhheqjen.
- Mir ia bri! Po yt shoq q ia mori iden e falur, - tha
Adelina duke e mbrojtur Sotirin e saj.
Anifeja, heshtte pasi nuk donte ta prishte as me njrn, as
me tjetrn. Ajo lavdronte fatin q Zyrap Kandari i saj nuk
ishte przier n kto pun t liga.
Pas fjals s shkurtr t profesor Sotir Kucks u b pu-
shim. Xheladin Apollonia n mes t dy udhheqsve kaloi me
kokn lart npr korridorin e shtruar me tapet t kuq dhe u
kthye n sallonin e madh me kolltuk t rnd, ku pinin kafe
njerzit e zgjedhur t presidiumit, ministrat dhe personalitetet
e shquara. N sallon flitej me z t ult, por nn kt z prv- Xhara priste molln e madhe t kuqe. Dhe ishte e uditshme.
lonte shpuza. Diskutimi i Dane Gajtanit ishte nj shpuz, q
nuk do t ftohej aq leht n kuvendimet e njerzve.
Akademiku Xheladin Apollonia u ul prball dy udhhe-
qsve, q rrinin t fundosur e t zymt n kolltukt e rnd.
Njri prej tyre, shoku K, pinte duhan dhe vshtronte hirin e
zbardhur t cigares s shtrnguar mes dy gishtrinjve t holl.
Tjetri me ballin me lkur t piklosur me njollza t kuqe,
vinte her pas here n buz gotn e kristalt me uj mineral.
Pastaj me thik priste moll t mdha starkinga, q mbushnin
pjatn n mes t tryezs. Mollt e mandarinat n kto lloj trye-
zash nuk mungojn dhe qenia e tyre nuk varet nga muajt dhe
stint. Ato do t'i gjesh edhe n maj, edhe n qershor, edhe n
korrik. Por me sa duket shoku Bejto Xhara i kishte qejf pa
mas mollt, pasi i bnin mir pr fytin dhe veanrisht pr
lkurn, n mnyr q t'ia ndalonin apo frenonin prhapjen e
atyre piklave t kuqe, q kishin filluar t'i zbrisnin shkall-
shkall nga pjesa e siprme e ballit deri mbi vetulla. Akade-
miku i vshtronte mollt me prvuajtje, por ndruhej t zgjaste
dorn dhe t priste ndonjrn prej tyre, pasi ishte n gjendjen
e nj t kritikuari dhe nuk e kishte syrin e hapur. Gjith ai fja-
lim, q mahniti auditorin dhe udhheqjen shkoi pr dhjam
qeni vetm nga nj rastsi e paprfillshme, nga nj lvizje
gjuhe e nj t marri si Dane Gajtani. A, po! N kt zusk
bot prqindjen m t madhe e zn rastsit. Rastsi ktu,
rastsi atje. Npr kmb na mpleksen rastsit! Ato bhen
shkas pr tragjedi t papara. Shamia e Desdemons 'sht?
Rastsi sht. Ra n dor t Jagos kjo shami dhe u sajua nj
tragjedi e tr n vdekjen e Desdemons, gruas s dashur t
arapit t madh. Po sa kasaphana politike dhe morale jan
mbushur me gjak si rrjedhim i rastsive? Sa burra t shquar e
sa dijetar mendjendritur jan fshir nga faqja e dheut ose
jan hequr zvarr tr jetn nga shkaku i rastsive? Nga rast-
sit jan ndezur edhe luftra. Prandaj duke u menduar thell
pr to, t pushton trishtimi dhe mund t kthehesh nga ateist
n deist, nga materialist n idealist. Kshtu mendonte akade-
miku Xheladin Apollonia n astin kur udhheqsi Bejto
Udhheqsi kurnac nuk e bri veten t'i zgjaste nj moll dhe
t'i thoshte urdhro. Fundja ai, akademiku stazhgjat, sa pr
nj moll i kishte shrbyer ktij pushteti! E kuptueshme. Xhe-
ladin Apollonia e ndjente q nga molla se udhheqsit ishin
zemruar me t. Akademiku, sipas tyre, nuk kishte ditur ta
mbronte nga ndotja atmosfern e konferencs.
- Po! - tha shoku K. me sy n hirin e cigares.
Xheladin Apollonia uli kokn. E dinte se pas po-s do t
vinin fjalt q nuk do ta dshironte.
Shoku K. e thithi cigaren dhe e vuri n shpuzore.
- Po! - tha ai, - ju e dinit skandalin e Dane Gajtanit me
tufzimin e bagtive...
Ai heshti pr nj ast dhe ia hodhi syt Xheladin Apolloni-
s n fillim n fytyr pastaj n jakn e kmishs dhe n k-
puct. Ky vshtrim akademikun nuk e shpoi vetm n fytyr,
por edhe n qaf dhe n kmb.
 - Duke e ditur kt skandal, ju pa u menduar ia dhat
fjaln. E pafalshme, shoku Xheladin, e pafalshme! Nuk e di se
'mendim ka shoku Bejto, por kjo sht rrugari ... - e vsh-
troi shoku K. kolegun e tij udhheqs Bejto Xharn me flok
t rna dhe me njrn nofull pak t shtrembr.
- Veprim i pamatur! - tha Bejto Xhara duke prer molln.
- Po! Kishte t drejt akademiku Sotir Kucka me
ndrhyrjen e tij parimore! - tha shoku K.
Xheladin Apollonis i erdhi rrotull salloni, kur dgjoi
emrin e Sotir Kucks. At po e lavdronte udhheqja. Mora
fund, mendoi ai. sht e qart. Sotir Kucks po ia bn me
dor fati. Ktej e tutje ai do ta zr vendin tim! Pastaj do t
filloj hakmarrjen e mbledhur si liqen artificial nga rrket e
paknaqsis shumvjeare. Doemos rastsia pr nj pal sjell shoku K. akademik Sotir Kucks.
tragjedi dhe pr paln tjetr fatbardhsi. Disa dobsohen, disa
majmen. Kjo mumje, apo ky mish pastrmaje, ky Sotir Kucka,
q s'i ka prir kurr shndeti, do t filloj t majmet dhe do
t'ia kaloj s shoqes s tij, trashaluqes Adelina. Mandej do t
filloj t mos m prfill as mua, - mendoi Xheladin Apollo-
nia tr pikllim dhe smir.
- Faji im, shoku K! Nuk e mendova. U tregova drit-
shkurtr... - tha akademik Xheladin Apollonia dhe iu drodh
buza e poshtme.
Shoku K. pshertiu dhe i perndoi syt n thellsi t sallo-
nit deri n banakun e kafes, ku qndronin m kmb njerz
me filxhan n dor.
- Nuk na vjen mir t humbim pr nj pakujdesi t vogl
nj kuadr si ju, shoku Xheladin, - tha ai pas pshertims.
Akademikut i vettiu nj drit n shkrettirn e gjoksit, si
feneri i nj beduini q ecn mes deveve npr rrn e Sahars.
Nuk do t m sakrifikojn, mendoi ai. Udhheqja do t ma
fal. Dhe n buzt e tij rrodhi nj buzqeshje llokumeje, e
but dhe e mbl. Nuk mund t m kmbej udhheqja mua
me Sotir Kuckn.
Ndrkoh para banakut shoku K. vuri re Sotir Kuckn dhe
Zyrap Kandarin. T dy si binjak vshtronin me buzqeshje t
ngrira nga tryeza e udhheqjes dhe prisnin t ftoheshin. Aka-
demiku Xheladin Apollonia ende nuk i kishte par. Vetm
kur shoku K. u bri me dor t afroheshin, ai i vuri re dhe u
ngrys i tri. E ndjeu se ftesa e shokut K. shprehte dashurin
pr kto dhelpra dinake q kan ngrn aq pula n studion e
tij.
Sotir Kucka dhe Zyrap Kandari hoqn borsalinat dhe u
prkuln deri n truall, duke ia dhn dorn n fillim shokut
K. pastaj shokut Bejto Xhara.
- Uluni, uluni! Na bhet qejfi t pim nj kafe bashk! -
tha shoku K.
- Faleminderit! - than me nj goj dhe me nj buzqeshje
t dy akademikt shmbllyes.
- Na plqeu diskutimi juaj i prer dhe parimor, - iu kthye
- Pr momentin ishte tepr i domosdoshm, - shtoi shoku
Bejto me njrn nofull pak t shtrembr.
Sotir Kucka vuri duart e holla n gjunj dhe filloi t'i
frkoj sikur t fshinte djersn e pllmbve n pantallonat. E
ndjente veten t lumtur q vet shoku K., ia ngrinte lart fjaln
e tij n konferenc kundr Dane Gajtanit dhe Xheladin Apo-
llonis.
- Ne, shoku K., ne, domethn me profesor Apollonin
jemi miq t vjetr. Miqsin, domethn, e kemi forcuar, do-
methn, duke mos ia fshehur njri-tjetrit t vrtetn, dome-
thn... - blbzoi Sotir Kucka duke frkuar pr gjunjt p-
llmbt e djersira.
"Ik mor pllmbltyr q t ndritin gjunjt e pantallonave
nga djersa! E far t vrtete m ke thn ti mua! E far
gnjeshtre m ke kundrshtuar, duke m'u lpir!" - mendoi
Xheladin Apollonia me prbuzje.
- Ashtu duhet. Partia na mson ta themi t vrtetn n sy,
ta zhvillojm luftn e klasave edhe me shoku-shokun. N the-
mel t miqsis qndron lufta e klasave. Lufta kundr mbetu-
rinave t huaja n ndrgjegje sht shprehje e lufts s klasa-
ve... - tha shoku K. dhe i pyeti nse dshronin ndonj kafe.
- Faleminderit, sapo e pim... - gnjeu me nj z dhe me
nj buzqeshje t ngrir Sotir Kucka dhe Zyrap Kandari.
 - Po athere merrni nga nj moll. Kto t shkreta tani n
qershor ju nuk i gjeni dot n pazar... - tha udhheqsi Bejto
Xhara dhe u afroi pjatn.
Xheladin Apollonia u rrnqeth nga kjo paturpsi krejt-
sisht cinike. Esht e pabesueshme! Ka njzet minuta q rri n
nj tryez me ta dhe s'm pyetn nse dua nj kafe, a nj
moll. Kurse vijn papritur dy shtatanik, dy dshtak shke-
ncor, Sotir Kucka dhe Zyrap Kandari dhe nuk din me se t'i
gostisin: "A dshroni kafe, a dshroni moll, a dshroni
lajthi a kikirik". Ja, nj rast i till fare i imt, si nj grimz q
mezi shihet n mikroskop, e kthen njeriun e ndershm n
kundrshtar t rendit dhe t udhheqjes, duke e larguar nga
idealet e shenjta t tij.
N astin kur shoku K. e kishte mendjen nga akademikt,
udhheqsi Bejto Xhara u egrsua n fytyr me vshtrim tek
banaku. Kishte vn re Dane Gajtanin tek po pinte kafe me
nj vajz t gjat e t pashme. Prnjhersh i ra me pllmb
tryezs dhe shfryu. Akademikt sa nuk u hodhn prpjet.
Madje Sotir Kucks i shptoi thika nga molla dhe pr pak sa
preu grishtin. Dhe po ta priste do t ishte nj turp i madh
para udhheqjes.
- I paturpshm! - thirri pas shfryrjes shoku Bejto Xhara
me kok nga banaku.
Shoku K. bashk me akademikt e vshtruan me habi.
- 'ka ngjar? - pyeti shoku K.
Shoku Bejto tregoi me kok nga banaku. T katr t tjert
kthyen fytyrat. Dane Gajtani pinte kafe! Me t edhe Rita.
Sotir Kucka u zbeh. T motrn e tij po e shikonte udhheqja
me nj njeri tepr t padshruar. Po 'bn kjo e mendur, q
po m fut tuberkulozin!
- Po ky sfid na bn? - u vrenjt shoku K. me vshtrim nga
Dane Gajtani.
- Po ajo grua 'sht? - pyeti udhheqsi Bejto Xhara.
Sotir Kucka u b dhe. I hoqi pllmbt nga gjunjt dhe fi-
lloi t'i frkoj me njra-tjetrn pasi cmbithi mjekrn e vet.
Kheladin Apollonia ndjeu nj knaqsi t paprovuar gati fi-
zike.
- H, tani le t prgjigjet skilja Kuck pr t motrn e tij,
pr t paqndrueshmen meduz, q gjithmon priret drejt t
jashtzakonshmes kontestuese dhe pastaj nga frika, pr t
mbrojtur lkurn e saj t medust, e braktis dhe joshet pas nj
figure tjetr. Pse s'e hap gojn skilja Kuck dhe t thot:
"Esht motra ime?" Nuk e ka at burrri dhe as do ta ket
kurr, mendoi Xheladin Apollonia. Hm! Tani as mollt nuk i
dua. Le t'i zihen n gryk Sotir Kucks!
Dhe vrtet, Sotir Kucka, duke u glltitur u skuq i tri dhe fi-
lloi t'i lvizte mollza e fytit si qafa e gjelit t detit kur kndon
tek i vrshllen dikush. Edhe ktu pr pak sa u turprua para
udhheqjes, por m n fund e glltiti thdn e prtypur t molls.
U b nj pauz e gjat. Askush nuk fliste. Zyrap Kandari
ziente prbrenda. Mir t'i bhet Sotir Kucks, q ia ka lshuar
frerin s motrs. H, jep prgjigje tani para udhheqjes!
- Vrtet 'sht kjo femr? - pyeti shoku K.
Akademiku Xheladin Apollonia ngriti kokn dhe u mat t
flas, por e ndrpreu Zyrap Kandari.
- sht e motra e profesor Sotirit. sht mjeke. Me sa vura
re, Dane Gajtanit iu morn mendt, ndoshta nga tensioni i
ult dhe po i jep ndonj kafe. Gjith at burr e pash q gati
sa s'u rrzua n korridor. E, 't'i bsh! - pshertiu ai.
- Ashtu? - tha shoku Bejto.
"Ktij i them mik", mendoi Sotir Kucka pr Zyrap Kanda-
rin dhe u lehtsua n shpirt. Hm! Edhe ktu nuk i shkoi t
pabesit Xheladin Apollonia. Sapo u b gati t spiunonte, si
akademik Lisenkoja i Rusis, e zuri n grack vllai im dhe
shkuar vllait, Zyrap Kandari. Ah, 'do ta kisha puthur, por
't'i bj se jam n mes t udhheqjes, tha me vete Sotir Kucka.
Ndrsa akademiku Xheladin Apollonia e urreu Zyrap Kanda-
rin, kt kopjues t artikujve t revistave marksiste, ekono-
mike, vulgare t kohs s Vasil Kolarovit. Ky langua i lindur
kock e lkur nuk mungon t'i dal zot shmblltyrs s tij
Sotir Kucks. E nxori, qenin nga vorbulla, q do ta kishte
shpn n fund t pellgut.
N kt koh Dane Gajtani pinte kafe me Ritn i veuar
nga t tjert. Prapa krahve dgjonte pshpritje me z t ult
por nuk i prfillte, pasi e dinte se kto jan t pashmangshme
n ligjshmrin e tyre. E ndiente se edhe n tryezn e udhhe-
qjes po kto rrke thashethemesh kishin vrshuar.
Ai e piu filxhanin dhe doli bashk me Eitn, i prcjell nga
dhjetra vshtrime dhe nga era e kndshme e kafes. Ecte
npr korridor, pa kthyer kokn, i gjat dhe hundlesh, me
kapele t bardh kashte dhe me xhaket nn sqetull.
N oborr, si n kafe, njerzit pshprisnin me shoku
shokun dy nga dy e tre nga tre, duke ecur e duke br me
dor. Nuk i afrohej njeri. Madje kurrkush nuk ia hidhte syt
drejt pr s drejti, prve se trthorazi, kush me zemrim,
kush me ironi dhe kush me buzqeshje keqardhse. Nuk e be-
sonte q t ishte formuar nj sjellje apo nj moral kaq i trsi-
shm dhe kaq i plot tek t gjith njerzit, nuk ishte e mundur
q t gjith t mendonin me nj kok t vetme. Pjesa m e
madhe, mendoi ai, nga frika luante teatr, ironiku luan teatr, i
gzuari luan teatr, parimori luan teatr. Quo vadis!
Vetm nj gazetar e vshtroi me buzqeshje dhe ngriti lart
duart e tij t shtrnguara n shenj prgzimi. Dane Gajtani
tha me vete:
- S'sht e mundur t mos ket edhe t tjer.
E shoqronte vetm Rita, edhe ajo e drojtur dhe e heshtur
nn bredhin e gjat me kraht q fshinin murin.
- Po ta kesh t vshtir, mos qndro me mua! - i tha Dane
Gajtani.
-1 marr! - qeshi Rita me z.
- Nesr po t ndrroj gjendja, yt vlla, Sotiri, do t rrah
gjoksin: "un kam luftuar kundr tiranis s autoriteteve, un
kam qen pr..." Hm! Dhe kt pis do ta dgjojn dhe do ta
quajn prparimtar. Ai madje do t shkruaj edhe artikuj pr
lirimin e mendimit nga zinxhirt, - tha Dane Gajtani nn
bredhin e kaltrt.
- Mjaft! - tha Rita, - gjendja nuk ndrron dhe s'ka prse t
ndrroj.
- Sa keq m vjen, - tha Dane Gajtani pa e vshtruar.
- Pr ciHn? - pyeti Rita.
- Pr ty!
Tek kuvendonin erdhi me vrap nj vajz nga t sekretaris
s konferencs pr t'ia marr Dane Gajtanit diskutimin.
- Mos ia jep, - i tha Rita ngadal.
Ai e vshtroi i vrenjtur.
- Un n mbledhje nuk e lexova deri n fund. Pr ata q e
krkojn e kam shkruar, - dhe ia dha vajzs duke shtuar: - le
ta ken dokument pr n hetuesi.
Vajza e sekretaris ia hodhi syt e bukur me habi dhe pa-
staj qeshi me leshin e tij t hunds.
Rita kafshoi buzn dhe e urdhroi t heshtte, pasi dy t
panjohur u qndronin prher pran. Q n qndrimin e tyre
Dane Gajtani i kuptoi se ata ishin operativ t sigurimit. Ai e
dinte se ktej e tutje do t kishte t bnte me kt kategori
njerzish. Prandaj nuk dshronte q Rita t vinte pas tij. Ai e
ndiente fundin e vet. Kur mendoi pr kt pun, i erdhi keq
vetm pr t mn, q do t mbetej pa njeri. I ati i kishte
vdekur nga kanceri n fyt, ndoshta ngaq pinte shum duhan.
Pas vdekjes s tij e ma i lutej Danes t martohej, pasi donte
edhe ajo t rriste nipr e mbesa, por ai i thoshte duke qeshur:
"Marrim nj fmij n befotrof dhe e rrisim".
Dhe vrtet e kishte menduar t shkonte n ndonj shtpi
fmije dhe t zgjidhte nj un t bukur, q t merrej me at e
shkreta nn. Por tani, kur i vuri re ata t dy q e ndiqnin iu
shtua dshira pr ta vn n jet mendimin e tij pr fmijn.
Patjetr do ta marr nj fmij, mendoi ai. Nna s shpejti nuk
do t m ket pran. Ajo do t mendet n vetmi. Fmija do
t'i sjell gzim dhe un do t kem nj djal q do t m pres
kur t dal nga burgu.
Duke qndruar nn bredh, ata shikonin si shtisnin pjes-
marrsit e konferencs, si kuvendonin her t qet e her t
rrmbyer. Me siguri gjith kuvendimi i tyre vrtitej rreth Dane
Gajtanit dhe Xheladin Apollonis. Njerzit kishin filluar t
interesoheshin pr jetn e Danes, prej nga vinte e ku jetonte,
'lidhje kishte me akademik Apollonin dhe me Sotir Kuckn,
ku e ka njohur Eitn dhe 'raporte ka me t e t tjera. Pastaj
disa kurioz bnin sikur shtisnin dhe vinin deri te bredhi pr
ta par kt hundlesh q pati nj guxim aq t mendur sa q
nuk mori parasysh rrjedhimet: internimin, arrestimin, bur-
gun... Dane Gajtani i ndiente vshtrimet e tyre dhe i merrte
me mend pshpritjet, fjalt, gjykimet... N heshtje prsri
pshertiu.
- U mrzite? - pyeti Rita tek ia dgjoi pshertimn e gjat.
Asaj pr nj ast i erdhi keq pr kt njeri me guxim t
marr dhe mendime rebele, pr kt burr t pannshtruar
dhe hijernd.
- U dshprove? - pyeti Rita prsri.
- Ah, jo! Po mendoj pr dika.
- Pr far? - pyeti ajo me krshri.
- Pr ty sht pr t qeshur... - tha Dane Gajtani.
-Megjithat...
- Mendoj t marr nj fmij n befotrof dhe t'ia shpie
nns. Ajo s shpejti do t mbetet pa mua. Un do t'i kem
duart... - tha ai, dhe imitoi prangat.
- I marr! - tha ajo aty pr aty, por pastaj me t vrtet u
tremb edhe pr Dane Gajtanin edhe pr veten.
N seancn e mvonshme ai nuk mori pjes; ishte i lodhur
dhe shkoi t shtrihej n dhomn e hotelit. Rits iu lut q t
mos e prcillte.
- M prcjellin kta, - bri me kok nga dy ndjeksit e
panjohur.
Dane Gajtani u zgjua kur dielli ishte n t pernduar. Sikur
t kishte ngrn drek, mund t ishte zgjuar edhe n mesnat,
por e ndjeu urin edhe n gjum, pasi filloi t shihte n ndrr
tryeza t shtruara me gjell t shijshme. Hante e nuk ngopej,
prtypej e s'glltitej. Nga kjo tortur urie hapi syt dhe e pa
veten t vetmuar n nj dhom t hotel Pezs. Por ai n vendin, ku t'i prdorin kto nofka, mendoi Dane Gajtani,
kto aste mund t mos ndodhej n nj dhom t till filHkat duke ln elsin n sportd.
dhe me bark t zbrazt. Mund t prgatitej pr t shkuar n
darkn q shtrohej pr nder t mbylljes s Konferencs
Kombtare Shkencore, ku do t krcisnin pirunjt dhe gotat,
ku do t ngriheshin njra pas tjetrs dollit prmes fjalve t
zgjedhura t oratorve dhe prmes buzqeshjeve t
udhheqsve. Do t shikonte n tryezn kryesore akademik
Xheladin Apollonin mes autoriteteve t shquara t vendit me
fytyr t lumtur, me gotn e vers t ngritur me delikates
pran buzve t tij nga kan dal qindra kumtesa, diskutime e
fjalime, q kan ln pa mend mijra njerz. Do t dgjonte
pshpritjet dhe pshertimat e grave pr vajzn e profesor
Xheladin Apollonis q bri operacion bajamet n Vjen e q
tani lodhet dhe argtohet duke par mrekullit e kryeqytetit
ku tingllojn valset e Shtrausit dhe ku fle Danubi blu.
- Ah, po, ka bler gjra t bukura?
- Sigurisht Vjena!
- 'e diskuton!
Nj fjal rebele, nj diskutim q prish harmonin e knd-
shme shoqrore, nj mendim q thyen prshtatshmrin me
jetn zyrtare, nj ide jasht rrjedhs s prditshme t gazetar-
ve mund t shprehet pr nj erek ore, pr njzet minuta,
madje edhe pr nj ast shum t shkurtr. N jetn e njeriut
si sasi ky ast sht i paprfillshm. Por ndodh q dhjet apo
njzet minuta mendimesh mund t shembin prnjhersh
dyzet apo shtatdhjet vjet t jets s njeriut. Dane Gajtani
ishte pesdhjetvje. Pesha e dhjet minutave t diskutimit t
tij ia shtypi t pesdhjet vjett... Pr ata q ishin n darkn
zyrtare tani t pesdhjet vjett e tij dhe ai vet nuk vlenin.
Me kto mendime ai u vesh dhe zbriti shkallt e hotelit,
duke mos e harruar kapelen e kashts. N sallonin e vogl,
nn shkall, ai vuri re t dy ndjeksit, t ulur n kolltukt e
vjetr me susta t dobsuara. Kur e pan, ata nuk lvizn; v-
shtruan vetm me bisht t syrit. Ai mendoi se do t pshprit-
nin: "Ja, Hundleshi!" por ata ishin t edukuar dhe nuk
mund t prdornin nofka n vendet publike. Hm, e din ata
Mendoi t hante dark n rastorant Donika n bulevar-
din Stalin. Edhe ky emr! Donikn e shkret e kan mby-
Ilur n nj menc t quajtur restorant, kurse Stalinin e kan
nxjerr n bulevardin m t madh t Tirans! Nga ky emr ai
udrodh.
 N restorant Donika priti n kmb derisa u lirua nj
tryez. Vinte nj er e thart, nj er e przier me at t tymit
t qofteve t shmtuara, t gatuara me brum, vez e pak mish
t ndenjur. Nga kjo er ai zuri me dor hundn e tij me lesh.
Dy-tre t rinj pr krah vun buzn n gaz dhe pshpritn:
"'leshpaskanhund!"
PrbaU hante nj djal nja tridhjetvjear pa xhaket, me
nj kmish ngjyr qielli, me mng t shkurtra. Sa her ngri-
nte lugn e vshtronte dhe, kur ndiente shikimin e Dane Gaj-
tanit, i ulte syt n pjat. Dukej sikur e njihte, dukej sikur ki-
shte dshir ta takonte, por druhej.
N kt ast erdhi kamarieri pr t marr porosin. Nuk
kishte se 'gjell t zgjidhte, vetm qofte, tha kamarieri.
Dane Gajtani tundi kokn.
- Birr?
- As q bhet fjal! - tha kamarieri.
-Raki?
- As era s'i ndihet! - tha kamarieri.
-Uzo?
- M plqen kmbngulja juaj. Kan mbetur nja dy gota,
po jua sjell, - qeshi kamarieri duke u larguar.
Djali q ishte ulur prball, u ngrit dhe u drejtua n
tryezn e Dane Gajtanit. Me t'u ngritur ai, tryezn ia zun dy
ndjeksit, q me sa dukej pritnin diku q t lirohej ndonj
vend.
- M falni, - tha djali, - Un jam nj ekonomist. M quajn
Roland. Ju dgjova sot n mngjes n konferenc. Mund t
ulem?
Dane Gajtani vshtroi t dy ndjeksit, q mbanin vesh n
tryezn prball. "'t duhet more djal", mendoi ai, por i
bri me kok t ulej.
- Nuk paski shkuar n darkn zyrtare? - pyeti Dane Gajtani.
- Nuk kishim t gjithftesa,- tha djali. - Kjo s'ka rndsi!
Erdha t'ju them se diskutimi juaj m tronditi. I mrekullue-
shm, mendime t vrteta, t shprehura me prgjegjsi qyteta-
re. Lre se 'mendon presidiumi! Shum njerz n sall me
zemr ju duartrokitn. Fshehurazi duartrokitn. N shpirt.
- Uleni zrin, - tha Dane Gajtani.
Pr at, fjalt e ktij djali t panjohur, t takuar rastsisht
n Donikn e varfr, ishin nj tuf drite n zbrazsin e pa-
fundme t kraharorit. Atij nuk i plqenin lajkat, pasi edhe nuk
i kishte provuar; nuk i duheshin as fjalt vettitse, lavdruese
n mbarim t punve t zakonshme, por n kto aste i nevoji-
tej nj ledhatim, nj ila pr plagn e hapur.
Kamarieri solli qoftet dhe dy gotat e uzos t premtuara.
Dane Gajtani iu lut t porsanjohurit t merrte nj got uzo,
por ai nuk donte, pasi tanim kishte ngrn.
- Ky restorant sht pasqyr e atij ligji ekonomik themeltar,
q lakon npr buz akademiku Xheladin Apollonia... -
qeshi hidhur djali, duke par qoftet e shmtuara n pjatn e
Dane Gajtanit.
Dane Gajtani ia shkeli kmbn dhe i tha ngadal t mos e
ngrinte zrin.
- Mua m ndjekin! N tryezn ku ishit ju, jan dy ndjeksit
emi.
Djali u mat t kthente kokn.
- Mos! - urdhroi Dane Gajtani.
Djaloshi filloi t rrinte me zor, i vinte turp t largohej.
Kishte frik se Dane Gajtani do ta quante lepur. Nj tuf flo-
ksh, si krah rabecke, ia kishte zn gjysmn e ballit t mbu-
shur me bula t imta djerse. Kuptohej q donte t ngrihej e ta
linte tryezn e prgjuar. Dane Gajtani e ndjeu kt dhe buz-
qeshi me keqardhje, duke e.vn dorn e madhe n krahun e
holl t dashamirsit t tij:
- Ju falenderoj! N kto raste edhe falenderimi im sht i
rrezikshm... Do t'ju kujtoj.
- Eh! - bri djaloshi dhe u largua, duke ia shtrnguar
dorn.
Njri nga ndjeksit u ngrit fill pas tij si ta thrriste njeri me
urgjenc. Tjetri shtirej sikur lexonte listn e gjellve me stilolaps t
kuq n dor. Dane Gajtani e shikonte her pas here i prhumbur
dhe pinte at pak uzo q kishte mbetur n got. M n fund ai
mori kapelen e kashts, e pagoi kamarierin n kmb dhe doli.
Tanim dritat n bulevard ishin ndezur dhe nga mali i Dajtit vinte
nj fllad i freskt. Tkana shquhet pr nett e kndshme pa zagu-
shi, pasi ka nj thesar t madh freskie, Dajtin e gjelbrt. N vapn
e korrikut e t gushtit e gjith Tirana mund t ngjitet n Dajt dhe
t fshihet mes degve t aheve e pishave shekullore, mendoi Dane
Gajtani si nj fantazot naiv.
Nn llampat e bulevardit ai vuri re Rita Kuckn tek ecte
vetm me nj ant t madhe t varur n krah. Ajo ecte gati
prball tij dhe ndjeheshin trokitjet e takave t larta t sanda-
leve t saj. Por papritur ajo ndrroi rrug dhe u hodh n ann
tjetr t bulevardit. Dane Gajtani kujtoi studion e akademikut
Xheladin Apollonia, kur rrinte ajo me bluzn e saj t bardh,
me vijn e holl n mes t buzs s poshtme, me trupin e l-
muar si t delfink dhe me krenarin moderne e mosprfillse,
t sprkatur me pak esenc nihilizmi. Kujtoi kundrshtimet
rebele t saj, q t jepnin prshtypjen se kishe t bje me nj
vajz me mendime t pavarura dhe t lira. Ai qeshi vakt si i
smur dhe ktheu kokn prapa, duke thn me vete: ah, sa
budallenj q jemi! Ah, sa t marr! Ja, kjo Eita nesr do t
ngrihet e do t thot: "un kam luftuar pr mendimin e lir".
Dhe ato q kan ln burrat e tyre t arrestuar e t burgosur,
ato q jan ndar me gjyq pr t'i shptuar heqjes nga puna
dhe internimit, do t thot "ne i kemi dashur burrat tan".
Dane Gajtani e ndjeu se si e ndiqnin dy agjentt, e ndiqnin
natyrshm sikur shtisnin si gjith qytetart e tjer. "Hm, tha
ai me vete, kta do t m luajn mendsh".
E la bulevardin dhe kot s koti hyri n rrugicn q t
nxjerr tek kinema 17 Nntori. "Eh, 17 Nntor, - mendoi
ai, - dita e lirimit t Tirans. Im at luftoi pr lirimin e saj. I
biri ndiqet n kto rrug, ku eci i ati me pushk!"
Vjedhurazi vshtroi nga pas. Prsri e ndiqnin. Athere ai
u kthye prap n bulevard, doemos i ndjekur nga ata t dy...
Bulevardi tani iu duk me prmasa akoma m t mdha se pak
m par. Ishin rralluar dritat dhe objektet dhe sendet kishin
humbur format e tyre. Dane Gajtani u nis nga ana e stacionit
t trenit pa vetdije. Vinte treni i fundit. Mbase shfaqej ndonj
i njohur, q nuk e kishte marr vesh historin e tij t fundit.
T bridhte me t dhe t derdhte nj lum fjalsh, lum q
ende nuk i kishte shterruar. Po, po! Ky lum s shpejti do t
shterrohet... Ai do t thahet dhe qenia ime do t shndrrohet
n shkrettir, n Gob, n Sahar, n Karakum... - mendoi ai
si n ethe.
Mandej u kthye dhe e la stacionin e trenit prapa shpins.
Ndjeu se i lshonin kmbt xixa dhe gjunjt i priteshin. Nuk
ishte kjo maraton e pavetdijshme pr moshn e tij. Sido-
qoft ishte 50-vjear, beqar i moshuar, mund t themi. Ah sa e
gjat do t ishte kjo nat! Nat vetmie...
Ksaj nate do t donte t ishte buz lumit me shelgje t
fshatit, ku kuaknin bretkosat dhe ku kndonte gjoni i paduk-
shm. Pastaj t zhvishej e t hidhej n pellgun m t thell t
lumit si n fmijrin e rinin e tij t hershme. N kt lum
ishte lar edhe Xheladin ApoUonia, kur nuk kishte menduar
pr asnj shkenc.
I pihej nj kafe, i duhej nj mik... E parandiente se e
ardhmja e tij do t ishte pa kafe dhe pa miq. Dhe i erdhi pr t
qar. O perndi! - pshertiu ai dhe u nis pr n hotel.
N hotel sportelisti bashk me elsin i dha nj zarf t
vogl. Kur u ngjit n dhom, e hapi zarfin dhe gjeti nj pusull
t shkruar. E krkonin n ministrin e bujqsis, n drejtorin
e kuadrit, t nesrmen n orn tet t mngjesit. Nga kjo
thirrje Dane Gajtani e mori me mend se puna e tij do t
shkonte deri n fund me shpejtsi t madhe. Por ai nuk u
udit, pasi e priste. N mos sot, nesr kjo do t ndodhte.
Ra t fler hert dhe t nesrmen shkoi drejt e n drejto-
rin e kuadrit n Ministri. Si e parandiente, drejtori i kuadrit,
Selam Dervishi, q e njihte prej kohsh, dhe q e kishte pr-
shndetur n konferenc, nuk i dha as dorn dhe nuk e ftoi as
t ulej. E vshtroi egr nn vetulla, grmoi npr dosjet e tra-
sha dhe npr sirtaret, nxori nj flet t vogl letre me disa
shnime t shkruara me stilolaps dhe duke u kollitur i tha
that dhe telegrafisht:
- Pr qndrimin tuaj armiqsor ju jeni pushuar nga puna.
Vendimi do t'ju vij nga Komiteti Ekzekutiv i rrethit. Armiq si
ju nuk mund t jen kuadro t bujqsis son socialiste. Ju me
qllim keni vepruar pr t ulur rendimentin e qumshtit ku
punoni dhe me kt keni ngjallur paknaqsi n familjet fsha-
tare. Nuk sht vetm problemi i pikpamjeve t mbrapshta,
q shfaqt n konferenc. Pikpamjet njeriu ka t drejt t'i
shfaq, por shfaqja e tyre tek ju sht rrjedhim i nj veprimta-
rie t tr armiqsore. Duke marr shtjen n kompleks, ju
dilni si nj armik tipik i rendit socialist...
Dane Gajtani nuk ia ndante syt fytyrs s verdh t drej-
torit t kuadrit tek lexonte shnimet e paraprgatitura n
fletn q kishte prpara. Prmes leximit ai e ndjente se dikush
nga shkalla e nomenklaturs ia kishte diktuar kto shnime
pr t'i transmetuar pik pr pik. O moral i prishur! mendoi
ai dhe pyeti:
- T shkoj?
Drejtori i kuadrit ngriti syt pa e vshtruar.
- Ju do t prisni n Tiran edhe tri-katr dit, pasi mund t
na duheni pr sqarime t mtejshme...
Dhe Dane Gajtani e kuptoi se mund edhe t mos kthehej
nfshattekema...
Ai qndroi edhe tri-katr dit n Tiran, si ishte urdh-
ruar nga drejtori i drejtoris s kuadrit. Nga ankthi do t ishte
mendur, sikur t mos ishte marr me nj pun t jasht-
zakonshme, q nuk mund ta prfytyronte njeri. Kishte vendo-
sur t merrte nj fmij nga befotrofi, nj djal tre-katr
vjear. Kishte shkuar edhe n shtpin e fmijs, kishte takuar
drejtoreshn, kishte zgjedhur djalin m t bukur dhe m t
zgjuar dhe kishte filluar t merrej me formalitetet e birsimit,
duke hyr e duke dal zyr m zyr.
N fillim npr zyra e quajtn t mendur, pasi nuk kishte
ndodhur q nj burr i pamartuar t birsonte nj fmij
kopil. Fmijt jashtmartese gjithmon i marrin ata q kan
Patkeqsin t mos lindin. Kurse ky as ka provuar t martohet,
is ka provuar t bj fmij...
Edhe npunsja e gjendjes civile kujtoi se ky hundlesh po
:allej me disa gjra q nuk bhet shaka.
- 't duhet fmija, - i kishte thn.
- M duhet t m pres pas nj mungese shum t gjat q
e kam parashikuar!
- E uditshme! Por ti martohu t kesh fmij, athere do
t t pres edhe gruaja edhe fmija...
- Nuk e kam leht t martohem. Un, si e shihni, hundn
e kam me lesh dhe grat m largohen... - e kishte kthyer ai
me shaka dhe pas nj kuvendimi t gjat i kishte dhn emrin
e fmijs q pati zgjedhur n befotrof.
Me shkresa n xhep ai shkoi n shtpin e fmijs dhe e
mori n krah Gjonin e vogl trevjear. Gjoni menjher u
tulit n gjoksin e tij t madh dhe Dane Gajtani ia vuri n
flokt e buta faqen e ashpr.
- Un jam Dane Gajtani, yt at. Q sot e tutje ti je Gjon
Gajtani. Do t kesh edhe nj gjyshe q di shum prralla t
vrteta e t trilluara. Gjyshen e quajn Behije... - i fliste Dane
Gajtani fmijs, duke u apitur n trotuar mes njerzve t
panjohur.
Tek apitej hodhi vshtrimin q prapa kurrizit t Gjonit t
vogl. Pas tij vinin dy ndjeksit. Dane Gajtani ia frkoi fmijs
flokt e but me faqen e tij si fur.
- Babi! - tha fmija.
- Bir i babit!
- Uj, - tha fmija.
- U, dhe mua uj m pihet, do t pijm n hotel, - i tha
Dane Gajtani.
- 'sht hoteli? - pyeti fmija.
- Shtpi e madhe, - shpjegoi Dane Gajtani.
- Kaq e madhe? - pyeti fmija dhe hapi kraht n gjoksin e
Dane Gajtanit pr t treguar prmasat e shtpis.
Dane Gajtani ktheu prsri kokn pas. N ast i rrahu
zemra.
Dy ndjeksit ishin zhdukur. Mbase shptova prej tyre,
mendoi ai me fmijn n gjoks.
- Uj! - tha fmija.
- Ja, arritm, - tha Dane Gajtani dhe pr ta qetsuar i kn-
doi nj kng t sajuar:
 T' mora t rritesh i gjall,
Nprag t mpressh gazmor,
Tani n qershor t themfjal,
Po knga t vjen n shtator.

S'ta them n shtatorin e ardhshm,

Pas shum shtatoresh ta them,
Mpresin zinxhirt e ashpr,
Dhe er e qelis si helm... Pr udin e Dane Gajtanit t dy ndjeksat e lan gazin
kinez dhe u futn n hotel Peza. N ast u dukn sikur me
Po helmi n gjak s'm hyn mua, Dane Gajtanin asgj nuk i lidhte. Athere ai u kthye pas me
Se ti do mpressh n oborr, djalin n krah, duke ecur kot s koti pa ditur se ku do t
Atje ku na piqet njftua, shkonte dhe ku do t ndalej. N ecje e sipr i feksi n vetdije
Njftua qzverdh n shtator. nj pik e vogl n fillim sa nj maj lapsi, pastaj sa kopsa e
kmishs s tij dhe m von sa dielli, q e kishte mbi kokn e
Nn ftua do pimpak uj, mbuluar me kapelen prej kashte. Fmijn tani pr tani nuk
Ti burr athere dojesh, duhej ta merrte me vete. Dhe, n prgjithsi, gaboi rnd, q
Do thuash i qet e pa buj: pas asaj fjale t mbajtur n konferenc, kur dihej se ku do t
"'u bre, o Dan, hundlesh?" prfundonte, kur vuri re edhe gjurmuesit, shkoi si nj budalla
i vrtet n shtpin e fmijs pr t marr Gjonin e shkret.
Na pret t dy at e djal, Nj marrzi e plot! Zaten ai marrzira ka br gjithmon. Ki-
Nj shteg aq i hidhur gjembor, shte t drejt Rita, kur i kishte thn njher, se ai ishte nj ka-
Tani n qershor t them fjal, lors lakuriq, q udhtonte npr bot krejt i zhveshur pr t
Po knga t vjen n shtator... gjetur t vrtetn, q i shprehte t gjitha gjrat q mendonte,
pa marr parasysh rrjedhimet. Hm! Rita! Po sikur t shkonte
Djali i tulitur n gjoksin e Dane Gajtanit, lutej q knga t dhe t'ia linte asaj fmijn sa t merrej vesh sesi do t vinte
prsritej gjith rrugs dhe i ati i bindej, duke knduar ngadal puna e tij kto dit q do t qndronte n Tiran? Gj q
icr nj strof, e her nj tjetr, madje edhe duke sajuar t reja. s'bhet! Rita nuk do t kishte guxim thjesht ta takonte Dane
Para hotel Pezs kishte ndaluar nj gaz kinez me ngjyr t Gajtanin, jo pastaj t'i mbante edhe nj fmij kopil. Ah, guxi-
;ez pa dritare. Pran Gazit qndronin dy njerz. Ishin dy mi sht dika tjetr; ai nuk lind dhe nuk rritet n ato folera,
idjeksit. Dane Gajtanit pr pak sa i shptoi Gjoni nga gjoksi. ku ka lindur dhe sht rritur Eita! Atij iu kujtua mbrmja pas
- O perndi! - tha ai me z t lart. - Prandaj m udh- konferencs, kur u gjend ball pr ball me Ritn n bulevard
suan n ministri q t mos largohesha! O 'mekanizm i dhe kur ajo ndrroi rrugn pr t mos e takuar. Mbase kishte
nadh! Oh, 'prsosmri! t drejt. Prse ta psosh pr nj takim t astit, kur nga kjo
- 'ke, babi? gj nuk mund t sjellsh asnj dobi? Me nj takim t till a
- Rri bir, rri! - tha Dane Gajtani me faqe n flokt e tij t mund ta ndihmosh fatkeqin? Nuk bn asgj tjetr vese shton
?uta dhe t ngrohta. fatkeqt: nga nj i shton n dy! Ka ndodhur q nj mik ka

takuar shokun e vet t survejuar dhe pastaj ose e kan thirrur
n Sigurim, ose kan filluar t dyshojn edhe pr at dhe kan
nisur ta prgjojn dhe ta ndjekin. Prandaj ne bhemi zemr-
ngusht kur zemrohemi me miqt tan q kan frik t na
takojn pas fatkeqsish t tilla. Rita vrtet kishte mendime li-
berale, por ato ishin pa ndonj rrezikshmri shoqrore, si i
thon fjals. Mendime si t Rits kan shpesh edhe fmijt e
antarve t Byros Politike dhe t ministrave pr t'u treguar
modern dhe me ide progresiste, duke u shtir sikur qn-
drojn dy pash mbi t tjert q nuk e njohin Evropn! Madje
ata vishen sipas mods s fundit perndimore, dansojn n
mnyr ekstravagande, pijn wisky, Dry Gin, Campari e me
radh; shtisin dhe ulen n kafe me poet dhe artist t
shquar, duke treguar disa anekdota dhe historira sallonesh nga
jeta mondane. Nejse, kjo sht puna e tyre. Po far t bnte
Dane Gajtani me kopilin e nxjerr nga Shtpia e Fmijs? Ku
ta shpinte se? Mendoi se mund t gjente ndonj bashkfshata-
rin e tij n stacionin e trenit pr ta nisur fmijn nga andej n
fshat tek e ma. Sigurisht, kjo do t ishte nj rastsi, pasi ba-
shkfshatart e tij udhtonin shum rrall pr n Tiran. Doe-
mos ai mund t nisej edhe vet pr n fshat, q tani, madje n
ast. shtja ishte se kush e siguronte se nuk e arrestonin q
n tren me fmij n krah! Vrtet i ziente koka dhe ajo pika e
vogl e feksur n fillim n ndrgjegje, pasi u zmadhua dhe u
b sa dielli, tani u shumzua si blett n hoje, q mund t'i
quajm pika lvizse plot gumzhim. Njra nga kto pika l-
vizse, si nj miz blete, erdhi dhe e thumboi n vetdijen
gumzhuese: Sikur t shkonte drejt dhe tek profesor akade-
mik Xheladin Apollonia dhe t'ia linte fmijn Nets, gruas s
shokut t tij t fmijris? E far do t'i bjn akademikut?
Asgj! Hm! Asgj, thot Dane Gajtani, por far thot aka-
demik Xheladin Apollonia se? Le q t shkonte Dane Gajtani
tek akademiku pas gjith asaj zallamahie q ngriti n konfe-
renc, do t ishte nj cinizm brtits. Athere do t quhej
vrtet nj kalors lakuriq! Megjithat, ai e mori prsipr t
gjitha: pruljen, turpin dhe cinizmin. U nis drejt e n shtpin
e profesorit dhe akademikut Xheladin Apollonia, duke ha-
Kalorsi lakuriq
rruar pr disa aste fmijn q mbante n krah; u nis si nisej
para se t mbahej konferenca shkencore.
- M pihet uj! Ku sht hoteli? - thirri fmija dhe Dane
Gajtani u zgjua nga gumzhitja e mendimeve, dyshimeve dhe
vendosmris.
- Ja, tani do t pim uj n shtpin e nj mikut tim, - i tha
ai fmijs sikur t ishte i madh.
Para se t arrinte n shtpin e Xheladin Apollonis, ai u
ndal n nj kafe me vetshrbim dhe i dha djalit nj aranxhat
t freskt. Djali pas aranxhats krkoi uj dhe Dane Gajtani
qeshi.
- Do t vij nj koh q ujin ta pish, kur t t dal rakia.
Tani djalin e mori pr dore dhe i tregoi me kok aparta-
mentin e akademik Xheladin Apollonis dhe i tha se atje
mund t rrinte disa dit apo disa jav gjersa t vinte gjyshja
pr ta marr n fshat, pasi babi Dane do t nisej pr nj udh-
tim, i cili mbase do t ishte i gjat, Prsri ai i fliste fmijs si
nj t madhi dhe i vogli heshtte sikur t'i kuptonte t gjitha gj-
rat q tregonte Dane Gajtani.
Shkallt q t shpinin n apartamentin e akademik Xhela-
din Apollonis ishin n hije dhe bnte freskt. Para shkallve
ai me t voglin u ndaln dhe qndruan pr disa minuta n
kmb. Dane Gajtani u lkund. T ngjitej, apo t mos ngjitej?
M n fund pshertiu thell, vshtroi prreth nse e ndiqte
ndokush dhe u ul n shkaUn e par, duke e marr fmijn n
prehr. Dgjonte vetm frymmarrjen e vet dhe t t voglit
mes asaj guve t freskt betoni. Jam si nj ujk me klyshin e
vet, mendoi ai. Nj ujk i ndjekur nga gjahtart. Dhe e vuri
mjekrn e tij n kokn me flok t but t fmijs, duke ndjer
nj er t uditshme si t qumshtit dhe t barit bashk.
- Jam nj ujk me klyshin e tij! - thirri ai papritur.
Djali e ngriti kokn lart dhe Dane Gajtanit i krcitn
dhmbt gati sa t'ia kafshonin gjuhn.
- Edhe dhmbt m krcasin si t ujkut! - thirri ai prsri.
- Babi, sa ujq ka ktu? - pyeti fmija.
- Un jam ujk! - tha Dane Gajtani dhe hapi gojn, duke
treguar dhmbt.
 I vogli qeshi.
- Ti gnjen, nuk je ujk! Ujku sht me lesh!
Edhe Dane Gajtani qeshi dhe vuri dorn mbi hundn e tij.
- Edhe un kam lesh. E shikon? - dhe ia tregoi hundn.
Fmija ia vuri dorn n hund dhe duke zbuluar dhmbt
e tij t vegjl e t bardh si fasulet e kopshtit t Dane Gajtanit,
apo si gurikat e zallit t lumit nn dritn e hns, tha:
- Ti ke pak lesh. Ujku ka shum. Po mua do t m dal
lesh n hund, kur t rritem?
- E 'e do leshin n hund? Leshi n hund nuk sht gj!
- tha Dane Gajtani i menduar sikur t kishte ndonj rndsi t
veant leshi n hundt e njerzve.
Tek rrinte n shkall, Dane Gajtanit i van syt n librarin
Flora, ku shiteshin librat marksiste dhe politike. Libraria
ishte prball apartamentit t profesor akademik Xheladin
Apollonis. Atje rrall hynin e delnin njerz, prve ndonj in-
struktori nga komitetet e partis, ose ndonj turisti kurioz, q
donte t dinte se me far marksizmi po merreshin shqiptart
e uditshm. Me nj vshtrim t prhumbur Dane Gajtani
dalloi, si mes mjegullit, profesor Sotir Kuckn. lu duk sikur
at e mbshtillte nj mjegull i hirt dhe kmbt nuk i kishte n
tok, por n nj si vello t murrme, duke ecur si personazhet e
nj filmi me xhirim t ngadalt.
Personazhet e komedis sime! - mendoi Dane Gajtani me
z.
- 'sht peonai? --pyeti fmija, duke e zgjuar Dane
Gajtanin nga prhumbja.
- E shikon at xhaxhin atje? Ai sht peona dhe at e
kam zn pr veshi, - tha Dane Gajtani, duke treguar Sotir
Kuckn e holl si kallam.
Profesor Sotir Kucka hyri n librari dhe pas pak doli me
nj libr me format t madh si t nj albumi. Ai vshtroi sakaq
n shkall dhe i hodhi nj sy shkaUve nga zgjatej hija. Pastaj
vuri pllmbn e dors para ballit si nj streh kapele, u
prkul si nj gjahtar dhe e prqndroi vshtrimin tek Dane
Gajtani. Pas disa sekondave e drejtoi trupin dhe i ngriti syt
n dritaren e apartamentit t Xheladin Apollonis. Bri nja
dy-tri her he-he me zrin e tij t holl dhe e tundi n er li-
brin me format albumi n drejtim t dritares s apartamentit
t akademikut: - Mbarove, or Xheladin Apollonia, mbarove!
Ja, ky libr do t t'i thyej hundt, q i fshin me shamin e
mndafsht t Nets! He-he! - thirri ai pothuajse pa kuptim
dhe ktheu vshtrimin prsri nga Dane Gajtani, duke i treguar
atij grushtin e vockl me gishtin n mes. Qeshi me t madhe,
hoqi nga koka e vockl kapeln, u prkul n shenj nderimi
nga Dane Gajtani dhe u largua me hapa t shkurtra dhe t
shpejta.
I marri! tha Dane Gajtani dhe u kujtua pr dika. Profesor
Sotir Kucka kishte hapur fjal mes shokve t tij se priste li-
brin e vet t'i delte nga shtypi, libr q do ta trondiste elitn
shkencore nga shtrimi dhe zgjidhja e mjaft shtjeve t nj ka-
libri t madh. Me sa dukej ai albumi q mbante n dor dhe
q ia tundi n er hijes s Xheladin Apollonis, do t ishte kjo
vepr e mezipritur.
I marri! prsriti me vete Dane Gajtani dhe qeshi, se kujtoi
at dit kur e zuri pr veshi profesor Sotir Kuckn para aka-
demik Xheladin Apollonis, profesor Zyrap Kandarit, Rits
dhe grave t shkenctarve. Ajo dit tani Dane Gajtanit i
dukej e largt deri n pafundsi. Nuk prsritet m! Do t
prsritej sikur mos kishte folur n at konferencn e ma-
llkuar, e cila caktoi edhe drejtimin e fatit t tij. Sikur mos kish-
te qen ajo konferenc, ai do t vinte shpesh n shtpin e
Xheladin Apollonis dhe do t zbavitej me shkenctart,
veanrisht me kt Sotir Kuckn, q ia plqente edhe
mbiemrin! Kucka-Kucka-Kucka! - bri ai papritur dhe vuri
re se me shqiptimin e ktij mbiemri gjuha ia prekte shpesh
dhmbt e mdhenj. Ah, po! Edhe Rita mbante kt
mbiemr: Kucka! Por bashk me emrin e Rits, mbiemri
Kucka shqiptohet m but! Po t ndodhte q t martohej me
Ritn, ajo do ta kthente mbiemrin nga Kucka n Gajtani. Ha-
ha! Do t'i vinte emrit t saj nj gajtan t gjat. Gj q nuk
bhet! Ky gajtan nuk besoj t'i vihet ndonj gruaje, mendoi
Dane Gajtani. Megjithat n largsi atij i shkonin mendt tek
Rita. Dhe ai kndoi vargjet e nj vjershe t thurrur aty pr aty
n shkalln me hije:
Kur ikja larg, drejt teje vija,
kur vija afr, ikja shpejt.
Pr dreq, m trembte largsia
Dhe afrsia aq pr dreq.
As e kuptoja si t desha,
Nj mjegull pus, nj turbulli,
Si nj poet q shkruan vjersha
Dhe 'del nga vjershat, nuk e di.
Dhe ndoshta kjo ish dashuria
N shpirtin tim, n syt e tu:
Pr dreq, na trembte largsia
Dhe afrsia gjithashtu.
- Po kjo nuk sht nj kng pr Rita Kuckn! - tha Dane
Gajtani me z, sikur kuvendonte me ndonj t dyt.
- Pr k sht? - pyeti fmija, duke kujtuar se Dane Gajta-
ni fliste me t.
Ai ia vuri don n flokt dhe duke ia shpupuritur, pasi e
puthi, iu prgjegj:
- Kjo kng sht pr nj grua abstrakte, q nuk jeton as
n apartament, as nn shkall; as n rrug, por vrapon atje lart
mbi ret, shkel n ret si n nj qilim t madh dhe nget pa e
ditur se ku do t arrij dhe se n far krevati do t fler.
sht nj grua q duket, por q nuk preket me dor. Sa t
zgjatsh dorn dhe ta preksh, ajo t kalon si uji i burimit
npr gishtrinj dhe ikn tatpjet. Vese sht shum e
bukur!... - thoshte Dane Gajtani, duke harruar se ai q e
dgjonte ishte nj fmij.
M e uditshmja sht se ky burr 50-vjear, q kishte nj
logjik t that dhe t rrept, q dinte t ironizonte, t tallte,
t prqeshte dhe t bhej nj cinik i madh dhe i padgjuar,
ndonjher kthehej n nj fmij naiv apo n nj budalla, q
mund ta vinin n loj t gjith. Atij i krcente shpesh damari
apo delli i nj poeti t lajthitur, q nuk mund t'ia ndalonte
askush shprthimet e marrzis. N kto shprthime ai i kn-
doi nj her Eits nj kng, q ajo u tmerrua, pasi nj gj t
till nuk kishte njeri q ta bnte, prve se nj t prishuri nga
mendt:
Vrtitet nj re e zez mbi bot,
E zez si un;
Leh natn nj qen i trbuar nn port,
Leh natn si un.
Zvarritet nj gjarpr nga tok e vithisur,
Nj gjarpr si un;
Kalojn n shtigje plot njerz t krisur
T krisur si un.
Lkunden n qoshet e rmgve kurvat,
Dhe kurvat si un;
Brtasin lypsart shmtuar nga gungat,
Shmtuar si un.
Krcejn majmunt n pyjet dhe xhunglat,
Majmune dhe un;
Jeton bot e mendur me vallet dhe plumbat,
E mendur si un.
Tmerrohet njeriu, kur lind mbinjeriu,
Tmerrohem dhe un;
Kur vdes mbinjeriu, men zemr fatziu,
Marr zemr dhe un...
-Mjaft, - kishte thirr Rita, - se m mende! 'jan kto
marrzi! - dhe kishte zn vesht me duar.
Dane Gajtani pastaj ishte tallur me liberalizmat pseudopr-
parimtare t Kita Kucks, kishte zn me dor leshin e hunds
dhe ishte larguar prej saj, duke shprthyer n nj varg fjalsh, Dane Gajtani u hodh prpjet, se vrtet i dhmbi, por nuk u
varg q sht vshtir ta shkruash n kt lloj letre q prdo- zemrua. Kt gj ai ia kishte br m par akademikut...
rim ne shqiptart... - Ngjitemi lart. Ti ke uri, fmija dhe un gjithashtu, - tha
Xhdadin Apollonia dhe filloi t ngjitej n shkallt e betonta.
N apartament ishte vetm Neta, pr udi e pakrehur dhe
Ai qndroi gjat n shkall, duke mos vendosur pr t'u e palyer, gj q rrall mund t ndodhte, t paktn n syt e
ngjitur tek akademik Xheladin Apollonia. Fmijs i erdhi pr Dane Gajtanit. Ajo i hodhi nj vshtrim t zymt Dane Gajta-
t br iin dhe ai u ngrit, duke e shpn t voglin prapa nit, vshtrim si t rridhte nga nj armiqsi e vjetr, q mbart
shkalls. Ndrkoh nga pas ndjeu hapa t rnd dhe t nga- kujtime tepr t hidhura. Dane Gajtani kt e kuptoi dhe uroi
dalt. Ishte akademik Xheladin Apollonia q kthehej n sht- fatin q nuk i ngjiti shkallt para se t vinte Xheladin Apollo-
pia. Akademiku u kollit. Dane Gajtani e kuptoi q kjo koll nia. Kjo shtrig me siguri do ta kishte nxjerr prjashta ders
ishte artificiale, enkas. Po t mos donte t m takonte, mendoi sa t kishte br hapin e par. N syt e Xheladin Apollonis
ai, nuk do t kollitej; do t ngjitte shkallt tinz dhe mua do t tani ajo nuk mund t bj asgj.
m linte ktu. Dhe atij padashur dika i kaloi npr trup, si - E gjeta nri shkall! - i tha Xheladin Apollonia t shoqes,
nj hithr e padukshme. Ktheu kokn dhe u gjend baU pr duke br me kokn nga Dane Gajtani.
ball me Xheladin Apdllonin. T dy vshtronin njri-tjetrin Neta dika mrmriti nn hund, dika t pakuptueshme,
dhe heshtnin. Fmija qndronte fshehur prapa pantallonave t por t hidhur. Ajo i la ata dhe u fut n dhomn e saj.
Dane Gajtanit, duke nxjerr pakz kokn drejt akademikut. - Grat e pakrehura jan t tmerrshme! - tha Xheladin
Pastaj ai thirri gati m t qar: Apollonia dhe u ul n kolltuk, duke e udhruar edhe Danen
- O xhaxhi, mos e rrih babin! t rrinte lirshm bashk me fmijn e tij.
Akademik Xheladin Apollonia vuri buzn n gaz: Un, si t t... - filloi Dane Gajtani, ndrsa Xheladin
- Jo, or shpirt! Ku rrihet gjith ky babi! Ai m rreh mua! - Apollonia e ndrpreu.
dhe ai iu afrua t voglit, e kapi pr nofulle ngadal, duke ia - Lre! E dreqose! Ti kujton se un nuk i di ato q fole ti?
ngritur kokn pr t'ia par syt. - dhe Xheladin Apollonia u ngrit n kmb me gishta n jelek
Dukej sikur t gjitha kto nuk kishin t bnin me Dane nn t dy sqetullat si Lenini. - , nuk i di? I di q 'ke me t,
Gajtanin, por me nj fmij t njohur prej kohsh. "Kjo sht e di q punn ton e mori lumi, por ky lum nuk tregohet, si
nj hyrje pr t kaluar n lmin e marrdhnieve t reja q e tregove ti... Dhe e ke pisk... E kupton sa pisk e ke? Edhe
jan krijuar mes nesh, nj hyrje si kto shkallt. Shkalla e par un e kam pisk... Ti m dreq se un... Ti i the...
sht fmija, shkalla e dyt jam un", mendoi Dane Gajtani, - Dikush duhet t'i thot, - tha Dane Gajtani dhe e vuri t
duke arsyetuar pr udi edhe si nj burokrat, edhe si nj poet voglin n kolltukun pran, duke hequr kapelen e kashts.
me metafora. Por ai i trembej ktij Xheladin Apollonis. Ky - H! Do ta vsh n gjunj si gjithnj... - tha Xheladin
njeri nuk dihet se far kthesa merr! Apollonia pr kapelen.
Xheladin Apollonia ia hodhi krahun Dane Gajtanit n sup. Andej nga kuzhina u dgjua nj zhurm e disa krisma si
Dane Gajtani mori frym me gjith mushkrit dhe u zbut. ato t thyerjes s xhamave. Fmija lvizi nga vendi dhe u
Pastaj Xheladin Apollonia e zbriti krahun ngadal nga shpa- mblodh kruspull, si t fundosej n kolltukun e madh.
tullat e Dane Gajtanit dhe leht-leht ia ndali dorn n te - Theu ndonj pjat. Nerva grash, - tha Xheladin Apollonia
arn e xhakets, duke e shpuar nga pas me gishtin tregues. duke e hequr dorn nga jeleku dhe duke e tundur n er.
 Pa mbaruar mir fjalt akademiku, hyri Neta, si ishte e
pakrehur, me duar n ije dhe me nj grimaz t egr n fytyr:
- Po kt 'ma solle? Ma solle pr hyneret q bri n kon-
ferenc? Pika, pika! Ty kshtu ta punojn t gjith. Ty t p-
shtyjn dhe me njrn dor fshin pshtymat, kurse me tjetrn i
kap pr krahu, duke i ftuar pr drek dhe pr dark! Pika
burrit! - iu kanos ajo akademikut ball pr ball.
- Mir, mir! Shko krihu! - tha fare i qet Xheladin Apo-
llonia.
- Dashke t'i dal edhe e krehur ktij lugati me hundn me
lesh, si gjembat e atij kaktusit q kemi n ballkon! - thirri
Neta e zbeht si qiriri prej dhjami.
Dane Gajtani si gjithmon kur prmendej leshi, vuri dorn
mbi hund si pr t fshehur qimet e dendura.
- Mos i fshih, Dane, mos i fshih! - tha natyrshm Xheladin
Apollonia pr qimet e hunds dhe Dane Gajtanit i erdhi aty
pr aty pr t qeshur. Ai e mbajti frymn, u skuq i tri dhe
pastaj shprtheu. Ishte nj bomb qeshjeje me nj shprthim
t hatashm. Me sa dukej gjith ato aste ankthi dhe dshpri-
mi q kishte prjetuar, tani kaluan n nj trajt tjetr, n
trajtn e t qeshurit. N ast filloi t qesh me t madhe edhe
Xheladin Apollonia bashk me fmijn e ngritur n gjunj n
kolltuk. Neta u hutua. Vuri dorn para gojs dhe vrapoi n
kuzhin. T dy burrat nuk e kuptuan. Por ajo qante.
E zonja e shtpis e shtroi drekn, por vet nuk u ul n
tryez. Ajo e mori fmijn pr ta ushqyer n kuzhin, duke i
ln ata t dy n studio. Le t bnin 't donin. Syt le t
nxirrnin. I vinte keq vetm pr fmijn.
Xheladin Apollonia i mbushi gotat me raki, dy gota t mdha
t kristalta, q vun nga nj zinxhir me rruza t vogla si pika
vese, apo si bulat e shiut q duken nga posht n telat e telefonit.
- T na bj mir! T kthehemi atje nga kemi dal! - tha
ai, duke nnkuptuar origjinn prej fshatari.
- Gzuar! - tha Dane Gajtani dhe e trokiti gotn e tij me
t Xheladinit.
Ishte nj gj krejtsisht e paparashikuar dhe jasht logjiks
s rrjedhs s ngjarjeve. Si mund t bashkoheshin prsri ata
t dy pas gjith atij tensioni nervash n at t mallkuar konfe-
renc? Mbase vrtet ishte nj thirrje e nndheshme e origjins,
apo nj joshje q bnte nj mendim i prbashkt gjithashtu i
nndheshm, mendim ky pr gjrat q nuk shkojn n kt
jet, por njerzit ashtu si nuk pajtohen me to n aste t
veanta, ashtu edhe i kundrshtojn po n aste t veanta,
kur jan vetm dhe nuk i dgjon askush. Mund t jet edhe
dika tjetr. Xheladin Apollonia e di se Dane Gajtani do t
prfundoj keq. Keq, domethn, atje ku flitet me muret. Ai
sikur krkon ta paraprgatit Dane Gajtanin q n hetuesi t
mos flas ndonj fjal pr shokun e vet t fmijris. Sido q
t bhet t mos flas....
- Un dua q... - nisi t shpjegohet Dane Gajtani pas dy-
tri gotave t pira me fund.
- E di, mos m'i thuaj!
Ktu Dane Gajtani e prplasi gotn. U, ky gjithmon ma
pret fjaln dhe m thot e di! Tuaf njeri...
- Hi, asgj nuk di! - tha Dane Gajtani me zemrim.
- Ti do ta lsh tek un djalin q ke marr n shtpin e f-
mijs. Un pas nj kohe do ta drgoj n fshat tek jot m! Ja,
kjo sht!... Dhe kt di un...
Miku hapi gojn dhe syt. E mbushi vet gotn dhe e
ktheu me fund. Xheladin Apollonia nuk ia la t zbrazur. Pr-
sri e piu me fund.
- Nga e ditke ti, Xhelo? - pyeti ai, duke ngrn pak rrokjet
e fjalve.
- Hm! Ty t ndjekin. Pastaj... Lre, lre! I vogli mbetet
ose rrugve, ose drgohet prsri n shtpin e fmijs. Ktu e
le tek nj miku yt. T pyesin atje se far t lidh me Xheladin
Apollonin? Vetm origjina, asgj tjetr. far kini biseduar?
Hi asgj. Qyfyret e fmijris! Bamb me dru dhe me izme!
Hi asgj... - tha Xheladin Apollonia duke vrtitur gotn
npr gishtrinjt. - Hm! E dgjove at qukapikun Sotir
Kucka si tha pr mua n konferenc, se gjoja un e paskam
lexuar fjalimin tnd q n dorshkrim dhe duke ditur pr-
 mbajtjen, ta dhash fjaln? ? M bn bashkpuntor me
ty!... Do t t pyesin n hetuesi, ti hi! Gnjeshtra!...
Dane Gajtanit i doli rakia. Ato gotat e pira me fund iu
kthyen n uj. Pr t'u turbulluar ai piu edhe tri t tjera. - Ti,
Xheladin, je burr i lig! - tha ai me sy n tryez.
Akademik Xheladin Apollonia vuri me zor buzn n gaz: -
E, pse qenkam burr i lig?
Sakaq Dane Gajtani pshteti ballin n tryez, duke e lar-
guar pjatn. Ashtu me ball n tryez filloi t qaj me dnes.
Ishte nj qarje burri, q vinte nga thdlsit e mdha t vet-
dijes. E, ai kujtoi se Xheladin Apollonia do t'i bnte nj t
mir si nj shok i fmijris nga i njjti fshat. Kurse Xheloja...
Por Dane Gajtani ishte zn ngusht. Ku ta shpinte fmijn
dhe cilit t'ia jepte? Ai ishte gati t ngrihej nga tryeza, t merrte
djalin dhe t ikte prapa diellit.
- Dane, far bn? - u shqetsua Xheladin Apollonia dhe
ia vuri dorn n kok.
- Je i poshtr, Xhelo! - murmuriti ai, duke ngritur kokn
dhe duke fshir lott me picet.
Ndrkoh ra zilja e ders. Xheladin Apollonia u ngrit, por
Neta nuk e la. Ajo vrapoi e para pr ta hapur. Jasht u ndie
zri i Rits. Neta ktheu kokn nga Xheladin Apollonia, q
bnte me dor pr ta larguar Ritn. Menjher u ngrit Dane
Gajtani, u drejtua n der dhe thirri:
- Jemi ktu, Rita! Po pijm e po bjm qejf me akademik
Xheladin Apollonin.
Me kmb n dysheme si t marinarit n kuvertn e anijes,
ai u lkund, mnjanoi Netn dhe hapi dern. E zuri pr krahu
Ritn dhe e futi brenda:
- E sheh? Po pim me rastin e mbarimit me sukses t plot
tkonferencs!
Pastaj i thirri fmijs:
- Gjoni, eja ta takosh teta Ritn! Tet kaq t bukur ti nuk
ke par kurr!
Djali doli nga kuzhina dhe iu afrua Rits.
- Uh, sa i mirk! - ia bri Rita mes hutimit n nj sken t
uditshme q nuk e priste.
Xheladin Apollonia me t shoqen kishin mbetur t trullo-
sur duke e vshtruar njri-tjetrin, sikur t ishin t panjohur n
nj apartament t huaj.
Kapela prej kashte kishte rn n truall, kur Dane Gajtani
ishte ngritur t takonte Ritn. Ai shkoi e mori kapeln, e zuri
pr dore Gjonin e vogl, e vshtroi gjat akademik Xheladin
Apollonin dhe tundi kokn:
- Ti je burr i lig, Xhelo! - dhe u nis t dal.
- Ku vete? Po fmijn nuk do ta lsh? - i doli prpara
Xheladin Apollonia.
Ai i hapi kraht dhe e.largoi akademikun. - Do ta shpie
prsri n shtpin e fmijs. Mbase vjen nna ime dhe e merr.
Ti, Rita, nj t mir do t m bsh. Lajmroje nnn dhe shko
bashk me at n shtpin e fmijs pr ta marr Gjonin.
Dokumentet po t'i l ty!... Rita, e shtangur, nj her i ndalte
syt n fytyrn e Xheladin Apollonis dhe nj her n at t
Dane Gajtanit. Ajo nuk po e kuptonte se far kishte ndodhur
me ata t dy, vese e ndjente q Dante Gajtani ishte fyer rnd
nga akademiku. Ndjente edhe dika tjetr. T dy ata kishin
pir dhe n pije e sipr ishin zn. Dhe m i dehur iu duk
Dane Gajtani, prandaj vendosi t'i hapte rrug dhe t bnte si
urdhronte ai. Nuk ia merrte mendja se do t'i kishte par n
nj gjendje t till. Ajo vet shpejtoi ta takonte Dane Gajtanin
me t marr vesh nga Sotir Kucka se ia pasksh zn syri nn
shkallt e apartamentit t Xheladin Apollonis me nj fmij
t vogl n prehr.
- Ju paski pir! - tha Eita. - Kjo nuk ka ndodhur asnjher
n shtpin tuaj! - iu kthye ajo profesor Xheladin Apollonis
dhe t shoqes s tij, Nets.
Neta kafshoi buzn dhe bri me kok nga akademiku pr
t treguar se ai i kishte fajet. Dane Gajtani e vuri re buzn e
kafshuar t Nets dhe shfryu:
- Po ti 'ma kafshon at buz dhe mjaullit si macet n
shkurt?
Neta uli kokn e fyer, ndrsa Xheladin Apollonia vshtron-
te me buzqeshjen e njeriut zemrgjer q bn lshime n
kto raste. Me kt vshtrim ai donte t thoshte se nuk kemi
't'i bjm Dane Gajtanit, domethn Daneja, si Daneja!... Pr Ritn kjo kng ishte pa kuptim. far fjamujsh t gri-
Edhe pse i turbulluar nga rakia dhe nga zemrimi, Dane sur kishte ky Dane Gajtani, pse duhet t'i mbante apo t'i hidh-
Gajtani kt e kuptoi, por n t njjtn koh ndjeu edhe nj te? Vetm ai mund ta dinte! Por, mbase, edhe mund t ishte
lodhje e kputje t tmerrshme, prandaj heshti. vajtimi i ktij kalorsi lakuriq...
Ai e trhoqi Ritn me vete dhe doli tok me t nga aparta- Dane Gajtani i ra me grusht murit, duke thn me vete se
menti i Xheladin Apollonis, duke mbajtur pr dore fmin, me kok nuk mund t'i binte dot, pasi i dhmbte, dhe zbriti
q nuk bzante. me vrap posht prmes nj zhurme t madhe hapash, sikur
- Pr ku shpejton? - tha Rita, duke zbritur shkallt. rrokullisej dika e rnd. Duhej t shkonte n hotel Peza,
- Ah, pr ku shpejtoj!... ku mbase e priste ai gazi i zi kinez. Q nga mesi i shkallve i
- Po sikur ta mbaj un fmijn, gjersa t vij nna jote ta erdhi zri i Rits:
marr? - tha Rita dhe shtoi: - mbase me ty nuk ndodh gj... - Mirupafshim, Kalorsi lakuriq!
Atij i erdhi ta ngrinte hopa Kitn dhe ta zbriste n krah
npr shkaUt. U afrua pran saj, ia hodhi krahun n shpatull
dhe e shtrngoi n gjoks, duke e puthur n buz, n faqe, n 1979-199$
qaf, n sy e n ball aspak si nj femr, por si dika tjetr t
madhe dhe t shenjt. Rita i bindej dhe nuk largohej prej tij.
- Q ktu do t ndahemi. N rrug do t dal vetm... - tha
ai.
E prqafoi edhe nj her Ritn, e mori n krah Gjonin, e
puthi dhe i tha se kjo teta do t jet si nj mama e mir dhe e
bukur gjersa t kthehet babi, q ka pak pun n nj vend.
Ata u ndan n mesin e shkallve.
Duke ecur, pa kthyer kokn nga pas, ai filloi gjysm t reci-
toj e gjysm t kndoj vargje si gjithmon t panjohura pr
Ritn:

Juflamujt e mi, lamtumir,

Juflamujt gjakosur e grisur,
Tju mbaja ka qen e vshtir,
Tju hidhja, s'kam qen i lajthitur.

Ndaj vdisni ng/urmt e grryera,

Przibi mes hirit dhe rrs
Dhe shtrihi me shtiza t thyera
Nshkallt e verdha thns

Atje n Saharn e Endrrs...

 KUJTES PR LEXUESIN

Romani Kalorsi lakuriq sht shkruar kryesisht q n

vitin 1979. N fillim t viteve '80-t sht botuar n revistn
Hostent vetm kapitulli ipar me kmbnguljen e kryeredak-
torit t athershm Niko Nikolla, si gjithmon dashamirs ndaj
meje. Nfund t vitit 1990 sht dhn n gazetn Drita nj
variant disi i shkurtr i romanit me titullin 1 nmuri , / cili
nisi t botohej q n muajt e par t vitit 1991 n disa numra
njripas tjetrit.
Varianti q botohet sht i plot, si sht shkruar, ather,
me ndonj plotsim fare t vogl n form, por edhe dika t
parndsishme n prmbajtje. N roman pasqyrohen ato shqet-
sime t njerzve dhe ato mendime q kishte nxjerr koha si
rrjedhim i ngecjes dhe ngrirjes s shoqris, i kriz.es shpirtrore
dhe ideore t saj. Duke pasur kt sfond t krizs s prgjithsh-
me t shoqris, pasqyrohen edhe raportet e njerzve, dashurit
e turbullta dhe dshirat.
Kapitulli i katrt n Drita sht botuar fare i shkurtuar
vetm pr arsye vendi n gazet. N botimin e ri ky kapitull
sht dhn iplot. Botimet e romaneve dhe e prozs s gjat n
gazeta, gfithmon nuk mund t jen t trsishme, past pr-
mbajtja e tyre coptohet dhe shprndahet. Vetm kur pu-
blikohen n libra m vete quhen si botime t vrteta, past athe-
re lexuesi formon nj ide tplotpr veprn e autorit.

Dritro Agolli