SÖNDÜRME SİSTEMLERİ UYGULAMA EL KİTABI Rev 0

BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER

1.1 Kapsam
Bu çalışma; binaların sprinkler sistemleri ile korunması için yasal gereklilikler ve uyulması zorunlu tasarım kuralları ile birlikte
bu kuralların sağlanması için tasarımın her aşamasında kullanılan uygulama tekniklerini içermektedir. İçerik konuları; yangın
yönetmeliği gereklerini karşılayacak şekilde, sprinkler sistemlerinin iyi bir şekilde çalışması için tasarım verilerinin minimum
düzeyi dikkate alınarak, ele alınmıştır. Bu bağlamda kitap içeriğinde yeralan tasarım bilgileri; yerel yasal zorunlulukları
karşılayacak düzeyde olup, tasarım bilgilerinin diğer uluslar arası standardların gerekliliklerini veya uluslar arası kuruluşların
taleplerini tam olarak karşılaması beklenmemelidir. Ayrıca, yasal zorunluluklar çerçevesinde, sprinkler sistemleri yanında
temiz gazlı söndürme sistemlerine de 10.bölümde yer verilmiştir.

Türkiye’de uyulması zorunlu tasarım standardı olan TS-EN12845’te verilen kurallar, temel olarak baz alınmıştır. Yönetmelikte
belirtilen tasarım gereklerinin, TS-EN12845 standardı kapsamında karşılanamadığı noktalarda, uluslararası kuruluşlarca
kabul edilen yangın korunum yöntemleri ve NFPA13 standardı ele alınarak çözümleme yapılmıştır.Tasarım kurallarını
sağlamak üzere mühendislik tekniği olarak, uluslararası kabul gören yaklaşımlar ve NFPA 13 standardında belirlenmiş
yöntemler esas alınmıştır. Ayrıca, TS-EN12845 kapsamı dışında kalan ve tüm dünyada yaygın olarak kullanılan sprinkler
tipleri ve özel sistem tasarımları ile ilgili temel bilgiler verilerek çalışma genişletilmiştir. Depolama alanları konusunda,
Türkiye’deki yüksek depolama uygulamaları dikkate alınarak, çeşitli uygulama alternatiflerini kapsayan NFPA 13 standardı
baz alınmış, sınıflandırma ve su ihtiyacı konularında temel düzeyde teknik bilgiler verilmiştir.

Su sprey ve baskın sprinkler sistemlerinin, özel tasarım yaklaşımları kullanılarak sprinkler sistemlerinden ayrı tasarım
standardları olması sebebiyle, bu çalışmada kapsam dışı bırakılmıştır. Verilen kurallar ve tavsiyeler su sprey veya baskın
sistem tasarımlarında uygulanmaz. Bu kitapta ele alınan konular; gemilerdeki, uçaklardaki, araçlardaki otomatik sprinkler
sistemleri için veya seyyar yangın söndürme cihazlarındaki veya maden endüstrisindeki yer altı sistemleri için geçerli değildir.
Sprinkler sistemi tasarımında kullanılan genel prensiplerin yanında, diğer sistemler için ilave önlemler kesinlikle dikkate
alınmalıdır.

1.2 Amaç
Bu çalışma; sprinkler sistemlerinin standardlara uygunluğunu sağlamak için, tasarım ve montaj konularında çalışanlara
kılavuz bilgi kaynağı oluşturmak amacıyla hazırlanmıştır. Sprinkler sistemleri özel yangın korunma sistemleri olup, tasarımı
eğitimli ve deneyimli kişilerce yapılmalıdır. Otomatik sprinkler sistemleri, kullanımı süresince fonksiyonunu yerine getirecek
şekilde tasarlanmalıdır. Otomatik sprinkler sistemi, yangını başlangıçta tespit etmek ve suyla söndürmek veya söndürme
işlemini diğer yollarla tamamlayabilmek için yangını kontrol altında tutmak maksadıyla tasarlanır. Sprinkler sistemleri,
1874’ten bugüne kadar otomatik yangın korunum sistemi anlamında en güvenilir ve en çok kullanılan sistemler olmuştur.

Bu çalışmada belirtilen kurallar, sadece binalarda kullanılan sabit sprinkler sistemlerine uygulanır. Bununla birlikte, diğer
yangın söndürme sistemleri için özel gerekliliklerin göz önünde bulundurulması şartıyla bu kitapta yeralan teknikler, diğer
sabit yangın söndürme sistemleri için bir kılavuz olarak kullanılabilir. Sprinkler sisteminin diğer yangın söndürme araçlarına
duyulan ihtiyacı tam olarak karşılayabileceği düşünülmemelidir. Binalarda, yangın tedbirlerinin bir bütün olarak dikkate
alınması önemlidir. Yangına karşı korumanın iyi bir şekilde yapılması için yangına yapısal dayanım, yangından kaçış
güzergâhları, yangın alarm sistemleri, hortum makaraları ve yangın muslukları ve seyyar yangın söndürücüler, belirli tehlike
alanları için ihtiyaç duyulan diğer yangından korunma metotları dikkate alınmalıdır. Yangın korunma tedbirleri bir bütün olarak
ele alındığında, sprinkler sistemlerinin tasarımı ile toplam maliyetlerde; ekonomik yapı elemanları kullanımı, geniş yangın
bölgeleri, binalar arası boşlukların azaltılması, daha az sınırlı mahal düzenlemeleri kullanımına izin verilmesi gibi konularda
da önemli düzeyde tasarruf sağlanır.

1.3 Referans Yayınlar

Bu çalışmada, güncel olan ulusal veya uluslararası standardlara tarih belirterek, atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde
uygun yerlerde dipnot olarak belirtilmiş ve aşağıda listelenmiştir. Atıf yapılan standardda iptal veya revizyon yapılması
durumu dikkate alınarak, güncelliği kontrol edilmek suretiyle uygulanmalıdır. Atıf yapılan standardın yayın tarihinin
belirtilmemesi halinde ilgili standardın en son baskısı kullanılmalıdır.
2002/4390 Karar Sayılı Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
TS EN 54-1 Yangın Algılama ve Yangın Alarm Sistemleri
TS EN 12259-1 Sabit yangın söndürme sistemleri - Sprinkler ve su püskürtme elemanları
TS EN 10255 Kaynak etmeye ve diş açmaya uygun alaşımsız çelik borular
TS EN 12845 Sabit Yangın Söndürme Sistemleri – Otomatik Sprinkler Sistemleri – Tasarım, Montaj ve Bakım
EN 12845 Fixed Fire Fighting Systems – Automatic Sprinkler Systems – Design, Installation and Maintenance
ISO14520 Standardı "Gazlı Söndürme Sistemleri – Fiziksel özellikler ve sistem tasarımı“
ISO14520-1 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 1:General requirements
ISO14520-8 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 8: HFC 125 extinguishant
ISO14520-9 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 9: HFC 227ea extinguishant
ISO14520-12 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 12: IG-01 extinguishant
ISO14520-14 Gaseous fire-extinguishing systems - Physical properties and system design - Part 14: IG-55 extinguishant
NFPA 13 Standard for the Installation of Sprinkler Systems

1/5 BÖLÜM 1
SÖNDÜRME SİSTEMLERİ UYGULAMA EL KİTABI Rev 0

NFPA 14 Standard for the Installation of Standpipe and Hose Systems

NFPA 20 Standard for the Installation of Stationary Pumps for Fire Protection

1.4 Birimler
Tablo 1.4 Birim Çevrim Tablosu
Kategori Çevrim Faktörü
Uzunluk 1m = 3.2808 ft 1 ft = 0.3048 m
1mm = 0.0393 inch 1 inch = 25.4 mm
Alan 1m² = 10.7639 ft² 1 ft² = 0.0929 m²
Hacim 1 lt = 1,2641 gal 1gal = 3,7854 lt
Hız 1 m/sn = 3,281 ft/sec 1ft/sec = 0,3048m/sn
Basınç 1 bar = 14.5038 psi 1 psi = 0,0689 bar
Debi 1 m³/saat = 4,4028 gpm 1gpm = 0,2271m3/h
1lt/dak = 0,2641gpm 1 gpm = 3,7854 lt/dk
Yoğunluk 1lt/dak/m² = 0,0245gpm/ft² 1gpm/ft² = 40,6666 lt/dk/m²
(1lt/dk/m² = 1mm/dk ) (1lt/dk/m² = 1mm/dk )
Güç 1kW =1,34BHp 1 BHp = 0,746 kW
Ağırlık 1 lbs = 0,4535 kg 1 kg = 2,2046 lbs

1.5 Tanımlar
1.5.1* Genel Tanımlar
Bina Yüksekliği: Binanın kot aldığı noktadan saçak seviyesine kadar olan mesafe veya imar planında öngörülen yüksekliktir.
Çok katlı bina (Multi-storey building): Yer altı ve yer üstünde iki veya daha çok katı bulunan bina.
Güvenlik Bölgesi: Binadan tahliye edilen şahısların güvenle bekleyecekleri bölgedir.
Kuruluşlar: Yangından ve binaların yangına karşı kontrolünden sorumlu kuruluşlar, yangına karşı sigorta yapan kuruluşlar,
yerel idareler veya ilgili diğer kamu kurumları gibi, sprinkler sistemlerinin donanımı ve işlemlerinin onaylanmasından sorumlu
kuruluşlar.
Konut Ünitesi: Konut gibi yemek, yaşam, sağlık ve uyuma gibi ünitelerle düzenlenmiş özel amaçlı binaların, bir veya daha
fazla sayıda odadan oluşan bölümü.Konut üniteleri; otel odaları, öğrenci yurtları, apartmanlar, hasta odaları vb. mahalleri
kapsar.
Küçük Oda: Düşük tehlike sınıfı mahallerde engelsiz olan yapıda, taban alanı 74.3m2’yi geçmeyen duvarlar ve tavan ile
çevrelenmiş odadır.
Korunumlu Koridor/Hol: Bitişik olduğu mekanlardan yangına karşı dayanıklı yapı elemanlarıyla ayrılarak yangın
etkilerinden korunmuş hol ya da koridordur.
Korunumlu Merdiven: Yangına karşı dayanıklı bir malzemeyle çevrili ve zemin düzeyinde bir son çıkışla güvenlikli bir alana
açılan yangın merdivenidir.
Otomatik Sprinkler: Üzerinde bulunan ısıya duyarlı elemanın sıcaklık derecesinde veya üzerindeki bir sıcaklıkta, otomatik
olarak belirli bir alana suyu boşaltmak üzere açılan yangın kontrol veya bastırma cihazı.
Ön Hesaplı Sistem: Boru çaplarının tehlike sınıfına göre belirlenmiş tablolardan seçildiği ve bu tablolarda spesifik çaplarda
borulardan, belli sayıda sprinkler beslemesine izin verilen sprinkler sistemidir.
Tam Hesaplı sistem: Talep edilen tasarım yoğunluğunu veya homojen dağılım için uygun derecede minimum su basıncı ve
sprinkler akışını sağlamak üzere boru çaplarının basınç kaybı bazında seçildiği hesaplanmış sprinkler sistemidir.
Sertifikalı: TSE veya TSE tarafından kabul gören uluslararası bir onay kuruluşu tarafından test edilerek ilgili standartlara
uygunluğu onaylanmış, ekipman, malzeme veya hizmetlerdir.
Yangın Bastırma: Isı yayılım hızının keskin bir biçimde düşürülmesi ve yanan yüzey üzerindeki yangın dumanına doğrudan
ve yeterli miktarda su uygulaması suretiyle yangının daha fazla büyümesinin engellenmesidir.
Yangın Kontrolü:Yapısal hasarı engellemek üzere tavan gaz sıcaklığının kontrol altına alarak, ısı yayılım hızını azaltarak ve
etrafındaki yanıcıları ıslatarak, yangın büyüklüğünün su dağılımı ile sınırlandırılmasıdır.
Yanıcılık Sınıfı: Belirli şartlar altında bir yapı malzemesi yangına maruz kaldığı zaman, parçalanması suretiyle yangına
katkıda bulunarak gösterdiği davranışı belirler.
Yangına Karşı Dayanıklılık: Bir yapı bileşeni ya da elemanının yük taşıma, bütünlük ve yalıtkanlık özelliklerini belirlenen bir
süre koruyarak yangına karşı dayanmasıdır.
Yangın Dayanıklılık Sınıfı: Bir yapı malzemesi ve/veya elemanını uygun ısıtma ve basınç koşulları altında TS 1263, TS
4065 ile ilgili Avrupa Standartlarında belirlenen yanmaya dayanıklılık deneyleri sonucunda saptanan yangına dayanıklılık
süresini belirler.
Yangın Yükü: Bir yapı bölümünün içinde bulunan yanıcı maddelerin kütleleri ile alt ısıl değerleri çarpımlarının toplamının
plandaki toplam alana bölünmesi ile elde edilen büyüklüktür. (MJ/m2)
Yapı Yüksekliği: Bodrum kat, asma katlar ve çatı arası piyesler dahil yapının inşa edilen tüm katlarının toplam yüksekliğidir.
Yüksek Bina: Bina yüksekliği 21.50 m’den fazla veya yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binalar yüksek yapı olarak kabul
edilir.
Yangın Kompartımanı: Bir bina içerisinde, üstü ve altı da dahil olmak üzere her yanı en az 60 dakika yangına karşı
dayanıklı yapı elemanlarıyla duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış (hacim) bölümdür.

2/5 BÖLÜM 1
SÖNDÜRME SİSTEMLERİ UYGULAMA EL KİTABI Rev 0

Yangın Zonu: Yangın durumunda, uyarı ve söndürme önlemleri diğer bölümlerdeki sistemlerden ayrı olarak devreye giren
bölümdür.
Yangın Bölmesi (Bariyeri): Bina içinde, yangının ve dumanın ilerlemesi ve yayılmasını tanımlanan süre için durduran, yatay
veya düşey konumlu elemandır.
Yangın Duvarı: İki bina arasõnda veya aynı bina içinde farklı yangın yüküne sahip hacimlerin birbirinden ayrılması gereken
durumlarda, yangının ilerlemesini ve yayılmasını tanımlanan süre için durduran düşey elemandır.
Yangın Kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava ya da nesneler için dolaşım olanağı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı,
alev geçişine belirli bir süre direnecek nitelikteki kapı, kapak ya da kepenktir.
Yangın Merdiveni: Yangın durumunda, binadaki insanların emniyetli olarak ve süratle tahliyesi için özel olarak yapılan
yangından korunmuş kaçış merdivenidir. Kaçış yolları bütününün bir parçası olup diğer kaçış yolu bölümlerinden bağımsız
olarak tasarlanamazlar.
Yangın Perdesi: Korunması gereken obje, ürün veya alt yapının yangına karşı korunması veya ısının yatay veya düşeyde
yayılmasını önlemek maksadıyla kullanılan özel donanımlı bariyerlerdir.

1.5.2* Yapı tanımları

Engelli Yapı: Yapılarda bulunan kiriş ve çatı makası, vb. elemanların ısı akışı veya su dağılımına engel olduğu ve bu
nedenle sprinklerin yangını kontrol altına alma veya yayılımını engelleme fonksiyonuna etki eden yapılardır.
Engelsiz Yapı: Yapılarda bulunan kiriş, çatı makası, vb. elemanların ısı akışı veya su dağılımına engel olmadığı ve bu
sayede sprinklerin yangını kontrol altına alma veya yayılımını engelleme fonksiyonuna etki etmeyen yapılardır. Engelsiz
yapıları oluşturan yatay yapı elemanlarının üzerinde boşluklar bulunur. Boşluklar kesit alanının en az %70’i olup, elemanın
derinliği boşluğun en az olduğu ölçüyü geçmez veya engelin merkezden merkeze 2.3m aralığı geçtiği tüm yapı tiplerini
kapsar.
Düz Tavan: Tek düzlemde süreklilik gösteren tavan.
Yatay Tavan: Eğimi; yatayda 12 uzunluk birimine karşılık dikeyde 2 uzunluk birimi geçmeyen tavan.
Eğimli Tavan: Eğimi; yatayda 12 uzunluk birimi karşılık dikeyde 2 uzunluk birimi geçen tavan.
Engelsiz Tavan: Süreklilik gösteren ve üzerinde önemli düzensizlikler, girinti ve çıkıntı bulunmayan tavan.
Açık gözenekli asma tavan: Sprinklerden akan suyun İçerisinden serbest bir şekilde boşalabildiği, düzgün ve açık hücre
yapısındaki tavan.

1.5.3* Sistem Tipi Tanımları

Islak Sprinkler Sistemi: Otomatik sprinklerin bağlı olduğu boru tesisatının sürekli olarak su ile dolu durumda tutulduğu
sprinkler sistemidir.
Kuru sprinkler sistemi: Otomatik sprinklerin bağlı olduğu boru tesisatında basınçlı hava veya nitrojen bulunan, açılan
sprinklerden havanın boşalmasıyla su basıncının kuru alarm vanasını açarak tesisata su akışının sağlandığı sprinkler
sistemdir.
Ön etkili sprinkler sistemi: Otomatik sprinklerin bağlı olduğu boru tesisatında hava bulunan, tesisattaki havanın basınçlı
veya basınçsız olabileceği ve otomatik sprinkler olan aynı mahalde destekleyici olarak algılama sistemi de bulunan, sprinkler
sistemidir.
Baskın sprinkler sistemi:Açık tip sprinklerin bağlı olduğu boru tesisatının sprinkler ile aynı mahalde bulunan algılama
sisteminin devreye girerek, vanayı açması ile tesisata su akışını sağladığı sprinkler sistemidir.

1.5.4 Sprinkler tanımları

1.5.4.1 Sprinkler tipleri
Standard Sprey Sprinkler: Yangın kontrolü sağlamak üzere tüm tehlike sınıflarında ve tüm bina yapı tiplerinde kullanılabilen
sprinkler tipidir.
Hızlı Tepkili ESFR Sprinkler:Yüksek depo alanlarında yangın bastırmak amacıyla kullanılan ve özel uygulama gerektiren
sprinkler tipidir.
Geniş Korumalı Sprinkler: Onaylanan koruma alanı standard sprey sprinklerden daha fazla olan sprinkler tipidir.
İri Damlacıklı Sprinkler: Yüksek depo alanlarında yangın kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılan, iri su damlacıkları
oluşturabilen ve özel uygulama gerektiren sprinkler tipidir.
Konut tipi sprinkler: Konut ünitelerinde kullanılmak üzere onaylı hızlı tepkili sprinkler tipidir.
Özel sprinkler: Korunacak alanın tipik özelliklerine göre tasarlanmış, performansı uygulama alanının ihtiyaçlarına uygun
olarak onaylanmış sprinkler tipidir.
Açık sprinkler: Üzerinde ısıya duyarlı eleman bulunmayan sprinkler tipidir.
Nozul: Özel su dağılım formunun gerekli görüldüğü yerlerde kullanılan farklı su dağıtma özelliklerine sahip cihazdır.
Sprinkler, kuru tip: Üzerinde uzatma nipeli bulunan ve sprinkler patlayana kadar su girişinin nipelin içindeki conta
vasıtasıyla tutulduğu tip sprinkler.
Raf-arası sprinkler: Isı algılama elemanını, üst seviyelerdeki sprinklerden akan sudan korumak için üzerine plaka takılı olan
sprinkler.

1.5.4.2 Montaj biçimine göre sprinkler tipleri

Dik tip: Suyun deflektörden yukarı doğru yönlendirildiği şekilde bağlantısı yapılan sprinkler.

3/5 BÖLÜM 1
SÖNDÜRME SİSTEMLERİ UYGULAMA EL KİTABI Rev 0

Sarkık: Suyun deflektörden aşağı doğru yönlendirildiği şekilde bağlantısı yapılan sprinkler.
Yatay duvar tipi : Özel deflektöre sahip, yarı parabolik bir şekilde duvardan dışarı doğru boşaltma yapan sprinkler.
Yarı-gömme: İçerisindeki sıcaklığa duyarlı elemanının tamamı veya bir kısmı tavanın alt düzlemi üzerinde yeralan sprinkler.
Gömme: Gövdesinin tamamının veya bir bölümünün tavanın alt düzleminin üzerinde bağlantısı yapılan sprinkler.
Gizli: Isı uygulandığında serbest kalan düz kapaklı gizli sprinkler.

1.5.5* Borulama Tanımları

Loop boru düzeni: Açılan sprinkler ve branşman borularına su akışı için birden fazla yol sağlamak üzere çok sayıda dağıtım
borusunun birbirine bağlandığı borulama düzeni.
Grid boru düzeni: Çok sayıda branşman borusu ile birbirine bağlanan paralel dağıtım borularından oluşan boru düzeni. Her
bir sprinklere, üzerinde bulunduğu branşman borusunun iki ucundan su akışı sağlanırken, diğer branşman boruları dağıtım
boruları arasındaki su transferine yardımcı olur.
Besleme borusu: Bir su kaynağını bir ana şebekeye, tesisattaki kontrol vana grubuna / gruplarına , özel bir hazneye veya
depolama tankına aktaran boru.
Sistem kolon borusu: Dağıtım borularını besleyen düşey dağıtım borusu.
Ana dağıtım borusu: Bir dağıtım borusunu veya kolon borusu vasıtasıyla besleyen boru.
Branşman dağıtım borusu: Branşman borularını doğrudan veya kolon borusu vasıtasıyla besleyen boru.
Branşman borusu: Doğrudan veya boru kolları,düşüm boruları,dönüş boruları vasıtasıyla sprinkler grubunu besleyen boru.
Kolon borusu: Sprinkler sistemindeki tüm dikey borular.
Boru kolu: Branşmandan yatay olarak ayrılarak tek bir sprinklere bağlanan veya tavan altı ve üstü sprinkleri bağlayan hattı
besleyen ve uzunluğu 0,3 m’den daha az olan boru parçası.
Dağıtım borusu uzantısı: Bir dağıtım borusundan branşman borularına uzanan dağıtım borusu.
Sprinkler uzatma borusu: Dikey olarak yükselen ve tek sprinklere bağlanan boru parçası.
Şaşırtmalı sprinkler yerleşimi:Ara borusu boyunca birbirini izleyen ara borusu veya borularına göre yarım derecelik yer
değiştirmeyle oluşturulan sprinklerli dengeleme düzeni.
Askı: Boru sistemini bina yapı elemanlarına asmak için kullanılan tertibat.
Hızlandırıcı: Çalışan sprinklerde, hava veya inert gaz basıncındaki düşmenin erken belirlenmesiyle, kuru alarm vanasının
çalışmasındaki gecikmeyi azaltan cihaz.
Alarm vanası: Islak, kuru veya ön tepkili tipte, sprinkler patladığında motor gong vasıtasıyla yangın alarmını çalıştıran geri
tepme klapesidir.
Kontrol vana grubu: Bir sprinkler tesisatının kontrolü için kullanılan alarm vanası, durdurma vanası, ilgili bütün vanalar ve
yardımcı donanımlardan oluşan tertibat.

1.5.6 Depolama tanımları

1.5.6.1 Genel
Açıklık: Depo üst seviyesi ile sprinkler deflektörü arasındaki mesafe.
Açıkta Grup A Plastik : Paket içinde veya suyu emerek ürünün yanmasını geciktiren muhafaza içinde bulunmayan
plastikler. (Kağıtla sarılan veya streçlenen veya her ikisinin yapıldığı durum açıkta grup A plastik olarak değerlendirilmelidir.)
Ahşap palet: Tamamen ağaçtan mamul, metal parçalar ile birleştirilmiş palet .
Bölmelenmiş: Konteyner içinde bulunan ürünün yangın açısından stabil ünite durumuna getiren rijit bölme ile ayrılması.
Çatı yüksekliği: Döşeme ile çatı döşemesinin alt seviyesi arasındaki mesafe.
Depolama yüksekliği: Ürünlerin döşeme üzerinde depolanabileceği maksimum yükseklik
Depolanan ürün: Depolama katergorilerini belirlemek üzere ürüne ait paketleme malzemesi ve konteyner dahil ürünün
bütünü.
Genel depolama: Depolama yüksekliği 3.7m’yi geçmeyen depolama alanları. Genel depolama alanında tek bir blok alanı
veya sırası 93m2’yi geçmemeli ve diğer blok ile arasındaki mesafe en az 7.62m olmalıdır.
Genleşmiş (Süngerleştirilmiş veya gözenekli) plastik: Kütlesi boyunca içinde dağıtılmış bulunan birbirine bağlı veya
bağımsız birçok gözenek ile yoğunluğu düşürülmüş plastik.
Güçlendirilmiş plastik palet: İçine ikincil plastik güçlendirici malzeme ilave edilmiş plastik palet.
Kartonlu: Ürünleri oluklu mukavva veya karton kutular içinde depolama yöntemi.
Plastik palet: Yapısının herhangi bir bölümünde plastik bulunan palet.
Serbest akıcı plastik: Yangın esnasında içinde bulunduğu konteynerden dışarı çıkarak, boşlukları dolduran ve yangın
üzerinde boğucu etki yaratan plastikler. Örneğin toz, parçacıklar, yaprakçıklar, gelişigüzel paketlenmiş küçük objeler.
Streçleme: Yanıcı ürün veya yanıcı paketlemenin yan ve üst yüzeylerinin plastik malzeme ile tamamen sarılması. Ayrı olarak
streçlenerek palet üzerinde depolanan yanıcı ürünler de streçlenmiş olarak değerlendirilir. Tamamen yanmaz olan ve ahşap
paletler üzerinde depolanan ürünler, plastik malzeme ile sarılmış ise streçleme tanımına uymaz. Bantlama streçleme olarak
değerlendirmez. Plastik malzeme üzerinde delikler ve boşluklar bulunuyorsa veya karton üzerinde bulunan su geçirmez
kapağın alanının %50’sini geçiyorsa, streçleme tanımı kullanılmaz. Bu tanım plastik ambalaj malzemesi içindeki ürünlere ve
büyük plastik olmayan kapalı konteyner içinde yeralan paketlere uygulanmaz.
Yüksek depolama: Depolama yüksekliği 3.7m’yi geçen blok halinde yığılı, paletli, raflı veya kutu depolama.
Tekil yük: Malzeme taşıma aletiyle taşınabilen bir palet yükü veya modülü.

4/5 BÖLÜM 1
SÖNDÜRME SİSTEMLERİ UYGULAMA EL KİTABI Rev 0

1.5.6.2 Paletli, Sabit blok, Kutular halinde ve dar raflı depolama tanımları
Açık Sıra: Hava akışının geçişine sebep olan dikeydeki boşlukların 152mm’den fazla olduğu depolama düzeni.
Kapalı Sıra: Hava akışının geçişine sebep olan dikeydeki boşlukların 152mm ve daha az olduğu depolama düzeni.
Dar raflı depolama: 76 cm veya daha az derinlikte olan sert veya tahta raflara sahip ve genellikle raf plakaları arasında
60cm yükseklik olan raflarda ve rafların 76cm koridorlarla birbirinden ayrıldığı depolama düzeni.
Kutu depolama: Açık yüzeyi koridor tarafına yerleştirilen, 5 kapalı yüzeyli ahşap,metal veya karton kutularda depolama
düzeni.
Paletli depolama: Palet üzerinde aralarda yatay boşluklar bırakılan depolama düzeni.
Sabit bloklar: Yangının başlangıç evresinde kısa sürede devrilmesi, düşmesi, dökülmesi veye yana devrilmesi sözkonusu
olmayan blok sıraları.
Sabit olmayan bloklar: Yangının başlangıç evresinde kısa sürede devrilmesi, düşmesi, dökülmesi veye yana devrilmesi
sözkonusu olan blok sıraları.
Genleşmemiş plastik tekil yük ( streçli veya açıkta): İçinde hava boşluğu bulunmayan ve sadece dış yüzeylerinden yanan
sprinklerden akan suyun yanan yüzeylere ulaşabileceği yük.
1.5.6.3* Raflı depolama tanımları
Raflı depolama: Depolanan ürünün dikey,yatay,diagonal elemanların birleşimi olan raf yapısı üzerinde bulunduğu depolama
düzenidir. Raf yapısı üzerindeki raf plakaları kapalı, parçalı veya açık olabilir. Raflar sabitlenmiş, portatif veya hareketli
olabilir. Yükleme elle veya otomatik makine kontrollü olabilir.
Açık raf: Raf plakalarının %50’den fazla açık olması ve raf/yük boşluklarının sağlanması durumunda açık raf olarak
tanımlanır.
Kapalı raf: Raf üzerinde sabitlenmiş tahta, tel ızgara veya diğer tip raf plakalarının bulunduğu raflar.
Yatay bariyer: Tüm rafı boşlukları da kapsayacak şekilde kaplayan ve rafın belli seviyelerinde yatay olarak yerleştirilerek
yangının dikeyde yayılmasını önleyen solid bariyer.
Dikey bariyer: Raf boyunca dikey bariyer.
Koridor genişliği: Raf sıralarının üzerindeki yüklerin yan yüzeyleri arasındaki yatay mesafe.
Tek sıra raflar: Boyuna raf boşluğu bulunmayan, derinliği 1.8m’yi geçmeyen ve koridor genişliği en az 1.1m olacak şekilde
düzenlenmiş raflar.
Çift sıra raflar: Derinliği 3.7 m’den daha büyük olan raflar veya toplam derinliği 3.7m’den büyük ve 1.1m’den daha az koridor
genişliği ile düzenlenmiş tek sıra veya çift sıra raflar.
Çok sıra raflar : Koridor genişliği 1.1m’den az olarak düzenlenmiş, derinliği 3.7 m veya daha az olan raflar veya toplam
derinliği 3.7m’yi geçmeyen sırt sırta yerleştirilmiş tek sıralı raflar.
Hareketli raf: Sabit ray veya kılavuzlar üzerinde sadece yatayda iki boyutlu düzlemde ileri geri hareket eden raflar.
Portatif raflar: Yere sabitlenmemiş raflar. Bu tip raflar çok çeşitli şekillerde düzenlenebilir.
Boyuna raf boşluğu: Raf sıralarının arasındaki yükleme yönüne dik olan boşluklar.
Çapraz yük boşluğu: Raf sıralarındaki yükler arasında yükleme yönüne paralel boşluklar.
Alın Sprinkleri: Koridor boyunca raf sırasının uzun kenarındaki çapraz yük boşluklarına veya rafın koridora bakan yan
yüzeyinin 0.46m içinde kullanılan ve yangının depolamanın dış yüzeyinde dikey büyümesine karşı koymak için kullanılan
standard tip sprinklerdir.

1.6 Dökümantasyon
Kullanıcı veya bina sahibine verilmesi gerekli olan tasarım bilgileri, aşağıda verilmiştir. Yetkili kuruluşların talebi
doğrultusunda aşağıda verilen bilgilerden daha fazlası gerekli olabilecektir.
(a) Projenin adı,
(b) Bütün çizimlerin veya dokümanın referans numaraları,
(c) Bütün çizimlerin veya dokümanın basım numaraları,
(d) Bütün çizim veya dokümanların basım tarihleri,
(e) Bütün çizim ve doküman başlıkları,
(f) Sistem(ler)in genel özelliği
(g) Hangi standarda göre tasarım yapıldığının beyanı, standard kurallarına uyulmadığı durumlar ve nedenleri,
(h) Sistem(ler)in tipi ve her kontrol vana setinin anma çapı,
(i) Sistemdeki her kontrol vana setinin numarası veya referansı,
(j) Her kontrol vana setindeki sprinkler sayısı,
(k) Kuru borulu sistemlerde boru iç hacmi,
(l) Her kontrol vana setindeki en üst noktadaki sprinklerin yüksekliği,
(m) Cihaz listesi; Tedarikçisinin adı ve model/referans numarasıyla birlikte bileşenlerin listesi.
(n) Tesisat çizimleri
(o) Hidrolik hesaplar
(p) Su besleme çizimleri kontrol vana setine kadar olan su beslemesini ve boru sistemi bağlantılarının konumu ve tipi,
(q) Her otomatik pompa seti için üretici bilgileri; Pompa karakteristik eğrisi, Pompa test eğrisi, Basınç grafiği, Güç alma
grafiği, Net pozitif su alma basıncı (NPSH) grafiği, Her başlatıcı motorun güç çıkışı vb.
(r) Depolama tankı çizimleri

5/5 BÖLÜM 1
 BÖLÜM 2
Sprinkler Sistemi İle Korunacak Mahaller
2.1.* Sprinkler Sistemi ile Korunması Zorunlu Alanlar¹
Sprinkler sistemi ile korunan binalarda Madde 2.1.1 ve 2.1.2’de izin verilen durumlar dışında, binanın
tamamında sprinkler sistemi ile koruma yapılmalıdır. Sprinkler sistemi yapılması zorunlu olan yerler
aşağıda belirtilmiştir:
(a) Yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan konut haricindeki bütün binalar
(b) Yapı yüksekliği 51.50 m’yi veya 17 katı geçen konutlar
(c) Araç kapasitesi 20’den fazla olan veya giriş ve çıkışları bağımsız olsa dahi birden fazla bodrum
katı kullanan kapalı otoparklar ve 10’dan fazla aracın asansörle alındığı kapalı otoparklar
(d) Birden fazla katlı bir bina içerisindeki yatılan oda sayısı 100’ü veya yatak sayısı 200’ü geçen
oteller, yurtlar, pansiyonlar, misafirhaneler ve yapı yüksekliği 21.50 m’den fazla olan bütün yataklı
tesisler
(e) Toplam alanı 2000 m²’nin üzerinde olan katlı mağazalar, alışveriş, ticaret, eğlence ve toplanma yerleri
(f) Toplam alanı 1000 m²’den fazla olan, kolay alevlenici ve parlayıcı madde üretilen veya
bulundurulan yapılar

2.1.1. Sprinkler Sistemi İle Korunması İstisna Olan Mahaller²

Aşağıdaki mahallerde yangın yükü değerlendirilerek sprinkler koruması yapılmayabilir:
 Yanıcı malzeme içermeyen ve yanıcı malzeme depolanmayan ıslak hacimlere, yanıcı malzeme
ihtiva etmeyen ve yangına dirençli yapı elemanları ile ayrılan yangın merdiveni yuvalarına,
asansör kuyusuna ve gazlı, kuru toz, su sprey ve benzeri diğer otomatik söndürme sistemleri ile
korunan mahallere yağmurlama sistemi yapılmayabilir.

2.1.2. Sprinkler Sistemi İle Koruma Yapılmaması Gereken Alanlar

Bir bina veya fabrikada bulunan aşağıdaki alanlar sprinkler sistemiyle korunmamalıdır. Bu durumlarda,
diğer otomatik yangın söndürme sistemleri değerlendirilmelidir (örn.; gazlı veya tozlu sistemler).
(a) Su ile temas ettiğinde genişleyen, silolar ve kömür ihtiva eden alanlar
(b) Su kullanıldığında, yangın tehlikesi artabilecek olan endüstriyel fırınların veya kurutma fırınlarının,
tuz banyolarının, ergitilmiş metal taşıyan kepçelerin veya benzeri aletlerin çevresinde
(c) Su boşaltmanın tehlike oluşturacağı yerlerde, odalarda ve alanlarda.

2.2. Açık Saha Depolama Alanları

2.2.1. Açık havada depolanan yanıcı malzemeler ile sprinkler sistemi ile korunan bina arasındaki
mesafe, sistemin kullanıldığı yerdeki yasal düzenlemelere uygun olmalıdır.

2.2.2. Düzenlemenin yapılmadığı yerlerde, açık havada depolanan yanıcı maddeler ile sprinkler
sistemi ile korunan bina arasındaki mesafe 10 m’den veya depolanan madde yüksekliğinin 1,5
katından az olmamalıdır. Bunun için yangına karşı dayanıklı bölmeler, bir yangın duvarı veya
dışarıdan gelebilecek yangına karşı uygun bir yangın yayılımı koruma sistemi sağlanarak elde
edilebilir.

2.3. Yangın Bölmeleri

2.3.1. Sprinklerle korunan ve korunmayan alanları ayırmada kullanılan ayırıcı malzeme, ilgili kuruluş
tarafından belirlenmiş bir malzeme olmalı ve hiçbir durumda yangın dayanımı 60 dakikadan az

¹ Yönetmelik Madde 96-(2) ² Yönetmelik Madde 96-(3)

14
 olmamalıdır. Düşey iç bölmeler ve bitişik nizam yapıların yangın duvarları, yangına en az 90
dakika dayanıklı olarak projelenmelidir. Bölme aralıkları 75 m’yi aşmamalıdır.

2.3.2 Sprinkler sistemiyle korunmayan bir binanın veya bölümün hiçbir yeri, Madde 2.1.1 ve Madde
2.1.2’de belirtilen durumlar dışında sprinkler ile korunan bir binanın veya bölümün dikey olarak
altında yer almamalıdır.

2.3.3 Yukarıda sprinkler sistemi zorunlu olan yerlerin dışında, sprinkler sistemi ile korunmayan bina
ve endüstriyel tesislerde, huzurevi, hastaneler, kreşler, ana ve ilkokullar gibi can güvenliği
açısından önem arz eden binalarda kat alanı 1250 m²’yi aşmayacak yangın kompartımanları
yapılmalıdır.

2.3.4 Bölmelerde kapı ve sabit ışık penceresi gibi boşluklardan kaçınmak mümkün değilse, bunlar
da en az bölme yangın mukavemetinin yarı süresi kadar yangına dayanıklı ve yangın kesici
özellikte olmalıdır. Kapılar kendiliğinden kapanır olmalı veya yangın durumunda otomatik olarak
kapatılmalıdır. Kapılar duman sızdırmaz özellikte olmalıdır.

2.3.5 Binalar gerekli durumlarda düşey ve yatay yangın bölmeleri ile donatılmalıdır. Yalnız can
kaybının düşünülmesi durumunda, tek veya ikinci çıkışa sahip, iki katlı müstakil konutlarda,
tek katlı büro binalarında, tek katlı ve çevresi açık fabrika ve depolarda yangın bölmeleri
yapılmayabilir.

2.4. Asma Tavan ve Yükseltilmiş Döşeme Boşluklarının Korunması¹

2.4.1 Asma tavan yüksekliği veya yükseltilmiş döşeme yüksekliği 0,8 m’yi geçerse bu boşluklar
sprinkler korumalı olmalıdır.

2.4.2 Asma tavan yüksekliği veya yükseltilmiş döşeme yüksekliği 0,8 m’den büyük değilse, sadece
yanıcı malzemeler içeriyor veya yanıcı malzemelerden yapılmış ise bu boşluklar sprinkler
ile korunmalıdır. Bu boşluklarda 250 V’dan az gerilime sahip, tek fazlı en fazla 15 elektrik
kablosuna müsaade edilir.

2.4.3 Asma tavan ve yükseltilmiş döşemelerde sprinkler koruması, ana tehlike sınıfı düşük tehlike
olan yerlerde düşük tehlike sınıfına göre ve bütün diğer durumlarda, orta tehlike sınıfına göre
yapılmalıdır.

2.5 Yüksek Binaların Korunması²

2.5.1 Bir sprinkler basınç zonunda, en üstteki ve en alttaki sprinkler grupları arasındaki yükseklik
farkı 45 m’yi geçmemelidir. Yükseklik farkının 45 m’yi geçtiği yerlerde, yüksek ve alçak basınç
zonlamasına yönelik özel mühendislik çözümleri uygulanmalıdır.

¹ EN 12845: Madde 5.4 ² EN 12845: Madde 5.5

15
 BÖLÜM 3
Tehlike Sınıfı ve Depolama Sınıfının Belirlenmesi
3.1 Tehlike Sınıfının Belirlenmesi
Sprinkler tasarımına başlamadan önce, tasarım yapılacak mahalin tehlike sınıfı belirlenmelidir.
Otomatik sprinkler sistemi ile korunacak alan ve binalar düşük, orta ve yüksek tehlike olarak
sınıflandırılır. Bina veya bir bölümünün tehlike sınıfı, yangının başlama ve yayılması, yangın esnasında
ortaya çıkan duman ve gazlar, patlama tehlikesi gibi bina veya yapıda bulunanların yaşamları ve
emniyetleri için potansiyel tehlike oluşturan faktörlerin izafi tehlike dereceleri anlamındadır. Bina
veya bir bölümünün tehlike sınıfı binada yürütülen işlem veya operasyonların niteliğine bağlı olarak
belirlenmelidir.
(a) Bir veya daha fazla sayıda mahal ve tehlike sınıfı içeren bina veya alanlar, ait oldukları tehlike
sınıflarına göre sınıflandırılır.
(b) Farklı tehlike sınıflarına sahip açık bağlantılı alanların bulunduğu yerlerde daha yüksek tasarım
kriterinin bulunduğu alan; daha düşük tehlike sınıfında yer alan alana en az iki sıra sprinkler ilave
edilerek genişletilmelidir.

3.1.1. Düşük Tehlike Sınıfı – DT

Düşük yangın yüküne sahip, düşük yanabilirliği olan ve yangın dayanımı en az 30 dakika olan 126
m²’den büyük bölümü olmayan mahalleri kapsar. Düşük tehlike sınıfında yer alan mahaller Tablo
3.1.1’de verilmiştir.

Tablo 3.1.1 - Düşük Tehlike Sınıfı (DT) Mahaller¹

Okullar ve diğer eğitim kurumları (belirli alanları*), bürolar (belirli alanları*), hapishaneler
* Kullanım alanları, Ek-1.b ve Ek-1.c kapsamına girmeyen alanlar

3.1.2 Orta Tehlike Sınıfı – OT

Orta yangın yüküne ve orta yanabilirliğe sahip olan ve yanabilen malzemelerin işlendiği veya üretildiği
mahalleri kapsar. Orta tehlike sınıfı alanlar 4 alt gruba ayrılır. Orta tehlike sınıfında yer alan mahaller
Tablo 3.1.2’de verilmiştir.
(a) OT4 sınıfına giren mahallerde yer alan depolama alanları, Yüksek Tehlike Depolama Sınıfına göre
belirlenmelidir.
(b) OT1 ve OT2 mahalleri içinde boyama ve benzeri yangın yükü içeren alanlar bulunuyorsa, OT3
sınıfı olarak değerlendirilmelidir.
(c) OT1-2-3 olarak sınıflandırılan alanlarda aşağıdaki koşullar sağlandığında depolama yapılabilir:
 Odanın tümünde en az OT3 olarak tasarım yapılmalıdır.
 Maksimum depolama yükseklikleri Tablo 3.1.2(c)’de belirtilen değerlerin üzerinde olmamalıdır.
Bu değerlerde OT3’e göre tasarım yapılmalıdır. Bu değerlerin üzerinde yüksek tehlike sınıfına
göre tasarım yapılmalıdır.
 Etrafında 2.4 m’den az olmayan aralıkların olduğu her bir blok için, maksimum depolama alanı
50 m² olmalıdır.

Tablo 3.1.2(c) - OT1, OT2 ve OT3 İçin Maksimum Depolama Yükseklikleri ²

Maksimum Depolama Yüksekliği (m)
Depolama Sınıfı
Serbest veya Blok Depolama Diğer Depolama Şekilleri
Sınıf I 4 3.5
Sınıf II 3 2.6
Sınıf III 2.1 1.7
Sınıf IV 1.2 1.2

¹ Yönetmelik Ek 1/A
² EN12845: Tablo 1

16
 Tablo 3.1.2 - Orta Tehlike Sınıfı (OT) Mahaller ¹
Kullanım Türü Orta Tehlike -1 Orta Tehlike -2 Orta Tehlike -3 Orta Tehlike -4
Cam ve
Cam fabrikaları
Seramikler
Fotoğraf laboratu- Mum ve balmumu
Boyama işlemleri, sabun fabri-
Kimyasallar Çimento işleri varları, fotoğraf film fabrikaları, kibrit fab-
kaları
fabrikaları rikaları, boyahaneler
Metal levha Otomotiv fabrikala- Elektronik fabrikaları, buzdolabı
Mühendislik
üretimi rı, tamirhaneleri ve çamaşır makinesi fabrikaları
Fırınlar, bisküvi, Hayvan yemi fabrikaları, meyve
Yiyecek ve Mezbahalar çikolata, şekerleme kurutma, suyu çıkarılmış sebze
Alkol damıtma
İçecekler mandıralar imalathaneleri, bira ve çorba fabrikaları, şeker ima-
fabrikaları lathaneleri, tahıl değirmenleri
Hastaneler, oteller,
Fizik laboratuvarla- Radyo ve televizyon yayınev- Sinemalar, tiyatrolar,
lokantalar, kütüpha-
Çeşitli rı, çamaşırhaneler, leri, tren istasyonları, tesisat konser salonları,
neler (kitap depoları
otoparklar, müzeler odaları tütün fabrikaları
hariç), okullar, bürolar
Cilthaneler, mukavva fabrikala-
Kâğıt rı, kâğıt fabrikaları, baskı işleri Atık kâğıt işletmeleri
ve matbaalar
Kablo fabrikaları, plastik döküm
ve plastik eşya (köpük plastik
Lastik ve
hariç), kauçuk eşya fabrikaları, Halat fabrikaları
Plastik
sentetik lif (akrilik hariç) fabrika-
ları, vulkanize fabrikaları
Bilgisayara veri
Dükkânlar ve Büyük mağazalar, alışveriş
işleme ofisleri (veri Sergi salonları
Ofisler merkezleri
saklama odaları hariç)
Halı fabrikaları (kauçuk ve
köpük plastik hariç), kumaş
ve giysi fabrikaları, fiber levha
fabrikaları, ayakkabı imalatha- Pamuk iplikhanesi,
Tekstiller ve Deri eşya
neleri, triko (örgü), ev tekstili keten ve kenevir
Konfeksiyon fabrikaları
(bez) fabrikaları, yatak, şilte hazırlama tesisleri
fabrikaları (köpük plastik hariç),
dikim ve dokuma atölyeleri, yün
ve yünlü kumaş atölyeleri
Ahşap işleri fabrikaları, mobilya
fabrikaları (köpük plastikler Odun talaşı fabri-
Kereste ve hariç), mobilya mağazaları, kaları, yonga levha
Tahta koltuk, kanepe vb. döşeme- fabrikaları, kontrplak
lerinin (plastik köpük hariç) levhaları
imalathaneleri
Orta Tehlike-1 ve Orta Tehlike-2 kullanım alanlarında boyama işlemi ve benzeri yüksek yangın yüküne sahip alanlar var ise
kullanım alanları Orta Tehlike-3 olarak değerlendirilir.

3.1.3 Yüksek Tehlike Sınıfı (YT)

3.1.3.1 Yüksek Tehlike Sınıfı–İşlem (YTİ)

Yüksek tehlike işlem, yüksek yangın yükü ve yüksek yanabilirliğe sahip ve hızla yayılma veya yoğun
yangın şeklinde gelişme gösterebilen malzemelerin bulunduğu mahalleri kapsar. Yüksek tehlike sınıfı,
işlem 4 alt gruba ayrılır. Yüksek tehlike sınıfı mahaller Tablo 3.1.3’te verilmiştir. Yüksek Tehlike Sınıfı
İşlem Grup 4 mahallerde, genellikle baskın sistemlerle koruma sağlanır.

¹ Yönetmelik Ek-1/B

17
 Tablo 3.1.3 - Yüksek Tehlike Sınıfı (YTİ) Mahaller¹
Yüksek Tehlike -1 Yüksek Tehlike -2 Yüksek Tehlike -3 Yüksek Tehlike -4
Döşemelik kumaş ve muşamba
Selüloz nitrat Havai fişek
fabrikaları, kumaş ve muşamba Aydınlatma fişeği fabrikaları
fabrikaları fabrikaları
yer döşemeleri imalatı
Boya, renklendirici (ahşap renklen-
Plastik köpük ve sünger imalathanele-
dirici ve koruyucuları-pnoteks) ve
ri, lastik köpük eşyaları
vernik imalâtı
Yapay kauçuk, reçine, lamba isi ve
Katran damıtma
terebentin imalatı
Otobüs ambarı, yüklü kamyonlar ve
Talaş fabrikaları,
vagonlar, otobüsler, yüksüz kamyonlar
odun yünü imalatı
ve demiryolu vagonları için depolar

3.1.3.2 Yüksek Tehlike Sınıfı, Depolama (YTD)

Tablo 3.1.2 (c)’de belirtilen maksimum depolama yüksekliklerinin aşıldığı ürün depoları Yüksek Tehlike
Depolama sınıfında yer alır. Depolama alanlarında depolanan ürünün sınıfı belirlenmelidir. Depolanan
ürünlerin toplam yangın tehlikesi, ambalajları dâhil olmak üzere depolanan ürünlerin yanıcılığının ve
depolama konfigürasyonunun bir fonksiyonudur.

3.2 Depolama Sınıfları

3.2.1* Depolanan ürünlerin (bir ürün ve onun paketlenmesi olarak tanımlanan) yangın tehlikesi; yanma
ısısı (kJ/kg) ve yanma hızının (kg/saniye) bir fonksiyonu olan ısı açığa çıkarma oranının (kW)
bir fonksiyonudur. Depolanan ürünlerin yangın tehlikesi, ürünün içeriğiyle birlikte, depolama
şekline de bağlı olarak değişiklik gösterir. Depolama sınıfı belirlenirken depolanan ürünün palet
tipi, paketleme malzemesi ve konteynır dahil ürünün bütünü ele alınarak sınıflandırma yapılır.
Depolanan ürünler; depolama sınıfı I, II, III, IV ve A Grubu plastik olmak üzere 5 sınıfa ayrılır.
Depolama Sınıfı I, II, III, IV ve A Grubu plastik sınıfında yer alan ürünlere örnekler, A.3.2.1’de
verilmiştir:
(a) Depolama Sınıfı I: Aşağıda belirtilen durumlardan herhangi birine uyan yanıcı olmayan
ürünlerdir:
 Doğrudan ahşap palet üzerine yerleştirilmiş
 Tek katmanlı oluklu karton içine yerleştirilmiş, karton bölme kullanılan veya kullanılmamış,
paletli veya paletsiz
 Tekil yük olarak bulunan, paletli veya paletsiz
(b) Depolama Sınıfı II: Ahşap kasa, katı tahta kutu, çok katmanlı oluklu karton veya benzer
yanıcılıkta yanıcı paketleme malzemesi kullanılan paletli veya paletsiz yanıcı olmayan
ürünlerdir.
(c) Depolama Sınıfı III: Ağaç, kağıt, doğal fiber veya C Grubu plastiklerden yapılmış kartonlu
veya kartonsuz, paletli veya paletsiz ürünlerdir. Sınıf III ürünlerin içinde hacimsel veya ağırlık
olarak %5 oranında Grup A veya B plastik bulunmasına izin verilir.
(d) Depolama Sınıfı IV: Aşağıda belirtilen durumlardan herhangi birine uyan paletli veya
paletsiz ürünlerdir:
 Kısmen veya tamamen Grup B plastikten yapılmış ürünler
 Akıcı Grup A plastik içeren ürünler
 İçinde ve ambalajında hacimsel olarak %5-%25 arası, ağırlıkça %5-%15 Grup A plastik
bulunduran ürünler
¹ Yönetmelik Ek 1/C

18
 (e) A Grubu Plastik Sınıfı: A grubunda bulunan plastik, elastomer ve kauçuk gibi
malzemelerden mamul ürünleri kapsar.

3.2.2. Depolanan ürünün sınıfı belirlemek için Şekil 3.2.2’deki akış şeması izlenmelidir.

Depolama alanında, Evet

Bkz.Madde 3.2.5
özel tehlike içeren ürün bulunuyor mu?

Hayır

Depolanan ürün, Evet

Bkz.Madde 3.2.4
kauçuk veya plastik içeriyor mu?

Hayır

Alfabetik ürün sınıfı

Bkz.Madde 3.2.1, A.3.2.1
listesine bakılır.

Depolanan ürün, polipropilen veya yüksek Evet

Bkz.Madde 3.2.3
yoğunluklu plastik paletlerin üzerinde mi?

Şekil 3.2.2 Depolama Sınıfının Belirlenmesi İçin Akış Şeması

3.2.3 Depolanan ürüne ait palet tipine göre, aşağıdaki şartlara uygun olarak depolama sınıfı düzeltilmelidir:
(a) Bu madde, ahşap palete eşdeğer veya daha az yangın tehlikesi olan farklı malzemeden
mamul paletlerin kullanılması durumunda uygulanmaz.
(b) Sınıf I–IV için; güçlendirme yapılmamış polipropilen veya yüksek yoğunluklu plastik
paletlerin kullanılması durumunda, depolama sınıfı bir sınıf arttırılmalıdır.
Örneğin;
Depolama Sınıfı III ◄ Depolama Sınıfı IV
Depolama Sınıfı IV ◄ Kartonlu Genleşmemiş A Grubu Plastik olarak düzeltilir.
(c) Sınıf I–IV için; güçlendirme yapılmış polipropilen veya yüksek yoğunluklu plastik paletlerin
kullanılması durumunda, Sınıf IV hariç olmak üzere depolama sınıfı iki sınıf arttırılmalıdır.
Depolama Sınıfı II ◄ Depolama Sınıfı IV
Depolama Sınıfı III ve IV ◄ Kartonlu Genleşmemiş A Grubu Plastik olarak düzeltilir.
(d) A Grubu plastik depolama sınıfı için; plastik paletlerin kullanılması durumunda, depolama
sınıfı arttırılmaz.
(e) Sadece tavan sprinkler korumasının yeterli olduğu mahallerde; plastik palet kullanılması ve K
faktörü en az 16.8 olan sprinkler tiplerinin kullanılması durumunda, depolama sınıfı arttırılmaz.

3.2.4* Depolanan ürün plastik içeriyorsa, ürünün plastik sınıfı belirlenmelidir. Plastik sınıfları Şekil 3.2.4’e
göre belirlenmelidir. A grubu plastik sınıfında yer alan ürünlere örnekler Tablo A.3.2.1’de verilmiştir.
(B ve C grubu plastikler için Bkz. A.3.2.4)

(a) Genleşmiş (Süngerleştirilmiş veya Gözenekli) Plastik

Kütlesi boyunca içinde dağıtılmış bulunan birbirine bağlı veya bağımsız birçok gözenek ile
yoğunluğu düşürülmüş plastiktir.

(b) Açıkta Grup A Plastik

Paket içinde veya suyu emerek ürünün yanmasını geciktiren muhafaza içinde bulunmayan
plastiklerdir. (Kâğıtla sarılan veya streçlenen veya her ikisinin yapıldığı durum açıkta Grup A
plastik olarak değerlendirilmelidir.)

19
 Plastikler

A Grubu B Grubu C Grubu

Sınıf IV Sınıf III

Genleşmiş Genleşmemiş Serbest Akıcı

Sınıf IV

Kartonlu Açıkta Stabil olmayan Stabil halde

Stabil halde Stabil olmayan Stabil halde Stabil olmayan Tekil yük Kartonlu Açıkta

Şekil 3.2.4 Ürün Plastik Sınıfının Belirlenmesi

(c) Serbest Akıcı Plastik

Yangın esnasında içinde bulunduğu konteynırdan dışarı çıkarak, boşlukları dolduran ve yangın
üzerinde boğucu etki yaratan plastiklerdir. Örneğin; toz, parçacıklar, yaprakçıklar, gelişigüzel
paketlenmiş küçük objeler.

(d) Kartonlu
Ürünleri oluklu mukavva veya karton kutular içinde depolama yöntemidir.

(e) Tekil Yük

Malzeme taşıma aletiyle taşınabilen bir palet yükü veya modülüdür.

(f) Stabil Bloklar

Yangının başlangıç evresinde kısa sürede devrilmesi, düşmesi, dökülmesi veya yana devrilmesi
söz konusu olmayan blok sıralarıdır.

(g) Stabil Olmayan Bloklar

Yangının başlangıç evresinde kısa sürede devrilmesi, düşmesi, dökülmesi veya yana devrilmesi
söz konusu olan blok sıralarıdır.

Not:
1) B Grubu plastikten mamul ürünler, Depolama Sınıfı IV’e göre işlem görür.
2) C Grubu plastikten mamul ürünler, Depolama Sınıfı III’e göre işlem görür.
3) A Grubu serbest akıcı plastikler, Depolama Sınıfı IV’e göre işlem görür.
4) Kartonlu Grup A plastikler aşağıdaki koşulların sağlanması durumunda, Depolama Sınıfı IV’e
göre işlem görür:
 Grup A plastikten mamul ürünün yangına maruz kalmasını önemli düzeyde geciktirebilecek
düzeyde çok katmanlı veya eşdeğeri koruyucu malzeme kullanılmalıdır.
 Sıradan karton içindeki Grup A plastik mamulün miktarı ve yerleşimi yangın tehlikesini
arttırmamalıdır.

3.2.5 Depolama alanında özel tehlike grubu ürün bulunması durumunda, özel mühendislik tasarımları
uygulanmalıdır. Özel tehlike grubu ürünler bulunduran depolama alanlarına örnekler aşağıda
verilmiştir. Bu alanlar için tasarım kriterleri bu kitabın kapsamında değildir.

20
  Alevlenebilir sıvı depoları
 Aerosol ürün depoları
 Polipropilen veya polietilen kaplar
 Sıvı ve katı oksitleyici depoları
 Organik peroksit depoları
 Nitrat film depoları
 Boş palet depoları
 Proxylin plastik depoları
 Basınçlı gaz ve cyrogenic akışkan depolama tankları
 Dokunmamış sentetik kumaş depoları
 Yakma, atık ve toz toplama üniteleri
 LPG, LNG depolama

3.3. Depolama Konfigürasyonu

3.3.1. Her bir depolama düzeni için, sprinkler sistemi tasarım kriterleri ve sprinkler tipi, depolama
yüksekliklerine göre değişiklik gösterir. Depolama yüksekliklerine yönelik özel sınırlamalar
vardır. Bu nedenle, her depolama alanında gerekli tasarım kriterlerinin tespiti için öncelikle
depolama düzeni belirlenmelidir. Depolama konfigürasyonu aşağıdaki şekilde sınıflandırılır.
Depolama konfigürasyon örnekleri Şekil 3.3.1’de gösterilmiştir.
(a) Sabit blok halinde depolama (DS1)
(b) Tek sıra raflarda paletli depolama (DS2): Aralarında genişliği 2,4 m’den az olmayan koridor
kalacak şekilde tek sıra raflara palet üstünde depolama.
(c) Çok sıra raflarda paletli depolama (DS3): Çoklu (çift sıra dahil) sıra raflara palet üzerinde
depolama
(d) Paletli raflar üzerinde depolama (DS4)
(e) Dar raf plakaları üzerinde depolama (DS5): 1 m veya daha az derinlikte olan sert veya tahta
raf plakaları üzerinde depolama
(f) Geniş raf plakaları üzerinde depolama (DS6): 1 m’den fazla ve 6 m’yi geçmeyen derinlikte
olan sert veya tahta raf plakaları üzerinde depolama

DS1 DS2 DS3 DS4 DS5/DS6

Şekil 3.3.1 Depolama Konfigürasyonu

21
 BÖLÜM 4
Sprinkler Sistem Tipinin Belirlenmesi
4.1 Islak Borulu Sprinkler Sistemi Seçim Kriterleri

4.1.1 Islak borulu sprinkler sisteminde borular, sürekli olarak basınçlı su ile dolu durumda tutulur.

4.1.2 Sadece donma riski olmayan ve çevre sıcaklığının 95 °C’yi geçmediği yerlerde uygulanır.
Donma riski olan mahallerde bulunan ıslak sprinkler sistemi bölümleri; antifriz sistemi veya
elektrikli izlemeli ısıtıcı kablo sistemi ile korunmalıdır.

4.1.3 Islak sprinkler sistemleri ortak bir kolondan beslenen zonlara ayrılabilir. Sistem zon büyüklüğü;
yapının yangın tehlike sınıfına bağlı olarak herhangi bir besleme kolonuna (tek bir sistem kolonu
veya birleşik sistem kolonu) bağlanan sprinkler sistemin her bir kattaki en büyük zon alanı,
düşük ve orta tehlike sınıfı için en fazla 4831 m² ve yüksek tehlike sınıfı için hidrolik hesap
yapılan sistemlerde en fazla 3716 m² olmalıdır.¹ Yüksek tehlike sınıfı mahaller için boru tablosu
yönteminin kullanıldığı bazı durumlarda, zon alanı en fazla 2323 m²’dir.
(a) Tesis ve yapının yangın tehlike sınıfına bağlı olarak sprinkler sisteminin tek bir sistem kolonu
veya birleşik sistem kolonuna bağlanan sprinklerin koruduğu herhangi bir kattaki maksimum
kat alanı Tablo 4.1.3’te verilen değerlerin üzerinde olmamalıdır.

Tablo 4.1.3 - Islak Borulu Sprinkler Sistemlerinde Maksimum Zon Büyüklüğü

Tehlike Sınıfı Maksimum Zon Alanı (m²)
DT 4831

OT 4831
3716 (Hidrolik hesap yöntemi için)
YT
2323 (Boru tablo yöntemi için)

(b) Yüksek depolama alanlarında, herhangi bir besleme kolonuna bağlanan her bir kattaki
maksimum kat alanı 3716 m²’nin üzerinde olmamalıdır.²
(c) Bir sprinkler zonu birden fazla kata veya ayrı kullanım bölgesine hitap ediyorsa, katların
veya bölgelerin girişine izlenebilir kesme vanası, akış anahtarı ve test ve drenaj vanası
konulmalıdır.³
(d) Yüksek binalarda, maksimum statik basıncın sprinkler sistemi ekipmanının limit değerleri
içinde kalması sağlanmalıdır.
(e) Zonlara ayrılmış sprinkler tesisatlarında vanaların açık veya kapalı durumu ile zon su akış
durumunu izlemek için gerekli cihazlar teçhiz edilmeli ve tesiste ulaşılabilir bir yerde bulunan
bir kontrol ve gösterge paneline elektrik bağlantılı olmalıdır. Yangın ve arıza sinyalleri sürekli
olarak izlenmelidir.

4.1.4 Loop ve grid borulama sistemleri sadece ıslak borulu sprinkler sistemlerinde kullanılabilir.

4.1.5 Antifriz sıvısı ile korunan ıslak borulu sprinkler sistemi bölümleri aşağıda belirtilen kurallara
uygun tasarlanmalıdır:
(a) Antifriz sıvısı ile korunan her bir ıslak sprinkler boru bölümündeki sprinkler sayısı 20 adedi
geçemez.
(b) Bir adet kontrol vana seti ile iki antifriz bölümünden daha fazla sayıda bölüm kontrol
ediliyorsa, antifriz bölmelerindeki toplam sprinkler sayısı 100 adedi geçemez.

¹ NFPA13-2007/ Madde 8.2.1 ³ Yönetmelik / Madde 96

² NFPA13-2007/ Madde 8.2.1

22
 (c) Antifriz sıvısının donma noktası bulunduğu lokasyonda beklenen minimum sıcaklığın altında
olmalıdır.
(d) Hazırlanan çözeltinin özgül ağırlığı uygun bir hidrometre ile kontrol edilmelidir.
(e) Antifriz sıvısı kullanılan sistemlerde suda kirliliği önleyici geri akış önleyici cihazlar kullanılmalıdır.

4.1.6 Elektrikli izlemeli ısıtıcı kablolar ile korunan ıslak borulu sprinkler sistemi bölümleri aşağıda
belirtilen kurallara uygun tasarlanmalıdır:
(a) İzlemeli ısıtma sistemi güç beslemesi ve ısıtıcı eleman ve sensorların çalışma durumu
izlenmelidir.
(b) Borulamanın A1 ve A2 veya eşdeğer izolasyon ile korunması sağlanmalıdır. Isıtılan borular;
suya dayanımlı malzeme ile kaplı ve minimum 25 mm kalınlıktaki A1, A2 veya eşdeğer
izolasyon sınıfındaki malzeme ile kaplanmalıdır. Tüm uçların suya karşı sızdırmazlığı
sağlanmalıdır.
(c) Borular çift kablolu ısıtıcı sistemle ısıtılmalıdır. Her ısıtıcı kablo tek başına boru sıcaklığını
+4°C’nin altına düşürmeyecek kapasitede olmalıdır. Her ısıtıcı kablo bağımsız şeklide
elektriksel olarak izlenmelidir.
(d) Isıtıcı kablolar birbirinin üzerinden geçirilmemelidir. Isıtıcı kablolar sprinklerin üzerinde
bulunduğu boru parçasının diğer tarafı üzerine bağlanmalıdır. Boru uçlarına 25 mm mesafe
içinde kalacak şekilde yerleşim yapılmalıdır. Isıtıcı kabloların maksimum değeri 10 W/m
olmalıdır.

4.2. Kuru Borulu Sprinkler Sistemi Seçim Kriterleri

4.2.1 Kuru borulu sprinkler sistemleri, kuru alarm vanasının üst kısmının basınçlı hava veya inert gaz
ile sürekli olarak basınç altında tutulduğu ve kuru alarm vanasının alt kısmının su ile basınç
altında tutulduğu sistemlerdir.

4.2.2 Kuru borulu sistemler sadece donma hasarı olasılığı bulunan mahallerde ve sıcaklığın 70 °C’nin
üzerinde olduğu kurutma fırını benzeri mahallerde uygulanmalıdır.¹

Not:
Yüksek tehlike sınıfı uygulamalarında kuru borulu sistemlerin kullanılmaması tavsiye edilir.
İlk açılan sprinklere suyun ulaşmasında olacak gecikme, sistemin verimini ciddi şekilde
azaltabilmektedir.

4.2.3 Kuru borulu sprinkler sistemlerinde aşağıdaki sprinkler tiplerinin kullanılmasına izin verilir:²
 Dik tip sprinkler
 Kuru tip sprinkler
 Yatay duvar tipi sprinkler (Boru içinde su kalmayacak şekilde yapılan tesisatlarda)
 Sarkık tip ve duvar tipi sprinkler (Sprinkler, boru kolu ve branşmanların, sıcaklığın 4ºC ve
üzerinde olduğu mahallerde bulunması durumunda)

4.2.4 Borulamadaki basıncı sağlamak için sürekli hava/inert gaz beslemesi teçhiz edilmelidir. Alarm vana
üreticisi tarafından tavsiye edilen basınç değer aralığına göre basınçlandırılmalıdır. Kuru alarm
vanasına hava beslemesi yapılan kaynak sürekli olmalıdır. Hava beslemesi, sistemin dolumunu

¹ TS EN12845/Madde 11.2.1
² NFPA13-2007/Madde 7.2.2

23
 30 dakika içinde sağlayacak kapasitede olmalıdır. Tek kompresör ile birden fazla kuru borulu
sistem besleniyorsa, 30 dakika dolum süresi için en büyük sistem baz alınmalıdır. -15ºC’nin altında
soğutulmuş mahallerde, dolum süresi 60 dakika alınabilir. Klapeyi kapalı tutacak gücü sağlayan
hava basıncı, sistem su basıncına göre üretici kataloglarında belirtilir. Yaklaşık olarak hava
basıncının su basıncına oranı 1/3 alınabilir. Kesin değerler için üretici kataloglarına bakılmalıdır.

4.2.5* Tek bir kuru alarm vanası ile kontrol edilen sistem büyüklüğü; aşağıdaki maddelerden herhangi birine
uygun olarak belirlenmelidir. İstisna olarak, (c) ve (d) maddeleri konut birimlerinde uygulanamaz.
(a) En uzak noktada bulunan test vanası tamamen açıldığında, suyun boşalması için geçen süre
en fazla 60 saniye olmalıdır.
(b) Kuru alarm vanasının üstündeki net boru iç hacmi Tablo 4.2.5 (b)’de verilen değerlerin
üzerinde olmamalıdır. (Boru iç hacminin hesabı için Bkz. A.4.2.5)

Tablo 4.2.5 (b) Kuru Borulu Sprinkler Sistemlerinde Maksimum Zon Büyüklüğü
Maksimum Boru Hacmi (m³)
Tehlike Sınıfı
Hızlandırıcılı Hızlandırıcısız
Düşük Tehlike Sınıfı 4 1, 5

Orta Tehlike Sınıfı 4 1, 5

Yüksek Tehlike Sınıfı 3 -

(c) Net boru iç hacminin 1,5 m³’ten az olduğu sistemlerde hızlandırıcı kullanılması gerekli
değildir ve suyun boşalması için geçen süre limitine uyulması gerekmez.
(d) Net boru iç hacminin 4 m³’ten az olduğu sistemlerde hızlandırıcı kullanılması durumunda,
suyun boşalması için geçen süre limitine uyulması gerekmez.
(e) Sistem büyüklüğü; suyun boşalması için geçen süreye bağlı olarak hesap programı ile
yapılmalıdır. Hesap programı ve metodu ulusal olarak tanınmış bir laboratuar tarafından
onaylanmış olmalıdır. Hesaplama, Tablo 4.2.5(e)’de verilen değerlere uygun olmalıdır.

Tablo 4.2.5(e) Kuru Borulu Sprinkler Sistemlerinde Suyun Boşalma Süresi

En Uzak Noktada Açılacak Maksimum Su Boşalma
Tehlike Sınıfı
Sprinkler Sayısı Süresi (sn)
Konut Birimi 1 15

Düşük Tehlike Sınıfı 1 60

Orta Tehlike Sınıfı 2 50

Yüksek Tehlike Sınıfı 4 45

Yüksek Depolama 4 40

(f) Sistem büyüklüğü; akış testleri yapıldığında, Tablo 4.2.5(e)’de suyun boşalması için geçen
süre ile ilgili olarak verilen değerleri sağlayacak ölçüde olmalıdır. Akış testleri, açılacak
sprinkler sayısı simüle edilerek yapılmalıdır. Tek sprinkler açılması istenen mahaller için, en
uzak noktadaki test vanası açılır. Daha fazla sayıda sprinkler açılma durumunu simüle etmek
için, test manifoldu düzenlemesi gereklidir. 4 sprinkler açılması durumunu test etmek için; her
iki branşman kolundan iki adet sprinkler akışına uygun manifold düzenlemesi yapılır. Yapılan
testlerle gerekli su boşalma süreleri karşılanıyorsa, (a) ve (e) maddesindeki şartlar aranmaz.

4.2.6 Kuru borulu sistemlerde, grid borulama tesisatı kullanılmamalıdır.

24
4.3 Ön Tepkili Sprinkler Sistemi Seçim Kriterleri

4.3.1 Ön tepkili sprinkler sistemleri aşağıdaki tiplerden biri olmalıdır:

(a) Tek Kilitlemeli Ön Tepkili Sprinkler Sistemi
Bu sistem normal kuru borulu sprinkler sisteminin diğer çeşidi olup, ön tepkili alarm
vanasından boru sistemine su geçişi sadece otomatik bir algılama sisteminin devreye
girmesi ile başlar. Sprinklerin açılması ile boru sistemine su geçişi olmaz.
 Tek kilitlemeli ön tepkili sprinkler sisteminin, kaza sonucu suyun boşalmasının ciddi
hasarlara sebep olacağı yerlerde kullanılması uygundur.
 Aktivasyon yöntemi mahalde kullanılması uygun görülen algılama sistemi seçeneğine
göre belirlenir. Aktivasyon pnömatik veya elektrikli olabilir.

(b) Kilitlemesiz Ön Tepkili Sprinkler Sistemi

Bu sistem normal kuru borulu sprinkler sisteminin diğer çeşidi olup, ön tepkili alarm
vanasından boru sistemine su geçişi, sprinklerin açılması ile veya otomatik bir algılama
sisteminin devreye girmesi ile başlar. Dedektörlerin tepkisinden bağımsız olarak, boru
içindeki basınç düşmesi ön tepkili alarm vanasının açılmasına sebep olur.
 Kilitlemesiz ön tepkili sprinkler sistemi kuru borulu sistem talep edilen, yangın yayılımının
hızlı olmasının beklendiği yerlerde uygulanabilir. Aynı zamanda, hızlandırıcılı veya
hızlandırıcısız kuru borulu sistemlerin yerine kullanılabilir.
 Aktivasyon yöntemi mahalde kullanılması uygun görülen algılama sistemi seçeneğine
göre belirlenir. Aktivasyon pnömatik veya pnömatik/elektrikli olabilir.

(c) Çift Kilitlemeli Ön Tepkili Sprinkler Sistemi

Bu sistem normal kuru borulu sprinkler sisteminin diğer çeşidi olup, ön tepkili alarm
vanasından boru sistemine su geçişi sprinklerin açılması ile ve aynı zamanda otomatik bir
algılama sisteminin devreye girmesi ile başlar.
 Çift kilitlemeli ön tepkili sprinkler sisteminin, kaza sonucu suyun boşalmasının ciddi
hasarlara sebep olacağı yerlerde kullanılması uygundur. Suyun boru sistemine geçişi iki
bağımsız olayın gerçekleşmesi durumunda olduğundan kaza sonucu boşalma olasılığının
minimize edildiği sistem tipidir.
 Aktivasyon yöntemi mahalde kullanılması uygun görülen algılama sistemi seçeneğine
göre belirlenir. Aktivasyon yöntemi pnömatik/pnömatik, pnömatik/elektrikli, elektrikli/
elektrikli olabilir.

4.3.2 Kilitlemesiz ve tek kilitlemeli ön tepkili sistemlerde sistem büyüklüğü, en fazla 1000 sprinkler
aynı ön tepkili alarm vanasından kontrol edilecek şekilde belirlenmelidir.¹

4.3.3 Çift kilitlemeli ön tepkili sistemlerde; tek bir ön tepkili alarm vanası ile kontrol edilen sistem
büyüklüğü; aşağıdaki maddelerden herhangi birine uygun olarak belirlenmelidir:²
(a) En uzak noktada bulunan test vanası tamamen açıldığında ve eş zamanlı olarak algılama
sistemi devreye girdiğinde, suyun boşalması için geçen süre en fazla 60 saniye olmalıdır.
(b) Sistem büyüklüğü; suyun boşalması için geçen süreyi hesaplayan bilgisayar programı
kullanılarak belirlenmelidir. Hesap programı ve metodu ulusal olarak tanınmış bir laboratuar
tarafından onaylanmış olmalıdır. Hesaplama, Madde 4.2.5(e)’ye uygun olarak yapılmalıdır.

¹ NFPA 13 / Madde 7.3.2.2

² NFPA 13 / Madde 7.3.2.3

25
 (c) Sistem büyüklüğü; akış testleri yapıldığında, Tablo 4.2.5(e)’de suyun boşalması için geçen
süre ile ilgili olarak verilen değerleri sağlayacak ölçüde olmalıdır. Akış testleri, açılacak
sprinkler sayısı simüle edilerek yapılır.
(d) Yukarıda (a), (b) ve (c) maddelerinde verilen şartların sağlanmasına yardımcı olmak için
hızlandırıcı kullanılabilir.

4.3.4 Ön tepkili sprinkler sistemlerinde aşağıdaki sprinkler tiplerinin kullanılmasına izin verilir:
 Dik tip sprinkler
 Kuru tip sprinkler
 Yatay duvar tipi sprinkler (Boru içinde su kalmayacak şekilde yapılan tesisatlarda)
 Sarkık tip ve duvar tipi sprinkler (Sprinkler, boru kolu ve branşmanların, sıcaklığın 4ºC üzerinde
olduğu mahallerde bulunması durumunda)

4.3.5 Borulamadaki basıncı sağlamak için kullanılan hava veya nitrojen beslemesi sürekli izlenmelidir.

4.3.6. Acil durumlarda ön tepkili alarm vanasını devreye sokmak için en az bir adet elle boşaltma
istasyonu teçhiz edilmelidir.

4.3.7. Tüm ön tepkili sistem tiplerinde, grid borulama tesisatı kullanılamaz.

4.3.8. Kilitlemesiz ve çift kilitlemeli sistemlerde, hava basıncı en az 0.5 bar olmalıdır. Ön tepkili
sistemlerde hava beslemesi yapılan kaynak sürekli olmalıdır. Hava beslemesi, sistemin
dolumunu 30 dakika içinde sağlayacak kapasitede olmalıdır. Tek kompresör ile birden fazla
kuru borulu sistem besleniyorsa, 30 dakika dolum süresi için en büyük sistem baz alınmalıdır.
-15ºC’nin altında soğutulmuş mahallerde, dolum süresi 60 dakika alınabilir.

4.3.9. Ön tepkili sprinkler sistemi ile korunan tüm oda ve bölmelere otomatik algılama sistemi
yapılmalıdır. Algılama sistemleri TS EN54 Standardına uygun olmalıdır.

4.3.10. Birden fazla ön tepkili sprinkler sistemi kullanılan yerlerde, birden fazla sistemin aynı anda
çalışma durumu göz önüne alınarak risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Birden fazla sistemin
aynı anda çalışma durumunda aşağıdakiler uygulanmalıdır:
 Depolanan su hacmi toplam ön tepkili sistem hacmine göre arttırılmalıdır.
 Çoklu sistemlerde suyun en uzak noktadaki test vanasından boşalma süresi 60 saniyeyi
geçmemelidir.

4.4. Baskın Sprinkler Sistemi Seçim Kriterleri

Bu sistem, yangın yayılımının yüksek ve hızlı olmasının beklendiği ve suyun yangının meydana
gelip yayılacağı tüm alana uygulanmasının istendiği durumlarda kullanılır. Boru tesisatına açık tip
sprinkleri bağlanır. Borular su veya hava ile basınçlandırılmaz. Baskın alarm vanası uygun otomatik
algılama sistemi ile devreye girer. Acil durumlarda baskın alarm vanasını devreye sokmak için
en az bir adet elle boşaltma istasyonu teçhiz edilmelidir. Baskın sprinkler sistemi ile korunan tüm
oda ve bölmelere otomatik algılama sistemi yapılmalıdır. Algılama sistemleri EN54 Standardına
uygun olmalıdır. Yüksek Tehlike Sınıfı İşlem Grup 4 mahallerde, genellikle baskın sistemlerle
koruma sağlanır. Baskın sistemlerde; özel mühendislik yaklaşımları ile sprinkler sistemlerinden ayrı
tasarım yapılması sebebiyle, bu kitapta kapsam dışı bırakılmıştır ve verilen kurallar baskın sistem
tasarımlarında uygulanmaz.

26
 BÖLÜM 5
Sprinkler Sistemlerinde Su İhtiyacı
5.1. Sprinkler Sistemi Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.1.1. Sprinkler sistemleri için gerekli su ihtiyacı aşağıda verilen yaklaşımlara göre belirlenmelidir.
1. Tehlike sınıfı yaklaşımına göre
2. Özel tasarım yaklaşımına göre
3. Depolama alanlarına göre

5.1.2. Sprinkler sistemi su ihtiyacı, hidrolik hesaplarda kullanılacak olan tasarım kriterlerine göre
belirlenir. Tasarım kriterleri ve dolayısıyla sistem ihtiyacı olan su debisi için gerekli boru çapları
hidrolik hesap ile belirlenmelidir.

5.1.3. Sprinkler sistemlerine suyu sağlayan sabit boru tesisatı çapı yapılacak hidrolik hesaplara göre
belirlenmelidir.¹

5.1.4. Minimum su beslemesi; sprinkler sistemi su ihtiyacına, yangın dolabı ve hidrant sistemi için
gerekli hortum sistemleri su ihtiyacı eklenerek belirlenmelidir.

5.1.5. Farklı tehlike sınıflarına sahip ve fiziksel olarak bariyer veya ısı geçişini geciktiren bölme
ile birbirinden ayrılmamış açık bağlantılı alanların bulunduğu yerlerde daha yüksek
tasarım kriterinin bulunduğu alan; daha düşük tehlike sınıfında yer alan alana doğru 4.6 m
genişletilmelidir.²

5.1.6. Binada, farklı tehlike sınıflarında yer alan çok sayıda bölüm bulunması halinde, sprinkler su
ihtiyacı en yüksek tehlike sınıfındaki mahale göre belirlenmelidir. Binada baskın sistemler veya
özel tasarımlı sistemler bulunması halinde, su ihtiyacının belirlenmesinde diğer sistemlerin en
yüksek su ihtiyacı veya sistemlerin eş zamanlı çalışma durumu dikkate alınmalıdır.

5.2. Tehlike Sınıfına Göre Su İhtiyacının Belirlenmesi

Tehlike sınıfı yaklaşımına göre, sprinkler su ihtiyacının belirlenebilmesi için öncelikle
tasarımda kullanılacak hesap yöntemine göre borulama sistemi seçilir. Yönetmelik
gereği sprinkler sistemi boru çapları hidrolik hesap yöntemine göre belirlenmelidir. Boru
çaplarının hidrolik hesap yöntemi ile belirlendiği sistemler, “Tam Hesaplı Boru Sistemleri”
olarak adlandırılır. Diğer boru çapı belirleme yöntemi ise tablo yöntemidir. Boru çaplarının
bir kısmının boru tablo yöntemi kullanılarak, bir kısmının da hidrolik hesap yöntemi ile
belirlendiği sistemler, “Ön Hesaplı Boru Sistemleri” olarak tanımlanır. Ön hesaplı boru
sistemlerine kullanımı sınırlı büyüklükte olan alanlarda, mevcut yapılara ilaveler veya
revizyonlar durumunda izin verilmektedir. Boru tablo yönteminde, boru çapları sprinkler
sayısına karşılık gelen çaplara göre tablolardan belirlenir. Ancak ana besleme hatlarının
çapları, yine hidrolik hesap yöntemi kullanılarak belirlenir. Tablo yöntemi, yüksek basınç
ve yüksek boru çapı ihtiyacı nedeniyle genellikle tercih edilmeyen bir yöntemdir. Tablo
yöntemiyle belirlenmiş boru çapları kullanan sprinkler sistemlerinin su ihtiyacının
belirlenmesi hakkında genel bilgilere, Madde 5.2.1’de sadece bilgi amaçlı olarak yer
verilmiştir.

¹ Yönetmelik Madde 91
² Yönetmelik Madde 92

27
5.2.1. Ön Hesaplı Boru Sistemlerinde Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.2.1.1. Ön hesaplı boru sistemlerine sadece aşağıdaki mahallerde kullanımına izin verilmektedir:
 Düşük ve orta tehlike sınıfında yer alan mahaller
 465 m²’yi geçmeyen yeni yapılarda
 Boru çapları tablo yöntemine göre belirlenmiş olan mevcut yapılara ilaveler veya revizyonlar
durumunda
 Su deposunun ve pompaların sadece sprinkler sistemini beslediği sistemlerde

Not:
Birleşik sistemlerde, ön hesaplı boru sistemlerine izin verilmez.¹

5.2.1.2. Ön hesaplı boru sistemi kullanılan sprinkler sistemlerinde su ihtiyacı aşağıda verilen kurallara
göre belirlenmelidir:
(a) Tablo yöntemi sadece K faktörü 80 olan sprinkler kulanılan tasarımlarda uygulanmalıdır.
Bu yöntem her kat veya kolonda sınırlı sayıda sprinkler kullanımına olanak sağlar. (Bkz.
Madde 7.3)
(b) Madde 7.3’de verilen boru çap tablolarına göre belirlenmiş sistemler ile korunan düşük ve
orta tehlike sınıfı mahallerde, minimum su ihtiyacı belirlenirken, Tablo 5.2 kullanılmalıdır.
(c) Tablo 5.2’de belirtilen debi değerleri, en üst sprinkler seviyesinde gerekli olan minimum
basınç değerinde sağlanmalıdır. En üst seviyedeki minimum basıncın düşük tehlike sınıfında
1 bar alınması tavsiye edilir. Su beslemesi için gerekli toplam basınç belirlenirken, en üst
sprinkler seviyesinde gerekli olan basınç değerine, en üst noktadaki sprinkler ile pompa
odası arasındaki statik yükseklik ve boru basınç kaybı ve tesisat üzerinde basınç kaybı
yaratan özel ekipmanların kayıpları ayrıca hesaplanarak, ilave edilmelidir.
Tablo 5.2 Ön Hesaplı Sistemlerde Sprinkler Sistemleri İçin Su İhtiyacı ²
Tehlike Sınıfı Debi (lt/dk) Min.Basınç
Düşük Tehlike Sınıfı - -
Orta Tehlike Sınıfı 1-Islak ve Ön Etkili 540 0.7
Orta Tehlike Sınıfı 1-Kuru
1000 1
Orta Tehlike Sınıfı 2- Islak ve Ön Etkili
Orta Tehlike Sınıfı 2-Kuru
1350 1.4
Orta Tehlike Sınıfı 3- Islak ve Ön Etkili
Orta Tehlike Sınıfı 3- Kuru
2100 1.5
Orta Tehlike Sınıfı 4- Islak ve Ön Etkili

5.2.2. Tam Hesaplı Boru Sistemlerinde Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.2.2.1. Tam hesaplı boru sistemi kullanılan sprinkler sistemlerinde su ihtiyacı, yoğunluk/alan tasarım
kriterlerine göre belirlenmelidir.

5.2.2.2. Tehlike sınıfına göre su ihtiyacı, Tablo 5.2.2.2’de verilen yoğunluk/alan kriterlerine göre
aşağıdaki kurallar dikkate alınarak belirlenmelidir:
(a) Operasyon alanında istenen tasarım yoğunluğu sağlayacak boru sistemi hidrolik hesap
prosedürüne uygun olarak belirlenmelidir.
(b) Tabloda verilen kriterler sadece standart sprey sprinkler için geçerlidir.
¹ EN 12845-Madde 9.6.4
² EN 12845-Çizelge 6

28
  Hızlı tepkili sprinklerin yüksek tehlike sınıfı mahallerde kullanımına izin verilmez.¹
 Duvar tipi sprinklerin düşük tehlike sınıfı mahallerde kullanımına izin verilir ve orta
tehlike sınıfı için onaylı ise kullanılabilir.
 Geniş etkili duvar tipi sprinkler tabloda verilen operasyon alanı veya minimum 5
sprinkler tarafından korunan alandan hangisi büyükse, bu alanın tamamında tasarım
yoğunluğunu sağlamalıdır.²
(c) Asma tavan ve yükseltilmiş döşeme boşluklarına veya kanal gibi engelli yapıların altına
monte edilen ilave sprinkler su ihtiyacı tabloda tasarım kriteri verilen tavan sprinkler su
ihtiyacına eklenmez.³
(d) Korunan mahalde, su perdesi vb. koruma sistemleri bulunuyorsa, su perdesi su ihtiyacı
sprinkler sistemi su ihtiyacına eklenmelidir. 4
(e) Operasyon alanında bulunan sayıdaki sprinkler çalıştığında tasarım yoğunluğu, tabloda
verilen değerden az olmamalıdır. Mahal alanının, operasyon alanından daha küçük
olduğu yerlerde, tasarım yoğunluğu değeri tabloda verilen değerden az olmamalıdır.
(f) Aşağıda belirtilen sprinkler tiplerinin her 6 metrede 1 metre yüksekliği geçen eğimli çatıda
kullanılması durumunda (depolama alanları hariç) operasyon alanının %30 arttırılması
gereklidir. (çatı eğimi = % 16.7)5
 Sprey sprinkler, geniş korumalı ve hızlı tepkili sprinkler dâhil
 İri damlacıklı sprinkler

Tablo 5.2.2.2 Tehlike Sınıfına Göre Sprinkler Sistemi Su İhtiyacı İçin Tasarım Kriterleri6
Tasarım Yoğunluğu Operasyon Alanı (m²)
Tehlike Sınıfı
(mm/dk) Islak veya Ön Tepkili Kuru
Düşük Tehlike Sınıfı 2, 25 84 İzin verilmez .OT1 kullanılır
Orta Tehlike Sınıfı 1 5, 0 72 90
Orta Tehlike Sınıfı 2 5, 0 144 180
Orta Tehlike Sınıfı 3 5, 0 216 270
Orta Tehlike Sınıfı 4 5, 0 360 İzin verilmez.YTİ1 kullanılır
Yüksek Tehlike Sınıfı İşlem 1 7, 5 260 325
Yüksek Tehlike Sınıfı İşlem 2 10, 0 260 325
Yüksek Tehlike Sınıfı İşlem 3 12, 5 260 325
Yüksek Tehlike Sınıfı İşlem 4 Baskın sistemler kullanılır.
NOT : Baskın sistemler EN12845 Standardının kapsamında değildir.

5.2.2.3. Yangın hidrantı, yangın dolabı ve sprinkler tesisatlarının birlikte kullanıldığı birleşik
sistemlerde; sprinkler sistemi su ihtiyacına, yangın dolabı ve hidrant için ilave su ihtiyacı
eklenmelidir.7
(a) Farklı tehlike sınıfı mahallerin bulunduğu çok sayıda sistem bulunan binalarda, hortum
sistemleri için ilave edilecek su ihtiyacı ve süre, sistemdeki en yüksek tehlike sınıfına göre
belirlenmelidir.
(b) Bina içi yangın dolabı sisteminin kullanılacağı durumlarda, su ihtiyacı belirlenirken Tablo
5.2.2.3’te verilen yangın dolabı debisi 100 lt/dk en uzak noktadaki yangın dolabına ilave
edilir ve ilave edilecek ikinci 100 lt/dk’lık yangın dolabı debisi, sprinkler sisteminin o
tasarım noktasındaki gerekli basıncına göre arttırılarak belirlenmelidir8.
4 7
¹ NFPA 13 Madde 11.2.3.2.2 EN 12845-Madde 7.1 NFPA13-Madde 11.1.4.2
5 8
² NFPA 13 Madde 11.2.3.2.2 NFPA13-Madde 11.2.3.2.4 NFPA 13-11.1.5.5
6
³ NFPA13-Madde 22.4.4.6.5 EN 12845-Tablo3

29
 (c) Pompalar sadece sprinkler sistemini besliyorsa, yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
pompa kapasitesi belirlenirken değerlendirilmez.
(d) Hidrant sistemi için ilave edilecek su ihtiyacı, sprinkler su ihtiyacına şebekeye bağlantı
noktası veya saha hidrant bağlantı noktasından hangisi sistem kolonuna daha yakınsa, o
noktada ilave edilerek belirlenir.¹
(e) Yetkili kuruluşlar tarafından hortum sistemlerinin, sprinkler sistemi ile birlikte eş zamanlı
çalışmasının gerekli görüldüğü mahallerde, hidrolik hesaplamada yangın dolabının sprinkler
sistemine bağlantı noktasındaki çalışma basıncı dikkate alınarak boru çapları belirlenmelidir.
Tablo 5.2.2.3 Yangın Dolapları ve Hidrant Sistemi İçin
İlave Edilecek Su İhtiyaçları ²
İlave Edilecek İlave Edilecek
Süre
Bina Tehlike Sınıfı Yangın Dolabı Hidrant Debisi
(dk)
Debisi (lt/dk) (lt/dk)
Düşük Tehlike 100 400 30
Orta Tehlike-1 100 400 60
Orta Tehlike-2-3-4 100 1000 60
Yüksek Tehlike 200 1500 90

5.2.2.4. Sprinkler ve yangın dolapları sistemine de suyu sağlayan ortak sabit boru kolonunda,
itfaiyenin sistemden su alması için 2” ve üstü bağlantı ağızları bırakılması durumunda, birleşik
sistem tesisat kolon çapı; Tablo 5.2.2.4’e göre hidrolik hesaplarla belirlenmelidir. Toplam su
ihtiyacı olarak; Madde 5.2.2.2 ve Madde 5.2.2.3’e göre hesaplanan sistem su ihtiyacı toplamı
ile Tablo 5.2.2.4’te verilen debi değerleri kıyaslanarak, yüksek olan değer kullanılmalıdır.³
(a) Birleşik boru tesisatının kullanılmasına sadece düşük ve orta tehlike sınıfı mahallerde izin verilir.
(b) Kolon sisteminin çapı, daha küçük çapın uygunluğu hidrolik hesapla belirlenmediği
takdirde en az 4” olmalıdır.
(c) İtfaiye bağlantı ağzı vana bağlantıları ana kolonlar üzerinden doğrudan yapılmalıdır.
Tablo 5.2.2.4 İtfaiye Bağlantı Ağzı Sabit Kolon Tesisatı İçin Su İhtiyaçları
İtfaiye Bağlantı Ağzı Çapı 2 ½” İtfaiye Bağlantı Ağzı Çapı 2”
Kolon Sayısı En üst tasarım noktasındaki Debi En üst tasarım noktasındaki Debi
min. basınç (bar) (lt/dk) min. basınç (bar) (lt/dk)
1 6 1893 4 800
2 6 1893+946 4 800+400
≥3 6 3785 4 1600

5.3 Özel Tasarım Yaklaşımına Göre Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.3.1. Konut Tipi Sprinkler Tasarımı İçin Su İhtiyacı

5.3.1.1. Konut tipi sprinkler su ihtiyacı aşağıdaki kurallara göre belirlenmelidir:4

(a) Operasyon alanı en büyük hidrolik ihtiyacı gerektiren 4 adet sprinklerin bulunduğu alan
olmalıdır.
(b) En büyük hidrolik ihtiyacı gerektiren 4 adet sprinklerdeki akış aşağıdaki değerlerden
büyük olmalıdır:
 Ürün onay listelerinde yer alan minimum akış debisi
 Operasyon alanında minimum 4.1 (mm/dk) tasarım yoğunluğu sağlayacak boru sistemi
Madde 6.3’te verilen hidrolik hesap prosedürüne uygun olmalıdır.
¹ NFPA 13-11.1.5.4 ³ NFPA13 Madde 11.1.5.6
4
² Yönetmelik Ek8-C NFPA13 Madde 11.3.1

30
 (c) Modifikasyon ve mevcut konut tipi sprinkler ile korunan binalara yapılan ilavelerde, 4.1
mm/dk’dan daha düşük olan onaylı tasarım yoğunluğu değerinin kullanımına izin verilir.
(d) Tavan arası, bodrum veya yaşam alanları dışında kalan ancak aynı yapı içinde yer alan
diğer tip mahaller ayrı tasarım kriterlerine göre korunmalıdır.
(e) Yangın dolabı su ihtiyacı ve su besleme süresi için Tablo 5.2.2.3’te düşük tehlike sınıfı
için verilen debi ve süre kullanılmalıdır.

5.3.2. Su Perdeleri İçin Su İhtiyacı

5.3.2.1. Su perdeleri için su ihtiyacı aşağıdaki kurallara göre belirlenmelidir.¹

(a) Su perdeleri, uzunluğu boyunca her metrede 37 lt/dk’lık debi sağlayacak şekilde, hidrolik
hesapla tasarlanır. Su perdesindeki her bir sprinklerden akan su debisi 57 lt/dk’dan az
olmamalıdır.
(b) Su perdesi ile aynı mahalde bulunan sprinkler sisteminin aynı anda devreye girmesinin
öngörüldüğü durumlarda, su perdesi ihtiyacı, sprinkler su ihtiyacına eklenerek hidrolik
hesaplarla dengeleme yapılmalıdır.
(c) Su perdesinde otomatik sprinkler kullanıldığı durumlarda, su perdesinde açılacak
sprinkler sayısı, mahalde bulunan diğer sprinkler sisteminin operasyon alanı içinde kalan
paralel branşmanı üzerindeki sayıya eşit olarak alınır.

5.4. Depolama Alanlarında Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.4.1.Genel Bilgiler

5.4.1.1. Depolama alanlarında yoğunluk/alan tasarımlı sistemler veya spesifik uygulama gerektiren
sistemler kullanılarak koruma sağlanır. Yanıcılık sınıfı, depolama konfigürasyonu veya
paketleme şekline bağlı olarak bazı depolama yüksekliklerinde yoğunluk/alan tasarımlı
sprinkler tipleri ile sadece tavandan koruma yeterli olurken, bazı durumlarda raf-arası sprinkler
sistemi ile koruma sağlanması gerekli olmaktadır. Spesifik uygulama gerektiren sprinkler
tipleri, yüksek depolama alanlarında, genellikle raf arası sprinkler kullanmaksızın sistem
tasarımına olanak sağlar.

5.4.1.2. Özel uygulama gerektiren sprinkler tipleri onaylanmış depolama yükseklikleri ve tavan
yüksekliklerine uygun olarak kullanılırlar. Sadece tavandan koruma yapılabildiği gibi, bazı
yüksek depolarda raf-arası sprinkler sistemi ile birlikte kullanılması gereklidir. Özel tasarımlı
sprinkler kullanılması durumunda, sprinklerin üretici onay bilgilerinde yer alan tasarım kriterleri
dikkate alınmalıdır.

5.4.1.3. Etkin sprinkler koruması için maksimum depolama yükseklikleri ve maksimum açıklık
mesafeleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Depolama tasarım alanı, depolama yüksekliği ve
açıklığı en fazla olan en yüksek miktarda su gerektiren alan olmalıdır. Tavan veya çatı
yüksekliğinin 9.1 m’yi geçtiği ve açıklığın 6.1 m’den fazla olduğu yerlerde, en üst depolama
seviyesi ile tavan arasında 6.1 m’lik yükseklik için koruma sağlanmalıdır. Bu durum depolama
yüksekliği 3.7 m’ye kadar olan genel depolama durumunda uygulanmaz.²

¹ NFPA13 Madde 11.3.3

² NFPA 13-Madde 12.1.3

31
5.4.1.4 Farklı tehlike sınıflarına sahip ve fiziksel olarak bariyer veya ısı geçişini geciktiren bölme ile
birbirinden ayrılmamış açık bağlantılı alanların bulunduğu yerlerde, daha yüksek tasarım
kriterinin bulunduğu alan, daha düşük tehlikede yer alan alana doğru 4.6 m genişletilmelidir.¹

5.4.1.5 Depolama alanlarında hızlı tepkili sprinkler ancak depolama alanları için onaylı olması
durumunda kullanılabilir.

5.4.1.6 Toplam su ihtiyacı; sprinkler sistemi su ihtiyacına, hortum sistemleri için gerekli su ihtiyacı
eklenerek belirlenmelidir.

5.4.1.7 Tasarım kriterlerini sağlayacak boru sistemi hidrolik hesap prosedürüne uygun olarak
belirlenmelidir.

5.4.2.* Depolama Alanlarında Yoğunluk/Alan Tasarımlı Sistemler İçin Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.4.2.1 Tasarım yapılacak depolama alanı ile ilgili aşağıdaki bilgiler sağlanmalıdır.
 Depolanan ürünün yanıcılık sınıfı
 Depolama konfigürasyonu
 Paketleme şekli
 Depolama yüksekliği
 Tavan yüksekliği
 Açıklık

5.4.2.2 Depolama alanlarında sprinkler sistemi su ihtiyacı, yoğunluk/alan tasarım kriterlerine göre
belirlenmelidir.

5.4.2.3 Depolama alanlarında ıslak borulu sprinkler sistemi kullanılmalıdır. Donma riski olan veya
özel durumların bulunduğu mahallerde kuru tip ve ön tepkili sprinkler tiplerine izin verilir.
Kuru veya ön tepkili sprinkler sistemi kullanılması durumunda yoğunluk değiştirilmeksizin,
operasyon alanı %30 oranında arttırılmalıdır. Operasyon alanı %30 arttırıldığında, 557 m²’yi
geçmemelidir. Yoğunluk/alan kriteri seçiminde bu durum dikkate alınmalıdır.²

5.4.2.4 Depolama alanlarında tavan sprinkler sisteminde kullanılacak sprinkler tipi, tasarım yoğunluğu
dikkate alınarak belirlenmelidir.³
(a) Tasarım yoğunluğu 8.2 lt/dk-m² veya daha az olan yerlerde, K faktörü 80 veya daha
yüksek olan standart sprinkler kullanılmalıdır.
(b) Tasarım yoğunluğu 8.2 lt/dk-m² ve 13.9 lt/dk-m² arasında olan yerlerde, K faktörü 115
veya daha yüksek olan standart sprinkler kullanılmalıdır.
(c) Tasarım yoğunluğu 13.9 lt/dk-m²’nin üzerinde olan yerlerde, K faktörü 160 veya daha
yüksek olan depolama alanları için onaylanmış sprinkler tipleri kullanılmalıdır.

5.4.2.5 Depolama alanlarında sprinkler sistemi su ihtiyacı, tavan sprinkler sistemi su ihtiyacı ile raf
arası sprinkler sistemi su ihtiyacının toplamına eşittir.

¹ NFPA 13-Madde 12.3

² NFPA 13-Madde 12.5
³ NFPA 13-Madde 12.6

32
Tablo 5.4.2 Depolama Alanlarında Yoğunluk / Alan Tasarımlı Sprinkler Tipleri İçin Referans Tasarım Kriterleri
Depolama Yanıcılık Maksimum Depolama Yüksekliği (Hd) Ref. Tasarım Kriteri
Düzeni Sınıfı Maksimum Açıklık (A) NFPA 13
Genel Sınıf I, II, III, IV, A değeri için Bkz. Tablo 13.2.1
1 Hd ≤ 3.7 m
Depolama A Grubu Plastik Tablo 13.2.1 Şekil 13.2.1
Sınıf I, II, III, IV
3.7 m < Hd ≤ 9.1 m A ≤ 6.1 m Şekil 14.2.4.1
(Streçleme yok)
Paletli, Sabit Şekil 14.2.4.2
Sınıf I, II, III, IV Şekil 14.2.4.3
2 Blok Halinde, 3.7 m < Hd ≤ 4.6 m A ≤ 6.1 m
(Streçleme var)
Kutu
A değeri için Bkz. Şekil 15.2.1
A Grubu Plastik 3.7 m < Hd ≤ 7.6 m
Tablo 15.2.5(b) Tablo 15.2.5 (b)
Şekil 14.2.4.1
Sınıf I, II, III, IV A ≤ 6.1m Şekil 14.2.4.2
3 Dar Raflı 3.7 m < Hd ≤ 4.6 m Şekil 14.2.4.3
A değeri için Bkz. Şekil 15.2.1
A Grubu Plastik
Tablo 15.2.5(b) Şekil 15.2.5 (b)
A değeri için Bkz. Tablo 13.2.1
Sınıf I, II, III, IV Hd ≤ 3.7 m
Tablo 13.2.1 Şekil 13.2.1
Tablo 16.2.1.3.2
Şekil 16.2.1.3.2 (a), (b),
Tek ve çift sıralı raf
(c), (d), (e), (f), (g)
Tablo 16.2.1.3.4.3
Tablo 16.2.1.3.3.1
Çok sıralı raf
Şekil 16.2.1.3.2 (a), (b),
Sınıf I, , II, III, IV 3.7 m < Hd ≤ 7.6 m (Raf genişliği ≤ 4.9 m
(c), (d), (e), (f), (g)
Koridor genişliği ≥ 2.4 m)
Tablo 16.2.1.3.4.3
Tablo 16.2.1.3.3.2
Çok sıralı raf
Şekil 16.2.1.3.2 (a), (b),
(Raf genişliği > 4.9 m veya
(c), (d), (e), (f), (g)
Koridor genişliği < 2.4 m)
Tablo 16.2.1.3.4.3
Tablo 16.3.1.1
Tek ve çift sıralı raf
Şekil 16.3.4.1.1 (a), (b),
Koridor genişliği ≥ 1.2 m
(c), (d), (e), (f), (g), (h),
Sınıf I, II, III, IV Hd ≥ 7.6 m A ≤ 3.1 m)
(i), (j)
Çok sıralı raf Tablo 16.3.1.2
Raflı A ≤ 3.1 m) Şekil 16.3.4.1.3 (a), (b), (c)
4
Depolama Tek, çift ve çok sıralı raf
1.5 m < Hd ≤ 3 m Şekil 17.2.1.2 (a)
A≤3m
Tek, çift ve çok sıralı raf
Hd = 4.6 m Şekil 17.2.1.2 (b)
1.5 m < A ≤ 3.1 m
Tek, çift ve çok sıralı raf
Hd = 6.1 m Şekil 17.2.1.2 (c)
A <1.5 m
Tek, çift ve çok sıralı raf
Hd = 6.1 m Şekil 17.2.1.2 (d)
1.5 m <A ≤ 3.1 m
Tek, çift ve çok sıralı raf
Hd = 7.6 m Şekil 17.2.1.2 (e)
A Grubu Plastik A < 1.5 m
Tek, çift ve çok sıralı raf
Hd = 7.6 m Şekil 17.2.1.2 (f)
1.5 m < A ≤ 3.1 m
Tablo 17.3.1.1
Hd ≥ 7.6 m Tek ve çift sıralı raf
Şekil 17.3.1.2 (a), (b)
(Kartonlu genleşmiş A ≤ 3.1 m
Şekil 17.3.1.2.1 (a), (b)
veya genleşmemiş
Tek ve çift sıralı raf Madde 17.3.4.1.4
ve kartonsuz
koridor genişliği ≥ 1.2 m Şekil 17.3.4.1.4
genleşmemiş
plastik Şekil 17.3.4.1.3 (a), (b),
Çok sıralı raf A ≤ 3.1 m
(c), (d), (e), (f)

33
5.4.2.6 Depolama alanı bilgilerine göre tavan sprinkler sistemi için minimum su ihtiyacı için gerekli
yoğunluk/alan tasarım kriterleri Tablo 5.4.2’de referans verilen NFPA13 tablolarına göre
belirlenmelidir. Minimum tavan sprinkler sistemi su ihtiyacı; tasarım yoğunluğu ve operasyon
alanının çarpımına eşittir.

5.4.2.7 Tablo 5.4.2’de referans verilen NFPA13 tablolarına göre raf-arası sprinkler sistemi gerekli ise
yine tablolarda belirtilen yerleşim şekilleri dikkate alınarak, gerekli raf-arası sprinkler seviye
sayısı tespit edilmelidir.

5.4.2.8 Her raf-arası sprinkler seviyesinde, yangın esnasında açılacağı varsayılan sprinkler sayısı,
minimum raf-arası sprinkler su ihtiyacını belirler. Minimum raf-arası sprinkler su ihtiyacı;
açılacağı varsayılan sprinkler sayısı ile bir sprinklerden akan su debisinin çarpımına eşittir.
Açılacağı varsayılan sprinkler sayıları Tablo 5.4.2.8’de verilmiştir. Gerekli debi ve basıncı
sağlayan boru çapları hidrolik hesapla belirlenmelidir.

(a) K faktörü 80 veya daha yüksek olan standart raf-arası sprinklerden minimum 1 bar
basınçta su akışı sağlanmalı ve bir sprinklerden akan su debisi 114 lt/dk’dan az
olmamalıdır.

(b) 3.7 m’ye kadar genel depolamada açılacak sprinkler sayısı;

 4 adet sprinkler, 1 seviye için

(c) 7.6 m’ye kadar ve üzerinde yanıcılık sınıfı I-II-III-IV olan ürünler için raflı depolamada
açılacak sprinkler sayısı;
 6 adet sprinkler, Sınıf I, II, III ve sadece 1 seviye için
 8 adet sprinkler, Sınıf IV ve sadece 1 seviye için
 10 adet sprinkler (En üst iki seviyenin her birinde 5 adet sprinkler), Sınıf I, II, III ve
1’den fazla seviye
 14 adet sprinkler (En üst iki seviyenin her birinde 7 adet sprinkler), Sınıf IV ve 1’den
fazla seviye

(d) 7.6 m’ye kadar ve üzerinde plastik sınıfı için raflı depolamada açılacak sprinkler sayısı;
 8 adet sprinkler, sadece 1 seviye için
 14 adet sprinkler (En üst iki seviyenin her birinde 7 adet sprinkler), 1’den fazla seviye

Tablo 5.4.2.8 Raf Arası Sprinkler İçin Su İhtiyaçları

Depolama Depolama Yanıcılık Raf-arası Açılacak
Açıklamalar
Düzeni Yüksekliği (Hd) Sınıfı Seviye Sayısı Sprinkler Sayısı
Genel Depolama Hd ≤ 3.7 m Tümü 1 4
1 6
Sınıf
I, II, III En üst iki seviyenin her
>1 10
birinde 5 adet sprinkler
1 8
Hd ≤ 7.6 m &
Raflı Depolama Sınıf IV En üst iki seviyenin her
Hd > 7.6 m >1 14
birinde 7 adet sprinkler
1 8
Plastik En üst iki seviyenin her
>1 14
birinde 7 adet sprinkler

34
5.4.2.9 Yangın hidrantı, yangın dolabı ve sprinkler tesisatlarının birlikte kullanıldığı sistemlerde;
sprinkler sistemi su ihtiyacına, Tablo 5.4.2.9’da verilen yangın dolabı ve hidrant için ilave su
ihtiyacı eklenerek toplam su ihtiyacı belirlenmelidir. Hidrolik hesaplarda aşağıdaki kurallar
dikkate alınmalıdır:
(a) Pompalar sadece sprinkler sistemini besliyorsa, yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
pompa kapasitesi belirlenirken değerlendirilmez.
(b) Farklı tehlike sınıfı mahallerin bulunduğu çok sayıda sistem bulunan binalarda, hortum
sistemleri için ilave edilecek su ihtiyacı ve süre, sistemdeki en yüksek tehlike sınıfına göre
belirlenmelidir.
(c) Bina içi yangın dolabı sisteminin kullanılacağı durumlarda, su ihtiyacı belirlenirken, ilave
edilecek 100 lt/dk’lık yangın dolabı debisi en uzak noktadaki yangın dolabına ilave edilir
ve ilave edilecek ikinci 100 lt/dk’lık debi, sprinkler sisteminin o tasarım noktasındaki
gerekli basıncına göre arttırılarak belirlenmelidir.
(d) Hidrant sistemi için ilave edilecek su ihtiyacı, sprinkler su ihtiyacına şebekeye bağlantı
noktası veya saha hidrant bağlantı noktasından hangisi sistem kolonuna daha yakınsa, o
noktada ilave edilerek belirlenir.
(e) Raflı depolama alanlarında, yangın dolaplarının tavan sprinkler sisteminden
beslenmesine izin verilir.
(f) Yetkili kuruluşlar tarafından hortum sistemlerinin, sprinkler sistemi ile birlikte eş
zamanlı çalışmasının talep edildiği durumlarda, hidrolik hesaplamada yangın dolabının
sprinkler sistemine bağlantı noktasındaki çalışma basıncı dikkate alınarak boru çapları
belirlenmelidir.

Tablo 5.4.2.9 Depolama Alanlarında Yoğunluk/Alan Tasarımlı

Sprinkler Sistemlerine İlave Edilecek Hortum Sistemi Su İhtiyaçları

Yangın Dolabı Yangın Dolabı +

Süre
Tehlike Sınıfı Yanıcılık Sınıfı Debisi Hidrant Debisi
(dk)
(lt/dk) (lt/dk)

Bkz. NFPA13 Bkz. NFPA13 –

Genel Depolama Tümü Bkz. NFPA13 – Tablo 13.2.1
– Tablo 13.2.1 Tablo 13.2.1

3.7 m < Hd ≤ 6.1 m 90

Sınıf I, II, III
6.1 m < Hd ≤ 9.1 m 120
Paletli, Sabit 3.7 m < Hd ≤ 6.1 m 120
Blok, Kutu Sınıf IV
Halinde, 6.1 m < Hd ≤ 9.1 m 150
Dar Raflı
Depolama Hd < 1.5 m 90

Plastik 1.5 m < Hd ≤ 6.1 m 120

200 1900
6.1 m < Hd ≤ 7.6 m 150

Sınıf I,II,III Hd > 3.7 m 90

Sınıf IV Hd > 3.7 m 120

Raflı Depolama 1.5 m < Hd ≤ 6.1 m 120

Plastik 6.1 m < Hd ≤ 7.6 m 150

Hd > 7.6 m 120

35
5.4.2.10 İtfaiyenin sistemden su alması için 2 1/2” hortum bağlantı ağızlarının sprinkler sistemini
besleyen birleşik boru tesisatından alınmasına sadece düşük ve orta tehlike sınıfı
binalarda izin verilir. Yetkili kuruluşlarca gerekli görüldüğü durumlarda, ayrı hattan besleme
sağlanmalıdır.

5.4.3 Depolama Alanlarında Spesifik Uygulama Gerektiren Sistemlerin

Su İhtiyacının Belirlenmesi

5.4.3.1 Depolama alanlarında spesifik uygulama gerektiren sprinkler tipleri, onaylı oldukları
maksimum depolama ve tavan yüksekliklerine göre seçilmelidir. Tablo 6.2.3’te spesifik
uygulama gerektiren sprinkler tipleri için NFPA 13’e göre izin verilen maksimum depolama ve
tavan yükseklikleri verilmiştir. Ancak tabloda verilen yüksekliklerin üzerinde koruma yapabilen
onaylanmış ürünler olabileceği dikkate alınarak, üretici onay bilgileri dikkate alınarak seçim
yapılmalıdır.

5.4.3.2 Spesifik uygulama gerektiren sistemlerde su ihtiyacını belirlemek için gerekli tasarım kriterleri
NFPA13 veya üretici bilgilerinden alınabilir. Tasarım kriteri olarak, tasarım sprinkler sayısı ile
sprinkler için gerekli minimum basınç değerleri kullanılır. Tasarım kriterleri; sprinkler K faktörü,
depolama konfigürasyonu, yanıcılık sınıfı, depolama ve tavan yüksekliğine göre testlerle
belirlenmiş değerlerdir. Spesifik uygulama gerektiren sistemlerin su ihtiyacının belirlenmesi
için örnek Şekil 5.4.3’te verilmiştir.

5.4.3.3 İri damlacıklı ve kontrol modlu sprinkler için gerekli minimum basınç ve tasarım sprinkler
sayısı üretici bilgilerinden elde edilir.

5.4.3.4 ESFR sprinkler sistemlerinde operasyon alanı olarak, kritik hidrolik tasarım alanındaki her
üç branşman borusu üzerinde 4 adet olmak üzere, en az 12 adet sprinklerin koruduğu alan
alınmalıdır. Operasyon alanı en az 89 m² olacak şekilde tasarım yapılmalıdır. ESFR sprinkler
için su ihtiyacının belirlenmesi için örnek Şekil 5.4.3’te verilmiştir.

5.4.3.5 Spesifik uygulama gerektiren sistemlerde, sprinkler su ihtiyacına ilave edilmesi gerekli hortum
sistemleri su ihtiyaçları Tablo 5.4.3.5’te verilmiştir. Su beslemesi, tabloda belirtilen minimum
çalışma süresi için yeterli kapasiteye sahip olmalıdır.

Tablo 5.4.3.5 Depolama Alanlarında Spesifik Uygulama Gerektiren Sistemler İçin İlave Edilecek Hortum
Sistemi Su İhtiyaçları ve Minimum Su Besleme Süreleri
İri Damlacıklı Kontrol Modu ESFR
Depolama Yanıcılık
Şekli Sınıfı Hortum Süre Hortum Süre Hortum Süre
İhtiyacı (saat) İhtiyacı (saat) İhtiyacı (saat)
Sabit Blok I, II, III, IV, Plastik 1900 2 1900 1.5 946 1

Paletli I, II, III, IV, Plastik 1900 2 1900 2 946 1

I, II 1900 1.5 1900 1.5 946 1

III 1900 1.5 1900 2 946 1

Raflı
IV 1900 2 1900 2 946 1

Plastik 1900 2 1900 2 946 1

36
 Tavan

x x x x x x x x x x

Depolama yüksekliği : 6.1 m

Tavan yüksekliği : 7.6 m
Sistem tipi : Islak borulu
Toplam su ihtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + hortum sistemi su ihtiyacı
Sprinkler tipi ve K faktörü : ESFR K=14 (201)
Tasarım kriteri : (NFPA 13-Tablo 16.2.3.1)
Tasarım sprinkler
sayısı/minimum basınç : 12 adet/3.4 bar
Bir sprinkler için minimum su debisi : Qm = K √ P → Qm =201 x √3.4 → Qm =371 lt/dk
ESFR sprinkler su ihtiyacı : Tasarım sprinkler sayısı x Qm → 12 x 371 = 4452 lt/dk
Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı : 946 lt/dk (Tablo 5.4.3.5)
Toplam su ihtiyacı : 4452 lt/dk + 946 lt/dk = 5398 lt/dk

Şekil 5.4.3 ESFR Sprinkler İçin Minimum Su İhtiyacı Örneği

5.4.3.6 Yetkili kuruluşlar tarafından hortum sistemlerinin, sprinkler sistemi ile birlikte eş zamanlı
çalışmasının talep edildiği durumlarda, hidrolik hesaplamada sistemlerin çalışma basıncı
dikkate alınarak debiler belirlenmelidir.

5.5 Yangın Pompası Seçimi

5.5.1 Pompalar, aşağıda verilenlere uygun olarak gerekli maksimum gücü temin edebilen elektrik
veya dizel motorla çalıştırılmalıdır:
(a) Aşırı yükleme yapılmayan karakteristik güç eğrili pompalar için, güç eğrisinin tepe
noktasındaki gerekli maksimum güç.
(b) Karakteristik güç eğrisi artış gösteren pompalar için, herhangi bir pompa yükü durumu için
gerekli maksimum güç.

5.5.2 Sistemde bir pompa kullanılması halinde aynı kapasitede yedek pompa olmalıdır. Birden fazla
pompa olması halinde toplam kapasitenin en az %50’si yedeklenmek şartıyla yeterli sayıda
yedek pompa kullanılmalıdır.

5.5.3 Yangın pompaları, sulu söndürme sistemlerine basınçlı su sağlayan, anma debi ve anma
basınç değeri ile ifade edilen pompalardır. Pompalar, kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği
anma basma yüksekliği değerinin en fazla %140’a kadar olmalı ve %150 debideki basma
yüksekliği, anma basma yüksekliğinin %65’inden daha küçük olmamalıdır. Bu tür pompalar,

37
 istenen basınç değerini karşılamak koşuluyla, anma debi değerlerinin %130’u kapasitedeki
sistem talepleri için kullanılabilir.

5.5.4 Pompa, kararlı bir basınç-debi eğrisine sahip olmalıdır. Bu eğride kapalı vana (sıfır debi)
basma yüksekliği ve en büyük basınç ve debinin artmasıyla birlikte toplam basınç azalır.
Pompalar uygulanabilir karakteristik basınç-debi eğrilerine sahip olmalı ve mümkün olan bütün
debilerde çalıştırılabilmelidir.

5.5.5 Pompanın anma debisi, kritik hidrolik tasarım alanı için hidrolik hesap ile belirlenen debi-
basınç eğrisinin bir fonksiyonudur. Pompa test eğrisi, kritik hidrolik tasarım alanında gerekli
olan basınç değerinden, en az 0,5 bar daha yüksek bir basınç sağlamalıdır.
Pompa Debisi: Kritik hidrolik tasarım alanı için gerekli debi
Pompa Basıncı: Kritik hidrolik tasarım alanı için gerekli basınç + 0.5 bar

5.5.6 Pompa; hidrolik olarak en çok su gerektiren alanın basınç debi grafiğindeki debi ve basıncı,
tüm su deposu su seviyelerinde karşılayabilmelidir.

Basınç
1- Kritik hidrolik tasarım alanı debisi
% 140
2- Pompa anma debi-basınç değeri
2 3- Maksimum akış debisi
4- Hidrolik olarak en çok su gerektiren alan
% 100 3
1

% 65
4

0 Debi
% 100 %150
Şekil 5.5 Tipik Pompa Eğrisi

5.6 Yangın Su Deposu Kapasitesinin Belirlenmesi

5.6.1 Sulu söndürme sistemleri, yangın dolapları sistemi, hidrant sistemi, sprinkler sistemi için
yapılmış hidrolik hesaplar neticesinde gerekli olan su basınç ve debi değerleri merkezi veya
şehir şebekeleri tarafından karşılanamıyorsa; kapasiteyi karşılayacak yangın pompa istasyonu
ve deposu oluşturulmalıdır.

5.6.2 Sistemde en az bir güvenilir su kaynağı bulunmalıdır. Sulu söndürme sistemleri için kullanılacak
su depolarının yangın rezervi olarak ayrılmış bölümleri başka amaçlar için kullanılmamalı, depo
tesisatı sadece söndürme sistemlerine hizmet verecek şekilde düzenlenmelidir.¹

5.6.3 Su deposu hacmi, her sistem için minimum basınç/debi şartlarında gerekli olan su ihtiyacına
göre belirlenir.
¹ Yönetmelik Madde 92

38
5.6.4 Her bir sistemin minimum su beslemesi, Tablo 5.6’da belirtilen minimum çalışma süresi için
yeterli kapasiteye sahip olmalıdır.¹

Tablo 5.6 Su Beslemeleri İçin Minimum

Çalışma Süresi
Tehlike Sınıfı Süre (dk)

Düşük Tehlike 30

Orta Tehlike 60

Yüksek Tehlike İşlem 90

Yüksek Tehlike Depolama 90

Not ² :
1) Yapıda sulu söndürme sistemi olarak sadece yangın dolapları sistemi mevcut ise su
kapasitesi TS En 671-1 ve TS EN 671-2’ye uygun, sistemler için tasarım debi değerlerinin
Tablo 5.6’da verilen sürelerle çarpımı ile hesaplanır. (100 lt/dk ve 400lt/dk)
2) Yapıda sadece çevre hidrant sistemi bulunması durumunda su ihtiyacı en az 1900 litre
debiyi 90 dakika süre ile karşılayacak kapasitede olmak üzere yapının risk sınıfına göre
yapılacak hidrolik hesaplar ile belirlenmelidir.

5.6.5 Depolama alanlarında su beslemeleri için çalışma süresi, yanıcılık sınıfı ve depolama
yüksekliği dikkate alınarak Tablo 5.4.3.5’e göre belirlenmelidir.

5.6.6 Hidrant, hortum ve sprinkler tesisatlarının birlikte kullanıldığı durumlardaki gibi, birleşik su
beslemeleri, aşağıdaki şartları sağlamalıdır ³:
(a) Sistemler tam hesaplı olmalıdır.
(b) Su beslemesinin süresi en çok su ihtiyacı olan sistem için gerekenden az olmamalıdır.
(c) Su beslemesi, her sistemden eş zamanlı maksimum hesaplanmış debilerin toplamını
sağlayabilmelidir. Debiler en çok su ihtiyacı olan sistem için gerekli basınca kadar
düzeltilmelidir.
(d) Su beslemesi ile sistemler arasına ikili boru bağlantıları monte edilmelidir.

¹ EN 8.1.1 EN 12845-Madde 8.1.1

² Yönetmelik Madde 92
³ EN 12845-Madde 9.6.4

39
 BÖLÜM 6
Sprinkler Yerleşimi
6.1 Sprinkler Tasarım Karakteristikleri ve Uygulama Alanları

6.1.1 Sprinkler sistem tasarımının uygun koruma sağlaması için tehlike sınıfı için uygun
tipte sprinkler seçilmesi ve bina yapısı ile diğer faktörler sistem performansı açısından
değerlendirilmelidir. Her sprinkler tipinin K-faktörü, bağlantı çapı, sıcaklık derecesi, hassasiyeti
ve montaj şekli belirlenmelidir.

(a) Standart Sprey Sprinkler

Yangın kontrolü sağlamak üzere tüm tehlike sınıflarında ve tüm bina yapı tiplerinde
kullanılabilen sprinkler tipidir. Sıcaklık dereceleri 57 ile 343°C arası çeşitlilik gösterir.
Standart sprinkler montaj şekline göre, dik ve sarkık olmak üzere iki tiptedir. Hassasiyet
derecesine göre standart ve hızlı tepkili tipleri bulunmaktadır.

(b) Hızlı Tepkili Sprinkler

Hızlı tepkili sprinkler standart sprinkler ile benzerdir. Hızlı tepkili sprinklerin ısıya duyarlı
elemanının hassasiyeti standart sprinklere göre daha fazladır. Hızlı tepkili sprinkler
sadece yoğunluk/alan kriterine göre tasarlanan ıslak ve ön tepkili sistemlerde kullanılır.
Hızlı tepkili sprinkler genellikle düşük ve orta tehlike mahallerde kullanılır. Hızlı tepkili
sprinkler konut tipi veya ESFR sprinkler ile karıştırılmamalıdır.

(c) Duvar Tipi Sprinkler

Duvar tipi sprinkler ofisler, lobiler, yemek odaları gibi mahallerde standart sprinklerin tavan
yerleşimi ve borulamasının görünüm açısından sakıncalı olabileceği yerler için geliştirilmiş
özel amaçlı sprinkler tipidir. Tavan ve duvarın birleşim noktasına yakın bir yere yerleştirilir.
Duvar tipi sprinkler düşük tehlike sınıfı mahallerde ve tavan korumasının önemli olmadığı
mahallerde kullanılır. Duvar tipi sprinkler özel deflektöre sahip olup, suyun büyük
bölümünü duvardan uzağa boşaltmak için tasarlanmıştır. Suyun az bir bölümü sprinkler
arkasındaki duvara boşalır. Standart sprinkler ile aynı hassasiyet derecesindedir.

(d) Gömme, Yarı-gömme ve Gizli Tip Sprinkler

Borulamanın gizlendiği mahallerde kullanılır. Gömme, yarı-gömme ve gizli tip sprinkler
etrafında açıklık varsa; asma tavan içindeki hava basıncının oda içindeki hava basıncından
daha büyük olduğu mahallerde kullanılmamalıdır. Bu durum sprinklerin açılmasını
geciktirmektedir. Tavan üzerindeki borulamaya bağlantı için tavana montajına olanak
sağlayan özel bağlantı fonksiyonlarına sahiptir. Standart sprinkler ile aynı hassasiyet
derecesindedir.
 Gömme sprinklerin tavana ankastre montajı sağlayan tabanı mevcuttur. Sprinkler
üzerindeki ergir eleman tavanın çok az mesafe altındadır. Sprinkler açıldığında
deflektör tavan seviyesinin altına düşerek uygun su dağılımı sağlar.
 Yarı-gömme sprinkler iki parçalı rozet içine monte edilen sarkık tip sprinklerdir.
 Gizli tip sprinkler üzerinde kapak bulunur. Yangın esnasında öncelikle kapak düşer.
Tavan dekorasyonu sırasında boyadan korumak için kapak elle çıkarılabilir.

(e) Ekstra Geniş Orifisli (ELO) Sprinkler

ELO sprinkler yoğunluk/alan kriterine göre tasarım yapılan sistemlerin tasarımında
kullanılır. Standart sprinklere göre daha yüksek debide daha düşük basınçlarla çalışma
avantajı sağlar. Orifis çapı 16.3 mm’dir. Sprinklerin kullanımında, onaylanmış tasarım

40
 değerleri dikkate alınmalıdır. Genel olarak tasarımda izin verilen en düşük basınç 0.7 bar
olarak alınır.

(f) İri Damlacıklı Sprinkler

Yüksek depo alanlarında yangın kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılan, iri su
damlacıkları oluşturabilen ve özel uygulama gerektiren sprinkler tipidir. Depolama
alanlarında bina yüksekliği, çatı tipi, çatı konfigürasyonu, depolanan ürün ve depolama
konfigürasyonu gibi tüm detaylara uygun olarak tasarım yapılmalıdır. Performansı için
sistem tasarımında yoğunluk/alan kriteri yerine belli sayıda sprinklerin açılacağı ve
sprinkler başına en düşük basınç değeri baz alınır. Sprinkler başına 227 lt/dk veya daha
fazla su debisi gereken çeşitli yangın risklerinde kullanım için geliştirilmiştir. Aynı basınçta,
standart sprinklere göre %40 daha fazla su akışı sağlar.

(g) Konut Tipi Sprinkler

Konut tipi sprinkler otel/motel misafir odaları veya diğer tüm bölümleri sprinkler ile
korunan tehlike sınıflarının konut birimlerinde kullanılır. Bu tip sprinkler konut birimlerine
göre belirli yangın senaryolarında kullanım için geliştirilmiştir. Konut tipi sprinkler için
hedeflenen performans, mahalinin boşaltılması ve ikamet edenlerin kaçışını hızlandırmak
üzere güvenli hava sıcaklığı ve güvenli karbon monoksit seviyelerini belirli bir süre için
sağlamaktır.

(h) Early Suppression-Fast Response (ESFR) Sprinkler

ESFR sprinkler depolama alanlarında yangını bastırmak için kullanılır. Depolama
alanlarında bina yüksekliği, çatı tipi, çatı konfigürasyonu, depolanan ürün ve depolama
konfigürasyonu gibi tüm detaylara uygun olarak tasarım yapılmalıdır. ESFR sprinkler
yangını bastırmaya yönelik homojen ve güçlü su dağılımı ile hızlı şekilde su akışı sağlar.

(i) EC Geniş Korumalı Sprinkler

Geniş korumalı sprinkler standart veya duvar tipi sprinklerden daha fazla mesafelerde
yerleşim için geliştirilmiştir. Düşük tehlike sınıfında yerleşim için onaylı geniş korumalı
sprinklerin sarkık, dik ve duvar tipleri bulunur. Isıya duyarlı elemanları standart veya hızlı
tepkili olabilmektedir. Orta tehlike sınıfında kullanım için onaylı geniş korumalı sprinklerin
sarkık ve dik tipleri bulunur.

(j) Kuru-sarkık ve Kuru-dik Tip Sprinkler

Kuru-sarkık tip sprinkler standart sarkık tip sprinklere nipel eklenerek modifiye edilmiş
halidir. Nipelin kapalı ucu tavan üzerindeki fittinge monte edilerek aynı zamanda uzatma
boru parçası görevini görür. Kuru-dik tip sprinkler standart dik tip sprinklere nipel
eklenerek modifiye edilmiştir. Kuru borulu sistemlerde çıkabilecek problemlerin üstesinden
gelmek için tasarlanmıştır. Kuru-sarkık tip sprinklerin amacı; 1) Yoğunlaşmanın toplandığı
boruda meydana gelebilecek donma olasılığını ortadan kaldırmak, 2) Kuru borulu
sistemde, kuru alarm vanasının açılması sonrası hatta bulunan sarkık sprinklerin
sökülerek hattaki suyu boşaltma ihtiyacını ortadan kaldırmak, 3) Islak veya ön tepkili
sistemlerde sprinkler hatlarının ısıtılmış bölümde bulunduğu ıslak hatlardan ısıtılmayan
mahallere (soğutucular) bağlantı yapılacak cihaz görevi görmek, kuru-dik tip sprinklerin
amacı ısıtılmış odalar üzerindeki ısıtılmamış gizli boşlukların korunmasıdır.

41
 (k) Raf-arası Sprinkler
Raflı depolama alanlarında raf arasındaki hatlarda kullanıma uygun sprinkler tipidir.
Raf-arası sprinkler üzerine disk monte edilmiş standart veya hızlı tepkili sprinklerdir.
Disk sayesinde üst seviyede bulunan sprinklerin alt seviyedeki sprinklerin ısıya duyarlı
elemanını ıslatarak sprinklerin geç açılmasına veya hiç açılmamasına engel olur.

(l) Açık Tip Sprinkler

Açık tip sprinkler ısıya duyarlı elemanı çıkartılmış olan standart sprinklerdir. Baskın
sprinkler sistemlerinde suyun tüm sprinklerden aynı anda boşaltılmak için kullanılır.

(m) Pencere ve Pervaz Tipi Sprinkler

Pencere ve pervaz tipi dışarıdan gelebilecek yangına karşı pencere ve yanıcı
malzemeden mamul pervazları korumak için tasarlanmış açık tip sprinklerdir. Isıya duyarlı
elemanı yoktur. Deflektörü, dışarıdan gelebilecek yangına karşı koruma sağlamak için
özel olarak tasarlanmıştır. Genellikle elle kontrol edilen vana açılarak su girişi sağlanır.
Bazen otomatik olarak baskın vanalar vasıtasıyla kontrol edilir.

6.2 Sprinkler Tipinin Seçilmesi

6.2.1 Sprinkler tipi, tehlike sınıflarına göre Tablo 6.2.1’e uygun olarak, aşağıda belirtilen durumlar
dikkate alınarak seçilmelidir:
(a) Yüksek tehlike sınıfı mahallerde hızlı tepkili sprinkler kullanılmamalıdır.
(b) Dik ve sarkık tip standart sprinkler her türlü yapı ve tehlike sınıfında kullanıma uygundur.
(c) Duvar tipi sprinkler sadece engelsiz, yatay veya eğimli, düz tavanlarda uygulanmalıdır.
Orta tehlike sınıfında engelsiz ve düz tavanlarda uygulanabilir. Orta tehlike sınıfı
mahallerde uygulanan duvar tipi sprinklerin, orta tehlike sınıfı kullanımı için onaylanmış
tipte olmasına dikkat edilmelidir. Duvar tipi sprinkler, orta tehlike sınıfı depolama yapılan
yerlerde kullanılmaz.
(d) Kuru tip sprinkler kullanıldığı durumlar dışında, kuru borulu ve ön etkili tesisatlarda dik tip
sprinkler kullanılmalıdır.

Tablo 6.2.1 - Tehlike Sınıfları İçin Sprinkler Tipleri ve K Faktörleri

Tasarım Yoğunluğu
Tehlike Sınıfları Sprinkler Tipi K Faktörü
(mm/min) (d)
Standart sprey dik tip, sarkık gömme tip,
Düşük Tehlike Sınıfı 2.25 80
yarı-gömme tip, gizli tip, duvar tipi

Standart sprey dik tip,sarkık gömme tip,

Orta Tehlike Sınıfı 1-2-3 5.0 80
yarı-gömme tip, gizli tip, duvar tipi

Orta Tehlike Sınıfı 4 5.0 Standart sprey dik tip, sarkık 80

d ≤ 8.2 Standart sprey dik tip, sarkık tip 80 veya üzeri

Yüksek Tehlike Sınıfı
İşlem ve Depolama için Tavan 8.2 < d ≤ 13.9 Standart sprey dik tip, sarkık tip 115 veya üzeri
Koruma
ELO, iri damlacıklı, spesifik kontrol modlu,
d ≥ 13.9 160 veya üzeri
ESFR
Yüksek Tehlike Sınıfı
Yüksek Depolamada Raf-arası Raf-arası sprinkler dik veya sarkık tip 80 veya 115
Koruma

42
6.2.2 Özel tasarımlarda, Tablo 6.2.2’ye uygun olarak, aşağıda belirtilen durumlar dikkate alınarak
seçim yapılmalıdır.
(a) Geniş korumalı sprinklerin tavan tipi ve çatı eğimine göre kullanımı limitlidir.
 Engelsiz ve düz tavan yapısında kullanılır. Yanmaz engelli tavan yapısında kullanımına
ancak bu kullanım için onaylanmış sprinkler için izin verilir.
 Eğimin % 16.7’yi geçtiği çatılarda kullanılamaz. (her 12 m’de 2 m yükseklik). Bazı sprinkler
tiplerinin eğimli çatılarda kullanımına, onaylanmış olduğu eğim miktarı baz alınarak izin verilir.
 Uzay çatılarda, çelik çubukların 25 mm’yi geçmediği ve çubuk eş aralıklarının
merkezden merkeze 2.3 m’den daha fazla olduğu, çatı eğiminin %16,7’den az olduğu
yerlerde kullanılabilir.
(b) Konut tipi sprinkler ıslak borulu sistemlerde kullanılır. Kuru ve ön etkili sistemlerde,
sprinklerin bu kullanım için onaylanmış olmasına dikkat edilmelidir.

Tablo 6.2.2 – Özel Tasarımlar İçin Sprinkler Tipleri

Sprinkler Tipi Sistem Tipi Kullanımı
Geniş Korumalı Islak, kuru, ön tepkili Tüm tehlike sınıfları
Otel odaları, öğrenci yurtları, apartmanlar, hasta odaları vb. konut
Konut Tipi Islak, kuru, ön tepkili
birimleri ve bu mahallerin bağlantı koridorları
Kuru Tip Islak, kuru, ön tepkili Tüm tehlike sınıfları
Açık Tip Baskın Su perdeleri vb. özel uygulamalar

6.2.3 Depolama alanlarında spesifik uygulama gerektiren sprinkler tipleri için izin verilen maksimum
depolama yükseklikleri, Tablo 6.2.3’te verilmiştir. Spesifik uygulama gerektiren sprinkler
tiplerinin seçiminde, aşağıda belirtilen durumlar dikkate alınmalıdır:

(a) ESFR Sprinkler

 Kapalı raf plakalarının kullanıldığı ve/veya üstü açık konteynırların bulunduğu raflı
depolama düzeninde kullanılmaz.
 ESFR sprinkler sadece ıslak borulu sprinkler sistemlerinde kullanılır.
 Eğimin %16.7’yi geçtiği çatılarda kullanılamaz. (Her 12 m’de 2 m yükseklik)
 Yanıcı engelli çatıda kullanılmaz.
 Engelli ve engelsiz tavan yapısında kullanılabilir. Kapalı yapı elemanlarının (kiriş vb.)
derinliğinin 305 mm’yi geçtiği yerlerde, sprinkler arası minimum mesafe ve koruma alanları
dikkate alınarak kapalı yapı elemanlarının oluşturduğu her kanal içine yerleşim yapılmalıdır.

(b) İri Damlacıklı Sprinkler

 Yanıcılık Sınıfı IV veya plastik olan ürünlerin depolandığı alanlarda, kuru borulu
sistemlerde kullanılmaz.
 9.1 m’yi geçen depolama yüksekliğindeki raflı depolama alanlarında, ıslak borulu
sistemlerde kullanılmaz. Depolama yüksekliği 9.1 m ile 10.7 m arasında, sadece Sınıf I
ve II için kuru borulu sprinkler sistemlerinin kullanımına olanak sağlar.

(c) Spesifik Kontrol Modlu Sprinkler

 Sadece onaylı oldukları tasarım kurallarına uygun olarak kullanılmalıdır.
 7.6 m’ye kadar raflı depolama alanlarında sadece ıslak borulu sistemlerde kullanılır.
7.6 m’yi geçen depolama yüksekliğindeki raflı depolama alanlarında ise ıslak borulu
sistemlerde kullanım imkanı yoktur. Depolama yüksekliği 7.6 m’den 10.7 m’ye kadar,
sadece Sınıf I ve II için kuru borulu sprinkler sistemlerinin kullanımına olanak sağlar.

43
 Tablo 6.2.3 Depolama Alanlarında Spesifik Uygulama Gerektiren Sprinkler Tipleri İçin Referans
Depolama Yükseklikleri
Spesifik
İri Damlacıklı ESFR
Kontrol modlu
Depolama
Yanıcılık Sınıfı Maks. Maks. Maks. Maks. Maks. Maks.
Şekli
Depo Tavan Depo Tavan Depo Tavan
H (m) H (m) H (m) H (m) H (m) H (m)

I, II, III, IV 6.1 9.1 7.6 9.1 12.2 13.7

Sabit blok Plastik (kartonlu, genleşmemiş) 6.1 9.1 7.6 9.1 12.2 13.7

Plastik (açıkta, genleşmemiş) 6.1 9.1 7.6 9.1 10.7 12.2

I, II, III 7.6 10.7 7.6 9.1 12.2 13.7

IV 6.1 9.1 7.6 9.1 12.2 13.7

Plastik (kartonlu, genleşmemiş) 6.1 9.1 7.6 9.1 12.2 13.7

Paletli
Plastik (açıkta, genleşmemiş) 6.1 9.1 7.6 9.1 10.7 12.2

Plastik (kartonlu, genleşmiş) 5.5 7.9 - - 7.6 9.8

Plastik (açıkta, genleşmiş) 5.5 7.9 - - 7.5 12.2*

I, II 7.6 9.1 7.6 9.1 7.6 12.2

III 6.1 9.1 7.6 9.1 7.6 12.2

IV 6.1 9.1 7.6 9.1 7.6 12.2

Raflı
Plastik (kartonlu, genleşmemiş) 7.6 (*) 10.7 7.6 9.1 7.6 13.7
Hd < 7.6 m
Plastik (açıkta, genleşmemiş) 7.6 (*) 10.7 7.6 9.1 7.6 13.7

Plastik (kartonlu, genleşmiş) - - - - 7.6 9.8

Plastik (açıkta, genleşmiş) - - - - - -

I,II 9.1(*) 10.7 - - 12.2 13.7

Raflı III,IV - - - - 12.2 13.7

Hd > 7.6 m Plastik (kartonlu, genleşmemiş) - - - - 12.2 13.7

Plastik (açıkta, genleşmemiş) - - - - 12.2 (*) 13.7

(*) : Bir seviye raf-arası sprinkler ile birlikte kullanılması durumunda izin verilen maksimum depolama yüksekliğidir.

Notlar:
1. ESFR sprinkler için verilen maksimum depolama yüksekliklerinde, en yüksek K faktörüne sahip
ESFR tipleri dikkate alınmıştır.
2. Paletli veya sabit blok halinde depolamada; açıkta genleşmiş plastik ürünün, ESFR sprinkler ile
korunmasına ancak kapalı sıra depolama düzeni olması halinde izin verilir.
3. Kontrol modlu sprinkler; 7.6 m’yi geçen depolama yüksekliğindeki raflı depolama alanlarında, Sınıf
I ve II için sadece kuru borulu sprinkler sistemlerinde kullanılır. Kuru borulu sistemlerde depolama
yüksekliği 10.7 m ve maksimum tavan yüksekliği 12.2 m’ye kadar koruma sağlar. Yüksek sıcaklık
derecesindeki sprinkler kullanılmalıdır.
4. İri damlacıklı sprinkler 9.1 m’yi geçen depolama yüksekliğindeki raflı depolama alanlarında, Sınıf
I ve II için sadece kuru borulu sprinkler sistemlerinde kullanılır. Kuru borulu sistemlerde depolama
yüksekliği 10.7 m ve maksimum tavan yüksekliği 12.2 m’ye kadar koruma sağlar. Yüksek sıcaklık
derecesindeki sprinkler kullanılmalıdır.

44
 Tablo 6.3 – Sprinkler Tiplerine Göre K Faktörleri
K Faktörü Metrik
Sprinkler Tipleri Bağlantı Çapı
(U.S)
Konut Tipi Sprinkler Çeşitli ½”
Standart Sprey Sprinkler
Raf-Arası Sprinkler
80 (5.6) ½”
Geniş Korumalı Sprinkler
Kuru Tip Sprinkler
Standart Sprey
Raf-Arası Sprinkler
115 (8.0) ¾”
Geniş Korumalı Sprinkler
Kuru Tip Sprinkler

Ekstra Geniş Orifisli Sprinkler

160 (11.2) ¾”
İri Damlacıklı Sprinkler

Kontrol Modlu Sprinkler 242 (16.8) ¾”

200 (14.0) ¾”

ESFR 242 (16.8) ¾”

322 (22.4) 1”

363 (25.2) 1”

6.3 Sprinkler Akış Katsayıları

6.3.1 Sprinkler tiplerine göre K faktörleri ve bağlantı çapları Tablo 6.3’te verilmiştir. Sprinkler K
faktörleri, bir sprinklerden akan suyun debisini hesaplamak için kullanılır.

6.4 Sprinkler Sıcaklık Dereceleri

6.4.1 Sprinkler sıcaklık derecesi, beklenen en yüksek ortam sıcaklığının en az 30 ºC üzerinde

olacak şekilde seçilmelidir. Sprinkler sıcaklık dereceleri ve sprinkler renkleri Tablo 6.4’te
verilmiştir. Normal şartlar altında 68ºC veya 74ºC derecelendirmesi uygundur.
6.4.2 Havalandırılmayan boşluklarda, ışıklık veya cam çatılarda, 93ºC veya 100ºC’ye kadar yüksek
çalışma sıcaklığındaki sprinkler yerleştirilmesi gerekli olabilir. Isı yayan kurutma fırınları,
ısıtıcılar ve diğer cihazların bulunması durumunda, sprinkler derecelendirmesine özel dikkat
gösterilmelidir.

Tablo 6.4 – Sprinkler Sıcaklık Dereceleri ve

Renk Kodları
Maksimum Sıcaklık Cam Ergir
Tavan Derecesi Ampul Eleman
Sıcaklığı (°C) (°C) Rengi Rengi
57 Turuncu -
38
68 Kırmızı Renksiz

79 Sarı -
66
93 Yeşil Beyaz

107 141 Mavi Mavi

149 182 Mor Sarı

191 204 / 260 Siyah Kırmızı

45
6.5 Sprinkler Isıl Hassasiyet Dereceleri

6.5.1 Farklı hassasiyetteki sprinkler tipleri, Tablo 6.5.1’e uygun olarak aşağıda belirtilen durumlar
dikkate alınarak kullanılmalıdır:
(a) Raf-arası sprinkler yerleştirildiği durumlarda; tavan sistemindeki sprinkler, raf-arası
sprinklere eşit veya daha yavaş tepki veren bir hassasiyete sahip olmalıdır.
(b) Yüksek tehlike sınıfı mahallerde hızlı tepkili sprinkler kullanılmamalıdır.

Tablo 6.5.1. Sprinkler Isıl Hassasiyet Dereceleri ¹

Hassasiyet Raf-arası Koruma Tavan Koruma Kuru ve Ön Tepkili - Diğer
Derecesi Sistemi Sistemi Tip A Sistemler Sistemler
Standart Tepkili Hayır Evet Evet Evet
Hızlı Tepkili Evet Evet Hayır Evet
Not: Tip A sistemler - Tek kilitlemeli Ön Tepkili Sprinkler Sistemlerini tanımlar.

6.5.2 Sprinkler sistemleri ve diğer önlemler arasında olası etkileşim dikkate alınmalıdır. Sonuç
olarak, sprinkler sistemlerinin tepki vermesi engellenmemelidir. Diğer yangın güvenliği
önlemlerinin etkin olarak çalışması, sprinklerin en etkin şekilde çalışmasına bağlı olabilir. Bu
gibi durumlarda toplam yangın güvenliği önlemleri olumsuz etkilenmemelidir. Yüksek tehlike
sistemleri bulunduğunda, bu konuya özel dikkat gösterilmelidir. Sprinkler sistemlerinin etkin
olarak çalışması, yangının hemen başlangıçta kontrol ve baskı altına alınmasına bağlıdır.
Raflara yerleştirildiği durum haricinde, sprinkler sistemleri yangınla oluşan sıcak gazların
sprinklerden yatay olarak akışıyla harekete geçmektedir. Bu nedenle, hiç bir şey bu gazların
yatay akışını engellememelidir.

6.6 Sprinkler Yerleşim Kuralları

6.6.1 Standart Sprey Dik ve Sarkık Sprinkler

6.6.1.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) sprinkler arası mesafe ile branşmanlar arası mesafenin
çarpımına eşittir: As=S x D
(b) Küçük odalarda sprinkler koruma alanı (As), oda alanı sprinkler sayısına bölünerek
belirlenmelidir.
(c) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe, Tablo 6.6.1.1’de verilen
değerleri geçmemelidir.
(d) Sprinkler arası minimum mesafe; aşağıdaki durumlar dışında merkezden mesafesi 1.8
m’nin altında olamaz:
 Yan yana olan sprinklerin birbirlerini ıslatmalarını önlemek için, düzenlemelerin
yapıldığı durumlar. Bu düzenleme, yaklaşık 200 mm genişlik x 150 mm yükseklikte
bölmelerle veya bir yapı malzemesi kullanarak gerçekleştirilebilir.
 Raf-arası sprinkler
 Yürüyen merdivenler ve merdiven boşlukları m²

6.6.1.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin duvara maksimum mesafesi; Tablo 6.6.1.1’de verilen sprinkler arası
maksimum mesafelerin yarısını geçmemelidir.
¹ EN12845-Tablo 38

46
Tablo 6.6.1.1 (a) Düşük Tehlike Sınıfında Standart Sprey Sprinkler Koruma Alanları ve
Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yapı Tipi
(m²) Maksimum Mesafe (m)
Yanmaz engelli ve engelsiz,
Yanıcı engelsiz (tavan elemanlarının merkezden merkeze 20.9 4.6
0.91 m aralıklı veya daha büyük olması durumunda)

Yanıcı engelli (tavan elemanlarının merkezden merkeze 0.91

15.6 4.6
m veya üzeri olması durumunda)

Yanıcı engelli veya engelsiz (tavan elemanlarının merkezden

12.1 4.6
merkeze 0.91 m’den daha az olması durumunda)
Eğimli çatı altındaki yanıcı gizli boşluklarda
(Çatı eğiminin 12 birim yatay mesafe karşılığı dikeyde 4 birim 4.6 (Çatı eğimine paralel)
11.1
ve üzerinde olduğu ve altında bulunan ahşap kirişlerin 0.91 3.05 (Çatı eğimine dik)
m’den daha az olduğu gizli boşluklarda)

Tablo 6.6.1.1 (b) Orta Tehlike Sınıfında Standart Sprey

Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yapı Tipi
(m²) Maksimum Mesafe (m)
Tümü 12.1 4.6

Tablo 6.6.1.1 (c) Yüksek Tehlike Sınıfında Standart Sprey

Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Tasarım Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yoğunluğu (m²) Maksimum Mesafe (m)
≥ 10.2 mm/dk 9.3 3.7
< 10.2 mm/dk 12.1 4.6

Tablo 6.6.1.1 (d) Yüksek Depolama Alanlarında Standart

Sprey Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Tasarım Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yoğunluğu (m²) Maksimum Mesafe (m)
≥ 10.2 mm/dk 9.3 3.7
< 10.2 mm/dk 12.1 4.6

 Duvarların açılı veya düzensiz olması durumunda, sprinklerin yan duvarlara dik
mesafesi, sprinkler arası maksimum mesafeyi geçmediği gibi, köşeye olan mesafesi
sprinkler arası mesafenin maks. 0.75 katı olabilir.
 Küçük odalarda sprinklerin duvara mesafesinin maksimum 2.7 m olmasına izin verilir.
Ancak sprinkler koruma alanı ve sprinkler arası mesafeler Tablo 6.6.1.1(a)’da verilen
değerleri geçmemelidir.
(b) Sprinklerin duvara minimum mesafesi; 102 mm’nin altında olmamalıdır.

6.6.1.3 Sprinklerin Tavana Mesafesi

(a) Engelsiz Tavanlar

 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 30.5 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 25.4 mm
 Sprinkler koruma alanı içindeki tavan kotunda değişiklik varsa, sprinklerin tavana
mesafesi Şekil 6.6.1.3(a)’ya göre belirlenmelidir.

47
 maksimum 1/2 s
s

X≤ 91 cm
S= Sprinkler arasında maksimum mesafe

X> 91 cm
S= Sprinkler arasında maksimum
maksimum 1/2 s mesafe

Şekil 6.6.1.3 (a) Tavan Kotunda Dikey Değişiklikler Olması Durumunda Sprinkler Yerleşimi

Not: Bu değerler tavan tipi (gizli, gömme, yarı-gömme) sprinkler için geçerli değildir.

(b) Engelli Tavanlar

Engelli tavanlarda sprinkler deflektör yerleşimi aşağıdaki düzenlemelerden birine uygun
yapılmalıdır:¹
 Sprinkler deflektörü yapısal engelin altına 25.4 mm ile 152 mm arasında yatay
düzlemde yerleştirilir. Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe 56 cm’yi
geçmemelidir.
 Sprinkler deflektörü engel seviyesine veya üzerinde, deflektör ile tavan arası mesafe
559 mm’yi geçmeyecek şekilde yerleştirilir. Deflektörün engelli yapılara mesafesi ile
ilgili kurallara uyulmalıdır. (Bkz. 6.6.1.5 (b))
 Sprinkler deflektörü engelli yapılara paralel her eş aralık içine tavan altında, tavana
minimum 25.4 mm ve maksimum 30.5 mm olacak şekilde yerleştirilir.
 Sprinkler deflektörünün, merkezden merkeze mesafesi 0.91 m ile 2.3 m arasında olan
beton te kirişler altına monte edilmesi durumunda; kiriş derinliği dikkate alınmaksızın,
kirişin 25.4 mm altına yatay düzlemde yerleştirilir. Deflektörün engelli yapılara mesafesi
ile ilgili kurallara uyulmalıdır. (Bkz. 6.6.1.5(b))

(c) Eğimli Çatı ve Tavanlar

Eğimli çatı ve tavanlarda aşağıdaki durum dışında, sprinkler deflektörünün çatı veya tavan
pik noktasına dikey mesafesi 914 mm’den fazla olmamalıdır. (Bkz. Şekil 6.6.1.3.c.1)
 Çok dik eğimli çatılarda, diğer yapı elemanları ile deflektör arası yatay mesafenin 610
mm’yi geçmemesi durumunda pik noktasının deflektöre dikey mesafesi arttırılabilir.
(Bkz. Şekil 6.6.1.3.c.2)

(d) İki Sıralı Açık Kiriş Bulunan Tavanlar

İki sıralı kiriş bulunan tavan veya çatılarda, alt kiriş grubunun altında döşeme
bulunmuyorsa, aşağıdaki durum hariç tutulmak üzere, üst kirişin alt noktası ile alt kirişin
üst noktası arasındaki açıklık 152 mm veya daha üstü ise sprinkler alt seviyedeki kirişin
hem altına hem de üstüne yerleştirilmelidir.
¹ NFPA13-2007 Madde 8.6.4.1.2

48
 Şekil 6.6.1.3 (c.1) Eğimli Çatı veya Tavanlarda Sprinkler Yerleşimi

(1.2 m)
Minimum
Kiriş

Şekil 6.6.1.3 (c.2) Eğimli Çatı veya Tavanlarda Sprinkler

Yatay Mesafesi

 Alt seviyedeki kirişin altında sprinklerin iptaline ancak sprinkler deflektörü ile alt
seviyedeki kirişin üst noktası arasındaki mesafe 457 mm’ye eşit veya büyük olması
durumunda izin verilir.

Şekil 6.6.1.3 (d) İki Sıralı Açık Kiriş Bulunan Tavanlarda Sprinkler Yerleşimi

6.6.1.4 Deflektör Yönü

(a) Aşağıdaki durumlar dışında sprinkler deflektörü tavana, çatıya veya merdiven eğimlerine
paralel olmalıdır.
 Sprinkler eğimli çatının pik noktasına monte ediliyorsa, sprinkler deflektörü yatay olmalıdır.
 Çatı eğiminin %16.7’yi geçmediği yerler yatay kabul edilir ve sprinkler deflektörlerinin
yatay montajına izin verilir.

49
6.6.1.5 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi
Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek
şekilde yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler
sağlanmalıdır.
(a) Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi
Deflektörün su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz kirişler olması durumunda,
sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.1.5 (a)’ya uygun olarak yapılmalıdır.
 Genişliği 1.2 m’yi geçmeyen kirişlerde, kirişin karşılıklı iki tarafına sprinkler yerleşimine
izin verilir. (Kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe, sprinkler arası maksimum
mesafenin yarısını geçmemelidir.)

Tavan (A-cm) (B-cm)

30 cm’den az 0
30 cm-45 cm arası 6.5
45 cm-61 cm arası 9.0
61 cm-76 cm arası 14.0
B 76 cm-91 cm arası 19.0

Kiriş 91 cm-106 cm arası 24.0

106 cm-122 cm arası 30.5
A 122 cm-137 cm arası 35.5

KESİT 137 cm-152 cm arası 42.0

152 cm-167 cm arası 45.5
167 cm-182 cm arası 51.0
182 cm-198 cm arası 61.0
198 cm-213 cm arası 76.0
213 cm-228 cm arası 89.0

Şekil 6.6.1.5 (a) Standart Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişlere

Göre Yerleşimi

(b) Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Kiriş duvar üzerinde ve genişliği 762 mm’den az ise, Şekil 6.6.1.5 (b)’ye göre yerleşim
yapılmalıdır.

(c) Sprinkler Su Dağılımına Engel Olan Yapılar

46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere
sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 3 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.1.5 (c))
 Tam kapalı sürekli engel olması durumunda (engelli yapının boyuna kesiti üzerinde
%70’ten az açıklık varsa ve engelin derinliği en küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa
tam kapalı olarak tanımlanır), bu maddeden bağımsız olarak, 6.6.1.5(a) ve 6.6.1.5(b)
maddesi uygulanmalıdır.
 Bu madde 6.6.1.5(a) ve 6.6.1.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.
 Bu madde 3”’ten az çaplardaki sprinkler borularında uygulanmaz.

50
 B
A ≥ ( D- 0.2 m) + B

Kiriş

D A

Duvar
KESİT

Şekil 6.6.1.5 (b) Standart Sprinklerin

Duvar Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi
 Düşük ve orta tehlike sınıfı mahallerde, bu maddede belirtilen durumun
uygulanmasında sadece mimari yapı elemanları ele alınmalıdır.
 Engelin, 0.51 m veya daha büyük aralıklarla açık çelik çubuklardan oluşması ve
genişliği 102 mm’yi geçmeyen taşıyıcı elemanlardan oluşması durumunda; engelin
merkezinden itibaren sprinkler arası maksimum mesafenin yarısı kadar olan mesafede,
sprinklerin karşılıklı olarak yerleşime izin verilir.
 Uzay çatılarda; çubuk ekseni, makas ekseni veya kirişin direkt üzerinde sprinkler
montajına, kiriş veya yapısal engelin ölçüsü 203 mm’yi geçmiyorsa ve sprinkler
deflektörü bu engelin en az 152 mm üzerindeyse ve uzay çatı elemanlarının maksimum
ölçüsünün 3 katı mesafede olacak şekilde yerleştirilmesi durumunda izin verilir.

Tavan
Sprinkler
C
A

Engel
C
A
D
KOLON PLAN GÖRÜNÜM KAFES KESİT GÖRÜNÜM
A ≥ 3C veya 3D
A ≤ 610 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olanı kullanılır.)

Şekil 6.6.1.5 (c) Standart Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapısal Elemanlara Minimum
Mesafesi
(d) Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engeller
Düşük tehlike sınıfı mahallerde; sprinkler ile yere monte edilmiş dikey engelleyiciler (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) arasındaki mesafe Şekil 6.6.1.5(d)’de verilen
minimum değerlere uygun olmalıdır.

6.6.1.6 Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır. Bu durumlar aynı zamanda düşük ve orta tehlike sınıfı mahaller için 46 cm’den az
mesafede yer alan engellere de uygulanmalıdır.

51
 Tavan (A-cm) (B-cm)
15 cm’den az 8
15 cm-23 cm arası 11
A B
23 cm-31 cm arası 16
31 cm-38 cm arası 21
38 cm-46 cm arası 24
Engel
46 cm-61 cm arası 32
61 cm-76 cm arası 40
76 cm’den fazla 46
Döşeme
KESİT GÖRÜNÜM
Şekil 6.6.1.5 (d) Standart Sprinklerin Asılı veya
Yere Sabitlenmiş Engellere Minimum Mesafesi (düşük tehlike sınıfında)

(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, kapı vb. yapıların altı sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi yerine sabitlenmemiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.
(c) Açık gözenekli asma tavan altına monte edilen sprinkler üst seviyedeki sprinkler
akışından plaka ile korunmalıdır.

6.6.1.7 Sprinklerin Depolama Seviyesine Olan Mesafesi

Çatı ve tavan sprinkler deflektörü ile depolama seviyesi arasında, en az 46 cm aralık bulunmalıdır

6.6.1.8 Tavan Cepleri

Aşağıdaki durumlar dışında tavan cepleri sprinkler ile korunmalıdır:
(a) Korunmayan tavan cebi 28.3 m³’ten fazla olmamalıdır.
(b) Korunmayan tavan cebi yüksekliği 914 mm’yi geçmemelidir.
(c) Korunmayan tavan cebi altındaki döşemenin tamamı, daha düşük tavan kotunda sprinkler
ile korunmalıdır.
(d) Korunmayan tavan cebi ile en yakınındaki korunmayan cebi en az 3.05 m yatay mesafe
ile ayrılmalıdır.
(e) Korunmayan tavan cebi yanıcı olmayan veya sınırlı yanıcılık sınıfında olmalıdır.
(f) 3 m²’yi geçmeyen ışıklıklarda plastik kaplamaya izin verilir.
(g) Hızlı tepkili sprinklerden yangın bölmesi boyunca faydalanılabilir.

Hızlı Tepkili Sprinler

Korunmayan Isıklık veya Tavan Cebi

52
6.6.2 Standart Sprey Duvar Tipi Sprinkler

6.6.2.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) sprinkler arası mesafe: SxD
 Duvar boyunca sprinkler arası mesafe belirlenmelidir. En yakın sprinklere olan uzaklık veya
duvara olan uzaklığın iki katı değerinden hangisi büyükse, bu ölçü S olarak tanımlanır.
 Sprinklerin bulunduğu duvarın karşısındaki duvara mesafesi oda genişliği D olarak
tanımlanır. Karşılıklı duvarlarda sprinkler bulunması durumunda D olarak odanın
ortasına kadar olan uzaklık kullanılır.
(b) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe, Tablo 6.6.2.1’de verilen
değerleri geçmemelidir.
(c) Sprinkler arası maksimum mesafe çatı eğimine göre ölçülmelidir.
(d) Duvar tipi sprinklerin sırt sırta montajı arada pervaz veya kemer ile bölünmeden
yapılmamalıdır.
(e) Duvar tipi sprinklerin karşılıklı veya yanındaki duvara montajına, hiçbir sprinklerin diğer
sprinklere ait koruma alanı içinde kalmaması durumunda izin verilir.
(f) Duvar tipi sprinkler karşılıklı iki duvar boyunca veya bölümlere karşılıklı olarak monte
edilmesi için, izin verilen oda veya bölüm genişliği düşük tehlike sınıfında 7.32 m, orta
tehlike sınıfında 6.1 m’yi geçmemelidir. S mesafesi Tablo 6.6.2.1’e uygun olmalıdır.

Tablo 6.6.2.1 Düşük ve Orta Tehlike Sınıfında Duvar Tipi Sprey Sprinkler Koruma Alanları ve
Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Duvar Boyunca Sprinkler Arası Maksimum Oda
Tehlike Sınıfı
(m²) Maksimum Mesafe-S (m) Genişliği-D (m)
Düşük Tehlike Sınıfı

Yanıcı Yapılar 11.1 4.26 3.65

Yanmaz Yapılar 18.2 4.26 4.26

Orta Tehlike Sınıfı

Yanıcı Yapılar 7.4 3.05 3.05

Yanmaz Yapılar 9.3 3.05 3.05

(g) Duvar tipi sprinklerin orta tehlike sınıfı mahallerde üst kapı altında kullanılması
durumunda, tabloda düşük tehlike sınıfı için verilen sprinkler koruma alanı ve maksimum
mesafe değerlerinin kullanılmasına izin verilir.
(h) Sprinkler arası merkezden merkeze minimum mesafe 1.8 m’nin altında olamaz.

6.6.2.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin uç duvara maksimum mesafesi Tablo 6.6.2.1’de verilen sprinkler arası
maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir.
(b) Sprinklerin uç duvara minimum mesafesi 102 mm’nin altında olmamalıdır.

6.6.2.3 Sprinkler Deflektörünün Tavan ve Duvara Mesafesi

(a) Aşağıdaki durum dışında sprinklerin tavana mesafesi 152 mm’den daha fazla veya 102
mm’den daha az olmamalıdır.
 Duvar tipi sprinkler kesinlikle onaylı olduğu tavan mesafesine uygun olarak monte
edilmelidir. Yanıcı veya yanıcı olmayan tavanların altına, 152 mm ile 305 mm arası

53
 mesafede veya 305 mm ile 457 mm mesafede montaja olanak sağlayan onaylı
sprinkler modelleri bulunmaktadır.
(b) Sprinkler deflektörünün üzerinde bulunduğu duvara olan mesafesi 152 mm’den daha
fazla olmamalıdır.

6.6.2.4 Deflektör Yönü

(a) Sprinkler deflektörü tavana veya çatıya paralel olmalıdır.
(b) Duvar tipi sprinkler 12 birimde 2 birim eğimi geçen tavanlarda kullanılması durumunda,
sprinkler eğimin üst noktasına eğim boyunca aşağı püskürtme yapacak şekilde
yerleştirilmelidir.

6.6.2.5 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi

Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek
şekilde yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler
sağlanmalıdır.
(a) Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi
Yatay duvar tipi sprinkler, engele minimum 1.2 m mesafede olmalıdır. Engel ile sprinkler
arası mesafenin 1.2 m’nin üzerinde olduğu durumlarda sprinkler yerleşimi 6.6.2.5 (a)’ya
uygun olmalıdır.
 Genişliği 1.2 m’yi geçmeyen kirişlerde, kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe,
sprinkler arası maksimum mesafenin yarısını geçmeyecek şekilde, kirişin karşılıklı iki
tarafına sprinkler yerleşimine izin verilir.

(A-cm) (B-cm)
Tavan 120 cm’den az İzin verilmez
120 cm-152 cm arası 2.5
152 cm-167 cm arası 5.0
167 cm-182 cm arası 7.5
B 183 cm-198 cm arası 10.0
198 cm-213 cm arası 15.0
Kiriş
213 cm-228 cm arası 18.0
A
228 cm-243 cm arası 23.0
KESİT 243 cm-259 cm arası 28.0
259 cm’den fazla 35.5

Şekil 6.6.2.5(a) Standart Duvar Tipi Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişe Göre Yerleşimi
(b) Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi
Yapısal engel, sprinkler yerleşiminin yapıldığı duvar üzerinde ise duvar boyunca sprinkler
yerleşimi Şekil 6.6.2.5(b)’ye uygun olarak yapılmalıdır.

(c) Sprinkler Su Dağılımına Engel Olan Yapılar

46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere
sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 3 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.2.5 (c))

54
  Bu maddeden bağımsız olarak, tam kapalı sürekli engeller olması durumunda
(engelleyici yapının boyuna kesiti üzerinde %70’ten az açıklık varsa ve engelleyici
derinliği en küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa tam kapalı olarak tanımlanır) 6.6.2.5(a) ve
6.6.2.5(b) maddesi uygulanmalıdır.
 Bu madde 6.6.2.5(a), 6.6.2.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.
 Bu madde 3”’ten az çaplardaki sprinkler borularında uygulanmaz.

(A-cm) (B-cm)
15 cm’den az 2.5
15 cm-30 cm arası 5.0
30 cm-45 cm arası 7.5
45 cm-61 cm arası 11.5
B 61 cm-76 cm arası 14.5
76 cm-91 cm arası 18.0
91 cm-106 cm arası 20.0
Kiriş
106 cm-122 cm arası 23.5
A
122 cm-137 cm arası 25.5

Duvar 137 cm-152 cm arası 26.5

KESİT GÖRÜNÜM 152 cm-167 cm arası 32.5
167 cm-182 cm arası 35.5
182 cm-198 cm arası 38.0
198 cm-213 cm arası 41.5
213 cm-228 cm arası 44.5

Şekil 6.6.2.5(b) Standart Duvar Tipi Sprinklerin Duvar Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Tavan
D

C Sprinkler

C
Kiriş

D
A

KOLON PLAN GÖRÜNÜM KESİT GÖRÜNÜM

A ≥ 3C veya 3D
A ≤ 610 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.2.5 (c) Standart Duvar Tipi Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapısal Elemanlara Minimum
Mesafesi

(d) Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engeller

Düşük tehlike sınıfı mahallerde, sprinklerin yere monte edilmiş dikey engelleyicilere (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) mesafesi Şekil 6.6.2.5(d)’de verilen minimum
değerlere uygun olmalıdır.

55
 Tavan
(A-cm) (B-cm)
15 cm’den az 8
A
B 15 cm-23 cm arası 11
23 cm-31 cm arası 16
Engel
31 cm-38 cm arası 21
Duvar
38 cm-46 cm arası 24
46 cm-61 cm arası 32
61 cm-76 cm arası 40
76 cm’den fazla 46
Döşeme
KESİT GÖRÜNÜM
Şekil 6.6.2.5 (d) Standart Duvar Tipi Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Engellere Mesafesi (düşük
tehlike sınıfında)

6.6.2.6 Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır:
(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, üst kapı, ızgara döşeme vb. yapıların altı
sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi yerine sabitlenmemiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.

6.6.2.7 Sprinklerin Depolama Seviyesine Olan Mesafesi

Çatı ve tavan sprinkler deflektörü ile depolama seviyesi arasında, 46 cm veya daha fazla aralık
bulunmalıdır.

6.6.3 Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Tip Sprinkler

6.6.3.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) sprinklerin onaylı olduğu değerlere göre seçilmelidir.
(b) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe, Tablo 6.6.3.1’de verilen
değerlere uygun olmalıdır.
(c) Sprinkler koruma alanı (As) sprinkler arası mesafe ile branşmanlar arası mesafenin
çarpımına eşittir. As = S x D
(d) Sprinkler arası minimum mesafe; aşağıdaki durum dışında merkezden mesafesi 2.4 m’nin
altında olamaz.
 Yan yana olan sprinklerin birbirlerini ıslatmalarını önlemek için, düzenlemelerin
yapıldığı durumlar. Bu düzenleme, yaklaşık 200 mm genişlik x 150 mm yükseklikteki
bölmelerle veya bir yapı malzemesi kullanarak gerçekleştirilebilir.

6.6.3.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin duvara maksimum mesafesi; Tablo 6.6.3.1(a), (b), (c), (d)’de verilen sprinkler
arası maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir.
 Duvarların açılı veya düzensiz olması durumunda, sprinklerin yan duvarlara dik
mesafesi, sprinkler arası maksimum mesafeyi geçmediği gibi, köşeye olan mesafesi
sprinkler arası mesafenin maks. 0.75 katı olabilir.
(b) Sprinklerin duvara minimum mesafesi; 102 mm’nin altında olmamalıdır.

56
Tablo 6.6.3.1(a) Düşük Tehlike Sınıfında Geniş Korumalı Dik ve Sarkık
Tip Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yapı Tipi
(m²) Maksimum Mesafe (m)
37.2 6.1
Engelsiz 30.1 5.5
23.8 4.9
37.2 6.1
Yanmaz engelli 30.1 5.5
23.8 4.9
Yanıcı engelli Uygulanmaz Uygulanmaz

Tablo 6.6.3.1(b) Orta Tehlike Sınıfında Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Tip
Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yapı Tipi
(m²) Maksimum Mesafe (m)
37.2 6.1
30.1 5.5
Engelsiz 23.8 4.9
18.2 4.3
13.4 3.7
37.2 6.1
30.1 5.5
Yanmaz engelli 23.8 4.9
18.2 4.3
13.4 3.7
Yanıcı engelli Uygulanmaz Uygulanmaz

Tablo 6.6.3.1(c) Yüksek Tehlike Sınıfında Geniş Korumalı Dik ve Sarkık

Tip Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Tasarım Yoğunluğu
(m²) Maksimum Mesafe (m)
18.2 4.3
Engelsiz
13.4 4.6
18.2 4.3
Yanmaz engelli
13.4 4.6
Yanıcı engelli Uygulanmaz Uygulanmaz

Tablo 6.6.3.1(d) Yüksek Depolarda Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Tip

Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Tasarım Yoğunluğu
(m²) Maksimum Mesafe (m)
18.2 4.3
Engelsiz
13.4 4.6
18.2 4.3
Yanmaz engelli
13.4 4.6
Yanıcı engelli Uygulanmaz Uygulanmaz

57
6.6.3.3 Sprinklerin Tavana Mesafesi
(a) Engelsiz Tavanlar
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 30.5 mm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 25.4 mm
 Sprinkler koruma alanı içindeki tavan kotunda değişiklik varsa, sprinklerin tavana
mesafesi Şekil 6.6.3.3(a)’ya göre belirlenmelidir.
Not:
Bu değerler tavan tipi (gizli, gömme, yarı-gömme) sprinkler için geçerli değildir.

maksimum s
½s

X≤ 91 cm
S= Sprinkler arasında maksimum mesafe

X> 91 cm
maksimum ½ s S= Sprinkler arasında maksimum
mesafe

Şekil 6.6.3.3 (a) Tavan Kotunda Dikey Değişiklikler Olması Durumunda Geniş Korumalı
Dik ve Sarkık Sprinkler Yerleşimi

(b) Engelli Tavanlar

Engelli tavanlarda sprinkler deflektör yerleşimi aşağıdaki düzenlemelerden birine uygun
yapılmalıdır.
 Sprinkler deflektörü yapısal engel altında 25.4 mm ile 152 mm arasında yatay
düzlemde yerleştirilir. Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe 56 cm’yi
geçmemelidir.
 Sprinkler deflektörü engel seviyesine veya üzerinde, deflektör ile tavan arası mesafe
56 cm’yi geçmeyecek şekilde yerleştirilir. Deflektörün engelli yapılara mesafesi ile ilgili
kurallara uyulmalıdır. (Bkz. 6.6.3.5)
 Sprinkler deflektörü engellli yapılara paralel her eş aralık içine tavan altında, tavana
minimum 25.4 mm ve maksimum 30.5 mm olacak şekilde yerleştirilir.

(c) Eğimli Çatı ve Tavanlar

Eğimli çatı ve tavanlarda kullanım limitleri için Bkz. Madde 6.2.2. Eğimli çatı ve tavanlarda
aşağıdaki durum dışında, sprinkler deflektörlerinin çatı veya tavan pik noktasına dikey
mesafesi 914 mm’den fazla olmamalıdır. (Bkz. Şekil 6.6.1.3(c.1))

6.6.3.4 Deflektör Yönü

Sprinkler deflektörü tavana veya çatıya paralel olmalıdır.

58
6.6.3.5 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi
Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek
şekilde yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler
sağlanmalıdır.

(a) Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Deflektörün su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engeller olması durumunda
sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.3.5(a)’ya uygun olarak yapılmalıdır.
 Genişliği 1.2 m²’yi geçmeyen kirişlerde, kirişin karşılıklı iki tarafına sprinkler yerleşimine
izin verilir. (Kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe, sprinkler arası maksimum
mesafenin yarısını geçmemelidir.)

Tavan
(A-cm) (B-cm) (A-cm) (B-cm)
30 cm’den az 0 167 cm-182 cm arası 18
30 cm-45 cm arası 0 182 cm-198 cm arası 23
45 cm-61 cm arası 3 198 cm-213 cm arası 28
61 cm-76 cm arası 3 213 cm-228 cm arası 36
B 76 cm-91 cm arası 3 228 cm-244 cm arası 36
91 cm-106 cm arası 8 244 cm-259 cm arası 38
Kiriş
106 cm-122 cm arası 8 259 cm-274 cm arası 43
122 cm-137 cm arası 13 274 cm-290 cm arası 48
A
137 cm-152 cm arası 18 290 cm-305 cm arası 53
152 cm-167 cm arası 18
KESİT

Şekil 6.6.3.5 (a) Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(b) Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Kiriş duvar üzerinde ve genişliği 762 mm’den az ise, Şekil 6.6.3.5(c)’ye göre yerleşim
yapılmalıdır.

B
A ≥ ( D-0.2 m) + B

Kiriş

D A KESİT

Duvar

Şekil 6.6.3.5 (b) Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Sprinklerin

Duvar Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(c) Sprinkler Su Dağılımına Engel Olan Yapılar

46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere

59
 sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 4 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.3.5 (c))
 Bu maddeden bağımsız olarak, tam kapalı sürekli engel olması durumunda (engelli
yapının boyuna kesiti üzerinde %70’ten az açıklık varsa ve engelin derinliği en küçük
açıklık ölçüsünü geçiyorsa tam kapalı olarak tanımlanır) 6.6.3.5(a) ve 6.6.3.5(b)
maddesi uygulanmalıdır.
 Sprinklerin engelleyici yapının merkezinden karşılıklı olarak yerleşimine sprinkler arası
maksimum mesafenin yarısını geçmiyorsa izin verilir. Bu tip yarı mesafeli yerleşime,
engelin 0.51 m veya büyük açıklıkta çelik çubuklardan ve genişliği 102 mm’yi
geçmeyen taşıyıcı elemanlardan oluşması durumunda izin verilir.
 Bu madde, boru çapının 3”’in altında olduğu sprinkler borulama sistemlerinde
uygulanmaz.
 Bu madde 6.6.3.5(a) ve 6.6.3.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.

Tavan
D

Sprinkler
C A

Kiriş
C
A
D

KOLON PLAN GÖRÜNÜM KAFES KESİT GÖRÜNÜM

A ≥ 4C veya 4D
A ≤ 914 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.3.5 (c) Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan
Yapısal Elemanlara Mesafesi

(d) Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engeller

Düşük tehlike sınıfı mahallerde; sprinkler ile yere monte edilmiş dikey engelleyiciler (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) arasındaki mesafe Şekil 6.6.1.5(d)’ de verilen
minimum değerlere uygun olmalıdır.

6.6.3.6 Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır:
(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, kapı vb. yapıların altı sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi yere sabitlenmemiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.
(c) Açık gözenekli asma tavan altına monte edilen sprinkler üst seviyedeki sprinkler
akışından plaka ile korunmalıdır.

6.6.3.7 Sprinklerin Depolama Seviyesine Olan Mesafesi

Çatı ve tavan sprinkler deflektörü ile depolama seviyesi arasında, en az 46 cm açıklık bulunmalıdır.

60
 Tavan (A-cm) (B-cm)
15 cm’den az 8
15 cm-23 cm arası 11
A B
23 cm-31 cm arası 16
31 cm-38 cm arası 21
38 cm-46 cm arası 24
Engel
46 cm-61 cm arası 32
61 cm-76 cm arası 40
76 cm’den fazla 46
Döşeme
KESİT GÖRÜNÜM

Şekil 6.6.3.5 (d) Geniş Korumalı Dik ve Sarkık Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Engellere Mesafesi
(düşük tehlike sınıfında)

6.6.3.8 Tavan Cepleri

Aşağıdaki durumlar dışında tavan cepleri sprinkler ile korunmalıdır:
(a) Korunmayan tavan cebi 28.3 m³’ten fazla olmamalıdır.
(b) Korunmayan tavan cebi yüksekliği 914 mm’yi geçmemelidir.
(c) Korunmayan tavan cebi altındaki döşemenin tamamı, daha düşük tavan kotunda sprinkler
ile korunmalıdır.
(d) Korunmayan tavan cebi ile en yakınındaki korunmayan cebi en az 3.05 m yatay mesafe
ile ayrılmalıdır.
(e) Korunmayan tavan cebi yanıcı olmayan veya sınırlı yanıcılık sınıfında olmalıdır.
(f) 3 m²’yi geçmeyen ışıklıklarda plastik kaplamaya izin verilir.
(g) Hızlı tepkili sprinklerden yangın bölmesi boyunca faydalanılabilir.

Hızlı Tepkili Sprinler

Korunmayan Isıklık veya Tavan Cebi

61
6.6.4 Geniş Korumalı Duvar Tipi Sprey Sprinkler

6.6.4.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) sprinklerin onaylı olduğu değerlere göre seçilmelidir. Hiçbir
durumda sprinkler koruma alanı 37.2 m²’yi geçmemelidir.
(b) Duvar boyunca sprinkler arası mesafe S olarak tanımlanır.
(c) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe, Tablo 6.6.4.1’de verilen
değerlere uygun olmalıdır.
(d) Duvar tipi sprinklerin sırt sırta montajı, sürekli bir lento, alt yüzey veya bölme ile
bölünmeden yapılmamalıdır.
(e) Duvar tipi sprinklerin karşılıklı veya yanındaki duvara montajına, hiçbir sprinklerin diğer
sprinklere ait koruma alanı içinde kalmaması durumunda izin verilir.
(f) Sprinkler arası merkezden merkeze minimum mesafe; hiçbir sprinkler diğer sprinklere ait
koruma alanı içinde kalmamalıdır.

6.6.4.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

 Sprinklerin uç duvara maksimum mesafesi; Tablo 6.6.4.1’de verilen sprinkler arası
maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir. Duvara olan mesafe duvara dik olarak
ölçülmelidir.
Tablo 6.6.4.1 Düşük ve Orta Tehlike Sınıfında Geniş Korumalı Yatay Duvar Tipi
Sprey Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler
Koruma Alanı Duvar Boyunca Sprinkler Arası
Tehlike Sınıfı
(m²) Maksimum Mesafe-S (m)
Düşük Tehlike Sınıfı
37.2 8.5
Engelsiz Düz Tavanlar

Orta Tehlike Sınıfı

37.2 7.3
Engelsiz Düz Tavanlar

6.6.4.3 Sprinkler Deflektörünün Tavan ve Duvara Mesafesi

(a) Aşağıdaki durum dışında sprinklerin tavana mesafesi 15 cm’den daha fazla veya 10
cm’den daha az olmamalıdır.
 Duvar tipi sprinkler kesinlikle onaylı olduğu tavan mesafesine uygun olarak monte
edilmelidir. Yanıcı veya yanıcı olmayan tavanların altına, 152 mm ile 305 mm arası
mesafede veya 305 mm ile 457 mm mesafede montaja olanak sağlayan onaylı
sprinkler modelleri bulunmaktadır.
(b) Sprinkler deflektörünün üzerinde bulunduğu duvara mesafesi 10 cm’den daha az olabilir
ancak 15 cm’nin üzerinde olmamalıdır.
(c) 203 mm ve daha az genişlikteki tavan eşiği üzerinde veya eşik alt yüzeyine 102 mm
mesafe içinde kalacak şekilde monte edilmesi durumunda, eşik altına ilave sprinkler
yerleşimi yapılmaz (Bkz. Şekil 6.6.4.3(c.1)). Eşik altındaki duvara montajına ise, Şekil
6.6.4.3(c.2))’de verilen mesafelerin sağlanması durumunda izin verilir.
(d) 203 mm’den fazla genişlikteki eşik üzerine sprinkler monte edilmesi durumunda, eşik alt
yüzeyi altında ilave sarkık sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
(e) Eşik altında dolap bulunuyorsa ve eşiğin duvardan mesafesi 305 mm’yi geçmiyorsa,
eşiğin dolap üzerinde bulunan yüzeyine duvar tipi sprinkler montajına izin verilir.

62
 (f) Sprinkler deflektörü, altında bulunan dolap veya kabinlerin üst seviyesinin 0.91 m
üzerinde ise; dolapların duvardan 305 mm genişlikten fazla olmaması durumunda,
sprinklerin dolap üzerindeki duvara montajına izin verilir.

Maks.
Maks. 102 mm 152 mm

Maks. 102 mm

Maks.
.203 mm

Şekil 6.6.4.3(c.1) Geniş Korumalı Duvar Tipi Şekil 6.6.4.3(c.2) Geniş Korumalı Duvar Tipi
Sprinklerin Tavan Eşiği Üzerine Yerleşimi Sprinklerin Tavan Eşiği Altında Duvara Yerleşimi
6.6.4.4 Deflektör Yönü
(a) Sprinkler deflektörü tavana veya çatıya paralel olmalıdır.
(b) Duvar tipi sprinkler 12 birimde 2 birim eğimi geçen tavanlarda kullanılması durumunda,
sprinkler eğimin tepe noktasına eğim boyunca aşağı püskürtme yapacak şekilde
yerleştirilmelidir.

6.6.4.5 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi

Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek
şekilde yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler
sağlanmalıdır.

(a) Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Yatay duvar tipi sprinkler, engele minimum 2.4 m mesafede olmalıdır. Engel ile sprinkler
arası mesafenin 2.4 m’nin üzerinde olduğu durumlarda sprinkler yerleşimi Şekil
6.6.4.5.(a)’ya uygun olmalıdır.

Tavan
(A-m) (B-cm)
2.4 m’den az Izin verilmez
2.4 m-3.0 m arası 2.5
3.0 m-3.35 m arası 5.0
3.35 m-3.65 m arası 7.6
B 3.65 m-3.95 m arası 10.1
3.95 m-4.25 m arası 15.2
Kiriş 4.25 m-4.55 m arası 17.8
A 4.55 m-4.85 m arası 22.9
5.85 m-5.20 m arası 27.9
5.20 m’den fazla 35.6
KESİT

Şekil 6.6.4.5(a) Geniş Korumalı Duvar Tipi Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan
Kirişe Göre Yerleşimi

63
  Genişliği 1.2 m’yi geçmeyen kirişlerde, kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe,
sprinkler arası maksimum mesafenin yarısını geçmeyecek şekilde, kirişin karşılıklı iki
tarafına sprinkler yerleşimine izin verilir.

(b) Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

Yapısal engel sprinkler yerleşiminin yapıldığı duvar üzerinde ise, duvar boyunca sprinkler
yerleşimi Şekil 6.6.4.5(b)’ye uygun olarak yapılmalıdır.

(A-cm) (B-cm) (A-cm) (B-cm)

15 cm’den az 2.5 122 cm-137 cm arası 25.4

B 15 cm-30 cm arası 5.0 137 cm-152 cm arası 26.7

30 cm-45 cm arası 7.6 152 cm-167 cm arası 32.4
45 cm-61 cm arası 11.4 167 cm-182 cm arası 35.6
Kiriş
61 cm-76 cm arası 14.6 182 cm-198 cm arası 38.1
A
76 cm-91 cm arası 17.8 198 cm-213 cm arası 41.3
Duvar 91 cm-106 cm arası 20.0 213 cm-228 cm arası 44.5
KESİT GÖRÜNÜM
106 cm-122 cm arası 23.5

Şekil 6.6.4.5(b) Geniş Korumalı Duvar Tipi Sprinklerin Duvar Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(c) Sprinkler Su Dağılımına Engel Olan Yapılar

46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere
sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 4 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.4.5 (c))
 Bu maddeden bağımsız olarak, tam kapalı sürekli engelleyiciler olması durumunda
(engelleyici yapının boyuna kesiti üzerinde %70’ten az açıklık varsa ve engelleyici
derinliği en küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa tam kapalı olarak tanımlanır) 6.6.4.5(a) ve
6.6.4.5(b) maddesi uygulanmalıdır.
 Bu madde 6.6.4.5(a), 6.6.4.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.
 Bu madde; boru çapının 3”’in altında olduğu sprinkler borulama sistemlerinde uygulanmaz.

Tavan
D

A
Sprinkler
C
C
Kiriş

D
A

KOLON PLAN GÖRÜNÜM A ≥ 4C veya 4D KAFES KESİT GÖRÜNÜM

A ≤ 914 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.4.5(c) Geniş Korumalı Duvar Tipi Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan
Yapısal Elemanlara Mesafesi

64
 (d) Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engeller
Düşük tehlike sınıfı mahallerde, sprinklerin yere monte edilmiş dikey engelleyicilere (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) mesafesi Şekil 6.6.4.5(d)’de verilen minimum
değerlere uygun olmalıdır.

Tavan
(A-cm) (B-cm)

15 cm’den az 8
A
B 15 cm-23 cm arası 11
Engel 23 cm-31 cm arası 16
Duvar 31 cm-38 cm arası 21

38 cm-46 cm arası 24

46 cm-61 cm arası 32

Döşeme 61 cm-76 cm arası 40

76 cm’den fazla 46
KESİT GÖRÜNÜM

Şekil 6.6.4.5(d) Standart Duvar Tipi Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Engellere Mesafesi (düşük
tehlike sınıfında)

6.6.4.6 Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır:
(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, üst kapı, ızgara döşeme vb. yapıların altı
sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi sabitlenmiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.

6.6.5 Konut Tipi Sprinkler (Dik, Sarkık veya Duvar Tipi)

6.6.5.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) ve sprinkler arası maksimum mesafe üretici listelerine uygun
olmalıdır.
(b) Kompartıman içindeki sprinkler arası minimum mesafe; üretici listesinde aksi durum
belirtilmedikçe 2.44 m olmalıdır.
(c) Eğimli çatı ve tavanlarda sprinkler arası maksimum mesafe eğim boyunca Şekil
6.6.5.1(c)’ye göre ölçülmelidir.
(d) Eğimli çatı ve tavanlarda sprinkler arası minimum mesafe Şekil 6.6.5.1(d.1) ve Şekil
6.6.5.1(d.2)’ye göre ölçülmelidir.

6.6.5.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin duvara mesafesi; üretici listesinde verilen sprinkler arası maksimum
mesafenin yarısını geçmemelidir.

6.6.5.3 Sprinklerin Tavana Mesafesi

(a) Ürün onayında aksi belirtilmedikçe, dik ve sarkık konut tipi sprinkler deflektörünün tavana
olan mesafesi minimum 25 mm ve maksimum 10 cm olmalıdır.

65
 Şekil 6.6.5.1 (c) Konut Tipi Sprinklerin Eğimli Çatı veya Tavanlarda Sprinkler
Yerleşimi

S
S

≥ 2.4 m
≥ 2.4 m

Şekil 6.6.5.1 (d.1.2) Eğimli Çatı veya Tavanlarda Konut Tipi Sprinkler
Arası Minimum Mesafeler

(b) Konut yatay duvar tipi sprinklerin tavana mesafesi üretici listesinde aksi durum
belirtilmedikçe 152 mm’den daha fazla veya 102 mm’den daha az olmamalıdır.
(c) Konut yatay duvar tipi sprinklerin 203 mm’den fazla genişlikteki eşik üzerine monte
edilmesi durumunda, eşik alt yüzey altına ilave sarkık sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
(d) Eşik altında dolap bulunuyorsa ve eşiğin duvardan mesafesi 305 mm’yi geçmiyorsa,
eşiğin dolap üzerinde bulunan yüzeyine duvar tipi sprinkler montajına izin verilir.
(e) Sprinkler deflektörü, altında bulunan dolap veya kabinlerin üst seviyesinin 0.91 m
üzerinde ise; dolapların duvardan 305 mm genişlikten fazla olmaması durumunda, konut
duvar tipi sprinklerin dolap üzerindeki duvara montajına izin verilir.

6.6.5.4 Engelli Yapılarda Konut Tipi Sprinkler Yerleşimi (Dik veya Sarkık Tip)
Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize
edecek şekilde yapılmalı veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler
sağlanmalıdır.

(a) Konut Tipi Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(Dik veya Sarkık Tip)
Deflektörün su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz kirişler olması durumunda,
sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.5.4(a)’ya uygun olarak yapılmalıdır.

66
  Genişliği 1.2 m’yi geçmeyen kirişlerde, kirişin karşılıklı iki tarafına sprinkler yerleşimine
izin verilir. (Kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe, sprinkler arası maksimum
mesafenin yarısını geçmemelidir.)

Tavan (A-cm) (B-cm) (A-cm) (B-cm)

30 cm’den az 0 122 cm-137 cm arası 12.5

30 cm-45 cm arası 0 137 cm-152 cm arası 17.5

45 cm-61 cm arası 2.5 152 cm-167 cm arası 17.5

B 61 cm-76 cm arası 2.5 167 cm-182 cm arası 17.5

Kiriş 76 cm-91 cm arası 2.5 182 cm-198 cm arası 22.0

91 cm-106 cm arası 7.5 198 cm-213 cm arası 27.0

A 106 cm-122 cm arası 7.5 213 cm ve üzeri 35.0

KESİT

Şekil 6.6.5.4 (a) Konut Tipi (Dik veya Sarkık) Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(b) Konut Tipi Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(Dik veya Sarkık Tip)
Kiriş duvar üzerinde ve genişliği 76 cm’den az ise, Şekil 6.6.5.4(b)’ye göre yerleşim
yapılmalıdır.

B
A ≥ ( D-0.2 m) + B

Kiriş

D A

Duvar

KESİT
Şekil 6.6.5.4 (b) Konut Tipi (Dik veya Sarkık) Sprinklerin
Duvar Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(c) Konut Tipi Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapılar (Dik veya Sarkık Tip)
46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere
sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 4 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.5.4 (c))
 Bu maddeden bağımsız olarak, tam kapalı sürekli engel olması durumunda (engelleyici
yapının boyuna kesiti üzerinde %70’ten az açıklık varsa ve engelleyici derinliği en
küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa tam kapalı olarak tanımlanır) 6.6.5.4(a) ve 6.6.5.4(b)
maddesi uygulanmalıdır.

67
  Bu madde 6.6.1.5(a) ve 6.6.1.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.
 Bu madde boru çapının 3”’in altında olduğu sprinkler borulama sistemlerinde uygulanmaz.
 Engelin, 0.51 m veya daha büyük aralıklarla açık çelik çubuklardan oluşması ve
genişliği 102 mm’yi geçmeyen taşıyıcı elemanlardan oluşması durumunda; engelin
merkezinden itibaren sprinkler arası maksimum mesafenin yarısı kadar olan mesafede,
sprinklerin karşılıklı olarak yerleşime izin verilir.
 Uzay çatılarda; çubuk ekseni, makas ekseni veya kirişin direkt üzerinde sprinkler
montajına, kiriş veya yapısal engelin ölçüsü 203 mm’yi geçmiyorsa ve sprinkler
deflektörü bu engelin en az 152 mm üzerindeyse ve uzay çatı elemanlarının maksimum
ölçüsünün 4 katı mesafede olacak şekilde yerleştirilmesi durumunda izin verilir.

Tavan
D

Sprinkler
C A

Kiriş
C
A
D

KOLON PLAN GÖRÜNÜM KAFES KESİT GÖRÜNÜM

A ≥ 4C veya 4D
A ≤ 914 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.5.4 (c) Konut Tipi (Dik veya Sarkık) Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapısal Elemanlara
Mesafesi

(d) Konut Tipi Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engellere Mesafesi (Dik
veya Sarkık Tip)
Düşük tehlike sınıfı mahallerde; sprinkler ile yere monte edilmiş dikey engelleyiciler (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) arasındaki mesafe Şekil 6.6.5.4(d)’de verilen
minimum değerlere uygun olmalıdır.

Tavan (A-cm) (B-cm)

15 cm’den az 8

A 15 cm-23 cm arası 11
B
23 cm-31 cm arası 16
Engel 31 cm-38 cm arası 21

Duvar 38 cm-46 cm arası 24

46 cm-61 cm arası 32
61 cm-76 cm arası 40
76 cm’den fazla 46

Döşeme
KESİT GÖRÜNÜM

Şekil 6.6.5.4 (d) Konut Tipi (Dik veya Sarkık) Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Engellere
Mesafesi (düşük tehlike sınıfında)

68
6.6.5.5 Konut Tipi Sprinklerin Su Dağılımının Tehlike Mahaline Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
(Dik veya Sarkık Tip)
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır. Bu durumlar aynı zamanda düşük ve orta tehlike sınıfı mahaller için 46 cm’den az
mesafede yer alan engellere de uygulanmalıdır.
(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, kapı vb. yapıların altı sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi yerine sabitlenmemiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.
(c) Açık gözenekli asma tavan altına monte edilen sprinkler üst seviyedeki sprinkler
akışından plaka ile korunmalıdır.

6.6.5.6 Engelli Yapılarda Konut Tipi Sprinkler Yerleşimi (Yatay Duvar Tipi)
Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek şekilde
yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler sağlanmalıdır.

(a) Konut Tipi Sprinklerin Tavanda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi (Yatay Duvar Tipi)
Yatay duvar tipi sprinkler, engele minimum 2.4 m mesafede olmalıdır. Engel ile sprinkler
arası mesafenin 2.4 m’nin üzerinde olduğu durumlarda sprinkler yerleşimi Şekil
6.6.5.6(a)’ye uygun olmalıdır.
 Genişliği 1.2 m’yi geçmeyen kirişlerde, kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe,
sprinkler arası maksimum mesafenin yarısını geçmeyecek şekilde, kirişin karşılıklı iki
tarafına sprinkler yerleşimine izin verilir.

Tavan (A-m) (B-cm)

2.4 m’den az İzin verilmez
2.4 m-3.0 m arası 2.5
3.0 m-3.35 m arası 5.0
3.35 m-3.65 m arası 7.6

B 3.65 m-3.95 m arası 10.1

3.95 m-4.25 m arası 15.2
Kiriş 4.25 m-4.55 m arası 17.8
4.55 m-4.85 m arası 22.9
5.85 m-5.20 m arası 27.9
A
KESİT
5.20 m’den fazla 35.6

Şekil 6.6.5.6(a) Konut Duvar Tipi Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişe Göre Yerleşimi

(b) Konut Tipi Sprinklerin Duvarda Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi (Yatay Duvar Tipi)
Yapısal engel, sprinkler yerleşiminin yapıldığı duvar üzerinde ise duvar boyunca sprinkler
yerleşimi Şekil 6.6.5.6(b)’ye uygun olarak yapılmalıdır.

(c) Konut Tipi Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapılar (Yatay Duvar Tipi)
46 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler su
dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular, kolonlar ve
sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere sprinklerin engele
olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 4 katı olmalıdır. (Bkz. Şekil 6.6.5.6 (c))

69
  Bu maddeden bağımsız olarak, tam kapalı sürekli engeller olması durumunda
(engelleyici yapının boyuna kesiti üzerinde %70’ten az açıklık varsa ve engelleyici
derinliği en küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa tam kapalı olarak tanımlanır) 6.6.5.6(a) ve
6.6.5.6(b) maddesi uygulanmalıdır.
 Bu madde 6.6.5.6(a), 6.6.5.6(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.
 Bu madde; boru çapının 3”’in altında olduğu sprinkler borulama sistemlerinde uygulanmaz.

(A-cm) (B-cm) (A-cm) (B-cm)

15 cm’den az 2.5 122 cm-137 cm arası 25.5
B 15 cm-30 cm arası 5.0 137 cm-152 cm arası 26.0
30 cm-45 cm arası 7.5 152 cm-167 cm arası 32.5
45 cm-61 cm arası 11.5 167 cm-182 cm arası 35.5
Kiriş 61 cm-76 cm arası 14.5 182 cm-198 cm arası 38.0
A 76 cm-91 cm arası 18.0 198 cm-213 cm arası 41.5
91 cm-106 cm arası 20.0 213 cm-228 cm arası 44.5
Duvar 106 cm-122 cm arası 23.5
KESİT GÖRÜNÜM

Şekil 6.6.5.6(b) Konut Duvar Tipi Sprinklerin Duvar Üzerinde Bulunan Kirişe Göre Yerleşimi

Tavan
D

A
Sprinkler
C
C
Kiriş

D
A

KOLON PLAN GÖRÜNÜM KAFES KESİT GÖRÜNÜM

A ≥ 4C veya 4D
A ≤ 914 mm
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.5.6 (c) Konut Duvar Tipi Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapısal Elemanlara Mesafesi

(d) Konut Tipi Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Dikey Engellere Mesafesi
(Yatay Duvar Tipi)
Düşük tehlike sınıfı mahallerde, sprinklerin yere monte edilmiş dikey engelleyicilere (gizli
perdeler, oda bölmeleri, dikey bölmeler vb.) mesafesi Şekil 6.6.5.6(d)’de verilen minimum
değerlere uygun olmalıdır.

6.6.5.7 Konut Tipi Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
(Yatay Duvar Tipi)
Sprinkler deflektörünün 46 cm’den fazla mesafede altında yer alan ve sprinklerden akan suyun mahale
ulaşmasını engelleyen sürekli veya süreksiz engeller bulunması durumunda aşağıdaki durumlara
uyulmalıdır:
(a) Genişliği 1.2 m’yi geçen kanal, platform, üst kapı ızgara döşeme vb. yapıların altı
sprinkler ile korunmalıdır.
(b) Masa gibi yerine sabitlenmemiş yüzeylerin altı sprinkler ile korunmaz.

70
 Tavan
(A-cm) (B-cm)
A 15 cm’den az 8
B
15 cm-23 cm arası 11
Engel 23 cm-31 cm arası 16

Duvar 31 cm-38 cm arası 21

38 cm-46 cm arası 24
46 cm-61 cm arası 32
61 cm-76 cm arası 40
76 cm’den fazla 46
Döşeme
KESİT GÖRÜNÜM

Şekil 6.6.5.6(d) Konut Duvar Tipi Sprinklerin Asılı veya Yere Sabitlenmiş Engellere Mesafesi
(düşük tehlike sınıfında)

6.6.6 İri Damlacıklı Sprinkler

6.6.6.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler koruma alanı (As) sprinkler arası mesafe ile branşmanlar arası mesafenin
çarpımına eşittir. As=SxD
(b) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe, Tablo 6.6.6.1’de verilen
değerleri geçmemelidir.
(c) Sprinkler minimum koruma alanı 7.4 m²’den az olmamalıdır.
(d) Sprinkler arası minimum mesafe; 2.4 m’den az olmamalıdır.

Tablo 6.6.6.1 İri Damlacıklı Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum

Mesafeler
Koruma Alanı Sprinkler Arası
Yapı Tipi
(m²) Maksimum Mesafe (m)
Yanmaz Engelsiz 12.1 3.7
Yanmaz Engelli 12.1 3.7
Yanıcı Engelsiz 12.1 3.7
Yanıcı Engelli 9.3 3.1
Raflı Depolama Uygulamaları 9.3 3.1

6.6.6.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin duvara maksimum mesafesi; Tablo 6.6.6.1’de verilen sprinkler arası
maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir.
(b) Sprinklerin duvara minimum mesafesi; 102 mm’nin altında olmamalıdır.

6.6.6.3 Sprinklerin Tavana Mesafesi

(a) Engelsiz Tavanlar
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 20.3 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 15.2 cm

(b) Engelli Tavanlar:

Engelli tavanlarda sprinkler deflektör yerleşimi aşağıdaki düzenlemelerden birine uygun
yapılmalıdır:

71
  Sprinkler deflektörü tavandan en az 152 mm ve en fazla 305 mm mesafede yerleştirilir.
 Sprinkler deflektörü ahşap veya kompozit ahşap kiriş altında 25.4 mm ile 152 mm
arasında yatay düzlemde yerleştirilir. Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum
mesafe 559 mm’yi geçmemelidir.
 Sprinkler deflektörü; merkezden merkeze mesafesi 0.91 m ile 2.3 m arasında olan
beton te kirişlerin derinliği dikkate alınmaksızın 25.4 mm altına yatay düzlemde
yerleştirilir. Deflektörün engelli yapılara mesafesi ile ilgili kurallara uyulmalıdır (Bkz.
Madde 6.6.6.5)

6.6.6.4 Deflektör Yönü

Sprinkler deflektörü tavana veya çatıya paralel olmalıdır.

6.6.6.5 Sprinklerin Branşmanlara Yerleşimi

Branşmanlar üzerine sprinkler yerleşimi aşağıdaki durumlardan herhangi birine uygun olmalıdır:
 Branşman borusunun üzerine doğrudan sprinkler montajı yapılmasına, 2” veya daha
az çaplı branşman borularında izin verilir.
 Sprinklerin yerleşimine, branşman borusundan alınan dal üzerine yatay olarak en az
305 mm olacak şekilde izin verilir.
 Deflektörü, 2 ½” boru merkezinden en az 33 cm yükseltmek için uzatma nipeli
kullanılmasına izin verilir.
 Deflektörü, 3” boru merkezinden en az 38 cm yükseltmek için uzatma nipeli
kullanılmasına izin verilir.

6.6.6.6 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi

Sprinkler yerleşimi; su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engelin etkisini minimize edecek şekilde
yapılmalıdır veya gerektiğinde uygun koruma alanını sağlamak üzere ilave sprinkler sağlanmalıdır.

(a) İri Damlacıklı Sprinklerin Kirişlere Göre Yerleşimi

Deflektörün su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz kirişler olması durumunda,
sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.6.6 (a)’ya uygun olarak yapılmalıdır.
 Kirişin karşılıklı iki tarafına sprinkler yerleşimi durumunda aşağıdaki tablolar uygulanmaz.

(A-cm) (B-cm)
30 cm’den az 0
Tavan
30 cm-45 cm arası 3.5
45 cm-61 cm arası 7.5
61 cm-76 cm arası 14.0
76 cm-91 cm arası 20.0

B 91 cm-106 cm arası 25.5

106 cm-122 cm arası 30.5
Kiriş 122 cm-137 cm arası 38.0
137 cm-152 cm arası 45.5
152 cm-167 cm arası 56.0
A
167 cm-182 cm arası 66.0
KESİT 182 cm 78.5

Şekil 6.6.6.6(a) İri Damlacıklı Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişlere

Göre Yerleşimi

72
 (b) Sprinkler Su Dağılımına Engel Olan Yapılar:
91 cm’den az veya eşit mesafede sprinkler deflektörünün altında yer alan ve sprinkler
su dağılımına engel olan sürekli veya süreksiz engellerin (yapısal elemanlar, borular,
kolonlar ve sabitleyiciler) olması durumunda, aşağıdaki durumlar hariç tutulmak üzere
sprinklerin engele olan mesafesi, engelin maksimum genişliğinin en az 3 katı olmalıdır.
(Bkz. Şekil 6.6.6.6(b))

Tavan
D

Sprinkler
C A

Kiriş
C
A
D

KOLON PLAN GÖRÜNÜM KAFES KESİT GÖRÜNÜM

(C ve D ≤ 203 mm ise)
A ≥ 3C veya 3D
(C veya D ölçüsünden büyük olan kullanılır.)

Şekil 6.6.6.6 (b) İri Damlacıklı Sprinklerin Su Dağılımına Engel Olan Yapısal Elemanlara
Minimum Mesafesi

 Tam kapalı sürekli engel olması durumunda (engelli yapının boyuna kesiti üzerinde
%70’ten az açıklık varsa ve engelin derinliği en küçük açıklık ölçüsünü geçiyorsa
tam kapalı olarak tanımlanır), bu maddeden bağımsız olarak, 6.6.6.5(a) ve 6.6.6.5(b)
maddesi uygulanmalıdır.
 Bu madde 6.6.1.5(a) ve 6.6.1.5(b) maddesinin uygulandığı yerlerde uygulanmaz.

6.6.6.7 Sprinklerden Akan Suyun Korunan Mahale Ulaşmasına Engel Olan Yapılar
Sprinklerden akan suyun korunan mahale ulaşmasına engel olan sürekli veya süreksiz engeller
aşağıdaki durumlara uygun olmalıdır:
(a) Sprinklerin altında yer alan ve genişliği 610 mm ve üzerinde olan engellere (aydınlatma,
yapısal elemanlar, borular, kolonlar ve sabitleyiciler) olan mesafe Şekil 6.6.6.7(a)’da
verilen değerlerden daha az olmamalıdır.

Tavan (A-cm) (B-cm)

15 cm’den az 4.0
15 cm-30 cm arası 7.5
610 mm ve üstü B
30 cm-45 cm arası 10.0
45 cm-60 cm arası 12.5
60 cm-76 cm arası 14.0
A 76 cm-91 cm arası 15.0

Şekil 6.6.6.7 (a) İri Damlacıklı Sprinklerin Altında Bulunan Engele Göre Yerleşimi

73
 (b) Engelin alt seviyesi sprinkler deflektörünün 610 mm veya daha fazla altında bulunuyorsa
aşağıdaki maddelere uygun yerleşim yapılmalıdır:
 Sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.6.7 (b)’ye uygun olmalıdır.
 Engel yapı genişliği en fazla 610 mm olmalıdır. Engelin genişliği 610 mm’den büyükse,
engelin altına bir veya daha fazla sprinkler hattı eklenmelidir.
 Sprinkler arası mesafenin merkezinin engel yapı kenarına merkezine mesafesi en fazla
305 mm olmalıdır. Bu mesafe 305 mm’nin üzerinde ise engelin altına bir veya daha
fazla sayıda sprinkler hattı eklenmelidir.
 Engelin alt seviyesi ile depolama üst seviyesi arasında en az 457 mm mesafe sağlanmalıdır.

Tavan

Maksimum 610 mm
≥ 610 mm

Engel

≤ 305 mm

Minimum ½S ½S
457 mm

Depolama üst seviyesi

Şekil 6.6.6.7 (b) İri Damlacıklı Sprinklerin 61 cm veya Daha Fazla Mesafede Altında Bulunan Engele
Göre Yerleşimi
(c) Özel durumlarda, branşmana paralel ve doğrudan altında yer alan engel olması
durumunda aşağıdaki maddelere uygun yerleşim yapılmalıdır:
 Sprinkler yerleşimi Şekil 6.6.6.7(c)’ye uygun olmalıdır.
 Engelin üst seviyesi ile sprinkler deflektörü arasındaki mesafe en az 914 mm olmalıdır.

Tavan

Minimum Minimum
914 mm 914 mm

≤ 152 mm

Engel Engel

≤ 305 mm ≤ 305 mm

Şekil 6.6.6.7 (c) İri Damlacıklı Sprinklerin 91 cm veya Daha Fazla Mesafede Altında Bulunan
Engele Göre Yerleşimi

74
  Engelin genişliği en fazla 305 mm olmalıdır.
 Sprinkler branşmanının merkezinin engel yapı kenarına mesafesi en fazla 152 mm
olmalıdır.
(d) Açık gözenekli asma tavan altına monte edilen sprinkler üst seviyedeki sprinkler
akışından plaka ile korunmalıdır.

6.6.6.8 Sprinklerin Depolama Seviyesine Olan Mesafesi

Çatı veya tavan sprinkler deflektörü ile depolama üst seviyesi arası mesafe 91.5 cm veya daha fazla
olmalıdır.

6.6.7 ESFR Sprinkler

6.6.7.1 Sprinkler Koruma Alanı ve Sprinkler Arası Mesafe

(a) Sprinkler maksimum koruma alanı ve sprinkler arası mesafe; Şekil 6.6.7.1’de verilen
değerleri geçmemelidir.
(b) Sprinkler minimum koruma alanı; 6 m²’den az olmamalıdır.
(c) Sprinkler arası minimum mesafe; 2.4 m’den az olmamalıdır.

Tablo 6.6.7.1 ESFR Sprinkler Koruma Alanları ve Maksimum Mesafeler

Tavan/Çatı Yüksekliği < 9.1 m Tavan/Çatı Yüksekliği > 9.1 m
Yapı Tipi Koruma Alanı Sprinkler Arası Koruma Alanı Sprinkler Arası
(m2) Maksimum Mesafe (m) (m²) Maksimum Mesafe (m)
Yanmaz Engelsiz 9.3 3.7 9.3 3.1

Yanmaz Engelli 9.3 3.7 9.3 3.1

Yanıcı Engelsiz 9.3 3.7 9.3 3.1

Yanıcı Engelli Uygulanmaz Uygulanmaz Uygulanmaz Uygulanmaz

6.6.7.2 Sprinklerin Duvara Mesafesi

(a) Sprinklerin duvara maksimum mesafesi; Tablo 6.6.7.1’de verilen sprinkler arası
maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir.
(b) Sprinklerin duvara minimum mesafesi; 10 cm’den az olmamalıdır.

6.6.7.3 Sprinklerin Tavana Mesafesi

(a) K faktörü 14 olan sarkık tip ESFR sprinkler için;

 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 35.6 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 15.2 cm
(b) K faktörü 16.8 olan sarkık tip ESFR sprinkler için;
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 35.6 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 15.2 cm
(c) K faktörü 22.4 ve 25.2 olan sarkık tip ESFR sprinkler için;
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 45.7 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 15.2 cm
(d) K faktörü 14 olan dik tip ESFR sprinkler için;
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 30.5 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 7.6 cm

75
 (e) K faktörü 16.8 olan dik tip ESFR sprinkler için;
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası maksimum mesafe: 30.5 cm
 Sprinkler deflektörü ile tavan arası minimum mesafe: 7.6 cm
(f) Engelli yapılarda;
Branşmanların kirişleri kesecek şekilde yerleşimine izin verilir ancak sprinkler eş aralıklar
içinde kalmalı ve kirişlerin altında bulunmamalıdır.

6.6.7.4 Deflektör Yönü

Sprinkler deflektörü tavana veya çatıya paralel olmalıdır.

6.6.7.5 Engelli Yapılarda Sprinkler Yerleşimi

(a) Tavan Üzerinde veya Yakınındaki Engeller

Sprinklerin; tavandaki engellere (kiriş, kanal, ışıklandırma, çelik çubuklar vb.) olan
mesafesi, Şekil 6.6.7.5(a)’ye uygun olmalıdır.
 Genişliği 610 mm genişliği geçmeyen kirişlerin karşılıklı iki tarafına sprinkler
yerleşiminde bu madde uygulanmaz. (Kiriş merkezinden sprinklere olan mesafe,
sprinkler arası maksimum mesafenin yarısını geçmemelidir.)
 Özel engellere göre sprinkler yerleşimi sprinklerin onaylı kullanımına göre
belirlenmelidir.

Tavan (A-cm) (B-cm) (A-cm) (B-cm)

30 cm’den az 0 106 cm-122 cm arası 30.5

30 cm-45 cm arası 3.5 122 cm-137 cm arası 38.0

45 cm-61 cm arası 7.5 137 cm-152 cm arası 46.6

61 cm-76 cm arası 14 152 cm-167 cm arası 55.8

B
76 cm-91 cm arası 20 167 cm-182 cm arası 66.0
Kiriş
91 cm-106 cm arası 25.4 182 cm 78.5

KESİT
A

Şekil 6.6.7.5(a) ESFR Sprinklerin Tavan Üzerinde Bulunan Kirişlere Göre Yerleşimi

(b) Sprinkler Seviyesinin Altında Bulunan İzole Edilmiş Engeller

Sprinkler yerleşimi aşağıdaki maddelerden herhangi birine uygun olarak yapılmalıdır:
 İzole edilmiş süreksiz ve sadece bir sprinkleri etkileyen engellerin altına (örn.; ısıtıcı
veya sabitleyici) sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
 Genişliği 0.6 m veya daha az olan engel altına sprinkler ilavesi yapılmaz ve sprinkler
engel kenarına yatayda 0.3 m veya daha fazla mesafede yerleştirilir.
 Madde 6.6.7.5(a)’ya uygun yerleşim yapılması durumunda ilave sprinkler yerleşimi
yapılmaz.
 Engel genişliği 51 mm’den veya daha az ise ve aynı zamanda engel sprinkler deflektör
seviyesinin 0.6 m altında veya yatayda sprinklerden minimum 0.3 m mesafede
bulunuyorsa ilave sprinkler yerleşimi yapılmaz.
 Özel engellere göre sprinkler yerleşimi sprinklerin onaylı kullanımına göre
belirlenmelidir.

76
 (c) Sprinkler Altında Sürekli Engeller
 Genel Sürekli Engeller:
Sprinkler yerleşimi aşağıdaki maddelerden birine uygun olarak yapılmalıdır:
1. Sprinkler sürekli engellerin altına monte edilmelidir veya sprinkler seviyesinin
altındaki kanal, aydınlatma, boru veya konveyor gibi iki veya daha fazla sayıda yan
yana sprinklerin su dağılımını bozan yatay engeller için sprinkler yerleşimi 6.6.7.5
(a)’ya uygun olmalıdır.
2. Genişliği 51 mm veya daha az olan ve sprinkler seviyesinin minimum 0.6 m altında
veya yatayda sprinklere minimum 0.3 m mesafede yer alan engellerin altına ilave
sprinkler gerekli değildir.
3. Genişliği 0.3 m veya daha az olan engel altına sprinkler ilavesi yapılmaz ve sprinkler
engel kenarına yatayda 0.3 m veya daha fazla mesafede yerleştirilir.
4. Genişliği 0.6 m veya daha az olan engel altına sprinkler ilavesi yapılmaz ve sprinkler
engel kenarına yatayda 0.6 m veya daha fazla mesafede yerleştirilir.
5. Engel altına bir sıra sprinkler monte ediliyorsa, tavan sprinkler yerleşiminin 6.6.7.5
(a) maddesinde istenen kurallar uygulanmaz.

 Çelik veya Boşluklu Çelik Kirişlerin Alt Kordları

ESFR sprinkler, çelik veya boşluklu çelik kirişlerin alt kordlarına yatayda minimum 0.3
m mesafede yerleştirilmelidir.

6.6.7.6 Sprinklerin Depolama Seviyesine Olan Mesafesi

Çatı veya tavan sprinkler deflektörü ile depolama üst seviyesi arası mesafe 914 mm veya daha fazla
olmalıdır.

6.6.8 Raf-arası Sprinkler

6.6.8.1 Raf-arası Sistem Zon Büyüklüğü

Raf-arası sprinkler sistemi ile korunan tek bir zon alanı, rafların döşemede kapladığı alan ve koridorlar dâhil
olmak üzere, raf-arası sprinkler seviyelerinin sayısından bağımsız olarak, 3716 m²’nin üzerinde olmamalıdır.

6.6.8.2 Raf-arası Sprinkler Tipleri

Raf-arası sprinkler orta sıcaklık derecesinde, standart veya hızlı tepkili, K faktörü 80 veya 115, dik
veya sarkık tipte olmalıdır. Isı kaynaklarına yakın yerlerde uygun açılma sıcaklığında, orta veya yüksek
sıcaklık sınıfında sprinkler kullanılmalıdır.

6.6.8.3 Raf-arası Sprinkler Koruma Plakası

 I, II, III, IV depolama sınıflarında, raf-arası sprinkler rafta yatay bariyerle korunmayan
bir seviyeden fazla sprinkler bulunuyorsa, raf-arası sprinkler üzerine üst seviyedeki
sprinklerin ısıya duyarlı elemanını ıslatmasını engellemek üzere koruma plakası
takılmalı veya onaylı orta seviye raflı depo tipi sprinkler kullanılmalıdır.
 Plastik depolama alanlarında, raf-arası sprinkler raftaki yatay bariyerle korunmuyorsa,
raf-arası sprinkler üzerine koruma plakası takılmalı veya onaylı orta seviye raflı depo
tipi sprinkler kullanılmalıdır.

6.6.8.4 Raf-arası Sprinkler Yerleşimi

NFPA 13 Bölüm 12 ve Bölüm 20 arasında belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır.

77
6.6.8.5 Raf-arası Sprinkler Arası Minimum Mesafe
Raf arası sprinklerin 1.8 m’den az mesafelerde yerleşimine izin verilir.

6.7 Özel Durumlar İçin Yerleşim Kuralları

6.7.1 Tavan ve Döşeme Boşlukları

Aşağıdaki durumlar dışında yanıcı yapı malzemesi ile tamamı veya bir kısmı kapatılan tüm boşluklar
sprinkler ile korunmalıdır:
(a) Hiçbir girişi bulunmayan ve yanmaz yapı malzemesi ile tamamen kapatılmış boşluklar için
sprinkler koruması gerekli değildir.
(b) Sınırlı girişi bulunan ve yangın riskine izin verilmeyen veya yanıcı malzeme depolama
amaçlı olarak kullanılmayıp, yanmaz yapı malzemesi ile kapatılmış boşluklar için sprinkler
koruması gerekli değildir.
(c) Çift kirişli engel bulunan tavan veya çatılarda, üst kirişin alt noktası ile alt kirişin üst
noktası arasındaki açıklık 152 mm’den daha az ise, sprinkler koruması gerekli değildir.
(Bkz. Şekil 6.6.1.3(d))
(d) Çatı ve kat döşemesi arasındaki mesafe 152 mm’den daha az olan çelik çubuklardan
oluşan boşluklarda, sprinkler koruması gerekli değildir.
(e) Ahşap kiriş yapıya 152 mm veya daha az mesafede doğrudan bağlanan tavanların
oluşturduğu boşluklarda sprinkler koruması gerekli değildir.
(f) Yanmaz izolasyon malzemesi ile tamamen doldurulmuş boşluklarda sprinkler koruması
gerekli değildir.
(g) Alanı 5.1 m²’yi geçmeyen izole edilmiş küçük odalardaki boşlukların sprinkler ile
korunması gerekli değildir.

6.7.2 Dikey Şaftlar

Aşağıdaki durumlar dışında şaftın üst noktasına bir adet sprinkler yerleştirilmelidir:
(a) Yanmaz yapı malzemesi kullanılan, girişi bulunmayan dikey kanal şaftlarında sprinkler
koruması gerekmez.
(b) Yanmaz yapı malzemesi kullanılan, girişi bulunmayan elektrik veya mekanik şaftlarda
sprinkler koruması gerekmez.
(c) Yanıcı yüzeyi olan şaftlarda, her kat seviyesine bir adet sprinkler yerleştirilmelidir.
(d) Girişi olan dikey şaftların yüzeyinin yanmaz olması durumunda en alta yakın seviyede
sprinkler yerleştirilmelidir.

6.7.3 Merdivenler ve Yürüyen Merdivenler

(a) Yanıcı yapı malzemesi kullanılan tüm merdivenlerin altına sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
(b) Yanmaz yapı malzemesi kullanılan şaftlarda ve yanmaz kaplama kullanılan merdivenler
bulunması durumunda, şaftın en üst noktasına ve şaftın dip noktasındaki ilk merdiven
sahanlığının altına sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
(c) Yanmaz yapı malzemesi kullanılan merdiven boşlukları duvar veya kapı ile bölünüyorsa,
bölmenin her iki tarafına sprinkler yerleşimi yapılmalıdır.
(d) Merdiven sahanlığı altının depolama amaçlı kullanılması durumunda, bu alan sprinkler ile
korunmalıdır.
(e) Dıştan merdivenlerin tamamen yanmaz yapı malzemesinden yapılması durumunda ve dış
duvarların %50 açık olması durumunda sprinkler ile koruma yapılmaz.
(f) Aynı merdiven sahanlığından iki veya daha fazla kapı, birbirinden bağımsız iki yangın

78
 bölmesine açılıyorsa, merdiven şaftındaki her merdiven sahanlığı altında sprinkler ile
koruma sağlanmalıdır.

(g) Dikey Açıklıklar: Yürüyen

merdivenler, merdivenkovaları
veya benzeri kat geçişlerinin
etrafının tamamen açık olması
durumunda ve sprinkler sisteminin
dikey açıklığı kapatma amacıyla
alternatif olarak kullanılması
durumunda, kat geçişleri birbirine
yakın yerleştirilmiş sprinkler ve
durdurucu bölmeler ile birlikte
kullanılmalıdır. Durdurucu
bölmelerin derinliği en az 45 cm
olmalı ve açıklığa bitişik olarak
yerleştirilip sprinkler çalışma
süresince ve öncesinde yerinde
kalacak şekilde yanmaz yapı
malzemesinden yapılmalıdır. Şekil 6.7.3 Yürüyen Merdivenlerde Sprinkler Yerleşimi
 Tüm katların sprinkler sistemi
ile korunduğu alışveriş merkezi, atrium binaları ve benzer yapılarda bulunan geniş kat
geçişi boşluklarının karşılıklı kenarlara yatay mesafesinin 6 m veya daha fazla olduğu
veya açıklık alanının 93 m² ve üzerinde olduğu yerlerde, birbirine yakın sprinkler ve
durdurucu bölme ile korunması gerekli değildir.

6.7.4 Asansör Boşlukları ve Makine Daireleri

(a) Asansör çukurunun en alt noktasına 60 cm’den fazla olmayacak mesafede yatay duvar
tipi sprinkler yerleşimi yapılmalıdır. Bu yerleşim hidrolik yağ ihtiva etmeyen ve yanmaz
yapı malzemesinden yapılmış tamamen kapalı asansör boşluklarında kullanılmaz.
(b) Asansör makine dairesi ve asansör boşluğunun üst seviyesine dik, sarkık veya yatay
duvar tipi sprinkler yerleşimi yapılmalıdır. Sprinkler sıcaklığı orta seviyede olmalıdır.
Asansörler yanmaz ise üst seviye sprinkler yerleşimi kullanılmaz.

6.7.5 Bodrum Katı Altındaki Boşluklar, Bina Dışı Platformlar

Aşağıdaki durumların dışında; tüm yanıcı malzeme kullanılan döşeme, bina dışı platform vb. yapıların
altındaki boşluklar sprinkler ile korunmalıdır.

79
 (a) Boşluk depolama amaçlı kullanımı engellenmiş ve rüzgâr sebebiyle birikinti oluşması
engellenmiş ise sprinkler ile korunmaz.
(b) Boşluk içinde konveyör ve yakıtla çalışan ısıtıcı üniteler bulunmuyorsa sprinkler ile
korunmaz.
(c) Boşluk üzerindeki döşeme sızdırmaz ise sprinkler ile korunmaz.
(d) Boşluk üzerindeki alanda yapılan işlem, taşıma veya depolama esnasında yangın riskine
sebep olabilecek ürün bulunmuyorsa, boşluk sprinkler ile korunmaz.

6.7.6 Dış Saha Çatılar ve Sundurmalar

Aşağıdaki durumların dışında; genişliği 1.2 m’den fazla olan dış sahada bulunan çatı veya
sundurmaların altı sprinkler ile korunmalıdır:
(a) Çatı veya sundurma yanmaz yapı malzemesinden yapıldıysa sprinkler ile korunmaz.
(b) Yanıcı yapı malzemesi kullanılan çatı ve sundurma yanmaz yapı malzemesi ile tamamen
doldurulmuşsa sprinkler ile korunmaz.
(c) İzole edilmiş kanopi, çatının üzerindeki 5.1 m²’yi geçmeyen boşluklar sprinkler ile
korunmaz.
(d) Dış saha çıkış koridorlarına ait dış duvarların en az %50’si açık ise ve koridor yanmaz
yapı malzemesinden yapılmış ise sprinkler ile korunmaz.
(e) Yanıcı malzeme depolanan ve taşınan kanopi ve çatıların altı sprinkler ile korunmalıdır.

Şekil 6.7.6 Platform, Yükleme Alanı vb. Alanlarda Kuru Tip Sprinkler Koruması

6.7.7 Konut Birimi

(a) Konut birimi içinde yer alan ve alanı 5.1 m²’yi geçmeyen banyolar sprinkler ile korunmaz.
(b) Umumi koridor veya çıkış yollarına açılan banyolar sprinkler ile korunmalıdır.
(c) Hasta bakımı amaçlı banyolar sprinkler ile korunmalıdır.
(d) Otellerin konut birimleri içinde yer alan ve yanmaz yapı malzemesinden yapılmış 2.2 m²
geçmeyen kiler gibi mahaller sprinkler ile korunmaz.

6.7.8 Açık Gözenekli Asma Tavanlar

Açık gözenekli asma tavanlar bir başka deyişle düzenli açık gözenekli tavanlar, aşağıdaki şartların
tamamının sağlandığı düşük ve orta tehlike sınıfı mahallerde yer alan sprinkler tesisatlarının altında
kullanılabilir:

80
 (a) Tavan açıklıklarının en düşük boyutunun 6.4 mm’den az olmamalıdır veya asma
tavanda kullanılan malzemenin kalınlığının veya derinliğinin açıklık ölçüsünü
geçmemelidir. Aynı zamanda toplam tavan açık alanının, tavan düzlem alanının
%70’inden az olmamalıdır.
(b) Düşük tehlike sınıfında yer alan mahallerde, sprinkler arası mesafe 3 m x 3 m’den
az ise, sprinkler deflektörü ile asma tavanın üst yüzeyi arasında en az 46 cm mesafe
sağlanmalıdır. Sprinkler arası mesafe 3 m x 3 m’den fazla ancak 3 m x 3.7 m’den az ise
standart sprey sprinkler için deflektör ve asma tavan üst yüzeyi arasında en az 61 cm
mesafe sağlanacak şekilde yerleşim yapılmalıdır. Sprinkler arası mesafe 3 m x 3.7 m’den
fazla ise sprinkler deflektörü ile asma tavan üst yüzeyi arasındaki mesafe en az 1.2 m
olmalıdır.
(c) Orta tehlike sınıfında yer alan mahallerde, sprinkler arası mesafe 3 m x 3 m’den az
ise, sprinkler deflektörü ile asma tavanın üst yüzeyi arasında en az 61 cm mesafe
sağlanmalıdır. Sprinkler arası mesafe 3 m x 3 m’den fazla ise sprinkler deflektörü ile
asma tavan üst yüzeyi arasında en az 91 cm mesafe sağlanacak şekilde yerleşim
yapılmalıdır.
(d) Suyun boşalmasına önemli ölçüde engel teşkil edecek muhtemel engeller için sprinkler
yerleşim kurallarında belirtilen mesafeler dikkate alınmalıdır.

6.7.9 Boru Kolları

(a) Aşağıdaki durumların dışında sarkık sprinklere sağlanan su,
ham su kaynağı, değirmen havuzu veya üstü açık rezervuardan
besleniyorsa, sarkık sprinkler boru kolu ile birlikte kullanılmalıdır.
Boru kolları tortuların nipellerde birikme durumundan kaçınmak
üzere branşman borularının üstüne bağlanmalıdır.
 Baskın sistemlerde boru kolu kullanımı gerekli değildir.
 Kuru tip sarkık sprinkler kullanıldığında boru kolu kullanımı
gerekli değildir.

6.7.10 Soğuk Odalar

(a) Küçük soğuk odalarda; 20 adet sprinklere kadar kuru tip sprinkler
ile koruma yapılabilir. Islak boru hattına bağlantılarda, ıslak
hatta muhtemel donmayı engellemek için, kuru tip sprinklerin Şekil 6.7.9 Boru
Kolu Bağlantısı
bağlantı borusunun soğuk oda tavanının en az 0.3 m üzerine
yükseltilmelidir. Su ihtiyacı belirlenirken ıslak borulu sistem tasarım kriterleri baz alınır.
(b) Soğutma odalarında; kuru borulu veya ön tepkili sprinkler sistemi kullanılabilir.
(c) Soğuk odalarda sıcaklık 0°C’nin altında ise, dondurucu alanlar için özel tasarımlar
kullanılmalıdır. Dondurucu alanlar için tasarlanan sistemlerde, boru içinde buz plaklarının
oluşmaması için hava beslemesinde kurutucu vb. sistemlerinden faydalanılır.

81
 BÖLÜM 7
Borulama Esasları
7.1 Genel
Ana besleme hatları ve branşman borularının yerleşiminde öncelikli olarak sprinkler arası mesafeler
ele alınmalıdır. Genel olarak, borulama sisteminde branşman boruları üzerinde daha fazla sayıda
sprinkler kullanılarak daha az sayıda branşman borusu kullanımı, daha az sayıda sprinkler ile çok
sayıda branşman yerleşimine göre daha az miktarda boru kullanımı anlamına gelir. Büyük çaplı
branşman boruları kullanarak daha fazla sayıda sprinkler yerleşimi, küçük çaplı branşman borusu
kullanarak az sayıda sprinkler yerleşimi yapmaktan daha ekonomik bir çözümdür.

Sprinkler yerleşiminde, sprinkler arası mesafeler engelli yapılardan etkilenir. Engelli yapılar, yüksek
ofis bölmeleri, çıkarılabilir duvarlar gibi yere sabitlenmiş engeller olduğu gibi tavana sabitlenmiş
aydınlatma, mekanik ve elektirk sistemleri ve kanallar olabilmektedir. Eğimli tavanlar da sprinkler
arası mesafeleri etkilemektedir. Sprinkler yerleşimi için tüm bu faktörler dikkate alınarak, branşman ve
besleme borularının yerleşimi yapılmalıdır.

7.2 Borulama Seçenekleri

7.2.1 Ağaç Borulama Sistemi

Ağaç borulama sistemi en az ana dağıtım borusu kullanılarak sprinkler branşman borularının
beslendiği boru sistemidir. Ağaç borulama sistemi genellikle en ekonomik boru sistemidir. Ağaç
borulama sistemi, Şekil 7.2.1’de verilmiştir.

Şekil 7.2.1 Ağaç Borulama Sistemi

7.2.2 Loop Borulama Sistemi

Loop borulama sistemi ile sistemdeki su akışı bölünerek branşman borularının iki yönden beslenmesi
sağlanır. Branşman borularının iki yönden beslemesi ile sistemdeki sürtünme kayıpları azaltılır. Loop
sistemi ile boru çapları düşürülerek, branşman borularına su dağılımında artış sağlanmaktadır. Loop
sistemleri genellikle, yüksek binalar gibi merkezinde asansör kovası bulunan yapılarda kullanılır. Loop
sistemlerinde, sprinkler kolon borusu ağaç sistemi ile aynıdır. Ana besleme borusu kolon borusundan
ayrılarak, sistem branşman borularına ulaşır. Geniş bir loop oluşturmak için ana dağıtım borusu
ayrılarak iki yönde devam eder. Branşman boruları loop besleme borularına ağaç sistemindeki gibi
bağlanır. Loop borulama sistemi, Şekil 7.2.2’de verilmiştir.

7.2.3 Grid Borulama Sistemi

Grid borulama sistemi en az iki dağıtım borusunun çok sayıda branşman borusu ile birbirine bağlantısını
içerir. Ana besleme borusuna yakın olan dağıtım borusu “yakın dağıtım veya birincil dağıtım” ve ana
besleme borusuna uzak olan dağıtım borusu “uzak dağıtım veya ikincil dağıtım” olarak adlandırılır.

82
 Şekil 7.2.2 Loop Borulama Sistemi
Grid boru sisteminin kuru borulu ve ön etkili sprinkler sistemlerinde kullanımına izin verilmez. Grid boru
sistemleri geniş dikdörtgen alanlara su dağıtımında verimlidir. Genellikle, depolama alanlarında ıslak
borulu sprinkler sistemlerinde kullanılır. Grid borulama sistemi, Şekil 7.2.3’te verilmiştir.

Şekil 7.2.3 Grid Borulama Sistemi

7.3 Sprinkler Sistemi Boru Çaplarının Tablo Metodu ile Belirlenmesi
Sprinkler sistemi boru çaplarının belirlenmesinde tablo metodunun kullanımı belli uygulamalarla
sınırlandırılmıştır.

Bu metot ile branşman boruları veya besleme borularının çapları, tablolarda verilen sprinkler
sayılarına göre belirlenir. Tablo metodu mevcut binalar ve alanı 465 m²’yi geçmeyen yeni yapılar için
sınırlandırılmıştır. Ayrıca en yüksek seviyede istenen minimum basınç ihtiyacı yüksek olduğundan
bu metot ile yüksek boru çapları ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Tablo metoduyla sadece K faktörü 80
olan sprinkler ile tasarım yapılabileceği gibi, bu metot her katta ve her kolonda sınırlı sayıda sprinkler
kullanımına olanak vermektedir. Tablo metodu; yüksek boru çapları, öngörülemeyen performans ve
çeşitli yangın yükleri için esneklik sağlamaması nedeniyle ve potansiyel basınç problemlerine karşı
tasarımlarda genellikle tercih edilmemektedir. Limitli uygulamalarda kullanımına izin verilen boru çap
tabloları düşük ve orta tehlike sınıfı için Tablo 7.3 (a) ve 7.3 (b)’de verilmiştir.

83
 Tablo 7.3(a) Düşük Tehlike Sınıfı Tablo 7.3(b) Orta Tehlike Sınıfı
Boru Çap Tablosu¹ Boru Çap Tablosu ²
Boru Çapı Boru Çapı
Sprinkler Sayısı Sprinkler Sayısı
(Çelik Boru) (Çelik Boru)
DN25 2 sprinkler DN25 2 sprinkler

DN32 3 sprinkler DN32 3 sprinkler

DN40 5 sprinkler DN40 5 sprinkler

DN50 10 sprinkler
DN50 10 sprinkler
DN65 20 sprinkler
DN65 30 sprinkler
DN80 40 sprinkler
DN80 60 sprinkler
DN100 100 sprinkler
DN100 100 sprinkler
DN125 160 sprinkler
>DN100 Bkz. Bölüm 4
DN150 275 sprinkler

DN200 Bkz.Bölüm 4

7.4 Sprinkler Sistemi Boru Çaplarının Hidrolik Hesap Yöntemi ile Belirlenmesi

7.4.1 Genel
Sprinkler sisteminde hidrolik hesap yönteminin kullanılmasının amacı, sisteme yeterli su ve basıncın
aktarılmasını güvence altına almak üzere ihtiyaç duyulan boru çapının belirlenmesidir. Hidrolik hesap
yöntemi 1970’li yılların sonunda kullanılmaya başlanmış ve daha öncesinde boru çaplarını belirlemek
için kullanılan tablo metodunun kullanımı sınırlandırılmıştır. Sprinkler sistemi için hesaplar, talebe
göre yapılır. Sistemin bir bölümü suyun en zor ulaşacağı alan olarak tanımlanarak, en çok su ihtiyacı
olan alan belirlenir. Bu alan en çok su ihtiyacı olan operasyon alanıdır. Bu alan belirlendikten sonra,
tasarım kriterleri kullanılarak, hidrolik hesaplarla bu alan içinde yer alan tüm sprinklerden aynı anda
su boşalacağı simülasyonu ile bu özel yangın sınıfındaki alanda beklenen en kötü durum yaratılır.
Bu talep, bu alanda ihtiyaç duyulan minimum su ve basınç ihtiyaçları doğrulanarak belirlenir. Hidrolik
hesaplamalara etki eden faktörler; tehlike sınıfı veya depolama sınıfı, sprinkler yerleşimi, borulama
seçenekleri, su beslemeleri ve sprinkler tipleridir.

Hidrolik hesaplamalara başlamadan önce tasarım kriteri belirlenmelidir. Tasarım kriterleri tehlike
sınıfı veya depolama sınıfına göre belirlenmelidir. Aynı binanın değişik alanları için farklı sınıflar ve
dolayısıyla farklı tasarım kriterleri kullanılabileceği gibi tüm bina aynı tehlike sınıfı veya depolama
sınıfına dahil olabilir. Öncelikle tehlike sınıfı veya depolama sınıfının belirlenmesinin sebebi, tasarım
yoğunluğu kavramıdır. Tasarım yoğunluğu; altındaki taban alanına aktarılması tasarlanan su miktarıdır.
Tasarım yoğunluğu için minimum değerlerin belirlenmesi konusu Bölüm 4’te verilmiştir.

Sprinkler sistemi su talebinin belirlenmesinde diğer önemli faktör; sprinkler yerleşimi ve boru
tesisatıdır. Sprinkler yerleşimi sistem talebinin belirlenmesinde kritik rol oynar ve aynı zamanda
sprinklerin bağlantı yolu da sistem talebini doğrudan etkiler. En uzak alana ulaşmak için suyun izlediği
boru sistemi doğrudan toplam basınç kaybına etki eder. Sistem çaplandırması boru konfigürasyonunun
tipine bağlı olarak büyük ölçüde değişir. Örneğin bir depolama alanında, merkezden veya kenardan
beslenen ağaç boru tesisatı yerine, grid borulama sistemi kullanılması durumunda, boru çapları daha
küçük olmaktadır.
¹ NFPA13-22.5.2.2.1
² NFPA13-22.5.3.4

84
Hidrolik hesaplara etki eden üçüncü faktör su beslemesidir. Sistem tasarımında hedef, verilen su
beslemesinden mümkün olan en yüksek miktarda su alarak en ekonomik şekilde faydalanırken aynı
zamanda da minimum tasarım kriteri için ihtiyaç duyulan basınç ve debi ile sistemi yeterli düzeyde
besleyecek tasarımı sağlamaktır. Hidrolik hesapları doğrudan etkileyen dördüncü ve en son faktör
ise sprinkler koruma alanıdır. Bu faktörün bu kadar önemli olmasının sebebi; tasarım yoğunluğunu
sağlamak için gerekli minimum basınç ve debi değerini belirlemek için kullanılan denklem, hidrolik
hesap prosedürünün ilk adımıdır.

7.4.2 Denklemler
Hidrolik hesap prosedüründe kullanılan dört ana formül bulunmaktadır:
Denklem 1: (d) (A) = Qm

d = Tasarım yoğunluğu (Tehlike sınıfı veya depolama sınıfı tarafından talep edilen)
A = En çok su ihtiyacı olan sprinkler koruma alanı
Qm = İstenen tasarım yoğunluğu elde etmek için sprinklerde istenen minimum debi (lt/dk)

Denklem 2: Qm = K √ P
Qm = Verilen tasarım yoğunluğu elde etmek için sprinklerde istenen minimum debi (lt/dk)
K = Sprinkler K faktörü
P = Sprinklerde istenen minimum basınç

Denklem 3: Qa = (Qd) √ (Py/Pd) + Qy

Qa = İki ayrı debi ve basıncı birlikte dengelemeden sonra düzeltilmiş debi
Qd = Verilen bir hidrolik noktadaki iki farklı debiden düşük olanı
Qy = Verilen bir hidrolik noktadaki iki farklı debiden yüksek olanı
Pd = Verilen bir hidrolik noktadaki iki farklı basınçtan düşük olanı
Py = Verilen bir hidrolik noktadaki iki farklı basınçtan yüksek olanı
(Qm)1.85
Denklem 4: Ps = 6.05 ( ) 105
(C)1.85 (D)4.87
Ps = Sürtünmeye bağlı basınç kaybı (bar/m)
Qm = Akış debisi (lt/dk)
C = Boru pürüzlülük katsayısı
D = Boru iç çapı (mm)
(Hazen-Williams Sürtünme Kaybı Formülü)

7.4.3 Hidrolik Hesap Adımları

7.4.3.1 Sprinkler Borulama Tesisatının Belirlenmesi

Sprinkler borulama sistemleri; merkezden beslemeli ağaç sistemi, loop ve grid boru tesisatıdır.
Hidrolik açıdan her bir boru tesisatının çeşitli avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Boru çapı ile
birlikte, boru cinsi de seçilmelidir. Bu kararın alınmasında işçilik, imalat, su miktarı ve malzemelerin
bulunabilirliği göz önüne alınmalıdır.

7.4.3.2 Tasarım Alanının Belirlenmesi

(a) Kritik Hidrolik Tasarım Alanının Belirlenmesi
Tasarım yapılan tehlike sınıfı veya depolama sınıfına uygun hidrolik kriterlerin verildiği
yoğunluk/alan tabloları veya eğrileri kullanılarak tasarım yoğunluğu ve operasyon alanı

85
 seçilmelidir. (Bkz. Bölüm 5) Kritik hidrolik operasyon alanı, suyun en zor ulaşacağı ve en
fazla su ihtiyacı olan alana göre belirlenir. Genel olarak, ağaç sistemi ve loop sisteminde,
kritik hidrolik operasyon alanı su besleme kolonuna en uzak noktada ve en üst kattaki
en uzak alandır. Bina içinde birden fazla tehlike sınıfı veya kot değişikliği bulunuyorsa
ve kritik alan belirgin değilse, kritik hidrolik tasarım alanı birden fazla hesap yapılarak
belirlenir. Grid sistemlerde en az 3 set hidrolik hesap yapılarak kritik alan belirlenmelidir.

Şekil 7.4.3.2(a) Kritik Hidrolik Tasarım Alanı Örnekleri

Şekil 7.4.3.2 (b) Kritik Hidrolik Tasarım Alanı Örnekleri

86
 (b) Hidrolik Açıdan En Elverişli Alanın Belirlenmesi
Denklem 2’ye göre; debi basıncın kareköküyle doğru orantılı olarak artar. Hidrolik olarak
basınç kayıplarının en az olduğu bölge, kritik tasarım alanına kıyasla daha fazla su debisi
gerektirir. En elverişli alan, suyun en kolay ulaşacağı ve en az basınç kaybı olan alana
göre belirlenir. Genel olarak, ağaç sistemi ve loop sisteminde, en az basınç kaybı olan
alan, besleme kolonuna en yakın noktada ve en alt katta bulunan alandır.

Mümkün olduğu kadar kareye yakın seçilmelidir. Ağaç veya loop sistemlerde; sadece bir
dağıtım borusunda bulunan sprinkler grubunu içeren yer seçilmelidir. Grid boru düzeninde
en elverişli alan, hidrolik bakımdan en yakın yerdeki branşmanları kapsamalıdır.
Branşman üzerine yerleştirilemeyen sprinkler, diğer branşmanda dağıtım borusuna en
yakın olan yere yerleştirilir.

7.4.3.3 Kritik Hidrolik Tasarım Alanında Açılacak Sprinkler Sayısının Belirlenmesi

Kritik hidrolik operasyon alanı seçiminden sonra, bu alanda açılacak sprinkler sayısı belirlenmelidir.
Bu alandaki sprinkler yerleşiminin uniform olduğu düşünülürse, sprinkler sayısı operasyon alanı
sprinkler koruma alanına bölünerek belirlenmelidir. Elde edilen sonuç ondalıklı ise bir üst tamsayıya
yuvarlanmalıdır. Operasyon alanındaki sprinkler düzensiz bir şekilde yerleştirildiyse, gerçek sprinkler
yerleşimi dikkate alınarak, operasyon alanı geometrik olarak değerlendirilmelidir.

(a) Tasarım alanı dikdörtgen olmalıdır. Dikdörtgenin branşmanlara paralel olan kenarı
operasyon alanının karekökünün 1.2 katı olmalıdır. Sistemde bu şartı sağlayacak sayıdan
daha az sayıda sprinkler bulunması durumunda bu alan, minimum tasarım alanı şartını
sağlayacak şekilde genişletilmelidir. Sprinkler sayısı dikdörtgen tasarım alanı oluşturacak
sayıdan az ise yakınındaki branşmana sprinkler ilavesi yapılarak dikdörtgen alan
oluşturulur.
(b) Tasarım alanı olarak, sprinklerin altında bulunan taban alanı dikkate alınmalıdır. Sprinkler
eğimli çatıda bulunuyorsa, hidrolik hesap için tasarım alanı olarak sprinklerin altında
bulunan taban alanı kullanılmalıdır.
(c) Hidrolik hesapta sprinkler ve branşmanlar arası yatay mesafeler dikkate alınmalıdır.
(d) Sprinklerin hem tavan üstü hem de tavan altında bulunduğu durumlarda su debisi
belirlenirken, tavanla bölünmüş iki ayrı alandaki sprinklerin tamamının açılacağı
öngörülmez. Ancak tavan tamamen açıksa, bu durum hesapta değerlendirilerek, aynı
anda açılması olası olan sprinklerin tamamı hesaba katılarak, hidrolik hesapla ihtiyaç
duyulan en yüksek debi belirlenmelidir.
(e) Asma tavan ve yükseltilmiş döşeme boşluklarında veya engelin altında ve/veya üstünde
yeralan sprinkler hidrolik hesaba katılmaz.
(f) Sprey veya iri damlacıklı sprinklerin engellerin altına ve üstüne ilavesinin gerekli olduğu
durumlarda, tasarım alanı içinde kalan ilave sprinkler, açılacak sprinkler sayısına
eklenmez.
(g) ESFR sprinkler kullanılması durumunda, kritik tasarım alanında bulunan 3 adet
branşmanda 4’er tane sprinkler açılarak toplam 12 adet sprinkler için hidrolik hesap
yapılır. Tasarım alanı 89 m²’nin altında olmamalıdır. Engel altında ve üstünde ilave ESFR
sprinkler bulunuyorsa, ilave seviyelerin sadece birinden en fazla iki adet ESFR sprinkler
hesaba ilave edilmelidir.

87
 A = Operasyon Alanı = 139 m²
S = Sprinkler Koruma Alanı = 3 m x 3.7 m = 11.1 m²
Açılacak Sprinkler Sayısı = A / S= 139/11.1 = 12.5 ~ 13 adet
1.2 √ A
Branşman Üzerindeki Sprinkler Sayısı = = 1.2 √139 / 3.7= 3.82 ~ 4 adet
Sprinkler arası mesafe
Not 1 : Grid tesisatta 4. branşman borusundaki ekstra sprinkler; B ve E arasında kaydırılabilir.
Not 2 : Ağaç dalı ve loop sistemde 4. branşman borusundaki ekstra sprinkler; branşman dağıtım borusuna en yakın konuma
yerleştirilmelidir.

Şekil 7.4.3.3 Örnek: Operasyon Alanında Açılacak Sprinkler Sayısının Hesabı

7.4.3.4 En Çok Su Debisi Gerektiren Sprinklerin Tespiti
Tasarım alanı belirlendikten sonra, tasarım alanı içinde en çok su debisi gerektiren sprinkler
belirlenmelidir. En büyük koruma alanına sahip sprinkler en çok su debisi gerektiren sprinkler olacaktır.
Genellikle en uzak noktadaki sprinkler en fazla su debisi ihtiyacı gerektirir ve hidrolik hesaba bu
sprinklerden başlanmalıdır.

7.4.3.5 Bir Sprinklerden Akan Minimum Su Debisinin Belirlenmesi

Denklem 1 kullanılarak, tasarım yoğunluğunu sağlamak üzere bir sprinklerden akması gerekli
minimum su debisi hesaplanmalıdır. Denklemde kullanılacak sprinkler koruma alanı, tasarımlanan
koruma alanı olmalıdır. Maksimum koruma alanı veya gerçek koruma alanı değerleri kullanılmaz. Eğer
bu debi değeri doğru tespit edilmezse, hidrolik hesabın bundan sonraki adımları doğru olmayacaktır.

Tasarım Yoğunluğu: 5 lt/dk-m²,

Sprinkler Koruma Alanı (A) : 11.5 m²
Bir Sprinklerden Akan Minimum Su Debisi (Qm) = (d) (A) = 5 x 11.5 = 57.5 lt/dk

Şekil 7.4.3.5 Örnek: Bir Sprinklerden Akan Minimum Su Debisinin Hesabı

88
7.4.3.6 Sprinkler Minimum Basıncının Belirlenmesi
Madde 7.4.4.4’te belirlenen su debisini sağlayacak en düşük sprinkler basıncı, Denklem 2 ile belirlenir.
(a) Herhangi bir standart sprinklerdeki minimum basınç 0.5 bar’ın altında olmamalıdır.
Sprinklerden akan su debisi değerine göre su basıncı 0.5 bar’dan daha az ise bir
sprinklerden akan su debisi Denklem 2’de minimum basınç değeri olan 0.5 bar’a göre
tekrar belirlenmelidir. Bu değer sprinklerden akan minimum su debisi değeri olarak
alınmalıdır.
(b) Bazı sprinkler tiplerinde minimum basınç değeri daha yüksek olabilmektedir. Özel
tasarımlarda, sprinklerdeki minimum basınç, sprinklerin onay listelerinden belirlenmelidir.

Örnek:
Şekil 7.4.3.5’te belirlenen su debisini sağlayacak basınç Denklem 2 ile belirlenir.
57.5 lt/dk standart sprinkler için minimum basınç:

Qm = K √ P → 57.5= 80 x √ P → P = 0.52 bar > 0.5 bar

Not:
P değeri 0.5 bar’dan küçük ise bir sprinklerden akan su debisi tekrar belirlenmelidir.

7.4.3.7 Boru Pürüzlülük Katsayısının (C) Belirlenmesi

Bu katsayı Hazen-Williams formülünde kullanılan bir sabittir. Seçilen boru tipine göre boru
pürüzlülüğünü gösterir. Her boru tipi için C katsayıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Aynı zamanda
kullanılacak sistem tipine bağlı olarak C katsayısındaki korelasyon belirtilmektedir.

Tablo 7.4.3.7 Çeşitli Boru Tipleri İçin Boru Pürüzlülük Katsayıları (C)¹
Pürüzlülük
Boru Tipi
Katsayısı (C)
Dikişsiz döküm demir veya düktil demir 100

İçi çimento kaplı düktil demir 140

Siyah çelik boru (Kuru borulu ve ön tepkili sistemler) 100

Siyah çelik boru (Islak borulu ve baskın sistemler) 120

Galvaniz boru (Tümü) 120

Plastik -yangın onaylı (Tümü) 150

Bakır veya paslanmaz çelik 150

7.4.3.8 Toplam Boru Uzunluğu, Fittinglerin Tipi ve Miktarı, Tesisat Üzerindeki Cihazların Tipi ve
Miktarının Belirlenmesi
Bu adımda ilk hidrolik noktadan en uç noktaya kadar tüm boru uzunluğuna bağlı olarak eşdeğer boru
uzunlukları hesaplanır. Boru üzerinde yer alan fitting ve diğer cihazların düz boru cinsinden eşdeğer
uzunlukları, tablolar yardımıyla veya üreticilerin belirlediği spesifik değerlere göre belirlenir. Çeşitli tipte
fitting ve cihazların eşdeğer boru uzunlukları Tablo 7.4.3.8’de verilmiştir. Fittinglerin tamamının hesaba
katılması öngörülmez. Ancak, çoğu standartta talep edilmemesine karşılık, bazı sigorta kuruluşları
içinden su geçişi olan her kaplin için 1 ft eşdeğer boru uzunluğu kayıp öngörmektedir. Bu değer tek
başına fark oluşturmasa da toplamda fark yaratabilir. Bu yüzden tüm boru, fitting, vana gibi cihazların
aşağıda belirtilen durumlara uygun olarak hesaba katılması önemlidir.
(a) Drenaj hattı basınç kaybı hidrolik hesaba katılmaz.
¹ NFPA13-Tablo 22.4.4.7

89
 (b) Akış yönünün değişmediği noktalarda bulunan te hidrolik hesaba katılmaz. Ancak su akışı
te içinden 90 derece yön değiştirerek oluyorsa, te içinde meydana gelecek kayıp hesaba
katılmalıdır.
(c) Redüksiyon dirseklerde en küçük çapa göre eşdeğer boru uzunluğu değeri kullanılmalıdır.
(d) Dişli bağlantılarda standart dirsek eşdeğer boru uzunluğu değeri kullanılmalıdır. Flanşlı,
kaynaklı veya diğer bağlantı tiplerinde uzun dirsek eşdeğer boru uzunluğu değeri
kullanılmalıdır.
(e) Sprinklerin bağlı olduğu fitting hidrolik hesaba katılmaz. Örneğin; sprinkler branşmana
bağlı bulunan dişli te üzerine doğrudan monte ediliyorsa ve te ile sprinkler arasında nipel
bulunmuyorsa, toplam eşdeğer uzunluğuna katılmaz.
(f) Dağıtım borusu uzantısı üstündeki te branşman borusuna eklenmelidir. Dağıtım borusu
uzatma borusu altında bulunan te, dağıtım borusu uzantısına eklenmelidir. Branşman
dağıtım borusu ile ana dağıtım borusu birleşim noktasındaki cross veya te ise branşman
dağıtım borusuna eklenerek, hesap yapılmalıdır.

Tablo 7.4.3.8 Çelik Boru Eşdeğer Boru Uzunluğu Tablosu¹

Fitting ve Vanaların Eşdeğer Boru Uzunlukları (m)
Fitting ve Vanalar
25 32 40 50 65 80 100 150 200 250

90° Standart dişli dirsek 0.77 1.00 1.2 1.5 1.9 2.4 3.0 4.3 5.7 7.4

90° Kaynaklı dirsek (r/d =1,5) 0.36 0.49 0.56 0.69 0.88 1.1 1.4 2.0 2.6 3.4

45° Dirsek 0.40 0.55 0.66 0.76 1.0 1.3 1.6 2.3 3.1 3.9

Te (Akışta 90° dönüş) 1.5 2.1 2.4 2.9 3.8 4.8 6.1 8.6 11.0 14.0

Sürgülü vana — — — 0.38 0.51 0.63 0.81 1.1 1.5 2.0

Alarm veya çek vana (swing tip) — — — 2.4 3.2 3.9 5.1 7.2 9.4 12.0

Alarm veya çek vana (mantar tip) — — — 12.0 19.0 19.7 25.0 35.0 47.0 62.0

Kelebek vana — — — 2.2 2.9 3.6 4.6 6.4 8.6 9.9

Glob vana — — — 16 21 26 34 48 64 84

Not:
Bu tablodaki değerler, Hazen-Williams C katsayısı 120 olan borularla kullanılmalıdır.
Diğer C katsayıları için aşağıda verilen çarpan faktörleri kullanılmalıdır:

C Katsayısı Çarpan Faktörü

C Katsayısı değeri 100 120 130 140 150
Çarpan faktörü 0.713 1 1.16 1.33 1.51

7.4.3.9 Bir Metre Borudaki Sürtünme Kaybının (Ps) Hesaplanması

Birinci sprinklerden akan sprinkler su debisi kullanılarak, Denklem 4’e göre 1 m borudaki sürtünme
kaybı (Ps) belirlenir. Çelik boru et kalınlıkları ve iç çapları Tablo 7.4.3.9’da verilmiştir.

7.4.3.10 Hidrolik Düğüm Noktaları Arasındaki Toplam Basınç Kaybının (Pf) hesaplanması
Başlangıç noktası ile sonraki hidrolik düğüm noktası arasındaki toplam eşdeğer boru uzunluğu ile bu
değer çarpılarak, sürtünmeye bağlı toplam basınç kaybı (Pf) hesaplanır.

¹ EN12845-Tablo 23

90
 Tablo 7.4.3.9 Çelik Boru İç Çapları Tablosu¹

Boru Orta Seri Boru Ağır Seri Boru

Dış Çap
Anma Çapı İç Çap Et Kalınlığı İç Çap Et Kalınlığı
(mm)
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
25 33.7 27.2 3.2 25.70 4.0
32 42.4 35.9 3.2 34.40 4.0
40 48.3 41.8 3.2 40.30 4.0
50 60.3 53.0 3.6 51.30 4.5
65 76.1 68.8 3.6 67.10 4.5
80 88.9 80.8 4.0 78.90 5.0
100 114.3 105.3 4.5 103.50 5.4
125 139.7 129.7 5.0 128.90 5.4
150 165.1 155.1 5.0 154.30 5.4

7.4.3.11 Yükseklik Farkına Bağlı Basınç Kayıplarının (Pe) Belirlenmesi

Yükseklik farkına bağlı kayıplar bazen sistemdeki en fazla hidrolik kaybı oluşturur. Bu kayıp, suyun
ağırlığına bağlı olarak su sütununun kullandığı basınç miktarını gösterir. Herhangi iki hidrolik düğüm
noktası arasındaki (m) olarak yükseklik farkı, yerçekimi ivmesine bağlı olarak 0.098 katsayısıyla
çarpılarak, yükseklik farkına bağlı basınç kaybı hesaplanır. Su yukarı yönde hareket halindeyken
basınç kaybı negatiftir ve basınçta kayıp olur, su aşağı yönde hareket halinde olduğunda ise basınç
kaybı pozitiftir ve basınçta kazanım olur.

Pe = Yükseklik farkı (m) x 0.098 bar/m

7.4.3.12 Bir Sonraki Düğüm Noktasındaki Gerekli Basıncın (Pt) Belirlenmesi

(Pt+Pe+Pf) basınç kayıpları toplanarak, bir sonraki düğüm noktasındaki gerekli basınç ihtiyacı
hesaplanır. Bu değer, ikinci noktada bulunan sprinklerden akan su debisini belirlemek üzere kullanılır.

7.4.3.13 Hidrolik Düğüm Noktalarından Beslemeye Kadar Hesapların Tekrarı

Hidrolik hesap yönteminde, en basit yol olarak; tasarım yoğunluğu için gerekli minimum sprinkler
debisi belirlenir. Bu debi ikinci noktaya kadar olan boru, fittings ve diğer kayıp yaratan ekipmanlar
içinden geçirilir. Bu çap ölçüsü tahmini olarak belirlenir. Buna göre, iki nokta arasındaki basınç kaybı
belirlenerek, yükseklik farkı nedeniyle oluşan basınç kaybı eklenir. Operasyon alanındaki debi ve
basınçlar belirlendikten sonra, geriye doğru besleme sistemine (kolon veya yangın pompası) kadar,
yükseklik farkına bağlı statik basınç ile boru ve fittingler için sürtünme kayıpları eklenerek devam edilir.

Sprinkler debisi belirlenirken aşağıdaki adımlar uygulanır:

 1. sprinklerin debisi, Denklem 1’e göre hesaplanır ve minimum basıncı kontrol edilir.
 2. düğüm noktasındaki basınç; birinci sprinklerdeki toplam basınca, 1-2 arası boru
parçasındaki basınç kaybı eklenerek hesaplanır.
 2. sprinkler debisi, 2. düğüm noktasındaki basınç kullanılarak Denklem 2’ye göre
hesaplanır.
 Aynı branşmandaki, üçüncü ve devamındaki sprinklerin debi ve basınçları aynı şekilde
hesaplanır.

¹ TS EN 10255/2007-Çizelge 2

91
Tek branşman borusu bağlanan dağıtım borusundaki basıncı hesaplamak için aşağıdakiler eklenir:
 Branşman dağıtım borusuna en yakın noktadaki sprinklerin toplam basıncı
 Son sprinkler ve branşman dağıtım borusundaki basınç kaybı
 Branşman borusu ile branşman dağıtım borusunu bağlayan yükseltme nipelinin tepe
noktasındaki dirsek veya te basınç kaybı
 Yükseltme nipel uzunluğunun basınç kaybı
 Nipelin altındaki te veya dirseğin basınç kaybı

Hidrolik hesapların tekrarında aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:

(a) Eğer, birinci uzatma nipelinden iki adet branşman besleniyorsa, nipel üzerindeki te, nipel
ve branşman borusu çapları değişir.
(b) Eğer, birden fazla branşman hesaba katılıyorsa ve birbirinin eşdeğer ise, K değeri
hepsinde aynıdır. Tek branşmanda yapılan hesap, diğer branşmanlara eşdeğer K faktörü
hesaplanarak aktarılır. Eşdeğer K faktörü her branşman için hesaplanarak, hesapta
kolaylık sağlanır. K faktörü K = Q / √ P formülü kullanılarak belirlenir. Diğer branşmanlar
aynı şekilde hesaplanır.
Örneğin; 5 noktasındaki A branşmanının K değeri, 6 noktasında da aynıdır. 6
noktasındaki basıncı; 5 -6 düğüm noktaları arasındaki toplam basınç kaybına, 5
noktasındaki basınç eklenerek belirlenir. B branşman borusuna giren debi, K ile 6
noktasındaki basıncın karekökünün çarpımına eşit olacaktır.
(c) Branşman boruları üzerindeki sprinkler sayısının değişiklik gösterdiği durumlarda;
Örneğin; 15 sprinkler, 16 sprinkler, 15 sprinkler vb. 15 sprinkler bulunan branşman için
K faktörü ve 16 sprinkler bulunan branşman için K faktörü hesaplanır. Yukarıdaki örnekte
verilen işlem her sıraya uygun K faktörü için tekrarlanır.
(d) Eğer iki branşman borusu tek bir te’ye bağlı ise, debiler (Qi ve Qi) ve branşman dağıtım
borusu basınçları (Pti ve Ptj ) örnekte verildiği şekilde hesaplanır. Eğer Pti ve Ptj birbirine eşit
değil ise dengeleme yapılmalıdır çünkü aynı noktada iki farklı basınç bulunamaz. Eşitlemek
için düşük olan basınç, büyük olan basınca eşitlenir. Denklem 3 kullanılarak, Qd değeri, Qy +
Py/Pd değerine dengelenir. Belirlenen debi ve akış değerinden K değeri Denklem 2’ye göre
hesaplanarak, diğer branşman için kullanılır. (Örnek için, Bkz. Şekil 7.4.3.13(d))

A: 6 sprinkler bulunan branşman

B: 4 sprinkler bulunan branşman
A’dan gelen akışta, 7 noktasında
Pf= 1.52 bar, Q7a = 480 lt/dk
B’den gelen akışta, 7 noktasında
Pf= 1.27 bar , Q7b = 300 lt/dk

7 noktasında debi; yüksek basınca göre dengelenmelidir.

Qa = (Qd) √ (Py/Pd) + Qy

Q7b= 300 x √ (1.52 / 1.27) = 327 lt/dk

7 noktasında dengelenmiş debi
Q = 328 + 480 = 808 lt/dk

Şekil 7.4.3.13(d) Örnek: Hidrolik Hesaplarda Basınç Dengeleme Hesabı

92
7.4.3.14 Su Hızı Limitleri
Operasyon alanı içindeki sprinklerin tamamının açılması durumundaki su akışında, su hızı aşağıdaki
değerleri aşmamalıdır. Su hızı Hazen Williams formülünün bir fonksiyonudur.
 Herhangi vana veya debi ölçüm cihazında su hızı limiti: 6 m/sn
 Sistemdeki herhangi noktadaki su hızı limiti: 10 m/sn

7.4.4 Hidrolik Hesap Örneği

Madde 7.4.3’te verilen hidrolik hesap adımları uygulama örneği Tablo 7.4.4’te verilmiştir.

Örnek uygulamasında aşağıdaki adımlar izlenmiştir.

1) Öncelikle hidrolik düğüm noktaları belirlenerek numaralandırılır. Boruların çaplarında
değişiklik olan noktalar da hidrolik düğüm noktası olarak tanımlanır. Şekil 7.4.4(a)’te
hidrolik düğüm noktaları verilmiştir.
2) Hesaplamaya en çok su ihtiyacı olan ≠1 nolu sprinklerden başlanır. Sprinkler koruma
alanına göre bir sprinklerden akan minimum su debisi belirlenir. Denklem 1’e göre; Qm
= (d) (A) hesaplanır. Bu debi değeri için, bu sprinklerdeki minimum basınç 0.5 bar’ın
altında olmamalıdır. Bu basınç değeri Denklem 2’ye göre kontrol edilerse; Q = k. √ p
denkleminden P= (Q/K )² ile elde edilen basınç değerinin 0.5 bar’dan büyük olduğu
kontrol edilir. Elde edilen debi Q satırına ve basınç değeri Pt satırına yazılır.
3) Boru ölçüsü sütununa, sırasıyla boru çapı, boru iç çapı ve boru tipine bağlı sürtünme
faktörü (C) yazılır.
4) İki hidrolik nokta arasındaki boru üzerindeki fittings ve cihazların sayı ve tipleri bir sonraki
sütunda belirlenir.
5) Eşdeğer boru uzunluğu sütununda boru uzunluğu L satırına, fittinglerin eşdeğer boru
uzunluğu F satırına, toplam eşdeğer boru uzunluğu T satırına yazılır. T değeri L ve F
değerlerinin toplamını verir.
6) Bir sonraki adımda, Hazen Williams formülüne göre bir metre boru uzunluğundaki bar
cinsinden sürtünme kaybı (Ps) hesaplanır.
7) Basınç özeti sütununda Pt değeri o noktadaki minimum basınç değeridir. Pe değeri
yükseklik farkı nedeniyle oluşan basınç kaybı değerini gösterir. Pe= Yükseklik farkı (m) x
0.098 bar/m olarak belirlenir. Pf değeri toplam eşdeğer boru uzunluğundaki toplam basınç
kaybını gösterir. Pf değeri, toplam eşdeğer boru uzunluğu ile sürtünme kaybının çarpımı
ile belirlenir.
8) Son olarak, P+Pe+Pf toplanarak bir sonraki hesap noktasının basınç değeri belirlenmiş
olur.
9) İlk düğüm noktası için hesap tamamlandıktan sonra 2. düğüm noktası için aynı
hesaplamalar tekrarlanır. İlk sprinklerin debisi belirlenirken yapılan hesaptan farklı olarak 2.
sprinklerin debisi, Q = k.√ p formülünde, 1. düğüm noktasında bulunan P değeri kullanılarak
belirlenir.
10) Her hidrolik düğüm noktasındaki akış, sprinkler akış miktarları toplanarak belirlenir.

93
 Şekil 7.4.4(a) Örnek: Hidrolik Hesap Çizimi (Plan ve Kesit)
Tablo 7.4.4 Örnek: Hidrolik Hesaplama
Eşdeğer Boru Sürtünme Basınç
Adım Sprinkler No Boru Fittings ve
Debi (lt/dk) Uzunluğu Kaybı (Ps) Özeti Açıklamalar
No ve Lokasyon Çapları Vanalar
(m) (bar/m) (bar)
#1 A1-2 q 25 L 4 pt 0.84 Qmin=(d) (A)=6.1x12= 73.2
1 Q 73.2 33.7 F 0 pe 0 P= (73.2/80)² =0.84>0.5bar
C=120 T 4 0.033 pf 0.13
#2 A2-3 q 78.8 32 L 4 pt 0.97 q=80 0.97=78.8
2 Q 152.0 42.4 F 0 pe 0
C=120 T 4 0.025 pf 0.10
#3 A3-4 q 82.8 40 L 4 pt 1.07 q=80 .07=82.8
3 Q 234.8 48.3 F 0 pe 0
C=120 T 4 0.026 pf 0.10
#4 A4-5 q 86.9 40 2T-4.8 L 6.3 pt 1.18 q=80 1.18=86.9
4 Q 321.7 48.3 F 4.8 pe 0.03
C=120 T 11.1 0.047 pf 0.52 pe=0.3x0.098=0.03
A1-5 q 50 L 3 pt 1.73 K=321.7/ 1.73=244.6
5 Q 321.7 60.3 F 0 pe
C=120 T 3 0.015 pf 0.05
B6-7 q 325.4 65 L 3 pt 1.77 q=244.6 1.77=325.4
6 Q 647.1 76.1 F 0 pe
C=120 T 3 0.015 pf 0.05
C7-8 q 330.0 65 L 21 pt 1.82 q=244.6 1.82=330.0
7 Q 977.1 76.1 F 0 pe
C=120 T 21 0.033 pf 0.69
8-9 q 80 D-1.1 L 36 pt 2.51 pe=4.5x0.098=0.44
8 Q 977.1 88.9 AV-3.9 F 5.6 pe 0.44
C=120 YMV-0.63 T 41.6 0.015 pf 0.62
9-10 q 80 D-1.1 L 15 pt 3.58 C=6.53x1.51=9.86
9 Q 977.1 88.9 YMV-0.63 F 9.9 pe
C=150 T-4.8 T 24.9 0.01 pf 0.25
q L pt 3.82
Q 977.1 F pe
T pf

94
 Hidrolik Hesaplar
Firma Adı
Firma Adresi

Kontrol No 001
Tarih 0.01.2008

Tasarım
Tehlike sınıfı Orta Tehlike
Tasarım yoğunluğu 6.1 lt.dk/m²
Operasyon alanı 139 m²
Sprinkler koruma alanı 12 m²
Özel sprinkler -
Hesap yapılan sprinkler sayısı 12
Raf-arası sprinkler ihtiyacı -
Hortum su ihtiyacı 1100 lt/dk
Toplam su ihtiyacı 2077 lt/dk
(Hortum dahil)

Yüklenici Adı
Tasarım Adı
Adres
Yetkili Kuruluş

Şekil 7.4.4(b) Örnek: Hidrolik Hesap Özet Sayfası

Şekil 7.4.4(c) Örnek: Hidrolik Hesap Grafiği

95
 BÖLÜM 8
Ekipmanların Seçimi ve Yerleşimi
8.1 Genel Kurallar

8.1.1 Sprinkler sistemlerinin güvenilirliği ve performansını etkileyen diğer bir faktör, ekipman ve
malzeme seçimidir. Malzeme ve ekipman seçiminde değerlendirilmesi gereken bazı faktörler,
güvenilirlik ve montaj yapılan çevre koşullarına uyum ve maliyettir. Otomatik sprinkler
sistemlerinde, ekipmanların yerleşimi konusunda aşağıda verilen temel prensip ve kurallar
dikkate alınmalıdır.

8.1.2 Su basıncı, 12 bar’ı geçmemelidir. Pompalı sistemlerdeki basınç, kapalı vana durumundan
kaynaklanan debi ve basınçta artış olacağı düşünülerek dikkate alınmalıdır. Su basıncının 12
bar’dan yüksek olduğu durumlarda, vanalar basınç sınıfına uygun seçim yapılmalıdır. Yüksek
statik basınçların bulunmasının muhtemel olduğu yerlerde, özellikle yüksek binalarda, bütün
vanaların sistem basıncına uygunluğunun sağlanmasına özen gösterilmelidir.¹

8.1.3 Su kaynakları ve sprinkler kontrol vana setleri arasındaki bağlantılar aşağıdakileri sağlayacak
şekilde düzenlenmelidir.²
(a) Bir su beslemesinde yapılan bakım, diğer herhangi bir kaynak veya su beslemenin
çalışmasına zarar vermeden yapılabilmelidir.
(b) Bir su beslemesinde meydana gelen herhangi bir problem, diğer hiç bir kaynak veya su
beslemesinin çalışmasına zarar vermemelidir.
(c) Pislik tutucular, pompa setleri, tek yönlü vanalar ve debi ölçerler gibi ana bileşenlerin
bakımlarının yapılması sağlanır.

8.1.4 Her sprinkler tesisatı, EN 12259-2 veya EN 12259-3’e uygun bir alarm vana setine sahip
olmalıdır.³

8.1.5 Yangın tesisatlarında, su akışını kesebilen vanalar, bölgesel kontrol vanaları ve su kaynağı ile
sprinkler tesisatı arasındaki besleme hatlarında bulunan tüm kontrol vanalarının devamlı açık
kalmasını sağlayacak önlemler alınmalıdır. Vanalar, konum göstergeli ve izlenebilir olmalıdır. 4
(a) Çok zonlu sistemlerde ve yüksek binalarda sprinkler sistemini oluşturan tüm vanalarda
elektriksel izleme sağlanmalıdır.
(b) Elektriksel izlemenin yapılmadığı durumlarda, vanalar doğru konumda kilitlenerek veya
etrafı çit ile çevrili kapalı bölmeler içindeki vanalar açık pozisyonda mühürlenerek ve
haftada bir kez denetlenmelidir.
(c) Vanalar göz seviyesinin üzerinde bir noktaya yerleştiriliyorsa, altındaki kattan bakıldığında
konum göstergesi görülebilir olmalıdır.

8.1.6 Sprinkler alarm vanaları bina içinde düzenlenen ring halindeki ana besleme hattından
besleniyorsa, ana besleme ringi bölgesel kontrol vanaları ile bölgelere ayrılmalıdır. Ringin her
bölümünden en fazla 4 adet alarm vanasına besleme yapılmasına izin verilir.5

8.1.7 Sprinkler sistemi ana besleme borusu birden fazla yangın zonuna hitap ediyorsa; her bir zon
veya kolon hattına akış anahtarı, test drenaj vanası ve izlenebilir kesme vanasından meydana
gelen kat vana grubu konulmalıdır.6

¹ EN12845-Madde 8.2 4
EN12845-Madde 15.2, Ek D
² EN12845-Madde 9.7 5
EN12845-Madde 15.3
³ EN12845-Madde 15.1 6
EN12845-Ek D

96
8.1.8 Pompalar gibi su besleme donanımları, binalarda veya tehlikeli işlemlerin yapıldığı veya
patlama tehlikelerinin olduğu bina ve müştemilatında bulunmamalıdır. Su beslemeleri,
durdurma vanaları, kontrol vana setleri herhangi bir yangın anında güvenli şekilde
ulaşılabilecek biçimde monte edilmiş olmalıdır. Su beslemelerinin ve kontrol vana setlerinin
bütün bileşenleri yetkilendirilmemiş şahıslar tarafından kullanılmasına karşı güven altına
alınacak ve donmaya karşı uygun koruma sağlanacak şekilde montajları yapılmalıdır.¹

8.1.9 Su beslemelerinde en az uygun bir akış ve basınç ölçme düzeneği kalıcı bir şekilde monte
edilmeli ve bu düzenek her bir su beslemesini kontrol edebilmelidir.²

8.1.10 Pozitif basınç yüküyle açık tanklardan beslenen pompalarda, tank dışında su alma borusuna
bir pislik tutucu monte edilmelidir. Ayrıca tank ve pislik tutucu arasına bir durdurma vanası
monte edilmelidir. Izgaralar, borunun anma alanının asgari 1,5 katı olan bir kesit alanına sahip
olmalı ve çapı 5 mm’den büyük olan cisimlerin geçmesine izin vermemelidir.³

8.1.11 Birden fazla pompanın verildiği durumda, bir pompa bakım için çıkarıldığında, her bir
pompanın çalışmaya devam etmesini sağlamak için durdurma vanalarına takılması şartıyla
emme boruları birbirine bağlanabilir.4

8.1.12 25 mm hortum sistemlerinde basıncın 7 bar’ı geçmesi durumunda basınç düşürücüler

kullanılmalıdır. 50 mm hortum sistemlerinde basıncın 9 bar’ı geçmesi durumunda basınç
düşürücü kullanılmalıdır.5

8.1.13 Binada otomatik sprinkler sistemi bulunuyorsa, sprinklerin açılması durumunda yangın alarm
sisteminin otomatik algılama yapması sağlanmalıdır. Bu amaçla her bir zon hattına su akış
anahtarları tesis edilecek ve bu akış anahtarlarının kontak çıkışları yangın alarm sistemine
giriş olarak bağlanmalıdır.6

8.1.14 Bir bina ya da yapıda, sprinkler sistemi kurulduğu takdirde sprinkler alarm istasyonları ve akış
anahtarları yangın alarm sistemine bağlanmalıdır. Sprinkler sisteminden gelen alarm uyarıları
ya ayrı bir bölgesel izleme panelinde ya da yangın kontrol panelinde ayrı bölgesel alarm
göstergeleri oluşturularak izlenecektir. Hat kesme vanalarının izleme anahtarları ve sprinkler
sistemine ilişkin diğer arıza kontakları da aynı şekilde yangın alarm sistemi tarafından sürekli
olarak denetlenecektir.7

8.1.15 Kuru borulu sistemlerde, sprinklerin açılışı ile su boşaltılması için geçen sürenin 60 saniyeden
az olduğunu göstermek için yapılan deneyler, uzaktaki deney vanası kullanılarak yapılmalıdır.8

8.1.16 Hidrolik bakımdan en uzaktaki bağlanan ve tek bir sprinklerden boşalmaya eşit bir akışı
aktaran boru sistemini içeren deney tesisi sağlanmalıdır.9

8.1.17 Kuru ve ön etkili tesisatlar, görünür ve sesli uyarı için bir düşük hava/gaz basınç alarmıyla
donatılmalıdır.10

¹ EN12845-Madde 8.4 6
Yönetmelik Madde 75
² EN12845-Madde 8.5.2 7
Yönetmelik Madde 78
³ EN12845-Madde 9.3.6 8
EN12845/Madde 11.2.2
4
EN12845-Madde 10.6.2.2 9
EN12845/Madde 15.2.2
5
Yönetmelik Madde 94 10
EN12845/Madde 16.2.3

97
8.1.18 Sprinkler tesisatları basınç ve debinin ölçülmesi için daimi cihazla birlikte verilmelidir. Deney
suyunun atılması için uygun bir tesisat sağlanmalıdır.¹

8.1.19 Su beslemelerinde en az uygun bir akış ve basınç ölçme düzeneği kalıcı bir şekilde monte
edilmeli ve bu düzenek her bir su beslemesini kontrol edebilmelidir. Deney tertibatı yeterli
kapasitede olmalı ve tedarikçinin talimatlarına uygun olarak monte edilmelidir.Tertibatlar
donmaya maruz kalmayan bir alanda monte edilmelidir.²

8.1.20 Pompalar, basınç tankları ve cazibeli tanklar gibi su besleme donanımları, binalarda veya tehlikeli
işlemlerin yapıldığı veya patlama tehlikelerinin olduğu bina ve müştemilatında bulunmamalıdır. Su
beslemeleri, durdurma vanaları, kontrol vana setleri herhangi bir yangın anında güvenli şekilde
ulaşılabilecek biçimde monte edilmiş olmalıdır. Su beslemelerinin ve kontrol vana setlerinin bütün
bileşenleri yetkilendirilmemiş şahıslar tarafından kullanılmasına karşı güven altına alınacak ve
donmaya karşı uygun koruma sağlanacak şekilde montajları yapılmalıdır.³

8.2 Bölgesel Kontrol Vanaları

8.2.1 Sadece besleme borusu ayrılmış bir bölümün suyunun diğerlerinden bağımsız olarak
kesilmesini sağlamak üzere, su besleme hattı üzerine konulmuş olan kesme vanaları,
bölgesel kontrol vanaları olarak tanımlanır.

8.2.2 Yangın sistemlerinde kullanılan vanaların konumunun görülebilir ve izlenebilir olması gereklidir.

8.2.3 Bina içi borulamada; bölgesel kontrol vanası olarak izleme anahtarı ile birlikte yükselen milli
vana veya izleme anahtarlı kelebek vana kullanılır.

8.2.4 Yeraltı ana yangın besleme hatlarında, bölgesel kontrol vanası olarak genellikle boyunlu vana
ve açma kapama için kolaylıkla vana konumunun da izlenebildiği post indikatör kullanılır.
Boyunlu vana yeraltı borulamada vana kutusu içine yerleştirilerek de kullanılabilir. Vana
¹ EN12845/Madde 8.5
² EN12845/Madde 8.5.2
³ EN12845/Madde 8.4

98
 kutusu veya pit içinde kullanılması durumunda yükselen milli vana da yeraltı borulamada
kullanılabilecek bir seçenektir.

8.2.5 Tasarım İçin Gerekli Bilgiler

(a) Sprinkler sistemi veya diğer sulu söndürme sistemi su beslemeleri ana yangın hattından
alınıyorsa, alınan hat üzerinde bölgesel kontrol vanaları kullanılmalıdır.
(b) Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve bakım işlemlerinin yapılmasını
kolaylaştıracak uygun noktalarda ve yerlerde yeraltı ve/veya yerüstü hat kesme vanaları
temin ve tesis edilmelidir.
(c) Yeraltı borulamada boyunlu veya yükselen milli vana kullanımına aşağıdaki şartların
sağlanması halinde izin verilir:
 Yeraltında boyunlu vana ile birlikte post indikatör kullanılması durumunda vana kutusu
kullanılmaz. Boyunlu vananın açma kapama fonksiyonu için T anahtar kullanımına,
sadece yetkili kişilerce kullanımını sağlayacak düzenlemelerin yapılması durumunda
izin verilir. T anahtar kullanılması durumunda, boyunlu vana vana kutusu içine
alınmalıdır .
 Yeraltında kullanılan vanalar yükselen milli vana tipte seçilirse, vana kutusu içine
alınmalıdır. Yükselen milli vanalar tercihen dış saha şartlarına uygun izleme anahtarı ile
izlenmeli veya açık pozisyonda kilitlenmelidir. Yükselen milli vananın mili aynı zamanda
konum göstergesi görevini görür.

Post İndikatörlü Boyunlu Vana Boyunlu Vana Kutusu

Şekil 8.2 Ana Yangın Besleme Hattı

8.3 Kesme ve Kontrol Vanaları

8.3.1 Kontrol vanası; ana besleme hatları üzerinde yer alan ve sprinkler tesisatına su akışını kontrol
etmek üzere su besleme borusu üzerinde kullanılan vanalar kontrol vanası olarak tanımlanır.
Kesme vanası; değişik amaçlarla (bakım, onarım vb.) sistemin geçici olarak kapatılmasını

99
 sağlamak üzere suyu kesen (pompa çıkışı, kat kesme vanaları) kapatma vanaları kesme vanası
olarak adlandırılır. Kat kontrol vana grubu; belli bir yatay dağılım (örneğin kat) bölgesinin
suyunu kesmek, hattı boşaltabilmek ve o bölgeden bağımsız alarm bilgisini test edebilmek için
oluşturulan vana grubudur.

8.3.2 Kesme veya kontrol amaçlı olarak kelebek vana veya yükselen milli vana kullanılır. Kelebek
vanalar dişli kutulu volanlı tiptedir. Kelebek vanaların izleme anahtarı vana içindedir ve üzerinde
açık kapalı konum göstergesi bulunur. Kelebek vanalarda flanşlı, yivli veya flanş arası bağlantı
seçenekleri mevcuttur. Yükselen milli vanalar; tam açık konumunda düzgün akışı bozmayan
açık konumu milin yukarı aşağı hareketi ile gözle izlenebilen, izleme anahtarı takılarak elektriksel
izleme yapılabilen sürgülü vana tipidir. Yükselen milli vanalar genellikle flanşlı bağlantıya uygundur.

8.3.3 Tasarım Bilgileri

(a) Her alarm vanasının altına kesme vanası yerleştirilmelidir.
(b) Pozitif basınç altındaki sistemlerde, her pompa emiş hattında kesme vanası kullanılmalı
ve emiş hattındaki tüm vanalar yükselen milli vana olmalıdır. Kelebek vana klapesi vana
gövdesindeki geçiş alanını azaltır ve yükselen milli vana ile kıyaslandığında daha fazla
hidrolik kayıp yaratır. Klape türbülansa sebep olur bu nedenle pompa emiş hatlarında
kelebek vana kullanılmamalıdır.
(c) Pompa emiş hatlarının birbirine bağlanması durumunda su deposu çıkışlarında kontrol
vanası kullanılmalıdır.
(d) Her pompa basma hattına bakım onarım amaçlı olarak kesme vanası yerleştirilmelidir.
(e) Elektriksel izleme gerekli olan yerlerde yükselen milli vana, izleme anahtarı ile birlikte
kullanılmalıdır.

Yükselen Milli Vana İzleme Anahtarlı Kelebek Vana

Şekil 8.3 (a) Islak Borulu Sprinkler Sistemi Kat Vana Şekil 8.3 (b) Birleşik Sistem Kat Vana Grubu
Grubu

100
 (f) Her kat girişindeki kat kontrol vana gurubunda kesme vanası kullanılmalıdır. Kesme
vanası olarak, izleme anahtarı ile birlikte yükselen milli vana veya izlenebilir kelebek
vana tipleri kullanılır. Genellikle kat girişlerinde daha kompakt ve az yer kaplaması
nedeniyle, yükselen milli vana yerine izleme anahtarlı kelebek vana tercih edilir.
Not:
NFPA13’e göre; itfaiye bağlantı vanaları ile sprinkler sisteminin aynı kolondan beslendiği birleşik
tesisatlarda, sprinkler sistemi bağlantılarında kesme vanasından sonra çek valf kullanımı zorunludur.¹

8.4 Alarm Vanaları

8.4.1 Islak Alarm Vanası

8.4.1.1 Islak borulu sprinkler sistemlerinde bir veya daha fazla sayıda açılan sprinklerden su akışı ile
elektriksel ve mekanik alarmları aktive etmek üzere kullanılan çek vanadır.

8.4.1.2 Çalışma Prensibi

Sprinkler tesisatındaki su basıncı besleme su basıncına eşit veya daha fazla olduğu sürece
alarm vanası kapalı konumdadır. Bir veya daha fazla sayıda sprinklerin açılmasıyla, alarm vanası
klapesi açılır, sisteme ve geciktirme hücresine su akışı başlar. Geciktirme hücresi tamamıyla su ile
dolduğunda su basıncı ile presostat ve su alarm gongu aktive olur. Yangının kontrol altına alınmasını
takiben, sprinkler açılan bölgenin ıslak alarm vana istasyonundaki kesme vanası kapatılarak bölgeye
su akışı durdurulabilir. Islak alarm vanası üzerinde aşağıdaki yardımcı ekipmanlar bulunur:

(a) Geciktirme Hücresi

Su giriş basıncındaki düzensizlik ve dalgalanmalar nedeniyle oluşabilecek hatalı alarmları
engellemek için ıslak alarm vanası ile birlikte kullanılan cihazdır:

(b) Su Alarm Gongu

Alarm vanasından su geçişi ile tetiklenen suyun akış gücü ile çalışan alarm zilidir.
Çoğunlukla bina dışına monte edilerek sprinkler sisteminin alarm durumunda olduğunu
iletmek için kullanılır.

(c) Presostat
Önceden ayarlı basınç değeri veya ayarlanabilen basınç değerinde elektriksel olarak
kontakt sağlamak için alarm vanasına bağlanan elemandır. Presostat, her zonda su akış
alarmı almak için kullanılır.

(d) Basınç Göstergeleri

Islak alarm vanası giriş ve çıkışındaki basıncı göstermek için kullanılır.

(e) Ana Drenaj Vanası

Sprinkler zonundaki su boşaltılmak isteniyorsa, kesme vanası kapatıldıktan sonra alarm
vanası üzerindeki ana drenaj vanasından boşaltılabilir.

8.4.1.3 Tasarım Bilgileri

(a) Her bir ıslak borulu sprinkler zonunda bir adet ıslak alarm vanası kullanılmalıdır.

¹ NFPA13/2007- Madde 8.17.5.2

101
 (b) Her alarm vanasının altına kesme vanası yerleştirilmelidir.
(c) Sprinkler alarm vanaları bina içinde düzenlenen ring halindeki ana besleme hattından
besleniyorsa, ana besleme ringi bölgesel kontrol vanaları ile bölgelere ayrılmalıdır. Ringin
her bölümünden en fazla 4 adet alarm vanasına besleme yapılmasına izin verilir.¹
(d) Alarm vanası çapı hidrolik hesapla belirlenen yangın zonu tesisat kolonunun çapına göre
seçilmelidir.

8.4.2 Kuru Alarm Vanası

8.4.2.1 Kuru borulu sprinkler sisteminde basınçlı hava ile suyu birbirinden ayıran ve kontrolü sağlayan
vanadır.

8.4.2.2 Çalışma Prensibi

Kuru alarm vanası kuru borulu sprinkler sistemlerinde kullanılır. Kuru borulu sprinkler sistemleri, kuru
alarm vanasının üst kısmının basınçlı hava veya inert gaz ile sürekli olarak basınç altında tutulduğu
ve kuru alarm vanasının alt kısmının su ile basınç altında tutulduğu sistemlerdir. Kuru alarm vanası
sonrasındaki sprinkler boru tesisatında tutulan basınçlı hava kuru alarm vanasını kapalı tutmak için
mekanik güç oluşturur. Otomatik sprinkler veya test drenaj vanasının açılmasıyla, hava basıncı hava/
su basıncı dengeleme noktası veya oranının altına düşer. Kuru alarm vanasını kapalı tutan dengeleme
basıncında klape açılır ve sprinkler tesisatına su akışı başlar. Vananın açılmasıyla presostat ve su alarm
gongu aktive olur. Mekanik ve elektriksel alarmlar devreye girer. Kuru alarm vanası açıldıktan sonra
üretici kurma talimatına göre sıfırlanması gereklidir. Kuru alarm vanası üzerinde aşağıdaki yardımcı
ekipmanlar bulunur:

(a) Su Alarm Gongu

Alarm vanasından su geçişi ile tetiklenen suyun akış gücü ile çalışan alarm zilidir.
Çoğunlukla bina dışına monte edilerek sprinkler sisteminin alarm durumunda olduğunu
iletmek için kullanılır.

(b) Presostat
Önceden ayarlı basınç değeri veya ayarlanabilen basınç değerinde elektriksel olarak
kontakt sağlayarak zonda su akış alarmı almak için kullanılır.

(c) Basınç Göstergeleri

Alarm vanası giriş ve çıkışındaki basıncı göstermek için kullanılır.

(d) Ana Drenaj Vanası

Sprinkler zonundaki su boşaltılmak isteniyorsa, kesme vanası kapatıldıktan sonra alarm
vanası üzerindeki ana drenaj vanasından boşaltılabilir.

(e) Hava Basınç Ayar Düzeneği

Kuru alarm vanası ile birlikte kullanılan hava basınç ayar düzeneği ile hava beslemesinin
basıncı düzenlenerek sistem için gerekli basınca getirilir. Hava basınç ayar düzeneğinin
iki tipi bulunmaktadır. Hava beslemesi, sprinkler tesisatında gerekli basınç ihtiyacının
üzerinde olan tesis içi sabit basınçlı hava hattından sağlanıyorsa basınç düşürücü tipte
sahada ayarlanabilir tip basınç regülatörü ihtiva eden tipte hava basınç ayar düzeneği

¹ TS EN12845-Madde 15.3

102
 kullanılmalıdır. Hava beslemesi küçük veya tanksız bir kompresör vasıtasıyla yapılıyorsa,
sistem basınçlarını uygun aralıkta sağlamak üzere kompresör kontrol tipi hava basınç
ayar düzeneği kullanılmalıdır. Kompresör tipi hava basınç ayar düzeneği, sistemde hava
kaçakları olması durumunda üzerindeki basınç anahtarı vasıtasıyla kompresörü devreye
sokup, istenen basınca ulaşıldığında devre dışı bırakma özelliğindedir.

(f) Hızlandırıcı
Basınçlı hava hattındaki hızlı basınç farklarını izleyerek, tesisattaki basınçlı havayı
boşaltarak kuru alarm vanasının daha hızlı açılmasını sağlar. Özellikle büyük sistemlerde
kuru alarm vanasının hızlı çalışmasını sağlayan bir aksesuardır. Kuru borulu sistemlerde
suyun en uzak noktadaki sprinklere en fazla 60 saniye içinde ulaşması gereklidir.

(g) Hava Presostatı

Hava beslemesi basınç durumunu izlemek amacıyla kullanılmalıdır.

8.4.2.3 Tasarım Bilgileri

(a) Her kuru borulu sistem zonunda, kuru alarm vanası kullanılmalıdır.
(b) Kuru alarm vanası ve besleme hattı donma riski olmayan ısıtılmış mahallere yerleştirilmelidir.
(c) Klapeyi kapalı tutacak gücü sağlayan hava basıncı, sistem su basıncına göre üretici
kataloglarında belirtilir. Yaklaşık olarak hava basıncının su basıncına oranı 1/3 alınabilir.
Kesin değerler için üretici kataloglarına bakılmalıdır.
(d) Kuru alarm vanasına hava beslemesi yapılan kaynak sürekli olmalıdır. Hava beslemesi,
sistemin dolumunu 30 dakika içinde sağlayacak kapasitede olmalıdır.

8.4.3 Ön Tepkili Alarm Vanası

8.4.3.1 Ön tepkili sprinkler sisteminde basınçlı hava ile suyu birbirinden ayıran ve kontrolü sağlayan vana
veya vanalar grubudur. Ön tepkili alarm vanası sprinkler su tesisatına su girişini kontrol altında tutar.

8.4.3.2 Ön tepkili alarm vanaları çalışma prensiplerine göre üç tipi bulunur:

(a) Kilitlemesiz Ön Tepkili Alarm Vanası

Kilitlemesiz ön tepkili alarm vanası, algılama cihazının aktive olmasıyla veya sprinklerin
açılmasıyla boru tesisatına su girişine izin verir ve açık olan sprinklerden su boşalır.
Kilitlemesiz ön tepkili alarm vanasında iki tip aktivasyon seçeneği bulunur:

 Pnömatik Aktivasyon
Korunan mahalde basıncı süpervize edilen bir pilot hat devresi bulunur ve pilot hat
üzerinde bulunan bir sprinkler veya sistem tesisatı üzerindeki bir sprinkler açıldığında
vana diyaframındaki su boşalır ve vana açılır. Sadece pilot sprinkler açılırsa ve
sistemdeki sprinkler açılmasa bile, su tesisatı doldurur ve alarmlar çalışır. Sadece
sistem üzerindeki sprinkler açılırsa veya sprinkler hasar görürse, su sisteme dolar ve
açık olan sprinklerden boşalır ve alarmlar çalışır.

 Pnömatik/Elektrikli Aktivasyon
Bu sistemde hem pnömatik basınçlı sprinkler tesisatı, hem de elektriksel aktivasyon
elemanları (solenoid vana, söndürme paneli ve dedektörler) bulunur. Bu sistemde

103
 ön tepkili alarm vanası, tesisattaki hava basıncının düşmesi veya elektrikli algılama
sisteminin devreye girmesi olaylarının herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda açılır.
Sadece elektrikli algılama sistemi devreye girdiğinde ve sprinkler açılmadığı halde su
tesisatı doldurur ve alarmlar çalışır. Sadece sistem üzerindeki sprinkler açılırsa veya
sprinkler hasar görürse, elektrikli algılama sistemi devreye girmemiş olsa bile sisteme
su dolar ve açık olan sprinklerden boşalır ve alarmlar çalışır.

(b) Tek Kilitlemeli Ön Tepkili Alarm Vanası

Tek kilitlemeli ön tepkili alarm vanası dedektörlerin aktive olmasıyla sprinkler boru tesisatına
su girişine izin verir ve açık olan sprinklerden su boşalır. Sprinklerin yanlışlıkla açılması veya
boruda kaçak olması durumunda izleme basınç anahtarından arıza alarmı alınır ancak baskın
vana açılmaz. Tek kilitlemeli ön tepkili alarm vanasında iki tip aktivasyon seçeneği bulunur:

 Pnömatik Aktivasyon
Korunan mahalde basıncı süpervize edilen bir pilot hat devresi bulunur ve pilot hat
üzerinde bulunan bir sprinkler açıldığında vana diyaframındaki su boşalır ve vana
açılır. Sprinkler tesisatında sadece izleme amaçlı pnömatik basınç sağlanır ve düşük
basınç alarm anahtarı ile kaçaklar izlenir. Pilot hatta bulunan sprinkler açıldığında
ve sistemdeki sprinkler açılmadan, sprinkler tesisatı su ile dolar ve alarmlar çalışır.
Sadece sistemdeki sprinkler veya boru sisteminde hasar olduğunda vana açılmaz,
düşük hava basınç alarm anahtarı devreye girer ancak hatta su girişi olmaz.

 Elektriksel Aktivasyon
Ön tepkili alarm vanası ile birlikte solenoid vana, söndürme paneli ve algılama
sistemi kullanılır. Algılama Sistemi devreye girdiğinde solenoid vananın açılmasıyla,
vana diyaframındaki su boşalır ve vana açılır. Sprinkler tesisatında sadece izleme
amaçlı pnomatik basınç sağlanır ve düşük basınç alarm anahtarı ile kaçaklar izlenir.
Algılama sistemi ile elektriksel boşaltım mekanizması açıldığında, sistemdeki sprinkler
açılmadan, sprinkler tesisatı su ile dolar ve alarmlar çalışır. Sadece sistemdeki
sprinkler veya boru sisteminde hasar olduğunda vana açılmaz, düşük hava basınç
alarm anahtarı devreye girer ancak hatta su girişi olmaz.

(c) Çift Kilitlemeli Ön Tepkili Alarm Vanası:

Çift kilitlemeli ön tepkili alarm vanasının açılması için solenoid vana ve kuru pilot aktivatör
ile gerçekleşir. Çift kilitlemeli vananın açılması için iki bağımsız olayın gerçekleşmesi
gerekir. Bir veya daha fazla sayıdaki sprinklerin açılmasıyla tesisattaki hava basıncının
düşmesi ve algılama sisteminin devreye girmesiyle solenoid vananın açılması gereklidir.
Çift kilitlemeli ön tepkili alarm vanası sadece hem kuru pilot aktivatör, hem de solenoid
vana açıldığında aktive olur. Aktivasyon yöntemi mahalde kullanılması uygun görülen
algılama sistemi seçeneğine göre belirlenir.

 Pnömatik/Elektrik Aktivasyon:
Bu sistemde hem pnomatik basınçlı sprinkler tesisatı, hem de elektriksel aktivasyon
elemanları (solenoid vana, söndürme paneli ve dedektörler) bulunur. Bu sistemde
ön tepkili alarm vanası, tesisattaki hava basıncının düşmesi ve algılama sisteminin
devreye girmesi olaylarının her ikisinin de gerçekleşmesi durumunda açılır. Sadece
tesisattaki hava basıncının düşmesi durumunda, ikinci olay gerçekleşene kadar vana

104
 aktive olmaz. Bu sayede sprinkler veya borulamadaki yanlışlıkla hasar oluşması gibi
durumlarda hatta su girişi olmaz. İlave olarak algılama sisteminden sinyal alındığında,
hava basıncında düşüş yoksa yine vana aktive olmaz. Her iki olayın tek başına
gerçekleşmesi durumunda kullanıcı sadece uyarı alarmlarını alır.

 Elektrik/Elektrik Aktivasyon:
Elektrik aktivasyon mekanizmasında iki ayrı elektriksel algılama cihazı kullanılır.
Mahalde dedektörler ve sprinkler tesisatında düşük hava basınç anahtarı kullanılır.
Algılama cihazları çapraz zonlu söndürme kontrol paneline bağlanır. Bu sistemde ön
tepkili alarm vanası, tesisattaki düşük hava basınç anahtarı ve algılama cihazlarının
devreye girmesi olaylarının her ikisinin de gerçekleşmesi durumunda açılır. Sadece
tesisattaki hava basıncının düşmesi durumunda, ikinci olay gerçekleşene kadar vana
aktive olmaz. Bu sayede sprinkler veya borulamadaki yanlışlıkla hasar oluşması gibi
durumlarda hatta su girişi olmaz. İlave olarak algılama sisteminden sinyal alındığında,
hava basıncında düşüş yoksa yine vana aktive olmaz. Her iki olayın tek başına
gerçekleşmesi durumunda kullanıcı sadece uyarı alarmlarını alır.

 Pnömatik/Pnömatik Aktivasyon:
Bu aktivasyon sistemi için korunan mahale sprinkler tesisatı dışında bir de pilot
sprinkler hattı yapılır. Pilot sprinkler tesisatı, uygun vana trimleri sağlanarak, ıslak veya
kuru pilot hat olarak düzenlenir. Ön tepkili alarm vanası hem pilot hattaki sprinkler hem
de sistemdeki sprinkler açıldığında aktive olur. Sadece bir hattaki sprinkler açıldığında
vana açılmaz ve tesisata su girişi olmaz. Her iki olayın tek başına gerçekleşmesi
durumunda düşük basınç izleme alarmı alınır. İki ayrı olayda da pnömatik aktivasyon
sistemi kullanıldığından, söndürme paneli kullanımına gerek yoktur.

8.5 Alarm Cihazları

8.5.1 Su Alarm Gongu

8.5.1.1 Alarm vanasından su geçişi ile tetiklenen suyun akış gücü ile çalışan alarm zilidir. Çoğunlukla bina
dışına monte edilerek, sprinkler sisteminin alarm durumunda olduğunu iletmek için kullanılır.

8.5.1.2 Tasarım Bilgileri

(a) Su alarm gongu merkez hattı alarm vanasına bağlantı noktasından 6 m’den fazla
olmayan yükseklikte ve çanı dış duvarın dışında kalacak şekilde yerleştirilmelidir.
Temizleme için kolayca ulaşılabilir olması nedeniyle pislik tutucu su motor gongu ile alarm
vanası bağlantısı arasına monte edilmelidir.
(b) Su motoru bağlantı boruları, 20 mm çaplı galvanizli çelik olmalıdır. Alarm vanası ve su
motoru arasındaki borunun eş değer uzunluğu her yön değişimi için 2 m eş değer uzunluk
alınarak hesaplanmalı ve toplam eşdeğer boru uzunluğu 25 m’den fazla olmamalıdır.
(c) Su alarm gongunun su çıkışı herhangi bir su akışı olduğunda görülebilmesi mümkün
kılınacak şekilde düzenlenmelidir.

8.5.2 Su Akış Anahtarı

8.5.2.1 Tek sprinklerin çalışması durumundaki su akışı ile alarm için kontakt alınan bir cihazdır.

105
8.5.2.2 Islak borulu sistemlerde tek sprinklerin açılması durumundaki su akışı ile yangın alarm bilgisi
alınarak, hangi bölgede yangın olduğunun tespit edilmesiyle müdahale olanağı sağlanır.

8.5.2.3 Tasarım Bilgileri

(a) Su akış alarm anahtarları sadece sulu tesisatlarda kullanılmalıdır.
(b) Sprinkler sayısı 20’den fazla olan sprinkler tesisatında, bölgesel su akış alarm anahtarı
kullanılmalıdır.
(c) Dikey ve yatay olarak monte edilebilir. Yatayda monte edilirken borunun üstüne monte
edilmelidir.
(d) Su akış anahtarının yerleşiminde, tesisatta bulunan fittinglere, drenaj ve vanalara
mesafesi üreticinin belirlediği değerlere uygun olmalıdır.

8.5.3 Presostat

8.5.3.1 Önceden ayarlı basınç değeri veya ayarlanabilen basınç değerinde elektriksel olarak kontakt
sağlayan cihazdır.

8.5.3.2 Islak veya kuru borulu sistemlerde su akış alarmı almak için kullanılır. Presostat düşük basınç
alarmı için de kullanılabilir. Tesisat veya alarm vanasına bağlanır.

8.6 Basınç Göstergeleri

8.6.1 Tesisatta bağlı olduğu noktadaki basıncı göstermek için kullanılır.

8.6.2 Basınç göstergeleri aşağıda verilen özellikte olmalıdır:

(a) 10 bar’dan az veya 10 bar’a eşit bir en büyük skala değeri için 0,2 bar.
(b) 10 bar’dan büyük en büyük skala değeri için 0,5 bar.
(c) En büyük skala değeri en büyük basıncın %150’si seviyelerinde olmalıdır.
(d) Tesisata su veya hava beslemesi kesilmeksizin, her basınç göstergesinin çıkarılmasını
mümkün kılan araçlar sağlanmalıdır.

8.6.3 Aşağıdaki yerlerin her birine bir basınç göstergesi monte edilmelidir:
(a) Her alarm vana setinin giriş ve çıkışında
(b) Kuru ve ön tepkili alarm vanalarının hava beslemesi girişinde
(c) Her pompa giriş ve çıkışında
(d) Her basınç düşürücünün giriş ve çıkışında

106
8.7 Test ve Drenaj Vanası

8.7.1 Test Drenaj Vanası

Sprinkler sistemlerindeki periyodik testlerin yapılabilmesi amacıyla kullanılan, içindeki orifis
sayesinde sadece bir sprinklerden geçen akışa eşit akış oluşturarak, bir sprinkler su akışı
durumunda hatlardaki alarm cihazlarının kontol amaçlı testlerinin yapılmasını sağlayan ve
aynı zamanda konumu değiştirilerek drenaj vanası olarak borulamadaki suyun boşaltılmasını
sağlayan vanadır. Kapalı gidere bağlanması durumunda akışın olup olmadığının
gözlenebilmesi için üzerinde gözetleme camı bulunur.

8.7.2 Çalışma Prensibi

(a) Islak Borulu Sistemlerde;

En küçük orifise sahip bir adet sprinklerden geçecek su debisine eşit veya daha az
debide su akışı sağlayarak, bu akış değerinde alarm cihazlarının çalıştığını test etmek
için kullanılır. Kuru borulu ve ön tepkili sistemlerde; sprinklerin açıldıktan sonra suyun
boşalması için geçen sürenin istenen limitlere uygun olduğunu belirlemek için yapılan
testlerde kullanılır.

(b) Ön Tepkili Sistemlerde,

Hava basıncını kontrol eden alarmları izleme testlerinde ve sprinkler açıldıktan sonra
suyun boşalması için geçen sürenin istenen limitlere uygun olduğunu belirlemek için
yapılan testlerde kullanılır.

8.7.3 Tasarım Bilgileri

(a) Test ve drenaj vanası orifis çapı, her zonda kullanılan en küçük orifise sahip sprinklerin
orifisine eşit olmalıdır.¹
Tablo 8.7.3(a) Test Drenaj Vanası Orifis Çapları
Sprinkler K Faktörü Metrik (U.S) 60 (4.2) 80 (5.6) 115 (8) 160 (11.2) ≥14 (200)

Test Drenaj Vanası Orifis Çapı (inç) 7/16" ½” 17/32” 5/8” ¾”

(b) Test ve drenaj vanası bağlantı çapı; bağlı olduğu kolon veya hat çapına göre belirlenmeli
ve 25 mm’den az olmamalıdır.²

Tablo 8.7.3(b) Boru Çapına Göre Test ve Drenaj Vanası Bağlantı Çapları
Kolon veya Hat çapı Test ve Drenaj Vanası Çapı

50 mm’ye kadar ≥ 25 mm

50 mm < Dk < 100 mm ≥ 32 mm

Dk ≥ 100 mm 50 mm

(c) Kat kontrol vana grubunda yer alan test ve drenaj vanaları ortak bir drenaj hattına
bağlanıyorsa, ortak drenaj hattının çapı, sistemde kullanılan en büyük çaptaki test drenaj
vanasının bir üst çapı seçilmelidir.³
(d) Islak borulu sistemlerde, test ve drenaj vanası her su akış alarm anahtarından sonra
herhangi bir noktaya yerleştirilebilir.4
¹ TSEN12845/D.3.5 ³ NFPA13 2007/Madde 8.16.2.4.7
4
² NFPA13 2007/Madde 8.16.2.4.3,Madde 8.17.4.2 NFPA13 2007/Madde 8.17.4.2.4

107
 (e) Kuru borulu ve ön tepkili sistemlerde, test ve drenaj vanası tesisatın en üst mahalinde ve
en uzak noktadaki sprinkler borusunun en uç noktasına yerleştirilmelidir.¹
(f) Basınç düşürücü kullanılan sistemlerde, test ve drenaj için istenen tüm gereklilikleri
sağlamak üzere ½” relief vana ile kompakt halde bulunan tipte test ve drenaj vanaları
kullanılır. Tüm drenaj hatlarının bağlandığı drenaj hattı en az basınç düşürücü vananın
geçireceği maksimum sistem su ihtiyacının ihtiyacı olan çapta boyutlandırılmalıdır.²
(g) Baskın sistemlerde, test vanası kullanılmaz.³
(h) Akış dışarı doğru, maksimum akışı kaldırabilecek bir drenaj hattına veya su hasarı
oluşturmayacak başka bir yere doğru olmalıdır.4

Relief Vanalı Test ve Drenaj

Vanası Şekil 8. 7 Kuru Borulu Sistemde
Test ve Drenaj Vanası Yerleşimi
8.8 Çek Vanalar

8.8.1 Çek vanalar suyun tek yönde akışını sağlayan cihazlardır.

8.8.2 Çalışma Prensibi

Çalparalı tip çek vanalar su akışı ile açılır. Akış olmadığı zaman hattaki geri basınç veya çekvalfin
mekanizmasının ağırlığı ile kapanır. Flanşarası çekvalfler su akışı ile açılır. Akış olmadığı durumda, su
darbesi ters akışı meydana gelmeden yay mekanizması ile otomatik olarak kapanır. Flanşarası çekvalf
kullanımı pompa çalışma ve durma gibi durumlarda su darbelerini önler. Boru sisteminde, sıkıştırılamaz
sıvının boru tesisatından geçerken belli basınç ve hızda aniden durması su darbesi, gürültü ve vibrasyon
gibi tahrip edici kuvvetlere sebep olur. Su darbesi meydana geldiğinde, oluşan dalga boru sisteminde
geriye doğru daha büyük bir çap veya ana hat gibi rahatlatıcı bir noktaya kadar ilerler. Şok dalgası bu
noktada ileri geri hareket ederek, hasar verici enerji bazen boruda kırılmaya sebep olurken, sistem içinde
sönümlenir. Flanşarası çekvalfler az yer kaplaması ve dikey montaj olanağı ile çalpara çekvalflere göre
avantaj sağlar. Genellikle pompa çıkışında ve su darbesi olabilecek yerlerde kullanılır. Diğer yerlerde
çalparalı tip çek vana kullanılabilir.

¹ NFPA13 2007/Madde 8.17.4.3, 8.17.4.4 ³ NFPA13 2007/Madde 8.17.4.5

² NFPA13 2007/Madde 8.16.2.4.5 4
NFPA13 2007/Madde 8.17.4.5

108
8.8.3 Tasarım Bilgileri
(a) Her yangın pompası çıkışında çek vana kullanılmalıdır.¹
(b) Birden fazla su kaynağının kullanıldığı sistemlerde (örn. yangın pompası, yükseltilmiş
depo), her bağlantıda çek vana kullanılmalıdır.²
(c) İtfaiye bağlantı ağzı hattında çek vana kullanılmalıdır.³
(d) Çek vana dikey veya yatay montaj için onaylı oldukları konuma göre, dikey hatlarda su
akışı yukarı yönde olacak şekilde monte edilmelidir.
(e) Çek vanalar yeraltı borulamada kullanılıyorsa bakımı için erişim tedbirleri alınmalıdır.4
(Örneğin su geçirmez, donmaya dirençli beton pitler içinde)
(f) Su darbesi çek vanaların kelebek vanaların gövdelerine direkt monte edilmesi sakıncalıdır.
Kelebek vananın klapesinin açılıp kapanması için uygun mesafelere monte edilmelidir.

Çalparalı Çek Vana Flanş Arası Çek Vana

8.9 Relief Vanalar

8.9.1 Relief vanalar; sistemdeki basıncın belli bir limit değerin üzerine çıktığında, açılarak fazla
basıncın dışarı atılması ile sistemi rahatlatmak için kullanılır. Sistem basıncı vananın ayarlı
olduğu limit değere düştüğünde vana tekrar kapanır.

8.9.2 Debi değişikliklerinden bağımsız olarak sistemde sabit basınç sağlar. Pilot kontrollü relief
vanaların set değeri çıkışındaki geri basınçtan etkilenmez. Pilot kontrol mekanizması sistemi
debisi azaldığında, sistem basıncını sabit tutmak için hızlı açılır. Sistem basıncı vananın ayarlı
olduğu değere düştüğünde kapanır.

8.9.3 Çalışma Prensibi

Pompa çalıştığında, relief vana pompa çıkışında pozitif basınç sağlamak için fazla debiyi
boşaltarak ayarlar. Sistem ihtiyacı yavaşladığında veya bittiğinde relief vana açılarak,
pompanın hatlarda darbeye sebep olmadan durmasını sağlamak için tüm pompa çıkışını
boşaltım hattına aktarır.

8.9.4 Tasarım Bilgileri

(a) Pompaların sıfır debideki basıncı ile statik emiş basıncı toplamı sistem elemanlarının
maksimum çalışma basıncının (maks.12 bar) üzerine çıkması durumunda, sistem
elemanlarını yüksek basınca karşı korumak için relief vana kullanılır. Çoğu durumda,
borulardaki basınç kayıpları düşük tutularak boru çaplarının belirlendiği ve pompa
karakteristik eğrisinin sistem tasarımına uygun olarak seçildiği iyi uygulanmış
tasarımlarda, sıfır debide yüksek basınç problemine neden olan bir durumla
karşılaşılmaz.
¹ TSEN12845/Madde 10.5 ³ Yönetmelik Madde 97
4
² Bkz. TSEN12845/Madde 9.7 NFPA13-2007/A.8.16.1.1.3.4

109
 (b) Yapıda oluşacak yangın esnasında pompa anma debilerinden daha az su sarfiyatı olur
ise muhtemel basınç yükselmelerini dengelemek için sistem elemanlarını yüksek basınca
karşı korumak için pompa kolektörü üzerinde kullanılmalıdır.

Tablo 8.9.4(d) NFPA 20’ye Göre Pompa Kapasitesi İçin Gerekli Minimum Relief Vana Çapları
Maksimum Pompa
150-250 300 400-500 750 1000 1250-1500 2000-2500 3000-3500 4000-5000
Anma Debisi (GPM)
Vana Çapı (inç) 2” 2 ½” 3” 4” 4” 6” 8” 8” 8”
Relief Vana Boşaltım
2 ½” 4” 5” 6” 8” 8” 10” 12” 14”
Hattı Çapı (inç)

(c) Dizel pompaların sürücüsü yüksek hızda kapatma özelliği bulunan tipte ise dizel
pompaların çıkışında relief vana kullanımına gerek yoktur. Ancak dizel sürücünün yüksek
hızda kapatma özelliği standartlara göre zorunlu değildir. Dizel pompa sürücüsünde bu
özellik bulunmuyorsa, pompa istasyonunda relief vana sağlanmalıdır.
(d) Relief vana çapı ve boşaltım hattı çapı pompa kapasitesine göre belirlenmelidir.
(e) Relief vanadan akan su görülebilmelidir. Su akışının görülemediği bağlantılarda, bu
amaçla relief vana çıkışında kapalı gözetleme camlı boşaltım konisi kullanılır.
(f) Yeraltı drenaj hatlarına bağlantılarda su taşma durumu dikkate alınmalıdır. Relief
boşaltma hattı, su deposuna geri gönderiliyorsa, relief vananın çıkışındaki geri basınç
limitleri dikkate alınmalıdır. Relief vana boşaltım hattı su deposunun minimum su seviyesi
altından yapılıyorsa, hava problemi oluşmaz. Eğer su deposunun üzerinden yapılıyorsa,
boşaltım hatttının normal su seviyesinin altına uzatılmasıyla hava yapma problemi
azaltılır.
(g) Relief vana giriş ve çıkışında kesme vanası kullanılmaz.

Relief Vana
Şekil 8.9 Pompa İstasyonu Relief Vana Yerleşimi

8.10 Basınç Düşürücü Vanalar

8.10.1 Basınç düşürücü vana; yüksek giriş su basıncını, hem statik (akış olmayan durum) hem de
çalışma (akış durumu) durumunda daha düşük çıkış basıncına düşürmek için kullanılır.

110
8.10.2 Islak borulu sprinkler sistemlerinde kullanılan basınç düşürücü vanalar pilot mekanizmalı
olmalıdır. Kuru borulu ve ön tepkili sprinkler sistemlerinde pilot mekanizmalı vana kullanılmaz.
Bu vanaların doğru çalışması için hidrolik devresinin suyla dolu olması gereklidir. Basınç
düşürücü vanalar yüksek giriş basınçlarını, giriş debi ve basıncındaki değişikliklerden
bağımsız olarak sabit çıkış basıncına düşürür. İstenen ayar basıncını sağlamak için pilot
mekanizması vananın üzerindeki akıştaki basınç dalgalanmalarına karşı hassastır.

8.10.3 Yangın korunum sistemlerinde basınç düşürücü vana kullanımından mümkün olduğunca
kaçınılmalı veya basınç düşürücü vana ihtiyacı azaltılmaya çalışılmalıdır. Yangın pompalarının
doğru seçimi sıklıkla yüksek basınç problemini ortadan kaldırarak basınç düşürücü vana
kullanımını ortadan kaldırır veya basınç düşürücü vana sayısının azaltılmasını sağlar.
(a) Yangın dolabı ve itfaiye bağlantı vanalarını besleyen sabit boru sistemlerinde maksimum
basıncı istenen sınır değerler içinde tutmak için kullanılır.
(b) Yüksek binalarda maksimum statik basıncın sprinkler sistemi ekipmanının limit değerleri
içinde kalmasını sağlamak için kullanılır. Sprinkler sistemlerinin, maksimum çalışma
basıncı 12 bar olan ekipmanların kullanıldığı ve sistem su basıncının 12 bar’ın üzerinde
olduğu sistem bölümlerinde basınç düşürücü vana kullanılmalıdır.
(c) Yüksek binalarda birleşik sistem kolonlarında (yangın dolabı/sprinkler/itfaiye vanaları)
kullanılır. Birleşik sistemlerde hortum bağlantılarında maksimum basıncı istenen sınır
değerler içinde tutmak ve maksimum statik basıncı sprinkler sistemi ekipmanının limit
değerleri içinde kalmasını sağlamak için kullanılır.

8.10.4 Tasarım Bilgileri

Basınç düşürücü vana kullanımı kaçınılmazsa vana çapının doğru tespit edilmesine dikkat edilmelidir.
(a) Akış durumunda; basınç düşürücü vana, yangın söndürme sistemi için gerekli olan debi
ve basıncı sağlamak için mevcut giriş basıncını kullanabilmelidir.
(b) Statik durumda; basınç düşürücü vana çıkışındaki statik basıncın sistem elemanlarının
maksimum çalışma basıncının üzerine çıkmasını önlemelidir.
(c) Pilot mekanizmalı basınç düşürücü vanalar sistemin ihtiyacı olan minimum ve maksimum
debileri geçirebilmeli ve yüksek statik çıkış basıncını önlemelidir. Vana maksimum debi
aralığının %20 ve %80’i içinde çalışacak şekilde boyutlandırılmalıdır. Bir sistemde geniş bir
debi aralığı söz konusu ise, iki veya daha fazla sayıda vananın paralel bağlantısı gerekli
olabilir. Sistemde yüksek bir basınç düşümü isteniyorsa iki veya daha fazla sayıda vananın
seri bağlantısı gerekli olabilecektir. Vana üreticilerinin tablolarında yüksek ve düşük debiye
göre boyutlandırma ve debiye bağlı maksimum basınç düşümü grafikleri kullanılarak
boyutlandırma yapılmalıdır. Doğru boyutlandırma için aşağıdaki durumlar değerlendirilmelidir:
 Maksimum Mevcut Statik Giriş Basıncı: Su beslemesi ve vananın bulunduğu
yüksekliğin bir fonksiyonudur.
 Maksimum İzin Verilen Statik Çıkış Basıncı: Sistem elemanlarının basınç sınıfı ve
zorunlu standartların bir fonksiyonudur. Maksimum statik basınç 12 bar olarak alınır.
 Minimum Mevcut Giriş Çalışma Basıncı: Su beslemesinin minimum statik basıncı,
vananın bulunduğu yükseklik, sistemdeki maksimum akış durumundaki kayıpların bir
fonksiyonudur.
 Minimum İstenen Çıkış Çalışma Basıncı: Sistem için gerekli su debisi ve sistemin
hidrolik hesaplarının bir fonksiyonudur.
 Vanadan Geçmesi İstenen Debi Aralığı
(d) Basınç düşürücünün giriş ve çıkışında basınç göstergesi bulunmalıdır.

111
 (e) Basınç düşürücü vananın giriş tarafında izlenebilir vana bulunmalıdır.
(f) Basınç düşürücünün çıkışında 12 bar’a set edilmiş ve çapı 13 mm (1/2”)’den az olmayan
relief vana ve drenaj hattı sağlanmalıdır. Genellikle basınç düşürücü vanalardan sonra
relief, basınç göstergesi, test ve drenaj için tüm gereklilikleri sağlamak üzere ½” relief vana
ile kompakt halde bulunan tipte test ve drenaj vanaları kullanılır. Basınç düşürücüden sonra
relief vana ve drenaj kullanılmasının sebebi, basınç düşürücüde meydana gelebilecek
kaçak veya arıza durumunda sistemdeki yüksek basıncın dışarı atılmasıdır. Relief vanadaki
akış halinde aynı zamanda su akış alarmı devreye girer ve tepkili personel basınç düşürücü
problemi konusunda uyarılmış olur. Relief vana çıkışındaki drenajlar basınç düşürücü vana
testleri sırasındaki suyun boşaltılmasını sağlar. Test ve drenaj vanasının çapı en az basınç
düşürücü vana çapının yarısı kadar olmalı ancak 1 ½”’den daha az olmamalıdır.
(g) Hattaki yabancı partiküllerden dolayı uygun çalışma sağlanamama riskine karşı basınç
düşürücü vanaların yatay montajı tavsiye edilir.
(h) Birleşik sistemlerde drenaj hattı kolon çapı en az 3” olmalıdır.
(i) Yay mekanizmalı tip basınç düşürücü vana tipleri birleşik sistemler ve çok zonlu
sistemlerde tavsiye edilmez

Basınç Düşürücü Vana Relief Vanalı ve Basınç Göstergeli Test ve Drenaj Vanası

Şekil 8.10 Tipik Basınç Düşürücü Vana Hattı

112
8.11 Yıkama Bağlantıları

8.11.1 Boru tesisatının işletmeye alınmadan önce yıkanmasına ek olarak, suyun mevcut olduğunu
kontrol etmek, basınç ve debi deneylerini yapmak için kullanılan bağlantılardır.

8.11.2 Tasarım Bilgileri

(a) Tüm sprinkler sistemlerinde, üzerinde sabit boşaltma vanası bulunan veya bulunmayan
yıkama bağlantıları düzenlenmelidir.
(b) Branşman borularının bağlandığı ana dağıtım borularının tamamının uçlarında sökülebilir
bağlantılar veya boşaltma vanaları bulunmalıdır.¹
(c) Yıkama bağlantıları, dağıtım boruları ile aynı anma boyutunda olmalı ve pirinç bir tapa
veya kapakla monte edilmelidir.²
(d) Tamamen suyla dolu boru sistemleri, sıcaklık artışına bağlı olarak basıncın artmasıyla hasar
görebilir. Havanın tamamen boşaltılması söz konusu olduğunda (örneğin, ızgara borulama
sistemlerinde) tesisata bir basınç tahliye vanasının takılmasına dikkat edilmelidir.³

Branşman Dağıtım Boru Ucunun

Nipel ve Kapakla Kapatılması

Yıkama Bağlantısında Boşaltma Vanası Basınç Tahliye Vanası

Şekil 8.11 Izgara Borulama Sisteminde Yıkama Bağlantısı Yerleşimi

¹ TSEN12845 /Madde 15.6 ³ TSEN12845 /Madde 15.6

² TSEN12845 /Madde 15.6

113
 (e) Grid tesisat yapılması durumunda basınç artışlarını absorbe edecek havalık
bulunmuyorsa, boyutu en az 6 mm olacak şekilde relief vana kullanılmalıdır. Relief vana
basıncı 12 bar veya sistem maksimum basıncının 0.7 bar fazlası olan basınç değerinden
hangisi daha büyükse o değere set edilmelidir.¹
(f) Grid boru sistemleri, branşman borularında yıkama yapılacak şekilde düzenlenmelidir.²

8.12 Drenaj Bağlantıları

8.12.1 Drenaj Vanası

Sistem borulaması içindeki suyun drenajı amacıyla kullanılan ve sistemin en düşük kotuna
bağlanan küresel veya şiber vanadır.

8.12.2 Tasarım Bilgileri

(a) Tüm sprinkler tesisatı; bakım durumunda drenajı sağlanacak şekilde düzenlenmelidir.
Tüm boru ve tesisat elemanlarının, ana kolon üzerindeki drenajdan boşaltmaya uygun
olarak düzenlenmesine dikkat edilmelidir. Boru sisteminde 2 mm/m’den az olmayan eğim
bulunmalıdır. Kuru ve ön tepkili sistemlerde branşman boruları 4 mm/m, soğuk odalarda
ana hatlar ve branşman boruları 4 mm/m’den az olmayan eğimli olmalıdır.³
(b) Gerekli görülen yerlerde, sprinkler tesisatını uygun şekilde boşaltılmasını sağlamak üzere
drenaj hattında gerekli tedbirler alınmalıdır. 6 katı geçen binalarda drenaj hattının en üst
noktasına havalık koyulması uygundur. Drenaj kolonunun en üst noktasında dirsek ve
yatay çek valf kullanımı da uygun bir seçenektir. En üst noktada çek vana havanın drenaj
hattına girişini sağlayarak kolondaki vakum etkisini engelleyecektir.4
(c) Sistem kolonuna veya ana besleme hatlarına drenaj bağlantıları Tablo 8.12(c)’ye göre
boyutlandırılmalıdır.5 Islak alarm vanası üzerindeki ana boşaltma vanası aynı zamanda
kolon drenaj vanası olarak görev yapar.
8.12(c) Drenaj Bağlantı Çapı
Kolon veya Hat Çapı (Dk) Drenaj Çapı

50 mm’ye kadar ≥ 20 mm

50 mm < Dk <100 mm ≥ 32 mm

Dk ≥ 100 mm 50 mm

(d) Ana kolon üzerindeki drenaj vanasından boşaltma yapılamıyorsa, tek sprinkler için
kullanılan boru uzatma parçaları hariç, boru tesisat yönünde değişiklik veya kot
değişikliği bulunması gibi durumlarda, boru sistemini boşaltmaya imkân vermek için
Tablo 8.12(d)’de verilen çaplara uygun olarak boşaltma vanaları kullanılmalıdır. Vanalar

Tablo 8.12(d) – Minimum Boşaltma Vanası Çapları

Boşaltma Vanası Minimum Boşaltma Vana Çapı

Kapalı dağıtım boruları > 80 40

Kapalı dağıtım boruları ≤ 80 25

Kapalı branşman boruları 25

4
¹ NFPA13/Madde 7.1.2 NFPA13-2007/Madde 8.16.2.4.1
5
² NFPA13/Madde 8.16.3.4 NFPA13-2007/Madde 8.16.2.4.2
³ NFPA13-2007/Madde 8.16.2.3

114
 borunun düşük seviyedeki ucuna monte edilmeli ve çıkışı döşemenin 3 m’den daha
yukarısında olmamalı ve ucunda bir pirinç tapa monte edilmelidir.¹
(e) Bölgesel kontrol vanaları veya kat kontrol vanalarının kullanıldığı yerlerde, her kontrol
edilen bölge için Tablo 8.12(c)’de belirtilen çaplara uygun drenaj vanaları kullanılmalıdır.
Kat kontrol grubunda kullanılan test ve drenaj vanası aynı zamanda bölgesel drenaj
vanası olarak görev yapar.
(f) Kat kontrol vanalarında kullanılan test ve drenaj vanaları ortak bir drenaj hattına
bağlanıyorsa, ortak drenaj hattının çapı, sistemde kullanılan en büyük çaptaki drenaj
hattının bir üst çapı seçilmelidir.²
(g) Drenaj hattı, tüm drenaj bağlantıları ile birlikte basınç düşürücü vana drenajına da hizmet
veriyorsa, drenaj hattı en az basınç düşürücü vananın geçireceği maksimum sistem su
ihtiyacının ihtiyacı gerektirdiği çapta boyutlandırılmalıdır.³

8.13 Yerüstü Hidrantlar

8.13.1 Ana yangın besleme hattından hortum ve diğer yangından korunma cihazlarına su almak
amacıyla ana yangın besleme hattına yapılan bağlantıdır.

8.13.2 Yangın hidrantları yer üstü yangın hidrantı olmalı ve TS2821 Standardına uygun olmalıdır.

8.13.3 Tasarım Bilgileri

(a) Hidrantlar arası uzaklık çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m, orta riskli
bölgelerde 125 m, az riskli bölgelerde 150 m alınmalıdır.
(b) Normal şartlarda hidrantlar korunan binalardan ortalama 5-15 m kadar uzağa
yerleştirilmelidir.
(c) Hidrant sistemine suyu sağlayan boru donanımında ring sistemi mevcut değilse
kullanılabilecek en düşük boru çapı 150 mm olmalıdır.

Doğal zemine
karşı baskı yatağı

Şekil 8.13 Hidrant Yerleşimi

¹ TSEN12845 15.4 ³ NFPA13 2007/Madde 8.16.2.4.5
² NFPA13 2007/Madde 8.16.2.4.7

115
 (d) Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve bakım işlemlerinin yapılmasını
kolaylaştıracak uygun noktalarda ve yerlerde yeraltı ve/veya yerüstü hat kesme vanaları
temin ve tesis edilmelidir.
(e) Hidrant boyları, kullanıllan bölgenin iklim şartlarına bağlı donma derinliği göz önüne
alınarak seçilir.
8.14 Yangın Dolapları

8.14.1 Hortum sistemleri; Hortum makarası, nozul veya lans ve hortum vanasının kombinasyonudur.
Hortum sistemleri, içine yerleştirildiği kapaklı dolap ve dolap içinde konulabilen diğer
ekipmanlarla birlikte yangın dolabı olarak tanımlanır.
8.14.2 Bina içi hortum sistemleri, yangına elle müdahale sağlamak üzere, otomatik söndürme
sistemlerini tamamlayıcı sistemlerdir. Yangının erken bildirildiği durumlarda, daha otomatik
sprinkler sistemi devreye girmeden, yangının ilk evrelerinde bina içindekilerin yangının
başladığı noktada müdahale etmesi için kullanılabileceği gibi, otomatik sprinkler sistemi
tarafından kontrol altına alınan veya söndürülen yangınlarda, soğutma çalışmalarında
kullanılabilir. 50 mm çaplı hortumlar serme ve bağlama konusunda eğitilmiş personel veya
itfaiye görevlileri tarafından kullanılır.

8.14.3 Hortumlar, serme ve bağlama gibi becerilere sahip eğitilmiş personel veya itfaiye görevlisi
olmayan yapılarda, yuvarlak yarı-sert hortumlu yangın dolapları TS EN 671-1’e uygun
olmalıdır. Hortum, yuvarlak yarı-sert TS EN 694 normuna uygun, çapı 25 mm olmalı ve
hortum uzunluğu 30 m’yi aşmamalıdır. Nozul veya lans kapama, püskürtme ve/veya fıskiye
yapabilmelidir. Yetişmiş yangın söndürme görevlisi bulundurmak zorunda olan yapılarda,
kullanılabilecek yassı hortumlu yangın dolapları TS EN 671-2 no’lu standartlara uygun
olmalıdır. Yassı hortum anma çapı 50 mm’yi ve hortum uzunluğu 20 m’yi geçmemelidir. Nozul
veya lans kapama, püskürtme ve/veya fıskiye yapabilmelidir.

8.14.4 Yangın dolaplarının aşağıdaki mahallerde kullanımı zorunludur.¹

(a) Yüksek yapılar
(b) Çarşılar
(c) Toplanma amaçlı binalar
(d) Konaklama ve sağlık amaçlı yapılar
(e) Kapalı kullanım alanı 2000 m²’den büyük olan bütün binalar
(f) 1000 m²’den büyük imalathane ve atölyeler
(g) Araç kapasitesi 20’den fazla olan kapalı tip otoparklarda

8.14.5 Tasarım Bilgileri

(a) Sulu söndürme sistemi olarak sadece yangın dolapları sisteminin bulunduğu yapılarda;
 Su deposu kapasitesi en az 200 lt/dk debiyi 60 dakika süre ile karşılayacak şekilde en
az 12 m³ olacaktır.
 Yangın dolapları sistemlerine suyu sağlayan sabit boru tesisatı çapı 50 mm’den az
olmamak üzere yapılacak hidrolik hesaplara göre belirlenmelidir.
 Yangın dolapları her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde aralarındaki
uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde düzenlenmelidir. Yangın dolapları mümkün
olduğu kadar koridor çıkışı ve merdiven sahanlığı yakınına kolaylıkla görülebilecek
şekilde yerleştirilmelidir.

¹ Yönetmelik Madde 94

116
 (b) Sprinkler sistemi ile korunan ve katlarda itfaiye bağlantı vanası kullanılan binalarda,
yangın dolapları arasındaki uzaklık 45 m’ye kadar çıkarılabilir.
(c) Birleşik veya ayrı yangın dolabı sabit boru tesisatına bağlanan 25 mm hortum
sistemlerinde, basıncın 7 bar’ı geçmesi durumunda basınç düşürücüler kullanılmalıdır.
(d) Birleşik veya ayrı yangın dolabı sabit boru tesisatına bağlanan 50 mm hortum
sistemlerinde basıncın 9 bar’ı geçmesi durumunda basınç düşürücü kullanılmalıdır.
(e) 25 mm hortum sistemlerini bulunduran yangın dolaplarının sprinkler tesisatına bağlandığı
birleşik sistemlerde yangın dolabı bağlantı hatlarının aşağıdaki durumlara uygun
yapılması tavsiye edilir.¹
 25 mm hortum sistemi içeren yangın dolapları sprinkler sistemine bağlantısı 65
mm’den daha küçük çaplı besleme borularına bağlantısı uygun değildir. Ancak
hidrolik hesap ile belirlenmesi durumunda, loop ve grid sistemlerde yangın dolabının
bağlandığı sprinkler tesisatı boru çapı 50 mm olabilmektedir.
 Sprinkler tesisat borusuna tek bir yangın dolabı bağlantısı durumunda, dolap bağlantı
boru uzunluğu 6 m’ye kadar en az 25 mm çapında, 6 m ile 24 m arasında en az 32
mm, 24 m’den fazla ise en az 50 mm olmalıdır.
 Sprinkler tesisat borusuna çok sayıda yangın dolabı bağlanıyorsa, yangın dolabı
bağlantı borularının en az 50 mm olması tavsiye edilir.

8.15 Hortum Vanaları

8.15.1 Islak veya kuru sabit boru sistemi üzerindeki bağlantı ağızlarına takılarak hortum bağlantısının
ve açma kapama kontrolünün kolaylıkla yapılmasına olanak sağlayan vanadır.

8.15.2 Yangın esnasında rezerv su stokunun itfaiye veya eğitilmiş personel tarafından kullanımı için
hortum bağlantısına olanak sağlar. Bu vanaların itfaiyenin kullanımına uygun hortum rakorları
ve kapakları bulunmalıdır.

8.15.3 Tasarım Bilgileri

(a) Yüksek binalar, alışveriş merkezleri, otoparklar ve benzeri yerlerde kullanımı zorunludur.²
(b) Araç kapasitesi 20’den fazla olan kapalı tip otoparklarda itfaiye bağlantı ağızları yapılması
zorunludur.³

Şekil 8.15 Tipik Hortum Vanası Yerleşimi

¹ FM 2-8N/ Madde 4.13-20 ³ Yönetmelik Madde 60

² Yönetmelik Madde 94

117
 (c) Bu bağlantı ağızları yangın merdiveni veya yangın güvenlik hacmi gibi korunmuş
mekanlarda olmalıdır.¹
(d) Bağlantı ağızlarının, sprinkler ve yangın dolapları sistemine de suyu sağlayan birleşik
boru tesisatında bırakılması durumunda, bu bağlantılar ana kolonlar üzerinden doğrudan
yapılmalıdır.²
(e) Sabit boru tesisatı çapı 50 mm’den az olmamak üzere yapılacak hidrolik hesaplara göre
belirlenmelidir.³
(f) Bağlantı ağzı çapı binanın risk durumuna göre ve otoritelerin talepleri doğrultusunda 2”
veya 2 ½” olacak şekilde düzenlenir.

8.16 İtfaiye Bağlantı Ağzı

8.16.1 Yangın esnasında: itfaiyenin dışarıdan içeriye su takviyesi yapabilmesi amacıyla kullanılan
bağlantıdır.

8.16.2 İtfaiye bağlantı ağzı üzerinde yerel itfaiyenin kullanımına uygun hortum rakorları ve kapakları
bulunmalıdır. Estetik nedenlerle kullanım için pirinç, parlatılmış pirinç, krom kaplamalı, nikelajlı
malzeme seçenekleri mevcuttur.

8.16.3 Tasarım Bilgileri

(a) Yüksek yapılarda (yüksekliği 21.50 m’den fazla veya yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla
olan binalar) ve bina oturma alanı 1000 m²’den büyük binalarda veya cephe genişliği 75
m’yi aşan yapılarda, itfaiyenin sisteme dışarıdan su basabilmesi için itfaiye bağlantı ağzı
kullanımı zorunludur. İtfaiye bağlantı ağzı hattı üzerinde çek valf bulunmalı ve çekvalf ile
itfaiye bağlantısı arasındaki borulardaki suyun otomatik olarak boşalmasını sağlamak
için otomatik damlatma vanası kullanılmalıdır. İtfaiye araçlarının bağlantı ağzına ulaşma
mesafesi 18 m’den fazla olamaz.4
(b) İtfaiye bağlantı ağzı hattında kesme vanası bulunmamalıdır.5
(c) İtfaiye bağlantı ağzı yerden mesafesi en az 46 cm ve en fazla 1.2 m olmalıdır.6
(d) İtfaiye bağlantı ağzı hattı en az 4” olmalıdır. Çok sayıda sprinkler sistem kolonunun
bağlantılı olduğu manifoldlarda, tek sistem kolon çapından daha büyük seçilmesine gerek
yoktur. İtfaiye bağlantı ağzının amacı sprinkler sistemi kolonuna basınç takviyesidir. Bu
nedenle itfaiye bağlantı ağzının sistem su ihtiyacına göre boyutlandırılması beklenmez.7

İtfaiye Bağlantı Ağzı A- Islak Borulu Sistem B- Kuru Borulu Sistem C- Islak ve Kuru Borulu Sistem

5
¹ Yönetmelik Madde 94 NFPA13-2007/8.17.2.5.2
6
² Yönetmelik Madde 94 NFPA13-2007/A.8.17.2
7
³ Yönetmelik Madde 94 NFPA13-2007/8.17.2.3
4
Yönetmelik Madde 97

118
 Şekil 8.16 İtfaiye Bağlantı Ağzı Yerleşimi

(e) Çok sayıda sistem kolonunun bulunduğu manifoldlarda, itfaiye su verme bağlantı ağzı su
besleme kontrol vanası ile sistem kontrol vanası arasında bir noktaya bağlantılı olmalıdır.¹
(f) Tek sistem kolonu bulunması durumunda itfaiye bağlantı ağzı; ıslak borulu sistemlerde;
alarm vanasından sonra sistem tarafına, kuru borulu sistemlerde; sistem kontrol vanası
ile kuru alarm vanası arasına yerleştirilir.²

8.17 Debi Ölçer

8.17.1 Üzerinde bulunduğu hattaki suyun debisinin ölçümü için yangın pompası performans
testlerinde kullanılan cihazdır.

8.17.2 Pompa yangın söndürme sistemlerinin en önemli ekipmanlarından biridir. Her pompa
setinin durumu her yıl performans testi ile kontrol edilmelidir. Performans testlerinde debi
okuması için debi ölçer kullanılır. Debi ölçer üzerinden okunan debi değerleri ve pompa
basınç göstergelerinden okunan basınç değerleri saha test eğrisi olarak kaydedilir ve pompa
karakteristik eğrisi veya bir önceki saha test eğrisi ile karşılaştırılır. Eğri kıyaslamasında
görülen pompa performansındaki düşüşler, pompa çarkı veya emiş hattındaki tıkanıklar gibi
pompada meydana gelen problemlerin göstergesi niteliğindedir.

¹ NFPA13-2007/8.17.2.4.3
² NFPA13-2007/8.17.2.4.2

119
8.17.3 Tasarım Bilgileri
(a) Debi ölçerin montajı ile ilgili mesafeler üretici kataloglarından alınmalı ve montajı tedarikçi
talimatlarına uygun olarak yapılmalıdır.
(b) Debi ölçer ve test hattının çapı aşağıdaki tabloda belirtilen değerlerden az olmamalıdır.
Tablodaki değerler toplam boru eşdeğer uzunluğu en fazla 30 m olan borulama için
kullanılabilir.
Tablo 8.17.3(b) NFPA 20’ye Göre Pompa Kapasitesi İçin Gerekli Minimum Debi Ölçer Çapları
150- 250- 500- 1000- 1500- 3500- 4000-
Pompa Anma Debisi (GPM) 25 50 100 1000
200 450 750 1250 3000 5000 5000

Debi Ölçer Minimum Hat Çapı (inç) 1 ¼” 2” 2 ½” 3” 4” 5” 6” 4” 8” 10” 8”

(c) Debi ölçerin ölçüm aralığı, pompanın anma debisinin %175’inde ölçüm yapabilecek
değerlerde olmalıdır.
(d) Test suyunun atılması için uygun bir tesisat sağlanmalıdır. Debi ölçer boşaltım hattı
drenaja veya su deposuna geri gönderilir. Test hattı bağlantısı su deposunun minimum
su seviyesi altından yapılıyorsa, hava problemi oluşmaz. Eğer su deposunun üzerinden
yapılıyorsa, boşaltım hattının normal su seviyesinin altına uzatılmasıyla hava yapma
problemi azaltılır.
(e) Debi ölçer donmaya maruz kalmayan bir alanda monte edilmelidir.

Şekil 8.17 Pompa Test Hattı

8.18 Geri Akış Önleyici Cihazlar

8.18.1 Birden fazla çek vana veya özel ekipman içeren yönlü akış elemanlarına geri akış önleyici denir.

8.18.2 Yangın korunum sistemlerinin şehir şebeke su beslemesine bağlantılı olduğu sistemlerde, su
darbesi, termal genleşme, geri basınç veya ters sifon yoluyla şebekeye su girişini engellemek
için geri akış önleyici cihazlar kullanılır. Geri akış önleyici cihazların basınç düşürücü
özellikte olan tipleri de sıklıkla kullanılmaktadır. Sprinkler sisteminde bekleyen su istenmeyen
konsantrasyonlarda metalik partikül ve yabancı madde oluşturur. Bu nedenle yangın
sistemlerindeki suyun şehir su şebekesine karışmasına karşı ilgili kurumlarca belirlenen
tedbirlerin alınması zorunludur. Türkiye’de yapılan uygulamalarda, sprinkler sistemi ve diğer

120
 yangın söndürme sistemleri için gerekli su basınç ve debi değerleri şehir şebekesi tarafından
karşılanamadığından şebekeye bağlantı yapılmaksızın, yangın pompası ve su deposu
kullanılır.

8.18.3 Tasarım Bilgileri

(a) Sistem için gerekli su basınç ve debisini sağlayabilecek merkezi bir su besleme
şebekesine bağlantı yapılması durumunda, geri akış önleyici cihaz kullanımı
değerlendirilmelidir.
(b) Geri akış önleyici cihazlar donma riski olan mahallerde sprinkler sistemindeki antfriz
uygulamalarda da kullanılmalıdır.

Çift Çek Vana Grubu Geri Akış Önleyici

8.19 Pislik Tutucu

8.19.1 Suyun içindeki belli ölçüdeki katıların uzaklaştırması için tasarlanmış cihazdır.

8.19.2 Pislik tutucular, su besleme boru hatlarında hat üzerinde bulunan pompa kompresör, ölçüm
cihazları ve basınç düşürücü gibi ekipmanların suyun içindeki partiküllerden hasar görme
olasılığını azaltmak için kullanılır. Pislik tutucu bazı sistemlerde (su sisi söndürme sistemleri
vb.) kullanılan nozulların orifislerinin çok küçük olması sebebiyle, orifiste tıkanmaları önlemek
amacıyla kullanılmaktadır.

8.19.3 Kullanımı Zorunlu Yerler ¹:

(a) Pozitif basınç yüküyle açık tanklardan beslenen pompalarda, tank dışında su alma
borusuna bir pislik tutucu monte edilmelidir. Ayrıca tank ve pislik tutucu arasına bir kesme
vanası monte edilmelidir.
(b) Emerek su çekme işleminde kullanılan pompalarda ızgara, pompanın su alma
borusundaki supabının giriş kısmına monte edilmelidir. Pislik tutucu, tank boşaltılmadan
temizlenebilecek şekilde monte edilmelidir.
(c) Pislik tutucular, borunun anma alanının en az 1,5 katı olan bir kesit alanına sahip olmalı
ve çapı 5 mm’den büyük olan cisimlerin geçmesine izin vermemelidir.
(d) Tükenmeyen kaynaklardan çökeltme ve su alma bölmelerine boru ile su alınması
durumunda, bu bölmeleri besleyen boru girişinde, toplam açık alanı borunun kesit
alanının en az beş katı alana sahip bir pislik tutucu bulunmalıdır.²
(e) Pislik tutucunun açıklıkları 25 mm çapındaki cisimlerin geçişini engelleyecek ölçüde
olmalıdır.³

¹ TS EN12845/9.3.6 ¹ EN12845/9.4.5
² TS EN12845/9.4.5

121
8.19.4 Tasarım Bilgileri
(a) Santrifüj pompaların emiş hatları üzerinde yer alan pislik tutucular çıkarılabilir ve
temizlenebilir özellikte olmalıdır. Pislik tutucu pompa emiş flanşına en az 10 boru çapı
mesafede olacak şekilde yerleştirilmelidir. Süzgeci çıkarılabilir olmalı ve deliklerin serbest
alanı emiş bağlantı boru çapının en az 4 katı olmalıdır. Delik ölçüsü 7.9 mm boyutundaki
partiküllerin geçişini engellemelidir.
(b) Dik türbin tip pompalarda metal koni veya basket tipte pislik tutucu pompa emişine
yerleştirilmeli ve deliklerin serbest alanı emiş bağlantı çapının en az 4 katı olmalıdır.
Süzgeç deliklerinin ölçüsü 12.7 mm çapındaki cisimlerin geçişini engellemelidir. Dik türbin
tip pompaların su alma bölmeleri içinde kullanımında su alma bölmesinde kullanılan
ızgaraya ilave olarak pislik tutucu yerleştirilmelidir.

Dik turbin tip yangın pompası

Şekil 8.19 Su Alma Bölmesi İçinde Dik Türbin Tip Pompa Yerleşimi
8.20 Yangın Pompaları

8.20.1 Sulu söndürme sistemlerine basınçlı su sağlayan, anma debi ve anma basınç değeri ile ifade
edilen pompalardır.

8.20.2 Özellikleri
(a) Pompalar, kapalı vana (sıfır debi) basma yüksekliği anma basma yüksekliği değerinin en
fazla %140’ı kadar olmalı ve %150 debideki basma yüksekliği, anma basma yüksekliğinin
%65’inden daha küçük olmamalıdır.
(b) Pompanın çevrilmesi elektrik motorunun yanı sıra içten yanmalı motorlar veya türbinler ile
olabilir.
(c) Yangın pompalarının, otomatik hava boşaltma valfi, sirkülasyon rahatlama valfi gibi
yardımcı elemanları bulunmalıdır.
(d) Her pompanın ayrı bir kumanda panosu olmalıdır. Pano kilitli olmalıdır. Elektrik kumanda
panosu, faz hatası, faz sırası hatası, kumanda fazı hatası bilgi ışıklarıyla donatılmalıdır.
Açma kapama şalterine pano kilidi açılmadan erişilememelidir.
(e) Her pompanın ayrı bir kumanda basınç anahtarı olmalıdır. Basınç anahtarları,
kumanda panosunun içine yerleştirilmiş, su basıncını boru bağlantısıyla hisseden, su
darbelerine karşı korumalı, alt ve üst değerler ayrı ayrı ve bağımsız olarak ayarlanabilir
ve ayarlandıktan sonra kilitlenebilir olmalıdır. Pompa kontrolü basınç kumandalı tam
(otomatik başla-otomatik dur) veya yarı otomatik (otomatik başla-elle dur) olabilir.

122
8.20.3 Tasarım Bilgileri
(a) Yedek diesel pompa kullanılmadığı takdirde yangın pompalarının enerji beslemesi güvenilir
kaynaktan sağlanarak, yapının genel elektrik sisteminden bağımsız beslenecektir.
(b) Pompa odası veya pompa istasyonunda +4 °C üzerinde sıcaklığın sürekli sağlanabilmesi
için uygun gereçler sağlanacaktır.
(c) Pompa istasyonunda, servis, muayene ve ayar gerektiren cihazların çalışma alanı
etrafında acil aydınlatma sağlanacaktır.
(d) Zemin yeterli bir drenaj için eğimli olarak hazırlanarak pompa, sürücü, kontrol panosu gibi
kritik cihazlardan suyun uzaklaştırılması sağlanacaktır.
(e) Bu tür pompalar, istenen basınç değerini karşılamak koşuluyla, anma debi değerlerinin
%130’u kapasitedeki sistem talepleri için kullanılabilir. Sistemde bir pompa kullanılması
halinde aynı kapasitede yedek pompa olmalıdır.
(f) Birden fazla pompa olması halinde toplam kapasitenin en az %50’si yedeklenmek şartıyla
yeterli sayıda yedek pompa kullanılacaktır.
(g) Yangın pompaları, yangından korunma dışında hiç bir amaç için kullanılmayan 60 dakikadan
az olmayan bir yangın direncine sahip bir kompartıman içinde muhafaza edilmelidir.
Bu bölme aşağıdakilerden biri olmalıdır (tercih sırasına göre):
 Ayrı bir bina
 Dışarıdan kolayca erişilebilir, sprinkler sistemi ile korunan binaya bitişik bir bina
 Dışarıdan kolayca erişilebilir, sprinkler sistemi ile korunan bina içerisindeki bölme
(h) Pompa odası aşağıdaki sıcaklıklarda veya bu sıcaklıkların üzerindeki sıcaklıklarda
bulundurulmalıdır:
 Elektrikli motorla çalıştırılan pompalar için 4 °C
 Dizel motorla çalıştırılan pompalar için 10 °C
(i) Dizel motorla çalıştırılan pompalar için, tedarikçinin tavsiyelerine göre pompa bölümlerine
uygun havalandırma sağlanmalıdır.

1. Yerüstü Su Deposu 8. Emiş Basınç Göstergesi

2. Giriş Dirseği ve Kare Çelik Vorteks Plakası (Vorteks 9. Yatay Bölünebilir Gövdeli Pompa
plakası ölçüleri emiş borusu çapının en az iki 10. Otomatik Hava Tahliye Vanası
katı olmalıdır. Vorteks plakasının depo tabanına 11. Basma Basınç Göstergesi
mesafesi emiş boru çapının yarısı kadar ancak 152 12. Inegal Basma T
mm’den az olmamalıdır.) 13. Çek vana
3. Emiş Borusu 14. Relief Vana (gerekli ise)
4. Donma Emniyeti 15. Sistem Besleme Borusu
5. Pompa ve Rijit Emiş Borusu Ayrı Kaideler Üzerinde 16. Otomatik Damlatma Vanası
İse Yapılan Esnek Kaplinli Boru Bağlantısı 17. Akış Testi Hortum Vana Manifoldu
6. Yükselen Milli Vana 18. Boru Sabitleme Elemanları
7. Eksantrik Redüksiyon 19. İzleme Anahtarlı Kelebek Vana veya Yükselen Milli Vana
Şekil 8.20 Tipik Yangın Pompa İstasyonu

123
8.21 Merkezi Bina Yönetim İstasyonları Bağlantıları

8.21.1 Sprinkler izleme sistemlerinin amacı, sistemin ana fonksiyonlarının sürekli kontrolüdür. Bir
başka deyişle bu sistemlerin bozulması yangın durumunda sistemin doğru şekilde otomatik
çalışmasını bozabilir.

8.21.2 İzleme ve alarm cihazlarından sağlanan alarmlar, sprinkler kontrol odası veya pompa
odasında bir yangın alarm paneline monte edilmeli ve alarmın önemine bağlı olarak tesis veya
dışında sürekli kontrol noktasındaki sorumlu personele iletilmelidir.

8.21.3 Sprinkler tesisatından yangın ekibine veya uzaktan kumandalı, insan bulunan merkeze alarm
sinyalinin otomatik olarak iletilmesini sağlayan cihazın bağlantısının sürekliliği ve cihazla
kontrol birimi arasındaki bağlantının sürekliliği sağlanmalıdır.

8.21.4 Su akış sinyali gibi bir yangının göstergesi olabilen sinyaller yangın alarmı (A) olarak
gösterilmelidir. Yangın durumunda sistemin doğru bir şekilde çalışmasını önleyen güç hatası
gibi teknik arızalar, arıza alarmları olarak gösterilmelidir. (B)

8.21.5 Pompa odasının binadan ayrı olduğu yerde, binanın alarm vana setlerinden sprinkler
korumasının sağlanması pratik olmayabilir. Pompa odasındaki sprinkler tesisatının pompanın
çıkışından bir durdurma vanası ve akış anahtarı ile alınması durumunda, akış anahtarından
su akış alarm bilgisi sağlanır.

8.21.6 Elektrikli pompa genel arıza sinyali; 3 fazdan birinde hata durumu ve aşırı yüksek veya düşük
voltaj durumunda alınır.

8.21.7 Aşağıdaki şartların her biri dizel pompa setlerinin bulunduğu yerde ve ayrıca güvenilir bir
yerde belirtilmelidir:
(a) Motorun otomatik olarak çalıştırılmasını engelleyen her bir anahtarın kullanılması
(b) Altı girişimden sonra motorun çalıştırılamaması
(c) Pompanın çalışması
(d) Dizel motorun kontrol mekanizması arızası, uyarı ışıkları uygun şekilde çalışmalıdır.

8.21.8 Donma riski olan mahallerde bulunan ıslak sprinkler sisteminin bazı bölümleri elektrikli izlemeli
ısıtma sistemi ile korunuyorsa arıza durumu izlenmelidir.

8.21.9 Kuru ve ön etkili sistemlerde her tesisat görünür ve sesli uyarı vermesi için bir düşük hava
basınç anahtarı ile donatılmalıdır.¹

8.21.10 Aşağıdaki belirtilen yerlerdeki ekipmanların izleme cihazları bir kontrol ve gösterge paneline
elektrik bağlantılı olmalı, panel tesiste ulaşılabilir bir yere yerleştirilmelidir.
(a) Tesisata su akışını kesebilen tüm vanaların izleme anahtarları ve varsa by-pass
hatlarındaki vanalar
(b) Her kat kontrol veya zondaki su akış alarm anahtarları
(c) Her ana zon alarm vana setindeki basınç anahtarı

¹ TS EN12845/Madde 16.2.3

124
8.21.11 Aşağıda belirtilen genel fonksiyonlar izlenmelidir
(a) Normalde açık olan bütün kontrol vanalarının kısmen kapalı konumu izlenmelidir. Bütün
vanaların kısmen kapalı konumu basınç anahtarı, hidrolik alarm, akış anahtarı gibi
alarmların doğru çalışmasına engel olur.
(b) Su depolama tankları ve makine yakıt tankları dâhil olmak üzere, bütün kritik su seviyeleri
izlenmelidir. Depolanan suyun anma dolum seviyesinin % 10’undan daha az bir depolama
su seviyesine düşmesinden önce veya depolanan yakıtın anma dolum seviyesinin %
25’inden fazla bir yakıt seviyesine düşmesinden önce bir sinyal verilmelidir.
(c) Bütün kuru ve ön tepkili alarm vana setlerine su besleme ve çıkışlar dâhil tüm basınçlar
izlenmelidir. Statik basınç hesaplanan çalışma basıncı seviyesinin % 20’den daha az
olduğunda bir sinyal verilmelidir.
(d) Elektrikli yangın pompaları veya diğer kritik elektrikli cihaza güç beslemesi arızası: Ana
beslemenin herhangi noktasında veya ana beslemede veya kontrol devresinde veya
elektrikli veya dizel pompa kontrol mekanizmalarında veya diğer herhangi kritik kontrol
cihazında bir veya daha fazla faz arızalanmışsa, bir sinyal verilmelidir.
(e) Alarm vanası ve pompa odasının en düşük sıcaklığı: Sıcaklık istenen en düşük seviyenin
altına düştüğünde, bir sinyal verilmelidir.

Tablo 8.21 Merkezi Bina Yönetim İstasyonuna İletim İçin Alarm Tipleri¹
Alarm Alarm Tipi Açıklamalar
Pompa odası su akış alarmı A Madde 8.25.5
Elektrikli yangın pompası
- Pompa devrede B
- Pompa genel arıza B Madde 8.21.6
- Pompa çalıştı A
- Pompa güç kesintisi B
Dizel yangın pompası
- Pompa otomatik modu kapalı B
- Pompa çalışmadı B Madde 8.21.7
- Pompa çalıştı A
- Kontrol paneli arızası B
Isıtıcı kablo devreleri B Madde 8.21.8
Düşük hava basıncı
Madde 8.21.9
Kuru ve ön tepkili sistemler B
Zonlu sistemler
- Kontrol vanası kısmen kapalı B
Madde 8.21.10
- Tesisatta su akışı A
- Zonda su akışı A
Genel izlenen fonksiyonlar
- Kısmen kapalı kesme vanaları B
- Sıvı seviyeleri B
Madde 8.21.11
- Düşük basınç B
- Güç arızası B
- Pompa odasındaki düşük sıcaklık B
¹ TS EN 12845 Tablo I.1

125
 BÖLÜM 9
Boru Askı ve Destek Sistemleri
9.1 Yerüstü Borulama

9.1.1 Sprinkler sistemlerinde, genellikle dikişli veya dikişsiz, siyah veya galvanizli çelik boru
kullanılır. Sprinkler sistemi tipine bağlı olarak, ortam koşulları da dikkate alınarak özel
gereksinimlere uygun boru tipi belirlenir. Kuru veya ön etkili tesisatlar için, galvanizli çelik
boru tercih edilmelidir. Çelik boru özellikleri Tablo 9.1.1’de verilmiştir. Çelik borular bağlantı
esnasında diş açma, yiv açma veya makinada başka bir işlemden geçirildiğinde, en az
standartlarda belirtilen et kalınlığına sahip olmalıdır. Bazı uygulamalarda bakır boru da
kullanılabilmektedir. Ancak bakır boru kullanımı düşük ve orta tehlike sınıfı mahallerin ıslak
borulu sistemleri ile sınırlıdır ve yaygın değildir. Bakır boru kullanılan durumlarda, uygun
kaynak teknikleri ve galvanik korozyonla ilgili kurallara uyulması gereklidir. Sprinkler sistemleri
için onaylı olması halinde özel boru tipleri kullanılabilir. (Örn: CPVC).
Tablo 9.1.1 Çelik Boru Özellikleri
Orta Seri Ağır Seri
Anma Çapı Dış Çap (mm)
Et Kalınlığı (mm) Et Kalınlığı (mm)
25 1 33,7 3,2 4,0
32 1 1/4 42,4 3,2 4,0
40 1 1/2 48,3 3,2 4,0
50 2 60,3 3,6 4,5
65 2 1/2 76,1 3,6 4,5
80 3 88,9 4,0 5,0
100 4 114,3 4,5 5,4
125 5 139,7 5 5,4
150 6 165,1 5 5,4

9.1.2 Kuru, alternatif veya ön etkili tesisatlar için, galvanizli çelik kullanılması tercih edilmelidir.

9.1.3 Suyun akış yönündeki kontrol vanalarından sonraki boru tipi; çelik, bakır (Bkz.9.1.4)
veya sistem kullanım yerinde geçerli olan standartlara uygun olan diğer malzemelerden
olmalıdır. Çelik borulara diş açıldığında, yiv açıldığında veya makinada başka bir işlemden
geçirildiğinde, en az TSE EN 10255’e uygun bir et kalınlığına sahip olmalıdır.

9.1.4 Bakır borular, sadece herhangi çelik borunun çıkışındaki Düşük Tehlike ve Orta Tehlike
Grup 1, 2, 3 olan mahallerde ıslak borulu sprinkler sistemlerinde kullanılabilir. Bakır borular,
standartlara uygun mekanik bağlantılarla veya gümüş kaynağıyla birleştirilmelidir. Bakırdan
çeliğe bağlantılar, paslanmaz çelik somunlar kullanılarak flanşlanmalıdır. Boru, montajın
yapıldığı yerde bükülmemelidir. Galvanik korozyondan kaçınmak için tedbirler alınmalıdır.¹

9.1.5 Borular, onarım ve değiştirme için kolayca erişilmesini mümkün olacak şekilde yerleştirilmelidir.
Borular, beton zemin veya tavan içerisine gömülmemelidir. Mümkün olan her yerde
borunun döşenmesi, muayenesi, onarımı ve değiştirilmesini zorlaştıracak örtülü yerlere
yerleştirilmemelidir.
¹ EN12845/Madde 17.1.2

126
9.1.6 Boru sistemi, boruların mekanik hasara maruz kalmayacağı şekilde yerleştirilmelidir. Boruların
düşük veya ara seviyelerde veya diğer benzer yerlere yerleştirildiği durumlarda, mekanik
hasara karşı önlemler alınmalıdır. Su besleme boru sisteminin sprinkler olmayan bir binadan
geçmesinin kaçınılmaz olduğu durumlarda, sistem zemin seviyesinde yerleştirilmeli ve
mekanik hasara karşı korumak için uygun yangın dayanımı için üzeri kapatılmalıdır.¹

9.2 Yeraltı Borulama

9.2.1 Sprinkler sistemlerini besleyen yeraltı hatlarında, dökme demir, düktil demir, içi çimento ile
sıvanarak astarlanmış, takviyeli cam fiber, yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) boru tiplerinin
kullanılması tavsiye edilir. Borular tedarikçinin tavsiyelerine göre döşenmeli ve korozyona
karşı yeterli dirence sahip olmalıdır.²

9.2.2 Boru tipi ve basınç sınıfı belirlenirken, borunun yangın dayanımı, maksimum sistem çalışma
basıncı, borunun gömüleceği derinlik, toprak durumu, korozyon ve trafik ve araç yükü gibi
diğer dış yüklerin durumu dikkate alınmalıdır. Boru tertibatına, üzerinden geçen araçların
hasar vermesi gibi mekanik hasarları önlemek için gerekli tedbirler alınmalıdır.

9.2.3 Boru tipi en az 10.3 bar sistem çalışma basıncına uygun olmalıdır.³

9.2.4 Boru gömme derinliği, maksimum donma derinliğine bağlı olarak belirlenmelidir. Boru üst kotu
donma çizgisinden en az 0.3 m altında olacak şekilde yerleştirilmelidir.

9.2.5 Donmanın etken olmadığı yerlerde, mekanik hasarı önlemek için gömme derinliği en az 0.8
m olmalıdır. Yolların altından geçen yeraltı boruları en az 0.9 m derinlikte olmalı, demiryolları
altından geçen borular en az 1.2 m derinliğe gömülmelidir. Gömme derinliği boru üst kotundan
ölçülmelidir.4

9.3 Boru Bağlantı Tipleri

Borulama tekniği sprinkler sistemlerinin ayrılmaz unsuru olup, borulama tekniğinin seçimi,
tasarlanan sprinkler sistemine ve boru tipine uygun olmalıdır.

9.3.1 Dişli Bağlantılar

Sprinkler sistemlerinde 50 mm ve daha düşük çaplı boruların bağlantısında genellikle
dişli boru bağlantıları kullanılır. Dişli bağlantı sırasında kullanılan ara bağlantı parçalarının
sızdırmazlığının sağlanmasında, tesisat basınç sınıfına uygun olarak keten teflon veya sıvı
conta kullanılabilir.

9.3.2 Kaynaklı Bağlantılar

Sprinkler tesisatlarında, 50 mm’nin üzerindeki çaplarda genellikle tercih edilen bağlantı tipidir.
Borular, oksijen veya elektrot kaynağı ile birleştirilir. Galvanize çelik boruların kaynağında,
galvanize edilmiş yüzeylerin açılmasına engel olacak yöntemler kullanılır. Tesis içinde
yapılmasının zorunlu olduğu durumlarda gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Kaynakçılar
EN 287-1’e göre sertifikalı olmalıdır.5

4
¹ EN12845/Madde 17.1.6 NFPA13/Madde 10.4
5
² EN12845/Madde 17.1.1 EN12845/Madde 17.1.3
³ NFPA13/Madde 10.1.5

127
9.3.3 Flanşlı Bağlantı
Sprinkler sistemlerinde genellikle hat üzerindeki vana ve ekipmanların montajında kullanılır.
Boru çaplarına uygun flanşlar boru uçlarına kaynatıldıktan sonra flanş contası yerleştirilir ve
cıvata ile birleştirilir. Flanşlar bağlantı yapılacak ekipman veya boru ile uyumlu özelliklerde ve
tesisatın basınç sınıfına uygun olmalıdır.

9.3.4 Yivli Bağlantılar

Yivli boru bağlantıları kaynaklı imalatın yapılmasının mümkün olmadığı yerlerde
kullanılabileceği gibi, diğer bağlantı türlerine göre işçilik süresi daha kısadır. Borulamann
şartlarının zor olduğu alanlarda boru güzergâhında esneklik sağlar. Boru parçalarının
kolaylıkla sökülüp takılmasına olanak sağlayan bağlantı türü olduğundan tesisatta gerekli
görülen noktalarda ve tesisatın depremden korunmasına yönelik uygulamalarda, kısmi olarak
da kullanılmaktadır. Borulara yiv açılarak üzerinde contaları bulunan kaplinler vasıtasıyla
birleştirilir. Borulara yiv açma işlemi, ezme veya kesme metodu ile yapılır. Kesme metodu ile
yiv açma işlemi özel yiv makinesi veya tornada yapılır. Kesme metodu genellikle, orta ve ağır
seri borularda yüksek çaplarda tercih edilir. Borunun et kalınlılığının %50’sinin altında bir metal
parça borudan kesilir. Kesme derinliği; yivli ekipman üreticisi tarafından verilen boru et kalınlığı
değerlerine göre belirlenmelidir. Ezme metodu ile yiv açma işleminde özel yiv açma aletleri
kullanılır. Ezme metodu, çeşitli et kalınlıklarında ve büyük çaplarda uygulanabilmektedir. Ezme
metodunda boru ezilerek, yiv açılır. Yiv ölçüleri, boru ucuna mesafe ve yiv derinliği üretici
tarafından verilen boru et kalınlığı değerlerine göre belirlenmelidir. Yiv üzerine kaplin contası
yerleştirildikten sonra kaplin üzerindeki vidalarla sabitleştirilir. Vidalar sabitleştirilirken uygun
torklarda sıkılmalıdır. Kaplinlerin contalarının tipi ve sıcaklık derecesi, spesifik uygulamalarda
ortam koşullarına uygun olarak seçilmelidir.

Borudan branşman alınan noktalarda, çıkış ağızlı yivli bağlantı elemanları kullanılabilir.
Kullanılan çıkış ağızlı yivli bağlantı elemanının çıkış ağzındaki conta için üretici tarafından
verilen delik ölçüsünde delik açılır. Çıkış ağızlı yivli bağlantı elemanları boru bağlantısı görevi
görmez. Bağlantı elemanın çıkış ağzı tesisatın devamında kullanılacak dişli veya yivli boru
bağlantı türüne uygun olarak seçilmelidir.
 Boru üzerinde kesik veya ezme metodu ile açılan yiv ölçüsü, bağlantı ekipmanları ile
uyumlu olmalıdır.
 Conta içeren yivli bağlantı elemanları, kuru ve ön tepkili sistemlerde kullanıldığında, kuru
borulu sistem için onaylı olmalıdır.
 Boruların yiv açılarak birleştirilmesinde kullanılan yivli bağlantı elemanları ve contaları
yangın kullanımı için onaylı olmalıdır.

9.4* Boru Askı Elemanları

Boru destekleri; borunun hareketine engel olarak boruyu sabitlemek için kullanılır. Boru askı
elemanları; borunun kendi ağırlığı ve diğer yüklerin taşınarak başka taşıyıcılara aktarılması
için kullanılır. Boru askı elemanları, Şekil A.9.4’te verilmiştir. Boru destekleri, doğrudan binaya
veya gerekiyorsa makinalara, depolama raflarına veya diğer yapılara göre tespit edilebilir.
Boru destekleri diğer tesisatları desteklemek için kullanılmamalıdır. Boru destekleri dengeli
yük dağılımını sağlamak için ayarlanabilir olmalıdır. Destekler borunun etrafını tamamen
sarmalı ve boruya veya bağlantılara kaynak yapılmamalıdır. Çapı 50 mm’den büyük borular,
oluklu çelik veya gaz beton levhalarla desteklenmemelidir. Dağıtım boruları ve kolon boruları,

¹ EN12845/Madde 17.1.3

128
 eksensel kuvvetler dikkate alınarak uygun sayıda noktada sabitlenmelidir. Desteklerin hiç bir
bölümü, yanıcı malzemeden yapılmış olmamalı ve çivi kullanılmamalıdır. Bakır borularda,
desteklerin boruyla teması sonucu oluşacak korozyonunu önlemek için, destekler yeterli
elektrik direncine sahip uygun malzeme ile kaplanmalıdır.¹

9.4.1 Branşman Borularında Askı Elemanlarının Yerleşimi

9.4.1.1 Boru askı elemanlarının minimum sayısı: Boru askılarının birbirine olan mesafesi aşağıdaki
durumlar dışında, Tablo 9.4.1.1’de verilen değerleri geçmemelidir.

Tablo 9.4.1.1 Boru Askı Elemanlarının Arasındaki Maksimum Mesafeler (m²)

Boru Anma Çapı (mm)

25 32 40 50 65 80 100 125 150 200

Çelik boru (dişli ince et kalınlıklı hariç) 3.66 3.66 4.57 4.57 4.57 4.57 4.57 4.57 4.57 4.57

Çelik boru, dişli ince et kalınlıklı 3.66 3.66 3.66 3.66 3.66 3.66 - - - -

Bakır boru 2.44 3.05 3.05 3.66 3.66 3.66 4.57 4.57 4.57 4.57

CPVC 1.83 1.98 2.13 2.44 2.74 3.05 - - - -

Polibütilen (IPS) 1.14 1.14 1.4 1.52 1.8 - - - - -

Polibütilen (CTS) 0.89 1.02 1.19 2.35 1.65 - - - - -

Duktil demir boru - - - - - 4.57 4.57 - 4.57 4.57

Not: IPS-Çelik Boru Çapı, CTS-Bakır Boru Çapı

9.4.1.2 Sprinkler arası mesafenin 1.8 m’den az olduğu durumlarda, boru askı elemanlarının
maksimum 3.7 m aralıklarla yerleşimine izin verilir.

Şekil 9.5.1.1(b) Askılar Arası Mesafeler

9.4.1.3 Uzunluğu 1.8 m’yi geçmeyen başlangıç boru uzunluklarında askı gerekmez ancak branşman
bağlantısı yapılan ana besleme borusundaki orta askı iptal edilmesi gibi durumlarda askı
ilavesi gereklidir.

9.4.1.4 Boru askı elemanları ile sprinkler merkezi arasındaki mesafe, 76 mm’den az olmamalıdır.

9.4.1.5* Sabitleme Yapılmayan Boru Uzunlukları

(a) Uç sprinkler ile askı noktası arasında sabitleme yapılmayan boru parçası, 25 mm boru
çapında en fazla 90 cm, 32 mm boru çapı için en fazla 1.2 m, 40 mm ve üzerindeki boru

¹ EN12845/Madde 17.2.1
² NFPA13/Tablo 9.2.2.1(b)

129
Şekil 9.4.1.5(a) En Son Sprinklerin Boru Askılarına Mesafesi
çaplarında ise en fazla 1.5 m olmalıdır. Bu değerler aşıldığında en uç sprinklerdeki boru
parçası uzatılarak ilave askı kullanılmalıdır.
(b) Sprinklerdeki maksimum statik basınç veya akış halindeki basıncın, itfaiye bağlantı
hattından geçiş hariç, 6.9 bar’ı geçtiği yerlerde ve tavan üzerindeki branşman borusunun
tavan altındaki sarkık tip sprinkleri beslediği durumda, uç sprinklerdeki askı elemanı
borunun yukarı hareketini kısıtlayıcı özellikte olmalıdır. Uç sprinklerde kullanılabilecek
askı tipleri Şekil A.9.4.1.5’te verilmiştir. Askı noktası ile uç sprinkler veya uzatma nipeli
arasındaki sabitleme yapılmayan boru parçası uzunluğu, çelik borularda herhangi bir
çap için 30 cm’yi geçmemelidir. Bu değerler aşıldığında en uç sprinklerdeki boru parçası
uzatılarak ilave askı kullanılmalıdır. Sprinklere en yakın noktadaki askı elemanı borunun
yukarı hareketini kısıtlayıcı özellikte olmalıdır.

Şekil 9.4.1.5(b) En Son Sprinklerin Boru Askılarına Mesafesi

(Maksimum basıncın 6.9 barı geçtiği ve tavan üzerindeki branşmandan tavan altı sarkık sprinklerin beslenmesi
durumunda)

9.4.1.6 Sabitleme Yapılmayan Boru Kolu Uzunluğu

(a) Sabitlenmemiş boru kolunun sprinklere, sprinkler düşüm borusuna veya uzatma
borusuna olan yatay uzunluğu çelik borularda 61 cm’yi geçmemelidir. (Bkz. Şekil
9.4.1.6(a))
(b) Sprinklerdeki maksimum statik basınç veya akış halindeki basıncın, itfaiye bağlantı
hattından geçiş hariç, 6.9 bar’ı geçtiği yerlerde ve tavan üzerindeki branşman
borusunun tavan altındaki sarkık tip sprinkleri beslediği durumda, sabitlenmemiş
boru kolunun sprinklere, sprinkler düşüm borusuna veya uzatma borusuna olan yatay
uzunluğu çelik borularda 30 cm’yi geçmemelidir. Sprinklere en yakın noktadaki askı
elemanı borunun yukarı hareketini kısıtlayıcı özellikte olmalıdır. (Bkz. Şekil 9.4.1.6(b))
(c) Duvara monte edilen yatay tip sprinkler yatay harekete karşı sabitlenmelidir.
(d) 1.2 m veya daha uzun olan sprinkler yükseltici borular yatay harekete karşı
sabitlenmelidir.

130
Şekil 9.4.1.6(a) Sabitleme Yapılmayan Boru Kolu Şekil 9.4.1.6(b) Sabitleme Yapılmayan Boru Kolu
Mesafesi Mesafesi (P>6.9bar)

9.4.2 Dağıtım Borularında Askı Elemanlarının Yerleşimi

9.4.2.1 Aşağıdaki maddelerin gerçekleştiği durumlar dışında dağıtım borularını taşıyan askı
elemanları arası mesafe, Tablo 9.4.1.1’de verilen değerleri geçmemelidir.

9.4.2.2 Eş aralıklı yapıda, çelik boru kullanılan sistemlerde, branşman dağıtım borusu her eş aralık
içinde iki branşman borusunu besliyorsa, branşman borusunun başlangıç askı elemanı,
dağıtım borusuna en yakın noktadaki putrele bağlandığında, branşman dağıtım borusu
üzerindeki orta askı elemanı iptal edilebilir.

9.4.2.3 Eş aralıklı yapıda, çelik boru kullanılan sistemlerde, branşman dağıtım borusu borusu her eş
aralık içinde üç branşman borusunu besliyorsa, branşman borusunun başlangıç askı elemanı,
dağıtım borusuna en yakın noktadaki putrele bağlandığında, branşman dağıtım borusu
üzerindeki sadece bir adet orta askı elemanı iptal edilebilir.

9.4.2.4 Eş aralıklı yapıda, çelik boru kullanılan sistemlerde, branşman dağıtım borusu her eş aralık
içinde dört veya daha fazla sayıda branşman borusunu besliyorsa, branşman borusunun
başlangıç askı elemanı, dağıtım borusuna en yakın noktadaki putrele bağlandığında,
branşman dağıtım borusu üzerindeki sadece iki adet orta askı elemanı iptal edilebilir ancak
branşman dağıtım borusu üzerindeki askı elemanları arasındaki mesafe hiçbir koşulda Tablo
9.4.1.1’de verilen değerleri geçmemelidir.

9.4.3 Kolon Borularında Askı Elemanlarının Yerleşimi

9.4.3.1 Kolon borularında dikey hat kelepçesi veya askı elemanları kolon borusu merkezinde
kullanılır.

9.4.3.2 Çok katlı binalarda, en alt seviyede, her kat arasında her dal ayrımının altına ve üstüne ve
kolon borusunun tepe noktasında kolon askıları kullanılmalıdır. Desteklerin birbirine mesafesi
7.6 m’yi geçmemelidir.

131
9.5 Borulamanın Depreme Karşı Korunması

9.5.1 Genel Esaslar

9.5.1.1 Sprinkler borularında rijid olarak bağlanma gereği, sprinkler sisteminin deprem sonrasında
çalışır durumda kalmasını sağlamak ve sprinkler sisteminde meydana gelebilecek su kaçakları
riskini minimize etmektir. Deprem gerçekleştikten sonra, yapı statik olarak ayakta kaldığında,
genellikle kazan dairesinden ve mutfaklardan başlayan bir yangın nüfuz etmektedir. Böyle
bir senaryo sonrasında sprinkler sisteminin tahrip olmadan kalması ve yangını kontrol altına
alması önemlidir. Yüzlerle ifade edilen insanların çalıştığı yapı tiplerinin çokluğu bu konunun
önemini ortaya koymaktadır. Deprem koruma tedbirleri, sprinkler sistemlerinin yapı ile eşlenik
hareket etmesini sağlayabilmek için alınır. Sprinkler borulamasının depreme karşı korunması
için aşağıdaki başlıca tedbirler alınmalıdır:
(a) Rijit bağlama; borulama ve bağlı olduğu yapı arasındaki kontrol dışı boyuna ve yanal
olarak oluşan kuvvetleri yenmek için kullanılır.
(b) Esnek bağlantılar ile borulama üzerinde farklı hareket etmesi beklenen sistem bölümleri
arasında açısal bükülmeler engellenir.
(c) Borulama ve yapısal elemanlar (duvar, tavan vb.) arasında belli açıklıklar bırakılarak,
depremin etkisiyle oluşabilecek potansiyel hasarın önüne geçilir.
(d) Deprem esnasında oluşan kaymalar, boru bağlantılarının kopmasına sebep olur. Doğru
boru ve boru bağlantılarının kullanımı ile boru kırılmaları engellenir.
(e) Uygun tipte askı ve deprem bağlantılarının uygun noktalarda yerleşimi ile kayma ve
çekme engellenir.

9.5.1.2 NFPA Standartları esas olarak, sprinkler sistemlerinin depreme karşı korunmasında deprem
büyüklüğünü 6.9 şiddetinde almıştır. Yapılan değerlendirmelerde, bu büyüklüğe kadar olan
depremlerde sistemlerin korunması için alınacak kuvvet faktörü 0.5 g olarak alınmıştır. İleriki
bölümlerde sprinkler sistemlerinin depreme karşı korunması için verilen tasarım bilgileri ile
ancak 6.9 şiddetinden küçük ölçüdeki depremlere karşı korunma sağlanabilecektir. İstisna
olarak 0.5 g değerinin üzerine çıkılması veya altına düşülmesi, 6.9’un altında ve üstünde
depremler oluşabileceği noktalarda değerlendirilebilir.

9.5.1.3 Depreme karşı korunma konusunda sprinkler sisteminin bir parçası olan su depoları ve yangın
pompalarının deprem esnasında oluşan yatay kuvvetlere karşı korunması gerektiği dikkate
alınmalıdır.

9.5.1.4 Bazı özel binalarda, dinamik sismik analize dayandırılan deprem kuvvetlerinin binaya
ve binadaki mekanik sistemlere transferini engellemek için temel izolasyon sistemleri
tasarlanmıştır. Genel olarak bu tür binalar ileriki bölümlerde verilen deprem tedbirleri
konusunun dışındadır.

9.5.1.5 NFPA Standartları esnek boru bağlantısını; boruda herhangi bir zarara yol açmadan boruya
en az 1°’lik açısal hareket imkânı veren boru bağlantı parçası olarak tanımlar ve borulamada
oluşan baskıyı minimize etmek için borulamada esnek bağlantı parçalarının kullanılması
gerektiğini ifade eder. Özellikle çok katlı binalarda kolonların her kat için minimum 2°’lik
açısal hareket imkânı sağlanmalıdır, böylece çok katlı binalarda kolonların bir üst veya bir alt
kattan farklı açısal hareket imkânı yaratılmış olur. Eğer bina, zemin seviyesinin altında devam

132
 ediyor ise - bodrum katları var ise - ve bunlar yer altında gömülü katlar ise bu noktadaki
kolonlara açısal hareket imkânı vermek gerekli değildir. Burada, kolon olarak tarif edilen boru
parçasının 900 mm’ den daha uzun ve bina içerisinde dikey monte edilen tüm boru parçalarını
kapsadığını ifade etmek gerekir.

9.5.2 Esnek Kaplinlerin Yerleşimi

9.5.2.1 Kaplinler, bina içindeki yapısal ayrılmalara uyumlu olarak yerleştirilmelidir. Esnek kaplin
yerleşimi aşağıdaki maddelere uygun olarak monte edilmelidir.

9.5.2.2 Aşağıdaki durumlar dışında, bütün kolonların üstünden ve altından 60 cm uzaklığa

yerleştirilmelidir:
(a) Uzunluğu 0.9 m’den daha az olan kolonlarda, esnek kaplinler çıkarılabilir.
(b) Uzunluğu 0.9 m ila 2.1 m arasında olan kolonlarda, bir esnek kaplin yeterlidir.

Şekil 9.5.2.2 Kolon Borularında Esnek Kaplin Yerleşimi

9.5.2.3 Çok katlı binalarda, zeminden 30 cm yukarıya ve 60 cm aşağıya. Zeminin altındaki

esnek kaplin, bu zemini destekleyen ana boruya gelen bağlantı borusunun üzerindeyse,
aşağıdakilerden birine göre, bir esnek kaplin sağlanacaktır:
(a) Bağlantının yatay olduğu durumda, yatay bölüm üzerinde, bağlantıya 60 cm uzaklığa.
(b) Bağlantının bir kolonla birleştiği durumda bağlantının dikey bölümü üzerinde.

Şekil 9.5.2.3 Çok Katlı Binalarda Esnek Kaplin Yerleşimi

133
9.5.2.4 Boru geçiş noktalarında, boru çevresinde yeterli açıklık sağlanamaması durumunda beton ya
da taş duvarların her iki yanında duvar yüzeyinden 30 cm mesafeye yerleştirilmelidir. (Bkz.
Madde 9.5.3)

9.5.2.5 Binadaki ısıl genleşme bağlantılarına 60 cm mesafeye yerleştirilmelidir.

9.5.2.6 Boru çapına bir sprinklerden daha fazla sayıda sprinkler besleyen bölümlerinin, uzunluğu 4.6
m’den fazla olan düşüm borularının üst noktasından 60 cm mesafeye yerleştirilmelidir.

9.5.2.7 Bir kolon ya da başka bir dikey boru için herhangi bir ara destek noktasının altına ve üstüne
yerleştirilmelidir.

9.5.2.8 Gerekli sayıdan daha fazla esnek kaplin bulunan sistemlerde, 9.5.5.2.(f)’ye göre ilave 2-yollu
yanal destekler sağlanmalıdır.

9.5.2.9 Hortum bağlantısı, raf-arası sprinkler hatlarına iniş borularında boru çapına bakılmaksızın
aşağıdaki noktalarda esnek kaplin kullanılmalıdır:
(a) İniş borusunun en üst noktasına 60 cm uzaklığa.
(b) İniş borusu raf veya benzer yerlere sabitleniyorsa en üstteki sabitleme noktasına 60 cm
uzaklığa.
(c) İniş borusunun en alt noktasına 60 cm üzerinde.

9.5.2.10* Zemin seviyesi üzerindeki sismik dilatasyon geçişlerinde, boru çapına bakılmaksızın sismik
bağlantılar kullanılmalıdır. Sismik dilatasyon geçiş detayı için Bkz. Şekil A.9.5.2.10.
(a) Sismik bağlantılar üzerinde destek kullanılmaz.
(b) Sismik bağlantı giriş ve çıkışına 1.8 m uzaklık içinde kalacak şekilde 4-yollu destek
kullanılmalıdır.

9.5.3 Boru Geçiş Açıklıkları

9.5.3.1 Duvar, döşeme, platform veya kaide geçişlerinde drenaj ve itfaiye bağlantı ağzı dahil tüm boru
geçişlerinde boru etrafında aşağıda belirtilen açıklıklar sağlanmalıdır. 25 mm - 80 mm çapında
boruların geçtiği delik çapı, borudan 50 mm daha geniş olmalıdır. 4” veya daha büyük çaplı
boruların geçtiği delik çapı, boru çapından 4” daha geniş olmalıdır.

9.5.3.2 Açıklığın bir boru kelepçesi ile sağlandığı durumlarda, 25 mm ile 80 mm arasındaki
boyutlardaki borular için borunun nominal çapından 50 mm daha geniş bir nominal çap kabul
edilebilir ve 100 mm ve daha büyük çaplı borular için borunun nominal çapından 100 mm
daha geniş bir boru kelepçesi ile sağlanan açıklık kabul edilebilir.

9.5.3.3 Alçı plak ya da eşit derecede kırılabilir bir yapıdan geçen, yangına karşı dayanıklı olması
gerekmeyen boru tesisatı için herhangi bir açıklık gerekmemektedir.

9.5.3.4 Esnek kaplinler, bir duvar, zemin, platform ya da temelin her bir yanına 30 cm uzaklığa
yerleştiriliyorsa, herhangi bir açıklık gerekmemektedir.

134
9.5.3.5 Bir duvar, zemin, platform ya da kaidenin her bir yanına, 30 cm uzaklığa yerleştirilen esnek
kaplinlerle sağlanandan daha fazla ya da buna eşit içsel esnekliğe sahip olan metalik olmayan
boruların kullanılması durumunda herhangi bir açıklık gerekmemektedir.

9.5.3.6 Gerektiğinde, açıklık, boru tesisatı malzemesi ile uyumlu esnek bir madde ile doldurulacaktır.

9.5.4 Deprem Destek Tipleri

Borulamada deprem esnasında iki tür hareket söz konusudur. Bunlardan bir tanesi yanal
değişimler, diğeri ise boyuna değişimlerdir. Yanal değişimler ve boyuna değişimler için iki
yollu rijit bağlama gerekli iken özellikle kolonlar için hem yanal hem de boyuna değişimleri
karşılamak için 4 yollu rijit bağlama gereklidir. Rijit bağlamada kullanılan destek örnekleri Şekil
9.5.4’te verilmiştir.

Şekil 9.5.4 Deprem Destek Tipleri

9.5.5* Deprem Desteklerinin Yerleşimi

Deprem destekleri yerleşim örnekleri için Bkz. A.9.5.5.

135
9.5.5.1 4-yollu Destekler
(a) Uzunluğu 1 m’yi geçen sprinkler kolon borularının her birinde, kolon borusunun tepe
noktasından 0.6 m mesafe içinde yer alacak şekilde 4-yollu destek kullanılmalıdır. (Bkz.
Şekil 9.5.5.1(a)).

Şekil 9.5.5.1(a) 4-yollu Destek Yerleşimi

(b) Çok katlı binalarda, kolon borusu etrafındaki açıklıkların uygun olması durumunda, her
kat geçişinde 4 yollu destek kullanımına gerek yoktur. 4-yollu destekler kullanılması
durumunda, aralarındaki mesafe 7.6 m’yi geçmemelidir.
(c) Uzunluğu 1 m’yi geçen dikey dağıtım borularında 4-yollu destek kullanılmalıdır. Dağıtım
boru dönüşlerine 0.6 m mesafe içinde yer alacak şekilde yerleşim yapılmalıdır.

9.5.5.2 2-yollu Yanal Destekler

(a) Boyuna 2 yollu destekler tüm ana dağıtım ve 2 1/2” ve üzeri çaptaki branşman dağıtım
borularında 24 m aralıklarla kullanılmalıdır. Yanal iki yollu destek için izin verilen
maksimum yük değerleri Tablo 9.5.5.2’de verilmiştir.

Tablo 9.5.5.2(a) Yanal Destek Yerleşimine Göre Maksimum Taşıma

Yükü (Fp)
Yanal Rijit Bağlama
Bağ Noktasının Boru Çapına Bağlı Taşıdığı Yük (kg)
Mesafesi
Metre 2” 21/ 2” 3” 4” 5” ≥6”
6 191 313 472 798 1374 1973
7.6 152 250 377 639 1100 1578
9.1 125 205 309 523 901 1293
12.2 90 147 222 376 646 928

(b) 65 mm başlangıç boru parçalarında, uzunluğu 3.6 m’yi geçmiyorsa, 2-yollu yanal destek
kullanılmaz.
(c) Boru ucuna mesafesi 12 m’yi geçmemelidir.

136
 (d) Branşman dağıtım borusu veya ana dağıtım borusunun son boru uzunluğunda 2-yollu
yanal destek kullanılmalıdır.
(e) Eğer ana dağıtım borusu veya branşman dağıtım borusu sonuna 60 cm mesafede 2-yollu
yanal destek bulunuyorsa ve dağıtım borusuna dik diğer bir dağıtım borusuna bağlanıyorsa,
2-yollu yanal destek diğer dağıtım borusu için 2-yollu boyuna destek olarak çalışır.
(f) Dağıtım borularında, Madde 9.5.2’ye göre gerekenden daha fazla sayıda esnek kaplin
bulunması durumunda, esnek kaplinleri birer atlayarak, kapline en fazla 60 cm mesafede
olacak şekilde ilave 2-yollu yanal destekler kullanılmalıdır.
(g) Boru üst noktası ve bina bağlantı noktası arasında ölçülen rot uzunluğunun 15 cm’den
daha az olduğu yerlerde yanal 2-yollu destek kullanılmaz.

9.5.5.2 2-yollu Boyuna Destekler

(a) Tüm ana dağıtım ve branşman dağıtım borularında 24 m aralıklarla kullanılmalıdır.
(b) Boru ucuna mesafesi 12 m’yi geçmemelidir.
(c) Kolon borusu üzerindeki 4-yollu dirsek, dağıtım borusunda ilk 2-yollu boyuna destek
olarak sayılmalıdır.
(d) Eğer ana dağıtım borusu veya branşman dağıtım borusu sonuna 60 cm mesafede 2-yollu
boyuna destek bulunuyorsa ve dağıtım borusuna dik olarak diğer bir dağıtım borusuna
bağlanıyorsa, 2 yollu boyuna destek diğer dağıtım borusu için 2-yollu yanal destek olarak
çalışır.

9.5.6 Deprem Destekleri Tasarım Adımları

9.5.6.1* Deprem desteklerinin tasarımında izlenen dört ana adım aşağıdaki maddelerde belirtilmiştir.
Tasarım örneği için Bkz. Şekil 9.5.6.1(a) ve Şekil 9.5.6.1(b).

9.5.6.2 Deprem Desteklerinin Yerleşimi ve Yönleri

Deprem destekleri, Madde 9.5.5’te verinle kurallara uygun noktalara yerleştirilir. Destekler,
deprem esnasında oluşan yanal ve boyuna değişimleri engeller. Öncellikle, desteklerin
yanal ve boyuna kuvvetlere karşılık veren etki alanları belirlenir. Etki alanları, yatay deprem
yüklerinin hesabı için gerekli borulama bölgesini belirler. 2-yollu yanal destekler boru yön
değişim noktalarına 0.6 m mesafede yerleştirilerek, borunun bağlandığı diğer dağıtım borusu

Tablo 9.5.6.3 Su Dolu Boru Ağırlıkları

Boru Anma Çapı Boru Su Dolu Ağırlığı
(mm) (kg/m)
25 2.69
32 3.75
40 4.52
50 6.28
65 8.77
80 11.82
100 17.53
125 25.75
150 34.27
200 59.65

137
 için 2-yollu boyuna destek görevi görmektedir. 9.5.6.1(a)’da 2-yollu yanal destek ve 4-yollu
destek için yerleşim planı ve desteklerin etki alanları verilmiştir. 9.5.6.1(b)’de 2-yollu boyuna
destek ve 4-yollu destek için yerleşim planı ve desteklerin etki alanları verilmiştir.

9.5.6.3 Her Bir Deprem Desteğinde Sismik Tasarım Yükünün Hesaplanması

Her bir deprem desteği noktası için tasarım yükü; depremin yanal ivmesi ile desteğin etkilediği
bölgedeki toplam su dolu boru ağırlığının çarpımına eşittir. Fp= 0.5 x Wp x 1.15. Bu formülde
Wp su dolu boru ağırlığını, Fp ise oluşan yatay kuvveti ifade etmektedir. Deprem destekleri için
hesaplanan su dolu boru ağırlığı (Wp)’nın 1.15 katı alınarak sistem toplam ağırlığı belirlenir.¹
Su dolu boru ağırlıkları Tablo 9.5.6.3’te verilmiştir. Depremin yanal ivmesi olarak G=0.5 alınır.
İstisna olarak 0.5 değerinin üzerine çıkılması veya altına düşülmesi; deprem büyüklüğünün 6,9
şiddetinin altında ve üstünde depremler oluşabileceği noktalarda değerlendirilebilir.

9.5.6.4 Yanal sismik yükler için desteğin tipi, bağlanma açısı, ölçüsü ve uzunluğunun belirlenmesi;
destek konfigürasyonunun yapıya bağlantısına bağlı olarak, desteğin açısı ve hesaplanan
yatay tasarım yükü değeri ile destek tipi, ölçüsü ve maksimum uzunluğu faktörleri dikkate
alınarak seçilmelidir.

9.5.6.5 Deprem Desteğinin Boru ve Yapıya Bağlayıcı Türünün Belirlenmesi

Destek tasarım yükü ve destek açısına bağlı olarak yapıya sabitleme noktası için uygun tipte
ve ölçüde bağlayıcı kullanılarak tasarım tamamlanır. Bağ noktalarının taşıyacağı yük değeri
belirlendiği için, uygun vasıfta bağlama elemanları kullanılarak, sprinkler borulamasının
depremde oluşacak kuvvetlere karşı uygun olarak bağlanması gereklidir.

Şekil 9.5.6.1 (a) Örnek: 2-yollu Yanal ve 4-yollu Desteklerin Etkileme Zonları

¹ NFPA13/Madde 9.3.5.6

138
Şekil 9.5.6.1(b) Örnek: 2-yollu Boyuna Destek ve 4-yollu Desteklerin Etkileme Zonları

139
Tablo 9.5.6.1 Örnek: Deprem Yükleri Hesabı
Boru Boru Su Dolu
Destek Noktası Çapı Uzunluğu Ağırlık G Fp (kg) 1.15xFp (kg)
(mm) (m) (kg/m)
1. Kolon Borusu
RB Yanal F 150 9 47,16 0,5 1x9x47,16x0,5=212
6 47,16 0,5 1x6x47,16x0,5=141 1,15x(212+141)=406
Boyuna F 150 9 47,16 0,5 1x9x47,16x0,5=212
12 47,16 0,5 1x12x47,16x0,5=283 1,15x(212+283)=569
2. Ana Dağıtım Borusu
A Yanal 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283 1.15x283=325

B Yanal 150 6 47.16 0.5 1x6x47.16x0.5=141

Boyuna 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283 1.15x(141+283)=488
C Yanal 150 6 47.16 0.5 1x6x47.16x0.5=141
Boyuna 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283 1.15x(141+283)=488
D Yanal 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283 1.15x283=325

E Yanal 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283

Boyuna 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283 1.15x(283+283)=651
F Yanal 150 6 47.16 0.5 1x6x47.16x0.5=141
Boyuna 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283
Branşman 50 30 6.28 0.5 1x30x6.28x0.5=94 1.15x(141+283+94)=596
3. Branşman Dağıtım Borusu
K Yanal 150 7.5 47.16 0.5 1x7.5x47.16x0.5=177
50 30 6.28 0.5 3x30x6.28x0.5=283 1.15x(177+283)=529
Q Yanal 100 7.5 17.53 0.5 1x7.5x17.53x0.5=66
50 30 6.28 0.5 3x30x6.28x0.5=283 1.15x(66+283)=401
L Yanal 100 7.5 17.53 0.5 1x4.5x17.53x0.5=39
50 30 6.28 0.5 2x30x6.28x0.5=188 1.15x(39+188)=261
G Yanal 150 9 47.16 0.5 1x9x47.16x0.5=212
50 30 6.28 0.5 3x30x6.28x0.5=283 1.15x(212+283)=569
M Yanal 100 9 17.53 0.5 1x9x17.53x0.5=79
50 30 6.28 0.5 3x30x6.28x0.5=283 1.15x(79+283)=416
H,I,J Yanal 150 12 47.16 0.5 1x12x47.16x0.5=283
50 30 6.28 0.5 4x30x6.28x0.5=377 1.15x(283+377)=759
N,O,P Yanal 100 12 17.53 0.5 1x12x17.53x0.5=105
50 30 6.28 0.5 4x30x6.28x0.5=377 1.15x(105+377)=554
R,S Boyuna 150 24 47.16 0.5 1x24x47.16x0.5=566 1.15x566=651
T,V Boyuna 100 20 17.53 0.5 1x20x17.53x0.5=175 1.15x175=201
U Boyuna 100 17 17.53 0.5 1x17x17.53x0.5=149 1.15x149=171

140
 BÖLÜM 10
Temiz Gazlı Söndürme Sistemleri
10.1 Amaç ve Kapsam
Bu bölümde, ISO14520 Seri Standardı “Gazlı Söndürme Sistemleri – Fiziksel Özellikler ve Sistem
Tasarımı” baz alınarak, temiz gazlı söndürme sistemlerinin toplam hacimsel koruma yöntemine göre
işlevi, kullanım alanları, gerekli çerçevede tasarımı ve kurulumu ile insan sağlığı üzerine etkileri hakkında
bilgiler verilecektir. CO2, diğer ISO standartları tarafından kapsandığı için bu bölüme dâhil edilmemiştir.

ISO14520 Standardında, çok sayıda söndürücü gaz tanımlı olmasına rağmen, bu bölümde, iki adedi
kimyasal ve iki adedi inert gaz özelliğinde olmak üzere, toplam dört adet söndürücü gaz tipi ele
alınarak incelenmiştir. Kimyasal özellikte olan gazlardan birincisi, kullanımı en yaygın olan HFC227ea
(Heptaflorpropan-CF3CHFCF3) gazıdır. HFC125 (Pentafloretan-CHF2CF3) gazı ise kimyasal özellikte
olan gazların ikincisidir. HFC125 gazı, Montreal Protokolü’nde imzalanan ve belli bazı Halon türevi
gazların üretimini kısıtlayan anlaşmanın sonucu olarak Halon türevi gaz sistemlerinin değişiminde
kullanılan alternatif gazlara örnek olarak seçilmiştir. HFC125 gazı; yapılacak hidrolik hesaplamalara
dayalı olarak, Halon 1301 sistemine ait borulama tesisatında değişiklik yapılmaksızın, sistem
değişikliğine olanak sağlayan en uyumlu alternatif gazdır. Temiz gazlar içinde yer alan inert gazlara
örnek olarak, yaygın kullanımı nedeniyle IG-01(Argon) ve IG-541(Inergen) alınmıştır.

Gazlı söndürme sistemleri, yeni teknolojik gelişmeler paralelinde sürekli geliştirilen ve alternatif
düzenlemelere olanak sağlayan sistemlerdir. Bu bölümde ele alınan gazların dışındaki teknik özellikleri
ve güvenlik seviyeleri yetkili kuruluşlarca onaylanmış söndürücü maddeler ve bu maddeleri kullanan
sistemler bulunmasına rağmen bu bölümde yer verilmemiştir.

10.2 Tanımlar

Temiz Gaz
Elektriksel iletkenliği olmayan, buharlaştıktan sonra atık bırakmayan, uçucu sıvı veya gaz halindeki
söndürücü maddedir.

Halokarbon Gaz
İçeriğinde flor, klor, brom veya iyot elementlerinden bir veya daha fazlasının oluşturduğu organik
bileşikler bulunan söndürücü maddedir.

Inert Gaz
İçeriğinde helyum, neon, argon, nitrojen veya karbon dioksit gibi gazlar bulunan söndürücü maddedir.

Konsantrasyon
Gazın içinde bulunduğu hacimdeki yüzde olarak oranıdır.

Söndürme Konsantrasyonu
Herhangi bir güvenlik faktörü ihtiva etmeyen, tanımlanan deney şartları altında, özel yakıt yangınını
söndürmek için gerekli söndürme maddesinin en düşük konsantrasyonudur.

Tasarım Konsantrasyonu
Sistem tasarım amaçları için gerekli bir emniyet faktörü içeren, söndürme maddesinin konsantrasyonudur.

141
En Yüksek Konsantrasyon
Korunmuş alanda, en yüksek çevre sıcaklığında gerçek söndürme maddesi miktarında meydana gelen
söndürme maddesinin konsantrasyonudur.

Mühendislik Tasarımlı Sistem

Söndürme maddesi merkezi bir depodan beslenen ve boru sistemi ve nozullarla boşaltma yapan, her
bir boru parçası ve nozulun kesit ölçüsünün ilgili standarda göre hesaplandığı sistemdir.

Ön Mühendislik Tasarımlı Sistemler

İzin verilen en yüksek tasarıma kadar, dengelenmiş bir nozul düzenlemesi ile boru tesisatına bağlı,
belirli kapasitede yangın söndürme maddesi kaynağına sahip sistemdir.

Toplam Hacimsel Koruma Sistemi

Kapalı bir alan içerisinde, uygun tasarım konsantrasyonunu elde etmek üzere, söndürme maddesini
boşaltmak için düzenlenmiş sistemdir.

Dolum Yoğunluğu
Söndürücü gazın bulunduğu kabın birim hacmi başına, söndürücü gazın kütlesidir (kg/m³).

Normalde İnsan Bulunmayan Alanlar

Normalde insanların yaşamadığı, fakat ara sıra kısa sürelerle girilebilen alanlardır.

Normalde İnsan Bulunan Alanlar

Normalde insanların sürekli bulunduğu alanlardır.

İnsan Bulunamayacak Alanlar

Boyutları veya diğer fiziksel sınırlamalardan dolayı insan bulunamayacak alanlardır.

Gaz Miktarı
Belirli boşaltma süresinde, korunmuş hacimdeki tasarım konsantrasyonunu sağlamak için gerekli
yangın söndürme maddesinin hacmi veya kütlesidir.

Brüt Hacim
Korumalı kabin çevresinde yapı elemanları ile kapatılmış hacimden, kabin içerisinde su veya hava
geçirmeyen sürekli yapı elemanlarından hernangi birinin hacminin çıkarılması ile bulunan hacimdir.

Boşalma Süresi
20 ºC sıcaklıkta, 1.3’lük güvenlik faktörü içeren tasarım konsantrasyonunun %95’ine erişmek için
gerekli süredir.

Tutulma Süresi
Söndürme konsantrasyonunun tehlikenin etrafını saran yangın söndürme maddesi
konsantrasyonundan daha fazla olduğu zaman süresidir.

Sıvılaştırılmış Gaz
Oda sıcaklığında (20 ºC), bir tank içinde basınç altında sıvı halde olan gaz veya gaz karışımıdır
(genellikle halokarbon).

142
Sıvılaştırılmamış Gaz
Servis basıncında veya izin verilen servis sıcaklık şartlarında, daima gaz halde olan, gaz veya gaz
karışımıdır (etkisiz gaz).

Ters Etki Gözlenen En Düşük Seviye (LOAEL)

Zehirlilik veya fizyolojik olarak ters etki gösteren en düşük konsantrasyondur.

Ters Etki Gözlenmeyen Seviye (NOAEL)

Zehirlilik veya fizyolojik olarak hiç bir ters etki göstermeyen en yüksek konsantrasyondur.

En Yüksek Çalışma Basıncı

En yüksek çalışma sıcaklığında tankın denge basıncıdır.

Modüler Sistem
Genellikle tasarımlanmamış tipte, dağıtılmış depolama tanklarından oluşan ve her bir ünitenin belirli bir
hacmi, izin verilen sınırlamalar içinde korumak üzere tasarımlanmış ve toplamda tehlikenin tamamını
kapsayan sistemdir.

10.3 Yasal Gereklilikler

10.3.1 Gazlı söndürme sistemlerinin, Yönetmelik Madde 98’e göre aşağıda verilen şartları sağlaması
zorunludur:
(a) Gazlı sabit söndürme sistemleri, tesisin nitelik ve ihtiyaçlarına bağlı olarak uygun, güncel,
sertifikalı ve ilgili TSE standartlarına göre tasarlanmalıdır. Uyulması zorunlu olan TS
ISO14520 Seri Standardı “Gazlı Söndürme Sistemleri – Fiziksel Özellikler ve Sistem
Tasarımı”, genel başlığı altında yer alan aşağıdaki bölümleri kapsar:
 TS ISO14520-1 Genel Kurallar
 TS ISO14520-2 CF3I Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-3 FC-2-1-8 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-4 FC-3-1-10 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-6 HCFC Karışım A Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-7 HCFC 124 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-8 HFC 125 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-9 HFC 227ea Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-10 HFC 23 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-11 HFC 236fa Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-12 IG 01 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-13 IG 100 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-14 IG 55 Yangın Söndürme Maddesi
 TS ISO14520-15 IG 541 Yangın Söndürme Maddesi
(b) Özel söndürme sistemleri, suyun söndürme etkisinin yeterli görülmediği veya su ile
reaksiyona girebilecek maddelerin bulunduğu, depolandığı ve üretildiği hacimlerde uygun
tipte söndürme sistemi tesis edilir.
(c) Halon alternatifi gazlar ile tasarımı yapılmış gazlı yangın söndürme sistemlerinde
kullanılan söndürücü gazın, yerel ve uluslararası yönetmelik ve standartlarla belgelenmiş
uzun süreli kullanım geçerliliği olmalıdır.

143
 (d) Her türlü gazlı söndürme sistemleri kurulurken, otomatik gaz boşaltımı esnasında veya
sistemin aktive olduğunu işletici ve mahalde çalışan personele bildiren ve kişilerin
söndürme mahalini tahliye etmesini sağlayacak sesli ve ışıklı uyarılar temin ve tesis
edilmek zorundadır.

10.3.2 AB mevzuatında 97/23/EC Sayılı PED Direktifi ve 99/36/EC Sayılı TPED Direktifi’ne karşılık
gelen Türk mevzuatına göre, 97/23/AT Sayılı “Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği” ve 99/36/AT
“Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği” gereği, gazlı söndürme sistemlerinde kullanılan
silindirlerin üzerinde PED* ve TPED* Direktiflerine uygunluk işareti bulunmalıdır. Kazınmış “II”
işareti, silindirlerin PED ve TPED Direktiflerine uygunluğunu belirler. Aynı zamanda 97/23/AT
Sayılı “Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği” gereği silindirlerin “CE” işareti taşıması zorunludur.
CE ve II markalama süreci ile sadece temel emniyet gereklerini tanımlayan bu yönetmeliklerin
gerekliliklerinin karşılanması değil, aynı zamanda CE veya PI işareti taşıyan bir ürün; can ve
mal emniyeti, insan sağlığı, çevre koruması ile enerji tasarrufunu öngörmektedir.

10.3.3 Gazlı söndürme sistemlerinin tasarımında uyulması zorunlu standart olan TS ISO14520 Seri
Standardında esas alınan başlıca tasarım kuralları aşağıda verilmiştir:
(a) Söndürme konsantrasyonu; üretici firmanın söndürücü gazın söndürme performansını,
çeşitli yangın türlerine göre tayin etmek ve standart şartlarına uygunluğunu doğrulamak
için akredite laboratuarlara tanımlı şartlarda yaptırdığı testlerin sonuçlarından elde edilen
ve yetkili kuruluşlar tarafından onaylanmış hacimsel konsantrasyon değeridir. TSE ISO
14520’ye göre, tasarım konsantrasyonu, her bir söndürücü gaz için yangın sınıfına göre
belirlenmiş deneylerle ispatlanmış söndürme konsantrasyonuna 1.3’lük güvenlik faktörü
ilave edilerek belirlenmelidir.
(b) Halokarbon türevi gazların boşaltılması, ayrışma ürünlerinin oluşumunu sınırlamak
ve yangını bastırmak için mümkün olduğu kadar çabuk tamamlanmalı ve 20 ºC’de
1.3’lük güvenlik faktörü içeren tasarım konsantrasyonunun %95’ine erişmek için gerekli
boşaltma süresi, hiçbir durumda 10 saniyeyi geçmemelidir. Inert gazlar için tasarım
konsantrasyonunun 20 ºC’de 1.3’lük güvenlik faktörü içeren tasarım konsantrasyonunun
%95’ine erişmek için gerekli boşaltma süresi, hiçbir durumda 60 saniyeyi geçmemelidir.
(c) Korunan hacmin birim hacmi başına kütlece söndürücü madde miktarı, beklenen en
düşük sıcaklıkta tehlikeli hacimdeki tasarım konsantrasyonunu sağlayan gerekli en az
miktar olmalıdır. Söndürücü gaz konsantrasyonunun elde edilmesi yeterli değildir. Bu
konsantrasyonun mahalde acil faaliyetlere olanak verecek sürede muhafaza edilmesi
gereklidir.
(d) Söndürücü gazın, açıklıklardan bitişikteki tehlikeli alanlara veya çalışma alanlarına
kaçmasını önlemek için, bu açıklıklar kalıcı olarak sızdırmaz biçimde kapatılmalı veya
otomatik kapatma tertibatlarına sahip olmalıdır. Söndürücü gazı belli hacimde tutmak
uygulamada mümkün değilse, koruma bitişik tehlikeli bağlantıları kapsayacak şekilde
geliştirilmelidir.
(e) Ortam basıncının, standart deniz seviyesi basıncına göre %11 oranında farklılık gösterdiği
durumlarda, basınç farkını telafi etmek üzere düzeltme faktörleri kullanılarak söndürücü
gaz tasarım miktarında yükseklik ayarlaması yapılmalıdır.
(f) Söndürücü temiz gazların boşaltılması ile insanlar üzerinde oluşabilecek herhangi bir
tehlike, sistem tasarımında göz önüne alınmalıdır. Potansiyel tehlikeler; söndürücü gazın
kendinden, yangında oluşan yanma ürünlerinden veya söndürücü gazın yangına maruz
kalması sonucu oluşan bozunma ürünlerinden kaynaklanır.

144
 (g) Silindirlerin dolum yoğunluğu, Ek-B Tablo 1’de sistem basıncına göre verilen değerleri
geçmemelidir.

10.4 Gazlı Söndürme Sistemlerinin Kullanımı

10.4.1 Temiz gazlı söndürme sistemleri; özel tehlike sınıfları veya ekipmanların korunmasında ve
elektrik iletkenliği olmayan ortamların gerekli görüldüğü veya diğer söndürücü maddelerin
temizliğinin problem olabileceği mahallerde yangın söndürme için kullanılır. Gazlı söndürme
sistemleri, toplam hacim koruması ile kapalı hacimlerdeki yangın tehlikesine karşı koruma
sağlamak üzere genellikle aşağıda belirtilen mahallerde kullanılır:
(a) 24 Saat Esasına Göre Çalışması Gerekli Mahaller
 Banka bilgi işlem merkezleri
 Radar izleme mahalleri
 Kesintisiz ve yüksek riskli proses, data vb. endüstriyel odalar
 Hava kontrol merkezleri

(b) Ekipman Hasarının Yangın ve/veya Su Uygulaması Karşısında Önem Kazandığı Mahaller
 Telefon santralleri
 Enerji üretim merkezleri kontrol odaları
 Server vb. network sistem odaları
 Banka kasa daireleri

(c) Yerine Konulamayacak Değerlerin Muhafaza Edildiği Alanlar

 El yazması eserlerin muhafaza edildiği alanlar
 Tarihi eser saklama mahalleri; el yazmaları, Osmanlı eserleri
 Yüksek güvenlikli ve muhafaza edilmesi gereken değerlerin saklandığı mahaller

(d) Geçmişe veya Günümüze Ait Orijinal Değerli Evrakın Saklandığı Mahaller
 Mukaddes emanetler
 MGK kayıtları
 TBMM’nin kapalı oturum ve/veya ülke güvenliğini ve/veya politikasını belirleyen
tutanaklarının muhafaza edildiği kayıt odaları
 Kripto odaları vb.
 Kıymetli arşiv odaları

(e) Alevlenebilir ve Yanabilir Sıvılar ve Gazların Bulunduğu Mahaller

10.4.2 ISO14520 Standart Serisinde verilen söndürücü gazlar, yetkili kuruluşların kabul etmesi için
gerekli deneylerden geçirilmedikçe aşağıdaki yangın türlerinde kullanılmamalıdır:
(a) Kimyasal içeriğinde kendiliğinden oksijen sağlayan maddeler, selüloz nitrat gibi.
(b) Oksitleyici maddeler içeren karışımlar, sodyum klorat veya sodyum nitrat gibi.
(c) Isı yoluyla kendiliğinden bozunmaya uğrama özelliğine sahip kimyasal maddeler, bazı
organik peroksitler gibi.
(d) Reaktif metaller (Sodyum, potasyum, magnezyum, titan ve zirkonyum), reaktif
hidroklorürler veya metal amidler. Bu maddelerden bazıları, bazı söndürücü gazlarla
şiddetle reaksiyona girebilir.

145
 (e) Söndürücü gazın parçalanma sıcaklığından daha yüksek sıcaklıklarda önemli yüzey
alanlarının ortaya çıktığı ve yangından başka yollarla ısınan çevreler.

10.5 Söndürücü Gaz Tipi Seçim Kriterleri

10.5.1 Inert gazlar ve halokarbon türevi gazlar, aynı standartta yer alan ve otoritelerin çoğu
tarafından aynı standart kapsamında temiz gaz olarak birlikte değerlendirilir. Söndürücü gaz
tipi; insana ve çevreye olan etkilerin yanı sıra, korunacak hacim özelliklerine bağlı olarak
ilk yatırım ve işletme maliyet faktörleri dikkate alınarak seçilir. Söndürücü gaz tipleri için
karakteristikler, Ek B Tablo 1’de verilmiştir.

10.5.2 Halokarbon türevi gazların seçiminde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:

(a) Halokarbon türevi gazlar, hem fiziksel hem de kimyasal olarak yangını söndürür.
(b) Halokarbon türevi gazlar benzer özellikler göstermekle birlikte dünyadaki kullanım
alışkanlığı açısından HFC227ea en yaygın kullanım göstermektedir. HFC125 ise mevcut
Halon sistemlerinin borularını değiştirmeden kullanabilen yapısı ile mevcut Halon 1301
sistemlerinin değiştirilmesine olanak sağlar. HFC23 gazı ise soğuk ortamlarda depolama
ve uygulama olanağının yanı sıra yüksek emniyet faktörüyle sıvı yangınlarına karşı
LOAEL seviyesinin altında kalması nedeniyle tercih edilebilir.
(c) Halokarbon türevi gazlar daha düşük basınçlarda (25-42 bar) sıvı halde depolanır.
Tesisatlarda, sistem basıncına göre düşük et kalınlıklı boru kullanılabilir.
(d) Halokarbon gazların boşaltma süresi 10 sn’dir. Bu sürenin sağlanabilmesi için silindirlerin,
korunan mahale mümkün olan en yakın yere, tercihen mahalin dışında yerleştirilmelidir.
(e) Halokarbon sistemlerde stoklama basıncının düşük olması ve daha az sayıda silindir
gerektirmesi nedeniyle işletme ve bakım maliyetleri düşüktür.
(f) Normalde insan bulunan mahallerde kullanımına, ancak tasarım konsantrasyonunun
insana zarar verebilecek en düşük seviyenin (LOAEL) altında olduğu yerlerde izin verilir.
(g) Söndürücü gaz için öngörülen maksimum güvenli maruz kalma süresi 5 dakikadır.
Söndürücü gaza bu süreden daha uzun süre maruz kalınması durumunda fiziksel
veya toksik etkiler olabilir. 5 dakikadan daha düşük bir maksimum güvenli maruz kalma
süresi gerektiren tasarım konsantrasyonları ile tasarlanan sistemler insanlı mahallerde
kullanılamaz.
(h) Yangın esnasında ortama boşaldıklarında, yapılarındaki özelliklerden dolayı yangınla ya
da sıcak yüzeylerle girdikleri kimyasal reaksiyonlardan sonra bozunma ürünleri oluşabilir.
(i) Halokarbon gazlar ozona zarar vermezler. Halokarbon gazların sera etkisi potansiyeli
yüksektir ancak sadece yangın sırasında veya kazara boşalan sistemlerin yarattığı CO2
salınımı, dünyadaki sera etkisi yapan günlük CO2 salınımıyla bile kıyaslanamayacak
kadar az olmaktadır.

10.5.3 Inert gazların seçiminde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:

(a) Inert gazlar ortamdaki oksijen oranını yanma sınırının altına düşürerek, yangını söndürür.
(b) Inert gazlı sistemler, gaz fazında depolandığından, daha fazla silindir ve buna bağlı olarak
silindir yerleşimi için daha fazla alan gerektirir.
(c) Inert gazlar, yüksek basınçlarda (200-300 bar) gaz fazında depolanabilir. Inert gazların
sistem basıncı manifoldtan itibaren 60 bar’a düşürülür. Inert gazların kullanıldığı
sistemlerde aşırı basınç probleminden dolayı relief damper kullanılması zorunlu olabilir.

146
 (d) Inert gazlarda boşaltma süresi 60 sn’dir. Boşaltma süresi ve sistem basıncının yüksek
olması, silindir odasına uzak mesafede borulama gerektiren mahallerde kullanılmasına
olanak sağlar.
(e) Inert gazlar, her zaman her yerde rahatlıkla bulunabilen ve dolumu çok ucuz bir gazdır.
Boşalan sistemlerin yeniden dolumu ve sistemin yeniden işletmeye alınması işletmeciye
ciddi bir mali yük getirmeden mümkün olabilmektedir.
(f) Normalde insan bulunan mahallerde kullanımına, ancak tasarım konsantrasyonunun
insana zarar verebilecek en düşük seviyenin (LOAEL) altında olduğu yerlerde izin verilir.
Normalde insan bulunan yerlerde kullanımında, sistem üretici tasarım manüelinde verilen
tasarım konsantrasyonlarının üzerinde tasarım yapılmamasına dikkat edilmelidir.
(g) Inert sistemlerde, bir merkezden görece daha uzakta bulunan korunması istenen
hacimlere, aynı anda birden fazla noktada yangın riski olmayacağı kabulü yapılarak,
seçici yönlendirme vanaları kullanımı ile koruma sağlanabilmektedir. Bu uygulamada en
büyük hacim için sistem kapasitesi belirlenir ve diğer odalara aynı merkezden koruma
sağlanır.
(h) Inert gazlar ile yapılan yangın söndürmede ölçülebilir bir bozunma ürünü oluşmaz.
Bununla beraber yangının kendisinden kaynaklanan bozunma ürünleri önemli
miktarlarda olabilir ve insanların bulunması için uygun olmayan ortam oluşturabileceği
unutulmamalıdır.
(i) Atmosferde doğal olarak bulunurlar. Ozona zarar vermeyen ve sera etkisi potansiyeli
olmayan gazlardır.

10.6 Gazlı Söndürme Sistemi Tasarımı

Gazlı söndürme sistemleri için tasarım adımları aşağıda verilmiştir.

10.6.1 Korunacak mahal ile ilgili aşağıdaki konular belirlenmelidir:

 Korunacak mahalde normalde insan bulunup, bulunmadığı tespit edilir.
 Temiz gazlı söndürme sistemleri toplam hacimsel koruma sistemi olarak tasarlanır.
Korunacak mahaldeki açıklıklar belirlenerek, gazın boşaltılmasından önce bitişikteki
alanlara kaçmasını önlemek için, bu açıklıkların kalıcı olarak sızdırmaz biçimde kapatılması
veya otomatik kapatma tertibatları sağlanmalıdır. Söndürücü gazı belli hacimde tutmak
uygulamada mümkün değilse, koruma bitişik tehlikeli bağlantıları kapsayacak şekilde
geliştirilmelidir.
 Korunacak olan kapalı hacmin, taban alanı ve brüt hacmi belirlenir. Korunacak
mahal içinde bulunan her türlü yanmayan sabit yapısal elemanlar (kolon, kiriş) brüt
hacimden çıkartılarak, net hacim hesaplanır. Gaz yayılımının olabileceği kanal vb. ilave
hacimler hesaplanarak, net hacme ilave edilir. Gazın homojen yayılımını ve tasarım
konsantrasyonunun hacimsel olarak elde edilmesini engelleyen, asma tavan ve yükseltilmiş
döşeme gibi bölümlerin net hacmi ayrı olarak hesaplanır.
 Mahalde beklenen en düşük ve en yüksek ortam sıcaklığı belirlenir.
 Söndürücü gazın depolandığı silindir veya silindirlerin yerleşiminin yapılabileceği yer
belirlenir. Silindir korunacak mahalin dışında bir yerde bulunacaksa, bu mahalin en düşük
ve en yüksek ortam sıcaklığı belirlenir.
 Korunacak olan kapalı hacmin deniz seviyesine göre yüksekliği belirlenir.

10.6.2 Korunacak mahalde bulunan yanıcı maddenin türü ve yangın sınıfı belirlenmelidir.

147
A Sınıfı Yüzey Yangın
A sınıfı yangınlar, yanıcı katı maddeler yangınıdır. Odun, kâğıt, kumaş, plastikler gibi madde yangınları
bu sınıfa girer.

A Sınıfı Yüksek Tehlike Yangın

A sınıfı yangınlarda aşağıdaki durumlardan herhangi birinin bulunması halinde A Sınıfı Yüksek Tehlike
olarak tanımlanır.
 Çapı 100 mm’den fazla olan kablo demetleri
 Dolum yoğunluğu kesitinin %20’sinden fazla olan kablo kanalları
 Yatay veya dikey kablo kanalı rafları (250 mm’den daha yakın)
 Söndürme süresince enerji sağlanan ekipmanlar, güç tüketiminin 5 kW’ın üzerinde olduğu
durumda

B Sınıfı Yangın
Yanıcı sıvı maddeler yangınıdır. Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran, asfalt gibi
madde yangınları bu sınıfa girer.

10.6.3 Söndürücü gaz tipi, insana ve çevreye olan etkilerin yanı sıra, korunacak hacim özelliklerine bağlı
olarak ilk yatırım ve işletme maliyet faktörleri dikkate alınarak seçilmelidir. (Bkz. Madde 9.4)

10.6.4 Korunacak hacmin yangın türüne göre söndürme konsantrasyonu ve tasarım konsantrasyonu
belirlenmelidir. Söndürme konsantrasyonu; üretici firmanın söndürücü gazın söndürme
performansını, çeşitli yangın türlerine göre tayin etmek ve standart şartlarına uygunluğunu
doğrulamak için akredite laboratuarlara tanımlı şartlarda yaptırdığı testlerin sonuçlarından
elde edilir. Söndürme konsantrasyonunu belirlemek için yapılan testlerde, üreticinin kullandığı
ekipman performansı, nozul performansı, dolum yoğunluğu ve basınç gibi faktörler etkili
olmaktadır. Tasarımda, söndürme konsantrasyonu olarak üreticinin yangın türüne uygun
olarak onaylanmış test sonuçları dikkate alınmalıdır. Gazlı sistemlerde halen devam eden
teknolojik gelişmeler de dikkate alındığında, üreticilerin her sistemde farklı söndürme
konsantrasyonları için onay aldıkları görülmektedir. ISO 14520 Standardında belirlenen
referans söndürme konsantrasyonları Tablo B.1’de verilmiştir. Sistem tasarımında, gerekli
söndürme konsantrasyonunun üzerinde değerler kullanmak, insan bulunan mahallerde
sakıncalı durumlara neden olacaktır. Bu nedenle söndürme konsantrasyonlarının üretici
test sonuçlarına bakılarak belirlenmesi uygun sistem tasarımı açısından gereklidir. Tasarım
konsantrasyonu, söndürme konsantrasyonunun 1.3 emniyet faktörü ile çarpılarak ile belirlenir.

Tasarım Konsantrasyonu (%) = Söndürme Konsantrasyonu (%) x 1.3

Not:
Gazlı söndürme sistemi aynı zamanda söndürmeyi müteakip yeniden parlama veya patlama
olabileceği yerlerde, alevlenebilir sıvılar veya gazların bulunduğu atmosferi etkisiz hale getirmek için
kullanılıyorsa; ISO14520’de tanımlanmış deney şartlarına uygun olarak belirlenen üreticinin etkisizlik
için onaylanmış söndürücü gaz konsantrasyonuna %10’luk güvenlik faktörü ilave edilerek belirlenen
etkisizlik tasarım konsantrasyonu değerlerine göre tasarım yapılmalıdır.

10.6.5 Gerekli gaz miktarı; korunacak mahalin net hacmi ve tasarım konsantrasyonuna göre
belirlenir. Belirlenen tasarım konsantrasyonunu elde etmek için birim hacim başına gerekli
gaz miktarına karşılık gelen gaz miktarı katsayısı Ek B Tablo 2-3-4-5’te verilen tablolardan

148
 belirlenir. Gaz miktarı katsayısı (m/V), korunacak hacmin tasarım sıcaklığı ve tasarım
konsantrasyonu değerine göre, deniz seviyesi için hesaplanmış değerdir. Birimi halokarbon
türevi gazlarda kg/m³, inert gazlarda m³/m³ olarak hesaplanır. Gerekli gaz miktarı korunacak
mahalin net hacmi ile gaz miktarı katsayısı çarpılarak belirlenir. Asma tavan ve yükseltilmiş
döşeme bulunuyorsa, bu bölümlerin net hacmi için gerekli gaz miktarları ayrıca hesaplanır.

Gerekli Gaz Miktarı (kg) = Net Hacim (m³) x Gaz Miktarı Katsayısı (kg/m³) (HFC227ea, HFC125 için)
Gerekli Gaz Miktarı (m³) = Net Hacim (m³) x Gaz Miktarı Katsayısı (m³/m³) (IG01, IG541 için)

10.6.6 Korunacak olan kapalı hacmin deniz seviyesinden yüksekliğine göre gaz miktarı
düzeltilmelidir. Gaz miktarı düzeltmesi; ortam basınç farkının, standart deniz seviyesi
basıncına göre %11 oranından (yaklaşık 1000 m yükseklik farkı) fazla olduğu yerlerde yapılır.
Deniz seviyesinden yüksek olan mahallerde, gazın buhar hacmi daha yüksek bir değere
ulaşır ve gaz daha fazla hacim kaplar bu yüzden yükseklik düzeltme faktörü ile gaz miktarı
azaltılır. Düzeltilmiş gaz miktarı, düzeltme faktörü ile gerekli gaz miktarı çarpılarak, hesaplanır.
(Atmosferik düzeltme faktörü tablosu için Bkz. Tablo B.7)

Düzeltilmiş Gaz Miktarı (kg)= Gerekli Gaz Miktarı (kg) x Atmosferik Düzeltme Faktörü

10.6.7 Hesaplanan gaz miktarı için gerekli silindir kapasitesi, silindir sayısı üretici kapasitelerine
göre belirlenmelidir. Birden fazla silindirin aynı anda boşalarak, boşalan gazın aynı manifold
üzerinden dağılımı yapılacağı durumlarda, silindir kapasiteleri ve her bir silindir içindeki gaz
miktarı eşit olmalıdır. Halokarbon gazlarda silindir kapasitesi, üretici tarafından verilen en alt
ve en üst dolum miktarlarına uygun olarak seçilmelidir. Halokarbon türevi temiz gazlar, sıvı
halde depolandığından, çeşitli kapasitelerdeki silindirlere hesaplanan miktarda gaz doldurulur.
Gaz halde depolanan inert gazlarda, silindirin kapasitesinin tamamı doldurulur. Inert gazlı
sistemlerde, hesaplanan gaz miktarına en yakın silindir kapasitesi seçilerek, ihtiyaç duyulan
gaz miktarı silindir kapasitesinin tamamını dolduracak şekilde arttırılır.

Silindir Sayısı (n) = Düzeltilmiş Gaz Miktarı (kg) / Silindir Kapasitesi (kg) (HFC227ea, HFC125 için)
Silindir Sayısı (n) = Düzeltilmiş Gaz Miktarı (m³) / Silindir Kapasitesi (m³) (IG01, IG541 için)

10.6.8 Silindir yerleşim alanı; üretici silindir sayısı ve ölçülerine göre belirlenmelidir. Silindir
yerleşiminde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:
(a) Silindirler, korunan mahale mümkün olan en yakın yere, tercihen mahalin dışında
yerleştirilmelidir. Herhangi bir hasar veya yangına maruz kalmayacak bölgeye yerleşim
yapılır. Sistemin kolayca devre dışı bırakılmasına veya hatalı boşaltılmaya müsait
olmamalıdır.
(b) Yerleşimin yapıldığı ortam sıcaklığı, silindir ve ekipmanların en düşük ve en yüksek
çalışma sıcaklıklarına uygun olmalıdır. Uygun olmayan ortam sıcaklıklarında, ısıtma veya
soğutma sistemlerine ihtiyaç olabilecektir.
(c) Ekipmanlar gerektiğinde servis ve bakım amaçlı olarak müdahale edilebilecek şekilde
yerleştirilmelidir. Silindirlerin elle boşaltma kolu erişilebilir olmalıdır.
(d) Silindirler üretici talimatlarına uygun şekilde yerleştirilmeli ve hareketine izin verileyecek
şekilde sabitlenmelidir.

10.6.9 Nozul seçimi ve yerleşimi üretici bilgilerine göre yapılmalı ve aşağıdaki konular dikkate
alınmalıdır:

149
 (a) Nozul yerleşimi korunan alanın geometrisine göre yapılmalı, üretici bilgilerine göre
nozulların onaylanmış dağıtım alanları kullanılmalıdır.
(b) Duvar kenarına yerleşimi yapılan nozullar 180 derece püskürtme açısına, mahalin
ortasına yerleşimi yapılan nozullar 360 derece püskürtme açısına sahip olmalıdır. Asma
tavan ve yükseltilmiş döşeme içine ayrıca nozul yerleşimi yapılmalıdır.
(c) Nozul yerleşiminde tavanda bulunan diğer elemanlar (aydınlatma, kanal vb.) da dikkate
alınmalıdır.
(d) Nozulun etkili olduğu maksimum oda yüksekliği üretici bilgilerine göre kontrol edilmelidir.
Nozuldan homojen dağılım yapılabilen maksimum yüksekliğin aşıldığı durumlarda, iki
seviye nozul yerleşimine ihtiyaç olabilir. Ancak bu durum hidrolik açıdan gaz dağılımının
dengelenmesinde uygulamada zorluklara sebep olmaktadır.
(e) Nozul sayısı, tipi ve yerleşimi; mahalin her yerinde tasarım konsantrasyonunu elde
edecek şekilde olmalıdır. Nozuldan boşalma ile yangının genişlemesine ve patlamaya
yol açmamalı veya orada bulunan yanıcı sıvıları gelişigüzel sıçratmamalı veya toz bulutu
oluşturmamalıdır. Boşaltma hızı, korunan hacim veya içindekilere ters etki yapmamalıdır.
Boşaltma hızı hafif asma tavanların hareket etmesinde bir faktör olabilir. Hafif asma
tavanların hareketi veya kalkması ihtimalini en aza indirmek için, her bir nozula 1.5 m
mesafede asma tavanlar emniyetli bir şekilde tespit edilmelidir.

10.6.10 Silindirden çıkan gaz miktarını nozullara ulaştıracak olan dağıtım borulama düzeni ve
güzergahı belirlenmesinde aşağıdaki konular dikkate alınmalıdır:
(a) Birden fazla hacim veya bölmenin aynı silindirden çıkan gaz ile korunması durumunda,
her hacim için ayrı borulama belirlenir.
(b) Her nozuldan uygun miktarda gaz akışını sağlayacak şekilde sistem dengelenmelidir.
Borulama güzergâhı belirlenirken nozul başına düşen gaz akış debisi dikkate alınmalı ve
borulama düzeni dengeli olmalıdır.
(c) T bağlantı yönleri verilen limitlere uygun şekilde düzenlenmelidir. (Bkz. Şekil B.1)
T bağlantı noktalarında akış bölünmeleri yerçekimine karşı hassastır. Giriş ve çıkış
branşmanlarının dikeyde yerleştirilmesi, yerçekimi etkisi nedeniyle söndürücü maddenin
boru içinde hem sıvı hem de gaz olarak bulunmasına sebep olur. Bu nedenle çıkış
branşmanları yatay düzlemde olacak şekilde düzenlenme yapılmalıdır. Akış ayırıcı
T, çıkıştaki gazın giriş gaz miktarının %30’dan fazla olduğu yerlerde, branşman T ise
çıkıştaki gazın miktarının girişteki gaza göre, %10-%30 arasında olması gerektiği yerlerde
kullanılmalıdır.
(d) Boru tesisatında, sabitleyici destekler arası mesafeler Tablo B.6’da verilen değerlere
uygun olmalıdır.
(e) Nozullar için uygun destekler sağlanmalı ve bunların geri tepme kuvvetleri için destekten
olan mesafe
 ≤25 mm boru için ≤100 mm
 >25 mm boru için ≤250 mm olmalıdır.

10.6.11 Boru çapları, nozul orifis çapları ve gaz akış debileri üretici firma veya üreticinin yetkilendirdiği
kişilerce hidrolik hesap yapılarak belirlenir. Gazın eşit olarak istenen nozula gerekli miktarda
dengelenmiş olarak gönderilmesi için boru çapları ve nozul orifis çapları hidrolik hesap
yapılarak dengelenmelidir. Hesaplama yönteminde kullanılan birçok iterasyonun elle
hesaplanması pratik olmadığından, bilgisayar programları kullanılır.

150
 (a) Hidrolik hesap üreticinin malzeme bilgileri olmadan yapılamaz. Bu bilgiler; silindir dip
borusu, manifold eşdeğer uzunlukları ve nozul boşaltma katsayıları gibi değerleri içerir.
Her bir nozuldaki gaz akış miktarının tayini için yapılan amprik düzeltmeler akışın ayrıldığı
noktalar, T bağlantılarının yönü, sistem elemanlarının katsayıları faktörlerine göre yapılır.
Bernoulli denkleminin yanında diğer faktörleri de içeren bilgisayar programına akış debisi
veya gaz miktarı girildiğinde, program boru çapı ve nozul orifis çaplarını hesaplar. Boru
çapı ve orifis çapları bilgisi girildiğinde ise program akış debisini hesaplar. Bilgisayar
programı hesap sonuçları, sistemin basınç düşümü, boşalma süresi ve her nozuldan
boşalan gaz miktarını belirtir.

10.6.12 Üretici bilgileri kullanılarak, tek veya daha fazla sayıdaki silindirin tahrik mekanizması ve
sistem elemanları belirlenir. Gazlı söndürme sistemlerinde kullanılan belli başlı ekipmanlar
aşağıda bilgi olarak verilmiştir. Ekipmanların belirlenmesinde korunacak mahal ile ilgili özel
gereksinimler ve üretici tavsiyeleri dikkate alınmalıdır.
 Silindir:
Söndürücü gazın depolandığı dikişli veya dikişsiz tüplerdir.

 Silindir Bağlantı Kelepçesi:

Tüplerin yere veya duvara sabitlenmesi için kullanılan düzenektir.

 Silindir Vanası:
Silindire dolumu, basınçlandırılması, güvenlik ve boşaltma ekipmanlarının montajına olanak
sağlayan silindir üzerine monte edilmiş vanadır.

 Basınç Göstergesi:
Silindir içindeki basıncı gösteren manometredir.

 Basınç Tahliye Tertibatı:

Silindir vana tertibatı üzerinde bulunan ve maksimum tasarım basıncına kalibre edilmiş
emniyet vanasıdır.

 Elle Boşaltma Kolu:

Sistemin doğrudan mekanik olarak boşaltılmasını sağlayan cihazdır.

 Boşaltma Hortumu:
Gazın, silindirden çıkarak tesisata veya kolektöre dağıtımını sağlayan esnek bağlantı
elemanıdır.

 Manifold:
Birden fazla tüp bağlantısı yapılan kolektördür. Manifoldlar gerekli bağlantı kelepçeleri ile
duvara tutturulur.

 Tetikleme Hortumu:
Birden fazla silindir kullanılan veya pilot silindir kullanılan sistemlerde tahrik mekanizması
ile tetiklenen ana tüpteki gazın diğer tüplere direkt geçişini sağlayan, esnek bağlantı
elemanıdır.

151
  Çek Vana:
Birden fazla silindirin kullanıldığı sistemlerde, manifolda boşalan gazın silindirlere girişini
önlemek için her silindir çıkışında kullanılan ve/veya seçici vanalı sistemlerde akışın tek
yönlü olması gerektiği noktalarda tetikleme hortumu üzerine monte edilen vanadır.

 Pnömatik Tahrik Ünitesi:

Tüpün açılmasını gaz basıncıyla sağlayan düzenektir.

 Pilot Tahrik Mekanizması:

Birden çok silindirin açılmasını, pilot tüp ile sağlayan düzenektir.

 Düşük Basınç Anahtarı:

Silindir basıncının kaçak veya boşalma ile düşmesi durumunda, kontak değiştirerek
elektriksel olarak hata bilgisi verir.
 Gaz Boşaldı Basınç Anahtarı:
Manifold borusuna gaz boşalması durumunda kontak değiştirerek elektriksel olarak
kontrol paneline bilgi verir. Kontrol panelinde izlenebilir veya diğer elektriksel ekipmanların
çalıştırmak ve/veya kapatmak için kullanılır.

 Seçici Vana:
Söndürücü maddeyi, çeşitli ve farklı tehlike bölgelerinden herhangi birine, bir veya daha
fazla silindirden seçimli olarak yönlendirmek ve boşaltmak için kullanılan ve akış yönüne
göre tankın boşaltma borusuna tesis edilmiş vanadır.

 Nozullar:
Gazı korunan alana boşaltılmasını ve optimum gaz dağılımını sağlar. Nozul orifisleri; her
tesisat için hidrolik hesaplara göre kalibre edilirler.

 Uyarı İşaretleri:
Uygun talimat ve uyarı işaretleri bulundurulmalıdır.

10.6.13 Gazlı söndürme sistemlerine ait algılama ve kontrol sistemi aşağıda belirtilen konular dikkate
alınarak belirlenmelidir:
(a) Gazlı söndürme sistemi ile korunan hacimlerde yangın algılama ve kontrol sistemi tesis
edilmelidir. Söndürme sisteminin aktive olduğunu bildiren kontak çıkışları bina genelindeki
yangın alarm sistemine giriş olarak bağlanmalıdır. Söndürme sisteminin alarm ve arıza
çıkışları yangın alarm sistemine bağlanarak ayrı bölgesel göstergelerle izlenmelidir.
(b) Yangın algılama ve uyarı sistemleri, ilgili TS-EN 54 Standardına uygun olarak
tasarlanmalıdır. Bu tesisat ve sistemlerde kullanılacak her türlü cihaz ve kablolar, TSE
veya TSE tarafından eşdeğerliği kabul edilen standart veya kalite belgesine sahip
olmalıdır.
(c) Elektrik güç beslemesi korunan hacim için olan elektrik beslemesinden bağımsız olmalı
ve birinci kaynağın devre dışı kalması durumunda otomatik olarak devreye giren yedek
güç kaynağı bulunmalıdır. Sistemin algılama, kontrol, tahrik ve sinyalizasyon sistemlerinin
en az 24 saat çalışmasını sağlayacak yedek enerji kaynağı bulunmalıdır.
(d) Yangın algılama ve kontrol sistemi; kontrol paneli, dedektörler, durdurma butonu,
boşaltma butonu, siren ve flaşörlü sirenden oluşur. Sistem dedektörlerden ve elle

152
boşaltma butonlarından gelen bir sinyal ile sistem dedektörlerden veya manüel
butonlardan gelen bir sinyal ile ana silindirin üzerindeki selenoid vanayı aktive eder.

 Kontrol Paneli:
İki kademeli çapraz zon prensibine göre çalışır. Tek bir dedeksiyon zonundan alarm
sinyali gelmesi durumunda, ‘zon alarmı’ olarak belirlenir. İkinci dedeksiyon zonundan
da alarm sinyali gelmesi durumunda bu ‘ön-boşaltma alarmı’ olarak belirlenerek, alarm
cihazı devreye girer. Ön boşaltma alarmı gaz boşalmadan önce ortamda bulunan
insanların tahliyesini sağlayacak süreyi sağlamalıdır. Ardından ortamda bulunan
insanların dışarı çıkmalarını sağlayacak, gecikme süresi geri sayımı başlar. Gaz
boşalması ‘alarm olarak belirlenir ve sesli, ışıklı alarm cihazları ve ışıklı uyarı cihazları
devreye girer. Kontrol paneline yapılacak bağlantı elemanlarının açık devre ve kısa
devre arızaları panel tarafından gözetlenir. Her hattaki arıza ve sinyal, panel üzerindeki
ledler sayesinde izlenir.

 Dedektörler:
Ortamda çıkabilecek bir yangının meydana getirmesi muhtemel ısı, alev veya duman
gibi tehlikelere uygun olarak seçilir. Duman dedektörleri, yangını duman algılama
prensibine göre belirleyip kontrol paneline sinyal olarak iletebilecek yapıdadır. Gerek
duyulan mekanlarda duman dedektörlerinin algılayamayacağı dumansız yangını alev
algılama prensibine göre belirleyip kontrol paneline sinyal olarak ileten yapıda alev
dedektörleri kullanılır.

 Durdurma Butonu:
Elle basılı tutulduğu sürece, algılama bölgesinden başlatılmış kontrol panelinin geri
sayma süresini geçici olarak durdurur veya geri saymayı yeniden başlatır. Durdurma
butonu korunan hacmin içine ve çıkışa yakın yerleştirilmelidir.

 Boşaltma Butonu:
Elle devreye girdiğinde, kontrol paneline gazı boşalt sinyali gönderir. Kontrol paneli
bu komut ile gazı ortama boşaltma işlemine başlar. Boşaltma butonu korunan hacmin
dışına veya girişine yakın bir noktaya yerleştirilmelidir.

 Zil:
Alarm sinyalini, gazı söndürme yapılacak ortama bildiren sesli alarm cihazıdır.
Genellikle ön-boşalma alarmını bildirmek için kullanılır.

 Siren:
Alarm sinyalini, gazı söndürme yapılacak ortama bildiren sesli alarm cihazıdır.
Genellikle ön-boşalma alarmını bildirmek için kullanılır.

 Flaşörlü Siren:
Genel alarm sinyalini gazlı söndürme ortama bildirir.

 Işıklı Uyarı Levhası:

Gaz boşaldı ikazı için mahal dışına yerleştirilen ışıklı levhadır.

153
10.6.14 Silindir ve borulama sistemi çizimlerinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
 Ölçekli çizimler; silindirin yeri, boru dağıtım sistemi, nozullar, vanalar, basınç düşürücü
cihazlar (eğer varsa), askı aralıkları
 Korunan hacmin bina içindeki lokasyonu
 Korunan hacimdeki duvar ve bölmelerin yeri ve malzemesi
 Korunan hacmin kesiti; toplam yüksekliği, asma tavan ve yükseltilmiş döşeme yüksekliği
 Söndürücü gazın tipi
 Söndürme veya etkisizlik konsantrasyonu, tasarım konsantrasyonu ve maksimum
konsantrasyon
 Mahalin tanımı ve yangın türü
 Silindir özellikleri; kapasitesi, basıncı ve söndürücü madde miktarı
 Kullanılan nozul tanımı; tipi, giriş çapı, orifis delik ölçüsü ve basınç düşürücü cihazların
orifis çapı
 Boru, vana ve fittinglerin malzeme ve basınç sınıfları
 Cihaz listesi; cihazın adı, üretici, model no, miktar ve tanım
 Söndürücü dağıtım tesisatının izometrisi; her boru parçasının çapı ve uzunluğu ve hidrolik
hesap nokta referans numaraları
 Korunan kapalı hacim basınçlandırma ve havalandırma hesapları
 Yangın algılama, uyarı ve kontrol sistemlerinin tanımı

10.7 Gazlı Söndürme Sistemi Tasarımında Sınırlamalar

10.7.1 Sıcaklık
Bütün cihazlar, kullanıma uygun, normal olarak -20 ºC ile +50 ºC aralığında çalışacak şekilde
tasarımlanmalı ve üzerinde sıcaklık sınırlamalarını gösteren işaret konulmalıdır.

10.7.2 Diğer Söndürücü Maddelerle Uyum

Aynı kapalı hacime, farklı söndürme gazlarının eşzamanlı olarak boşalmasını sağlayan
sistemlere izin verilmez.

10.7.3 Elektrostatik Boşalma

Potansiyel patlayıcı atmosferler içine söndürücü gaz boşaltılırken önlemler alınmalıdır.
Söndürücü gazların boşaltılması sırasında topraklanmamış iletkenlerde elektrostatik boşalma
olabilir. Bu iletkenler bir patlatmayı başlatmak için yeterli enerjiyi diğer cisimlere boşaltabilir.
Boru tesisatı uygun şekilde sabitlenmiş olmalı ve topraklanmalıdır. Yalıtımsız kalmış elektrik
iletkenlerinin mevcut olması halinde, elektrik iletkenleri ile sistemin bakım sırasında erişilebilen
parçaları arasında Tablo B.8’de verilen değerlerden az olmayan mesafeler sağlanmalıdır. Bu
boşluk mesafelerinin sağlanamadığı yerlerde uyarı işaretleri konulmalı ve güvenlikli bakım
sistemi uygulanmalıdır.

10.7.4 Boşalma Süresi

Halokarbon türevi gazların boşaltılması, ayrışma ürünlerinin oluşumunu sınırlamak ve yangını
bastırmak için mümkün olduğu kadar çabuk tamamlanmalı ve 20 ºC’de 1.3’lük güvenlik
faktörü içeren tasarım konsantrasyonunun % 95’ine erişmek için gerekli boşaltma süresi,
hiçbir durumda 10 saniyeyi geçmemelidir.

İnert gazlar için tasarım konsantrasyonunun 20 ºC’de 1.3’lük güvenlik faktörü içeren tasarım

154
 konsantrasyonunun % 95’ine erişmek için gerekli boşaltma süresi, hiçbir durumda 60 saniyeyi
geçmemelidir. Boşalma süresinin arttırılması gerekli olduğunda boşaltma hızı, koruma süresi
için istenen konsantrasyonu muhafaza etmeye yeterli olmalıdır.

10.7.5 Koruma Süresi

Söndürücü gaz konsantrasyonunun elde edilmesi yeterli değildir. Bu konsantrasyonun
mahalde acil faaliyetlere olanak verecek sürede muhafaza edilmesi gereklidir. Bu
durum tüm yangın sınıflarında eşit öneme sahiptir. Korunan hacimde söndürücü gazın
konsantrasyonunun ne kadar süre ile muhafaza edileceği tespit edilmelidir. Bu süreye “tutma
süresi” denir. Tahmini tutma süresi kapı fan testi yapılarak veya aşağıdaki kriterleri sağlamak
üzere tam boşaltma testi yapılarak doğrulanmalıdır:
(a) Tutma süresi başlangıcında, korunan hacmin her yerindeki konsantrasyonu, tasarım
konsantrasyonu olmalıdır.
(b) Tutma süresi sonunda, korunan hacmin içinde tehlikeye maruz en yüksek noktada
söndürücü gaz konsantrasyonu, söndürme konsantrasyonundan az olmamalıdır.
(c) Tutma süresi yetkili kuruluşlarca farklı tanımlanmadıkça 10 dakikadan az olmamalıdır.

10.7.6 Sızdırmazlık
Söndürücü gazın, açıklıklardan bitişikteki tehlikeli alanlara veya çalışma alanlarına kaçmasını
önlemek için, bu açıklıklar kalıcı olarak sızdırmaz biçimde kapatılmalı veya otomatik kapatma
tertibatlarına sahip olmalıdır. Söndürücü gazı belli hacimde tutmak uygulamada mümkün
değilse, koruma bitişik tehlikeli bağlantıları kapsayacak şekilde geliştirilmelidir. Cebri çekişli
havalandırma sistemleri gaz boşalmadan önce, otomatik olarak kapatılmalıdır. Korunan alan
sınırları içinde söndürme sisteminin performansını etkileyici olası tüm tesisatlar (örneğin; yakıt
ve güç beslemeleri) uygulama öncesi veya boşalma ile eş zamanlı olarak kapatılmalıdır.

10.7.7* Halokarbon Gazların İnsan Sağlığına Etkileri

10.7.7.1 NOAEL; zehirlilik veya fizyolojik olarak hiç bir ters etki göstermeyen en yüksek
konsantrasyondur. LOAEL; zehirlilik veya fizyolojik olarak ters etki gösteren en düşük
konsantrasyondur. LC50 (Akut Zehirleme Testi), denek hayvanları üzerinde yapılan bir test
olup, bu hayvanların burundan soluma yoluyla, 4 saat süre ile belli konsantrasyonlardaki gaza
maruz bırakılmaları neticesinde, hayvanların %50’sinin ölümüne yol açan konsantrasyondur.
Halokarbon esaslı söndürme gazları için NOAEL ve LOAEL seviyelerinde baz alınan toksik
etkiler, kalp ve üst solunum yollarında yarattığı durum “kardiyak hassasiyet” olarak bilinir.

10.7.7.2 Halokarbon kullanım sınırlamaları PBPK modeli baz alınarak belirlenmiştir. PBPK modeli,
halokarbonun vücuda alımını ve vücutta çeşitli bölgelere dağılımının oluşturabileceği ters
etkileri matematiksel olarak tanımlayan bir bilgisayar modelidir. EPA onaylı PBPK modeli,
her bir halokarbon konsantrasyonunun solunumu ile insan vücudundaki ters etkilere ne
kadar sürede ulaşıldığını simüle eder. Solunan halokarbon konsantrasyonunun, ters
etkiye sebep olan kritik değerin altında kaldığı süreye, maksimum güvenli maruz kalma
süresi denir. Bu sürenin belirlendiği konsantrasyona eşit veya üzerindeki halokarbon
konsantrasyonları güvenli değildir. EPA onaylı PBPK modeli tarafından öngörülen maksimum
güvenli maruz kalma süresi 5 dakikadır. PBPK modeline göre halokarbon gazların çeşitli
konsantrasyonlarında belirlenen maksimum güvenli maruz kalma süreleri Tablo B.9 ve Tablo
B.10’da verilmiştir. Tasarım konsantrasyonu ile Tablo B.9 ve B.10’da bu konsantrasyonlara

155
 karşılık gelen maruz kalma süreleri karşılaştırılarak, halokarbon gazların normalde insan
bulunan veya normalde insan bulunmayan mahallerde, kullanıma uygun olup olmadığına
karar verilir. Normalde insan bulunan mahallerde LOAEL seviyesinin üzerinde tasarım
konsantrasyonu kullanılmamalıdır.

10.7.7.3 LOAEL seviyesinin üzerinde tasarım konsantrasyonu kullanımına, ancak normalde insan
bulunmayan ancak ara sıra kısa sürelerle girilebilen alanlarda izin verilir. PBPK modeline
göre; LOAEL seviyesinin üzerinde tasarlanan sistemin tasarım konsantrasyonu, HFC227ea
için %10.5, HFC125 için ise %11.5 değerini geçmemelidir. Bu değerlerin aşıldığı normalde
insan bulunmayan mahallerde; insanların söndürücü gaza maruz kalmalarını önlemek üzere
Tablo B.9 ve Tablo B.10’da verilen maksimum güvenli maruz kalma süreleri dikkate alınarak,
insanların uygun sürede tahliyesini sağlayan ön-boşaltma alarmları ve zaman geciktirme
tertibatları düzenlenmelidir.

10.7.7.4 Halokarbon gazlı sistemlerin tasarımında maruz kalma ile ilgili aşağıdaki sınırlamalara
uyulmalıdır:
(a) Hiç bir şekilde gereksiz yere halokarbon temiz gaza ve yangın esnasında oluşan
bozunma ürünlerine, NOAEL konsantrasyonlarında bile maruz kalınmasından
kaçınılmalıdır. Gereksiz yere söndürücü gaza maruz kalınmasını önlemek üzere ön-
boşalma alarmı ve zaman geciktirme tertibatı kullanılır.

Tablo 10.7.7 Halokarbon Türevi Gazların Toksik Bilgileri ¹

Söndürücü Gaz LC50 (%) NOAEL(%) LOAEL(%)

CF3I >12,8 0,2 0,4

FK-5-1-12 >10 10 >10

HFCH Blend A 64 10 >10

HFC-125 >70 7,5 10

HFC227ea >80 9,0 10,5

HFC123 >65 50 >50

HFC236fa >18,9 10 15

(b) Normalde insan bulunan hacimler için Tablo 9.6.7’de verilen NOAEL seviyesine kadar
tasarlanan halokarbon sistemlerine; maksimum maruz kalma süresinin 5 dk’yı geçmediği
durumlarda izin verilir. (Mahalde bulunanların kaçışı 5 dakika içinde sağlanmalıdır.)
(c) Normalde insan bulunan hacimler için Tablo 9.6.7’de verilen NOAEL seviyesinin üzerinde
ve LOAEL seviyesine kadar tasarlanan halokarbon sistemlerine; maksimum maruz kalma
süresinin Tablo B.9 ve Tablo B.10’da verilen sürelerle sınırlı olduğu durumlarda izin
verilir.
(d) Normalde insan bulunmayan ancak ara sıra kısa sürelerle girilebilen hacimlerde, Tablo
9.6.5.1’de verilen LOAEL konsantrasyon değerinin üzerinde tasarlanan halokarbon
sistemleri; personelin maruz kalabileceği durumlarda maksimum maruz kalma süresi
Tablo B.9 ve Tablo B.10’da verilen sürelerle sınırlıdır.
(e) 9.6.7.4(c) ve 9.6.7.4(d) Maddesini sağlamak için gerekli verilerin sağlanamadığı
durumlarda, normalde insan bulunmayan hacimlerde; tahliye süresi 30 saniyeden

¹ ISO14520-1:2006 Tablo G.1

156
 fazla ancak 1 dakikadan az ise, LOAEL seviyesinin üzerinde halokarbon söndürücü
gaz kullanılmamalıdır. LOAEL seviyesinin üzerindeki konsantrasyonların kullanımına
normalde insanların bulunmadığı yerlerde ve içerideki personelin 30 saniye içinde
mahali terk edebileceği ve boşalma süresinde içeriye koruyucu ekipmanı olmayan hiçbir
personelin giremeyeceği yerlerde izin verilir.

10.7.7.5 Hemen hemen tüm halokarbon gazların zehirleme etkisi düşük olmakla birlikte, ortama
boşaldıklarında yapılarındaki özelliklerden dolayı yangınla ya da sıcak yüzeylerle girdikleri
kimyasal reaksiyonlardan sonra ortaya çıkan yeni bileşkelerden dolayı ortamda bulunan
insanlara zarar verebilirler. Halokarbon türevi gazların çoğunda bulunan florin elementi
yangınla reaksiyonda ortamda yeterli miktarda hidrojen bulunması durumunda hidrojen ile
birleşerek HF (hidrojen florid) oluşturmaktadır. Bozunma ürünleri yalnız birkaç ppm’lik düşük
konsantrasyonlarda olsa bile keskin ve yakıcı kokuya sahiptir. Bu özelliği ile bozunma ürünleri
kendiliğinden ikaz sistemi oluşturmasına rağmen, yangın sonrasında ortama girmesi gerekli
olanlar için tahriş edici ve sağlığa zararlı atmosfer oluşturur. Bu nedenle mecbur olmadıkça,
insanların bu gazlara maruz kalmamaları gerekir. Bu tür sakıncalar halokarbon türevi tüm
gazlar için geçerlidir. Gaz ortama boşalmadan önce ortamdan en kısa sürede uzaklaşılmalı
ve söndürücü gazlara gereksiz yere maruz kalınmamalıdır. En kötü ihtimalle boşalma
esnasında ortam en kısa sürede tahliye edilmelidir. Kısaca söndürücü maddenin uzun süre
yüksek sıcaklığa maruz kalması durumunda bozunma ürünlerinin konsantrasyonu artar.
Bozunma ürünlerinin konsantrasyonunu azaltmak için gazın yüksek sıcaklıkta açığa çıkma
süresini en aza indirecek şekilde algılama tipi, hassaslığı ve boşaltma hızı seçilir.

10.7.8 İnert Gazların İnsan Dağlığına Etkileri

10.7.8.1 İnert gazlar; oksijen seviyesinin düşürülmesine bağlı olarak nefes alamama ve hipoksi
etkilerine sebep olur. İnert gazlarla birlikte, normalde insan bulunan mahallerde %12’den
(deniz seviyesi eşdeğeri) az olmayan oksijen konsantrasyonu gereklidir. Bunun karşılığı
olarak %43’ten fazla olmayan gaz konsantrasyonu kullanılır.

Tablo 10.7.8 İnert Gazların Psikolojik Etkileri¹

Söndürücü Gaz NOAEL (%) LOAEL (%)

IG-01 43 52

IG-100 43 52

IG-55 43 52

IG-541 43 52

10.7.8.2 İnert gazlı sistemlerin normalde insan bulunan yerlerde kullanımında, sistem üretici tasarım
manüelinde verilen tasarım konsantrasyonlarının üzerinde tasarım yapılmamasına dikkat
edilmelidir.

10.7.8.3 Inert gazlı sistemlerin tasarımında maruz kalma ile ilgili aşağıdaki sınırlamalara uyulmalıdır:
(a) Hiç bir şekilde gereksiz yere inert gaza maruz kalınmasından kaçınılmalıdır. Gereksiz
yere maruz kalınmasını önlemek üzere ön-boşalma alarmı ve zaman geciktirme tertibatı
kullanılır.

¹ ISO14520-1:2006 Tablo G.6

157
 Tablo 10.8 Güvenlik Tedbirleri¹
En Yüksek Konsantrasyon Zaman Otomatik/El Kumanda Kilitleme
(T) Geciktirme Tertibatı Anahtarı Tertibatı
T≤ NOAEL Var Yok Yok

NOAEL>T> LOAEL Var Var Yok

T ≥ LOAEL Var Var Var

(b) %43’ün altındaki değerlerde tasarlanan inert gazlı sistemlerin normalde insan bulunan
mahallerde kullanımına izin verilir ve inert gaza maruz kalma süresini 5 dakika ile
sınırlandıracak şekilde tedbirler alınmalıdır.
(c) %43 ile %52 arasındaki değerlerde tasarlanan inert gazlı sistemlerin normalde insan
bulunan mahallerde kullanımına izin verilir ve inert gaza maruz kalma süresini 3 dakika ile
sınırlandıracak tedbirler alınmalıdır.
(d) %52 ile %62 arasındaki değerlerde tasarlanan inert gazlı sistemlerin normalde insan
bulunmayan mahallerde kullanımına izin verilir ve insanların gaza maruz kalma ihtimali
olan yerlerde, maruz kalma süresi 30 saniyeyi aşmayacak şekilde gerekli tedbirler
alınmalıdır.
(e) %62’nin üzerinde tasarlanan inert gazlı sistemlerin kullanımına insan bulunmayan
mahallerde izin verilir.

10.7.8.4 İnert gazlar ile yapılan yangın söndürmede ölçülebilir bir bozunma olmaz. Zehirli ve korozif
ayrışma ürünleri oluşmaz. Bununla beraber yangının kendisinden kaynaklanan bozunma
ürünleri önemli miktarlarda olabilir ve insanların bulunması için uygun olmayan ortam
oluşturabilir.

10.8 Güvenlik Tedbirleri

ISO 14520 Standardında yer alan güvenlik tedbirleri, yangın nedeniyle ortaya çıkan yanma
ürünlerinin toksik veya fiziksel etkiler ile ilgili değildir. Bu standartta, güvenlik tedbirleri
nedeniyle öngörülen maksimum maruz kalma süresi 5 dakikadır. Bu süreden uzun olan
maruz kalma sürelerinin fiziksel veya toksik etkileri olabilir.

10.8.1 Normalde insan bulunan mahallerde kullanılacak sistemlerin tasarımında aşağıdaki güvenlik
tedbirleri alınmalıdır.
(a) Gereksiz yere söndürücü gaza maruz kalınmasını önlemek üzere aşağıdaki güvenlik
tedbirleri alınmalıdır.
 Zaman geciktirme tertibatı, personelin tahliyesi için veya korunan alanı söndürücü
gazın boşaltılmasına hazırlamak için kullanılır.
 Otomatil/el kumanda anahtarı mahalde insan bulunduğu zamanlarda sistemi elle
boşaltma durumunda çalıştırmak ve insan bulunmadığı zamanlarda otomatik konuma
geçirmek için kullanılan elektronik cihazdır.
 Kilitleme tertibatı, genellikle bakım sırasında kullanılan ve gazın mahale boşalmasını
engellemek için silindirin boşalma borusu üzerine monte edilen elle kapatma vanası
veya silindirin mekanik olarak harekete geçmesini engelleyen diğer tip bir tertibat
olabilir. Kilitleme tertibatı her zaman istenmez, bazı özel bakım işlemlerinde gereklidir.
(b) Gazın boşalmasından önce personelin tahliyesine izin verecek yeterli bir zaman
gecikmesiyle, ön alarm sistemi ihtiva etmelidir.
¹ ISO14520-1:2006 Tablo 2

158
10.8.2 Normalde insan bulunmayan mahallerde; kullanılacak sistemlerin tasarımında aşağıdaki
güvenlik tedbirleri alınmalıdır:
(a) Kilitleme vanası tesis edilmedikçe, kullanılan söndürücü gazın konsantrasyonunun en
yüksek değeri, LOAEL seviyesini aşmamalıdır.
(b) Odada insanların bulunduğu zamanlarda, NOAEL seviyesinin aşılmasının beklendiği
durumlarda, sistemlerin otomatik olmayan moda getirilmesi tavsiye edilir.
(c) Korunan hacme, orijinal tasarımda bulunmayan ilaveler veya sabit kısımların
kaldırılması gibi değişikliklerin yapılması söndürücü gaz konsantrasyonunu doğrudan
etkileyecektir. Böyle durumlarda, izin verilen en yüksek konsantrasyonu ve gerekli tasarım
konsantrasyonunu sağlamak üzere sistem tekrar hesaplanmalıdır.

10.8.3 İnsan bulunamayacak mahallerde; kullanılacak sistemlerin tasarımında aşağıdaki güvenlik

tedbiri alınmalıdır:
(a) Kilitleme vanası tesis edilmesine gerek olmadan, söndürücü gazın konsantrasyonunun en
yüksek değeri, LOAEL seviyesinin üzerinde olabilir.

10.8.4 Toplam hacim koruma sistemlerinin tesis edildiği yerlerde ve insanların bulunabileceği
yerlerde aşağıdaki durumlar sağlanmalıdır:
(a) Personelin tahliyesi için veya korunan alanı söndürücü gazın boşaltılmasına hazırlamak
için zaman geciktirme tertibatı kullanılmalıdır. Boşalma gecikmesinin can ve mal
tehlikesini önemli şekilde arttırmadığı bazı uygulamalarda, söndürme sisteminde gaz
boşalmadan önce personelin tahliyesini sağlayacak yeterli süre gecikmeli ön-boşalma
alarmı kullanılmalıdır.
(b) Söndürme sistemi; gazın boşalmasından önce personelin tahliyesine izin verecek, yeterli
bir zaman gecikmesiyle, ön alarm sistemi ihtiva etmelidir.
(c) Gerekli yerlerde, Madde 9.7.1’e uygun olarak, otomatik/el kumanda anahtarı ve kilitleme
tertibatı kullanılmalıdır.
(d) Çıkış yolları her zaman açık tutulmalı, acil aydınlatma ve hareket mesafesini en aza
indirecek uygun yönlendirme işaretleri bulunmalıdır.
(e) Dışarıdan kilitlenen, içeriden dışarıya doğru açılabilen, kendiliğinden kapanan kapılar
kullanılmalıdır.
(f) Girişlerde ve korunan hacim içinde belirtilen çıkışlarda, sürekli görülebilir ve işitilebilir
alarmlar ve korunan hacmin dışında bu güvenliğini sağlanıncaya kadar çalışan sürekli
görülebilir alarmlar sağlanmalıdır.
(g) Uygun talimat ve uyarı işaretleri bulundurulmalıdır.
(h) İstendiği yerlerde, bu alanlar içindeki ön-boşalma alarmları diğer alarm sistemlerinden
ayrı olarak, yangının algılanması ile gecikme süresinin başlangıcında derhal
çalışabilecektir.
(i) Söndürücü gazın boşaltılmasından sonra doğal veya cebri çekişli havalandırmayı
harekete geçirme araçları: Genellikle cebri çekişli havalandırma gerekir. Söndürücü
gazlarının çoğunun havadan ağır olmasından dolayı, tehlikeli atmosferin tamamen
giderilmesine dikkat edilmeli ve sadece yer değiştirmesi ile yetinilmemelidir.
(j) Sistem çalıştığı zaman doğru hareketlerin yapıldığından emin olmak için, alan içerisine
girebilecek bakım veya inşa personeli dâhil korunmuş alan içindeki veya civarındaki tüm
personel için tatbikat ve talimatlar bulundurulmalıdır.

159
10.9 Genel Çalışma Prensibi
Gazlı Söndürme Sistemleri otomatik veya elle devreye girecek şekilde tasarlanır. Korunan hacim
içinde yangın algılandığında, dedektörler kontrol paneline sinyal gönderir. Sistem çapraz zon
prensibine göre çalışır. Tek bir zon dedektöründen sinyal gelmesi durumunda kontrol paneli genel
alarm sinyalı verir ve boşaltma alarmı verilmez. Her iki zon dedektöründen de sinyal gelmesi
durumunda kontrol paneli otomatik yangın söndürme prosedürünü başlatır. Bu prosedür, her
sistem için farklılık göstermesine rağmen, her sistemde gecikme süresince (genelde 30 sn.) uyarı
ve alarm cihazlarının çalıştırılmasını sağlar. Gecikme süresi başlar. Gecikme süresi mahal içinde
bulunanların mahali terk etmesi için gerekli süredir. Gecikme süresinin başlamasıyla ön-alarm
sinyali verilir. Duyulabilir ve görülebilir ön-boşaltma alarmı cihazları çalıştığında, mahal acilen terk
edilmelidir. Aynı zamanda kontrol paneli boşaltma sinyalini gönderir. Gecikme süresi içinde boşaltmayı
durdurmak istenirse, durdurma butonu basılı tutulur. Durdurma butonuna basılı tutulduğu sürece
panel fonksiyonlarını durdurur, buton bırakıldıktan sonra belli gecikme süresinin sonunda mahale gaz
boşalır. Durdurma butonu gazın boşalma prosedürünü sonlandırmaz. Gecikme süresinin sonunda
solenoid vana açılır ve dağıtım sistemine gaz akışı başlar. Dağıtım manifoldu üzerinde yer alan basınç
anahtarı gazın boşalmaya başladığı alarm bilgisini kontrol paneline iletir. Nozullardan gaz akışı başlar
ve yangın üzerine yüksek hızda gaz boşalır. Işıklı uyarı cihazları gaz boşalmasıyla devreye girer.
Sistem, boşaltma butonları vasıtasıyla elle boşaltılır. Elle boşaltma butonları sadece mahalin terk
edilmesinden sonra kullanılmalıdır. Elle boşaltma butonları çalıştığında, kontrol panelinden gönderilen
sinyal ile gaz boşalır. Sistemin elle boşaltma butonu veya otomatik olarak çalışmaması durumunda,
silindir üzerindeki elle boşaltma kolu ile sistem mekanik olarak boşaltılabilir.

160
 EK-A
Sprinkler Sistemleri İçin Açıklayıcı Bilgiler
A.1.5.1
Yapı malzemelerinin yanıcılık sınıfları, 2007/12937 Karar Sayılı Binaların Yangından Korunması
Hakkında Yönetmelik Ek-2’de verilmiştir.

A.1.5.2
Engelli yapı örnekleri aşağıda verilmiştir. Panel yapılar, ahşap karkas veya ahşaplı kirişli yapılar ve
çelik çubuklu kiriş yapılar engelli yapılardır.

a) Kirişli Yapı:
Yanıcı ve yanıcı olmayan çatı veya döşemenin 102 mm veya üstü kalınlıkta ahşap
kirişlerle desteklendiği veya beton veya çelik kirişlerin merkezden merkeze 0.9-2.3 m
aralıklarla yerleştirildiği ve taşıyıcı kirişlere taşıtıldığı veya bağlandığı yapılardır.

b) Beton T Yapı:
Kapalı beton elemanların gövde ayak genişliğinin, yüksekliğinden daha az olduğu yapılardır.

c) Kompozit Ahşap Kirişli Yapı:

Döşeme veya çatının ahşap flanş ve katı ağdan oluşan I kesit kirişler tarafından
desteklendiği yapılardır. Kompozit ahşap kirişler derinliği 1.2 m’ye kadar değişebilen ve
merkezden merkeze 1.2 m aralıklarla yerleştirilen ve 18 m’ye kadar destekleyici aralığı
kullanılabilen yapılardır. Kiriş kanallarının tüm derinliği yangın durdurucu ile korunmalı ve
tek kanal alanı 27.9 m²’yi geçmemelidir.

Ahşap

Engelsiz yapı örnekleri aşağıda verilmiştir:

(a) Çelik Çubuklu Kiriş Yapı:
Alt ve üst kirişlerin 102 mm veya daha az derinlikte olduğu ve çelik çubuklarla birbirine
bağlandığı yapı.

102 mm veya daha az

(b) Açık Izgara Tavanlar:
Tavan açıklıklarının en az 6.4 mm olduğu ve tavan malzemesinin kalınlığının açıklık
ölçüsünden büyük olmadığı ve açıklığın tavan alanının %70’ini kapladığı yapılardır.

161
 (c) Engelsiz Tavan Yapı:
Aşağıda engelsiz tavan yapı örnekleri verilmiştir:
 Düz levha, pan-type betonarme betonu
 Sürekli ahşap, beton veya çelik kirişlerden oluşan ve aralığı 2.3 m’den fazla olan
engelsiz eş açıklıklar
 Açıklık mesafesi 2.3 m’den fazla olan kiriş veya kolonlarla desteklenen engelsiz çatı
 Mesafeden bağımsız çelik çubuklu yapma kiriş
 Yanıcı ve yanmaz yapı malzemesinden oluşan asma tavanlar
 Katlanmış plakalar, hiperbolik parabolidler, kubbe gibi engelsiz kabuk çatılar
 Ahşap kiriş ve çelik çubukların altına yerleştirilen tek parçalı tavanlar

A.1.5.5 Bkz. Şekil 1.5.5

Şekil A.1.5.5 Sprinkler Borulama Sistemi

A.1.5.6.3 Bkz. Şekil 1.5.6.3

Şekil A.1.5.6.3 Raflı Depolama Düzeni

A.2.1
Sprinkler ile korunması zorunlu olan alanlar belirlenirken, yönetmelikte yer alan binaların kullanım
sınıfları dikkate alınmalıdır. Örneğin; toplanma yerleri, toplanma amaçlı binalar kapsamında yer alan
tüm binaları kapsar. Büro binaları, bu kullanım sınıfında yer alan tüm alanları kapsar. Bina kullanım
sınıflarına ilişkin açıklamalar aşağıda verilmiştir.

162
Toplanma amaçlı binalar; tören, ibadet, eğlence, yeme, içme, ulaşım, araç bekleme gibi nedenlerle 50
veya daha fazla kişinin bir araya gelebildiği tüm binalar veya bunların bu amaçla kullanılan bölümlerini
kapsar. Herhangi bir binada toplanma amaçlı olarak kullanılan ancak 50’den az kişinin toplanmasına
uygun olan bölümler, esas binanın kullanım sınıflandırılmasına tabidir ve bu sınıflandırma ile ilgili
kurallara uymalıdır. Atış poligonları, bilardo salonları, bowling salonları, dans salonları, diskotekler,
kumarhaneler ve gece kulüpleri, duruşma salonları, düğün salonları, halka açık kütüphaneler, halka
açık radyo, TV ve film stüdyoları, ibadet yerleri, yolcu istasyonları, kulüpler, dernek salonları, konferans
salonları, meclis binaları, müze ve sanat galerileri, oditoryumlar, rekreasyon merkezleri, restoranlar,
sağlık kulüpleri, spor salonları, sergi ve fuar salonları, sinema salonları, tiyatro salonları, tören
salonları, üniversiteler; toplanma amaçlı binalar kapsamındadır.

Ticaret amaçlı binalar; ticari malların teşhir ve satışı için kullanılan binaları veya bunların bu amaçla
kullanılan bölümlerini kapsar. Ticari malların satışı ile bağlantılı olarak kullanılan ve aynı binanın
içinde bulunan büro, depo ve hizmet amaçlı bölümler ticaret amaçlı bina sınıflandırmasına girer. Esas
olarak başka bir kullanım sınıfına giren bir binada bulunan küçük ticaret amaçlı bölümler, örneğin bir iş
merkezinin bünyesindeki bir gazete bayii, binanın esas kullanımı ticaret amaçlı binalar kapsamındadır
ve sınıflandırmasına ilişkin kurallara uyacaklardır. Alışveriş merkezleri, berber ve kuaför salonları,
büyük ve çok katlı mağazalar, dükkanlar, market ve süpermarketler, müzayede salonları, restoran ve
barlar; ticaret amaçlı binalar kapsamındadır.

Büro binaları; iş amacıyla her türlü büro hizmetlerinin (ticaret amaçlı binaların kapsamına giren işler
hariç) yürütüldüğü, hesap ve kayıt işlemlerinin ve benzer çalışmaların yapıldığı binalardır. Başka bir
binanın bünyesinde büro hizmetleri için kullanılan bölümler, ana binanın kullanım sınıflandırılmasına
tabidir ve Yönetmeliğin bu sınıflandırma ile ilgili kurallarına uyacaklardır. Ayakta tedavi merkezleri,
bankalar, belediye binaları, halka açık olmayan ses, video ve film kayıt istasyonları, doktor ve dişçi
muayenehaneleri, genel büro binaları, hava trafik kontrol kuleleri, kamu hizmet binaları, mahkeme
binaları, radyo ve televizyon istasyonları, üniversite, akademi, enstitü, yüksekokullar ve 50 kişinin
altındaki derslikler, büro binaları kapsamındadır.

A.3.2.1 Bkz. Tablo 3.2.1 (a), (b), (c), (d), (e)

A.3.2.4 Bkz. Tablo A.3.2.4
A.4.2.5 Bkz. Tablo A.4.2.5

Tablo A.4.2.5 Boru İç Hacmi

Boru Anma Çapı Sch 40 Sch 10
(mm) (gal/ft ) (lt/m) (gal/ft ) (lt/m )
25 0.045 0.559 0.049 0.608
32 0.078 0.969 0.085 1.056
40 0.106 1.316 0.115 1.428
50 0.174 2.161 0.190 2.359
65 0.248 3.080 0.283 3.514
80 0.383 4.756 0.433 5.377
100 0.660 8.196 0.740 9.189
125 1.040 12.915 1.144 14.206
150 1.501 18.639 1.649 20.477
200 2.66 33.032 2.776 34.472

163
A.5.4.2 Depolama Alanlarında Su İhtiyacının Belirlenmesi Örnekleri İçin Bkz.
Örnek 5.4.2(a)-5.4.2(h)
A.9.5.2.10 Bkz. Şekil 9.5.2.10
A.9.4 Askı Elemanları İçin Bkz. Şekil A.9.4
A.9.4.1.5 Bkz. Şekil A.9.4.1.5
A.9.5.5 Bkz. Şekil A.9.5.5
Tablo A.3.2.1 (a) Depolama Sınıfı I Ürünler
Alkollü içecekler, kartonlu veya kartonsuz
- %20 alkol oranına kadar, metal, cam veya seramik içinde
Büyük cihazlar (ocak, buzdolabı vb.)
-Paketlenmemiş, dışında plastik bulunmayan
Aküler kuru hücre (nonlithium or similar exotic metals), kartonlu
Sulu hücre dolu*
Şişeler, kavanozlar, boş, cam şişe, kartonlu
Yanıcı olmayan ürün ile dolu cam şişe, kartonlu
Yanıcı olmayan ürün ile dolu plastik (19 lt’den az), kartonlu
Yanıcı olmayan ürün ile dolu plastik pet şişe
Yanıcı olmayan toz ile dolu cam şişe, kartonlu
Konserve yiyecekler, kartonlu
Teneke kutu, metal, boş
Çimento, torbalanmış
Kahve, teneke kutuda, kartonlu
Gübre, torbalanmış fosfatlar
Dosya dolabı, metal
Balık ve balık ürünleri (dondurulmuş),
mumlanmamış plastik olmayan ambalaj içinde, kartonlu
Balık ve balık ürünleri (teneke kutuda)
Dondurulmuş gıdalar, mumlanmamış plastik olmayan ambalaj içinde,
Taze sebze meyve, plastik olmayan kaplarda veya ahşap bölmelerde
Dondurma
Tablo A.3.2.1 (b) Depolama Sınıfı II Ürünler
Alkollü içecekler,
- %20 alkol oranına kadar, ahşap konteynır içinde
Büyük cihazlar (ocak, buzdolabı vb.)
- Oluklu kartonlu, dışında plastik bulunmayan
Aküler, kuru hücre (nonlithium or similar exotic metals),
Kabartmalı ambalajda, kartonlu
Pişirilmiş gıdalar
Bisküvi, kek dondurulmuş, kartonlu*
Şişeler, kavanozlar
Yanıcı olmayan toz ile dolu plastik pet şişe
Kutu ve kasalar, boş, ahşap
Gübre, torbalanmış nitratlar
Balık ve balık ürünleri (dondurulmuş), mumlanmış ambalaj içinde,
kartonlu,
Balık ve balık ürünleri (kutu veya varillerde)
Dondurulmuş gıdalar, mumlanmış ambalaj içinde, kartonlu
Çimento, torbalanmış
Deri, balyalanmış
Elektrik teçhizatı, plastik olmayan, kartonlu
Mermer tezgah, lavabo, kasa veya kartonlu
Et ve et ürünleri, dondurulmuş, genleşmiş plastik kaplarda,
Et ve et ürünleri, dondurulmuş, mumlanmış ambalaj içinde

Et ve et ürünleri, dökme, İlaçlar

Et ve et ürünleri, teneke kutuda, kartonlu, Hap ve tozlar, cam şişelerde, kartonlu
Et ve et ürünleri, dondurulmuş, mumlanmamış plastik olmayan Yanıcı olmayan sıvılar, cam şişelerde, kartonlu
ambalaj içinde Fotoğraf filmi
Sinema filmi veya dökme rulolar (polikarbonat, polietilen) veya metal
Metal masalar (üstü ve aksamı plastik)
kutular, karton kutular içinde polietilen torbalarda
Süt (mumlanmamış kâğıt ambalajda)
Plastik kaplar
Süt (mumlanmış kâğıt ambalajda)
Et kalınlığı 6.4 mm’yi geçmeyen ve 18.9 lt’den fazla kapasiteli plastik
Süt (plastik ambalajda)
kaplarda yanmaz sıvılar veya yarı-sıvılar (ketçap gibi)
Elektrik motoru
Kümes hayvanı ürünleri, dondurulmuş
Fındık, teneke kutuda, kartonlu Kümes hayvanı ürünleri (kağıtla sarılmış veya genleşmiş plastik
kaplarda)
Boya, su bazlı, teneke kutuda, kartonlu
Tuz, paketlenmiş, kartonlu
Plastik kaplar (19 lt’den az yanıcı olmayan sıvı bulunan)
Amortisörler, metal toz tutucu
Kümes hayvanı ürünleri (teneke kutuda)
Dondurulmuş kümes hayvanı ürünleri (mumlanmamış plastik ol- Kitap ve dergiler, palet üzerinde sabit sıra
mayan kaplarda)
Şurup, ahşap varillerde
Torbalanmış tuz
Tel, karton veya ahşap makaralarda, ahşap kaide üzerinde,
Şurup, metal fıçılarda Metal, karton veya ahşap makaralarda, ahşap kaide üzerindeki kalın
karton kutular içinde, ahşap kaide üzerindeki metal makaralarda tek
Transformatör (kuru ve yağlı tip)
veya çok katmanlı PVC ile kaplanmış tel, ahşap kaide üzerindeki
Tel (metal makaralarda, ahşap üstünde) geniş ahşap veya metal makaralarda izole edilmiş (PVC) kablolar
* Birçok akünün polipropilen kasası bulunmaktadır ve boş olarak Ahşap ürünler, sabit bloklar halinde, kereste, kontraplak, talaş,
depolanması durumunda A grubu plastik sınıfındadır. Kamyon aküleri preslenmiş levha
dolu halde olsa bile, kasa duvarları kalın plastik nedeniyle, A grubu
plastik sınıfındadır.

164
Tablo A.3.2.1 (c) Depolama Sınıfı III ürünler Tablo A.3.2.1 (d) Depolama Sınıfı IV ürünler
Aerosoller, kartonlu veya kartonsuz, seviye 1 Cephane
Küçük silah ve tabancalar, paketli, kartonlu,
Pişirilmiş gıdalar, bisküvi, kek, paketli, kartonlu
Şişeler, kavanozlar, boş, kartonlu, plastik pet, yanıcı olmayan,
Fasulye, kurutulmuş, paketli, kartonlu tozla dolu plastik kartonlu (3.8 lt’den az)
Ekmek, sarılı, kartonlu Kartonlar, oluklu, kısmen bağlanmış
Tereyağ Kumaş, kartonlu veya kartonsuz, sentetik*
Şekerleme, paketli, kartonlu Bebek bezi, tek kullanımlık plastik ve dokunmamış doku
(kartonlu)
Kartonlar, oluklu, bağlanmamış düzenli kümeler
Fiberglas izolasyon, arkası kağıtlı rulolar, torbalı veya
Tahıllar, paketli, kartonlu
torbasız
Mangal kömürü, torbalanmış
Mobilya, ahşap, plastik kaplamalı
Peynir, paketli, kartonlu,
Peynir, tekerlek, kartonlu İçki 100 veya daha az alkol dereceli, 3.8 lt veya daha kapasi-
teli, kartonlu, cam paletli*, plastik şişelerde
Sakız, paketlenmiş, kartonlu
Kibrit, paketlenmiş, kartonlu, kağıt
Çikolata, paketlenmiş, kartonlu
Oje, teneke kutularda, kartonlu, yağ bazlı
Kumaş, kartonlu veya kartonsuz, doğal iplik viskoz
Kağıt, rulo halinde, raflarda, düşük yoğunluklu
Kakao ürünleri, paketlenmiş, kartonlu
Mumlanmış kağıt, kartonla paketlenmiş
Kahve, paketlenmiş, kartonlu
İlaçlar, hap ve tozlar, plastik şişelerde, kartonlu
Kahve çekirdeği, torbalanmış
Fotoğraf filmi, polikarbonat plastik kasetlerde rulolu, karton
Pamuk, paketlenmiş, kartonlu kutularda sarılı dökme halde
Bebek bezi, pamuk, keten kumaş PVA reçineler, torbalanmış
Kurutulmuş gıdalar, paketlenmiş, kartonlu Bez, balyalanmış, sentetik iplikler
Balık ve balık ürünleri (dondurulmuş), plastik kaplarda, Kauçuk, doğal, karton içinde bloklar
kartonlu
Shingle, asphalt-impregnated felt
Dondurulmuş gıdalar, plastik kaplarda, kartonlu
Kayak, foam core
Mobilya, ahşap, plastik kaplama veya süngerleştirilmiş plastik
minder bulunmayan Dokuma kumaş
Sentetik, (rayon ve naylon hariç), 50/50 karışım veya azı
Hububat, paketlenmiş, kartonlu (Pirinç, arpa, yulaf) -Plastik makaralarda iplik, sentetik, (rayon ve naylon hariç),
Margarin, %50 yağ içeren, kâğıt veya plastik kaplarda 50/50 karışımdan fazla
-Ağaç veya kâğıt makaralarda iplik
Yatak, standart (yaylı) -Dokuma kumaş
Fındık, paketlenmiş, kartonlu, torbalanmış -Rayon ve naylon
-Balya iplik
Kâğıt ürünleri, kitaplar, dergiler, plastik kaplamalı kâğıt yiyecek - Ağaç veya kâğıt makaralarda iplik
kapları, gazeteler, kutu oyunlar, kartonlu kâğıt mendil ürünleri -Dokuma kumaş
Kâğıt, rulo halinde, raflarda veya açık alanda, orta veya ağır Vinil döşeme kaplaması
Fotoğraf filmi, 30 mm ve kartonlu polietilen kaplar içindeki metal Karton içinde silindirler
film kartuşları, kâğıt sayfalar arasında, polietilen torbalı, kalın karton Mumlanmış kâğıt
kutularda Bardak ve tabaklar
PVC (polyvinyl chloride) Kutulanmış veya karton içine paketlenmiş
- Esnek (örn.; kablo ceketleri, plastikleştirilmiş yapraklar) Tel
- Rijit (örn.; boru ve bağlantı parçaları) Plastik makaralarda, ahşap kaide üzerindeki karton kutularda
- Torbalanmış reçineler Ahşap kaide üzerindeki kalın karton içindeki plastik makara-
Bez, balyalanmış, doğal iplikler larda tek veya çok katmanlı PVC ile kaplanmış tel
Geniş plastik makaralarda tekli çoklu veya güç kabloları
Shingle, asfaltlanmış fiberglas (PVC)
Amortisör, plastik toz kapağı
Ahşap ürünler
Kayak, ahşap Kalıplar, şablonlar
Dokuma kumaş, doğal iplik kumaş veya %50’den az sentetik
içeren dokuma ürünleri (rayon ve naylon hariç), ağaç veya
kağıt makaralarda iplik, dokuma kumaş
Tütün ürünleri, kâğıt levha kartonlarda
Ahşap ürünler, makaralar boş, kürdan, elbise askısı, askılar,
kartonlarda, kapı, pencere, ahşap kabinler ve mobilyalar

165
Tablo A.3.2.1 (e) A Grubu Plastik Sınıfı Ürünler Tablo A.3.2.1 (e) Devamı
Aküler Oje
Kamyon veya daha büyük (30 ml - 60 ml) Plastik şişelerde, kartonlu
-Dolu veya boş Kâğıt ürünleri
Şişeler ve kavanozlar Kâğıt mendiller, kartonlanmamış, plastik sarılı
Boş, kartonlu Plastik konteynır
-Plastik (PET hariç), her kapasitede -Plastik kaplarda yanıcı veya yanıcı olmayan katılar veya
Yanmaz sıvı ile doldurulmuş boş plastik konteynır
-Plastik açık veya kapalı plastik sandıklarda -Et kalınlığı 6.4 mm’den fazla ve 19 lt’den büyük kapasite-
Yanmaz toz ile doldurulmuş li plastik konteynırda yanıcı olmayan sıvı veya yarı-sıvı
-Plastik, kartonlu veya kartonsuz (3.8 lt’den fazla) (ketçap gibi)
-Plastik, katı plastik sandıklarda
-Plastik, açık plastik sandıklarda Poliüretan
Kartonlu veya kartonsuz genleşmiş
Mumlar
Paketlenmiş, kartonlu Kauçuk
-Genleşmiş plastik olarak değerlendirilir. Sentetik
Halı Doldurulmuş oyuncaklar
Kartonlu Süngerleştirilmiş veya sentetik
Kartonlar Dokuma kumaşlar
Mumlanmış, tek katmanlı Sentetik (rayon ve naylon hariç), 50/50 karışım veya azı
-Balyalı iplik
Bebek Bezi Sentetik (rayon ve naylon hariç), 50/50 karışımdan fazla
Tek kullanımlık plastik ve dokunmamış doku -Plastik makaralarda iplik
(kartonlanmamış, plastik sarılı) - Balyalı iplik
Mobilya Rayon ve naylon
- Süngerleştirilmiş plastik kaplamalı - Plastik makaralarda iplik
Çakmak Vinil kaplama kumaşlar, kartonlu
Bütan Vinil döşeme kaplamaları, Rulo halinde
- Blister-packed, kartonlu
Mumlanmış kâğıt
Margarin Bardak ve tabaklar
%50-%80 arası yağ içeren (herhangi bir paketleme şekli) Büyük kartonlar içinde dağınık
Kibritler Balmumu, parafin, petrol wax, bloklar halinde, kartonlu
Paketli, kartonlu
-Ağaç Süt, plastik kaplarda
Yatak Tel
Sünger (Bitmiş formda) Boş plastik makaraları ambalajsız depolama

166
Tablo A.3.2.4 Plastik Sınıfları
A Grubu Plastikler B Grubu Plastikler C Grubu Plastikler
ABS (acrylonitrile-butadiene-styrene Cellulosics The following materials shall be classified as
copolymer) (cellulose acetate, cellulose Group C:
acetate butyrate, Fluoroplastics (PCTFE — polychlorotrifluor-
Acetal (polyformaldehyde) ethyl cellulose) oethylene; PTFE —polytetrafluoroethylene)
Acrylic (polymethyl methacrylate) Chloroprene rubber Melamine (melamine formaldehyde)
Fluoroplastics
Butyl rubber Phenolic
(ECTFE,ETFE,FEP)
PVC (polyvinyl chloride — flexible — PVCs
EPDM (ethylene-propylene rubber) Natural rubber (not expanded)
with plasticizer content up to 20 percent)
FRP (fiberglass-reinforced polyester) Nylon (nylon 6, nylon 6/6) PVDC (polyvinylidene chloride)
Natural rubber (if expanded) Silicone rubber PVDF (polyvinylidene fluoride)
Nitrile rubber (acrylonitrile-butadiene
PVF (polyvinyl fluoride)
rubber)
PET (thermoplastic polyester) Urea (urea formaldehyde)
Polybutadiene
Polycarbonate
Polyester elastomer
Polyethylene
Polypropylene
Polystyrene
Polyurethane
PVC (polyvinyl chloride — highly plas-
ticized, with plasticizer content greater
than 20 percent) (rarely found)
SAN (styrene acrylonitrile)
SBR (styrene-butadiene rubber)

2 Dirsek

25 cm
25 cm
uzun
uzun nipel ‘D’
nipel ‘C’
Kaplin ‘A’
Kaplin ‘B’

10 cm 10 cm

2 Dirsek 20 cm 20 cm
20 cm 20 cm
Normal Durum
Boyuna Hareket
Plan Normal Durum

Dikey Hareket
Ana Besleme
Borusu Kaplin E
E
Normal Durum
‘A’
E C

E E Nipeli 2 dirsek 10 cm 20 cm
E uzunluğunda Yanal Hareket Not: 20 cm’den farklı bölme mesafeleri
D
için çap, uzunluk ve mesafeler oransal
Kesit Yatay Görünüm
olarak arttırılır.

Şekil 9.5.2.10 Sismik Dilatasyon Geçiş Bağlantısı (100 mm çapa kadar

boruların 20 cm bölmeden geçişi için)

167
 Ayarlanabilir Clevis Askı Boru Askı Dikey Hat Boru Kelepçesi
Askı Kelepçesi Kelepçesi Kelepçesi Kelepçesi

Tavan Flanşları Kiriş Kenarlı Kenetleri

C Tipi Kelepçeler

Üst Kenar Z Kesitli Çelik C Dökme

Kiriş Kenetleri Kiriş Kenedi Kiriş Kenedi Kenet Demir
C Kenet

Beton Kenetleri

Muhafaza Bandı

U Bolt U Hook Kısa Boru Ahşap Kiriş

Atkısı Kenedi

Şekil A.9.4 Boru Askı Tipleri

168
 Şekil A.9.4.1.5 Hat Sonu Sarkık Sprinkler İçin
Kullanılabilecek Boru Askı Tipleri

Şekil A.9.5.5 Deprem Destekleri Yerleşim Örnekleri

169
A.5.4.2
Örnek 1a:
3.7 m’ ye Kadar Genel Depolama – Paletli, Sabit Blok Halinde, Dar Raflı veya Kutu Halinde
Depolama Şekli : Paletli, sabit blok halinde, dar raflı ve kutu halinde
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 3.7 m
Tavan veya Çatı Yüksekliği (Ht) : Maksimum 8.2 m
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Kriteri* : 8.1 lt/dk-m² / 139 m² (NFPA 13 Tablo 13.2.1 Şekil 13.2.1)
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 8.1 x 139 = 1126 lt/dk
Yangın Dolabı Su İhtiyacı : 100 lt/dk
Hidrant Su İhtiyacı : 1100 lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 1126 lt/dk + 100 lt/dk + 1100 lt/dk =2225 lt/dk
Örnek 1b:
3.7 m’ ye Kadar Genel Depolama – Raflı
Depolama Şekli : Raflı depolama
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 3.7 m
Tavan veya Çatı Yüksekliği (Ht) : Maksimum 8.2 m
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Yoğunluğu / Operasyon Alanı* : 12.2 lt/dk-m² / 232 m² (NFPA 13 Tablo 13.2.1 Şekil 13.2.1)
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 12.2 x 232 = 2830 lt/dk
Yangın Dolabı Su İhtiyacı : 200 lt/dk
Hidrant Su İhtiyacı : 1500 lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 2830 lt/dk + 200 lt/dk + 1500 lt/dk =4530 lt/dk

Örnek 2a:
3.7 m’nin Üzerinde Yüksek Depolama Sınıfı I-IV – Paletli, Sabit Blok Halinde, Dar Raflı veya
Kutu Halinde
Ambalaj Şekli : Streçlenmiş
Depolama Şekli : Paletli, sabit blok halinde, dar raflı veya kutu halinde
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 4.6 m
Aralık (Ha) : 4.5 m (Ha < max. 6.1 m NFPA 13- Madde 12.3.4.1)
Tavan veya Çatı Yüksekliği (Ht) : 9.1 m (Ht ≤ 9.1 m NFPA 13-Madde 12.1.3.4.1)
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Kriteri* : 16 lt/dk-m² / 186 m² (NFPA 13-Şekil 14.2.4.1)
Tasarım Yoğunluğu Düzeltme Faktörü : 0.7 (NFPA 13-Şekil 14.2.4.3)
Düzeltilmiş Tasarım Yoğunluğu : 16 x 0.7 = 11.2 lt/dk
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 11.2 x 186 = 2083 lt/dk
Yangın Dolabı Su İhtiyacı : 200 lt/dk

170
Hidrant Su İhtiyacı : 1500 lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 2083 lt/dk + 200 lt/dk + 1500 lt/dk =3783 lt/dk

Örnek 2b:
3.7 m’nin Üzerinde Yüksek Depolama Plastik Sınıfı – Paletli, Sabit Blok Halinde, Dar Raflı veya
Kutu Halinde
Depolama Şekli : Paletli, sabit blok halinde, dar raflı ve kutu halinde (açık sıra)
Depolama Sınıfı : A Grubu Plastik (genleşmiş, kartonlu, stabil olmayan)
Depolama Yüksekliği (Hd) : 5.2 m (4.6 m<Hd< 6.1 m)
Tavan veya Çatı Yüksekliği (Ht) : 9.75 m (7.6 m<Ht< 10.7 m)
Aralık (Ha) : 4.5 m (Ha<max. 6.1 m, NFPA 13- Madde 12.3.4.1)
Sistem Tipi : Islak borulu
Tasarım Yoğunluğu : Hd: 4.6 m ve Ht : 9.75 m için 22.4 lt/dk-m²
(NFPA13-Tablo 15.2.5.b)
Hd: 6.1 m ve Ht: 9.75 m için 28.5 lt/dk-m²
(NFPA13-Tablo 15.2.5.b)
Hd: 5.2 m için interpolasyon yapılırsa;
28.5-22.4 = 6.1 lt/dk-m²
6.1 / (6.1-4.6) = 4
4 x (5.2-4.6) = 2.4
22.4 +2.4 = 24.8 lt/dk-m²
Operasyon Alanı : 232 m² (NFPA 13 – Madde 15.2.8)
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 24.8 x 232 = 5753 lt/dk
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı : 1900 lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 5753 lt/dk + 1900 = 7653 lt/dk

Örnek 3a:
3.7 m’nin Üzerinde ve 7.6 m’ye Kadar Raflı Depolama Sınıfı I-IV (Tek ve Çift Sıralı Raflar)
Ambalaj Şekli : Streçlenmiş
Depolama Şekli : Tek veya çift sıralı raf
Raf Tipi : Açık raf
Koridor Genişliği : 1.2 m
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 7.6 m
Raf-arası Sprinkler İhtiyacı : 1 seviye
Aralık (Ha) : Ha < max. 6.1 m NFPA 13- Madde 12.3.4.1
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Kriteri* : 22.4 lt/dk-m² / 186 m² (NFPA 13- Tablo 16.2.1.3.2)
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 22.4 x 186 = 4166 lt/dk
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı : Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
Açılacak Sprinkler Sayısı : 8 (Sınıf IV – 1 seviye için NFPA13- Madde 16.2.4.3.1)
Bir raf-arası Sprinkler Su Debisi : 114 lt/dk (K:80 sprinklerin 1 bar basınçtaki debisi)

171
Raf-arası Sprinkler Su İhtiyacı : 8 x 114 lt/dk = 912 lt/dk
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı : 1900lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 4166 lt/dk + 912 lt/dk + 1900 lt/dk =6978 lt/dk

Örnek 3b:
3.7 m’nin Üzerinde ve 7.6 m’ye Kadar Raflı Depolama Sınıfı I-IV (Çok Sıralı Raflar-Raf Derinliği
4.9 m’ye Kadar ve Koridor Genişliği 2.4 veya Üzeri)
Ambalaj Şekli : Streçleme var
Depolama Şekli : Çok sıralı raf
Koridor Genişliği : 2.4 m
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 7.6 m
Raf-arası Sprinkler İhtiyacı : 2 seviye
Aralık (Ha) : Ha < max. 6.1 m NFPA 13- Madde 12.3.4.1
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Kriteri* : 15.1 lt/dk-m² / 186 m² (NFPA 13-Tablo 16.2.1.3.3.1)
Tasarım Yoğunluğu Düzeltme Faktörü : 1.5 (NFPA 13-Tablo 16.2.1.3.3.1)
Düzeltilmiş Tasarım Yoğunluğu : 15.1 x 1.5 = 22,7 lt/dk
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 22.7 x 186 = 4222 lt/dk
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı : Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
Açılacak Sprinkler Sayısı : 14 (Sınıf IV – 1 seviyeden fazla sprinkler için
NFPA13- Madde 16.2.4.3.1)
Bir raf-arası Sprinkler Su Debisi : 114 lt/dk (K:80 sprinklerin 1 bar basınçtaki debisi)
Raf-arası Sprinkler Su İhtiyacı : 14 x 114 lt/dk = 1596 lt/dk
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı : 1900 lt/dk
Toplam Su İhtiyacı : 4222 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk =7718 lt/dk

Örnek 3c:
3.7 m’nin Üzerinde ve 7.6 m’ye Kadar Raflı Depolama Sınıfı I-IV (Çok Sıralı Raflar-Raf Derinliği
4.9 m’den Fazla veya Koridor Genişliği 2.4 m’den Az )

Ambalaj Şekli : Streçleme yok

Depolama Şekli : Çok sıralı raf
Koridor Genişliği :2m
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) : 7.6 m
Raf-arası Sprinkler İhtiyacı : 2 seviye
Aralık (Ha) : Ha < max. 6.1 m NFPA 13- Madde 12.3.4.1
Sistem Tipi : Islak borulu
Toplam Su İhtiyacı : Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+ Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
Tasarım Kriteri* : 17.9 lt/dk-m² / 186 m² (NFPA 13-Tablo 16.2.1.3.3.2)
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı : 17.9 x 186 = 3329 lt/dk

172
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Açılacak Sprinkler Sayısı
Bir Raf-arası Sprinkler Su Debisi
Raf-arası Sprinkler Su İhtiyacı
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Toplam Su İhtiyacı
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
: 14 (Sınıf IV – 1 seviyeden fazla sprinkler için
NFPA13-Madde 16.2.4.3.1)
: 114 lt/dk (K:80 sprinklerin 1 bar basınçtaki debisi)
: 14 x 114 lt/dk = 1596 lt/dk
: 1900 lt/dk
: 3329 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk =6825 lt/dk

Örnek 4a:
7.6 m’nin Üzerinde Raflı Depolama Sınıfı I-IV (Çift Sıralı Raflar, Koridor Genişliği 1.2 m veya
Daha Fazla)
Ambalaj Şekli : Streçleme Var
Depolama Şekli : Çift sıralı raf
Raf tipi : Açık raf
Koridor Genişliği : 1.2 m
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) :8m
Sistem Tipi : Islak borulu
Tasarım Kriteri : Bkz. NFPA 13 Tablo 16.3.1.1
Aralık (Ha) : Ha < max. 3.1 m NFPA 13-Tablo 16.3.1.1
Tavan Sprinkler için
Tasarım Yoğunluğu/Operasyon Alanı : 14.3 lt/dk-m² / 186 m² (NFPA 13-Tablo 16.3.1.1)
Streçleme İçin Tasarım Yoğunluğu
Düzeltme Faktörü : 1.25 (NFPA13- Madde 16.3.1.1.1)
Düzeltilmiş Tasarım Yoğunluğu : 14.3 x 1.25 = 17.9 lt/dk-m²

Raf-arası Sprinkler Yerleşimi İçin Alternatif I

Raf-arası Sprinkler Arası Mesafe
Raf-arası Sprinkler Seviyesi
Toplam Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Açılacak Sprinkler Sayısı
Bir Raf-arası Sprinkler Su Debisi
Raf-arası Sprinkler Su İhtiyacı
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Alternatif I Toplam Su İhtiyacı
: Boyuna yük boşluğunda seviye arası dikey mesafe 4.6 m ve
her seviyedeki sprinkler arası yatay mesafe 3.1 m alınırsa,
: 2 Seviye – Şaşırtmalı yerleşim
(NFPA 13- Şekil 16.3.1.1(h) Alternatif 1)
: Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
: Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
: 17.9 x 186 = 3329 lt/dk
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
: 14 (Sınıf IV – 1 seviyeden fazla NFPA13- Madde 16.3.4.3)
: 114 lt/dk (NFPA13-Madde 16.3.4.3.1)
: 14 x 114 lt/dk = 1596 lt/dk
: 1900 lt/dk (NFPA13-Tablo 16.3.1.3)
: 3329 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk = 6825 lt/dk

Raf-arası Sprinkler Yerleşimi İçin Alternatif II

Raf-arası Sprinkler Arası Mesafe : Boyuna yük boşluğunda seviye arası dikey mesafe 6.1 m ve
her seviyedeki sprinkler arası yatay mesafe 1.5 m alınırsa,
Raf-arası Sprinkler Seviyesi : 1 Seviye – Şaşırtmasız yerleşim
(NFPA 13- Şekil 16.3.1.1(i) Alternatif 2)

173
Toplam Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Açılacak sprinkler sayısı
Bir Raf-arası sprinkler su debisi
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Alternatif II Toplam Su İhtiyacı
: Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
: Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
17.9 x 186 = 3329 lt/dk
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
: 8 (Sınıf IV – 1 Seviye NFPA13- Madde 16.3.4.3)
: 114 lt/dk (NFPA13- Madde 16.3.4.3.1)
8 x 114 lt/dk = 912 lt/dk
: 1900 lt/dk (NFPA13- Tablo 16.3.1.3)
: 3329 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk =6141 lt/dk

Örnek 4b
7.6 m’nin Üzerinde Raflı Depolama Sınıfı I-IV (Çok Sıralı Raflar)
Ambalaj Şekli : Streçleme Yok
Depolama Şekli : Çift sıralı raf
Raf Tipi : Açık raf
Depolama Sınıfı : Sınıf IV
Depolama Yüksekliği (Hd) :8m
Sistem Tipi : Islak borulu
Tasarım Kriteri : Bkz. NFPA 13 Tablo 16.3.1.2
Depolama Üst Noktası ile En Üst : Hr < maks.1.5 m

Raf-arası Sprinkler Seviyesi Arası Mesafe (Hr)

Tavan Sprinkler İçin
Tasarım Yoğunluğu/Operasyon Alanı
Raf-arası Sprinkler Arası Mesafe
Raf-arası Sprinkler Seviyesi
Toplam Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Açılacak Sprinkler Sayısı
Bir raf-arası Sprinkler Su Debisi
Raf-arası Sprinkler Su İhtiyacı
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Toplam Su İhtiyacı
: 14.3 lt/dk-m² / 186 m²
: Boyuna raf boşluğundaki seviyeler arası dikey mesafe 3.1 m
Her bir raf boşluğunda sprinkler arası yatay mesafe: 3.1 m
Her seviyedeki sprinkler arası yatay mesafe 3.1 m alınırsa
: 2 seviye – Yan yana raf boşluklarında şaşırtmalı yerleşim
(NFPA 13-Şekil 16.3.4.1.3(c))
: Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
: Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
: 14.3 x 186 = 2660 lt/dk
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
: 14 (Sınıf IV – 1 Seviyeden fazla NFPA13- Madde 16.3.4.3)
: 114 lt/dk (NFPA13- Madde 16.3.4.3.1)
: 14 x 114 lt/dk = 1596 lt/dk
: 1900 lt/dk (NFPA13-Tablo 16.3.1.3)
: 2660 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk = 6156 lt/dk

Örnek 5a:
7.6 m A Grubu Plastik Depolama – Raflı (Tavan ve Depolama Üst Noktası Arası Açıklık < 1.5 m )
Depolama Şekli : Tek, çift, çok sıralı raf
Raf Tipi : Açık raf
Depolama Sınıfı : A Grubu plastik

174
Depolama Yüksekliği (Hd)
Sistem Tipi
Tasarım Kriteri
Tavan Sprinkler İçin
Tasarım Yoğunluğu/Operasyon Alanı
Raf-arası Sprinkler Yerleşimi İçin Alternatif I
Raf-arası Sprinkler Arası Mesafe
Raf-arası sprinkler seviyesi
Toplam Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Bir Raf-arası Sprinkler Su Debisi
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Alternatif I Toplam Su İhtiyacı
Raf-arası Sprinkler Yerleşimi İçin Alternatif II
Raf-arası Sprinkler Seviyesi
Toplam Su İhtiyacı
Tavan Sprinkler Su İhtiyacı
Raf – arası Sprinkler Su İhtiyacı
Açılacak sprinkler sayısı
Bir Raf-Arası Sprinkler Su Debisi
Yangın Dolabı ve Hidrant Su İhtiyacı
Alternatif II Toplam Su İhtiyacı
: 7.6 m
: Islak borulu
: Bkz. NFPA 13 Şekil 17.2.1.2 (e)
: 1 Seviye raf-arası sprinkler yerleşimi için 18.3 lt/dk-m²/186 m²
2 Seviye raf-arası sprinkler yerleşimi için 12.2 lt/dk-m² / 186 m²
(NFPA 13- Şekil 17.2.1.2 (e)
: Boyuna raf boşluğu ve çapraz yük boşluğunun kesiştiği
noktalarda sprinkler yerleşimi, Bkz. NFPA 13 Şekil 17.2.1.2(e)
: 1 Seviye – Şaşırtmalı yerleşim
(NFPA 13-Şekil 17.2.1.2(e) Alternatif 1)
: Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
: Tasarım yoğunluğu x Operasyon Alanı
: 18.3 x 186 = 3404 lt/dk
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
Açılacak sprinkler sayısı: 8
(1 Seviye NFPA13- Madde 17.2.3.4)
: 114 lt/dk (NFPA13- Madde 16.3.4.3.1)
8 x 114 lt/dk = 912 lt/dk
: 1900 lt/dk (NFPA13-Tablo 16.3.1.3)
: 3404 lt/dk + 912 lt/dk + 1900 lt/dk = 6215 lt/dk
: 2 Seviye – Şaşırtmalı yerleşim
(NFPA 13- Şekil 17.2.1.2(e) Alternatif 2)
: Tavan sprinkler su ihtiyacı + Raf-arası sprinkler su ihtiyacı
+Yangın dolabı ve hidrant su ihtiyacı
: Tasarım yoğunluğu x Operasyon alanı
: 12.2 x 186 = 2269 lt/dk
: Açılacak sprinkler sayısı x Bir sprinklerden akan su debisi
: 14 (1 Seviyeden fazla NFPA13- Madde 17.2.3.4)
: 114 lt/dk (NFPA13- Madde 16.3.4.3.1)
14 x 114 lt/dk = 1596 lt/dk
: 1900 lt/dk (NFPA13- Tablo 16.3.1.3)
: 2269 lt/dk + 1596 lt/dk + 1900 lt/dk = 5765 lt/dk
175
 EK-B
Gazlı Söndürme Sistemleri İçin Açıklayıcı Bilgiler

Tablo B.1 Söndürücü Gazların Karakteristikleri ¹

Söndürücü Gazlar HFC-227ea HFC-125 IG-01 IG-541
Özellikleri
Kimyasal Formülü CF3CHFCF3 CF3CHF2 Ar N2 / Ar / CO2
%52N2+%40Ar+%8
Kimyasal Adı Heptaflorpropan Pentafloretan Argon
CO2
Renk Renksiz Renksiz Renksiz Renksiz
Hemen hemen Hemen hemen
Koku Kokusuz Kokusuz
kokusuz kokusuz
Elektrik İletkenliği Yok Yok Yok Yok
Molekül Kütlesi 170 120.02 39.9 34
Kaynama Noktası (1.013
-16.4 ºC -48.09 ºC -185.9 ºC -196 ºC
barda)
Donma Noktası -131.1 ºC -101 ºC -189.4 ºC -78.5ºC
Depolama Bilgileri
Silindir Basıncı 25 / 42 bar 25 / 42 bar 200 / 300 bar 200 / 300 bar
Maks. Doldurma
1150 kg/m³ 929 / 880 kg/ m³ Basınç/sıcaklık grafiklerine uygun
Yoğunluğu
50ºC’de Maks. Çalışma
34 bar / 53 bar 40 bar / 63 bar 235 / 362 bar 235 / 360 bar
Basıncı
İnsana ve Çevreye Etkileri
Yaklaşık Ölümcül
> %80 > %70 % 12 (O2)
Konsantrasyon
NOAEL % 9.00 % 7.50 % 43
LOAEL % 10.50 %10 % 52
Ozon Tabakasına Zarar 0 0 0
Sera Etkisi Potansiyeli
2050 2800 0
(100 yıl)
Referans Tasarım Bilgileri
Söndürme Konsantrasyonu (S-%) / En Düşük Tasarım Konsantrasyonu (T-%)
Yakıt Tipi S T S T S T S T
31.7-
B Sınıfı Yangınlar-Heptan 6.7-6.9 9 9.3 12.1 39.2 51 41.2
29.6
A Sınıfı Yüzey Yangınları 7.9 11.2 41.9 39.9
Ahşap 4.9 6.7 30.7 28.2
PMMA 6.1 8.6 31.6 30.7
PP 6.1 8.6 31.6 30.6
ABS 6.1 8.6 32.2 30.7
A Sınıfı Yüksek Tehlike - 11.5 - 8.5 - 48.4 - 39.9
Aseton 6.7 8.7 9.3 12.1 - - 31.7 41.7
Etanol 8.4 10.9 11.3 14.7 - - 35 45.5
Metanol 9.5 12.4 12.3 15.9 - - 44.2 57.5
Toluen 4.9 6.4 9.3 12.1 - - 31.7 41.2
İzin Verilen Boşalma Süresi ≤10 sn ≤60 sn

¹ ISO 14520-1:2006 Tablo 4

176
 Tablo B.2- HFC125 Gazının Toplam Hacim Koruması İçin Gerekli Gaz Miktarı¹
Buharın Korunan Hacmin Birim Hacmi Başına Kütlece HCFC 125 İhtiyacı m/V (kg/ m³)
Sıcaklık Özgül Tasarım Konsantrasyonu (hacim olarak)
T (ºC) Hacmi
S (m³) %7 %8 %9 %10 %11 %12 %13 %14 %15 %16
-45 0,1497 0,5028 0,5809 0,6607 0,7422 0,8256 0,9109 0,9982 1,0874 1,1788 1,2724
-40 0,1534 0,4907 0,5669 0,6447 0,7243 0,8057 0,8889 0,9741 1,0612 1,1504 1,2417
-35 0,1572 0,4788 0,5532 0,6291 0,7068 0,7862 0,8675 0,9505 1,0356 1,1226 1,2117
-30 0,1608 0,4681 0,5408 0,6151 0,6910 0,7686 0,8480 0,9293 1,0124 1,0975 1,1846
-25 0,1645 0,4676 0,5286 0,6012 0,6754 0,7513 0,8290 0,9084 0,9896 1,0728 1,1579
-20 0,1682 0,4475 0,5170 05880 0,6606 0,7348 0,8107 0,8884 0,9678 1,0492 1,1324
-15 0,1719 0,4379 0,5059 0,5753 0,6464 0,7190 0,7933 0,8693 0,9470 1,0266 1,1081
-10 0,1755 0,4289 0,4955 0,5635 0,6331 0,7042 0,7770 0,8514 0,9276 1,0055 1,0853
-5 0,1791 0,4203 0,4855 0,5522 0,6204 0,6901 0,7614 0,8343 0,9089 0,9853 1,0635
0 0,1828 0,4118 0,4757 0,5410 0,6078 0,6761 0,7460 0,8174 0,8905 0,9654 1,0420
5 0,1864 0,4038 0,4665 0,5306 0,5961 0,6631 0,7316 0,8016 0,8733 0,9467 1,0219
10 0,1900 0,3962 0,4577 0,5205 0,5848 0,6505 0,7177 0,7864 0,8568 0,9288 1,0025
15 0,1935 0,3890 0,4494 0,5111 0,5742 0,6387 0,7047 0,7722 0,8413 0,9120 0,9844
20 0,1971 0,3819 0,4412 0,5018 0,5637 0,6271 0,6919 0,7581 0,8259 0,8953 0,9664
25 0,2007 0,3705 0,4333 0,4928 0,5536 0,6158 0,6794 0,7445 0,8111 0,8793 0,9491
30 0,2042 0,3686 0,4285 0,4843 0,5441 0,6053 0,6678 0,7318 0,7972 0,8642 0,9328
35 0,2078 0,3622 0,4285 0,4759 0,5347 0,5948 0,6562 0,7191 0,7834 0,8492 0,9166
40 0,2113 0,3562 0,4115 0,4681 0,5258 0,5849 0,6454 0,7072 0,7704 0,8352 0,9014
45 0,2149 0,3503 0,4046 0,4602 0,5170 0,5751 0,6345 0,6953 0,7575 0,8212 0,8863
50 0,2184 0,3446 0,3982 0,4528 0,5088 0,5659 0,6244 0,6842 0,7454 0,8080 0,8721
55 0,2219 0,3392 0,3919 0,4457 0,5007 0,5570 0,6145 0,6734 0,7336 0,7953 0,8584
60 0,2254 0,3339 0,3858 0,4388 0,4930 0,5483 0,6050 0,6629 0,7222 0,7829 0,8451
65 0,2289 0,3288 0,3799 0,4321 0,4854 0,5400 0,5957 0,6528 0,7112 0,7710 0,8321
70 0,2324 0,3239 0,3742 0,4256 0,4781 0,5318 0,5868 0,6430 0,7005 0,7593 0,8196
75 0,2358 0,3192 0,3688 0,4194 0,4712 0,5242 0,5783 0,6337 0,6904 0,7484 0,8078
80 0,2393 0,3145 0,3634 0,4133 0,4643 0,5165 0,5698 0,6244 0,6803 0,7374 0,7960
85 0,2428 0,3100 0,3581 0,4073 0,4576 0,5090 0,5616 0,6154 0,6705 0,7268 0,7845
90 0,2463 0,3056 0,3531 0,4015 0,4511 0,5018 0,5536 0,6067 0,6609 0,7165 0,7734
95 0,2498 0,3013 0,3481 0,3959 0,4448 0,4948 0,5459 0,5982 0,6517 0,7064 0,7625
Kütlece söndürme maddesi ihtiyacı (kg/ m³); belirtilen sıcaklıkta istenilen konsantrasyonu elde etmek
m/V
için, V korunan hacmin metreküpü başına gerekli söndürme maddesinin kg olarak m kütlesi.
Korunan mahalin net hacmi (m³); kapalı hacimden söndürme maddesinin etkilemediği sabit yapıların
V
çıkarılması ile elde edilen hacim m = [ c / (100-c) x ( V / S)]
T Sıcaklık (ºC); korunan mahaldeki tasarım sıcaklığı
Özgül hacim (m³/kg) ; 1,013 bar basınçta HCFC125 kızgın buharının özgül hacmi.
S
S = k1 + k2 T ( k1=0.1825 ve k2 =0.0007 )
% Konsantrasyon; 1.013 bar mutlak basınç ve verilen sıcaklıkta, havadaki HCFC125’in hacimce kon-
C
santrasyonu
Not:

¹ ISO 14520-8:2006 Tablo 3

177
 Tablo B.3- HFC227ea Gazının Toplam Hacim Koruması İçin Gerekli Gaz Miktarı¹
Buharın Korunan Hacmin Birim Hacmi Başına Kütlece HFC 227ea İhtiyacı m/V (kg/ m³)
Sıcaklık Özgül Tasarım Konsantrasyonu (hacim olarak)
T (ºC) Hacmi
S (m³) %6 %7 %8 %9 %10 %11 %12 %13 %14 %15
-10 0,1215 0,5254 0,6196 0,7158 0,8142 0,9147 1,0174 1,1225 1,2301 1,3401 1,4527

-5 0,1241 0,5142 0,6064 0,7005 0,7967 0,8951 0,9957 1,0985 1,2038 1,3114 1,4216

0 0,1268 0,5034 0,5936 0,6858 0,7800 0,8763 0,9748 1,0755 1,1785 1,2839 1,3918

5 0,1294 0,4932 0,5816 0,6719 0,7642 0,8586 0,9550 1,0537 1,1546 1,2579 1,3636

10 0,1320 0,4834 0,5700 0,6585 0,7490 0,8414 0,9360 1,0327 1,1316 1,2328 1,3364

15 0,1347 0,4740 0,5589 0,6457 0,7344 0,8251 0,9178 1,0126 1,1096 1,2089 1,3105

20 0,1373 0,4650 0,5483 0,6335 0,7205 0,8094 0,9004 0,9934 1,0886 1,1859 1,2856

25 0,1399 0,4564 0,5382 0,6217 0,7071 0,7944 0,8837 0,9750 1,0684 1,1640 1,2618

30 0,1425 0,4481 0,5284 0,6104 0,6943 0,7800 0,8676 0,9573 1,0490 1,1428 1,2388

35 0,1450 0,4401 0,5190 0,5996 0,6819 0,7661 0,8522 0,9402 1,0303 1,1224 1,2168

40 0,1476 0,4324 0,5099 0,5891 0,6701 0,7528 0,8374 0,9239 1,0124 1,1029 1,1956

45 0,1502 0,4250 0,5012 0,5790 0,6586 0,7399 0,8230 0,9080 0,9950 1,0840 1,1751

50 0,1527 0,4180 0,4929 0,5694 0,6476 0,7276 0,8093 0,8929 0,9784 1,0660 1,1555

55 0,1553 0,4111 0,4847 0,5600 0,6369 0,7156 0,7960 0,8782 0,9623 1,0484 1,1365

60 0,1578 0,4045 0,4770 0,5510 0,6267 0,7041 0,7832 0,8641 0,9469 1,0316 1,1183

65 0,1604 0,3980 0,4694 0,5423 0,6167 0,6929 0,7707 0,8504 0,9318 1,0152 1,1005

70 0,1629 0,3919 0,4621 0,5338 0,6072 0,6821 0,7588 0,8371 0,9173 0,9994 1,0834

75 0,1654 0,3859 0,4550 0,5257 0,5979 0,6717 0,7471 0,8243 0,9033 0,9841 1,0668

80 0,1679 0,3801 0,4482 0,5178 0,5890 0,6617 0,7360 0,8120 0,8898 0,9694 1,0509

85 0,1704 0,3745 0,4416 0,5102 0,5803 0,6519 0,7251 0,8000 0,8767 0,9551 1,0354

90 0,1730 0,3690 0,4351 0,5027 0,5717 0,6423 0,7145 0,7883 0,8638 0,9411 1,0202

95 0,1755 0,3638 0,4290 0,4956 0,5636 0,6332 0,7044 0,7771 0,8516 0,9277 1,0057

100 0,1780 0,3587 0,4229 0,4886 0,5557 0,6243 0,6945 0,7662 0,8396 0,9147 0,9916
Kütlece söndürme maddesi ihtiyacı (kg/ m³); belirtilen sıcaklıkta istenilen konsantrasyonu elde etmek
m/V
için, V korunan hacmin metreküpü başına gerekli söndürme maddesinin kg olarak m kütlesi.

Korunan mahalin net hacmi (m³); kapalı hacimden söndürme maddesinin etkilemediği sabit yapıların
V çıkarılması ile elde edilen hacim
m = [ c / (100-c) x ( V / S)]

T Sıcaklık (ºC); korunan mahaldeki tasarım sıcaklığı

Özgül hacim (m³/kg) ; 1.013 bar basınçta HCFC125 kızgın buharının özgül hacmi.
S
S = k1 + k2 T (k1=0.1269 k2 =0.000513
% Konsantrasyon; 1.013 bar mutlak basınç ve verilen sıcaklıkta, havadaki HCF 227ea’nın hacimce
C
konsantrasyonu
Not:

¹ ISO 14520-9:2006 Tablo 3

178
 Tablo B.4- IG-01 Gazının Toplam Hacim Koruması İçin Gerekli Gaz Miktarı¹
Buharın Korunan Hacmin Birim Hacmi Başına Kütlece IG-01 İhtiyacı V/V (m³/ m³)
Sıcaklık Özgül Tasarım Konsantrasyonu (hacim olarak)
T (ºC) Hacmi
S (m³) %34 %38 %42 %46 %50 %54 %58 %62
-40 0,4790 0,522 0,601 0,685 0,775 0,872 0,976 1,091 1,217
-35 0,4893 0,511 0,588 0,671 0,758 0,853 0,956 1,068 1,191
-30 0,4996 0,501 0,576 0,657 0,743 0,836 0,936 1,046 1,167
-25 0,5098 0,491 0,565 0,644 0,728 0,819 0,917 1,025 1,143
-20 0,5201 0,481 0,554 0,631 0,714 0,803 0,899 1,005 1,120
-15 0,5304 0,472 0,543 0,619 0,700 0,787 0,882 0,985 1,099
-10 0,5406 0,463 0,533 0,607 0,686 0,772 0,865 0,966 1,078
-5 0,5509 0,454 0,523 0,596 0,674 0,758 0,849 0,948 1,058
0 0,5612 0,446 0,513 0,585 0,661 0,744 0,833 0,931 1,038
5 0,5715 0,438 0,504 0,574 0,649 0,731 0,818 0,914 1,020
10 0,5817 0,430 0,495 0,564 0,638 0,718 0,804 0,898 1,002
15 0,5920 0,423 0,486 0,554 0,627 0,705 0,790 0,883 0,984
20 0,6023 0,416 0,478 0,545 0,616 0,693 0,777 0,868 0,968
25 0,6126 0,409 0,470 0,536 0,606 0,682 0,764 0,853 0,951
30 0,6228 0,402 0,462 0,527 0,596 0,670 0,751 0,839 0,936
35 0,6331 0,395 0,455 0,518 0,586 0,659 0,739 0,825 0,920
40 0,6434 0,389 0,448 0,510 0,577 0,649 0,727 0,812 0,906
45 0,6536 0,383 0,440 0,502 0,568 0,639 0,716 0,799 0,892
50 0,6639 0,377 0,434 0,494 0,559 0,629 0,704 0,787 0,878
55 0,6742 0,371 0,427 0,487 0,550 0,619 0,694 0,775 0,864
60 0,6845 0,366 0,421 0,479 0,542 0,610 0,683 0,763 0,851
65 0,6947 0,360 0,414 0,472 0,534 0,601 0,673 0,752 0,839
70 0,7050 0,355 0,408 0,465 0,526 0,592 0,663 0,741 0,827
75 0,7153 0,350 0,403 0,459 0,519 0,584 0,654 0,730 0,815
80 0,7256 0,345 0,397 0,452 0,511 0,575 0,645 0,720 0,803
85 0,7358 0,340 0,391 0,446 0,504 0,567 0,636 0,710 0,792
90 0,7461 0,335 0,386 0,440 0,497 0,560 0,627 0,700 0,781
95 0,7564 0,331 0,381 0,434 0,491 0,552 0,618 0,691 0,770
100 0,7666 0,326 0,376 0,428 0,484 0,545 0,610 0,682 0,760
Kütlece söndürme maddesi ihtiyacı (m³/ m³); 20ºC sıcaklıkta ve 1.013 bar basınçta istenilen konsant-
v/V rasyonu elde etmek için, V korunan hacmin metreküpü başına gerekli söndürme maddesinin m³ olarak
hacmi. Q R=mSR
Özgül referans hacim (m³/kg): Referans dolum sıcaklığında, 1.013 bar basınçta IG-01 kızgın buharının
özgül hacmi.
S = k1 + k2 T (k1=0.561 k2 =0.00020545)
Sr
Tr = Referans sıcaklık (°C)
V 100
m= . In
S 100-c
Korunan mahalin net hacmi (m³); kapalı hacimden söndürme maddesinin etkilemediği sabit yapıların
V
çıkarılması ile elde edilen hacim.
T Sıcaklık (ºC); korunan mahaldeki tasarım sıcaklığı
S Özgül hacim (m³/kg) ; 1.013 bar basınçta IG-01 kızgın buharının özgül hacmi. S = k1 + k2 T
C % Konsantrasyon; 1.013 bar mutlak basınç ve verilen sıcaklıkta, havadaki IG-01’in hacimce konsantrasyonu

¹ ISO 14520-12:2005 Tablo 3

179
 Tablo B.5- IG-541 Gazının Toplam Hacim Koruması İçin Gerekli Gaz Miktarı¹
Korunan Hacmin Birim Hacmi Başına Kütlece IG-541 İhtiyacı V/V (m³/m³)
Buharın
Sıcaklık Tasarım Konsantrasyonu (hacim olarak)
Özgül Hacmi
T (ºC)
S (m³/kg) %34 %38 %42 %46 %50 %54 %58 %62
-40 0,5624 0,521 0,600 0,684 0,773 0,870 0,975 1,089 1,214
-35 0,5743 0,511 0,587 0,669 0,757 0,852 0,954 1,066 1,189
-30 0,5863 0,500 0,575 0,656 0,742 0,834 0,935 1,044 1,165
-25 0,5982 0,490 0,564 0,643 0,727 0,818 0,916 1,023 1,142
-20 0,6102 0,481 0,553 0,630 0,713 0,802 0,898 1,003 1,119
-15 0,6221 0,471 0,542 0,618 0,699 0,786 0,881 0,984 1,098
-10 0,6341 0,463 0,532 0,606 0,686 0,772 0,864 0,966 1,077
-5 0,6460 0,454 0,522 0,595 0,673 0,757 0,848 0,948 1,057
0 0,6580 0,446 0,513 0,584 0,661 0,744 0,833 0,931 1,038
5 0,6699 0,438 0,504 0,574 0,649 0,730 0,818 0,914 1,019
10 0,6819 0,430 0,495 0,564 0,638 0,717 0,804 0,898 1,001
15 0,6938 0,423 0,486 0,554 0,627 0,705 0,790 0,882 0,984
20 0,7058 0,416 0,478 0,545 0,616 0,693 0,777 0,868 0,968
25 0,7177 0,409 0,470 0,536 0,606 0,682 0,764 0,853 0,951
30 0,7297 0,402 0,462 0,527 0,596 0,670 0,751 0,839 0,936
35 0,7416 0,395 0,455 0,518 0,586 0,660 0,739 0,826 0,921
40 0,7536 0,389 0,448 0,510 0,577 0,649 0,727 0,812 0,906
45 0,7655 0,383 0,441 0,502 0,568 0,639 0,716 0,800 0,892
50 0,7775 0,377 0,434 0,494 0,559 0,629 0,705 0,787 0,878
55 0,7894 0,371 0,427 0,487 0,551 0,620 0,694 0,776 0,865
60 0,8014 0,366 0,421 0,480 0,543 0,610 0,684 0,764 0,852
65 0,8133 0,361 0,415 0,473 0,535 0,601 0,674 0,753 0,840
70 0,8253 0,355 0,409 0,466 0,527 0,593 0,664 0,742 0,827
75 0,8372 0,350 0,403 0,459 0,519 0,584 0,655 0,731 0,816
80 0,8492 0,345 0,397 0,453 0,512 0,576 0,645 0,721 0,804
85 0,8611 0,341 0,392 0,446 0,505 0,568 0,636 0,711 0,793
90 0,8731 0,336 0,386 0,440 0,498 0,560 0,628 0,701 0,782
95 0,8850 0,331 0,381 0,434 0,491 0,553 0,619 0,692 0,772
100 0,8970 0,327 0,376 0,429 0,485 0,545 0,611 0,683 0,76
Kütlece söndürme maddesi ihtiyacı (m³/ m³); 20ºC sıcaklıkta ve 1.013 bar basınçta istenilen konsant-
v/V rasyonu elde etmek için, V korunan hacmin metreküpü başına gerekli söndürme maddesinin m³ olarak
hacmi. QR=mSR
Özgül referans hacim (m³/kg): Referans dolum sıcaklığında, 1.013 bar basınçta IG-541 kızgın buharının
özgül hacmi.
Sr S = k1 + k2 T ( k1=0,65799 k2 =0.002239)
V 100
m= . In
S 100-c
Korunan mahalin net hacmi (m³); kapalı hacimden söndürme maddesinin etkilemediği sabit yapıların
V
çıkarılması ile elde edilen hacim.
T Sıcaklık (ºC); korunan mahaldeki tasarım sıcaklığı
S Özgül hacim (m³/kg) ; 1.013 bar basınçta IG-541 kızgın buharının özgül hacmi. S = k1 + k2 T
C % Konsantrasyon; 1.013 bar mutlak basınç ve verilen sıcaklıkta, havadaki IG-541’in hacimce konsantrasyonu

¹ ISO 14520-15.2005 Tablo 3

180
 Tablo B.6- Boru Tesisatlarında, Tablo B.7 - Atmosferik Düzeltme
Destekler Arası En Fazla Mesafeler¹ Faktörleri ²
Boru Anma Çapı Destekler Arasındaki Eşdeğer Yükseklik Düzeltme Faktörü
(DN) En Fazla Mesafe (m) (m) (ideal gazlar için)
6 0.5 -1000 1.130
10 1.0
0 1.000
15 1.5
1000 0.885
20 1.8
25 2.1 1500 0.830
32 2.4 2000 0.785
40 2.7
2500 0.735
50 3.4
65 3.5 3000 0.690

80 3.7 3500 0.650

100 4.3
4000 0.610
125 4.8
4500 0.565
150 5.2
200 5.8

Tablo B.8 – Çalışma, Muayene, Temizleme, Tamir, Boyama ve Normal Bakım İşlemlerinin Yapılması İçin
Güvenlik Mesafeleri ³
Bir kişinin ayakta durması gerekebileceği yerdeki, sabit donanımın civarındaki veya
üzerindeki herhangi bir noktadan olan en düşük açıklık*
Azami Beyan Gerilimi Gerilim altındaki bir iletkene destek olan
kV Gerilim altındaki ekranlanmamış iletkene
yalıtkan** için toprak potansiyelinde olmayan
havadaki en yakın mesafe-m
kısmına en yakın mesafe-m
(bölüm açıklığı)
(topraklama açıklığı)
15 2.6

33 2.75

44 2.90

66 3.10

88 3.20
2,5
110 3.35

132 3.50

165 3.80

220 4.30

275 4.60
* Ayak konumundan ölçülmüş
** Yalıtkan terimi, kaide ve yalıtkan süspansiyon, buşing (elektrik kovanı), kablo uçlarının kapatılması ve devre kesicinin yalıtım
destekleri gibi yalıtkan desteklerinin bütün şekillerini kapsar.

¹ ISO 14520-1:2006 Tablo 4

² ISO 14520-1:2006 Tablo 5
³ ISO 14520-1:2006 Tablo 3

181
 Tablo B.9 – HFC-125 İçin Verilen Konsantrasyonlarda Güvenli Maruz Kalma Süresi¹
HFC-125 Konsantrasyonu İnsan Maruz Kalma Süresi
% ppm (dk)
7.5 75000 5
8 80000 5
8.5 85000 5
9.0 90000 5
9.5 95000 5
10.0 100000 5
10.5 105000 5
11.0 110000 5
11.5 115000 5
12.0 120000 1.67
12.5 125000 0.59
13.0 130000 0.54
13.5 135000 0.49

Tablo B.10 – HFC-227ea İçin Verilen Konsantrasyonlarda Güvenli Maruz Kalma Süresi²
HFC-227ea Konsantrasyonu İnsan Maruz Kalma Süresi
% ppm (dk)
9.0 90000 5
9.5 95000 5
10.0 100000 5
10.5 105000 5
11.0 110000 1.13
11.5 115000 0.60
12.0 120000 0.49

1 ISO 14520-1:2006 Tablo G.2

2 ISO 14520-1:2006 Tablo G.3

182
Şekil B.1- Doğru T Yerleşim Yönleri

183