Betonarme kazıklar, diğer kazık türlerine göre daha çok dayanıklı ve pratiktir.

Betonarme
TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI kazık; yük altındaki davranışı yanında, bulunduğu zemin içindeki çevre şartlarından etkilenir.
İSTANBUL ŞUBESİ Betonun geçirimli ve donatı paspayının düşük olması, dayanıklılığı olumsuz yönde ekiler.
YAPI TASARIM KURSLARI Ayrıca, zeminde bulunan sülfat, betonun bozulmasına sebep olabilir. Sülfat etkisi ile ortaya
çıkan kimyasal değişiklikle, mikro düzeyde meydana gelen hacim artışı betonun dağılmasına

YAPI ELEMANI OLARAK ve donatının korozyonuna sebep olur. Betonarme kazıkların dayanıklılığı için, beton
kalitesinin yüksek ve donatı paspaylarının yeterli seçilmesi önerilir.
YERİNDE DÖKME BETONARME Betonarme çakma kazıklar, genellikle prefabrike olarak hazırlanır ve çakılacak yere
KAZIKLAR götürülerek çakılır. Bu tür kazıkların boyutlamasında; kazığın istiflemesi, taşınması ve
çakılması sırasında maruz kaldığı geçici etkilerin de göz önüne alınması gerekir. Çakma
Prof. Dr. Zekai Celep kazıklar, çakılma sırasında da zemini sıkıştırarak ilerlediği için, kazığın zeminle daha etkili
İstanbul Teknik Üniversitesi, İnşaat Fakültesi bütünleşmesi sağlanır ve zeminin bir ölçüde iyileşmesine sebep olur. Çakma sırasında tahrip
Betonarme Yapılar ve Deprem Mühendisliği olmaması için kazık uçları takviye edilir. Çakma kazıkların, yerinde dökme olanlara göre ek
olarak çakma sırasında dinamik etkilere maruz bulunduğu tasarımda göz önüne alınmalıdır.
03.Şubat.2007
Betonarme kazıkların kesit tasarımı kolonlara benzetilerek ve ilgili konstrüktif kurallara
1. Zemin yatay basıncı uyularak yapılabilir. Aşağıdaki bölümlerde daha çok yerinde dökme kazıkların davranış ve
1.1. Kohezyonsuz zemin tasarımı sözkonusu edilecektir. Ancak, uygun bir tasarımın üst yapı yanında geoteknik
1.2. Kohezyonlu zemin konusunda uzman bir inşaat mühendisinin katkıları ile oluşacağı unutulmamalıdır.
2. Zemin içindeki kazık davranışı
2.1. Tekil kazık davranışı Zemin türü Birim hacim Kayma direnci
2.1.1. Düşey yük altında tekil kazık ağırlığı açısı
2.1.2. Yatay yük altında tekil kazık γ (kN/m3) φ ( o)
2.2 .Grup kazık davranışı Bitkisel toprak (doğal durumda) 17 25
2.2.1. Düşey yük altında kazık grupları Kum ve çakıl (doğal nemde) 18 30
2.2.2. Yatay yük altında kazık grupları Kum ve çakıl (doygun durumda) 20 27
2.3. Zemin iyileştirmesi olarak kazık uygulaması Kaya parçaları (yuvarlak, köşeli) 19 35
3. Kazıklı temeller Taş dolgu (keskin köşeli, ocak malzemesi) 18 40
3.1. Tekil temelde kazık uygulaması Kil ve silt (doygun durumda) 21 15 ~ 25
3.2. Sürekli temelde kazık uygulaması
3.3. Plak temelde kazık uygulaması
Tablo 1.1. Bazı zemin türleri için γ ve φ değerleri
4. Kazıklı iksa perdeleri
4.1. Konsol kazıklı iksa perdesi
4.2.Ankrajlı kazıklı iksa perdesi 1. ZEMİN YATAY BASINCI
4.3. Heleyan durumda kazıklı iksa perdesi
5. Kaynak yayınlar Zemin yatay basıncının belirlenmesinde en önemli adım ilgili zemin parametrelerinin özenle
belirlenmesidir. Bu parametrelerin başında, γ birim hacim ağırlığı, φ zemin kayma
Betonarme kazıklar, çakma ve yerinde dökme kazıklar olarak uygulanır. Kazıklar tekil olarak mukavemeti açısı, c kohezyon, kh yatay yatak katsayısı ve kv düşey yatak katsayısı gelir. Her
kullanıldığı gibi, kazık grupları olarak da kullanılır. Kazıklar, daha çok yük taşıma kapasitesi hangi bir derinlikte bir düzlemde oluşan zemin yatay itkisine, Yatay Zemin Basıncı Katsayısı k
düşük zemin bulunması durumunda, yapı temellerinde oluşan düşey ve yatay yüklerin zeminin etkili olur. Bu katsayı, zemin özellikleri yanında, gözönüne alınan düzlemin zemine göre relatif
alt tabakalarına iletilmesini sağlamak için kullanılır. Ayrıca, yatay zemin itkilerinin hareketine bağlıdır. Düzlemde hareketsizlik sözkonusu ise, sukunetteki zemin basınç katsayısı
karşılanması için, istinat veya iksa perdeleri olarak da kullanılır. k o ; düzlemin zeminden uzaklaşma veya yaklaşma durumuna bağlı aktif basınç katsayısı k a veya
pasif basınç katsayısı k p oluşur (Şekil 1.1). Zemin parametreleri uygun geoteknik inceleme ile
belirlenir. Tablo 1.1.de yol gösterici bazı değerler verilmiştir. ve

1.1. Kohezyonsuz zemin cos 2 (φ + α )

k ah = 2
(1.4)
 sin(φ + δ ) sin(φ - β ) 
Kohezyonsuz zeminde Coulomb teorisi kabulleri çerçevesinde zemin basıncı yüzeyin cos 2 α 1 + 
 cos(α − δ ) cos(α + β ) 
ötelenmesinde bağlı olarak ortaya çıkar.

Aktif durum ve zemin basıncının Eav düşey bileşeni

Basınç uygulanan yüzey zemin basıncı doğrultusunda öteleme yaptığında yüzeyde oluşan
zemin basıncının Ea aktif sınır değeri Eav = Eah tan(δ − α ) = Ea sin(δ − α ) (1.5)

Ea = 0.5 γ h 2 ka (1.1) olarak verilir. Eğer α = β =δ =0 ise,

ve zemin basıncı katsayısı 2

k a = k ah = tan (π / 4 − φ / 2) (1.6)

cos 2 (φ + α ) bulunur. Eğer zemin yüzünde q düzgün yayılı yük varsa, zemin itkisi
ka= 2
(1.2)
 sin(φ + δ ) sin(φ - β ) 
cos 2 α cos(α − δ ) 1 + 
 cos(α − δ ) cos(α + β )  1 cos α cos β 
Ea =  γ h 2 + q h ka (1.7)
2 cos(α + β ) 
q

1 cos α cos β 
E
Eah =  γ h 2 + q h k ah (1.8)
cos(α + β ) 
Ev
Eh 2

β Kayma yüzeyi
ifadesi ile elde edilir. Eğer zeminde yeraltı suyu içinde ise, zeminin su içindeki kayma direnci
α
E π
2 +α−δ
açısı ve zemin birim hacim ağırlığı göz önüne alınarak aynı formüller kullanılabilir. Zemin
G G basıncının eğimi δ , duvar sürtünme açısına eşit alınabilir ve çok pürüzlü duvarda δ ≈ φ ,
Q
δ
Q
φ q−φ kalıplı beton yüzeyi gibi pürüzlü duvarda δ ≈ 2φ / 3 , çelik yüzeyi gibi düz duvarda δ ≈ φ / 2
E
h ve çok düz yüzeyde δ ≈ 0 alınabilir.

Pasif durum
Basınç uygulanan yüzeyin zemin basıncı doğrultusuna zıt yönde öteleme yaptığında yüzeyde
q
oluşan zemin basıncının E p pasif sınır değeri ve zemin basıncı katsayısı, aktif durum ifadeleri
Şekil 1.1. Coulumb’a göre yatay zeminbasıncı +φ yerine −φ konularak kullanılabilir:

olarak verilmiştir. Burada kullanılan parametreler Şekil 1.1.de verilmiştir. Zemin basıncının E p = 0 .5 γ h 2 k p (1.9)
Eah yatay bileşeni

Eah = Ea cos(α − δ ) = 0.5 γ h 2 k ah (1.3)

 cos 2 (φ − α ) (1.10)
k
k p= 2
 pasif
sin(φ + δ ) sin(φ + β )  kp
cos 2 α cos(α − δ ) 1 − 
 cos(α + δ ) cos(α + β ) 

olarak verilmiştir. Zemin basıncının E ph yatay bileşeni

k 0 (statik)
E ph = E p cos(δ − α ) = 0.5 γ h 2 k ph (1.11)

k ph = cos 2 (φ − α ) = k p cos(α − δ ) (1.12) aktif

ka
2 k
 sin(φ + δ ) sin(φ + β ) 
cos 2 α 1 −  zeminden uzaklaşan hareket zemine yaklaşan hareket
 cos(α + δ ) cos(α + β ) 
Şekil 1.2. Zemin yatay basınç katsayısı k
1.2. Kohezyonlu zemin
ve zemin basıncının Eav düşey bileşeni
Kohezyonlu zeminde Rankine teorisi kabulleri çerçevesinde, duvar yüzeyi düşeyse ve duvar ile
E pv = E ph tan(δ − α ) = E p sin(δ − α ) (1.13) zemin arasındaki sürtünme ihmal edilebilirse, zemin basıncı yüzeyin ötelenmesinde bağlı
olarak ortaya çıkar. Zemin yüzeyinin yatay olması durumunda aktif basınç
olarak verilir. Eğer α = β = δ = 0 ise,
Ea = 0.5 γ h 2 k a − 2 c h k a (1.17)
2
k p = k ph = tan (π / 4 + φ / 2) (1.14)
verilir. Bu formülden
yazılabilir. Eğer zemin yüzünde q düzgün yayılı yük varsa, zemin itkisi
hc = 4 c /(γ k a ) (1.18)

1 cos α cos β 
E p =  γ h2 + q h kp (1.15) yüksekliğine kadar negatif zemin basıncı elde edilir. Yukarıdaki her iki ifadede yaklaşık olarak
2 cos(α + β )  2
k a = tan (π / 4 − φ / 2) kabul edilebilir. Pasif durumunda (1.17) ifadesi E p ( Ea yerine), k p
olarak elde edilir. ( k a yerine) ve + c ( − c yerine) yazılarak kullanılabilir.

Sükunet durumu 2. ZEMİN İÇİNDEKİ KAZIK DAVRANIŞI

Şekil 1.2.de verildiği gibi aktif ve pasif basınçlarının ortaya çıkması için zeminde belirli bir
yatay yerdeğiştirmenin oluşması gerekir. İstinat duvarlarında aktif basınç durumunun ancak
basınç doğrultusunda bir yerdeğiştirme ile ortaya çıkacağı unutulmamalıdır. Yatay
yerdeğiştirmenin oluşmaması durumunda sükunetteki durum meydana gelir ve zemin yatay
itkisi k o katsayısı ile hesap edilir:
ko = 1 − sin φ (1.16)
Kazıklar, bina temelinde oluşan düşey ve yatay yüklerin daha derinde bulunan zemin
tabakalarına iletilmesini sağlarlar. Ayrıca temelde meydana gelen oturmaları sınırlandırmak
için de kazıklar kullanılır. Kazıklar ender olarak tekil olarak kullanılırlar, genellikle kazık
grupları olarak kullanımı tercih edilir. Ancak, kazık grubunun dayanımının belirlenmesi için,
tekil kazığınkinin incelenmesi uygundur. Kazığın taşıma gücü, zemin davranışına ve kesit
parametrelerine bağlı olarak belirlenir. Bunun yanında kazıkta oluşan yükler altında içinde
bulunduğu zeminle etkileşerek ortaya çıkan yatay ve düşey yerdeğiştirmelerin sınır değerler
altında bulunması da kazık taşıma gücünün belirlenmesinde etkili olur.
 değerinin bir güvenlik sayısına bölünmeden bir dış etki olarak hesaba dahil edilmesi gerektiği
Köprü kirişi Yaklaşım plağı unutulmamalıdır. Şekil 2.1.de bir köprü orta ayağında pozitif çeper sürtünmesi ve kenar ayakta
yaklaşım plağı altındaki dolgunun sıkışması sonucu negatif çeper sürtünmesi oluşumu
gösterilmiştir.
Orta ayak
Kenar ayak

Pp kazık uç ve Ps çeper
Yaklaşım dolgusu
Negatif çeper sürtünmesi

Ps Pp

kuvveti
Pozitif Pozitif
çeper çeper
sürtünmesi sürtünmesi
Kazık düşey yerdeğiştirmesi

Şekil 2.2. Kazık uç ve çeper kuvvetinin yerdeğiştirme ile ilişkisi

Şekil 2.1. Kazıklarda pozitif ve negatif çeper sürtünme durumu
2.1. Tekil kazık davranışı
Diğer kazık türleri gibi, tekil kazıklar da düşey ve yatay yükler altında bulunurlar. Her iki yük
türü altında kazığın davranışının ayrı ayrı incelenmesi basitlik bakımından uygundur.
2.1.1. Düşey yük altında tekil kazık
Davranış
Tekil kazık, düşey yükü çeperinde oluşan sürtünme ve ucunda meydana gelen uç kuvveti ile
karşılar. Statik kazık düşey yük kapasitesi, basınç ve çekme kuvvetleri için
Pu = Ppu + ∑ Psi ,u − W p (basınç) Tu = W p + ∑ Psi ,u (çekme) (2.1)
olarak yazılabilir. Burada Ppu kazık uç kapasitesini, Psi,u çeperde oluşan sürtünme kuvveti
kapasitesini ve W p kazık ağırlığını göstermektedir. Burada çeper sürtünmesinden oluşan
etkinin pozitif ve yukarı doğru olduğu kabul edilmiştir. Kazığın zemin içinde yük etkisinde
rölatif olarak aşağı doğru hareket etme eğilimi çeper sürtünmesini oluşturur. Çeper sürtünmesi,
zeminin kayma mukavemetine dolayısıyla zeminin kohezyonuna ve kazık yüzeyine etkiyen
normal gerilmeye bağlıdır. Bazı durumlarda kazığın imalatından sonra komşu zemin tabakaları
üst yükten dolayı sıkışarak kazığa göre aşağı doğru hareket eder. Bu durumda çeper
sürtünmesi negatif kazık sürtünmesi olarak isimlendirilir ve yönü yukarı doğrudur. Negatif
çeper sürtünmesinden oluşan kuvvetin bir dış yük gibi kazığa etkiyeceği ve bu etkinin
Şekil 2.2.de kazık uç ve çeper kuvvetinin oluşumu, kazığın zemine göre düşey
yerdeğiştirmesine bağlı olarak gösterilmiştir. Burada dikkati çeken husus, çeper kuvvetinin
sınır değerinin küçük relatif düşey yerdeğiştirmelerde oluştuğu halde, uç kuvvetinin sınır
değerinin oldukça büyük yedeğiştirmelerden sonra meydana gelmesidir. Zemin şartlarına bağlı
olmakla beraber kazık çeper sürtünmesinin yaklaşık 0.002 D düşey yerdeğiştirmeden sonra ve
uç kuvvetin ise yaklaşık 0.10 D yerdeğiştirmeden sonra sınır değerine ulaştığı kabul
edilebilir. Taşınan yapının düşey yerdeğiştirmelere göre hassas olması durumunda kazık uç
kuvvetinin sınır değerinin kullanılmasında dikkatli davranılması gerektiği anlaşılır. Buna
karşılık güç tükenmesi durumunda büyük yerdeğiştirmeler sözkonusu olacağı için, ifadede, uç
ve çevre sürtünme kapasitesinin aynı zamanda oluştuğu kabul edilebilir. Denklem (2.1) deki
toplama kazığın bulunduğu tabaka sayısı ile ilgilidir. Bulunan kapasite, bir güvenlik
katsayısına bölünerek müsaade edilecek yük değeri bulunur:
Pr = Pu / Güvenlik Katsayısı Tr = Tu / Güvenlik Katsayısı (2.2)
Basınç durumunda kazığın uç kuvvet veya sürtünme kuvveti kapasitesinin diğerinden daha
etkili olmasına göre, kazık Uç Kazığı veya Sürtünme Kazığı olarak isimlendirilir (Şekil 2.3)..
Her iki kuvvetin hesabı için çok sayıda ifade geliştirmiştir. Burada en yaygın olanı sözkonusu
edilecektir. Genellikle kazık boyları çaplarının 15~40 katı arasında değişir ve uç kazıkları
sağlam zemine çaplarının yaklaşık 1.5 katı kadar sokulular. Kazıkların çapları 0.40m, 0.50m,
0.65m, 0.80m, 1.00m ve 1.20m olarak uygulamada kullanılır. Daha küçük kazıklar
0.25m~0.30m çaplı kazıklar mini kazık olarak bilinir. Mini kazıklar düşey yük taşıdıkları
halde, moment kapasiteleri ihmal edilebilecek kadar azdır.
Kazık uç kuvveti
Bu kuvvet, kazık ucunda diğer tabakalara göre daha sert bir tabakaya girmesi ile oluşur. Ayrıca Kazıkların yukarıda zemin özellikleri göz önüne alınarak hesaplanan taşıma güçleri yanında,
bu kuvvetin kapasite değerine erişmesi için de, kazık ucunun bu tabakada yeterli sayılabilecek betonarme kesitin taşıma gücünün de hesaplanması gerekir. Kolona benzetilerek kesitin taşıma
düşey yerdeğiştirmeyi yapmış olması gerekir. Kazık uç kuvveti gücü

Pu
[
Pr = min (0.85 f cd A p + As f yd ); 0.75 f cd A p ] (2.5)

olarak yazılabilir. Bu ifadede genellikle ikinci sınır belirleyici olur. Bunun yanında zemin-
kazık karşılıklı etkileşimi sonucu bulunan (2.2) ifadesinden bulunacak kazık taşıma gücü
yumuşak
zemin

değeri genellikle etkili olur.

Zemin türü kv (MN/m3)

Balçık, turba <2
sert hi Psi,u Plastik kil 5 ~ 10
zemin
Yarı sert kil 10 ~ 15
Sert kil 15 ~ 30
Dolgu toprak 10 ~ 20
Ppu Gevşek kum 10 ~ 20
Orta sıkılıkta kum 20 ~ 50
Şekil 2.3. Kazıklarda çeper sürtünmesi ve uç kuvveti Sıkı kum 50 ~ 100
Sıkı kum ve çakıl 100 ~ 150
Ppu = A p (c N c + σ vp N q + 0.5 γ D N γ ) (2.3) Sağlam şist > 500
Kaya > 2000
olarak hesap edilebilir. Burada; A p kazık kesit alanı, c zemin kohezyon katsayısı, σ vp kazık
Tablo 2.1. Ortalama zemin düşey yatak katsayıları
uç seviyesindeki zemin gerilmesi, D kazık çapı, γ zemin birim hacim ağırlığı ve N c , N q , N γ
ilgili kapasite katsayıları olup, esas olarak φ zeminin kayma direnci açısına, zeminin 2.1.2. Yatay yük altında tekil kazık
sıkışabilirliğine ve kazığın geometrisine bağlıdır.
Davranış
Kazık sürtünme kuvveti Kazığın ucuna etkiyen yatay yük ve eğilme momenti etkisi, zemin içindeki kazıkta
Bu kuvvetin oluşması için kazıkla çevresindeki ortamın birbirine göre relatif yerdeğiştirmesi yerdeğiştirmeler sonucu kazık yüzeyinde meydana gelen yatay gerilmelerle karşılanır. Bu
oluşması gerekir. Bu yerdeğiştirme kısa kazıklarlarda düzgün yayılı oluşurken, uzun kazıklarda gerilmelerin zemin tarafından karşılanabilir seviyede bulunması ve özellikle kazık ucunda
daha çok üst kısımlarda meydana gelir. Sürtünme kuvveti, ayrıca kazığa dik yatay zemin meydana gelen yerdeğiştirmelerin kabul edilebilir sınırda kalması önemlidir. Yatay yükler
basıncına bağlıdır (Şekil 2.3). Yatay basınç, tamamen zemininin içinde bulunan kazık için altındaki tekil kazığın davranışı; uç yüklerinin seviyesine, zemin parametrelerine, kazığın kesit
statik katsayı k o ile hesaplanabilir. Bu itkinin düşeyde yükseklikle arttığı kabul edilebilir. Bu rijitliğine, boyuna ve kazığın uç şekil değiştirme durumuna bağlıdır. Bu sebepten kazığın
durumda sürtünme kuvveti, değişimi farklı parametrenin etkisi ile ortaya çıkar: davranışını değişik kabullerle ve yaklaşımla incelemek mümkündür: Kullanma ve güç
tükenmesi durumunda davranış, kısa ve uzun kazık davranışı, kohezyonlu ve kohezyonsuz
∑ Psi,u = ∑ π D hi (ca + σ v ko tan δ a ) (2.4) zeminlerde kazık davranışı gibi.

Zemin içinde bulunan kazığın yatay yerdeğiştirmesine bağlı olarak iki tarafında aktif ve pasif
Burada π D kazık çevresini, hi tabaka kalınlığını, ca zeminin adezyonunu, σ v zeminle basınçlar ortaya çıkar. Bu basınçlara erişilmesi için yatay yerdeğiştirmelerin de yeterli olması
kazık arasındaki normal gerilmeyi ve δ a kazık ve zemin arasındaki sürtünme katsayısı ve ko gerekir. H yüksekliği olmak üzere gerekli yerdeğiştirme 0.04 H ve basınç toplamı
zeminin sükunetteki yatay basınç katsayısını göstermektedir. (k p − ka ) γ H kabul edilirse, yatak katsayısı bu değerlerden 25 (k p − k a ) γ olarak elde edilir.
Bu ifade yerine aktif basınç katsayısı yerine sükunetteki basınç katsayısı kabul edilerek kabul edilirse de, tek kazık durumunda güç tükenmesine yakında durumda bu genişlik artar,
25 (k p − ko ) γ olarak bulunabilir. kazık genişliğinin üç katına kadar da çıktığı kabul edilebilir. Bir kaç kazığın birbirine yakın
olarak bulunması bu genişliğin azalacağı söylenebilir (Şekil.2.5). Zeminin yatay yatak
katsayısının, düşey yatak katsayısına bağlı olarak, örneğin 2/3 ü gibi, elde edilebileceği
Mo
Po bildirilmiştir. Zemin düşey yatak katsayısı uygun geoteknik inceleme ile belirlenir. Bunlardan
rijit plak yükleme deneyi yaygın olarak kullanılır. Bu deneylerden zemin ortamının elastisite
z
modülü E s ile düşey yatak katsayısı kv arasında
z

kv ≈ Es / L (2.6)

bağıntısı yazılabilir. Burada L plak boyutu olup, uygulamada kazık başlığı plağının ortalama

kısa kazık
uzun kazık
k h (z) boyutu olarak kabul edilebilir. Tablo 2.1.de bazı zemin türlerinin düşey yatak katsayısı için yol
gösterici değerler verilmiştir. Zemin düşey yatak katsayısının da belirlenmesinde değişik
yaklaşımlar sözkonusu olup, ancak belirli bir yaklaşıklıkla belirlenebilir. Bunun gibi,
betonarme kesit eğilme rijitliği de eğilme momentinin, kesitin çatlama momentine oranına ve
normal kuvvetin değerine bağlı olarak değişir. Eğilme momenti arttıkça, eğilme rijitliği azalır,
özellikle çatlamadan sonra azalma önemli ölçüde ortaya çıkar. Kesitte basınç normal kuvvetin
bulunması kesitin eğilme rijitliğini arttırır. Genellikle kazık kesitinin brüt kesit eğilme
rijitliğinin 0.30~0.60 ile çarpılarak alınması önerilir. Görüldüğü gibi, elastik zemine mesnetli
Yatay yatak katsayısı Yerdeğiştirme Eğilme momenti Kesme kuvveti
ph (z)= k h w bir eleman olarak gözönüne alınabilecek kazığın parametrelerinin belirlenmesinde geniş bir
belirsizlik mevcuttur. Bu sebepten kazık davranışının belirlenmesinde ve tasarımda bu
Şekil 2.4. Elastik mesnetli Kazık
parametrelerin değişik değerlerinin kullanılarak elde edilerek çok sayıdaki çözümlerin
değerlendirilmesi önerilir.

Mevcut bilgisayar programlarının kullanılması ile, çok sayıda çözüm kolayca yapılabilir ve
bunlar karşılaştırılarak, uygun kazık boyutu seçilebilir. Yatay zemin yatak katsayısı, geoteknik
rapora bağlı olarak, sabit kabul edilebildiği gibi, her tabaka için değişik değer olarak veya
derinlikle artar türden kabul edilebilir. Kazık sabit bir mesneti olmadığı için rijit öteleme ve
s s
Tek kazık dönme yanında eğilme şekil değiştirmesi sonucu oluşan yerdeğiştirmeler yapar. Kazık
Ayrık kazık Kazıklar arası etkileşim
boyunun kısa (veya kazık rijitliğinin büyük, zemin yatak katsayısının düşük) olması
Şekil 2.5. Kazıkların planda etkileşimi durumunda kazığın rijit yerdeğiştirmeleri hakim olurken (kısa kazık davranışı), kazık boyunun
uzun (veya kazık rijitliğinin küçük, zemin yatak katsayısının yüksek) olması durumunda
Yatak katsayısı yaklaşımı eğilme şekil değiştirmesi sonucu oluşan yerdeğiştirmeler etkili olur (uzun kazık davranışı).
Bu yaklaşımda zeminin kazığa etkisi kazığa bağlı doğrusal ve elastik yatay yaylarla temsil
edilebilir ve bu suretle yerdeğiştirmelerle karşı gelen tepkilerin uyuşumlu olması sağlanır. Şekil Elastik zemine mesnetli eleman olarak gözönüne alınan kazıkta denge denklemleri, şekil
2.4.de üst ucundan tekil yatay kuvvet ve moment etkisindeki kısa ve uzun kazıkların davranışı değiştirmeler ve sınır şartları kullanılarak çözüm yapılabilir. Zeminin yatay yatak katsayısının
gösterilmiştir. Rijit yerdeğiştirme düzeninin ortaya çıkması, kısa kazığın özelliğidir. Buna sabit olduğu kabul edilerek yapılan çözümde kazığın davranışına l c kritik boyu
karşılık yer ve şekil değiştirmelerin ve eğilme momentinin oluşturduğu eğriliklerin meydana
gelmesi uzun kazık durumuna işaret etmektedir. Bu durumda kazığın alt ucu ankastre olarak
kabul edilebilir. Kazığın boyunun büyük olması durumunda, bu bölge yukarı doğru da
yükselebilir. Burada önemli olan yay katsayısının ve kesit eğilme rijitliğinin belirlenmesidir.
Yatay yay katsayısı, zeminin yatay yatak katsayısının kazık genişliğinin çarpılması ile elde
edilir. Bu suretle kazıkla sadece genişliğindeki zeminle etkileşime girdiği kabul edilmiş olur.
Gerçekte bu düşük bir değerdir. Kazığın kullanma yükleri altındaki davranışında bu değer
 3
0.0278Pol c / Ep Ip durumunda uzun kabul edilebilir. Örnek olarak Şekil 2.6 ve Şekil 2.7.de l c = 7.5m
Po
kısa kazık
[h / l c = 0.5] olan bir kazığa ait çözümler verilmiştir. Şekil 2.8.de de kazığın başının dönmeye
Po h /lc= 0.5 karşı tutulu olması durumu için çözüm verilmiştir. Uzun kazık için çözümler h = 2.0 l c için
verilmişse de, kazık boyunun sonuçlara etkisi ihmal edilebilir seviyede olduğu için, yaklaşık
0.0891Pol c /E pIp
2 olarak h > l c durumu için kullanılabilir.
Mmax= 0.0651 Po l c
2
Mo 0.0891Mo l c / Ep Ip
h Mo kısa kazık
h /lc = 0.5

3
0.0113 Po l c / E p l p 0.492 Mo l c / E p l p

h
Yerdeğiştirme Kesme kuvveti Eğilme momenti Vmax = 2.795 Mo /l c

3
0.0203 Po l c / E pI p
Po Po uzun kazık
h /lc= 2.0 2
0.0704 Mo l c / E p Ip

2
0.0569Pol c /E pIp
Mmax = 0.103 Po l c
Yerdeğiştirme Kesme kuvveti Eğilme momenti

Mo 0.0569 Mo l c2 / E p Ip M
h 0
uzun kazık
h /lc = 2.0

Vmax = 1.817 Mo /l c
0.340 Mo l c / Ep Ip

Yerdeğiştirme Eğilme momenti h

Kesme kuvveti

Şekil 2.6. Yatay yük altındaki kazık

1/ 4
 Ep I p 
lc =   (2.7)
 kh D p  Yerdeğiştirme Kesme kuvveti Eğilme momenti

etkili olur. Burada E p I p kazığın eğilme rijitliği ve k h zemin yatay yatak katsayısı ve D p
Şekil 2.7. Moment altındaki kazık
kazık ile zemin arasındaki planda tanımlanacak etkileşim genişliğidir. Genellikle kazık
boyunun kritik boydan küçük olması durumunda h < l c kazık kısa sayılabilirken, h > l c
 kazık boyu da büyür. Yapılan kabul de kazığa gelen q z yatay zemin gerilmesi, w
3
0.0113Po l c /E pIp Po 0.1810 Po l c yerdeğiştirmelerle orantılı olduğu için, zemin yatay gerilmesi,
P0

qz = kh w (2.8)
kısa kazık
h /l c = 0.5 ifadesi kullanılabilir. Bu gerilmelerin kazık boyunca değişimleri de yatay yerdeğiştirmeninki
gibidir. Bu gerilmelerin, kazığa sükunette gelen zemin gerilmelerine ek olarak etkiyen
gerilmeler olarak kabul edilmesi uygundur. Kazığın güç tükenmesine erişmesi durumunda
h kazığın iki tarafından etkiye gerilmeler, yerdeğiştirmenin durumuna göre, birisi aktif basınç
değerine ve diğeri pasif basınç değerine erişecektir. Bu ikisinin farkı, yatak katsayısı kabulleri
ile bulunacak yatay zemin gerilme değerlerinin kritik değeri olarak kabul edilebilir:

q z ≤ (k ap - k ah ) γ z (2.9)

3
0.0014Po l c / E pIp Mo P
o
Yerdeğiştirme Kesme kuvveti Eğilme momenti

3
0.0109Po l c / E p Ip Po 0.1672 Po l c
Po

h
1

0.0206 Po lc
h

h
uzun kazık
h /lc= 2.0
h
2

(kp-ka) h (kp-ka) h1 Yerdeğiştirme

Şekil 2.9. Rijit kazıkta yatay itkiler

Yerdeğiştirme Kesme kuvveti Eğilme momenti

Şekil 2.8. Yatay yük altındaki (üst ucu dönmeyen) kazık
Kısa kazık çözümleri incelenirse, kazıkta rijit yerdeğiştirmelerin etkin olduğu ve kazık alt
ucunda büyük dönme ve yerdeğiştirmelerin meydana geldiği görülür. Buna karşılık boyun
küçük olmasından dolayı eğilme momentlerinin de küçük olduğu anlaşılır. Kazıklarda
genellikle üst ucun dönme ve yerdeğiştirmelerinin küçük olması arzu edildiği için, kazık
boyunun h > l c olması tercih edilir. Kazık kesitinin eğilme rijitliği arttıkça ve zemin yatay
yatak katsayısı azaldıkça l c artacağından uzun kazık durumu oluşturmak için gerekli olan
Zemin yatay yatak katsayısının kazık yüksekliği boyunca sabit olması basitleştirilmiş bir
durum olarak kabul edilir. Zemindeki tabakalara bağlı olarak, bu katsayı değişik değerler
alabilir. Bu durumda l c kritik boy değerinin anlamı bir derece kaybolur. Buna rağmen
ortalama bir yatak katsayısı kullanılarak bu büyüklük kazık boyunun belirlenmesinde bir ön
parametre olarak göz önüne alınabilir. Mevcut bilgisayar programları ile her türlü değişiklik
göz önüne alınabilir. Yapılacak çözümlerde kazık boyu arttırılarak alt ucunun
yerdeğiştirmesinin ve dönmesinin düşük bir değere erişmesi sağlanabilir. Yerdeğiştirme
değişiminin iki kere işaret değiştirmesi durumun da kazık boyunun kritik boya yakın olduğuna
işaret eder. Kazık üst ucundaki yerdeğiştirmenin büyük olması kazık boyunun kısa olduğunu
gösterir. Ancak kritik boyun üzerinde, kazık boyunun çok da arttırılması, kazığın etkilerinde ve
yerdeğiştirmesinde önemli değişiklik meydana getirmez. Bunun yerine kazık kesitinin
dolayısıyla rijitliğin arttırılması uç yerdeğiştirmeleri azaltır. Kazık boyunun belirlenmesinde C20 / S220 C20 / S420
yatay yükler yanında düşey yüklerin de etkili olduğu unutulmamalıdır. ρ D p (m) D p (m)

Coulomb zemin itkileri yaklaşımı 0.65 0.80 1.00 1.20 0.65 0.80 1.00 1.20
Genellikle sınır durum için kazık boyunun bulunması, bu boyun değiştirilerek yapılacak M r / 1.6 (kNm/kazık) M r / 1.6 (kNm/kazık)
ardışık yaklaşımla yapılabilir. Kritik boya sahip kazıkta yerdeğiştirme rijit ötelemenin ve 0.01 100.8 188.0 367.2 634.3 172.6 321.8 628.5 1086.0
dönmenin etkili olduğu sınır durum olarak kabul edilebilir (Şekil 2.9). Bu durumda kazık üst 0.02 191.0 356.0 695.4 1201.7 317.7 592.3 1156.9 1999.1
bölümünde kuvvet doğrultusunda ve alt bölümde de diğer doğrultuda yerdeğiştirme oluşur. 0.03 264.3 492.8 962.4 1663.1 438.4 817.3 1596.2 2758.3
Zeminde her iki tarafta sükunetteki zemin basıncı varken, kazığın ön tarafında pasif basınç ve
arka bölümünde aktif basınç meydana gelir. Toplam olarak kazığın her iki bölümünde de
Tablo 2.2. D p çaplı dairesel kazıkların taşıma güç eğilme momentleri
yönleri farklı olan aktif ve pasif basınçların toplamından oluşan basınçlar oluşur. Bu basınç
şekilde gösterildiği gibi en altta (k p − k a ) γ h değerinde olacaktır. Ancak bu basınçların yönü
2.2 .Grup kazık davranışı
kazık hareket yönüne ve yerdeğiştirmenin belirli bir değere oluşmasına bağlı olur. Kazığın üst
bölümünde üçgen biçiminde başlayan basınç değişimi yerdeğiştirmenin olmadığı noktada sıfır
Ender durumlarda tek kazık yapısal eleman olarak kullanılır. Aynı bir başlık plağı ile birleştirilen
olacak şekilde değişir. Bu sınır durumda kazığın en alt noktasına göre kuvvetlerin moment
kazıklar, bir kazık grubu olarak isimlendirilir. Genellikle minimum 2 veya 3 kazık beraber
dengesi
bulunur. Bu durumda kazıkların davranışı karşılıklı etkileşim sonucu ortaya çıkar. Kazıkların
yakın düzenlenmesi durumunda arada bulunan zemin gerilmeleri artacağı için, kazıkların yük
1 h
M o + Po h = (k p − ka ) γ h12 ( 1 + h2 ) (2.10) taşıma kapasiteleri azalırken, düşey ve yatay yerdeğiştirmeler artar. Kazıklara beraberce bir başlık
6 2 plağı oluşturulması gerekeceğinden, kazıkların birbirinden çok uzaklaştırılması, başlık kiriş veya
plağında büyük eğilme momenti etkileri meydana getireceği için uygun değildir. Kazıklar arası
olarak yazılabilir. Burada kazığın h1 bölümünde basınç dağılımı basitleştirilerek parabol kabul mesafenin küçük olması durumunda (örneğin çapın iki katından daha az) zemin kazıklarla
edilmiş ve h2 bölümünde oluşan basıncın kuvvet kolunun küçük olması sebebiyle momenti beraber bir blok gibi davranır ve tekil kazık davranışı kaybolur. Kazığın kenara olan uzaklığının
ihmal edilmiştir. Burada h1 / h oranı etkiyen dış kuvvetlerin oranına bağlı olarak değişir.. belirlenmesinde plağın zımbalama dayanımı da belirleyici olur.
Genellikle bu oran 0.75 kabul edilir. Bu durumda (2.10) ifadesi basitleştirilebilir:
2.2.1. Düşey yük altında kazık grupları

M o + Po h = 0.0586 γ (k p − ka ) h3 (2.11)
Betonarme tasarım
Burada moment ve yatay kuvvet kazığın plandaki birim genişliğinde oluşan etkilerdir. Kazık
boyunun minimum değerinin belirlenmesinde bu ifade de yol gösterici olabilir.
Kazık kesiti ve dolayısıyla donatısının belirlenmesinde diğer bir husus da, ortaya çıkan eğilme
momentinin taşınmasıdır. Kesit hesabında ortaya çıkan kesme kuvveti ve eğilme momentinin
1.6 katsayısı ile arttırılması gerekir. Kazık kesitinde çoğunlukla rijitlik, kesit taşıma gücünden
önemli olduğu için donatı oranının ρ min = 0.01 ≤ ρ ≤ 0.03 aralığında olması ve hatta yeterli
rijitiğin ortaya çıkması için 0.02 değerini aşmaması önerilir. Tablo 2.2.de bazı dairesel
kazıkların M r taşıma gücü momenti verilmiştir. Kazıkta etriye kesme kuvvetine bağlı olarak
yerleştirilir. Kiriş ve kolonlarda olduğu gibi, kazıklarda yüklerin artması sonucu güç tükenmesi
durumunda oluşacak plastik mafsal yerlerinde etriye sıklaştırması yapılarak plastik mafsal
dönme kapasitesinin dolayısıyla güç tükenmesi yükünün arttırılması önerilir. Bu kesitler
momentin büyük olduğu kesitlerdir. Özellikle üst ucunun dönmesi engellenmiş durumda
kazığın başlık kirişine birleştiği kesitte bu sebepten etriye sıklaştırması yapılması önerilir.
Düşey yük altında kazıkların etkileşimi birbirlerine yakınlığı oranında artar. Kazık eksenleri arası
uzaklık s nin minimum değeri, kazık çapı D p olmak üzere
s ≥ max(2 D p ; 0.60m) (2.12)
olarak önerilir. Buna göre uygun aralığın 2.5 D p ile 3.5 D p arasında bulunduğu söylenebilir.
Kazık ara uzaklığının s > 6 D p olması durumunda kazıklar arası etkileşiminin olmadığı kabul
edilebilir. Ancak, bu uzaklık nadir durumlarda gerçekleşir. Aralığın daha küçük olması
durumunda grupta bulunan kazığın taşıma gücü, ara mesafeye bağlı olarak tekil kazığınkine
göre azalır. Özellikle sürtünme kazığı için, kazıkların birbirine çok yakın olması durumunda,
kazıklar tekil olarak güç tükenmesine erişmeden önce grup olarak göçmesi ortaya çıkabilir.
Şekil 2.10.da bu durum gösterilmiştir. Belirli bir alan içine yerleştirilen kazık grubunun güç
tükenmesi yükü, kazık sayısının az ve kazık aralıklarının açık olması durumunda, tekil
kazıkların güç tükenme yüklerinin toplamı olarak ortaya çıkar. gözönüne alınan alana
yerleştirilen kazık sayısı arttıkça, toplam yük asimptotik olarak kazık grubunun blok güç
tükenmesi olarak oluşan grup yüküne yaklaşır. S z = ∑ si = ∑ E pi A pi / hi S xx = ∑ si yi2

a a
S yy = ∑ si xi2 S xy = ∑ si xi yi (2.14)

kazık grubu güç olup, kazıklarda oluşan normal kuvvet

Toplam grup yükü

a
tükenmesi

P
tekil kazık güç Pi = o si − θ x yi si + θ y xi si (2.15)
tükenmesi
Sz

olarak verilir. Kazıkların ağırlık merkezinden geçen ( x, y ) eksen takımının G ( xG , yG )

başlangıç noktasının koordinatları ise,
Kazık sayısı

xG = ∑ si xi / ∑ si yG = ∑ si yi / ∑ si (2.16)

olarak hesaplanacaktır. Eğer kazıklar ( x, y ) eksen takımına göre simetrik yerleştirilmişse, kazık
Şekil 2.10. Tekil ve grup kazık davranışı kuvvetleri

Düşey yük altındaki bir uç kazığının E p kazık elastisite modülü, A p kesit alanı ve h P M M oy
Pi = o si − ox yi si + xi si (2.17)
yüksekliği olmak üzere, eksenel rijitliği s = E p A p / h olarak yazılabilir. Sürtünme kazıkları için Sz S xx S yy

bu değerin iki katı eksenel rijitlik olarak kabul edilebilir. Kuvvet dağılımında relatif rijitlik
kullanıldığı için, aşağıdaki sonuçlar bu durum için de geçerli olacaktır. Sadece bulunacak olarak hesaplanır. Bütün kazıkların aynı olduğu da kabul edilirse, bu ifade
yerdeğiştirmelerin yarısının alınması gerekir.
P M M oy
Pi = o − ox2 yi + xi (2.18)
Rijit kabul edilebilecek kazık başlığı plağında seçilecek ve kazık rijitliklerinin ağırlık n ∑ yi ∑ xi2
merkezinden geçen ( x, y ) eksen takımında üst yapıdan düşey ve yatay yüklerin bileşkesi
Po , M ox , M oy ile kazık başlık plağının yerdeğiştirmesi ve dönmesi v z , θ x , θ y arasında aşağıdaki olarak basitleşir. İfadede toplama tüm kazıklar üzerine olup, n toplam kazık sayısını
bağıntı yazılabilir: göstermektedir. Burada en önemli husus kazık başlığı plağının rijit kabul edilmesidir. Burada
verilen ifadeler yanında, kazık plağı ve kazıklar ilgili rijitliklerle modellenerek hazır yapı analiz
programları ile de çözüm yapılabilir.
 Po   S z 0 0  vx 
    
 M ox  =  0 S xx S xy  θ x  2.2.2. Yatay yük altında kazık grupları
 M oy   0 S xy S yy  θ y 
  
Şekil 2.5.de gösterildiği gibi, kazıkların ara mesafelerinin küçülmesi ile kazıklar daha küçük bir
zemin hacmi ile etkileşir duruma gelir ve tekil etkileşimden grup davranışına geçilir. Yatay yükün
Po M ox S yy − M oy S xy M oy S xx − M ox S xy küçük olduğu durumlarda kazık aralıklarının açılması uygun olabilir. Aralığın büyük olması
vz = θx = 2
θy = 2
(2.13)
Sz S xx S yy − S xy S xx S yy − S xy durumunda zeminin tutulması veya varsa yeraltı su seviyesinin düşürülerek çevre binalarda
oturmaya sebep olamamak için, önce kazık çapından daha az bir temiz mesafe ile donatısız beton
kazıklar imal edilir. Daha sonra arada donatılı kazıklar için delme ve imalatı yapılır (Şekil 2.12).
Burada,
 donatısız donatılı kazık
Görüldüğü gibi, (2.19) da verilen değerler h / lc → ∞ için asimptotik olarak ortaya
çıkmaktadır.

2.3. Zemin iyileştirmesi olarak kazık uygulaması

Şekil 2.12. Donatılı ve donatısız kazıkların beraber uygulaması Zemin özelliklerini iyileştirmek için uygulanacak yöntemlerden biri de, zemine sık ve düzenli
aralıkla kazıkların imal edilmesi veya çakılmasıdır. Özellikle çakılması durumunda kazık
etrafındaki zemin de sıkıştırılmış olacağı için daha tercih edilebilir. Bu durumda yapının
100 temelinin, kazıklara oturan temel olarak değil, özellikleri iyileştirilmiş zemin üzerine mesnetli
temel olarak göz önüne alınması uygundur. Bu durumda kazıkların yakın oluşturulması ve
yeterli boya sahip olması gerekir. Zemin iyileştirmesinde 0.25m~0.35m gibi küçük çaplı
s / (Ep Ip)

80
kazıklar kullanılır ve bu kazıklar için genellikle kazık başı plağı oluşturulmaz ve yapı temeline
s / (Ep Ip)

bağlantı yapılmaz. Kazık aralıkları zemin yatak katsayısına ve diğer zemin özelliklerine bağlı
60 olarak 1.0m~1.5m arasında bulunabilir.
cr
3
Yerdeğiştirme l
l cr
2

40 3. KAZIKLI TEMELLER
Dönme

Bina gibi yapıların temellerinde yüzeye yakın zemin tabakalarının taşıyıcılığının yeterli
20 olmaması veya oluşabilecek düşey yerdeğiştirmelerin sınırlandırılması için kazıklar
kullanılabilir. Kazıklı temellerin tasarımında diğer yapılarda olduğu gibi, kuvvetin taşınması
0 yanında, yatay ve düşey yerdeğiştirmelerin sınırlandırılması etkili olur.
0 2 4 6 8
3.1. Tekil temelde kazık uygulaması
h/l cr
Tekil temeller genellikle dikdörtgen, kare veya ender durumlarda dairesel geometriye sahiptir.
Yerdeğiştirme (mafsallı) Dönme (mafsalli) Yerdeğiştirme (tutulu) Tekil temellerde düşey yüklerden oluşan normal kuvvet etkili olur. Deprem ve düşey
yüklerden oluşan momentler daha az etkili olabilir. Geoteknik inceleme sonucu tekil temel
Şekil 2.13. Kazıkların yerdeğiştirme ve dönme rijitliği
kazıklı temele çevrildiği zaman, tekil temel plağı kazık başlığı plağı olarak görev yapar.
Kazıkların plandaki yerleşimine göre, temel plağının kalınlığı azaltılabilir. Genellikle plak
Yatay yüke maruz kazıklar ( x, y ) eksen takımına göre simetrik yerleştirilmişse, kazıklar
kalınlığı seçiminde kazık çapı yol gösterici bir değer olabilir. Plağın kalınlığı ve kazığın plağa
rijitlikleri ile orantılı olarak her bir doğrultudaki kuvveti bölüşürler. Kazığın yatay kuvvet mesafesi konusunda diğer önemli bir husus zımbalama kontrolüdür. Bu kontrolün, donatı
rijitliği kazık boyu da dahil olmak üzere, kazık ve zemin parametrelerine bağlıdır. Örnek katkısına ihtiyaç duyulmadan sağlanacak şekilde plak kalınlığının seçilmesi ve zımbalama
olarak uzun kazık için (h > l c ) , Şekil 2.6, Şekil 2.7 ve Şekil 2.8.de verilen yerdeğiştirme çevresinin plak içinde kalacak şekilde plağın dış kenar mesafesinin belirlenmesi uygundur. Bu
değerlerinden kazık yatay rjitliği hesaplanabilir: mesafe için kazık çapının yarısından daha küçük olmaması ve hatta minimum mesafe olarak
kazık çapının alınması önerilir. Normal kuvvetin karşılanması bakımından bir kazık yeterli bile
s yatay öteleme = 49.3 E p I p / lc3 üst uç serbest olsa, beklenmedik bir durum için en az iki ve küçük de oluşabilecek momentin karşılanması
için en az üç kazığın kullanılması önerilir (Şekil 3.1).

s yatay öteleme = 91.7 E p I p / lc3 üst uç dönmeye karşı tutulu Kazık donatılarının başlık plağının içine girmesi ve kenetlenme boyunun sağlanması
gereklidir. Genellikle kazıklar kolon etrafında yakın olarak yerleştirildiği için, yapılacak
incelemede minimum donatının yeterli olduğu görülür. Başlık plağının her iki doğrultudaki
sdönme = 17.6 E p I p / lc2 üst uç dönmeye karşı tutulu (2.19) toplam donatının ρ x + ρ y ≥ 0.002 sağlanması (plağın her iki yüzünde ayrı ayrı) önerilir.
Donatı aralığının 0.20m yi geçmemesi ve çapının 14mm daha küçük olmaması yerinde olur.
Uzun kazık için verilen bu rijitlikler, Şekil 2.13.de kazık boyuna bağlı olarak verilmiştir. Tekil temellerde olduğu gibi, kazıklı tekil temellerde de, temeller arası deprem bağ kirişlerinin
veya Deprem Yönetmeliği’nde öngörüldüğü gibi, buna eşdeğer bir plak kullanılması gerekir.
Kazık donatısının başlık plağına kenetlenmesi
D
< gerilmeleri düşürmek için, plak kenarındaki kazıkların plak kenarından kazık çapı kadar iç
Şekil 3.1. Kazık başlık plağı
3.2. Sürekli temelde kazık uygulaması
Tekil temellerde kazık uygulaması yapılması deprem bağ kirişlerinin uygun düzenlenmesi
durumunda sürekli temel ortaya çıkar. Ancak, bu durumda da esas olarak kolonlardan aktarılan
yükün hemen altta bulunan kazıklara iletildiği kabul edilir. Genellikle kazıklar üst yapının
yükünü ileten kolon ve perdelerin altında düzenlenir. Bu durumda temelin kazık bölgesi
dışında kalan kısmının ana görevi burada da bağ kirişi özelliğinde kalır.
3.3. Plak temelde kazık uygulaması
Kazıklı plak temeller, doğrudan kolonlara mesnetli kirişsiz plaklara benzer bir davranışı ve
donatı düzeni sergiler. Plak altındaki zeminin yumuşak kil veya gevşek kum olması
durumunda büzülme veya oturma sebebiyle zeminin plak ile etkileşimin olmadığı kabul
edilebilir. Ancak, temel plağı altındaki zemin sıkışma durumuna bağlı olarak, üst yapı yükü
plaktan, kazıklar yoluyla ve doğrudan zemine iletilmesi sözkonusu olabilir. Bu durum plakta iç
kuvvet dağılımına etkili olur. Böyle durumda zeminin sıkıştırılması ve üst kısma kum ve
çakıldan oluşan bir tabakanın serilmesi, bir tesviye betonundan sonra betonarme plağının
dökülmesi önerilir. Elastik zemine ve kazıklara mesnetli plak şeklinde tasarım modelin
geliştirilmesinde en önemli husus, zemin yatak katsayısının ve kazık eksenel yay rijitliğinin
kabul edilmesidir. Bu kabul yükün kazık ve zemine geçen bölümlerinin paylaştırılmasında
önemli olur. Plak iç kuvvetlerindeki belirsizlikten dolayı kazıklı plak temele alt ve üst donatı
yerleştirilmesi önerilir.
Temel donatısında temiz beton örtüsünün en az 50mm olarak sağlanması önemlidir. Kazıklar
önce imal edilir ve plak betonu sonradan dökülür. Kazık donatılarının plak içinde
kenetlenmelerinin sağlanması ve kazık kesitinin en az 300mm plak içine sokulması önerilir.
Kirişsiz döşemelerde kolon şeritlerinde olduğu gibi, kazıkları bağlayan şeritlerde donatının
arttırılması uygundur. Uygun yük dağılımı elde etmek ve zımbalamadan ortaya çıkacak
tarafta bulunması önerilir. Özellikle çekme altındaki kazıkların plağa bağlantılarına ve donatı
eklerine özen gösterilmelidir.
4. KAYNAK YAYINLAR
1. A. Birand; Kazıklı temeller, Teknik Yayınevi, Ankara 2001.
2. J.E. Bowles; Foundation analysis and design, McGraw-Hill, New York 1996.
3. Z. Celep, N. Kumbasar; Betonarme yapılar, Beta Dağıtım, İstanbul 2005.
4. U. Smoltczyk (Herausgeber); Grundbau-Taschenbuch, Ernst & Sohn, Berlin 2006.
5. İ. Ordemir; Pile foundations, METU, Ankara, 1984.
6. A.H. Peynircioğlu; Zemin mekaniği bakımından kazık ile teşkil edilen temeller, Nafia
Vekaleti 1941.
7. H.G. Poulos, E.H. Davis; Pile foundation analysis and design, John Wiley & Sons, New
York, 1980.
8. E. Toğrol, O. Tan; Kazıklı temeller, Birsen Yayınevi, İstanbul 2003.
9. Deprem bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik, Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı, Ankara 2006.
10. TS3167, Kazıklı temelin hesap ve düzenlenmesinde genel kurallar, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara 1978.
11. TS3168, Delme kazıklar, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara 1978.
12. TS3169, Çakma kazıklar: Tasarımı, yapımı vr uygulama kuralları, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara 1978.
BETONARME YAPILAR
Z. Celep / N. Kumbasar, Üçüncü baskı 2005 / 861 sayfa
Önsöz, Kullanılan semboller, Giriş, Yükler, Malzeme bilgisi, Güvenlik, Normal kuvvet ve
eğilme momenti etkisi, Kesme kuvveti ve burulma momenti etkisi, Kolonlar, Perdeler,
Kirişler, Döşemeler, Eşdeğer çerçeve yöntemi, Temeller, İstinat duvarları, Yüksek kirişler,
Merdivenler, Kullanma yükleri altında davranış, Birleşim bölgeleri, Yatay yükler altında
davranış, Betonarme Taşıyıcı sistemler, Yardımcı tablolar, Konu dizini, Kaynak yayınlar.

DEPREM MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

VE DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI

Zekai Celep / Nahit Kumbasar,Üçüncü baskı 2004 / 700 sayfa

Önsöz, Kullanılan semboller, Deprem hareketi, Yapıların yer hareketi etkisindeki titreşimi,
Deprem etkisindeki betonarme elemanların davranışı, Depreme dayanıklı yapı tasarımı,
Eurocode 8, AASHTO 1996, Yurdumuzdaki önemli depremler, Yapılarda deprem sonrası
hasar belirlenmesi ve onarım ve güçlendirme yöntemleri, Mevcut binaların deprem
etkisindeki davranışının belirlenmesi, Deprem etkisine karşı koruyucu sistemler, Performans
kavramına dayalı tasarım, Depreme dayanıklı çelik yapı tasarımı, Konu dizini, Kaynak
yayınlar.

YAPI DİNAMİĞİ

Zekai Celep / Nahit Kumbasar, Üçüncü baskı 2001 / 422 sayfa

Önsöz, Tek serbestlik dereceli sistemler, Çok serbestlik dereceli sistemler, Sürekli sistemler,
Frekans alanında çözüm, Deprem hareketi, Rastgele titreşimler, Deprem etkisindeki yapılar,
Makina temelleri, Rüzgar etkisindeki yapılar, Kaynaklar