Armand Cuvillier

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ:

ΣΥΓΧΡΟΝΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ

Πρόλογος-Μετάφραση-Επιμέλεια:
Γιάννης Τζαβάρας
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στις επόμενες σελίδες παρουσιάζονται πέντε «συγχρονικοί πίνακες» που αφορούν
την ανά τους αιώνες εξέλιξη του φιλοσοφικού στοχασμού (Tableaux synchroniques de la
pensée philosophique), μεταφρασμένοι από το κλασικό φιλοσοφικό εγχειρίδιο του
Γάλλου στοχαστή και παιδαγωγού Armand Cuvillier (1887-1973): Nouveau précis de
1 4
philosophie. Tome 2, L’ action. “Armand Colin”, Paris 1954 , 1967 , p. 438-449.
Αυτοί οι πίνακες στηρίζονται στην πεποίθηση του δημιουργού τους (ό.π., σελ.
438) ότι «Η ανέλιξη του φιλοσοφικού στοχασμού δεν πρέπει να απομονώνεται από το
σύνολο της ανθρώπινης εξέλιξης». Έτσι, η πορεία της φιλοσοφίας εκτίθεται παράλληλα
με τα μεγάλα γεγονότα της επιστημονικής, καλλιτεχνικής, θρησκευτικής και κοινωνικής-
ο
πολιτικής ιστορίας. Η ανά τους αιώνες (τουλάχιστον από τον 6 αιώνα π.Χ. και εξής)
πορεία της ανθρωπότητας αναδεικνύεται αλληλένδετη με την ιστορία της φιλοσοφίας.
Οι πίνακες μπορούν να διαβαστούν με πολλούς τρόπους και να βοηθήσουν στη
συγκομιδή ανάλογων συμπερασμάτων. Ένας τρόπος είναι να μελετηθούν τα
επιστημονικά-καλλιτεχνικά-κοινωνικά γεγονότα που συμπίπτουν χρονικά με τους
φιλοσόφους, επειδή κατά το πλείστο οι φιλόσοφοι δεν μένουν ανεπηρέαστοι από αυτά
αλλά και συχνά συμβάλλουν στη διαμόρφωσή τους. Είναι δα γνωστό ότι πολλοί
στοχαστές υπήρξαν επίσης θετικοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, πολιτικοί ηγέτες κτλ., ή
ήλθαν σε άμεση επαφή με τέτοιους ανθρώπους. Αυτός ο τρόπος μελέτης μπορεί να
χαρακτηριστεί «συγχρονικός».
Ένας δεύτερος τρόπος είναι ο διαχρονικός. Μέσω τούτου μπορούν να
αναζητηθούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Πόσο επηρεάστηκαν οι φιλόσοφοι από
γεγονότα παλαιότερων εποχών και πόσο επέδρασαν σε μελλοντικά συμβάντα; Πόσο
θετική και πόσο αρνητική ήταν η συνδρομή των φιλοσόφων; Πού κυρίως σημειώνεται
αλληλεπίδραση και πού σημειώνεται ελάχιστα;
Είναι αυτονόητο ότι κάποιες φιλοσοφικές σχολές και τάσεις είναι κοντύτερα σε
προηγούμενα ή σύγχρονα δεδομένα, άλλες πάλι μακρύτερα. Ο Cuvillier διαχωρίζει τις
κύριες φιλοσοφικές σχολές κατά στήλες, χρειάζεται όμως να εξεταστούν και οι εκάστοτε
διασυνδέσεις τους. Με τα βελάκια ( ) που ενίοτε χρησιμοποιεί συνδέοντας τους
φιλοσόφους μεταξύ τους, δίνεται μια βασική βοήθεια για μια τέτοια μελέτη. Αλλά
περαιτέρω διασυνδέσεις μπορούν να αναδειχθούν μόνο με επισταμένη αναζήτηση.
Οι πίνακες δεν έχουν στόχο να εμφανίσουν εξαντλητικά τους φιλοσόφους, τις
φιλοσοφικές σχολές ή τα γεγονότα κάθε εποχής – κάτι τέτοιο θα απαιτούσε
πολυσέλιδους και ίσως πολύ πιο περίπλοκους πίνακες. Πρόκειται οπωσδήποτε για μια
σοφή επιλογή που ενδεχομένως αδικεί κάποια δεδομένα εξαιτίας της στενότητας των
λιγοστών σελίδων. Παρέχεται όμως σίγουρα ένα έναυσμα για μια τέτοιου είδους
συγχρονική-διαχρονική μελέτη και μια γερή βοήθεια για εποπτική συνειδητοποίηση του
μακραίωνου ρόλου της φιλοσοφίας.
Γιάννης Τζαβάρας
Νοέμβριος 2015
 ΑΙΩΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΑΝΑΤΟΛΗ
ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Θαλής: εμπειρική γεωμετρία ΕΛΛΑΔΑ: αρχιτεκτονική και 753-509: ΡΩΜΗ: βασιλεία.
ΙΩΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ: και μετεωρολογία. γλυπτική. 604-561: Ναβουχοδονόσωρ (ηγέτης
Αναξίμανδρος (610-547) ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ: ΕΛΕΑΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ: Αναξίμανδρος, γνώμων (;)· ιδέα - αρχές της δραματικής τέχνης. Βαβυλώνας).
Αναξιμένης (585-528) Πυθαγόρας (570-496) Ξενοφάνης (580-500) περί της κυκλικότητας της γης. – λυρική τέχνη. 550-529: Κύρος (ηγέτης Περσών).
ος
6 Ηράκλειτος (576-480) Φιλόλαος Παρμενίδης (520-;) Πυθαγόρας: μαθηματικά, ακου- ΚΙΝΑ: Κομφούκιος
Ζήνων ο Ελεάτης (490-;) στική. 509: δημοκρατία στη Ρώμη. (551-479)
__________ . . . . . . . . . ................ .................. .
ος
Αναξαγόρας: θεωρία περί της ΠΕΡΣΙΑ: παλάτι Περσέπολης. 490: ΕΛΛΑΔΑ: 1 πόλεμος κατά ΙΝΔΙΕΣ: Βούδας
Αναξαγόρας Εμπεδοκλής σελήνης και των εκλείψεων. ΕΛΛΑΔΑ: οι μεγάλοι τραγικοί. των Μήδων. (560;-480;)
ΣΟΦΙΣΤΕΣ: (500-428) (483-424) ΑΤΟΜΙΣΜΟΣ: Εμπεδοκλής: τα 4 ριζώματα. – Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ: 450: ΡΩΜΗ: νόμος των 12 πινάκων.
ος
5 Πρωταγόρας Λεύκιππος (περ. 450) Δημόκριτος: γεωμετρία, φυσικές Φειδίας· ο Παρθενώνας 440-429: ΑΘΗΝΑ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ.
Γοργίας ΣΩΚΡΑΤΗΣ Δημόκριτος (460;-371;) επιστήμες. (447-338) – απόγειο της 431-404: Πελοποννησιακός πόλε-
Ιππίας (470-399) ελληνικής λογοτεχνίας. μος· συνθηκολόγηση των Αθηνών.
Πρόδικος ΜΕΓΑΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιπποκράτης: ιατρική.
Ευκλείδης ΚΥΝΙΚΟΙ: ΚΥΡΗΝΑΪΚΗ ΣΧ.:
(450-340) Αντισθένης Αρίστιππος
__________ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΠΛΑΤΩΝ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Διογένης . . . . . .(435-;) . . . . . . . . .
(427-347) Εύδοξος: μαθηματικά. ΣΟΥΣΑ: παλάτι στα Απάδανα. 399: η δίκη του Σωκράτη. ΚΙΝΑ: Μένκιος (372-288).
Στίλπων ΣΤΩΙΚΙΣΜΟΣ: ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΙ: Bérose, αστρονομία. 387: κατάληψη της Ρώμης από τους
ος
4 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ: (380-300) Ζήνων Επίκουρος Ιερόφιλος και Ερασίστρατος: ΕΛΛΑΔΑ: ταναγραίες. Γαλάτες.
(384-322) Εύδοξος (336-264) (341-270) ανατομία ανθρώπινου σώματος. – Δημοσθένης, ρήτορας. 360: Φίλιππος, βασιλιάς της
ΠΕΡΙΠΑΤΗΤΙΚΟΙ: Σπεύσιππος ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ: – Πραξιτέλης, γλύπτης. Μακεδονίας. ΙΝΔΙΕΣ: εκστρατεία Αλε-
__________ . . .Θεόφραστος . . . . . . .Ξενοκράτης . . . . Πύρρων . . . . . . . .Κλεάνθης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336-323: ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ξάνδρου (326).
Πολέμων (360-270) ΕΥΚΛΕΙΔΗΣ: η Γεωμετρία. Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΙΣΜΟΣ: 300: ΡΩΜΗ: ισότητα πατρικίων- ΚΙΝΑ: το Σινικό τείχος.
Αριστόξενος ΝΕΑ ΑΚΑΔΗΜΙΑ: Αρίσταρχος ο Σάμιος: αστρονομ. – Θεόκριτος, λυρικός ποιητής. πληβείων. ΙΝΔΙΕΣ: ο βουδισμός,
ος
3 Αρκεσίλαος Τίμων Χρύσιππος Μητρόδωρος ΑΡΧΙΜΗΔΗΣ: η Μηχανική. – φάρος Αλεξανδρείας (285). 264-146: Καρχηδονιακοί πόλεμοι. επίσημη θρησκεία.
Στράτων (315-241) (280-206) Έρμαρχος – σχολή της Περγάμου (γλυπτ.) 202: λατρεία της Κυβέλης στη Ρώμη.

__________ . . . . . . . . . . . . . . . . . . Καρνεάδης . . . . . . . . . . . . . . .Διογένης ο Βαβυλώνιος Πολύστρατος . . . . . .

(214-129) Ερατοσθένης: μαθηματικά, γεω- – Πολύβιος, ιστορικός. 184: Κάτων, κήνσωρ.
ος
2 Κριτόλαος Παναίτιος Απολλόδωρος γραφία 146: η Ελλάδα γίνεται ρωμαϊκή ΙΝΔΙΕΣ: Apastamba, γεω-
(180-110) ΙΠΠΑΡΧΟΣ: αστρονομία και ΡΩΜΗ: Έννιος, τραγωδίες. επαρχία· ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ. μέτρης.
Φίλων ο Λαρισαίος μαθηματικά, η Τριγωνομετρία. – οι κωμωδιογράφοι. 133: αγροτικός νόμος (Γράκχοι).
_________ . . . . . . . . . . . . . .Αντίοχος ο Ασκαλωνίτης . . . . . . . . . . . . . Ποσειδώνιος . . . . Φιλόδημος . . . . . . . . Κτησίβιος: υδραυλικό όργανο.
– 83: υπατεία Κικέρωνος. ΙΝΔΙΕΣ: Ramayana.
ος
1 π.Χ. Ανδρόνικος ο Ρόδιος Κικέρων (106-43) Λουκρήτιος ΣΤΡΑΒΩΝ: η Γεωγραφία. – Λουκρήτιος, Κικέρων. – 44: δολοφονία του Καίσαρα.
(96-53) Κέλσος, γιατρός. Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ: – 27: ο Αύγουστος αυτοκράτωρ.
__________ . . . . . . . . . . . . . . . . ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ: _ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ___________________________________________________ Οράτιος, Βιργίλιος· εξωραϊσμός ____________________________________________________
Φίλων ο Ιουδαίος Αινεσίδημος Σενέκας Πλίνιος ο πρεσβύτερος: φυσική της Ρώμης. 161-180 μ.Χ.: ο Μάρκος Αυρήλιος, 65 μ.Χ.: ο βουδισμός
Αλέξανδρος (30 π.Χ. – 50 μ.Χ.) (3-65) ιστορία. αυτοκράτωρ. στην Κίνα.
ο Αφροδισιεύς Αγρίππας Ήρων: μηχανικός. ΕΛΛΑΔΑ: Πλούταρχος. Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ: 166 μ.Χ.: ρωμαϊκή
1-300 Πλωτίνος (205-270) Επίκτητος ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ: αστρονομία, – Λουκιανός. – διωκόμενος (303-311: εποχή των πρεσβεία στην Κίνα.
μ.Χ. Πορφύριος (233-304) Σέξτος Μάρκος Αυρήλιος γεωκεντρικό σύστημα. – Διογένης Λαέρτιος, Βίοι μαρτύρων).
Εμπειρικός (121-180) Γαληνός, γιατρός. φιλοσόφων. – αποκαθιστάμενος (325: σύνοδος ΙΝΔΙΕΣ: δόγμα του
_________ . . . . . . . . . . . . . . . . Ιάμβλιχος (283-333) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ Νικαίας). «μεγάλου οχήματος».
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: Ξεκίνημα της Αλχημείας. ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ: οι – κρατική θρησκεία (το 394 ο ΙΝΔΙΕΣ: (π. 300): γραπτή
300-530 Πρόκλος (412-485) Αυγουστίνος 385: ιουλιανό ημερολόγιο. Πατέρες της Εκκλησίας. Θεοδόσιος κλείνει τους ειδωλολα- απαρίθμηση.
μ.Χ. (354-430) Διόφαντος: απαρχή της Άλγε- 350: αμβροσιανό μέλος. τρικούς ναούς). – Patanjali, συστηματο-
Το 529 ο Ιουστινιανός κλείνει τις Φιλοσοφικές Σχολές της Αθήνας. βρας. Βασιλική αρχιτεκτονική. 415: δολοφονία της Υπατίας. ποίηση της γιόγκα.
Pappus, γεωμέτρης. Βοήθιος, Consolatio philosoph. ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ. – Asanga, ιδεαλισμός.
 ΑΙΩΝΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΑΝΑΤΟΛΗ
ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Bède: αστρονομία, αριθμητική. ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ (Αγία Σοφία, Πρώτα μοναστήρια. ΙΝΔΙΕΣ: Brahmegupta,
Οι σχολές: 532). περ. 530: Ιουστινιανός κώδικας. μαθηματικός και αστρον.
ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΛΑΤΩΝΑ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ 796: Alcuin à Tours. ΓΑΛΛΙΑ: χρονολόγοι 590: Γρηγόριος ο Μέγας, πάπας. 632: θάνατος του
ος ος
6 -10 972: Gerbert à Reims. (Eginhard· G. de Tours). 732: μάχη στο Poitiers. Μωάμεθ.
ος
10 αι.: βελτίωση στη ζεύξη περ. 600: γρηγοριανό μέλος. 800: Καρλομάγνος, αυτοκράτορας. ΙΝΔΙΕΣ: ναός των
ος
Scotus Eriugena (810-875) του αλόγου (κλοιός στο στέρνο). ΑΡΑΒΙΚΗ ΤΕΧΝΗ (τζαμί στην 987: les Capétiens. ελεφάντων (10 αι.)
__________ . . . . . . . . . Η ΔΙΑΜΑΧΗ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΚΑΘΟΛΟΥ . . . . . . . . . . . . . ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΑΡΑΒΙΚΗ Κόρδοβα, 785). 999: Gerbert, πάπας.
ΣΧΟΛΗ 1041: Trêve de Dieu. ΙΝΔΙΕΣ: ίδρυση του
Ρεαλισμός: (Κονσεπτου- Νομινα- Σχολή του Alfarabi Αβικέννα: γιατρός. περ. 1030: Guy d’ Arezzo: η 1077: Canossa. Angkor (περ. 900).
αλισμός) λισμός Saint-Victor Αβικέννα περ. 1050: σχολή του Σαλέρνο. μουσική κλίμακα. OI ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΙΝΔΙΕΣ: Bhascara,
ος ος ος
11 -12 ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΙΣΜΟΣ ΑΝΣΕΛΜΟΣ ΙΟΥΔΑΪΚΗ 12 αι.: απαρχή κατασκευής ΡΟΜΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ (κατάληψη της Ιερουσαλήμ, 1099). μαθηματικός.
(1033-1109) Αβελάρδος Roscelin ΣΧΟΛΗ Αβερρόης χαρτιού στη Γαλλία. (N.-D. de Poitiers, περ. 1100). Ο ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΣΜΟΣ ΙΝΔΙΕΣ: εγκαθίδρυση της
Σχολή της Σαρτρ G. De Champeaux (1079-1142) (1050- Μαϊμονίδης περ. 1200: η γραπτή δεκαδική Επικά ποιήματα (Ch. de Το κοινοτικό κίνημα. μουσουλμανικής
(1070-1121) 1120) (1135-1204) αρίθμηση στη Γαλλία. Roland, περ. 1080). ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ (Παρισιού, 1200). εξουσίας (1193).
__________ . . . . . . . . . . . . . . .
J. Nemorarius: γεωμέτρης, ΓΟΤΘΙΚΗ ΤΕΧΝΗ Οι θρησκευτικές τάξεις:
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΟΣ ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΙΣΜΟΣ Λατινικός γράμματα στην αριθμητική. (N.-D. de Reims, 1211· (1210, φραγκισκαν.· 1215, δομηνικ.)
Α. de Halès ΤΑΣΕΙΣ 1210: Η σύνοδος του Παρισιού αβερροϊσμός P. de Maricourt: ο ερωτικός Mont-St.-Michel, 1225). 1231: η Ιερά Εξέταση. ΙΑΠΩΝΙΑ: εποχή του
ος
13 Μποναβεντούρα Σχολή της καταδικάζει τη φυσική του Αριστοτέλη S. De Brabant (περ. 1240). 1258: Διατάξεις της Οξφόρδης Kamakura (1274-1333):
Οξφόρδης 1231: Ο Πάπας παραγγέλλει αναθεώρη- 1270: Η Εκκλη- 1252: Πίνακες Αλφόνσου. ΓΑΛΛΙΑ: Βιλλεαρδουίνος, (γέννηση αγγλ. κοινοβουλευτισμού). οι shoguns.
R. Grosseteste ση των Φυσικών του Αριστοτέλη σία καταδικά- R. Grosseteste: θεωρία φωτός. Joinville – μυθοποιοί. ΣΩΜΑΤΕΙΑ ΚΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΥΜΦΩΝ.
Roger Bacon Αλβέρτος ο Μέγας (1206-1280) ζει τον αβερ- Roger Bacon: αλχημεία, αστρολ. Renart – R. de la Rose. Απελευθέρωση των δούλων ΚΙΝΑ: η μογγολική
ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ (1224-1274) ροϊσμό Ο Μάρκο Πόλο στην Κίνα. Μαυριτανική τέχνη (Αλάμπρα, 1236-1270: Saint Louis κατάληψη (1280).
__________ . . . . . . . . DUNS SCOTUS. . . . . . . . . . . . . . . . . Παρακμή του σχολαστικισμού . . . 1231-1338). 1270: Τέλος των σταυροφοριών.
(1266-1308) περ. 1300: γενίκευση χρήσης Ξεκίνημα της ιταλικής Αναγέν- 1285-1314: Philippe le Bel· οι
Κονσεπτου- Φορμαλισμός: Μυστικι- Σχολή της της πυξίδας. νησης (Dante, Πετράρχης, νομομαθείς.
ος
14 1366: Ο Πάπας βάζει τα έργα αλισμός: σμός: Πάδουα Meister Dietrich: οπτικός. Giotto). 1311: σύνοδος της Βιέννης. ΚΙΝΑ: απώθηση των
του Αριστοτέλη στο πρόγραμμα Γ. του Όκαμ Raym. Lulle M. Eckhart Albert de Saxe: θεωρία περί της ΓΑΛΛΙΑ: Miracles de N.-D. 1312: γενικές εθνότητες. Μογγόλων· δυναστεία
του πτυχίου. (1295-1350) (1235-1315) 1513: Νέα κα- βαρύτητας. – μυστήρια – Froissart. 1325: πρώτα κανόνια. των Ming (1368).
P. d’ Ailly Gerson ταδίκη του α- Nic. Oresme: μαθηματ., φυσική, περ. 1400: Η μίμηση του Ι. Χρ. 1337: ξεκίνημα του πολέμου των ΙΝΔΙΕΣ: οι Τάρταροι
(;-1429) βερροϊσμού αστρολογία· θεωρία νομισμάτων εκατό ετών. (Ταμερλάνος), 1398.

περ. 1440: Γουτεμβέργιος: η ΖΩΓΡΑΦΟΙ: Fra Angelico· 1415: μαρτύριο του Jean Huss. 1421: Πεκίνο, πρωτεύ-
Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ – Van Eyck (λαδομπογιά)· 1431: μαρτύριο της Jeanne d’ Arc. ουσα της Κίνας.
ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ: ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΟΥ N. de Cusa: γεωμέτρης, κοσμογρ. – μινιατούρες του Jean Fouquet. 1433: Jacques Coeur (το μεγάλο
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΣΜΟΥ: Regiomontanus: τριγωνομετρία, ΓΑΛΛΙΑ: Villon· κωμωδίες- εμπόριο). 1453: κατάληψη της
ος
15 Νικόλαος Κουζάνος χαρτογραφία φάρσες (Pathelin). 1438: les compagnies d’ ordonnance. Κωνσταντινούπολης από
(1407-1464) B. Telesio ΟΙ ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ τους Τούρκους.
ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ (1509-1588) (1492, Κολόμβος· 1498, Vasco da H ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ 1461-1483: Louis XI.
Μαρσίλιος Φικίνος ΝΑΤΟΥΡΑΛΙ- ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: Gama· 1520, Μαγγελάνος· – στην Ιταλία (da Vinci· Μιχαήλ 1484: Γενικές εθνότητες (Philippe
ΣΤΙΚΟΣ Pierre Charron Pierre Ramus 1524, ο Verrazzane στη Ν. Υόρκη· Άγγελος· Ραφαήλ· Τισιανός· Pot).
__________ Πανθεϊστικές ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙ- (1541-1603) 1518: Morus, (1515-1572): 1534, J. Cartier). – Ariosto· Tasso· – Palestrina). ____________________________________________________
ος
τάσεις ΣΜΟΣ Utopia. ΠΡΟΟΔΟΙ ΣΤΙΣ ΦΥΣ. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ – στη Γαλλία (P. Lescot· J. Gou- 1513: Λέων 10 , πάπας. ΚΙΝΑ: πρώτες εμπορικές
1532: Μακια- 1534: Animadversi- (Παράκελσος. Sylvius, ιατρική· jon· – Rabelais· La Pléiade· 1515-1547: François 1er. σχέσεις με την Ευρώπη
Giordano Bruno Pomponat βέλι: Ο ηγεμών. ones in Aristotelem. Vésale, ανατομία· A. Paré, χει- – Montaigne). Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ (1520, Λούθη- (1514).
ος
16 (1548-1600) (1462-1525) ΜΥΣΤΙΚΙΣΜΟΣ: 1541: La Boétie, 1555: Dialectique ρουργική· Césalpin, βοτανική). – στη Γερμανία (Έρασμος· ρος· 1535, Καλβίνος). 1549: ο François Xavier
Serv. volontaire. (στα γαλλικά). – ΣΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ (ΚΟΠΕΡΝΙ- Dürer). 1535: μαρτύριο του Thomas Morus. στην Ιαπωνία.
Th. Campanella Vanini Jacob Böhme 1577: Bodin: ΚΟΣ, De rev. orb. caelest., 1543· 1545-1563: Σύνοδος του Trente. ΙΝΔΙΕΣ: Μογγολική
(1568-1639) (1586-1619) (1579-1624) République. – ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ (Viète, άλγε- 1562-1598: ΘΡΗΣΚΕΥΤ. ΠΟΛΕΜΟΙ αυτοκρατορία
βρα). – ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ (περ. 1590) 1600: μαρτύριο του Giord. Bruno. (1527-1857).
 ΧΡΟΝΟ- ΓΕΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ
ΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ: ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ Althusius, Politica, 1603. Aldrovandi, φυσ. ιστορ., π. 1600 Σαίξπηρ (Άμλετ, 1602). 1610: θάνατος του Ερρίκου ΙV.
Francis Bacon ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ: ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Montchrestien, Ėconomie Kepler, νόμοι, 1609. Θερβάντες (Δον Κιχώτης, 1605) 1611: θεμελ. του Oratoire.
(1561-1626) François de Sales politique, 1615. Harvey, κυκλοφ. αίματος, 1628. Φλαμανδοί ζωγράφοι: 1619: μαρτύριο του Vanini.
1600- Novum Organum, Traité de l’ amour RENĖ DESCARTES (1596-1650) Campanella, La città del Sole, ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ, Διάλογοι (σύστημα (Rubens· Van Dyck). 1624: Richelieu.
1650 1620. de Dieu, 1616. 1623. του κόσμου), 1632. – Αρχές ΓΑΛΛΙΑ: les Précieuses 1624: το γαλλικό κοινοβούλιο
De dignitate et Discours de la méthode, 1637· Grotius, Jus belli et pacis, 1625. Δυναμικής, 1638. (Hôtel de Rambouillet, 1620). απαγορεύει μια διάλεξη κατά
augm. scientia- Fermat: γεωμετρ. και διαφορ. – Malherbe, (-1628)· του Αριστοτέλη.
rum, 1623. Blaise Pascal
Meditationes de prima philosophia, 1641· λογισμός, περ. 1635. Corneille (le Cid, 1636)· 1631: Gazette de France.
(1623-1662) HOBBES, De Cive, 1642. DESCARTES, Géométrie Poussin· Jacques Callot. 1631: καταδίκη του Γαλιλαίου.
HOBBES Entr. avec Saci, Principia philosophiae, 1644· – Leviathan, 1651. analytique, 1637. 1634: εξέγερση των Croquants.
(1588-1679) 1654. Van Helmont, χημεία, ιατρική, Ισπανοί ζωγράφοι: 1638: ο Vincent de Paul δημι-
De nat. humana, Pensées, 1670. Les passions de l’ âme, 1649. περ. 1640. (Velasquez· Murillo). ουργεί τα Enfants trouvés.
1650. Torricelli, βαρόμετρο, 1643. Ολλανδοί ζωγράφοι: 1640: Jansen, Augustinus.
__________ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........ PASCAL, αρχές υδροστατ., 1653. (Ruysdaël, Rembrandt). 1648: παράδ. Βεστφαλίας.
SPINOZA, Tract. theol.-pol., 1670. O. de Guericke, mach. pneu- Μίλτον, Χαμένος παράδ., 1667. 1653: ΑΓΓΛΙΑ: Cromwell.
Bossuet, Pol. tirée de l’ Ėcriture matique, 1655. Ο ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ: 1656: καταδίκη Γιανσενισμού.
MALEBRANCHE SPINOZA LEIBNIZ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΕΣ sainte, 1678. Boyle, συμπίεση αερίου, 1661. (Pascal, Provinciales, 1657· 1663: ο Descartes στο Index.
(1638-1715) (1632-1677) (1646-1716) ΚΑΡΤΕΣΙΑΝΟΙ LOCKE, Letters Concerning NEWTON και LEIBNIZ, o διαφο- La Rochefoucauld, Max, 1665· 1661-1715: ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΧΙV:
Rech. de la Vérité, Cogitata met., De princ. indiv. Logique de Port- Toleration, 1685. ρικός λογισμός, περ. 1670. Molière, Μισάνθρωπος, 1666· Colbert: η μεγάλη βιομηχαν.
1650- 1674. 1663. 1663. Royal, 1662. – Two Treatises of Government, Mariotte, συμπίεση αερ., 1676. Boileau, Ποιητ. τέχνη, 1674· Louvois: διαρκή στρατεύματα.
1700 LOCKE Traité de Morale, Ηθική, 1677. Disc. de mét., Bossuet, Conn. de 1689. NEWTON, Principes de la Racine, Φαίδρα, 1677· 1685: ανάκληση των αποφ.
(1632-1704) 1684. De intellectus 1686. Dieu, 1680. Domat, Lois civiles, 1689. philos. naturelle, 1687. Bossuet, Or. fun. Condé, 1687· της Nantes.
Essai concernant Entr. métaph., emendatione, Syst. n. de la n., Arnauld, Vraies et Boisguillebert, Détail de la France, Huygens, θεωρία φωτός, 1690. La Bruyère, Χαρακτήρες, 1688· ΑΓΓΛΙΑ: 1679, habeas corpus·
l’ entend. hum. 1688. 1662. 1695. faux idées, 1683. 1695. Leuwenhoeck, το μικροσκόπιο – Mansart, παλάτι Βερσαλλ., – 1689, Διακήρυξη δικαιωμ.
__________ 1690. ________________________________ Nouv. Essais, Fénelon, Existence στη φυσ. ιστορία, 1695. 1680·
1704. de Dieu, 1712. Abbé de St. Pierre, Projet de Stahl, o ανιμισμός, 1707· – Puget· – Le Sueur· Le Brun· 1701-1714: πόλεμος διαδοχής
Shaftesbury BERKELEY ΕΠΙΔΡΑΣΗ Théodicée, paix perpetuelle, 1713. – θεωρία περί φλογισμού. – Lulli: όπερες. της Ισπανίας.
Characteristics, (1685-1753) TOY NEWTON 1710. VICO, Princ. de la Philos. de l’ Marmite de Papin, 1707. 1705: σπονδές.
1711. Theory of vision, Sam. Clarke (1705) Monadologie, histoire, 1725. J. Bernoulli, λογισμός πιθανο- ΔΙΑΜΑΧΗ ΠΑΛΙΩΝ ΚΑΙ 1709: λιμός.
1709. The Being and 1714. Wolf, Jus naturae, 1740. τήτων, 1713. ΜΟΝΤΕΡΝΩΝ (Fénelon, 1710: καταστρ. του Port-Roal.
1700- HUME Principles of Hum. Attributes of God. Süssmilch, Premier ouvrage de Cheselden, χειρουργ., 1728. Γράμμα στην Ακαδημία, 1716) 1713: συνθήκη Ουτρέχτης,
1750 (1711-1776) Knowledge, 1710. WOLFF ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΜΟΣ démographie, 1741. Varignon, μηχανική, 1725. Αντιβασιλεία: Watteau. υπερίσχυση Αγγλίας.
Treatise of Hum. Dialogue Hylas- Βολταίρος (1738) Logica, 1728. P.-D. Huet, Traité VICO, υπόθεση περί του ricorso, Maupertius, μέτρηση του Πρωτόλεια του Βολταίρου. 1713: βούλα Unigenitus.
Nature, 1739. Philonous, 1713. Ėléments de la Psych. empir., de la faiblesse de 1744. μεσημβρινού, 1736. Montesquieu (Lettres Per- 1721: σύστημα του Law.
Enquiry Concern. Siris, 1744. philos. de Newton 1732. l’ esprit humain, Burlamaqui, Principes du droit Linné, Fund. botanica, 1737. sanes, 1721· Romains, 1734). 1723-1774: Λουδοβίκος XV.
Hum. Understan., Psych. ratio- 1722. Naturel, 1747. D’ Alembert, μηχανική, 1743. Vauvenargues (1746). 1729: οι δαιμονιζόμενοι.
1748. CONDILLAC ΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙ- nalis, 1734. MONTESQUIEU, Esprit des Lois, Ch. Bonnet, φυσ. ιστορ., 1745. 1740: Φρειδερίκος ΙΙ.
Dialogues Conc. (1715-1780) ΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΤΑΣΗ 1748. Musschenbroek, μπουκ., 1746. Μουσικοί: Bach. – Μαρία-Τερέζα.
Nat. Rel., 1779. Orig. des connaiss. ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Achenwall, στατιστική, 1750. Buffon, ιδέα περί εξέλιξης, 1749. Haendel: ορατόρια. 1740-48: Αυστρ. πόλεμος.
__________ humaines, 1746. David Hartley ____________ΤΩΝ «ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ» Βολταίρος, Essai sur les Moeurs, Η ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, 1751-1780. Βολταίρος: Μερόπη, 1745· 1750: απόγειο γαλλ. αποικισμ.
Traité des Systèm., Observations on La Mettrie, Hist. 1756. Kant, θεωρία νεφελώμ., 1753. – Candide, 1758. 1755: Βολταίρος στο Ferney.
1749. Man, 1749. nat. de l’ âme, ROUSSEAU, Contrat social, 1762. Réaumur, πείραμα χώνευσης, J.-J. Rousseau, Disc. Sur l’ ΑΓΓΛΙΑ: 1757-61, πρώτος
Hutcheson Traité des Sensat., IMM. KANT 1745. Puffendorf, De jure gentium et 1756. Inégal., 1755· Nouv. Héloise, Pitt. Ανάπτυξη αγγλ. βιομηχ.
1750- A System of Moral 1754. Joseph Priestley Προκριτική D’ Alembert, Disc. naturae, 1763. Bernard de Jussieu, βοτανική 1761· Ėmile, 1762. Διαμάχη κατά των Ιησουιτών
1770 Philosophy, 1755. Traité des Animaux, Disquisitions to περίοδος à l’ Encycl., 1751. OI ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΕΣ: ταξινόμηση, 1758. Palissot, les Philosophes, (διώχτηκαν από Πορτογαλία,
ο
1755. Matter and Spirit, (το 1 του έργο: Helvetius, De l’ Quesnay, Tableau économ., 1758. Mule-Jenny, 1764. 1760. 1759· – από Γαλλία, 1764).
Adam Smith Logique, 1780. 1777. 1747). ésprit, 1758. Turgot, Formation et distrib. des Ατμομηχανή του Watt, 1769. Diderot, Salons, από 1765. 1762: μαρτύριο του Calas.
Theory of Moral D’ Holbach, Syst. richesses, 1766. Priestley, το οξυγόνο, 1774. Ζωγράφοι: Fragonard, Greuze. 1763: συνθήκη Παρισιού,
Sentiments, 1759. de la Nature, 1770 Mercier de la Rivière, Ordre, 1767. Jenner, ο εμβολιασμός, 1775. Γλύπτες: Pigalle, Falconet. απώλεια γαλλ. αποικιών.
 ΧΡΟΝΟ- ΓΕΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ
ΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ

ΕΜΠΕΙΡΙΣΜΟΣ Ėcossais IMMANUEL KANT (1724-1804) D’ Holbach, Système social, 1773 Lavoisier, η καύση, 1777. Beaumarchais. 1776: USA: Η Διακήρυξη της
(Επίδραση De mundi sensib. et intell., 1770· Adam Smith, O πλούτος των Barthez, ιατρ., βιταλισμός, B. de Saint-Pierre, Μελέτες Ανεξαρτησίας.
από Condillac) ΙΔΕΟΛΟΓΟΙ REID (1710-1796) Kritik der reinen Vernunft, 1781· εθνών, 1776. 1778. της φύσης, 1784. 1776: ΓΑΛΛΙΑ: κατάργηση των
1770- Inquiry into the Grundlegung z. Metaph. der Sitten, Herder, Φιλοσοφία της Η μηχανή του Atwood, π. 1780. Σωματείων.
1800 __ Cabanis human mind, 1764 1785· ιστορίας, 1784. Mongolfier, 1783. Μουσικοί: 1781: ΑΥΣΤΡΙΑ: κατάργηση της
Rapp. de physique Intellectual powers Kritik der prakt. Vernunft, 1788· Condorcet, Tabl. des progress Goethe, Μεταμόρφωση των Haydn, η συμφωνία· δουλείας· – θέσπισμα ανοχής.
et du moral, 1799. of Man, 1785. Kritik der Urteilskraft, 1790. de l’ esprit humaine, 1794. φυτών, 1790. Glück, το λυρικό δράμα· Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ:
(Επίδραση Destutt de Tracy Active Powers, (Babeuf), Manif. des Egaux, 1796 Volta, η ηλεκτρική γεννήτρια, Mozart (Don Juan, 1787). 1789: Διακήρυξη ανθρώπινων
από Hume) Ėt. d’ ideologie, 1789. KANT, Διαρκής ειρήνη, 1795· 1796-1800. Δικαιωμάτων.
________________________ 1804. FICHTE SCHELLING Για ένα υποτ. δικαίωμα, 1797. Bichat, ιατρ., οργανισμός, 1800. 1792: η Δημοκρατία.
ος
Dugald Stewart (1762-1814) (1775-1854) De Bonald, Légis. primit., 1802. Μετρικό σύστημα, 1801. Staël, De la littérature, 1800. 1802: ΑΓΓΛΙΑ: 1 κοινωνικός
Bentham Maine de Biran (1753-1828) Wissenschafts- System des trans- Saint-Simon, ιδέα της Κοινωνι- Dalton, ατομική θεωρία, 1803. Chateaubriand, René· νόμος (για την παιδ. εργασία).
(1748-1832) (1766-1824) Phil. Human Mind, lehre, 1794. cend. Idealismus, ολογίας, 1802. Gall, φρενολογία, 1808. – Génie du Christianisme, 1802. (στη Γαλλία, 1841).
L’ habitude, 1803. 1792-1827. 1800. De Maistre, Du Pape, 1819. Lamarck, Ζωολογική φιλοσο- Goethe, Faust, 1808.
James Mill _______________ GEORG W.F. HEGEL φία, 1809. ΝΑΠΟΛΕΩΝ
Ανάλ. των φιλ. του Hamilton (1770-1834) ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ: Georges Cuvier, Révolutions du O ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ: 1799: το Προξενείο.
πνεύματος, 1829. ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣ (1788-1856) Φαινομενολογία του πνεύμ., 1807· Owen, Απόψεις για την κοινω- globe, 1812. 1804: Αστικός Κώδικας· Αυτο-
Saint-Simon Η επιστήμη της Λογικής, 1812-16· νία, 1812. L. Proust, νόμος των καθορισμέ- Ζωγράφοι: Géricault· Dela- κρατορία.
(1760-1824) ΕΚΛΕΚΤΙΣΜΟΣ Εγκυκλοπαίδεια των φιλ. επιστημών, Saint-Simon, Syst. Industr., 1821· νων αναλογιών, 1815. croix. 1815: Βατερλώ· συνδιάσκ. της
ΚΑΙ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ 1817. – Nouv. christianisme, 1825. Fresnel, Το φως, 1822. Lamartine, Méditations, 1820. Βιέννης· η Ιερή Συμμαχία· η
Auguste Comte Royer-Collard Fourier, Assoc. agricole, 1822. Garnot, Η θερμοδυναμική, V. Hugo, Hernani, 1830· Αποκατάσταση.
(1798-1857) (1763-1845) W. Thompson, Principles of the 1824. Feuilles d’ Automne, 1831. 1825: ΑΓΓΛΙΑ: αναγνώριση
1800- Cours phil. posit., Victor Cousin ΕΠΙΔΡΑΣΗ L. Feuerbach distribution of wealth, 1824. Διαμάχη Cuvier-Geoffroy- Musset, Les Nuits, 1835-40. του δικαιώματος απεργίας.
1850 1830-1842. (1792-1867) ΑΠΟ Ι. ΚΑΝΤ H ουσία του χρι- Δόγματα του Saint-Simon, 1829. Saint-Hilaire, 1830-32. 1825: ΓΑΛΛΙΑ: νόμος περί
Disc. espr. posit., στιανισμού, 1841. Η νταγκερεοτυπία, 1839. Μουσικοί: ιεροσυλίας.
1844. Jouffroy ΠΕΣΣΙΜΙΣΜΟΣ: Hegel, Φιλοσ. του δικαίου, 1821. Mayer, διατήρηση της ενέργει- Beethoven (Συμφωνία μαζί με 1830: επανάσταση Ιουλίου.
J. Stuart Mill Mélanges philos., Α. Schopenhauer Karl Marx Comte, νόμος των 3 κρατών, ας, 1842. χορωδία, 1824). 1830: οι σιδηρόδρομοι.
ο
(1800-1873) Politique pos., 1833. (1788-1860) H γερμανική ιδεο- 1822· – η λέξη Κοινωνιολογία, Cournot, πιθανότητες, 1843. Wagner (Tannhäuser, 1845). 1834: 1 εργατ. συνδικάτο
Λογική, 1843· 1851. O κόσμος ως βού- λογία, 1844-45. 1838. Miller, spectrum analysis, 1843. 1836: φτηνές εφημερίδες, La
Ωφελιμισμ., 1861. ληση, 1819. Friedrich Engels Tocqueville, H δημοκρατ., 1835. Ηλεκτρικός τηλέγραφος, 1844. Μυθιστορήματα: Presse.
Ph. de Hamilton, Littré Ad. Garnier Βασικά προβλήμ. O Feuerbach και η Proudhon, Τι είναι ιδιοκτ., 1840. Leverrier, ανακ. Ποσειδ., 1846. Stendhal, Le Rouge et le Noir, 1840: L. Blanc: Οργάν. εργασ.
1865. Paroles de philos. Fac. de l’ âme, της Ηθικής, 1841. παρακμή της γερ. Marx-Engels, Κομμ. μανιφ., 1848. Helmholtz, Διατ. δύναμης, 1847. 1831. Balzac, Eug. Grandet, 1848: ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΦΕΒΡΟΥ-
η
posit., 1859. 1852. φιλοσοφίας, 1886. Bastiat, Οικονομ. αρμονίες, 1849. Simpson, αναισθ. με χλωροφόρ., 1833. Carlyle, Οι ήρωες, 1840. ΑΡΙΟΥ, η 2 Δημοκρατία και η
_________ Bain 1847. Emerson, Repres. Men, 1850. καθολική ψήφος.
Ėmotions et volon- Taine E. von Hartmann ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ Le Play, Ouvriers europ., 1854. Lyell, Γεωλογία, 1852. Gautier, Emaux et Camées, 1851-52: ΓΑΛΛ.: πραξικόπημα
η
té, 1859. Philos. classiques, Philosophie des ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ H «Ψυχολογία των λαών», 1859. Helmholz, Optiq. physiol., 1856. 1852. – η 2 αυτοκρατορία.
1856. Unbewußten, Bachofen, Das Mutterrecht, 1861 Darwin, Η καταγωγή των ειδών, V. Hugo, Οι άθλιοι, 1862. 1860: η ελεύθερη ανταλλαγή.
L’ intelligence, 1869. Herbart Fustel de Coulanges, Η αρχαία 1859. Renan, Η ζωή του Ιησού, 1863. 1861: ΡΩΣΙΑ: κατάργηση της
1850- 1870. Ravaisson H ψυχολογία ως πόλη, 1864. Broca, εγκεφαλικές τοποθεσίες, δουλείας.
1870 L’ habitude, 1838. επιστήμη, 1824. 1861. Ζωγραφική: 1864: ο Syllabus· – η Διεθνής
La phil. en France, Proudhon, Περί δικαιοσύνης, Pasteur, πειράμ. για αυθόρμητη Ρεαλισμός (Courbet, 1855). Ένωση Εργατών.
ΕΞΕΛΙΚΤΙΣΜΟΣ 1878. ΝΕΟ-ΚΡΙΤΙΚΙΣΜΟΣ E-H. WEBER 1858. – Capacité politique des γέννηση, 1862-1864. Ιμπρεσσιον. (Manet, 1865). 1866: μάχη στο Sadowa
Herbert Spencer (1820-1903) Αισθησιομετρία, classes ouvrières, 1867. Cl. Bernard, Introd. à l’ etude (= Königgrätz)
First Principles, 1862· Renouvier (1830-1832) de la Médecine expérim., 1865. Baudelaire, Άνθη του κακού, 1870: Σύνοδος Βατικανού·
Principles of Psychology, 1855· (1815-1903) Karl Marx, To Κεφάλαιο, 1867. Berthelot, η θερμοχημεία, 1865. 1851. – γαλλοπρωσικός πόλεμος·
η
The Principles of Ethics, t. 1, 1879· Essais de critique G. Th. Fechner, ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ (1865): Leconte – η 3 Δημοκρατία.
The Study of Sociology, 1873. Fouillée générale, 1854. Ψυχοφυσική, de Lisle (Βάρβαρα ποιήματα,
Liberté et deter- Sc. de la Morale, 1868. 1862)· – Sully-Prudhomme,
minisme, 1872. 1869. Solitudes, 1869.
 ΧΡΟΝΟ- ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ
ΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

(Επίδραση ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ (Επίδραση Ε. Tylor, Πρωτόγονη κουλτ., 1871. Th. Ribot Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: 1871: ΑΓΓΛΙΑ: νομιμοποίηση
του Kant) Fr. Nietzsche ΣΥΜΠΤΩΣΗΣ του A. Comte) Spencer, Αρχές κοινωνιολ., 1876. Psych. anglaise contemp., 1870. Mallarmé, Φαύνος, 1876. των συνδικάτων.
Πολύ ανθρ., 1878. A. Cournot Espinas, Ζωικές κοινωνίες, 1877. Psych. allem. contemp., 1879. Verlaine, Romances, 1874. 1870-77: Livingstone, Stanley.
η
1870- ΣΤΟΧΑΣΤΙΚΟΣ Χαρ. επιστ., 1882. Mat. vit. ration., ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ Dilthey, Εισαγ. στις ανθρώπινες Wilhelm Wundt Ο ΝΑΤΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ: 1875: 3 Δημοκρατία,
1890 ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ (Επίδραση Ζαρατούστ., 1883. 1875. ΚΡΙΤΙΚΙΣΜΟΣ επιστήμες, 1883. Φυσιολογική Ψυχολογία, 1874. Zola: R.-Macquart, 1871-1893. το Σύνταγμα.
J. Lachelier του Hegel) Γενεαλ. ηθ., 1887. Ė. Boutroux R. Avenarius, Κριτ. W. Wundt, Ηθική, 1885. Th. Ribot Huysmans, ‘A rebours, 1887. 1878: Διάσκεψη Βερολίνου.
Fond. induc., 1871. ________________ Conting. lois καθ. εμπειρ., 1890 Tönnies, Κοινότ. και κοινων., 1887 Maladies de la mémoire, 1881· H. Poincaré: 1879: ο θωμισμός, επίσημη
Psych. et méta- F.-H. Bradley nat., 1874. Mach, Γνώση και G. Tarde, Μίμιση, 1890. de la volonté, 1883· οι λειτουργίες φούξιας, 1881. φιλοσοφία της Εκκλησίας.
physique, 1885. Εμφάνιση και ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ___ πλάνη, 1905. J.G. Frazer, Rameau d’ or, 1890. de la personnalité, 1885. Pasteur: εμβόλιο λύσσας, 1885. 1882: ΓΑΛΛΙΑ: υποχρ. εκπαίδ.
___ πραγματικότητα, ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΕΝΟΡΑΤΙΣΜΟΣ ___ E. Durkheim Pierre Janet Hertz: κύματα, 1887. 1884: νόμος για τα συνδικάτα.
_________ 1893. Ollé-Laprune, Cert. Η. Bergson ΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜΟΣ Division du travail social, 1893. Ψυχολογ. αυτοματισμός, 1889. Branly: δέκτης ασυρμάτ., 1890. 1885: αποστολή του Tonkin.
ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟΣ J. Royce morale, 1880· Pris Άμεσα δεδομένα F.G.S. Schiller, Règles de la méthode soc., 1895. Ehrenfels, Qual. de forme, 1890. Barrès, Bérénice, 1891. 1885: ΓΕΡΜ.: εθνοσοσιαλισμ.
Simmel, Intr. sc. Ο κόσμος και το de la vie, 1894. της συνείδ., 1888.Ουμανισμός, 1907 F. Giddings W. James, Αρχές ψυχολ., 1890. Pavlov, ανακλαστικά, 1892. 1891: Λέων ΧΙΙ: εγκύκλιος
de la morale, 1892 άτομο, 1900-02. Maurice Blondel Ύλη και μν., 1898. William James Αρχές της κοινωνιολογ., 1896. Th. Ribot Roentgen: ακτίνες Χ, 1895. Rerum novarum.
Volkelt, Sources de B. Croce L’ Action, 1893. Εισαγ. στη Μετ., Πραγματισμός, L. Lévy-Bruhl Psychologie des sentim., 1896. Marconi: ασύρματος, 1896. 1895: σφαγή Αρμενίων.
la certitude, 1900. Φιλοσοφία του La Pensée, 1934. 1903. 1907. Morale et scien. des moeurs, 1903 S. Freud Ader: αεροπλάνο, 1897. 1898: νόμος εργατ. ατυχημάτ.
Höffding, Phil. de πνεύματος, 1902. L’ Ėtre, 1935. Η δημ. εξέλιξη, ________________ Fonct. mentales soc. inf., 1910. Die Traumdeutung, 1900. Curie: ράδιο, 1898. 1897-1906: υπόθεση Dreyfus.
la religion, 1901. ___ 1907. ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟΣ Max Weber G. Dumas, Tristesse et joie, 1900. Hilbert: Θεμέλια γεωμ., 1899. 1899: συνδιάσκεψη ειρήνης.
ΝΕΟΚΑΝΤΙΑ- ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΣ ΘΩΜΙΣΜΟΣ Πνευματ. ενέργ., ΥΛΙΣΜΟΣ Προτεσταντική ηθική, 1904. Alfred Binet Planck: κβάντα, 1900. 1901: νόμος για συνεταιρισμ.
ΝΙΣΜΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ J. Maritain 1920. Lenin, Υλισμός κ. Marcel Mauss Ėtude experiment. intell., 1903. De Vries: αλλοιώσεις, 1900. 1904: Αντάντ (εγκάρδια συνεν.)
Rickert, Αντικείμ. Ο. Hamelin Théonas, 1921. Δύο πηγές, 1932. εμπειρ. κρ., 1908. Sociétés eskimos, 1906. Κλίμακα μέτρησης τεστ, 1905. A. France: Bergeret, 1901. 1901-08: USA: Th. Roosevelt.
της γνώσης, 1892. Ėléments princ. de Leçons sur l’ Ėtre, Plekhanov, Θεμ. Bouglé, Castes, 1908. Ė. Claparède, Psych. enfant, 1905 A. Gide: L’ Immoraliste, 1902. 1905: ρωσο-ιαπων. πόλεμος.
A. Riehl, Φιλοσ. la représent., 1907. 1932. D. Roustan ερωτ. μαρξ., 1908. Simmel, Κοινωνιολογία, 1908. Mc Dougall Einstein: θεωρία σχετικ., 1905. 1905: ΓΑΛΛΙΑ: χωρισμός Εκκλ.
1890- του παρόντ., 1902. Ė. Gilson Evol. du ration., E. Durkheim, Formes élement. Εισαγ. στην κοινων. ψυχολ., 1908 Lapicque: χροναξία, 1907. και Κράτους.
1960 H. Cohen, Λογ. της ΚΡΙΤΙΚΟΣ Ο θωμισμός, 1921. 1920-1924 ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ de la vie relig., 1912. J. M. Baldwin Ο κυβισμός, 1908. 1911: Κινέζικη Δημοκρατία.
καθ. γνώσης, 1902 ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ Είναι κ. ουσ., 1948. E. Le Roy ΤΗΣ ΣΥΜΠΤΩΣΗΣ Halbwachs, Classe ouvrière, 1912. Άτομο και κοινωνία, 1910. Morgan: χρωμοσώματα, 1910. 1912: βαλκανικός πόλεμος.
ος
Natorp, Σύστημα L. Brunschvicg (Επίδραση του Pensée intuitive, Η. Poincaré V. Pareto, Γενική κοινωνιολ., 1916. Ch. Lalo Russell-Whitehead: 1914-19: 1 Παγκόσμ. πόλεμ.
ιδεών, 1903. Idéal. cont., 1905. Kierkegaard) 1929. Sc. et hypoth., W. I. Thomas & F. W. Znaniecki Sentiments esthétiques, 1910. Μαθηματικές αρχές, 1910-13. 1917: ρωσική επανάσταση.
____ Ėtapes de la phil. ___ 1905. O πολωνός χωρικός, 1918. Alfred Adler Claudel: 3 gr. Odes, 1911. 1919: Κοινωνία των Εθνών.
mathémat., 1912. Κ. Barth, Parole de ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ- Pierre Duhem Paul Fauconnet Ο νευρικός χαρακτήρας, 1912. Proust, Temps perdu, 1914-23. 1919: ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Σύνταγμα
ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΣ Expér. hum. Et Dieu, 1924. ΛΟΓΙΑ Théor. phys., 1906. La Responsabilité, 1920. Wertheimer, Köhler κ.ά. E. Rutherford: της Βαϊμάρης.
Fr. Rauh causal phys., 1922. E. Husserl ___ G. Davy, La Foi jurée, 1922. Ψυχολογία της μορφής, 1912. Μετατροπή αζώτου, 1919. 1922: Σοβιετική Ένωση.
L’ expér. morale, Progrès de la cons- ΑΝΟΡΘΟΛΟ- Λογ. έρευν., 1900 ΘΕΤΙΚΙΣΜΟΣ L. Lévy-Bruhl K. Jaspers, Ψυχοπαθολογία, 1913 Valéry, Charmes, 1922. 1922: ΙΤΑΛΙΑ: Μουσολίνι,
1903. cience, 1927. ΓΙΣΜΟΣ Ιδέες για μια G. Belot, Θετική Mentalité primitive, 1922. Blondel, Consc. morbide, 1914. R. Martin du Gard: ο φασισμός.
E. Meyerson ________________Spengler, Παρακμή φαινομεν., 1913. ηθική, 1921. François Simiand Spranger, Ζωικές μορφές, 1914. Les Thibault, 1922-37. 1925: Λοκάρνο.
Ταυτότητα και της Δύσης, 1920. Méd. cart., 1931. Α. Cresson, L’ invé- Le salaire, 1923. Freud, Εισαγ. στην ψυχαν., 1916. Jules Romains: 1927: διάσχιση Ατλαντικού
πραγματικ., 1912. ΣΠΙΡΙΤΟΥΑΛΙΣΜΟΣ Klages, Ουσ. της rifiable, 1920. Max Scheler G. Dumas Les h. de bonne vol., 1925-46. με αεροπλάνο.
Explic. des sc., L. Lavelle συνείδησης, 1921. Max Scheler ___ Κοινωνιολογία της γνώσης, 1924. Traité de psychologie, 1923. L. de Broglie: 1933: ΓΕΡΜΑΝΙΑ: Χίτλερ,
1921. De l’ Ėtre, 1927. Φορμαλισμ. στην ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Nikolai Bukharin Max Scheler, Συμπάθεια, 1923. Κυματοειδής μηχανική, 1923. ο φασισμός.
ος
J. Benda De l’ Acte, 1937. ΥΠΑΡΞΙΣΜΟΣ Ηθική, 1913-16. ΝΕΟΠΡΑΓΜΑΤΙΣΜ. Ιστορικός υλισμός, 1925. J. Piaget Ο σουρεαλισμός, 1924. 1939-45: 2 παγκόσ. πόλεμος
Une philos. de la Du Temps, 1945. G. Marcel, Journal N. Hartmann Russell, Ανάλυση K. Mannheim Langage et pensée enfant, 1924. F. Mauriac, Desqueyrous, 1927 1945: Οργανισμός Ην. Εθνών.
η
mobilité, 1912. De l’ âme hum., métaph., 1927. Μεταφ. της γνώσ., του πνεύμ., 1921. Ιδεολογία και ουτοπία, 1929. Halbwachs, Mémoire, 1925. W. Heisenberg: 1945: ΓΑΛΛΙΑ: 4 Δημοκρατία.
D. Parodi 1951. M. Heidegger 1921. Dewey, Εμπειρία J. Moreno, Κοινωνιομετρία, 1934. Watson, Behaviorism, 1925. Αρχή αβεβαιότητας, 1927. 1946: URSS: Κομινφόρμ.
Probl. moral, 1909 Traité des valeurs, Είναι κ. χρόν., 1927 E. Fink, Φαινομεν. και φύση, 1923. J. Stoetzel, Th. des opinions, 1943. Pierre Janet Fleming: πενικιλίνη, 1928. 1948: δολοφονία του Γκάντι.
Philos. cont., 1918 1951. Κ. Jaspers φιλοσ., 1933. Whitehead, Λειτ. P. Sorokin, Soc. cult. person., 1947. De l’ angoisse à l’ extase, 1926. Το κύκλοτρο, 1929. 1948: παγκόσμια διακήρυξη
Le probl. pol. et la R. Le Senne Φιλοσοφία, 1932. M. Farber, Θεμέλ. της λογικής, 1929. Lévi-Strauss Karl Jung (1875-1961). Ανακάλ. Πλούτωνα, 1930. των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων
Démocr., 1945. Obst. et val., 1934. N. Berdiaef της φαινομ., 1943 ___ Structures parentés, 1949. Goldstein, Δομή του οργαν., 1934.St.-Exupéry, Νυχτ. πτήση,1931 1953: θάνατος του Στάλιν.
A. Lalande Intr. à la philos, J.-P. Sartre Merleau-Ponty ΕΠΙΣΤΗΜ. ΔΙΑΛΕΚ.Bettelheim, Au verre en 1950, 1950 Woodworth, Πειραμ. Ψυχ., 1938. Joliot-Curie: ραδιενέρ., 1933. 1956: Ουγγρική επανάσταση.
Vocab. phil., 1928. 1939. Το Είναι και το Μ., Φαινομενολ. της G. Bachelard G. Gurvitch Merleau-Ponty, Comport., 1942. Τα ραντάρ, 1933. 1959: Ευρωπ. Κοινή Αγορά
La Raison…, 1948. Morale gén., 1942. 1943. αντίληψης, 1945. Nouv. esp. sc.,1934 Traité de Sociologie, 1960. Piéron, Sensation, 1945. Ατομική βόμβα, 1945. 1960: ανεξαρτ. αφρ. χωρών.