Γλώσσα ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης Ενότητας: ΄΄Συγγενικές σχέσεις΄΄

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://st-taksh.blogspot.gr
Γλώσσα ΣΤ΄
Επανάληψη 11ης ενότητας:
΄΄ Συγγενικές Σχέσεις ΄΄
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Θεωρία - Γραμματική σελ. 3 - 47
Φύλλα εργασιών σελ. 48 - 95
Παρουσιάσεις σελ 96 - 138
Επαναληπτικά σελ. 139 - 262

 Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
Κατά την περιγραφή αναφέρουμε:

 ποιο είναι το όνομά του και η ηλικία του,
 με τι ασχολείται,
 ποια είναι η σχέση μας μαζί του,
 πώς μοιάζει (η εξωτερική εμφάνιση) – ποια είναι τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του-,
 πώς είναι ο χαρακτήρας του, οι συνήθειές του,
 τι κάνουμε μαζί,
 περιστατικά σχετικά με το πρόσωπο αυτό,
 συναισθήματα και σκέψεις για το πρόσωπο αυτό.
Χρησιμοποιούμε:
 ενεστώτα ρημάτων που έχουν σχέση με αισθήσεις,
 επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς.
 Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους (παρατακτική και

υποτακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα)
 Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με δύο τρόπους:
α. παρατακτική σύνδεση, κατά την οποία συνδέονται ίδιες προτάσεις

(κύρια + κύρια, δευτερεύουσα + δευτερεύουσα)
β. υποτακτική σύνδεση, όταν μια δευτερεύουσα πρόταση συνδέεται με
μία άλλη πρόταση, στην οποία και στηρίζεται – γι’ αυτό λέγεται και
εξαρτημένη.
 Μερικές φορές, οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους, αλλά

χωρίζονται μόνο με κόμματα. Το σχήμα αυτό λέγεται ασύνδετο σχήμα.
Παλάνης Αθανάσιος
 Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων και πώς
εισάγονται.
 ειδικές (ότι, πως, που)

 βουλητικές (να)
 ενδοιαστικές (μη(ν), μήπως)
 πλάγιες ερωτηματικές με ερωτηματικές αντωνυμίες
(ποιος, πόσος, τι κτλ.)
με ερωτηματικά επιρρήματα
(πού, πότε, πώς κ.ά.)
με τους συνδέσμους αν, γιατί , μήπως
 αιτιολογικές (γιατί, επειδή, αφού, διότι, μια και, μια που, που κ.ά.)
 τελικές (να, για να)
 αποτελεσματικές ή συμπερασματικές (ώστε, που)
 υποθετικές (αν, εάν, άμα, είτε….είτε, εφόσον, εκτός (κι) αν)
 χρονικές (όταν, ενώ, όποτε, αφού, καθώς, σαν, πριν, μόλις, κ.ά.)
 εναντιωματικές ή παραχωρητικές (αν και, μολονότι, ενώ, και αν κ.ά.)
 αναφορικές με αναφορικές αντωνυμίες
(που, όποιος, ο οποίος, όσος, ό,τι)
με αναφορικά επιρρήματα
(όπου, που, όπως, πως, όσο, καθώς, σαν)
 Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.
• Οι προτάσεις με αντίθετο νόημα συνδέονται με αντιθετικούς

συνδέσμους
• Οι σύνδεσμοι αλλά, όμως, μα, ωστόσο συνδέουν παρατακτικά, δηλαδή
ίδιες μεταξύ τους προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.
• Οι σύνδεσμοι αν και, ενώ, μολονότι, μόνο που, παρόλο που,
παρότι, συνδέουν υποτακτικά, δηλαδή εισάγουν δευτερεύουσες
προτάσεις.
11Η ΕΝΟΤΗΤΑ
38 ΕΥΤΥΧΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΑ
Η χρήση της γενικής
Η γενική είναι η πτώση που χρησιμοποιούμε για να απαντήσουμε στην
ερώτηση «τίνος;» και χρησιμεύει ως:
 αντικείμενο ρήματος (συνήθως είναι το έμμεσο)
π.χ. Της έδωσε το τετράδιο.
 συμπλήρωμα της έννοιας ενός ουσιαστικού (ετερόπτωτος προσδιορισμός).

Στην περίπτωση αυτή μπορεί να δηλώνει:
• σε ποιον ανήκει κάτι (γενική κτητική)
π.χ. Το σπίτι του θείου βρίσκεται στα περίχωρα.
• τον τόπο όπου γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό
π.χ. Ο δρόμος της γειτονιάς έχει πολλή κίνηση. (= στη γειτονιά)
• το χρόνο κατά τον οποίο συμβαίνει ή συνέβη αυτό που δηλώνει το

ουσιαστικό που προσδιορίζει
π.χ. Τον τρόμαξαν οι ίσκιοι του δειλινού. (= κατά το δειλινό, όταν

βράδιαζε)
• μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό που έχει το ουσιαστικό που

προσδιορίζει (γενική της ιδιότητας)
π.χ. Χάζευε τα πουλιά της θάλασσας. (= τα θαλασσοπούλια)
• την αιτία για την οποία γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό
που προσδιορίζει (γενική της αιτίας)
π.χ. Τον τσάκισε η πίκρα του θανάτου. (= επειδή πέθανε)
• το περιεχόμενο, αυτό δηλ. που περιέχει αυτό που δηλώνει το

ουσιαστικό που προσδιορίζει (γενική του περιεχομένου)
π.χ. Εργάζεται σε κατάστημα ηλεκτρικών. (= που περιέχει ηλεκτρικές

συσκευές)
• τη μέτρηση χρόνου / χώρου

π.χ. Πούλησε ένα χωράφι δύο στρεμμάτων.
Ύστερα από διακοπές τριών μηνών επέστρεψε στη δουλειά.
• το σκοπό για τον οποίο γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό
που προσδιορίζει
π.χ. Αγόρασε το κουστούμι του γάμου. (= για το γάμο)
• ένα σύνολο που διαιρείται (γενική διαιρετική)
π.χ. Έσκισε τις σελίδες του τετραδίου. (= από το σύνολο του τετραδίου)
Άσκηση:
Υπογραμμίζω τις γενικές και γράφω κάθε φορά τι δηλώνουν:
Ζήτησε πίσω τα χαρτιά του. (…………………………………………)
Έκοψα λουλούδια του αγρού σε ένα λιβάδι δύο στρεμμάτων.

(…………………………………………)
Του δήλωσε πως χρειάζεται άδεια πέντε ημερών. (…………………………………………)
Του αρέσουν τα χρώματα της ανατολής. (…………………………………………)
Στο προαύλιο του σχολείου τσακώνονται δύο μαθητές.

(…………………………………………)
Έστειλε στο καθαριστήριο τα ρούχα της ορκωμοσίας. (…………………………………………)
Μου δάνεισε το αμάξι του για να κάνω τα τελευταία ψώνια της χρονιάς.
(…………………………………………)
________________________________________________________
Σύνδεση προτάσεων
Οι προτάσεις παρουσιάζονται με τρεις τρόπους:
1) συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους, οπότε έχουμε

παρατακτική σύνδεση. Με τη σύνδεση αυτή οι προτάσεις «παρατάσσονται»,
τοποθετούνται δηλ. η μία δίπλα στην άλλη χωρίς να εξαρτάται η μία από την
άλλη. Έτσι, παρατακτικά συνδέονται μόνο οι όμοιες προτάσεις, ανεξάρτητες
ή εξαρτημένες.
Π.χ. Έγραψα την έκθεση και έλυσα τις ασκήσεις. (δύο όμοιες προτάσεις,
ανεξάρτητες, που συνδέονται με το «και»)
Η παρατακτική σύνδεση γίνεται με τους:
 συμπλεκτικούς συνδέσμους (και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)
π.χ. Δε θέλω μήτε να σε βλέπω μήτε να σε ακούω.
 αντιθετικούς συνδέσμους (αλλά, όμως, ωστόσο, μα, παρά, μόνο, αλλιώς,

κ.ά.)
π.χ. Θύμωσε, αλλά δεν είπε τίποτα.
 διαχωριστικούς (ή διαζευκτικούς) συνδέσμους (ή είτε)
π.χ. Πάρε τηλέφωνο ή πέρνα από το σπίτι.
 συμπερασματικούς συνδέσμους (λοιπόν, άρα, επομένως)
π.χ. Τελείωσα με τις δουλειές, άρα πάμε στον κινηματογράφο.
2) συνδέονται μεταξύ τους με υποτακτικούς συνδέσμους, οπότε έχουμε

υποτακτική σύνδεση. Κατά τη σύνδεση αυτή μια εξαρτημένη πρόταση
«υποτάσσεται» σε μια άλλη, οπότε οι προτάσεις που συνδέονται είναι
ανόμοιες: μια ανεξάρτητη και μία εξαρτημένη ή και περισσότερες.
π.χ. (Όταν έχει έντονα καιρικά φαινόμενα), καταστρέφονται οι καλλιέργειες.
Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με τους παρακάτω συνδέσμους:
 ειδικούς (ότι, πως, που), βουλητικούς (να), ενδοιαστικούς (μην, μήπως),

με τους οποίους εισάγονται αντίστοιχα δευτερεύουσες ειδικές,
βουλητικές και ενδοιαστικές προτάσεις και χρησιμεύουν ως αντικείμενα
ρημάτων.
π.χ. Μου είπε πως με ζήτησε ο διευθυντής.
 αιτιολογικούς (γιατί, επειδή, αφού, διότι, καθώς, μια και, μια που) με τους
οποίους εισάγονται δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις
π.χ. Έφυγε γιατί ήταν ήδη αργά.
 τελικούς (να, για να) με τους οποίους εισάγονται δευτερεύουσες τελικές

προτάσεις
π.χ. Επέστρεψε για να πάρει τα κλειδιά.
 αποτελεσματικούς (ώστε, ώστε να, που, που να) με τους οποίους

εισάγονται δευτερεύουσες αποτελεσματικές προτάσεις
π.χ. Μιλούσε τόσο δυνατά, που μ’ έπιασε πονοκέφαλος.
 υποθετικούς (αν, εάν, άμα, σαν) με τους οποίους εισάγονται

δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις
π.χ. Μην έρχεσαι, αν δε θέλεις.
 εναντιωματικούς (αν και, μολονότι, ενώ, παρόλο που) με τους οποίους

εισάγονται δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις
π.χ. Μου μίλησε, αν και δεν ήθελε.
 χρονικούς (όταν, μόλις, αφού, καθώς, πριν, προτού, ώσπου, όποτε, κ.ά.)
με τους οποίους εισάγονται δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις
π.χ. Μόλις αντάμωσαν, αγκαλιάστηκαν.
 τις αναφορικές αντωνυμίες (που, οποίος – α – ο, όσος – η – ο, ό,τι) και τα

αναφορικά επιρρήματα (όπου, όπως, κ.ά.) με τα οποία εισάγονται
δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις
π.χ. Έβαλε στο αμάξι το κουτί που του έδωσα.
 τις ερωτηματικές αντωνυμίες (τι, ποιος – α – ο, πόσος – η - ο) και τα

αναφορικά επιρρήματα (πού, πώς, πότε) με τα οποία εισάγονται
δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις
π.χ. Τη ρώτησε πού έβαλε τα βιβλία.
3) όμοιες προτάσεις, εξαρτημένες ή ανεξάρτητες τοποθετούνται η μία δίπλα
στην άλλη χωρίς κανένα σύνδεσμο και χωρίζονται με κόμμα. Αυτό το σχήμα
ονομάζεται ασύνδετο και κάνει το λόγο πιο ζωντανό.
π.χ. Η Νικολέτα σηκώθηκε, πλύθηκε, ντύθηκε. (κύριες προτάσεις)
Αναρωτιόταν πώς πήγε στο διαγώνισμα, τι λάθη έκανε, τι βαθμό θα

πάρει. (εξαρτημένες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις)
Άσκηση:
Κάνω σύνταξη και μέσα στις παρενθέσεις γράφω το είδος της σύνδεσης
των προτάσεων:
Έβαλε το τραπεζομάντιλο, άπλωσε το καλό σερβίτσιο, σέρβιρε το φαγητό.
(…………………………………)
Αν και ήταν μεθυσμένος, θυμάται τι έκανε χθες. (…………………………………)
Είτε θα δούμε τηλεόραση είτε θα παίξουμε επιτραπέζια. (…………………………………)
Άμα γνώριζε το κακό που του έκανες, δε θα σε συγχωρούσε.

(…………………………………)
Χτύπησε τόσο, που φοβηθήκαμε πως πέθανε. (…………………………………)
Σου είπε ποιος τον ρώτησε πού πήγα; (…………………………………)
Σύνδεση προτάσεων με αντίθετο νόημα
Οι προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα συνδέονται ως εξής:
 με παρατακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους, που φανερώνουν πως

υπάρχει αντίθεση στο περιεχόμενο των ανεξάρτητων προτάσεων που
συνδέουν
π.χ. Ήταν στεναχωρημένος, αλλά δεν το έδειξε.
Η αντιθετική σύνδεση χωρίζεται σε:
α) απλή: σε αυτή χρησιμοποιούνται κυρίως οι σύνδεσμοι «αλλά, όμως, μα,

παρά με τους οποίους μπορεί αν συνδέονται δύο καταφατικές ή δύο
αρνητικές προτάσεις ή μία καταφατική και μία αρνητική πρόταση
π.χ. Δεν είναι άσχημη η Μαρία, μα δεν είναι και όμορφη.
Ήρθε πάλι, αλλά δεν πήρε τίποτα.
β) επιδοτική: σε αυτήν το περιεχόμενο της δεύτερης πρότασης τονίζεται

περισσότερο, παρουσιάζεται ως σπουδαιότερο από αυτό της πρώτης.
Η επιδοτική αντιθετική σύνδεση γίνεται με τα «όχι μόνο…αλλά και»
π.χ. Όχι μόνο είπε ψέματα, αλλά και επιμένει.
 με υποτακτικούς αντιθετικούς συνδέσμους (αν και, μολονότι, παρόλο

που, ακόμη κι αν), με τους οποίους εισάγονται οι εξαρτημένες
εναντιωματικές ή παραχωρητικές προτάσεις και φανερώνουν εναντίωση
(αντίθεση) προς αυτό που δηλώνει η πρόταση που προσδιορίζουν και η
οποία είναι, συνήθως, ανεξάρτητη
π.χ. Οι γονείς του τον μάλωναν, αν και ήταν ήσυχος.
Άσκηση:
Φτιάχνω δύο προτάσεις χρησιμοποιώντας παρατακτικούς αντιθετικούς

συνδέσμους και δύο προτάσεις χρησιμοποιώντας υποτακτικούς:
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
_______________________________________________________
Συγχαρητήρια! Τα πήγες
περίφημα! Η επανάληψη όμως
είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως!!!!
________________________________________________________
Ας δούμε με πόσους τρόπους μπορούν να συνδέονται οι
προτάσεις.
• Πήγα λοιπόν στον κήπο και περίμενα τον μπαμπά.
Η φράση αποτελείται από δυο όμοιες προτάσεις (είναι και οι δυο ανεξάρτητες).
Η σύνδεση αυτή ονομάζεται παρατακτική σύνδεση, διότι δύο όμοιες
προτάσεις, ανεξάρτητες ή εξαρτημένες, «παρατάσσονται», δηλαδή βρίσκονται
η μια δίπλα στην άλλη και συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς
συνδέσμους.
Οι πιο χαρακτηριστικοί παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι: και, ή, είτε, ούτε, αλλά,

όμως, μα.
• Ο μπαμπάς μου μου υποσχέθηκε ότι θα το συζητούσαμε.
Η φράση αποτελείται από δυο ανόμοιες προτάσεις (μια ανεξάρτητη και μια
εξαρτημένη). Η σύνδεση αυτή ονομάζεται υποτακτική σύνδεση, διότι μια
εξαρτημένη πρόταση «υποτάσσεται», δηλαδή συμπληρώνει το περιεχόμενο
μιας άλλης πρότασης, εξαρτημένης ή ανεξάρτητης, και συνδέεται μαζί της με
υποτακτικούς συνδέσμους.
Με τους υποτακτικούς συνδέσμους ξεκινούν εξαρτημένες προτάσεις:
• Αιτιολογικές (γιατί, επειδή, αφού, διότι, μια και)

• Τελικές (να, για να)
• Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές (ώστε, που)
• Υποθετικές (αν)
• Εναντιωματικές – παραχωρητικές (αν και, ενώ, μολονότι, παρ’ όλο
που)
• Χρονικές (όταν, καθώς, μόλις, πριν, αφού, προτού, ώσπου, όποτε, άμα)
• Προτάσεις που συμπληρώνουν το ρήμα και έχουν ρόλο
αντικειμένου (να , ότι, πως)
• Η μαμά μου με κοίταξε, έκανε μια περίεργη γκριμάτσα, μ’ αγκάλιασε, με

φίλησε στο κεφάλι.
Η φράση αποτελείται από όμοιες προτάσεις που μπαίνουν η μια δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο, μόνο με κόμματα.
EÓfiÙËÙ· 11
™˘ÁÁÂÓÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜
∂·Ó·ÏËÙÈÎÔ› ›Ó·ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÁÈ· Ó·

‰ÈÔÚıÒÛˆ ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÌÔ˘
(ÎÔ›Ù·ÍÂ ÚÒÙ· ÛÙË ÛÂÏ›‰· 30 ÙÔÓ ›Ó·Î·: ¢ÈÔÚıÒÓˆ ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÌÔ˘)
™ËÌÂÈÒÓˆ ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ ÛÙ‹ÏË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ¤Ó· + ÁÈ· fiÛ· ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ¤¯ˆ ÁÚ¿„ÂÈ Î·È ¤Ó· - ÁÈ·
fiÛ· ‰ÂÓ ¤¯ˆ ÁÚ¿„ÂÈ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û˘ÌÏËÚÒÓˆ fiÏ· fiÛ· ÏÂ›Ô˘Ó ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÁÚ·Ùfi
ÌÔ˘ Ï‹ÚÂ˜.
¶Ò˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ

°Ú¿ÊÔ˘ÌÂ:
ñ ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Î·È Ë ËÏÈÎ›· ÙÔ˘.
ñ ªÂ ÙÈ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È.
ñ ¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë Û¯¤ÛË Ì·˜ Ì·˙› ÙÔ˘.
ñ ¶Ò˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ (Ë ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË) – ÔÈ· Â›Ó·È Ù· È‰È·›ÙÂÚ·
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘.
ñ ¶Ò˜ Â›Ó·È Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘, ÔÈ Û˘Ó‹ıÂÈ¤˜ ÙÔ˘.
ñ ∆È Î¿ÓÔ˘ÌÂ Ì·˙›.
ñ ¶ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎ¿ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ·˘ÙfiÓ ‹ ·˘Ù‹Ó.
ñ ™˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÛÎ¤„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÛˆÔ ·˘Ùfi.
ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ:
ñ ∂ÓÂÛÙÒÙ· (Û˘Ó‹ıˆ˜) ÚËÌ¿ÙˆÓ.
ñ ∂›ıÂÙ· Î·È ÂÈıÂÙÈÎÔ‡˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜.
97
Παρατακτικοί σύνδεσμοι
1. συμπλεκτικοί και (κι), ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
2. αντιθετικοί αλλά, μα, όμως, παρά, μόνο, ωστόσο, εντούτοις, μάλιστα, ενώ,
μολαταύτα, εξάλλου, μολονότι
3. διαχωριστικοί ή, είτε
4. συμπερασματικοί λοιπόν, άρα, επομένως
5. επεξηγηματικός δηλαδή
Η στίξη στην παρατακτική σύνδεση

• Πριν από τους διαχωριστικούς συνδέσμους ή, είτε δεν μπαίνει κόμμα.
• Σχεδόν ποτέ δεν μπαίνει κόμμα πριν από το συμπλεκτικό σύνδεσμο και.
• Βάζουμε πάντα κόμμα πριν από το αλλά και.
• Συνήθως με το ωστόσο ξεκινά νέα περίοδος, γι’ αυτό τις περισσότερες φορές
υπάρχει πριν από αυτό τελεία.
Συνδετικές λέξεις στην υποτακτική σύνδεση

1. υποτακτικοί σύνδεσμοι όταν, ότι, γιατί, αν
2. μόρια να
3. συνδεσμικές φράσεις την ώρα που, κάθε φορά που, εκεί που
4. αναφορικές αντωνυμίες όποιος, όσος, ό,τι, ο οποίος, που
5. αναφορικά επιρρήματα όπου, όπως, που, όσο
6. ερωτηματικές αντωνυμίες ποιος, τι, πόσος
7. ερωτηματικά επιρρήματα πού, πώς, πότε, πόσο
Οι κυριότεροι υποτακτικοί σύνδεσμοι

1. ειδικοί ότι, πως, που
2. τελικοί να, για να
3. χρονικοί όταν, καθώς, αφού, αφότου, ενώ, πριν, πριν να, προτού, ώσπου,
ωσότου, όποτε
4. αιτιολογικοί γιατί, διότι, επειδή, αφού
5. υποθετικοί αν, εάν, άμα
6. αποτελεσματικοί ώστε, ώστε να, που
7. διστακτικοί μήπως, μη(ν)
Η στίξη στην υποτακτική σύνδεση

• Στην υποτακτική σύνδεση, συνήθως η δευτερεύουσα πρόταση χωρίζεται με
κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, όταν δηλώνει κάποια επιρρηματική
σχέση (χρόνο, αιτία, σκοπό, αποτέλεσμα κ.λπ.)
π.χ. Έφυγε θυμωμένος, επειδή του μίλησαν απότομα.
• Όταν μια δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο, υποκείμενο ή
κατηγορούμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δε
χωρίζονται με κόμμα
π.χ. Η Ασπασία είπε ότι δε θα έρθει στην εκδρομή (η δευτερεύουσα πρόταση ότι δε
θα έρθει στην εκδρομή είναι αντικείμενο του ρήματος είπε της κύριας πρότασης)
ΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Συνάντ...ση // Οδ....σσέας // Τ...λέμαχος // αλλι...τικος // αποκρ...νομαι //

...ποφέρω // κ...λώ // θρ...νώ // ξεχ...ριστός // κ...λιά // μ...άζω // φ...τρώνω
// αθλ...τικός // ά...ος // αρμ...ρα // αριστούργ...μα // κα....ιτεχνικός //
επέμβασ... // σκαρφαλ...νω // κοχ...λια // καλοκ...ρι // χειμ...νας //
βιβλιοπ...λείο // πολ...θρόνα // ξενοδοχ...ο // ζεστ...νομαι //
σ...μπεριφέρομαι // β...ξιμο // κατασκ...νωση // χοροπ...δάω // νόστ...μος
// γουρλ...νω // στεναχ...ρημένος // συν...θίζω // γε...αίος // πυρ...νικός //
οικογέν...α // σύζ...γος // διαζ...γιο // ...ιοθεσία.
ΕΞΑΣΚΟΥΜΑΙ ΣΤΗ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
1. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσεις και να χαρακτηρίσεις τις

γενικές που προσδιορίζουν ουσιαστικά:
Ο παππούς, ο καλύτερος άνθρωπος του κόσμου, πέρασε ώρες αγωνίας

μέσα στην αποθήκη του σιταριού, όπου είχε κλειστεί με μερικούς άλλους
κατοίκους του χωριού. Κλάψες παιδιών ακούγονταν, ενώ οι πληροφορίες
για την απόβαση των στρατευμάτων πλήθαιναν. Τότε έμαθε και για τη
μάχη του αεροδρομίου και για το χαμό του γιου του. Εκεί μέσα ένιωθε
βαθιά τη λύπη του χωρισμού από τους δικούς του, κι από αυτό το
τσάκισε. Δράκου δύναμη είχε, έγινε σωστό ράκος τις μέρες της εισβολής.
Μαρ. Κορομηλά, <<Πόντος – Ανατολία>>
2. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσεις και να χαρακτηρίσεις τις

γενικές που συμπληρώνουν ουσιαστικό:
• Ο Ερμής του Πραξιτέλη είναι αριστούργημα.

• Το κατάστημα του πατέρα μου είναι γωνιακό.
• Η λύπη του χωρισμού τον πίκρανε πολύ.
• Ήταν η Γοργόνα, αδελφή του Μεγαλέξανδρου.
• Εργάζεται σε αποθήκη φαρμάκων.
• Είχε στο κελάρι του κρασί τριάντα ετών.
• Φόρεσε τα ρούχα της δουλειάς κι έφυγε.
• Με συγκινούν τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος.
• Έσκισε κατά λάθος μια σελίδα του τετραδίου.
• Αγόρασε για το Πάσχα ένα αρνί δεκαπέντε κιλών.
Χατζηκυριακίδου Παγώνα
• Η εταιρία έκανε διαφήμιση του προϊόντος.
• Η νίκη της ομάδας ενθουσίασε τους φιλάθλους.
3. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσεις τις δευτερεύουσες

προτάσεις.
• Άρχισε να μιλά καθένας για την οικογένειά του.

• Τόσο πολύ στεναχωρήθηκε, ώστε ευχήθηκε να μην τον δει ξανά.
• Άμα δεν είχε τι να κάνει, έπαιζε μόνος του.
• Δεν είναι βέβαιο αν θα λυθεί το πρόβλημα.
• Θύμωσε, γιατί κανείς δεν τον βοήθησε.
• Τακτοποίησαν το ζήτημα όπως νόμιζαν καλύτερα.
• Απαγορεύεται να κάνεις προσπέραση σε στροφή.
• Σαν είδε τη φωτιά να δυναμώνει, έτρεξε για βοήθεια στο χωριό.
• Όποιος δεν έχει μυαλό, έχει πόδια.
• Όλοι μας τον συμπαθούσαμε, γιατί ήταν ειλικρινής.
• Ό,τι γυαλίζει δεν είναι χρυσός.
• Μπορώ να γράψω στον υπολογιστή και με κλειστά μάτια, χωρίς να
φοβάμαι για λάθη.
• Πρόσεξε μη σε χτυπήσω άθελά μου.
• Αν και δε χρειαζόταν, κράτησα ένα αντίγραφο.
• Τελικά δε μου απάντησες πού θα είσαι το απόγευμα.

εναντιωματικές – παραχωρητικές προτάσεις.
• Ενώ δεν είναι πλούσιος, ζει ευτυχισμένος.

• Μολονότι έφτασε καθυστερημένος, πρόλαβε τη συνάντηση.
• Και να μη με άφηνε, εγώ θα το έκανα.
• Δέχτηκα να τον ακούσω, μόλο που με είχε πικράνει.
• Δείξε λίγη αγάπη, ας είναι και για μια στιγμή.
• Αν και ζούσε χρόνια στη Γερμανία, δεν ήξερε καλά τη γλώσσα.
• Του ζήτησαν να τους πει την ιστορία με τους γλάρους, μόλο που
την ήξεραν.
5. Να σχηματίσετε το αρσενικό γένος των παρακάτω ουσιαστικών.
Η επιμελήτρια
Η μακαρίτισσα
Η μοναχοκόρη
Η νύφη
Η μικροβιολόγος
Η ενοικιάστρια
Η νικήτρια
Η σύνεδρος
Η λύκαινα
Η αντικαταστάτρια
6. Να αλλάξετε τις παρακάτω φράσεις έτσι ώστε τα ουσιαστικά να

αλλάξουν αριθμό:
ο ελαιώνας του πατέρα:..........................................................

ο αγώνας του ναύτη:...............................................................
ο ορισμός του αφέντη:............................................................
οι θόρυβοι των οδοστρωτήρων:..............................................
ο λογαριασμός του μεσίτη:.....................................................
ΣΤ΄ ΤΑΞΗ – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
11η ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ – «ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ»
• ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ («ΠΟΡΤΡΕΤΟ»)
• Η ΓΕΝΙΚΗ ΠΤΩΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΝΟΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΥ
• ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ - ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ &
ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ
• ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ……………………
ΟΝΟΜΑ: ………………………………………..
1. Η περιγραφή προσώπων (πορτρέτα)
• Τα «πορτρέτα» είναι μία μεγάλη κατηγορία κειμένων με ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά. Καταρχήν είναι κείμενα που αναφέρονται σε ένα ή
περισσότερα πρόσωπα, περιγράφουν την εξωτερική τους εμφάνιση και το
χαρακτήρα τους, μας δίνουν πληροφορίες γι’ αυτά, μας ενημερώνουν για τη
δράση τους και συνήθως περιλαμβάνουν και τη γνώμη μας ή τα
συναισθήματά μας γι’ αυτά.
• Για να είναι ολοκληρωμένο ένα «πορτρέτο» πρέπει να ανταποκρίνεται στους εξής
όρους:
- α) να αναφέρεται σ’ αυτό το όνομα, η ιδιότητα του προσώπου, το επάγγελμά
του, η σχέση μας μαζί του,
- β) να αναφέρεται η γενική εντύπωση που σχηματίζει όποιος γνωρίζει για πρώτη
φορά το συγκεκριμένο πρόσωπο,
- γ) να περιγράφεται με αρκετές λεπτομέρειες η εξωτερική εμφάνιση του
προσώπου, με έμφαση σε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει
αυτό,
- δ) να γίνεται αναφορά στα βασικά σημεία του χαρακτήρα του, στις συνήθειές
του, στον τρόπο που αντιδράει σε συγκεκριμένες καταστάσεις
- ε) να αναφέρονται κάποια χαρακτηριστικά περιστατικά από τη ζωή και τη
δράση του γενικότερα,
- στ) να καταγράφεται ο συναισθηματικός του κόσμος αλλά και τα
συναισθήματα τα δικά μας γι’ αυτό,
- ζ) να αναφέρεται μία προσωπική μας κρίση (η γνώμη μας) για το πρόσωπο αυτό
κατά τρόπο υποκειμενικό αλλά και αντικειμενικό.
• ΄Ο,τι ισχύει και για τα άλλα είδη κειμένων σε σχέση με το λεξιλόγιο, τα σημεία
στίξης, τη χρήση κοσμητικών επιθέτων, τη σύνταξη των προτάσεων, την ορθή
γραφή των λέξεων, ισχύουν και για τα πορτρέτα. Ειδικά για το χρόνο των
ρημάτων που χρησιμοποιούμε, αυτά μπορεί να είναι στον Ενεστώτα (για
πρόσωπο που ζει και το γνωρίζουμε προσωπικά) ή στον Αόριστο (αλλά και
Παρατατικό) (για πρόσωπα ιστορικά που έζησαν στο παρελθόν).
2. Η γενική πτώση ως προσδιορισμός
• Είδαμε στον προηγούμενη ενότητα ότι η γενική πτώση (π.χ. μιας αντωνυμίας)
μπορεί να σχετίζεται με το ρήμα (να το προσδιορίζει, να το εξηγεί) και να έχει το
ρόλο ενός έμμεσου αντικειμένου σε αυτό.
Δημιουργός: Τσορτανίδης Χαράλαμπος http:// tsortanidis.blogspot.gr/

• ΄Άλλες φορές όμως η γενική πτώση (ενός ουσιαστικού) μπορεί να σχετίζεται
με ένα άλλο ουσιαστικό (να το προσδιορίζει, να το εξηγεί) και να φανερώνει
…
- Τον ιδιοκτήτη (γενική κτητική) [π.χ.: Τα μάτια του Κώστα]

- Μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό (γενική της ιδιότητας) [π.χ. Ζώα της ερήμου]
- Την αιτία (γενική της αιτίας) [π.χ. Ο πόνος του τραυματισμού]
- Τον σκοπό (γενική του σκοπού) [π.χ. Τα ρούχα του γάμου]
- Το περιεχόμενο (γενική του περιεχομένου) [π.χ. Εργάζεται σε αποθήκη
παιχνιδιών]
- Ένα σύνολο που διαιρείται (γενική διαιρετική) [π.χ. Οι σελίδες του βιβλίου]
- Τον τόπο (γενική του τόπου) [π.χ. Η μάχη της Αλαμάνας]
- Τον χρόνο (γενική του χρόνου) [π.χ. Ο ύπνος του μεσημεριού]
- Τον δημιουργό (γενική του δημιουργού) [π.χ. Ο Εθνικός Ύμνος του Διονύσιου
Σολωμού]
- Την συγγένεια ή την καταγωγή (γενική της συγγένειας) [π.χ. Ο αδελφός του
Κώστα]
- Την ποσότητα (γενική της ποσότητας) [π.χ. Ένα κατσικάκι 8 κιλών]
- κ.ά.
3. Η παρατακτική, η υποτακτική σύνδεση προτάσεων και το ασύνδετο σχήμα
• Όταν θέλουμε να εκφράσουμε ένα απλό νόημα, συνήθως μας αρκεί μία μόνο
κύρια πρόταση. Όταν όμως θέλουμε να εκφράσουμε σύνθετα νοήματα, τότε
χρησιμοποιούμε περισσότερες προτάσεις που σχηματίζουν όλες μαζί μια
«μεγάλη» φράση, μια «περίοδο» όπως την λέμε.
• Σ’ αυτή την δεύτερη περίπτωση, οι προτάσεις που χρησιμοποιούμε μπορούν να
συνδυαστούν ως εξής:
Κύριες + κύριες …
Κύριες + Δευτερεύουσες …
Κύριες + Δευτερεύουσες + Δευτερεύουσες …
• Σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στο λόγο μας μόνο

δευτερεύουσες προτάσεις. Πάντα στη φράση μας πρέπει να υπάρχει έστω μία
κύρια πρόταση για να «βγαίνει νόημα» απ’ τα λόγια μας δηλαδή για να μας
καταλαβαίνει ο συνομιλητής μας.
• Οποιονδήποτε συνδυασμό από τους προηγούμενους κάνουμε, οι προτάσεις μας
μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους …
- Είτε με κόμματα η μία μετά την άλλη («ασύνδετο σχήμα») [π.χ. Τα παιδιά
χόρευαν, πηδούσαν, χάλαγαν τον κόσμο με τις φωνές τους]
- Είτε με συνδέσμους συμπλεκτικούς (και, ούτε, μήτε), αντιθετικούς (αλλά, μα,
ωστόσο, όμως), διαχωριστικούς (ή, είτε), συμπερασματικούς (λοιπόν, ώστε, άρα)
(«παρατακτική σύνδεση») [π.χ. Μιλούσε κι έγραφε, Μήτε να πας μήτε να
έρθεις, Πονούσε αλλά δεν έκλαιγε, Το είδε αλλά δεν είπε τίποτε, Δεν μίλησε είτε
γιατί φοβήθηκε είτε γιατί δεν ήξερε, Κούνησε το κεφάλι άρα κατάλαβε το τι
έγινε]

- Είτε με συνδέσμους υποτακτικούς (ότι, να, μήπως, επειδή, για να, όταν, που,
γιατί), με αντωνυμίες αναφορικές ή ερωτηματικές και επιρρήματα («υποτακτική
σύνδεση») [π.χ. Φαίνεται ότι θα χιονίσει, Θέλει να φύγει, Σκοντάφτει όποιος
βιάζεται, Πηγαίνει στο σχολείο για να μορφωθεί]
• Με ασύνδετο σχήμα και με παρατακτική σύνδεση μπορούν να συνδεθούν
μόνον όμοιες προτάσεις (δηλαδή κύριες + κύριες, ή δευτερ. + δευτερ.)
• Με υποτακτική σύνδεση μπορούν να συνδεθούν ανόμοιες προτάσεις (κύριες +
δευτ.) (σπάνια συνδέονται και δευτ. + δευτ.)
ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
ΣΥΝΔΕΣΗ
(ΜΕ ΣΥΜΠΛΕΚΤΙΚΟΥΣ,
ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΟΥΣ, ( ΜΕ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΟΥΣ
ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΟΥΣ, ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ)
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟΥΣ (π.χ. να, για να, ότι,
(ΜΕ ΚΟΜΜΑΤΑ)
ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ) μήπως, επειδή, όταν, που,
(π.χ. και, ούτε, μήτε, αλλά, μα, μολονότι, αν και, καθώς,
ωστόσο, όμως, ή, είτε, λοιπόν, πριν, ώσπου, άμα, αν) κ.ά.
ώστε, άρα) κ.ά.
Κ+Κ Κ+Κ Κ+Δ
Δ+Δ Δ+Δ [ Δ + Δ]
4. Τα είδη των δευτερευουσών (εξαρτημένων) προτάσεων
ΕΙΣΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ
ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥΣ … ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
(και όχι μόνον) …
αιτιολογικούς: γιατί, - Η νεράιδα λυπόταν γιατί δεν ήταν
επειδή, αφού, διότι, μια όμορφη
Αιτιολογικές και …. - Θύμωσε, επειδή του μίλησαν άσχημα
- Σου είμαι υποχρεωμένος αφού χωρίς
εσένα δεν θα έκανα τίποτε
τελικούς: να, για να - Πήγε να πάρει το ποδήλατό του
Τελικές (του σκοπού) - Έτρεχε για να προλάβει το λεωφορείο
αποτελεσματικούς: - Είναι τόσο σκληρός ώστε να μην

Αποτελεσματικές ώστε, που συγκινείται από τίποτα
- Είναι τόσο καλός που τον αγαπούν όλοι
υποθετικούς: αν, εάν - Αν άκουγες τον πατέρα σου, δεν θα
έκανες τόσα λάθη
Υποθετικές - Αν πάω στην Καβάλα θα επισκεφθώ τους
Φιλίππους
Ειδικούς: ότι, πως, που - Τελικά διαπίστωσε ότι τα γεγονότα είχαν
Ειδικές γίνει διαφορετικά
- Υποθέτω πως είσαι ειλικρινής
Βουλητικές Μόριο: να - Θέλω να σου ζητήσω μία χάρη
- Οφείλω να σου επιστρέψω τα χρήματα.
Διστακτικούς: μη, - Ο πατέρας ανησυχούσε μήπως γίνει
μήπως πόλεμος
Ενδοιαστικές - Στενοχωριόταν μην χάσει τα χρήματά του
στο χρηματιστήριο

Αντωνυμίες: τι, ποιος, - Δεν μου είπες πού πήγες
πόσος - Προσπαθεί να μάθει πότε θα γίνουν οι
Πλάγιες ερωτηματικές εξετάσεις
Επιρρήματα: Πού, πώς,
πότε, άραγε
Αντωνυμίες: Που, - Σκεφτόταν το ποδήλατο που του έκλεψαν
Αναφορικές οποίος-α-ο - Αγόρασε το εργαλείο το οποίο
χρειαζόταν στη δουλειά του
εναντιωματικούς: αν - Αν και είχε παιδιά, στο τέλος έμεινε
και, ενώ, μολονότι, μόνος
μόλο που - Ενώ δεν ήταν πλούσιος, ξόδευε πολλά
Εναντιωματικές χρήματα
- Ερχόταν στο μάθημα, μολονότι δεν του
ήταν ευχάριστο
χρονικούς: όταν, σαν, - Όταν δουλεύει, χαίρεται.
ενώ, καθώς αφού, - Σαν τα έμαθε όλα, στενοχωρήθηκε πολύ.
Χρονικές αφότου, πριν, πριν να, - Πριν να φύγει, έγινε φίλος με τον γείτονά
μόλις, προτού, ωσότου, του.
όσο που, όποτε, άμα
---------------------------
Δάσκαλος: Τσορτανίδης Χαράλαμπος

• ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ - ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ & ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ
ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ – ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ 1
ΟΝΟΜΑ: …………………………………………….
1. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσεις και να χαρακτηρίσεις τις γενικές

που συμπληρώνουν ουσιαστικό:
• Ο Ερμής του Πραξιτέλη είναι αριστούργημα.

• Το κατάστημα του πατέρα μου είναι γωνιακό.
• Η λύπη του χωρισμού τον πίκρανε πολύ.
• Ήταν η Γοργόνα, αδελφή του Μεγαλέξανδρου.
• Εργάζεται σε αποθήκη φαρμάκων.
• Είχε στο κελάρι του κρασί τριάντα ετών.
• Φόρεσε τα ρούχα της δουλειάς κι έφυγε.
• Με συγκινούν τα χρώματα του ηλιοβασιλέματος.
• Έσκισε κατά λάθος μια σελίδα του τετραδίου.
• Η εταιρία έκανε διαφήμιση του προϊόντος.
• Η νίκη της ομάδας ενθουσίασε τους φιλάθλους
2. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσεις τις δευτερεύουσες προτάσεις.

• Τόσο πολύ στεναχωρήθηκε, ώστε ευχήθηκε να μην τον δει ξανά.
• Δεν είναι βέβαιο αν θα λυθεί το πρόβλημα.
• Τακτοποίησαν το ζήτημα όπως νόμιζαν καλύτερα.
• Απαγορεύεται να κάνεις προσπέραση σε στροφή.
• Σαν είδε τη φωτιά να δυναμώνει, έτρεξε για βοήθεια στο χωριό.

• Μπορώ να γράψω στον υπολογιστή και με κλειστά μάτια, χωρίς να φοβάμαι για λάθη.
• Πρόσεξε μη σε χτυπήσω άθελά μου.
• Αν και δε χρειαζόταν, κράτησα ένα αντίγραφο.
• Τελικά δε μου απάντησες πού θα είσαι το απόγευμα.
3. Να χαρακτηρίσετε τη σύνδεση των παρακάτω προτάσεων (ασύνδετη,

παρατακτική, υποτακτική ).
• Προτίμησε να φύγει παρά να τα βάλει μαζί του. .................................

• Είναι έξυπνο, όμορφο, χαμογελαστό κορίτσι. ............................................
• Τον πήγαμε στο γιατρό ώστε να είμαστε σίγουροι. ..............................
• Ακυρώσαμε την εκδρομή αφού αύριο θα βρέξει. ..................................
• Έγραφε και έσβηνε συνέχεια. .....................................................................
• Θα φύγουμε για το χωριό όταν φτιάξει ο καιρός. ...............................
• Ο ήλιος έλαμψε, φώτισε την πλάση όλη. ................................................
4. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσεις και να χαρακτηρίσεις τις γενικές που

προσδιορίζουν ουσιαστικά:
Ο παππούς, ο καλύτερος άνθρωπος του κόσμου, πέρασε ώρες αγωνίας μέσα στην αποθήκη του
σιταριού, όπου είχε κλειστεί με μερικούς άλλους κατοίκους του χωριού. Κλάψες παιδιών
ακούγονταν, ενώ οι πληροφορίες για την απόβαση των στρατευμάτων πλήθαιναν. Τότε έμαθε
και για τη μάχη του αεροδρομίου και για το χαμό του γιου του. Εκεί μέσα ένιωθε βαθιά τη λύπη
του χωρισμού από τους δικούς του, κι από αυτό το τσάκισε. Δράκου δύναμη είχε, έγινε σωστό
ράκος τις μέρες της εισβολής. Μαρ. Κορομηλά, «Πόντος – Ανατολία»
---------------------------

ENOTHTA 12
¢›Óˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜
ÁÈ· ÌÈ· ÂÓ¤ÚÁÂÈ·
‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ∆Ô Â›ÚÚËÌ·
∏ ∞ÁÁÂÏ›Ó· ¤Ê˘ÁÂ ÁÈ· ÙË √ Î. µÚ·Û›‰·˜ Í¤¯·ÛÂ Ù· √ Ê›ÏÔÈ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË ¤Ú·Û·Ó

£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. Á˘·ÏÈ¿ ÙÔ˘. ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ.
∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¤˜! ∂ÁÒ ı¤Ïˆ Ó· Í¤Úˆ ÎÈ

¿ÏÏÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜. £¤Ïˆ Ó· Í¤Úˆ fiÙÂ ¤Ê˘ÁÂ Ë ∞ÁÁÂÏ›Ó·, Ô‡
Í¤¯·ÛÂ Ù· Á˘·ÏÈ¿ ÙÔ˘ Ô ıÂ›Ô˜ µÚ·Û›‰·˜ Î·È Ò˜ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó ÔÈ
Ê›ÏÔÈ ÌÔ˘ Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ fi¯ıË ÙÔ˘ ÔÙ·ÌÔ‡. ¶Ò˜
ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ Î¿Óˆ ·˘Ùfi;
ªÂ ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜:
1. ªÂ ‰Â˘ÙÂÚÂ‡Ô˘ÛÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ (ÂÓfiÙËÙ· 16.4)
2. MÂ ÚÔıÂÙÈÎ¤˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ – ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ (ÂÓfiÙËÙ· 16.2 °)
3. ªÂ Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· (¿ÎÏÈÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜). °È· ‰Â˜:
∏ ∞ÁÁÂÏ›Ó· ¤Ê˘ÁÂ ÁÈ· ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ¯ÙÂ˜.
√ Î. µÚ·Û›‰·˜ Í¤¯·ÛÂ Ù· Á˘·ÏÈ¿ ÙÔ˘ Î¿Ô˘.
√È Ê›ÏÔÈ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË ¤Ú·Û·Ó ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ Â‡ÎÔÏ·.
∂¶πƒƒ∏ª∞∆∞ → ∂›Ó·È ¿ÎÏÈÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ù· Ú‹Ì·Ù· Î·È Ù·

ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ‰›ÓÔÓÙ¿˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ, ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ÙÔÓ ÙÚfiÔ, ÙËÓ
ÔÛfiÙËÙ·. ∆· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·, Â›ÛË˜, Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ (¯ˆÚ›˜ Ó· Â›Ó·È Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ).
162
™¯ËÌ·Ù›˙
ˆ Ï¤Í
ÂÈ˜
12.1 ∂›‰Ë ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ
ªÂ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„Ô˘ÌÂ ÔÏÏ¤˜ ‰È·ÊÔ-

ÚÂÙÈÎ¤˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ Ú¿ÍË˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÔ Ú‹Ì·. ŒÙÛÈ,
¤¯Ô˘ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ.
Ô‡, Â‰Ò, ÂÎÂ›, ¤Ú·, Ì·ÎÚÈ¿, ÎÔÓÙ¿, ÛÈÌ¿, ‰›Ï·,

Ì¤Û·, ¿Óˆ, Î¿Ùˆ, ·¤Ó·ÓÙÈ, ·ÓÙÔ‡, Î¿Ô˘, Ô˘ıÂÓ¿,
∆ÔÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·:
„ËÏ¿, ¯·ÌËÏ¿, ‰ÂÍÈ¿, ·ÚÈÛÙÂÚ¿, Ï¿È, Á‡Úˆ, ¤Íˆ,
¶Ô‡ ; ÌÂÙ·Í‡, ·Ó·ÌÂÙ·Í‡, ÌÚÔÛÙ¿, ÌÚÔ˜, ›Ûˆ, ‚fiÚÂÈ·,
ÓfiÙÈ·, ·Ó·ÙÔÏÈÎ¿, ‰˘ÙÈÎ¿, ¯¿Ìˆ Î.¿.
fiÙÂ, ÙÒÚ·, ÙfiÙÂ, ÚÈÓ, ÌÂÙ¿, Û‹ÌÂÚ·, ·‡ÚÈÔ, ¯ÙÂ˜,

ÌÂı·‡ÚÈÔ, ¤Ú[˘]ÛÈ, Ê¤ÙÔ˜, ·fi„Â, ·ÚÁ¿, ÓˆÚ›˜,
ÃÚÔÓÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·:
ÔÔÙÂ‰‹ÔÙÂ, fiÔÙÂ, ¿ÏÏÔÙÂ, Î¿ÔÙÂ, ‡ÛÙÂÚ·, ¤ÂÈÙ·,
¶fiÙ Â ; ÂÈÙ¤ÏÔ˘˜, ÎÈfiÏ·˜, ·Ì¤Ûˆ˜, Û¿ÓÈ·, Û˘¯Ó¿, Ù·ÎÙÈÎ¿,
fiÙÂ fiÙÂ Î.¿.
∆ÚÔÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·:
Ò˜, fiˆ˜, ¤ÙÛÈ, ·ÏÏÈÒ˜, Î¿ˆ˜, Î·ıfiÏÔ˘,
¶Ò ˜ ; ÔˆÛ‰‹ÔÙÂ, ÌfiÓÔ, Ì·˙› Î.¿.
fiÛÔ, fiÛÔ, ÙfiÛÔ, ÔÛÔ‰‹ÔÙÂ, Î¿ÌÔÛÔ, Î¿ˆ˜,

¶ÔÛÔÙÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·:
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÔÏ‡, ÂÏ¿¯ÈÛÙ·, Ï›ÁÔ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ,
¶fiÛÔ ; ÂÍ›ÛÔ˘, Û¯Â‰fiÓ, ÏÈÁfiÙÂÚÔ, ¿Óˆ Î¿Ùˆ, Î·ıfiÏÔ˘ Î.¿.
∞ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜, Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÌÔÚÂ› Ó· Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Â›ıÂÙ·:

√ Î. µÚ·Û›‰·˜ Â›Ó·È ¿Ú· ÔÏ‡ ¤Í˘ÓÔ˜.
™¯Â‰fiÓ fiÏÔÈ ‹Úı·Ó ÛÙÔ ¿ÚÙÈ ÙÔ˘ √Ú¤ÛÙË.
ÕÏÏÂ˜ ÊÔÚ¤˜, Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó fi¯È ÙÔ Ú‹Ì· ·ÏÏ¿
ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË:
∂˘Ù˘¯Ò˜, ÚÔÏ¿‚·ÌÂ ÙÔ ÏÔ›Ô.
∂ÈÏÈÎÚÈÓ¿, ‰ÂÓ Í¤Úˆ Ò˜ Ó· Û·˜ Â˘¯·ÚÈÛÙ‹Ûˆ.
∆· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÌÈ· ÚfiÙ·ÛË Ï¤ÁÔÓÙ·È ÚÔÙ·ÛÈ·Î¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·.

∆¤ÙÔÈ· Â›Ó·È Ù·: ·ÏÒ˜, ‚¤‚·È·, ›Ûˆ˜, Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿, Û›ÁÔ˘Ú·, ÙÂÏÈÎ¿, Ê˘ÛÈÎ¿ Î.¿.
163
ˆ Ï ¤ Í ÂÈ˜
Ì · Ù›˙
™¯Ë
12.2 ∂ÈÚÚ‹Ì·Ù· ÛÂ -· Î·È -ˆ˜
ÃÙÂ˜ Â›¯Â ÁÂÓ¤ıÏÈ· Ô ·‰ÂÏÊfi˜

ÌÔ˘. ¶ÂÚ¿Û·ÌÂ ÔÏ‡ ˆÚ·›· ÛÙÔ
¿ÚÙÈ ÙÔ˘. ªfiÓÔ ÙÔ ¯ÂÏˆÓ¿ÎÈ Ì·˜
‹Ù·Ó ·Ó‹Û˘¯Ô Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÙ·Ó
·Ú¿ÍÂÓ·.
¶ÔÏÏ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÛÂ -· Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÏËı˘ÓÙÈÎfi ÙÔ˘ Ô˘‰ÂÙ¤ÚÔ˘ ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ.
Ù· ˆÚ·›· ·È‰È¿ →
¶ÂÚ¿Û·ÌÂ ˆÚ·›·.
Ù· ·Ú¿ÍÂÓ· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· →
™˘ÌÂÚÈÊÂÚfiÙ·Ó ·Ú¿ÍÂÓ·.
ªËÓ
∂˘Ù˘¯Ò˜, ÌÂÙ¿ ·fi
ÙÔ ·‰ÈÎÂ›˜. ™˘Ó‹ıˆ˜,
Ï›ÁÔ Û˘Ó‹ıÈÛÂ. Ù· ¯ÂÏˆÓ¿ÎÈ· ÙÚÔÌ¿˙Ô˘Ó
ÌÂ ÙÔÓ ÔÏ‡ ÎfiÛÌÔ.
ªÂÚÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Î·È ÌÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÏËÍË -ˆ˜:

∆· ¯ÂÏˆÓ¿ÎÈ· Û˘Ó‹ıˆ˜ ÙÚÔÌ¿˙Ô˘Ó.
∂˘Ù˘¯Ò˜, Û˘Ó‹ıÈÛÂ.
∞ÚÎÂÙ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó Ù‡Ô˘˜ Î·È ÛÂ -ˆ˜ Î·È ÛÂ -· ¯ˆÚ›˜

‰È·ÊÔÚ¿ ÛÙË ÛËÌ·Û›·.
¶·Ú·ÔÓÈ¤Ù·È ·‰›Îˆ˜ / ¿‰ÈÎ·.

™·Ó›ˆ˜ / Û¿ÓÈ· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È.
√È Ù‡ÔÈ ÛÂ -ˆ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ Â›ÛËÌÔ ‡ÊÔ˜.
¶ÚÔÛÔ¯‹ fiÌˆ˜! ∞ÚÎÂÙ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó Ù‡Ô˘˜ Î·È ÛÂ

-ˆ˜ Î·È ÛÂ -· ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›·!
164
∂¡√ Â˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÌÈ· ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ‹
∆ ∏∆∞ 12 Óˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ Î·Ù¿
ÛÙ·Û
: ¢›
Ë
.¯. ∏ ˘ÚÔÛ‚ÂÛÙÈÎ‹ ¤ÊÙ·ÛÂ ·Ì¤Ûˆ˜ (=ÔÏ‡ ÁÚ‹ÁÔÚ·) ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙË˜ ˘ÚÎ·ÁÈ¿˜.
∂Ó fi„ÂÈ ÙˆÓ ÂÎÏÔÁÒÓ, Ô ˘Ô„‹ÊÈÔ˜ ‰‹Ì·Ú¯Ô˜ Î·Ù¤‚ËÎÂ ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ Ï·¯·Ó·ÁÔÚ¿
ÁÈ· Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÂÈ ¿ÌÂÛ· (=¯ˆÚ›˜ ÌÂÛÔÏ¿‚ËÛË ¿ÏÏˆÓ) ÌÂ ÙÔ˘˜ ÂÌfiÚÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜
Î·Ù·Ó·ÏˆÙ¤˜.
¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ 30 ºÙÈ¿¯Óˆ ÛÙÔ ÙÂÙÚ¿‰Èfi ÌÔ˘ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙË ‰È·ÊÔÚÂ-

ÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ:
·ÏÒ˜ – ·Ï¿, ÂÎÙ¿ÎÙˆ˜ – ¤ÎÙ·ÎÙ·, Â˘¯·Ú›ÛÙˆ˜ – Â˘¯¿ÚÈÛÙ·, ÙÂÏÂ›ˆ˜ – Ù¤ÏÂÈ·
12.3 ¶·Ú·ıÂÙÈÎ¿ ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ
ªÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜, fiÌˆ˜, ı¤Ïˆ Ó· ÂÎÊÚ¿Ûˆ Û‡ÁÎÚÈÛË Î·È ÛÙ· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·:
– √Ú¤ÛÙË, Ê¤ÚÂ ÌÔ˘ ÛÂ ·Ú·Î·ÏÒ ÙÔ ‚·˙¿ÎÈ ÌÂ ÙÔ ÁÏ˘Îfi.

– ¶Ô‡ Â›Ó·È;
– Ã·ÌËÏ¿, ÛÙÔ Ú¿ÊÈ ÙË˜ ÎÔ˘˙›Ó·˜.
– ¢ÂÓ ÙÔ ‚Ú›ÛÎˆ. ∂›Ó·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ÌÔÏ ÌÂ Ù· ÊÚÔ‡Ù·;
– Ÿ¯È, ¯·ÌËÏfiÙÂÚ·.
– ∂ÎÂ› Ô˘ ¤¯ÂÈ˜ ¤Ó· ‚·˙¿ÎÈ Ô˘ Ï¤ÂÈ «˙¿¯·ÚË»;
– Ÿ¯È, fi¯È, ·ÎfiÌ· ÈÔ ¯·ÌËÏ¿.
– ∞, ÙÔ ‚Ú‹Î·. ∂, Ì· ‹Ù·Ó ¿Ú· ÔÏ‡ ¯·ÌËÏ¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÙÔ ‚Ú‹Î·
Â‡ÎÔÏ·.
∆· ·Ú·ıÂÙÈÎ¿ ÙˆÓ ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂ ÂÎÂ›Ó· ÙˆÓ ÂÈı¤ÙˆÓ.
√ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎfi˜ ‚·ıÌfi˜ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È:
ñ Â›ÙÂ ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎ¿, ÌÂ ÙÈ˜ Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ˜ -fiÙÂÚ· Î·È -‡ÙÂÚ·:

ˆÚ·›· – ˆÚ·ÈfiÙÂÚ·
‚·ıÈ¿ – ‚·ı‡ÙÂÚ·
ñ Â›ÙÂ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎ¿, ÌÂ ÙË Ï¤ÍË ÈÔ:

ˆÚ·›· – ÈÔ ˆÚ·›·
‚·ıÈ¿ – ÈÔ ‚·ıÈ¿
165
¤ Í ÂÈ˜
· Ù›˙ ˆ Ï
™¯ËÌ
√ ˘ÂÚıÂÙÈÎfi˜ Û¯ËÌ·Ù›˙ÂÙ·È:
ñ Â›ÙÂ ÌÔÓÔÏÂÎÙÈÎ¿, ÌÂ ÙÈ˜ Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ˜ -fiÙ·Ù·, -‡Ù·Ù·:

ˆÚ·›· – ˆÚ·ÈfiÙ·Ù·
‚·ıÈ¿ – ‚·ı‡Ù·Ù·
ñ Â›ÙÂ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎ¿, ÌÂ Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÔÏ‡, ¿Ú· ÔÏ‡ :

ˆÚ·›· – ÔÏ‡ ˆÚ·›·
‚·ıÈ¿ – ¿Ú· ÔÏ‡ ‚·ıÈ¿
∆· ·Ú·ıÂÙÈÎ¿ ÙˆÓ ÂÈÚÚËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯Ô-

ÓÙ·È ·fi Â›ıÂÙ· Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎ¿,
‰ËÏ.Î¿Ùˆ – ÈÔ Î¿Ùˆ, ÌÚÔÛÙ¿ – ÈÔ ÌÚÔÛÙ¿.
∆È ı· ı˘Ì¿Ì·È ÁÈ·... Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù·

1. ∆· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È ÙÔÈÎ¿, ¯ÚÔÓÈÎ¿, ÙÚÔÈÎ¿,
ÔÛÔÙÈÎ¿.
2. ªÂÚÈÎ¿ ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ·fi Â›ıÂÙ· ÌÂ ÙËÓ Î·-
Ù¿ÏËÍË -· ‹ -ˆ˜.
3. ∫¿ÔÈ· ÂÈÚÚ‹Ì·Ù· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ·Ú·ıÂÙÈÎ¿.
166
ENOTHTA 13
¢ËÏÒÓˆ Û¯¤ÛÂÈ˜
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ÊÚ¿ÛÂÈ˜
∏ ÚfiıÂÛË
13.1 AÏ¤˜ Î·È Û‡ÓıÂÙÂ˜ ÚÔı¤ÛÂÈ˜
¶ÚÔ‚ÔÏ‹
ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎ‹˜
Ù·ÈÓ›·˜: ÚÈÓ mm
·fi ÙÔ Ì¿ıËÌ·
ÙË˜ Á˘ÌÓ·ÛÙÈÎ‹˜
ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û·
ÚÔ‚ÔÏÒÓ
∞Ó·‚ÔÏ‹
¶ÚÔ‚ÔÏ‹˜
ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎ‹˜
Ù·ÈÓ›·˜: ÚÈÓ ÌÂÙ¿
·fi ÙÔ Ì¿ıËÌ·
ÙË˜ Á˘ÌÓ·ÛÙÈÎ‹˜
ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û·
ÚÔ‚ÔÏÒÓ
¶ÚÔÛ¤¯ˆ ÙË ‰È·ÊÔÚ¿:
ÚÈÓ
ÌÂÙ¿ }·fi ÙÔ Ì¿ıËÌ·
¶ƒ√£∂™∂π™ → ∂›Ó·È ÌÈÎÚ¤˜ ¿ÎÏÈÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÌÈ· ÔÓÔÌ·ÙÈÎ‹

(‹ ÚÔıÂÙÈÎ‹) ÊÚ¿ÛË (‚Ï. ÂÓfiÙËÙ· 16.2) Î·È Ì·˙› ÌÂ ·˘Ù‹ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ‰È¿ÊÔÚÂ˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜
(ÙfiÔ, ¯ÚfiÓÔ, ÙÚfiÔ, ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË Î.¿.). ªÂÚÈÎ¤˜ ÚÔı¤ÛÂÈ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙËÓ
·Ú·ÁˆÁ‹/Û‡ÓıÂÛË Ï¤ÍÂˆÓ (‚Ï. ÂÓfiÙËÙ· 17.2).
167
¤ Í ÂÈ˜
· Ù›˙ ˆ Ï
™¯ËÌ
√È ÚÔı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Ì·˜ Â›Ó·È ÔÈ:

·ÓÙ›, ·fi, ÁÈ·, ‰›¯ˆ˜, ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ, ÂÍ·ÈÙ›·˜, ¤ˆ˜, ›Û·ÌÂ, Î·Ù¿, ÏfiÁˆ,
ÌÂ, ÌÂÙ¿, ÌÂÙ·Í‡, Ì¤¯ÚÈ, ·Ú¿, ÚÈÓ, ÚÔ˜, Û·Ó, ÛÂ, ¯ˆÚ›˜, ˆ˜
¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ 31 ºÙÈ¿¯Óˆ ÛÙÔ ÙÂÙÚ¿‰Èfi ÌÔ˘ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ·Ú·¿Óˆ ÚÔı¤ÛÂÈ˜.
Ì¤Û· ·fi ÙÔ Û›ÙÈ
·ÓÙ› ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜ ÙÔ˘
ŸÙ·Ó Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘ÌÂ ¤Ó· Â›ÚÚËÌ· ‹ ÌÈ· ÚfiıÂÛË ÌÂ ÌÈ· ¿ÏÏË ÚfiıÂÛË, ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘ÌÂ ÌÈ·
Û‡ÓıÂÙË ÚfiıÂÛË. ¢ËÏ·‰‹:
Ì¤Û· + ·fi + ÙÔ Û›ÙÈ
Â›ÚÚËÌ· ÚfiıÂÛË
Û‡ÓıÂÙË ÚfiıÂÛË
·ÓÙ› + ÁÈ· + ÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜ ÙÔ˘

ÚfiıÂÛË ÚfiıÂÛË
Û‡ÓıÂÙË ÚfiıÂÛË
13.2 §fiÁÈÂ˜ ÚÔı¤ÛÂÈ˜
¶ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ Ì·˜ ÚÔı¤ÛÂÈ˜ Î·È ÚÔıÂÙÈÎ¤˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ÚÔ-
¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ·ÏÈfiÙÂÚÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Ì·˜. ∞˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÈ ÚÔı¤ÛÂÈ˜:
‰È·, ÂÎ, Â›, ÂÓ, ÂÚ›, ÚÔ, ˘¤Ú, ˘fi, ·Ó¿
∞˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÂ Û‡ÓıÂÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ‹ ÛÂ ÛÙÂÚÂfiÙ˘Â˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ˜:
ÚÔ ÃÚÈÛÙÔ‡, ÚÔ-‚¿‰ÈÛÌ·, ÂÎ ÁÂÓÂÙ‹˜, ÂÎ-Ï¤Áˆ
¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ 32 µÚ›ÛÎˆ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÔÈ ·Ú·Î¿Ùˆ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ˜:
1. ∂Î ÂÚÈÙÚÔ‹˜.....................................................................................................................
2. ÕÓÂ˘ ·Ô‰Ô¯ÒÓ...................................................................................................................
3. ∂› ›ÛÔÈ˜ fiÚÔÈ˜ ....................................................................................................................
4. Àfi ÂÍ¤Ù·ÛË .......................................................................................................................
5. ¢È· ÙË˜ ‚›·˜ ........................................................................................................................
168
ENOTHTA 14
¶Ò˜ ÂÓÒÓˆ Ï¤ÍÂÈ˜, ÊÚ¿ÛÂÈ˜
Î·È ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜;
™‡Ó‰ÂÛÌÔÈ Î·È ÌfiÚÈ·
14.1 ™‡Ó‰ÂÛÌÔÈ
¢ÂÓ ¤ÓÈˆı· Î·Ï¿, ·ÏÏ¿ Â›·Ó ˆ˜ „‹ÓÔÌ·È ÛÙÔÓ ˘ÚÂÙfi Î·È
fiÏÔÈ ˆ˜ Â›Ó·È ·ÚÁ¿ Î·È Ú¤ÂÈ ÌÔ˘ ¤‚·Ï·Ó ÂÙÛ¤ÙÂ˜ ÌÂ ÎÚ‡Ô
Ó· ÌÂ ·Ê‹ÛÔ˘Ó Ó· ÎÔÈÌËıÒ Î·È ÓÂÚfi ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È Â›·Ó Ó·
ˆ˜ ·‡ÚÈÔ ı· Â›Ì·È ÂÚ‰›ÎÈ. ÎÔÈÌËıÔ‡Ó Ì·˙› ÌÔ˘, ÁÈ·Ù› ÊÔ‚fi-
∞ÓÙ› Ó· ÎÔÈÌËıÒ, ¿Ú¯ÈÛ· ÎÈ ÓÙÔ˘Û·Ó Ó· ÎÔÈÌËıÔ‡Ó ÌfiÓÔÈ
ÂÁÒ Ó· ÂÙ¿ˆ ·fi ÙÔ ¤Ó· ÙÔ˘˜, Î·È ÙÔ Úˆ› Ô˘ Í‡ÓËÛ·,
‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ ÎÈ ¤‚ÏÂ· ÛÙÔ ÎÚÂ‚¿ÙÈ ÌÔ˘ ÎÔÈÌfiÙ·Ó Ë
·fi „ËÏ¿ Ù· ¤ÈÏ· Î·È Ù· Ì·Ì¿ Î·ıÈÛÙ‹, Ô Ì·Ì¿˜ ÌÂ
ÓÙÔ˘Ï¿È· Î·È Ù· ÊÒÙ·. ¢ÂÓ ·Ô‡ÙÛÈ· Î·È Î·¤ÏÔ, Ë ıÂ›·
‹Ú·, fiÌˆ˜, Î·Ï¿ ÙË ÛÙÚÔÊ‹ °·˙›· ÌÂ ÙÔ Î¤ÓÙËÌ· ·ÁÎ·ÏÈ¿ ÎÈ
ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·, ¯Ù‡ËÛ· ÛÙÔ Ë ¢ˆÚÔı¤· ÌÂ ÙÔ ÍÂÛÎÔÓfi·ÓÔ.
ÌÂÁ¿ÏÔ ÓÙÔ˘Ï¿È ÎÈ ¤ÂÛ· ·fi
„ËÏ¿ ÎÈ ¤‚·Ï· ÙÈ˜ ÊˆÓ¤˜. ªÔ˘ ∫˘Ú. ¡ÙÂÏfiÔ˘ÏÔ˜,
¤‚·Ï·Ó ıÂÚÌfiÌÂÙÚÔ Î·È Â›·Ó √ ÕÎË˜ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ (‰È·ÛÎÂ˘‹)
™À¡¢∂™ª√π
→ ∂›Ó·È ¿ÎÏÈÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ÌÔÚÒ Ó· Û˘Ó‰¤Ûˆ:
·) Ï¤ÍÂÈ˜ (·Ô‡ÙÛÈ· Î·È Î·¤ÏÔ)
‚) ÊÚ¿ÛÂÈ˜ (Ù· ¤ÈÏ· Î·È Ù· ÓÙÔ˘Ï¿È· Î·È Ù· ÊÒÙ·)
Á) ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ (∂›·Ó Ó· ÎÔÈÌËıÔ‡Ó Ì·˙› ÌÔ˘, ÁÈ·Ù› ÊÔ‚fiÓÙÔ˘Û·Ó Ó· ÎÔÈÌËıÔ‡Ó
ÌfiÓÔÈ ÙÔ˘˜.)
√ √Ú¤ÛÙË˜ ÛÙÂÎfiÙ·Ó ÔÏÏ‹ ÒÚ· Î·È ¯¿˙Â˘Â ÙÈ˜ ‚ÈÙÚ›ÓÂ˜.

¶‹ÁÂ Î·È ÛÙÔ ÙÂÚ¿ÛÙÈÔ ÂÌÔÚÈÎfi Î¤ÓÙÚÔ, ·ÏÏ¿ Ô˘ıÂÓ¿ ‰Â ‚Ú‹ÎÂ ·˘Ùfi Ô˘ ¤„·¯ÓÂ.
ÕÚ¯ÈÛÂ ÙfiÙÂ Ó· ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ·Ó ı· ¤ÚÂÂ Ó· Ê‡ÁÂÈ ‹ Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÂÈ ÙÔ „¿ÍÈÌÔ.
ªÂÚÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó

fiÌÔÈÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜, ‰ËÏ·‰‹ Î‡ÚÈÂ˜
ÌÂ Î‡ÚÈÂ˜ ‹ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÂ˜ ÌÂ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÂ˜
·Ú·Ù·ÎÙÈÎ‹ Û‡Ó‰ÂÛË).
(
169
ˆ Ï ¤ Í ÂÈ˜
Ì · Ù›˙
™¯Ë
√ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜ Â›Â fiÙÈ ı· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ

Û¯ÔÏÈÎÔ› ·ÁÒÓÂ˜ ÛÙ›‚Ô˘.
ÕÏÏÔÈ Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ ŸÏÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ‹ıÂÏ·Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó
Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÈ˜ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÂ˜ Ì¤ÚÔ˜, ÁÈ·Ù› ·Á·Ô‡Û·Ó ÙÔÓ ·ıÏËÙÈÛÌfi.
ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÈ˜ Î‡ÚÈÂ˜ √ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜, fiÌˆ˜, ÊÔ‚fiÙ·Ó Ì‹ˆ˜
˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹
ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ (˘ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÁÔÓÂ›˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó
Û‡Ó‰ÂÛË).
Úfi‚ÏËÌ·.
∞Ó ‰ÂÓ ¤‰ÈÓ·Ó ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ fiÏÔÈ ÔÈ
ÁÔÓÂ›˜, ÔÈ ·ÁÒÓÂ˜ ı· ·Ó·‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó.
ŸÙ·Ó fiÏÔÈ Û˘ÌÊÒÓËÛ·Ó, ÔÈ ·ÁÒÓÂ˜
°È· ÙÈ˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó.
Î·È ÙÈ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ∆· ·È‰È¿ ·ÁˆÓ›ÛÙËÎ·Ó ÌÂ ÙfiÛÔ ˙‹ÏÔ,
‚Ï. ÂÓfiÙËÙ· 16 ÒÛÙÂ ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ˘„ËÏ¤˜
ÂÈ‰fiÛÂÈ˜.
∞. ¶·Ú·Ù·ÎÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ
√È ·Ú·Ù·ÎÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó

Ï¤ÍÂÈ˜, ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ‹ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜. °ÂÓÈÎ¿, ÂÓÒÓÔ˘Ó Î‡ÚÈÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·-
Í‡ ÙÔ˘˜ ‹ ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ (·Ú·Ù·ÎÙÈÎ‹ Û‡Ó‰Â-
ÛË). √È ·Ú·Ù·ÎÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜:
ñ Î·È (ÎÈ)
ñ ‹
ñ Â›ÙÂ
ñ Ô‡ÙÂ
ñ ·ÏÏ¿, Ì·
ñ fiÌˆ˜
√ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÔÏ‡ Û˘¯Ó¿ ÌÂ ÙË ÛËÌ·Û›·

«Â›ÛË˜» (ÚÈÓ ·fi ÔÓÔÌ·ÙÈÎ‹ ÊÚ¿ÛË, Â›ıÂÙÔ, Â›ÚÚËÌ· ‹
ÚÔıÂÙÈÎ‹ ÊÚ¿ÛË):
¶.¯. ◊Úı·Ó Î·È Ù· ·È‰È¿.
(ÔÓÔÌ·ÙÈÎ‹ ÊÚ¿ÛË)
170
ÓÒÓˆ Ï¤ÍÂÈ˜, ÊÚ¿ÛÂÈ˜ Î·È Ú
Â ÔÙ¿
∂¡√∆∏∆∞ 14 : ¶Ò˜ ÛÂÈ˜
;
µ. ™‡Ó‰ÂÛÌÔÈ Ô˘ ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓÂ˜ / ‰Â˘ÙÂÚÂ‡Ô˘ÛÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜
√È Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ ·˘ÙÔ› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÌÈ· ÂÍ·ÚÙËÌ¤ÓË ÚfiÙ·ÛË ÌÂ ÌÈ· Î‡ÚÈ·
(˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹ Û‡Ó‰ÂÛË). √È ÈÔ Û˘ÓËıÈÛÌ¤ÓÔÈ Â›Ó·È ÔÈ ÂÍ‹˜:
ñ ÂÈ‰ÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: fiÙÈ, ˆ˜, Ô˘

ñ ÂÚˆÙËÌ·ÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: ·Ó, Ì‹ˆ˜
ñ ÂÓ‰ÔÈ·ÛÙÈÎÔ›/‰ÈÛÙ·ÎÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: Ì‹ˆ˜, ÌË(Ó)
ñ ˘ÔıÂÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: ·Ó, Â¿Ó, ¿Ì·, ÂÊfiÛÔÓ, Â›ÙÂ… Â›ÙÂ, ÂÎÙfi˜ (ÎÈ) ·Ó
ñ ¯ÚÔÓÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: fiÙ·Ó, fiÔÙÂ, ÌfiÏÈ˜, ÚÈÓ, ·ÊÔ‡, ÌÂÙ¿ Ô˘, ÒÛÔ˘, Ì¤¯ÚÈ Ô˘/Ó·,
ÂÓÒ, Î·ıÒ˜, fiÛÔ
ñ ·ÈÙÈÔÏÔÁÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: ÁÈ·Ù›, ‰ÈfiÙÈ, ÂÂÈ‰‹, ·ÊÔ‡, ÌÈ· Î·È/Ô˘
ñ ÂÓ·ÓÙÈˆÌ·ÙÈÎÔ› – ·Ú·¯ˆÚËÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: ·Ó Î·È, ÂÓÒ, ÌÔÏÔÓfiÙÈ, ÎÈ ·˜, Î·È Ó·, Î·È ·Ó
ñ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎÔ› Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ: Ô˘, ÒÛÙÂ
14.2 ªfiÚÈ·
∏ ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ Î·È ÌÂÚÈÎ¤˜
ÌÈÎÚ¤˜ ¿ÎÏÈÙÂ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È
ÌfiÚÈ·.
∆· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÌfiÚÈ· Â›Ó·È:
ñ ÙÔ ÌfiÚÈÔ ÙÔ˘ Ì¤ÏÏÔÓÙ· ı· (.¯. ı·
ÁÚ¿Êˆ, ı· ÁÚ¿„ˆ)
ñ Ù· ÌfiÚÈ· ÙË˜ ˘ÔÙ·ÎÙÈÎ‹˜ Ó· Î·È ·˜
(.¯. Ó· ¤ÚıÔ˘Ó, ·˜ ¤ÚıÔ˘Ó)
ñ Ù· ·ÚÓËÙÈÎ¿ ÌfiÚÈ· ‰Â(Ó) Î·È ÌË(Ó)
(.¯. ‰ÂÓ ‹Úı·Ó, Ó· ÌËÓ ¤ÚıÔ˘Ó)
ñ Ù· ÌfiÚÈ· Ó·È Î·È fi¯È (.¯. ¡·È, ı·
·›Íˆ Ì¿Ï·. Ÿ¯È, ‰Â ı· ·›Íˆ
Ì¿Ï·.)
ñ ÙÔ ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÌfiÚÈÔ Ó· (.¯. ¡· ¤Ó·
Ô‰‹Ï·ÙÔ!)
ñ ÙÔ ·Ú·ÎÂÏÂ˘ÛÙÈÎfi/ÚÔÙÚÂÙÈÎfi
ÌfiÚÈÔ ÁÈ· (.¯. °È· Î¿ÙÛÂ Ó· ÛÔ˘ ˆ!)
171

παρατακτική, υποτακτική), να βρείτε και να υπογραμμίσετε τους συνδέσμους
όπου υπάρχουν και να βρείτε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων
(συμπλεκτικές, διαχωριστικές, εναντιωματικές, αποτελεσματικές, τελικές,
υποθετικές, χρονικές, αιτιολογικές).
Κοίταζε το βουνό και έβλεπε τα σύννεφα πάνω από αυτό.
Φοβήθηκε μήπως δεν έρθει τελικά.
Ο ήλιος έλαμψε, φώτισε την πλάση όλη
Τον παρακάλεσα να με φιλοξενήσει μόνο για το βράδυ.
Προτίμησε να φύγει παρά να αναμετρηθεί μαζί του.
Θα φύγουμε για το χωριό όταν φτιάξει ο καιρός.
Η μητέρα μου το ξεκαθάρισε: θα διαβάσω ή θα πάω για δουλειά.
Του είπαμε να φύγει και να μην ξανά ‘ρθει.
Με βρήκε εκείνος πριν τον βρω εγώ.
Εμείς περάσαμε τα μύρια όσα ενώ αυτός έκανε ηλιοθεραπεία.
Τον πήγαμε στο γιατρό ώστε να είμαστε σίγουροι.
Ακυρώσαμε την εκδρομή αφού αύριο θα βρέξει.
Παπιγκιώτης Ανδρέας
Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΤΩΣΗΣ
2. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα ουσιαστικά σε γενική πτώση και

να βρείτε τι δηλώνει (ιδιοκτησία, τόπο, χρόνο, ιδιότητα, αιτία, περιεχόμενο,
μέτρηση, σκοπό).
Ο παππούς, για το Πάσχα, θα σφάξει ένα κατσικάκι δώδεκα κιλών.
Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου ένα χρόνο πριν, η ψωνάρα !!!
Εργαζόταν όλη μέρα σε μια αποθήκη ξυλείας αλλά δεν τον ένοιαζε
Η γιαγιά μου πάντα περηφανευόταν ότι ήταν κι αυτή στη μάχη της Πίνδου.
Τον τσάκισε τελικά η πίκρα του χωρισμού και έφυγε για τα ξένα.
Τον είχαμε για φαβορί στο δρόμο των εκατό μέτρων αλλά αυτός ¨πάτωσε¨.
Πουλιά της θάλασσας τους ακολουθούσαν σε όλο το ταξίδι τους.
Δεν προλάβαμε να σηκωθούμε από τον ύπνο του μεσημεριού και να σου ο Δημητράκης.
Το αυτοκίνητο του Κώστα έμοιαζε με σωρό από παλιοσίδερα μετά το ατύχημα.
Το γήπεδο της Κρανιάς είναι κάτω απ’ το σχολείο.
Το φόρεμα της Μαρίας ανέμιζε στο απογευματινό αεράκι.
Η ιστορία από το βάζο χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Τα δέντρα του βουνού είναι πάντα πιο μεγάλα και ανθεκτικά.
Τα ποτήρια του νερού ήταν πάνω στον πάγκο.
Εγώ παρήγγειλα μια μπριζόλα σχάρας και η Γιώτα μια μακαρονάδα.
ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΠΤΩΣΗ ΓΕΝΙΚΗ
Όταν χρησιμοποιούμε τη γενική ενός ουσιαστικού ως ετερόπτωτο προσδιορισμό ενός

άλλου ουσιαστικού τότε η γενική αποκτά διάφορες σημασίες.
1. Γενική κτητική, για να δείξουμε σε ποιον ανήκει κάτι

π.χ. Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε το σώμα και τα πόδια του αλόγου.
2. Γενική υποκειμενική, για να φανερώσουμε το υποκείμενο μιας ενέργειας.

π.χ. Η επιστροφή του Γιάννη συνοδεύτηκε από γλέντια και χαρές.
Για να βρούμε μια γενική υποκειμενική μετατρέπουμε το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική
(επιστροφή) σε ρήμα. Αν η γενική είναι υποκείμενο, τότε μιλάμε για γενική υποκειμενική. Δηλαδή:
Η επιστροφή του Γιάννη > Επέστρεψε ο Γιάννης > Ποιος επέστρεψε; Ο Γιάννης =
υποκείμενο
3. Γενική αντικειμενική, για να φανερώσουμε το αντικείμενο μιας ενέργειας.

π.χ. Το δυνατό χτύπημα της πόρτας από το Γιάννη ενόχλησε τους γείτονες
Για να βρούμε μια γενική αντικειμενική μετατρέπουμε το ουσιαστικό που προσδιορίζει η γενική
(χτύπημα) σε ρήμα. Αν η γενική είναι αντικείμενο, τότε μιλάμε για γενική αντικειμενική.
Δηλαδή:
Το δυνατό χτύπημα της πόρτας > Ο Γιάννης χτύπησε την πόρτα > Τι χτύπησε; την
πόρτα = αντικείμενο.
4. Γενική του τόπου, για να δηλώσουμε τον τόπο στον οποίο γίνεται μια ενέργεια.
π.χ. Στη μάχη του Μαραθώνα αρχηγός των Αθηναίων ήταν ο Μιλτιάδης.
5. Γενική του χρόνου, για να δηλώσουμε το χρόνο κατά τον οποίο γίνεται μια ενέργεια.
π.χ. Ασχολείται με δουλειές της νύχτας
6. Γενική του μέτρου, για τη μέτρηση α) του τόπου ή β) του χρόνου.

π.χ. α) Προχώρησε μια απόσταση διακοσίων μέτρων και σταμάτησε.
β) Προχώρησε μια απόσταση δύο ωρών και σταμάτησε.
7. Γενική της ιδιότητας, για να δώσουμε μια ιδιότητα στο ουσιαστικό.

π.χ. Μας κέρασε γλυκό του κουταλιού
8. Γενική του σκοπού ή της χρήσης, για να δηλώσουμε το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιείται κάτι.
π.χ. Αυτό το ποτήρι είναι του νερού
Κόντου Πολυξένη
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Γράφω το είδος της σχέσης που εκφράζουν οι παρακάτω ετερόπτωτοι

προσδιορισμοί:
1. Τα σπίρτα της Φρόσως. […………………………].

2. Παντελόνι της μόδας. […………………………].
3. Τσουβάλι τσιμέντου. […………………………].
4. Κορυφή του βουνού. […………………………].
5. Η πτώση του τείχους. […………………………].
6. Ο σωτήρας του έθνους. […………………………].
7. Η χαρά της νίκης. […………………………].
8. Παπούτσια χορού. […………………………].
9. Η συνθήκη της Λωζάνης. […………………………].
10. Τεχνοτροπία της Αναγέννησης. […………………………].
2. Υπογραμμίζω τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς σε πτώση γενική και

γράφω το είδος της σχέσης που εκφράζουν:
1. Τα μέλη της Σχολής ήταν χωρισμένα σε δύο μέρη [……………..………….].

2. Τα κείμενα επιδέχονταν δύο επίπεδα ερμηνείας [………………………………].
3. Έπρεπε να ανακαλέσει στη μνήμη του όλα τα γεγονότα της προηγούμενης
μέρας [……………………..……….].
4. Εισέπραττε κατά την αναχώρησή του μέρος των αγαθών που είχε
καταθέσει […………………………………].
5. Στα μαθηματικά αυτό λέγεται διερεύνηση του προβλήματος […………………………….].
6. Το πανεπιστήμιο του Βερολίνου του είχε στείλει μια επιστολή […….………………….].
7. Ακούει τη φωνή του φίλου του που λείπει στο εξωτερικό μόνο απ’ το
τηλέφωνο […………………………].
8. Βγαίνοντας από το σπίτι του Παύλου, είδαν στην είσοδο ένα τεράστιο
όγκο [……………………………].
9. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι της καταστροφής. […………………………].
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ
1. Γράφω το είδος της σχέσης που εκφράζουν οι παρακάτω ετερόπτωτοι

προσδιορισμοί:
1. Τα σπίρτα της Φρόσως. Γενική κτητική

2. Παντελόνι της μόδας. Γενική ιδιότητας
3. Τσουβάλι τσιμέντου. Γενική περιεχομένου
4. Κορυφή του βουνού. Γενική διαιρετική
5. Η πτώση του τείχους. Γενική υποκειμενική
6. Ο σωτήρας του έθνους. Γενική αντικειμενική
7. Η χαρά της νίκης. Γενική της αιτίας
8. Παπούτσια χορού. Γενική του σκοπού
9. Η συνθήκη της Λωζάνης. Γενική τόπου
10. Τεχνοτροπία της Αναγέννησης. Γενική χρόνου
2. Υπογραμμίζω τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς σε πτώση γενική και

γράφω το είδος της σχέσης που εκφράζουν:
1. Τα μέλη της Σχολής ήταν χωρισμένα σε δύο μέρη [διαιρετική].

2. Τα κείμενα επιδέχονταν δύο επίπεδα ερμηνείας [ιδιότητας].
3. Έπρεπε να ανακαλέσει στη μνήμη του όλα τα γεγονότα της προηγούμενης
μέρας [χρόνου].
4. Εισέπραττε κατά την αναχώρησή του μέρος των αγαθών που είχε
καταθέσει [διαιρετική].
5. Στα μαθηματικά αυτό λέγεται διερεύνηση του προβλήματος [αντικειμενική].
6. Το πανεπιστήμιο του Βερολίνου του είχε στείλει μια επιστολή [τόπου].
7. Ακούει τη φωνή του φίλου του που λείπει στο εξωτερικό μόνο απ’ το
τηλέφωνο [υποκειμενική].
8. Βγαίνοντας από το σπίτι του Παύλου, είδαν στην είσοδο ένα τεράστιο
όγκο [κτητική].
9. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι της καταστροφής. Γενική της αιτίας
4Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΩ ΤΑΞΗ ΣΤ΄
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: .....................................................................................................
Για να λύσω τις παρακάτω ασκήσεις πρέπει να διαβάσω καλά τη σελίδα 91 του Β΄τεύχους της
Γλώσσας
• Στις παρακάτω προτάσεις υπογραμμίζω την ανεξάρτητη πρόταση,κυκλώνω τους συνδέσμους και
γράφω το είδος της εξαρτημένης πρότασης:
Π.χ Αφού ήσουν αδιάβαστος, ήταν λογικό να αποτύχεις. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ
Όταν διαβάσεις, τηλέφώνησέ μου. ...............................
Θα προλάβεις το καράβι, αν κινηθείς πιο γρήγορα. ................................
Θα έρθω, αν και με έχεις στενοχωρήσει. ................................
Καθώς περνούσε, άκουσε ένα θόρυβο. ................................
Αγόρασε πολλά, για να μην τρέχει συνέχεια στα μαγαζιά. ................................
Όποτε έρθεις, φώναξε. ................................
Μου τηλεφώνησες, αφού με είδες στο δρόμο. ................................
Αφού δεν προσέχεις θα κτυπάς συνέχεια. ................................
Ο Γιώργος, μολονότι του είπα, με ξέχασε. ................................
Έφαγε λίγο, ώστε μπορεί να κάνει μπάνιο. ................................
• Με τα παρακάτω ρήματα δημιουργώ φράσεις και φτιάχνω ένα ασύνδετο σχήμα:
ντύνομαι, πλένομαι, τρώω, ξυπνάω
..................................................................................................................................................................................................................................
πηγαίνω,διαβάζω γράφω, ζωγραφίζω
..................................................................................................................................................................................................................................
• Γράφω 4 προτάσεις που συνδέονται παρατακτικά, αφού διαβάσω τους παρατακτικούς

συνδέσμους ( και, είτε, ούτε, μήτε, όμως, αλλά )
Π.χ Ούτε έφαγε ούτε ήπιε.
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
ΠΡΟΥΝΤΖΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
1 όνομα 2 εξωτερική εμφάνιση
ηλικία
3 συμπεριφορά
5 τι νιώθω γι’ αυτό 4 πώς περνάμε μαζί;
ΘΥΜΑΜΑΙ!!! Για να περιγράψουμε χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα.
stamatia demogianni
Δημοτικό Σχολείο Μενιδίου
Σχ. Έτος:2012-13
Γλώσσα ΣΤ΄ ¨φύλλο αξιολόγησης στις δευτερεύουσες προτάσεις¨
Υπεύθυνος τάξης : Γεωργακόπουλος Ανδρέας
ΟΝΟΜΑ:……………………………………………………………………………………………………………
 Κοιτώντας προσεκτικά τις εικόνες φτιάξε δικές σου δευτερεύουσες

προτάσεις.
ΧΡΟΝΙΚΕΣ (απαντούν στην ερώτηση ΠΟΤΕ;)

Αποτελεσματικές (φανερώνουν το αποτέλεσμα: ώστε - που)
Υποθετικές (περιέχουν τον όρο για να γίνει κάτι: αν-εάν-σαν-άμα)
Απλές - Επαυξημένες
Ο φίλος μου
Περιγράφω τον καλύτερό μου φίλο/η
Η φίλη μου
• όνομα
εξωτερικά • ηλικία
χαρακτηριστικά
• ύψος / σώμα
• πρόσωπο ( χρώμα
μαλλιών, ματιών)
• τα προτερήματά του
• τα ελλατώματά του
εσωτερικά
• η συμπερισφορά του
χαρακτηριστικά
• τα ενδιαφέροντά του
πώς
γνωριστήκαμε
τι σκέφτομαι
για το Η σχέση τι κάνουμε
μου μαζί μαζί
μέλλον της
φιλίας μας του/της
τι αισθάνομαι
για αυτόν/ην
Katerina Dervisi
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΟΤΗΤΑ – ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΤΑΞΗΣ

Επαναληπτικές ασκήσεις
ΌΝΟΜΑ:__________________
στην ενότητα 11
__ /__ /20__ – Συγγενικές σχέσεις
1. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις η φράσεις με

ισοδύναμες σε γενική πτώση, όπως στο παράδειγμα:
π.χ. Φέρε τα ποτήρια για το νερό. —> Φέρε τα ποτήρια του νερού.
α. Οι άνθρωποι που ζουν στο χωριό είναι συνήθως απλοί.
_____________________________________________________________
β. Μια αγωνιώδης κραυγή αντήχησε στην ερημιά.
_____________________________________________________________
γ. Οι αποθήκες στις οποίες φυλάσσεται ο καπνός βρίσκονται στην άκρη του χωριού.
_____________________________________________________________
δ. Κουβαλούσε πάντα μαζί της ένα λεξικό για την τσέπη.
_____________________________________________________________
ε. Η χαρά για τη νίκη ήταν μεγάλη.
_____________________________________________________________
στ. Το κατάστημα το οποίο ανήκει στον κυρ Αντώνη είναι πολύ μεγάλο.
_____________________________________________________________
ζ. Η ομολογία του ως ενόχου ήταν ο μόνος τρόπος για να σωθεί από μια βαρύτερη
ποινή.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
~1~ Αποστόλης Αγγελόπουλος

http://daskalosa.eu/index.html
η. Η μάχη που έγινε στις Πλαταιές ήταν η τελευταία των αμυντικών πολέμων των
Ελλήνων εναντίον των Περσών.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
θ. Η Ιλιάδα που γράφτηκε από τον Όμηρο διδάσκεται στο Γυμνάσιο.
_____________________________________________________________
ι. Είναι άνθρωπος που ασχολείται με τα γράμματα και έχει μια πολύ πλούσια
βιβλιοθήκη.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
ια. Αγόρασε μια γαλοπούλα, που είχε βάρος οχτώ κιλά.
_____________________________________________________________
ιβ. Είχε περπατησιά σαν του λαγού.
_____________________________________________________________
2. Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσεις τα έμμεσα αντικείμενα

που είναι σε πτώση γενική με εμπρόθετο αντικείμενο, όπως στο
παράδειγμα:
π.χ. Τους έδωσαν τα βραβεία. —> Έδωσαν σ' αυτούς τα βραβεία.
α. Κάνεις κακό του εαυτού σου.

__________________________________________________________
β. Μου έδωσε σύντομα την απάντηση που περίμενα.
__________________________________________________________
γ. Δεν του μοιάζει καθόλου ούτε στην όψη ούτε στον χαρακτήρα.
__________________________________________________________
δ. Του ζήτησα χρήματα.
__________________________________________________________

ε. Της χάρισαν ένα βιβλίο.
__________________________________________________________
στ. Τηλεφώνησε του πατέρα σου γρήγορα.

__________________________________________________________
3. Να συμπληρώσεις τα κενά με τους κατάλληλους παρατακτικούς

συνδέσμους: ( λοιπόν, αλλιώς, επομένως, ή, άρα, ωστόσο, αλλά, ούτε ,
είτε, και )
α. Θέλω να μου πεις αν θα έρθεις ..................... όχι.

β. Διηγούνται μεταξύ τους ιστορίες της ζωής τους ..................... καπνίζουν σιωπηλοί.
γ. Κανείς δεν το έμαθε. Γιατί ..................... ανησυχείς;
δ. Δε θέλει να πάει στο δάσος ..................... στο ποτάμι.
ε. Θα φύγουμε σε μια ώρα.....................πρέπει να βιαστούμε λίγο.
στ. Τα τρίγωνα αυτά έχουν και τις τρεις γωνίες ίσες ..................... είναι ίσα.
ζ. ..................... από φόβο ..................... από άγνοια δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να μας
ακολουθήσουν.
η. Αγαπάει τη θάλασσα, ..................... ζει μακριά της.
θ. Έλα γρήγορα, ..................... θα φύγω δίχως εσένα.
4. Συμπλήρωσε τα κενά με τους κατάλληλους συνδέσμους.
Μερικές συμβουλές σχετικά με τους σεισμούς: Πρέπει να ξέρετε από πού και πώς
κλείνει ο γενικός διακόπτης του ηλεκτρικού ρεύματος ....................... (αποτελεσματική
πρόταση) την ώρα του σεισμού να διακοπεί αμέσως η παροχή ρεύματος.
Να μην κρεμάτε βαριά αντικείμενα στους τοίχους γύρω από το κρεβάτι, ........................
(τελική πρόταση) αποφύγετε το ενδεχόμενο να τραυματιστείτε από αυτά.
Μη χρησιμοποιείτε ποτέ το ασανσέρ,........................(αιτιολογική πρόταση) κινδυνεύετε να

εγκλωβιστείτε στην περίπτωση που θα κοπεί το ρεύμα.
........................ (υποθετική πρόταση) βρεθείτε έξω, μείνετε μακριά από κτίρια και
ηλεκτροφόρα καλώδια, ........................ (αιτιολογική πρόταση) υπάρχει κίνδυνος από
καταρρεύσεις και από ηλεκτροπληξία.
Κυρίως πρέπει να κρατήσετε την ψυχραιμία σας,........................(αποτελεσματική πρόταση)

μη δημιουργηθεί πανικός.

5. Να μετατρέψεις τις παρακάτω υπογραμμισμένες φράσεις ή προτάσεις

σε δευτερεύουσες προτάσεις (αιτιολογικές, τελικές, συμπερασματικές
κτλ.), όπως στο παράδειγμα:
Πολλά παιδιά σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας πεθαίνουν από έλλειψη των
κατάλληλων φαρμάκων. —> επειδή τους λείπουν τα κατάλληλα φάρμακα
Άφησε την ευκαιρία που του δόθηκε και έμεινε άνεργος για πολύ καιρό.
_____________________________________________________________
Εξαιτίας του παγετού, αναγκάστηκε να βάλει αλυσίδες στο αυτοκίνητό του.
_____________________________________________________________
Έφυγε μετανάστης στην Αμερική με σκοπό μια καλύτερη ζωή.
_____________________________________________________________
Εξαιτίας της απότομης μεταβολής του καιρού, αναγκάστηκαν να αναβάλουν το ταξίδι

τους.
_____________________________________________________________
6. Να συμπληρώσεις τις ακόλουθες φράσεις με τις αναφορικές

αντωνυμίες ή με τα αναφορικά επιρρήματα που λείπουν:
α. Στις εφημερίδες βρίσκουμε πράγματα ........................... μας ενδιαφέρουν κι άλλα

........................... μας αφήνουν τελείως αδιάφορους.
β. Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για τα ενημερωτικά μέσα, ένα από ........................... είναι
και οι εφημερίδες.
γ. Πολλοί δημοσιογράφοι δεν ασκούν το επάγγελμά τους ........................... πρέπει.
δ. ........................... γράφονται στις εφημερίδες δεν είναι πάντα τελείως ακριβή.
ε. Δεν περνά μέρα ........................... να μη διαβάζω κάποια εφημερίδα.
στ. Ο δημοσιογράφος πρέπει να «αρπάξει» όλα εκείνα τα γεγονότα με ........................... θα
συγκινήσει τους αναγνώστες.
ζ. Ο σχολιασμός των πολιτικών γεγονότων γίνεται στην αρθρογραφική στήλη

........................... την ευθύνη έχουν οι εκδότες.

7. Να αντικαταστήσεις στις ακόλουθες φράσεις τις αναφορικές

προτάσεις με επίθετα ή παθητικές μετοχές, όπως στο παραδείγματα:
α. Είναι άνθρωπος που τα ανέχεται όλα. —> Είναι ανεκτικός άνθρωπος.

β. Παρουσίασε μία εργασία που την είχε επιμεληθεί πολύ —>Παρουσίασε μία πολύ
επιμελημένη εργασία.
γ. Επισκέφτηκα όλες τις χώρες που γειτονεύουν με μας.
_____________________________________________________________
δ. Ήρθε επιτέλους η βοήθεια που αναμέναμε.
_____________________________________________________________
ε. Υπάρχουν πολλά δημόσια κτίρια που στολίζονται με πραγματικά έργα τέχνης.
_____________________________________________________________
στ. Μας διηγήθηκε μια ιστορία που πολύ (μας) συγκίνησε.
_____________________________________________________________
ζ. Ο φίλος μου είναι άνθρωπος που επιμένει στην εργασία του.
_____________________________________________________________
η. Τα δάση κινδυνεύουν από ανθρώπους που δεν προσέχουν ή που δεν

έχουν συνείδηση.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
8. Στις ακόλουθες φράσεις να αντικαταστήσεις την αντωνυμία που με

εμπρόθετο (από, με, για, σε κτλ. + αιτιατική της αντωνυμίας οποίος –α
-ο), όπως στο παράδειγμα:
Θα μου πεις την αιτία που γελάς; —> Θα μου πεις την αιτία για την οποία γελάς;
α. Να σου γνωρίσω τη φίλη που σου μίλησα.
_____________________________________________________________
β. Αν ήξερες τον λόγο που δε σου έγραψα, θα με δικαιολογούσες.
_____________________________________________________________

γ. Το μάθημα που θα διαγωνιστούμε αύριο είναι πολύ δύσκολο.
_____________________________________________________________
δ. Ο Γιώργος, που συζήτησα το θέμα, συμφώνησε.
_____________________________________________________________
ε. Δεν είναι μόνο αυτός που πρέπει να φυλάγεσαι.
_____________________________________________________________
στ. Εκείνο που είμαι βέβαιος είναι πως δούλεψα σκληρά.
_____________________________________________________________
ζ. Δεν εγκρίνω τον τρόπο που φέρεται.
_____________________________________________________________
9. Στα παρακάτω παραδείγματα να βρεις το είδος της σύνδεσης των

προτάσεων ή των όρων τους: (Π= παρατακτική , Υ= Υποτακτική , Α =
Ασύνδετο σχήμα)
α. Ήταν ένα παιδί έξυπνο, όμορφο, ανοιχτόκαρδο. ________________________
β. Μας πρόσφερε σύκα, μήλα, καρύδια, πορτοκάλια. ________________________
γ. Ο αγέρας, το κύμα, οι άνθρωποι, τα ζωντανά του δρυμού, όλα κοιμούνταν εκείνη την
παράξενη νύχτα. ______________________________________________
δ. Πέτα, ροβόλα, κράξε με. ________________________________________
ε. Κάποτε ήταν ένας πατέρας που είχε εφτά γιους κι ένα κορίτσι. _____ _____
στ. Οι στρατιώτες φώναζαν, πηδούσαν, τάραζαν τον κόσμο. ___________________
ζ. Την άλλη μέρα σηκώθηκε νωρίς και πήρε τον αετό έξω από την πόλη, μακριά από τα
σπίτια, στους πρόποδες ενός ψηλού βουνού. _______ ________
η. Αν δε σε ήξερα, δε θα σε πίστευα. __________________________________
θ. Χαίρομαι, επειδή ήρθες για να με επισκεφτείς. _______ _______
ι. Αφού τελείωσε ο πόλεμος, γύρισε στο χωριό του. _______________________

10. Να χρησιμοποιήσεις τον καταλληλότερο αντιθετικό σύνδεσμο από

τους τρεις που δίνονται για κάθε περίπτωση:
α. Έψαχνα να βρω νέους τρόπους δουλειάς, πιο ξεκούραστους ,.............. οι

νεωτερισμοί μου δεν αρέσανε στ' αδέρφια μου. (παρά, ωστόσο, αλλιώς)
β. Δεν κάνει τίποτε άλλο,..............γυρίζει εδώ κι εκεί. (όμως, παρά, εξάλλου)
γ. Ας πάει όπου θέλει,.............. να μην τον βλέπω, (αλλιώς, ωστόσο, μόνο)
δ. Οι στίχοι του έχουν κάποια απλότητα, ..............τους λείπει η δύναμη. (όμως,
αλλιώς, παρά)
ε. Της είπα: «Ήρθα, μάνα. Είμαι κοντά σου», .............. εκείνη δεν άκουγε πια. (μα,
εξάλλου, παρά)
στ. Είναι εύκολο να τα λες, .............. δύσκολο να τα κάνεις, (αλλά, παρά, αλλιώς)
ζ. Δεν ήθελε να πάει·.............. σαν βρέθηκε εκεί, άλλαξε γνώμη, (εξάλλου, όμως,
μόνο)
11. Στις παρακάτω προτάσεις να βρεις το είδος της σύνταξης.( Π=

παρατακτική , Υ= Υποτακτική , Α = Ασύνδετο σχήμα)
α. Το κάπνισμα δεν ξεκουράζει ούτε ηρεμεί τον άνθρωπο. ___

β. Πρέπει να τρώμε γαλακτοκομικά προϊόντα, ώστε να απορροφούμε αρκετό ασβέστιο.
_
γ. Υπερασπίστηκε το έργο του, αλλά και τις θυσίες των μαθητών του. ___
δ. Ο πλανήτης Δίας χρειάζεται μόνο δέκα ώρες για να κάνει μια πλήρη περιστροφή
γύρω από τον εαυτό του. ___
ε. Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια, σημαίνει κι η Αγια-Σοφιά,
το μέγα μοναστήρι... ___
στ. Εργάζεται στη Γερμανία, αλλά πατρίδα του είναι η Ελλάδα. ___
12. Αντιστοίχισε τις υπογραμμισμένες προτάσεις με το είδος τους.

( Εναντιωματική, χρονική, τελική, αποτελεσματική, υποθετική, αιτιολογική)
α. Μπορείτε να έρχεστε όποτε θέλετε. ____________

β. Η κυβέρνηση πήρε πρόσθετα μέτρα, ώστε να καταπολεμηθεί η φοροδιαφυγή. ____
γ. Μολονότι συνάντησε τόσα εμπόδια, κατάφερε να τα παραμερίσει. ____________
δ. Προπονήθηκε πολύ για να καταφέρει να πάρει την πρώτη θέση. ____________
ε. Θα σας απαντήσω, μιας και με ρωτήσατε τόσες φορές. ____________
στ. Αν και ήταν λίγοι οι Σπαρτιάτες, πολέμησαν γενναία. ____________
ζ. Αν δε μάθουμε να σεβόμαστε το περιβάλλον, οι νέες γενιές θα υποφέρουν από
έλλειψη οξυγόνου. ____________

13. Συμπλήρωσε τα κενά των λέξεων του παρακάτω κειμένου.

Στη ζωή τίποτα δεν πρέπει να θεωρ........ται δεδομένο. Η εκτίμηση και η αγάπη
χρειάζοντ........συνεχή φροντίδα και προσοχή, για να επιτυγχάνονται οι αρμονικές σχέσεις
ακόμη και μεταξύ των μελών μιας οικογέν........ας.
Οι βιολογικοί δεσμοί από μόνοι τους δεν είναι αρκετοί για τη δημιουργ........α και
διατήρ........ση καλών σχέσεων, που χαρακτηρ........ζουν την ευτυχισμένη οικογένεια.
Οι οικογένειες αποτελούντ........από άτομα που έχουν διαφορετικές προτιμήσεις ή

αντιπάθ........ες, γνώμες και πεποιθήσεις. Στις ευτυχισμένες οικογένειες οι διαφορές
αυτές δεν καταστέλλονται αλλά ενθαρρ........νονται και εκτιμώνται.
Είναι σημαντικό να επιδεικν........εται ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις απασχολήσ........ς ή τα

χόμπι του καθενός μέσα στην οικογένεια, να υπάρχει ενεργός υποστήρ........ξη προς τους
άλλους για γεγονότα που είναι σημαντικά στη δική τους ζωή.
Για παράδειγμα, εάν ο ένας παίζει σε ένα παιγνίδι, κάνει ένα σπορ, χορεύει κάπου ή
λαμβάνει μέρος σε κάποιο ειδικό γεγονός, οι άλλοι είναι καλό να πηγ........νουν για να
δείξουν την εκτίμ........ση και την υποστήριξή τους.
Επίσης είναι σημαντικό τα άτομα που απαρτίζουν μια οικογένεια να δ........χνουν

ενδιαφέρον για τις καθημερινές δραστηριότητες των άλλων και να συνομιλούν για αυτά
μεταξύ τους.

Απαντήσεις
1.
α. Οι άνθρωποι του χωριού είναι συνήθως απλοί.
β. Μια κραυγή αγωνίας αντήχησε στην ερημιά.
γ. Οι αποθήκες καπνού βρίσκονται στην άκρη του χωριού.
δ. Κουβαλούσε πάντα μαζί της ένα λεξικό τσέπης.
ε. Η χαρά της νίκης ήταν μεγάλη.
στ. Το κατάστημα του κυρ Αντώνη είναι πολύ μεγάλο.
ζ. Η ομολογία του ως ενόχου ήταν ο μόνος τρόπος σωτηρίας από μια
βαρύτερη ποινή.
η. Η μάχη των Πλαταιών ήταν η τελευταία των αμυντικών πολέμων των
Ελλήνων εναντίον των Περσών.
θ. Η Ιλιάδα του Ομήρου διδάσκεται στο Γυμνάσιο.
ι. Είναι άνθρωπος των γραμμάτων και έχει μια πολύ πλούσια
βιβλιοθήκη.
ια. Αγόρασε μια γαλοπούλα οχτώ κιλών.
ιβ. Είχε περπατησιά λαγού . ·
2,
α. Κάνεις κακό στον εαυτό σου.

β. Έδωσε σ' εμένα σύντομα την απάντηση που περίμενα.
γ. Δεν μοιάζει σ' αυτόν καθόλου, ούτε στην όψη ούτε στον χαρακτήρα.
δ. Ζήτησα απ' αυτόν χρήματα.
ε. Χάρισαν σ' αυτήν ένα βιβλίο.
στ. Τηλεφώνησε στον πατέρα σου γρήγορα.
3.
α. θέλω να μου πεις αν θα έρθεις ή όχι.

β. Διηγούνται μεταξύ τους ιστορίες της ζωής τους και καπνίζουν
σιωπηλοί.
γ. Κανείς δεν το έμαθε. Γιατί λοιπόν ανησυχείς;
δ. Δε θέλει να πάει στο δάσος ούτε στο ποτάμι.
ε. θα φύγουμε σε μια ώρα άρα πρέπει να βιαστούμε λίγο.
στ. Τα τρίγωνα αυτά έχουν και τις τρεις γωνίες ίσες επομένως
είναι ίσα.
ζ. Είτε από φόβο είτε από άγνοια δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να
μας ακολουθήσουν.
η. Αγαπάει τη θάλασσα, αλλά ζει μακριά της.
θ. Έλα γρήγορα, αλλιώς θα φύγω δίχως εσένα.
4.
Πρέπει να ξέρετε από πού και πώς κλείνει ο γενικός διακόπτης του
ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε την ώρα του σεισμού να διακοπεί αμέσως
η παροχή ρεύματος.
Να μην κρεμάτε βαριά αντικείμενα στους τοίχους γύρω από το
κρεβάτι, για να αποφύγετε το ενδεχόμενο να τραυματιστείτε από
αυτά.

Μη χρησιμοποιείτε ποτέ το ασανσέρ, επειδή / γιατί / διότι

κινδυνεύετε να εγκλωβιστείτε στην περίπτωση που θα κοπεί το
ρεύμα.
Αν βρεθείτε έξω, μείνετε μακριά από κτίρια και ηλεκτροφόρα
καλώδια, επειδή/γιατί/διότι υπάρχει κίνδυνος από καταρρεύσεις και
από ηλεκτροπληξία.
Κυρίως πρέπει να κρατήσετε την ψυχραιμία σας, ώστε να μη
δημιουργηθεί πανικός.
5.
ώστε έμεινε άνεργος για πολύ καιρό

επειδή είχε παγετό
για να ζήσει καλύτερα
Επειδή ο καιρός μεταβλήθηκε απότομα.
6.
Στις εφημερίδες βρίσκουμε πράγματα τα οποία / που μας ενδιαφέρουν

κι άλλα τα οποία / που μας αφήνουν τελείως αδιάφορους.
Πολύς λόγος γίνεται σήμερα για τα ενημερωτικά μέσα, ένα από τα

οποία είναι και οι εφημερίδες.
Πολλοί δημοσιογράφοι δεν ασκούν το επάγγελμά τους όπως πρέπει.
Όσα γράφονται στις εφημερίδες δεν είναι πάντα τελείως ακριβή.
Δεν περνά μέρα κατά την οποία / που να μη διαβάζω κάποια

εφημερίδα.
Ο δημοσιογράφος πρέπει να «αρπάξει» όλα εκείνα τα γεγονότα με τα

οποία θα συγκινήσει τους αναγνώστες.
Ο σχολιασμός των πολιτικών γεγονότων γίνεται στην αρθρογραφική

στήλη της οποίας την ευθύνη έχουν οι εκδότες.
7.
Επισκέφτηκα όλες τις γειτονικές χώρες.

Ήρθε επιτέλους η αναμενόμενη βοήθεια.
Υπάρχουν πολλά δημόσια κτίρια στολισμένα με πραγματικά έργα
τέχνης.
Μας διηγήθηκε μια πολύ συγκινητική ιστορία.
Ο φίλος μου στην εργασία του είναι επίμονος άνθρωπος.
Τα δάση κινδυνεύουν από ανθρώπους απρόσεκτους ή ασυνείδητους.
8.
α. Να σου γνωρίσω τη φίλη για την οποία σου μίλησα.
β. Αν ήξερες το λόγο για τον οποίο δε σου έγραψα, θα με
δικαιολογούσες.
γ. Το μάθημα στο οποίο θα διαγωνιστούμε αύριο είναι πολύ δύσκολο.
· Ο Γιώργος, με τον οποίο συζήτησα το θέμα, συμφώνησε.
~ 10 ~ Αποστόλης Αγγελόπουλος
δ. Δεν είναι μόνο αυτός από τον οποίο πρέπει να φυλάγεσαι.

ε. Εκείνο για το οποίο είμαι βέβαιος είναι πως δούλεψα σκληρά.
στ. Δεν εγκρίνω τον τρόπο με τον οποίο φέρεται.
ζ. Η ιστορία στην οποία βασίζεται αυτό το δράμα είναι αληθινή.
9.
α. έξυπνο, όμορφο, ανοιχτόκαρδο (ασύνδετο σχήμα)
β. σύκα, μήλα, καρύδια, πορτοκάλια (ασύνδετο σχήμα)
γ. Ο αγέρας, το κύμα, οι άνθρωποι, τα ζωντανά του δρυμού
(ασύνδετο σχήμα)
δ. Πέτα, ροβόλα, κράξε (ασύνδετο σχήμα)
ε. που (υποτακτική σύνδεση) είχε εφτά γιους και (παρατακτική
συμπλεκτική σύνδεση) κανένα κορίτσι
στ. φώναζαν, πηδούσαν, τάραζαν (ασύνδετο σχήμα)
ζ. και (παρατακτική συμπλεκτική σύνδεση) πήρε τον αετό // έξω από
την πόλη, μακριά από τα σπίτια, στους πρόποδες (ασύνδετο
σχήμα)
η. Αν (υποτακτική σύνδεση) δε σε ήξερα
θ. επειδή (υποτακτική σύνδεση) ήρθες // για να (υποτακτική
σύνδεση) με επισκεφτείς
ι. Αφού (υποτακτική σύνδεση) τελείωσε ο πόλεμος
10.
α. Έψαχνα να βρω νέους τρόπους δουλειάς, πιο ξεκούραστους, ωστόσο
οι νεωτερισμοί μου δεν αρέσανε στ' αδέρφια μου.
β. Δεν κάνει τίποτε άλλο, παρά γυρίζει εδώ κι εκεί.
γ. Ας πάει όπου θέλει, μόνο να μην τον βλέπω.
δ. Οι στίχοι του έχουν κάποια απλότητα, όμως τους λείπει η
δύναμη.
ε. Της είπα: «Ήρθα, μάνα. Είμαι κοντά σου.», μα εκείνη δεν άκουγε
πια.
στ. Είναι εύκολο να τα λες, αλλά δύσκολο να τα κάνεις.
ζ. Δεν ήθελε να πάει εξάλλου, σαν βρέθηκε εκεί, άλλαξε γνώμη.
11.
α. Παρατακτική σύνδεση, β. Παρατακτική σύνδεση, γ. Υποτακτική
σύνδεση, δ. Υποτακτική σύνδεση, ε. Υποτακτική σύνδεση,
στ. Ασύνδετο σχήμα
12.
α. Χρονική, β. Αποτελεσματική, γ. Εναντιωματική, δ. Τελική, ε.
Αιτιολογική, στ. Εναντιωματική, ζ. Υποθετική
13.
Θεωρείται – χρειάζονται – οικογένειας – δημιουργία – διατήρηση –
χαρακτηρίζουν – αποτελούνται - αντιπάθειες - ενθαρρύνονται -
επιδεικνύεται - απασχολήσεις - υποστήριξη - πηγαίνουν – εκτίμηση
- δείχνουν
~ 11 ~ Αποστόλης Αγγελόπουλος
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:______________________________________ ΤΑΞΗ ΣΤ
ΕΡΓΑΣΙΕΣ 11ΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 1

1. Προσπάθησε να αντικαταστήσεις τους υπογραμμισμένους εμπρόθετους
προσδιορισμούς με γενική πτώση.
 Κουραστήκαμε τόσο πολύ στην ορειβασία, που τώρα πεθαίνουμε από την πείνα.
_______________________________________________________________________
 Μίλησα στον Αντώνη για το πρόβλημά μου και φάνηκε να με καταλαβαίνει.
_______________________________________________________________________
 Γιατί δεν είπατε και στη Μαριάννα να έρθει μαζί μας;
_______________________________________________________________________
 Ο Ανδρέας μοιάζει περισσότερο με τον πατέρα του παρά με τη μητέρα του.
_______________________________________________________________________
 Έδωσε στο συνέταιρό του τα υπόλοιπα χρήματα που του χρωστούσε.
_______________________________________________________________________
2. Να αντικαταστήσεις τις υπογραμμισμένες λέξεις με προσωπικές

αντωνυμίες στη γενική πτώση.
 Θέλεις να μιλήσεις σε εμένα για το πρόβλημά σου;
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Πρότεινε στους φίλους του να πάνε εκδρομή στο Φαλακρό.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Σε αυτή δόθηκε το βραβείο πρώτου γυναικείου ρόλου.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Δε θέλω να δείξω σε αυτόν τις φωτογραφίες μου.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Δεν έχω εμπιστοσύνη στο Ιάσονα, γιατί με έχει προδώσει πολλές φορές.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Είχε ήδη στείλει το γράμμα στους γονείς του, όταν έφτασα στο σπίτι του.
…………………………………………………………………………………………………………………..
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:______________________________________ ΤΑΞΗ ΣΤ
3. Να κυκλώσεις τους υποτακτικού συνδέσμους, να υπογραμμίσεις τις

προτάσεις που εισάγουν και στην παρένθεση να γράψεις το είδος της
πρότασης.
• Είναι πανέμορφα όταν ο ήλιος δίνει χρώμα πορφυρό στον ουρανό. (…………………..)
• Θα περάσω αργότερα, γιατί δε σε βρήκα στο σπίτι. (…………………..)
• Αν και είχε κίνηση στο δρόμο, δεν αργήσαμε στη γιορτή. (…………………..)
• Προσπάθησε να μιλάς χαμηλόφωνα. (…………………..)
• Θα αγοράσω ένα τεράστιο σπίτι, αν κερδίσω το λαχείο. (…………………..)
• Τα φυτά είναι αυτότροφοι οργανισμοί, γιατί παράγουν την τροφή τους. (…………………..)
• Ο Μακρυγιάννης έμαθε γράμματα, αν και ήταν μεγάλος σε ηλικία. (…………………..)
4. Συμπλήρωσε το κείμενο με τους κατάλληλους συνδέσμους της

παρένθεσης.
(που, όταν, αλλά, για να, επειδή, να, ότι)
Είχε πάνω από τέσσερα χρόνια …………. μπει σε εκείνο το δωμάτιο. Στην αρχή, ……………..
ήταν παιδί, το χρησιμοποιούσε ……………….. παίζει και αργότερα ως χώρο μελέτης. Ήταν
ένα άνετο δωμάτιο, ……………. το είχε χτίσει ο μακαρίτης λόρδος Κέλσο ειδικά για τον
εγγονό του. ……………… ο μικρός έμοιαζε με την κόρη του, ………………. και για άλλους
λόγους, ανέκαθεν τον μισούσε κι ήθελε να το κρατάει μακριά του. Του Ντόριαν του
φάνηκε …………….. δεν είχε αλλάξει και πολύ.
Όσκαρ Ουάιλντ, Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι
5. Επίλεξε κάποιον από τους αντιθετικούς συνδέσμους της παρένθεσης, για

να ενώσεις τις παρακάτω προτάσεις.
(μα, όμως, παρόλο που, αλλά, παρά, αν και, ενώ)
 ………………………….. είναι πολύ νέος ακόμα, έχει καταφέρει πολλά πράγματα.
 Δεν έβρεξε, ………………………. ο ουρανός είχε σκοτεινιάσει από τα σύννεφα.
 Σε είχα προειδοποιήσει, …………………… εσύ δε θέλησες να με ακούσεις.
 Προσκάλεσαν πολλούς στο γάμο τους, …………………… λίγοι κατάφεραν να έρθουν.
 Την εμπιστεύτηκα, της άνοιξα την καρδιά μου, ………………….. εκείνη με πρόδωσε.
 Μερικοί προτιμούν να τσακώνονται ………………… να συζητούν το πρόβλημά τους.
 Οι μισοί έπαιζαν ποδόσφαιρο, …………………… οι άλλοι μισοί τους παρακολουθούσαν.
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:…………………………………………………………………………………………… ΤΑΞΗ ΣΤ
ΕΡΓΑΣΙΕΣ 11ΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 2

1. Η γενική στις παρακάτω προτάσεις άλλοτε συμπληρώνει το ρήμα και
άλλοτε κάποιο ουσιαστικό. Βρες και υπογράμμισε τις γενικές και γράψε
στο διπλανό κουτάκι Ρ (για το ρήμα) και Ο (για το ουσιαστικό) ανάλογα
με το τι συμπληρώνει κάθε φορά.
 Είναι πολυτελέστατο το σπίτι του Αργύρη και της Αργυρώς.
 Τηλεφώνησε του Ηλία, πριν αποχωρήσει από το γραφείο του.
 Ένα κουταλάκι της σούπας είναι περίπου 15 γραμμάρια.
 Της νύχτας τα καμώματα τα βλέπει η μέρα και γελά.
 Η Ιωάννα μοιάζει πολύ της μητέρας της.
 Οι επιπτώσεις της υδάτινης ρύπανσης είναι πολύ σοβαρές.
 Η έκθεση ζωγραφικής θα πραγματοποιηθεί στο Πολιτιστικό Κέντρο.
2. Βρες ποιες εξαρτημένες και ανεξάρτητες προτάσεις έχουν συνάφεια

μεταξύ τους και ένωσέ τες με το σύνδεσμο που θεωρείς καταλληλότερο.
α. Συνάντησα το Γιώργο   είχε διαβάσει πολύ καλά.
β. Έχω την εντύπωση   έμαθα τα δυσάρεστα νέα.
γ. Τον συμπαθούν όλοι   ακούστηκε μέχρι το διπλανό σπίτι.
δ. Αποταμιεύει χρήματα   βρίσκεται στο εξωτερικό.
ε. Λυπήθηκα πολύ   είναι πολύ καλός χαρακτήρας.
στ. Φώναζε τόσο δυνατά   περίμενα στη στάση.
ζ. Απέτυχε στις εξετάσεις   έχει στα γεράματά του.
α. ………………………………………………………………………………………………………………………..
β. ………………………………………………………………………………………………………………………..
γ. ………………………………………………………………………………………………………………………..
ε. ………………………………………………………………………………………………………………………..
στ. ……………………………………………………………………………………………………………………..
ζ. ………………………………………………………………………………………………………………………..
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:…………………………………………………………………………………………… ΤΑΞΗ ΣΤ
3. Στις παρακάτω προτάσεις η σύνδεση άλλοτε είναι υποτακτική και

άλλοτε παρατακτική. Γράψε δίπλα σε κάθε πρόταση το είδος της
σύνδεσης.
• Διάβασε το βιβλίο και γράψε μια μικρή περίληψη. (…………………..)
• Θα ταξιδέψω, για να γνωρίσω νέους πολιτισμούς. (…………………..)
• Αφού το ξέρεις, γιατί δεν το γράφεις; (…………………..)
• Θα έρθεις μαζί μας ή θα μείνεις εδώ; (…………………..)
• Δεν είχε διαβάσει τόσο, ώστε να περάσει τις εξετάσεις. (…………………..)
• Πριν καν προλάβω να μιλήσω, έφυγε. (…………………..)
• Ούτε είχαμε ραδιόφωνο ούτε θέλαμε να αγοράσουμε. (…………………..)
4. Να αντιστοιχίσεις τις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να τις

γράψεις, ενώνοντάς τες με τον κατάλληλο αντιθετικό σύνδεσμο.
(αλλά, αν και, ενώ, όμως, μα, ωστόσο, παρά)
α. Η άσκηση ήταν πολύ δύσκολη   τίποτα εξαιρετικά σημαντικό.
β. Έφτασε εγκαίρως   κανείς δεν τον βοηθούσε.
γ. Κατανοώ το πρόβλημά σας   ο γιος του στην Αμερική.
δ. Υπήρξε κάποια πρόοδος   είχε πολλή κίνηση στο δρόμο.
ε. Η κόρη του ζει στην Αγγλία   εκείνος την έλυσε.
στ. Δεν κάναμε τίποτα   βλέπαμε το νερό να κυλάει.
ζ. Τον έβλεπαν τραυματισμένο   δεν είμαι εγώ αρμόδιος γι’ αυτό.
α. ………………………………………………………………………………………………………………………..
β. ………………………………………………………………………………………………………………………..
γ. ………………………………………………………………………………………………………………………..
ε. ………………………………………………………………………………………………………………………..
στ. ……………………………………………………………………………………………………………………..
ζ. ………………………………………………………………………………………………………………………..
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: __________________________________________ ΤΑΞΗ ΣΤ
Μια οικογένεια ανάμεσα στις άλλες.
1. Ξαναγράψε τις προτάσεις συνδέοντάς τες με τις λέξεις της παρένθεσης, όπως
στο παράδειγμα.
• Είχε πολλούς φίλους. Στο τέλος έμεινε μόνη της. (αν και)
Αν και είχε πολλούς φίλους, στο τέλος έμεινε μόνη της.
• Ήταν λίγοι. Πολέμησαν σαν λιοντάρια. (αλλά)
____________________________________________________________
• Το νέο κτίριο είναι πρωτοποριακό. Εξοικονομεί ενέργεια. (όχι μόνο/αλλά και)
____________________________________________________________
• Αποφάσισε να τους δεχτεί. Δεν είχε καθόλου χρόνο. (παρ’ όλο που)
____________________________________________________________
• Έψαξε παντού. Δε βρήκε κανένα στοιχείο. (μα)
____________________________________________________________
• Οι προμήθειες τελείωναν. Δεν έχαναν το θάρρος τους. (ωστόσο)
____________________________________________________________
• Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αυστραλία. Μιλάει άπταιστα τα ελληνικά. (αν και)
____________________________________________________________
2. Ξαναγράψε τις προτάσεις τονίζοντας περισσότερο το δεύτερο μέρος τους,
όπως στο παράδειγμα.
 Το βιβλίο ήταν παλιό και φθαρμένο.
Το βιβλίο ήταν όχι μόνο παλιό αλλά και φθαρμένο.
 Δεν τήρησε την συνθήκη ειρήνης. Εισέβαλε στη γειτονική χώρα.
……………………………………………………………………………………
 Το νέο φάρμακο θεραπεύει την ασθένεια. Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα.
……………………………………………………………………………………
 Δεν άκουσαν τα αιτήματά τους. Τους ζήτησαν να αποχωρήσουν.
……………………………………………………………………………………
 Τελείωσε πρώτη. Έλυσε σωστά όλες τις ασκήσεις.
……………………………………………………………………………………
 Εκλέχθηκε βουλευτής. Πήρε τις περισσότερες ψήφους.
……………………………………………………………………………………
 Η νέα οθόνη έχει μεγάλη ευκρίνεια. Είναι πολύ λεπτή.
……………………………………………………………………………………
 Δεν κατάφεραν να κυριεύσουν την Πόλη. Είχαν μεγάλες απώλειες.
……………………………………………………………………………………
κόλλησε τη φωτογραφία σου εδώ!
Το πορτρέτο μου
Ονομάζομαι:
____________________________________________________________
Γεννήθηκα:
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Κατοικώ:
____________________________________________________________
Οι φίλοι μου για μένα:

____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Η γνώμη μου για τον εαυτό μου:
___________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
ΣΤΟΧΟΙ- ΟΝΕΙΡΑ:
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
Θεόδωρος Μανησιώτης
ΒΑΘΜΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑΣ
Γράψτε τι μου είναι:

1. ο άντρας της αδελφής μου______________________________
2. ο αδελφός του άντρα μου_______________________________
3. η μητέρα της γυναίκας μου______________________________
4. ο άντρας, της αδελφής της γυναίκας μου_____________________
5. ο πατέρας, της γυναίκας του γιου μου_______________________
6. ο γιος της αδελφής μου_________________________________
7. η κόρη, της αδελφής του πατέρα μου________________________
8. η μάνα, της αδελφής της μητέρας μου________________________
9. η αδελφή του άντρα μου_________________________________
10. ο αδελφός του άντρα μου________________________________
11. η γυναίκα του γιου μου _________________________________
12. η γυναίκα του πατέρα μου, που δεν είναι μητέρα μου_____________
13. ο άντρας της μητέρας μου, που δεν είναι πατέρας μου____________
14. ο γιος του πατέρα μου, από άλλη μητέρα______________________
15. ο γιος του άντρα της μητέρας μου, που δεν είναι πατέρας μου, από άλλη
μητέρα____________________________________
16. η κόρη της πρώτης εξαδέλφης του πατέρα μου__________________
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ
Μια οικογένεια
ανάμεσα στις άλλες
1. Αφού διαβάσετε το άρθρο, σημειώστε Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος)
δίπλα στις παρακάτω προτάσεις
• Η πυρηνική οικογένεια αποτελείται από τους παππούδες,

τους γονείς και τα παιδιά.
Λ
• Οι διευρυμένες οικογένειες έχουν περισσότερα μέλη από
τις πυρηνικές.
Σ
• Σε μια οικογένεια είναι υποχρεωτικό να υπάρχουν και οι
δύο γονείς. Λ
Τότε τα παιδιά ζουν με τον έναν από τους δύο γονείς,
αλλά / μα / όμως / ωστόσο
βλέπουν και τον άλλον.

Στο παράδειγμα βλέπουμε με ποιον τρόπο μπορούμε να συνδέσουμε με αντιθετικούς συνδέσμους
δυο όμοιες ανεξάρτητες προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.
Ακόμα, υπάρχουν εξαρτημένες προτάσεις που ξεκινούν με αντιθετικούς συνδέσμους (αν και,
μολονότι, παρ’ όλο που, ακόμη κι αν) και το νόημά τους είναι αντίθετο από το νόημα της ανεξάρτητης
πρότασης:
Αν και είμαι ακόμα μικρός, πιστεύω ότι το πιο σημαντικό σε μια οικογένεια είναι να είναι όλοι καλά
μεταξύ τους.
Οι προτάσεις αυτές λέγονται εναντιωματικές ή παραχωρητικές.
Επίσης, χρησιμοποιούμε και μια άλλη μορφή αντιθετικής σύνδεσης για να τονίσουμε περισσότερο το
δεύτερο μέρος της. Δείτε το παράδειγμα από το κείμενο:
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές οικογένειες όχι μόνο από χώρα σε χώρα κι από εποχή σε εποχή, αλλά
και μέσα στην ίδια πόλη.
2. Συνδυάστε τις προτάσεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β με τον
κατάλληλο τρόπο, χρησιμοποιώντας αντιθετικούς συνδέσμους.
Α Β
1. Δεν τον ξέρω πολύ καλά... Α. ... δεν έκλαψε.
2. Θα το αγοράσω... Β. ... τον συμπαθώ.
3. Λυπήθηκε πολύ... Γ. ... δεν το χρειάζομαι.

, ωστόσο
Δεν τον ξέρω πολύ καλά, όμως τον συμπαθώ.
Θα το αγοράσω , παρ’ όλο που δεν το χρειάζομαι.
Λυπήθηκε πολύ , ωστόσο δεν έκλαψε.
3. Μια λέξη σε κάθε ομάδα δεν ανήκει στην ίδια οικογένεια με όλες τις
υπόλοιπες. Μπορείτε να τη βρείτε;
• απόγονος - γενιά - γονείς -/////////////

ανταγωνιστής ανταγωνιστής
• παιδί - παιδαγωγικός /////////

- επίπεδο - παιδίατρος επίπεδο
τροφή - συνοικία - κάτοικος - οικότροφος

• /////// τροφή
• μητρόπολη - μητριαρχία -///////////

αρχοντικός - μητέρα αρχοντικός
4. Μπορεί ένα κείμενο να μην έχει καθόλου δίψηφα; Κι όμως, μπορεί! Εκτός αν τα
συμπληρώσετε εσείς.
Ποτέ μ___ εί
ου δεν __χα ζήσ__ ιό κ__
ει Πάσχα σε χωρ__ αι κάθε Μεγάλη Εβδομάδα ήταν το
μεγάλο μ__ όν__ρο. Ακόμα θυμόμ___ν
ου εκ__νη
εί ιά στο βιβλίο τ__
τη ζωγραφ__ είου
ου σχολ____
ού
με το αρνάκι στη σ___βλα κ___
αι γύρω τριγύρω η ___κογέν__α
οι ει αί αι κ___
να χ__ρετ__ αι να
εί
δ__σκεδάζ__. Π___δ__, γον__ς, ού
παππ___δες και στο βάθος της ζωγραφ___ς
ιά να
αι
χορ______ν τσολ__δες. Σαν π__δί δεν __χα
εί την τύχη να μπω στον πίνακα.
Σκέφτηκα τη ζωγραφ__ ου δημοτικ__
__τή από το αναγνωστικό τ___
ιά αυ ου
ού και το μυαλό μ___
άρχισε να π__ρν__ μπροστά κ__
αι να σχηματίζ__
ει την πραγματικότητα.
Αντώνης Σουρούνης, Πάσχα στο χωριό, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 1991 (διακευή)
(διασκευή)
5. Η σχολική εφημερίδα ετοιμάζει αφιέρωμα για τη 15η Μαΐου, την Παγκόσμια
Ημέρα της Οικογένειας, και θα δημοσιευτούν τα τρία καλύτερα κείμενα. Για τον σκοπό
αυτό γίνεται στην τάξη σας διαγωνισμός γραπτών κειμένων.
Αφηγηθείτε σε 150-200 λέξεις ένα συγκεκριμένο οικογενειακό περιστατικό και κλείστε
το κείμενό σας με την τελευταία φράση του κειμένου «Το πιο σημαντικό σε μια
οικογένεια: να είναι όλοι καλά μεταξύ τους, να συζητάνε και να βοηθάνε ο
ένας τον άλλον». Δώστε στο κείμενό σας έναν τίτλο και μπορείτε, αν θέλετε, να το
συνοδέψετε με σχετικές εικόνες ή φωτογραφίες.
Η μετάθεση
Με λένε Δημήτρη και εδώ και μερικούς μήνες ζω στην Αλεξανδρούπολη με την οικο-
γένειά μου.
Πριν μετακομίσουμε εδώ μέναμε στο Ίλιον όπου και γεννήθηκα. Εκεί έκανα
φίλους. Εκεί πήγα σχολείο .Εκεί χάρηκα και λυπήθηκα. Εκεί ήταν το σπίτι μας.
Ο πατέρας μου είναι στρατιωτικός και η μητέρα μου εκπαιδευτικός. Μια
ηλιόλουστη ανοιξιάτικη μέρα ο πατέρας γύρισε από το στρατόπεδο στενοχωρημένος. Η
γη σκοτείνιασε. Είχε έρθει η μετάθεσή του για την ακριτική Αλεξανδρούπολη. Τότε κα-
θίσαμε να συζητήσουμε όλοι μαζί σαν οικογένεια, όπως κάνουμε πάντα στις δύσκολες
στιγμές. Υπήρχαν δύο επιλογές. Ή μία ήταν η μητέρα μας να ζητήσει μετάθεση και να
ακολουθήσουμε όλοι τον πατέρα μας. Η άλλη επιλογή ήταν να φύγει ο πατέρας μας για
την Αλεξανδρούπολη και οι υπόλοιποι να συνεχίσουμε την ζωή μας στο Ίλιον χωρίς αυ-
τόν. Ύστερα από πολλές σκέψεις και συζητήσεις αποφασίσαμε να μετακομίσουμε όλοι
στην Αλεξανδρούπολη.
Όταν ήρθαμε εδώ αντιμετωπίσαμε προβλήματα. Μας ήταν δύσκολο να εγκλι-
ματιστούμε. Τώρα έχουμε πλέον προσαρμοστεί. Βρήκαμε τους «ρυθμούς» μας. Έχου-
με κάνει φίλους και περνάμε όλοι καλά.
Στην οικογένεια μου είμαστε πάντα ενωμένοι σαν μια γροθιά. Το πιο σημαντικό
σε μια οικογένεια είναι να είναι καλά όλοι μεταξύ τους, να συζητάνε και να βοηθάνε ο έ-
νας τον άλλον.
Ώρες με τη μητέρα μου
(αφίσα για τη γιορτή της μητέρας)
1. «Η μαμά μου ήταν ξεχωριστή»: πώς φαίνεται αυτό από το κείμενο;
Η μητέρα ήταν πράγματι ξεχωριστή και «ιδιαίτερη» όπως αποκαλύπτει και η ίδια η
συγγραφέας στο κείμενο.
Η μητέρα της είχε ξεχωριστή εμφάνιση: Τα μάτια της σκούρα γαλάζια, έμοιαζαν με τα μη με
λησμόνει.
Το ντύσιμό της ήταν «ιδιαίτερο»: Δεν ήξερα καμιά γυναίκα στο νησί να φοράει λουλούδια στα
μαλλιά.
Ακόμη και οι καθημερινές ασχολίες της δεν ήταν συνηθισμένες για την εποχή εκείνη:
Κάθε απόγευμα μετά τη δουλειά, χειμώνα καλοκαίρι, φορούσε αθλητική φόρμα και παπούτσια και
χανόταν… Με λίγες «καλλιτεχνικές επεμβάσεις», όπως έλεγε η ίδια, έφτιαχνε αριστουργήματα……
Τέλος ξεχωριστή και «ιδιαίτερη» μπορεί να χαρακτηριστεί και η σχέση μαμάς και
παιδιού: Μικρή πήγαινα κι εγώ μαζί της… Η μαμά δε βαριόταν να μου λέει και να μου ξαναλέει
παραμύθια. Από εκείνη έμαθα να διαβάζω λογοτεχνικά βιβλία….
2. Πώς αισθάνεται για τη μητέρα της η συγγραφέας; Ποιες φράσεις του κειμένου φανερώ-
νουν τα αισθήματά της;
Η συγγραφέας τρέφει για την μητέρα της τεράστιο θαυμασμό. Εκτιμά τα πάντα πάνω της.
Την θεωρεί όμορφη, ευχάριστη, δημιουργική και ιδιαίτερη. Νιώθει απέραντη αγάπη για το
μεγαλείο αυτής της γυναίκας.
Οι φράσεις που φανερώνουν τα αισθήματα της συγγραφέας για την μητέρα της είναι:
 Η μαμά μου ήταν πάντα ξεχωριστή.
 Τα μάτια της σκούρα γαλάζια, έμοιαζαν με τα μη με λησμόνει* που φυτρώνουν την
άνοιξη. Φαινόταν κοριτσάκι όταν την έβλεπες από πίσω, με την κομψή κορμοστασιά
της και την ξανθιά κοτσίδα στην πλάτη. Το πιο όμορφο πάνω της όμως ήταν οι κινήσεις
των χεριών της, και ό,τι έκανε το έκανε με χάρη.
 Με λίγες «καλλιτεχνικές επεμβάσεις», όπως έλεγε η ίδια, έφτιαχνε αριστουργήματα
που στόλιζαν τον κήπο και την αυλή μας.
 Από εκείνη έμαθα να διαβάζω λογοτεχνικά βιβλία.
3. Στο κείμενο η συγγραφέας περιγράφει τη μητέρα της. Βάλτε τους τίτλους των παραγράφων στη
σωστή σειρά.
2 Εξωτερική περιγραφή
•...
•...
4 Χειροτεχνήματα με υλικά της θάλασσας
3 Η αγάπη για τα λουλούδια
•...
5
•... Οι ώρες μου με τη μητέρα
1 Πρόλογος - γενικός χαρακτηρισμός
•...
Βλέπουμε λοιπόν ότι στην περιγραφή ενός ανθρώπου ακολουθούμε συνήθως μια συγκεκριμένη
πορεία. Να ποια είναι τα βασικά της μέρη:
δίνουμε έναν γενικό χαρακτηρισμό του προσώπου και μιλάμε για τη σχέση μας μαζί του
περιγράφουμε την εξωτερική του εμφάνιση
• πρώτα τη γενική εντύπωση που δίνει
• μετά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
περιγράφουμε τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του
• μιλώντας για τα προτερήματα και τα ελαττώματά του
• αναφέροντας χαρακτηριστικά επεισόδια
κλείνουμε με μια γενική κρίση για το πρόσωπο που περιγράψαμε
σε όλη τη διάρκεια της περιγραφής μπορούμε να αναφέρουμε τις σκέψεις και
τα συναισθήματά μας
1
Η μαμά δε βαριόταν να μου λέει παραμύθια.
Τα παράγγελνε η ίδια στο βιβλιοπωλείο της πλατείας.
Στις φράσεις αυτές παρατηρούμε ότι η γενική πτώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί κυρίως με δυο
τρόπους:
•στην πρώτη περίπτωση συμπληρώνει το νόημα του ρήματος και είναι δεύτερο (έμμεσο)
αντικείμενο (βλέπε ενότητα Ατυχήματα): μου λέει παραμύθια ⇒ λέει σε μένα παραμύθια
•στη δεύτερη περίπτωση η γενική συμπληρώνει το νόημα ενός ουσιαστικού: το
βιβλιοπωλείο της πλατείας⇒ η γενική δείχνει πού βρίσκεται το βιβλιοπωλείο
4. Από τις παρακάτω γενικές ξεχωρίστε ποιες συμπληρώνουν ένα ρήμα και ποιες ένα
ουσιαστικό:
•η μορφή μιας γυναίκας Η γενική μιας γυναίκας συμπληρώνει το ουσιαστικό η μορφή
•μου άρεσε να τσαλαβουτάω στην παραλία Η γενική μου συμπληρώνει το ρήμα άρεσε
•η κοτσίδα της μητέρας Η γενική της μητέρας συμπληρώνει το ουσιαστικό η κοτσίδα
•οι ευχές που τους έδωσε ο παπάς Η γενική τους συμπληρώνει το ρήμα έδωσε
•το σχήμα ενός πουλιού Η γενική ενός πουλιού συμπληρώνει το ουσιαστικό το σχήμα
•η θάλασσα τους έδινε ένα σχήμα Η γενική τους συμπληρώνει το ρήμα έδινε
Όταν η γενική συνοδεύει ουσιαστικό, μπορεί να δηλώνει:
σε ποιον ανήκει κάτι το σπίτι του Άρη

τον τόπο η μάχη της Κρήτης
τον χρόνο η τέχνη της αρχαιότητας
μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό σοκολάτα πολυτελείας
την αιτία η χαρά της επιστροφής
το περιεχόμενο σαλάτα λαχανικών
τη μέτρηση χώρου/χρόνου απόσταση εκατό μέτρων
τον σκοπό κουταλάκι του γλυκού
ένα σύνολο που διαιρείται τα αγόρια της τάξης
6. Ένας νέος συμμαθητής ή μια νέα συμμαθήτριά σας σας έχει καλέσει να περάσετε μαζί λίγες μέρες από τις
καλοκαιρινές διακοπές στο εξοχικό σπίτι του/της. Για να πείσετε τους γονείς σας, χρειάζεται να περιγράψετε τον φίλο
ή τη φίλη σας, τονίζοντας ιδιαίτερα τα προτερήματα του χαρακτήρα του/της. Μπορείτε ακόμα να αναφέρετε
χαρακτηριστικά περιστατικά που φανερώνουν την ξεχωριστή σχέση που σας ενώνει. Στην περιγραφή θα σας
βοηθήσουν οι παρακάτω ιδέες:
Πού μένει; Πόσο συχνά

Όνομα και ηλικία
Δημήτρης τον/τη βλέπω;
Κοντά στο σπίτι μου
συνομήλικος
Καθημερινά
Τι αισθάνομαι
Εξωτερική εμφάνιση
γι’ αυτόν / αυτήν;
Ψηλός και αδύνατος
Αγάπη, σεβασμό, O φίλος μου / η φίλη μου
Γενική εντύπωση
θαυμασμό
Ωραία εξωτερική
εμφάνιση.
Πρόσωπο (μάτια, χείλη,
Συμπεριφορά, χαρακτήρας
μύτη, μέτωπο, μαλλιά)
Πώς περνάμε μαζί, τι (γενικός χαρακτηρισμός)
Στρογγυλοπρόσωπος
κάνουμε Υπέροχος άνθρωπος, γεμάτος χαρίσματα. μαύρα μαλλιά,
Συζητάμε πηγαίνουμε Προτερήματα, ελαττώματα εκφραστικά μάτια.
περιπάτους, παίζουμε , Στόμα και χείλη κανονικά.
Ευγενικός, πονόψυχος,
ακούμε μουσική … Σώμα
εξυπηρετικός ,γελαστός,
και γλυκομίλητος. Κανονικό.
O φίλος μου
Φίλους έχω πάρα πολλούς. Αυτόν όμως που ξεχωρίζω πιο πολύ και αγαπώ ιδιαίτερα είναι ο Δημήτρης. Ο Δημήτρης είναι
συνομήλικός μου. Γνωριστήκαμε φέτος, όταν ήρθε στο σχολείο μας για πρώτη φορά. Από την πρώτη στιγμή τον συμπάθησα και τον
ξεχώρισα από τα άλλα παιδιά.
Ο Δημήτρης είναι ένα ψηλό και αδύνατο παιδί, στρογγυλοπρόσωπο. `Έχει μαύρα μαλλιά και μεγάλα εκφραστικά μάτια. Το
στόμα του και τα χείλη του είναι κανονικά, ενώ όταν χαμογελά εμφανίζονται δύο σειρές κάτασπρα δόντια. Η μύτη του είναι μικρή και
γαλλική. Γενικά, θα έλεγα ότι ο φίλος μου έχει ωραία εξωτερική εμφάνιση.
Πρόκειται για έναν υπέροχο άνθρωπο, γεμάτο ψυχικά χαρίσματα, καλοσύνη και ανιδιοτελή αγάπη. Ο φίλος μου δεν ξέρει τι
θα πει κακία, ενώ ο φθόνος, η ζήλια και ο εγωισμός δεν έχουν καμιά θέση στην ψυχή του. Είναι ευγενικός, πονόψυχος, εξυπηρετικός και
έχει πάντα μια καλή κουβέντα στο στόμα του για όλους. Ποτέ δεν είδα το πρόσωπό του συννεφιασμένο. Πάντα είναι γελαστός, πρόσχα-
ρος και γλυκομίλητος.
Κάθε πρωί με περιμένει χαμογελαστός στην εξώπορτα του σπιτιού μου, για να πάμε μαζί στο σχολείο. Είναι άριστος μαθητής.
Όταν έχω κάποια απορία στα μαθήματα είναι πρόθυμος να με βοηθήσει. Τα λόγια του είναι μετρημένα και οι σκέψεις του ώριμες.
Ο Δημήτρης είναι πραγματικά ένας αξιολάτρευτος φίλος, γι' αυτό και νιώθω πολύ τυχερός που τον γνώρισα. Ανάμεσά μας
δεν υπάρχουν μυστικά. Η φιλία μας στηρίζεται στην αμοιβαία αγάπη, στην ειλικρίνεια, στην ανιδιοτέλεια και στην αλληλοκατανόηση.
Γνωρίζει τα πάντα για μένα κι εγώ γι' αυτόν. Σαν αδέλφια μοιραζόμαστε τόσο τις χαρές όσο και τις λύπες. Μου συμπαραστέκεται πάντα
στις δύσκολες στιγμές, ενώ με το καλό του λόγο καταφέρνει να με παρηγορήσει και να με κάνει να ξεχάσω τα προβλήματά μου.
Τον περισσότερο ελεύθερο χρόνο μου τον περνάω μαζί με τον αγαπημένο μου φίλο, καθώς τα σπίτια μας είναι πολύ κοντά.
`Συναντιόμαστε τα απογεύματα και κάνουμε διάφορα μαζί. Μπορεί να συζητάμε ώρες ολόκληρες, να πηγαίνουμε μακρινούς περιπάτους,
να παίζουμε με τα άλλα παιδιά της γειτονιάς μας, να ακούμε μουσική ή να βλέπουμε κάποιο ενδιαφέρον πρόγραμμα στην τηλεόραση.
Δεν πλήττω ποτέ όταν είμαι μαζί του, αλλά αντίθετα οι ώρες περνούν χωρίς να το καταλαβαίνω.
Αισθάνομαι απέραντη αγάπη και σεβασμό, μα και θαυμασμό για τον φίλο μου. Ο φίλος μου είναι ένας πραγματικός
θησαυρός. Θεωρώ τον εαυτό μου πολύ ευτυχισμένο και τυχερό που τον γνώρισα. Εύχομαι η φιλία μας να κρατήσει για πάντα και
να μείνει αναλλοίωτη στο χρόνο.
Πρέπει να φανώ γενναίος
2. Οι γονείς του μικρού Νικόλα τον αντιμετωπίζουν άλλοτε σαν μικρό
κι άλλοτε σαν μεγάλο. Γιατί νομίζετε ότι συμβαίνει αυτό;
Οι γονείς του Νικόλα δε θέλουν να δεχτούν ότι ο μικρός τους μεγάλωσε. Δυσκο-
λεύονται να του πουν πως θα πάει στην κατασκήνωση μόνος του, αφού δεν ξέρουν αν
έχουν λάβει τη σωστή απόφαση να αφήσουν το παιδί τους «μόνο». Από τη μια υπάρχουν
οι δικαιολογημένες ανησυχίες - ενδοιασμοί των γονιών και από την άλλη η δικαιολογημέ-
νη ανάγκη του παιδιού να απογαλακτιστεί από την οικογένεια. Δυσπιστούν πως το παιδί
τους είναι πλέον μεγάλο ώστε να είναι υπεύθυνο και να ζήσει, έστω και για λίγο, χωρίς
αυτούς.
Αντιμετωπίζουν τον Νικόλα άλλοτε σαν μεγάλο κι άλλοτε σαν μικρό σαν υπερπρο-
στατευτικοί γονείς που είναι. Δυστυχώς οι περισσότεροι γονείς δεν πρόκειται να δεχτούν πως
τα παιδιά τους μεγαλώνουν και μπορούν να σταθούν και μόνα τους στα «πόδια τους». Ξέρουν
βέβαια ότι ο γιος τους είναι και λίγο παραπάνω ζωηρός και φοβούνται τι μπορεί να προκαλέσει
και «κακό» να σκεφτεί.
Ας δούμε με πόσους τρόπους μπορούν να συνδέονται οι προτάσεις.
• Πήγα λοιπόν στον κήπο και περίμενα τον μπαμπά.

Η φράση αποτελείται από δυο όμοιες προτάσεις (είναι και οι δυο ανεξάρτητες). Η σύνδεση αυτή
ονομάζεται παρατακτική σύνδεση, διότι δύο όμοιες προτάσεις, ανεξάρτητες ή εξαρτημένες, «παρατάσσονται»,
δηλαδή βρίσκονται η μια δίπλα στην άλλη και συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους.
Οι πιο χαρακτηριστικοί παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι: και, ή, είτε, ούτε, αλλά, όμως, μα.
•Ο μπαμπάς μου μου υποσχέθηκε ότι θα το συζητούσαμε.
Η φράση αποτελείται από δυο ανόμοιες προτάσεις (μια ανεξάρτητη και μια εξαρτημένη). Η σύνδεση αυτή
ονομάζεται υποτακτική σύνδεση, διότι μια εξαρτημένη πρόταση «υποτάσσεται», δηλαδή συμπληρώνει το
περιεχόμενο μιας άλλης πρότασης, εξαρτημένης ή ανεξάρτητης, και συνδέεται μαζί της με υποτακτικούς συνδέσμους.
Με τους υποτακτικούς συνδέσμους ξεκινούν εξαρτημένες προτάσεις:
Αιτιολογικές (γιατί, επειδή, αφού, διότι, μια και)

Τελικές (να, για να)
Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές (ώστε, που)
Υποθετικές (αν)
Εναντιωματικές – παραχωρητικές (αν και, ενώ, μολονότι, παρ’ όλο που)
Χρονικές (όταν, καθώς, μόλις, πριν, αφού, προτού, ώσπου, όποτε, άμα)
Προτάσεις που συμπληρώνουν το ρήμα και έχουν ρόλο αντικειμένου (να , ότι, πως)
•Η μαμά μου με κοίταξε, έκανε μια περίεργη γκριμάτσα, μ’ αγκάλιασε, με φίλησε στο κεφάλι.
Η φράση αποτελείται από όμοιες προτάσεις που μπαίνουν η μια δίπλα στην άλλη χωρίς σύνδεσμο, μόνο με κόμματα.
3. Μπορείτε να βρείτε ποιες προτάσεις συνδέουν οι μαυρισμένοι σύνδεσμοι και με τι είδος
σύνδεσης (παρατακτική ή υποτακτική);
Φέραμε τον παππού να μείνει στο σπίτι μας, τον ταΐσαμε, του στρώσαμε το κρεβάτι που θα
κοιμάται, τον βοηθήσαμε να ξαπλώσει, του είπαμε κι ένα τραγουδάκι πριν κοιμηθεί
και, όταν άρχισε να νυστάζει πολύ και να κλείνουν τα μάτια του, τον φιλήσαμε και οι δυο –εγώ και
η Μαρίνα, η αδερφή μου– και έσβησα εγώ το φως επειδή φτάνω πιο εύκολα τον διακόπτη.
Λότη Πέτροβιτς-Aνδρουτσοπούλου, Σπίτι για πέντε, εκδ. Πατάκη, Aθήνα, 1999 (διασκευή)
Βρείτε ένα ή περισσότερα ασύνδετα σχήματα στο παραπάνω απόσπασμα.
 Φέραμε τον παππού να μείνει στο σπίτι μας, => υποτακτική σύνδεση
 του είπαμε κι ένα τραγουδάκι πριν κοιμηθεί => υποτακτική σύνδεση
 όταν άρχισε να νυστάζει πολύ τον φιλήσαμε και οι δυο => υποτακτική σύνδεση
 να νυστάζει πολύ και να κλείνουν τα μάτια του => παρατακτική σύνδεση
 έσβησα εγώ το φως επειδή φτάνω πιο εύκολα τον διακόπτη. => υποτακτική σύνδεση
Φέραμε τον παππού να μείνει στο σπίτι μας, τον ταΐσαμε, του στρώσαμε το κρεβάτι που θα κοιμάται,
τον βοηθήσαμε να ξαπλώσει, του είπαμε κι ένα τραγουδάκι => ασύνδετο σχήμα
4. Ποια συναισθήματα σας δημιουρ-
γεί η φωτογραφία; Γιατί είναι σημαντική η σχέ-
ση ανάμεσα στον παππού, στη γιαγιά και στα
εγγόνια.
Η φωτογραφία μου δημιουργεί θετικά
συναισθήματα. Αισθάνομαι συγκίνηση, τρυφερότητα,
χαρά και αγάπη. Δείχνει την όμορφη σχέση ανάμεσα
στην γιαγιά, τον παππού και το εγγόνι! Φαντάζομαι πως
το παιδάκι νιώθει ευτυχισμένο, όπως κι εγώ όταν είμαι
ανάμεσά τους.
Η σχέση των παππούδων και των γιαγιάδων
με τα εγγόνια τους, είναι αναμφισβήτητα σημαντική και
μοναδική! Ο ρόλος τους στην οικογένεια είναι ανεκτίμη-
τος. Η αγάπη τους για τα παιδιά είναι πραγματικά ανε-
ξάντλητη και αναντικατάστατη. «Του παιδιού μου το
παιδί, δυο φορές παιδί μου», λέει ο λαός μας.
Τα παιδιά έχουν ανάγκη τους παππούδες και τις γιαγιάδες, σχεδόν όσο και τους γονείς τους. Ο
ρόλος τους βέβαια είναι διαφορετικός από αυτόν των γονιών. Η κύρια ευθύνη του μεγαλώματος και της
ανατροφής πέφτει στους ώμους των γονιών. Οι παππούδες και οι γιαγιάδες συνήθως μας προσφέρουν
μεγαλύτερη υποστήριξη, κατανόηση και λιγότερη πειθαρχεία. Η σχέση τους είναι πιο χαλαρή και γενναιό-
δωρη, γεμάτη από ζεστασιά και οικειότητα. Ο παππούς και η γιαγιά εκφράζουν πιο ελευθέρα τα συναι-
σθήματα της αγάπης τους. Μας διηγούνται παραμύθια και ιστορίες που ζωντανεύουν το παρελθόν. Μας
προσφέρουν απλόχερα αυτά που θέλουμε και μας «κακομαθαίνουν».
Ενότητα 11η:
΢υγγενικές σχέσεις
Ο εκπαιδευτικός:
Σουλιόπουλος Υώτης
Δημιουργός: Φώτης Τουλιόπουλος http://esxoleio.weebly.com/

΢τόχοι ενότητας
Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
 Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους
(παρατακτική και υποτακτική σύνδεση, ασύνδετο σχήμα)
Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων
Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο
νόημα

΢υνάντηση Σηλέμαχου - Οδυσσέα
Ο Όμηρος έζησε κατά τον 8ο π. Φ. αιώνα είτε στη
΢μύρνη είτε στη Φίο. Πήρε το όνομα Όμηρος επειδή
ήταν τυφλός.
Είναι ο συγγραφέας της Ιλιάδας και της Οδύσσειας,
δύο ιστορικών ποιημάτων που είναι γνωστά και ως
Ομηρικά έπη.
Η Ιλιάδα περιγράφει τον Σρωικό πόλεμο, τον
πόλεμο ανάμεσα στους Αχαιούς και τους Σρώες. Σα
γεγονότα που αφηγείται το ποίημα,
διαδραματίζονται τον δέκατο και τελευταίο χρόνο
του πολέμου και εκτυλίσσονται σε περίπου 52
ημέρες.
Η Οδύσσεια διηγείται την περιπετειώδη επιστροφή
του Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης, από την Σροία
στην πατρίδα του. Η επιστροφή, γεμάτη περιπέτειες
διαρκεί δέκα χρόνια. Η διπλανή εικόνα δείχνει την
επιστροφή του Οδυσσέα και τη συνάντηση με το γιο
του Σηλέμαχο.
Ώρες με τη μητέρα μου
Η Λίτσα Χαραύτη γεννήθηκε στη ΢άμο.
Εργάστηκε στο Παγκόσμιο ΢υμβούλιο
Εκκλησιών και στην Αμερικάνικη Πρεσβεία
στην Αθήνα. Έγραψε διηγήματα,
μυθιστορήματα και ανθολογίες για τα
ελληνόπουλα του εξωτερικού. Σο έργο της
αναγνωρίστηκε στην Ελλάδα και τιμήθηκε με
πολλά βραβεία.
Έργα της είναι: «Σο διπλό ταξίδι» (τιμητικός
πίνακας πανεπιστημίου Πάντοβας Ιταλίας), «Σο
αυγό της έχιδνας» (έπαινος ακαδημίας Αθηνών),
«Σα δάκρυα της Περσεφόνης» (τιμητικός
πίνακας IBBY και κρατικό βραβείο του 1996),
«Σο χαμόγελο της Εκάτης», «Όνειρα από
μετάξι», κ.ά.

Πώς περιγράφουμε έναν άνθρωπο
Για να περιγράψουμε έναν άνθρωπο που γνωρίζουμε προσωπικά
αναφέρουμε:
 Όνομα και ηλικία
 Σο επάγγελμά του
 Εξωτερική εμφάνιση: πρώτα τη γενική εντύπωση που δίνει και μετά τα
ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
 Σο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του
 Σα ενδιαφέροντά του και τις συνήθειες που έχει
 Περιγράφουμε το τι μας αρέσει να κάνουμε μαζί, πώς περνάμε μαζί του
 Σα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του
 ΢κέψεις και συναισθήματα που έχουμε για τον άνθρωπο που
περιγράφουμε

Για να περιγράψουμε έναν άνθρωπο που δεν γνωρίζουμε
προσωπικά αναφέρουμε:
 Όνομα και ηλικία
 Σο επάγγελμά του
 Σην εξωτερική του εμφάνιση: πρώτα τη γενική εντύπωση
που δίνει και μετά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του
 Σο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του
 Σα ενδιαφέροντά του και τις συνήθειες που έχει
 Σα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του

 Όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας, χρησιμοποιούμε α’
ενικό πρόσωπο και ενεστώτα.
 Όταν περιγράφουμε έναν άνθρωπο που γνωρίζουμε
προσωπικά, χρησιμοποιούμε γ’ ενικό πρόσωπο και ενεστώτα
ή παρακείμενο.
 Όταν περιγράφουμε ανθρώπους που γνωρίσαμε στο
παρελθόν χρησιμοποιούμε παρελθοντικούς χρόνους (αόριστο,
παρατατικό, υπερσυντέλικο)
 Όταν δεν γνωρίζουμε τον άνθρωπο που περιγράφουμε
χρησιμοποιούμε γ’ ενικό πρόσωπο και παροντικούς χρόνους
αν ζει ακόμη, αλλιώς χρησιμοποιούμε παρελθοντικούς
χρόνους.

Πώς λειτουργεί η γενική πτώση
Η γενική πτώση μπορεί να χρησιμοποιηθεί με δύο
κυρίως τρόπους:
ως δεύτερο (έμμεσο) αντικείμενο και να
συμπληρώνει το νόημα του ρήματος.
π.χ. Μου έκανε ένα δώρο. (σε μένα έκανε ένα δώρο)
έμμεσο ρήμα άμεσο
ως συμπλήρωμα του νοήματος ενός ουσιαστικού
π.χ. Πήρε το βιβλίο του μαθητή.

Σι μπορεί να δηλώνει η γενική όταν συνοδεύει ουσιαστικό
 ΢ε ποιον ανήκει κάτι: Σο ποδήλατο του Γιώργου.
 Σόπο: Η Ακρόπολη της Αθήνας
 Φρόνο: Θα ξαναέρθω του χρόνου
 Μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό: μαθητής λυκείου
 Αιτία: ένοχος κλοπής
 Περιεχόμενο: αποθήκη τροφίμων
 ΢κοπού: στέφανα γάμου
 Ένα σύνολο που διαιρείται: τα κομμάτια της πίτσας.

Πρέπει να φανώ γενναίος
Ο Ρενέ Γκοσινί (1926-1977). Ήταν
Γάλλος συγγραφέας, γνωστός για τα
κόμικς «Αστερίξ» και «Λούκυ Λουκ»,
και για τη σειρά «Ο Μικρός Νικόλας»
στα οποία έγραφε τα σενάρια.
Ο Ζαν Ζακ ΢ανπέ (1932- ) είναι
Γάλλος σκιτσογράφος, γνωστός για
την εικονογράφηση της σειράς
παιδικών βιβλίων «Ο μικρός
Νικόλας».

Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους
΢χήμα ασύνδετο: οι προτάσεις συνδέονται χωρίς τη
χρήση συνδέσμων. Οι προτάσεις χωρίζονται μεταξύ
τους με κόμμα.
π.χ. Έτρεχαν, έπαιζαν, περνούσαν καλά.
 Παρατακτική σύνδεση: στην σύνδεση αυτή των
προτάσεων, τοποθετούνται ισοδύναμες προτάσεις η
μία μετά την άλλη. Ψς ισοδύναμες εννοούμε κύριες με
κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες προτάσεις.

΢την παρατακτική σύνδεση χρησιμοποιούνται παρατακτικοί
σύνδεσμοι:
 ΢υμπλεκτικοί: (και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)
π.χ. Διάβαζε και έγραφε.
 Αντιθετικοί: (αλλά, όμως, μα, παρά)
π.χ. Ήρθε, αλλά έφυγε αμέσως.
 Διαζευκτικοί: (ή, είτε)
π.χ. Είτε έγραφε είτε διάβαζε.
 ΢υμπερασματικοί: (λοιπόν, ώστε)
π.χ. Ήρθαν όλοι. Λοιπόν, φεύγουμε.

Τποτακτική σύνδεση έχουμε όταν συνδέεται κύρια με
δευτερεύουσα πρόταση (η δεύτερη υποτάσσεται στην πρώτη,
από εκεί το όνομα υποτακτική). Οι προτάσεις συνδέονται με
υποτακτικούς συνδέσμους, με αναφορικές ή ερωτηματικές
αντωνυμίες και αναφορικά ή ερωτηματικά επιρρήματα. Οι
δευτερεύουσες προτάσεις που ξεκινούν με υποτακτικούς
συνδέσμους είναι:
 Ειδικές: (ότι, πως)
π.χ. Μου είπε πως αύριο θα έρθει.
 Αποτελεσματικές ή συμπερασματικές: (ώστε, που, για να):
π.χ. Είναι τόσο αργός, ώστε δεν προλαβαίνει.

 Τποθετικές: (αν, εάν) π.χ. Αν έρθει, θα σου πω.
 Εναντιωματικές: (αν και, ενώ, μολονότι, και να, …)
π.χ. Θα ερχόμουν και να μη μου το ζητούσες.
 Φρονικές: (όταν, όποτε, ώσπου, καθώς, αφού, …)
π.χ. Θα τηλεφωνήσω, όταν μπορέσω.
 Αιτιολογικές: (γιατί, επειδή, διότι, …)
π.χ. Δεν πήγα, γιατί ήταν αργά.
 Σελικές: (να, για να) π.χ. Θα βρεθούμε, για να παίξουμε ποδόσφαιρο.
 Πλάγιες ερωτηματικές: (ποιος, πού, αν, τι, …)
π.χ. Ρωτούσε ποιος έρχεται.
 Αναφορικές: (που, ο οποίος, όσος) π.χ. Είναι αυτό που θέλω.

Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν
αντίθετο νόημα
Οι προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα συνδέονται με τους
αντιθετικούς συνδέσμους (μα, αλλά, όμως, ωστόσο, μόνο που,
παρότι, μολαταύτα, εξάλλου, εντούτοις).
Οι αντιθετικοί σύνδεσμοι μπαίνουν συνήθως στην αρχή της
δευτερεύουσας πρότασης που έχει αντίθετο νόημα από την
κύρια. Οι προτάσεις αυτές λέγονται εναντιωματικές.
π.χ. Ήρθε, αλλά δεν τον είδα.
Σον είδα, μα δεν του μίλησα.
Παρότι ήταν μορφωμένος, έκανε πολλά λάθη.

Δίψηφα, δίφθογγοι και συνδυασμοί φωνηέντων
 Δίψηφα ονομάζονται δύο γράμματα μαζί που παριστάνουν
ένα φθόγγο. Ο φθόγγος αυτός μπορεί να είναι είτε φωνήεν
είτε σύμφωνο. Σα δίψηφα φωνήεντα είναι: ου, αι, ει
 Όταν δύο διαφορετικά φωνήεντα προφέρονται σε μια
συλλαβή, αποτελούν μια δίφθογγο. Σο ένα από τα δύο
φωνήεντα είναι το ι, η και σπανιότερα το ου
π.χ. αηδόνι, αϊτός, φράουλα
 ΢υνδυασμοί φωνηέντων είναι τα αυ και ευ. Προφέρονται
αφ΄, εφ όταν ακολουθεί σύμφωνο και αβ, εβ όταν ακολουθεί
φωνήεν ή ηχηρό σύμφωνο (ρ,λ,γ)
π.χ. αύριο, αυτός, ευτυχώς, ευρύς, …

ΜΟΥΣΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΙΛΙΟΥ –
ΛΥΚΕΙΑΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ
Νεοελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου
Διδάσκουσα: Αγλαΐα Τζικάκου

Σχολικό έτος: 2009-10
ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
Ενότητα 8η
Οι προτάσεις, ως προς τις
σχέσεις τους μεταξύ τους,
παρουσιάζονται στο λόγο με
δύο μορφές
Κύριες προτάσεις Δευτερεύουσες προτάσεις

Κύρια ή ανεξάρτητη είναι μια
πρόταση που:
- εκφράζει ένα απλό νόημα
- μπορεί να «σταθεί» μόνη της

στο λόγο
πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ

Δευτερεύουσα ή εξαρτημένη
είναι η πρόταση που:
• δεν μπορεί να «σταθεί» μόνη της στο
λόγο (εξαρτημένη)
• Χρησιμεύει για να προσδιορίσει μια

άλλη πρόταση ή όρο πρότασης
πχ: ήρθαμε αργά το βράδυ γιατί δεν

προλάβαμε το πρωινό τρένο
Οι προτάσεις παρουσιάζονται
στο λόγο με τρεις συνδυασμούς
κύριες + κύριες
κύριες + δευτερεύουσες
κύριες + δευτερεύουσες + δευτερεύουσες

Αξιοσημείωτη παρατήρηση:
• Σε κάθε περίοδο λόγου επιβάλλεται η

ύπαρξη μιας τουλάχιστον κύριας
πρότασης
• Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνο

δευτερεύουσες
Οι προτάσεις εμφανίζονται στο
λόγο με τρεις τρόπους
Συνδέονται με παρατακτικούς συνδέσμους

πχ. κάτι θα έπαθε και δε φάνηκε
Συνδέονται με υποτακτικούς συνδέσμους

πχ. φαίνεται ότι θα βρέξει σήμερα
Μπαίνουν η μία μετά την άλλη με κόμμα ανάμεσά τους

πχ. Χόρευαν, πηδούσαν, χάλαγαν τον κόσμο.
Σύνδεση προτάσεων
παρατακτική υποτακτική ασύνδετο

σύνδεση σύνδεση σχήμα
παρατακτικοί υποτακτικοί κόμμα
σύνδεσμοι σύνδεσμοι
ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
Λέγεται παρατακτική ή παράταξη, γιατί με
αυτήν παρατάσσουμε δηλαδή
τοποθετούμε ισοδύναμες προτάσεις τη μία
μετά την άλλη.
Κύρια + κύρια
Δευτερεύουσα + δευτερεύουσα
η παρατακτική σύνδεση προτάσεων
γίνεται:
με ΣΥΜΠΛΕΚΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:
και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
με ΑΝΤΙΘΕΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:
μα, αλλά, παρά, όμως, μόνο, ωστόσο, (ενώ, αν και, μολονότι),
με ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:
ή, είτε
με ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΟΥΣ συνδέσμους:
λοιπόν, ώστε, άρα, επομένως
Σύνδεση προτάσεων με
συμπλεκτικούς συνδέσμους
Οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι συνδέουν τις
προτάσεις καταφατικά:
πχ. - τελείωσε το μάθημα και βγήκε να παίξει
- φύγε και περίμενε στη στάση
και αποφατικά (με άρνηση):

πχ. - ούτε μιλούσε ούτε έγραφε
- μη μιλάς και μη χαζεύεις
- μήτε να δεις μήτε ν’ ακούσεις τέτοιο κακό

αντιθετικούς συνδέσμους
• Γίνεται με τους καθαρά αντιθετικούς

συνδέσμους: μα
αλλά
παρά
μόνο
όμως
οι οποίοι μπαίνουν στην αρχή της
πρότασης και συνδέουν
προτάσεις: απλή αντιθετική σύνδεση
π.χ - αυτά λέγονται, μα δε γίνονται.
- ήξερε την αλήθεια, αλλά δεν έλεγε τίποτα.
- δε θέλει τίποτα, παρά να την αφήσουν
ήσυχη.
- δε θα σε καθυστερήσω πολύ, μόνο θα σου
πω δυο λόγια.
πριν από αυτούς τους συνδέσμους υπάρχει κόμμα.

και
• με άλλες λέξεις ή επιρρήματα που
χρησιμοποιούνται ως αντιθετικοί
σύνδεσμοι: ωστόσο
εντούτοις
μάλιστα
έπειτα
μολαταύτα
εξάλλου
Οι λέξεις αυτές συνδέουν κανονικά μόνο περιόδους
ή ημιπεριόδους- όπως και το «όμως»- και πιο
συχνά μπαίνουν όχι στην αρχή της πρότασης.
π.χ-κατάλαβε ότι ήταν ψέμα. Δεν είπε ωστόσο τίποτα.

-άκουγε πολύ προσεκτικά. Συγκράτησε μολαταύτα
ελάχιστα πράγματα.
-δεν πήγε καθόλου καλά στις εξετάσεις. Είχε εντούτοις
προετοιμαστεί αρκετά.
-υπέφερε πολύ, αλλά δεν έλεγε τίποτα σε κανέναν. Μία
μέρα όμως δε βάσταξε.
διαχωριστικούς συνδέσμους
• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι - ή, είτε -
συνδέουν δύο ή περισσότερες προτάσεις.
π.χ - όλη μέρα έγραφε ή διάβαζε ολομόναχος.

- ο αδελφός μου όλη μέρα ή έπαιζε ή έτρωγε ή
κοιμόταν.
- δεν είπε τίποτα είτε γιατί δεν ήξερε είτε γιατί
φοβόταν.
• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι μπορεί να
αντικατασταθούν από τύπους του ρήματος
«θέλω»
π.χ - Θες
θες έφταιγα εγώ, θες έφταιγε εκείνος, στο τέλος δεν
κάναμε τίποτα.
• Οι διαχωριστικοί σύνδεσμοι μπορεί να

παραλείπονται σε περιπτώσεις αντίθεσης
ή ζωηρότητας του λόγου.
π.χ - έχει δεν έχει ανάγκη, πρέπει να μείνει μαζί μας
- μπαίνει, βγαίνει, δεν τον προσέχει κανείς.
συμπερασματικούς συνδέσμους.
ΓΙΝΕΤΑΙ : 1ον
με τους συμπερασματικούς (ή αποτελεσματικούς)
συνδέσμους
λοιπόν ώστε άρα επομένως
Συνδέουν κανονικά δύο κύριες προτάσεις που

χωρίζονται με τελεία ή άνω τελεία. Ο σύνδεσμος
μπαίνει στην αρχή της δεύτερης πρότασης εκτός του
«λοιπόν» που μπορεί να μπει οπουδήποτε.
π.χ – όπως φαίνεται, ήρθαν όλοι. Λοιπόν τι περιμένουμε;
- Δεν πρόλαβαν το λεωφορείο. Αναγκάστηκαν λοιπόν

να γυρίσουν με τα πόδια.
- Ελάτε μέσα μαζί μου. Ώστε Συμφιλιωνόμαστε;
- οι εξετάσεις τελείωσαν. Άρα είναι ώρα για ξεκούραση.
- ο έρανος απέδωσε πολλά χρήματα. Επομένως καλύψαμε

τους στόχους μας και με το παραπάνω.
ΓΙΝΕΤΑΙ: 2ον
με επιρρήματα ή άλλες λέξεις που
χρησιμοποιούνται ως
συμπερασματικοί σύνδεσμοι
τώρα τότε έπειτα ύστερα γι’ αυτό κλπ

π.χ - έφτασε στον προορισμό του ταχύτατα. Τώρα είχε
χρόνο ν’ ανασάνει.
- Δε θυμώνει ποτέ. Έπειτα πώς να μη θαυμάζεις
τέτοιο άνθρωπο;
- είναι πολύ χαρούμενο παιδί. Γι’ αυτό προτιμούν
όλοι οι συμμαθητές του να το κάνουν παρέα.
Ασύνδετο σχήμα
• Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις ή
προτάσεις βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την
άλλη, χωρίς συνδετική λέξη ανάμεσά τους.
• Αυτές τις λέξεις- φράσεις-προτάσεις χωρίζουμε
πάντα με κόμμα.
π.χ - αγαπούσε απ’ όλα τα μαθήματα την ιστορία , τη γεωγραφία,

την πληροφορική και τα καλλιτεχνικά.
- οι διακοπές των Χριστουγέννων είναι απαραίτητες για
μαθητές , για εκπαιδευτικούς , για διοικητικό προσωπικό.
- ο γυμναστής πυροβόλησε στον αέρα , ο κόσμος αλάλαζε , οι
αθλητές ξεχύθηκαν μπροστά.
Σ υ ν δ ε σ μ ο λ ο γ ί α
Σύνδεσμοι Παρατακτική σύνδεση Υποτακτική σύνδεση
Συμπλεκτικοί και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ Συμπλεκτικούς Ειδικούς
Διαχωριστικοί ή, είτε Αντιθετικούς Αιτιολογικούς
Αντιθετικοί αλλά. όμως, ενώ, αν και, μόνο, μολονότι, μα Διαχωριστικούς Τελικούς
Επεξηγηματικοί δηλαδή Συμπερασματικούς Διστακτικούς
Συγκριτικοί παρά Υποθετικούς
Συμπερασματικοί ώστε, λοιπόν, άρα, επομένως, που Αποτελεσματικούς
Ειδικοί ότι, πως, που Χρονικούς
Χρονικοί όταν, σαν, ενώ, αφού, μόλις, πριν, προτού,
καθώς, οπότε, αφότου, όσο που, ωσότου
Αιτιολογικοί γιατί, επειδή, αφού
Υποθετικοί αν, σαν, άμα
Τελικοί να, για να
Αποτελεσματικοί ώστε, που
Διστακτικοί μήπως, μην
Σύνδεσμοι λέγονται οι άκλιτες λέξεις που συνδέουν τις λέξεις μιας πρότασης ή τις προτάσεις μιας περιόδου μεταξύ τους.
Με παρατακτική σύνδεση συνδέονται μεταξύ τους δύο όμοιες προτάσεις (κύρια με κύρια ή δευτερεύουσα με δευτερεύουσα). Οι
σύνδεσμοι που χρησιμοποιούνται στην παρατακτική σύνδεση ονομάζονται παρατακτικοί.
Με υποτακτική σύνδεση συνδέονται μεταξύ τους μια δευτερεύουσα πρόταση με μια κύρια. Η δευτερεύουσα εξαρτάται από την κύρια.
Μόνο με τη δευτερεύουσα δεν ολοκληρώνεται το νόημα της πρότασης. Οι δευτερεύουσες προτάσεις παίρνουν το όνομα τους από το
είδος του συνδέσμου που τις εισάγει. Οι σύνδεσμοι που χρησιμοποιούνται στην υποτακτική σύνδεση, ονομάζονται υποτακτικοί.
Τσιαμτσιαλής Μάνος
Δημοτικό Σχολείο Μενιδίου Αμφιλοχίας
Σχ. Έτος: 2012-13
Γλώσσα ΣΤ΄ ¨Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο¨
Υπεύθυνος τάξης: Γεωργακόπουλος Ανδρέας
Όταν περιγράφουμε ένα πρόσωπο, αναφέρουμε:
Όνομα και Πού μένει; Πόσο συχνά

ηλικία τον/την βλέπω
Εξωτερική
Τι αισθάνομαι εμφάνιση -
γι΄αυτόν/αυτήν χαρακτηριστικά
Συμπεριφορά,
χαρακτήρας
Πώς περνάμε
Προτερήματα,
μαζί, τι κάνουμε.
ελαττώματα
Στη γειτονιά Κάθε μέρα στη
μου κοντά στο γειτονιά και στο
Δημήτρης, σπίτι μου σχολείο
ετών 12
Μικροκαμωμένος, λεπτός
με γαλανά μάτια, ξανθά
Φιλία, κοντά μαλλιά, μικρή μύτη
θαυμασμό, γρήγορο περπάτημα,
εμπιστοσύνη σχεδόν πάντα φορά το
αγαπημένο του καπέλο.
Καθόμαστε στο ίδιο

θρανίο, κάνουμε Γελαστός,
βόλτες, παίζουμε αναγνωρίζει τα
μπάλα, βοηθάμε ο λάθη του, άριστος
ένας τον άλλον μαθητής, άσσος στο
ποδόσφαιρο,
Η περιγραφή μας μέχρι στιγμής μοιάζει …με δελτίο αστυνομικής ταυτότητας!
Όλα τα παραπάνω στοιχεία θα μας χρησιμεύσουν για να περιγράψουμε τον
αγαπημένο μας φίλο σε ένα γραπτό κείμενο*.
*(παραγράφους – επίθετα – μεταφορές – παρομοιώσεις – αντωνυμίες –
σύνθετες λέξεις κ.α΄.)
Ο φίλος μου είναι καταπληκτικός! Τον λένε Δημήτρη και είναι 12 ετών, όπως κι εγώ.
Πηγαίνουμε στο ίδιο σχολείο και μάλιστα εδώ και τρία χρόνια καθόμαστε στο ίδιο θρανίο.
Γνωριζόμαστε από το Νηπιαγωγείο και μένει στην γειτονιά μου. Τα σπίτια μας τα χωρίζει μόνο ένα
μικρό πέτρινο σοκάκι και πολλές φορές κλείνουμε τα ραντεβού μας για το παιχνίδι από τα
μπαλκόνια μας.
Αν και μικροκαμωμένος είναι ένα όμορφο παιδί. Είναι ο πιο λεπτός μέσα στην τάξη μας. Έχει
μεγάλα γαλανά μάτια και ξανθά κοντά μαλλιά, που συνήθως όμως τα κρύβει με το αγαπημένο
του πράσινο καπέλο. Η μύτη του είναι μικρή και γελάω όταν μου λέει: « Εγώ δε χώνω την μύτη μου
παντού!» Αν και μικροκαμωμένος έχει γρήγορο περπάτημα και δυσκολεύομαι να τον ακολουθήσω.
Είναι γελαστός και εύκολα αναγνωρίζει τα λάθη του. Στο ποδόσφαιρο μαλώνουμε ποια
ομάδα θα τον πάρει γιατί είναι άσσος στην μπάλα. Αυτό φυσικά δεν τον έχει εμποδίσει να είναι και
άριστος μαθητής.
Κάποιες φορές διαβάζουμε μαζί, ετοιμάζουμε τις σχολικές εργασίες, παίζουμε μπάλα στο
μικρό σοκάκι και πάντοτε βοηθάμε ο ένας τον άλλον.
Η φιλία που νιώθω για τον Δημήτρη είναι πολύ μεγάλη. Νιώθω θαυμασμό γι΄αυτόν και τον
εμπιστεύομαι. Είμαι πολύ τυχερός που είμαστε τόσο καλοί φίλοι.
ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ
10η & 11η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ____________________________________________________ 13-03-13
1.Ακούω και γράφω :

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
2. Τοποθέτησε τους παρακάτω συνδέσμους στα κενά , για να συμπληρωθεί το

κείμενο . ( αλλά , για να , αν και , να , γιατί , όμως , όταν , μόλις , και , ότι
, ενώ )
Εγώ………… γύρισα από το σχολείο, διάβασα …………… έγραψα αμέσως τα μαθήματά μου,
……………….. μπορώ ………. πάω βόλτα το απόγευμα. ………………… τελείωσα ……………………..
, άρχισε να βρέχει. Στενοχωρήθηκα, …………………. η μαμά μου είπε …………………. θα με
πάει στο σινεμά, ……………….. είχε δουλειά. Χάρηκα πολύ, …………………..δε θα έμενα μέσα
στο σπίτι, …………………θα περνούσα ευχάριστα το απόγευμά μου.
3. Τοποθέτησε κάθε λέξη στην κατάλληλη στήλη, σύμφωνα με την οικογένεια
λέξεων στην οποία ανήκει.
Ταξίδι στη γνώση

4. Να γράψετε τα συνώνυμα και τα αντώνυμα των λέξεων.
ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΑΝΤΩΝΥΜΑ
Ραβδί κέρδος
σκεπή πυκνός
ασθενής μονόλογος
εργασία χρήσιμος
κέφι κάθοδος
κοιτάζω υπεύθυνος
τραγούδι γενναίος
5. Να υπογραμμίσεις τις αντωνυμίες που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και

να αναγνωρίσεις το είδος τους.
Ό,τι κι αν λέω, εσύ συνέχεια διαφωνείς (…………………………....) (……………………………..)
Να κρατάς και με τα δυο σου χέρια το τιμόνι. (…………………………)
Δε με νοιάζει για το τι πρόκειται να κάνεις. ( …………………………………..)
Μη μεταφέρεις κάποιον άλλον με το ποδήλατό σου. ( ……………………………….)
Να κυκλοφορείς μαζί με άλλους ποδηλάτες στην πόλη . (……………………………………)
Να προσέχεις το δρόμο μήπως τον διασχίζουν πεζοί. (………………………………..)
6. Γράψε δίπλα από κάθε πρόταση το είδος της σύνδεσής της

( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ – ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ )
Δεν είμαι σίγουρος, αλλά έτσι νομίζω. (…………………………………………..)
Τηλεφώνησέ μου, αν θέλεις. (…………………………………………..)
Να ακούτε το δάσκαλο και να προσέχετε στο μάθημα . (…………………………………………..)
Επειδή είσαι καλό παιδί, θα σου κάνω τη χάρη. (…………………………………………..)
Καθυστέρησα να έρθω στο σχολείο , επειδή έβρεχε . (…………………………………………..)
Θα σου κάνω τη χάρη , επειδή είσαι καλό παιδί . (…………………………………………..)

10η & 11η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ____________________________________________________ 13-03-13
1.Ακούω και γράφω :

Φαίνεται πως όλες οι γιαγιάδες είναι τρυφερά πλάσματα, αλλά η δική μου ήταν το πιο
γλυκό και το πιο ήμερο πρόσωπο μέσα σ' όλες τις γιαγιάδες του κόσμου. Πέρασε μαζί
με τον παππού όλες τις πίκρες κι όλες τις δυσκολίες της ζωής, είδε πλάι του ν'
ανασταίνονται όλα τα παιδιά, τα εγγόνια, τα δέντρα, τα κλήματα. Ένα μεγάλο μέρος
απ' το έργο τούτο ήταν έργο της. Ωστόσο και στα βαθιά ακόμα γεράματα οι σχέσεις
της με τον παππού μας μένανε βασισμένες στο ίδιο τυπικό των νεανικών τους χρόνων.
2. Τοποθέτησε τους παρακάτω συνδέσμους στα κενά , για να συμπληρωθεί το
κείμενο . ( αλλά , για να , αν και , να , γιατί , όμως , όταν , μόλις , και , ότι
, ενώ )
Εγώ μόλις γύρισα από το σχολείο, διάβασα και έγραψα αμέσως τα μαθήματά μου,
για να μπορώ να πάω βόλτα το απόγευμα. Όταν τελείωσα όμως , άρχισε να
βρέχει. Στενοχωρήθηκα, αλλά η μαμά μου είπε ότι θα με πάει στο σινεμά, αν και
είχε δουλειά. Χάρηκα πολύ, γιατί δε θα έμενα μέσα στο σπίτι, ενώ θα περνούσα
ευχάριστα το απόγευμά μου.
3. Τοποθέτησε κάθε λέξη στην κατάλληλη στήλη, σύμφωνα με την οικογένεια
λέξεων στην οποία ανήκει.

4. Να γράψετε τα συνώνυμα και τα αντώνυμα των λέξεων.
ΣΥΝΩΝΥΜΑ ΑΝΤΩΝΥΜΑ
Ραβδί μπαστούνι κέρδος ζημιά
σκεπή στέγη πυκνός αραιός
ασθενής άρρωστος μονόλογος διάλογος
εργασία δουλειά χρήσιμος άχρηστος
κέφι όρεξη κάθοδος άνοδος
κοιτάζω βλέπω υπεύθυνος ανεύθυνος
τραγούδι άσμα / μελωδία γενναίος δειλός
5. Να υπογραμμίσεις τις αντωνυμίες που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και

να αναγνωρίσεις το είδος τους.
Ό,τι κι αν λέω, εσύ συνέχεια διαφωνείς ( αναφορική ) ( προσωπική )
Να κρατάς και με τα δυο σου χέρια το τιμόνι. ( κτητική )
Δε με νοιάζει για το τι πρόκειται να κάνεις. ( προσωπική ) ( ερωτηματική )
Μη μεταφέρεις κάποιον άλλον με το ποδήλατό σου. ( αόριστη ) ( κτητική )
Να κυκλοφορείς μαζί με άλλους ποδηλάτες στην πόλη . ( αόριστη )
Να προσέχεις το δρόμο μήπως τον διασχίζουν πεζοί. ( προσωπική )
6. Γράψε δίπλα από κάθε πρόταση το είδος της σύνδεσής της

( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ – ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ )
Δεν είμαι σίγουρος, αλλά έτσι νομίζω. ( ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ )
Τηλεφώνησέ μου, αν θέλεις. ( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ )
Να ακούτε το δάσκαλο και να προσέχετε στο μάθημα . ( ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ )
Επειδή είσαι καλό παιδί, θα σου κάνω τη χάρη. ( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ )
Καθυστέρησα να έρθω στο σχολείο , επειδή έβρεχε . ( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ )
Θα σου κάνω τη χάρη , επειδή είσαι καλό παιδί . ( ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ )

1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
ΤΑΞΗ ΣΤ΄ ΤΜΗΜΑ.......
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.............................................ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ...../....../......
ΕΝΟΤΗΤΑ 11 - ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

(ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ)
1. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσεις και να χαρακτηρίσεις

τις γενικές που συμπληρώνουν ουσιαστικό:
• Η νίκη της ομάδας ενθουσίασε τους φιλάθλους. .................................
• Εργάζεται σε αποθήκη φαρμάκων. .........................................................
• Το κατάστημα του θείου μου είναι γωνιακό. .......................................
• Φόρεσε τα ρούχα της δουλειάς κι έφυγε. ............................................
• Έσκισε κατά λάθος μια σελίδα του τετραδίου. ..................................
• Αγόρασε για το Πάσχα ένα αρνί δεκαπέντε κιλών. ...........................

προτάσεις.

παρατακτική, υποτακτική ).
Λαδιάς Ανδρέας
εναντιωματικές-παραχωρητικές προτάσεις.
• Του ζήτησαν να τους πει την ιστορία με τους πελαργούς, μόλο που την
ήξεραν.
• Αν και ήταν πολλά χρόνια στην Αμερική, δεν ήξερε καλά την γλώσσα.
• Δεν ήρθε, αν και μας το υποσχέθηκε.
• Δείξε λίγο ενδιαφέρον, ας είναι και για μια στιγμή.
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ
Λαδιάς Ανδρέας
Συγγενικές σχέσεις 17/3/2008
Επαναληπτικό
ΟΝΟΝΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ……………………………………………………………………………….
Ο π α π π ο ύ ς και η γιαγιά
0 παππούς ήταν ένας μεγαλόσωμος άντρας, γεμάτος υγεία παρ' όλα τα εβδομήντα
του χρόνια, κι ήταν γενναία καρδιά. Όλη τη ζωή του την πέρασε στα Κιμιντένια, μια
σκληρή ζωή, ίσαμε που ν' αναστηθεί το υποστατικό1. Ωστόσο απ' τη δύσκολη εκείνη
ζωή το μόνο σημάδι που έμεινε ήταν βαθιές χαρακιές στο πρόσωπο του, τίποτ' άλλο.
Στα γαλανά μάτια του βασίλευε παιδική αγαθότητα, και στα χείλη του, άμα γελούσε,
έλαμπε η καλοσύνη του κόσμου. Σ' έναν πιστό κιαγιά2 είχε αναθέσει την κυβέρνηση
του υποστατικού· γι' αυτό μπορούσε όλη τη μέρα να είναι ντυμένος με τ' ακριβά τα
ρούχα του από τσόχα, ραμμένα με την πιο αυστηρή παράδοση των Αϊβαλιωτών
βρακάδων. Είχε μια απερίγραπτη ευαισθησία στο ντύσιμο του, και ποτές δε θυμούμαι
να τον είδα αφρόντιστο όλα τα καλοκαίρια που ζούσαμε κι εμείς στο κτήμα. Δεν ήξερε
διόλου γράμματα, γι' αυτό τον βοηθούσε στους λογαριασμούς η πιστή του
συντρόφισσα, η γιαγιά μου. Φαίνεται πως όλες οι γιαγιάδες είναι τρυφερά πλάσματα,
αλλά η δική μου ήταν το πιο γλυκό και το πιο ήμερο πρόσωπο μέσα σ' όλες τις
γιαγιάδες του κόσμου. Πέρασε μαζί με τον παππού όλες τις πίκρες κι όλες τις
δυσκολίες της ζωής, είδε πλάι του ν' ανασταίνουνται από χρόνο σε χρόνο τα παιδιά,
τα εγγόνια, τα δέντρα, τα κλήματα. Ένα μεγάλο μέρος απ' το έργο τούτο ήταν έργο
της. Ωστόσο και στα βαθιά ακόμα γεράματα οι σχέσεις της με τον παππού μας
μένανε βασισμένες στο ίδιο τυπικό των νεανικών τους χρόνων.
Ηλίας Βενέζης, Αιολική γη, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1999.
1. υποστατικό: αγρόκτημα
2. ο κιαγιάς: επιστάτης
Ποια στοιχεία παρουσιάζει ο συγγραφέας: α) για την εξωτερική εμφάνιση του

παππού και β) για το χαρακτήρα του;
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………
Να βρεις φράσεις – προτάσεις μέσα από το κείμενο που ν’ αναιρούν ( να δείχνουν

πως δεν ισχύουν ) τις παρακάτω:
α. Δούλευε όλη μέρα στο υποστατικό και ήταν υπεύθυνος για την επιστασία του.
……………………………………………………………………………………………………………………….
β. Ο παππούς ήταν μορφωμένος.
……………………………………………………………………………………………………………………….
γ. Ο παππούς και η γιαγιά πέρασαν μια ζωή ευχάριστη και εύκολη.
……………………………………………………………………………………………………………………….
Τσογιάννη Γαλάτεια
«Ωστόσο και στα βαθιά ακόμα γεράματα οι σχέσεις της με τον παππού μας
μένανε βασισμένες στο ίδιο τυπικό των νεανικών τους χρόνων.»
Γράψε λίγα λόγια για το πώς καταλαβαίνεις αυτήν την πρόταση.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Να βρεις μέσα στο κείμενο και να γράψεις εδώ:

α. ένα ασύνδετο σχήμα β. μια παρατακτική σύνδεση γ. μια υποτακτική σύνδεση
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου.

( Αν είναι αντικείμενο ή υποκείμενο ή κατηγορούμενο θα αναφέρετε σε ποιο ρήμα )
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
Να ξαναγράψεις τις παρακάτω προτάσεις ενώνοντάς τες σε μία και χρησιμοποιώντας

τους συνδέσμους των παρενθέσεων.
α) Έφτασα καθυστερημένος. Πρόλαβα το συμβούλιο. [ μολονότι ]
…………………………………………………………………………………………………………………………..
β) Συζητούσαν. Την έπιασαν τα κλάματα. [ την ώρα που ]
…………………………………………………………………………………………………………………………..
γ) Θα ταξιδέψω τελικά με το τρένο. Θα φύγει τα ξημερώματα. [ που ]
…………………………………………………………………………………………………………………………..
Τσογιάννη Γαλάτεια
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΣ – ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ______________________________________________________________
1. Διορθώστε τα ορθογραφικά λάθη των παρακάτω λέξεων: (ένα λάθος σε κάθε λέξη)
οικογένια: __________ μητρότιτα: __________ σινοικία: __________

σύζηγος: __________ παιδαγογικός: __________ πεδίατρος: __________
νίφη: __________ οικώτροφος: __________ μητρώπολη: __________
2. Ξαναγράψτε τις παρακάτω προτάσεις αντικαθιστώντας τις υπογραμμισμένες φράσεις με λέξεις

σε γενική πτώση:
Α) Φαινόταν στο πρόσωπό του η μελαγχολία από την ήττα.

______________________________________________________________________________
Β) Δουλεύει σε κατάστημα που πουλάει έπιπλα.
______________________________________________________________________________
Γ) Το σπίτι όπου μένει ο πρέσβης βρίσκεται στο Ψυχικό.
______________________________________________________________________________
Δ) Έφαγε μια σαλάτα με λαχανικά.
______________________________________________________________________________
Ε) Ο κος Αποστόλου είναι καθηγητής που διδάσκει στο πανεπιστήμιο.
______________________________________________________________________________
Στ) Το νερό που τρέχει από τη βρύση δεν είναι πόσιμο.
______________________________________________________________________________
3. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες φράσεις των παρακάτω προτάσεων με αντωνυμίες

σε γενική πτώση:
Α) Πρότειναν στο Θοδωρή μια καινούρια δουλειά.

__________________________________________________________________________________
Β) Κάνε σε μένα τη χάρη να φέρεις σε μένα λίγο νερό.
__________________________________________________________________________________
Γ) Είπαν στη Ράνια να παραιτηθεί.
_________________________________________________________________________________
Δ) Έχει ξανασυμβεί σε σένα κάτι τέτοιο;
_________________________________________________________________________________
Ε) Ένας κορμός δέντρου χρησίμευε σε αυτούς για κάθισμα.
________________________________________________________________________________
4. Γράψτε μέσα στην παρένθεση το είδος της σύνδεσης των παρακάτω προτάσεων:
Α) Να πάρεις τα λεφτά και να πας για ψώνια. ( ____________ )
Β) Άνοιξε το τετράδιο να γράψεις την άσκηση. ( ____________ )
Γ) Ντύθηκε, στολίστηκε, βγήκε βόλτα στην παραλία. ( ____________ )
Δ) Ούτε μου μιλάει ούτε με χαιρετάει. ( ____________ )
Ε) Όταν περάσει ο καιρός, θα με θυμηθείς. ( ____________ )
Στ) Αν θυμηθείς τη διεύθυνση, τηλεφώνησέ μου. ( ____________ )
Ζ) Είτε έρθεις είτε δεν έρθεις εγώ θα πάω. ( ____________ )
Γκουτσίδης Αντώνιος
5. Να ξαναγράψετε τις παρακάτω προτάσεις ενώνοντάς τες σε μία και χρησιμοποιώντας τους
συνδέσμους των παρενθέσεων:
Α) Ο Γιώργος δεν ήρθε μαζί μας. Ήταν κουρασμένος. (επειδή)
_________________________________________________________________________________
Β) Έφτασα καθυστερημένος. Πρόλαβα το συμβούλιο. (μολονότι)
_________________________________________________________________________________
Γ) Συζητούσαν. Την έπιασαν τα κλάματα. (την ώρα που)
_________________________________________________________________________________
Δ) Μας γνώριζαν. Δε μας μιλούσαν. (αν και)
_________________________________________________________________________________
Ε) Θα ταξιδέψω τελικά με το τρένο. Θα φύγει τα ξημερώματα. (που)
_________________________________________________________________________________
6. Αναγνωρίστε το είδος των παρακάτω προτάσεων:

Α) Όταν άκουσε τη φωνή του, έβαλε τα κλάματα. ( ____________ )
Β) Ρίξε λίγο νερό, ώστε ν’ αραιώσει το διάλυμα. ( ____________ )
Γ) Ο μηχανικός ανέβηκε στο γιαπί, για να ελέγξει την πορεία των εργασιών. ( ____________ )
Δ) Αν πάρεις αυτό το δρόμο, θα βγεις κατευθείαν στην πλατεία. ( ____________ )
Ε) Ανησυχούσε πολύ, γιατί είχε καιρό να μάθει νέα του. ( ____________ )
Στ) Προτιμώ το ανάμεικτο παγωτό, που έχει διάφορες γεύσεις. ( ____________ )
7. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη πρόταση από την παρένθεση:

( ενώ δεν είχε τα απαραίτητα προσόντα, αλλά αυτός δε μου απαντάει, κι αν ακόμα δεχτείς, ωστόσο δεν
είπε τίποτα, όμως δε διαβάζει, μολονότι αρκετά γερασμένη )
Α) Τον ρωτώ συνέχεια, _______________________________________________________.
Β) Ήταν ακόμη όμορφη, ______________________________________________________.
Γ) Κατάλαβε ότι ήταν ψέμα, ___________________________________________________.
Δ) Τον προσέλαβαν, _________________________________________________________.
Ε) ____________________________________, πρέπει να τους πεις τις αντιρρήσεις σου.
Στ) Είναι πανέξυπνος, _________________________________________________________.
8. Να συμπληρώσετε τα κενά του παρακάτω κειμένου επιλέγοντας τον κατάλληλο σύνδεσμο από
την παρένθεση:
( μόλις, και, μόλις, να, για να, λοιπόν, καθώς, ενώ, που, πως, όπως )
Οι ναυαγοί, __________ αντίκρισαν από μακριά τη στεριά, άρχισαν __________ συνειδητοποιούν
__________ έχουν σωθεί. __________ όλες τις προηγούμενες μέρες βρίσκονταν σε κατάσταση σοκ,
τώρα άρχισαν να συνέρχονται __________ ένιωθαν να τους πλημμυρίζουν αλλόκοτα συναισθήματα.
Έτσι, __________, έβαλαν τα κλάματα. Τα νεύρα τους ήταν τόσο τεντωμένα, __________, __________
χαλάρωσαν, άρχισαν να κλαίνε από χαρά και συγκίνηση __________ γλίτωσαν από το θάνατο.
Οι γλάροι, __________ βουτούσαν __________ πιάσουν ψάρια, έμοιαζαν με λευκά κρίνα που άνθιζαν
και ξεπρόβαλλαν μέσα από το νερό.
βαθμός
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!
Γκουτσίδης Αντώνιος
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:…………………………………………………………. ΤΑΞΗ ΣΤ
Κριτήριο Αξιολόγησης 11ης Ενότητας

1. Ακούω και γράφω:
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
2. Στις παρακάτω προτάσεις να γράψεις αν η σύνδεση είναι παρατακτική,

υποτακτική ή με ασύνδετο σχήμα.
• Θα μαζευτούμε σπίτι, για να γιορτάσουμε την επέτειο του γάμου μας. (…………………..)
• Η μητέρα μάζεψε τα ρούχα, γιατί άρχισε να βρέχει. (…………………..)
• Ο αδερφός μου μάζεψε τα πιάτα και τα έβαλε στο νεροχύτη. (…………………..)
• Το παππού σου μήτε τον είδα, μήτε τον γνωρίζω. (…………………..)
• Η μητέρα μάζεψε τα πιάτα, έβαλε πλυντήριο, σκούπισε την κουζίνα. (…………………..)
• Ο γιος μου, όλη μέρα ή βλέπει τηλεόραση ή παίζει ηλεκτρονικά. (…………………..)
• Ο μπέμπης παρατηρεί, ερευνά, πειραματίζεται με τη νέα του πιπίλα. (…………………..)
• Ο πατέρας μου μάζεψε το λάστιχο και το έβαλε στην αποθήκη. (…………………..)
• Όταν τελείωσα το διάβασμα, άνοιξα τον υπολογιστή. (…………………..)
• Πρέπει να φύγουμε αμέσως, γιατί αργήσαμε. (…………………..)
• Ο Ιάσονας, ο Γιώργος, η Σοφία είναι οι καλύτεροί μου φίλοι. (…………………..)
3. Ένωσε τις προτάσεις, κάνοντας όποιες αλλαγές κρίνεις απαραίτητες, για να

δημιουργηθεί υποτακτική σύνδεση.
 Οι γονείς μου εργάζονται σκληρά. Θα αγοράσουμε σπίτι.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Τα παιδιά τρέχουν στην αυλή. Χτύπησε το κουδούνι.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Οι φίλοι μου με εκτιμούν. Λέω πάντα την αλήθεια.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Έτρωγε πολύ. Ο γιατρός του συνέστησε δίαιτα.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Κανείς δεν έφυγε Ήταν τόσο καλή η θεατρική παράσταση.
…………………………………………………………………………………………………………………..
 Έρχονται ο παππούς μου και η γιαγιά μου Είμαι ευτυχισμένος.
…………………………………………………………………………………………………………………..
4. Να κυκλώσεις τους υποτακτικού συνδέσμους, να υπογραμμίσεις τις προτάσεις
που εισάγουν και στην παρένθεση να γράψεις το είδος της πρότασης.
• Θύμωσε ο παππούς, γιατί δεν πήγα μαζί του για ψάρεμα. (…………………..)
• Έχω τόσα χρόνια να σε δω, που δε θα σε θυμάμαι. (…………………..)
• Σηκώθηκα πρωί πρωί, για να βοηθήσω τη μαμά στις δουλειές. (…………………..)
• Αν και είμαστε πολύτεκνη οικογένεια, μένουμε σε μικρό σπίτι. (…………………..)
• Όταν έγινα πέντε χρονών, ο πατέρας μου μού πήρε ποδήλατο. (…………………..)
• Αν κάνει καλό καιρό, θα πάμε για μπάνιο στη θάλασσα. (…………………..)
5. Χρησιμοποίησε τον καταλληλότερο αντιθετικό σύνδεσμο, για να ενώσεις τις
προτάσεις. (αλλά, ωστόσο, κι όμως, αν κ αι, παρά, μα )
 Η γιαγιά αφηγείται ωραία παραμύθια. Δε μου λέει συχνά.

_______________________________________________________________________
 Ο πατέρας μου έπλυνε το αυτοκίνητο. Δυστυχώς έβρεξε.
_______________________________________________________________________
 Μου αρέσει πολύ το κολύμπι. Δεν κολυμπώ συχνά.
_______________________________________________________________________
 Δεν ένιωσα τίποτα άλλο Ένα τσούξιμο στο χέρι.
_______________________________________________________________________
 Βαρέθηκα στο πάρτι της αδερφής μου. Δε μίλησα.
_______________________________________________________________________
6. Υπογράμμισε τα έμμεσα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις και

αντικατέστησέ τα με φράσεις που αρχίζουν με πρόθεση, όπως στο παράδειγμα.
 Ο πατέρας μου μού έφτιαξε το ποδήλατο.
Ο πατέρας μου έφτιαξε σε εμένα το ποδήλατο.
 Η γιαγιά μάς χάρισε ένα χαμόγελο.
…………………………………………………………………………………………………….
 Σου ζητάω την αγάπη σου.
…………………………………………………………………………………………………….
 Η μαμά μού μαγείρεψε γιουβαρλάκια.
…………………………………………………………………………………………………….
 Οι γονείς μου σας έδωσαν τα κλειδιά.
…………………………………………………………………………………………………….
 Η τιμωρία σου έκανε καλό.
…………………………………………………………………………………………………….
7. Αντικατέστησε τις υπογραμμισμένες φράσεις με γενικές.
 Μόλις ακούγεται ο ήχος που κάνει το κουδούνι που υπάρχει στο σχολείο μας, όλα τα
παιδιά ξεχύνονται στο προαύλιο.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Πριν πάμε σχολείο, περνάμε από το φούρνο που είναι κοντά στη γειτονιά μας, για να
αγοράσουμε φρέσκο ψωμί.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Ο δρόμος που βρίσκεται στο σπίτι μας είναι ανηφορικός.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Τα λόγια που μου λέει η μητέρα μου με κάνουν να ξεχνώ την κούραση.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Η μητέρα μου ασχολείται με τις τελευταίες λεπτομέρειες για να ετοιμάσει το φαγητό.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Ο πατέρας μου δουλεύει σε ένα κατάστημα που πουλάει οικιακές συσκευές.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
 Το βράδυ τρώμε όλοι μαζί, συζητώντας τα νέα που είχε ο καθένας από την ημέρα του.
…………………………………………………………………………………………………………………………………
Γραμματική:___________________________________________________________________
1. Να βρεις τι είναι οι προσδιορισμοί στις παρακάτω προτάσεις και βάλε ένα Χ:
Προτάσεις Χρονική Προσδιορισμοί Τοπικοί Προσδιορισμοί

1. Έχω να το δω πολύ καιρό.
2. Ταξιδεύει χειμώνα καλοκαίρι.
3. Τριγυρνούσε άσκοπα στον δρόμο.
4. Πηγαίνοντας σπίτι τον

συνάντησα.
5. Τις προάλλες συνάντησα τον
Κώστα.
6. Κοίταξε ψηλά τον ουρανό.
2. Να γράψεις δίπλα από τις προτάσεις εάν είναι Τελική ή Αντικείμενο:
 Όταν φύγεις να πάρεις τα βιβλία σου. ( ______________ )

 Θα μιλήσω στην Αργυρώ να μάθω τα αποτελέσματα των αγώνων. ( ______________ )
 Ελπίζω να έρθεις να μου πεις τα νέα. ( ________________ )
 Ελπίζω να δεις την ταινία. ( ______________ )
 Το σπίτι είναι χτισμένο στην κορυφή του λόφου να βλέπει το δάσος. ( _______________ )
3. Να κάνεις συντακτική αναγνώριση: Υποκείμενο , Ρήμα, Αντικείμενο, Κατηγορούμενο,

Άμεσο Αντικείμενο, Έμμεσο Αντικείμενο.
• Καθένας κάνει την δουλειά του. = Ρ= κάνει Υ= Καθένας Α= τη δουλεία του

• Ο Αλέξανδρος ονομάστηκε μέγας. =
• Η Γιώτα αγόρασε καινούργιο φόρεμα. =
• Η φίλη μου είπε την λύση. =
• Ο Βασίλης δεν έγινε υπολοχαγός. =
• Ο καιρός χάλασε. =
4. Να υπογραμμίσεις τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσεις το είδος τους:
 Αυτά τα μεγέθη δεν συγκρίνονται. ( ______________ )

 Πρέπει να υπερασπίζει τα δικαιώματά σου. ( _____________)
 Ότι κι αν λέω εσύ διαφωνείς. ( _____________ )
5. Να γράψετε τις εγκλίσεις των παρακάτω ρημάτων:
Οριστική Υποτακτική Προστακτική

Προστακτική αορίστου
Νικώ
Κρύβομαι
Τρέχω
Παίζω
Πλένομαι
Basilis12
Ορθογραφία:__________________________________________________________________
6. Ακούω και γράφω:
……………………………………………………………………………..……………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
ΒΑΘΜΟΣ Υπογραφή
Όνομα:_________________________ Δασκάλου
Γραμμ.
Ορθ.
Basilis12
Basilis12
ΟΝΟΜΑ :……………………………………………………………………………………………………… Ο ΒΑΘΜΟΣ ΜΟΥ
ΤΑΞΗ ΣΤ΄ ΕΝΟΤΗΤΑ 11Η ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
1. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσεις τις δευτερεύουσες προτάσεις και
να γράψεις το είδος τους . ( ΒΑΘΜΟΙ 20 )
⇒ Έβρεξε τόσο πολύ , ώστε πλημμύρισαν οι δρόμοι . ..................................................
⇒ Έπιασα τον αδερφό μου , να περάσουμε το δρόμο . ..................................................
⇒ Μαλώνω συχνά με την αδερφή μου , αν και την αγαπώ. .............................................
⇒ Ένιωσα ασφάλεια , μόλις μπήκα στο σπίτι . ..................................................
⇒ Έχασα το λεωφορείο , γιατί πήγα καθυστερημένα στη στάση . ....................................
2.Να υπογραμμίσεις στις παρακάτω προτάσεις τις γενικές και να τις
χαρακτηρίσεις.(ΒΑΘΜΟΙ 20 )
⇒ Το σπίτι του παππού είναι παλιό . .........................................................................
⇒ Εργάζεται σε αποθήκη φαρμάκων . .........................................................................
⇒ Πήρε άδεια τριών εβδομάδων. .........................................................................
⇒ Η ναυμαχία της Σαλαμίνας . ..........................................................................
⇒ Είναι άνθρωπος των γραμμάτων . ..........................................................................
3.Να ενώσεις τις παρακάτω προτάσεις χρησιμοποιώντας τους αντιθετικούς
συνδέσμους(ΒΑΘΜΟΙ 20 )
⇒ Το σπίτι σου είναι μεγάλο . Το δικό μου είναι μικρό . ( ενώ )
....................................................................................................................................................
⇒ Το υποθέτεις μόνο . Είσαι σε σωστό δρόμο . ( αν και )
....................................................................................................................................................
⇒ Τα έγραψε όλα σωστά . Στην άσκηση έκανε λάθος . (αλλά )
.................................................................................................................................................
⇒ Τα δάση μας ωφελούν . Κάποιοι τα καίνε σκόπιμα . ( παρόλο που )
....................................................................................................................................................
⇒ Θα ήθελα να πάω μαζί τους . Δεν προλαβαίνω . ( όμως )
....................................................................................................................................................
4.Να γράψεις το είδος της σύνδεσης που έχουμε στις παρακάτω προτάσεις .(υποτακτική ,
παρατακτική ή ασύνδετο σχήμα ). (ΒΑΘΜΟΙ 20 )
⇒ Θα πάμε εκδρομή , αν έχει καλό καιρό . .....................................................
⇒ Πήρε το βιβλίο και το έβαλε στην τσάντα του . ................................................
⇒ Θα μείνετε ή θα φύγετε ; .............................................................
⇒ Ο Άρης ξύπνησε , πλύθηκε , χτενίστηκε , έφαγε πρωινό .
⇒ Όταν χτύπησε το τηλέφωνο , είχα τελειώσει τα μαθήματά μου . ..................................
ΗΡΩ
5.Να γράψεις μια ένα κείμενο για ένα πολύ αγαπημένο πρόσωπο της οικογένειας
σου (ΒΑΘΜΟΙ 20 )
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
...........................................................................................
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ !!!
ΗΡΩ
Τάξη ΣΤ’
ΟΝΟΜΑ: _______________________________________________________
ΕΝΟΤΗΤEΣ 10 - 11 ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
1. Με κάθε έναν από τους παρακάτω συνδέσμους να φτιάξετε και από ένα ζευγάρι προτάσεων (κύρια -
κύρια ή κύρια - δευτερεύουσα).
Να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις (όπου υπάρχουν).
Να γράψετε τι είδους πρόταση είναι η κάθε μία δευτερεύουσα.
(και, ότι, όμως, όταν)
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
………………….…......…...……………………………….…......…...……………………………….…......…...
2. Να υπογραμμίσετε (και να τονίσετε) όσα «που» και «πως» χρειάζονται τόνο.
α. Έμαθα πως χτύπησε, μα δεν ξέρω πως.

β. Νομίζω πως έρχεται.
γ. Του έδειξε πως πρέπει να κρατά το μολύβι, για να κάνει καλύτερα γράμματα.
δ. Που και που ακουγόταν το κελάηδημα του αηδονιού.
ε. Ήταν κάτι που δεν είχαν σκεφτεί.
3. Υπογραμμίστε τις αντωνυμίες στις παρακάτω προτάσεις και γράψτε τι είδους είναι η κάθε μία.
α. Κάποιος κτύπησε το κουδούνι. ............................................................................................................

β. Η αδελφή μου την ίδια στιγμή που κλαίει μπορεί να γελάσει. ............................................................
……………………………………………………………………………………………………………..
γ. Εσύ με φώναζες πριν; ...........................................................................................................................
δ. Εκείνο το βουνό έχει κάμποσα δέντρα. ...............................................................................................
ε. Αυτός εκεί είναι κάποιος γνωστός του αδελφού μου. .........................................................................
στ. Μας ήρθε πολύ απότομα η αλλαγή του καιρού. .................................................................................
ζ. Εσείς ποια μουσική προτιμάτε; ...........................................................................................................
η. «Όποιος βιάζεται σκοντάφτει», έλεγε η γιαγιά μου. ...........................................................................
4. Γράψτε τους χρόνους, σύμφωνα με την χρονική βαθμίδα στην οποίαν ανήκουν.
ΠΑΡΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
12dim-athin.att.sch.gr
5. Υπογραμμίστε και σημειώστε (πάνω από την λέξη) Ρ για το ρήμα, Υ για το υποκείμενο, Α για το αντι-
κείμενο και Κ για το κατηγορούμενο (όπου υπάρχουν).
i. Το καράβι αρμένιζε στο πέλαγος.

ii. Η Φρόσω και η Αφροδίτη είναι αδελφές.
iii. Το σκοτάδι και η νύχτα φόβιζαν πάντα τους ανθρώπους.
iv. Ο άνεμος λυγίζει τα δέντρα.
6. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς

που φανερώνουν τόπο και με μπλε χρώμα αυτούς που φανερώνουν χρόνο.
Το καλοκαίρι πήγαμε στην Ρόδο για διακοπές. Ήταν η πρώτη φορά που πηγαίναμε σε νησί, γι’ αυτό
ταξιδέψαμε με μεγάλο πλοίο. Όταν φτάσαμε, ψάξαμε να βρούμε το ξενοδοχείο. Ήταν ένα μεγάλο
τριώροφο κτίριο, το οποίο διέθετε και πισίνα. Μπροστά από το ξενοδοχείο υπήρχε μια τεράστια έ-
κταση με γκαζόν και ένα σιντριβάνι στο κέντρο, ενώ πίσω ήταν ο χώρος στάθμευσης των αυτοκινή-
των. Αφού αφήσαμε τις αποσκευές μας στο δωμάτιο, πήγαμε κατευθείαν για φαγητό, επειδή εί-
χαμε πεινάσει πολύ. Καθίσαμε σε μια ταβέρνα δίπλα στην παραλία και απολαύσαμε με ηρεμία τις
λιχουδιές.
7. Γράψτε με ποιον τρόπο συνδέονται οι παρακάτω προτάσεις (παρατακτική ή υποτακτική σύνδεση),

καθώς και πώς λέγονται οι εξαρτημένες προτάσεις (όπου υπάρχουν).
α. Αναρωτιέμαι, αν θα με θυμάται ύστερα από τόσα χρόνια.

................................................................................................................................
β. Με κούρασε πολύ, αλλά το έμαθα!
................................................................................................................................
γ. Ξάπλωσε, επειδή ήταν κουρασμένος.
................................................................................................................................
δ. Κάνει τόση φασαρία που δεν αφήνει κανέναν να κοιμηθεί.
................................................................................................................................
8. Υπογραμμίστε τα ρήματα και γράψτε δίπλα αν είναι μεταβατικά ή αμετάβατα.
Ο παππούς ακούει τις ειδήσεις. ………………………........……......

Η γιαγιά λέει παραμύθια. ......................................................................
Ο αθλητής κολυμπά. ..............................................................................
Το αηδόνι κελαηδά. ...............................................................................
Η μαμά μαγειρεύει. ................................................................................
9. Υπογραμμίστε τα αντικείμενα και κυκλώστε τα κατηγορούμενα.
Η συζήτηση ήταν ευχάριστη.

Οι αθλητές έκαναν ζέσταμα.
Η Τάνια ασχολείται με τον αθλητισμό.
Ο θείος του εξελέγη βουλευτής.
Τάξη ΣΤ’
ΟΝΟΜΑ: _______________________________________________________
ΕΝΟΤΗΤEΣ 10 - 11 ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ – ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
1. Με κάθε έναν από τους παρακάτω συνδέσμους να φτιάξετε και από ένα ζευγάρι προτάσεων (κύρια -
κύρια ή κύρια - δευτερεύουσα).
Να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις (όπου υπάρχουν).
Να γράψετε τι είδους πρόταση είναι η κάθε μία δευτερεύουσα.
(και, ότι, όμως, όταν)
Το «και» και το «όμως» συνδέουν κύριες προτάσεις (παρα-

τακτική σύνδεση, δηλαδή).
Το «ότι» και το «όταν» συνδέουν μια κύρια πρόταση με μια
δευτερεύουσα (υποτακτική σύνδεση).
2. Να υπογραμμίσετε (και να τονίσετε) όσα «που» και «πως» χρειάζονται τόνο.
α. Έμαθα πως χτύπησε, μα δεν ξέρω πώς.

β. Νομίζω πως έρχεται.
γ. Του έδειξε πώς πρέπει να κρατά το μολύβι, για να κάνει καλύτερα γράμματα.
δ. Πού και πού ακουγόταν το κελάηδημα του αηδονιού.
ε. Ήταν κάτι που δεν είχαν σκεφτεί.
3. Υπογραμμίστε τις αντωνυμίες στις παρακάτω προτάσεις και γράψτε τι είδους είναι η κάθε μία.
α. Κάποιος κτύπησε το κουδούνι. αόριστη

β. Η αδελφή μου την ίδια στιγμή που κλαίει μπορεί να γελάσει. κτητική, οριστική,
αναφο-
ρική.
γ. Εσύ με φώναζες πριν; δεικτική
δ. Εκείνο το βουνό έχει κάμποσα δέντρα. δεικτική, αόριστη
ε. Αυτός εκεί είναι κάποιος γνωστός του αδελφού μου. δεικτική, αόριστη, κτητι-
κή
προσωπική
στ. Μας ήρθε πολύ απότομα η αλλαγή του καιρού.
ζ. Εσείς ποια μουσική προτιμάτε; προσωπική, ερωτηματική
αναφορική, κτητική
η. «Όποιος βιάζεται σκοντάφτει», έλεγε η γιαγιά μου.
4. Γράψτε τους χρόνους, σύμφωνα με την χρονική βαθμίδα στην οποίαν ανήκουν.
ΠΑΡΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Ενεστώτας Παρατατικός Διαρκής Μέλλο-

ντας
Παρακείμενος Αόριστος Συνοπτικός Μέλ-
λοντας
Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος
Μέλλ.
5. Υπογραμμίστε και σημειώστε (πάνω από την λέξη): Ρ για το ρήμα, Υ για το υποκείμενο, Α για το α-
ντικείμενο και Κ για το κατηγορούμενο (όπου υπάρχουν).
Υ Ρ
i. Το καράβι αρμένιζε στο πέλαγος.
Υ Υ Ρ Κ
ii. Η Φρόσω και η Αφροδίτη είναι αδελφές.
Υ Υ Ρ Α
iii. Το σκοτάδι και η νύχτα φόβιζαν πάντα τους ανθρώπους.
Υ
iv. Ο άνεμος Ρ
λυγίζει Α
τα δέντρα.
6. Στο παρακάτω κείμενο να υπογραμμίσετε με κόκκινο χρώμα τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς

που φανερώνουν τόπο και με μπλε χρώμα αυτούς που φανερώνουν χρόνο.
Το καλοκαίρι πήγαμε στην Ρόδο για διακοπές. Ήταν η πρώτη φορά που πηγαίναμε σε νησί, γι’ αυτό
ταξιδέψαμε με μεγάλο πλοίο. Όταν φτάσαμε, ψάξαμε να βρούμε το ξενοδοχείο. Ήταν ένα μεγάλο
τριώροφο κτίριο, το οποίο διέθετε και πισίνα. Μπροστά από το ξενοδοχείο υπήρχε μια τεράστια έ-
κταση με γκαζόν και ένα σιντριβάνι στο κέντρο, ενώ πίσω ήταν ο χώρος στάθμευσης των αυτοκινή-
των. Αφού αφήσαμε τις αποσκευές μας στο δωμάτιο, πήγαμε κατευθείαν για φαγητό, επειδή εί-
χαμε πεινάσει πολύ. Καθίσαμε σε μια ταβέρνα δίπλα στην παραλία και απολαύσαμε με ηρεμία τις
λιχουδιές.
7. Γράψτε με ποιον τρόπο συνδέονται οι παρακάτω προτάσεις (παρατακτική ή υποτακτική σύνδεση),

καθώς και πώς λέγονται οι εξαρτημένες προτάσεις (όπου υπάρχουν).
α. Αναρωτιέμαι, αν θα με θυμάται ύστερα από τόσα χρόνια.

Υποτακτική σύνδεση, ερωτηματική πρόταση
β. Με κούρασε πολύ, αλλά το έμαθα!
Παρατακτική σύνδεση, εναντιωματική πρόταση (αντιθε-
τικός σύνδεσμος)
γ. Ξάπλωσε, επειδή ήταν κουρασμένος.
Υποτακτική σύνδεση, αιτιολογική πρόταση
δ. Κάνει τόση φασαρία που δεν αφήνει κανέναν να κοιμηθεί.
Υποτακτική σύνδεση, αποτελεσματική πρόταση
8. Υπογραμμίστε τα ρήματα και γράψτε δίπλα αν είναι μεταβατικά ή αμετάβατα.
μεταβατικό ρήμα
Ο παππούς ακούει τις ειδήσεις.
Η γιαγιά λέει παραμύθια. μεταβατικό ρήμα
Ο αθλητής κολυμπά. αμετάβατο ρήμα
Το αηδόνι κελαηδάει. αμετάβατο ρήμα
Η μαμά μαγειρεύει. αμετάβατο ρήμα
9. Υπογραμμίστε τα αντικείμενα και κυκλώστε τα κατηγορούμενα.
Η συζήτηση ήταν ευχάριστη.

Οι αθλητές έκαναν ζέσταμα.
Η Τάνια ασχολείται με τον αθλητισμό.
Ο θείος του εξελέγη βουλευτής.
ΟΝΟΜΑ: ………………………………………..
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: ……………………………….
1. Τι είδος σύνδεσης προτάσεων έχουμε σε καθεμία από τις παρακάτω περιόδους:

Παρατακτική, υποτακτική ή ασύνδετο σχήμα; (αντιστοίχιση) {2 Μ}
Οι ορειβάτες ανέβηκαν στην

κορυφή του βουνού,
κατέβηκαν στις χαράδρες,
σκαρφάλωσαν στα βράχια,
απόλαυσαν τον καθαρό αέρα.
Δεν έφαγε το κρέας επειδή
ήταν υπερβολικά σκληρό.
Διαμαρτυρήθηκε έντονα αν
και κανείς δεν του έδινε
σημασία.
Μήτε μιλούσε, μήτε
λαλούσε.
Το τετράπλευρο αυτό έχει 4
ορθές γωνίες, άρα το
τετράπλευρο αυτό είναι ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
ορθογώνιο. ΣΥΝΔΕΣΗ
Πείνασε και δίψασε.
Οι μαθητές κάνουν την
προσευχή τους πριν από το
μάθημα.
Αράδιασε πολλά
επιχειρήματα, μήπως
καταφέρει και τον πείσει.
Ήρθαμε σήμερα το πρωί και
φεύγουμε αύριο το βράδυ.
Ο Μέγας Αλέξανδρος ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
κατέκτησε πολλούς ΣΥΝΔΕΣΗ
βάρβαρους λαούς, έφτασε
στα πέρατα της οικουμένης,
διέδωσε τον ελληνικό
πολιτισμό, έχτισε πολλές
καινούργιες πόλεις.

2. Χαρακτήρισε τις δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στις παρακάτω
προτάσεις: είναι αιτιολογικές, τελικές, αποτελεσματικές, υποθετικές,
εναντιωματικές ή χρονικές; {2 Μ}
• Τα γενέθλιά μου είναι πριν απ’ τα Χριστούγεννα. (……………………………..)

• Ζει πολύ φτωχικά, αν και είναι πολύ πλούσιος. (…………………………..)
• Δεν θα πάω στην εκδρομή γιατί ο καιρός είναι βροχερός.
(………………………….)
• Δεν με επισκέφθηκε ποτέ μολονότι τα σπίτια μας είναι πολύ κοντά το ένα στο
άλλο. (…………………………….)
• Μαζεύει χρήματα για να ταξιδέψει στο εξωτερικό. (……………..…………..)
• Μιλούσε τόσο δυνατά ώστε ακουγόταν χιλιόμετρα μακριά.
(……………………….)
• Αν έπαιζα κι εγώ μαζί σας θα νικούσαμε σίγουρα στο παιχνίδι.
(………………………….)
• Εάν διαβάσεις προσεκτικά σίγουρα θα γράψεις για άριστα στο διαγώνισμα.
(……………………………..)
• Η νομοθεσία τους είναι πολύ αυστηρή για να προστατέψουν το περιβάλλον της
χώρας τους από τη μόλυνση. (……………………………..)
• Βγήκε για παιχνίδι αφού τελείωσε το διάβασμα. (……………………………….)
3. Σκέψου και γράψε ένα κείμενο στο οποίο να περιγράφεις έναν/μία από τους
φίλους/ες συμμαθητές/τριές σου. [Φρόντισε η έκθεσή σου να περιλαμβάνει τα
βασικά χαρακτηριστικά ενός κειμένου-πορτρέτου: αναφορά σε όνομα-ιδιότητα-
σχέση, γενική εντύπωση, εξωτερική περιγραφή, περιγραφή χαρακτήρα-
συμπεριφοράς, περιγραφή περιστατικών, συναισθήματα, η γνώμη σου γι
αυτόν/ήν] [100-120 λέξεις] {6 Μ}
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……..………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

…..…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………….…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
----------------------------------

ΟΝΟΜΑ: ………………………………………..

Παρατακτική, υποτακτική ή ασύνδετο σχήμα; (αντιστοίχιση) {2 Μ}
Οι ορειβάτες ανέβηκαν στην

κορυφή του βουνού,
κατέβηκαν στις χαράδρες,
σκαρφάλωσαν στα βράχια,
απόλαυσαν τον καθαρό αέρα.
Δεν έφαγε το κρέας επειδή
ήταν υπερβολικά σκληρό.
Διαμαρτυρήθηκε έντονα αν
και κανείς δεν του έδινε
σημασία.
Μήτε μιλούσε, μήτε
λαλούσε.
Το τετράπλευρο αυτό έχει 4
ορθές γωνίες, άρα το
τετράπλευρο αυτό είναι ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
ορθογώνιο. ΣΥΝΔΕΣΗ
Οι μαθητές κάνουν την
προσευχή τους πριν από το
μάθημα.
Αράδιασε πολλά
επιχειρήματα, μήπως
Ήρθαμε σήμερα το πρωί και
φεύγουμε αύριο το βράδυ.
Ο Μέγας Αλέξανδρος ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
κατέκτησε πολλούς ΣΥΝΔΕΣΗ
βάρβαρους λαούς, έφτασε
στα πέρατα της οικουμένης,
διέδωσε τον ελληνικό
πολιτισμό, έχτισε πολλές

2. Χαρακτήρισε τις δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στις παρακάτω
προτάσεις: είναι αιτιολογικές, τελικές, αποτελεσματικές, υποθετικές,
εναντιωματικές ή χρονικές; {2 Μ}

(………………………….)
άλλο. (…………………………….)
(……………………….)
(………………………….)
(……………………………..)
• Η νομοθεσία τους είναι πολύ αυστηρή για να προστατέψουν το περιβάλλον της
χώρας τους από τη μόλυνση. (……………………………..)
3. Σκέψου και γράψε ένα κείμενο στο οποίο να περιγράφεις τον Διευθυντή του
Σχολείου μας ή έναν δάσκαλό σου εκτός του σχολείου μας (π.χ. προπονητή σε
κάποιο άθλημα, δάσκαλο μουσικής, δάσκαλο αγγλικών κ.ά.). [Φρόντισε η
έκθεσή σου να περιλαμβάνει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός κειμένου-
πορτρέτου: αναφορά σε όνομα-ιδιότητα-σχέση, γενική εντύπωση, εξωτερική
περιγραφή, περιγραφή χαρακτήρα-συμπεριφοράς, περιγραφή περιστατικών,
συναισθήματα, η γνώμη σου γι αυτόν/ήν] [100-120 λέξεις] {6 Μ}
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……..………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………

…..…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………….…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
----------------------------------

ΟΝΟΜΑ: ………………………………………..

παρατακτική, υποτακτική ή ασύνδετο σχήμα; (αντιστοίχιση με τους αριθμούς)
[15]
Οι ορειβάτες ανέβηκαν στην κορυφή

του βουνού, κατέβηκαν στις χαράδρες,
σκαρφάλωσαν στα βράχια, απόλαυσαν
τον καθαρό αέρα.
Είναι μια έξυπνη, όμορφη και (1) - ΑΣΥΝΔΕΤΟ
χαρισματική κοπέλα. ΣΧΗΜΑ
Δεν έφαγε το κρέας επειδή ήταν
υπερβολικά σκληρό.
Διαμαρτυρήθηκε έντονα αν και κανείς
δεν του έδινε σημασία.
Αν επιμένεις στη γνώμη σου θα
υποστείς τις συνέπειες.
Μήτε μιλούσε, μήτε λαλούσε.
Το τετράπλευρο αυτό έχει 4 ορθές
γωνίες, άρα το τετράπλευρο αυτό είναι
ορθογώνιο.
(2) - ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
ΣΥΝΔΕΣΗ
Θα πραγματοποιήσουμε την εκδρομή
μόλις ο καιρός μας το επιτρέψει.
Οι μαθητές κάνουν την προσευχή τους
πριν από το μάθημα.
Αράδιασε πολλά επιχειρήματα, μήπως
Θα έρθεις μαζί μας ή θα μείνεις στο
σπίτι μόνος σου.
Ήρθαμε σήμερα το πρωί και φεύγουμε
αύριο το βράδυ.
(3) - ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
Θα κάνεις αυτό που σου λέμε είτε το
θέλεις είτε όχι.
ΣΥΝΔΕΣΗ
Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε
πολλούς βάρβαρους λαούς, έφτασε στα
πέρατα της οικουμένης, διέδωσε τον
ελληνικό πολιτισμό, έχτισε πολλές

2. Εντόπισε και υπογράμμισε τις δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στις
παρακάτω περιόδους. Στη συνέχεια αναγνώρισε το είδος τους και σημείωσέ το
στην παρένθεση: είναι αιτιολογικές, τελικές, αποτελεσματικές, υποθετικές,
εναντιωματικές ή χρονικές; [15]
• Την ώρα που της εξηγούσε το τι έπρεπε να κάνει, άρχισε να γελάει

ασυγκράτητα. (………………………………….)
• Μολονότι ήθελε μόνο δύο χρόνια ακόμη για να βγει στη σύνταξη, δήλωσε την
παραίτησή του και αποχώρησε. (…………………………….)
• Τα γενέθλιά μου είναι πριν απ’ τα Χριστούγεννα.
(……………………………..)
(………………………….)
• Του ευχήθηκα καλή επιτυχία στην προσπάθειά του αν και κατά βάθος τον
μισούσα! (……………………………….)
άλλο. (…………………………….)
• Τον δάσκαλό μας όλοι τον εκτιμούσαμε και τον αγαπούσαμε επειδή ήταν
δίκαιος και αντικειμενικός μαζί μας. (…………………………………)
(……………………….)
(………………………….)
(……………………………..)
• Η νομοθεσία τους είναι πολύ αυστηρή για να προστατέψουν το περιβάλλον
της χώρας τους από τη μόλυνση. (……………………………..)
• Όταν μπαίνετε στο σπίτι θα βγάζετε τα παπούτσια σας.
(………………………………)
• Βγήκε για παιχνίδι αφού τελείωσε το διάβασμα.
(……………………………….)
3. Υπογράμμισε τις γενικές και αναγνώρισε το είδος τους στις παρακάτω

προτάσεις: [15]
• Δουλεύει σε κατάστημα εσωρούχων, καλτσών και παιδικών ρούχων.

(…………………………………….)
• Φόρτωσε στο αυτοκίνητο τον εξοπλισμό των καταδύσεων και ξεκίνησε.
(………………………………….)
• Αγόρασε από την λαϊκή ένα σακί πατάτες των 5 κιλών και μία συσκευασία με
λεμόνια των 3 κιλών. (………………………………..)
• Το αυτοκίνητο του πατέρα μου είναι ένα συνηθισμένο οικογενειακό
αυτοκίνητο. (……………………………………)

• Η ικανοποίηση της επιτυχίας έπειτα από έναν σκληρό αγώνα δεν μπορεί να
συγκριθεί με οτιδήποτε άλλο. (…………………………….)
• Η καμήλα είναι ένα από τα ζώα της ερήμου και ο ουρακοτάγκος ένα από τα
ζώα των τροπικών περιοχών. (……………………………………)
• Τα διαγωνίσματα του δασκάλου μας είναι συνήθως απαιτητικά και χρειάζεται
καλό διάβασμα για να διακριθεί κανείς σε αυτά.
(………………………………)
• Εγώ είμαι η κόρη του πατέρα μου και η αδελφή του αδελφού μου.
(……………………………………)
• Οι αίθουσες του σχολείου μας χρειάζονται επιδιορθώσεις και βάψιμο.
(……………………………………)
• Τα καμώματα της νύχτας τα βλέπει η μέρα και γελά.
(………………………………..)
• Το πρόγραμμα της Δευτέρας και εκείνο της Πέμπτης είναι το πιο δύσκολο απ’
όλα. (…………………………………..)
• Ο κρότος του πυροβολισμού αντιλάλησε σε όλα τα γύρω βουνά και
τρομοκράτησε τα παιδιά. (………………………………….)
• Τα μάτια του πατέρα στόλιζαν την αγορά. (………………………………..)
• Πάρτε το καλάμι του ψαρέματος και ανεβείτε στην βάρκα.
(………………………………)
• Η Ονειρούπολη της Δράμας είναι η σημαντικότερη χριστουγεννιάτικη
εκδήλωση της Ελλάδας. (………………………………..)
4. Ποια είδη δευτερευουσών (εξαρτημένων) προτάσεων γνωρίζεις και με ποιους

συνδέσμους εισάγονται αυτές σε καθεμιά περίπτωση; [10]
Είδος πρότασης Εισαγωγικοί σύνδεσμοι
5. Σκέψου και γράψε ένα κείμενο στο οποίο να περιγράφεις έναν/μία από τους
φίλους/ες σου ή συμμαθητές/τριές σου. [Φρόντισε η έκθεσή σου να
περιλαμβάνει τα βασικά χαρακτηριστικά ενός κειμένου-πορτρέτου: αναφορά σε
όνομα-ιδιότητα-σχέση, γενική εντύπωση, εξωτερική περιγραφή, περιγραφή
χαρακτήρα-συμπεριφοράς, περιγραφή περιστατικών, συναισθήματα, η γνώμη
σου γι αυτόν/ήν] [100-120 λέξεις] [45]

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……..………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…..…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………….…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
----------------------------------

ΟΝΟΜΑ: ………………………………………..

παρατακτική, υποτακτική ή ασύνδετο σχήμα; (αντιστοίχιση με τους αριθμούς)
[30/70]
Οι ορειβάτες ανέβηκαν στην κορυφή

του βουνού, κατέβηκαν στις χαράδρες,
σκαρφάλωσαν στα βράχια, απόλαυσαν
τον καθαρό αέρα.
Είναι μια έξυπνη, όμορφη και (1) - ΑΣΥΝΔΕΤΟ
χαρισματική κοπέλα. ΣΧΗΜΑ
Δεν έφαγε το κρέας επειδή ήταν
υπερβολικά σκληρό.
Διαμαρτυρήθηκε έντονα αν και κανείς
δεν του έδινε σημασία.
Αν επιμένεις στη γνώμη σου θα
υποστείς τις συνέπειες.
Μήτε μιλούσε, μήτε λαλούσε.
Το τετράπλευρο αυτό έχει 4 ορθές
γωνίες, άρα το τετράπλευρο αυτό είναι
ορθογώνιο.
(2) - ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ
ΣΥΝΔΕΣΗ
Θα πραγματοποιήσουμε την εκδρομή
μόλις ο καιρός μας το επιτρέψει.
Οι μαθητές κάνουν την προσευχή τους
πριν από το μάθημα.
Αράδιασε πολλά επιχειρήματα, μήπως
Θα έρθεις μαζί μας ή θα μείνεις στο
σπίτι μόνος σου.
Ήρθαμε σήμερα το πρωί και φεύγουμε
αύριο το βράδυ.
(3) - ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
Θα κάνεις αυτό που σου λέμε είτε το
θέλεις είτε όχι.
ΣΥΝΔΕΣΗ
Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε
πολλούς βάρβαρους λαούς, έφτασε στα
πέρατα της οικουμένης, διέδωσε τον
ελληνικό πολιτισμό, έχτισε πολλές

2. Εντόπισε και υπογράμμισε τις δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στις
παρακάτω περιόδους. Στη συνέχεια αναγνώρισε το είδος τους και σημείωσέ το
στην παρένθεση: είναι αιτιολογικές, τελικές, αποτελεσματικές, υποθετικές,
εναντιωματικές ή χρονικές; [20/70]
• Μολονότι ήθελε μόνο δύο χρόνια ακόμη για να βγει στη σύνταξη, δήλωσε την
παραίτησή του και αποχώρησε. (…………………………….)
(………………………….)
• Του ευχήθηκα καλή επιτυχία στην προσπάθειά του αν και κατά βάθος τον
μισούσα! (……………………………….)
• Τον δάσκαλό μας όλοι τον εκτιμούσαμε και τον αγαπούσαμε επειδή ήταν δίκαιος
και αντικειμενικός μαζί μας. (…………………………………)
(……………………….)
(………………………….)
3. Υπογράμμισε τις γενικές και αναγνώρισε το είδος τους στις παρακάτω

προτάσεις: [20/70]
• Δουλεύει σε κατάστημα εσωρούχων, καλτσών και παιδικών ρούχων.

(…………………………………….)
• Φόρτωσε στο αυτοκίνητο τον εξοπλισμό των καταδύσεων και ξεκίνησε.
(………………………………….)
• Αγόρασε από την λαϊκή ένα σακί πατάτες των 5 κιλών και μία συσκευασία με
λεμόνια των 3 κιλών. (………………………………..)
• Το αυτοκίνητο του πατέρα μου είναι ένα συνηθισμένο οικογενειακό αυτοκίνητο.
(……………………………………)
• Η καμήλα είναι ένα από τα ζώα της ερήμου και ο ουρακοτάγκος ένα από τα ζώα
των τροπικών περιοχών. (……………………………………)
• Τα διαγωνίσματα του δασκάλου μας είναι συνήθως απαιτητικά και χρειάζεται
καλό διάβασμα για να διακριθεί κανείς σε αυτά. (………………………………)
• Εγώ είμαι η κόρη του πατέρα μου και η αδελφή του αδελφού μου.
(……………………………………)
• Τα μάτια του πατέρα στόλιζαν την αγορά. (………………………………..)
• Πάρτε το καλάμι του ψαρέματος και ανεβείτε στην βάρκα.
(………………………………)
• Η Ονειρούπολη της Δράμας είναι η σημαντικότερη χριστουγεννιάτικη εκδήλωση
της Ελλάδας. (………………………………..)
----------------------------------

Επαναληπτικές ασκήσεις στη Γλώσσα για την 11η
ενότητα ΣΤ' Δημοτικού (Συγγενικές σχέσεις).
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ.............................................ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ....
./....../......
ΕΝΟΤΗΤΑ 11 - ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

(ΣΥΓΓΕΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ)
1. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσεις και να χα

ρακτηρίσεις τις γενικές που συμπληρώνουν ουσιαστικό:
• Η νίκη της ομάδας ενθουσίασε τους φιλάθλους. .................................

• Εργάζεται σε αποθήκη φαρμάκων. .........................................................
• Το κατάστημα του θείου μου είναι γωνιακό. .......................................
• Φόρεσε τα ρούχα της δουλειάς κι έφυγε. ............................................
• Έσκισε κατά λάθος μια σελίδα του τετραδίου. ..................................
...........................
2. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσεις τις δευτερεύου

σες προτάσεις.

3. Να χαρακτηρίσετε τη σύνδεση των παρακάτω προτάσεων

(ασύνδετη, παρατακτική, υποτακτική ).

Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.gr
4. Στις παρακάτω περιόδους να υπογραμμίσεις τις δευτερεύου

σες εναντιωματικές-παραχωρητικές προτάσεις.
• Του ζήτησαν να τους πει την ιστορία με τους πελαργούς, μόλο που την
ήξεραν.
• Αν και ήταν πολλά χρόνια στην Αμερική, δεν ήξερε καλά την γλώσσα.
• Δεν ήρθε, αν και μας το υποσχέθηκε.
• Δείξε λίγο ενδιαφέρον, ας είναι και για μια στιγμή.
Πηγή: http://e-didaskalia.blogspot.gr
Ενότητα 11
Συγγενικές Σχέσεις
σελ. Βοήθημα Γλώσσας Στ΄ Δημοτικού
522 Ενότητα 11 [Συγγενικές Σχέσεις]
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ
Επαναληπτικές Ασκήσεις
1. Να κάνετε χρονική αντικατάσταση στα ρήματα.

Προσοχή: Δεν αλλάζω το πρόσωπο, την έγκλιση και τη φωνή. Αλλάζω ΜΟΝΟ
το χρόνο.
διηγούνται, να συμβάλει, επίτρεψε, εισάγω
ΧΡΟΝΟΙ
Ενεστ. διηγούνται να συμβάλλει επίτρεπε εισάγω
Παρατ.
Αόριστος
Εξ. Μέλ.
Στ. Μέλ.
Παρακ.
Υπερς.
Συντ. Μέλ.
2. Στις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου του βιβλίου σας «Ώρες με τη
μητέρα μου» (σελίδα 84) να βρείτε τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσετε το είδος
τους.
Έκδοση taexeiola Λυμπεροπούλου Βασιλική

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ
Θεωρία:
Η Γενική Πτώση μπορεί να συμπληρώνει:
 Το νόημα του ρήματος και λειτουργεί συνήθως ως έμμεσο αντικείμενο.
Ο Αντρέας μου έδωσε το βιβλίο.

Υ Α (έμμεσο / σε γενική) Ρ Α (άμεσο / σε αιτιατική)
 Το νόημα του ουσιαστικού. Στην περίπτωση αυτή δηλώνει:

 Σε ποιον ανήκει κάτι – Γενική Κτητική: η τσάντα της Μαρίας
 Τον τόπο – Γενική του τόπου: η μάχη του Μαραθώνα
 Το χρόνο – Γενική του χρόνου: ταξίδι μιας ημέρας
 Μια ιδιότητα ή χαρακτηριστικό – Γενική της ιδιότητας: ρούχα της
μόδας
 Την αιτία – Γενική της αιτίας: η χαρά της επιστροφής
 Το περιεχόμενο – Γενική του περιεχομένου: σουφλέ σοκολάτας
 Τη μέτρηση του χώρου ή του χρόνου – Γενική της μέτρησης: χωράφι
δύο στρεμμάτων
 Τον σκοπό – Γενική του σκοπού: πετσέτα προσώπου
 Ένα σύνολο που διαιρείται – Γενική Διαιρετική: τα κορίτσια του σχο-
λείου

Βίντεο: Γενική Πτώση

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω προτάσεις να επισημάνετε αν οι γενικές συμπληρώνουν ρήμα

ή ουσιαστικό.
1) Είδα μια ταινία φαντασίας. ____________
2) Το πρόσωπο της μητέρας έλαμψε. ____________
3) Δώσε μου ένα κουταλάκι του γλυκού. ____________
4) Τα αγόρια του σχολείου να πάνε στο γραφείο. ____________
5) Ήταν ταξίδι δύο ωρών. ____________
6)Μου χάρισε το παιχνίδι του. ____________
7) Αγόρασα της Άννας παπούτσια μπαλέτου. ____________
8) Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. ___________
9) Τα παπούτσια του Βαγγέλη είναι στην αυλή. ___________
2. Στις παραπάνω προτάσεις να γράψετε τι δηλώνει κάθε γενική.

1)__________________________________________________________________
2)__________________________________________________________________
3)__________________________________________________________________
4)__________________________________________________________________
5)__________________________________________________________________
6)__________________________________________________________________
7)__________________________________________________________________
8)__________________________________________________________________
9)__________________________________________________________________
3. Για κάθε κατηγορία λειτουργίας της γενικής πτώσης να γράψετε μια πρότα-
ση:
Έμμεσο αντικείμενο: __________________________
Γενική Κτητική: ______________________________
Γενική του τόπου: ____________________________
Γενική του χρόνου: ____________________________
Γενική της ιδιότητας: __________________________
Γενική της αιτίας: _____________________________
Γενική του περιεχομένου: _______________________
Γενική της μέτρησης: ___________________________
Γενική του σκοπού: ____________________________
Γενική Διαιρετική: _____________________________

Θεωρία:
Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με:
 Με παρατακτική σύνδεση:
Όταν συνδέουμε δύο όμοιες προτάσεις. Δηλαδή, όταν συνδέουμε ανεξάρτη-
τη με ανεξάρτητη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη ίδιου είδους (π.χ. χρονική
με χρονική).
[Ο Γιώργος ξύπνησε] [και έφυγε για το σχολείο]

Συνδέονται δύο κύριες προτάσεις.
Διαβάζει (ώστε να γράψει καλά) (και να περάσει τις εξετάσεις)

Συνδέονται δύο αποτελεσματικές προτάσεις.
Οι παρατακτικοί σύνδεσμοι είναι:

Συμπλεκτικοί: και, κι, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ
Αντιθετικοί: μα, αλλά, παρά, όμως, ωστόσο, μόνο
Διαχωριστικοί: ή, είτε
Συμπερασματικοί: λοιπόν, επομένως, συνεπώς, άρα, ώστε
* Προσοχή

Δεν βάζουμε κόμμα πριν τους συμπλεκτικούς και τους διαχωριστικούς συν-
δέσμους.
Βάζουμε κόμμα πριν από τους αντιθετικούς όταν συνδέουν προτάσεις (δηλα-
δή όταν υπάρχει ρήμα πριν και μετά τον σύνδεσμο)
 Με υποτακτική σύνδεση
Όταν συνδέουμε δύο διαφορετικές προτάσεις. Δηλαδή ανεξάρτητη με εξαρ-
τημένη ή εξαρτημένη με εξαρτημένη διαφορετικού είδους (π.χ. χρονική με
αιτιολογική).
[Πάρε με τηλέφωνο,] (όταν φτάσεις)

Συνδέονται μια κύρια με μια δευτερεύουσα (χρονική)
Οι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι αυτοί που ξεκινούν δευτερεύουσες προτά-

σεις:
Ειδικοί: πως, ότι, που

Βουλητικός: να
Ενδοιαστικοί: μη, μην, μήπως
Χρονικοί: όταν, σαν, ενώ, καθώς, κάθε που, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προ-
τού, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, εφόσον, άμα, εκεί που, ευθύς ως
Αιτιολογικοί: γιατί, επειδή, καθώς, διότι, μια και, μια που
Υποθετικοί: αν, εάν, άμα, σαν
Τελικοί: να, για να
Αποτελεσματικοί: ώστε, ώστε να, που

Εναντιωματικοί / παραχωρητικοί: αν και, μολονότι, παρ’ όλο που, και αν, μό-
λο που, έστω και αν, παρ’ ό,τι, ενώ
 Με ασύνδετο σχήμα
Όταν όμοιες προτάσεις βρίσκονται η μία δίπλα στην άλλη και συνδέονται μόνο
με κόμμα.
[Στο πάρτι φάγαμε,] [ήπιαμε,][ χορέψαμε,] [περάσαμε υπέροχα!]

Συνδέονται τέσσερις κύριες προτάσεις.
* Θυμάμαι: Πρόταση είναι μια ομάδα λέξεων που έχει νόημα. Σε μια περίοδο, οι
προτάσεις είναι όσες και τα ρήματα!

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω προτάσεις να χωρίσετε τις προτάσεις και να αναγνωρίσετε το

είδος σύνταξης. Υπογραμμίστε τις ανεξάρτητες με κόκκινο και τις εξαρτημένες
με πράσινο.
Δε μίλησα, δε λάλησα, δεν είπα κουβέντα.
Προχωρήσαμε λίγο ακόμα και μετά κάναμε μεταβολή και πήραμε το δρόμο του
γυρισμού.
Ντράπηκα να δείξω πως έδωσα σημασία ή πως φοβήθηκα.
Πολεμούσα να λογικευτώ και να δώσω μια εξήγηση.
Το μυστήριο λύθηκε, όμως εγώ απογοητεύτηκα.
Δεν ήθελε να φάει ούτε να βγει από το σπίτι.
Έτρεχε για να μη χάσει το τρένο.
2. Να γράψετε δύο παραδείγματα παρατακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Να γράψετε δύο παραδείγματα υποτακτικής σύνδεσης.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

4. Να γράψετε δύο παραδείγματα ασύνδετου σχήματος.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Ποια είναι τα είδη των εξαρτημένων προτάσεων
Θεωρία:
Όπως είδαμε και στην 4η ενότητα:
Οι προτάσεις διακρίνονται σε ανεξάρτητες (κύριες) και εξαρτημένες (δευτερεύου-
σες).
Οι ανεξάρτητες προτάσεις είναι αυτές που μπορούν να σταθούν μόνες τους (κατα-
λαβαίνουμε δηλαδή το νόημα τους):
Η Μαρία κλαίει.
Οι εξαρτημένες είναι οι προτάσεις που δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους, γι’ αυτό
βρίσκονται πάντα δίπλα σε μια ανεξάρτητη και τη συμπληρώνουν. Δηλαδή, δεν κα-
ταλαβαίνουμε το νόημα τους, αν δεν διαβάσουμε και την ανεξάρτητη πρόταση.
Η Μαρία κλαίει, επειδή χτύπησε το πόδι της.
Το βασικό νόημα της περιόδου είναι η ανεξάρτητη πρόταση: ότι «Η Μαρία κλαίει»,
ενώ η εξαρτημένη «επειδή χτύπησε το πόδι της» μας δίνει μια πρόσθετη πληροφορί-
α- το λόγο για τον οποίο κλαίει.
* Δεν θα μπορούσαμε να πούμε μόνη της την πρόταση «επειδή χτύπησε πόδι της»
χωρίς να συνοδεύεται από την ανεξάρτητη γιατί δεν θα καταλαβαίναμε το νόημα της
πρότασης.
* Ανάμεσα στην ανεξάρτητη και την εξαρτημένη πρόταση μπαίνει συνήθως κόμμα.
Οι εξαρτημένες προτάσεις διακρίνονται σε επιρρηματικές και ονοματικές.

Επιρρηματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που προσδιορίζουν συνήθως το ρήμα μιας πρότασης και λει-
τουργούν ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί ανάλογα με το αν δίνουν πληροφορίες
σχετικά με το χρόνο, την αιτία, το σκοπό κλπ.
Οι επιρρηματικές προτάσεις είναι:

Αιτιολογικές (γιατί, διότι, επειδή, αφού, εφόσον, μια και, μια που, που, σαν εφόσον)
Χρονικές (όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσό-
του, όσο που, όποτε, άμα, όσο, ότι, εκεί που, όσο που να, έως ότου να, κάθε που)
Υποθετικές (αν, εάν άμα)
Αποτελεσματικές/ συμπερασματικές (ώστε να, να, που)
Παραχωρητικές (και αν, και να, που να, ας.. και)
Εναντιωματικές (ενώ, μολονότι, αν και, και ας, παρόλο που, μόλο που, και που, παρ’
ότι, παρά το ότι)
Τελικές (να, για να)
Επιρρηματικές αναφορικές (εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρ-
ρήματα)
Ονοματικές προτάσεις:
Είναι οι προτάσεις που χρησιμοποιούνται ως όροι τη πρότασης: Υποκείμενο, Α-
ντικείμενο στο ρήμα της ανεξάρτητης και Επεξήγηση, Προσδιορισμός σε κάποιο
ουσιαστικό ή αντωνυμία της ανεξάρτητης πρότασης.
Οι ονοματικές προτάσεις είναι:

Ειδικές (ότι, πως, που)
Βουλητικές (να)
Ενδοιαστικές (μη, μην, μήπως)
Πλάγιες ερωτηματικές (αν ή το μη, μήπως, τι, ποιος, πόσος, πού, πότε, πώς, πόσο
και άλλα)
Ονοματικές αναφορικές (εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρ-
ρήματα)

Ασκήσεις:
1. Στις παρακάτω περιόδους να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προ-
τάσεων.
Αν και κοιμήθηκα καλά, τώρα νυστάζω.
__________________________________________
Μας έπιασε βροχή, όταν μπήκαμε στο αυτοκίνητο.
__________________________________________
Με πληροφόρησε ότι το τηλέφωνό του δεν λειτουργεί.
__________________________________________
Φωνάζει τόσο δυνατά, ώστε να τον ακούσουν όλοι.
__________________________________________
Φοβάμαι μήπως δεν προλάβω το λεωφορείο.
__________________________________________
Η διευθύντρια μάς ανακοίνωσε πως αύριο θα πάμε εκδρομή.
__________________________________________
Ακόμα κι αν με εμποδίσεις, εγώ θα τα καταφέρω.
__________________________________________
Πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι μαζί για να τα καταφέρουμε.
__________________________________________
Πρέπει να κάνουμε ανακύκλωση για να προστατέψουμε το περιβάλλον.
__________________________________________
Θα ήθελα πολύ να πάμε διακοπές.
__________________________________________
Με ρώτησε πού θα πάμε διακοπές.
__________________________________________
Δεν πρέπει να πετάμε κάτω τα σκουπίδια, γιατί μολύνουμε το περιβάλλον.

__________________________________________
Αν διαβάσεις σωστά, θα τα πας καλά στο διαγώνισμα.
__________________________________________
Παρ’ όλο που συνήθισε στην πόλη, πολλές φορές νοσταλγεί τη ζωή στο χωριό.
__________________________________________
2. Να γράψετε μια πρόταση για κάθε είδος εξαρτημένων προτάσεων.
Επιρρηματικές
Αναφορική:
Χρονική:
Υποθετική:
Αποτελεσματική:
Παραχωρητική:
Εναντιωματική:
Τελική:
Αιτιολογική:
Ονοματικές:
Ειδική:
Βουλητική:
Ενδοιαστική:
Πλάγια ερωτηματική:
Αναφορική:

Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα
Θεωρία:
Οι προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα συνδέονται παρατακτικούς και υποτα-
κτικούς συνδέσμους:
Με παρατακτικούς:
 Απλή σύνδεση: Οι σύνδεσμοι μα, αλλά, όμως, ωστόσο συνδέουν όμοιες μεταξύ
τους προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.
[Θύμωσε,] [αλλά δεν είπε κουβέντα]

Συνδέονται δύο ανεξάρτητες (κύριες).
 Επιδοτική αντιθετική σύνδεση: Για να τονίσουμε το δεύτερο μέρος της αντί-

θεσης, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις φράσεις: όχι μόνο… αλλά, όχι μόνο
δεν… αλλά και, όχι μόνο… αλλά και δεν.
[Όχι μόνο ήρθε,] [αλλά έμεινε όλη την ημέρα]
Με υποτακτικούς:
 Οι σύνδεσμοι αν και, μολονότι, παρ’ όλο που, ακόμα κι αν ξεκινούν εξαρτημέ-
νες εναντιωματικές ή παραχωρητικές προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα με
την ανεξάρτητη.
[Δεν είπε κουβέντα,] (παρ’ όλο που θύμωσε)

Συνδέεται μια ανεξάρτητη (κύρια) με μια εξαρτημένη (δευτερεύουσα)
Ασκήσεις:
1. Να ενώσετε τις προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να δηλώνεται
αντίθεση.
Δεν διάβασα πολύ. Έγραψα καλά στο διαγώνισμα.
_________________________________________________________________
Πονούσε πολύ το πόδι του Άρη. Ο Άρης συμμετείχε στον αγώνα.
_________________________________________________________________
Μου άρεσε πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την αγόρασα.
_________________________________________________________________
Η Ματίνα ήταν κουρασμένη. Η Ματίνα προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει.
_________________________________________________________________
Βιαζόμουν πολύ. Δεν πρόλαβα το τρένο.
_________________________________________________________________
Μιλούσα ψιθυριστά. Η Μαρία με άκουσε.
_________________________________________________________________
Είχα λίγα να διαβάσω για το σχολείο. Άργησα να τα τελειώσω.
_________________________________________________________________
Ο Στέλιος είναι καλός μαθητής. Σήμερα δεν πρόσεχε στο μάθημα.
_________________________________________________________________
Μου αρέσει πολύ αυτή η μπλούζα. Δεν την φοράω συχνά.
_________________________________________________________________
Δεν έκλαιγε η Ανίτα. Στεναχωρήθηκε πολύ.
_________________________________________________________________

2. Να ενώσετε τις παρακάτω προτάσεις, ώστε να δίνεται έμφαση στη δεύτερη

πρόταση.
Δεν απολύθηκε. Πήρε και προαγωγή.
_________________________________________________________________
Δεν ήρθε στο ραντεβού μας. Δεν πήρε τηλέφωνο.
_________________________________________________________________
Να διαβάσεις καλά. Να κάνεις και επανάληψη.
_________________________________________________________________
Δεν πρέπει να του μιλήσεις. Δεν πρέπει να του τηλεφωνήσεις.
_________________________________________________________________
Μας επισκέφθηκε. Έμεινε δύο μέρες.
_________________________________________________________________

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ
Οικογένειες λέξεων
Ασκήσεις:
1. Να φτιάξετε οικογένειες λέξεων με τις παρακάτω λέξεις:

άλλος, δείχνω, κινώ, πρόσωπο
Άλλος: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Δείχνω: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Κινώ: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Πρόσωπο: _________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Να διαγράψετε τις λέξεις που δεν ταιριάζουν στις ομάδες.
σημαία, σημάδι, σημαδεύω, σίγουρος

φιλανθρωπία, φιλικός, τριφύλλι, φιλόσοφος
φως, φωνολήπτης, διαφωνώ, φωνάζω
χορευτής, χορωδία, χωριό, χοροπηδώ
διπλός, δύστυχο, δίστιχο, δίχρονο
καλοκαίρι, κερί, παλιόκαιρος, κακοκαιρία

Δίψηφα, δίφθογγοι, συνδυασμοί φωνηέντων
Θεωρία:
Δίψηφα ονομάζονται δύο γράμματα μαζί που παριστάνουν ένα
φθόγγο.
 Δίψηφα φωνήεντα: ου, αι, οι, ει
 Δίψηφα σύμφωνα: μπ, ντ, γκ, τσ, τζ
Δίφθογγος ονομάζονται δύο φωνήεντα που προφέρονται σε μια συλλαβή.

Παράδειγμα: νεράιδα, αηδόνι
Οι συνδυασμοί φωνηέντων αυ και ευ έχουν διπλή προφορά.

Προφέρονται αβ, εβ όταν ακολουθεί φωνήεν ή ηχηρό σύμφωνο (λ,ρ,γ).
Προφέρονται αφ, εφ όταν ακολουθεί άηχο σύμφωνο.

Ασκήσεις:
1. Να συμπληρώσετε ό, τι λείπει.
Ο σκαντζόχ__ρος
Σαν προχωρά__, μ___ζει με πελότα όλο καρφίτσες

Π__ κιν__τ__.
Σαν στέκετ__, __ναι στρογγυλός σαν κάστανο.
Μην το περιφρον__τε, ασήμαντος δεν είν__.
Π___ς θα τολμ__σει με γροθ__ να τον χτυπήσ__;
Τσου Τσεν Πάι (Κίνα, 9ος π.Χ. αι)
Ζωή! δεν είν__ τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο

απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλ__φωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσ__ γοργά κι από χαρές γεμάτη,
κι αν έρχεσ__ με βάσανα και μ’ έγν__ς και μ’ αρρώστ__ς,
ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχ__ς και του πλούτ__,
με της δουλ__ς τον ίδρωτα, με της αργίας τη γλύκα,
με την ειρήνην ήμερη, με τους αγρίους πολέμ__ς,
και μ’ όλες τις καλοκαιρ__ς και μ’ όλους τους χ__μώνες,
Ζωή, κι όπως κι αν δ__χνεσαι, Ζωή, κι ό,τι κι αν είσ__,
αν είσαι πράγμα ή όνειρο, καλή κακή κι αν είσαι,
χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδ__!
Κωστής Παλαμάς

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΛΟΓΟΥ
Πώς περιγράφουμε ένα πρόσωπο
Θεωρία:
Πρόλογος
1η παρ: Ποιο είναι αυτό το πρόσωπο. Ποιο είναι το όνομά του, η ηλι-
κία του, το επάγγελμά του – Με τι ασχολείται.
Κυρίως Θέμα
2η παρ: Πώς είναι εξωτερικά;
3η παρ: Τι άνθρωπος είναι, τι χαρακτήρα έχει, τι ιδιαιτερότητες. Ποιος είναι ο τρό-
πος ζωής του, οι συνήθειές του, τα ενδιαφέροντά του.
4η – 5η παρ: Ποια είναι η σχέση μου μαζί του. Τι κάνουμε μαζί. Τι περιστατικά έ-
χουμε ζήσει μαζί του. Τι μας προσφέρει, τι του προσφέρουμε.
Επίλογος
6η παρ: Σκέψεις και συναισθήματα για το πρόσωπο αυτό.
* Χρησιμοποιούμε πολλά επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς.
* Χρησιμοποιούμε συνήθως Ενεστώτα (αν μιλάμε για κάποιο πρόσωπο του σήμε-
ρα). Αν περιγράφουμε ένα πρόσωπο που ζούσε στο παρελθόν χρησιμοποιούμε πα-
ρελθοντικούς χρόνους.

* ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι ερωτήσεις του σχεδιαγράμματος είναι βοηθητικές προς τη ροή της

έκθεσης! Δεν γράφω απλώς τις απαντήσεις.

Ασκήσεις:
1. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Η γιαγιά μου».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Να γράψετε μια έκθεση με θέμα: «Ο καλύτερός μου φίλος».

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ 11ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
1. Να κάνετε εγκλιτική αντικατάσταση στα ρήματα:

Προσοχή: Δεν αλλάζω το χρόνο, τη φωνή, το πρόσωπο. Αλλάζω ΜΟΝΟ την έ-
γκλιση.
καταβάλλεις, κατέβαλες, ντυθήκατε, κατέστρεψες
ΟΡΙΣΤΙΚΗ καταβάλλεις κατέβαλες ντυθήκατε κατέστρεψες

ΥΠΟΤΑΚΤ.
ΠΡΟΣΤΑΚΤ.
2. Να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γενικής πτώσης.

Διάβασα δέκα σελίδες του βιβλίου. ___________________
Αγόρασέ μου ένα τετράδιο. ___________________
Δώσε του Γιώργου την τσάντα. ___________________
Η τσάντα του Γιώργου είναι βαριά. ___________________
Είναι ένοχος κλοπής. ___________________
Θα φτιάξω μια σαλάτα φρούτων. ___________________
Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. ___________________
Μένουν σε ένα σπίτι πολλών τετραγωνικών μέτρων. ___________________
3. Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης των παρακάτω προτάσεων.

Θύμωσε, έκλαψε, φώναξε, τώρα του πέρασε!
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Πήγαμε μια βόλτα για να δούμε την πόλη και να ψωνίσουμε μερικά πράγματα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Πάρε με ένα τηλέφωνο, όταν φτάσεις και τακτοποιηθείς.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Νύσταζα πολύ, αλλά δεν κοιμήθηκα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας το εξήγησε, όμως δεν το κατάλαβα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Αν έχει καλό καιρό θα πάμε μια εκδρομή.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας είπε πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα και πως θα είναι εύκο-
λο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ο Στέφανος είναι κουρασμένος, επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό, ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

4. Να αναγνωρίσετε το είδος των εξαρτημένων προτάσεων στις παραπάνω πε-

ριόδους.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Να γράψετε 3 παραδείγματα προτάσεων που συνδέονται και δείχνουν αντίθε-

ση.
1. Με παρατακτική (απλή) σύνδεση
_________________________________________________________________
2. Με παρατακτική (επιδοτική) σύνδεση

_________________________________________________________________
3. Με υποτακτική σύνδεση.
_________________________________________________________________
6. Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά (είναι στην

ίδια οικογένεια λέξεων) οι παρακάτω λέξεις.
καλοκαιρινός, χρωματιστός, κινητό, παραλιακός, ομοίωμα, προσευχή, φόρεμα,
φύση, χαρίζω, άκρη, στολίδι.
Η μαμά μου ήταν πάντα ξεχωριστή. Με τον μπαμπά παντρεύτηκαν από έρωτα
στο άψε σβήσε. Και οι ευχές που τους έδωσε ο παπάς όταν τους πάντρεψε πραγμα-
τοποιήθηκαν. Απόχτησαν «καρπόν κοιλίας», δηλαδή εμένα και τον αδερφό μου.
Η μαμά δεν είχε περάσει τα σαράντα. Τα μάτια της σκούρα γαλάζια, έμοιαζαν με
τα μη με λησμόνει που φυτρώνουν την άνοιξη. Φαινόταν κοριτσάκι όταν την έβλε-
πες από πίσω, με την κομψή κορμοστασιά της και την ξανθιά κοτσίδα στην πλάτη.
Το πιο όμορφο πάνω της όμως ήταν οι κινήσεις των χεριών της, και ό, τι έκανε το
έκανε με χάρη.
Δεν ήξερα καμιά γυναίκα στο νησί να φοράει λουλούδια στα μαλλιά. Λάτρευε τις
γαρδένιες, είχαμε τρεις γλάστρες στην αυλή. Τις φρόντιζε σαν να ήταν παιδιά της κι
όταν άνθιζαν έπλεκε τα λουλούδια τους μαζί με την κοτσίδα της. Άλλες φορές πάλι
τις περνούσε σε κλωστή κι έφτιαχνε βραχιόλια. Σε κάθε κίνηση των χεριών της οι
γαρδένιες μοσχοβολούσαν. Από τότε μαμά και γαρδένια είναι ένα στο μυαλό μου.
Κάθε απόγευμα μετά τη δουλειά, χειμώνα καλοκαίρι, φορούσε αθλητική φόρμα
και παπούτσια αι χανόταν. Παραλία παραλία, έφτανε ως το ακρωτήρι με τον φάρο,
που το δέρνουν τα κύματα. Καθόταν στον αγαπημένο της βράχο. Γύριζε πάντα με τα
χέρια γεμάτα. Βότσαλα με παράξενα χρώματα, που η θάλασσα τους έδινε πότε το
σχήμα ενός πουλιού ή τη μορφή μιας γυναίκας, και ξύλα ξεβρασμένα στην άμμο,
αργασμένα από το κύμα και την αρμύρα. Με λίγες «καλλιτεχνικές επεμβάσεις», ό-
πως έλεγε η ίδια, έφτιαχνε αριστουργήματα που στόλιζαν τον κήπο και την αυλή
μας.
Λίτσα Ψαραύτη, Όνειρα από μετάξι, εκδ. Πατάκη, Αθήνα, 2002
Διασκευή από το βιβλίο Γλώσσας της Στ΄ Δημοτικού
καλοκαιρινός: _____________
χρωματιστός: ______________
κινητό: ___________________
παραλιακός: _______________

ομοίωμα: _________________
προσευχή: ____________
φόρεμα: ______________, _____________, ________________
φύση: _______________
χαρίζω: ______________
άκρη: _______________
στολίδι: _____________

ΛΥΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΩΝ 11ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ

το χρόνο.
Απάντηση:
ΧΡΟΝΟΙ
Παρατ. διηγούνταν - - εισήγα
Αόριστος διηγήθηκαν να συμβάλει επίτρεψε εισήγαγα
Εξ. Μέλ. θα διηγούνται - - θα εισάγω
Στ. Μέλ. θα διηγηθούν - - θα εισαγάγω
Παρακ. έχουν διηγηθεί (να έχει συμβάλει) - έχω εισαγάγει
Υπερς. είχαν διηγηθεί - είχα εισαγάγει
Συντ. Μέλ. θα έχουν διηγηθεί - θα έχω εισαγάγει
2. Στις τρεις πρώτες παραγράφου του κειμένου του βιβλίου σας «Ώρες με τη
τους.
Απάντηση:
(η μαμά) μου: κτητική αντωνυμία

τους (έδωσε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
τους (πάντρεψε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
εμένα: προσωπική αντωνυμία
(τον αδερφό) μου: κτητική αντωνυμία
(τα μάτια) της: κτητική αντωνυμία
με (λησμόνει): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
την (έβλεπες): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
(κορμοστασιά) της: κτητική αντωνυμία
(πάνω) της: προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
(χεριών) της: κτητική αντωνυμία
ό, τι: αναφορική αντωνυμία
το (έκανε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
καμιά: αόριστη αντωνυμία
τις (φρόντιζε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος

(παιδιά) της: κτητική αντωνυμία

(λουλούδια) τους: κτητική αντωνυμία
(κοτσίδα) της: κτητική αντωνυμία
τις (περνούσε): προσωπική αντωνυμία – αδύνατος τύπος
κάθε: αόριστη αντωνυμία
(χεριών) της: κτητική αντωνυμία
(μυαλό) μου: κτητική αντωνυμία


Απάντηση:
1) Είδα μια ταινία φαντασίας. ουσιαστικό
2) Το πρόσωπο της μητέρας έλαμψε. ουσιαστικό
3) Δώσε μου ένα κουταλάκι του γλυκού. ουσιαστικό
4) Τα αγόρια του σχολείου να πάνε στο γραφείο. ουσιαστικό
5) Ήταν ταξίδι δύο ωρών. ουσιαστικό
6) Μου χάρισε το παιχνίδι του. ρήμα / ουσιαστικό
7) Αγόρασα της Άννας παπούτσια μπαλέτου. ρήμα / ουσιαστικό
8) Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. ουσιαστικό
9) Τα παπούτσια του Βαγγέλη είναι στην αυλή. ουσιαστικό

Απάντηση:
1) Γενική της ιδιότητας
2) Γενική Κτητική
3) Γενική του σκοπού
4) Γενική διαιρετική
5) Γενική της μέτρησης
6) Έμμεσο αντικείμενο / Γενική Κτητική
7) Έμμεσο αντικείμενο / Γενική του σκοπού

8) Γενική του τόπου
9) Γενική Κτητική
ση:
Απάντηση:
Έμμεσο αντικείμενο: Μου έδωσε μια τσάντα
Γενική Κτητική: Ο υπολογιστής του Τάκη
Γενική του τόπου: Η μάχη της Κρήτης
Γενική του χρόνου: Τα ψώνια των Χριστουγέννων
Γενική της ιδιότητας: Γλυκό του κουταλιού
Γενική της αιτίας: Η πίκρα του χωρισμού
Γενική του περιεχομένου: Αποθήκη ξυλείας
Γενική της μέτρησης: Απόσταση δέκα μέτρων
Γενική του σκοπού: Ποτήρι νερού
Γενική Διαιρετική: Κομμάτια πίτσας


είδος σύνταξης. Υπογραμμίστε τις ανεξάρτητες με κόκκινο, τις εξαρτημένες με
πράσινο.
Απάντηση:
[Δε μίλησα,] [δε λάλησα,] [δεν είπα κουβέντα]
[Προχωρήσαμε λίγο ακόμα] [και μετά κάναμε μεταβολή] [και πήραμε το δρόμο
του γυρισμού]
Παρατακτική Σύνδεση
[Ντράπηκα] (να δείξω) (πως έδωσα σημασία) (ή πως φοβήθηκα)

Υποτακτική Σύνδ. ( να) / Υποτακτική Σύνδ. (πως) / Παρατακτική Σύνδ. (ή)
*Ντράπηκα: ανεξάρτητη πρόταση

*να δείξω: εξαρτημένη βουλητική πρόταση
*πως έδωσα σημασία: εξαρτημένη ειδική πρόταση
*ή πως φοβήθηκα: εξαρτημένη ειδική πρόταση
[Πολεμούσα] (να λογικευτώ) (και να δώσω μια εξήγηση)

Υποτακτική Σύνδ. (να) / Παρακτική Σύνδ. (και)
*Πολεμούσα: ανεξάρτητη πρόταση

*να λογικευτώ: εξαρτημένη βουλητική πρόταση

*και να δώσω μια εξήγηση: εξαρτημένη βουλητική πρόταση

[Το μυστήριο λύθηκε,] [όμως εγώ απογοητεύτηκα]
[Δεν ήθελε να φάει] [ούτε να βγει από το σπίτι]

[Έτρεχε] (για να μη χάσει το τρένο)

Υποτακτική Σύνδεση

Απάντηση:
Παίξαμε και διασκεδάσαμε πολύ στο πάρτι.
Όλο το απόγευμα διάβαζα ένα βιβλίο και παρακολουθούσα τηλεόραση.

Απάντηση:
Δάκρυσε γιατί συγκινήθηκε από την ταινία.
Μου είπε ότι θα έρθει το απόγευμα.

Απάντηση:
Σκούπισα, σφουγγάρισα, καθάρισα όλο το σπίτι.
Τα παιδιά στο σχολείο κάνουν ανάγνωση, μαθαίνουν ορθογραφία, γράφουν α-
σκήσεις.

τάσεων.
Απάντηση:
Επιρρηματική υποθετική πρόταση

Επιρρηματική χρονική πρόταση

Ονοματική ειδική πρόταση

Επιρρηματική αποτελεσματική πρόταση

Ονοματική ενδοιαστική πρόταση
Η διευθύντρια μας ανακοίνωσε πως αύριο θα πάμε εκδρομή.

Ονοματική ειδική πρόταση

Επιρρηματική παραχωρητική πρόταση


Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική τελική πρόταση

Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική τελική πρόταση

Ονοματική βουλητική πρόταση

Ονοματική πλάγια ερωτηματική πρόταση

Ονοματική βουλητική πρόταση / επιρρηματική αιτιολογική πρόταση

Επιρρηματική υποθετική πρόταση
Επιρρηματική εναντιωματική πρόταση

Απάντηση:
Αναφορική: ταξιδεύει όπου θέλει.
Χρονική: Διάβαζα πολύ, όταν έδινα εξετάσεις.
Υποθετική: Αν δεν διαβάσεις τα μαθήματά σου, δεν θα πας βόλτα.

Αποτελεσματική: Τραγουδούσε τόσο ωραία, που όλοι συγκινήθηκαν.
Παραχωρητική: Δεν θα με πείσεις, ακόμα κι αν προσπαθήσεις πολύ.
Εναντιωματική: Παρ’ όλο που τον προσκάλεσαν, δεν πήγε στη γιορτή.
Τελική: Ήρθα για να σου δείξω το βιβλίο.
Αιτιολογική: Κλαίει επειδή χτύπησε το πόδι του.
Ειδική: Η Ελένη μου είπε ότι αύριο γράφουμε διαγώνισμα.
Βουλητική: Θα ήθελα πολύ να έρθω μαζί σου.
Ενδοιαστική: Φοβάται μήπως δεν γράψει καλά στο διαγώνισμα.
Πλάγια ερωτηματική: Με ρώτησε πότε θα πάμε εκδρομή.
Αναφορική: Ο κύριος που μένει απέναντι είναι γιατρός.

1. Να ενώσετε τις προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να δηλώνεται αντίθεση.

Απάντηση:
Αν και δεν διάβασα πολύ, έγραψα καλά στο διαγώνισμα.

Πονούσε πολύ το πόδι του Άρη, ωστόσο συμμετείχε στον αγώνα.

Μολονότι μου άρεσε πολύ αυτή η αυτή, δεν την αγόρασα.

Η Ματίνα ήταν κουρασμένη, όμως προθυμοποιήθηκε να μας βοηθήσει.

Παρ’ όλο που βιαζόμουν πολύ, δεν πρόλαβα το τρένο.

Μιλούσα ψιθυριστά, αλλά η Μαρία με άκουσε.

Αν και είχα λίγα να διαβάσω για το σχολείο, άργησα να τα τελειώσω.

Ο Στέλιος είναι καλό μαθητής, αλλά σήμερα δεν πρόσεχε στο μάθημα.

Ενώ μου αρέσει πολύ αυτή η μπλούζα, δεν την φοράω συχνά.

Δεν έκλαιγε η Ανίτα, παρ’ όλο που στεναχωρήθηκε πολύ.

πρόταση.
Απάντηση:
Όχι μόνο δεν απολύθηκε, αλλά πήρε και προαγωγή.

Όχι μόνο δεν ήρθε στο ραντεβού, αλλά δεν πήρε ούτε τηλέφωνο.

Όχι μόνο να διαβάσεις καλά, αλλά να κάνεις και επανάληψη.

Όχι μόνο δεν πρέπει να του μιλήσεις, αλλά δεν πρέπει ούτε να του τηλεφωνήσεις.

Όχι μόνο μας επισκέφθηκε, αλλά έμεινε και δυο μέρες.


Απάντηση:
Άλλος: αλλού, αλλαγή, άλλοτε, αλλόκοτος, αλλάζω, αλλιώς ανταλλακτικά, α-
νταλλάζω, αλλιώτικο, συνάλλαγμα, αλλάζω, συναλλαγή, απαλλαγή
Δείχνω: επίδειξη, αποδεικνύω, δείκτης, δείγμα, ένδειξη, υπόδειξη, παράδειγμα,

σελιδοδείκτης, δειγματολόγιο, δειγματοληψία
Κινώ: κίνηση, παρακινώ, αυτοκίνητο, κινητός, ακίνητος, μετακίνηση, κίνημα,

δυσκίνητος, ευκίνητος, υποκινώ, εκκίνηση, κινητήρας
Πρόσωπο: προσωπείο, προσωπικός, απρόσωπος, προσωπικότητα, αντιπρόσωπος,

ταυτοπροσωπία, προσωπίδα, προσωποποίηση,

Απάντηση:


Απάντηση:
Ο σκαντζόχοιρος
Σαν προχωράει μοιάζει με πελότα όλο καρφίτσες

Που κινείται
Σαν στέκεται είναι στρογγυλός σαν κάστανο.
Μην το περιφρονείτε, ασήμαντος δεν είναι.
Ποιος θα τολμήσει με γροθιά να τον χτυπήσει;
Ζωή! δεν είναι τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο

απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλιοφωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσαι γοργά κι από χαρές γεμάτη,
κι αν έρχεσαι με βάσανα και μ’ έγνοιες και μ’ αρρώστιες,
ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχειας και του πλούτου.
με της δουλειάς τον ίδρωτα, με της αργίας τη γλύκα,
με την ειρήνην ήμερη, με τους αγρίους πολέμους,
και μ’ όλες τις καλοκαιριές και μ’ όλους τους χειμώνες,
Ζωή, κι όπως κι αν δείχνεσαι, Ζωή, κι ό,τι κι αν είσαι.
χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδια!


Απάντηση:
Η γιαγιά μου ονομάζεται Ελπίδα. Πρόκειται για τη μητέρα του πατέρα μου. Η
γιαγιά μου είναι 67 χρονών και μένει μαζί με τον παππού μου στο χωριό. Πριν βγει
στη σύνταξη δούλευε στην τράπεζα. Τώρα ασχολείται με το σπίτι και τον κήπο της.
Η γιαγιά Ελπίδα είναι γλυκιά και όμορφη. Είναι λίγο πιο ψηλή από εμένα, αλλά
πολύ αδύνατη. Τα μαλλιά της είναι καστανά και πάντα περιποιημένα. Συνήθως τα
έχει πιασμένα κότσο. Μου αρέσει περισσότερο όταν τα αφήνει ελεύθερα να πέφτουν
στους ώμους της, αλλά δεν το κάνει συχνά. Νομίζω ότι τα γαλάζια μάτια της μοιά-
ζουν με τα δικά μου! Γι’ αυτό, η γιαγιά μου καμαρώνει όταν λέει ότι τα μάτια τα
πήρα από κείνη. Οι ρυτίδες στο πρόσωπο της και τα γυαλιά που φοράει την κάνουν
να φαίνεται σοφή, το βλέμμα της όμως είναι ζωηρό και πάντα χαρούμενο.
Η γιαγιά μου είναι πάντα χαμογελαστή και ευγενική. Έχει ταλέντο στη ζωγραφι-
κή. Ζωγραφίζει σκίτσα σε χαρτί, αλλά και με χρώματα σε καμβά. Επίσης, της αρέσει
πολύ να ασχολείται με τον κήπο της. Έχει φυτέψει πολλά όμορφα λουλούδια, αλλά
δεν μας αφήνει να τα κόβουμε. Θέλει να τα βλέπει στην αυλή να ανθίζουν και να
μοσχοβολούν. Ωστόσο, δεν ασχολείται μόνο με τα λουλούδια της. Διαβάζει πολλά
βιβλία, κυρίως με θέμα την ιστορία. Όταν καλοκαιριάζει, μαζί με τον παππού πηγαί-
νουν βόλτες μέσα στο χωριό και στην παραλία.
Όταν κλείνουν τα σχολεία, οι γονείς μου με πηγαίνουν στο χωριό και μένω μαζί
με τη γιαγιά και τον παππού μου. Και οι δύο μας υποδέχονται με χαμόγελο. Η γιαγιά
μαγειρεύει πάντα τα αγαπημένα μου φαγητά και στο ντουλάπι κρύβει πάντα τα γλυ-
κά που μου αρέσουν. Όσο μένω μαζί τους, με κάνουν να περνάω πολύ όμορφα. Η
γιαγιά προσπαθεί να με μάθει να ζωγραφίζω όπως εκείνη. Δεν τα καταφέρνω πάντα,
αλλά, εκείνη μου λέει ότι έχω ταλέντο και αν εξασκηθώ θα τα καταφέρω. Τα απο-
γεύματα καθόμαστε στην αυλή και μου διηγείται ιστορίες από τη ζωή της. Μου μι-
λάει για την παιδική της ηλικία, για το πώς γνώρισε τον παππού. Οι καλύτερες ιστο-
ρίες είναι αυτές που μου αφηγείται από τότε που ο μπαμπάς μου ήταν μικρός.
Πολλές φορές της μαθαίνω κι εγώ διάφορα πράγματα. Ενδιαφέρεται πολύ για
τους υπολογιστές και συχνά της εξηγώ πώς να τους χρησιμοποιεί, πώς να ανοίγει το
Ίντερνετ, πώς να ακούει τραγούδια και να βλέπει φωτογραφίες μέσα από τον υπολο-
γιστή. Έχει μάθει να τον χειρίζεται καλά και μάλιστα, όταν είμαι μακριά μπορούμε
να μιλάμε με κάμερα μέσω Ίντερνετ! Όταν καθόμαστε μαζί της λέω πολλά ανέκδοτα
κι εκείνη γελάει με την καρδιά της! Ακόμη, της λέω όλα μου τα μυστικά! Την εμπι-
στεύομαι γιατί δεν λέει τίποτα σε κανέναν και πάντα μου δίνει τις καλύτερες συμ-
βουλές.
Την αγαπώ πολύ και νιώθω πολύ τυχερή που μπορώ να περνώ χρόνο μαζί της!
Χαίρομαι που μου μαθαίνει τόσα πράγματα, αλλά και που μπορώ κι εγώ να της μα-
θαίνω! Η γιαγιά μου είναι η καλύτερη παρέα!

Απάντηση:
Έχω πολλούς φίλους από το σχολείο και τη γειτονιά, αλλά ο καλύτερός μου φίλος
είναι ο Αντρέας. Πηγαίνουμε στην ίδια τάξη και μένει στη διπλανή πολυκατοικία. Ο
πατέρας του είναι δικηγόρος και η μητέρα γιατρός. Έχει μια μικρότερη αδερφή, την
Αγγελική, που την αγαπάει πολύ.

Ο Αντρέας είναι ψηλός και παχουλός. Έχει κοντά καστανά μαλλιά, μεγάλα μαύ-
ρα μάτια και τα χείλη του είναι λεπτά. Το ντύσιμό του είναι πάντα προσεγμένο και
μοντέρνο. Διαλέγει μόνος του τα ρούχα που θα φορέσει και προσέχει πάντα να ται-
ριάζουν. Οι μόνες μέρες που δεν προσέχει τι θα φορέσει είναι όταν πηγαίνουμε για
ποδόσφαιρο. Τότε, φοράει την παλιά του φόρμα για να νιώθει άνετα και να τρέχει
γρήγορα.
Είναι έξυπνος και πολύ καλός μαθητής, αλλά του αρέσουν πολύ τα Μαθηματικά
και η Φυσική. Μάλιστα, πέρυσι είχε πάρει μέρος και σε έναν πανελλήνιο διαγωνι-
σμό Μαθηματικών. Είναι πολύ ήσυχο παιδί, όμως μερικές φορές μου θυμώνει. Αμέ-
σως, όμως μου λέει τι τον ενόχλησε και τα ξαναβρίσκουμε αμέσως, γιατί δεν είναι
εγωιστής. Πάντα καταλαβαίνει πώς νιώθω, με στηρίζει και μου συμπαραστέκεται
όταν είναι ανάγκη. Σε όλους μιλάει με ευγένεια και είναι χαμογελαστός. Έχει πολύ
χιούμορ και μας κάνει συνέχεια να γελάμε με τα αστεία του.
Με τον Αντρέα γνωριστήκαμε στην πρώτη δημοτικού. Από τότε γίναμε φίλοι και
κάθε χρόνο καθόμαστε στο ίδιο θρανίο. Ένα χρόνο τώρα, που έχει μετακομίσει δί-
πλα στο σπίτι μου περνάμε περισσότερο χρόνο μαζί. Μόλις γυρίζουμε από το σχο-
λείο, χωριζόμαστε για να μελετήσουμε τα μαθήματά μας και το απόγευμα συναντιό-
μαστε και παίζουμε. Ανταλλάζουμε κάρτες και αυτοκόλλητα για τα άλμπουμ μας.
Μας αρέσει να κάνουμε αγώνες με τα αυτοκινητάκια μας και να λέμε ανέκδοτα. Τα
καλοκαίρια πηγαίνουμε στο πάρκο μαζί, όπου συναντάμε τα υπόλοιπα παιδιά και
παίζουμε ποδόσφαιρο.
Ο Αντρέας είναι ο καλύτερός μου φίλος γιατί είναι πολύ καλό παιδί και μας αρέ-
σουν τα ίδια παιχνίδια. Εύχομαι να κάθομαι στο ίδιο θρανίο μαζί του μέχρι το λύ-
κειο και να είμαστε φίλοι για πάντα!


γκλιση.
Απάντηση:
ΥΠΟΤΑΚΤ. να καταβάλλεις να καταβάλεις να ντυθείτε να καταστρέψεις
ΠΡΟΣΤΑΚΤ. κατάβαλλε κατάβαλε ντυθείτε κατάστρεψε

Απάντηση:
Διάβασα δέκα σελίδες του βιβλίου. Γενική Διαιρετική
Αγόρασέ μου ένα τετράδιο. Έμμεσο Αντικείμενο
Δώσε του Γιώργου την τσάντα. Έμμεσο Αντικείμενο
Η τσάντα του Γιώργου είναι βαριά. Γενική Κτητική
Είναι ένοχος κλοπής. Γενική της αιτίας
Θα φτιάξω μια σαλάτα φρούτων. Γενική του περιεχομένου
Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. Γενική του τόπου
Μένουν σε ένα σπίτι πολλών τετραγωνικών μέτρων. Γενική της μέτρησης

Απάντηση:
[Θύμωσε,] [έκλαψε,] [φώναξε,] [τώρα του πέρασε!]

[Πήγαμε μια βόλτα] (για να δούμε την πόλη) (και να ψωνίσουμε μερικά πράγμα-
τα)
Υποτακτική σύνδεση (για να)
Παρατακτική σύνδεση (και)
[Πάρε με ένα τηλέφωνο], (όταν φτάσεις) (και τακτοποιηθείς).

Υποτακτική σύνδεση (όταν)
[Νύσταζα πολύ,] [αλλά δεν κοιμήθηκα]

Παρατακτική σύνδεση (αλλά)
[Η δασκάλα μας το εξήγησε], [όμως δεν το κατάλαβα]

Παρατακτική σύνδεση (όμως)
(Αν έχει καλό καιρό) [θα πάμε μια εκδρομή]

Υποτακτική σύνδεση (αν)
[Η δασκάλα μας είπε] (πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα) (και πως θα είναι
εύκολο)
Υποτακτική σύνδεση (πως)
[Ο Στέφανος είναι κουρασμένος,] (επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά)

Υποτακτική σύνδεση (επειδή)

[Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό,] (ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο)

Υποτακτική σύνδεση (ενώ)

ριόδους.
Απάντηση:
[Θύμωσε,] [έκλαψε,] [φώναξε,] [τώρα του πέρασε!]
Ανεξάρτητες προτάσεις
Πήγαμε μια βόλτα (για να δούμε την πόλη) (και να ψωνίσουμε μερικά πράγματα)
Εξαρτημένες τελικές προτάσεις
Πάρε με ένα τηλέφωνο, (όταν φτάσεις και τακτοποιηθείς)

Εξαρτημένη χρονική πρόταση
[Νύσταζα πολύ,] [αλλά δεν κοιμήθηκα]

[Η δασκάλα μας το εξήγησε,] [όμως δεν το κατάλαβα]

(Αν έχει καλό καιρό) θα πάμε μια εκδρομή.

Εξαρτημένη υποθετική πρόταση
Η δασκάλα μας είπε (πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα) (και πως θα είναι εύ-
κολο)
Εξαρτημένες ειδικές προτάσεις ως αντικείμενο του ρήματος ‘είπε’
Ο Στέφανος είναι κουρασμένος, (επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά)

Εξαρτημένη αιτιολογική πρόταση
[Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό,] [ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο]


ση.
Απάντηση:
Ήθελα να διαβάσω ένα βιβλίο, αλλά δεν πρόλαβα.

Όχι μόνο δεν έφαγε τίποτα, αλλά δεν ήπιε ούτε νερό.
Παρ’ όλο που πεινούσα πολύ, δεν έφαγα τίποτα.


και παπούτσια και χανόταν. Παραλία παραλία, έφτανε ως το ακρωτήρι με τον φάρο,
μας.

Απάντηση:
καλοκαιρινός: καλοκαίρι
χρωματιστός: χρώματα
κινητό: κίνηση
παραλιακός: παραλία
ομοίωμα: έμοιαζαν
προσευχή: ευχές
φόρεμα: φοράει, φορούσε, φόρμα
φύση: φυτρώνουν
χαρίζω: χάρη
άκρη: ακρωτήρι
στολίδι: στόλιζαν

Ενότητα 11
Συγγενικές Σχέσεις
σελ. Ασκήσεις & Διαγωνίσματα Γλώσσας Στ΄ Δημοτικού

το χρόνο.
ΧΡΟΝΟΙ
Παρατ.
Αόριστος
Εξ. Μέλ.
Στ. Μέλ.
Παρακ.
Υπερς.
Συντ. Μέλ.
2. Στις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου του βιβλίου σας «Ώρες με τη
τους.

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Ασκήσεις:

1) Είδα μια ταινία φαντασίας. ____________
2) Το πρόσωπο της μητέρας έλαμψε. ____________
3) Δώσε μου ένα κουταλάκι του γλυκού. ____________
4) Τα αγόρια του σχολείου να πάνε στο γραφείο. ____________
5) Ήταν ταξίδι δύο ωρών. ____________
6)Μου χάρισε το παιχνίδι του. ____________
7) Αγόρασα της Άννας παπούτσια μπαλέτου. ____________
8) Αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα για τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. ___________
9) Τα παπούτσια του Βαγγέλη είναι στην αυλή. ___________

1)__________________________________________________________________
2)__________________________________________________________________
3)__________________________________________________________________
4)__________________________________________________________________
5)__________________________________________________________________
6)__________________________________________________________________
7)__________________________________________________________________

8)__________________________________________________________________
9)__________________________________________________________________
ση:
Έμμεσο αντικείμενο: __________________________
Γενική Κτητική: ______________________________
Γενική του τόπου: ____________________________
Γενική του χρόνου: ____________________________
Γενική της ιδιότητας: __________________________
Γενική της αιτίας: _____________________________
Γενική του περιεχομένου: _______________________
Γενική της μέτρησης: ___________________________
Γενική του σκοπού: ____________________________
Γενική Διαιρετική: _____________________________

Ασκήσεις:

είδος σύνταξης. Υπογραμμίστε τις ανεξάρτητες με κόκκινο και τις εξαρτημένες
με πράσινο.
Δε μίλησα, δε λάλησα, δεν είπα κουβέντα.
Προχωρήσαμε λίγο ακόμα και μετά κάναμε μεταβολή και πήραμε το δρόμο του
γυρισμού.
Ντράπηκα να δείξω πως έδωσα σημασία ή πως φοβήθηκα.
Πολεμούσα να λογικευτώ και να δώσω μια εξήγηση.
Το μυστήριο λύθηκε, όμως εγώ απογοητεύτηκα.
Δεν ήθελε να φάει ούτε να βγει από το σπίτι.
Έτρεχε για να μη χάσει το τρένο.

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________


____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Ασκήσεις:
τάσεων.
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
Η διευθύντρια μάς ανακοίνωσε πως αύριο θα πάμε εκδρομή.
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________


__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
__________________________________________
Αναφορική:
Χρονική:
Υποθετική:
Αποτελεσματική:
Παραχωρητική:
Εναντιωματική:
Τελική:
Αιτιολογική:
Ειδική:
Βουλητική:
Ενδοιαστική:
Πλάγια ερωτηματική:
Αναφορική:

Ασκήσεις:
1. Να ενώσετε τις προτάσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να δηλώνεται α-

ντίθεση.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________


πρόταση.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Ασκήσεις:

Άλλος: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Δείχνω: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Κινώ: ___________________________________________________________
____________________________________________________________________
Πρόσωπο: _________________________________________________________
____________________________________________________________________


Ασκήσεις:
Ο σκαντζόχ__ρος
Σαν προχωρά__, μ___ζει με πελότα όλο καρφίτσες
Π__ κιν__τ__.
Σαν στέκετ__, __ναι στρογγυλός σαν κάστανο.
Μην το περιφρον__τε, ασήμαντος δεν είν__.
Π___ς θα τολμ__σει με γροθ__ να τον χτυπήσ__;
Ζωή! δεν είν__ τίποτε γλυκύτερο στον κόσμο

απ’ την πεντάμορφη ζωή, την ηλ__φωτισμένη!
Ζωή, κι αν έρχεσ__ γοργά κι από χαρές γεμάτη,
κι αν έρχεσ__ με βάσανα και μ’ έγν__ς και μ’ αρρώστ__ς,
ζωή του γέρου και του νιου, της φτώχ__ς και του πλούτ__,
με της δουλ__ς τον ίδρωτα, με της αργίας τη γλύκα,
με την ειρήνην ήμερη, με τους αγρίους πολέμ__ς,
και μ’ όλες τις καλοκαιρ__ς και μ’ όλους τους χ__μώνες,
Ζωή, κι όπως κι αν δ__χνεσαι, Ζωή, κι ό,τι κι αν είσ__,
χαρά σ’ εσέ, δόξα σ’ εσέ κι αγάπες και τραγούδ__!

Ασκήσεις:

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

____________________________________________________________________
___________________________________________________________________

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

γκλιση.
καταβάλλεις, κατέβαλες, ντυθήκατε, κατέστρεψες

ΥΠΟΤΑΚΤ.
ΠΡΟΣΤΑΚΤ.

Διάβασα δέκα σελίδες του βιβλίου. ___________________
Αγόρασέ μου ένα τετράδιο. ___________________
Δώσε του Γιώργου την τσάντα. ___________________
Η τσάντα του Γιώργου είναι βαριά. ___________________
Είναι ένοχος κλοπής. ___________________
Θα φτιάξω μια σαλάτα φρούτων. ___________________
Η μάχη των Θερμοπυλών έγινε το 480 π.Χ. ___________________
Μένουν σε ένα σπίτι πολλών τετραγωνικών μέτρων. ___________________

Θύμωσε, έκλαψε, φώναξε, τώρα του πέρασε!
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Πήγαμε μια βόλτα για να δούμε την πόλη και να ψωνίσουμε μερικά πράγματα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Πάρε με ένα τηλέφωνο, όταν φτάσεις και τακτοποιηθείς.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Νύσταζα πολύ, αλλά δεν κοιμήθηκα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας το εξήγησε, όμως δεν το κατάλαβα.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Αν έχει καλό καιρό θα πάμε μια εκδρομή.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η δασκάλα μας είπε πως αύριο θα γράψουμε διαγώνισμα και πως θα είναι εύκο-
λο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ο Στέφανος είναι κουρασμένος, επειδή ήταν όλη μέρα στη δουλειά.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Η μητέρα μου έφτιαξε το φαγητό, ενώ εγώ ήμουν στο σχολείο.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________


ριόδους.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

ση.
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

και παπούτσια αι χανόταν. Παραλία παραλία, έφτανε ως το ακρωτήρι με τον φάρο,
μας.
καλοκαιρινός: _____________
χρωματιστός: ______________
κινητό: ___________________
παραλιακός: _______________

ομοίωμα: _________________
προσευχή: ____________
φόρεμα: ______________, _____________, ________________
φύση: _______________
χαρίζω: ______________
άκρη: _______________
στολίδι: _____________

Έντεκα μηνών
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]
Γ΄τάξη: http://gtaksh.blogspot.gr/
Δ΄τάξη: http://xristx.blogspot.gr/
Ε΄τάξη: http://e-taksh.blogspot.gr/
Ημερομηνία:
ΣΤ΄τάξη: http://st-taksh.blogspot.gr/
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Κριτήρια: http://kritiria.blogspot.gr/
Σημειώσεις:
Άρθρα: http://xristosxarmpis.blogspot.gr/

Γλώσσα ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης Ενότητας: ΄΄Συγγενικές σχέσεις΄΄

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Γλώσσα ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης Ενότητας: ΄΄Συγγενικές σχέσεις΄΄

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής

Επανάληψη 11ης ενότητας:

Θεωρία - Γραμματική σελ. 3 - 47

Φύλλα εργασιών σελ. 48 - 95

Παρουσιάσεις σελ 96 - 138

Επαναληπτικά σελ. 139 - 262

Κατά την περιγραφή αναφέρουμε:

 Πώς συνδέονται οι προτάσεις μεταξύ τους (παρατακτική και

 Οι προτάσεις συνδέονται μεταξύ τους με δύο τρόπους:

α. παρατακτική σύνδεση, κατά την οποία συνδέονται ίδιες προτάσεις

 Μερικές φορές, οι προτάσεις δε συνδέονται μεταξύ τους, αλλά

 ειδικές (ότι, πως, που)

 Πώς συνδέονται δύο προτάσεις που έχουν αντίθετο νόημα.

• Οι προτάσεις με αντίθετο νόημα συνδέονται με αντιθετικούς

 αντικείμενο ρήματος (συνήθως είναι το έμμεσο)

π.χ. Της έδωσε το τετράδιο.

 συμπλήρωμα της έννοιας ενός ουσιαστικού (ετερόπτωτος προσδιορισμός).

• σε ποιον ανήκει κάτι (γενική κτητική)

π.χ. Το σπίτι του θείου βρίσκεται στα περίχωρα.

• τον τόπο όπου γίνεται ή έγινε αυτό που δηλώνει το ουσιαστικό

π.χ. Ο δρόμος της γειτονιάς έχει πολλή κίνηση. (= στη γειτονιά)

• το χρόνο κατά τον οποίο συμβαίνει ή συνέβη αυτό που δηλώνει το

π.χ. Τον τρόμαξαν οι ίσκιοι του δειλινού. (= κατά το δειλινό, όταν

• μια ιδιότητα, ένα χαρακτηριστικό που έχει το ουσιαστικό που

π.χ. Χάζευε τα πουλιά της θάλασσας. (= τα θαλασσοπούλια)

π.χ. Τον τσάκισε η πίκρα του θανάτου. (= επειδή πέθανε)

• το περιεχόμενο, αυτό δηλ. που περιέχει αυτό που δηλώνει το

π.χ. Εργάζεται σε κατάστημα ηλεκτρικών. (= που περιέχει ηλεκτρικές

• τη μέτρηση χρόνου / χώρου

Ύστερα από διακοπές τριών μηνών επέστρεψε στη δουλειά.

π.χ. Αγόρασε το κουστούμι του γάμου. (= για το γάμο)

• ένα σύνολο που διαιρείται (γενική διαιρετική)

Ζήτησε πίσω τα χαρτιά του. (…………………………………………)

Έκοψα λουλούδια του αγρού σε ένα λιβάδι δύο στρεμμάτων.

Του δήλωσε πως χρειάζεται άδεια πέντε ημερών. (…………………………………………)

Του αρέσουν τα χρώματα της ανατολής. (…………………………………………)

Στο προαύλιο του σχολείου τσακώνονται δύο μαθητές.

Έστειλε στο καθαριστήριο τα ρούχα της ορκωμοσίας. (…………………………………………)

Οι προτάσεις παρουσιάζονται με τρεις τρόπους:

1) συνδέονται μεταξύ τους με παρατακτικούς συνδέσμους, οπότε έχουμε

Η παρατακτική σύνδεση γίνεται με τους:

 συμπλεκτικούς συνδέσμους (και, ούτε, μήτε, ουδέ, μηδέ)

π.χ. Δε θέλω μήτε να σε βλέπω μήτε να σε ακούω.

 αντιθετικούς συνδέσμους (αλλά, όμως, ωστόσο, μα, παρά, μόνο, αλλιώς,

π.χ. Θύμωσε, αλλά δεν είπε τίποτα.

 διαχωριστικούς (ή διαζευκτικούς) συνδέσμους (ή είτε)

π.χ. Πάρε τηλέφωνο ή πέρνα από το σπίτι.

 συμπερασματικούς συνδέσμους (λοιπόν, άρα, επομένως)

π.χ. Τελείωσα με τις δουλειές, άρα πάμε στον κινηματογράφο.

2) συνδέονται μεταξύ τους με υποτακτικούς συνδέσμους, οπότε έχουμε

π.χ. (Όταν έχει έντονα καιρικά φαινόμενα), καταστρέφονται οι καλλιέργειες.

Η υποτακτική σύνδεση γίνεται με τους παρακάτω συνδέσμους:

 ειδικούς (ότι, πως, που), βουλητικούς (να), ενδοιαστικούς (μην, μήπως),

π.χ. Μου είπε πως με ζήτησε ο διευθυντής.

π.χ. Έφυγε γιατί ήταν ήδη αργά.

 τελικούς (να, για να) με τους οποίους εισάγονται δευτερεύουσες τελικές

π.χ. Επέστρεψε για να πάρει τα κλειδιά.

 αποτελεσματικούς (ώστε, ώστε να, που, που να) με τους οποίους

π.χ. Μιλούσε τόσο δυνατά, που μ’ έπιασε πονοκέφαλος.

 υποθετικούς (αν, εάν, άμα, σαν) με τους οποίους εισάγονται

π.χ. Μην έρχεσαι, αν δε θέλεις.

 εναντιωματικούς (αν και, μολονότι, ενώ, παρόλο που) με τους οποίους

π.χ. Μου μίλησε, αν και δεν ήθελε.