Δίνεται αντίδραση: Cu +HNO3 → Cu(NO3)x + NO2 + H2O

α) Να συμπληρώσετε τους συντελεστές συναρτήσει του χ

β) Αν 25,4 g Cu με περίσσεια διαλύματος HNO3 ελευθερώνουν 17,92 L NO2 (σε STP) να υπολογίσετε
τον αριθμό οξείδωσης x του Cu.
γ) Ποιο άτομο παθαίνει οξείδωση και ποιο αναγωγή και γιατί; Ποιο είναι το οξειδωτικό και ποιο το
αναγωγικό σώμα;
δ) Τα άτομα Cu αποβάλλουν ή προσλαμβάνουν ηλεκτρόνια;
ε) Πόσα από τα μόρια ΗΝΟ3 συμπεριφέρονται ως οξύ;
στ) Να εξηγήσετε γιατί μετά τη συμπλήρωση των συντελεστών ισχύει:
«συνολική μεταβολή Α.Ο. οξειδωτικού = συνολική μεταβολή Α.Ο. αναγωγικού»
ζ) Αν το Ο είναι περισότερο ηλεκτραρνητικό από το Η να βρεθεί ο Α.Ο. του Ο στο H 2O με βάση τον
ορισμό του αριθμού οξείδωσης.
(Απ: α) x=2)

α) Διαθέτουμε τα υδατικά διαλύματα της ίδιας θερμοκρασίας:

ΝΗ3 0,1Μ, ΝΗ4Cl 0,1M, NaOH 0,1M και HCl 0,1M. Nα εξηγήσετε πως μπορούμε να
παρασκευάσουμε το διάλυμα (Δ):
ΝΗ3 C1 M- ΝΗ4Cl C2 M γράφοντας και τις σχετικές χημικές αντιδράσεις.
β) Υπό ποιες προϋποθέσεις ισχύει ο τύπος Henderson-Hasselbalch στο παραπάνω διάλυμα
(Δ); Να αποδείξετε ποια μορφή έχει για το διάλυμα αυτό;
γ) Να αποδείξετε ότι στο διάλυμα Δ (όταν ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις) ο βαθμός
ιοντισμού της ΝΗ3 δίνεται από τη σχέση: α = ΚbΝΗ3/C2
δ) Αραιώνουμε το διάλυμα Δ λ φορές οπότε ξαναπροκύπτει ρυθμιστικό διάλυμα. Πώς
μεταβάλλεται το pH του διαλύματος Δ; Πώς μεταβάλλεται ο βαθμός ιοντισμού της ΝΗ3;
ε) Με το βοήθεια του τύπου Henderson-Hasselbalch να εξηγήσετε πως μεταβάλλεται
το pH του Δ αν προσθέσουμε, χωρίς μεταβολή του όγκου του διαλύματος, μικρή ποσότητα:
i) αέριου HCl, ii) στερεού NaOH, iii) αέριας ΝΗ3, iv) στερεού NH4Cl
ώστε να ξαναπροκύψει ρυθμιστικό διάλυμα;
στ)Σε ποιο από τα παρακάτω διαλύματα: Δ1: NH3 0,1 M – NH4Cl 0,1 M, Δ2: NH3 1 M –
NH4Cl 1 M αν προσθέσουμε μικρή ποσότητα στερεού KOH θα παρατηρηθεί η μικρότερη
αύξηση στο pH; Ποιο δηλαδή από αυτά τα διαλύματα έχει μεγαλύτερη ρυθμιστική ικανότητα;
ζ) Διάλυμα όγκου 2L περιέχει ΝΗ3 0,2Μ- ΝΗ4Cl 0,1M. Στο διάλυμα αυτό
προσθέτουμε n mol αέριου HCl χωρίς μεταβολή του όγκου του διαλύματος. Για ποια τιμή
του n, το pH του διαλύματος θα μειωθεί ελάχιστα;
i. n> 0,4 mol ii. n < 0,4 mol iii. n= 0,4 mol iv. n ≤ 0,4 mol v. n ≥ 0,4 mol
η) Γιατί το διάλυμα ΝΗ3 10-5Μ – ΝΗ4Cl 1M δε θεωρείται ρυθμιστικό διάλυμα;

1) Η σταθερά Kc της ισορροπίας:

HA(aq) + B- (aq) <=> HB(aq) + A- (aq) είναι ίση με 0,1 στους θοC.
Αν η σταθερά ΚaHA είναι ίση με 10-5, να συγκρίνετε την ισχύ των οξέων ΗΑ, ΗΒ σε
υδατικό τους διάλυμα στους θοC.

2)Στην ίδια θερμοκρασία (θοC) το pOΗ υδατικού διαλύματος NaF είναι

μεγαλύτερο από το pΟΗ υδατικού διαλύματος NaCN της ίδιας συγκέντρωσης.
Nα δικαιολογήσετε προς ποια κατεύθυνση είναι μετατοπισμένη η ισορροπία:
HCN(aq) + F-(aq) <=> HF(aq) + CN- (aq)
ο
σε θερμοκρασία θ C.

3) Tο pH υδατικού διαλύματος ΝΗ3 0,1Μ είναι ίσο με 10,5 στους θοC

Στους θοC ΚbNH3=10-4 και στους 25οC ΚbB =10-4.
Να συγκρίνετε την ισχύ των βάσεων ΝΗ3 και Β σε υδατικά τους διαλύματα στους θοC.

(Απαντήσεις: α) ΗΒ> ΗΑ β) αριστερά, γ) Β> ΝΗ3 )

Σ’ ένα δοχείο όγκου 2L αναμιγνύονται 0,5 mol αέριας NH3 και
0,6 mol στερεού CuO οπότε πραγματοποιείται η αντίδραση:
NH3 (g) + CuO (s) → A(g) + B (s) + H2O(g) ΔΗ <0

Δ1. Να βρεθούν ποια είναι τα προϊόντα Α(g), Β(s) και να

συμπληρωθούν οι συντελεστές στην παραπάνω αντίδραση.
Δ2. Η αντίδραση ολοκληρώνεται τη χρονική
στιγμή t1 sec. Αν η μέση ταχύτητα κατανάλωσης της ΝΗ3 στο
χρονικό διάστημα 0-t1 είναι 4×10-3 Μ/s να βρεθεί:
α) η τιμή του t1 και
β) κατά τη διάρκεια της αντίδρασης απορροφάται ή ελευθερώνεται
ενέργεια;

Δ3. Από το αέριο μείγμα που περιέχεται στο δοχείο, μετά την
ολοκλήρωση της αντίδρασης, απομακρύνονται οι υδρατμοί
(Η2Ο(g)) και το υπόλοιπο μείγμα διοχετεύεται σε δοχείο σε κατάλληλες
συνθήκες οπότε αποκαθίσταται η ισορροπία:
2NH3(g) <=> Ν2(g) + 3Η2(g) (1)
Αν στην κατάσταση ισορροπίας ισχύει: [Ν2]=2[Η2] να βρεθεί η
σύσταση του μίγματος ισορροπίας σε mol.

Δ4. Η ποσότητα της ΝΗ3 που περιέχεται στην κατάσταση

ισορροπίας διαλύεται σε νερό και προκύπτει διάλυμα (Y1) όγκου
400 mL με pH=x.
α) Να βρεθεί ο βαθμός ιοντισμού της ΝΗ3 στο διάλυμα Υ1 και η τιμή
του x.
β) Αν επαναλάβουμε ακριβώς το ίδιο πείραμα, αλλά η ισορροπία (1)
αποκατασταθεί σε δοχείο μεγαλύτερου όγκου το διάλυμα Υ1 θα
έχει:
i. pH=x ii. pH>x iii. pH<x
γ) Πόσα L νερό πρέπει να προστεθούν στο διάλυμα Y1 ώστε να
μεταβληθεί το pH του κατά μισή μονάδα;
δ) Πόσα L NH3 (σε STP) πρέπει να προσθέσουμε στο
διάλυμα Υ1 ώστε να μεταβληθεί ο βαθμός ιοντισμού της ΝΗ3 κατά 50
%. Κατά την προσθήκη της ΝΗ3 δεν μεταβάλλεται ο όγκος του
διαλύματος.
Όλα τα διαλύματα βρίσκονται σε θερμοκρασία 25οC, όπου Κw=10-14.
Για την ΝΗ3: Κb=2×10-5.
Τα αριθμητικά δεδομένα του προβλήματος επιτρέπουν τις γνωστές
προσεγγίσεις.
(Απ: Δ2) α) t1=50 s β) ελευθερώνεται
Δ3) 0,02 mol- 0,24 mol – 0,12 mol
Δ4) α)0,02, χ=11 β ) iii γ) 3,6 L, δ) 1,344 L)
1. Με καταλυτική αφυδρογόνωση της μεθανόλης παράγεται η ένωση Α. Με επίδραση
HCN στην Α παράγεται η οργανική ένωση Β η οποία υδρολύεται και δίνει την Γ. Η Γ
οξειδώνεται πλήρως με όξινο διάλυμα KMnO4. Να γράψετε όλες τις παραπάνω
αντιδράσεις και να δείξετε ποιες είναι οι οργανικές ενώσεις Α, Β, Γ. (Απ: Γ=>CO2)

2. Mε επίδραση ΗCl στο ακετυλένιο παράγεται η ένωση Α η οποία χωρίζεται σε δύο

μέρη. Το πρώτο μέρος πολυμερίζεται και δίνει τη Β. Το δεύτερο μέρος αντιδρά με ΚCN
και η οργανική ένωση Γ που προκύπτει με περίσσεια Η2 δίνει την ένωση Δ που
αντιδρά με ΗCl και δίνει την Ε.
α) Να γράψετε όλες τις παραπάνω αντιδράσεις και να δείξετε ποιες είναι οι οργανικές
ενώσεις Α, Β, Γ, Δ και Ε.
β) Τι είδους υβριδικά τροχιακά έχουν τα άτομα C στην ένωση Γ;
γ) Πόσους σ και πόσους π δεσμούς έχει 1 μόριο της ένωσης Γ;
(Aπ: α) Ε: χλωριούχο προπυλαμμώνιο)

3. 21,8 g CH3CH2Br αντιδρούν με διάλυμα NaOH και παράγονται οι οργανικές

ενώσεις Α και Β. Με επίδραση SOCl2 στην ένωση Β παράγονται 19,899 g μείγματος
ανόργανων αερίων.
α) Να βρεθούν οι Σ.Τ των Α και Β.
β) Να βρεθεί το ποσοστό μετατροπής του CH3CH2Br στην ένωση Β.
γ) Να εξετάσετε αν το διάλυμα NaOH είναι υδατικό ή αλκοολικό.
Αr: C=12, H=1, Br=80, S=32, O=16, Cl=35,5
(Απ: α) Α: αιθένιο, Β: αιθανόλη, β) 99% , γ) υδατικό)
Δίνεται το υδροξυοξύ C3H6(OH)COOH (Α).

Να βρεθεί ο Σ.Τ. της (Α) αν:

α) Μπορεί να παρασκευασθεί με κυανυδρινική σύνθεση και δεν αποχρωματίζει το

όξινο διάλυμα KMnO4.

β) Δεν μπορεί να παρασκευασθεί με κυανυδρινική σύνθεση, έχει ευθύγραμμη

ανθρακική αλυσίδα και ποσότητα της Α ίση με 0,25 mol αποχρωματίζει το πολύ 200
mL όξινου διαλύματος ΚΜnO4 1M.

Ένα ισομοριακό μείγμα έχει μάζα 23,4 g και αποτελείται από τις ενώσεις: CνH2ν+2O
(A) και CκΗ2κ+2Ο (Β) όπου v>κ.
To μείγμα χωρίζεται σε δύο μέρη.
• Το πρώτο μέρος ζυγίζει 15,6 g και αν οξειδωθεί πλήρως με όξινο διάλυμα
KMnO4προκύπτει αέριο CO2.
• Το δεύτερο μέρος αντιδρά με περίσσεια Na και ελευθερώνονται 1,12 L αέριου Η 2 (σε
STP).
Να βρεθούν οι Σ.Τ. των Α και Β και οι μάζες τους στο αρχικό μείγμα.
Ar: C=12, H=1, O=16
(Απ: 13,8 g A - 9,6 g B)

Σε δοχείο σταθερού όγκου προσθέτουμε αρχικά 2 mol A(g) και 3 mol B(g) και αποκαθίσταται η
ισορροπία:
A(g) + B(g) <=>Γ(g)στην οποία η απόδοση είναι α1 ενώ ισχύει: [A]=[Γ].
Στο μείγμα ισορροπίας προσθέτουμε 1,5 mol A και αποκαθίσταται νέα ισορροπία στην ίδια
θερμοκρασία.
Αν η απόδοση από την αρχική κατάσταση μέχρι την τελική θέση ισορροπίας είναι α2, να υπολογιστούν
οι τιμές των α1 και α2.
(Απ: α1 = α2 =0,5)

18 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ

ΟΞΕΙΔΟΑΝΑΓΩΓΗ (ΚΕΦ.1)
1. Ποιος είναι ο μέγιστος και ποιος ο ελάχιστος αριθμός οξείδωσης του 16S;
Οι ενώσεις Η2S και Η2SΟ4 , αν συμμετέχουν σε αντιδράσεις που αλλάζει ο Α.Ο. του S,
τότε συμπεριφέρονται ως οξειδωτικά ή αναγωγικά σώματα;

2. Στο ΝΗ4ΝΟ3 τα άτομα N έχουν διαφορετικό Α.Ο. Ποιος είναι αυτός; Αν

θεωρήσουμε ότι έχουν τον ίδιο ποια τιμή βρίσκουμε με τους πρακτικούς κανόνες;

3. Γιατί ο αριθμός οξείδωσης του C στην ένωση C3H8 έχει κλασματική τιμή -8/3;

4. Ποια είναι η “φαινομενική” ιοντική δομή των

ενώσεων CH2Cl2 , CH3CN, CH3CΟNH2 ή ποιοι είναι οι Α.Ο. του C, H, Cl, Ο και
Ν. Δίνεται η σειρά ηλεκτραρνητικότητας: Ο> N > Cl > C > H.

5. Να απαντήσετε στις ερωτήσεις:

α) Είναι σωστό ότι ένα άτομο π.χ. ο C μπορεί να έχει Α.Ο.=0 όχι μόνο σε ελεύθερη
κατάσταση αλλά και σε μία χημική του ένωση;
β) Είναι σωστό ότι σε κάθε οξείδωση παρατηρείται αποβολή ηλεκτρονίων;

6. Να συμπληρωθεί η αντίδραση: Cl2 + KOH →KCl + KClO3 + H2O. Ποιο στοιχείο

ανάγεται και ποιο οξειδώνεται στην αντίδραση αυτή; Ποιο είναι το οξειδωτικό και ποιο
το αναγωγικό σώμα;

7. Η χλωράσβεστος CaOCl2 είναι ένα μικτό άλας που αποτελείται από Ca2+ και τα
ανιόντα Cl- και ClO-. H χλωράσβεστος ανάγεται σε CaCl2. Nα βρείτε ποια είναι η
μεταβολή του αριθμού οξείδωσης των 2 ατόμων Cl στην CaOCl2.

8. Ένας πρακτικός κανόνας στην οξείδωση των οργανικών ενώσεων λέει:

«Για να αυξηθεί ο Α.Ο. κατά 2 πρέπει το μόριο της οργανικής ένωσης να προσλάβει 1
άτομο Ο. Για να αυξηθεί ο Α.Ο. κατά 1 πρέπει το μόριο της οργανικής ένωσης να
αποβάλλει 1 άτομο Η ή Νa ή Κ»
Με βάση τα παραπάνω να βρείτε τη μεταβολή του Α.Ο. όταν οι ενώσεις
(CΟΟΝα)2 και CH3CH2OH οξειδωθούν πλήρως με ΚΜnO4.

9. Η αντίδραση διάσπασης: CaCO3→CaO+CO2 είναι μεταθετική ή οξειδοαναγωγική;

10. Σε διάλυμα SnCl2, FeCl3 προσθέτουμε όξινο (με HCl) διάλυμα K2Cr2O7. Ποια
αντίδραση γίνεται;

11. Γιατί στην οξείδωση των οργανικών ενώσεων προτιμάμε η οξίνιση του διαλύματος
ΚΜnO4 ή Κ2Cr2O7 να γίνει με αραιό διάλυμα Η2SO4 και όχι με HCl;

12. Nα εξετάσετε αν οι παρακάτω αντιδράσεις είναι οξειδοαναγωγικές, σύμφωνα και με

τους τρεις ορισμούς για την οξείδωση και την αναγωγή.
α) Η2+S →H2S και
β) Μg + S→ ΜgS

13. Στην αντίδραση: ΚΜnO4+SO2+H2SO4 το SO2 δρα ως αναγωγικό σώμα και δίνει
Η2SO4 ενώ στην αντίδραση Η2S + SΟ2 δρα σαν οξειδωτικό σώμα και δίνει το ίδιο
προϊόν με το H2S δηλ. S. Με βάση αυτά να συμπληρωθούν οι παραπάνω αντιδράσεις.

14. Nα συμπληρωθεί η αντίδραση: ΚΜnO4 + HCl → Cl2 + … + … + ….

i) Ποιο άτομο παθαίνει οξείδωση και ποιο αναγωγή;
ii) Ποια ένωση είναι οξειδωτικό και ποια αναγωγικό σώμα;
iii) Από τα μόρια του ΗCl πόσα δρούν ως οξειδωτικό ή αναγωγικό σώμα και πόσα ως
οξύ;
iv) Ελέγξτε αν ΣΜΑΟοξειδωτικού=ΣΜΑΟαναγωγικού
(ΣΜΑΟ=Συνολική Μεταβολή Αριθμού Οξείδωσης)

15. Να συμπληρωθεί η αντίδραση: ΝΗ3 + Cl2 → N2 + NH4Cl. Πόσα από τα μόρια της
ΝΗ3 παίζουν το ρόλο του οξειδωτικού σώματος και πόσα το ρόλο της βάσης;

16. Ποια από τις αντιδράσεις:

4Η2Ο2 + 2Ο3→ 4Η2Ο + 5Ο2 και
3Η2Ο2 + Ο3→ 3Η2Ο + 3Ο2
έχει τους σωστούς συντελεστές;

17. Ποιο από τα αλογόνα Cl2 (Ζ=17) ή F2 (Ζ=9) είναι περισσότερο οξειδωτικό και ποιο
από τα αλκάλια 19K, 11Na είναι περισσότερο αναγωγικό σώμα; Ομοίως ο 6C ή το
Ν2 (Ζ=7) είναι περισσότερο οξειδωτικό; Το 11Na ή 12Mg είναι περισσότερο
αναγωγικό;

18. Σε διάλυμα HNO3 προσθέτουμε Ζn οπότε πραγματοποιούνται ταυτόχρονα οι

αντιδράσεις:
Ζn + HNO3 → Zn(NO3)2 + NO2 + H2O και Ζn + HNO3 → Zn(NO3)2 + NO + H2O
Αν το ΝΟ2 και ΝΟ παράχθηκαν με αναλογία 2:1 να γραφεί η συνολική αντίδραση.
Κατά την επίδραση νερού παρουσία Ηg-HgSO4-H2SO4 στο προπίνιο, παράγεται ομογενές
μείγμα οργανικών ενώσεωv Α (κύριο προϊόν) και Β.
To μείγμα χωρίζεται σε δύο ίσα μέρη.
Το 1ο μέρος αντιδρά με Ι2 και ΝαΟΗ και το οργανικό άλας Γ που προκύπτει διαλύεται σε νερό
και προκύπτουν 360 mL διαλύματος με pH=9,5.
Το 2ο μέρος αντιδρά με φελίγγειο υγρό και παράγονται 0,02 mol ιζήματος.
α) Να βρεθούν οι Σ.Τ. των Α, Β και Γ και το ποσοστό μετατροπής του προπινίου σε κύριο
προϊόν.
β) Μία ποσότητα της Β πολυμερίζεται σε ποσοστό 80 % και αποκαθίσται ισορροπία στην
οποία τα συστατικά της έχουν ισομοριακές ποσότητες.
Να βρεθεί ο αριθμός των μορίων της Β που πολυμερίστηκαν και να γραφεί η αντίδραση
πολυμερισμού που έγινε.
Για το ανιόν του Γ: Κb=2×10-9, για το Η2Ο:Κw=10-14.
(Απ: α) 90%, β) ν=4)

4 g μεταλλικού Ca διαλύονται πλήρως σε νερό οπότε προκύπτει διάλυμα όγκου 100 mL. Στο
διάλυμα αυτό προσθέτουμε, χωρίς μεταβολή του όγκου του διαλύματος, 0,2 mol ισομοριακού
μείγματος των ασθενών οξέων ΗΑ και ΗΒ. Να βρεθεί το pH του τελικού διαλύματος.
Για το ΗΑ: Κa=10-4 για το ΗΒ: Κa= 1/910-4 Για το Η2Ο: Κw=10-14.
ArCa=40.
(Απ: pH=9,5)

α) Δίνονται τα υδατικά διαλύματα του ασθενούς οξέος ΗΑ (Κa=2×10-6)

Δ1: HΑ 0,1M - NaΑ 0,3M Δ2: HΑ 0,3M - NaΑ 0,4M
i) Mε ποια αναλογία όγκων πρέπει να αναμίξουμε τα διαλύματα Δ1 και Δ2 ώστε να προκύψει
διάλυμα Δ3 με pH=6;
ii) Ποιος είναι ο βαθμός ιοντισμού του ΗΑ στο τελικό διάλυμα;
β) Στο διάλυμα Δ3 προσθέτουμε 2-3 σταγόνες ενός δείκτη ΗΔ, ο οποίος ιοντίζεται σε
ποσοστό 80 %. i) Να βρεθεί η σταθερά ιοντισμού Ka του δείκτη ΗΔ.
ii) Να βρεθεί το χρώμα του διαλύματος Δ3.
Η όξινη μορφή του δείκτη έχει χρώμα κίτρινο και η βασική μορφή κόκκινο.
γ) Σε 600 mL του διαλύματος Δ3 προσθέτουμε 400 mL υδατικού διαλύματος NaOH 0,5M
οπότε προκύπτει διάλυμα Δ4. Να βρεθεί το pH και το χρώμα του διαλύματος Δ4.
Δίνεται για το HF: Ka=2×10-6. Για το Η2Ο: Κw=10-14.
(Απ: α) i) 2:1, ii) α=6×10-6,
β) i) KaHΔ=4×10-6, ii) πορτοκαλί
γ) pH=13 , κόκκινο)