COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Coğrafya incelemiş olduğu konuları göre iki bölüme ayrılmaktadır :

1. GENEL COĞRAFYA : Fiziki beşeri ve ekonomik olayların yeryüzünün tamamında ayrı ayrı
ele almaktadır. Olayların meydana geliş nedenleri ve dağılışları incelenmektedir. Gözlem ve
karşılaştırma yapılarak olaylar bir sınıflandırmaya çalışmaktadır. Genel coğrafya incelemiş olduğu
konular bakımından üç bölüme ayrılmaktadır.

A) Fiziki Coğrafya : Yüzey şekilleri başta olmak üzere okyanuslar denizler göller ve
akarsular gibi su küreyi oluşturan unsurlar da inceleme alanına girmektedir. Fiziki coğrafya denizlince
yeryüzünün dış görünümü aklımıza gelmelidir.
Jeomorfoloji ( Yüzey şekilleri bilimi ) : Yeryüzü şekillerinin oluşumlarını araştırır. bunları
sınıflandırır. Örneğin Depremlerin meydana gelmesi . akarsuların oluşturmuş olduğu şekiller , buzul
ve rüzgarların meydana getirdiği yer şekilleri jeomorfolojinin inceleme alanına girmektedir.

Klimatoloji( İklim Bilgisi ): Yeryüzündeki iklim tiplerini ve bu iklim tiplerinin coğrafi

dağılımını incelemektedir. Örnek vermek gerekirse Tropikal iklimi meydana getiren şartlar ve bu
iklimin görüldüğü yerler klimatoloji biliminin kapsamı alanına girmektedir.

Biyocoğrafya( Canlılar coğrafyası ) : İnsan hariç yeryüzündeki diğer canlıların ( hayvan ve

bitki ) coğrafi dağılışını ve bu bu dağılışı etkileyen fiziki şartları incelemektedir. Örneğin küçük baş
hayvanların dağılım alanları ve bu dağılımda etkili olan iklim koşulları ve yer şekillerinin etkisi
biyocoğrafyanın konusudur.
Hidrografya ( sular coğrafyası ) : Denizler , göller, akarsular ile yeraltı sularının özelliklerini
inceler dağılışlarını açıklar .

B) Beşeri Coğrafya : Yeryüzündeki insan topluluklarının doğal ortamla olan ilişkilerini

incelemektedir.

İnsanlara ait tüm özellikler beşeri coğrafyanın konusu içerisinde yer almaktadır. Örneğin
İnsanların sayısı , yıldan yıla değişimi bu değişimde etkili olan faktörler , İnsanların yaş cinsiyet ,
medeni durum, çalışma koşulları , eğitim seviyesi gibi özellikleri beşeri coğrafyanın kapsamı
içerisinde yer almaktadır .

C) Ekonomik Coğrafya : İnsanların yapmış olduğu faaliyetler ekonomik coğrafyanın kapsamı

içerisinde yer almaktadır. Tarımı etkileyen şartlar , tarım ürünlerinin yetişme şartları , tarım
ürünlerinin coğrafi dağılışı yine aynı sanayi , ulaşım, ticaret ve turizmi etkileyen olaylar da ekonomik
coğrafyanın kapsamı içerisinde yer almaktadır.

2. YEREL COĞRAFYA : Genel coğrafyanın incelemiş olduğu tüm konular yerel coğrafyanın
konuları arasında yer almaktadır. Ancak yerel coğrafya olayları incelerken bir sınır belirtmektedir ve
olayları daha dar bir çerçeve de incelemektedir. Örneğin rüzgar oluşumuna neden olan faktörler genel
coğrafyanın klimatoloji biliminin kapsamı içerisindedir. Ancak Türkiye'de etkili olan rüzgarlar yerel
rüzgarlar yerel coğrafyanın konusuna girer.

COĞRAFYANIN İLKELERİ
Her bilim, çalışmalarını yaparken kendine özgü metot ve ilkelere göre hareket eder. Coğrafya bilimi
de doğal çevreyi ve insan ilişkilerini incelerken üç temel ilkeye göre hareket eder.
Nedensellik İlkesi
Coğrafi olayların oluşum nedenlerini araştırır. Coğrafi olayların neden ve sonuçları üzerinde durur.
Niçin böyle olmuştur?, Ne zaman olmuştur?, Bu olayın sonucunda neler ortaya çıkmıştır?, Bu olayın
sonucunda ortaya çıkan sorunların çözüm önerileri nelerdir? gibi soruların cevaplarını coğrafyanın
nedensellik ilkesi inceler.
 Dağılış İlkesi
Coğrafi olayların yeryüzündeki dağılışlarını inceler. Dağılımı yapılabilen her türlü olgu veya olay
coğrafyanın ilgi alanına girer. Yer şekillerinin, suların, iklim tiplerinin, yer üstü ve yer altı
kaynaklarının, insanların, ekonomik faaliyetlerin yeryüzündeki dağılışlarını inceler.
Karşılıklı İlgi (Bağlantı) İlkesi
Coğrafi olayların birbirleriyle karşılıklı ilişkilerini araştırır. Bu nedenle coğrafi olaylar incelenirken
aralarındaki karşılıklı ilişki yani bağlantıları da ortaya konur. Örneğin rüzgârın basınçla, doğal bitki
örtüsünün iklimle, yağışın nemle arasında bağlantıların olduğu gibi.
COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ
Coğrafya bilimi ilgi alanına giren konuları araştırarak inceler, incelerken de kolaylık olması için
çeşitli bölümlere ayırır. Coğrafya incelediği konulara göre iki bölüme ayrılır.
Fiziki Coğrafya
Yer şekillerini (dağlar, ovalar, platolar, vadiler vb.), yer altı ve yer üstü sularını, iklim ve bitki
örtüsünü, hayvanları inceler. Fiziki coğrafya kendi içinde şu şekilde alt dallara ayrılır.
Jeomorfoloji (Yer şekilleri bilimi)
Yer şekillerinin oluşumlarını araştırır ve bunları sınıflandırarak inceler.
Klimatoloji (İklim bilimi)
Yeryüzündeki iklim tiplerinin özelliklerini ve bunların dağılışlarını inceler.
Biyocoğrafya (Canlılar coğrafyası)
Yeryüzündeki hayvan ve bitki topluluklarının coğrafi dağılışlarını inceler, dağılışlarını açıklar.
Hidrografya (Sular coğrafyası)
Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ile yer altı sularının özelliklerini inceler ve coğrafi dağılışlarını
açıklar.
Beşerî Coğrafya
Yeryüzündeki insan topluluklarının yeryüzüne dağılışını ve çeşitli ekonomik faaliyetleri içine alır.
İnsanların sayısı, yaşı, cinsiyeti, medeni durumu gibi özellikleri, yaşam biçimleri, dağılışları ve
yerleşme biçimleriyle, insanların tarım, sanayi, ulaşım, turizm, ticaret gibi ekonomik faaliyetleri ve
bunların yeryüzündeki dağılışları beşerî coğrafyanın konuları arasındadır.
Anahtar Bilgi: Coğrafya biliminin bu ana bölümleri dışında matematik coğrafya alanı da vardır.
Dünya’nın şekli, boyutları, hareketleri, harita bilimi ve coğrafi koordinatlar matematik coğrafyanın
başlıca konularını oluşturur.
COĞRAFYANIN YARARLANDIĞI BAŞLICA BİLİM DALLARI
Coğrafya konularını açıklarken çeşitli bilim dallarından yararlanır. Bu bilimlerin başlıcaları şunlardır:
Astronomi (uzay bilimi), Jeoloji (yer bilimi),
Jeomorfoloji (yer şekilleri bilimi),
Hidroloji (sular bilimi),
Meteoroloji (atmosfer olaylarını inceleyen bilim),
Kartografya (harita bilimi), Zooloji (hayvan bilimi), Botanik (bitki bilimi), Antropoloji (insan bilimi),
Etnoloji (insan ırklarını inceleyen bilim), Sosyoloji (toplum bilimi),
Demografi (nüfus bilimi), Pedoloji (toprak bilimi),
Tarih, Jeopolitik, İktisat, İstatistik vb.dir.