COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde coğrafyanın tanımını,
coğrafyanın beş temel unsurunu ve
coğrafyanın bölümlerini öğreneceksiniz.

Kazanım: 9.1.2. Coğrafyanın

konularını ve bölümlenmesini
açıklar.
 BİR BİLİM OLARAK COĞRAFYA
İnsanlar; dünya üzerinde var olduğu andan itibaren doğal
ortamdan yararlanmaya, ilerleyen zamanlarda da doğal ortamı
şekillendirmeye başlamıştır. Zaman içinde insanın doğal ortamla
ilişkisini konu alan coğrafya bilimi, bir bilim dalı olarak ortaya
çıkmıştır ve bu bilim dalı günümüze kadar gelişim göstermiştir.

1. Coğrafya kavramı sizde neyi çağrıştırıyor?

2. Coğrafyanın gündelik faaliyetlere katkıları neler olabilir?

Coğrafi ortamdaki doğal ve beşerî olayları, insanla ilişkilendirerek
inceleyen bilim dalına coğrafya denir.

Coğrafya bilimi; coğrafi ortamda doğal

süreçler içerisinde meydana gelen
değişimleri, insan etkinlikleriyle şekillenen
beşerî ortamdaki değişimleri bir çalışma
metodolojisi içerisinde araştırır ve inceler.
COĞRAFYANIN BEŞ TEMEL UNSURU
Mekâna bağlı tüm olayları kendi metot ve teknikleriyle
araştıran modern coğrafyanın beş temel unsuru vardır. Bu
beş unsurla coğrafya, diğer bilim dallarından ayrılır.

Yer
Konum Hareket
(Mekan)

Beşeri ve
Fiziki
Bölge Ortam
İlişkisi
 COĞRAFYA BİLİMİ
Fiziki Coğraf ya B e ş e r i C o ğ raf ya
Jeomorfoloji Nüfus Enerji

Yerleşme Turizm
Klimatoloji
Tarım Ticaret
Hidrografya Siyasi Ulaşım
Biyocoğrafya Ekonomik Sanayi

Kartoğrafya Tarihi Sağlık

JEOMORFOLOJİ

Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi)

Litosferi oluşturan unsurları (yer
kabuğu, kayaçlar, topraklar),
litosfer olaylarını (tektonizma,
volkanizma, dağ oluşumu vb.)
ve yer şekillerinin oluşum
süreçlerini (dağ, plato, ova,
vadi vb.) inceler.
Yararlandığı Bilimler
Jeoloji (Yer Bilimi)
Pedoloji (Toprak Bilimi)
Petrografi (Taş Bilimi)
Jeofizik (Yer Fiziği Bilimi)
Kimya
Fizik
KLİMATOLOJİ

Klimatoloji (İklim Bilgisi)

Atmosfer ve hava olaylarını Yararlandığı
(basınç değişimi, sıcaklık
değişimi vb.), iklim elemanlarını Bilimler
(sıcaklık, basınç ve rüzgârlar vb.) Meteoroloji
ve yeryüzünde görülen iklim (Hava Olayları Bilimi)
tiplerini (Akdeniz iklimi, muson Fizik
iklimi vb.) inceler.
HİDROGRAFYA
Hidrografya (Sular Coğrafyası)
Hidrosferi oluşturan çeşitli
su ortamlarını (deniz, göl,
akarsu vb.) ve hidrosferde
meydana gelen doğa
olaylarını (su döngüsü,
akıntılar, dalgalar vb.)
inceler.
Yararlandığı Bilimler
Hidroloji (Su Bilimi)
Oseonografya
(Okyanus ve Deniz Bilimi)
Limnoloji (Göl Bilimi)
Potamoloji (Akarsu
Bilimi)
Hidrojeoloji
(Yer Altı Suları Bilimi)
BİYOCOĞRAFYA

Biyocoğrafya (Canlılar Coğ.)

Biyosferdeki bitki ve Yararlandığı
hayvan topluluklarının Bilimler
genel özelliklerini, Biyoloji (Canlılar Bilimi)
etkileşimlerini ve Botanik (Bitki Bilimi)
yeryüzündeki dağılışlarını Zooloji (Hayvan Bilimi)
Tıp
inceler.
KARTOĞRAFYA

Yeryüzünün bütününün Yararlandığı

ya da bir bölümünün
Bilimler
düzleme aktarılma Matematik
tekniklerini ve Geometri
haritalardan yararlanma İstatistik
esaslarını inceler. Fotogrametri
TARIM COĞRAFYASI

Tarım ürünlerinin
ekim ve dikimini, hayvan
yetiştiriciliğini, balıkçılığı
Yararlandığı
ve ormancılığı; neden, Bilimler
dağılış ve etkileşim Zooloji
ilkelerine göre inceleyen Botanik
bilim dalıdır.
YERLEŞME COĞRAFYASI

Yerleşmelerin gelişimini,
tiplerini, dağılışını; Yararlandığı
yerleşmeyi etkileyen Bilimler
Arkeoloji (Kazı Bilimi)
faktörleri ve mesken
Tarih
tiplerini inceler.
NÜFUS COĞRAFYASI

Nüfusun özelliklerini,
Yararlandığı
dağılışını, değişimini, Bilimler
hareketlerini ve nüfus Demografi (Nüfus
politikalarını; bunların Bilimi)
coğrafi ortamlar ve olaylarla İstatistik
etkileşimini inceler. (Sayısal Sınıflama
Bilimi)
 EKONOMİK COĞRAFYA
İnsanların tarım, hayvancılık,
ormancılık, madencilik,
turizm, ticaret, sanayi,
hizmetler vb. ekonomik
faaliyetleri ile bu
faaliyetlerin coğrafi olaylarla
etkileşimini inceler.

Yararlandığı
Bilimler
İktisat (Ekonomi)
SİYASİ COĞRAFYA

Devletlerin jeopolitik Yararlandığı

konumlarını ve Bilimler
konumlarının Uluslararası İlişkiler
dış siyasetteki etkilerini Tarih
inceler. İktisat (Ekonomi)
TARİHİ COĞRAFYA

Geçmişin coğrafi
özelliklerini Yararlandığı
Bilimler
coğrafya biliminin
Arkeoloji
yöntem ve ilkeleri Tarih
ile inceler.
 İnsan faaliyetleri sonucunda ham ya da yarı işlenmiş
SANAYİ COĞRAFYASI maddelerin işlenerek mamul madde hâline gelmesi
etkinliğiyle ilgili kolları, bu kuruluşların dağılışı ve bu
dağılışta etkili olan faktörleri inceler.
 Turizmin türlerine göre sınıflandırılması, dağılışı
TURİZM COĞRAFYASI ve mekânla etkileşimini inceleyen bilim dalıdır.
 Kara, hava, demir ve deniz ulaşımını etkileyen faktörler ile
ULAŞIM COĞRAFYASI bunların gelişiminive dağılışını inceleyen bilim dalıdır.
 Enerji kaynaklarının oluşumunu, özelliklerini ve
ENERJİ COĞRAFYASI dağılışını inceleyen bilim dalıdır.
 +

+
Aşağıdaki etkinlikleri coğrafyanın hangi kolları incelemektedir? Etkinlikleri gösteren harfleri
aşağıdaki bölümlerin karşısına yazınız.

g ç
e d
c f
ğ a
b
Aşağıdaki tabloda coğrafya biliminin bölümleriyle bu bölümlerin açıklaması ve coğrafya biliminin
yararlandığı diğer bilimlere ait bazı bilgiler verilmiştir. Tabloda boş bırakılan alanlara uygun ifadeleri yazınız.

Nüfus Coğrafyası

Okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yer altı

sularının oluş ve dağılışını inceleyerek bunların
diğer doğal sistemlere etkisini açıklar.
Fiziki, beşerî ve ekonomik olayların dağılışı ve
aralarındaki bağlantıları ele alarak bunların
devlet politikaları ile ilgilisini açıklar.
Jeoloji, Jeofizik,
Litoloji, Pedoloji,
Kartoğrafya

Yerleşme Coğ.

Biyocoğrafya, canlılar ile iklim, yer şekilleri ve

sular arasındaki ilişkiyi açıklar, bunların
insanlarla etkileşimini ortaya koyar.
2
1
6
4
7
3
5
9
10
8
 YGS - 2013
Coğrafya öğretmeni Şebnem Hanım, sınıfındaki öğrencileri gruplara ayırmış ve onlardan yaşadıkları yerin
ekonomik, kültürel ve teknolojik imkânlarını araştırarak rapor hâline getirmelerini istemiştir. Buna göre;
Erinç grubu: Bölgelerinde ne tür hayvanların yetiştirildiğini ve kültür balıkçılığı ile uğraşan işletmeleri,
İzbırak grubu: Yaşadıkları alandaki İnternet, yazılı ve görsel medya hizmetleriyle bunların kullanılabilirlik
durumlarını,
Tümertekin grubu: Bölgelerinde faaliyette bulunan iki termal tesisi ve bu tesislere kaynak olan sıcak suların
çıktığı alanları rapor hâline getirerek sınıfta sunmuşlardır.
Grupların çalışma konularına bakıldığında aşağıdakilerin hangisinde, beşerî coğrafyanın alt
dalıyla ilişkilendirilecek bir rapor çalışması yapılmamıştır?
A) Nüfus coğrafyası
B) Turizm coğrafyası
C) Tarım coğrafyası
D) Enerji coğrafyası
E) Ulaşım coğrafyası
 YGS - 2017
• Bulunduğunuz yerleşmede ne kadar insan yaşıyor?
• Çevrenizde hangi ürünler yetiştiriliyor?
• Isınma ihtiyacınızı hangi kaynaklardan karşılıyorsunuz?
• Çevrenizdeki binaların yapımında ne tür malzemeler kullanılıyor?
Yukarıdaki sorularla yoklanmak istenen bilgiler arasında, coğrafyanın
hangi alt alanına ait inceleme konuları yoktur?
A) Nüfus Coğrafyası
B) Ulaşım Coğrafyası
C) Tarım Coğrafyası
D) Enerji Coğrafyası
E) Yerleşme Coğrafyası
 2018 TYT
Aşağıda, bir yörenin bazı doğal ve beşerî özellikleri verilmiştir.
• Günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır.
• Kış mevsiminde karın yerde kalma süresi uzundur.
• Sıcaklık farklarının fazla olması yörenin enerji ihtiyacını artırmaktadır.
• Yaz sıcaklıklarına bağlı olarak tarımda sulamaya duyulan ihtiyaç fazladır.
Bu özellikler coğrafyanın hangi alt dalı ile daha fazla ilgilidir?
A) Hidrografya
B) Jeomorfoloji
C) Klimatoloji
D) Biyocoğrafya
E) Kartografya
 Aşağıdaki grafikte Beşerî Coğrafya’nın bazı alt dalları gösterilmiştir.

Beşeri Coğrafya
2019-TYT Enerji Coğrafyası

Yerleşme Coğrafyası

………….……I………..…..…
Ulaşım Coğrafyası

……………….II………………

Bu grafikte numaralandırılarak boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

I II
A) Nüfus Coğrafyası Siyasi Coğrafya
B) Bitki Coğrafyası Nüfus Coğrafyası
C) Turizm Coğrafyası Bitki Coğrafyası
D) Siyasi Coğrafya Toprak Coğrafyası
E) Toprak Coğrafyası Turizm Coğrafyası
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 Jeomorfoloji yeryüzü şekillerinin oluşumları, dağılışları ve sınıflandırılması ile
……………………...,
ilgilenen fiziki coğrafya dalıdır.

Klimatoloji
Coğrafyanın bir dalı olan ........………………….. iklimle ilgili konuları inceler.

Coğrafi ortamdaki doğal ve beşerî olayları, insanla ilişkilendirerek inceleyen bilim

coğrafya
dalına ……………………… denir.

Jeomorfoloji, hidrografya, klimatoloji, biyocoğrafya ve kartoğrafya fiziki

coğrafyanın alt dallarını oluşturur.
Ticaret Coğrafyası; geçmişin coğrafi özelliklerini coğrafya biliminin yöntem ve
ilkeleri ile inceleyen bilim dalıdır.
Yeryüzünün bütününün ya da bir bölümünün düzleme aktarılma tekniklerini ve
haritalardan yararlanma esaslarını Biyocoğrafya inceler.
Aşağıda coğrafyanın incelediği konulardan bazıları verilmiştir.
– Bitki örtüsü
– Yer altı suları
– İklim tipleri
– Akarsu aşınım şekilleri
1) Buna göre, coğrafya alt dallarından hangisinin incelediği alan
verilmemiştir?
A) Jeomorfoloji
B) Klimatoloji
C) Nüfus Coğrafyası
D) Hidrografya
E) Biyocoğrafya
I. Mesken tipleri
II. İklimler
III. Okyanus ve denizler
IV. Tarımsal faaliyetler
2) Yukarıda verilenlerden hangileri beşeri coğrafyanın inceleme
alanına girmektedir?
A) I ve II
B) II ve III
C) I ve IV
D) II ve IV
E) III ve IV
Ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak için
çeşitli alanlarda yatırımlar yapılmakta ve
teknolojinin en son imkânlarından verimli
bir şekilde yararlanılmaya çalışılmaktadır.

3) Buna göre yukarıda verilen görseldeki tesisin yeri belirlenirken

coğrafyanın hangi dalları ile ilgili verilerden yararlanılması beklenemez?
A) Jeoloji B) Enerji coğrafyası
C) Ulaşım coğrafyası D) Yerleşme coğrafyası
E) Turizm coğrafyası
 KAYNAKLAR
MEB Coğrafya 9 MEB Coğrafya 9 GÜN Yayınları
Ders Kitabı, 2017 Ders Kitabı, 2019 Coğrafya 9, 2021
Yazarlar
Yazarlar Alper SOYATLAR Yazarlar
İsmail ÖZDOĞAN Bülent AKÇA Mehmet BARANAYDIN
Halil COŞAR
Kenan TÜRKEZ Yusuf AYDIN
İsmail SOLAK
Mutlu KARAKOÇ Mehmet KARAGÖZ Gülten TEKBAŞ