113060918 ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ H BAUM PDF

Εγώ το θέλω τώρα!
Το παιδί μπροστά στη Ματαίωση.

Ανυπομονησία και Πείσμα
ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
[fj θυμάρι~
Ανθρώπινες σχέσεις • Αγωγη Α Γ Ω ~
Συμπεριφορά • Υγε ία Σv • :θ- .τ • - 2
J''J~~ !liJ ΔοJ 'Ι !:..JJΔω'Ι
l ~:ιφ:r!) 'fJ!J zψ~.ψJ..I~J'jiJ
ΕιΞz.r, 'fJ!J IJ!:..!JJ~ΛSJ
Πώς αντ1δρούμε,
όταν τα πα1δ1ά θε'λουν να κάνουν
πάντα του κεφαλ1ού τους;
Π όσα όρ10 μπορούμε να βάλουμε στα π01δ1ά, ώστε να μην

αναστέλλουν την ανάπτυξή τους; Πόση λογ1κή κα1 υπομονή
μπορούμε να περψένουμε από τα π01δ1ά αυτής της ηλ1κfας;
Πώς μπορούν 01 ενήλ1κες να δ10τηρούν την ψυχp01μfα τους
σε δύσκολες καταστάσε1ς π01δ1κού πεfσματος κα1 ξεροκεφαλ16ς;
Αυτός ο πρακτ1κός οδηγός έχε1 σκοπό να μας βοηθήσε1 να

εκπ01δεύσουμε τα π01δ1ά μας:
• να συμψ1λ1ώνοντα1 με τη ματαfωση κα1 να κάνουν υπομονή.
• να δεχτούν ότ1 01 απογοητεύσεκ; εfν01 μέσα στη ζωή.
• να κατανοήσουν ότ1 δεν μπορούμε να έχουμε πάντα αυτό που
θέλουμε κα1 τη στ1γμή που το θέλουμε.
Στο πρώτο κεφάλ01ο αναλύοντα1 τα αfτ10 του πα1δ1κού πείσματος

κα1 παρουσ1άζοντ01 τρόπο1 συμπαράστασης στα π01δ1ά,
σ' αυτή την "ηλ1κfα της λύπης". 'Γα π01χνfδ1α που ακολουθούν
παfζοντα1 εύκολα, κα1 τα μηνύματά τους βοηθάνε τα πα1δ1ά στη
συνα1σθηματ1κή τους ωρfμανση.
Η Χά1κε Μπάοuμ, DGSv, εfνω Ψuχοπωδαγωγός, με ε1δfκεuση

στο θεραπεuτ1κό πωχνfδ1 κω στη δuναμ1κή της ομάδας.
Εκδόσεις "Θυμάρι"
Χαρ. Τρικούπη 24 • 106 79 Αθήνα
Τηλ.: 210 36 34 901 & 210 36 43 015 • Fax: 210 36 36 591
wwvν : thymari.gr Ι e-mail : thymari@thymaπ gr
Η Χάικε Μπάουμ, DGSν, γεννήθηκε το 1963. Είναι ψυχοπαιδαγωγός, με ειδί
κευση στη θεραπεία μέσω του παιχνιδιού, και στη δυναμική της ομάδας.
Για περισσότερα από δέκα χρόνια διοργανώνει εξειδικευμένα σεμινάρια
για παιδαγωγούς σε όλους τους τομείς της παιδαγωγικής και θεραπευτικής
πράξης. Στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων της βρίσκεται η μελέτη των συ
ναισθημάτων, όπως η λύπη, ο θυμός, η ζήλια και ο φόβος. Χάρη στην πολύ
χρονη επαγγελματική της εμπειρία με παιδιά και νέους, έχει επισημάνει ψυ
χολογικά ζητήματα της παιδικής και νεανικής ηλικίας, που συχνά περνούν
απαρατήρητα.
Ως συγγραφέας έγινε γνωστή μέσω των πολλών δημοσιεύσεών της
σχετικά με τη χρήση του παιχνιδιού ως παιδαγωγικού και θεραπευτικού μέ
σου. Συχνά δε, τα θέματά της είναι νέα και πρωτοποριακά. βΙΒΛΙΟ
Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω την λέκτορα Heike Mαyer, η οποία, με τον συνεπή
επαγγελματισμό, την εποικοδομητική και αποτελεσματική κριτική της, συνέ
βαλε στο όποιο θετικό αποτέλεσμα των βιβλίων αυτής της Σειράς.
Χάικε Μπάουμ
ΣΕΙΡΑ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑτιΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ- ΒΙΒΛΙΑ 8

Για το Σπίτι- τον Παιδικό Σταθμό- το Νηπιαγωγείο- την Ιη και 2η Δημοτικού.
I. Μαμά, αυτός όλο με κάνει και θυμώνω! - Καυγάδες και ζήλιες ανάμεσα σrα αδέρφια.
2. Εγώ το θέλω τώρα! - Το παιδί μπροστά στη Ματαίωση. Ανυπομονησία και Πείσμα.
3. Αφού δεν με παίζουν... - Διαχείριση του θυμού και της επιθετικότητας.
4. Η γιαγιά πήγε στον ουρανό; - Το Παιδί και ο Θάνατος. Διαχείριση του Πένθους.
5. Μ' αυτόν εγώ δεν παίζω! -Απόρριψη και... στο περιθώριο. Μπροστά στο Διαφορετικό και το Ξένο.
6. Όμως, εγώ δεν είπα ψέματα! - Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα.
7. Θ' aφήσεις το φως αναμένο; - Παιδικοί φόβοι και ανασφάλειες.
8. Χαζό είμαι να κάτσω φρόνιμα; - Τα άτακτα παιδιά. Αίτια και αντιμετώπιση.

Χά1κε Μπάοuμ
ΨΥΧΟΠΑ1ΔΑΓΩΓΟΣ
Εγώ το θέλω τώρα!

Το Πατδf μπροστά στη Ματαfωση.
Avvπoμovησfa κατ Πεfσμα.
ΒΙΒΛΙΟ ΔΕΥτΕΡΟ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (από τα γερμανικά)

Αιμιλία Σαλβάνου
Δρ. Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

Ειρήνη Γαβαλά, Νηπιαγωγός
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
Αντιγόνη Γραμμένου, Ψυχολόγος
ΔΕΥΊ"ΕΡΗ ΕΚΔΟΣΗ
Ιανουάριος 2007
Εκδόσεις Θυμάρι
Ανθρώπινες σχέσεις +Αyω'γή +Συμπεριφορά +Yyεia
ΑΘΗΝΑ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ:
Η συγγραφέας σε κάποια από τα παιχνίδια της ΣΕΙΡΑΣ χρησιμοποιεί παιδικά βιβλία με Περι
αντίστοιχα θέματα, που έχουν εκδοθεί στην πατρίδα της (Γερμανία).
Στην ελληνική έκδοση της Σειράς αναζητήσαμε και χρησιμοποιήσαμε, όπου βρήκα
με, αντίστοιχα παιδικά βιβλία που κυκλοφορούν στα ελληνικά, αναμορφώνοντας ανάλογο
και τις οδηγίες του παιχνιδιού. Και όπου δεν βρήκαμε, δώσαμε την περiληψη του θέματος
του παιχνιδιού και. .. αναθέσαμε στο γονιό ή στον παιδαγωγό να χτίσει την ιστορία.
Επίσης, επειδή η ΣΕΙΡΑ aυτή θα χρησιμοποιηθεί στο Σπίτι - στον Παιδικό Σταθμό -
στο Νηπιαγωγείο και στις 2 πρώτες τάξεις του Δημοτικού, αποκαλούμε τους ενήλικες, που
θ' ασχοληθούν με το παιδιά, πότε γονείς, ενήλικες, νηπιαγωγούς, παιδαγωγούς, κ.λπ., χωρίς
αυτό να σημαίνει ότι ορίζουμε και το χώρο ή την ειδικότητα του ενήλικου που θα συντο
νίζει το παιχνiδι.
Πρωτότυπο: Heike Baum, 'Ίch wi/1 aber jetzt!"

© 2003 by Kόsel-νerlag GmbH&Co, Mϋnchen
© 2003,Δεκέμβριος, Εκδόσεις Θυμάρι για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο.
ΘΥΜΑΡΙ-174
ΑΓΩΓΗ
ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑτΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ - 2
ISBN 978 - 960 - 349 - 085 - 7
Επιμέλεια σχεδιασμού ΣΕΙΡΑΣ: Ελένη Νικολή, n 210 - 3821.733

Ηλεκτρονική σελιδοποίηση - Φιλμ - Μοντάζ: Ντίμης Καρράς,
Σ π. Τρικούπη 15, n 210 - 3821.733
Εκτύπωση: ΗΛΙΟnΠΟ Ο.Ε.,Διονύσου 6, n 210 - 5152.217
Βιβλιοδεσία: Γ. Μπετσώρης, Στ. Γονατά 13Α, n 210 - 5743.783
Εκδότης: ΘΑΝΟΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ

ΧαριλάουΤρικούπη 24- 106 79 Αθήνα
Τηλ.210 - 36 34 901 & 210 - 36 43 015 I Fax: 210 - 36 36 591
www. thymari.gr
e-mail: thymari@thymari.gr
Περιεχόμενα
Πρόλογος. .. ,. • • . . . . . . • • • . . . . . . • . . . . . 6
1. Βοήθεια, το παιδf μου εfναι ξεροκέφαλο! . 8

Απόψετς της Eξclnmκifς Ψvχολοyfας
κατ της Πατδαyωyτκifς
2. Μεταξύ Εmτuχfας και ... Αποyοήτευσης 21

Αvακαλιίmοvz-ας τις ικανότητες
και τα όριά τους
3. Τ6τε, προσηάθηοε να το κάνεις αλλιώς . . 36

Ανα'γVωρfζοvz-ας τα Προβλήματα
κω Ψaxvovz-aς yτα Λι.ίσετς
Παράρτημα • . . • . • • . . . . • . . • • • • • . • . • . • 50
Προτάσεις της ΕJιJ.ηwκής Έκδοσης
yιa επιπJιέοv ενημέρωση στο χώ{Χ) της Αyωyής
Πρόλογος
Jlα ό~α "όνε υπομονή.

να1 φυσ1κό. ο
Όχι με χτύπημα,
αρχίζουν να
α~~ό ιc~ωσώντας
τους. Έτσ1 . 01
β')'αfνει το πov~f απ' το αv')'ό.
'Όσα περ1σσό ε
ΓΝΩΜlΚΟ
Αγαπητή αvαγvώατρτα, αγαπητέ αναγνώστη,

μερ1νών απο ο
σθημα αυτο πε
Γ10 όλους είνα1 δύσκολο να κάνουν υπομονή - κω γ10 τα πωδ1ά κω γ1α τους
μόνο γ1' αυτό
ενήλ1κες. Όταν η τρίχρονη Λέα φωνάζε1 : "Εγώ το θέλω τώρα!", εμείς αναρωτ1ό
τ1ς αποτυχiεc:
μαστε γ10τί δυσκολεύετω να καταλάβε1 πως δεν μπορεί να γίνετω κάθε φορά
βαίως, να έχε 1
αυτό που θέλε1 αυτή, κω τη στ1γμή που θέλε1. Σ' αυτή την περίπτωση, όμως,
τ1ς αξωλσyε i. Ότ
κω 01 δύο πλευρές δεν κάνουμε υπομονή: Ούτε εμείς με τη Λέα, ούτε η Λέα με
καλύτερα να Ει
μας, αλλά κω με τον εαυτό της.
ενήλ1κες: Η απο
Υπομονή σημαίνε1 να καταλαβαίνουμε ότ1 πολλές φορές πρέπε1 να περψέ
εαυτό μας.
νουμε μέχρ1 να πάρουμε αυτό που θέλουμε - να αποδεχτούμε δηλαδή μ10 ''ανα
Στο πρώ το
βολή της ανάγκης" , όπως λέγετω στη γλώσσα των ε1δ1κών. Κάτ1 τέτοω, ωστό
μα-βήμα τ1ς ε
σο, είνω 1δ10ίτερα δύσκολο γ10 τα πωδ1ά της προσχολ1κής ηλ1κίας.
τωπίζουν, δ JΟμu~"
Μπορεί το μεγαλύτερο πωδί -που θέλε1 ν' ακούσε1 γλυκόλογα από τη μαμά
τους. Ακόμα. ο
του- να περψένε1 μέχρ1 να κο ψηθεί το μωρό; Ή μήπως το πωδάκ1 στον πωδ1-
κό σταθμό καταλαβαίνε1 ότ1 η δασκάλα δεν μπορεί να του δώσε1 αμέσως την
κόλλα, επε1δή βοηθάε1 ένα άλλο πωδί να κόψε1 το χαρτί του; Η 1κανότητα να
αναβάλλε1 το πα1δί τ1ς ανάγκες του, είνω ένα από τα κρηήρ1α που δείχνουν αν
είνω αρκετά ώρψο γ10 ν' αρχίσε1 το σχολείο*. Μετά την ηλ1κία των 5 με 6 χρό
νων αρχίζε1 ο άνθρωπος να μαθαίνε1 σταδ10κά να ανέχετω την απογοήτευση κα1
μαζί το γεγονός ότ1 δεν παίρνε1 αμέσως αυτό που θέλη Μέχρ1 τότε, αυτό που
κ1 εσείς, ως yo -ε
στους ενήλ1κες φαίνετω σαν 1σχυρογνωμοσύνη (ε1δ1κά στα πωδάκ10 των τp1ών
γ10 να ανακα.\ι.ί
κω τεσσάρων χρονών) δεν είνα1 παρά η απόγνωση -ι;ου πωδωύ, όταν καταλα
Εύχομα1 η
βαίνε1 ότ1 δεν μπορεί μόνο του να εκπληρώσε1 τ1ς επ1θυμίες του (σ.τ. επ ., ή τ1ς
ανάγκες του, όπως αυτό τ1ς ωσθάνετω ) .
Στην περίπτωση αυτή δεν είνω μόνο η αναμονή που προξενεί απογοήτευση
- είνω κυρίως η συνε1δητοποίηση ότ1 υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε
* Βλ. τα β1βλfα των ψυχολόγων Ούρσουλα & Πέτε ρ Λόουστερ ''Efv01 ' Ετοφο το Πα1δf μου yω το
Σχολεfο;" κω "Προετοφάζω το Π01δf μου γ1α το Σχολεfο" . Εκδό σε1ς Θυμόρ1 . ( Σ .τ.επ .)
ΠΡΟλΟΓΟΙ
να κάνουμε μόνο1 μας. Ο1 αποτυχfες μάς aπογοητεύουν, μας "φέρνουν στα όρ1ά
μας", αφού μας προξενούν συνωσθήματα αδυναμfας κα1 κατωτερότητας.
'Γα μ1κρά πωδ1ά β1ώνουν αυτά τα συνωσθήματα αρκετά συχνά - κ1 αυτό εf
νω φυσ1κό, αφού στην ηλ1κfα τους μαθαfνουν μfa-μfa τ1ς βασ1κές 1κανότητες,
αρχfζουν να σκέφτοντω, να μ1λούν κα1 να 1κανοποωύν μόνα τους τ1ς ανάγκες
τους. Έτσ1, 01 απογοητεύσε1ς εfνω αναπόσπαστο μέρος αυτής της δ10δ1κασfας:
'Όσα περωσότερα έχω να μάθω, τόσο πω συχνά μου συμβαfνε1 να μην πετυ
χαfνε1 κάτ1 με την πρώτη φορά!".
'Γα πα1δ1ά αναπτύσσουν έναν υγ1ή τρόπο αντψετώπ1σης των μ1κρών καθη
μερ1νών aπογοητεύσεων μόνο όταν τους έχουμε καλλ1εργήσε1 ένα ωχυρό αf
σθημα αυτοπεποfθησης, κ1 όταν ν1ώθουν ότ1 τα αγαπάμε κα1 τα εκτψούμε όχ1
μόνο γ1' αυτά που καταφέρνουν καλά, αλλά κα1 γ10 τ1ς προσπάθε1ες, ακόμα κω
τ1ς αποτυχfες τους. ϊ10 να αποκτήσε1 το πωδf αυτοπεποfθηση, θα πρέπε1, βε
βαfως, να έχε1 αναπτύξε1 την 1κανότητα να αναγνωρfζε1 τ1ς επηυχfες του κα1 να
τ1ς αξωλογεf. Όταν ένα πωδf εfνω περήφανο γ10 τ1ς επηυχfες του, καταφέρνε1
καλύτερα να ξεπερνάε1 τ1ς αποτυχfες του - το fδω 1σχύε1, άλλωστε, κα1 γ10 τους
ενήλ1κες: Η αποτυχfα μας πληγώνε1 λ1γότερο, όταν έχουμε θετ1κή ε1κόνα γ10 τον
εαυτό μας.
Στο πρώτο μέρος του β1βλfου θα δούμε πώς τα πα1δ1ά αντ1λαμβάνοντ01 βή
μα-βήμα τ1ς επηυχfες κα1 τ1ς αποτυχfες τους, κα1 πώς μαθαfνουν να τ1ς αντψε
τωπfζουν, δ10μορφώνοντας ταυτόχρονα την ε1κόνα που έχουν γ10 τον εαυτό
τους. Ακόμα, θα αναφερθούμε στο τ1 μπορεfτε να κάνετε εσεfς, ως γονεfς, ώστε
να εν1σχύσετε στα πωδ1ά την επ1θυμfα να καταφέρουν όσα περωσότερα μπο
ρούν, αλλά ταυτόχρονα να τα μάθετε να αποδέχοντα1 κα1 να σέβοντα1 τα όρ1ά
τους.
Στο δεύτερο μέρος θα βρούμε 1δέες γ10 πα1χνfδ10 κα1 ασκήσε1ς που βοη
θούν τα πωδ1ά να αντψετωπfσουν το πεfσμα, την απογοήτευση κω την ανυπο
μονησfα. Μέσα απ' αυτές τ1ς ασκήσε1ς θα ωφεληθούν όχ1 μόνο τα π01δ1ά, αλλά
κ1 εσεfς, ως γονεfς/πα1δαγωγοf, αφού θ' αποκτήσετε μεγαλύτερη αυτοπεποfθηση
γ10 να ανακαλύψετε νέα στο1χεfα - σε σας κω στα πωδ1ά σας .
Εύχομω η προσπάθε10 αυτή να σας γεμfσε1 χαρά.
Χάί'κε Μπάουμ
1
Βοήθεια, το παιδί μου είναι ξεροκέφαλο!
γέννητο πε 1 όε
στους ενή.\η-..ε
Απόψεις της Εξclιιαικής Ψuχο:λοιyfας
κλόψε1 γω \ ο -ε
και της Παιδαιyωιyικής
δf. Ποτέ ώς τ ·
Όλοι οι άνθρωποι νιώθουμε ικανοποίηση και πληρότητα όταν καταφέρ

νουμε κάτι δύσκολο. Μας αρέσει να νιώθουμε ικανοί και επιδέξιοι μετά
από μια επιτυχία. Όμως η επιτυχία πρέπει να ορίζεται ατομικά, αφού
κάτι που για τον έναν είναι πρόκληση, για κάποιον άλλο μπορεί να είναι
μια συνηθισμένη καθημερινότητα.
Δεν βιώνουμε όλοι οι άνθρωποι την επιτυχία και την αποτυχία
στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν άνθρωποι που γιορτάζουν για μέρες μια
σχετικά μικρή επιτυχία, και άλλοι που ξεχνούν γρήγορα ακόμη και αντι
κειμενικά μεγάλες επιτυχίες - λες και οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν
να καταχωρήσουν στην ψυχή τους την επιτυχία, και όλη η αναγνώριση
από τους άλλους να τους ξεγλυστράει σαν την άμμο. Το πόσο ικανοί
είμαστε να βιώνουμε τη χαρά της επι
τυχίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό
από την aυτοεκτίμησή μας. Και η
aυτοεκτίμησή μας, με τη σειρά Τα Πρώτα Βήμ
της, εξαρτάται, πάλι σε μεγάλο ΤΊα να αναπτύίο
βαθμό, από τον τρόπο που χ1κή κα1 συ ν α 1σ
έχουμε μεγαλώσει, από τον φέρε1ς ακόμα οuτ
τρόπο με τον οποίο μάθαμε να τ1ς δωγρ όψετε
να καθορίζουμε το τι μπο Όταν ένα πα
ρούμε και τι δεν μπορούμε από μόνο του - δn
να κάνουμε. Η συμπεριφο μαθαfνουν να Ο\α
ρά των γονιών, ήδη από το δ1κό του ρ υ "' ·
την πρώιμη βρεφική ηλι νομηθεf εντελώc: -
κία, επιδρά σ' αυτό καθο Χρε1όζετα1 τουc: ε .
ριστικά. την αυτονομ fα εi ο
τα πρώτα βήματά
τρέπετα1 να πρ ο_ ω
1 Τα Μωρά Νιώ
Όταν τα π01δ1 ό έ
ρά της πραγματ ό
Βοήθεια, το παιδί μου είναι ξεροκέφαλο! σχετfζετω αυτή ι-
γέννητο πεl\ άε ,
Απόψεις της Εξclτκττκής Ψuχοjοιγfας στους ενήλΙκε<:
κλάψεΙ γω να rτε1
κατ της Πατδαιyωιγτκής
δf. Ποτέ ώς τώρα
στο συναfσθη μα ..
Όλοι οι άνθρωποι νιώθουμε ικανοποίηση και πληρότητα όταν καταφέρ πρΙν πως το π01δ ·
νουμε κάτι δύσκολο. Μαι; αρέσει να νιώθουμε ικανοί και επιδέξιοι μετά λώσε1 την πε f\ ο
από μια επιτυχία. Όμως η επιτυχία πρέπει να ορίζεται ατομικά, αφού πρέπεΙ να εξωτερ .
κάτι που για τον έναν είναι πρόκληση, για κάποιον άλλο μπορεί να είναι ρ1ξη, ούτε θα α\ ο
μια συνηθισμένη καθημερινότητα. ΚΙ αν δ ε\ μπ
Δεν βιώνουμε όλοι οι άνθρωποι την επιτυχία και την αποτυχία ναΙ πολύ ζεστό ·
στον ίδιο βαθμό. Υπάρχουν άνθρωποι που γιορτάζουν για μέρει; μια αφού δεν έχε1 τ
σχετικά μικρή επιτυχία, και άλλοι που ξεχνούν γρήγορα ακόμη και αντι φή του . ΚΙ α \ η ο
κειμενικά μεγάλες επιτυχίες - λει; και οι άνθρωποι αυτοί δεν μπορούν νε1ς έτσΙ , θα έp ει
να καταχωρήσουν στην ψυχή τους την επιτυχία, και όλη η αναγνώριση γκη ή τη στε\ οχ
από τους άλλους να τους ξεγλυστράει σαν την άμμο. Το πόσο ικανοί το πα1δf στα χέρ ο -
είμαστε να βιώνουμε τη χαρά της επι αποδέχοντω , ακό
τυχίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό
από την aυτοεκτίμησή μαι;. Και η
aυτοεκτίμησή μαι;, με τη σειρά Τα Πρώτα Βήμ
της, εξαρτάται, πάλι σε μεγάλο Γω να αναπτύξοm
βαθμό, από τον τρόπο που
έχουμε μεγαλώσει, από τον
τρόπο με τον οποίο μάθαμε
να καθορίζουμε το τι μπο
ρούμε και τι δεν μπορούμε από μόνο το υ - δ~
να κάνουμε. Η συμπεριφο μαθαfνουν να α\ α α:
ρά των γονιών, ήδη από το δΙκό του ρυθ ό.
την πρώιμη βρεφική ηλι νομηθεf εντελώ<: -
κία, επιδρά σ' αυτό καθο Χρε1άζετ01 του<: ι
ριστικά. την αυτονομ fα εί ο
τα πρώτα βήμ ατά τ
τρέπετω να π ροχω
βΟΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑΑΟ !
Τα Μωρά Νιώθουν την Απογοήτευση Αμέσως

Όταν τα πα1δ1ά έρχοντα 1 στον κόσμο, β1ώνουν γω πρώτη φορά τη σκληρή πλευ
ρά της πραγματ1κότητας: Ν1ώθουν τ1 σημαίνε 1 "ανάγκη", κα 1 ανακαλύπτουν πώς
σχετίζετω αυτή με την απογοήτευση. Στην κ01λ1 ά της μητέρας είνω από παντού
προστατευμένα κα1 φροντωμένα. Τώρα ό μως όλα είνω αλλ1ώς. Όταν ένα νεο
γέννητο πε1νάε 1 , β1ώνε1 αυτό το αίσθημα σαν δυσάρεστο κω το γνωστοπο1εί
στους ενήλ1 κες μέσω του κλάματος. Αλλά ακόμη κ1 αυτό, ότ1 δηλαδή πρέπε1 να
κλάψε1 γ1α να πε1 στους γονείς του: "ε ... , χρε1άζομα1 κάτ1!", απογοητεύε1 το πω
δί. Ποτέ ώς τώρα στην κο1λ1ά της μητέρας του δεν είχε κανένα τέτοω δυσάρε
στο συναίσθημα. Αυτό βέβαω δεν σημαίνε1 ότ1 η "καλή μητέρα" γνωρίζε1 από
πρ1ν πως το πωδί της έχε1 μόλ1ς πε1νάσε1 κα1 σπεύδε1 να το θηλάσε1 πρ1ν εκδη
λώσε1 την πείνα του. Σε μω τέτοω περίπτωση το πωδί δεν θα μάθωνε ποτέ ότ1
πρέπε1 να εξωτερ1κεύε1 τ1ς ανάγκες του, αν θέλε1 να λάβε1 βοήθεω κα1 υποστή
ρ1ξη, ούτε θα ανακάλυπτε πόσο ωραίο είνω να 1κανοποωύντ01 01 ανάγκες του.
Κ1 αν δεν μπορεί να 1κανοπο1ηθεί άμεσα η ανάγκη του-ίσως το μπουκάλ1 εί
νω πολύ ζεστό ή πολύ κρύο- το μωρό ωσθάνετω απαίσω κα1 κλαψουρίζε1,
αφού δεν έχε1 την παραμ1κρή 1δέα γωτί 01 ενήλ1κες τού παρακρατούν την τρο
φή του. Κ1 αν η απάντηση των ενήλ1κων στο κλάμα του είνα1: 'Έντάξε1, μην κά
νε1ς έτσ1 , θα έρθε1 το γάλα" , αυτό μαθαίνε1 ότ1, όταν εκφράζε1 δυνατά την ανά
γκη ή τη στενοχώρω του, γίνετα1 λ1γότερο αγαπητό. Ενώ, όταν ο γον1ός παίρνε1
το πα1δί στα χέρω του κω του μ1λάε1 παρηγορητ1κά , τότε κ1 αυτό ν1ώθε1 ότ1 το
αποδέχοντω , ακόμη κα1 όταν κλαίε1 απ' την απογοήτευσή του.
Τα Πρώτα Βήματα είναι Βήματα προc; την Επιτυχία

Γω να αναπτύξουν τα πωδ1ά εσωτερ1κή σ1γουρ1ά χρε1άζοντω πρώτα απ' όλα ψυ
Χ1Κή κα1 συνωσθηματ1κή υποστήρ1ξη . Φράσε1ς όπως: "Δεν μπορείς να το κατα
φέρε1ς ακόμα αυτό" ή 'Έίσω πολύ μ1κρός/ή γω να το κάνε1ς αυτό", θα πρέπε1
να τ1ς δωγράψετε από το λεξ1λόγ1ό σας!
Όταν ένα πωδί δεν καταφέρνε1 να κάνε1 κάτ1, το καταλαβαίνε1 αμέσως κ1
από μόνο του - δεν χρε1άζετα1 να του το επ1σημάνουμε κ1 εμείς. Όλα τα πα1δ1ά
μαθαίνουν να ανακαλύπτουν -άλλα π1ο γρήγορα κ1 άλλα πω αργά- το καθένα με
το δ1κό του ρυθμό . Ήδη , απ' το πρώτο του βήμα , το πα1δί προσπαθεί να αυτο
νομηθεί εντελώς - κ1 αυτό το κάνε1 αποκλε1στ1κά κω μόνο γω τον εαυτό του.
Χρε1άζετ01 τους ενήλ1κες γω να ν1ώσε1 ότ1 01 περωρ1σμοί στο δρόμο του προς
την αυτονομία είνα1 επ1θυμητοί. Χαίρετω όταν 01 γονείς του βρίσκουν όμορφα
τα πρώτα βήματά του , αλλά ταυτόχρονα χρε1άζετ01 κω τη σ1γουρ1ά ότ1 του επ1-
τρέπετω να προχωρήσε1 κα1 μερ1κά βήματα μακρ1ά τους.
ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ!
Δεν εfνω
εύκολο να κρατά πρέπε1 να συν
ε1 κανεfς την 1σορ ωρψότητα κα1 \ο
ροπfα ανάμεσα στο πρέπε1 να αναλαμ

να δεfχνε1 την αφο δ1ών τους. Αλλά σε
σfωση κω την υποστή 01 γονεfς του ; λυτό
ρ1ξή του στο πωδf, κω παρατηρήσε1 κω ο
την προσπάθε1ά του να Έτσ1, γω
του δfνε1 να καταλάβε1 ότ1, αξ10λογούντω, αρ

"Μαθαfνε1ς κάθε βήμα στη ζοντω πfεση y1o ο
ζωή σου γω τον εαυτό σου, κ1 γωγ1ά πόσο ψ ηλό
εγώ χαfρομω γ1' αυτό". Η προσέγγ1ση εβδομάδα, πρ έπr1
ενός πωδ10ύ από τους ενήλ1κες μο1άζε1 με εκκρεμές: Το πλησ1άζουν συνωσθημα Έτσ1, την επό με η
τ1κά κω μετά το αφήνουν λfγο να απομακρυνθεf - το fδ10 κάνε1 κω το πωδf. Το ραματ1σμού κα 1 ο

1δαν1κό σ' αυτή τη δ1αδ1κασfα εfνω να "ωωρούντω" κω 01 δύο πλευρές με τον fδ10 ταχτεf στο μ έτρο
ρυθμό - πράγμα, όμως, όχ1 κω τόσο εύκολο . κα1 θα τον φτ1άtε

σκηθούν στην α
γω να πουν: ··Β
Οι Ενήλικες συνήθως ανακατεύονται πολύ γρήγορα χρονα, θα πρ έπεΙ

Ακρlβώς όπως ένα πα1δf μπορεf να έχε1 επηυχfες, κατά τον fδ10 τρόπο μπορεf κλήσε1ς γω α\ άμ
να έχε1 κα1 αποτυχfες. Υποστηρfζω φυσ1κά τον Σψόν στην προσπάθε1ά του να Όσο μεγαλώ
μάθε1 πατfν1, αλλά η αποτυχfα εfνω δ1κή του, δ1κός του κα1 ο πόνος. Ο1 ενήλ1κες κτ1κά θέματα . Ε ί
μπορούν να του συμπαρασταθούν στην απογοήτευσή του, να τον παρηγορήσουν
κω να τον ενθαρρύνουν να ξαναπροσπαθήσε1 . Θα μπορούσαν, γω παράδε1γμα,
να του πουν: ''Ε, καλά, δεν πέτυχε τώρα, αλλά θα τα καταφέρε1ς, εfμω σfγουρος
γ1' αυτό!". Γω να βρούμε την κατάλληλη προσέγγωη, πρέπε1 να εξετάσουμε την
κατάσταση.
• Θέλε1 το πα1δf μου υποστήρ1ξη από μένα αυτή τη στ1γμή ; Αν νω , με πο1όν

τρόπο;
• Μήπως εfνω απογοητευμένο κα1 ψάχνε1 παρηγορ1ά κα1 ελπfδα από μένα;
• Μήπως εfνω στεναχωρημένο;
• Μήπως θέλε1 απλά να του κρατήσω λfγο το χέρ1 κα1 να του δεfξω το θαυ
μασμό μου καθώς παλεύε1 σκληρά να δωτηρήσε1 την ωορροπfα του πάνω
στο ποδήλατο;
τους- κω π
• Μήπως πρέπε1 πάλ1 να του δώσω το χέρ1 μου , αν θέλε1 να κρατηθεf;
λεf. Κα1 πολλές
• Μήπως προτψάε1 να το αφήσω καλύτερα στην ησυχfα του να τα βρε1 με τον
δ1άθεση, επε1δή
εαυτό του;
πτωση αυτή το
ΒΟΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑΛΟ!
Το πιο λfγο, συχνά εfν01 αρκετό. Εfναι, βέβα10, αυτονόητο ότι οι ενήλικες
πρέπει να συνοδεύουν τα παιδιά τους στην εσωτερική τους πορεfα προς την
ωρψότητα και να συμμετέχουν στη ζωή τους. Αυτό βέβα10 συνεπάγεται ότι
πρέπει να αναλαμβάνουν ένα μέρος από τις επηυχfες και τις αποτυχfες των παι
διών τους. Αλλά σε π01ό βαθμό θέλει και χρειάζετ01 κάθε π01δf να εμπλέκοντ01
οι γονεfς του; Αυτό δ10φέρει σε κάθε π01δf - και εfν01 ευθύνη του ενήλικα να το
παρατηρήσει κ01 να αντιδράσει ανάλογα.
Έτσι, γ10 παράδειγμα, τα π01διά που οι πράξεις τους πάντα σχολιάζοντ01 και
αξωλογούνται, αρχfζουν σταδ10κά να μην κάνουν καμιά προσπάθε10, κ01 χρειά
ζοντΟl πfεση γ10 να λεηουργήσουν. Όταν, γ10 παράδειγμα, η μαμά διηγεfτ01 στη
γ10γιά πόσο ψηλό έκανε η Άννα τον πύργο με τα τουβλάκ10 την προηγούμενη
εβδομάδα, πρέπει αυτή την εβδομάδα να τον φτιάξει τουλάχιστον το fδω ψηλό.
Έτσι, την επόμενη φορά η Άννα δεν θα φτιάξει τον πύργο από τη χαρά του πει-
ραματισμού κ01 από μ10 εσωτερική παρόρμηση γ10 την επηυχfα, αλλά θα υπο
ταχτεf στο μέτρο επηυχfας που έχουν θέσει η μαμά -αλλά κ01 η γ10γιά τώρα
ΚΟl θα τον φτιάξει γ10 να ικανοποιήσει αυτές. Οι π01δαγωγοf μπορούν να εξα
σκηθούν στην αναγνώριση μη λεκτικών τρόπων που χρησψοποωύν τα π01διά
γ10 να πουν: "Βοήθησέ με σε παρακαλώ" ή "Θέλω την εκτfμησή σου". Ταυτό
χρονα, θα πρέπει να μάθουν να αναγνωρfζουν πότε δεν υπάρχουν αυτές οι εκ
κλήσεις γ10 ανάμιξη, και να σέβονται την ανάγκη αυτονομfας των παιδιών.
Όσο μεγαλώνουν τα π01διά τόσο λιγότερο χρειάζονται υποστήριξη σε πρα
κτικά θέματα. Εfν01 φυσωλογικό να στενοχωριόμαστε, όταν τα π01διά δεν κατα
φέρνουν να πετύχουν κάτι που θα ήθελαν πολύ. Φυσικά, θα φτ10χνόταν πω
γρήγορα ο πύργος -που θα έχτιζε τόσο πρόθυμα η Άννα- αν τον χτfζαμε εμεfς
οι ενήλικες. Και θα μπορούσαμε με μ10 κfνηση να καθfσουμε τον αρκούδο στο
ράφι. Όμως, όποως ανακατεύεται γ10 να βοηθήσει μ' αυτό τον τρόπο, δεν αφή
νει τα π01διά ν' αναπτύξουν πρωτοβουλfες και στρατηγικές επfλυσης προβλημά
των, ούτε να αντέξουν τη δ10πfστωση ότι μερικά πράγματα δεν πετυχαfνουν με
την πρώτη. Σε σχέση με τα παραπάνω ισχύει ο βασικός κανόνας: Να μάθουν οι
ενήλικες ν' ακούνε τις παρακλήσεις των παιδιών.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου π01διά φτάνοντας στην ηλικfα των τεσσάρων
ετών, αρχfζουν ν' ανοfγουν την καρδιά τους και να γνωστοποωύν στους ενήλι
κες ποιό εfν01 το πρόβλημά τους. Χωρfς να περψένουν καμιά απάντηση, πη
γαfνουν στο δωμάτιό τους -μετά από μ10 επιφανε10κή ερμηνεfα της κατάστασής
τους- και προσπαθούν πάλι να λύσουν μόνα τους το πρόβλημα που τα απασχο
λεf. Κ01 πολλές φορές, το παιδf θέλει απλά κ01 μόνο να εκτονώσει την κακή του
διάθεση, επειδή το αποτέλεσμα δεν εfν01 αυτό που εfχε φανταστεf. Στην περf
πτωση αυτή το πρόβλημα αφορά αποκλειστικά το παιδf κ01 τις πράξεις του, και
ΕrΩ το ΘΕΑΩ ΤΩΡΑ!
δεν υπάρχε1 καμ1ά ανάγκη να σπεύσουμε να "βγάλουμε εμείς το φίδ1 απ' την εκτίμησή μας. Το r.
τρύπα". Συχνά είν01 αρκετό ένα νεύμα γω να δώσουμε στο πα1δί να καταλάβε1 ζημ1ά - πησίλ1σε
ότ1 το έχουμε ακούσε1. Μπορούμε ακόμη να συμμερωτούμε την προσπάθε1ά με" την υποστήρ 1 Ε
του λέγοντας: "Ν01, αυτό δεν είνα1 κ01 τόσο απλό", ή να το ενθαρρύνουμε με τ1 σαν: "Σε παρωω.:
προτάσε1ς όπως: "Προσπάθησέ το πάλ1, σίγουρα θα τα καταφέρε1ς" ή "Προσπά ρε με αγκαλ1ά κο1
θησέ το ακόμα μω φορά, αλλά με άλλον τρόπο".
Η τελευταία είν01 έτσ1 κ1 αλλ1ώς μω πολύ καλή φράση: "Προσπάθησέ το
ακόμα μω φορά, αλλά δωφορετ1κά". Δίνε1 στο π01δί να καταλάβε1 ότ1 ο πεφα Κι Όταν Κλαίει;
ματωμός είνα1 επηρεπτός κ01 ανήκε1 στη μάθηση . Αν τα π01δ1ά κάνουν κτήμα Πολλά πα1δ1ά ε f\ο
τους την παραπάνω φράση, μπορούν κ01 σαν ενήλ1κες να επ1χεφούν ξανά να λύ δεν γίνοντ01. Τότε
σουν ένα πρόβλημα που τους φαίνετ01 άλυτο, προσπαθώντας να το δουν από Χάνς, γω παρά δε
μω άλλη γωνία κ01 βρίσκοντας δ1άφορες εναλλακτ1κές λύσε1ς . δεν έμοωζαν οκ ρ
μό, που έφτα\ ε α
κ01 μετά να το σκ :ε
Μαθαίνοντας να Αντιμετωπίζουμε Επιτυχίες και Αποτυχίες ξουν το σκ1σμ έ\ο .
Η ασφάλεω του πατ;p1κού σπηωύ κ01 του π01δ1κού σταθμού παρέχε1 στο πα1δί π1δοτενεκέ (σ.τ.επ_
όλο το χώρο κα1 το χρόνο που χρε1άζετ01 γω να ανακαλύψε1 κ01 να τελεωπο1ή πε κάποως). Ά\ ε ...
σε1 τ1ς δεξ1ότητές του. Αυτό που χρε1άζετ01 από τους ενήλ1κες είν01 να θέτουν που βοηθούσε r ε
μόνο όσους κανόνες είν01 απολύτως απαραίτητο1 κ01 να εμπλέκοντ01 όσο είν01 τώπωη γεμάτη πι
δυνατόν λ1γότερο. λ1κες είν01 εδ ώ ια
Ένα τέτοω πλαίσω απ ' τη μω παρέχε1 σ1γουρ1ά κ01 ασφάλεω στο π01δf. Απ' εγώ το θέλω α υτό- __
την άλλη, του εν1σχύε1 την επ1θυμία να ανακαλύψε1 τον κόσμο κ01 το ενθαρρύ να του πε1 κ α\ εJ"'
νε1 να μη συμμορφώνετα1 χωρίς συζήτηση στους περωρ1σμούς που του επ1βάλ υπόθεση το να ϊω
λοντ01, αλλά να προσπαθεί να πείσε1 τους ενήλ1κες να του αφήσουν μεγαλύτερα Σε τέτο1ες πε ~
περ1θώρ10 ελευθερίας. Όταν 01 πα1δαγωγοί παρακολουθούν την ανάπτυξη κα1 προσπαθήσουμε α
την πρόοδο του π01δ10ύ κα1 το αξωλογούν θετ1κά χωρίς να το παρακάνουν το πα1δί είν01 ο πο
με π01νέματα , μεταδίδουν στο π01δί το μήνυμα ότ1 είν01 επ1θυμητή η υπόλο1πο1 τα κοτα
συμπερ1φορά του κα1 είνα1 αγαπητό ακόμα κ01 όταν, μεγαλώ θε1 το π01δί, τ ότε
νοντας, δεν έχε1 π1α την ανάγκη να είνα1 συνεχώς κο ίδω όσο κ01 τα σm
ντά στους ενήλ1κες. Μω τέτο10 στάση του ενήλ1κα πάρε1 την παρη yο
απέναντ1 στα βήματα αυτονομίας που σταδωκά επ1- έχε1 νόημα να μ 1.
τυγχάνε1 το πα1δί, το βοηθάε1 να δωμορφώσε1 τ1ς θα έπρεπε να κό
προσωπ1κές του φ1λοδοξίες, κ01 όχ1 να προσπαθεί ν01 πω κοντά σ · ou~
να πετύχε1 αυτό που νομίζε1 ότ1 χρε1άζοντ01 01 το βοηθήσε1 ο ε\ ήJ
ενήλ1κες του περ1βάλλοντός του, προκεψένου
να το αποδεχτούν κ01 να το αγαπούν .
Κ1 όταν το π01δί κάνε1 λάθη, ίσως, τότε,
* Βλ. το βιβλίο της πα
- Ο Ρόλος της Παιδικής ~
είν01 πω απαραίτητο να του δείξουμε την (Σ .τ. επ.)
ΒΟΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑΑΟ!
εκτίμησή μας. Το πωδί έχεΙ δΙκαίωμα να είνω απογοητευμένο, αφου εκανε τη

ζημΙά - πησίλ1σε την εΙκόνα ή έχυσε το γάλα. Αλλά εμείς πρέπεΙ να "μυρωτού
με" την υποστήρΙξη που ζητάεΙ από μας εκείνη τη στΙγμή. Μήπως θα ήθελε κά
τΙ σαν: "Σε παρακαλώ, μαμά, απλώς αγνόησέ το", ή κάτΙ δραστΙκότερο, π.χ.: ''Πά
ρε με αγκαλΙά κω παρηγόρησέ με" (σ.τ. επ., ή "δείξε μου πώς γίνετω;").
Κι Όταν Κλαίει;
Πολλά πωδ1ά είναΙ υπερβολΙκά φΙλόδοξα κω επΙδΙώκουν πράγματα που απλώς
δεν γίνοντω. Τότε μπορούν να ξεσπάσουν σε εκρήξεΙς θυμού ή σε κλάματα. Ο
Χάνς, γω παράδεΙγμα, δεν μπορούσε να αντέξεΙ ότΙ τα τρακτέρ που σχεδίασε
δεν έμοωζαν ακρΙβώς με τα πραγματΙκά. Αυτό του προκαλούσε τόσο μεγάλο θυ
μό, που έφτανε να μουτζουρώνεΙ τελείως το σχέδΙό του με μαύρη κηρομπογ1ά
καΙ μετά να το σκίζεΙ κω να το πετάεΙ στον σκουπΙδοτενεκέ. Δεν άφηνε να ρί
ξουν το σκωμένο χαρτί στην ανακύκλωση - έπρεπε να το πετάξουν στο σκου
πΙδοτενεκέ (σ.τ.επ., προφανώς φοβόταν ότΙ στην ανακύκλωση μπορεί να το 'βλε
πε κάποως). Άλλες φορές έκλωγε από θυμό, κΙ άλλες από απογοήτευση. Αυτό
που βοηθούσε περΙσσότερο τον Χάνς σε τέτοΙες καταστάσεΙς ήταν μω αντψε
τώπΙση γεμάτη περίσκεψη, που τον παρότρυνε να νΙώσεΙ κάπως έτσΙ: ''01 ενή
λΙκες είνω εδώ γω να βοηθήσουν, αλλά με αφήνουν καΙ στην ησυχία μου, όταν
εγώ το θέλω αυτό". Αντίθετα, ο Χάνς δεν θα θεωρούσε αποτελεσματΙκή βοήθεω
να του πεΙ κανείς ότΙ έβρΙσκε τη ζωγραφΙά του ωραία ή ότΙ δεν είνω εύκολη
υπόθεση το να ζωγραφίζεΙ κανείς τρακτέρ*.
Σε τέτοΙες περΙπτώσεΙς, γω να βοηθήσουμε το πωδί θα πρέπεΙ πρώτα να
προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς νΙώθεΙ . Γω παράδεΙγμα, έχεΙ σημασία αν
το παΙδί είνω απογοητευμένο, λυπημένο ή θυμωμένο, ή αν σκέφτετω ότΙ όλοΙ 01
υπόλοΙΠΟΙ τα καταφέρνουν καλύτερα απ' το ίδω . Όταν καταλαβαίνουμε πώς νΙώ
θεΙ το πωδί, τότε αυτό αΙσθάνεταΙ ότΙ το προσέχουμε καΙ σεβόμαστε τόσο το
ίδω όσο κω τα συνωσθήματά του . Μόνο όταν ο ενήλΙκας νΙώσεΙ ότΙ το πωδί έχεΙ
πάρεΙ την παρηγορΙά που χρεΙάζεταΙ καΙ μπορεί να τον ακούσεΙ ξανά, μόνο τότε
έχεΙ νόημα να μΙλήσεΙ γω το περΙστατΙκό κω να του πεΙ, γω παράδεΙγμα, πώς
θα έπρεπε να κάνεΙ το τρακτέρ γω να μοΙάζεΙ περΙσσότερο ρεαλωτ1κό ή να εί
ναΙ πω κοντά σ' αυτό που είχε στο μυαλό του (αν γίνετω). Γω να καταφέρεΙ να
το βοηθήσεΙ ο ενήλΙκας, θα πρέπεΙ πρώτα να απαντήσεΙ στην ερώτηση που είχε
* Βλ. το βιβλίο της παιδαγωγού Ρόζε Φλε κ-Μπά vγκερτ ''τα Παιδιά Στέλνουν Μηνύματα με τις Ζωγραφιές τους"
- Ο Ρόλος της Παιδικής Ζωγραφιάς στην Αvαδειξη και λύση των Συγκρούσεων. Εκδόσεις Θυμάρι, Αθήνα 1996.
(Σ.τ . επ .)
Ern το ΘΕλΩ ΤΩΡΑ!
μα κα1 τότε (κα1

στο βάθος του μυαλού του το πωδf - μόνο τότε θα του δώσε1 τη δυνατότητα να
κατεβάσε1 από μόνο του πολλές 1δέες. στήρ1ξη, ώστε ' ο
του κα1 η ζωή τού
Π α ρ' όλα αυτά , δεν εξαφανfζοντω τα δάκρυα γ10 πάντα - κ1 αυτό εfνω καλό!
Κάθε αποτυχfα, κάθε απογοήτευση , μας φέρνε1 αντψέτωπους μ' ένα όρω των
Επfσης, δεν ο
γ10τf τότε θα το\
δυνατοτήτων μας. Αυτό το όρω μάς πονά, αλλά ταυτόχρονα μας συγκρατεf στην
πραγματ1κότητα . Ο1 άνθρωπο1 δεν εfμαστε τέλε101 κ1 έτσ1 εfνα1 φυσ1κό να κά πfεζε πάλ1 το
νουμε λάθη (σ.τ . επ. , ή να μην τα καταφέρνουμε σε κάποωυς τομεfς). ΓΊ' αυτό, τά να β1ώσε1 τ η .α
Σημαντ1κό εi ο
εfν01 σημαντ1κό γ10 την ψυχ1κή μας υγεfα να ξεσπάμε σε κλάματα, όταν έχε1
συσσωρευτεf αρκετή από την ένταση που μας προκαλούν 01 απογοητεύσε1ς.
ποτέ μόνο κο1 μό ο
ωρούν το θυμό τω
νη παράγραφ ο. Κ
Το κλάμα ανακουφίζει την ψυχή Δεν καταφέρ\ om

δ1ά ή να πεfσου
Στη δ1άρκε10 της ημέρας μαζεύοντ01 στην ψυχή των π01δ1ών πολλά συνωσθή
αποτυχ1ών το ύι::
ματα ματαfωσης, επε1δή εfνα1 τόσα πολλά τα πράγματα που δεν
μπορούν ή δεν τους επηρέπετ01 να κάνουν μόνα τους. Όσο περωσότερη
Μπορούμε να φανταστούμε ότ1 υπάρχε1 ένας κουβάς σο λ1γοστεύου\ 01
~ στον οποfο πέφτουν 01 αποτυχfες, 01 απογοητεύσε1ς

~ κα1 01 ήττες, η μ10 μετά την άλλη . Κάποτε αυτός ο
~ κουβάς γεμfζε1 κα1 αρκεf μ10 ελάχωτη αφορμή γ10
Όταν οι γονείς
να ξεχε1λfσε1. Ένας τέτοως κουβάς εfν01 βαρύ φορ
αλλά τα παιδιά
τfο. Τα π01δ1ά ν1ώθουν την ένταση που σχετfζετω Τα π01δ1ά που ' <ι!
με τ1ς πολλές aποτυχημένες καταστάσε1ς κα1 τ1ς θυμωμένα ή κλοί\
ν01 όμως καλό 01
πολλές απαγορεύσε1ς κα1 θέλουν να την ξεφορτω
γοήτευση να πορο
θούν. Κ1 όταν έχε1 π1α γεμfσε1 ο κουβάς, τότε ακό-
σωρεύετα1, τόσο
μη κα1 το μ1κρό κομμάτ1 σοκολάτας που δεν δώσα
επ1θετ1κότητα.
με στο πωδf, πρ1ν το μεσημερ10νό φαγητό, εfνω βα
ρύ φορτfο γ10 την πωδ1κή ψυχούλα. Έτσ1 , το πωδf θέ Π οωf καν ό ν ε
λε1 να κλάψε1 γ10 ώρα μέχρ1 ν ' απαλλαγεf απ' όλη την
απογοήτευση που έχε1 μαζευτεf. Βέβα10 , μπορούμε να κα-
φασωμένος να φτ
τανοήσουμε γ10τf 01 γονεfς θεωρούν υπερβολ1κές τόσες φωνές
ετών τα π01δ1ά , ....~ .......,
κα1 φασαρfα γ10 ένα κομματάκ1 σοκολάτα. Δεν πρόκεη01 όμως μόνο γ10 τη σο
νες. Σ' αυτή τφ
κολάτα, αλλά κ01 επε1δή η γ10γ1ά πήρε μόνο τον αδερφό του στα ψών10, κα1 το
ποfθησή τους . Αφου
σχέδω που έκανε γ10 τη μαμά στον π01δ1κό σταθμό σχfστηκε κατά λάθος, κα1 η
πρώτη προσπάθε10 να κάνε1 ποδήλατο κατέληξε σε μ10 οδυνηρή πτώση. επ1βεβωώνουν τη
Δεν βοηθά καθόλου τον ΤΊόχαν να του πούμε ότ1 δεν αξfζε1 να κλαfε1 έτσ1
επfμονα να καθ
πεfσματος", που
γ10 κάτ1 τόσο ασήμαντο όσο ένα κομμάτ1 σοκολάτα . Σε τέτο1ες καταστάσε1ς
τ1κός. Γ10 καφό η
απαηεfτ01 από την πλευρά μας η συχνά κοπ1αστ1κή χαλαρότητα που θα επηρέ
ψε1 στο Γ1όχαν να ν1ώσε1 ότ1 τα συναωθήματα επηρέπετ01 να υπάρχουν - ακό-
του πα1δωύ να
ΒοΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑλΟ!
μα κω τότε (κω 1δίως τότε) που είνω δυσάρεστα. Χρε1άζετω παρηγορΙά κα1 υπο
στήρΙξη, ώστε να του επηραπεί να κλάψεΙ όταν φτάσεΙ στα όρω της αντοχής
του κα1 η ζωή τού φαίνετω, εκείνη τη στ1γμή, σκληρή κω άδ1κη.
Επίσης, δεν θα τον βοηθούσε καθόλου αν του δίναμε τη σοκολάτα αμέσως,
γωτί τότε θα τον εμποδίζαμε να μάθε1 πώς να εκτονώνεΙ την ένταση. Θα κατα
πίεζε πάλ1 το οδυνηρό συναίσθημα της aπογοήτευσης κα1 δεν θα μπορούσε με
τά να β1ώσε1 τη χαλάρωση.
ΣημαντΙκό είναΙ κ1 ένα τρίτο σημείο: Τα πωδ1ά δεν κλαίνε κω δεν φωνάζουν
ποτέ μόνο κω μόνο επε1δή θέλουν να εκνευρίσουν τους ενήλΙκες - άλλωστε, θε
ωρούν το θυμό των ενήλΙκων πολύ απεΙλητΙκό, όπως θα δωβάσετε στην επόμε
νη παράγραφο. Κάθε άλλο! Κλαίνε κω χτυπωύντω από απελπωία κω κίνδυνο.
Δεν καταφέρνουν κάτ1 που θέλουν να κάνουν ή να ανταγωνωτούν τα άλλα πω
δΙά ή να πείσουν τους γονείς τους να τους επηρέψουν κάτ1. Το άθροωμα των
αποτυχΙών τούς προκαλεί απελπωία - κω γ1' αυτό κλαίνε κα1 κάνουν φασαρία.
Όσο περωσότερη αυτογνωσία μπορεί να 01κοδομήσε1 ένα πωδί με τον καφό, τό
σο λΙγοστεύουν 01 κρίσεΙς κλάματος κω τα ξεσπάσματα θυμού.
Όταν οι γονείς θέτουν όρια,

αλλά τα παιδιά θέλουν να είναι αυτόνομα
Τα πωδ1ά που νΙώθουν ότ1 01 γονείς τους τα αποδέχονταΙ ακόμη κ1 όταν είνω
θυμωμένα ή κλαίνε, μπορούν ευκολότερα να αποδεχτούν τους περ10ρ1σμούς. Εί
νω όμως καλό 01 κανόνες να είνα1 όσο το δυνατόν λ1γότερο1 κω η σχετΙκή απο
γοήτευση να παραμένεΙ η ελάχΙστη δυνατή. Όσο μεγαλύτερη απογοήτευση συσ
σωρεύετω, τόσο πω προφανές είνω ότ1 από την απογοήτευση αυτή παράγετω
επΙθετΙκότητα.
Π οωί κανόνες, όμως, είνω πραγματΙκά αναγκαίοΙ κ ω λογΙκοί; fΊα ν' απα
ντήσω σ' αυτή την ερώτηση, πρέπεΙ να εξετάσω μέχρ1 πού αντέχουν τα δ1κά
μου νεύρα. Π οωί κανόνες είνω τόσο σημαντΙκοί γω μένα, ώστε να είμω απο
φασωμένος να φτάσω έναν καυγά με το πωδί μέχρΙ τέλους; Στην ηλ1κία των 3
ετών τα πωδ1ά χρε1άζοντω ελάχΙστους, αλλά γ1' αυτό κω πω ξεκάθαρους, κανό
νες. Σ' αυτή την ηλ1κία τα πωδ1ά αναπτύσσουν σε μεγάλο βαθμό την αυτοπε
ποίθησή τους. Αφού έχουν μάθεΙ τ1ς λέξε1ς "Εγώ" κω 'Όχ1", θέλουν πλέον να
επ1βεβωώνουν την νεοαποκτηθείσα αυτονομία τους κ1 αρχίζουν να επ1δ1ώκουν
επίμονα να καθορίζουν μόνα τους τ1 θα κάνουν κω τ1 όχ1. Ο όρος "φάση του
πείσματος", που χρησψοποJείταΙ γενΙκά γω την περίοδο αυτή, είνω παραπλανη
τΙκός. ϊω καφό η Ψυχολογία παραδεχόταν ότ1 είνω σημαντΙκό γω την εξέλΙξη
του πωδωύ να μπορεί στη φάση αυτή να τα βγάζεΙ πέρα μόνο του κω να αντ1-
ΕrΩ το ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ !
ακόμα ΚΙ όταν κλα ε

κω να συμβlβαστ ε· -
Κ 1 αυτό γωτi έ
να αποδεχτεf κ α \ ό
όταν εfνω ανάγκεc
περ-μάρκετ, έχετε
Θα σου πάρω το <η -
βάζεΙ χαρούμε'> ο τα ~
συμφωνfα κω π 1ά
υπάρχεΙ τfποτα mo
έχεΙ ήδη το aυyou
της μαμάς του. ώστε
πέφτεΙ στο έδα φος
του. ΝΙώθεΙ μ ό\ ο
δρά, όταν το περΙβάλλον τού θέτεΙ όρω. Σήμερα , ξέρουμε πόσο ευαfσθητη εfνω να του βάλουμ ε 11 ....
αυτή η ηλ1κfα γω την ψυχΙκή υγεfα του πωδωύ. Αφενός επ1θυμεf να γfνε1 αυ πωδ1ά μάς α φή\ο
τόνομο κω να παfρνεΙ όλο κω περΙσσότερο τη ζωή του στα χέρΙα του . Αφετέρου , Άλλα, όμως, φ ω\ό
έχεΙ μεγάλο φόβο μήπως το τψωρήσουν 01 γονεfς του γ1 ' αυτή την aνυποταγή γfξεΙ. Ο1 ενήλΙ κε
του αποσύροντας την αγάπη τους. Στην ψυχή του συγκρούοντω δύο αντΙφατΙ νεfς να σκεφτ ού α
κές ανάγκες. Από τη μω θέλεΙ να ανεξαρτητοποΙηθεf κω ακούεΙ μω φωνή μέσα ώστε να αντέξοU\
του να του λέεΙ: "Αυτό το μπορεfς καΙ μόνο/η σου - κάντο , λοΙπόν! ". Απ' την άλ τσφfζε1. Αν όχΙ . τότ.ε
λη, προσπαθεf να μαντέψεΙ -από την παραμΙκρή έκφραση της μητέρας ή του ρεση. Φυσ1κά , κο.: ·
πατέρα του- αν αυτός ο βαθμός αυτονομfας του εfνω αποδεκτός ΚΙ αν θα συνε αλλού την προσο. · -
χfσουν να το αγαπούν κω να το φροντfζουν. Το ερώτημα που θέτεΙ το πωδf ματα γ10 να πληρώαι'
στον εαυτό του εfνω: "Πόση αυτονομfα θέλουν να αποκτήσω 01 γονεfς μου ;" .
ΑκρΙβώς σ' αυτόν το δύσκολο αγώνα του πωδωύ στο θέμα της ανεξαρτητοποfη
σης αναφέρεταΙ ο όρος "φάση αυτο-ανακάλυψης" ή " φάση ανακάλυψης της αυ Όταν το Παιδιά
τονομfας" που χρησψοπο1εfτω στην επΙστήμη της Ψυχολογfας. οι Κανόνες μπορο
Η ανακάλυψη του εαυτού οδηγεf αναγκαστΙκά σε σύγκρουση με τους γο Στα 5 τους χρό\10 σ
νεfς, σύγκρουση που προκαλεf φόβους στο πα1δf. 'Έfμα1 αρκετά καλός γω τους τυχαfνουν λΙγότερε
γονεfς μου , με θέλουν έτσ1; " , σκέφτετω συνεχώς το πωδf. Πάντως, το γεγονός ντω τόσο συχνά. Ω
ότΙ τα πωδ1ά αποφασfζουν να ξεκΙνήσουν την αντΙπαράθεση με τους γονεfς τους σκολfες που απ οyο
εfνω καλό σημάδΙ , αφού δεfχνε1 ότΙ έχουν ωρψάσε1 αρκετά κω έχουν την αυτο 01 περΙσσότερες ε•
πεποfθηση που απαηεf μω τέτο10 σύγκρουση . Παρ ' ότΙ σfγουρα φοβάτω μήπως να ευχαρ1στεf του
χάσεΙ την εύνο10 των γονΙών του, τολμά να αντΙπαρατεθεf μαζf τους - μερΙκές δουλεΙά του σπΙΏού.
φορές, όμως, δ10π1στώνεΙ με φόβο ότΙ δεν μπορεf να τα καταφέρεΙ . Μετά πρέ βάλλεΙ την 1κα νοποί
πεΙ πάλΙ να κλάψ εΙ ή να έχεΙ ένα ακόμη ξέσπασμα οργής . Αλλά , όσο βλέπεΙ ότΙ θαρο1 κανόνες απ ό
01 γονεfς του τηρούν σταθερά τον κανόνα -που έχουν θέσεΙ- ΚΙ ότΙ το αγαπούν τοπε1θαρχfα κω τφ
ΒΟΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑλΟ!
ακόμα κι όταν κλαfει ή εfν01 οργισμένο, τόσο πω γρήγορα μπορεf να ησυχάσει

και να συμβιβαστεί - αλλά μόνο γι' αυτή τη φορά ...
Κι αυτό γωτf ένα 3χρονο πωδf το βρfσκει δύσκολο ακόμα να κατανοήσει και
να αποδεχτεf κανόνες. Δεν ανέχετ01 να του αρνούντ01 τις ανάγκες του - ακόμη κι
όταν εfνω ανάγκες της στιγμής. Δεν έχει καμιά δωφορά αν, πριν μπεfτε στο σού
περ-μάρκετ, έχετε συμφωνήσει ότι: "Σήμερα δεν έχει αυγουλάκ10 με εκπλήξεις.
Θα σου πάρω τα αγαπημένα σου δημητρωκά, όπως σου υποσχέθηκα". Το πωδf
βάζει χαρούμενο τα δημητρωκά στο καρότσι του, αλλά κοντά στο ταμεfο ξεχνά τη
συμφωνfα και πιάνει αυγουλάκ10 με εκπλήξεις. ΤΊα το πωδf εκεfνη τη στιγμή δεν
υπάρχει τfποτα πω σημαντικό από το να πάρει αυτό που θέλει Στη φαντασfα του
έχει ήδη το αυγουλάκι, κι έτσι απογοητεύετω τόσο πολύ όταν ακούσει το "όχι"
της μαμάς του, ώστε δεν μπορεf να κάνει τfποτ' άλλο απ' το να κλαfει δυνατά, να
πέφτει στο έδαφος κω να χτυπιέται Το πωδf σχεδόν δεν βλέπει τι γfνεται γύρω
του. Νιώθει μόνο τη ματαfωση κω δεν ακούει πλέον τι του λένε. Δεν βοηθά τότε
να του βάλουμε τις φωνές, ούτε να το προσβάλλουμε. Σε τέτοιες στιγμές, μερικά
πωδιά μάς αφήνουν να τους πιάσουμε το χέρι κω ηρεμούν σχετικά σύντομα.
Άλλα, όμως, φωνάζουν ακόμα δυνατότερα, αν νιώσουν ότι κάποως πάει να τ' αγ
γfξει. Οι ενήλικες πρέπει να το σεβαστούν αυτό. Συμβουλεύω, λοιπόν, τους γο
νεfς να σκεφτούν από πριν αν η κατάσταση των νεύρων τους εfν01 αρκετά καλή,
ώστε να αντέξουν τα βλέμματα των άλλων γύρω τους καθώς το παιδf τους θα
τσφfζει. Αν όχι, τότε δεν βλάπτει κανένα παιδf να γfνεται που κω που καμιά εξαf
ρεση. Φυσικά, καλύτερο εfναι, μόλις φτάσουμε στο ταμεfο, να στρέψουμε κάπου
αλλού την προσοχή του, για να μη δεf τα αυγουλάκια - κω να του δώσουμε χρή
ματα για να πληρώσει μόνο του τα δημητρωκά.
Όταν τα Παιδιά μεγαλώνουν,

οι Κανόνες μπορούν να βοηθήσουν
Στα 5 τους χρόνια τα παιδιά ήδη έχουν αποκτήσει αρκετές δεξιότητες. Έτσι, απο
τυχαfνουν λιγότερες φορές στις προσπάθειές τους κω, συνεπώς, δεν απογοητεύο
νται τόσο συχνά. Ωστόσο, σ' αυτή την ηλικfα εfναι άλλα τα προβλήματα και οι δυ
σκολfες που aπογοητεύουν το παιδf. Εfνω η περfοδος που κοινωνικοποιείται, και
οι περισσότερες εμπεφfες του σχετfζοντω με τη διαδικασfα αυτή. Γνωρfζει πώς
να ευχαριστεί τους γονεfς του κω καταλαβαfνει τι σημαfνει να αναλαμβάνει μια
δουλειά του σπιτωύ. Κι όμως, ακόμη και σ' αυτή τη φάση δυσκολεύεται να ανα
βάλλει την ικανοποίηση των αναγκών του. Τότε μπορούν να βοηθήσουν οι ξεκά
θαροι κανόνες από την πλευρά των ενήλικων για να εξασκηθεf το παιδf στην αυ
τοπειθαρχία κω την υπευθυνότητα . Η γενική αρχή εfνω κι εδώ η fδια: Όσο λιγό-
Ero το ΘΕΑΩ ΤΩΡΑ!
τερο1 κανόνες είνω απαραίτητοΙ, τόσο περΙσσότερη ελευθερία είνω δυνατή. μπορούν 01 ά.\.\ο1:
Ας δούμε ένα παράδε1γμα: Η Μαίρη είνω 5 χρονών κω ξέρε1 πολύ καλά ότ1 χρ1 ν' αρχίσου\ το
την Κυρωκή το πρωί τρώμε όλοΙ μαζί το πρω1νό κα1 μετά πάλΙ όλοΙ μαζί μαζεύ φτάσεΙ ήδη στφ
ουμε το τραπέζΙ. Κ1 ο μπαμπάς βάζε1 τα π1άτα στο πλυντήρω. Όμως, συμβαίνεΙ ζοντω μεταξύ το _
πάντα η ίδω "αδΙκία": Ο μεγαλύτερος αδερφός της απλώς εξαφανίζετω κω πάεΙ δωδοχ1κό στ
να παίξεΙ ή να δεΙ κ1νούμενα σχέδω - αλλά κω η Μαίρη θέλε1 να κάνεΙ το ίδω.
Έτσ1, ό,τ1 κα1 να κάνεΙ ο μπαμπάς της, η Μαίρη βάζε1 τα κλάματα κ1 ούτε παίζε1
ούτε μαζεύε1 το τραπέζ1 - κω τα νεύρα του μπαμπά τεντώνοντω γω τα καλά!
Γω ν' αντψετωπίσουμε αποτελεσματΙκά την κατάσταση, θα πρέπεΙ να προ
σπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς νΙώθεΙ η Μαίρη. Π ρώτα-πρώτα, μαθαίνε1 ότ1
υπάρχουν καθήκοντα τα οποία πρέπε1 να εκτελέσε1, ακόμα κΙ όταν δεν έχεΙ κα
μlά δΙάθεση να το κάνε1. Γω να το αποδεχτεί αυτό χρε1άζετ01 την υποστήρ1ξη
των γον1ών της. Ο μπαμπάς πρέπεΙ να της εξηγήσε1 ότ1 κατανοεί γωτί η Μαίρη
νΙώθεΙ έτσΙ, καΙ γωτί δεν έχε1 καμ1ά δ1άθεση να μαζέψεΙ το τραπέζΙ - αλλά το
τραπέζ1 πρέπεΙ να μαζευτεί, κω σήμερα είνα1 η σεφά της. Βοηθάε1 πάρα πολύ
τη Μαίρη να ν1ώθε1 ότ1 ο κανόνας είνω ξεκάθαρος, κΙ ότΙ το τραπέζ1 δεν φταίεΙ
σε τίποτα που το 'σκασε ο μεγαλύτερος αδερφός της. Της επηρέπετω να θυ τευτεί από το
μώσεl, αλλά θα πρέπε1 να ξέρε1 ότΙ ο μπαμπάς την αγαπάε1 πάντα καΙ είνω στο ματ1κή ν1ώθε1 τη
πλά1 της γω να τη βοηθήσε1. Όσο πω συνεπής κω σταθερή είναΙ η αντψετώπl το πωδί όσο χρι- -
ση που συναντά σε τέτο1ες καταστάσε1ς η Μαίρη, τόσο π1ο γρήγορα αποδέχετω να συζητήσουμε
τα καθήκοντά της. Γω να πετύχεΙ κάτΙ τέτοω θα πρέπεΙ, όταν καταρτίζουμε
τους κανόνες, να παίρνουν μέρος κα1 τα πωδ1ά, να συμβάλουν στη δωμόρφωσή
τους, κω ταυτόχρονα να ξεκαθαρίσουμε ότΙ αυτοί 01 κανόνες δεν είνα1 αμετά
βλητοl, αφού μπορούν να συμφωνήσουν όλοΙ να τους επανεξετάσουν*. Με τον
τρόπο αυτό ελαχωτοποωύντα1 01 απογοητεύσε1ς γω τΙς απαγορεύσε1ς που επl
βάλλοντω καΙ γω τα καθήκοντα που ανατίθεντω. Φυσ1κά, θα υπάρχουν κα1 στlγ ΚρΙνείς ΚαΙ όη r
μές που θα ενδώσουμε σε μω εξαίρεση που ζητούν επίμονα τα πα1δ1ά, lδωίτε λώς δεν θέλετε
ρα αν εκείνη την ημέρα είνα1 1δ10ίτερα φορτ1σμένα (μπορεί, γω παράδεΙγμα, να ΟΠΟία τα ΠαΙδΙά r
είνω πολύ κουρασμένα, να έχουν τσακωθεί μεταξύ τους ή να έχουν ξεσηκωθεί χρόνω, όπως τα
επε1δή περψένουν τον παππού κω τη γωγΙά). Τα παραπάνω είναΙ Ικανοί λόγο1
γω να πούμε: ''Άστο τώρα, θα το κάνω εγώ γω σένα αυτή τη φορά". Δείχνοντας Εμ
ΜέχρΙ τη σχολΙκή
Μπορώ να κάνω ό,τι κάνουν κι οι άλλοι; με τον οποίο το πα
Γω καφό τα π01δ1ά μετρούν την επηυχία τους μόνο εξετάζοντας αν η_ προσπά να φορτώνουμε το
θεΙά τους ήταν αποτελεσματΙκή ή όχΙ. Η σύγκρ1ση "τ1 μπορώ να κάνω εγώ, τ1 ανταγων1σμό J. που
φώνε1 μω αρνητικη
* Βλ. το βιβλίο του ψυχολόγου Ντον Ντινκμέγιερ "Το Υπεύθυνο Παιδί, και Πώς να το Μεγαλώσουμε" - Μέθοδος πετύχε1 σε τίποτα.
Δημοκρατικής Αγωγής και Οικογενειακού Συμβουλίου. Εκδόσεις Θυμάρι. (Σ. τ.επ.). έχουν ανατραφεi rτ
ΒΟΗΘΕΙΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΕΡΟΚΕΦΑΑΟ!
μπορούν 01 άλλο1;" αρχfζε1, σταδωκά, από την ηλ1κfα του πωδ1κού σταθμού. Μέ
χρ1 ν' αρχfσουν τα πωδ1ά ν' αξ10λογούν τ1ς 1κανότητες του δ1πλανού τους, έχουν
φτάσε1 ήδη στην ηλ1κfα των 5 ετών. Εfνω η εποχή που αρχfζουν να συναγωνf
ζοντω μεταξύ τους κ ω να συγκρfνουν τ1ς 1κανότητές τους. Πετούν τη μπάλα
δωδοχ1κά στον τοfχο κω μετρούν πόσες φορές κατάφεραν να την ξανα
Π1άσουν κω πο1ός τα κατάφερε περ1σσότερες φορές.
Σ' αυτή την ηλ1κfα τα πωδ1ά αρχfζουν να
δωμορφώνουν την ε1κόνα που έχουν γω τ1ς
1κανότητές τους κω να αυτοαξJΟλογού
ντω - γ1' αυτό κω αποδfδουν τεράστ10
σημασfα στ1ς επ1δόσε1ς τους στα δ1ά
φορα πωχνfδω κω δοκψασfες που
ανακαλύπτουν. Ένα πωδf που εfνω
1δ10fτερα ευαfσθητο στον τομέα αυτό
μπορεf να β1ώσε1 ως καταστρεπτ1κή μω
ήττα του στην ντάμα. Κ1 όσο περωσότερο απογοη
τευτεf από το δ1κό του αποτέλεσμα συγκρη1κά με τους άλλους, τόσο π10 δρα
ματ1κή ν1ώθε1 την ήττα του. Κ1 αυτή τη στ1γμή ενδεfκνυτω να παρηγορήσουμε
το πωδf όσο χρε1άζετ01 γω να ν1ώσε1 ότ1 το κατανοούμε. Αργότερα, μπορούμε
να συζητήσουμε μαζf του γω τα συνωσθήματά του αλλά κω γω τη σημασfα του
κο1νων1κού πωχν1δ10ύ - φυσ1κά, όταν παfζουμε θέλουμε να ν1κήσουμε, αλλά πά
με στο πωχνfδ1 γω να δωσκεδάσουμε κ1 εμεfς κω ο συμπαfκτης μας. Απ' αυτήν
την άποψη, δεν βοηθάμε το πωδf όταν παfζουμε μαζf του κω χάνουμε επfτηδες.
Μτα τέτωα τακττκή μπορεf καμτά φορά να ανωcουφfζετ τα μτκρότερα πωδτά, αλ
λά στα Sχρονα προκαλεf σύyχυση. Τα πωδ1ά ν1ώθουν ότ1 01 γονεfς δεν εfνω ε1λ1-
κρ1νεfς κω ότ1 έκαναν κατεργαρ1ά - κω τέτο10 ε1κόνα γω τον εαυτό σας ασφα
λώς δεν θέλετε να δώσετε στα πωδ1ά σας! Αναζητήστε, λο1πόν, πωχνfδω στα
οποfα τα πωδ1ά έχουν πραγματ1κά τη δυνατότητα να κερδfσουν στα πέντε τους
χρόνω, όπως τα δ1άφορα πωχνfδω μνήμης.
Δείχνοντας Εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας

Μέχρ1 τη σχολ1κή ηλ1κfα 01 γονεfς εfμαστε αποκλεωτ1κά υπεύθυνο1 γ1α τον τρόπο
με τον οποfο το πωδf β1ώνε1 τ1ς 1κανότητές του. Αν έχουμε την άποψη ότ1 πρέπε1
να φορτώνουμε το πωδf με καθήκοντα (σ.τ.επ., γω να ανταπεξέλθε1 στον αυρωνό
ανταγων1σμό), που του προκαλούν αρκετές απογοητεύσε1ς, τότε κ1 αυτό δωμορ
φώνε1 μ1α αρνητ1κή ε1κόνα γ1α τον εαυτό του. Αρχfζε1 να π1στεύε1 ότ1 ποτέ δεν θα
πετύχε1 σε τfποτα, γ1ατf εfνω χαζό κω δεν μπορεf να τα καταλάβει Τα πωδ1ά που
έχουν ανατραφεf έτσ1 δεν θα εμπ1στευτούν ποτέ τ1ς 1κανότητές τους στο σχολεfο,
κ1 ούτε θα κατορθώσουν να αντψετωπfσουν δημωυργ1-

κά τα προβλήματά τους ως ενήλ1κες. Θα λένε πάντα ότ1
έτσ1 κ1 αλλ1ώς δεν μπορούν να τα καταφέρουν, κ1 αυ
τή η πρόβλεψη μοφαfα θα επ1βεβωώνετ01.
Στο fδω ψυχολογ1κό πλαfσω εντάσσοντω
κω 01 λεγόμενες "αυτοεκπληρούμενες προφη
τεfες'Ό Ο1 προφητεfες αυτές λεηουργούν κω
προς τ1ς δύο κατευθύνσε1ς. Απ' τη μω, όταν
τα πωδ1ά θεωρούν δεδομένη την αποτυχfα
τους, αναστέλλουν την επ1τυχfα. Απ' την άλλη,
όμως, μπορούν να λεηουργήσουν κω αντf
στροφα - όταν, δηλαδή, τα πωδ1ά έχουν μάθε1
ότ1 θα πρέπε1 να εμπ1στεύοντ01 τ1ς 1κανότητές
τους, αφού εfνω στο χέρ1 τους να δωμορφώσουν
τ1ς συνθήκες της ζωής τους ανάλογα με τ1ς επ1-
λογές τους. Κ1 έτσ1 φτάνουν στην επ1τυχfα. Τα πω-
δ1ά οδηγούντω στην επηυχfα όταν μαθαfνουν ότ1 δεν
υπάρχε1 πρόβλημα χωρfς λύση - κ1 ακόμη ότ1 πάντα υπάρχουν άνθρωπο1 πρόθυμο1
να βοηθήσουν όταν κανεfς δεν τα καταφέρνε1 μόνος του.
Το σημαντ1κότερο εfνω να ν1ώσουν τα πωδ1ά ότ1 τα αγαπάμε όπως είvατ κατ
μ' όλα τα σκαμπανεβάσματα που έχει η ζωή. Κ1 ακόμη , εfνα1 σημαντ1κό να β1ώ
σουν ότ1 01 αποτυχfες κω τα λάθη εfνω μέρος της ζωής κω μας βοηθάνε να μα
θαfνουμε απ' αυτά κω να εξελ1σσόμαστε.
Τα πωχνfδ10 κω 01 ασκήσε1ς που ακολουθούν εfνω σχεδωσμένα γω το σπfτ1 ,

τον πωδ1κό σταθμό, το νηπωγωγεfο, τα δύο πρώτα χρόνω στο δημοτ1κό ή γω
ομάδες πωδ1ών. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των πωχν1δ1ών ενδεfκνυντα1 γω
ένα ή περωσότερα πωδ1ά, ενώ γω μερ1κά απ' αυτά απαηεfτω ένας ελάχωτος
αρ1θμός συμπα1κτών . Προκεψένου να αντψετωπfσουν τα πωδ1ά ζητήματα συ
νωσθηματ1κής φύσης, δεν αρκεf να τα παρακ1νούν 01 ενήλ1κες να εκφράσουν
ελεύθερα κω ασχολfαστα τα συνωσθήματα κω τ1ς 1δέες τους - εfνω απαραfτητη
κα1 η ανταλλαγή εμπεφ1ών με συνομήλ1κα πα1δ1ά . Θα ήταν, λο1πόν, πολύ χρήσ1-
μο να οργανώνουν συχνά 01 γονεfς τέτο1ες συναντήσε1ς.
Υπόδειξη
Για ευκολία, στις επόμενες σελίδες χρησιμοποιείται η λέξη "παιδιά" στον πληθυντικό
αριθμό, ακόμα κι όταν πρόκειται για παιχνίδια που μπορούν να παιχτούν και με ένα μό
νο παιδί.
Μεταξύ Επιτυχίας και... Απογοήτευσης
Α να τω] ύmοντας τις πωνότητες κατ τα όρτό τους
Η απογοήτευση και η ανυπομονησία εμφανίζονται όταν κάτι δεν

πετυχαίνει όπως το είχα φανταστεί, όταν δηλαδή ανακαλύπτω -με
επώδυνη δυσαρέσκεια- κάποιο από τα όρια των δυνατοτήτων μου.
Όσο περισσότερο αναγνωρίζει κανείς τι μπορεί να κάνει, κι όσο
περισσότερο εκτιμάει τον εαυτό του γι' αυτά που καταφέρνει, τόσο
πιο αποτελεσματικά διαχειρίζεται και τα αρνητικά συναισθήματα
που του προκαλούν οι αποτυχίες κι οι aπογοητεύσεις.
Σ' αυτό το κεφάλαιο θα βρείτε παιχνίδια και ασκήσεις που
βοηθούν τα παιδιά να εξερευνήσουν τις δυνατότητες και τα όριά
τους. Χρήσιμη θα ήταν μια ανάλαφρη διάθεση για παιχνίδι. Έχετε
κατά νου ότι η ανταγωνιστικότητα δεν είναι απαραίτητα εμπόδιο -
αρκεί να μη γίνει το κυρίαρχο συναίσθημα.
Τα παιδιά αποφασίζουν μόνα τους τι θεωρούν επιτυχία. Κανέ
νας δεν μπορεί να ξέρει καλύτερα απ' το ίδιο το παιδί ποιά είναι η
αξία της επιτυχίας. Όταν ένα παιδί, μπροστά στους ενήλικες, κάνει
λιγότερα ή περισσότερα απ' ό,τι συ
νήθως, είναι σημαντικό να το πα
ρατηρήσουμε αυτό και να προ
σπαθήσουμε να καταλάβουμε
γιατί το παιδί λειτουργεί έτσι -
και να το βοηθήσουμε να κάνει μια
νέα εκτίμηση των πραγμάτων.
Και είναι πολύ ωραίο, όταν δημιουργού
με ένα κλίμα όπου οι αποτυχίες θεωρού
νται προκλήσεις που μας ωθούν να ξανα
προσπαθήσουμε και να δοκιμάσουμε κά
τι καινούργιο.
Ern το ΘΕΑΩ ΤΩΡΑ!
Κοίτα τι μπορώ να κάνω, κιόλας!. .. Τι είναι δύσ
Ήδη, μέχρι 6 χρονών, τα παιδιά μαθαfνουν πάρα πο..Ηά. Εfναι ιω..lό να Κάθε ά\
παρατηρούμε τις προόδους τους ιωι να τους δεfχνουμε το θαυμασμό μας. ..lείετα ι
Με τα πρωτότοκα αυτό εfναι αυτονόητο, α..lλά με τα επόμενα παιδιά πο..l..lές
φορές εξασθενεf αυτός ο θαυμασμός. Σ' αυτό μπορεf να βοηθήσει ένα 'Ήμε
ρο..lόγιο Νέων Ικανοτήτων και Γνώσεων".
Στο πα1δ1κό δωμάτω κρεμάμε μω ταπετσαρfα ύψους περfπου 1,5 μέτρου. Εκεf
αρχfζουν 01 γονεfς να καταγράφουν σε πο1ά ημερομηνfα το πωδf τους έμαθε κά
τ1 κωνούργω. Πότε σήκωσε το κεφάλ1 κα1 πότε γύρωε από μπρούμυτα ανάσκε Ο1 γονεfς κ ·
λα; Πότε πέτυχε γω πρώτη φορά να δέσε1 ένα κόμπο κα1 πότε έκανε την πρώ κάτ. Κατόπ
τη του τούμπα ; Στο τέλος του πρώτου χρόνου η λfστα εfνα1 ήδη αρκετά μεγάλη μπορεi ο ε
κω 01 γονεfς μπορούν να δουν παραστατ1κά πόσα πολλά έχουν μάθε1 τα π01δ1ά. βωύ με το
Φυσ1κά , με τον καφό, καθορfζε1 κω το πωδf τ1 θα γραφτεf κω τ1 όχ1 .
ΗΛΙΚΙΑ: Από τους πρώτους μήνες

της ζωής του παιδιού.
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από ένα παιδί και πάνω .
ΥΛΙΚΑ: 1,5 μέτρο ταπετσαρία τοί
χου, χρωματιστά μολύβια.
ΧΡΟΝΟΣ : Στην πορεία μέχρι τα 6
χρόνια.
ΧΩΡΟΣ: Στο παιδικό δωμάτιο .
Υπόδειξη
Στον παιδικό σταθμό μπορούν οι νηπιαγωγοί να φτιάξουν για κάθε παιδί μία λίστα "Ικα
νοτήτων και Γνώσεων", την οποία μπορούν τα παιδιά να την πάρουν σπίτι για να τη
δείξουν στους γονείς τους, αλλά να την ξαναφέρουν στο σταθμό. Όσο το παιδί πηγαί
νει στον παιδικό σταθμό, η λίστα συμπληρώνεται συνεχώς. Κι όταν φύγει από κει (για
να πάει στο νηπιαγωγείο) την παίρνει μαζί του στο σπίτι.
ΜΗΑΞΥ ΕΠΙrΥΧΙΑΣ ΚΑΙ ••• ΑΠΟΓΟΗΤΕΥΣΗΣ
Τι είναι δύσκολο για μένα, τι είναι δύσκολο για σένα;
Κάθε άνθρωπος τα ιωταφέρνει ιωJ ύτερα σε "άποια πράyματα ιωι δυσιω

Jεύεται σε ιί:άποια άJJα. Υπάρχουν όμως ιωταστάσεις όπου πoJJof συμφω
νούν ότι εfναι δύσιωJες yια όλους. Και άJJες, 01 οποfες yια "άπωον εfνω
δύσιωJες, ενώ yια άJJον δεν εfναι. Αυτή η ποπαJfα δυνατοτήτων προσφέρει
στα πωδιά τη δυνατότητα αφενός να αvτωωθορfζονται, 1(01 αφετέρου να
βρfσ"ουν τα όριά τους σε σχέση με άJJους- ια έτσι να αντιλαμβάνονται τον
εαυτό τους σαν ξεχωριστό άτομο.
Ο1 γονεfς κάθοντω μαζf με τα πωδ1ά στο πάτωμα μπροστά από ένα μεγάλο πλα
κάτ. Κατόπ1ν συζητάνε τ1 πέφτε1 δύσκολο στον καθένα τους. Αυτές 01 δυσκολfες
μπορεf να εfνω τελεfως δωφορετ1κές. Γω παράδε1γμα, το καθάρωμα του κλου
βωύ με τον παπαγάλο, το σκούπ1σμα της βεράντας, κω τόσα άλλα. Όλα όσα θυ
μούντω τα πωδ1ά κω 01 ενήλ1κες καταγράφοντω ή σχεδ1άζοντ01 σαν σύμβολα.
Αν κάτ1 καταγραφεf πάνω από μfα φορά, το υπογραμμfζουν με 1δωfτερα χρώμα
τα. Η ε1κόνα που δωμορφώνετω δεfχνε1 έτσ1 πολύ παραστατ1κά πο1ές δυσκολfες
εfνω καθαρά ατομ1κές κω τ1 εfνω δύσκολο γω πολλούς. Μετά, ένας δ1άλογος με
συμπεράσματα μπορεf να βοηθήσε1 να καταλαβαfνουμε καλύτερα τον εαυτό μας
κα1 τον δ1πλανό μας, αλλά κω τ1 μας εfνω δύσκολο κω τ1 όχ1.
Υπόδειξη
Η ίδια δουλειά, με τα ίδια υλικά, και
με το ίδιο πνεύμα μπορεί να γίνει
και στον παιδικό σταθμό ή στο νη
πιαγωγείο.
ΗΛΙΚΙΑ: Από 3 ετών.

ΑΡΙΘΜΟΣ: Από ένα παιδί και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Ένα μεγάλο πλακάτ (γιο τοι
χοκόλληση), χρωματιστά μο
λύβια.
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 15 λεπτά.
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο μέρος.
Τι ξέρει να κάνει καλύτερα ο Ξυλουργός;
Κάθε άνθρωπος στο επόyyclμό του πρέπει να τα καταφέρνει αρκετό ιω.λό

Όταν τα παιδιά σκέφτονται ποιές εfναι 01 δεξιότητες που απαιτεf ι<:όθε
επόyyclμα, τότε αυτόματα συνειδητοποιούν πόσο πο.λ.λό ιωι διαφορετπ<:ό
"Μπορώ" υπάρχουν.
Ένα πο1δf ορχfζεΙ μ ε ποντομfμο να μψεfτο1 ένα επάγγελμα καΙ τ' άλλο παΙδΙά Ο ενήλ1 κοc: -
προσπαθούν να μαντέψουν πο1ό εfν01 αυτό. Όταν κάπο10 π01δf βρεΙ το σωστό δωμάτω, το m
επάγγελμα , θα σκεφτεf να πεΙ δύο πράγματα που πρέπεΙ να καταφέρνεΙ αυτός τους εξη yεi ό
που εξοσκεf αυτό το επάγγελμα. Αν δεν θυμάτ01 τfποτο , τον βοηθούν τα άλλο κ1βώτ10 όλο ·
παΙδΙά ή 01 ενήλΙκες. Τώρα εfνο1 η σεΙ
ρά του π01δ10ύ που βρήκε το επάγγελ
μα να παραστήσεΙ ένα κ01νούργω .
ΑΡΙΘΜC>Σ : Από δύο παιδιά και πάνω.
Στο τέλος του ΠΟJΧνΙδωύ , όταν το
ΥΛΙΚΑ: τίποτα.
XPC>NC>Σ: Περίπου 15 λεmά. π01δ1ά δεν έχουν πλέον δΙάθεση ή
ΧΩΡC>Σ: C>πουδήποτε, αρκεί να μην έχουν κλεfσε1 έναν κύκλο , μπορούν να
ενοχλούνται τα παιδιά. αναζητήσουν πο1ές Ικανότητες βρήκαν
ότΙ έχουν το καθένα τους (καΙ εfν01
χρήσψο να τ1ς ταξΙνομήσουν, με τη φορές στο σ~
βοήθε10 των ενήλΙκων - βλ επόμενο ποΙχνfδΙ ) . Ο1 ενήλΙκες θα πρέπεΙ να παρα ρουν όλες τ1
κΙνούν το παΙδΙά να μΙλούν καΙ γ10 κοΙνωνΙκές Ικανότητες που οποηεf κάθε θένο . Τελ1κο
επάγγελμο.Ένος καλός φούρναρης δεν φτάνεΙ μόνο να μπορεf να ζυμώνεΙ καλά πώς οωθ ά\ο
το ψωμf, χρε1άζετ01 καΙ να εξηγεf σε μαθητευόμενους πώς το καταφέρνεΙ αυτό. πολλά .
Υπόδειξη
Παιδιά που δε ε _
αρχή να δυσ "'-'".G.-· .. ~
ΜΗΑΞΥ ΕnιτvχιΑΙ ΚΑΙ ••• AnoroHτEYIHI
Πιάσε κάτι απ' το κιβώτιο των ικανοτήτων
Συχνά τα πωδτά δεν έχουν καμτά παράσταση yτα το π μπορούν ήδη να τ<:ά
νουν, κατ σε ττ εfνω πραyματπ<:ά τκανό το τωθένα, επετδή συνεχώς εξεJfσ
σοντατ τωτ αποταούν νέες πωνότητες. Έτστ, τ<:άθε πωδf έχετ ένα ταβώττο με
αyαπημένες του τκανότητες.
Ο ενήλ1κας -κάνοντας παντομfμα- τραβά ένα φανταστ1κό βαρύ σεντούκ1 στο

δωμάτω , το ανοfγε1 κω λέε1 στα πωδ1ά να πάρουν θέσε1ς γύρω απ ' αυτό . Μετά
τους εξηγεf ότ1 έχε1 βάλε1 μέσα στο
κ1βώτ10 όλα όσα έχουν μάθε1 , ήδη ,
να κάνουν. Το ένα μετά το άλλο τα
πωδ1ά πλησ1άζουν το φανταστ1κό
σεντούκ1 κω -κάνοντας πάντα πα
ΧΡΟΝΟΣ : Περίπου 15 λεmά.
ντομfμα- τραβούν μω 1κανότητα ΧΩ ΡΟ Σ: Οπουδήποτε, αρκεί να μην
που πωτεύε1 , το καθένα , ότ1 έχε1. ενοχλούνται τα παιδιά.
Μετά εξηγεf στα άλλα πα1δ1ά τ1 κρα-

τάεl στα χέρω του.
Τα πα1δ1ά πηγαfνουν αρκετές
φορές στο σεντούκ1, μέχρ1 να πά
ρουν όλες τ1ς 1κανότητές τους το κα
θένα . Τελ1κά συζητούν μεταξύ τους
πώς ωσθάνοντα1 που ξέρουν τόσα
πολλά.
Υπόδειξη
Παιδιά που δεν έχουν συνηθίσει να παίζουν με φανταστικά αντικείμενα, μπορεί στην
αρχή να δυσκολεύονται να παραστήσουν σε παντομίμα ότι παίρνουν κάτι από το σε
ντούκι. Γι ' αυτό είναι καλό να μην παίζουν τα παιδιά με τη σειρά , αλλά να βγαίνει μπρο
στά όποιο παιδί θέλει. Επίσης, πολλές φορές καλό είναι να κάνει την αρχή ο ενήλικας
και έτσι τα παιδιά να έχουν μια ιδέα του τι πρέπει να κάνουν.
Ένα δωράκι για τον ανυπόμονο της παρέας μας Τυφλοί
Πο.Ηά πράyματα εfναι τόσο ωραfα - και μας συναρπάζουν ακριβώς yιατf
πρέπει να περιμένουμε αρJCετά μέχρι να πραyματοποιηθούν. Αυτό το Jένε
πάρα πoJJof ενήJπcες. Δεν ξέρω αν εfναι αJήθεια. Ένα πράyμα όμως το ξέ
ρω ιωJά: Τον ενθουσιασμό και την ανυπομονησfα που ιωταJαμβάνει τα
πωδιά πριν π.χ. τους επιτραπεf να μπουν στο δωμάτιο με το χριστουyεν
Το πωδf κά θετω
νιάτπω δέντρο - πρόιωτω yια στιyμές ευχάριστες αJJά JCOJ yεμάτες δέος.
Του έχουμε δέσε
Αυτό το σvναfσθημα το νιώθουν τα παιδιά yενικά ως ευχάριστο, αJJά με
με τα τουβλάκ10 Ο
μεyάJες διαφορές μεταξύ τους
κομμάτ10, μ ετά
Τα πα1δ1ά κάθοντα1 μαζf με τον ενήλ1κα Εfνα1 σημ α
ΗΛΙΚΙΑ: Από 3 ετών. κα1 στη μέση βρfσκετω ήδη ένα πακέτο. δωύ . Μόνο \ α το
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από ένα παιδί και πάνω. Σfγουρα τα πωδ1ά εfνω περfεργα να μά πέντε τουβλά κ10
ΥΛΙΚΑ: Ένα πακέτο με όμορφο πε θουν τ1 μπορεf να περ1έχε1 αυτό το πακέ ξε1 ένα δ1κό τ ου
ριτύλιγμα. Περιέχει γλυκίσμα
το. Η ενήλ1κη παρακ1νεf τα πωδ1ά να εκ
τα ή άλλα μικρό δωράκια για
φράσουν πο1ά συνα1σθήματα τους δημl
όλα τα παιδιά.
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 15 λεmό.
ουργεf το να ξέρουν ότ1 το πακέτο περ1έ
ΧΩ ΡΟ Σ: Σ' ένα ήσυχο μέρος . χε1 κάπο10 μ1κρά δώρα γ1' αυτά , αλλά δεν
τους επηρέπετα1 να το ανοfξουν.
Γ10 το δ1άλογο που θα ακολουθήσε1 μπο

ρούν να βοηθήσουν 01 παρακάτω ερωτή
σεlς:
• Τ1 εfνα1 η ανυπομονησfα ;
• Πότε εfμω aνυπόμονος;
• Πώς εfνω αυτό το συναfσθημα ;
• Πώς το ωσθάνομω σωματ1κά ;
• Γ10τf γfνομω aνυπόμονος κα1 νευρ1κός όταν βλέπω το πακέτο;
• Γ10τf με ενδ10φέρε1 τώρα τ1 υπάρχε1 σ' αυτό, αφού μόνο αργότερα μπορεf
να ανοατεf;
Υπόδειξη
• Σε πο1ές άλλες στ1γμές εfμω τόσο aνυπόμονος; Π ρ1ν τα γενέθλ1ά μου ; Τα
Με μικρά παιδιά ττρ ε::ε
Χρ1στούγεννα ;
τουβλάκια να ε ίνα
• Έχουμε δ10φορετ1κή ένταση ο καθένας κατά τη δ1άρκε10 της αναμονής;
Μεγαλύτερα παιδ ι α
• Μήπως δημωυργεf κω πόθο η αναμονή κάποωυ σημαντ1κού πράγματος ή
φέρουν και με
γεγονότος ;
σχήματα .
ΜΕτΑΞΥ ΕΠΙΤΥΧΙΑΙ ΚΑΙ ••• ΑΠΟΓΟΗτΕΥΙΗΙ
Τυφλοί χτίστες
Η υπομονή δεν εfναι εύιωJ.η άαιcηση yια ποJ.J.ά παιδιά. Ενιούτοις, όJ.α τα
παιδιά πρέπει να μάθουν ότι ποJ.J.ά πράyματα απαιτούν χρόνο ιωι εξά
αιcηση. Το επόμενο παιχνfδι εfναι ιδιαfτερα ιωτάJ.J.ηJ.ο yια την εξάαιcηση
της υπομονής και την ανάπτυξη ενός διαJ.όyου yι' αυτό το θέμα.
Το π01δf κάθετ01 στο πάτωμα κα1 έχε1 μπροστά του τουβλάκ10 γ10 κατασκευές.
Του έχουμε δέσε1 τα μάτ10 κα1 αρχfζε1 τώρα σαν τυφλό να ψτ1άχνε1 έναν πύργο
με τα τουβλάκ10. Ο ενήλ1κας το ενθαρρύνε1 συνεχώς να ενώσε1 στην αρχή τρfα
κομμάτ10, μετά τέσσερα, κ.ο.κ.
Εfνα1 σημαντ1κό να μην ανακατεύετα1 ο ενήλ1κος στην προσπάθε10 του παl
δJΟύ. Μόνο να το ενθαρρύνε1 επηρέπετ01. Κ1 όταν το π01δf καταφέpε1 να βάλε1
πέντε τουβλάκ10, μπορεf να δοκψάσε1 κ1 ο ενήλ1κος την τύχη του κα1 να φτ1ά
ξε1 ένα δ1κό του πύργο.
\
•
Υπόδειξη
Με μικρά παιδιά πρέπει να προσέξετε τα ΑΡΙΘΜΟΣ: Από ένα παιδί και πάνω.
τουβλάκια να είναι πανομοιότυποι κύβοι. ΥΛΙΚΑ: Ένα μαλακό ύφασμα για να
Μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να τα κατα δέσουμε τα μάτια, αρκετά
φέρουν και με διαφορετικά μεγέθη και μεγάλα όμοια τουβλάκια.

ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 10 λεmά.
σχήματα.
ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ!
Εγώ είμαι μόνο εγώ* Ο καθένας

είμαι μόνο ε
Ο yονιός ή ο νηπιαyωyός σκαρφίζεται μια ιστορία ενός περίερyου μικρού
ζώου που ψάχνει να βρει τα όμοιά του yια να μπορέσει να σχηματίσει την
ταυτότητά του. Στην πορεία, όμως, ανωω:λύπτε1 ε:λάχιστες ομοιότητες με τ'
ά:λ:λα ζώα, 1ω1 πάρα πο:λ:λές διαφορές. Συνεχίζοντας την αναζήτηση, το μι
κρό ζωάκι που το :λένε "Εyώ εfμω μόvο εyώ", ιωτα:λαβαfνε1 myά-myά ότι
δεν είναι απαραίτητο να ανήκει σε κάποια ομάδα με όμοίους του yια να
σχηματίσει τη δική του ταυτότητα. Κι αυτό yιατί το ''όθε ζωάκι, όπως και
η αφεντιά του, είνω μια ιδιαίτερη προσωπικότητα - που διακρίνετω "υ Στο πωχνfδΙ ο
ρίως από τις διαφορές του με τους ά:λ:λους. κό τους ζωόκ1

μου , τα πω δ1ό
Ο γονΙός ή ο νηπωγωγός δ1ηγεfτα1 στα κω να κατεβόσο
παΙδΙά την 1στορfα καΙ τους αφήνεΙ αρκε σουν τα υλ Ικό στ
τό χρόνο γω να βρουν ομοΙότητες καΙ είμαι μόνο ε} ώ ο~
δωφορές μεταξύ του μΙκρού Εγώ είμαι Όταν όλο τ
μόνο εγώ κω των άλλων ζώων. Π ροσέχε1 άλλο τΙ έφη οί
όμως ώστε τα παΙδΙά να μην ασχοληθούν το κάθε ζω ό"
μόνο με την εμφάνΙση αλλά -όπως τους σταθμό.
δΙηγήθηκε- με τη συμπερΙφορά καΙ τ1ς

Ικανότητες του ζώου.
Μετά συζητάνε όλοΙ μαζf γω την
ωτορfα, καΙ ο νηπωγωγός τα βοηθά να
σκεφτούν με παραδεfγματα από την κα
θημερΙνότητα του σχολεfου τους. Πού
δωφέρουν τα πωδ1ά ως προς τον τρόπο }, ;,.\
με τον οποfο κάνουν κάτΙ, καΙ πού ως
προς αυτό που κάνουν; Π 01ά πράγματα
εfνα1 χαρακτηρωτ1κά γω το κάθε πωδ f;
ΚαΙ πώς ξεχωρfζουν απ ' τ' άλλα πα1δ1ά ; Υπόδειξη
Για να μπορούν τ c
φτιάξουν ένα
γκρατημένοι στ η
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από ένα παιδί και πάνω .
ΥΛΙΚΑ: τίποτα * Σημ . της ελλην. έκδοσης : Σ' αυτό το παιχνίδι, η συγ
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 20 λεmό. γραφέας αναφέρεται σ ' ένα γερμανι κό παιδικό βιβλ ίο , με
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο μέρος . τον τ ίτλο " Das Kleine ich bin ich". Δεν καταφέραμε να
βρούμε αντίστοιχο ελληνικό , γι ' αυτό και ... αναθέσαμε
στον ενήλικο να φτιάξει μια παρόμοια ιστορ ία . (Σ .τ.επ. )
ΜΗΑΞΥ ΕnιπχιΑΣ ΚΑΙ ... AnoroHτEYIHI
Ο καθένας από μας μοιάζει με το μικρό ζωάκι, το "Εγώ

είμαι μόνο εγώ"
flα να καταJ.άβουν τα παιδιά ακόμα ιωJ. ύτερα την ατομπ,ότητα ιωι την
ιδιαιτερότητα του Εγώ εfμω μόνο Εγώ, μαστορεύουν το ιωθένα ένα δικό
τους Εγώ εfμω μόνο Εγώ. Το κουκJ.άκι που φτιάχνει το κάθε παιδf, του θυ
μίζει πόσο αξιόJ.οrο εfναι, με όJ.ες τις ιδιαιτερότητές του. Ταυτόχρονα, τα
παιδιά βJ.έπουν το αποτέJ.εσμα της δημιουρrικής τους πωνότητας.
Στο πωχνfδ1 αυτό παροτρύνουμε τα πωδ1ά να φτ1άξουν με χαρτοκοπτ1κή ένα δl

κό τους ζωάκ1 που λέγετω "Εyώ εfμαι μόνο εyώ ". Σύμφωνα με την εμπεφfα
μου , τα π01δ1ά δεν χρε1άζετ01 να περψένουν τ1ς οδηγfες γω να ενθουσωστούν
κ01 να κατεβάσουν δημωυργ1κές 1δέες. Έτσ1 , λο1πόν, αρκεf 01 ενήλ1κες να δώ
σουν τα υλ1κά στα π01δ1ά κω να τα παρακ1νήσουν να κατασκευάσουν ένα Εyώ
εfμαι μόνο εyώ όπως θέλε1 το καθένα.
Όταν όλα τα Εyώ εfματ μόνο εyώ εfνω έτοψα , τα π01δ1ά δεfχνουν το ένα στο
άλλο τ1 έφτωξαν. Κα1 δωπωτώνουν πόσο δωφορετ1κό κω άξ10 σεβασμού εfν01
το κάθε ζωάκ1 - όπως ακρ1βώς εfν01 κα1 τ' αδερφάκω ή τα πα1δ1ά στον πα1δ1κό
σταθμό.
ΗΛΙΚΙΑ: Από 4 ετών. Με βοήθεια και από 3.

ΥΛΙΚΑ: Πολλά διαφορετικό υλικό: Βελόνα, νή
μα, μαλλί, κόλλα, χνούδι, ψαλίδι .
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 30 λεmό.
ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε .
Υπόδειξη
Για να μπορούν τα παιδιά να αναmύξουν το συναίσθημα ότι κατάφεραν μόνα τους να
φτιάξουν ένα κουκλάκι Εγώ είμαι μόνο εγώ, είναι σημαντικό οι ενήλικες να είναι συ
γκρατημένοι στη βοήθειά τους - και να κάνουν μόνο εκείνο που τους ζητάει το παιδί.
Era το ΘΕλΩ ΤΩΡΑ!
Τ' όνομά μου είναι στο Σινεμά!
Το όνομα εfνα1 σημανπκό σrωχεfο της ταuτότητας των πα1δ1ών. Το συναί

σθημα τού "Ε')'ώ εfμα1 μόνο ε')'ώ" σημαfνε1 ακόμα κω την εσωτερ11'ή πε
ποίθηση - ότι κόπο1ος εfνω πρα')'ματΗ,ός όταν εfνα1 κα1 φέρετα1 όπως σr'
αJ.ήθε1α εfνω ο εαuτός του. Αφού τα πα1δ1ό ασχοJ.ηθούν (με τη συνδρομή
του νηπ1α')'ω')'ού ή του ')'Ον1ού) δ1εξοδ11'ό μ' αuτό το θέμα -έχοντας 1ω1 κό
στον Κl\η
πωο σχετ11'ό β1βJ.fο, αν βρεθεf- ')'νωρfζουν πJ.έον το όνομά τους μ' έναν
εντεJ.ώς 1ω1νούp')'10 τρόπο. νάρχεσα1
το δωμάτω. _
Τα π01δ1ά εfν01 ξαπλωμένα αναπαυτ1κά πάνω σε μω κουβερτούλα το καθένα, κα1
κλεfνσυν τα μδτ1α τσuς. I=l ~~fΗS~ω~όξ f~f! ~9hfJ ~!9 9!!~Μ ~91 ~pε~~ ~ουσ1κή
στο βάθος.
Μετά συνοδεύε1 τα π01δ1ά στο ταξfδ1 τους στο χώρο της φαντασfας με τ1ς
ακόλουθες φράσε1ς:
Εfσω τελεfως ακfνητος/τη κα1 απολαμβάνε1ς την αfσθηση να έχε1ς τα μάτ10 τσε σε
κλεωτά. Ν1ώσε με το σώμα σου πώς εfνω να εfσα1 ξαπλωμένος/η τόσο ήρε αρέσε1 κο ~
μα.(Δωκοπή) χαρτi τ' ο
Μήπως κάπου εiδες στο
π1έζεσα1; Τότε άλ
λαξε λfγο τη θέ- Αφ ου
ση του σώμα κλο κα1
τός σου ώστε
να εfσω πω
άνετα. (Δωκοπή) ο:Ή ητ
Πάρε μω βα
θlά ανάσα. Ν1ώθε1ς
πώς μπαfνε1 ο αέρας μέσα σου; (Δωκοπή)
Προσπάθησε να ρουφήξε1ς τον αέρα βαθ1ά μέσα σου. Ν1ώθε1ς να φτάνε1 μέ
χρl τα πόδ10 σου; (Δωκοπή)
Φαντάσου ότ1 πηγαfνε1ς στον κ1νηματογράφο. Στέκεσ01 μπροστά στην εfσο
δο κα1 θέλε1ς να μπε1ς μέσα. Δεν υπάρχε1 κανένας γω να σε εμποδfσε1. Άνο1ξε
λο1πόν τ1ς πόρτες κα1 πέρασε μέσα. Πέρασε στην αfθουσα προβολής κα1 κοfτα
ξε τp1γύρω. (Δωκοπή)
Ο χώρος εfνω άδεως. Δεν υπάρχε1 κανένας άνθρωπος εκεf. Τ1 χρώμα έχε1 ο
χώρος; Εfνω μεγάλος; Υπάρχουν καρέκλες; Τ1 χρώμα έχουν τα πλαfσ10 γύρω
από την Οθόνη; (Δωκοπή)
ΜeτΑΞΥ ΕπιτvχιΑΙ ΚΑΙ ••• AnoroHτeYIHI
Πού θέλε1ς να κάτσε1ς; Ψάξε γω μω θέση κα1 μετά κάθ1σε εκεf. Αρχfζε1 τώ
ρα η προβολή. (Δωκοπή)
Φωτfζετω, σ1γά-σ1γά η οθόνη κα1 ... εμφανfζετω το όνομά σου. (Δωκοπή)
Τα γράμματα με το όνομά σου μεγαλώνουν πάνω στην οθόνη. Πώς εfνω τα
γράμματα; Τ1 χρώμα έχουν; (Δωκοπή)
Το εfδες; Μετά τελε1ώνε1 η προβολή. Ξανασβήνε1 σ1γά-σ1γά η οθόνη. Τώρα
σηκώνεσω αργά από τη θέση σου
στον κ1νηματογράφο κω ξα
νάρχεσαl μαζf μας σ' αυτό
το δωμάτω. Άνο1ξε σ1γά-σ1-
γά τα μάτ10 σου κω κού
νησε τα πόδ10 σου. Τώρα,
τfναξε δυνατά τα χέρω
σου. Μη μ1λάς με κανέ-
ναν. Πάρε τ1ς κηρομπο-
γ1ές σου κ1 ένα χαρτf. Κά-
τσε σε μω γωνfα που σ'
αρέσε1 κω ζωγράφ1σε στο
,
χαρτ1 τ
' ,
ονομα
,
σου,
,
οπως το
εfδες στον κ1νηματογράφο.
Αφού όλα τα πωδ1ά έχουν ζωγραφfσε1 το όνομά τους, κάθοντω σ' έναν κύ
κλο κω μ1λούν γ1' αυτά που έζησαν. Δ1ηγούντ01 το ένα στο άλλο πώς τους φά
νηκε τ' όνομά τους στην οθόνη του σ1νεμά.
Τ1 λέε1, λο1πόν, το όνομά τους; Ξέρουν τα πα1δ1ά αν έχε1 κάποω ε1δ1κό νόη
μα; Ή ήταν σημαντ1κό γω τους γονεfς τους γω κάπο ων συγκεκρψένο λόγο;
Αν τα πα1δ1ά έχουν μω 1δέα γω κάποω υποκορ1στ1κό του ονόματός τους
που θα τους άρεσε περ1σσότερο, μπορούν να ασχοληθούν λfγη ώρα μ' αυτό.

ΥΛΙΚΑ: Χαρτί και διάφορες κηρομπογιές, μια
μικρή κουβέρτα για κάθε παιδί ή ένα
μεγάλο χαλί στο πάτωμα. Ήρεμη
μουσική
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 20 λεπτά.
Τώρα αποφασίζω εγώ! Όταν δεν
Τα πωδιό βιώνουν συχνό αυνωσθήματα αποyοήτευσης, καθώς 01 ενήJ.ικες

κανονίζουν κάτι που είναι αντίθετο προς τις επιθυμίες τους. Με το επόμενο
παιχνίδι μπορούν τα παιδιά να μπουν στο πετσf ιωι των δύο ρόJ.ων. Πώς
αισθάνεται κανείς όταν έχει τη δύναμη να κανονίζει τι πρόκειται να yίνει;
Κω πώς νιώθει κάποιος όταν πρέπει να ι<:όνει κάτι που το θitει κάποιος
όJ.J.ος; (7'η θέση του αρχηyού την παίρνει με τη σειρά του το κάθε παιδί).
Ένα πα1δf κάθετω πάνω σ' ένα τραπέζ1 ή σε μω άλλη θέση απ ' όπου να μπορεf
να έχε1 εποπτεfα όλου του χώρου. Αυτό το πωδf αποφασfζε1 γω ένα δ1άστημα τ1
πρέπε1 να κάνουν τα άλλα πα1δ1ά . Τα υπόλο1πα πωδ1ά πρέπε1 να ακούνε τ1ς οδη
γfες του κα1 να κάνουν όλα όσα τους ζητά χωρfς να παραπον10ύντ01. Αν σ' ένα
πα1δf δεν έρχοντω 1δέες γω το τ1 εντολές να δώσε1, μπορεf να ορfσε1 έναν σύμ
βουλο που θα τον βοηθήσε1 με μερ1κές καλές 1δέες. Αφού εκτελεστούν χωρfς
μουρμούρες 01 εντολές του, εfνω η σεφά ενός άλλου πωδ10ύ να μοφάσε1 εντο
λές .
Μετά κάθοντω σε κύκλο όλα τα

πωδ1ά κ1 αρχfζουν να ανταλλάσσουν
ΗΛΙΚΙΑ: Από 4 ετών. Με περικοπές και από 3. τ1ς εμπεφfες τους. Ο1 επόμενες ερω
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από δύο παιδιά και πάνω. τήσε1ς μπορούν να τα καθοδηγήσουν :
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεmά. • Πώς ν1ώθε1 κανεfς όταν εfνω αρχη
ΧΩΡΟΣ : Σ' ένα ήσυχο μέρος. γός;
• Μήπως υπάρχουν καταστάσε1ς στη
ζωή όπου τα πωδ1ά ωσθάνοντω
έτσ1 κα1 έχουν πράγματ1 τόσο με
γάλη δύναμη ;
• fΊα πο1ό λόγο 01 γονεfς θέλουν να αποφασfζουν πάντα γω τόσα πολλά ; τελε1 ώσε1 το π
• Πώς αωθάνετω κανεfς όταν εfνω υποχρεωμένος να κάνε1 πάντα ό ,τ1 τον
δωτάζουν ; Σε τέτο1ες συνθήκες υπάρχουν καλά κω κακά συνωσθήματα; εiλαν φανταcnε ·
• Αν τα πα1δ1ά μπορούσαν να κανονfζουν πάντα ένα πράγμα, τ1 θα ήταν αυτό ; Ίοξύ τους α\
!"'Οlδί που μό.
~ ας \α α\ α:ιωλύ
~ uς.
ΜΕτΑΞΥ ΕΠΙΤΥΧΙΑΙ ΚΑΙ ••• ΑΠΟΓΟΗτΕΥΙΗΙ
Όταν δεν τα καταφέρνω, τότε ...

Το παιδιά αναπτύσσουν εντclώς διαφορετικούς τρόπους συμπεριφοράς yιο
να οντιμετωπfσουν το ]άθη ιωι τις οποτυχfες τους. Αν το προκο]έσουμε να
συνειδητοπωήσουν τους τρόπους αυτούς, τους δfνουμε τη δυνατότητα να
αναπτύξουν σταδιακά νέες στροτηyικές. Κι όταν το παιδιά δεν εμπΜκοντοι
σε μια κατάσταση που μπορεf να τους προκο]έσει οποyοήτευση, τότε μπο
ρούν να αντιδράσουν πιο ψύχραιμο και να παρατηρήσουν και τη δ11cή τους
συμπεριφορά και τη συμπεριφορά των ά]]ων.

ΑΡΙΘΜΟΣ : Από δύο παιδιά και πάνω.
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεmά .
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο μέρος .
Τα πωδ1ά κάθοντω αναπαυτ1κά σ' έναν

κύκλο , κα1 ένα-ένα , όπο10 θέλε1 κάθε
φορά , μ1λά στο γον1ό ή στη νηπωγωγό
γω τον εαυτό του : Πότε απογοητεύετω κω
πώς αντψετωπfζε1 την απογοήτευσή του . Πώς
ν1ώθε1 όταν δυσκολεύετα1 παρ' ότ1 προσπάθησε; Αφού
τελε1ώσε1 το πρώτο πωδf, τα υπόλο1πα σκέφτοντα1 πότε ήταν η τελευταfα φορά
που ήταν κ1 αυτά θυμωμένα με τον εαυτό τους, επε1δή κάτ1 δεν πήγε όπως το
εfχαν φανταστεf. Μετά η νηπωγωγός παροτ;ρύνε1 τα πωδ1ά να συζητήσουν με
ταξύ τους αν θυμούντα1 τέτο1ες καταστάσε1ς κ1 αν τ1ς αντψετώπ1σαν όπως το
πωδf που μόλ1ς μfλησε , ή αν ενήργησαν δωφορετ1κά. Ίσως να καταφέρουν κlό
λας να ανακαλύψουν έναν καλύτερο τρόπο ν' αντψετωπfσουν την απογοήτευσή
τους .
ΕrΩ το ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ!
Το είδες αυτό;
Όταν τωταφέρνουμε κάττ κα.Μ, yρήyορα το σvνηθfζουμε τωτ το θεωρούμε

φυατο:λοyτκό. Συνήθως, όμως, εαπάζουμε περισσότερο σττς αποτυχfες παρά
σττς επττυχfες μας. Συχνά, :λοιπόν, το σvναfσθημα που έχουμε yτα πς 11ω·
νότητές μας προκύπτει από την τσορροπfα ανάμεσα σττς επττυχfες "α' πς
αποτυχfες μας. Ιδfως τα πατδτά, που μέρα με τη μέρα βιώνουν πόσα πο:λ:λά
ακόμα πρέπει να μάθουν, χρετάζοντατ να εκτιμούν πς επιτυχίες τωτ ττς δε
ξιότητες που αποκτούν ατyά-ατyά, ανά:λοyα με πς αυξανόμενες δυνάμεις
τους.
ΊΌ π01δ1ά κάθοντ01 σε κύκλο κΙ αρχfζεΙ το καθένα -όΧΙ απαραfτητα με τη σεφά

να λέεΙ πο1ά ήταν η πω πρόσφατη επηυχfα του που το έκανε να χαρεf. Ο γονΙός
ή νηπωγωγός αξωλογεf συνεχώς κω τα δΙευκολύνεΙ να ορfσουν την επηυχfα
τους από την ωτορfα που δ1ηγούντω, καΙ πόσο τα έκανε να χαρούν κω να νΙώ-
σουν περήφανα . Αλλά κω πόσο ενδω
φέρουσα καΙ δωσκεδαστ1κή ήταν .
Όταν κάθε πωδf έχεΙ σκεφτεf από
μfα τέτοω ωτορfα , αρχfζεΙ να τη ζω
ΥΛΙΚΑ: Διάφορα χρώματα, χαρτί. γραφfζει ΚΙ όταν τελεΙώσουν όλα τα
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεπτά. παΙδΙά με τα σχέδΙά τους, τα κρεμάνε
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο μέρος. στον τοfχο όλα μαζf κω τα παρατη
ρούν. Την ώρα εκεfνη στέκονταΙ το
ένα κοντά στο άλλο , χτυπάνε το ένα
τον ώμο του άλλου κ01 του λένε: <<Αυ
τό το έκανες πολύ καλά! >>.
ΜeτΑΞΥ ΕπιτvχιΑΙ ΚΑΙ ••• ΑποrοΗτΕΥΙΗΣ
Μερικές φορές νιώθω πάρα πολύ μικρός
Μέχρ1 να πάνε στον πα1δ11cό σταθμό, τα πα1δ1ά έχουν την προσοχή τους
στραμμένη στ1ς 11ωνότητες των μεγάJων. Ο1 ενήJ1κες φαfνετα1 να τα μπο
ρούν όJα, να εfν01 παντοδύναμο1 1eα1 παντογνώστες. Αυτό ποJJές φορές τα
γεμfζε1 με ασφάJε1α. Από το τρfτο έτος τα πα1δ1ά αρχfζουν να αναπτύσσουν
-σχεδόν ανεπαfσθητα- 1φ1τ11cό βJέμμα γ1α τους ενήJ11eες, τους φΟ.ους 1eα1
τον εαυτό τους. Αρχfζουν να αξ1οJογούν ης δ11eές τους 11ωνότητες αJJά 1eα1
αυτές των άJJων- 1eάτ1 που μπορεf να οδηγήσε1 σε μεγάJη ανασφάJε1α.
Η μητέρα ή ο νηπωγωγός κάθεταΙ με χαλαρή δ1άθεση μαζf με τα πα1δ1ά κ1 αρ

χfζε1 να δ1ηγεfτα1 τ1 μπορεf να κάνε1 αυτή πολύ καλά. Μετά ρωτάε1 τα πωδ1ά μή
πως υπάρχε1 κάτ1 που μπορούν να κάνουν πολύ καλά κα1 γω το οποfο εfνω πο
λύ περήφανα. Π ροσέχε1 όμως να μη συγκρfνουν μεταξύ τους τ1ς 1κανότητές
τους. Ο1 αξωλογήσε1ς θα πρέπε1 να εfνω εντελώς προσωπ1κές: ("Εγώ κρfνω γω
μένα"). Κα1 βέβαω υπάρχε1 περfπτωση κάποως άλλος να μη βρfσκε1 τόσο αξ1ό
λογο αυτό που μπορώ να κάνω εγώ - γω μένα, όμως, εfνω πολύ σημαντ1κό κα1
εfμω περήφανος γ1' αυτό. Ο1 ακόλουθες ερωτήσε1ς εfνα1 σχετ1κές με το δ1άλο
γο που θα πρέπε1 να ακολουθήσε1:
• Πώς αωθανόμαστε, όταν δεν καταφέρνουμε καλά κάτ1;

• Με πο1ό μέρος του σώματός μας β1ώνουμε αυτά τα συναωθήματα;
• Πώς αωθανόμαστε όταν μπορούμε να κάνουμε κάτ1 πολύ καλά;
• Πότε εκτψάμε κάποων;
• Υπάρχε1 κάποω φράση που λέμε όταν έχουμε καταφέρε1 κάτΙ, κα1 κάπο10
άλλη όταν δεν τα καταφέραμε καθόλου καλά;
• Υπάρχε1 κάτ1 που λένε 01 γονεfς στα π01δ1ά τους, όταν θέλουν να τους δεf
ξουν ότ1 τα εκτψούν, ή αντfθετα, όταν θέλουν να τα μαλώσουν ή να τα υπο
τψήσουν;

ΧΡΟΝΟΣ: Το πολύ 10 λεmά.
Τότε, προσπάθησε να το κάνεις αλλιώς
Αναyνωρfζοντας τα Προβ:λήματα
και Ψάχνοντας yια .Λύσεις
Πάντα τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες, θα φτάνουν στα όρια των

ικανοτήτων τους και θα αντιμετωπίζουν προβλήματα τα οποία δεν
περίμεναν. Τα παιδιά δείχνουν πόσο τα στεναχωρούν αυτές οι κα
ταστάσεις αντιδρώντας με ισχυρογνωμοσύνη. Παλεύουν με πείσμα καταστάσε1
να ξεπεράσουν τα όρια, σαν να ορμάνε, κατ' επανάληψη, σ' ένα τεί

χος που βλέπουν μπροστά τους, ελπίζοντας ότι θα εξαφανιστεί μό
λις φτάσουν κοντά του: "Κι όμως το θέλω!", φωνάζουν. Να όμως
που το τείχος είναι πάντα εκεί, και πάντα τα στεναχωρεί. Χρειάζε
ται προσπάθεια -και είναι μέρος της ζωής αυτό- να καταλάβει το
παιδί ότι το τείχος δεν θα εξαφανιστεί, μόνο και μόνο επειδή το
θέλει. Τι θα μπορούσε λοιπόν να κάνει αντί να στεναχωριέται;
Είναι σημαντικό να μάθουν τα παιδιά να μη μένουν στην απο
γοήτευση, αλλά να την ξεπερνούν και να ψάχνουν για λύσεις. Συχνά,
οι προσπάθειές τους δεν πετυχαίνουν - κι έτσι καλό είναι, σε τέ
τοιες στιγμές, να έχουν κάποιον που εμπιστεύονται για
να τα βοηθήσει. Γι' αυτό το λόγο, σ' αυ
τό το κεφάλαιο θα βρείτε μερικά
παιχνίδια στα οποία πρέπει να
συμμετέχουν το λιγότερο
δύο παιδιά. Ο στόχος
είναι να καταλάβουν
ότι, πολλές φορές,
για να πετύχουμε
κάτι είναι απαραί
τητες εντελώς
διαφορετικές ικα
νότητες.
ΤΟτΕ, ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΟ I<ΑΝΕΙΣ Αλλ Ι ΩΣ
Μερικές φορές ο θυμός κάνει καλό
'rην επόμενη φορά που τα πα1δ1ά θα θυμώσουν -γ1ατf δεν έχουν l(;άπ ή "(Ια
τf δεν μπορούν να Ιt:άνουν "άπ που θα ήθεΛαν οπωσδήποτε- μπορούμε να
τους προτεfνουμε "άπο1α από πς επόμενες 1δέες "(Ια να ε"τονώσουν το θυ
μό τους. Έτm θα μάθουν, αφενός όπ ο θυμός εfνα1 εππρεπτός, "α' αφετέ
ρου να τον δ1αχεφfζοντα1.
Όταν 01 ενήλ1κες απαγορεύουν κάτ1 στα πωδ1ά, τότε, πολλές φορές, αυτά μέσα
στο θυμό τους, ν1ώθουν κα1 ωσθήματα αδυναμfας κω κατωτερότητας απέναντ1
στους ενήλ1κες. Συχνά, μάλ1στα, ούτε που ακούνε τ1ς εξηγήσε1ς τους, επε1δή εf
ναl τόσο θυμωμένα, ώστε δεν μπορούν να σκεφτούν τfποτα άλλο .
Όσο περ1σσότερα τελετουργ1κά έχε1 στη δ1άθεσή του ένα πωδf σε τέτο1ες
καταστάσε1ς, τόσο πω εύκολο του εfνα1 να βρε1 ένα απ ' αυτά που να ταφ1άζε1
στην περfσταση. Αργότερα, θα εfνω πω εύκολο να μ1λήσουμε με το πα1δf γω το
τ1 συνέβη . Κάπο1ες τέτο1ες δυνατότητες θα ήταν:
• Να ζωγραφfσουν μω ε1κόνα θυμού σε έντονο κόκκ1νο χρώμα κω μετά να τη

σκfσουν.
• Να ζυμώσουν λfγο ζυμάρ1 κα1 μετά να το κόψουν σε πολλά κομμάτ10 ή να
το χτυπάνε πάνω στο τραπέζ1.
• Να χτυπάνε ένα παλ1ό μαξ1λάρ1.
• Να βρυχώντω δυνατά, σαν λωντάρω .
• Να χτυπάνε δυνατά τα πόδ10 τους στο πάτωμα.
• Να πετάνε ένα μπαλάκ1 του τέν1ς μ' όλη τη δύναμή τους στον τοfχο.
• Να τσαλακώνουν εφημερfδες κα1 να φτ1άχνουν, μαζf με τον ενήλ1κα , μω με
γάλη μπάλα μ' αυτές.

ΑΡΙΘΜΟΣ : Από ένα παιδί και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Ανάλογα με την ιδέα του παιχνι
διού : ζυμάρι, μολύβια και χαρτιά,
μπαλάκι του τένις, παλιό μαξιλά
ρι.
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεmά .

ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε, αρκεί να επιτρέ
πονται εκεί οι δυνατές φωνές.
ΕrΩ το ΘΕλΩ ΤΩΡΑ!
Θα το ξαναδοκίμαζα έτσι Οδηγώντ ς
Μ' αυτό το παιχνfδι τα παιδιά έχουν συνεχώς μπροστά τους η δεν τους πε
τυχαfνει ιω.λό, α.λ.λό και η θα έιωναν με εvχαρfστηση. Συχνό, αυτό που
τους .λεfπει εfναι ένα μικρό βήμα, .λf'}'ο κουρό'}'ιΟ ή μια καινούρ'}'ια προο
πτ11cή '}'ια την επιτυχfα. Στην επόμενη όmcηση τα παιδιά παραιανούνται με
ταξύ τους '}'ια να ιωταφέρει καθένα αυτό που θέ)ει.
Κάθε πωδf κρατά χαρτf κα1 μολύβ10. Μ ' αυτά ζωγραφfζε1 κάτ1 που του προκαλεf απ' τον μπροσr
πfεση, επε1δή δεν το καταφέρνε1 κα1 τόσο καλά. Μετά κόβε1 την ε1κόνα από το στά. 'Γο πρώτο
υπόλο1πο χαρτf κα1 την έχε1 συνεχώς μαζf του. Όταν όλα τα πα1δ1ά τελε1ώσουν, φυλάξε1 κατά
κάθοντα1 στο πάτωμα σχηματfζοντας έναν κύκλο. Π αρουσ1άζουν τ1ς ε1κόνες όλη τη δ1άρκr ο
τους κα1 τ1ς ακουμπάνε στο πάτωμα. Κατόπ1ν, κάθε πωδf ψάχνε1 γ10 μ10 ε1κόνα στην αρχή το -
που να παρ1στάνε1 μ10 κατάσταση που δεν του παρουσ1άζε1 καμ1ά δυσκολfα. δούς κfνηση
Παfρνε1 την ε1κόνα, την κολλάε1 σ' ένα κωνούργω άσπρο χαρτf κα1 την ξαναβά κα1 αυτοπεπο
ζεl στη θέση της. Σκέφτετω τ1 θα μπορούσε να βοηθήσε1 το πω-

δf που έφτ10ξε αυτή την ε1κόνα κα1 φτ1άχνε1 μ10 άλλη ζω-
γραψlά που να ενθαρρύνε1 την 1κανότητα εκεfνου του
πωδωύ.
Όταν όλα τα πωδ1ά έχουν τελε1ώσε1 μ' αυτό,
ξανακάθοντω στον κύκλο κα1 δfνουν το ένα
στο άλλο τ1ς ε1κόνες. Κω εξηγούν τότε
γ10τf έχουν σχεδ1άσε1 την πρώτη εlκό-
να με τη δυσκολfα, κα1 γ10τf το άλ-
λο πα1δf (που την πήρε) βλέπε1
εύκολη την κατάσταση, κα1
του σχεδfασε μ10 ζωγρα-
ψlά ενθάρρυνσης.
Υπόδειξη
Πάντα υπάρχου.
τια. Η νηπιαγωγος
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από δύο παιδιά και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Χρωματιστά μολύβια ή άλλα μόνο του αν θ ε· ε
χρώματα, χαρτί, κόλλα. μπορεί κατά διαστ
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεmά. η νηπιαγωγός, για
ΤΟτΕ, ΠΡΟΙΠΑΘΗΙΕ ΝΑ ΤΟ I<ΑΝΕιΙ ΑλλιΩΙ
Οδηγώντας το τυφλό φίδι
Τα παιδιά αyαπούν να yfνοvται 'Όρχηyοf", ν' αποφασίζουν yια κάτι και ν'
ανα:λαμβάνοvν την ευθύνη yια τα ά:λ:λα παιδιά. 'Οrαν 1<:λεfνοvν τα μάτια
-όπως στην παρακάτω άm,ηαη- ιωτα:λαβαfνοvν yρήyορα πόσο προσεια11'ά
πρέπει να εfναι.
'Γα πωδ1ά στέκοντω το ένα πfσω απ' τ' άλλο κω κρατωύντω το καθένα σταθερά
απ' τον μπροστ1νό τοu . Όλα -εκτός απ' το πρώτο- κρατούν τα μάτ10 τοuς κλεl
στά . Το πρώτο πωδf οδηγεf τα άλλα με προσοχή κω προσπαθώντας να τα προ
φuλάξεl κατά μήκος μως σuγκεκρψένης δωδρομής. 'Γα πωδ1ά προσπαθούν σ'
όλη τη δ1άρκε10 να παραμένουν σ1ωπηλά . Ο νηπωγωγός μπορεf να βοηθήσε1
στην αρχή τον " αρχηγό" να αποκτήσε1 μω αfσθηση τοu μήκοuς κα1 της ελ1κοε1-
δούς κfνησης τοu "φ1δωύ" . Όταν τα πωδ1ά αποκτήσουν μεγαλύτερη εξο1κεfωση
κω αuτοπεποfθηση , μπορούν, στη δωδρομή τοuς, να ανεβαfνοuν σε καρέκλες ή
να περνούν κάτω από τραπέζω .

ΑΡΙΘΜΟΣ: Από τέσσερα παιδιά και πάνω .
ΥΛΙΚΑ: Σταδιακά μερικές καρέκλες,
τραπέζια, ψάθες, κ. ο. κ.
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστον 10 λεmά.
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο μέρος .
Υπόδειξη
Πάντα υπάρχουν παιδιά που το βρίσκουν πολύ δύσκολο να προχωρούν με κλειστά μά
τια . Η νηπιαγωγός πρέπει να το σεβαστεί αυτό και ν' αφήσει κάθε παιδί ν' αποφασίσει
μόνο του αν θέλει να συμμετάσχει. Αν όχι, μπορεί να δοκιμάσει μόνο του σιγά-σιγά αν
μπορεί κατά διαστήματα να κλείνει για μια στιγμή τα μάτια του. Μπορεί, ακόμα να γίνει
η νηπιαγωγός, για λίγο, οδηγός του "τυφλού " παιδιού.
ΕrΩ το ΘΕλΩ ΤΩΡΑ!
Μαζί θα το φτιάξουμε Αρπόξτε τ
Όταν τα rταιδιά προσπαθούν να πετύχουν κάτι όJα μαζf καταJαβαfνουν

όχι μόνο πόσο σημαντικό εfναι να αναπτύσσουν τις πωνότητiς τους, αJJά
και πόσο ωραfο εfναι να συμπJηρώνουν ο ένας τον άJJo στην ομάδα και
να πετυχαfνουν κάτι όJοι μαζf.
Τα πα1 δ1ό
Τα παΙδΙά κ1νούντ01 μέσα στο δωμάτω στο ρυθμό της μουσΙκής. Όταν η νηπJΟ
γωγός σταματάεΙ τη μουσΙκή, τα πωδ1ά μένουν ακfνητα καΙ περψένουν μ10 υπό
δεΙξη. Αυτή θα πρέπεΙ να εfνα1 τέτο10 , ώστε τα π01δ1ά να εfνω αναγκασμένα να
συνεργαστούν γ10 να δΙεκπεραΙώσουν την άσκηση. Όταν τελεΙώσουν -επηυχη
μένα ή όχΙ- η νηπ10γωγός ξαναβάζεΙ τη μουσΙκή καΙ τα π01δ1ά κΙνούνταΙ πάλΙ
στο ρυθμό της μέχρΙ το επόμενο στοπ. ΤέτοΙες ασκήσεΙς μπορεf να εfνω :
1. Σχηματfστε ομάδες των τρΙών πωδ1ών καΙ προχωρήστε σε συγκεκρψέ

νη δ10δρομή με τρfα μόνο πόδ10 στο έδαφος - το κάθε πωδf θα χρησΙ
μοποΙεf μόνο το ένα του πόδΙ κω θα υποστηρfζετω από τα άλλα δύο πω
δΙά.
2. Έχετε μόνο ένα-δύο λεπτά γ10 να φτΙάξετε από τα υλΙκά που βρfσκοντω
στο δωμάτω έναν πύργο όσο το δυνατόν ψηλότερο.
3. Να ψάξετε -κάθε φορά ανά δύο παΙδΙά- γ10 τρfα μπλε, τρfα κόκκΙνα καΙ
τρfα πράσΙνα αντ1κεfμενα.
4. fΊα μεγαλύτερες ομάδες: Σχηματfστε ομάδες των έξΙ κω σύρετε το ΠΙΟ
ελαφρύ πωδf κάθε ομάδας κατά μήκος του δωματfου .

ΑΡΙΘΜΟΣ : Από έξι παιδιά και πάνω .
ΥΛΙΚΑ: Εύθυμη μουσική
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 15 λεmά .
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα δωμάτιο
Τοτe, ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΟ I<ANEII ΑλΑΙΩΣ
Αρπάξτε το!
Σ' αυτό το παιχνfδι τα παιδιά, α.Ηά και 01 ενή:λπcες, β:λέποvν τι σημαfνει

να εμπιστεύεται ιcανεfς τις αισθήσεις των ά.Ηων ιcαι να :λεποvργεf με βάση
αυτές. Όποιος δεν το ιcάνει, χάνει γρήγορα στο παιχνfδι.
Τα πα1δ1ά κάθοντω σε καρέκλες σε δύο σεφές αντ1κρ10τά. Σε κάθε σεφά τα παl

δlά ενώνουν τα χέρω μεταξύ τοuς πfσω απ' τ1ς πλάτες. Στην αρχή κα1 στο τέλος
των δύο σεφών, κω σε fση απόσταση μεταξύ τοuς, βρfσκετω από μω καρέκλα
παραπάνω, στ1ς οποfες δεν κάθετω κανένα πωδf. Στη μfα uπάρχε1 ένα νόμ1σμα
- κ1 αuτή εfνω η αρχή της σεφάς. Στην άλλη κενή -κ01 εκτός σεφάς- καρέκλα
βρfσκετω ένα μήλο ή μ ω μπάλα. Όλα τα πα1δ1ά κλεfνοuν τα μάτω, εκτός από το
πρώτο κάθε σεφάς. Η νηπωγωγός περ1στpέψε1 το νόμ10μα πάνω στην καρέκλα
- μω κfνηση ποu, όπως εfνω φuσ1κό, μπορούν να δοuν μόνο τα πρώτα πωδ1ά
των δύο σεφών. Όταν το νόμ1σμα σταμα
τήσεl να περ10τρέφετ01 κα1 έρθε1 κο
ρώνα, δεν γfνετα1 τfποτα. Αν όμως
έρθε1 γράμματα, τα π01δ1ά , αρχίζο
ντας από τον πρώτο τής κάθε σεl
ράς, δfνοuν στα επόμενα π01δ1ά,
με σκούντημα τοu αγκώνα
τοuς, ένα σήμα. Όταν το σήμα
φτάσε1 στο τέλος της σεφάς, το
τελεuταfο πα1δf ορμάε1, όσο πω
γρήγορα μπορεf, ν' αρπάξε1 το μή-
λο. Όποω προλάβε1 κα1 το αρπάξε1,
θα πάε1 να κάτσε1 πρώτο στη σεφά τοu, κω τα uπόλο1πα π01δ1ά θα μετακlνη
θούν μω θέση προς το τέλος. Στη σuνέχεω η νηπωγωγός ξαναστρfβε1 το νόμl
σμα.
Αν ένα πωδf αρπάξε1 το μήλο χω

ρfς να έχοuν έρθε1 γράμματα , θα πρέπε1 ΗΛΙΚΙΑ: από 4 ετών.
όλη η ομάδα να γuρfσε1 μω θέση πfσω ΑΡΙΘΜΟΣ: Από έξι παιδιά και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Ένα μήλο ή μία μπάλα του τένις,
- οπότε, το πωδf ποu ήταν τη στ1γμή
ένα νόμισμα και 2 παραπάνω κα
εκεfνη πρώτο θα κάτσε1 στο τέλος. Η
ρέκλες απ' όσα είναι τα παιδιά.
ομάδα της οποfας το πωδf, ποu ήταν ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 10 λεmά.
πρώτο στην αρχή τοu πωχν1δωύ , ξανα ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε.
γυρνά στην πρώτη θέση , έχε1 κε ρ δfσε1.
Για κάτι τέτοιο παίρνεις κόκκινη κάρτα Χάνοντας
Όταν υπάρχουν συΎτφούσετς, επετδή 01 ά.Ηοττί:άνουν 1ί:άπ που το θεωρούμε

επτJ.ήψτμο, τfθετατ πάντα το ερώτημα: Πώς μπορούμε να αστί:ήσουμε τφπτ-
1ί:ή σε 1ί:άποτον χωρfς να τον μετώσουμε;
Τα μέλη της ο1κογένεως ή της ομάδας του π01δ1κού σταθμού κάθοντ01 μαζf στο ΊΌ πα1δ1ά στέ
τέλος της ημέρας. Τώρα μπορούν να εκτονώσουν το θυμό τους απ' ό,τΙ τους δ10 που θα ορ
ενόχλησε στη δ1άρκε10 της ημέρας. lσχύουν όμως πάντα 01 ακόλουθοΙ κανόνες: π01δf προσπα
πΙο κοντά στσ
1. Η κρη1κή γfνετ01 σε πρώτο πρόσωπο*. Δηλαδή, το πα1δf που μ1λάε1 λέεΙ μόνο
μπfλω χτυ π ·
πώς νΙώθεΙ το fδ10 γω κάτΙ που έγΙνε από κάπο10ν άλλο .
να στεfλε1 τ
2. Επηρέπετ01 να μΙλάμε γω μας - όχΙ να κρfνουμε τους άλλους.
έχουν παfξε1
3. Όπο10ς λέεΙ τΙ τον στεναχώρησε από τΙς πράξεΙς του άλλου, πρέπεΙ ταυτόχρο
πώς αωθά\ ο
να να λέεΙ καΙ τΙ καλό βρfσκε1 στον άλλο.
ρ1κοf προβ .\η ~
Γω παράδεΙγμα, η Ναντfν έχεΙ θυμώσεΙ με τη νηπωγωγό της, τη Σαμπfνε,
που της εfχε υποσχεθεf ότΙ θα φύτευαν σήμερα
τα λουλούδω στην πρασΙά. Η Σαμπfνε όμως
ήταν όλο το μεσημέρΙ σε μω σύσκεψη. Σε μω
τέτοω κατάσταση, η Ναντfν θα επηρεπόταν να
ΧΩ ΡΟΣ: Οπουδήποτε. πεΙ: "Σαμπfνε, έχω θυμώσεΙ, γωτf ήθελα τόσο
πολύ να τελεΙώσω με την πρασΙά, κ01 εfμα1 απο
γοητευμένη που δεν κράτησες την υπόσχεσή σου. Κ01 ξέρεΙς; ... μου αρέσεΙ πά
ρα πολύ όταν κάνουμε πράγματα μαζf". Αλλά δεν θα ήταν επηρεπτό να πεΙ:
"Σαμπfνε, ποτέ δεν κρατάς την υπόσχεσή σου κ01 σε βρfσκω χαζή, γωτf άλλα
λες ΚΙ άλλα κάνεΙς". ΚΙ όταν εκτονωθούν όλοΙ, η συνάντηση παfρνε1 τέλος.
Υπόδειξη
Η διαφορά μεταξύ της κριτικής σε πρώτο πρόσωπο και της κριτικής σε άλλους για τις
πράξεις τους, είναι ότι στην πρώτη δείχνω τι αισθάνομαι εγώ για κάτι που έγινε από
άλλον ή άλλους. Αυτό κάνει ευκολότερη την αποδοχή της κριτικής, επειδή λέει: "Εγώ αι
σθάνομαι έτσι" . Αυτό το συναίσθημα δημιουργήθηκε μεν εξαιτίας άλλου ή άλλων, αλλά
αν θα το κρατήσω ή όχι είναι δικό μου πρόβλημα . Η Σαμπίνε, βέβαια, εξήγησε στη Να
ντίν ότι ειλικρινά λυπάται που δεν μπόρεσε να κρατήσει την υπόσχεσή της . Αλλά για
το θυμό τής Ναντίν δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο. Η Ναντίν έχει τώρα την επιλο
γή: Ή να συνεχίσει να είναι θυμωμένη ή να εκτονώσει το θυμό της και να πάει να παί
ξει με τη φίλη της.
* Βλ. Δρ. Ντ. Ντινκμέyιερ "Σχολείο για Γονείς" - Μαθήματα και Ασκήσεις με χιουμοριστικά σκίτσα. Θυμάρι . (Σ.τ.επ.)
Ton, ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΟ I<ΑΝΕΙΣ ΑλλΙΩΣ
Χάνοντας μια μπίλια
llα τα παιδιά δεν εfναι ποτέ ευχάριστο να χάνουν στο παιχνiδι, ιωι ιδιαί
τερα όταν θεωρούν ότι αυτό αντανακ.Μ στις 11ωνότητές τους. Ίσως το πα
ρακάτω παιχνiδι ν' αποτclέσει αφορμή ενός δια.Μyου.
Τα πωδ1ά στέκοντω μερΙκά μέτρα μπροστά από έναν τοfχο (σ.τ.επ., ή άλλο εμπό
δω που θα ορfσουν τα πωδΙά). Το πρώτο πα1δf πετάεΙ μω μπfλω. Το δεύτερο
πωδf προσπαθεf να πετάξεΙ τη δΙκή του μπfλω με τέτοων τρόπο, ώστε να πέσεΙ
πω κοντά στον τοfχο απ' τη μπfλω του πρώτου πωδωύ. Προσοχή, όμως: Αν η
μπfλω χτυπήσεΙ στον τοfχο καΙ γυρfσε1 πfσω, ο παfχτης χάνεΙ. Όποως μπορέσεΙ
να στεfλε1 τη μπfλω του ΠΙΟ κοντά στον τοfχο εfνα1 νΙκητής. Αφού τα παΙδΙά
έχουν παfξε1 γω μερΙκούς γύρους, κάθοντω μαζf. ΔΙηγούνταΙ το ένα στο άλλο
πώς αΙσθάνονταν τ1ς φορές που έχαναν κω πώς όταν κέρδΙζαν. Ακολουθούν με
ρΙκοf προβληματωμοf:

ΑΡΙΘΜΟΣ: Από δύο παιδιά κοι πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Μερικές μπίλιες γιο κάθε παιδί.
ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε, aρκεί να υπάρχει
ένας τοίχος, ένα κάποιο εμπόδιο.
• ΤΙ εfδους συναωθήματα εfνω αυτά;

• Πο1ός θυμώνεΙ καΙ πο1ός aπογοητεύε
ταΙ με την ήττα;
• Πο1ός χαfρετω απλά κω πο1ός γfνετω
ευτυχΙσμένος όταν κερδfζε1;
• Πού εκδηλώνονταΙ αυτά τα συναΙσθή
ματα σωματΙκά; (Στο κεφάλΙ, στο στο
μάχΙ ή κάπου αλλού;)
• Π ρέπεΙ πάντα κανεfς να θυμώνεΙ,
όταν χάνεΙ;
• Μπορούν τα πωδ1ά να σκεφτούν κά
ποΙα λύση, όταν θέλουν να ξαναπαfξουν
το πωχνfδ1, αλλά κάποΙο πωδf έχεΙ ξε
μεfνεΙ από μπfλ1ες; Πώς τους φαfνετω
η Ιδέα να τ1ς ξαναμοφάσουν;
ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΑΩ ΤΩΡΑ!
Ο Ντάμπο και το μαγικό φτερό* Σ' έναν κυ
Ο Ντάμπο εfναι ένα μικρό clεφαντάκι του ταfρκου με πο.Μ μεyάJα αυτιά,
που τον κοροϊδεύουν τα πωδιά. Εfναι ποJύ στεναχωρημένο yι' αυτό ιcαι συ
νεχώς πέφτει από yιcάφα σε yιcάφα. Το fδιο, όμως, στεναχωρημένη εfναι
Jϊαι η μαμά του που τον υπερασπfζεται. Το ποντπ,άια, ο τιμόθεος, το συ
μπόνεσε και του υπόσχεται να του δώσει ένα μαyπ'ό φτερό, κι όJα θ' αJ
Jάξουν.
Η μητέρα (ή νηπωγωγός) κοηάζε1 τ1ς ε1κόνες του β1βλfου μαζf με τα πα1δ1ά. Κα1
τους ζητάε1 να δ1ηγηθούν τ1 βλέπουν στ1ς ε1κόνες κα1 τα ρωτάε1 αν έχουν συνα
ντήσεl παρόμο1ες καταστάσε1ς. Τελ1κά τους δωβάζε1 την 1στορfα , κ1 αν θέλουν
(ενήλ1κος κα1 πωδ1ά ) δ1ηγούντω κω άλλες παρόμο1ες καταστάσε1ς . να τα
Τα πωδ1ά δ1ηγούντω ξανά την ωτορfα του β1βλfου, έχοντας τ1ς ε1κόνες
μπροστά τους, κα1 σκέφτοντω όλα μαζf πο1ές σκηνές θέλουν να παfξουν σαν
σκετσάκ1 , αλλάζοντας την 1στορfα όπως τους αρέση Η ενήλ1κη τα παρακ1νεf να ν1
σκεφτούν τ1 τα βοηθά όταν δωτάζουν να κά

νουν κάτ1 , ή ακόμα, πο1ός ή τ1 τα βοηθά να το
ΗΛΙΚΙΑ: Από 3 ετών. ξεπεράσουν . Τα μεγαλύτερα πωδ1ά μπορούν να
ξαναπαfξουν την fδω σκηνή άλλη μω φορά.
ΥΛΙΚΑ : Το βιβλίο "Ντάμπο" .
Πρέπε1, όμως, αυτή τη φορά , να εφεύρουν μω
ΧΡΟΝΟΣ: Μερικές φορές οπό 10
ως 20 λεmά.
καλή λύση γω τον Ντάμπο χωρfς να περ1έχε1 το
ΧΩ ΡΟ Σ: Οπουδήποτε. μαγ1κό φτερό. κρατώντας το
Γω το σχετ1κό δ1άλογο εfνω κατάλληλες 01 τους . Ν α σπ ·
ακόλουθες ερωτήσε1ς: που βρ fσκετσι
• Πωτεύουν τα πωδ1ά πως το μαγ1κό φτερό βοήθησε πραγματ1κά τον Ντά-

μπο να πετάξε1 ;
• Τ1 ρόλο έπα1ξε η φ1λfα του Τψόθεου;
• Πώς θα μπορούσε να κυλήσε1 δωφορετ1κά η 1στορfα;
• Μήπως μερ1κά πωδ1ά έχουν κάτ1 στο σπfτl που τα κάνε1 πω θαρραλέα;
• Αν εfχαν τα πωδ1ά ένα μαγ1κό φτερό , τ1 θα το έκαναν ;
Υπόδειξη
Η ενήλικη προσεχε
τις αλληλοκατ ηγοο ε
αντικείμενο. Αντ θε-:
*Η συγγραφέας έχει ένα αντίστοιχο γερμανικό παιδικό βιβλίο . Εμε ίς διαλέ ξαμε το " Ντάμπο" που κυκλο ξουν για να βρο
rρορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα . (Σ.τ . επ .)
Τοτε, ΠΡΟΙΠΑΘΗΙΕ ΝΑ ΤΟ f<ΑΝΕιΙ ΑλλιΩΙ
Σ' έναν κύκλο γύρω-γύρω
Το ζητούμενο σ' οuτή την άσκηση εfνοτ η τκονότητο UVΎΚέντρωσης κατ η

προσοχή. ΣfΎουρο δεν φτάνουν μόνο αυτό. Χρετόζοντοτ κατ δεξτότητες σχε
δόν σ' ό.λο το μυϊκό σύστημα. Εfνοτ ονόΎκη, όμως, σ' αυτό το ποτχνfδτ, να
εfνοτ πο.λύ συ'Υκεντρωμένο το ποτδτό σ' αυτό που τι:όνουν. Κατ ΎΤΟ να το πε
τύχουν αυτό πρέπετ να εfνοτ χο.λορό. Κάθε σφfξτμο οδηΎεf στη "χασούρα".
ΊΌ π01δ1ά κάθοντ01 σε καρέκλες σχηματfζοντας έναν κύκλο. (ΠΡΟΣΟΧΗ: Μέχρ1

το τέλος του πωχν1δ10ύ ΔΕΝ θα κατέβουν απ' τ1ς καρέκλες). Ο νηπωγωγός (ή η
μητέρα) τους δfνε1 δΙά-
φορα αντ1κεfμενα γω
να τα δfνουν, με τη
σεφά τους, το ένα
στο άλλο: Το μπαλό
νΙ κρατώντας το
ανάμεσα στα πόδω
τους. Το μολύβ1 με
ταξύ μύτης κα1 άνω
χεfλους, χωρfς να χρη
σψοποωύν τα χέρω.
Ένα μπαλάκΙ του π1νγκ-πονγκ
κρατώντας το με τα άκρα δύο δαχτύλων
τους. Να σπρώχνουν, φυσώντας ο ένας στον άλλο, έναν στρογγυλό επfδεσμο
που βρfσκετ01 στο έδαφος. Να δfνουν ο ένας στον άλλο ένα μπαλόνΙ π1έζοντάς
το ανάμεσα στους αγκώνες τους.
Στο τέλος της άσκησης τα π01δ1ά συζητάνε σχετΙκά με την εμπεφfα τους:
• Εfνα1 δωσκεδαστ1κό να πρέπεΙ να συνεργαστεfς με άλλους;

• Εfνα1 κουραστΙκό να αποδέχεσαΙ έτσ1 τους άλλους;
• Πώς ν1ώθουμε όταν, ενώ εfμαστε πολύ προσεκτ1κοf, ένα αντ1κεfμενο μας
πέφτε1 τελ1κά στο έδαφος;
Υπόδειξη ΑΡΙΘΜΟΣ : Από τρίο παιδιά και πάνω.
Η ενήλικη προσέχει ν' αποφεύγουν τα παιδιά ΥΛΙΚΑ: Διάφορο aντικείμενο, όπως επί
δεσμος, μπαλόνι, μαρκαδόρο,
τις αλληλοκατηγορίες, αν τους πέσει κάποιο
μπολάκι του πινγκ-πονγκ.
αντικείμενο. Αντίθετα, τα παρακινεί να ψά
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 5 λεπτό.
ξουν για να βρουν εναλλακτικές λύσεις προ ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε .
κειμένου να τα καταφέρουν.
Δικτύωση Η ιστορία τ
Εfναι πόvια κα.Μ να απωαούν τα παιδιά την εμπεφfα, ότι 01 ικανότητές

τους μπορούν να φανούν χρήmμες στην ομάδα. Το παρακάτω παιχνfδι απο
mωπεf στη συμμετοχή και των μπφότερων παιδιών σrη ζωή της ομάδας - τοις.
κι έτm να μπορούν σύντομα να παfξουν ια αυτό έναν "υποφερτό" ρόJο.
Τα πωδ1ά σκορπίζονταΙ ώστε να έχουν μεταξύ τους αποστάσεΙς περίπου δύο μέ
τρων. Κάθε πωδί πατάεΙ μόνο πάνω σε μω ξεδΙπλωμένη εφημερίδα - πουθενά
αλλού. Δίπλα του βρίσκετω άλλη μία δΙπλωμένη εφημερίδα. Στο χέρΙ του κρατά
εΙ ένα πλαστΙκό ποτήρΙ. Ένα άλλο παΙδί αρχίζεΙ το παΙχνίδΙ καΙ του πετάεΙ το
μπαλάκΙ του τένΙς - ΚΙ αυτό προσπαθεί να το πΙάσεΙ με το ποτήρι ΜόλΙς τα κα
ταφέρεΙ (κω σ' αυτό βοηθάεΙ το πωδί που έχεΙ το μπαλάκΙ), τότε έχεΙ το δΙκαί • Πώς an ι-
ωμα ν' ανοίξεΙ ένα κωνούργ10 φύλλο από τη δΙπλωμένη εφημερίδα καΙ να το • Μήπως έ.
απλώσεΙ δίπλα στο πρώτο. • Μήπως θ· _
• ΤελΙκά βρέ
•Ή μήπ ω ό_
ΑΡΙΘΜΟΣ: Από τρία παιδιά και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: Εφημερίδες, ένα μπαλάκι του τέ-
νις, από ένα πλαστικό ποτήρι για Υπόδειξη
κάθε παιδί. Οι ενήλικες rrpo::;~
ΧΡΟΝΟΣ: Περίπου 15 λεmά. καταλάβουν οτ
ΧΩΡΟΣ: Οπουδήποτε έχει αρκετό χώρο.
ρίες για να μαθc :
Καλύτερα έξω.
και τα δικά το υ c -
σαι καθόλου ε
νεις ποδήλατο χ ~ -
ήδη πολύ α εc _
Σκοπός του παιχνιδιού είναι να συνδε
θούν όλα τα παιδιά, ώστε να μπορούν να φτά
σουν οποιοδήποτε παιδί πατώντας σε εφημε
ρίδες. Μπορούν, βέβαια, να ξεκινήσουν να
φτιάχνουν το δίκτυο προς τα μικρότερα παι
διά, ώστε να μπορούν να βάλουν το μπαλάκι
στο ποτήρι τους, κι εκείνα πάλι (τα μικρότερα
παιδιά) να μπορούν να δώσουν εύκολα το
μπαλάκι σε άλλα παιδιά, ώστε να συμμετά-
σχουν όλα στη δικτύωση.
ΤοτΕ, ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΤΟ I<ΑΝΕιΣ ΑλλιΩΣ
Η ιστορία της ημέρας
l'ια να ιαiνουμε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η επιτυχfα ιωι η απο

τυχfα ανήιωυν στη ζωή, εfναι απαραfτητο να το συζητήσουμε αρκετό μαζf
τους.
Κατά το τέλος της ημέρας κάθοντω όλο1 μαζf, μ1κροf κα1 μεγάλο1, κα1 αρχf
ζουν να δ1ηγούντα1, ο ένας μετά τον άλλο , β1ώματα της ημέρας. Η μεγαλύτερη
προσοχή πρέπε1 να δοθεf στ1ς επηυχfες κα1 τ1ς αποτυχfες.
• 'Γ1 τους απογοήτευσε σήμερα; (μ1κρούς κω μεγάλους)

• Που δυσκολεύτηκαν;
• Πώς αντψετώπωαν την απογοήτευση;
• Μήπως έκλαψαν ;
• Μήπως θύμωσαν ;
• 'Γελ1κά βρέθηκε λύση ;
• Ή μήπως όλο1 μαζf βρήκαν μ ω νέα ωραfα 1δέα , ώστε να πετύχουν την επό
μενη φορά ;
Υπόδειξη
Οι ενήλικες προσέχουν να μην αξιολογούν τις αποτυχίες , και να δίνουν στα παιδιά να
καταλάβουν ότι και οι αποτυχίες ανήκουν στη ζωή , και μάλιστα ότι αποτελούν ευκαι
ρίες για να μαθαίνουμε περισσότερα αλλά και καλύτερα. Μ ' αυτό το πνεύμα διηγούνται
και τα δικά τους βιώματα . Έτσι, οι ενήλικες θα μπορούσαν να πουν: "Βλέπω ότι δεν εί
σαι καθόλου ευχαριστημένη με τον εαυτό σου επειδή δεν κατάφερες σήμερα να κά
νεις ποδήλατο χωρίς χέρια. Έχω , όμως, παρατηρήσει ότι aσκείσαι συνεχώς και είσαι
ήδη πολύ άνετη στην οδήγηση του ποδήλατου ".

ΥΛΙΚΑ: τίποτα .
ΧΡΟΝΟΣ : 10 λεmά .
ΧΩΡΟΣ: Σ' ένα ήσυχο και άνετο μέρος.
Ern το ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ!
Αυτό το καταφέρνειc; μια χαρά
Κατά τη δ1άρ1α1α των προηΎούμενων πωχν1δ1ών κα1 ασκήσεων τα πα1δ1ά

εfχαν τη συνεχή παρακίνηση να β1ώσουν τον εαυτό τους κα1 πς 1κανότητές
τους. Τους δόθηκε, ω'όμη, η ευ1Cαφfα να έρθουν αντψέτωπα με τα όρ1α
των 1κανοτήτων τους. Η ακό~ουθη άσκηση έχε1 να κάνπ με την "ε1κόνα
του Ξένου", δη~αδή πως αξ1ο~οΎεfτ01 κάθε πωδf από το ά~~ο.
Τα πωδ1ά κάθοντω σχηματfζοντας έναν κύκλο . Κάθε πωδf σκέφτετα1 μω κατά

σταση που εfνω δύσκολη γω το fδω.
Το πρώτο πωδf περ1γράφε1 στο πωδf που εfνω αμέσως δεξ1ά του την κα
τάστασή του με όση περ1σσότερη ακρfβεω μπορεf. Τα άλλα πωδ1ά απλώς ακού
νε . Τώρα το δεύτερο πωδf σκέφτετα1 πο1ό από τ' άλλα πα1δ1ά της ομάδας θα
μπορούσε να βοηθήσε1 στη συγκεκρψένη κατάσταση. Τελ1κά , επ1λέγε1 κάποω
πωδf κα1 εξηγεf στην ομάδα γωτf το δ1άλεξε - πο1ά εfνω τα χαρfσματά του που
θα βοηθήσουν την κατάσταση του πρώτου πωδωύ . Μετά εfνω η σεφά του επό
μενου πωδωύ να πε1 τη δυσκολfα του στο δ1πλανό του , κλπ.
Υπόδειξη
Είναι ωραίο -όταν είναι εφικτό- να προβάλλονται και άλλα χαρίσματα εκτός απ' τα σω
ματικά. Για παράδειγμα, το χάρισμα να μπορεί να σιωπά κανείς. Το χάρισμα να ακούει
προσεκτικά.

ΑΡΙΘΜΟΣ : Από τρία παιδιά και πάνω.
ΥΛΙΚΑ: τίποτα .
ΧΡΟΝΟΣ: Τουλάχιστο 5 λεπτά.

113060918 ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ H BAUM PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

113060918 ΕΓΩ ΤΟ ΘΕΛΩ ΤΩΡΑ H BAUM PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Εγώ το θέλω τώρα!

Το παιδί μπροστά στη Ματαίωση.

Π όσα όρ10 μπορούμε να βάλουμε στα π01δ1ά, ώστε να μην

Αυτός ο πρακτ1κός οδηγός έχε1 σκοπό να μας βοηθήσε1 να

Στο πρώτο κεφάλ01ο αναλύοντα1 τα αfτ10 του πα1δ1κού πείσματος

Η Χά1κε Μπάοuμ, DGSv, εfνω Ψuχοπωδαγωγός, με ε1δfκεuση

ΣΕΙΡΑ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑτιΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ- ΒΙΒΛΙΑ 8

3. Αφού δεν με παίζουν... - Διαχείριση του θυμού και της επιθετικότητας.

7. Θ' aφήσεις το φως αναμένο; - Παιδικοί φόβοι και ανασφάλειες.

8. Χαζό είμαι να κάτσω φρόνιμα; - Τα άτακτα παιδιά. Αίτια και αντιμετώπιση.

Εγώ το θέλω τώρα!

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (από τα γερμανικά)

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ

Πρωτότυπο: Heike Baum, 'Ίch wi/1 aber jetzt!"

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑτΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΙΚΡΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ - 2

ISBN 978 - 960 - 349 - 085 - 7

Επιμέλεια σχεδιασμού ΣΕΙΡΑΣ: Ελένη Νικολή, n 210 - 3821.733

Εκδότης: ΘΑΝΟΣ ΓΡΑΜΜΕΝΟΣ

1. Βοήθεια, το παιδf μου εfναι ξεροκέφαλο! . 8

2. Μεταξύ Εmτuχfας και ... Αποyοήτευσης 21

3. Τ6τε, προσηάθηοε να το κάνεις αλλιώς . . 36

Jlα ό~α "όνε υπομονή.

Αγαπητή αvαγvώατρτα, αγαπητέ αναγνώστη,

Όλοι οι άνθρωποι νιώθουμε ικανοποίηση και πληρότητα όταν καταφέρ­

Βοήθεια, το παιδί μου είναι ξεροκέφαλο! σχετfζετω αυτή ι-

Τα Μωρά Νιώθουν την Απογοήτευση Αμέσως

Τα Πρώτα Βήματα είναι Βήματα προc; την Επιτυχία

ε1 κανεfς την 1σορ­ ωρψότητα κα1 \ο

ροπfα ανάμεσα στο πρέπε1 να αναλαμ

την προσπάθε1ά του να Έτσ1, γω

του δfνε1 να καταλάβε1 ότ1, αξ10λογούντω, αρ

τ1κά κω μετά το αφήνουν λfγο να απομακρυνθεf - το fδ10 κάνε1 κω το πωδf. Το ραματ1σμού κα 1 ο

ρυθμό - πράγμα, όμως, όχ1 κω τόσο εύκολο . κα1 θα τον φτ1άtε

Οι Ενήλικες συνήθως ανακατεύονται πολύ γρήγορα χρονα, θα πρ έπεΙ

• Θέλε1 το πα1δf μου υποστήρ1ξη από μένα αυτή τη στ1γμή ; Αν νω , με πο1όν

εκτίμησή μας. Το πωδί έχεΙ δΙκαίωμα να είνω απογοητευμένο, αφου εκανε τη

μα κα1 τότε (κα1

Το κλάμα ανακουφίζει την ψυχή Δεν καταφέρ\ om

Μπορούμε να φανταστούμε ότ1 υπάρχε1 ένας κουβάς σο λ1γοστεύου\ 01

~ στον οποfο πέφτουν 01 αποτυχfες, 01 απογοητεύσε1ς

Όταν οι γονείς θέτουν όρια,

ακόμα ΚΙ όταν κλα ε

ακόμα κι όταν κλαfει ή εfν01 οργισμένο, τόσο πω γρήγορα μπορεf να ησυχάσει

Όταν τα Παιδιά μεγαλώνουν,

Δείχνοντας Εμπιστοσύνη στις ικανότητές μας

κ1 ούτε θα κατορθώσουν να αντψετωπfσουν δημωυργ1-

Τα πωχνfδ10 κω 01 ασκήσε1ς που ακολουθούν εfνω σχεδωσμένα γω το σπfτ1 ,

Α να τω] ύmοντας τις πωνότητες κατ τα όρτό τους

Η απογοήτευση και η ανυπομονησία εμφανίζονται όταν κάτι δεν

Κοίτα τι μπορώ να κάνω, κιόλας!. .. Τι είναι δύσ

ΗΛΙΚΙΑ: Από τους πρώτους μήνες

Τι είναι δύσκολο για μένα, τι είναι δύσκολο για σένα;

Κάθε άνθρωπος τα ιωταφέρνει ιωJ ύτερα σε "άποια πράyματα ιωι δυσιω­

ΗΛΙΚΙΑ: Από 3 ετών.

Τι ξέρει να κάνει καλύτερα ο Ξυλουργός;

Κάθε άνθρωπος στο επόyyclμό του πρέπει να τα καταφέρνει αρκετό ιω.λό

Πιάσε κάτι απ' το κιβώτιο των ικανοτήτων

Ο ενήλ1κας -κάνοντας παντομfμα- τραβά ένα φανταστ1κό βαρύ σεντούκ1 στο

Μετά εξηγεf στα άλλα πα1δ1ά τ1 κρα-

Ένα δωράκι για τον ανυπόμονο της παρέας μας Τυφλοί

Γ10 το δ1άλογο που θα ακολουθήσε1 μπο­

φέρουν και με διαφορετικά μεγέθη και μεγάλα όμοια τουβλάκια.

Εγώ είμαι μόνο εγώ* Ο καθένας

Όλοι οι άνθρωποι νιώθουμε ικανοποίηση και πληρότητα όταν καταφέρ

ε1 κανεfς την 1σορ ωρψότητα κα1 \ο

Κάθε άνθρωπος τα ιωταφέρνει ιωJ ύτερα σε "άποια πράyματα ιωι δυσιω

Γ10 το δ1άλογο που θα ακολουθήσε1 μπο

παΙδΙά την 1στορfα καΙ τους αφήνεΙ αρκε σουν τα υλ Ικό στ

όμως ώστε τα παΙδΙά να μην ασχοληθούν το κάθε ζω ό"

Στο πωχνfδ1 αυτό παροτρύνουμε τα πωδ1ά να φτ1άξουν με χαρτοκοπτ1κή ένα δl

Το όνομα εfνα1 σημανπκό σrωχεfο της ταuτότητας των πα1δ1ών. Το συναί

ΊΌ π01δ1ά κάθοντ01 σε κύκλο κΙ αρχfζεΙ το καθένα -όΧΙ απαραfτητα με τη σεφά

Η μητέρα ή ο νηπωγωγός κάθεταΙ με χαλαρή δ1άθεση μαζf με τα πα1δ1ά κ1 αρ

να ξεπεράσουν τα όρια, σαν να ορμάνε, κατ' επανάληψη, σ' ένα τεί

1. Σχηματfστε ομάδες των τρΙών πωδ1ών καΙ προχωρήστε σε συγκεκρψέ

Τα πα1δ1ά κάθοντω σε καρέκλες σε δύο σεφές αντ1κρ10τά. Σε κάθε σεφά τα παl

Αν ένα πωδf αρπάξε1 το μήλο χω

σκεφτούν τ1 τα βοηθά όταν δωτάζουν να κά

l'ια να ιαiνουμε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η επιτυχfα ιωι η απο

Τα πωδ1ά κάθοντω σχηματfζοντας έναν κύκλο . Κάθε πωδf σκέφτετα1 μω κατά