TEORYANG ROMANTISISMO

Sumibol ang romantisismo noong huling bahagi ng siglo 1800 at pagpasok ng 1900
Ang teoryang romantisismo na nakabatay sa kasaysayan at paghanga sa kagandahan ay nagpapakita ng
napakaraming pagbabago na naganap sa panitikan.Ito ay makikita sa mga akdang tumatalakay sa mga
paksang pag-ibig, mga awit at korido na ang pinaka paksa ay buhay-buhay ng mga prinsesa at prinsipe.
Tumatalakay rin ito sa mga katutubong buhay sa malalayong nayon. Lagi itong nagbibigay aral at
itinatanim sa isipan na ang mga nagkakasala at masama ay parurusahan.

Ang terminong romantiko (“maromantiko”) ay unang lumitaw noong ika-18 siglo na ang ibig sabihin ay
nahahawig sa malafantasyang katangian ng midyeval na romansa

Romantiko ang itinawag sa paraan ng pagsulat ng mga akdang pampanitikan sa panahon ng

Romantisismo dahil ang mga sanaysay, tula, maikling kwento na naisulat sa panahong iyon ay may
pagkaromantiko ang paksa,tema at istilo. Naniniwala ang mga romantisista sa lipunan na makatao,
demokratiko at patuloy sa pag-unlad.

Inspirasyon ang tanging kasangkapan ng mga romantisista para mabatid ang nakakubling katotohanan,
kabutihan at kagandahan. Pinaniniwalaan din nilang inspirasyon at imahinasyon ang tanging bumubuo
sa pagiging totoo at maganda ng isang akda. Sa pamamagitan nito, nabubuhay nang akda sapagkat
nabibigyan ng bagong sigla ang mga mambabasa sa akdang pinagtutuunan nila ng pansin.

Dalawang uri ng Romantisismo:

1.)tradisyunal na romantisismo
-humihilig sa makasaysayan at nagpapanatili o pagbabalik sa mga katutubo at tradisyunal na
pagpapahalaga tulad ng nasyunalismo, pagkamaginoo at pagkakristyano.
2.)revolusyunayong romantisismo
– Ito ay bumabaling sa pagtatatag ng bagong kultura na may pagpupumiglas, kapusukan at
pagkamakasarili.

Halimbawa ng suri

Ang bubungang latani: Agapito M. Joaquin

Uri ng panitikan
= Ang akda ay isang dula. Dula sapagkat ito’y nagsasaad ng isa o higit pang pangyayari na ginampanan ng
isa o higit pang tauhan at ito ay karaniwang itinatanghal sa dulaan o entablado.

Paglalahad:
= tradisyunal ang naging paraan ng paglalahad ng kwento. Sinimulan ito sa karaniwang panimula at
sinundan ng mga pangyayaring komplikado. Mabilis at kapana-panabik ang daloy ng istorya, kaya’t
walang puwang na kababagutan ang mga bahagi
Teorya:
=Romantisismo-pananalig na ang higit na pinahahalagahan ay ang damdamin kaysa sa pag-iisip.
Tauhan:
= Maayos ang pagkakaganap ng mga tauhan. Nagampanan nila ito nang mabuti at ayon sa papel na
dapat nilang gampanan.
Galaw ng pangyayari:
=Kronolohikal ang presentasyon ng mga pangyayari. Gayong tradisyunal ito ay kapanapanabik at
nakapupukaw ng interes ng simulaing makapapanood nito.

Bisa sa isip

Ikinintal ng dula sa aking isipan ang laging pag-alala sa kasabihang.”Ang pag-aasawa ay di gaya ng kaning
mainit na maaaring iluwa kapag napaso”. Bukod pa rito, lalo pang pinatibay ng akda na sinumang
nilalang ay kailangang mag-isip muna ng makailang beses upang maging tiyak sa anumang landasing
tatahakin.

Bisa sa damdamin

Ilang bahagi ng akda ang kaiinisan ang sitwasyon gaya ng pagkakaroon ng mataas na pride ni Maldo at
ayaw tumanggap ng tulong kahit pa magutom. Gayunpaman, nayural na maganda ang istorya ng dula
sapagkat madadala ang damdamin sa mga sitwasyong kahit nakalulungkot ay tunay na nagpapakita ng
katotohanan ng buhay.

Bisa sa kaasalan

Ang kahirapan ay hindi matutugunan ng imoralidad. Kahit pa mahirap ang isang tao ngunit may dangal,
yaman itong maipagmamalaki at di makukuha ninuman. Sa pagkakasala ni Toying, masasabing mali ang
kanyang naging desisyon upang kumita lamang ng salaping ipangtutustos sa gutom na anak. Subalit,
labis ang pagkadakila ng pag-ibig ni Maldo sa pagpapatawad at pagbabagong landasin upang
maitaguyod ang pamilya. Wagi ang pagpapakumbaba at pag-ibig sa anumang laban ng buhay.
LAWANG GANTIMPALA

196768

BUBUNGANG-LATA

ni

+GAPITO M. JOAQUIN

MGA TAUHAN:

MALDO, 25 tat»• galag„ artista. ra panahon ng ådang Ito

Walctg m«awarg peliku

TOYING, 'mg kanyang asawa. mg 25 taon din ang gulang, 4t

ISA NG LALAKI, makakasinuulang nua at hindi mahalaga ang par.galan.

PANAHON: Cmaga. isangardw ng tag—uh".

TAGPO: bahay ng m.asawang Maldo at Toying

Ang tatghalan g•maqakop kabahayan, ktmtedor at kusina ng

tahanang nakakita ng higit na mabubuting argw. Tabla ang dinding, subafr'i

taUang moisimula nmg umawang sa huvunga.'t dahil

pagkzbilad at "Ln. Makikita bahagi

tubong na yermg luma. kalavnngin at natatavian ng nilg'ang lata ng gus.

tbaba nito. may napalabat na mga klhoy na sana'y pamaÅuan ng kisane¯

ngco•y ng kglansay ng isang na masawna:

Sa kaliuu ng tanghal"t ay may bang pintuang kahoy na patungo

hagdmmg pababa sa bahay_ katan •tit0 may bintanwtg binubuo

ratlong pohø na kapis natatpalan ng ilung pirasong plywood.

kalagttnaæt ng tanghalan ay may isa pang Pincuang patungo nunan

silid-tuuvt. lavas ntt0 ay bang partisyong numahating

tanghalan, mula sa likod pbabang-pakanan. Ang prtisyon. ay mababa

binubuo ng makikitid na tablang madalwzg ang pagkakasala-sala.

makikita kabila nito ang kom,edor na may bang malilt a,• si

dak0 roan ay isang bangerahan_

rabi ng pintuang papasok sa silid•mhtwn ay may iwng kuna ng sanggol.

Ang gilid nito ay natatakpan ngmønsa-masang lampin Kaya•t hindi makikita:;

mg batmg kuna_ Bukod dit0, Wala nang bang Qrangkzpan kabahaya,•:

maliban Lung maliit na lamesita sa tabi ng bintana at lumæzg gilyang kakoy-

Sa pagbutukzs ng cabing, mahhnigangugong ng pum+tak na ulan.

bintma ay bghagyang pinagaplaw ng hihip ng hangin, at makikita ang.

sapilitang pag'asok ng mbig sa hindi mapaglapa.' na mp dahon nita .4ng:

buhmgm ay hasmg-bßa. Gumagapang ang mbig sa yero at sa ragptng IN

nagrumloy pamakuan ng kisame at saka tumundong parak-patak saki*

Nasa kusina st Toying, may hawak na bote ng galas at pinapatay ang apoy

sa kalan. Nakakhnona siya at lumang pa/da, may kasariwaan mg katawan,

maganda sa kabila ng gaswsing anyo Maya-maya ay mangingibabaw Sa ugong

ng ulan ang pagpapalahaw ng sanggol sa kana. Nagmænadaling papasok si

Toying kabahayan, dala mg bate ng galas. Lalapit sa kuna. titingala

bubungan at bahaoang iuusod ang kuna upang iiwas sa ru10 ng tubig

Pagkuwa'y iüduldol niya ang hote ng Batas sa sanggol na nasa kuna. Hihinto

ang pag-iyak ng baza

4UYlNG: Maldo! Maldo!

uALDO: (Manggagaling ang pasigmw na sagot 100b ng silid-tulugan)

An'yon?

@YING: Akyatin mo namaru ang bubong natip. mo kahit ano!

üÅLDO: (Sa 100b pa rin) Hindi p'wede ngayon! Pupunta ako sa istudyo.

%tOYING: Istudyo na namang lintek! Ito muna'ng unahin mo't Wala na 'kong

paglagyan ke Marites!

(Lalahzs mula sa said si Maldo- Mahaba ang kanyang buhok, gupit-artista, naka

dyaket na "checkered' • at abuhing pantalon. nguni't .naknpan, hindi

nakasaparas. Ang bihis ni ay nagpapahlwutig ng pagtatangkang mag-

mukhang sa kabila ng pagdarahop.)

MALDO: (Map hinahanap sa ilalim ng kuna) Ang sapatos ko, 'tinabi mo ba?

TOYING: Hayun sa ilalim ng lumesita. Pero maghubad ka muna't panhikin mdng

bubunxm. Di nakikitang hasang-haq na'rg bahay?

QALDO: (Uupo sa silyang kaharap ng lamesita, aaturin ang sapatos at

sisimulang

iwot ang medyas) Me usapan kami ni Tor, Magkikita kami sa istudyo. Ayos na

ba ' (mg suot ko?

'rOYING: P'wede bang h'wag na •yang jacket na 'yan ang isuot mo? 'Yon na lang

tnaong na Ilinubad mo kAhÄpon' Himli ako makapaglaba sa sama ng panahon.

MA LDC): Importante 'tong lakad ko! Gusto mo bang humarap ako saproåcer na

mukhar•g pulubi? S'yempre kailangan ang konting representasyon!

TOYING: Representasyon! Ba't hindi mo ipakita sa kanila 'tong bahaymo? Ayos

ka nang ayos sa katawan mo, 'tong tiniürhan natin e pinababayaan mong

mabulok!

MAI-DO: (Pagalit) Ang aga-aga mong b'wisit, e! Baka binabato kita

nakita mo'ng hinahanap mo!

TOYING: Subukan me!

MAI-DO: (A kmang ihahagis ang sapatOS kay Toying, nguni't pagkltapos ay

paling

na ipagpapatuloy ang papusuot niyon) Wala akong panahong makipag•away sa

'yo, Toying Baka lumakas tang 'tong ulan, e hindi ako matuloy sa lakad ko.

TOYING: Lakad ka na lang nanglakad, wala namang nangyayari! Sabi nang akyatin

mo muna'ng bubungan, c! Tagpian mo man lang at nanghindikami nababasa

rito!

MALDO: At ano'ng itatagpi ko? I-away?

TOYLNG: D'yos ko naman, Maldo! Wala ka na ba namang kådili-dilihens'ya?

Manghingi ka man lang ng Intang basyosa tindahan ng Intsik!

MALDO: Binibili na rin ngayon ang latang basyo, hindi mo ba alam? Wala nang

libre ngayon! Sukluban na lang ng lumang banig •yang kuna. Hindi naman
parating umuulan!

TOYING: Lumang hanig? Anong lumang banig, e iisa naman 'Yong banig natin!

pag nabasa 'yon, Wala tayong hihigaa!

MALDO: Ke darni mong sinabing lintek! H•wag kang matulog, kung di ka

makakahiga sa bäsang banig! (Tiringin sa dako ng kusina) Me kare ha?

TOYING: (Aknzang pat-wok sa silid-tulugan) Naro'n sa lamesa. At me pandesal

pa

N yan kung di pa tu10 ng ulan !

(Tuluyan nmg papasok• si Toying sa said. Si Maldo naman ay {alabas Sa

komedor. ma—asalin ng kape sa tagang nasa hapag-htinan. daram".t ng

pandesd ar isasawak Won sa kape bago Samantala. si Toying ay

makalalabas na mula silid, may dalang i_sætg banig at

itabing iyon sa ihabaw ng kuna)

MALDO: Tong gusto ko sa •yo, Toying. Dalawang b'wan na 'kong di nag-uuwi

pcra, me kape't pandesal ka pa rin kung umaga.

TOYING: Ang gusto ko naman sa 'yo, kain ka nangkain, di mo na tinatanong kung

sa'n ko 'yan kinukuha!

(Mapipigil ang Ikmang pagyusubo ni Maldo ng pandesat. Alla ang tasa ng kape.

lulapi t siya sa lagusan ng partisyong humahati sa komedor at Wuhayan.)

MALDO: Bakit, Toying? Sa'n mo 'to kinuha?

(Hindi sasagor si Toying. M.apatuloy lamwtg sa pagtatabing ng banig

kuna

MALDO: (Pasigaw) Tinatanong kita ngayon, Toying! Sa'n mo kinuha ang pambili.

nito?

TOYING: H'wag kang sisigaw, Maldo! Maggisingsi Mantes!

(Ibabalik ni Maldo ang Pasa ng kape sa hapag•kainan at 'aka babalik

kabahayan. marahar na atahigin arg banig sa kamay ni Toying a' nanltlisik

ang*

mga matang yuyugvugin ang Sa )

MALDO: Tandaan mo 'to, Toying! Maaaring hindi ak0 nakatutupad ngayon

tungkulin kong buhayin kayong magina, pero 'kong 1010kohin!

Kung gusto mo pang mabuhay, Toying, h'wag na h'wagmo •kong kakaliwain!_

TOYING: (Humihikbi) kung di lang ke Mantes... talagang ayeko

mabuh !

MALDO: (Parang napisisi, bibitiwan na si Toying) pasens'ya ka na, Toying,

ikaw rin

ang naglalagay sa isip ko ng masama. Me tiwala ako sa •yo. Hindi mo

kailangang

Sabihin pa sa 'kin kung sa'n ka kumukuha ng kinakain natin-

TOYING: Na... nangungutang aka, Mal-do. Sa'n pa mangagaling ang ginagastz

natin kung hindi ako manglngutang?

MALDO: (Marahan) Alam ko, Toying... At kung hindi ako nagtatanong, 'yon ay

dahil sa... nahihiya ako. Sa 'yo, at sa inuutangan moaraw•araw! (Mapvaupo

slya sa harep ng lamesitm) Kaya ayokong tumigil dito.sa 'tin... Kaya ako
lakad

289

nang lakad kahit burnabagyo.. Ayokong masabi ng mga inuutangaa mo na

hindi ako kumikilos kaya tayo nagkakaganito!

TOYING: Pero iiindi tama ang kilos mo. Maldo! Napakarami mmg dapat

pagkakitaan! Kung tinar,wap moba 'yongalok ni Pareng Mario no'ng Sabado.

SfALDO: (Paplit uh) Saan? Sa pista ng kung anong baryong hindi ko alam ang

pangalan? Isang entabladong 'pinatong sa bariles sa ng simbahan?

DO' n mo ba •ko pstong lumabas, Toying?

TOYING: Mc kikitain ka ro'n..

MALDO: 00 Sampung piso. at saka pagkair.! Hanggang n•sto mong kumain sa

bahay itotoka •yo! Alam no gnagawa nila pista, Toying?

Sasabihin ng kornite. "Hoy. pekto, sa 'yo kakain artista!

mong pakantahin kumain! " At sasagot si Pekto_ "Ang lalakas

lumamon ng mg artistang Ka Islaw! Baka maubusan ang rnæ bisita

k0! Aawayin pa ni Ka Islaw ang Pektong •yon para pumayag lang na

magpalamon ng dalawang artista! At pagkatapos, pag nasa entablado ka na,

mas pasto pang makita'ng dalawang luku-lukong nagpaßluan ng kesa sa

dramang pinapalabas m 0!

TOYING: Kasama •yon Sa hanar±uhay pinii me, Maldo!

Hindi, Toying Artista 'ko.. _ Me ipina±ibili akong talino! Naglaraang

talaga •tong malas; pero hindi magtatagal. Makikita mo. Me producer ding

kikilala sa kakayahan ng mo!

TOYING: Sana pero hindi mo maaa!is Sa 'kin ang mainip.

MALDO: ( Tirindig at si Toying) Hindi kita sinisisa_ Toying. Hindi ka sanay

sa ganitong klase ng pamumuhay. Kinuha kita sa mga magulang mo. - . Iniwan

mo'ng malaking bahay n'yo, ang masarap at walang problemang buhay mo

no' ng dalaga ka..

TOYING: Hindi ko naman hinahanap sa yo'ng buhay ko no•ng dalap •ko, Maldo.

Hii'di kita masyadong pinagrahanapan_ 'Yon lang sanang hindi naman kasing

miserable nitO!

MALDO: Konting tiis, Toying Masakit din sa •kin 'tmg katayuan natin npyon,

pero hindi ko narnan akalaing abutin natin •tong ganitong kahabang malas...

TOYING: (Manvawala sa pagkakaakbay ni Maldo' Hindi malas, Maldo! H'wag

mong sasabihing malas! Talaæng hindi ka para d' Yan sa hanapbuhay na

pinagsisiksikan mo! Sa edad mong 'Yan, hindi ka na maaari pang umasensosa

pag-aartista! Ba't di ka humanap ngibang trabaho?

MAL-DO: Wala akong ibang alam gawin. Toying! Pag-aartista ang buong buhay kO!

Pagkaartista ko'ng napstuhan mosa 'kin!

TOYING: No' n 'yon- No'ng akala ko•y kaya tayong buhayin ng pag-aartista mo!

MAI-DO: At bakil hindi2 Pinag-artistahan ko'ng 'binili natin nitong bahay na

'to,

hindi ba? Kita ko sa pelikula'ng 'binayad natin dito, at sa pelikyla rin

manggaBling ang ipaæapaayos natin dit0. Maghintay-hintay ka lane:

TOYING: Ano pa'ng hihintayin ko? Wala na • kmg hinihiling ngayon kundi
tagpian

lang ang buböne natin, hindi mOpa magawa! mopangmagkasakitsi

Mariles bago ka kurnilus!

(Tila may iscsagot si Maldo nguni't pipigilin ang sarili at sa haiip ay

lalapit sa

kuna. qsilip sa tumatabing na banig, ngingitian at tatangan ang sanggol na

naroroon. )

MALDO: Hindi.. , Hindi magkakasakit si Marites. Matibay s•yang kamukha ko.

Tingnan rno't walang iniintiGdi kundi ung galas n'ya! s'ya

hanggang makaraan 'tong malas natin. Ano, Tes? Ha'mo... Hindi lang tagpi

ang gagawin ko sa bubungan! 'PababaRO natin ang buong bahay!

TOYING: H'wag mo s'yang pangakuan, Maldo. 'Yan din ang pangako mo sa •kin

no'ng bilhin natin ang bahay na ito. Kaya lang ako pumayag na bilhin natin
'to,

sinabi mong 'paaayos natang parang bago.

MAL-DO: ffwag kang magala!a, Toyine Tutuparin ko'ng pangako kong 'yon.

TOYING: ISaglit na tila mag-aapuhap ng lla... habang hindi mo

naipagagawa ang bahay, ako muna'ng hahanap ng paraan..

MALDO: (Pakunor.noo) Paraan? Anong paraan?

TOYING: Ma,aming paraan.

MAI-DO: (Pagalit) Magbabaylarina ka?

(pagi dang mapapatingala si Toying )

MALDO: Gusto mong mag-hostess? 'Yon ang mga paraang maypWa mol Sa

bagay, me katawan ka pa para sa trabahong 'yon!

TOYING: (Sandaling mag-aarubili) Nakakautang ako ng p*ain natin, Maldo...

Makakau tang din ako ng pambili ng 'sang pirasong yero man lang!

MAL-DO: (Pasigaw) Sinabi kong ako•ng mapapagawa ng bahay!

TOYING: Pero kailan?

MALDO: pagkfikapera ko.

TOYING: Kailan 'yon?

MALDO: Maghintay ka!

TOYING: Hindi kjta talagang maintindihan, Maldo, No'ng dumalaw dito'ng Tatay,

inaalok ako ng perang pampaayos ng bahay, ayaw mong 'patanggap. Sumama

lang tuloy ang 100b sa 'tin!

MALDO: At ano'ng kasama ng alok ng tatay mo? Bibigyan ka ng 'sandaang pisu,

pero kasabay no'n, para nang sinabing walang k•wentang lalaki ang asawa mot

Ni tilahan n'yong mag-ina, bindi maipagawa sa sariling kita!

TOYING: Napag-uusapan na rin lang natin ito, Maldo, "to mo bangmalaman ang

sinabi ne •rainy nung isoli ko'ng pera2 Mayabangka raw, Maldo! Saksakan ka

raw ng yabang!

MALDO: Hindi ako pulubi, Toying! 'Yon ang sabihin mosa tatay mo!

TOYING: Hindi ko makakausap ang Tatay_ •yon na raw ang huling Punta n'ya

ritu Wala na tayong maaasahan sa kanya!

MALDO: Lalong mabuti! Talaga namang ayaw na ayaw nila sa 'kin. Pati ang nanay

mo. tutol na Lutol nang sumama ka sa 'kin. Pero makikita nila: ipakikita kosa

kanila na kaya ko kayong buhayin! 'Yon ang dahilan, Toying, kung bakit

291

ayokong mangutang ka ng pampagawa ng bubungan. Pagkain, pinababayaan

kong utangin mo't tx)ka manigas kayong mag-ina sa gutorn. pero ang bahay,

Toying, katungkulan ko'ng pagpapagawa ng hahay!

TOYING: (Parang napupagod na sa pakikipagtalo) Ikaw na•ng bahala, Maldo...

MALDO: Talagang ako'ng bahala! Sa malas na inaabot natin, nang natitira sa

'kin kundi 'Yong konting paniniwala ko sa sarili kongkakayahan. Sabihin nang

mayabang aka, saksakan ako ng yabang, pero kung Wala •yon, para aa 'kong

pa tay!

(Mapapayuko si Toying sa harapan ng kuna Lalapit sa kanya Maldo at

masuyo Wy ang aakbayan. )

MALDO: Hayaan mo na, Toying Tiisin mo na nang konti ang tulo sa bubungan

natin. 'Yon man lung, masabi Kong ako'ng nagpaayos.

TOYING: Dali-daliin mo lang Sana, Maldo..

MALDO: Ako'ng bahala! Heto nga't kahit mukhang baba9'0 e Jalakad ako, Me

nasabi sa 'kin si Tor na istoryang in'aalok n'ya ke Donya Chau. Ako raw ang

irerekomenda n'ya. *litingnan ko kung aabutin ko si Tor sa istudyo. Lalakad

TOYING: MabaOasa ka ng ulan..

MALDO: • Di bale na- (Pun" ta siya sa pintumt sa kaliwa, bubukan iyon at

sisilip

sa labas. ) Mukhang papalakas nga, pero baka makaabot pa rin ak0 Sa istudyo

bago tumodo'ngulang 'to!

TOYING: Magiakip ka man lang ng d•yaryo sa u10!

MALDO Hindi na. Tatakbo na lang ako hanggangkanto!

( 'IUluyan nang lalabms si Maldo Maiiwan sa tanghalan si Toying. .%glit "yang

si.".ilip sa bintana, pagkatapos ay aayusin ang banig sa ibabaw ng kuna Ang

ugong ng ulan ay patuloy. Lalabas si Toying sa komedor, "punin ang mga tasa,

pinggan at kapeterang naroon at isasalansan sa banggerahan. Tila siya may

masisilip sa ibaba ng banggerahan, mapapadaklot siya sa dibdib at isusunod

aag

tingin hangwng sa gawing ka/iwa, sa dupul kalagyan ng hagdanan ng bahay.

pagkatapos ay baltsa siyung bahalik sa kabahayan.

(Makaririnig ng Raf') k Sa pintuan. Nagmamadaling lalabas si Toying sa

pintuan

sa kaliwa at bubuksan jyon_ Susungaw ang Lalaki, basa ng ulan Uig suot na

sumbrero at kapote Ilahawakan ni Toying ang nakaawung pintuan at

pipigilin ang pagpasok ng Lalaki.)

TOYING: Ba't ka ritO?

LALAKI: Hindi ka dumarating sa pant'yon, e: Ditona 'ko nawunta sa inyo.

TOYING: Na1010k0 ka Nar'yan pa si Maldo!

LALAKI: Wala na. Nakita ko ro'n sa kanto, nag-aabang ngjeep.

TOYING: Kahit na! Papalakas ang Ulan. Baka hindi na 'yon tumuloy! UmaJis ka

na't baka humalik e abutin ka pa rito!

LALAKI: Hindi! Nakasakay na ngaym 'yon. Papasukin mo 'ko't nababasa na 'ko

rito!

TOYING: Hindi Sabi p'wede, e!

LALAKI: Meron bang hindi p•wedc, e nagbabayad naman ako sa •yo! Habi Ryan!

(Itutulak ng Lalaki ang pincuan. Mabibitiwan iyon ni Toying PapuSOk sa

kabahayan ang Lalaki huhubarin ang sumbrero at kupote. ilalapug ang pnga iyon

sa siiya sa tubi ng lamesita at Saka gagalain ng ringin ang buong bahay. Si

Toying ay maiiwan may pintuan sa kaliwa at hintakot na susundan lamang

ng ringin ang Lalaki.)

LALAKI: Mabuti pa nga pala ro'n sa sementaryo kesa rito sa bahay n•yo, e! Ni
Wala

ka palang mahihigang tuyo rito!

TOYING: Sabi sa 'Yong h'wag na rito, e! Masyadong mahalay naman kung dito pa

•min.

LALAKI: Kanina pa nga kita hinihintay sa pant'yon, e! Binigyan ko na ng piso

'Yong bantay do'n. Sabi mo, p'wode ka ng umaga, basta makaalis lang png

asawa mol

TOYING: Ang lakas ng ulan, e! Saka na lang. Sige, urnalis ka na!

LALAKI: (Sisilip sa pintuang papasok sa silid•tulugan) P'wcde na siguro ditO

Sa silid

r/yo! Sandali lang naman, e! At saka kung ano•t ano man ang mangyari,

madaling tumalon sa bintana! (lalapitan Toying na hindi kumikilos sa tabi

ng pintuan sa kaliwaar hahawakan sa braso.) Halika! Dada*iagan ko•ng bayad,

kung 'yon lang ang gusto mo!

TOYING : (Magwawala sa pagkakahawak ng Lalaki) Ang hirap mo namang

pakiusapan, e! na nga ako ng masama, gusto mo pane..

IALAKI: 'Yon na nga! Kung talagang masama'ngginagawa mo. ke pant'yon, ke

sa'ng imp'yemo, pareho na lang 'yon!

TOYING: pero bahay 'to ng asawa ko!

LALAKI: (paismid na titingalain ang bubungan) Bahay ng asawa mo? Dapatmo nga

pala s'yang lokohin! Tingnan mo nga 'yang hubungan n'yo! Me nagpapamilya

bang ganyan, ni hindi matagpian bubungan?

(Mapapayuko si Toying Maya-maya ay maririnig ang iyak ng sco'aggOl, ar

nagmamadali siyung lalapit sa kuna. aangatin ang botc ng galas at makikitang

iyon ay wala nang lamun. Ang Lalaki ay manonatili sa may pintuan sa kaliwa,

magpapamalas ng pagkainip ar tttingin sa relong pambraso.)

LALAKI: Nasasayang lang ang oras ko rito! Hindi bale na nga! (Lalapit
sasilyang

kinapapatungan ng sumbrero at kapore. darampunn ang mga iyon at saka

muling babalik sa pintuan sa kaliwa) Kung ayaw mo rito sa bahay n'yo, saka na

lang. _ _ (Akmanglalabas na sa pintuan)

IOYING: (Hindi lumilingcn sa Lalüi) Teka...

LAM Kl: (Mapapabaling na muli kay Toying) O, payagka na.9

TOYING: (Nakayuko) Magkano' ng dala mong pera?

LALAKI: (Ilalapag na muli ang sumbrero at kapote sa silya) Marami 'kong

dalang

pera, pero sampu lang ang usapan natin.

10 YING: Gawin mong be'nte.

IÄLAKI: (Lalapit na kay Toying) Be•nte? p'wedc nang pang-hotel 'yon, a.

TOYING: Kung gusto mo rito ngayon, be•nte.

LALAKI: Sige... kinse.

TOYING: Be'nte!

LALAKI: (Magkakamot ng u10. akmang daramputin ang sumbrero at kzpote Sa

silya, nguni't pagkatapcs ay ialapit na muli kay Toying. hahawakan ito Sa

balikat)O, sige... tera

TOYING: Bayad muna.

(Dudukot ng pera ang Lalaki at iaabot iyon kay Toying. Isisilid ni Toyingang

pera sa bulsa ng kanyang palda. )

TOYING: Mauna ka na sa 100b..

(Papasok ang Lalaki sa 100b ng silid-tulugan. Saglit na mapapayuko si Toying

sa

harapan ng kuna, æyusin ang banlg na nakatakip doom Pagkatapos ay sisilip Sa

awang ng birtana at Saka mabilis na susunod sa silid-tulugan_ Pagkzpasok niya

ruon ay biglang lalakas ang ugong ng pumapatak na ulan. ang binrana ay

kakalampag sa lakas ng hihip ng hangin. tarag0S sa awang ng bintana ang

liwanag ng kidlat at dadagundong ang kulog kasabay ng tnalakas na pagtili ng

sangggol. Tatagal ito ng dang sandalt. Pagkatapos ay...

Bubukas ang pintuan sa kaliwa. papasok si ng ulan. Tatanaw

siya sa may komedor at kusina, parang hinahatup si Toying- LaLpit siya

kuna, sisilipin doon ang sanggol at saka magpapa.'inga-linga. Makikita niya

basang sumbrcro at kapote silya, magigitla, Wapitan ang mga iyon at

hahawgkan. Pagkatapos ay kunot ang noong lili.n pintuan ng "lid. )

MALDO: (Patawag) Toying, Toying!

(May kaka:uskos sa 100b ng silid. parang may nagmantadaling kumdOs

pagkabulabog, Lalapit si Maldo sa pintuang papasok sa silid, ;isilip at

pagkatapav ay marahac na itutulak ang pinto. Mahrinig ang malak.s na tili ni

Toying sa 100b ng silid, susundan ng galabog ng paa sa sahig at paghampas ng

tawan sa dinding. )

TOYING: 100b D'yos ko, Maldo! H'wag!

('lang kalabugan pa ang maririnig na nagpapahiwatig na may nondon sa bintana

at bumagsak sa lupa. )

TOYING : (Sa 100b pa An) H' Wag m 0 na s•yang sundan, Maldo. H'wag na!

(Ilan pa uling kalabog ang magbabadya ng pagtalon nt Maldo sa bintana at

pa"ayad niya sa lupa. Pagkatapos ay laiabas si Toying mula sa silid, gu10 ang

buhok, nakakamison at palda larnang. Tatakbo siyang patungo pinruan sa

kaliwa, pagkatapos ay parang hilong babalik sa may kuna, kukuha roon ng

lampin at iaa/ampay balikat. A kmang kukunin niya ang bata •a kuna, nguni't

mapapalingon siya sa pinto sa kaliwa na biglang mabubuksan. Papasok do-on si

Maldo, balot ng punk ang damit. Nanlilisik ang mg mata, pgsugod na lalapitan

ni Maldo si Toyitw)

MALDO: Walanghiya ka!

(Sasampalin ni Maldo si Toying Mapapaupo Si Toying sa sahig. Ititindig siya

ni

Maldo at marahas na yuyuougin. )

MALDO: Sino 'yon, Toying? Sino'ng lalaking 'yon?

(Titingin lamang nang tuwid si Toying sa mukha ni MaldO. Hindi sasagot.

MAI-DO: (Pastgaw) Sino s•yu, Toying?

TOYING: (Matatag) Ba't kailangan mopang malaman?

M ALDO: Papatayin ko s'ya_

TOYING: Pag pinatay mos'ya, kailangang patayin mo rin ang lahat ng lalaki
ditosa

buong lochan.

MALDO: Ha?

•IX)YING: 00, Maldo, hindi s'ya lang. Iba-iba Twing me pagkakataon ako

T'wine kailangan ko'ng pambili ng bigas.. nggatas ni Marites.

(Marahas na iturulak ni Maldo si Toying at patakbong pupunta sa kusina.

parang may hinahanap. Si Toying ay mapapasandul sa dinding at hindi

kumikilos na pnonoorin si Maldo. Makaaapuhap si Maldo ng isang kutsilyo sa

pnay kalanan, babalik sa kat•ahayan na hawak ang patalim at akmang sasaksaktn

si Toying. Tititigan lamang siya ni Toying. nang saglit na gayon

ang kutsLlyo sa kamay ni Maldo ngunl'r pagkatapos ay dahan-dahan iyong

ibababa Mapapayuko siya, rirlngngn ang kursilyo kamay at saka hahayaang

malag!ag sa sahig

MALDO; K-kailan pa 'to, Toying? Kailan pa?

TOYING: Mula nang di na 'ko makahingi ng pera sa Tatay . D'yos ko, Maldo,

naniniwala ka bang me mapapautangsa 'kin nang gano'ngkatagal? Kumakain

lay o ara w.

(Nakayuko pa rin, tatalikod si Maldo kay Toying: mcrahang lalakad

pat-ingo sa lamesita, hahawakan ang sumbrero at kapoteng nakalapag

silya at pagaåit na ihahagis ang mga iyon sa sahig. Pagkatapos ay uupo siya
sa

silya at susubsob sa lamesita. )

TOYING: 'Dinalangin kong huwag mo na sana itong malaman, Maldo_ ... hanggang

makaraos tayo pero nakahanda ako ano mang mangyayari kung

madidiskubrc mo Kahit patayin mo 'ko.

MALDO: (Titingala) Talagang papatayin sana kita, Toying , Kangina nang di

. ang lalaking iyon ... pumapanhik pa lang ako, iniisip ko na

ko abutin ang

kung ano'ng ko kung pa'no kita papatayin . - . pero ülagang

na 'kong silbi, Toying. Ni hindi kita mapatay para ibangon mm lang ang

pagkalalaki kO.

(Muling susubsob si Maldo sa lamesita at hihikbi. A kmang lalapit si Toying

sa

lamestta, nguni't pipigilin ang sarili at sa halip ay mabilis na papasok

silid-tulugan. Muling laiabas si Toying nu nawayos ng kazsusuot na blusa )

TOYING: p:upunta 'ko sa tindahan, Maldo. Ano man ang nangyari sa 'tin.
kailanpn

ni Marites ang gatas. Kung ayaw mo, hindi ko ibibili ng. paykain natin ang

perang kinita ko. Pero si Marites, dapat s' yang mabuhay sa gatag na

manggagaling sa katawan ko .

(Hindi pa rin sagagot si Maldo. Lalakad Si Toying na parungo sa pintuan s'

kali wa

TOYING: Pakitingnan mo lang si Marites. Sandali lang ako. (Akn•ta 'tang

lalabas Sa
pin ruan. )

MALDO: Titingala. pahabol) Toying .

(Ilihinto st Toying sa pin tuan, hawak ang nakabukas na dahon ng pinto.)

IOYING: An'yon, Maldo?

MALDO: B-bumili ka ng bigas at kung me matitira pa sa pera mo... (Tile

matiyak na titingala sa tumutulong bubungan) burnili ka na rin ng 'sang

pirasong y ero.

(Biglang mapapahagulgol si Toying. tuluyang lalabas at malakas na isasara ang

pintuan. Maririnig ang iyak ng sanggol habang si Maldo ay muling nasubsob na

humihikbi sa lamesitm Mananatili iro nang ilang sandali bago dahan-dahang

sgsara ang tabing