ΜΑΘΗΜΑ 10 – LECTIO DECIMA ā ē ō ū ī

A. ΚΕΙΜΕΝΟ: Η ΠΡΟΦΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑ

Aeneas bellum ingens geret in Italiā.
Populos ferōces contundet, mores eis
impōnet et moenia condet.
Τu Aeneam ad caelum feres.
Postea Iūlus, Aenēae filius, regnum ab
Laνinio transferet et Albam Longam muniet. μεταφέρει το βασίλειο από το Λαβίνιο και θα
Post trecentos annos Ilia duos filios, Rō-
mulum et Remum, pariet, quos lupa nutriet.
Rōmulus moenia Martia condet Roma-
nosque de suo nomine appellabit.
Romānis imperium sine fine erit.
Caesar Augustus, ab Iūlo ortus,
Belli portas claudet
et Saturnium regnum restituet.
Hunc tu, ut Aeneam, in caelo accipies.
Ο Αινείας θα κάνει φοβερό πόλεμο στην Ιταλία.
Θα συντρίψει άγριους λαούς, θα επιβάλει σ'
αυτούς ήθη και θα κτίσει τείχη.
Εσύ θα αποθεώσεις τον Αινεία.
Αργότερα ο Ίουλος, ο γιος του Αινεία, θα
οχυρώσει την Άλβα Λόγγα.
Μετά από τριακόσια χρόνια η Ιλία θα γεννήσει
δυο γιους, το Ρωμύλο και τον Ρώμο, τους οποίους
θα (ανα)θρέψει μια λύκαινα.
Ο Ρωμύλος θα χτίσει τα τείχη του Άρη και θα
ονομάσει τους Ρωμαίους από το όνομά του.
Στους Ρωμαίους θα υπάρξει εξουσία δίχως τέλος.
Ο Καίσαρας Αύγουστος, καταγόμενος από τον
Ίουλο, θα κλείσει τις πόρτες του Πολέμου
και θα αποκαταστήσει (= θα επαναφέρει) το
βασίλειο του Κρόνου.
Αυτόν εσύ, όπως τον Αινεία, θα υποδεχθείς, στον
ουρανό.

Β. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Aenēas: ονομ. ενικ. του ουσ. Aeneas -ae αρσ. 1 (= Αινείας)
bellum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. bellum -i ουδ. 2 ( = πόλεμος)
ingens: αιτιατ. ενικ. ουδ. του μονοκατάληκτου επιθέτου ingens -entis επίθ. 3 (= πελώριος,
φοβερός)
geret: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. gero, gessi, gestum, gerĕre 3 (= διεξάγω,
κάνω)
in: (πρόθ.+ αφαιρ.) (= σε)
Italiā: αφαιρ. ενικ. του ουσ. Italia -ae θηλ. 1 (= Ιταλία)
populos: αιτιατ. πληθ. του ουσ. populus -ί αρσ. 2 (= λαός)
ferōces: αιτιατ. πληθ. αρσ. του μονοκατάληκτου επιθέτου ferox -ocis επίθ. 3 (= άγριος)
contundet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. contundo, contudi, contusum, contundĕre
3 (= συντρίβω) (cum + tundo)
mores: αιτιατ. πληθ. του ουσ. mos, moris αρσ. 3 (= έθιμο, ήθος, συνήθεια)
╚> mores -um αρσ. 3 ( = ήθη, θεσμοί)
eis: δοτ. πληθ. αρσ. της οριστ. (ή επαναληπτ.) αντωνυμ. is, ea, id (= αυτός, -ή,-ό)
imponet: γ’ γεν. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. impono, -posui, -positum, imponĕre 3
επιβάλλω) (+ αιτιατ. + δοτική) (in + pοnο)
et: (συμπλεκτ. σύνδ.) (= και)
moenia: αιτιατ. πληθ. του ουσ. moenia - ium ουδ. 3 (= τείχη)
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ (PLUR. TANTUM)
condet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. condo, condidi, conditum, condĕre 3 (=
κτίζω) (cum + do)
tu: ονομ. ενικ. θηλ. της προσωπ. αντωνυμ. β' προσώπου tu (= εσύ)
Aeneam: αιτιατ. ενικ. του ουσ. Aeneas -ae αρσ. 1 (= Αινείας)
ad: (πρόθ.+ αιτιατ.) (= σε)
caelum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. caelum -i ουδ. 2 (= ουρανός).
ΠΡΟΣΟΧΗ: πληθ.: caeli -orum αρσ. 2
feres: β' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. fero, tuli, latum, ferre (= φέρνω, μεταφέρω,
υπομένω, υποφέρω)
postea: (επίρρ.) (= μετά)
Iūlus: ονομ. ενικ. του ουσ. Iulus -i αρσ. 2 (= Ίουλος)
Aeneae: γεν. ενικ. του ουσ. Aeneas -ae αρσ. 1 (= Αινείας)
filius: ονομ. ενικ. του ουσ. filius -ii (- i) αρσ. 2 (= γιος)
regnum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. regnum -i ουδ. 2 (= βασίλειο)
ab: (πρόθ.+ αφαιρ.) (= από) (ab, a)
Lavinio: αφαιρ. ενικ. του ουσ. Lavinium -ii (-i) ουδ. 2 (= Λαβίνιο)
transferet: γ’ ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. tranfero, -tuli, -latum, -ferre (=
μεταφέρω) (trans + fero)
Albam Longam: αιτιατ. ενικ. του ουσ. Alba -ae Longa -ae θηλ. 1 (= 'Αλβα Λόγγα)
muniet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. munio, munivi (-ii), munitum, munire 4 (=
οχυρώνω)
post: (πρόθ.+ αιτιατ.) (= μετά)
trecentos: αιτιατ. πληθ. αρσ. του απόλυτου αριθμητικού επιθέτου trecenti -ae -a (= τριακόσιοι)
annos: αιτιατ. πληθ. του ουσ. annus -ί αρσ. 2 (= χρόνος, έτος)
Ilia: ονομ. ενικ. του ουσ. Ilia -ae θηλ. 1 (= Ιλία)
duos: αιτιατ. πληθ. του απόλυτου αριθμητικού επιθέτου duo, duae, duo (= δύο)
filios: αιτιατ. πληθ. του ουσ. filius -ii (-i) αρσ. 2 (= γιος)
Romulum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. Romulus -i αρσ. 2 (= Ρωμύλος)
Remum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. Remus -i αρσ. 2 (= Ρέμος)
pariet: γ’ ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. pario, peperi, partum, parĕre 3* (= γεννώ)
MTX. MΕΛΛ. pariturus, -a, -um
quos: αιτιατ. πληθ. αρσ. της αναφορ. αντωνυμ. qui, quae, quod (= ο οποίος)
lupa: ονομ. ενικ. του oua.lupa -ae θηλ. 1 (= λύκαινα)
nutriet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. nutrio, nutrivi (-ii), nutritum, nutrire 4 (=
ανατρέφω)
Romulus: ονομ. ενικ. του ουσ. Romulus -i αρσ. 1 (= Ρωμύλος)
moenia: αιτιατ. πληθ. του ουσ. moenia -ium ουδ. 3 (= τείχη)
ΠΡΟΣΟΧΗ: ΜΟΝΟ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ (PLUR. TANTUM)
Martia: αιτιατ. πληθ. ουδ. του επιθ. Martius -a -um επίθ. 2 (= του Άρη)
condet: γ’ ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. condo, condidi, conditum, condĕre 3 (=
κτίζω) (cum + do)
Romanosque = Romanos + que:
Romanos = αιτιατ. πληθ. του ουσ. Romanus -i αρσ. 2 (= Ρωμαίος)
que: (συμπλεκτ. σύνδεσμος) (= και)
de: (πρόθ.+ αφαιρ.) (= από)
suo: αφαιρ. ενικ. ουδ. της κτήτ. αντ. suus -a –um γ’ προσ. (= δικός, -ή, -ό του) (για 1 κτήτορα)
nomine: αφαιρ. ενικ. του ουσ. nomen, nominis ουδ. 3 (= όνομα)
appellābit: γ’ ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. appello, -avi, -atum, -are 1 (= ονομάζω)
Romanis: δοτ. πληθ. του ουσ. Romanus -i αρσ. 2 (= Ρωμαίος)
imperium: ονομ. ενικ. του ουσ. imperium -ii (-i) ουδ. 2 (= εξουσία, κράτος)
sine: (πρόθ.+ αφαιρ.) (= χωρίς)
fine: αφαιρ. ενικ. του ουσ. finis -is αρσ. 3 (= τέλος)
erit: γ’ ενικ. οριστ. μέλλ. του βοηθητ. ρήμ. sum, fui, esse (= είμαι)
Caesar: ονομ. ενικ. του ουσ. Caesar -aris αρσ. 3 (= Καίσαρας)
Augustus: ονομ. ενικ. του ουσ. Augustus -i αρσ. 2 (= Αύγουστος)
Iulo: αφαιρ. ενικ. του ουσ. Iulus -i αρσ. 2 (= 'Ιουλος)
ortus: ονομ. ενικ. της μτχ. παθητ. παρακειμ. ortus -a -um (= καταγόμενος, απόγονος) του
αποθετ. ρήμ. orior, ortus sum, oriri αποθ. 4 (= γεννιέμαι)
Belli: γεν. ενικ. του ουσ. Bellum –i oυδ. 2 (= Πόλεμος) (= ο θεός του πολέμου)
portas: αιτιατ. πληθ. του ουσ. porta -ae θηλ. 1 (= πύλη)
claudet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. claudo, clausi, clausum, claudĕre 3 (=
κλείνω)
Saturnium: αιτιατ. ενικ. ουδ. του επιθ. Saturnius -a -um επίθ. 2 (= του Κρόνου)
regnum: αιτιατ. ενικ. του ουσ. regnum -ί ουδ. 2 (= βασίλειο)
restituet: γ' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. restituo, -tui, -tutum, -tuĕre 3 (=
αποκαθιστώ, ξαναφέρνω) (re + statuo)
hunc: αιτιατ. ενικ. αρσ. της δεικτ. αντωνυμ. hic, haec, hoc (= αυτός, -ή, -ό)
tu: ονομ. ενικ. θηλ. της προσωπ αντωνυμ. β' προσώπου tu (= εσύ)
ut: (επίρρ.) (= όπως)
Aeneam: αιτιατ. ενικ. του ουσ. Aeneas -ae αρσ. 1 (= Αινείας)
caelo: αφαιρ. ενικ. του ουσ. caelum -i ουδ. 2 (= ουρανός)
accipies: β' ενικ. οριστ. μέλλ. ενεργ. φων. του ρήμ. accipio, accepi, acceptum, accipĕre 3 * (=
υποδέχομαι, δέχομαι) (ad + capio)

Γ. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ
ingens (-ntis) ingentior, -ior, -ius ingentissimus, -a, -um
ferox, -ocis ferocior, -ior, -ius ferocissimus, -a, -um
longus, -a, -um longior, -ior, -ius longissimus, -a, -um
Martius, -a, -um ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Saturnius, -a, -um ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ

Δ. ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ
Postea ΧΩΡΙΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
Ε. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ Γ’ ΚΑΙ Δ’ ΣΥΖΥΓΙΑΣ

ενεστ. θέμα + χαρακτηριστικό φωνήεν + βασικές καταλήξεις
ΧΑΡΑΚΤ. ΦΩΝΗΕΝ: το -ē- για όλα τα πρόσωπα πλην α’ ενικού – για το sum: -i, -o, -u

Γ’ ΣΥΖ. Δ’ ΣΥΖ. ΜΕΛ. sum

leg-am audi-am ero < eso : ρωτακισμός
leg-es audi-es eris
leg-et audi-et erit
leg-emus audi-emus erimus
leg-etis audi-etis eritis
leg-ent audi-ent erunt

2. ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ fero:

το θεματικό φωνήεν απουσιάζει πριν από καταλήξεις που αρχίζουν από s, t και r.
ΕΝΕΣΤ. ΠΑΡΑΤΑΤ. ΜΕΛΛΟΝΤ. ΑΠΑΡΕΜΦ.
fero ferebam feram
fers ferebas feres
fert ferebat feret
ferre
ferimus ferebamus feremus
fertis ferebatis feretis
ferunt ferebant ferent

3. ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΩΣ Α’ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΡΗΜΑΤΟΣ / ΟΝΟΜΑΤΟΣ

Υφίστανται φωνητικές αλλαγές
α) cum
cum => con-tundo
=> co-opto

β) αφομοίωση:
impono < in + pono / accipio < ad + capio / appropinquo < ad + propinquo

γ) ύπαρξη διπλών τύπων: conloco και colloco / conlaudo και collaudo / adfero και affero

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. το απόλυτο αριθμητικό trecenti και γενικά οι εκατοντάδες (εκτός από tο centum) κλίνονται
όπως τα β/κλιτα επίθετα σε –us, αλλά μόνο στον πληθυντικό αριθμό.

5. Το (απόλυτο) αριθμητικό duo σχηματίζει την αιτιατ. του αρσενικού σε -o (duo) και σε -os
(duos).
 ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ - 10
1. ingens porta, hic annus: Να γράψετε τη δοτική, αιτιατική και αφαιρετική
ενικού και πληθυντικού αριθμού.
2. Tu Aeneam ad caelum feres: Να κλιθεί στον ενικό και πληθυντικό η πρόταση
με το ρήμα στην οριστική του ενεστώτα.
3. muniet, restituet: Να κλίνετε την οριστική του ενεστώτα και μέλλοντα των
ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται.
4. Bellum ingens geret et populos feroces contundet.: Να γράψετε την παραπάνω
περίοδο μεταφέροντας όλους τους κλιτούς τύπους στον αντίθετο αριθμό.
5. Να ξαναγράψετε την πρώτη περίοδο εξαρτώντας την από την πρόταση: Ιupiter narrat...
και να γίνουν οι αλλαγές που απαιτεί η απαρεμφατική σύνταξη με ειδικό απαρέμφατο.
6. Να τοποθετήσετε τα παρακάτω ρήματα στον πίνακα και να συμπληρώσετε τον
αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής: condet, feres, muniet, appellabit, erit,
restituet.
Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας

7. Να εντάξετε τις παρακάτω λέξεις στον πίνακα που ακολουθεί: lupa, hunc, ingens, trecentos,
suo, martia, mores, ortus, duos, postea, post, ab, et, sine.

Ουσιασ. Επίθετο Αντ/μία Αριθ. Μτχ. Επίρ/μα Πρόθεση Σύνδεσ.

8. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν:

Ονομ. ενικ. Αιτ. εν. Αφ. Εν. Δοτ. πληθ. Αιτ. πληθ. Αφ. πληθ.
eis
quos
tu
hunc
suo

9. Να διορθώσετε τα συντακτικά λάθη που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις και να

δικαιολογήσετε τις διορθώσεις σας:
α) Venus Aenean ad caelo feret.
β) Aeneas populos feroces mores imponet.
γ) Romulus Romanes de suo nomen appellabit.
δ) Ille bellum ab Lavinium in Alba Longa transferet.
ε) Caesarem Augustum post multis annis ilia in caelum accipiet.