Professional Documents
Culture Documents
xelovneba
moswavlis saxelmZRvanelo
5 klasi
საქართველოს სახელმწიფო გერბი
სახელმძღვანელოს/სერიის ვებ-გვერდი:
Semecneba
Tbilisi 2017
xelovneba da Semoqmedeba 5
moswavlis saxelmZRvanelo
saxviT da gamoyenebiT xelovnebaSi
jana (darejan) kaxiani (jgufis xelmZRvaneli) –
ilias saxelmwifo universitetis asocirebuli profesori,
fsiqologiis da pedagogikis mecnierebaTa doqtori
Tamar kiknaZe – bavSvTa fsiqologi, skola `XXI saukunis~
saswavlo programis xelmZRvaneli
qeTevan davlianiZe _ mxatvari
gakveTilis
nomeri gakveTilis
saTauri teqsti ilustracia
daimaxsovre
35 renesansi
aRorZinebis xanis xelovanebi ara mxolod baZa-
vdnen antikuri periodis mxatvrebs, moqandakeebs da
daaxloebiT 600 wlis win italiaSi daiwyo axali epoqa _ renesansi. re- arqiteqtorebs, aramed Seqmnes axali formebi, axali
nesansi aRorZinebas niSnavs. am periodSi gaZlierda da gamdidrda italiis stili xelovnebaSi, romelsac renesans uwodeben.
qalaqebi, gafarTovda vaWroba, gaxSirda mogzauroba, ganviTarda mecnier-
eba da arnaxulad ayvavda xelovneba.
daimaxsovre!
antikuri xelovneba _
Zveli saberZneTisa da
daimaxsovre! romis xelovneba.
madona _
RvTismSobeli
78 79
muSaobis
SekiTxvebi etapebi
avtoris nimuSi
saxeli da saSinao
gverdis gvari. davaleba gverdis
nomeri namuSevris nomeri
saxelwodeba
sarCevi
VI Tavi. renesansi
35. renesansi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
36. mxatvroba.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
37. qandakeba .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
38. arqiteqtura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
39. portreti.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
40. leonardo da vinCi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
41. miqelanjelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
42. rafael santi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
43. ticiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
44. muzeumebi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
gisurveb warmatebas!
pirvelyofili
xelovneba
altamiris mRvimis mxatvroba
pirvelyofili
xelovneba
1.
2.
3. tasilin-ajeris
platos mxatvroba 4.
12
gamoqvabulebSi aRmoCenil naxatebs mecnierebma mRvimuri mxatvroba
uwodes. mRvimuri mxatvrobis nimuSebi naxSiriTaa Sesrulebuli. zogi-
erTi maTgani ki gacocxlebulia saRebavebis feradovani laqebiT.
pirvelyofili adamianis mxatvroba gvarwmunebs imaSi, rom xelovnebi-
sadmi siyvaruli gaCnda uxsovari droidan da Tan sdevs adamians arsebo-
bis yvela etapze.
5. 6.
4. 5, 6, 8. laskos
qvabulis
mxatvroba
7.
davaleba
Seqmeni namuSevari `pirvelyofili adamiani~.
13
Zveli egvipte
kedlis mxatvroba
Zveli egvipte
3. Zveli egvipte
4. piramidebi
5. sarkofagebi
6. reliefi da kedlis
mxatvroba
7. qandakeba
8. tansacmeli da
samkauli
9. damwerloba
10. Tavisufali Tema
3 Zveli egvipte
Zveli msoflios erT-erTi yvelaze saintereso da mniSvnelovani civi-
lizacia Seqmnes Zvelma egviptelebma. termini civilizacia umTavresad
gamoiyeneba im xalxebis mimarT, romlebmac miaRwies ganviTarebis garkveul
dones _ daaarses qalaqebi, Seqmnes kanonebi, damwerloba, kalendari da
kulturis mniSvnelovani nimuSebi.
daimaxsovre!
piramida _ faraonis
akldama Zvel
egvipteSi.
2. Zvel egvipturi
damwerlobis nimuSi 3. Zvel egvipturi fila (reliefi)
18
Zveli egviptis kultura imdenad mniSvnelovania, rom Seiqmna special-
uri mecniereba _ egviptologia, romelic swavlobs Zveli egviptis isto-
riasa da kulturas.
daimaxsovre!
arqeologia _ mecniereba,
romelic Zveli xalxebis
kulturas da yofa-cxovrebas
swavlobs Semonaxuli
nivTebis _ Zeglebis
mixedviT.
5. faraon tutanxamonis
oqros niRabi
davaleba
daxate zRapruli qalaqis quCa.
19
4 piramidebi
Zveli egviptis xsenebaze pirvelad ra gaxsendebaT? albaT piramidebi.
swored piramidebi gadaiqca egviptis simbolod. maT faraonebis samudamo
gansasveneblad agebdnen. amiT faraonebi cdilobdnen sakuTari saxelis
ukvdavyofas.
piramidebs aSenebdnen uzarmazari qvis lodebisgan, TiToeuli maTgani
2,5 tonas iwonida.
20
xeofsis piramidasTan
TiTqos mis dasacavad dgas
uzarmazari qandakeba _
sfinqsi. mas adamianis Tavi
da lomis sxeuli aqvs da
erTiani kldisganaa gamo-
kveTili.
3.
• ra STabeWdilebas
tovebs Senze kldeSi
gamokveTili taZari?
xom ar ici rame msgavsi
arqiteqturuli
nimuSis Sesaxeb?
davaleba
yuradRebiT daakvirdi sfinqsis qandakebas
da Seecade, daxato igi.
21
5 sarkofagebi
Zvel egviptelebs sjerodaT, rom sikvdilis Semdeg adamianis suli
mxolod kargad Senaxul sxeulSi dabrundeba, amitom cdilobdnen, sxeu-
li ucvlelad SeenaxaT. aqedan warmoiSva gardacvlili adamianis sxeulis
sagangebod damuSaveba, mumificireba _ mumiad qceva. specialuri xsnare-
biT da surnelovani zeTebiT gaJRenTili saxvevebiTa da tilos naWrebiT
gardacvlilis sxeuls mWidrod axvevdnen. saxvevebs Soris Zvirfas qvebs
ayolebdnen. am wesiT damuSavebulma mumiebma gauZles saukuneebs. arqe-
ologebi dResac pouloben maT arqeologiuri gaTxrebisas.
daimaxsovre!
sarkofagi _ qvis an
xis samarxi.
1.
2.
mumificirebas 70 dRe sWirdeboda da es imdenad rTuli da mniSvnelo-
vani procesi iyo, rom mas specialurad ganswavluli adamiani atarebda,
romelsac Tavze turisTava mumificirebis RmerTis – anubisis niRabi
exura.
22
egviptelebi mumiebs aTavsebdnen sagangebod damzadebul kuboebSi _
sarkofagebSi. sarkofagi adamianis sxeulis formas imeorebda. mis saxur-
avze amoWrili iyo saxis nakvTebi da xelebi. sarkofagebi mdidrulad iyo
morTuli, moxatuli, inkrustirebuli Zvirfasi qvebiT.
daimaxsovre!
inkrustacia _ gamosaxuleba
an ornamenti, romelic
keTdeba sagnis zedapirze
Camagrebuli sxvadasxva
masalis firfitebiT.
5.
6. 7.
davaleba
daxate mumificirebis RmerTi _ anubisi.
23
6 reliefi da kedlis
mxatvroba
Zveli egviptis taZrebsa da samarxebis kedlebs amSvenebda reliefebi
da freskebi. reliefebsa da freskebze gamosaxuli iyo scenebi gardac-
vlilebis cxovrebidan.
egviptelebs sjerodaT, rom xelovnebas jadosnuri Zala aqvs. maTTvis
mxatvroba sicocxlis SenarCunebis saSualeba iyo.
kedlebze ramdenime zolad ixateboda an ikveTeboda scenebi gardacv-
lilTa cxovrebidan _ omebis, monebis ayvanis, nadimis, nadirobis amsax-
veli siuJetebi, aseve yofiTi Sinaarsisac _ samosis gamocvlis, Zroxis
mowvelis, mosavlis aRebis da a.S.
1.
2.
4.
1_4. kedlis mxatvroba
24
• gaixsene, ra ici reliefis Sesaxeb? kedlis mxatvrobis Sesaxeb?
6.
5.
7.
5_8. reliefuri gamosaxulebebi
davaleba
Seqmeni namuSevari egviptelebis cxovrebidan
(masala Tavidan airCie)
25
7 qandakeba
arqeologiuri gaTxrebis Sedegad aRmoCnda uamravi mrgvali qandakeba.
isini amSvenebdnen taZrebis darbazebs, ezoebs. aseTi qandakebebi napovnia
samarxebsa da akldamebSic. faraonebisa da didebulebis figurebi yov-
elTvis uZrav pozaSi gamoisaxeba, msaxurebisa da ubralo adamianebis fig-
urebi ki _ saqmianobis dros.
2. ufliswuli rahotepi
1. ufliswuli rahotepi da
misi meuRle nofreti
3. nefertiti
26
Zveli egvipturi qandakebebi xisgan an qvisgan keTdeboda da Semdeg
mkacrad dadgenili kanonebis mixedviT iRebeboda: mamakacis figura _
moagurisfro-wiTlad, qalis ki _ yviTlad. Tma Savi ferisa iyo, xolo
tansacmeli _ TeTri.
5. faraoni mikerini
8. ymawvil tutanxamonis
7. kairos gadamweri Tavi 9. egviptelebi
davaleba
gamoZerwe faraoni da msaxuri.
27
8 tansacmeli da samkauli
Zveli egviptelebis samosi sada iyo. tansacmels ZiriTadad selis qso-
vilisgan amzadebdnen. qalebs viwro, koWebamde kabebi ecvaT, mamakacebi
ki muxlamde an koWamde Semoxveul qsovils atarebdnen. fexze papirusis
lerwmisgan an tyavisgan damzadebuli sandlebi ecvaT. mogvianebiT egvi-
ptelebis samosi garTulda, is Seicvala gofrirebuliT _ gaCnda tal-
Riseburi nakecebisgan damzadebuli tansacmeli.
2.
1.
• daakvirdi da Seadare
erTmaneTs egviptelebis samosi.
• ra gansxvavebaa maT Soris?
4.
3.
1_4. egvipturi samosi
28
egviptelebis Cacmulobis mniSvnelovan elements samkauli warmoad-
genda, maT Soris ki yvelaze gamorCeuli iyo egvipturi dekoratiuli
sayelo, romelsac atarebdnen rogorc mamakacebi, ise qalebi, rogorc
batonebi, ise msaxurebi.
7.
5.
6.
10.
davaleba
daamzade an daxate egvipturi samkaulebi.
29
9 damwerloba
piramidebis, sasaxleebis, taZrebis kedlebze mecnierebma ucnauri nax-
atebi da niSnebi aRmoaCines. aseTive niSnebiT iyo dafaruli akldamebis
kedlebi, qandakebebi da reliefebi. es egvipturi damwerlobis nimuSebi _
ieroglifebia. maTi gaSifvra da amokiTxva aucilebeli iyo egviptis is-
toriisa da kulturis Sesaswavlad.
1. 2.
3.
30
bevrma mecnierma scada gaeSifra egvipturi damwerloba, magram es
mxolod frangma mecnierma Jan-fransua Sampolionma moaxerxa 1822 wels.
ieroglifebis wakiTxva SeiZleba marcxnidan marjvniv, marjvnidan
marcxniv an zemodan qvemoT.
5.
swored am dafebis
gaSifvriT moaxerxa
Sampolionma
ieroglifebis
amokiTxva.
8.
6.
• daakvirdi egviptur
ieroglifebs. ra figurebia
maTze gamosaxuli? riT
gansxvavdeba ieroglifebi
sxva damwerlobisgan?
9.
5_9. damwerlobis nimuSebi
davaleba
daamzade dokumenti kompiuterul saxatav programaSi.
31
10 Tavisufali Tema
Zveli egviptis kulturiT, miTologiiT, damwerlobiT, religiiT
xSirad interesdebodnen xelovnebis sxvadasxva dargis warmomadgenlebi.
albaT, swored amitom, Zveli egviptis Temaze dawerilia romani, Seqm-
nilia opera, dadgmulia baleti, gadaRebulia mxatvruli da animaciuri
filmebi. rogor fiqrob, ra aris amis mizezi?
1. afiSa `kleopatra~
(egviptis dedofali) 3. `kleopatra~
(msaxiobi vivien li)
2. `kleopatra~
(msaxiobi
elisabed teilori)
• daaTvaliere ilustraciebi.
aRwere isini. miaqcie
yuradReba Cacmulobas,
varcxnilobas, samkauls.
5. kadri filmidan `faraoni~
32
rodesac mxatvrebi qmnian kostiumebisa da dekoraciebis eskizebs
kinofilmebisa da speqtaklebisTvis, isini ecnobian im epoqisa da qveynis
istorias, eTnografiasa da kulturas, romelzec muSaoben.
rogor fiqrob, ratom?
8. baleti `kleopatra~
daimaxsovre!
eskizi (swrafi, mosamzade 9. leon baqsti,
beli naxati) _ Canaxati, `kleopatra~
winaswari monaxazi _ (eskizi)
naxatis, skulpturis,
Teatraluri dekoraciis
da a.S.
10. `kleopatra~
davaleba
Seqmeni egvipturi kostiumis eskizi.
33
Zveli
saberZneTi
erexTeioni, kariatidebis aivani
Zveli saberZneTi
2. aTena lemnea
(romauli asli)
38
Zveli berZnuli kulturis erT-erTi mniSvnelovani nawilia miTebi.
xom ar ici romelime berZnuli miTi?
daimaxsovre!
miTi _ Zveli xalxuri
Tqmuleba RmerTebsa da
gmirebze, samyaros
Seqmnasa da sicocxlis
warmoSobaze.
5, 6, 8. Zveli berZnuli
keramikis nimuSebi
6.
5.
7. aTenas Tavi
8.
davaleba
moiZie da gaecani berZnul miTebs.
39
12 arqiteqtura
berZnebs sjerodaT, rom yvela RmerTs unda hqonoda saxli. swored
amitom qalaqebis amaRlebul adgilze _ akropolisze _ maTTvis aSenebd-
nen taZrebs. qalaq aTenis akropoliss amSvenebda ramdenime taZari. dRemde
SemorCenilia maTi nangrevebi, romelTa naxvisas Segeqmneba STabeWdileba
berZnuli arqiteqturis TviTmyofadobaze.
1.
2.
3.
40
aTenis akropolisis mTavari taZari – parTenoni sworkuTxa formis,
marmarilossvetebiani Senobaa, romelic safexurebian saZirkvelze dgas.
svetebs eyrdnoba samkuTxedis formis saxuravi, romelsac amSvenebda sx-
vadasxva reliefi da skulptura. parTenoni aigo qalRmerT aTenas pa-
tivsacemad. reliefebi da skulpturebi asaxavdnen epizodebs qalRmerTis
cxovrebidan, xolo taZris SuagulSi aRmarTuli iyo aTenas uzarmazari
qandakeba.
davaleba
daxate Zveli berZnuli taZari.
41
13 qandakeba
berZnuli xelovnebis erT-erT did miRwevad iTvleba xuroTmoZRvreb-
isa da qandakebis ostaturi Serwyma. yvela berZnuli taZari morTuli iyo
reliefebiTa da qandakebebiT. isini amSvenebdnen rogorc Senobis fasads,
aseve mis Sida nawilsac.
2. afrodite
(romauli asli)
42
Zveli berZeni moqandakeebis mizani iyo srulyofili, Zlieri, lamazi
adamianis gamosaxulebis Seqmna. isini umTavresad marmarilosgan qmnidnen
qandakebebs. cdilobdnen, zustad gadmoecaT adamianis sxeuli rogorc
mSvid, uZrav pozaSi, aseve moZraobaSi.
6. samoTrakiuli nike
4. eirene
(romauli asli) 5. poliklitosi,
`doriforosi~ (Subosani)
• Seadare erTmaneTs
berZnuli da egvipturi
qandakebebi.
• romeli mogewona
gansakuTrebiT? ratom?
8. mironi.
`badrosmtyorcneli~
7. Wabuki (romauli asli)
davaleba
daxate Zveli berZnuli RmerTi an qalRmerTi.
43
14 keramika
Zveli saberZneTis kulturis Semadgenel mniSvnelovan nawils meTu-
neoba warmoadgens. keramikuli WurWeli moxatuli iyo naxatebiT, romel-
sac `larnakul mxatvrobas~ uwodebdnen.
1. 2. 3.
4.
5.
• daaTvaliere nimuSebi.
aRwere isini, isaubre siuJetebze.
6.
44
`larnakuli mxatvroba~ gansxvavebuli iyo. meTuneebi larnakebs wiTe-
li Tixisgan amzadebdnen da maTze Savi feris figurebs xatavdnen _ aseT
larnakebs `Savfiguruls~ uwodebdnen. an piriqiT, figurebs tovebdnen
Tixis wiTel ferad da fons Savi feriT avsebdnen. maT `wiTelfiguruls~
uwodebdnen.
7.
davaleba
daxate wiTelfiguruli an Savfiguruli larnaki.
45
15 olimpiuri TamaSebi
saberZneTis qalaq olimpiaSi zevsis sadideblad imarTeboda sportu-
li Sejibrebebi. isini 4 weliwadSi erTxel ewyoboda da 5 dRes grZelde-
boda. es TamaSebi imdenad mniSvnelovani iyo, rom omebic ki wydeboda,
raTa xalxi usafrTxod Casuliyo olimpiaSi.
2.
1. olimpiuri TamaSebi
4.
3.
7. dafnis
2_6. Zvel berZnul gvirgvini,
WurWelze Semonaxuli romliTac
6.
olimpiuri TamaSebis ajildoebdnen
amsaxveli scenebi gamarjvebuls
46
saukuneebis ganmavlobaSi olimpiuri TamaSebis Catarebis tradicia da-
karguli iyo. es tradicia aRorZinda mxolod 1896 wels, rodesac qalaq
aTenSi Catarda pirveli Tanamedrove olimpiuri TamaSebi.
olimpiuri CiraRdani inTeba olimposis mTaze, mzis sxiviT da gadae-
cema im qveyanas, romelic olimpiur TamaSebs maspinZlobs.
daimaxsovre!
proporcia _ laTinuri
sityvaa da nawilebs Soris
Tanafardobas niSnavs.
8. lisipe. `aTleti~
davaleba
daxate sportsmeni Sejibrebis dros.
47
16 Teatri
berZnebi RmerTebisadmi miZRvnil dResaswaulebze sportuli Sejibre-
bebis garda Teatralur warmodgenebsac marTavdnen. warmodgenebi tarde-
boda moedanze, Ria cis qveS. mayureblebi moednis irgvliv naxevarwriu-
lad ganlagebul kibe-kibe amaRlebul adgilebze isxdnen.
2.
2_9. Zveli berZnuli niRbebi
3.
48
berZnul TeatrebSi idgmeboda tragediebi da komediebi. avtorebis
saxelebi dRemdea cnobili _ esqile, sofokle, evripide, aristofane. maT
mier Seqmnili piesebi dResac idgmeba sxvadasxva TeatrSi.
5.
4. 6.
7.
8.
davaleba
daxate an gamoZerwe berZnuli Teatris nageboba.
49
17 Cacmuloba da varcxniloba
Zveli berZnebis Cacmuloba metad sada da imavdroulad daxvewili iyo.
qalebis samosi _ qitoni ori marTkuTxa qsovilisgan Sedgeboda, romelsac
mxrebze balTebiT imagrebdnen, welze ki qamars SemoiWerdnen. qsovilis
naoWebi xazs usvamda da kargad gadmoscemda adamianis sxeulis silamazes.
qalebi Tmas lentebiT an oqros salteebiT imagrebdnen.
2, 4. Zveli
berZnuli
samosi
3. Zveli berZnuli
1. Zveli berZeni varcxniloba
qalis samosi
1. Zveli berZeni
4. mamakacis samosi
davaleba
daxate berZeni qalis an mamakacis figura.
50
literatura, damwerloba 18
yvela Tanamedrove evropuli anbani Zveli berZnulidan ganviTarda.
anbanis Seqmnamde ambebi da Tqmulebebi Taobebs umTavresad zepiri gziT
gadaecemodaT. berZnebis yvelaze cnobili poeti iyo homerosi, romelmac
Seqmna ukvdavi nawarmoebebi `iliada~ da `odisea~.
1.
2. homerosi
1, 3, 4. Zveli berZnuli
damwerlobis nimuSebi
4.
3.
davaleba
Seadgine werili sxvadasxva xerxis gamoyenebiT da
eleqtronulad gadaugzavne Tanaklasels.
51
19- msoflios Svidi saocreba
20
Zvel msoflioSi Seiqmna mravali SesaniSnavi Zegli. Zvelma berZnebma
maT Soris gamoyves Svidi da maT msoflios Svidi saocreba uwodes.
msoflios Svidi saocreba gvacnobs am periodis xelovnebasa da ar-
qiteqturas, maTi Semqmnelebis ostatobasa da gemovnebas.
dRes Svidi saocrebidan erTaderTi _ gizis piramidebia SemorCenili,
danarCenebis Sesaxeb ki mxolod gadmocemiT da werilobiTi wyaroebidan
viciT.
52
msoflios Svidi saocrebaa: rodosis kolosi (1), halikarnasis mavzole
umi (2), zevsis qandakeba olimpiaSi (3), babilonis dakidebuli baRebi (4),
gizis piramidebi (5), aleqsandriis Suqura (6), artemisis (artemidas) taZari
efesosSi (7).
2.
1.
3.
5.
4.
7.
davaleba
daxate merve saocreba.
53
Zveli romi
imperatori
oqtaviane avgustusi
Zveli romi
1. imperatori
2. Zu mglis qandakeba
oqtaviane avgustusi
3. romis forumi
58
qalaqi romi Svid borcvzea ganlagebuli. erT-erTze dgas Zu mglis
brinjaos qandakeba, romelic tyup Zmas kvebavs. es romis simboloa.
4. koliseumi
5. kedlis mxatvroba
davaleba
moiZie informacia romis imperiaze.
59
22 arqiteqtura
romaulma arqiteqturam udidesi wvlili Seitana msoflios samSene
blo xelovnebaSi. romaeli xuroTmoZRvrebi qmnidnen didebul taZrebs,
stadionebs, amfiTeatrebs, abanoebs, xidebs, gzebs, wyalgayvanilobis sis-
temebs, sazogadoebrivi daniSnulebis sxvadasxva Senobas.
1. romis panTeoni
/misi gumbaTi
43 metria/
60
romauli arqiteqturisTvis damaxasiaTebelia TaRebisa da gumbaTebis
gamoyeneba. TaRebs isini iyenebdnen ara marto Senoba-nagebobebis asage-
bad, aramed xidebisa da wyalgayvanilobis sistemis mSeneblobebisTvis,
romlebic imdenad myari iyo, rom zogierTi maTgani dRemdea SemorCenili.
4.
4, 5. xidebi
5.
daimaxsovre!
rodesac koliseumis formis
sagans (cilindrs) xatav,
misi Ziri da zeda mxare unda
iyos ovaluri, ufro ganieri
unda iyos is adgili, romelic
ufro metadaa daSorebuli
horizontis xazs.
horizontis xazi
davaleba
kompiuterul saxatav programaSi Seqmeni gumbaTiani
Senoba. morTe sxvadasxva detaliT.
61
23 qandakeba
Zvel romaelebs Zalian uyvardaT Senoba-nagebobebis, taZrebisa da
qalaqebis morTva qandakebebiT. Tu moedansa da taZrebSi RmerTebis, im-
peratorebisa da mxedarTmTavrebis didi qandakebebi idga, sacxovrebel
saxlebSi winaprebis skulpturebi hqondaT.
2. sokrates biusti
62
moqandakeebi cdilobdnen zustad (Seulamazeblad) gadmoecaT adami-
anebis garegnoba. amitom gamosaxavdnen maT naoWebs, Rababs, meWeWs. moqan
dakeebis mTavari mizani iyo, gadmoecaT qandakebaSi zusti msgavseba.
5. imperator
filipe arabis
biusti
7. moxucis Tavi
6. dominicia longina
daimaxsovre!
biusti _ qandakeba,
romelic gamosaxavs
adamianis sxeulis
zeda nawils (Tavsa
da gulmkerds)
8. imperator
gaius iulius
keisris biusti
davaleba
plastiliniT an TixiT gamoZerwe axloblis portreti.
63
24- freska, mozaika
25
romaelebs uyvardaT silamazesa da fufunebaSi cxovreba. maTi taZre-
bi da sacxovrebeli saxlebi mTlianad moxatuli iyo freskebiT. freske-
bis Tematika mravalferovania: ornamentebi, peizaJi, natiurmorti, scen-
ebi miTologiidan da yoveldRiuri cxovrebidan. naxatebi kedelze didi
ostatobiT iyo Sesrulebuli.
daimaxsovre!
baTqaSi _ kedlis
Sesalesi masala.
1.
2.
3.
• gaxsovs rogor ixateba freska?
svel baTqaSze wylis saRebavebiT.
romauli freskebi dResac
1_3. romauli freskebi
inarCuneben kaSkaSa, mkveTr ferebs.
• gaixsene, sad ginaxavT freskebi.
64
taZrebisa da Senobebis iatakebi morTuli iyo mozaikebiT, romelic
rTuli, mravalferovani ornamentebisgan iyo Sedgenili. xandaxan masze
miTologiur da yofiT scenebsac gamoxatavdnen.
4.
5.
6.
7.
• daaTvaliere da aRwere
mozaikebi, maTze mocemuli
gamosaxulebebi.
8. • gaxsovs ra aris smalta?
4-8. romauli mozaika • xom ar ginaxavs mozaika? sad?
davaleba
daamzade mozaika feradi kenWebisa an plastilinisgan.
65
26 Cacmuloba, varcxniloba,
samkauli
romaelebis siyvaruli fufunebisa da silamazis mimarT vlindeboda
maT CacmulobaSi, varcxnilobasa da samkaulebis tarebaSic. Cacmulo-
bis mixedviT SegviZlia vimsjeloT maT sazogadoebriv mdgomareobaze.
mdidari romaelebis tansacmeli bambisa da abreSumisgan mzaddeboda,
romelic Zalian Zvirad fasobda.
2. imperatori
oqtaviane
avgustusi
3. oqtaviane
avgustusis
meuRle
livia
druzila
4. romauli varcxniloba
66
romaeli mamakacebi gaparsuli piriTa da mokled SekreWili TmiT
gamoirCeodnen, qalebi aTasnair rTul varcxnilobas ikeTebdnen: Tmas ix-
vevdnen, ikululebdnen, xmarobdnen parikebs, romlebsac Zvirfasi sarWe-
biT imagrebdnen.
8.
7.
9.
5. qalbatonis biusti 10.
6_10. samkauli
davaleba
daxate portreti profilSi.
67
27 garToba
Zveli romaelebis cxovrebaSi mdidrul sanaxaobebs didi mniSvneloba
eniWeboda. sanaxaobebi iwyeboda didi aRlumebiT, romelSic monawile-
obdnen musikosebi, mocekvaveebi, Jongliorebi. sanaxaobebs eswrebodnen
warCinebuli romaelebi da imperatorebic. romaelebis erT-erTi usayvar-
lesi sanaxaoba gladiatorTa brZolebi iyo.
gladiatorebi ebrZodnen erTmaneTs an cxovelebs.
daWrili gladiatoris beds mayurebeli wyvetda. Tu cera TiTs maRla
aswevdnen, is cocxali rCeboda, Tu dabla _ mas mowinaaRmdege moklavda.
• romeli Tanamedrove
sanaxaobebi gagonebs
Zveli romaelebis
sanaxaobebs?
2. gladiatorebi
68
romaelebs Zalian uyvardaT Teatraluri sanaxaobebi.
Tavdapirvelad romaelebi berZnuli tragediebisa da komediebis
mixedviT dgamdnen speqtaklebs. mogvianebiT sakuTari stili SeimuSaves.
msaxiobebi niRbebs da samoss iyenebdnen personaJebis xasiaTis, warmomav-
lobis ukeT gamosaxatad: wiTeli _ Rarib, mewamuli _ mdidar moqalaqes,
TeTri _ xnier gmirebs asaxavda.
4. romauli mozaika,
romelzec msaxiobebi
arian gamosaxulni
• ra iciT pantomimis
Teatris Sesaxeb?
ginaxavT aseTi
speqtakli?
5. niRbebi (mozaika)
davaleba
moiZie informacia gladiatorebze.
69
28 Zveli romis memkvidreoba
Zvelma romaelebma ara marto uzarmazari imperia Seqmnes, aramed udi
desi wvlili Seitanes kulturisa da mecnierebis ganviTarebaSi.
romaelebs hqondaT sakuTari damwerloba, ricxvebi, kalendari. isini
kargi eqimebi, astronomebi da literatorebi iyvnen.
romaelebis ena laTinuri iyo. laTinur
anbanSi 23 asoa. asoebic da ricxvebic swori
xazebisgan Sedgeboda. laTinur enaze dRes
aravin laparakobs, mas mkvdar enas uwode-
ben. Tumca laTinuri sityvebi sxvadasxva
enaSi dResac gamoiyeneba: veterani, pacien-
ti, deputati, kriminali da a.S.
1, 2. Zveli romaelebis
damwerlobis nimuSebi
2.
70
romaelebs sakuTari fulic hqondaT. romauli monetebi sxvadasxva
liTonisgan mzaddeboda. isini mxatvrulad brwyinvaled iyo Sesrulebu-
li. maTze umTavresad imperatorebis portretebs an maT did samxedro
miRwevebs gamosaxavdnen.
4.
6. medlebi
7. muSaobis etapebi
davaleba
kompiuterul saxatav programaSi daamzade sigeli.
71
gotikuri
xelovneba
reimsis taZari
gotikuri xelovneba
29. gotika
30. arqiteqtura
31. qandakeba
32. vitraJi
33-34. Cacmuloba. raindebi
29 gotika
Sua saukuneebSi gaizarda qalaqebis, cixesimagreebis, koSkebisa da
taZrebis raodenoba. sazogadoebaSi eklesiis rolma da gavlenamac imata,
daiwyo xelovnebisa da kulturis aRorZinebis xana. am periodis maxasiaTe-
belia aseve muzaradiani raindebi, maTi Sejibrebebi, brZolebi da Tavga-
dasavlebi.
2. parizis RvTismSoblis
taZris interieri
1. parizis RvTismSoblis
taZari /notr-dami/
(q. parizi, safrangeTi)
daimaxsovre!
gotika (goTika) _ gvian
Sua saukuneebSi evropis 3. parizis RvTismSoblis taZris portali
qveynebSi gavrcelebuli
stili xelovnebaSi.
76
garda taZrebisa, am periodSi daiwyes sa
moqalaqo Senobebis agebac: qalaqis mmar-
Tvelobis, saavadmyofoebis, saaTiT Semkuli
saTvalTvalo koSkebis, mdidar moqalaqeTa
qvis saxlebis da a.S.
daimaxsovre!
portali _
morTuli
Sesasvleli.
5. parizis RvTismSoblis
taZris interieri
6. raindis
aRWurviloba
7. kelnis
sakaTedro
taZari
8. muSaobis etapebi
davaleba
moiZie masala Sua saukuneebis istoriasa da xelovnebaze.
77
30 arqiteqtura
gotikuri taZari Tavisi sidiadiT, simaRliT da morTulobiT dResac
ganacvifrebs mnaxvelebs. zeatyorcnili koSkebis, svetebis, isriseburi
TaRebisa da fanjrebis, moCuqurTmebuli kedlebi da gamWvirvale mina
qmnis simsubuqisa da zecisken swrafvis STabeWdilebas.
2. Sartris
sakaTedro taZari
(q. Sartri, safrangeTi)
3. `qvis maqmani~
4. reimsis taZris interieri
gotikuri taZrebi uxvad aris morTuli qandakebebiT da reliefebiT,
moCuqurTmebuli detalebiT. amis gamo, iqmneba STabeWdileba, rom isini
qvisgan ki ara, maqmanisganaa Seqmnili. goTuri taZris morTulobas `qvis
maqmans~ uwodeben.
78
gotikuri xelovneba warmoiSva da ganviTarda safrangeTSi. male am
stilma mniSvnelovani adgili daikava evropis qveynebSi. ulamazesi go-
tikuri taZrebis naxva dRemdea SesaZlebeli safrangeTSi, inglisSi, es-
paneTSi, germaniaSi, CexeTSi, poloneTSi.
5. strasburgis
sakaTedro taZari
(q. strasburgi, safrangeTi) 7. strasburgis taZris portali
8. muSaobis etapebi
davaleba
daxate Sua saukuneebis koSki an cixesimagre.
79
31 qandakeba
qandakeba gotikuri taZris ganuyofeli nawilia. gotikuri taZari
mTlianad dafarulia qandakebebiT, romlebic mosarTavis _ samkaulis
rols asrulebs. qandakeba imdenadaa Serwymuli arqiteqturasTan, rom
maTi cal-calke arseboba warmoudgenelia. orive erTad ki gamoxatavs
zeciuri samyarosken swrafvas.
4.
3, 4. samefo portalis
3. qandakebebi
80
taZris kedlebi dafarulia rogorc bibliuri scenebis amsaxveli
reliefebiT, aseve gancalkevebiT mdgomi wmindanebis qandakebebiT.
6. moRimari
angelozi
(reimsis
taZari)
5. mariamisa da elisabedis
Sexvedra (reimsis taZari)
7. oqros
RvTismSobeli
(amienis taZari)
davaleba
gamoZerwe figura. Seecade, gadmosce ganwyobileba.
81
32 vitraJi
gotikuri taZrebi, qandakebebisa da reliefebis garda, morTulia vit-
raJebiT. vitraJebidan Semosuli feradi Suqi qmnis gansakuTrebul, am-
aRlebul ganwyobilebas. vitraJebze gamosaxulia rogorc ornamentebi,
aseve saxarebis amsaxveli siuJetebi da calkeuli wmindanebis figurebi.
vitraJebi TiTqos didi feradi wignis furclebia da mnaxvels bibliur
siuJetebs uambobs.
2.
1.
daimaxsovre!
vitraJi _ feradi minisgan
damzadebuli dekoratiuli 3.
an figuruli gamosaxuleba,
romelic sarkmelSi
gamoiyeneba. • ginaxavT vitraJebi? sad?
• daaTvaliere da aRwere
mocemuli nimuSebi?
82
vitraJis damzadeba rTuli iyo da did ostatobas moiTxovda. ostati
codnas mxolod ojaxis wevrebs gaandobda. vitraJis dasamzadeblad jer
iqmneboda eskizi, Semdeg mozaikis msgavsad, minis TiToeuli naWeri is-
meboda tyviis wvril CarCoSi. samuSaos dasrulebis Semdeg mas svamdnen
rkinis budeSi da amagrebdnen sarkmelSi.
4.
5.
7.
6. 1_7. vitraJebi
8. muSaobis etapebi
davaleba
Seqmeni vitraJi minaze.
83
33- Cacmuloba, raindebi
34
ra iyo damaxasiaTebeli gotikuri xelovnebisTvis?
rogori iyo taZrebi, qandakebebi?
rogor fiqrob, rogori tansacmeli iqneboda modaSi?
tansacmeli gamoirCeoda vertikaluri xazebis simravliT, wagrZelebe-
biT, haerovnebiT, simsubuqiT.
4.
84
SeuZlebelia, isaubro Sua saukuneebze da ar axseno raindebi. maT mTa-
var saqmianobas omebSi monawileoba warmoadgenda. cxenze amxedrebuli
raindi mZime abjars da muzarads atarebda, fariTa da maxviliT iyo Seia-
raRebuli. raindebi keTilSobili adamianebi iyvnen. omebs Soris period-
Si monawileobdnen SejibrebebSi _ turnirebSi, sadac erTmaneTs saomar
xelovnebaSi ejibrebodnen.
6. raindebis turniri
7. raindebis turniri
(wignis ilustracia)
davaleba
moiZie da waikiTxe rame saintereso raindebis Sesaxeb.
85
renesansi
rafael santi.
`siqstis madona~
renesansi
35. renesansi
36. mxatvroba
37. qandakeba
38. arqiteqtura
39. portreti
40. leonardo da vinCi
41. miqelanjelo
42. rafael santi
43. ticiani
44. muzeumebi
35 renesansi
daaxloebiT 600 wlis win italiaSi daiwyo axali epoqa _ renesansi. re-
nesansi aRorZinebas niSnavs. am periodSi gaZlierda da gamdidrda itali-
is qalaqebi, gafarTovda vaWroba, gaxSirda mogzauroba, ganviTarda mec-
niereba da arnaxulad ayvavda xelovneba.
daimaxsovre!
madona _
RvTismSobeli
2. leonardo
da vinCi.
`mona liza
/jokonda/~
1. miqelanjelo
buonaroti.
`mose~
90
aRorZinebis xanis xelovanebi ara mxolod hbaZa-
vdnen antikuri periodis mxatvrebs, moqandakeebs da
arqiteqtorebs, aramed Seqmnes axali formebi, axali
stili xelovnebaSi, romelsac renesanss uwodeben.
daimaxsovre!
antikuri xelovneba _
Zveli saberZneTisa da
romis xelovneba.
davaleba
daxate qoTani an doqi. Seqmeni moculobiTi gamosaxuleba.
91
36 mxatvroba
aRorZinebis periodi bumberazi xelovanebis epoqaa. isini erTdrou-
lad mxatvrebi da moqandakeebi, arqiteqtorebi da poetebi, inJinrebi da
gamomgoneblebi iyvnen. mxatvrebisa da moqandakeebisTvis mTavari iyo
lamazi, Wkviani da Semoqmedi adamianis gamosaxva.
1. leonardo da vinCi,
`madona mRvimeSi~
4. rafael santi,
3. rafael santi, `qalis portreti~ `mariamis dawindva~
92
imisaTvis, rom namuSevrebi bunebrivi, sinamdvilesTan miaxloebuli,
damajerebeli yofiliyo, mxatvrebi swavlobdnen maTematikas, adamianis
agebulebas, sinaTlis, feris da perspeqtivis kanonebs.
daimaxsovre!
perspeqtiva _ sibrtyeze (naxatze)
siRrmisa da moculobis
STabeWdilebis Seqmnis wesebi.
6. sandro
5. karlo kriveli, `xareba~
botiCeli,
`xareba~
davaleba
daxate namuSevari naxevartonebis gamoyenebiT.
93
37 qandakeba
renesansis epoqis moqandakeebi cdilobdnen, aeRorZinebinaT antikuri
periodis memkvidreoba. maTi qandakebebi mrgvalia, realurTan miaxloe-
buli. moqandakeebis mizani iyo ara marto adamianis garegnuli msgavsebis,
aramed misi xasiaTis Taviseburebebis gadmocemac.
iseve rogorc mxatvrebi, moqandakeebic cdilobdnen, SeeqmnaT Zlieri,
fizikurad da sulierad srulyofili adamianis saxe.
1. donatelo, daviTi
2. donatelo,
kondotier gatamelatas Zegli
94
3. miqelanjelo buonaroti, `qristes datireba~ 4. donatelo,-
`wminda giorgi~
• daaTvaliere qandakebebi.
• Seadare gotikuri da aRorZinebis epoqis qandakebebi
erTmaneTs
ra gansxvavebaa maT Soris?
• romel namuSevarSi Cans adamianis xasiaTi?
• romeli qandakeba mogwons gansakuTrebiT? ratom?
5. muSaobis etapebi
davaleba
moiZie informacia renesansis epoqis romelime Zeglis Sesaxeb.
95
38 arqiteqtura
Tu gaecnobi aRorZinebis epoqis arqiteqturis nimuSebs, advilad dain-
axav maT msgavsebas antikur xelovnebasTan. arqiteqtorebi safuZvlianad,
guldasmiT swavlobdnen antikuri periodis Zeglebs da maTi tradiciis
safuZvelze qmnidnen sakuTar stilsa da formas arqiteqturaSi.
96
aRorZinebis epoqis arqiteqtorebi aSenebdnen grandiozul, gumbaT-
ian eklesiebs, taZrebs. aseve mdidari moqalaqeebis sasaxleebs _ pala-
coebs. palacoebs berZnuli aso П-s forma aqvT da qmnian Sida ezos. ezos
mxridan Senobas gasdevs gadaxuruli TaRovani Ria derefani _ lojia. is
TiTqos Senobis SigniT epatiJeba stumars.
6. lojiebi
5. saaRmzrdelo saxli
(q. florencia, italia)
davaleba
daamzade namuSevari matricis gamoyenebiT.
97
39 portreti
aRorZinebis epoqis mxatvrobaSi miTologiuri da religiuri siuJe
tebis garda didi adgili ekava portrets. am periodSi mxatvrebi ara mar-
to mefeebisa da maTi meuRleebis, aramed sxva didgvarovnebisa da dide-
bulebis portretebsac qmnidnen. yvelas SeeZlo SeekveTa mxatvrisTvis
sakuTari portreti.
98
renesansis epoqis mxatvrebi xSirad xatavdnen avtoportretebs.
daaTvaliere leonardo da vinCis, rafaelis, ticianis avtoportretebi.
rogor fiqrob, SeZles mxatvrebma sakuTari xasiaTis, ganwyobilebis
gadmocema?
5. leonardo da vinCi,
`avtoportreti~
6. ticiani, `avtoportreti~
7. rafael santi,
`avtoportreti~
davaleba
daxate gaxarebuli an mowyenili adamiani.
99
40 leonardo da vinCi
`me vici ageba xidebisa, me vici, rogor keTdeba sabrZolo farebi,
saieriSo iaraRi, me vici xerxi nebismieri cixis aRebisa, me vici qvemex-
ebis Camosxma da iseTi gemebis ageba, romelTac ar eSiniaT yvelaze didi
qvemexebis... sazogadoebriv da kerZo nagebobaTa mSenebloba. me SemiZlia,
Sevasrulo skulpturuli samuSaoebi marmarilos, brinjaosa da Taba-
Sirisgan da rogorc mxatvarma, Sevasrulo nebismieri SekveTa~.
es aris nawyveti leonardo da vinCis werilidan, saidanac Cans, Tu ro-
gori niWieri da mravalmxrivi adamiani iyo igi.
2. `madona yaryumiT~
1. `madona lita~
100
leonardos ainteresebda, ratomaa horizonti vardisferi mzis Casv-
lisas, ratom vxedavT ufro mkafiod axlomdebare sagnebs, Soreuls ki
_ bundovnad... rogor icvleba ferebi sxvadasxva ganaTebisas... bunebasa
da adamianebze dakvirvebiT, maTi SeswavliT leonardom Seqmna xatvisa da
ferweris kanonebi da wesebi, romelsac dResac iyeneben mxatvrebi.
5. `brZola angiarTan~
4. `wminda ojaxi~
6, 7. Canaxatebi 6.
7.
8. `saidumlo seroba~
davaleba
gaakeTe Canaxatebi.
101
41 miqelanjelo
italiis erT-erT uZveles da ulamazes qalaq florencias amSvenebs
oTxmetriani bibliuri mefe daviTis qandakeba. misi avtori aRorZinebis
epoqis kidev erTi bumberazi xelovani _ miqelanjeloa. igi, leonardos
msgavsad, mravalmxrivi xelovani iyo _ iyo moqandake, mxatvari, arqiteq-
tori da poeti.
2. `mwuxare biWi~
3. `madona mediCi~
4. `madona
piti~
1. `daviTi~
102
oTxi wlis ganmavlobaSi miqelanjelom xaraCoze zurgze mwoliarem,
martom moxata siqstis kapelis Weri (siqstis kapela romis papis reziden-
ciaSi _ vatikanSia), romelzec bibliuri siuJetebia gamosaxuli samyaros
Seqmnidan warRvnamde.
daimaxsovre!
kapela _
kaTolikuri
samlocvelo.
7. `delfos sibila~,
siqstis kapela
8. `madona doni~
• daaTvaliere namuSevrebi.
• daasaxele, romeli
9. vatikanis wm. petres
namuSevari xelovnebis
taZris uzarmazari gumbaTi
romel dargs miekuTvneba.
miqelanjelos Seqmnilia
davaleba
Seqmeni namuSevari Tavisufal Temaze.
103
42 rafael santi
mxatvari da arqiteqtori, aRorZinebis epoqis kidev erTi didi Semo-
qmedi rafael santi daibada italiis patara qalaq urbinoSi, mxatvris
ojaxSi. mas mxatvrobis anbani mamam Seaswavla. axalgazrda rafaelma swav-
la ganagrZo gamoCenil mxatvrebTan. masze didi gavlena moaxdina leon-
ardosa da miqelanjelos Semoqmedebam. miuxedavad amisa, rafaelma SeZlo
Seeqmna sakuTari gansakuTrebuli, gansxvavebuli stili.
2. `madona mdeloze~
(`belvederuli madona~)
• ra ganwyobilebas
giqmnian es namuSevrebi?
1. `siqstis madona~
3. `madona 4. `madona
konestabile~ aldobrandini~
104
rafaelis freskebi amSvenebs vati
kanis darbazebs; zedmiwevniT zusti
msga vsebiT Seqmnili TanamedroveTa
portretebi, arqiteqturis brwyinva-
le nimuSebi _ eklesiebi, sasaxleebi,
vilebi.
davaleba
daamzade CarCo namuSevrisTvis.
105
43 ticiani
italiis erT-erT ulamazes qalaq veneciaSi cxovrobda da moRvawe-
obda udidesi fermweri ticiani. ticianis Semoqmedeba mravalferovania.
igi xatavda bibliur da miTologiur siuJetebs. gansakuTrebiT gamoiCina
Tavi rogorc portretistma.
2. `avtoportreti~
106
ticianis namuSevrebi gamoirCeva ferTa ganumeorebeli SexamebiT, si-
ZlieriT, mravalferovnebiT. igi iTvleba yvela drois saukeTeso fermw-
erad, xolo Tanamedroveni masze ambobdnen, rom igi iyo `mze mcire var-
skvlavTa Soris~. rogor fiqrob, ras gulisxmobdnen isini?
6. `qriste da fariseveli~
davaleba
daxate ori gansxvavebuli ganwyobilebis namuSevari.
107
44 muzeumebi
Zveli berZnebi xelovnebis qalRmerTebs _ muzebs swiravdnen sxvadasx-
va Zvirfas nivTebs, nakeTobebs. saganZuri inaxeboda muzebis pativsacemad
agebul taZrebSi. moqalaqeebi, damTvaliereblebi am saganZuris sanaxavad
xSirad dadiodnen.
1. drezdenis
samxatvro galerea
(q. drezdeni, germania)
2. luvri
(q. parizi,
safrangeTi)
3. erovnuli galerea
(q. londoni,
didi britaneTi)
108
mogvianebiT muzeumis eqsponatebs aTavsebdnen specialurad agebul
SenobebSi an amisTvis iyenebdnen Zvel sasaxleebs, romlebic xSirad Ta-
vadac xelovnebis nimuSebs warmoadgenden. muzeumebSi xdeba eqsponatebis
ara marto gamofena, aramed dacva, Senaxva, restavracia.
4. vatikani
5. saxelmwifo ermitaJi
(q. sanqt-peterburgi, ruseTi)
6. prado
(q. madridi,
espaneTi)
davaleba
gamarTe saxlSi Seni namuSevrebis gamofena.
109
saqarTvelos
kulturuli
memkvidreoba
samTavisis taZari
saqarTvelos
kulturuli
memkvidreoba
45. saqarTvelo
46. oqromWedloba
47. arqiteqtura
48. monumenturi ferwera
49. damwerloba
45 saqarTvelo
mecnierTa azriT, adamianis winapari milionobiT wlis win afrikaSi
cxovrobda.
saqarTveloSi, dmanisSi, arqeologebma aRmoaCines uZvelesi adamianis
ConCxi. kompiuteris daxmarebiT mecnierebma aRadgines Tavis qalebi da
amiT mogveca saSualeba, gvenaxa, Tu rogori iyo uZvelesi adamiani. aR-
moCenil adamianis winaprebs pirobiTad zezva da mzia daarqves.
2.
3.
1. zezva da mzia
7. 5.
6. Tixis WurWeli 8.
114
saqarTvelos teritoriaze, sxvadasxva periodSi arqeologiuri gaTx
rebis Sedegad, napovnia udidesi saganZuri: samuSao da sabrZolo iara-
Rebi, samkauli, WurWeli, monetebi da sxva. zogierTi eqsponati 250-200
aTasi wlis winandelia. aRmoCenili samarxebiT da namosaxlarebiT Segvi-
Zlia gavigoT, Tu rogor cxovrobdnen, ras saqmianobdnen Cveni winaprebi.
davaleba
moamzade proeqti `arqeologi~.
115
46 oqromWedloba
Zveli berZnebi kolxeTs `oqromraval~ qveyanas uwodebdnen da maTve
aRweres, Tu rogor moipovebdnen kolxebi oqros. es wesi dRemdea Semor-
Cenili svaneTSi. kavkasionidan gamomdinare nakadulebs oqros qviSa mo-
hyveba. kolxebi mdinareSi cxvris tyavs Caafendnen, raTa oqro masze
daleqiliyo.
1.
2.
3.
4.
5.
6. 7.
116
samkauls odiTganve avgarozis daniSnulebac hqonda. igi `avi Tvalis-
gan~ icavda mflobels. es rwmena jer kidev Zveli egviptidan modis. oqro-
sa da vercxlisagan damzadebul samkaulebs mdidrebi da didgvarovnebi
atarebdnen, spilenZisa da brinjaos samkauls ki _ ubralo adamianebi.
8.
10.
9.
12.
1_12. qarTuli
11.
oqromWedlobis
nimuSebi
davaleba
daamzade oqromWedlobis romelime nimuSi.
117
47 arqiteqtura
saqarTvelos yvela kuTxe mdidaria arqiteqturuli nimuSebiT: eklesia-
monastrebiT, cixesimagreebiT, galavnebiT… zogierTi maTgani 1000-1400
wlis win aris agebuli, magram dResac aRafrTovanebs mnaxvels.
xuroTmoZRvrebi sagangebod irCevdnen adgils eklesia-monastrebis
asagebad, iTvaliswinebdnen garemos Taviseburebebs, landSafts. amitom
iseTi STabeWdileba iqmneba, TiTqos Zegli bunebis nawilia.
1. ufliscixe
2. anCisxati
3. jvris monasteri
118
mTel saqarTveloSi arqeologebis mier aRmoCenilia ramdenime uZvelesi
naqalaqari. maT Sorisaa ufliscixe _ kldeSi nakveTi qalaqi, romelic daax-
loebiT 2000 wlisaa. misi daTvalierebisas naxavT kldeSi gamokveTil dar-
bazebs, eklesiebs, sacxovrebel saxlebs, karibWeebs, quCebsa da moednebs.
6. bagratis taZari
7. samTavisi
• daaTvaliere da aRwere es
eklesia-monastrebi.
• arian isini garemosTan Serwymuli?
romels aRniSnav?
• isaubre maT morTulobaze.
• isaubre Sens STabeWdilebebze.
8. qarTuli ornamenti
davaleba
Seagrove informacia romelime Zeglze.
119
48 monumenturi ferwera
qarTul arqiteqturul Zeglebze saubrisas SeuZlebelia gverdi aua-
ro maT Sida morTulobas. Tqven ukve iciT, rom ferwera iyofa or Ziri-
Tad saxed: dazgur da monumentur ferwerad. monumenturi ferweris sax-
eebia: freska, mozaika da vitraJi.
1. yinwvisis angelozi
(yinwvisi)
3. `saidumlo seroba~
(ubisa)
5. `saidumlo seroba~
4. mTavarangelozi (fragmenti)
(atenis sioni) 6. atenis
1_6. qarTuli freskebi sioni
120
naklebadaa Semonaxuli qarTuli mozaika. misi uZvelesi nimuSi napovnia
mcxeTis raionSi aRmoCenili antikuri taZris iatakze. qristianuli peri
odis biWvinTis taZris mozaikaze gamosaxulia mcenareebi, cxovelebi,
Tevzebi, irmebi, Svlis nukri. gelaTis taZris sakurTxevels amSvenebs
RvTismSoblis mozaikuri gamosaxuleba oqrosfer fonze. igi gamoirCeva
feradovnebiT da Sesrulebis maRali ostatobiT.
8. gelaTis taZris
mozaika (fragmenti)
davaleba
moiZie informacia romelime qarTvel xelovanze,
romelmac saxeli gauTqva sakuTar sofels, qalaqs an raions.
121
49 damwerloba
damwerloba saukuneebis ganmavlobaSi viTardeboda. Tavidan asoebis
magivrad iyenebdnen naxatebs, romlebic raime azrs gadmoscemdnen. Semdeg
TiTo niSani TiTo marcvals gamoxatavda. mogvianebiT ki TiTo aso TiTo
bgeris aRmniSvneli gaxda. es cvlilebebi damwerlobis gasamartiveblad
aucilebeli iyo.
122
qarTuli damwerlobis nimuSebis naxva SesaZlebelia xuroTmoZRvre-
bis sxvadasxva Zeglze, aseve uZveles wignebSi. wignebis gadawera saqarT-
veloSi sapatio xelobad iTvleboda. gadamwerebi mxatvrobaSic iyvnen
daostatebulebi da gansakuTrebulad aformebdnen abzacis pirvel _
mTavrul asos. Zveli wignebi morTuli iyo naxatebiT _ miniatiurebiT,
ornamentebiT, aseve sagangebod irTveboda maTi ydebic.
daimaxsovre!
miniatiura _ patara,
feradi suraTi an
moxatuli mTavruli
aso Zvel xelnawerebSi,
wignebSi.
4.
7. miniatiura qarTuli
xelnaweri saxarebidan
5. xelnaweri teqsti
6. mTavruli
asos nimuSi
9.
davaleba
dawere werili asomTavruli asoebis gamoyenebiT.
123
danarTi a
124
evropa
125
azia
126
afrika
127
danarTi b
damatebiTi inforamcia
www.museum.ge.
www.hermitagemuseum.org.
http://www/museum.ru/gmii.
www.skd-dresden.de/en/museen/kunstgewerbemuseum.html.
www.louvre.fr.
http://ka.wikipedia.org/; http://en.wikipedia.org; http://ru.wikipedia.org/
http://www.artcyclopedia.com/
http://smallbay.ru/
http://www.abcgallery.com/
http://www.artprojekt.ru/
virtual.parkland.edu
dardel.info/museu/
http://www.bradshawfoundation.com/pyramids-of-egypt/index.php;
http://shvidisaocreba.narod.ru/piramidebi.html;
http://ka.wikipedia.org/wiki/ egviptis piramidebi.
http://www.imdb.com/title/tt0056937/
http://www.imdb.com/title/tt0038390/
http://www.imdb.com/title/tt0060401/
http://ka.wikipedia.org/wiki/ჯუზეპე_ვერდი; http://ka.wikipedia.org/wiki/აიდა_
(ოპერა); http://musicmp3.spb.ru/album/22698/opera_aida_aida.htm
128