Osmanlı Dönemi Fonları

Metin Boyutu [-] [+]

Fonun İsmi ve Kodu

Ali Emîrî Efendi başkanlığında bir heyet tarafından 1918-1921 seneleri arasında gerçekleştirilen bir tasnif
olmasından dolayı "Ali Emîrî Tasnifi" adı verilmiştir. Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarından başlayarak
Ali Emiri Tasnifi Abdülmecid zamanına kadar gelen vesikaları ihtiva etmekte olup padişahların saltanat sıraları esas alınarak tasnif
edilmiştir. 54 adet katalogu bulunan fona ait belgelerin özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Tanzimat öncesine (m.1476-1839) ait Divan-ı Hümayun belge ve defterlerinden oluşan fon, Amedi Kalemi, Nişan
Bab-ı Asafi
Kalemi, Kalebendlik, Şikayet vb. kalemlerden oluşmaktadır. 2 adet Dosya Usulü Envanter ile 2 adet defter
(A.{DVN)
kataloğu bulunmaktadır. Deftere ait özet bilgilerine ve görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı Devleti’nin bütün mali işlerinin yürütüldüğü kuruluşun adı olup Tanzimat döneminde Maliye Nezareti’ne
dönüşmüştür. Tanzimat öncesi (m.1327-1839) maliyesine ait defter ve belge serilerinden oluşup,
Bab-ı Defteri Başmuhasebe, Haremeyn Muhasebesi, Mukataalar vb. kalemlerden oluşmaktadır. 37 adet defter, 9 adet Dosya
(D) Usulü Envanter ve 1 adet analitik olmak üzere 47 adet katalog ile hizmet verilmektedir. Fona ait tasnifsiz
durumda bulunan evraklar üzerinde çalışmalar devam etmektedir. Defterlere ait özet bilgilerine ve görüntülerine
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı Devleti’nin son dönemine ait (m.1891-1922) belgelerin tamamının özet bilgileri ve görüntüleri dijital
Bab-ı Ali Evrakı Evrakı
ortama aktarılmıştır. Toplam 189 adet katalogu bulunup özet bilgileri ile görüntülerine bilgisayar ortamından
(BEO)
ulaşılabilmektedir.

Beylikçi Ziya Bey'in 1862 yılında tayini ile Bosna'da göreve başlayan müfettişliğe ait m. 1862-1872 tarihleri
Bosna Müfettişliği
arasındaki belgelerden oluşmaktadır. 2 adet analitik katalogu mevcuttur. Özet bilgilerine bilgisayar ortamından
(TŞR.BNM)
ulaşılabilmektedir.

Muallim Cevdet tarafından oluşturulan tasnif komisyonunca 1932-1937 yıllarında konularına göre tasnif edilmiş
olan fon m. 1553-1904 tarihlerini kapsayıp, Adliye, Askeriye, Bahriye, Belediye, Dahiliye, Darphane, Evkaf,
Cevdet Tasnifi
Eyalet-i Mümtaze, Hariciye, İktisat, Maarif, Maliye, Nafia, Sıhhiye, Saray, Tımar ve Zaptiye bölümlerinden
(C)
oluşmaktadır. 89 adet katalogu bulunup 3 adedi indekstir. Özet bilgilerine bilgisayar ortamından
ulaşılabilmektedir.

Dahiliye Nezareti'nin m.1870-1922 yıllarını kapsayan, Mektubi, Şifre, Hapishaneler, İdare, Kalem-i Mahsus vb.
Dahiliye Nezareti kalemlerden oluşan fona ait 234 adet analitik ve 1 adet Dosya Usulü Envanter olmak üzere 235 adet katalog
(DH) bulunmaktadır. Belgelerin özet bilgilerine ve çekimi tamamlananların görüntülerine bilgisayar ortamından
ulaşılabilmektedir.

Darphane-i Amire Para basımı ve bunun için gerekli madenlerin temini ile devletin ve sarayın çeşitli gelir (mukataalar) ve
(DRB.d) giderlerinin karşılandığı birimdir. m. 1615-1850 yıllarını kapsayan fona ait 1 adet Dosya Envanter ve 1 adet de
(D.DRB) defter kataloğu bulunmaktadır. Defterlere ait özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Hukuku ilgilendiren konuları şeyhülislâm nezdindeki mahkeme ye havale etmek, sonuçlanan ve karar verilen
Devai Nezareti davalar hakkında alınan kararı uygulamak ve mahkeme masraflarını tahsil etmek olan Deavi Nezareti’ne ait
(DV) m.1840-1870 yıllarını ihtiva etmektedir. 1 adet belge ve defter katalogu mevcuttur. Defterlere ait özet bilgilerine
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Defterhane-i Amire
Defterhâne tarafından kayıtları tutulan Timar ve Zeamet’lere ait m. 1517-1836 yıllarını ihtiva eden (Ruznâmçe)
[Tımar ve Zeamet Tevcih
defterlerinden oluşmaktadır. 2 adet kataloğu olup, defterlere ait özet bilgilerine ve görüntülerine bilgisayar
(Ruznamçe)]
ortamından ulaşılabilmektedir.
(DFE.RZ.d)
 Meclis-i Vâlâ’nın lağvedilmesiyle yerine kurulmuş olup, âdi, cinayet vb. davaların Divan-ı Ahkâm-ı Adliye’ye ait
Divan-ı Ahkam-ı Adliye
1867-1876 yıllarını ihtiva eden 1 adet belge ve defter katalogu mevcuttur. Defterlere ait özet bilgilerine bilgisayar
(DA)
ortamından ulaşılabilmektedir

Tanzimat öncesi ve sonrasına ait Divan-ı Hümayun’da alınan kararların tutulduğu defterlerden oluşmaktadır.
Divan-ı Hümayun Sicilleri M.1412-1920 yıllarını ihtiva etmektedir. Mühimme Defterleri, Name-i Hümayun Defterleri, Nizamat Defterleri,
(A.{DVNS.d) Ahkam Defterleri vb. serilerden oluşan fona ait defterlerin tamamının özet bilgilerine ve görüntülerine bilgisayar
ortamından ulaşılabilmektedir.

Emniyet-i Umumiye Zaptiye Nezâreti 'nin 1910 yılında lağvedilmesinden sonra Osmanlı Devleti'nde asayiş ve güvenlikle ilgili
Müdüriyeti işlemlerinin yürütülmesi için (Emniyet Genel Müdürlüğü) kurulmuştur. 1909-1923 yıllarını ihtiva eden ve 40 adet
(DH.EUM) kataloğu bulunan fona ait belgelerin özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Evkaf Nezareti’ne ait defter ve belgeler m.1528-1926 yıllarını ihtiva etmektedir. Fona ait 10 adet defter, 1 adet
Evkaf Nezareti
analitik ve 5 adet te Dosya Usulü Envanter katalogu mevcuttur. Beratların özet bilgilerine, defterler ile
(EV)
vakfiyelerin özet bilgileri ile görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Siyasî, hukukî ve idarî konulardaki çok önemli meselelerin yanısıra ticaret anlaşmaları, sefaret ve
şehbenderliklerle yapılan yazışmalar, köle ticaretinin yasaklanması, yabancı devlet başkanlarına gönderilen ve
onlardan gelen daha çok doğum, vefat, cülûs, evlilik vb. konulardaki nâmeler, rütbe, nişan ve madalya tevcihleri,
Hariciye Nezareti
sınırların dışında kalan topraklara ait tapu tahkikleri gibi konuları ihtiva eden fona ait belgeler 1838-1930 yıllarını
(HR)
kapsamakta olup 220 adet analitik ve 21 adet Dosya Usulü Envanter olmak üzere 241 adet katalogu
bulunmaktadır. Fona ait belgelerin özet bilgileri ile görüntüsü bulunanlara bilgisayar ortamından
ulaşılabilmektedir. Fonla ilgili tasnif çalışmalarına devam edilmektedir.

Haritalar Osmanlı Arşivi’nde bulunan haritaların tasnifinden oluşmaktadır. 1 adet kataloğu bulunmakta olup bilgilerine ve
(HRT.h) görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Hatt-ı Hümayun terim itibariyle padişah el yazısını ifade etmektedir. I.Mahmud'dan II. Mahmud devri sonuna
Hatt-ı Hümayunlar kadar olan 112 senelik dönemi ihtiva etmekle beraber, vesikaların çoğu, III. Selim ve II. Mahmud devirlerine ait
(HAT) olup, İstisnaî olarak, I. Mahmud öncesine ve II. Mahmud sonrasına ait vesikalar da mevcuttur. 35 adet kataloğu
olup özet bilgilerine ve görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Darphane-i Amire'nin devamı mahiyetinde olan Hazine-i Hassa Nezareti esas itibariyle saray giderlerini ve
Hazine-i Hassa Nezareti faaliyetlerini ihtiva etmektedir. m.1729-1925 yıllarını kapsayan fona ait 8 adet defter, 1 adet analitik ve 2 adet de
(HH) Dosya Usulü Envanter katalogu mevcuttur. Belgelerin bir kısmı ile defterlerin özet bilgilerine ve görüntülerine
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir. Defterlerin görüntülerinin çekimi işlemleri devam etmektedir.

Tarihçi ve yazar İbnülemin Mahmud Kemal İNAL (İstanbul 1870-1957) başkanlığında 1921 yılında kurulan tasnif
İbnü'l-Emin Tasnifi heyeti tarafından Adliye, Bahriye, Dahiliye, Muhallefat, Hariciye vb. konularına göre tasnif edilmiş olan belge
(İE) gruplarından oluşmaktadır. m.1426-1873 yıllarını kapsayan fona ait 30 adet katalog bulunmaktadır. Özet
bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

İrâde, padişahın emri, fermanı, arzusu manasına gelmektedir. Osmanlı Devleti'nde özel veya resmî bir iş hakkında
verilen padişah emri. 1839 yılına kadar sadrazamların arzları üzerine, yani telhis ve takrirlerin üst kenarlarına
İradeler yazılan padişah mütalaalarına hatt-ı hümâyûn denilirken, bu tarihten itibaren ise padişah emirlerine irâde
(İ) denilmeye başlanmıştır. Devlet teşkilatına ve nezaretlere göre tasnifi yapılan ve m. 1839-1923 yıllarını ihtiva eden
iradeler Hatt-ı Hümayun'ların devamı mahiyetindedir. 154 adet katalog olup özet bilgilerine ve görüntülerine
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Kamil Kepeci Defterleri Arşiv görevlilerinden Kâmil Kepeci’nin başkanlığında bir heyet tarafından yapılan ve çoğu maliye kalemlerine ait
(KK) (kalemlerine göre) defterlerden meydana gelmektedir. Divan-ı Hümâyûn kalemlerine ve Bâb-ı Âsafî'ye ait
defterlerinde yer aldığı fon m.1468-1778 yıllarını ihtiva etmekte olup 1 katalogu mevcuttur. Defterlerin özet ve
 görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Maarif Nezareti (Bugünkü Milli Eğitim Bakanlığı) evrakı m.1857-1922 yıllarını ihtiva etmektedir. 40 adet
analitik, 1 adet Dosya Usulü Envanter olmak üzere toplam 41 adet kataloğu bulunmaktadır. 21 alt kod halinde
Maarif Nezareti
tasnif edilmiş olan fona ait Mektubi Kalemi’nin özet bilgileri ve görüntüleri ile Meclis-i Kebir-i Maarif, Tedrisat-ı
(MF)
İbtidaiye Kalemi, Tedrisat-ı Âliye Dairesi ve İstanbul Maarif Müdüriyeti’nin görüntülerine de bilgisayar
ortamında ulaşılabilmektedir.

Mâbeyn; Padişah sarayının Selamlık Dairesi hakkında kullanılan bir tabirdir. Sarayda yapılan törenler (düğün,
bayramlaşma) için yazılan davetiyeler, cülûs tebrikleri, saray görevlilerinin günlük harcamaları, Sadâret tarafından
Mabeyn Evrakı
gönderilen arz tezkirelerinin altına Başkitâbet tarafından yazılan derkenârın (yani irâdenin) müsveddeleri ve
(MB)
serkurenâ tarafından yazılan arz tezkirelerinden oluşmakta olup m.1818-1923 yılları ihtiva etmektedir. 1 adet
Dosya Usulü Envanter katalogu mevcuttur.

Masarıfat, Ceride, Varidat Muhasebesi Cizye vb. mali konularla ilgili Maliye Nezareti’ne ait m. 1834-1920
Maliye Nezareti
yıllarını ihtiva eden defterlere ait 26 adet katalog bulunmakta olup, defterlerin özet bilgilerine ve görüntülerine
(ML)
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir. Fonla ilgili çalışmalara devam edilmektedir.

Maliyeden Müdevver Maliye kalemlerine ait defterlerle birlikte arazi tahriri, saray, yeniçeri , mevâcib vb. konuları ihtiva eden ve
Defterler m.1427-1927 yıllarını kapsayan fona ait 25 adet katalog bulunmaktadır. Defterlerin özet bilgileri ile görüntülerine
(MAD) bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

II. Mahmud’un kurduğu, reformları planlayıp icrasını denetleyen yüksek yasama ve yargı organıdır Aynı zamanda
Meclis-i Vala kişilerle devlet arasındaki davalara da bakan Mecli-i Vala’ya ait m.1837-1867 yıllarını ihtiva eden 47 analitik ve 1
(MVL) adet defter olmak üzere 48 adet kataloğu bulunmaktadır. Özet bilgilerine ve görüntülerine bilgisayar ortamından
ulaşılabilmektedir.

Meclis-i Vükela ( Bakanlar Kurulu) sadrazamın başkanlığında şeyhülislâm ile nâzırlardan oluşan, devletin iç ve
Meclis-i Vükela
dış siyaset inde ve mühim işlere müteallik hususlar hakkında karar veren meclisin adıdır. Mecliste alınan kararları
Mazbataları
ihtiva eden m. 1881-1921 yıllarını kapsayan fona ait 7 adet katalog bulunmakta olup, özet bilgilerine ve
(MV)
görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir,

Osmanlı Devleti'nin bir veya birden fazla devletle yaptığı, genellikle sulh, ticaret ve seyr-i sefâin andlaşmaları
Muahedeler
olup, yapılan andlaşmalara imza koyan devletler tarafından hazırlanıp, tasdik edilerek Osmanlı Devleti'ne
(MHD)
gönderilen muahedelerdir. Görsel malzeme de diyebileceğimiz muahedeler. m.1622-1920 yıllarını kapsamaktadır.

Tezhipli, tuğralı padişah fermanlarının bir araya getirilmesinden oluşmuştur. Muahedeler gibi, muhteva
Müzehhep Fermanlar
bakımından önemli olduğu kadar görsel olarak sanat değeri bulunan fermanlar, m. 1526-1906 yılları
(MFB)
kapsamaktadır.

II. Mahmud'un ıslahatı çerçevesinde Yeniçeri Ocağı 'nın kaldırılmasından sonra kurulan yeni orduya asker temini
Nüfus Defterleri
ve vergi gelirleri ile kaynaklarının amacıyla yapılan nüfus ve yoklama kayıtlarından oluşmaktadır. Defterlere ait
(NFS)
özet bilgileri ile görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Plan-Proje Bina, yol, köprü, demiryolu, kale vb. plan,proje ve resimlerin bulunduğu bir fondur. Özet bilgilerine ve
(PLK) görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

1877-78 Osmanlı-Rus Muharebesi'nin ardından imzalanan andlaşma sonucu Balkanlar’da idarî, adlî, askerî ve
malî sahalarda yapılması düşünülen ıslahat çalışmaları nı yürütmek üzere 1902 yılında kurulan Rumeli
Rumeli Müfettişliği
Müfettişliği’ne ait belge ve defter serilerinden oluşmaktadır. m. 1900-1909 yıllarını ihtiva eden 37 adet analitik ve
(TFR)
1 adet defter kataloğu olmak üzere 38 adet katalogu bulunmaktadır. Belge ve defterlerin özet bilgilerine ve
görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Sadaret
(A.}) Sadaret'e (bugünkü Başbakanlık) ait belge ve defter serilerinden oluşmaktadır. m.1839-1923 yıllarını kapsayan
 fona ait 2 defter, 94 analitik ve 6 Dosya Usulü Envanter katalogu bulunmaktadır. Belge ve defter serilerinin özet
ve görüntülerine (dijitale aktarılan kısmı) bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Şahıslardan Devralınan Ali Fuat Türkgeldi, Cavit Baysun, Sivaslı Ali Baba Zaviyesi ve Tevfik Paşa’ya ait belge serilerinden
(HSD) oluşmaktadır. Belgelerin özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Yeniçeri Ocağı'nın 1826 yılında Sultan İkinci Mahmud tarafından kaldırılmasından sonra ilk kurulan askerî
teşkilat "Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye " olmuştur. Ocak ilga edilirken Yeniçerilikle ilgili her türlü nişan,
unvan ve işaretler kaldırılmış, Ağa Kapısı 'nın adı da Serasker Kapısı (Bâb-ı Seraskerî ) olarak
Bab-ı Seraskeri Defterleri değiştirilmiştir.1908 yılında "Harbiye Nezâreti"nin kurulmasıyla da Seraskerlik, Harbiye Nezâreti ismini almış ve
(SRA) Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar devam etmiştir.
Bâb-ı Seraskerî defterleri m.1825-1876 tarihleri arasını kapsamakta olup, 1 adet katalogu mevcuttur. Defterlerin
özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

1868 tarihinde Meclis-i Vâlâ'yı Ahkâm-ı Adliye 'nin lağvedilmesinden sonra Divan-ı Ahkâm-ı Adliye ile birlikte
Şura-yı Devlet
teşkil edilmiş olan istişarî, icraî ve adlî bir teşekkül olan Şûrâ-yı Devlet’e ait m.1285-1922 yıllarını kapsayan fona
(ŞD)
ait 62 adet katalogu bulunmaktadır. Belgelerin Özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı topraklarında bulunan yerleşim yerlerinin nüfus ve gelirlerinin kaydedildiği tahrir defterleri, m. 1431-
Tapu Tahrir Defterleri
1882 yıllarını ihtiva etmektedir. 1 adet katalogu bulunan fona ait defterlerin özet bilgilerine ve görüntülerine
(TT)
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Ticaret ve Nafia Osmanlı Devlet Teşkilatı içinde değişik isimler altında (Ticaret, Nafia, Orman, Meadin, Ziraat) faaliyetlerini
Nezaretleri yürüten nezârete ait belgeler m. 1840-1923 yıllarını kapsamakta olup, Dosya Usulü Envanter tasnifli olan fona ait
(T) 1 adet belge ve defter katalogu mevcuttur. Defterlere ait bilgilere bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı Devleti'nin 1878'de Kıbrıs'ı İngiltere'ye devri esnasında görevlendirdiği Sadâret Yaveri Sami
Taşra Evrakı Paşa tarafından getirilerek Hazine-i Evrak'a teslim edilen m.1843-1878 tarihleri arasındaki kayıtları hâvi belge ve
(TŞR.KB) defter serilerinden oluşan fona ait 1 adet Dosya Usulü Envanter tasnifli katalog bulunmaktadır. Defterlere ait özet
bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Sultan İkinci Abdülhamid devrinde (1876-1909) Yıldız Sarayı'nda biriken defter, belge ve gazete lerden
Yıldız Sarayı Evrakı
oluşmaktadır. m. 1830-1909 tarihleri arasını ihtiva eden 83 adet belge ve 1 adet defter katalogu mevcuttur. Belge
(Y)
ve defterlerin özet bilgileri ile görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı Devleti'nde asayiş ve güvenlikle ilgili işlemleri yürüten Zaptiye Nezareti’ne ait belge ve defterler
Zaptiye Nezareti
serilerinden oluşmaktadır. m.1846-1909 yıllarını kapsayan belge ve defterlere ait 1 adet defter katalogu ile 11
(ZB)
adet analitik katalogu bulunmakta olup, defter ve özet bilgilerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Meşihat
Milli Kütüphane’den devralınan ve revizyona tabi tutulup araştırıcıların hizmetine sunulan Şer’iyye Sicilleri’ne ait
(Şer’iyye Sicilleri)
özet bilgileri ile görüntülerine bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.
(MŞH)

İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi’ndeki Osmanlı Dönemi arşiv malzemelerinin (asılları yerinde kalmak
kaydıyla) tasnifinin kontrolü,ve düzenlenmesi ve sayısal ortama aktarılarak araştırıcıların hizmetine sunulması için
Topkapı Sarayı Müzesi
Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ile Kültür Bakanlığı İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Müdürlüğü arasında
Arşivi Evrakı
yapılan iş birliği protokolü çerçevesinde; dijitale aktarılan defterlere ait görüntülerden oluşmaktadır. Belgelerle
(TSMA)
ilgili tasnif ve dijitale aktarılması çalışmaları devam etmektedir. Defterlerin özet bilgileri ile görüntülerine
bilgisayar ortamından ulaşılabilmektedir.

Osmanlı Dönemi ile ilgili arşiv çalışmaları devam etmekte olup, fonların bir kısmı eski harfli, bir kısmı latin
alfabesi olarak hizmet vermektedir.