Univerzitet u Beogradu

Građevinski fakultet
Institut za hidrotehniku i vodno ekološko inženjerstvo

Prikupljanje kišnog oticaja

Miloš Stanić

2016/17
 Pristupi modeliranju
2

Pristupi modeliranju:
- klasičan pristup – formiranje i prikupljanje oticaja i tečenje kroz
kanalizacionu mrežu su “nezavisni” procesi

underground
network
inlet inlet node
manhole (manhole)
pipe o
tw des t’)
e en no nle
inlet
etw ping nt i
surface b ap le
k a
network il n verl uiv
node o ’eq
gutter (crossroads) (
yard

pavement

gutter

roadway

inlet pavement
surface underground
network network
link link (pipe,
(street channel) pump, weir)
 Pristupi modeliranju
3

Pristupi modeliranju:
- dve mreže (površinska-ulice i podzemna-
kolektori), koje su međusobno povezane i
formiraju jedinstven model (“dual drainage”)

¦ < Zt Zt < ¦ < Z ¢Z ¦ > Z

H Zt ¢Z Zt Zt
 Prikupljanje i odvodjenje kišnog oticaja
4

Kriterijum za projektovanje:
U uslovima “merodavnih padavina”, sistem za
prikupljanje i odvođenje kišnog oticaja treba
da obezbedi da se voda “ne zadržava” na
ulicama i da “slobodno otiče” kolektorima

before open- pressurized interaction

rainfall: channel flow between
flow: in pipes two flows

in rf ace
t e r ra o n su
dry
Faze oticanja
ra ulict
hydadien Najčešći problem u našim
gr uslovima:
Kišni oticaj se zadržava na
es površini terena a kolektori su
p ip es
em pt y in pip prazni - problem sa
prikupljanjem kišnog oticaja.

Vreme (h)
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
5

 Za zahvatanje kišnice na ulicama i uvođenje u kanalizaciju postavljaju se slivnici,

sa rešetkom uz ivičnjak ili porečno - preko kolovoza, zavisno od očekivanog
proticaja kišnice i drugih uslova. Broj i položaj slivnika mora biti usklađen sa
nivelacionim rešenjem saobraćajnice.
 Mora se obratiti pažnja na konstrukciju i fundiranje slivnika i na kapacitet
odvodnih organa. Oni su izloženi velikom opterećenju pa može doći do znatnih
deformacija kolovoza, smetnji u saobraćaju i oštećenja slivnika i odvoda u
kanalizaciju.
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
6

Faktori koji utiču na efikasnost i položaj slivnika:

 Različiti su tipovi i konstrukcija slivnika. Najčešće se primenjuju slivnici sa rešetkom na površini
kolovoza, pored ivičnjaka trotoara. Kritičan element za prijemnu moć slivnika je slivnička rešetka.
 Prema eksperimentalnim laboratorijskim istraživanjima prijemna moć slivnika zavisi od konstrukcije i
položaja slivničke rešetke, od njene zapušenosti otpacima sa ulice, o oblika rigola pored ivičnjaka i
podužnog i poprečnog nagiba kolovoza.
 Zaključci istraživanja pružaju sledeće preporuke:
 slivničku rešetku postaviti tako da su otvori paralelni sa
ivičnjakom, tj. u pravcu toka vode (problem sa
biciklističkim saobraćajem);
 gornja površina rešetke ne sme biti viša od površine
kolovoza;
 efikasnost slivnika (odnos proticaja koji slivnik prima i
onoga koji dotiče) raste sa povećanjem poprečnog nagiba
kolovoza, za konstantan podužni nagib;
 efikasnost slivnika opada sa povećanjem dotoka, iako
prijemna moć raste;
 efikasnost slivnika raste sa povećanjem podužnog nagiba,
ali samo do izvesne mere, posle čega opada;
 bolje je postaviti jednostruke rešetke na manjem
razmaku nego udvojene rešetke - udvajanjem se
efikasnost nedovoljno povećava.
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
7

Faktori koji utiču na efikasnost i položaj slivnika:

Crossection

YDT

H (14m)

A

6m 6m

Velike staklene zgrade su uzrok dodatnog oticaja u slučaju da kiša pada pod nekim
uglom α, čime se stvara dodatna slivna površina. А α predstavlja dodatnu slivnu
površinu usled čega se rastojanje između slivnika smanjuje (cca 30% na ovoj lokaciji).
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
8

Detalj veze slivnika i šahta

 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
9

Faktori koji utiču na zadržavanje vode na

kolovozu su:
- poprečni i podužni pad kolovoza
- rastojanje između slivnika
- intenzitet kiše
- hrapavost kolovozne površine
 Kriterijumi za projektovanje kod autoputeva
10

 Propisuje se dozvoljena širina

plavljenja kolovoza (b), pri
padavinama zahtevanog
povratnog perioda (T)

 Izbor kriterijuma zavisi od:

- projektovane računske brzine
- očekivanog obima saobraćaja 10
- potrebnog ulaganja u sistem

 Autoput i putevi sa računskom

brzinom većom od 75 km/h –
Intenzitet kiše (mm/min)
1

dozvoljeno plavljenje samo

zaustavne trake i T=10 g
T = 2 god

 Putevi nižeg ranga – dozvoljeno 0.1 T = 5 god

T = 10 god
plavljenje polovine vozne trake i T = 20 god
T = 50 god
T=5g T = 100 god

0.01
1 10 100 1000
Trajanje kiše (min)
 Prikupljanje kišnog oticaja kod autoputeva
11

Tipski poprečni profil autoputa:

 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
12

Elementi geometrije trase od interesa

za prikupljanje kišnog oticaja
 Podužni pad (Sp) – min 0.5%, na kratkim
deonicama 0.3%
 Poprečni pad (Sx) – min 1.5%, max 2.5%;
za put sa više traka u jednom smeru, za
svaku narednu traku pad se povećava za
0.5 do1% do max 4%.
 Širina kolovoza (B)
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
13

Tečenje uz ivičnjak
 Tri tipa kanaleta (rigol):
a) Trougaoni poprečni presek
b) Produbljeni poprečni presek
c) Kanalete sa obostranim nagibom

• Uobičajene vrednosti za produbljeni poprečni

presek su:

w  30  60cm
a w  8  12%

Proračun propusne sposobnosti kanalete (Q):

 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
14

Tečenje uz ivičnjak
Proračun propusne sposobnosti složenog preseka - tip b):

Qw  E0  Q; Qs  (1  E0 )  Q
Q  Qw  Qs
0.315 8 / 3
Qs  hs S p
n  Sx
E0
Qw  Qs
1  E0
Sw  S x  a / w
1
 
 Sw / S x 
E0  1 
Sw / S x 8/3 
 (1  )  1
 b / w 1 
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
15

Tečenje uz ivičnjak
Proračun propusne sposobnosti složenog preseka - tip b):

PRIMER

S x  0.022 Rešenje

n  0.015 m 1/ 3 s bs  b  w  1.0 m

S p  0.014 hs  1  0.022  0.022 m
Za slučaj da je Sw=Sx:
b  1.6 m Qs  0.0043 m / s
3

w 8/3
a  5 cm S w  S x  a / w  0.11 E0  1  (1  )  0,714
b
w  0.6 m E0  0.883 Qs
Q  0,015 m3 / s
Qs 1  E0
Q  0.0366 m 3 / s
1  E0
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
16

Slivnici
Tri tipa slivnika:
1) Slivnici uz ivičnjak:
Sa paralelnim otvorima
Sa normalnim otvorima
2) Slivnici sa otvorima u ivičnjaku

3) Kombinovani
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
17

Qi
Efikasnost slivnika E
Q
Efikanost zavisi od:
 elemenata geometrije trase
(podužni Sp i poprečni pad Sx)
 Tipa slivnika i geometrije
(širine w i dužine L)
 Dotoka Q
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
18

Proračun efikasnosti slivnika

Qi
E
Q
 Dotok Q se deli na čeoni Qw i bočni Qs :

Qw  E0  Q
Qs  (1  E0 )  Q

 Deo protoka koji prihvata slivnik (Qi) zavisi od efikasnosti prijema

čeonog (Rw) i bočnog dotoka (Rs):
Qi  Rw  Qw  Rs  Qs
E  Rw  E0  Rs  (1  E0 )
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
19

Proračun efikasnosti slivnika

 Koeficijent efikasnosti prijema

čeonog dotoka (Rw)

1  0.295  (v  v0 ) v  v0 
Rw   
 1 v  v0

• v - brzina toka Q koji stiže do slivnika

• vo - maksimalna brzina, čijim se
prevazilaženjem smanjuje efikasnost
slivnika
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
20

Proračun efikasnosti slivnika

 Koeficijent efikasnosti prijema bočnog
dotoka (Rs) 1
Rs 
0.0828  v1.8
1
S x L2.3
PRIMER Rešenje
E0  0.883
S x  0.022 Q  0.0366 m 3 / s
n  0.015 m 1/ 3 s b2Sx a  w
A   0.043 m 2 Za slučaj da je Sw=Sx:
S p  0.014 2 2
v  0.85 m / s E0  0.714
b  1.6 m
Rw  1.0 Q  0.015 m3 / s
a  5 cm Rs  0.10 E  0.77
w  0.6 m E  Rw E0  Rs (1  E0 )  0.89
Qi  E  Q  0.012 m3 / s
L  0.6 m Qi  E  Q  0.033 m 3 / s
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
21

Koraci u proračunu efikasnosti slivnika

 Efikasnost slivnika se može sračunati na sledeći način:

E  Rw  E0  Rs  (1  E0 )
Rw  Rw (v0 , v); Rs  Rs (v, S x , L)

 Deo protoka koji prihvata slivnik:

Qi  E  Q
 Deo protoka koji slivnik ne može da prihvati:
Qb  Q  Qi  Q 3
 Rastojanje između slivnika mora biti određeno tako da ne dolazi do
povećanja Qb:
Qi
Ls 
B  ik  C
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
22

Iterativan proračun rastojanja izmedju slivnika

 Protok koji se prikuplja između dva slivnika (Racionalna teorija):
Qi  ik  C  B  Ls
 Maksimalna vrednost protoka za to= tk: to  to1  to2

t01 - vreme putovanja do ivičnjaka: t02 - vreme putovanja duž ivičnjaka:

S  Sx2  Sp2 Ls
Bs0.6 n 0.6
to1  1.36 0.4 0.3 t02 
Bs  B 1  (Sp / Sx )2 ie S va

 Proračun se sprovodi iterativno:

Iteracija tk ... to
1 tk1=2 min to1
2 tk2=to1 to2
...
n
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
23

Proračun rastojanja izmedju slivnika

PRIMER
Ulazni podaci:
Karakteristike kolovoza Karakteristike slivnika Zavisnost ik (tk, Tp=10 god)
B  11.5m Ls  25 m 25.08
ik  tk  
S x  2% w  0. 5 m 8.65  tk 0.862
S p  3% L  0. 5 m
n  0.012m 1/3s
C  0.9
Kriterijumi za projektovanje

1. Širina plavljenja manja od širine zaustavne trake koja iznosi 2.75 m

2. Efikasnost slivnika ne sme biti manja od 2/3
 Prikupljanje kišnog oticaja sa puteva i ulica
24

Proračun rastojanja izmedju slivnika

PRIMER
 Postupak iterativnog proračuna:

(Za početak proračuna se pretpostave to i E)

1. Merodavni intezitet kiše ik(tk=to)

2. Primenom Racionalne teorije Qi a zatim i Qb i Q

3. Proračun novog vremena koncentracije to=to1+to2

4. Proračun efikasnosti slivnika E(Rw, Rs)

 Rezultati:
1. to = 1.54 min

2. bmax = 1.56 m < 2.75 m

3. E = 0.66 <= 2/3