9 Geo Konu PDF

9.
SINIF
GEOMETRİ
KONU ANLATIMLI
SORU BANKASI
Bu kitab›n her hakk› sakl›d›r ve Ekstrem Yay›nc›l›k’a aittir. Kitaba ait metin
ve sorular, kaynak gösterilerek de olsa kullan›lamaz. Kitab›n haz›rlan›fl
yöntemi taklit edilemez.
ISBN : 978 – 605 – 4671 – 05 – 2
‹steme Adresi
Ekstrem Yayıncılık
Tlf: (0322) 235 64 65

Belgeç : (0322) 232 86 27
www.ekstrem.com.tr
Katk›lar›ndan dolay›
TMOZ
(Türkiye Matematik Ö€retmenleri Zümresi)
ö€retmenlerine teflekkür ederiz.
Grafik Tasar›m – Dizgi

Ekstrem Yay›nc›l›k
BASKI
Özkan Matbaac›l›k Gazetecilik San. ve Tic. Ltd. fiti.

ASO 1. Organize Sanayi Bölgesi Uygurlar Cad. No.6
Sincan / ANKARA
Tel: (312) 395 48 91 - 92
w

ÖN SÖZ
Sevgili Öğrenciler,
Okul derslerinizde ve üniversite giriş sınavlarında başarılı olmak, dilediğiniz fakülteyi ka-
zanmak; bilinçli hazırlanmanıza, düzenli bir çalışma programı uygulamanıza, iyi bir yayın
seçmenize ve bu yayınlar ışığında derste öğretmeninizi iyi dinlemenize bağlıdır.
"Kaliteli eğitim, kaliteli doküman" felsefesiyle yola çıkan "Ekstrem Yayınları" tüm branşlar-
daki kitaplarında ayrıntılı konu anlatımı ve hücreleme sistemi ile konu alt başlıklarında faz-
la sayıda, değişik türde soruya yer vererek öğrencinin konuyu kavramasını kolaylaştırmayı
amaçlamıştır. Elinizdeki 9. sınıfları kapsayacak şekilde hazırlanan "9. Sınıf Geometri Konu
Anlatımı"ndaki konular Talim Terbiye Kurulunun açıkladığı müfredat çerçevesinde hazırlan-
mış, geometri dersinin sevilen ve kolay kavranılan bir ders haline getirilmesi amaçlanmıştır.
Kitapta fazla sayıda çözümlü soruya yer verilerek konuların pekiştirilerek öğretilmesi amaç-
lanmıştır. Konu testleri ile kendinizi test edebilir, eksik kalan ve anlamadığınız yerleri tekrar
çalışabilirsiniz.
9. Sınıf Geometri Konu Anlatımlı soru bankasının başarılarınıza katkısının büyük olacağı ka-
naatiyle, tüm üniversite adaylarına YGS ve LYS sınavında başarılar diliyor, kitabımızın hazır-
lanmasında yardımlarını esirgemeyen geometri öğretmeni arkadaşlarımıza teşekkür ederiz.
Hepinizin yolu açık, kalemi güçlü olsun!

Celal İŞBİLİR
celal.isbilir@gmail.com
üNiTE-1 TEMEL GEOMETRİK KAVRAMLAR ................................................................................. 7 - 103
/ Nokta, Doğru, Düzlem, Uzay
/ Koordinat Doğrusu
/ Koordinat Düzlemi (Analitik Düzlem)
/ Açı
/ Trigonometrik Oranlar
/ Doğru Denklemleri
üNiTE-2 ÇOKGENLER ve DÜZLEMDE KAPLAMALAR ................................................................. 103 - 210
/ Çokgenler
/ Çokgende Çevre ve Çokgensel Bölgelerin Alanları
/ Düzlemde Dönüşüm Hareketleri
/ Düzlemde Kaplamalar
/ Üçgende Benzerlik
/ Özel Teoremler
/ Öklid Bağıntıları
üNiTE-3 DİK PRİZMA ve PİRAMİDLER ....................................................................................... 211 - 248
/ İzometrik Çizim
/ Dik Ortgrafik Görüntü
/ Prizmalar
/ Piramitler
üNiTE-4 ÇEMBER ve DAİRE .............................................................................................................. 249 - 280

/ Teğet, Kesen, Kiriş, Yay
/ Merkez Açı, Çevre Açı
/ Çemberin Çevre Uzunluğu ve Dairenin Alan Hesabı
üNiTE-5 DİK DAİRESEL SİLİNDİR ve KONİ ............................................................................... 281 - 312
/ Silindir
/ Koni
/ Küre
ETKİNLERİN CEVAP ANARTARLARI ............................................................................. 313 - 320

TEMEL GEOMETR‹K KAVRAMLAR ve KOORD‹NAT
GEOMETR‹YE G‹R‹fi
ÜN‹TE – 1
yy Nokta, Doğru, Düzlem, Uzay

yy Koordinat Doğrusu
yy Koordinat Düzlemi (Analitik Düzlem)
yy Açı
yy Trigonometrik Oranlar
yy Doğru Denklemleri
MATEMAT‹⁄E EME⁄‹ GEÇEN B‹L‹M İNSANLARINDAN BAZILARI
ABEL 1802 – 1829 BOOLE 1815 – 1864
FERMAT 1601 – 1665 CANTOR 1845 – 1918

(Sonsuzu zapteden adam)
CAUCHY 1789 – 1857 GAUSS 1777 – 1855

CAH‹T ARF 1910 – 1997
CRAMER 1704 – 1752

AL‹ NES‹N 1956 – LAPLACE 1749 – 1827
FOURIER 1768 – 1830 EULER 1707 – 1783 GALOIS 1811 – 1832

TEMEL GEOMETR‹K KAVRAMLAR ve KOORD‹NAT GEOMETR‹YE G‹R‹fi
NOKTA DOĞRU
Herhangi bir büyüklü€ü (eni, boyu, yüksekli€i) Eni ve yüksekliği olmayan, düz ve uzunluğu sü-
olmayan ve yer belirten geometrik bir kavram olarak rekli iki yöne uzatılabilen bir kavram olarak anlamlan-
anlamlandırabiliriz. dırabiliriz.
Doğrular ya küçük harflerle ya da üzerinde bulu-
nan iki nokta ile gösterilir.
A B
d
d do¤rusu AB do¤rusu
do¤rusu
Doğrusal (do€rudafl) Noktalar
Aynı doğru üzerinde bulunan noktalardır.
d
C
B
 Genellikle büyük harfle gösterilir. A A, B, C noktalar› do¤rusald›r.
(do¤rudat›r)
A
 Boyutsuzdur.
¾¾ ‹ki çizginin kesim yeri bir nokta modelidir.
IŞIN
A Bir doğru üzerinde bir noktadan başlayıp yine

doğru üzerinde sürekli olarak tek yöne uzatılabilen
uzunluğu sınırsız olan geometrik terimdir.
A B
[AB
¾¾ Bir do€ru parças›n›n uçlar› bir nokta modelidir.
¾¾ Geceleyin gökyüzünde y›ld›zlar›n uzaktan görü-

nümü bir nokta modelidir.
9
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası
Do€ru Parças› UZAY
Bir do€ru üzerindeki herhangi iki nokta ve bu nok- Uzay tanımlı bir kavram olup:
talar aras›nda kalan tüm noktalar kümesidir.
¾¾ Tüm noktalar kümesidir.
A B
d
¾¾ Uzay›n uzunlu€u, yüksekli€i, geniflli€i s›n›rs›zca
A B [AB] geniflletilebilir.
¾¾ Bütün noktalar› içinde bulunduran bir yap›d›r.

[AB] nın uzunlu€u |AB| ya da |BA| ile gösterilir.
¾¾ Bir odan›n içi uzay modeli olarak düflünülebilir.
 [AB] : AB do€ru parças›
 |AB| : AB do€ru parças›n›n uzunlu€u
Üç Boyutlu Figür Çalışması
DÜZLEM A (B) A
B
C D C D
Uzunlu€u ve eni her yönden s›n›rs›z, kal›nl›€› bu-
lunmayan geometrik bir kavram olarak düşünebiliriz. ekil I ekil II
(Genellikle P, E ile gösterilir.)
¾¾ Bir paralelkenarsal bölge düzlem modeli olarak

kullan›labilir. A A
B
C D C B D
ekil III ekil IV
P Şekil I de üç boyutlu maket dikey olarak tutulmuş-

tur. Böylece DBC açısı düzlemdedir. [BA] nokta gibi
görünmektedir. Çünkü [BA] bakış yönü ile aynı hiza-
¾¾ Do€rusal olmayan üç nokta bir düzlem belirtir. dadır.
¾¾ Bir kitabı en az üç parmağınızın uçlarında taşıdı- Şekil II de düzlem bir miktar devrildiğinde [BA]
ğınızı düşünün. daha net görülmektedir.
A
Şekil III te düzlemin duruşu değiştirilerek üç bo-
C yutlu figür daha net görülmektedir.
B Şekil IV te düzlem yatay olarak tutulup karşıdan

P bakıldığında [BC] ve [BD] görülmez ve düzlemin ke-
narı düz bir doğru olarak görülür.
10
Düzlem Belirtme Aksiyomları İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları
 Doğrusal olmayan üç nokta bir düzlem belirtir.  Paralel olma durumu ;

Aynı düzlemde olup kesişmeyen doğrulardır.
A B
1
C
2
1 // 2
 Kesişme durumu ;
 Paralel iki doğru bir düzlem belirtir.
İki doğrunun yalnız bir ortak noktası varsa bu
doğrulara kesişen doğrular denir.
A B 2 1
1
C K
2
l1 ∩ l2 = {K}
 Çakışık olma durumu ;

 Bir doğru ve dışındaki bir nokta bir düzlem belirtir.
En az ikişer noktası ortak olan doğrulara çakışık
doğrular denir.
A B
A B
2 1
C
 Aykırı olma durumu ;

Farklı düzlemlerde olup kesişmeyen doğrulara
aykırı doğrular denir.
 Kesişen iki doğru bir düzlem belirtir.
1
1
2 1 A
A B B
C
B
2
A
C D
ekil I ekil II
2
"Yukarıdaki son üç madde aslında ilk maddenin

Yukarıdaki Şekil I ve Şekil II deki l1 ve l2 aykırı
sonucudur."
doğrulardır.
11
P İki Düzlemin Birbirine Göre Durumu

1
 Paralel düzlemler :
Ortak noktası olmayan düzlemlerdir.
2
Q
P
Yukarıda l1 ve l2 aykırı doğrulardır.
(P) // (Q)
1
Q (P) (Q) = Ø
Yukarıda l1 ve l2 aykırı doğrulardır.
 Kesişen düzlemler :
Ortak noktaları bir doğru üzerinde olan düzlem-
Bir Doğru ve Bir Düzlemin Birbirine lerdir.
Göre Durumları
 Doğru düzlemi keser.

P A (P) (Q) = AB
Q
K (P) = {K}
P
P ve Q düzlemleri AB doğrusu boyunca kesişmiştir.
 Doğru düzleme paraleldir.
(P) = Ø
P
 Doğru düzlemin içindedir.
A B
(P)
P
12
Yarı Düzlem – Açık Yarı Düzlem  Üç düzlem ikişer ikişer birbirine dik olabilir.
Bir do€ru içinde bulundu€u düzlemi iki parçaya
ay›r›r. Bu parçalardan her biri yar› düzlemdir.
Yar› Yar› Aç›k yar› Aç›k yar› P

düzlem düzlem düzlem düzlem
Q E
(P) ⊥ (Q), (P) ⊥ (E), (Q) ⊥ (E)
Kapal› yar› Kapal› yar›

düzlem düzlem
Kapal› yar›
düzlem
Aç›k yar›
düzlem
 Üç düzlemden ikisi paralel olup üçüncüsü diğer
ikisini kesebilir.
P
Üç Düzlemin Birbirine Göre Durumları
 Üç düzlem birbirine paralel olabilir. E
 Üç düzlem bir doğru boyunca kesişebilir.  Üç düzlem ikişer ikişer şekildeki gibi kesişebilir.
P
P
E
Q
13
ÖRNEK – 1
ÖRNEK – 2
Üç makas darbesi ile bir kağıt parçası;

Bir düzlemdeki beş farklı doğru bu düzlemi;
a) En az kaç parçaya ayrılabilir?
a) En az kaç bölgeye ayırabilir?
b) En fazla kaç parçaya ayrılabilir?
b) En fazla kaç bölgeye ayırabilir?
ÇÖZÜM -: ÇÖZÜM -:
Makas darbesi bir doğru modeli, kağıt parçası da
bir düzlem modeli olarak düşünülürse, n = 5 olup
a) Üç doğru bir düzlemi en az 4 bölgeye ayırır.
1 2 3 a) En az ; n + 1 = 5 + 1 = 6 bölgeye ayırır.
1 2 3 4
1 2 3 4 5 6
 Düzlemi en az bölgeye ayırmak için makas dar-

beleri (doğrular) paralel atıldı.
n (n + 1) 5.6
b) En fazla; +1 = + 1 = 16 bölge-
b) Üç doğru bir düzlemi en fazla 7 bölgeye ayırır. 2 2
ye ayırır.
1 2
1 2
3 11 6
7 10
6 5
4 9 7
5 3 12 8
13 4
15 3
16 2
14
1
 Düzlemi en fazla bölgeye ayırmak için makas dar-

beleri birbiri ile farklı noktalarda kesiştirildi.
 Pratik Bilgi
n tane farklı doğru içinde bulunduğu düzlemi;

ARAŞTIRMA
en az (n + 1) tane bölgeye
Aynı düzlem içinde bulunmayan dört
n (n + 1)
en fazla f p + f p + f p =
n n n
+ 1 tane bölgeye noktadan eşit uzaklıkta olan bir nokta var ise
0 1 2 2
ayırır. bu noktayı nasıl bulabileceğimizi araştırınız.
14
ÖRNEK – 3
 Pratik Bilgi
n tane farklı düzlem uzayı :
en az n + 1 tane bölgeye,
en çok f p + f p + f p + f p tane bölgeye ayırır.

n n n n
0 1 2 3
3 bıçak darbesi ile bir karpuz en fazla kaç par-

çaya ayrılabilir?
ÇÖZÜM -:
ÖRNEK – 4
Bıçak darbesi düzlem, karpuzda uzay modeli ola-
rak düşünülürse ilk iki bıçak darbesi ile karpuz aşağı-
daki gibi 4 parçaya bölünebilir. Bir düzleme ait olan 6 farklı nokta ve bu düz-
lemin dışındaki 1 nokta ile kaç farklı düzlem elde
edilebilir?
ÇÖZÜM -:
6.5
Düzlemdeki 6 farklı nokta ile f p =
6
= 15 tane
2 2.1
nokta ikilisi elde edilir.
Bu ikililer ile düzlem dışındaki 1 nokta her zaman

düzlem belirtir.
Üçüncü bıçak darbesi ile 4 parça aşağıdaki gibi 8
parçaya bölünebilir. O halde elde edilebilecek düzlem sayısı 15 tanedir.
ÖRNEK – 5
Düzlemde herhangi üçü doğrusal olmayan 5

farklı noktadan geçen doğruların en fazla kaç tane
kesişme noktası vardır?
ÇÖZÜM -:
5 noktadan en fazla,
5 5.4
f p= = 10 tane doğru geçer.
2 2 .1
10 doğrunun kesim noktası en fazla,
10 10 . 9
f p= = 45 tanedir.
2 2 .1
15
ÖRNEK – 6 ÖRNEK – 8
Düzlemde ikisi paralel olan 5 farklı doğru en Uzayda 8 farklı nokta en fazla kaç tane düzlem
fazla kaç noktada kesişebilir? belirtir?
1. Yol : Bir düzlem, doğrusal olmayan en az 3 farklı nokta

Farklı iki doğrunun kesim yeri bir noktadır. ile ifade edilebilir.
O halde,
3 4 5
6 5
1
4
3 1
2
2 O halde, 8 farklı nokta en fazla,

7 8 9
8.7.6
f p=
8
= 56 tane düzlem belirtir.
3 3 . 2.1
Kesim yerlerini sayarak 9 nokta bulunur.
2. Yol :

n doğru en fazla f p tane noktada kesişebilir.
n

2
O halde, ÖRNEK – 9
5 doğru en fazla f p = 10 tane noktada kesişebilir.

5

2 K
Paralel 2 doğru kesişmediğinden nokta oluşmaz.
O halde, f p – f p = 10 – 1 = 9 tane nokta bulunur.

5 2 M N

2 2
A C
P B
P düzlemi üzerinde bir ABC üçgeni ve bu düzlemin

ÖRNEK – 7
dışında bir K noktası alınıyor. A, B, C noktaları K nokta-
sı ile birleştiriliyor. [KB] ve [KC] üzerinde K, B ve C den
farklı olacak şekilde M ve N noktaları işaretleniyor ve
Doğrusal olmayan 6 farklı nokta en az kaç düz-
MN doğrusu çiziliyor.
lem belirtir?
Buna göre, MN doğrusunun P düzlemini kesti-
ÇÖZÜM -: ği bilindiğine göre, kesim noktasını bulalım.
Noktalar doğrusal olmadığından en az bir düzlem

belirtebilir. ÇÖZÜM -:
MN doğrusu ile BC doğrusu aynı düzlemde (KBC
P
A B düzleminde) iki doğrudur. MN doğrusu P düzlemini
D C kestiğine göre MN ile BC paralel olamaz. O halde aynı
düzlemde paralel olmayan farklı iki doğrunun mutlaka
E F kesim noktası vardır. Yani MN ile BC doğruları BC doğ-
rusu üzerinde bir noktada kesişir.
16
Aşağıdaki boşlukları prizmadaki doğruları göz önüne alarak "paralel,

Etkinlik Zaman› – 1
kesişen, aykırı, düzlemsel" kelimelerinden uygun olanı ile doldurunuz.
H K G
E F
D
C
A B
1. EH ile BC doğruları .............................. doğrulardır.
2. DC ile EH doğruları .............................. doğrulardır.
3. AD ile HG doğruları .............................. doğrulardır.
4. EP ile FG doğruları .............................. doğrulardır.
5. FK ile EH doğruları .............................. doğrulardır.
6. ABCD ile EFGH düzlemleri .............................. düzlemlerdir.
7. AEHD ile ABCD düzlemleri .............................. düzlemlerdir.
8. E, F, K noktaları .............................. noktalardır.
9. FK ile AD .............................. doğrulardır.
10. A, F, G noktaları .............................. noktalardır.
11. FK ile BC doğruları .............................. doğrulardır.
12. H, A, G noktaları .............................. noktalardır.
13. AB ile EP doğruları .............................. doğrulardır.
14. EP ile BC doğruları .............................. doğrulardır.
17
KOORDİNAT DOĞRUSU
ÖRNEK – 1
¾¾ Bir do€runun herbir noktas› ile gerçek say›lar›n

|x – 3| = 5 olduğuna göre, x yerine yazılabile-
birebir efllenmesi sonucu oluflturulan yap›ya ko-
cek değerleri bulalım.
ordinat do€rusu denir.
¾¾ Koordinat do€rusunda s›f›r (0) say›s›na karfl›l›k

gelen noktaya bafllang›ç noktas› ya da orijin de- ÇÖZÜM -:
nir. Mutlak değerin tanımından,
¾¾ Bir do€runun bir A noktas›na karfl›l›k gelen ger- |x – 3| = 5 ⇒ x – 3 = 5 ya da x – 3 = –5 tir.

çek say›s› a ise a say›s›na A noktas›n›n koordi-
nat› denir ve A(a) fleklinde gösterilir. O halde, x = 8 ya da x = –2 bulunur.
Bu soruyu şöylede okuyabiliriz.

A B C D E F G H
–2 –1 0 1 2 5 7
Sayı doğrusu üzerinde 3 e 5 birim uzaklıkta bulu-
2
nan noktalar hangileridir?
A(–2) B(–1) C(0) D(1)
–2 3 8
E(2) F( 5 ) G( ) H( 7 )
2
5 birim 5 birim
Yukarıdaki gibi 3 ten 5 birim soldaki –2 ve 5 birim

¾¾ A(a) : A noktas› koordinat do€rusu üzerinde koor- sağdaki 8 aranan noktalardır.
dinat› a olan bir nokta.
ÖRNEK – 2
Koordinat doğrusunda A(8), B(–3) C(a) noktaları

veriliyor. A noktası B ile C arasında bir nokta olsun.
|AB| = |AC| olduğuna göre, a nın koordinatları-

nı bulalım.
Mutlak DeĞer
ÇÖZÜM -:
A noktası B ile C arasında olduğundan,
Bir gerçek say›n›n koordinat do€rusu üzerinde
B A C
efllendi€i noktan›n bafllang›ç noktas›na olan uzakl›€›na
(–3) (8) (a)
o say›n›n mutlak de€eri denir.
a > 8 olmalıdır.
 |a| ≥ 0 |AB| = |AC|

 a ≥ 0 ise |a| = a (Pozitif bir say›n›n bafllang›ç
noktas›na olan uzakl›€› kendisidir.) |8 – (–3)| = |a – 8| ⇒ 11 = a – 8 ya da a – 8 = –11
 a ≤ 0 ise |a| = –a (Negatif bir say›n›n bafllang›ç
noktas›na olan uzakl›€›nın z›t iflaretlisidir.) a = 19 ya da a = –3 olup
 |a – b| = |b – a| a > 8 olduğundan a = 19 bulunur.
18
a < 0 olmak üzere, a < b < 0 < c olmak üzere,
|3a| + |2a| + |a| |a| + |–b| + |–c|

işleminin sonucunu bulalım. işleminin sonucunu bulalım.
|3a| + |2a| + |a| ifadesinde mutlak değerlerin içi |a| ifadesinde mutlak değerin içi negatif olduğun-
negatif olduğundan ifadeler dışarıya işaret değiştire- dan dışarıya işaret değiştirerek çıkar.
rek çıkar.
O halde, |a| = –a olur.
O halde,
|–b| ifadesinde mutlak değerin içi pozitif olduğun-
|3a| + |2a| + |a| = –3a – 2a – a = –6a bulunur. dan dışarıya aynen çıkar.
O halde, |–b| = –b olur.
|–c| ifadesinde mutlak değerin içi negatif oldu-

ğundan dışarıya işaret değiştirerek çıkar.
ÖRNEK – 4
O halde, |–c| = – (–c) = c olur.

x > 0 olmak üzere,
Böylece, |a| + |–b| + |–c| = –a – b + c bulunur.
|3x| + |2x| + |x|
işleminin sonucunu bulalım.
ÇÖZÜM -: ÖRNEK – 7
|3x| + |2x| + |x| ifadesinde mutlak değerlerin içi
pozitif olduğundan ifadeler dışarıya aynen çıkar. |x – 7| = –9
O halde, denkleminin çözüm kümesini bulalım.
|3x| + |2x| + |x| = 3x + 2x + x

ÇÖZÜM -:
= 6x bulunur.
Mutlak değerin sonucu hiçbir zaman negatif olamaz.
O halde, çözüm kümesi Ø dir.
ÖRNEK – 5
m < 0 < n olmak üzere,

ÖRNEK – 8
|m| + |2n|
işleminin sonucunu bulalım. |x – 5| = 8
denkleminin çözüm kümesini bulalım.
ÇÖZÜM -:
|m| ifadesinde mutlak değerin içi negatif olduğun- ÇÖZÜM -:
dan dışarıya işaret değiştirerek çıkar.
|8| = 8 ve |–8| = 8 olur.
O halde, |m| = –m olur. Yani mutlak değerin sonucunun 8 çıkabilmesi için
|2n| ifadesinde mutlak değerin içi pozitif olduğun- mutlak değer içi 8 ya da –8 olmalıdır.
dan dışarıya aynen çıkar. |x – 5| = 8 ⇒ x – 5 = 8 ya da x – 5 = – 8 olup
O halde, |2n| = 2n olur. x = 13 ya da x = –3 tür.
Böylece, |m| + |2n| = –m + 2n bulunur. Çözüm kümesi {–3, 13} bulunur.
19
‹ki Nokta Aras› Uzakl›k ÖRNEK – 3
Koordinat do€rusunda koordinatlar› A(a) ve B(b) Koordinat doğrusu üzerinde A(5), B(k) ve C(k + 1)
olan iki nokta aras›ndaki uzakl›k, noktaları veriliyor.
d(A, B) fleklinde gösterilir ve
d(B, C) = d(A, C) olduğuna göre, k değerlerini
|AB| = d(A, B) = |b – a| ile hesaplan›r. bulalım.
A B
d(A, B) ÇÖZÜM -:
d(B, C) = |k + 1 – k| = 1
d(A, C) = |k + 1 – 5| = |k – 4| olup
ÖRNEK – 1
|k – 4| = 1 eşitliği ile,
Koordinat do€rusunda A(1) ve B(5) noktalar›
k – 4 = 1 ya da k – 4 = –1 yazılabilir.
aras›ndaki uzakl›€› hesaplayal›m.
Buradan,
ÇÖZÜM -:
A(a) ve B(b) ise k = 5, k = 3 değerlerini alabilir.
|AB| = d(A, B) = |b – a| olup ––––––––––  ––––––––––

d(A, B) = |5 – 1| = |4| = 4 birim bulunur.
A B
1 5
Efl Do€ru Parçalar›
4 birim
Uzunlu€u eflit olan do€ru parçalar›d›r.
A B C D E F
–3 –2 –1 0 1 2
ÖRNEK – 2
Yukar›daki koordinat do€rusunda,

Koordinat doğrusunda A(x) ve B(4) noktaları
arasındaki uzaklık 7 birim olduğuna göre, x koor- [AB], [BC], [CD], [DE], [EF] efl do€ru parçalar›d›r.
dinatının alabileceği değerleri bulalım.
[AC], [DF], [EC], [BD] efl do€ru parçalar›d›r.
ÇÖZÜM -: [EB], [CF], [BE] efl do€ru parçalar›d›r.

A(x) ve B(4) noktaları arasındaki uzaklık,
B
|AB| = d(A, B) = |x – 4| şeklinde yazılabilir. |AB| = |CD| ise,
Böylece,
[AB] ile [CD]
|x – 4| = 7 olup mutlak değer tanımından, A eş doğru parçalarıdır.
x – 4 = 7 ve x – 4 = –7 eşitliklerinden
x = 11 ya da x = –3 bulunur. C D
[AB] ile [CD] eş doğru parçaları

A B A›
–3 4 11
7 birim 7 birim [AB] ≅ [CD] şeklinde gösterilir.
20
ÖRNEK – 1
Eş Yönlü Doğru Parçaları
Yönü aynı olan eş doğru parçalarına eş yönlü

Koordinat doğrusu üzerinde A(–4), B(2), C(–3) ve
doğru parçaları denir.
D(k) noktaları veriliyor.
[BC] ≅ [AD] olduğuna göre, k nin alabileceği
A B C D E
değerleri bulalım.
ÇÖZÜM -: |AB| = |BC| = |CD| = |DE| olsun.

Koordinat doğrusunda uzunluğu eşit olan doğru
Bu durumda, AB ve CD eş yönlü doğru parçala-
parçalarına eş doğru parçaları denir.
rıdır.
[BC] ≅ [AD] ise |BC| = |AD| dir.
Aynı şekilde, EC, DB ve CA eş yönlü doğru par-
Böylece,
çalarıdır.
|BC| = d(B, C) = |2 – (–3)|
|AD| = d(A, D) = |k – (–4)| Vektör
Eşitlikleri ile,
Koordinat doğrusunda eş yönlü doğru parçaları-
|2 – (–3)| = |k – (–4)| nın kümesine bir vektör denir.
5 = |k + 4|
Bu küme, herhangi bir elemanı ile temsil edilir.
k + 4 = 5 ya da k + 4 = –5 olup
F E D C B A
k = 1 , k = –9 bulunur.
––––––––––  –––––––––– |AB| = |BC| = |CD| = |DE| = |EF| olsun.
AB, CD ve EF eş yönlü doğru parçaları AB ile

Yönlü Doğru Parçası temsil edilebilir.
Koordinat doğrusunda başlangıç noktası A, bitiş ¾¾ Bir vektörün boyu bu vektörü temsil eden herhan-
noktası B olan [AB] do€ru parçasına yönlü doğru par- gi bir yönlü doğru parçasın›n boyu kadardır.
çası denir ve AB ile gösterilir.
¾¾ Koordinat doğrusunda bir vektörün yönü ve uzun-
luğu değiştirilmeden yeri değiştirilebilir.
¾¾ Yönlü doğru parçası, doğru parçasının yönlendi-
rilmiş halidir. Böyle vektörlere eş vektörler denir.
A B A B A B
A B C D E F
[AB] AB BA
¾¾ Koordinat doğrusunda yönlü doğru parçasının

doğrultusu tek olup koordinat doğrusunun kendi- AB, CD, EF efl vektörlerdir.
sidir.
¾¾ Yönleri ters olan vektörlere ters ya da z›t yönlü
¾¾ AB yönlü doğru parçasının uzunluğu AB ile vektörler denir.
gösterilir.
¾¾ Başlangıcı ve bitişi aynı olan AA yönlü doğru par- A B D C
çasının yönü ve doğrultusu belirsiz ve uzunluğu
sıfırdır.
AA
AB ve CD ters (z›t) yönlü vektörlerdir.
21
Birim Vektör Bir Do€ru Parças›n› ‹çten Bölen

Noktan›n Koordinat›
Koordinat do€rusunda uzunlu€u 1 birim olan vek-
töre birim vektör denir.
A(a) C(c) B(b)
A B C D E F
AC a + k .b
= k ise c =
CB 1+k
AB, DC, EF birim vektörlerdir.
‹spat :
Yer (Konum) Vektörü
AB vektörüne efl ve bafllang›ç noktas› orijinde AC

olan vektöre AB vektörünün yer (konum) vektörü denir. = k ise AC = k . CB
CB
c – a = k(b – c)
A B O C
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 c – a = kb – kc
c + ck = a + kb
¾¾ OC vektörü AB vektörünün yer (konum) vektö- a + kb
rüdür. c= bulunur.
1+k
¾¾ OC yerine k›saca C yaz›labilir.
¾¾ Her vektörün bir ve yalnız bir konum vektörü var-

dır.
Bir Do€ru Parças›n› D›fltan Bölen

Noktan›n Koordinat›
Örne€in;
A(a) B(b) C(c)
T S R Q P O A B C D E
–5 –4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 5
YA DA
A(a) B(b) C(c)

RT = 2 birim, PQ = 1 birim, OA = 1 birim,
BC = 1 birim, EC = 2 birim olup AC a – k .b

= k ise c =
BC 1– k
1) OA , BC vektörünün konum vektörüdür.
2) RT ile BC z›t yönlü vektörlerdir. ‹spat :
3) PQ ve OA yönleri farkl› oldu€undan PQ ! OA

dür. AC
= k ise AC = k . BC
BC
4) PQ , OA, BC birim vektörlerdir.
c – a = k(c – b)
5) OA ile BC efl vektörlerdir. c – a = kc – kb
a – kb
6) EC ile RT efl vektörlerdir. c(1 – k) = a – kb ⇒ c = bulunur.
1– k
22
Dİk Koordİnat Düzlemİ

ÖRNEK – 1
(Analitik Düzlem)
Bafllang›ç noktas›nda birbirini dik kesen iki koordi-
A(–5) C(c) B(7)
nat do€rusunun oluflturdu€u sisteme dik koordinat siste-
mi, bu sistemin belirtti€i düzleme analitik düzlem denir.
AC 4 y
Yukar›daki koordinat sisteminde, = ola- Ordinatlar ekseni
BC 3 3
cak flekilde C noktas›n›n koordinat›n› bulal›m. 2

b A(a, b)
(Orijin)
1
x
–3 –2 –1 O 1 2 a 3
ÇÖZÜM - : –1
Apsisler ekseni
–2
I. Yol : –3
|AC| = |c – (–5)| = |c + 5| ve |BC| = |c – 7| ¾¾ Yatay olan›na x ekseni ya da apsisler ekseni denir.

¾¾ Düfley olan›na y ekseni ya da ordinatlar ekseni
AC c+5
4 4 denir.
= ⇒ = eşitliğinden
BC 3 c–7 3
¾¾ Eksenlerin kesim noktas›na orijin ya da bafllang›ç
noktas› denir.
13
c= bulunur.
7 ¾¾ Analitik düzlem, bileşenleri reel sayı olan s›ral›
ikililerden oluflur.
A (a, b )
II. Yol :
Apsis Ordinat
AC 4 ¾¾ x ekseni üzerindeki bir noktan›n ordinat› s›f›rd›r.

= ise |AC| = 4k ve |BC| = 3k diyelim.
BC 3
y
A(–5) C(c) B(7)

4k 3k
x
(–3, 0) (–2, 0) (–1, 0) O (1, 0) (2, 0) (3, 0)
7k
A(–5) B(7)
C(c) ¾¾ y ekseni üzerindeki bir noktan›n apsisi s›f›rd›r.
4k
y
(0, 3)
7k → 12 artış varsa (0, 2)
A den B ye 4k → x artış olur.
(0, 1)
48
x= olup
7 x
O
48 13 (0, –1)
O halde, c = –5 + = bulunur.
7 7 (0, –2)
(0, –3)
23
Dik Koordinat Sisteminde Bölgeler O halde,

¾¾ Eksenler analitik düzlemi dört bölgeye ay›r›r. a – 6 < 0 ⇒ a < 6 ve
a – 3 > 0 ⇒ a > 3 olup
a < 6, a > 3 ⇒ 3 < a < 6 eşitsizliği elde edilir.
y
Bu durumda,
II. Bölge (–, +) I. Bölge (+, +)
2a – 12 < 0 ve a – 9 < 0 dır.
x<0 x>0
y>0 y>0 Böylece, (2a – 12, a – 9) → (–, –)
x noktası koordinat düzleminin III. bölgesinde olur.
O
III. Bölge (–, –) IV. Bölge (+, –)
x<0 x>0
y<0 y<0
Eksenler bölgelere dahil de€ildir. ÖRNEK – 2
Koordinat düzleminde,
A(a . b3 , a – b)
noktası IV. bölgede olduğuna göre,
B(a4 . b4 , b – a)
noktasının kaçıncı bölgede olacağını bulalım.
ÖRNEK – 1
A(a – 6, a – 3)
ÇÖZÜM -:
y
noktası II. bölgede olduğuna göre,
B(2a – 12, a – 9)
noktasının kaçıncı bölgede olacağını bulalım.
x
O
4. bölge
ÇÖZÜM -: (+, –)
y
(–, +) IV. bölgedeki bir noktanın apsisi pozitif, ordinatı
negatiftir.
2. bölge
O halde,
x
O a . b3 > 0 ve a – b < 0 olmalıdır.
a . b3 > 0 ⇒ a b ve a – b < 0 ⇒ b – a > 0 olup

+ +
II. bölgedeki bir noktanın apsisi negatif, ordinatı – –
pozitiftir. a4 . b4 > 0 , b – a > 0 eşitsizliklerinden
A(a – 6, a – 3) noktası II. bölgede ise
A (a 4 . b 4, b – a) noktası I. bölgede olur.
a – 6 < 0 ve a – 3 > 0 olmalıdır. \ Z
+ +
24
ÖRNEK – 3 Bir Do€ru Parças›n› ‹çten Belli Bir Oranda

Bölen Noktan›n Koordinatlar›
y
A(2a – 16, 2 . 3b – 18)
B(x2, y2)
noktası II. bölgede olduğuna göre,
B(a – 4, b – 1) C(x0, y0)
noktasının kaçıncı bölgede olacağını bulalım. A(x1, y1)

x
O
ÇÖZÜM -: AC
y = k olmak üzere, AC = k . CB eşitliğinden,
(–, +) CB
x 1 + kx 2 y 1 + ky 2
II. bölge
x0 = , y0 = bulunur.
1+k 1+k
x
O
II. bölge apsisi negatif, ordinatı pozitif olan nokta-

lardan ibarettir.
O halde, ÖRNEK – 1
2a – 16 < 0 ve 2 . 3b – 18 > 0 olmalıdır. Koordinat düzleminde A(2, 3) ve B(5, 6) noktaları

AC
veriliyor. C noktası [AB] nı = 2 oranında içten bö-
2a – 16 < 0 ⇒ 2a < 16 ⇒ 2a < 24 ⇒a<4 CB
lüyor.
2 . 3b – 18 > 0 ⇒ 2 . 3b > 18 ⇒ 3b > 9 Buna göre, C noktasının koordinatlarını bulalım.

3b > 32 ⇒ b > 2 olup
ÇÖZÜM -:
B(a – 4, b – 1) noktasında
A(2, 3) C(x, y) B(5, 6)
a<4⇒a–4<0 AC
= 2 ise AC = 2 CB yazılabilir.
CB
b > 2 ⇒ b – 1 > 1 olduğundan,
C – A = 2(B – C)
B(–, +) noktası koordinat düzleminin C – A = 2B – 2C
3C = A + 2B
II. bölgesinde olur.
3C = (2, 3) + 2(5, 6)
3C = (12, 15) eşitliğinden,
C = (4, 5) ⇒ C(4, 5) bulunur.
25
y
Koordinat düzleminde A(–2, 1) ve B(4, –8) nokta-
B C ∈ [AB] ve ları veriliyor.
4 AB 3
AC 1 [AB] nı dıştan = oranında bölen C nok-
= tür. AC 4
CB 3 tasının koordinatlarını bulalım.
–4
x
6
A –1
ÇÖZÜM -:
Buna göre, C noktasının koordinatlarını bulalım.
A(–2, 1) B(4, –8) C(a, b)
ÇÖZÜM -:
AB 3
AC 1 = & 4AB = 3AC olup
= ise 3AC = CB yazılabilir.
3 AC 4
CB

3(C – A) = (B – C) 4(B – A) = 3(C – A)
3C – 3A = B – C 4B – 4A = 3C – 3A

4C = B + 3A 3C = 4B – A
A(–4, –1) ve B(6, 4) olup 4B – A 4 (4, –8) – (–2, 1)

C= =
3 3
4C = (6, 4) + 3(–4, –1)
(16, –32) + (2, –1) (18, –33)
4C = (6, 4) + (–12, –3)
= =
3 1
4C = (–6, 1) ⇒ C = f– , p bulunur.
3 3

2 4
C = (6, –11) ⇒ C(6, –11) bulunur.
Bir Do€ru Parças›n› D›fltan Belli Bir Oranda Bir Do€ru Parças›n›n Orta Noktas›n›n
Bölen Noktan›n Koordinatlar› Koordinatlar›
y
y
B(x2, y2)
C(x0, y0)
C(x0, y0)
B(x2, y2)
A(x1, y1)
A(x1, y1) x
x O
O
AC
AC = 1 olmak üzere,
= k olmak üzere, AC = k . CB eşitliğinden, CB
CB
x1 + x2 y1 + y2
x 1 + kx 2 y 1 + ky 2 x0 = , y0 =
x0 = , y0 = bulunur. 2 2
1+ k 1+ k
26
ÖRNEK – 1 Dİk Koordİnat Sİstemİnde Yönlü

DoĞru ParçalarI
Koordinat düzleminde A(–2, 5) ve B(4, 12) nokta- Koordinat do€rusunda vektörleri ifllerken bir
ları veriliyor. yönlü do€ru parças›n›n uzunluk ve yön kavram›ndan
Buna göre, [AB] nın orta noktasının koordi- bahsetmifltik.
natlarını bulalım. Dik koordinat sisteminde bir yönlü do€ru parças›-
n›n uzunluk ve yönünün yan›s›ra do€rultusundan da
bahsedebiliriz.
ÇÖZÜM -:
E P O A B C D
[AB] nın orta noktası C(a, b) olsun.
(Koordinat do¤rusunda vektörler)
A(–2, 5) C(a, b) B(4, 12)
O halde, y
B
–2 + 4 5 + 12 17
a= = 1 ve b = = olup A C
2 2 2
L D
17
C f1, p bulunur.
2 x
O
K E
(Dik koordinat sisteminde vektörler)
Örne€in;
ÖRNEK – 2
y
Koordinat düzleminde A(2k + 1, 3) ve B(k – 3, 5)
B
noktaları veriliyor. 6
[AB] nın orta noktası y ekseni üzerinde oldu- 3

ğuna göre, k değerini bulalım. A
3
2
ÇÖZÜM -: O 2 4
x
[AB] nın orta noktası C(x0, y0) olsun.
2k + 1 + k – 3 3+5
O halde, x 0 = ve y 0 = olup Yukar›daki dik koordinat sisteminde;
2 2
¾¾ AB yönlü do€ru parças›n›n bafllang›ç noktas› A,

3k – 2
Cf , 4p elde edilir. bitim noktas› B dir.
2
¾¾ AB yönlü do€ru parças›n›n tafl›y›c›s› l do€rusudur.
y ekseni üzerindeki noktanın apsisi sıfır olduğun-
dan C noktasının apsisi sıfıra eşit olmalıdır. ¾¾ AB yönlü do€ru parças›n›n yönü A dan B ye
do€rudur.
3k – 2 2
Böylece, =0 & k= bulunur.
2 3 ¾¾ AB yönlü do€ru parças›n›n uzunlu€u 13 birimdir.
27
Bir Yönlü Do€ru Parças›n›n Bileflenleri ÖRNEK – 1
¾¾ Tafl›y›c›lar› birbirine paralel, uzunluklar› birbirine

eflit ve yönleri ayn› olan yönlü do€ru parçalar›na D K
efl yönlü do€ru parçalar› denir.
B L
1
A C
B 2
F M
A D
C E
N
l1 // l2 ve |AB| = |CD| ise, Yukarıdaki zeminde verilen vektörlerden hangi-

lerinin eş yönlü doğru parçaları olduğunu bulalım.
AB ile CD efl yönlü do€ru parçalar›d›r.

ÇÖZÜM -:
Bu eşlik AB , CD fleklinde gösterilir.
AB ve EF yönlü doğru parçaları uzunlukları bir-
Bafllang›ç noktas› A(x1, y1) ve birine eşit ve yönleri aynı olduğundan eş yönlü doğru
parçalarıdır.
bitifl noktas› B(x2, y2)

Yani, AB , EF dir.
olan AB yönlü do€ru parças›n›n bileflenleri,
(x2 – x1, y2 – y1) fleklindedir. ––––––––––  ––––––––––
y
¾¾ Tafl›y›c›lar› ayn› ya da paralel olan do€ru par-
B
y2 çalar›na ayn› do€rultulu denir.
y2 – y 1
1
A
y1 B 2
A C
x D
O x1 x2
x2 – x 1
l1 // l2 ise AB ile CD ayn› do€rultuludur.
D
C
A
B
SONUÇ :
Bileşenleri aynı olan yönlü doğru parçaları eş
yönlü doğru parçalarıdır. AB ile CD ayn› do€rultuludur.
28
Vektörler Konum Vektörü
Bir AB ne efl ve bafllang›c› orijin olan vektöre AB

nün konum vektörü denir.
y
B(x2, y2)
A(x1, y1)
P
x
O
Bileflenleri ayn› olan yönlü do€ru parçalar›n›n kü- Yukar›da OP = P olarak gösterilir.
mesine vektör denir. P : AB nün konum vektörüdür.
Bu kümenin herhangi bir eleman› bir vektörün
P = (x2 – x1, y2 – y1) yaz›labilir.
do€rultusudur.
B
N
A F
D M NOT :
E R
C L A(x1 , y1) ve B(x2 , y2) ise AB nün konum
P
vektörü P = (x2 – x1, y2 – y1) dir.
K
Yukar›daki yönlü do€ru parçalar› efl yönlü do€ru A(x1, y1)

parçalar› oldu€undan,
B(x2, y2)
AB = CD = EF = KL = MN = PR fleklindedir.
x
O
Bu yönlü do€ru parçalar›n›n bileflenleri de ayn›d›r.
O halde, AB = (x2 – x1, y2 – y1)
v = & AB, CD, EF, KL, MN, PR, . . . 0 AB = B – A = (x 2 – x 1, y 2 – y 1)
kümesi bir vektördür.

Bu vektörün yönü herhangi birinin yönüdür.
SONUÇ :
Bafllang›ç noktas› A(x1 , y1) ve
NOT :
bitifl noktas› B(x2 , y2) olan,
Yönlü do€ru parças› için söylenen her fley AB nün konum vektörü,
vektörler için de söylenebilir.
AB = B – A = (x 2 – x 1, y 2 – y 1) fleklindedir.
29
Başlangıç noktası A(2, –3) ve bitiş noktası A ABC dik üçgen

B(1, 4) olan AB yönlü doğru parçasının bileşenle- |AB| = 3 birim
rini bulalım. |BD| = 2 birim
3 |DC| = 4 birim
ÇÖZÜM -:
AB = B – A olup
C 4 D 2 B
AB = (1 – 2, 4 – (–3)) olup (–1, 7) bulunur.
Buna göre, AD + CA nün bileşenlerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
AD , A noktasının 2 birim sola ve 3 birim aşağıya
ÖRNEK – 2 ötelenmesi ile elde edilmiştir.
O halde, AD = (–2, –3) tür.

Koordinat düzleminde A(1, 4) ve B(5, 7) noktaları
veriliyor.
CA , C noktasının 6 birim sağa ve 3 birim yukarı-
Buna göre, AB nü bulalım. ya ötelenmesi ile elde edilmiştir.
O halde, CA = (6, 3) olur.

ÇÖZÜM -: Böylece, AD + CA = (4, 0) bulunur.
AB = B – A = (5, 7) – (1, 4)
= (4, 3) bulunur.
ÖRNEK – 5
D 3 E 2 C ABCD dikdörtgen
|AD| = 4 birim
ÖRNEK – 3
|DE| = 3 birim
4
A(3, –2) ve C(1, 4) noktaları veriliyor.
|EC| = 2 birim
Buna göre, AB + BC nün bileşenlerini bulalım. A B
Buna göre, AE ve BD vektörlerinin konum vek-

ÇÖZÜM -: törlerini yazalım.

AB = B – A
+ BC = C – B
ÇÖZÜM -:
AE : A noktasının 3 birim sağa, 4 birim yukarıya
AB + BC = C – A = AC olup ötelenmesi ile elde edilmiştir.
Böylece, O halde, AE = (3, 4)
AB + BC = AC = C – A
BD : B noktasının 5 birim sola, 4 birim yukarıya
= (1 – 3, 4 – (–2)) ötelenmesi ile elde edilmiştir.
= (–2, 6) bulunur.
O halde, BD = (–5, 4) bulunur.
30

y y
B(–1, 5) 5 A
B
2 A(1, 2) D
x
–1 O 1 C
x
O
Verilenlere göre, AB nü bulal›m.
Yukarıda birim karelere ayrılmış koordinat sis-
teminde AB + CD nü bulalım.
y A noktasından B noktasına
AB 3
4 birim sola, 2 birim aşağıya öteleme ile ulaşıl-
mıştır.
x O halde,
–2 O
AB = (–4, –2) C noktasından D noktasına

AB = B – A

= (–2, 3) bulunur. 3 birim sola, 3 birim yukarıya ötelenmesi ile ula-
şılmıştır.
Bitiş noktası başlangıç noktasının 2 birim sola,
3 birim yukarıya ötelenmesi ile elde edilmiştir. O halde, CD = (–3, 3) olup
Böylece, AB + CD = (–7, 1) bulunur.
W = (–4, 3) veriliyor. AB = (2, 5) ve BD = (–3, 7) veriliyor.
Buna göre, AD nü bulalım.

Buna göre, V W + V nün bileşenlerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
Verilen vektörlerin açılımlarını yapıp taraf tarafa
ÇÖZÜM -: toplayalım.

V W = W – V ya da VW = W – V olduğundan, AB = B – A = (2, 5)
V W + V = W – V + V = W olup + BD = D – B = (–3, 7)
D – A = (–1, 12)
VW = W = (–4, 3) bulunur.
AD = (–1, 12) bulunur.
31
D C ABCD dikdörtgen Koordinat düzleminde köşe koordinatları,

|AD| = 3 birim A(–2, 3), B(5, 4) ve C(1, 6)
3
|AE| = 2 birim
olan ABC üçgeninde, BC kenarına ait kenaror-
|EB| = 4 birim tay vektörünü bulalım.
A 2 E 4 B
Buna göre, DE + CE toplam vektörünü bulalım.

ÇÖZÜM -:

A(–2, 3)
ÇÖZÜM -:
E noktası, D noktasının 2 birim sağa ve 3 birim
aşağıya ötelenmesi ile elde edilmiştir.
O halde, DE = (2, –3) ve
E noktası, C noktasının 4 birim sola ve 3 birim B(5, 4) K C(1, 6)

aşağıya ötelenmesi ile elde edilmiştir.
[BC] nın orta noktası K(x0, y0) olsun.
O halde, CE = (–4, –3) yazılabilir.
O halde,
Böylece, DE + CE = (–2, –6) bulunur.
5+1
x0 = = 3 ve
2

4+6
y0 = = 5 olup,
2
ÖRNEK – 11
A(–2, 3)
y
4 A(1, 4)
2 B(3, 2)
x
O 1 3 B(5, 4) K(3, 5) C(1, 6)

Verilenlere göre AB nü bulal›m. BC kenarına ait kenarortay vektörü,
ÇÖZÜM -: AK = K – A = (5, 2) yazılabilir.

y
AB = B – A 2
x
= (3 – 1, 2 – 4) O
= (2, –2) bulunur.

–2 AB
Bitiş noktası başlangıç noktasının 2 birim sağa,

2 birim aşağı ötelenmesi ile elde edilmiştir.
32
ÖRNEK – 13 ‹ki Vektörün Eflli€i

_
A = (x 1, y 1) b
A(4, 5) ` vektörleri e ise x1 = x2 ve y1 = y2 dir.
B = (x 2, y 2) b
a
Yukarıdaki birim karelere ayrılmış koordinat sis- ÖRNEK – 1
teminde B noktasının koordinatlarını bulup, AB nün

A = (3 – k, n + 1) ve B = (4, 7)
konum vektörünü bulalım.
vektörleri eş olduğuna göre, n ve k değerlerini
bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
A(4, 5) olduğundan, orijin, A noktasının 4 birim
sola, 5 birim aşağıya ötelenmesi ile elde edilir. A ve B eş ise
O halde, 3 – k = 4 ve n + 1 = 7 olup
y k = –1, n = 6 bulunur.
A(4, 5)
x
B(–6, –1) O ÖRNEK – 2
A(4, 2), B(–1, 3), C(5, –2) ve D(m, n) noktaları

veriliyor.
Böylece, B(–6, –1) olup AB ve CD eş iki vektör olduğuna göre, m + n

toplamını bulalım.
AB = B – A = (–6 – 4, –1 – 5)
= (–10, –6) bulunur.

ÇÖZÜM -:
y AB = B – A = (–5, 1)
CD = D – C = (m – 5, n + 2) olup
–10
AB ve CD eş ise
O x
m – 5 = –5 ve n + 2 = 1 eşitliği yazılabilir.
–6
Böylece, m = 0 ve n = – 1 olup
AB
m + n = –1 bulunur.
33
A = (k – 1, 2p + 3) ve B = (2, k + 1) A(1, –3) ve B(–2, 1) noktaları veriliyor.
vektörleri eş olduğuna göre, k + p toplamını Buna göre, AB nün uzunluğunu bulalım.

bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
A ve B eş iki vektör ise karşılıklı bileşenleri eşit AB = B – A = (–3, 4) olup
olmalıdır.
AB nün uzunluğu
O halde,
k – 1 = 2 ve 2p + 3 = k + 1 AB = (–3) 2 + 4 2 = 5 birim bulunur.
1
k = 3 ve 2p + 3 = 3 + 1 ⇒ p = olup
2
1 7
k+p=3+ = bulunur.
2 2
ÖRNEK – 2
A = (n – 1, 3) nün uzunluğu 5 birim olduğuna gö-

Bir Vektörün Boyu re, n yerine yazılabilecek değerleri bulalım.
(Normu ya da Uzunlu€u)
Bir vektörün bafllang›ç ve bitifl noktalar› aras›ndaki

ÇÖZÜM -:
uzakl›€a o vektörün uzunlu€u ya da normu denir. A = (n – 1, 3) ise
A = (n – 1) 2 + 3 2 = 5
A nün uzunluğu A ya da A ile gösterilir.
(n – 1)2 + 9 = 25
(n – 1)2 = 16 ⇒ n – 1 = ± 4
y
b A = (a, b) n = 5 ya da n = –3 olmalıdır.
A b birim
A = a2 + b2 ––––––––––  ––––––––––
a x
O
a birim
¾¾ Do€rultular› ayn› olan vektörler birbirinin gerçek
say› kat› cinsinden yaz›labilir.
¾¾ Bafllang›ç ve bitifl noktas› ayn› olan AA ne s›f›r
vektörü denir. 0 = (0, 0) ile gösterilir.
B D
N P
¾¾ Uzunlu€u 1 birim olan vektöre birim vektör denir. A K
C
L E
1 birim B Q
M F
AB birim vektördür.
A
AB = – EF CD = –2 KL
3
¾¾ u birim vektör ise u . A = A yazılabilir. MN = 2 CD PQ = – DC
2
34
Vektörlerde Toplama AB = B – A ya da AB = B – A oldu€u hat›rlan›rsa,
y C(x1+x2, y1+y2) (x1 – x2, y1 – y2) ifadesinin de BA , yani bafllan-

A(x1, y1) g›ç noktas› B, bitifl noktas› A olan bir vektör oldu€u
A = (x1, y1) görülür.

olmak üzere
B = (x2, y2)
A + B = (x1 + x2 , y1+ y2)

B(x2, y2) y
x a a– b
x
O
¾¾ Herhangi iki vektör u = (a, b) ve v = (c, d) olmak x–y

b
üzere, u + v = (a + c, b + d) dir.
A, B, C herhangi üç vektör olsun. Bir Vektörü Bir Skaler ‹le Çarpma
¾¾ A + B bir vektördür. k ∈ R ve A = (a, b) olmak üzere,

(Toplama iflleminin kapal›l›k özelli€i)
¾¾ k . A = k . (a, b) = (ka, kb)
¾¾ A+ B = B+A
(Toplama iflleminin de€iflme özelli€i) ¾¾ k > 0 ise k . A, A aynı yön ve doğrultudadır.
¾¾ (A + B ) + C = A + ( B + C ) ¾¾ k < 0 ise k . A, A zıt yönde ve aynı doğrultudadır.

(Toplama iflleminin birleflme özelli€i)
¾¾ k = 0 ise 0 . A = 0 (sıfır vektörü)
¾¾ A+ 0 = 0+A
( 0 toplama iflleminin birim (etkisiz) eleman›)
¾¾ A + B = B + A = 0 ise
( A vektörü B vektörünün toplamaya göre tersidir ÖRNEK – 1
ve A = – B olur. )
A = (4, –5) ve B = (–2, –3) veriliyor.
Buna göre,
A B
A + B, 2A – B , A + 3B , –
2 3
vektörlerini bulalım.
Vektörlerde Ç›karma ‹fllemi
y ÇÖZÜM -:
A = (4, –5), B = (–2, –3) ise
A
A = (x1, y1) A + B = (4 – 2, –5 – 3) = (2, –8)
A–B olmak üzere
B = (x2, y2)
2A – B = 2(4, –5) – (–2, –3) = (10, –7)
B A – B = A + (–B)
= (x1 – x2 , y1 – y2) A + 3 B = (4, –5) + 3(–2, –3) = (–2, –14)
x
O
A B 1 1 8 3
– = (4, –5) – (–2, –3) = f , – p bulunur.
2 3 2 3 3 2
35
Vektörlerde Paralellik ÖRNEK – 3
k ≠ 0 olmak üzere,
A(1, 4), B(–2, –3), C(5, 2) ve D(a, 1) noktaları ve-
A = k . B ise A ile B paraleldir. riliyor.

AC // BD olduğuna göre, a değerini bulalım.
Yani;
A (x 1, y 1)
4 olsun
ÇÖZÜM -:
B ( x 2 , y 2)
AC = C – A
A // B ise A = k . B = (5, 2) – (1, 4)
= (4, –2)
(x 1, y 1) = k (x 2, y 2) olup
BD = D – B
x 1 = k . x 2 ve y 1 = k . y 2
= (a, 1) – (–2, –3)
x1 y1 = (a + 2, 4)
= = k olur.
x2 y2
4 –2
AC // BD ⇒ = ⇒ a = –10 bulunur.
a+2 4
ÖRNEK – 1
A = (3, 2) ve B = (k – 1, 4)
paralel olduğuna göre, k değerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
3 2
A // B ise = olup
k –1 4 ÖRNEK – 4
2k – 2 = 12 ⇒ k = 7 bulunur.
l1 doğrusu üzerindeki herhangi iki nokta
A(5, 3) ve B(–1, 2) ve
l2 doğrusu üzerindeki herhangi iki nokta;
ÖRNEK – 2
C(2, a) ve D(–1, –2) dir.
A(2, 3), B(–1, 5) ve C(k – 1, 4) noktaları veriliyor. l1 // l2 olduğuna göre, a değerini bulalım.
AB // BC olduğuna göre, k değerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
l1 // l2 ise AB // CD olur.
AB = B – A = (–3, 2)
AB = B – A
BC = C – B = (k, –1) olup
= (–1, 2) – (5, 3)
–3 2 3
AB // BC ⇒ = ise k = bulunur. = (–6, –1)
k –1 2
CD = D – C
UYARI = (–2, –2) – (2, a)
= (–3, –2 – a)
AB // BC ise A, B, C noktalarının doğrusal ol-
–6 –1 3
ması gerektiğine dikkat edelim. AB // CD olup = ⇒ a = – bulunur.
–3 –2 – a 2
36
Aşağıda verilen AB nün konum vektörü olan p nün

bileşenlerini bulunuz.
1. y 5. y
B
5 4
O x
B
3
A
x
O 1 4
–5 A
p = .............................. p = ..............................
2. y 6. y
A
6
B 2 A
2 B
O x
x –3 3
O 2 4
p = .............................. p = ..............................
3. y 7. y
B B
7 6
1
A x
O 2
x
–3 O 2
–4 A
p = .............................. p = ..............................
4. y 8. y
A
3 –2 O 3
x
A –1
–4 O x
2
–1 –4 B
B
p = .............................. p = ..............................
37
Aşağıda verilen vektörlerin konum vektörlerinin

1. B 5.
D
A D
C A B
C
AB =........... , CD =........... AB =........... , CD =...........
2. A 6. A
C D
C
B
B
AB =........... , CD =........... AB =........... , AC =...........
3. A 7. D
C
E
A
C
B F
D
B
AB =........... , CD =........... AB + CD + EF =..................
4. B 8. F
C B
C E
A
A D
D
AB =........... , CD =........... AB + CD + EF =..................
38
Aşağıda birim karelere ayrılmış zeminde verilen

vektörlerin uzunluklarını bulunuz.
1. 5. Q
A B
AB =........................... PQ =...........................
2. 6.
C
S R
CD =........................... RS =...........................
3. 7.
L
T
U
K
KL =........................... TU =...........................
4. 8.
E
Y
F
X
EF =........................... XY =...........................
39
Aşağıda birim karelere ayrılmış zeminde verilen işlemlerin

1. 5.
A
B
A B
A + B = (......... , .........) A + B = (......... , .........)
2. 6.
A A
A – B = (......... , .........) A + B = (......... , .........)
3. 7.
A A
B
B
A + B = (......... , .........) A + B = (......... , .........)
4. 8.
A
A B
A – B = (......... , .........) A – B = (......... , .........)
40
Aşağıda birim karelere ayrılmış zeminde verilen vektörlerle

istenen işlemleri yapınız.
1. 5.
a
b u v
a + b = (......... , .........) 2u – 3v = (......... , .........)
2. 6.
u
x
z y
v
u – v = (......... , .........) x + y – z = (......... , .........)
3. 7.
z
a
b x y
a + 2b = (......... , .........) 2x – y + z = (......... , .........)
4. 8.
z
x
a
y
b
2a – b = (......... , .........) x + y – 2z = (......... , .........)
41
AÇI ÖRNEK – 2
Bafllang›ç noktalar› ayn› olan iki ›fl›n›n birleflimine A

aç› denir.
E K D
A
L
nar
Ke
Köe
O B F C
Kenar B
¾¾ [OA ve [OB ›fl›nlar›na aç›n›n kenarlar› (kollar›) Şekilde (ABC) ∩ (DEF) kümesini bulalım.
¾¾ O : aç›n›n köflesi ÇÖZÜM -: A

/
fiekildeki aç› AOB, BOA ya da O ile gösterilir.
/
[OA ∪ [OB = AOB = BOA = O E K D
L
A
D› bölge
‹ç bölge
B F C
O B
E
(ABC) ∩ (DEF) kesişim kümesi yukarıda taralı

AOB = [OA ∪ [OB
bölgedeki noktalardır.
(AOB) = [OA ∪ [OB ∪ {İç bölge}
Bİrİm Çember
Düzlemde sabit bir noktadan 1 birim uzakl›ktaki

ÖRNEK – 1
noktalar›n kümesine birim çember denir.
B Şekle göre, A
1 birim
a) BAC ∩ l
D O r = 1 birim
b) (BAC) ∩ l
A kesişim kümele-
rini bulalım.
E
C 1 Derece
Bir çember yay› 360 efl parçaya bölündü€ünde
ÇÖZÜM -: her bir efl parçay› gören merkez aç›n›n ölçüsü 1° dir.
A
a) BAC = [AB ∪ [AC olduğundan,
B
BAC ∩ l = {D, E} dir. 1º
b) (BAC) = [AB ∪ [AC ∪ {İç bölge} olduğundan, O
(BAC) ∩ l = [DE] dir.
42
1 Radyan Yönlü AçI
Yar›çap uzunlu€unda yay› gören merkezdeki

aç›ya 1 radyan denir. A
im
bir Pozitif yön
1
O 1 birim = 1 radyan
O B
Bir aç›n›n bir kenar›ndan di€er kenar›na saatin

¾¾ Çemberin çevre uzunlu€u 2π birim oldu€undan tersi yönde gidildi€inde oluflan aç› pozitif yönlüdür.
çember yay›n›n tamam›n›n ölçüsü 2π radyand›r.
SONUÇ :
Dereceyi D, radyan› R ile gösterirsek, A
D R
= yaz›labilir.
180 r
Negatif yön
O B
ÖRNEK – 1

2r Bir aç›n›n bir kenar›ndan di€er kenar›na saat yö-
radyanın kaç derece olduğunu bulalım.
3 nünde gidildi€inde oluflan aç› negatif yönlüdür.
ÇÖZÜM -: 2r
D R D 3
= ⇒ = ⇒ D = 120° bulunur.
180 r 180 r
¾¾ Yönlü aç›lar› söylerken önce bafllang›ç kenar›
sonra bitifl kenar› söylenir.
ÖRNEK – 2
Bir ABC dik üçgenide [AB] ⊥ [BC] dir.

O
AOB n›n
4r
m(BCA) = radyan olduğuna göre, BAC • Bafllang›ç kenar› [OA
9
açısının ölçüsünün kaç derece olduğunu bulalım. • Bitifl kenar› [OB
• Yönü pozitiftir
ÇÖZÜM -: A B
A
4 O
9
AOB n›n
B C
4r • Bafllang›ç kenar› [OA
D 9 • Bitifl kenar› [OB
= eşitliğinden, D = 80° olup
180 o r
A • Yönü negatiftir
B
m(BAC) = 90° – 80° = 10° bulunur.
43
Etkinlik Zaman› – 7 Afla€›da verilen açıları yönlerine göre adlandırınız.
1. A
5.
B
B
C
A
C
ABC.................. yönlü aç›d›r. CBA.................. yönlü aç›d›r.
2. 6.
A
O
B
CBA ................. yönlü aç›d›r. ...................... yönlü aç›d›r.
3. 7. A
A C
B
B
4. 8.
A B
B
C
A
C
44
Trİgonometrİk Oranlar Bir Aç›n›n Tanjant›
y Birim çemberde bir aç›y› çizerken kullan›lan ›fl›n›n

x=1
x = 1 do€rusunu (tanjant eksenini) kesti€i noktan›n
1 ordinat›na o aç›n›n tanjant› denir.
kotanjant y=1
ekseni
kosinüs x y
ekseni O 1
1 P(1, a)
a = tan
tan
P(1, tan )
sinüs tanjant
ekseni ekseni –1 x
O 1
–1
Bir Aç›n›n Kosinüsü
Birim çemberde bir aç›y› çizerken kullan›lan ›fl›n›n

Bir Aç›n›n Kotanjant›
birim çemberi kesti€i noktan›n apsisine o aç›n›n kosi-
nüsü denir.
Birim çemberde bir aç›y› çizerken kullan›lan ›fl›n›n
y = 1 do€rusunu (kotanjant eksenini) kesti€i noktan›n
y apsisine o aç›n›n kotanjant› denir.
1
y
P(a, b) a = cos cot
1
P(cos , b)
P(a, 1)
–1 a x
1 a = cot
O cos
–1 P(cot , 1)
x
O 1 a
–1
–1
Bir Aç›n›n Sinüsü

SONUÇ : (Dördü bir arada)
Birim çemberde bir aç›y› çizerken kullan›lan ›fl›n›n y
birim çemberi kesti€i noktan›n ordinat›na o aç›n›n si-
(0,1) cot K
nüsü denir. T(cos , sin )
P
y T P(1, tan )
sin tan K(cot , 1)
1
b x
P(a, b) b = sin (–1, 0) O cos (1,0)
sin P(a, sin )
–1 x
O 1 (0, –1)
–1
45
A
y
C1 A B
y=1
130 br
30º B
–1 1
x H
O C
Bir cirit atma müsabakasında uzunluğu 280 bi-

rim olan cirit, yere 30° lik açı yaparak şekildeki gibi
–1
x=1 saplanıyor.
Buna göre, |AB| uzunluğunu bulalım. Bu ciritin diğer ucunun yerden yüksekliği 130
birim olduğuna göre, saplanan kısmın kaç birim
ÇÖZÜM -: olduğunu bulalım.
Verilen çember birim çember olduğundan, ÇÖZÜM -:

|AC| = 1 birim ve |BC| = cota olduğundan, AHB dik üçgeninde,
AH
|AB| = |CB| – |AC| eşitliğinden, sin30° = eşitliğinden,
AB
|AB| = cota – 1 bulunur.
1 130
= ⇒ |AB| = 260 birim olup
2 AB
Ciritin boyu 280 birim olduğundan,
Saplanan kısmın boyu, 280 – 260 = 20 birim bulunur.

ÖRNEK – 2

sin20°, cos20°, cot20° ifadelerinin sıralama-
sını yapalım. ÖRNEK – 4
D E C
ÇÖZÜM - :
Birim çemberde,
y
A B
B1 A
y=1
P Birim karelerden oluşmuş şekilde tana + cotb

b
toplamını bulalım.
–1 20º 1
x
a
O ÇÖZÜM -:
E E
–1
2 2
P(a, b) noktasında, A 2 H H 3 B
a = cos20°, b = sin20° ve |AB| = cot20° olup tan =1 3
cot =
2
|AB| > a > b olduğundan,
3 5
cot20° > cos20° > sin20° bulunur. O halde, tana + cotb = 1 + = bulunur.
2 2
46
ÖRNEK – 5
NOT :
a ve b açıları birer dar açı olsun.
I. a > b ise sina > sinb
I. bölgede II. bölgede
II. a > b ise cosa < cosb
a > b ise a > b ise
III. a > b ise tana > tanb
IV. a > b ise cota < cotb sina > sinb sina < sinb
cosa < cosb cosa < cosb
Buna göre, verilenlerden hangilerinin doğru
tana > tanb tana > tanb
olduğunu bulalım.
cota < cotb cota < cotb
ÇÖZÜM -: III. bölgede IV. bölgede

B noktasının ordinatı A noktasının ordinatından
a > b ise a > b ise
büyük olduğundan sina > sinb dır.
sina < sinb sina > sinb
y
cosa > cosb cosa > cosb
1 tana > tanb tana > tanb
B
cota < cotb cota < cotb
A
–1 1
x  Aynı bölgede büyük olan açının tanjantı bü-
O
yüktür.
 Aynı bölgede büyük olan açının kotanjatı kü-

–1 çüktür.
A noktasının apsisi B noktasının apsisinden bü-

yük olduğundan cosb > cosa dir.
y
D
1
ÖRNEK – 6
C y AOB üçgen
–1 1 m(ABO) = a
x
O A(2, 3)
–1
x=1 x
O B(7, 0)
D noktasının ordinatı C noktasının ordinatından
büyük olduğundan tana > tanb dır. Buna göre, tana ve cota değerlerini bulalım.
y
1 E F
ÇÖZÜM -:
y=1
y
–1 1 3
A(2, 3)
x
O
3
2 B
x
–1 O H 7
5
F noktasının apsisi E noktasının apsisinden bü- 3 5

AHB nde tana = , cota = bulunur.
yük olduğundan cotb > cota dir. 5 3
47
Bir Genifl Aç›n›n Trigonometrik Oranlar› Yani;

a + b = 180° ise
y sina = sinb
a = cos <0
b = sin >0 cosa = –cosb
P(a, b) b
tana = –tanb
cota = –cotb
x
a O
¾¾ Genifl aç›n›n kosinüsü negatiftir.

¾¾ Genifl aç›n›n sinüsü pozitiftir.
ÖRNEK – 1
y A ABC dik üçgen

P(b, 1) y=1
a = tan <0 m(ACD) = a
b = cot <0 3 |AB| = 3 birim
|BC| = 4 birim
x
O
B 4 C D
(1, a) Buna göre, sina, cosa, tana, cota değerlerini

bulalım.
x=1
ÇÖZÜM -:
¾¾ Genifl aç›n›n tanjant› negatiftir. Pisagor teoremi ile |AC| = 5 birim olup
¾¾ Genifl aç›n›n kotanjant› negatiftir.
A
3 5
Genifl aç›n›n trigonometrik oranlar› için bu aç›lar›n B 4 C D

bütünler aç›lar›n›n trigonometrik oranlar› alınır.
a ile b bütünler açı olduğundan,

Genifl aç›n›n; 3
yy Sinüsü yerine bütünlerinin sinüsü sina = sinb =
5
yy Kosinüsü yerine bütünlerinin kosinüsünün 4
–1 kat› (ters işaretlisidir) cosa = –cosb = –
5
yy Tanjant› yerine bütünlerinin tanjant›n›n – 1 3
kat› (ters işaretlisidir) tana = –tanb = –
4
yy Kotanjant› yerine bütünlerinin kotanjant›n›n 4
–1 kat› (ters işaretlisi) al›n›r. cota = –cotb = – bulunur.
3
48
Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun

trigonometrik oranlarla doldurunuz.
1. y 4. y
1 y=1 A1 B
m(AOB) = 40° m(COB) = 44°
A
[AH] ⊥ Ox l ∩ AB = {B}
–1 40º 1 –1 44º 1
x x
O H B O C
–1 –1
|HB| = ............................. |AB| = .............................
2. y 5. y
1 y=1 A1 BD
m(AOB) = 130° m(COD) = 36°
A
H [AH] ⊥ Oy [BC] ⊥ Ox
130º
–1 1 x –1 36º 1 x
l ∩ AB = {D}
O B O C
–1 –1
|OH| = ............................. |BD| = .............................
3. y 6.
x=1 y
1 m(AOB) = 35° m(EOA) = 46°

A A
l ∩ AB = {A} C B [BC] ⊥ Oy
–1 35º 1 46º
x
l ∩ AB = {A}
x O E
O B
–1
x=1
|AB| = ............................. |AB| = .............................

49
Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun

trigonometrik oranlarla doldurunuz.
1. 4.
y
OABC dikdörtgen A
/
1
m ( B) = 80 o
m(COD) = a /
D B m ( C) = 25 o
C
m(AOB) = b 2 |AB| = 1 birim
1
|AC| = 2 birim
25º 80º
1 x
O A C B
cosa – tanb = ................. |BC| = ..............................
2. 5.
A
A m(ABC) = 25° m(ABC) = x
[AH] ⊥ [BC] |CH| = 0,5 birim

H
cos25º |AH| = cos25°
25º
B H C x
B C
|AC| = .............................. |BC| = ..............................
3. 6.
A
m(BAC) = a D 1 E C ABCD
dikdörtgen
6
m(CBA) = b 2 |AF| = 1 birim
|FD| = 2 birim
|AC| = |BC| = 6 birim F
1
|DE| = 1 birim
A B
C 6 B
|AB| = .............................. tana = .............................
50
Paralel ‹ki Do€runun Bir Kesenle SONUÇLAR :

Yapt›€› Aç›lar
1.
1
b a
1 1 // 2 ise
c d
+ = 180º
2
y x
2
z t
2. 1
¾¾ a ile c ters aç›d›r, a = c
1 // 2 ise
b ile d ters aç›d›r, b = d + + = 360º
2
l1 // l2 ise
¾¾ a ile x yöndefl aç›lard›r, a = x

3. 1
¾¾ d ile t yöndefl aç›lard›r, d = t
1 // 2 ise
+ + + x = 540º
¾¾ b ile y yöndefl aç›lard›r, b = y
x
2
¾¾ c ile z yöndefl aç›lard›r, c = z
¾¾ d ile x karfl› durumlu aç›lard›r, d + x = 180°

Yukarıdaki sonuçları genellersek :
¾¾ c ile y karfl› durumlu aç›lard›r, c + y = 180°
4. 1
1 // 2 ise
¾¾ c ile x iç ters aç›lard›r, c = x + + + ... + x = k . 180º
¾¾ d ile y iç ters aç›lard›r, d = y x Paralel iki

do¤ru aras›ndaki
2 k›r›k çizgi say›s›
¾¾ a ile z d›fl ters aç›lard›r, a = z
¾¾ b ile t d›fl ters aç›lard›r, b = t

5. 1
1 // 2 ise
= +
6. 1
x
1 // 2 ise
+ + =x+y
y
51
7. B ÖRNEK – 1
D C

A B
[AB // [CE [BA // [DE // [CF
ise
A [CD // [AF
m(CDE) = 160°
F = D E
E m(BCD) = 15°
160º
15º
F
C
8. A
[BA // [ED Buna göre, ABC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.

D ise
[BC // [EF
B =
C
E F
ÇÖZÜM -:
A B
9. B 35º
C E [AB // [CD D E
ise
[CE // [AF
160º
15º
A + = 180º
D F 20º F
C
[DE // [CF ve
10.
B
C CDE ve DCF karfl› durumlu aç›lar oldu€undan,
D [AB [DC m(CDE) + m(DCF) = 180°

ise
[DE [AF
A + = 180º 160° + m(DCF) = 180°
m(DCF) = 20° dir.

E F
O halde,
[BA // [CF ve ABC ve BCF iç ters açılar oldu-

€undan,
11. D
B
m(ABC) = m(BCF)
[DE [AB
ise m(ABC) = 15° + 20°
E [DF [AC
= m(ABC) = 35° bulunur.
A C
F
52

A E B AB // CD A E B AB // CD
20º
[EL] açıortay
M F 82º m(AEF) = 20°
[KM açıortay
L m(EFK) = 82°
100º m(EFK) = 100° 178º
F
K m(FKL) = 178°
m(FKC) = 40°
40º
C K D C L D
Buna göre, KLC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.

Buna göre, ELM aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
A E B A E B
60º 60º 20º
60º 50º
M 98º F
82º
130º L H 2º
F 100º 178º
70º 80º K
40º 70º
C K D C L D
m(AEF) + m(FKC) = m(EFK) olduğundan,

[EF ve [LK çizilirse H noktasında kesişirler.
m(AEF) + 40° = 100°

m(EFK) + m(HFK) = 180°
m(AEF) = 60° olup

82° + m(HFK) = 180°
Doğru açı tanımından,

m(HFK) = 98° olup
m(BEL) = 60° ve m(MKD) = 70° dir.

m(HKF) + m(FKL) = 180° oldu€undan
O halde,
m(HKF) + 178° = 180°
m(ELK) = m(BEL) + m(MKD)

m(HKF) = 20° ve
m(ELK) = 60° + 70°

HFK nde m(EHK) = 80° bulunur.
m(ELK) = 130°
Böylece,
Dolayısıyla, m(ELM) = 50° bulunur.

m(AEH) + m(HLC) = m(EHL)

20° + m(HLC) = 80°

m(HLC) = 60° bulunur.
53

I. 138º II. 134 º
A 1 1
K
[BA // [FK
E m(ABC) = 70° 46º
50º 2
46º 2
m(KFE) = 50°
F
120º m(EDC) = 120°
70º
B D C III. 1 2 IV. 1 2
Buna göre, FED n›n ölçüsünü bualım.

112º 78º 50º 120º
ÇÖZÜM -:
A V. 2 1
K
E 60º
50º 120º
F
130º
70º 70º 60º 120º
B L D C
Yukarıdakilerin kaç tanesinde l1 // l2 olduğu-
nu bulalım.
KF uzatılırsa yöndeş açılardan,
m(KLC) = 70° olur.

ÇÖZÜM -:
II. şekilde yöndeş açılar yazılırsa,
Böylece, FLDE dörtgeninde, 134° + 46° = 180° olup l1 // l2 dir.
V. şekilde yöndeş açılar yazılırsa,
iç açıların ölçüleri toplamı 360° olduğundan,
120° + 60° = 180° olup l1 // l2 dir.
E
Diğer şekillerde ise l1 ve l2 kesişen doğrulardır.
F
130º
70º 60º
L D
130° + 70° + 60° + m(FED) = 360°
m(FED) = 100° bulunur.
Yukarıdaki örneği D noktasından [BA na paralel

çizerek çözmeye çalışınız.
54
TEST
1
1. y fiekilde l1 // l2 4. C fiekilde l1 // l2
1 1
x [AD aç›ortay
m(ABC) = 150°
[CD] aç›ortay
B
110º
D m(ADC) = 110°
B
2 2
150º C A
A
Buna göre, y – x fark› kaç derecedir? Buna göre, ABC aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir?
A) 125 B) 120 C) 115 D) 110 E) 100 A) 140 B) 130 C) 125 D) 120 E) 115
5. B fiekilde l1 // l2
2. D B [AE // [BD 1
[AC] aç›ortay
m(ACB) = 87°
[BC] aç›ortay
C
C 87º m(CBD) = 2m(CAE)
2
A
E A
Buna göre, CBD aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir? Buna göre, ACB aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir?
A) 45 B) 48 C) 50 D) 58 E) 60 A) 70 B) 75 C) 85 D) 90 E) 95
3. D C [BE // [CD 6. L B fiekilde

y [AE // [CF // [DK // [BL
115º
B E m(BAC) = 35° x
K z x
m(BAE) = 100°
m(ACD) = 115° D
35º
F 120º
m(BCF) = 120°
C
E 100º
A
A
Buna göre, ABE aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir? Buna göre, x + z – y nin de€eri kaç derecedir?
A) 125 B) 120 C) 115 D) 110 E) 100 A) 130 B) 125 C) 120 D) 115 E) 110
55
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. D 3. E 4. A 5. D 6. C
TEST
1
7. P [AE // [CD 10. E C fiekilde l1 // l2

1
D 2x + 7º C m(EAT) = 3x + 3° m(BAC) = 80°
m(DCP) = 2x + 7° D 80º m(DAC) = 40°

80º B
m(TBP) = 80° 40º m(ADC) = 80°
80º
2
E 3x + 3º A A B
Buna göre, x kaç derecedir? Buna göre, DCE aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir?
A) 24 B) 20 C) 16 D) 15 E) 14 A) 5 B) 10 C) 15 D) 20 E) 30
8. F C [AE // [CF 11. E F fiekilde l1 // l2

1
m(ABC) = 30° m(BAD) = 30°

D
m(BAD) = 2m(BAE) C m(ABE) = m(ADE)
B 30º D
m(DCB) = 2m(BCF) m(BED) = m(DEF)
30º
2
A B
E A
Buna göre, ADC aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir? Buna göre, ACE aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir?
A) 75 B) 85 C) 90 D) 100 E) 120 A) 70 B) 75 C) 85 D) 90 E) 100
9. F C [AE // [CF 12. E F [BA // [EF
m(ABC) = 49° 144º

m(ABC) = 136°
D
B 49º
D m(BAE) = m(DCB) m(BCD) = 141°
141º
m(DAB) = m(BCF) C m(DEF) = 144°
136º
E A B A
Buna göre, ADC aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir? Buna göre, CDE aç›s›n›n ölçüsü kaç derecedir?
A) 98 B) 96 C) 92 D) 86 E) 84 A) 119 B) 121 C) 122 D) 123 E) 129
56
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. E 8. C 9. A 10. D 11. D 12. A
TEST
2
1. B A l1 // l2 // l3 4. B A AB // CD
1
m(KEF) = 100° [AE] açıortay
D C E F [DE] açıortay
2 3 m(DCK) = 150° F x
150º 100º 40º m(AED) = 40°
[KA] açıortay E
K x
m(AFK) = x
K m(FKD) = x
C D
Buna göre, m(BAK) kaç derecedir? Buna göre, x kaç derecedir?
A) 30 B) 125 C) 120 D) 115 E) 110 A) 120 B) 125 C) 130 D) 135 E) 140
2. [AB // KN 5. A B C AC // EK
B A
32º
[AC] // [DE] x m(CBD) = 32°
E m(EFN) = 60° D m(KBD) = x
C
m(DEF) = 10° m(EFD) = 115°
10º T 150º
D 115º m(DTK) = 150°
60º
E F K
K F N
Buna göre, m(BAC) kaç derecedir? Buna göre, m(DBK) kaç derecedir?
A) 65 B) 62 C) 60 D) 54 E) 50 A) 52 B) 53 C) 60 D) 62 E) 63
6. D [EF // [AB
3. A B [BA // [EF
[DF // [CA]
[BC // [DE] 60º
C m(CEF) = 140°
m(BDE) = 130°
130º D m(CAB) = 130°
C
140º m(CDF) = 60°
F
E
130º
E F A B
Buna göre, m(DEF) = a kaç derecedir? Buna göre, m(DCE) = a kaç derecedir?
A) 50 B) 55 C) 60 D) 70 E) 75 A) 90 B) 100 C) 108 D) 110 E) 112
57
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. E 3. A 4. C 5. B 6. D
TEST
2
7. P [LK // [NS 10. A l1 // l2

1
m(PMR) = 92° [AE] açıortay
L 30º
[CE] açıortay
K 92º m(RNS) = 41°
R
M E
m(BAD) = 30°
D
B 110º
m(BCD) = 60°
60º
41º m(ABC) = 110°
2
N S C
Buna göre, m(PLK) kaç derecedir? Buna göre, m(AEC) = a kaç derecedir?
A) 47 B) 48 C) 50 D) 52 E) 54 A) 85 B) 80 C) 75 D) 65 E) 60
8. A B [BA // [FK 11. [AB // [CD

B A
m(BCD) = 100° 75º |AF| = |FE| = |EC|
100º C E
m(CDE) = 100° m(BAF) = 75°
m(DEF) = 150° m(EFC) = x

D 100º
x
m(EFK) = 40°
150º D F C
E
40º
K F
Buna göre, m(ABC) kaç derecedir? Buna göre, m(EFC) = x kaç derecedir?
A) 100 B) 105 C) 110 D) 115 E) 120 A) 40 B) 38 C) 37 D) 36 E) 35
12. A B [AB // [FK

9. B A [AB // [EF [AC] açıortay
[FD] açıortay
m(FED) = 100° C
x m(ALF) = 140°
E F m(EDC) = 120° 140º L E
100º y
D m(ACE) = x
m(DCA) = 80°
D 120º m(EDF) = y
80º F K m(CED) = 50°
C
2x – y = 30
Buna göre, m(BAC) kaç derecedir? Buna göre, m(ACE) kaç derecedir?
A) 80 B) 75 C) 70 D) 65 E) 60 A) 10 B) 20 C) 40 D) 50 E) 60
58
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. C 9. E 10. B 11. E 12. D
Bİr DoĞrunun Denklemlerİ ÖRNEK – 2
Düzlemde bir A(x0, y0) noktas›ndan geçen ve yer Analitik düzlemde, A(3, 2) noktasından geçen
vektörü u = (p, q) olan do€ruyu ele alal›m. ve d = (1, 4) vektörüne paralel olan doğrunun vek-
törel, parametrik ve kapalı denklemlerini bulalım.
u = (p, q)
B
(x, y)
AB // u
ÇÖZÜM -:
A AB = k . u
(x0, y0)
d = (1, 4)
P(x, y)

Böylece l doğrusunun,
A(3, 2)
Vektörel denklemi : (x – x0, y – y0) = k(p, q)
Do€rultman vektörü : u = (p, q) l doğrusu üzerinde değişken P(x, y) noktası alalım.
Parametrik denklemi : x = k . p + x0 O halde, l // d olduğundan,

y = k . q + y0
fleklinde yaz›labilir.
AP // d olup AP = k . d yazılabilir.
Parametrik denklemden elde edilen k de€erleri Buradan,

eflitlenerek do€runun kapal› denklemi,
AP = P – A = (x – 3, y – 2) olup
ax + by + c = 0
biçiminde yaz›labilir. AP = k . d ⇒ (x – 3, y – 2) = k(1, 4)
(x, y) = (3, 2) + k(1, 4) vektörel denklemi olup
Karşılıklı bileşenler eşitlenerek,
_
x=3+k b
b
` parametrik denklemi ve
y = 2 + 4k b
b
a
k parametreleri eşitlenerek,
ÖRNEK – 1
y–2
k=x–3= ⇒ 4x – 12 = y – 2
Analitik düzlemde vektörel denklemi, 4
(x, y) = (1, 4) + k(–3, 5) 4x – y – 10 = 0 kapalı denklemi bulunur.

olan doğrunun doğrultman vektörü, paramet-
resi ve üzerindeki bir noktayı bulalım.
ÇÖZÜM -:
Doğrultman vektörü : d = (–3, 5)
Parametresi : k
Üzerindeki bir nokta : A(1, 4) dır.
59
Koordinat düzleminde, y
A(2, 5) ve B(–1, 4)
noktalarından geçen doğrunun vektörel, para- B(0, 2)
metrik ve kapalı denklemlerini bulalım. P(3, 1)
x
O
ÇÖZÜM -: A(–3, 0)
d B(–1, 4)
A(2, 5) Yukarıdaki koordinat sisteminde,

P ∈ l ve [AB] // l
AB nü l doğrusunun bir doğrultman vektörü olarak
olduğuna göre, l doğrusunun vektörel denk-
alabiliriz.
lemini bulalım.
O halde, d = AB = B – A = (–3, –1) yazılabilir.
d = (–3, –1)
ÇÖZÜM -:
P(x, y)
[AB] // l olduğuna göre,
A(2, 5)
AB // l olacağından,
d // AP olup AP = k . d eşitliğinden,
AB vektörü l doğrusunun doğrultman vektörü ola-
(x – 2, y – 5) = k(–3, –1)
rak alınabilir.
(x, y) = (2, 5) + k(–3, –1)
O halde, AB = B – A = (3, 2) = d
YA DA
(x, y) = (2, 5) + k(3, 1)
d = (3, 2)
vektörel denklemini elde ederiz. T(x, y)
Karşılıklı bileşenler eşitlenerek,

_ P(3, 1)
x = 3k + 2 b
b
` parametrik denklemi ve
y=k+5 b
b
Böylece, doğrunun vektörel denklemi,
a
k parametreleri eşitlenerek,
PT = k . d eşitliği ile

x–2
= y – 5 eşitliği ile
3 (x, y) = (3, 1) + k(3, 2) bulunur.
3y – x – 13 = 0 kapalı denklemi bulunur.
UYARI
Bir doğrunun sonsuz tane parametrik denklemi

olabileceğini düşünelim . . .
60
Parametrik denklemi, y – 3x + 5 = 0
x = 2k + 5 ve y = 3k – 1 doğrusunun parametrik denklemlerinden ba-
zılarını yazalım.
olan doğrunun vektörel denklemini bulalım.
ÇÖZÜM -:
k+1
ÇÖZÜM -: x = k x = k +1 x = 2k + 3 x =
3
x = 2k + 5 ⇒ x – 5 = 2k . . . À y = 3k – 5 y = 3k – 2 y = 6k + 4 y = k – 4
y = 3k – 1 ⇒ y + 1 = 3k . . . Á
denklemleri y – 3x + 5 = 0 doğrusunun parametrik
denklemlerinden bazılarıdır.
À. ve Á. denklemlerden

(x, y) + (–5, 1) = k(2, 3)
YA DA
l : (x, y) = (5, –1) + k(2, 3) bulunur.
ÖRNEK – 8
d = (2, 3) Koordinat düzleminde,

T(x, y)
A(2, –5) ve B(3, 4)
noktalarından geçen doğrunun denklemini
A(5, –1)
bulalım.
ÇÖZÜM -:
B(3, 4)
A(2, –5)
l doğrusunun doğrultman vektörü olarak AB nü

alabiliriz.
ÖRNEK – 6 O halde, d = AB = B – A = (1, 9) olup
Kapalı denklemi,
y = 2x + 3 d = (1, 9)
C(x, y)
olan doğrunun parametrik denklemini bulalım.
A(2, –5)
ÇÖZÜM -: AC = k . d
Parametrik denklem, bir doğru üzerindeki nokta-
ların bir parametreye bağlı olarak yazılmasıdır. (x, y) = (2, –5) + k(1, 9) vektörel denklemi,
O halde, x = k diyelim. _
x=k+2 b
b
` parametrik denklemi
Böylece, y = 2k + 3 olup y = 9k – 5 b b
a
_ y+5
x=k b
b denklemi y = 2x + 3 do¤rusunun ve k lerin eşitlenmesi ile x – 2 = olup
` 9
y = 2k + 3 b bir parametrik denklemidir.
b y – 9x + 23 = 0 kapalı denklemi bulunur.
a
61
ÖRNEK – 9 Bİr DoĞrunun EĞİmİ
y
Bir do€runun x ekseni ile pozitif yönde yapt›€›
aç›ya e€im aç›s› ve bu aç›n›n tanjant›na do€runun
e€imi denir ve e€im m ile gösterilir.
y
d
A
x
O
x
O
Birim karelere ayrılmış koordinat düzleminde
d ne paralel olup A noktasından geçen doğrunun
vektörel, parametrik ve kapalı denklemlerini bula-
lım. ¾¾ l do€rusunun e€im aç›s› a
¾¾ l do€rusunun e€imi m = tana
ÇÖZÜM -:
NOT :
d = (2, 3) ve A(6, 2) olup
0 < a < 90° ⇒ tana > 0

d = (2, 3)
90 < a < 180° ⇒ tana < 0
A(6, 2) a + b = 180° ⇒ tana = –tanb
a
a tan i =
b
b
l doğrusunun,
Vektörel denklemi :
(x, y) = (6, 2) + k(2, 3) ÖRNEK – 1
Parametrik denklemi : Eğim açısı 60° olan bir doğrunun eğimini bu-
lalım.
x = 2k + 6
y = 3k + 2
ÇÖZÜM -:
Eğim açısı 60° olan doğru aşağıdakilerden biri gi-
k lerin eşitlenmesi ile
bidir.
Kapalı denklemi : y y y
1 2 3
x–6 y–2
= ⇒ 3x – 2y – 14 = 0 bulunur. 60º
x O 60º
x
2 3 60º O
x
O

O halde,
eğim = m = tan60° = 3 bulunur.
62
SONUÇLAR : ÖRNEK – 2
¾¾ Bir doğru x ekseninin sağ tarafına yatık ise eğimi

y
pozitiftir.
2
y y y
1 2
3
–3
x
O O
O x O x x
Yukarıdaki l1, l2, l3 doğruların›n eğimleri pozitiftir. Verilenlere göre, l do€rusunun e€imini bulal›m.
¾¾ Bir doğru x ekseninin sol tarafına yatık ise eğimi

negatiftir.
ÇÖZÜM -:
y
y y 3 y
2
1 2
O
x O x O x –3
x
O
Yukarıdaki l1, l2, l3 doğruların›n eğimleri negatiftir.
a, l do€rusunun e€im aç›s›d›r.

¾¾ Bir doğru x eksenine dik ise eğimi yoktur. Çünkü
eğim açısı 90° olduğundan tan90° = tanımsız. O halde, e€im m = tana d›r.
2
m = tana = bulunur.
y 3
O
x
–3 2
ÖRNEK – 3
2 1
Orijinden ve A(–1, 3 ) noktasından geçen
doğrunun eğim açısının ölçüsünü bulalım.
l1 ve l2 doğrularının eğimleri yoktur.
¾¾ Bir doğru y eksenine dik ise eğimi s›f›rd›r. Çünkü

ÇÖZÜM -:
eğim açısı 0° olduğundan tan0° = 0 dır. y
y A
3
2
1
B O
O x
x –1
2
–3
Şekle göre, m(AOB) = 60° olduğundan,
Yukarıdaki l1 ve l2 doğruların›n eğimleri s›f›rd›r. l doğrusunun eğim açısı 180° – 60° = 120° bulunur.
63
ÖRNEK – 4 ÇÖZÜM -:
y
y
4 A
x
O 1
5
x
O B –2
Verilenlere göre, l do€rusunun e€imini bulal›m. a açısı l do€rusunun e€im aç›s›d›r.

O halde, OAB dik üçgeninde,
ÇÖZÜM -:
2
tana = = 2 olup
y 1
e€im = m = tana = 2 bulunur.
4
x
O 5
ÖRNEK – 6
a açısı l do€rusunun e€im aç›s›d›r.

Taralı üçgene bakarsak, a > 90° olduğu görülür.
x
Dolayısıyla, m = tana < 0 bulunur. –3 O
a + b = 180° oldu€undan tana = –tanb d›r. –2
4
tanb = olup
5
4
l do€rusunun e€imi m = tana = – bulunur. Verilenlere göre, l do€rusunun e€imini bulal›m.
5
ÇÖZÜM -:
y
ÖRNEK – 5 x
–3 O
–2
y
a açısı l do€rusunun e€im aç›s›d›r.

x
O 1
O halde, a + b = 180° olup
–2 tana = –tanb yaz›labilir.

2
Buradan tanb = olup l do€rusunun e€imi
3
2
Verilenlere göre, l do€rusunun e€imini bulal›m. m = tana = – bulunur.
3
64
ÖRNEK – 7 ‹ki Noktas› Bilinen Do€runun E€imi
y
y
1
3 B(x2, y2)
A(x1, y1)
2
x
x O
–3 O 4
2
y2 – y1
Verilenlere göre, l1 ve l2 do€rular›n›n e€imleri l do€rusunun e€imi m = tana =
x2 – x1
toplamını bulal›m.
UYARI
ÇÖZÜM -: y
O.F Ordinatlar Fark›
3
1 m= = (sıralamayı bozmadan)
A .F Apsisler Fark›
2
¾¾ Bir vektörün taşıyıcı doğrusunun eğimi, vektörün
x eğimidir.
–3 O 4
2
ÖRNEK – 1
2
l1 do€rusunun e€imi m1 = tana = ve
3
Koordinat düzleminde
3
l2 do€rusunun e€imi m2 = tanb = – olup
4 A(3, –2) ve B(5, 4)
2 3 1
m1 + m2 = – =– bulunur. noktalarından geçen doğrunun eğimini bulalım.
3 4 12
ÇÖZÜM -:
I. Yol :
B(5, 4)
ÖRNEK – 8
A(3, –2)
(2k + 4)x – 3y – 5 = 0
x ekseninin pozitif yönü ile geniş açı yaptığına 4 – (–2) 6
göre, k nin en büyük tamsayı değerini bulalım. l doğrusunun eğimi, m , = = = 3 bulunur.
5–3 2
II. Yol :
ÇÖZÜM - : y
Bir doğrunun x ekseninin pozitif yönüyle yaptığı 4 B(5, 4)
açıya eğim açısı ve bu açının tanjant değerine eğim
dediğimizi hatırlayalım.
O 3
Geniş açının tanjant değeri negatif olduğundan, x
5
(2k + 4)x – 3y – 5 = 0 doğrusunun eğimi negatiftir. H
–2
A(3, –2)
O halde, (2k + 4)x – 3y – 5 = 0 doğrusunun eğimi,
2k + 4
m= < 0 olup
3 l doğrusunun eğimi m = tana dır.
6
k < –2 ⇒ k nin en büyük tamsayı değeri –3 bulunur. ABH nde, tana = = 3 bulunur.
2
65
¾¾ Düzlemde iki do€ru birbirine paralel ise e€imleri

NOT : eflittir.
1
B noktası, A noktasının 2 birim sağa ve 6 birim 2
yukarıya ötelenmesi ile elde edilmiştir.
B 1 // 2 ise m1 = m2
B
6 birim 6 birim
A A ¾¾ Düzlemde iki do€ru birbirine dik ise e€imleri çar-

2 birim 2 birim
p›m› (–1) dir.
6 2 1
m = tana = =3
2
1 2 ise m1 . m2 = –1
Bir vektör, sonsuz sayıda doğrunun doğrultman
vektörü olabilir.
(Aşağıdaki şekli inceleyelim.)
y
"Birinin eğimi, diğerinin eğiminin çarpma işlemine
göre tersinin ters işaretlisidir."
+ n3
mx
y=
n3 n2
x+
y =m
n2
m)
= (1,
d n1
m x+
O y= x
n1 ÖRNEK – 2
Koordinat düzleminde denklemleri,

l1 : 2x – (k – 1)y + n = 0
"Yukarıdaki tüm doğruların bir doğrultman vektö- l2 : 4x + 3y + 5 = 0
rü olarak d nü alabiliriz." olan doğrular birbirine paralel olduğuna gö-
re, k sayısını bulalım.
¾¾ ax + by + c = 0 do€rusunun,
a) x eksenini kesti€i nokta y = 0 için x = –

c
d›r.
ÇÖZÜM -:
a
2 –k + 1 n
c l1 // l2 olduğundan, = ! eşitliğinden,
b) y eksenini kesti€i nokta x = 0 için y = – d›r. 4 3 5
b
a 1 –k + 1
c) E€imi – veya genel bir ifade ile = ⇒ –2k + 2 = 3 olup
b 2 3
(x in katsay›s›) 1
m= – şeklinde düşünebiliriz. k= – bulunur.
(y nin katsay›s›) 2
66
y
y 2
1
l1 ⊥ l2 4
A 1
6
2
2 A
B x
–3 O
C D x
–3 O
2

Yukarıda l1 ⊥ l2 olduğuna göre, A noktasının
Buna göre, D köşesinin apsisini bulalım. apsisini bulalım.
BOC dik üçgenine bakılarak, A noktasının apsisine k diyelim.
y y
1
2 2
B
x
C x –3 O
–3 O
2
l1 doğrusunun eğimi m1 = 2
3 l1 doğrusunun eğimi : m 1 = tana =
3
AOD dik üçgenine bakılarak,
y
2
y
4
A
6
x
O k
D x
O k
2
4
l2 doğrusunun eğimi : m 2 = tanb = – olup
k
–6
l2 doğrusunun eğimi m2 = olup
k l1 ⊥ l2 ise m1 . m2 = – 1 olmalıdır.
l1 ⊥ l2 olduğundan m1 . m2 = –1 olmalıdır.
2 4 8
O halde, . f– p = –1 & k = bulunur.
. f p = –1 ⇒ k = 4 bulunur.
2 –6 3 k 3
3 k
67
Koordinat düzleminde denklemleri, 5x – 2y + 4 = 0

l1 : 3x – 2y + 4 = 0 doğrusuna paralel olup A(4, 6) noktasından
l2 : nx + 4y – 11 = 0 geçen doğrunun denklemini bulalım.
doğruları birbirine dik ise n değerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: Paralel doğruların eğimleri eşittir.
Dik doğruların eğimleri çarpımı (–1) dir. 5x – 2y + 4 = 0
2 A(4, 6)
5
l1 : 5x – 2y + 4 = 0 doğrusunun eğimi : m 1 = olup
2
2
l1 // l2 olacağından,
3 5
l1 : 3x – 2y + 4 = 0 doğrusunun eğimi : m 1 = l2 doğrusunun eğimi m 2 = olmalıdır.
2 2
n O halde,
l2 : nx + 4y – 11 = 0 doğrusunun eğimi : m 2 = –
4
l1 ⊥ l2 ⇒ m1 . m2 = –1 olacağından,
m2 = 5
3 (–n) 8 2 A(4, 6) 2
. = –1 ⇒ n = bulunur.
2 4 3
l2 doğrusunun denklemi,
5
y–6= (x – 4) ⇒ 2y – 5x + 8 = 0 bulunur.
2
ÖRNEK – 6
ÖRNEK – 8
A(–5, 4) noktas›ndan geçen ve 2y + x – 5 = 0
do€rusuna dik olan do€runun kapal› denklemini A(–1, 2) noktas›ndan geçen ve y = 2x + 5 do€-
bulal›m. rusuna paralel olan do€runun kapal› denklemini
bulal›m.
Aranan do€ru 2y + x – 5 = 0
Aranan do€ru y = 2x + 5 do€rusuna paralel ola-
do€rusuna dik oldu€undan e€imi 2 olmal›d›r. ca€›ndan e€imi 2 olmal›d›r.
E€imi 2 olan do€runun denklemi O halde denklemi de, y = 2x + n olur ki bu do€ru

A(–1, 2) noktas›ndan geçti€ine göre noktan›n koordi-
y = 2x + n olup natlar› denklemi sa€lamal›d›r.
A(–5, 4) noktas›n› da sa€layaca€›ndan, Bu durumda,
Bu durumda, y = 2x + n
y = 2x + n 2 = 2(–1) + n olup
n = 4 bulunur.
zal›m
2 ya
4 = 2(–5) + n olup, rine
y ye
n = 14 bulunur. l›m
aza
A(–1, 2) –1 y
rine
A(–5, 4) x ye
Böylece istenen do€ru y = 2x + 14 elde edilir. Böylece istenen do€ru y = 2x + 4 elde edilir.
68
Analitik düzlemde, Analitik düzlemde,

A(2, 5) ve B(k – 1, 3)
A(k – 3, p + 1) ve B(p + 6, k – 4)
noktalarından geçen doğrunun y eksenine
paralel olması için k değerini bulalım. noktalarından geçen doğrunun,
a) Eğiminin sıfır olması için

ÇÖZÜM -: b) Eğiminin olmaması için
I. Yol : p ile k arasındaki bağıntıyı bulalım.

y eksenine paralel olan doğrular x ekseni ile dik
açı yapacak şekilde kesişirler.

y ÇÖZÜM -:
a) Eğimin sıfır olması için doğrunun x eksenine pa-
ralel olması gerekir.
x Yani verilen noktaların ordinatları eşit olmalıdır.

O
y
A B

x
O halde, O
y
B(2, 5)
O halde, p + 1 = k – 4 ⇒ p – k = –5 bulunur.
A(k –1, 3)
x
O
b) Eğimin olmaması için doğrunun y eksenine para-
lel olması gerekir.
Yani verilen noktaların apsisleri eşit olmalıdır.
k – 1 = 2 olmalıdır.
Böylece, k = 3 bulunur. y
B(x0, . . . )
II. Yol :
A(x0, . . . )
Doğru x eksenine dik durumlu olduğundan eğim- x
O x0
siz olmalıdır.
ordinatlar fark›
O halde, eğim = m = olup
apsisler fark›
Apsisler farkı 0 olmalıdır. O halde,

k – 3 = p + 6 ⇒ k – p = 9 bulunur.
2 – (k – 1) = 0 ⇒ k = 3 bulunur.
69
ÖRNEK – 11 Etkinlik Zaman› – 10
Analitik düzlemde,
Aşağıdaki boflluklar› doldurunuz.
A(–1, 3) ve B(4, n – 2)
noktalarından geçen doğrunun x eksenine
paralel olması için n değerini bulalım.
Doğru Eğimi
ÇÖZÜM -: 1. 3x – y + 4 = 0
I. Yol : 2. (x, y) = (1, 4) + k(5, –2)

x = 3k + 4
y 3.
y=k–7
A 3 B(4, n – 2) 4. y–6=0
5. x+8=0
x 6. (x, y) = (–3, 5) + k(3, 4)
–1 O 4
7. x–9=0
n – 2 = 3 olup n = 5 bulunur. 8. y
4
II. Yol :
x eksenine paralel doğruların eğimleri 0 olup
ordinatlar fark› 3
eğim = m = =0 x
O
apsisler fark›
n–2–3
= 0 ⇒ n = 5 bulunur.
4 – (–1)
9. y
x
–3 O
ÖRNEK – 12
y = 3 x + k doğrusu üzerindeki A ve B nok- 10. y

taları arasındaki uzaklık 6 birim olduğuna göre bu 2y = 5x
noktaların apsisleri farkını bulalım.

x
ÇÖZÜM -: O
Eğim = m = 3 ise tana = 3 olup
eğim açısı a = 60° dir.
y= 3x+k 11. y
A
1
–1
6 x
O 3
B 60º
x
x1 x2
–3
O halde, |x2 – x1| = 3 birim bulunur.
70
E€imi ve Bir Noktas› Bilinen Do€ru Denklemi

NOT :
E€imi m ve üzerindeki bir noktas› A(x1, y1) olan
do€runun denklemi,
Parametrik denklemi,
x = pk + t
y = qk + r
B(x, y) y – y1
q
m = e€im = olan doğrunun eğimi dir.
x – x1 p
A(x1, y1)
l do€rusunun denklemi : y – y1 = m(x – x1) dir.
ÖRNEK – 2
y
ÖRNEK – 1
B
2
Koordinat düzleminde, eğimi ve A(1, 6)
3
noktasından geçen doğrunun kapalı denklemini
bulalım. A
ÇÖZÜM -: x
I. Yol : O
2
Eğimi, m = ve A(1, 6) noktasından geçen doğ- Yukarıda l doğrusunun kapalı denklemini
3 bulalım.
runun denklemi,
y–6=
2
3
(x – 1) ⇒ 3y – 2x – 16 = 0 bulunur. ÇÖZÜM -:
y
II. Yol :
2 B(6, 7)
Eğimi m = olan doğrunun bir doğrultman vek-
3
törü d = (3, 2) alınabilir.
O halde,
A(0, 3)
d = (3, 2)
B(x, y)
x
O
A(1, 6)
l doğrusu A(0, 3) ve B (6, 7) noktalarından geç-
mektedir.
AB = k . d olup 7–3 2
Buna göre, doğrunun eğimi, m , = = olup
6–0 3
(x – 1, y – 6) = k(3, 2) vektörel denklemi,
_ m =2
x = 3k + 1 b
b 3
` parametrik denklemi
y = 2k + 6 bb A(0, 3)
a
x –1 y–6
k= = olup
3 2 l doğrusunun denklemi,
2
3y – 2x – 16 = 0 kapalı denklemi bulunur. y–3= (x – 0) ⇒ 3y – 2x – 9 = 0 elde edilir.
3
71
Koordinat düzleminde köşelerinin koordinatları,

y
A(2, 3), B(1, –4) ve C(7, 6) ABCD kare
olan ABC üçgenindeki BC kenarına ait kenar-

|DE| = |EA|
D C
ortayı taşıyan doğrunun denklemini bulalım.
E
ÇÖZÜM -: O
A B
x
A(2, 3)
Yukarıdaki koordinat düzleminde l doğrusu-

nun denklemini bulalım.
ÇÖZÜM -:
B(1, –4) D C(7, 6)
l doğrusunun eğim açısına a diyelim.
l doğrusu [AD] kenarortayını taşıyan doğrudur.
D noktasının koordinatları, DC // Ox olduğundan m(DCE) = a dir.
1 + 7 –4 + 6
Df , p ⇒ D(4, 1)
2 2 |DC| = 2|DE| olup
y
A(2, 3)
D 2k C
k
E
2k
k
O
x
A B
B(1, –4) D(4, 1) C(7, 6)
O halde, l doğrusunun eğimini bulabiliriz. 1

DEC dik üçgeninde tana = olduğundan,
2
A(2, 3) 1
l doğrusunun eğimi dir.
2
Böylece, l doğrusunun denklemi,
x
y= bulunur.
2
D(4, 1)
ordinatlar fark› 1– 3
ml = = = –1 olup
apsisler fark› 4–2
l doğrusunun denklemi y = –x + 5 bulunur.
72
y
ABCD dikdörtgen
D C
l : 3x – 2y + n = 0 A(–2, 3)
A(ABCD) = 12 br2
O
x
A B C
Buna göre, dikdörtgenin D köşesinin ordina-

tını bulalım. Yukarıda birim karelere ayrılmış koordinat
sisteminde B ve C noktalarından geçen l doğru-
sunun denklemini bulalım.
ÇÖZÜM -:
m(BAC) = a diyelim.
3
ÇÖZÜM -:
l doğrusunun eğimi olduğundan,
2
A(–2, 3) noktasından 2 birim sağa ve 3 birim aşa-
3
tana = olup ABC dik üçgeninde ğıya giderek orijini bulalım.
2
BC 3
tana = = olacağından
BA 2
A(–2, 3)
|BC| = 3k, |BA| = 2k diyebiliriz.
O halde, O(0, 0)
C
y
B
D C
3k
Böylece, B(0, –2) ve C(3, 0) olup
O
x
A 2k B 0 – (–2) 2
l doğrusunun eğimi ml = = tür.
3–0 3
Böylece, l doğrusunun denklemi,

A(ABCD) = 3k . 2k = 12
2
m=
3
6k2 = 12
C(3, 0)
k2 = 2
B(0, –2)
k= 2 olup
D köşesinin ordinatı 3k = 3 2 bulunur. 2

y–0= (x – 3) ⇒ 3y – 2x + 6 = 0 bulunur.
3
73
‹ki Noktas› Bilinen Do€runun Denklemi Eksenleri Kesti€i Noktalar› Bilinen

Do€runun Denklemi
A(x1, y1) ve B(x2, y2) noktalar› l do€rusu üzerinde
iki nokta olsun. x eksenini (a, 0) ve y eksenini (0, b) noktalarında
kesen doğrunun denklemi ;
y
P(x, y)
b
B(x2, y2)
A(x1, y1) x
O a
P(x, y) noktası do€ru üzerinde de€iflken bir nokta

olsun.
x y
mAB = mBP olaca€›ndan, l do€rusunun denklemi + =1
a b
y2 – y1 y – y2
(Descartes doğru denklemi)
= bulunur.
x2 – x1 x – x2
YA DA
y2 – y1
e€im = m = olup e€imi ve bir noktas› bili- NOT :
x2 – x1
nen do€rusunun denklemi ile de bulunabilir. Dikkat edilirse koordinat sisteminin en temel kav-
ramının eğim olduğunu söyleyebiliriz.
ÖRNEK – 1
Koordinat sisteminde A(3, –2) ve B(1, 4) nok- ÖRNEK – 1

talarından geçen doğrunun denklemini bulalım.
y
B(0, 3)
ÇÖZÜM -:
P(x, y) noktası l doğrusu üzerinde değişken bir
nokta olsun. A(2, 0)
x
O
P(x, y)
B(1, 4)
Koordinat sisteminde verilen l doğrusunun
denklemini bulalım.
A(3, –2)
mAB = mBP olacağından,
4 – (–2) y–4
ÇÖZÜM -:
= eşitliğinden, l doğrusunun denklemi,
1– 3 x –1
x y
l doğrusunun denklemi y + 3x – 7 = 0 bulunur. + = 1 eşitliği ile 3x + 2y – 6 = 0 bulunur.
2 3
74
Etkinlik Zaman› – 11 Afla€›da grafiği verilen doğruların kapalı denklemlerini yazınız.
1. y 5. y
B
A A
B x x
O O
: ................................ : ................................
2. y 6. y
A A
B
B x
O x
O
: ................................ : ................................
3. y 7. y
O A x A
B
O x
: ................................ : ................................
4. y 8. y
A
O x
A
B
O x
: ................................ : ................................
75
Baz› Özel Do€rular

º y = mx doğrusu üzerindeki tüm noktaların ordi-
¶ x = a doğrusu üzerindeki tüm noktaların apsisleri natları apsislerinin m katıdır.
eşit olup a dır, ordinatları herşey olabilir.
y
y
y = mx
(a, 2) (a, ma)
(a, 1)
x
O
x
O (a, 0)
tan =m
(a, –1)
x=a
‹ki Do€runun Birbirine Göre Durumu

· y = b doğrusu üzerindeki tüm noktaların ordinat-
ları eşit olup b dir, apsisleri herşey olabilir. Denklemleri,

y l1 : a1x + b1y + c1 = 0

l2 : a2x + b2y + c2 = 0
(–1, b) (0, b) (1, b)
y=b
olan do€rular için;
a1 b1 c1
x yy = ! ise l1 ve l2 paraleldir.
O a2 b2 c2
¸ y = x doğrusu üzerindeki tüm noktaların apsisleri

ordinatlarına eşittir.
y
y=x
a1 b1 c1
yy = = ise l1 ve l2 çak›fl›kt›r.
45º a2 b2 c2
45º
x
O
1
I. aç›ortay 2
do¤rusu
¹ y = –x doğrusu üzerindeki tüm noktaların apsis- a1 b1

leri ordinatlarının zıt işaretlisidir.
yy ! ise l1 ve l2 bir noktada kesiflir.
a2 b2
y
y = –x 2 1
45º A
45º
x = {A}
O 1 2
II. aç›ortay
do¤rusu
76
ÖRNEK – 3
Koordinat düzleminde A(4, –6) noktasının ek-

senlere uzaklıkları toplamını bulalım.
ÇÖZÜM -:
y
4
x
O
A noktas›n›n
x eksenine
uzakl›¤›
–6 A(4, –6)
A noktas›n›n
y eksenine
uzakl›¤›
A noktasının x eksenine uzaklığı 6 birim

ÖRNEK – 1
A noktasının y eksenine uzaklığı 4 birim dir.
O halde A noktasının eksenlere uzaklıkları topla-
l1 : ax – 2y + 3 = 0 mı 4 + 6 = 10 birim bulunur.
l2 : 4x + by + 1 = 0
olan doğrular çakışık olduğuna göre, a ve b
değerlerini bulalım.
NOT :
ÇÖZÜM -: A(x0, y0) noktasının,
l1 ve l2 çakışık olduğundan,  x eksenine uzaklığı |y0| birim

a –2 3 2  y eksenine uzaklığı |x0| birim
= = ⇒ a = 12 ve b = – bulunur.
4 b 1 3 x = c doğrusuna uzaklığı |x0 – c| birim

 y = c doğrusuna uzaklığı |y0 – c| birim
 orijine uzaklığı x 20 + y 20 birimdir.
ÖRNEK – 4
ÖRNEK – 2
Koordinat düzleminde A(2k – 1, k + 3) noktası

eksenlere eşit uzaklıkta olduğuna göre, k nin değer-
l1 : 4x – 2y + 7 = 0 lerini bulalım.
l2 : x – ky + 1 = 0
olan doğruların bir noktada kesişmesi için k
ÇÖZÜM
-:
nin hangi değeri alamayacağını bulalım. A(2k – 1, k + 3) noktasının,
x eksenine uzaklığı |k + 3|
ÇÖZÜM -: y eksenine uzaklığı |2k – 1| dir.
l1 ve l2 doğrularının bir noktada kesişmesi için,
O halde, |2k – 1| = |k + 3| eşitliğinden,
4 –2
! olmalıdır. 2k – 1 = k + 3 ya da 2k – 1 = –k – 3
1 –k
1 2
O halde, k = olamaz. k = 4 ya da k = – bulunur.
2 3
77
İKİ DOĞRUNUN KESİŞME NOKTASI ÖRNEK – 2
y
1. Yol : 1
4 K
Denklemleri verilen iki doğrunun kesim nokta- 1 2 = {K}
sının koordinatlarını bulmak için ortak denklemlerin 2
oluşturduğu sistemi çözeriz.
–3 10
x
2
ÖRNEK – 1
Yukarıdaki l1 ve l2 doğrularının kesim nokta-
Analitik düzlemde, sının koordinatlarını bulalım.
2x – 3y + 6 = 0 ve x – 2y + 9 = 0
doğrularının kesim noktasının koordinatlarını
bulalım. ÇÖZÜM -:
y
ÇÖZÜM -: 1
4 K
Denklemleri taraf tarafa çözelim.

2x – 3y = –6 2 2a
–2 / x – 2y = –9 A
x
–3 H 10 B
y = 12, x = 15 bulunur. 2
3a 5a
O halde kesim noktası K(15, 12) bulunur.
K noktasından x eksenine dikme inelim.
2 KH 2a
tana = ⇒ AHK nde =
2. Yol : 3 HA 3a

Grafikleri çizilmiş iki doğrunun kesim noktasından KH
2 2a
x ya da y eksenine dikme inip eğim açılarını da kulla- tanb = – ⇒ BHK nde =
5 HB 5a
narak kesim noktasını bulabiliriz.
O halde,
y
2
1 K(3a – 3, 2a) yazılabilir.
K 13
|AB| = 8a = 13 ⇒ a= olup
8
x Kesim noktasının koordinatları,
A O H B
K(3a – 3, 2a) olup
39 26 15 13
Kf – 3, p & Kf , p bulunur.
8 8 8 4
Yukarıda [KH]; KHA ve KHB dik üçgenlerinde or-
tak kenarlar olup a ve b açılarının tanjant değerleri ile
kolayca bulunabilir.
78
Aşağıdaki l1 ve l2 doğruları K noktasında kesiş- y

mektedir.
D 1
y 3
K
C
1
A B
–2
x
–3 4
4
x
A B 2
C
–2
–3
K
D
Yukarıda l1 ve l2 doğrularının kesim noktası-
1 2
nın koordinatlarını bulalım.
Buna göre, l1 ve l2 doğrularının kesim nokta-
sının koordinatlarını bulalım.
ÇÖZÜM -:
y
ÇÖZÜM -: 3
D 1
K
C
y 1 3a
A
–2
x
H 4 B
1
2 9a 8a 6a 4a 2
H 4
–3 x
A B
6a
–2
–3
K l1 doğrusunun eğimi :
D KH
1 1
m 1 = tana = ⇒ KAH nde =
2 HA 2
l1 doğrusunun eğimi : l2 doğrusunun eğimi :

3 KH 3
3 KH 3 m 2 = tanb = – ⇒ KHB nde = olup
m 1 = tana = ⇒ BHK nde = 4 HB 4
4 HB 4
KH 3a KH 3a
l2 doğrusunun eğimi : = , = ⇒ K(6a – 2, 3a) olur.
HA 6a HB 4a
–2 2 KH 3
m 2 = tanb = ⇒ AHK nde = olup |AB| = 10a = 6 ⇒ a= olup
3 HA 3 5
Böylece, K noktasının koordinatları,
KH 6a 6aKH
18 9 8 9
= , = ⇒ K(4 – 8a, –6a) olur. Kf – 2, p ⇒ K f , p bulunur.
HB 8a HA 9a 5 5 5 5
7
|AB| = 17a = 7 ⇒ a= olup
17
Böylece, K noktasının koordinatları, UYARI

8.7 6.7 12 42
K f4 – ,– p ⇒ Kf , – p bulunur. Yukarıdaki üç örnekte doğru denklemleri bu-
17 17 17 17 lunup taraf tarafa çözülerek de kesim noktasının
koordinatları bulunabilirdi.
79
P
N M L K 1m
1m R H
0,5 m
0,5 m
0,5 m
20
32 Şekilde R noktasından başlayan engelli rampası-

nın eğimi % 10 dur.
Yerden yüksekliği 1 birim olan bu rampanın
Şekildeki merdivenin basamaklarının yüksekliği
eğimi % 8 olsaydı rampanın hangi noktadan baş-
20 cm, derinliği 32 cm dir.
layacağını bulalım.
Bu merdivenin eğimini bulalım.

ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
P
1m
R H
Engelli rampasının eğimi % 10,

10 1
Yani, eğim = m = = ise,
100 10
20
1 PH 1
tana = olup = dur.
32 10 RH 10
1 1
O halde, = ⇒ |RH| = 10 metre dir.
RH 10
Merdivenin eğimi l doğrusunun eğimine eşit olup
2
Rampanın eğimini % 8 = yapmak için,
25
1m
20 5 T H
m = tana = = bulunur.
32 8
2 1
tanb = = ⇒ |HT| = 12,5 metre olup
25 HT

Rampa H noktasından 12,5 metre soldaki N nok-
tasından başlamalıdır.
80
y = 3 x ve y = x doğruları arasındaki açıyı bu-

lalım.
3 birim ÇÖZÜM -:
y = 3 x doğrusunun eğimi,
m 1 = 3 olup eğim açısı 60° ve
Yerden yüksekliği 3 metre olan şekildeki kaydıra- y = x doğrusunun eğimi,

ğın eğimi 0,6 dır.
m2 = 1 olup eğim açısı 45° dir.
Bu kaydırağın uzunluğunu bulalım.
y
y = 3x
ÇÖZÜM -:
y=x
A 60º
O 45º x
3 birim
B
C
O halde, doğrular arasıdaki açı,
eğim = m = tana olup (ABC) nde
60° – 45° = 15° bulunur.
A
C ÖRNEK – 9
3
tana = = 0, 6 ⇒ |BC| = 5 metre olup Vektörel denklemi,
BC
(x, y) = (4, 3) + k(–1, 2)
ABC dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
olan doğru üzerinde apsisi –1 olan noktanın
A ordinatını bulalım.
3
ÇÖZÜM -:
Vektörel denklem parametrik hale getirilirse,
B
x = 4 – k ve y = 3 + 2k bulunur,
5
C x = –1 verilmiş, o halde,
|AC| = 9 + 25 = 34 metre bulunur. –1 = 4 – k ⇒ k = 5 olup

y = 3 + 2k = 3 + 2 . 5 = 13 bulunur.
81
1 2
A 3
5
B C
8 D 4
Yukarıda birim karelere ayrılmış zeminde veri-
len doğruların eğimlerini küçükten büyüğe doğru
3 sıralayalım.
AB doğrusunun eğimi olduğuna göre, AC
4
doğrusunun eğimini bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: l1 doğrusunun eğimi,
3
AB doğrusunun eğimi olduğundan, m1 =
2
=1
4 2
2
2
A
l2 doğrusunun eğimi,
2
2 m2 = – = –1
2
B 2
8 D
3 AD
tana = = ⇒ |AD| = 6 birim olur. 2
4 8 2 m3 = – = –2
1
1
ADC nde,
A l4 doğrusunun eğimi,
2
2 m4 =
5
6 5
D 4 C

AC doğrusunun eğimi, m5 = 0
3
tanb = – bulunur.
2
O halde doğruların eğimlerinin küçükten büyüğe
sıralanışı,
m3 < m2 < m5 < m4 < m1 şeklindedir.
82
Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri verilen

uygun ifadelerle doldurunuz.
1. Aynı doğru üzerinde bulunan noktalar ................................. noktalardır.
2. Eni ve yüksekliği olmayan, düz ve uzunluğu sürekli iki yöne uzatılabilen terim ....................dur.
3. Bir doğru üzerinde bir noktadan başlayıp yine doğru üzerinde düz olarak sürekli tek yöne uza-
tılabilen uzunluğu sınırsız geometrik terim ................................. dir.
4. Herhangi bir büyüklüğü olmayan ve yer belirten geometrik terim ................................. dır.
5. Bir doğru üzerindeki herhangi iki nokta ve bu noktalar arasında kalan tüm noktalar kümesine .
.................................................... denir.
6. Uzunluğu ve genişliği her yönden sınırsız, kalınlığı bulunmayan geometrik terim ................ dir.
7. Tüm noktalar kümesine................................. denir.
8. Bir odanın içi ....................................................... olarak düşünülebilir.
9. Düzlemde iki doğrunun ................................. farklı konumu vardır.
10. Uzayda iki doğrunun ................................. farklı konumu vardır.
11. Aynı düzlemde olup kesişmeyen doğrulara ................................. denir.
12. Yalnız bir ortak noktası olan doğrulara ................................. denir.
+ Doğru parçası + Uzay
+ Dört + Doğrusal
+ Doğru + Paralel
+ Kesişen + Düzlem
+ Nokta + Üç
+ Uzay modeli + Işın
83

1. En az ikişer noktası ortak olan doğrulara ................................. denir.
2. Farklı düzlemlerde olup kesişmeyen ve paralel olmayan doğrulara ................................. denir.
3. Farklı ve kesişen iki düzlem ................................. boyunca kesişir.
4. n tane farklı doğru bir düzlemi en az ......................... tane bölgeye, en fazla .............................
tane bölgeye ayırabilir.
5. n tane farklı düzlem uzayı en az ......................... tane bölgeye, en fazla ................................. tane
bölgeye ayırabilir.
6. Bir doğrunun herbir noktası ile gerçek sayıların birebir eşlenmesi sonucu oluşturulan yapıya
........................................................... denir.
7. Bir gerçek sayının koordinat doğrusu üzerinde eşlendiği noktanın başlangıç noktasına uzaklı-
ğına o sayının ................................. denir.
8. Yönü aynı olan eş doğru parçalarına .................................................. doğru parçaları denir.
9. Koordinat doğrusunda uzunluğu eşit ve yönlü doğru parçalarına ..............................................

denir.
10. Koordinat doğrusunda eş yönlü doğru parçalarının kümesine ................................. denir.
11. Yönleri ters olan vektörlere ................................. vektörler denir.
12. Uzunluğu 1 birim olan vektöre ........................................................ denir.
n n n n
+ Bir doğru + n + 1, f p + f p + f p + f p
0 1 2 3
+ Mutlak değeri + Aykırı
+ Çakışık + Eş yönlü
+ Koordinat doğrusu + Birim vektör
+ Zıt yönlü + Vektör

n (n + 1)
+ n + 1,
2
+ 1 + Eş yönlü doğru parçaları
84

1. AB ne eş ve başlangıç noktası orijinde olan vektöre AB nün .......................................... denir.
2. Analitik düzlem bileşenler reel sayı olan ............................................................ den oluşur.
3. Başlangıç noktaları aynı olan iki ışının bileşimine ......................... denir.
4. Düzlemde sabit bir noktadan 1 birim uzaklıktaki noktaların kümesine ......................................

denir.
5. Yarıçap uzunluğunda yayı gören merkezdeki açıya ................................. denir.
6. Bir açının bir kenarından diğer kenarına saatin tersi yönde gidildiğinde oluşan açı
................................. yönlüdür.
7. Bir açının bir kenarından diğer kenarına saat yönünde gidildiğinde oluşan açı ..........................
yönlüdür.
8. Bir doğrunun doğrultman vektörü doğruya ................................. dir.
9. Bir doğrunun ................................. çoklukta parametrik denklemi yazılabilir.
10. Bir doğrunun x ekseni ile pozitif yönde yaptığı açıya ................................. ve bu açının tanjantına
doğrunun ................................. denir ve ................................. ile gösterilir.
11. Bir doğru x ekseninin sağ tarafına yatık ise eğimi ..................................................... tür.
12. Bir doğru x ekseninin sol tarafına yatık ise eğimi ...................................................... tür.
+ Sıralı ikililer + Birim çember
+ Negatif + Sonsuz
+ Konum vektörü + Pozitif
+ Eğim açısı, eğimi, m + Paralel
+ Sıfırdan büyük + Sıfırdan küçük
+ 1 radyan + Açı
85

uygun kelimelerle doldurunuz.
1. Bir doğru x eksenine dik ise ................................. yoktur.
2. Bir doğru y eksenine dik ise eğimi ................................. dır.
3. Düzlemde iki doğru paralel ise eğimleri ................................. tir.
4. Düzlemde iki doğru dik ise eğimleri çarpımı ................................. dir.
5. ax + by + c = 0 doğrusunun eğimi ................................. dir.
6. A(x1, y1) ve B(x2, y2) noktalarından geçen doğrunun eğimi ................................. dir.
7. x = a doğrusu üzerindeki tüm noktaların apsisleri ............ dır, ordinatları ............ olabilir.
8. y = b doğrusu üzerindeki tüm noktaların ordinatları ............ dir, apsisleri ............ olabilir.
9. y = mx doğrusu üzerindeki tüm noktaların ordinatları apsislerinin ................................. katıdır.
10. A(a, b) noktasının x eksenine uzaklığı ................................. , y eksenine uzaklığı .......................ve

orijine uzaklığı ................................. dir.
11. y = p – x doğrusu üzerindeki tüm noktaların koordinatları toplamı ................................. dir.
12. ax + by + c = 0 ile ay – bx + c = 0 doğruları ................................................... iki doğrudur.
+ Eşit + a, her şey
+ b, her şey + Sıfır
+ b , a , a2 + b2 + dik kesişen
+ Eğimi + m
+ p + –1
a y2 – y1
+ –
b
+ x2 – x1
86
TEST
1
1. Herhangi bir büyüklüğü olmayan ve yer belir- 5. Bir düzlemin doğrusal olmayan en az kaç fark-
ten geometrik terimi aşağıdakilerden hangisi lı noktası vardır?
ile anlamlandırabiliriz?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
A) Nokta B) Doğru C) Işın
D) Düzlem E) Doğru parçası
2. Uzunluğu ve genişliği, düz ve sınırsız genişle- 6. Uzayın düzlemsel olmayan en az kaç farklı
tilebilen fakat kalınlığı bulunmayan geometrik noktası vardır?
terim aşağıdakilerden hangisidir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
A) Düzlem B) Uzay C) Doğru
D) Işın E) Üçgen
3. Bir doğrunun bir noktasından başlayıp düz 7. Bir çember üzerindeki farklı beş noktanın her-
olarak sürekli tek yöne uzatılabilen uzunluğu hangi ikisinden kaç doğru geçer?
sınırsız, kalınlığı bulunmayan geometrik terim
aşağıdakilerden hangsidir? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10
A) Doğru B) Doğru parçası C) Işın

D) Üçgen E) Çokgen
4. Uzunluğu, genişliği ve yüksekliği sınırsızca 8. 6 kenarlı bir çokgeni taban kabul eden prizma-
genişletilen, bütün noktaları içinde bulundu- nın ayrıtı olan kaç tane doğru parçası vardır?
ran yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20
A) Doğru B) Uzay C) Işın
D) Düzlem E) Çokgen
87
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. A 3. C 4. B 5. C 6. C 7. E 8. D
TEST
1
9. Bir çemberin iki tane keseni çemberle birlikte 13. – Çember

düzlemi en fazla kaç bölgeye ayırır? – Dörtgen
– Doğru
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 – Piramit
– Üçgen
Yukarıdakilerden kaç tanesi iki boyutludur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
10. P
D
C
B
E 14. K
A
H G L
A B
E F
Yukarıda P düzlemi üzerinde alınan A, B, C,
D, E noktaları ve düzleme ait l doğrusu için
D
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? C
A B
A) A, B, C noktaları doğrusaldır.
B) B noktası l doğrusunun bir elemanıdır.
C) D ve E noktaları l doğrusunun farklı tarafında- Yukarıdaki şekilde alınan A, B, C, D, E, F, G, H
dır. noktaları bir dik prizmanın köşeleridir.
D) D, A, B noktaları düzlemsel değildir. Köşeler ve K, L noktaları için,
E) A, B, E noktaları doğrusal değildir.
I. E, F, L noktaları doğrusaldır.
II. H, G, A, D noktaları düzlemseldir.
III. H, F, B, D noktaları düzlemseldir.
IV. A, E, G, C noktaları düzlemseldir.
V. A, D, K, E noktaları düzlemseldir.
ifadelerden kaç tanesi doğrudur?
11. "Aynı düzleme dik olan farklı iki doğru .............. "
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Cümlesini doğru olarak tamamlayabilmek için
aşağıdakilerden hangisi noktalı yere yazılma-
lıdır?
A) Çakışık olur B) Aykırı olur

C) Kesişir D) Paralel olur
E) Dik durumlu olur
15. Sınıfımızın tabanına A, B, C, D, E ve duvarlarına
X, Y, Z, T noktalarını işaretleyelim.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) A, B, X noktaları düzlemsel olabilir.

12. Bir düzlem üzerinde alınan farklı 6 nokta ile, B) D, E, T noktaları doğrusal olabilir.
uç noktaları bu noktalar olan en fazla kaç tane C) Verilen noktaların tamamı doğrusal olabilir.
doğru parçası çizilebilir? D) A, B, C, X, Y noktaları düzlemsel olabilir.
E) X, Y, Z doğrusal değil ise A, B, X her zaman
A) 9 B) 10 C) 11 D) 13 E) 15 doğrusaldır.
88
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 9. E 10. D 11. D 12. E 13. C 14. C 15. E
TEST
2
1. H K G 4. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
E F
A) Nokta boyutsuzdur.
B) Düzlem iki boyutludur.
P C) Doğru parçası bir boyutludur.
D D) Doğru iki boyutludur.
C E) Uzay üç boyutludur.
A B
Yukarıdaki dikdörtgenler prizmasında çizilen

doğrular için,
I. EP ile BC aykırı doğrulardır.
II. FG ile EP doğruları kesişir.
III. EH ile BC doğruları paraleldir. 5. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
IV. FK ile EP doğruları aykırı doğrulardır.
V. AB ile EP doğruları kesişir. A) Uzayda üç düzlem bir noktada kesişebilir.
ifadelelerinden kaç tanesi doğrudur? B) Uzayda üç düzlem bir doğru boyunca kesişe-
bilir.
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4 C) Uzayda her üç noktadan bir doğru geçer.
D) Kesişen iki doğru üzerinde alınan herhangi 5
nokta düzlemsel olabilir.
E) Kesişen iki düzlem üzerinde alınan farklı 8
nokta doğrusal olabilir.
2. Bir çember ile bir dikdörtgen en fazla kaç nok-

tada kesişebilir? 6. Sabit bir noktaya eşit uzaklıkta bulunan nokta-
lar;
A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12 Koordinat doğrusunda ............................,
koordinat düzleminde ............................,
uzayda ............................ belirtir.
Yukarıdaki boşluklara sırasıyla aşağıdakiler-
den hangileri gelmelidir?
A) çember, düzlem, doğru

B) iki nokta, çember, küre
C) çember, küre, iki nokta
D) düzlem, iki nokta, çember
3. Aşağıdaki ifadelerden kaç tanesi noktaya mo- E) iki nokta, doğru, küre
del olabilir?
– Bir doğru parçasının uçları

– Kesişen iki doğrunun kesim yeri
– Bir ışının başladığı yer
– Kesişen iki düzlemin kesim yeri 7. Düzlemde 4 farklı doğru en fazla kaç noktada
– Bir üçgende herhangi iki kenarın kesiştiği yer kesişir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
89
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. C 3. D 4. D 5. C 6. B 7. D
TEST
2
8. A B C D E 12. Koordinat doğrusu üzerinde A(3) ve B(k) noktala-

rı veriliyor.
Yukarıda d(A, C) = d(C, E) ve d(A, B) = d(B, D)
AB birim vektör olduğuna göre, k nin alabile-
DE ceği değerler toplamı kaçtır?
olduğuna göre, oranı kaçtır?
BC
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
5 3 1
A) B) 2 C) D) 1 E)
2 2 2
13. A B C D E
9. B C D
–3 –1 0 3 4
5 0 5
–
2 2
Yukarıdaki l koordinat doğrusuna göre, aşa-
Yukarıdaki l sayı doğrusunda BD nün uzunlu- ğıdakilerden hangisi EC ne eşittir?
ğu kaç birimdir?
A) AC B) BD C) DA D) DB E) BE
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
10.
A B
14. A B C
Yukarıdaki koordinat doğrusu üzerinde verilen A x –3 2
ve B noktalarının koordinatları A(3) ve B(x) tir.
AB = 8 birim olduğuna göre, x değeri kaçtır? Yukarıdaki koordinat doğrusu üzerinde alınan
A, B, C noktaları için AB = 2 BC olacak bi-
A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12 çimde alınan A noktasının x koordinatı kaç-
tır?
A) –13 B) –12 C) –11 D) –10 E) –9
11.
A(–2) B(x) C(8)
Yukarıdaki koordinat doğrusu üzerinde veri-

AB 2
len A, B, C noktaları için, = olduğuna
BC 3
göre, B noktasının koordinatı olan x değeri 15. Koordinat doğrusu üzerinde A(2), B(–3) ve C(4)
noktaları veriliyor.
kaçtır?
Buna göre, AB + AC toplamı kaç birimdir?
5 3
A) 3 B) C) 2 D) E) 1
2 2 A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10
90
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 8. B 9. E 10. D 11. C 12. E 13. D 14. A 15. B
TEST
3
1. A B C D E 4. Koordinat doğrusu üzerinde A(–4) ve B(–1) nok-

taları veriliyor.
A, B, C, D, E eflit aral›kl› do€rusal befl noktad›r.
Buna göre, AB nün yer vektörü aşağıdakiler-
den hangisidir?
EC = k . AB oldu€una göre, k kaçt›r?
A) 3 B) 2 C) 1 D) –1 E) –2 A) O P B) P O
(0) (3) (–3) (0)
C) O P D) P O
(0) (4) (–1) (0)
E) O P
(0) (5)
2. A Şekilde ABC üçgeni

ve l doğrusu çizil-
miştir.
E
5. Kesişen doğrulardan oluşan bir şekilde belir-

leyici üç özellik aşağıda verilmiştir.
B F C
I. Şekil dört doğrudan oluşmaktadır.
II. Her doğru diğer üçünü kesmektedir.
Buna göre, ABC ∩ l aşağıdakilerden hangisi-
III. Her kesim noktasından iki doğru geçmekte-
dir?
dir.
A) [EF B) l C) {E} Buna göre, şekilde kaç kesim noktası vardır?

D) [EF] E) {E, F}
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
3. Koordinat doğrusu üzerinde A(k + 2) ve B(k – 2) 6. Bir düzlem içindeki farklı üç doğrunun birbiri-
noktaları veriliyor. ne göre durumları ile ilgili aşağıdaki ifadeler-
den hangisi kesinlikle yanlıştır?
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi AB ne
eşittir? A) Bir düzlem içindeki üç doğru bir noktada kesi-
şebilir.
B) Bir düzlem içindeki üç doğru birbirini ikişer iki-
A) X Y B) X Y
şer farklı noktalarda kesebilir.
(1) (5) (–2) (4)
C) Bir düzlem içindeki üç doğrudan ikisi paralel
ise üçüncü doğru onları kesebilir.
C) X Y D) X Y
D) Bir düzlem içindeki üç doğrudan ikisi bir nok-
(3) (7) (2) (6) tada kesişirse, üçüncü doğru bunlara paralel
olabilir.
E) X Y E) Bir düzlem içindeki üç doğru birbirine paralel
(3) (6) olabilir.
91
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. E 3. D 4. A 5. C 6. D
TEST
3
7. 10. Analitik düzlemde B(2, 5) noktasının y ekseni-

A ne uzaklığı kaç birimdir?
B
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 29
Yukarıdaki birim karelere ayrılmış şekilde

B(4, 4) olduğuna göre, A ve C noktalarının ko-
ordinatları toplamı kaçtır?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
11. x eksenine uzaklığı 3 birim ve y eksenine

uzaklığı 2 birim olan noktaların koordinatları
toplamı kaçtır?
A) –3 B) –2 C) –1 D) 0 E) 5
8. y
B
5
C
A
3
x
O 1 6
12. Dördüncü bölgedeki A(k – 1, p + 2) noktasının
BC x eksenine uzaklığı 3 birim, y eksenine uzaklı-
3
Yukarıdaki koordinat sisteminde = ğı 6 birim olduğuna göre, k + p kaçtır?
CA 2
olduğuna göre, C noktasının koordinatları A) –3 B) –4 C) –5 D) 4 E) 2
aşağıdakilerden hangisidir?
17 13 19
A) f2, p B) f3, p C) f3, p
5 5 5
11
D) (2, 4) E) f2, p
2
13. Analitik düzlemde,

A(k – 1, n + 1), B(–1, 5) ve C(7, –9) için
A noktası [BC] nın orta noktası olduğuna gö-
9. Analitik düzlemde A(–3, –6) noktasının x ekse- re, D(k, n) noktası koordinat sisteminin kaçın-
nine uzaklığı kaç birimdir? cı bölgesindedir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) I B) II C) III D) IV E) Orijin
92
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. C 9. E 10. A 11. D 12. E 13. D
TEST
4
1. m < 0 , n < 0 ve |m| > |n| olduğuna göre , 5. A(a , b + 3) noktasının x eksenine uzaklığı 7
A(m – n , m2 – n2) noktası hangi bölgededir? birim, B(2a – 13 , b + 2) noktasının y eksenine
uzaklığı
A) I. bölge B) II. bölge C) III. bölge 3 birim olduğuna göre, K(a , b) noktası hangi
D) IV. bölge E) Orijinde bölgede olabilir?
A) I. - II. bölge B) I. - III. bölge

C) II. - III. bölge D) I. - IV. bölge
E) III. - IV. bölge
a
2. A fa + b, p noktası analitik düzlemde x ekse-
b
ni üzerinde olduğuna göre, aşağıdakilerden 6. A(k + 1 , k – 3) noktası analitik düzlemin 4. böl-
gesinde olduğuna göre, k hangi aralıktadır?
hangileri doğru olabilir?
A) – 1 < k < 3 B) – 3 < k

I. A (a– b , b) noktası 2. bölgede
C) – 3 < k < 1 D) 1 < k < 3
II. A (a– b , b) noktası 4. bölgede
E) – 3 < k < – 1
III. A (a– b , b) noktası 3. bölgede
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I, II ve III
3. Analitik düzlemde A(a + b , b + c) noktası x ek- 7. M(m , – n) noktası II. bölgede olduğuna göre,
seni üzerinde B(c – 2 , a + 3) noktası y ekseni N(m.n , m + n) hangi bölgededir?
üzerinde ve C(b + c , a – 2) noktası orijinde
olduğuna göre, a + b + c toplamı kaçtır? A) I. bölge B) II. bölge C) III. bölge
D) IV. bölge E) Orijin
A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 E) 0
4. A(3k – 2, k – 5) noktası IV. bölgede olduğuna 8. A(2 – a , a – 4) noktası III. bölgede olduğuna
göre, k nin alabileceği tamsayı de€erleri top- göre, B(a – 4 , a) noktası hangi bölgededir?
lamı kaçtır?
A) I. bölge B) II. bölge C) III. bölge
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10 D) IV. bölge E) Orijin
93
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. B 3. C 4. E 5. D 6. A 7. D 8. B
TEST
4
9. Bir sinema salonunun oturma düzeninde koordi- 12.

nat sistemi model alındığında Ali'nin oturduğu yer
A(2, 5) olup Ali'nin 3 sıra sağından 2 sıra yukarıya C
gidildiğinde Veli'nin yerine ulaşılmaktadır. B E
Buna göre, Veli'nin oturduğu yerin koordinatı D F K

nedir? A
A) (5, 7) B) (4, 7) C) (3, 7)

D) (3, 5) E) (2, 5)
Yukarıda birim karelere ayrılmış zeminde verilen

noktalardan birisi orijin olacak şekilde bir dik ko-
ordinat sistemi yerleştiriliyor.
A ve C noktalarının orijine uzaklıkları eşit oldu-
ğuna göre orijin aşağıdakilerden hangsidir?
10. C
A) B B) D C) E D) F E) K
Yukarıdaki birim karelere ayrılmış zeminde

13. A(–3, 6) ve B(3, –2) noktaları arasındaki uzak-
B(2, –5) olduğuna göre, C noktasının koordi-
natları toplamı kaçtır? lık d(A, B) = |AB| kaç birimdir?
A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12 A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14
14.
11. A N R
S
E H P
Q
B D K
T
F G
C Yukarıdaki birim karelere ayrılmış zeminde K

noktasının koordinatları toplamı P, Q, R, S, T
Yukarıdaki ABCD dörtgeninde, E(–2, 4), F(3, 5), ve N noktalarından hangi ikisinin koordinatla-
G(1, 7) ve H(p, k) noktaları kenarların orta nok- rının toplamına eşittir?
taları olduğuna göre, p + k toplamı kaçtır?
A) P – N B) Q – R C) R – T
A) 3 B) 2 C) 1 D) –1 E) –2 D) S – N E) T – Q
94
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 9. A 10. A 11. B 12. E 13. A 14. A
TEST
5
1. Analitik düzlemde A(2, 5) ve B(4, 8) noktaları ve- 5. v = (7, –5) için v + w = 0 olacak şekilde w nün
riliyor. bileşenleri aşağıdakilerden hangisidir?
Buna göre, AB aşağıdakilerden hangisidir?
A) (5, –7) B) (–5, –7) C) (7, 5)
D) (–7, 5) E) (7, –5)
A) (1, –2) B) (1, 2) C) (1, –3)
D) (–1, –2) E) (2, 3)
2. Analitik düzlemde C(4, –6) ve D(a, b) noktaları 6. Analitik düzlemde A(–2, 3), B(5, 7) ve C(a, b)
veriliyor. noktaları veriliyor.
CD = (2, 5) olduğuna göre, a + b toplamı kaç- AB = BC olduğuna göre, C noktası kaçıncı

tır? bölgededir?
A) 10 B) 9 C) 8 D) 6 E) 5 A) I B) II C) III D) IV E) Orijin
3. A(–3, 5) noktası ve AB = (6, 10) veriliyor. 7. Analitik düzlemde p = (7, –2) ve q = (3, 5) verili-
yor.
Buna göre, B noktasının koordinatları aşağı-
dakilerden hangisidir? Buna göre, 2p – q aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) (–1, 6) B) (2, 6) C) (3, 15)
D) (2, 16) E) (5, 16) A) (11, –16) B) (1, 16) C) (11, –9)
D) (16, 1) E) (–16, 1)
8. Analitik düzlemde, A = (1, 8) ve A + 2B = (–5, 14)

4. A(–2, 7) ve B(1, 3) noktaları veriliyor. olduğuna göre, B aşağıdakilerden hangisi-
dir?
Buna göre, AB nün uzunluğu kaç birimdir?
A) (–3, 3) B) (–3, –4) C) (2, 4)
A) 2 2 B) 4 C) 2 6 D) 5 E) 2 7 D) (2, 2) E) (–4, 3)
95
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. E 3. C 4. D 5. D 6. A 7. C 8. A
TEST
5
9. A + B = (5, –4) ve A – B = (–7, 10) veriliyor. 12. a = (3, 2) ve b = (2, n) veriliyor.
Buna göre, B aşağıdakilerden hangisidir?

2a + m . b = 0 olduğuna göre, m . n çarpımı kaç-
tır?
A) (–6, 7) B) (5, 6) C) (–5, –6)
D) (–7, 6) E) (6, –7)
A) –1 B) –2 C) –3 D) –4 E) –5
1
13. A = f– , kp birim vektör olduğuna göre, k kaç
10. A ABC dik üçgen 2
|AC| = 5 birim olabilir?
|CB| = 7 birim 1 3 3
5 A) –1 B) 1 C) D) E)
2 2 3
C 7 B
Buna göre, AB – CB + CA işleminin sonucu

aşağıdakilerden hangisine eşit olabilir?
A) (0, 0) B) (5, 0) C) (7, 0) 14. D 4 E C ABCD kare

D) (0, 5) E) (1, 7) |DF| = 5 birim
5 |FA| = 3 birim
|DE| = 4 birim
F
A B
Buna göre, AE + BF işleminin sonucu aşağı-

dakilerden hangisine eşittir?
11.
A) (–4, 11) B) (–2, 8) C) (–5, 9)
a
D) (1, 8) E) (–6, 7)
15. Dik koordinat sisteminde,
Yukarıdaki birim karelere ayrılmış zeminde, e 1 = (1, 0) ve e 2 = (0, 1)
2 a + b – c aşağıdakilerden hangisine eşittir? olmak üzere A = 6e 1 + 4e 2 nün uzunluğu kaç

birimdir?
A) (4, 6) B) (–4, 1) C) (–3, 8)
D) (2, 7) E) (5, 4) A) 3 B) 4 C) 2 13 D) 7 E) 5 6
96
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 9. E 10. A 11. B 12. D 13. D 14. A 15. C
TEST
6
1. Analitik düzlemde c < b < 0 < a < d olmak üzere, 3. " "
u = (–1, 3) ve v = (2, 5) vektörleri veriliyor.
A(a, c)
B(b, d) noktaları veriliyor. " " "
– 2 u + 3 v = w eşitliğini sağlayan w aşağıda-
"
Buna göre, AB aşağıdakilerden hangisi olabi- kilerden hangidir?

lir?
A) (9, 8) B) (–8, –9) C) (7, – 2)
D) (– 7, 2) E) (8, 9)
→ →
A) y AB B) AB y
x x
O O
4. y
C) y D) y
A+B
x x A – 2B
O O
→ →
AB
AB
x
O
E) y
Yukarıda birim karelere ayrılmış koordinat siste-

O
x minde A + B ve A – 2B verilmiştir.
→
AB
Buna göre, A aşağıdakilerden hangisidir?
13 11
A) f4, p B) f2, p C) (1, 3)
3 5
11
D) f6, p E) (3, 5)
5
2. B
D
L
C
N A
5. E
K
F A D
F G
M C
H
E K
B
Yukarıdaki birim karelere ayrılmış zeminde veri- Yukarıda birim karelere ayrılmış zeminde
len vektörlerden hangisi V = (–6, 3) ne eştir? AB + DC aşağıdakilerden hangisine eşittir?
A) AB B) CD C) MN D) EF E) KL A) EG B) FH C) KF D) KE E) GK
97
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. D 3. E 4. A 5. E
TEST
6
6. Düzlemde A(x0, y0) noktasından geçen ve 9. A(6, 7) noktas›ndan geçen ve v = (–2, 8) vek-
d = (p, r) vektörüne paralel olan doğrunun vek- törüne paralel olan do€runun vektörel denkle-
törel denklemi aşağıdakilerden hangisidir? mi afla€›dakilerden hangisidir?
A) (x, y) = (6, 7) + k(–1, 4)

A) (x, y) = (p, r) + k(x0, y0)
B) (x, y) = (2, 3) + k(–4, 5)
B) (x, y) = (x0, y0) + k(–p, r)
C) (x, y) = (2, –3) + k(4, –5)
C) (x, y) = (x0, y0) + k(p, r)
D) (x, y) = (2, 3) – k(–4, –5)
D) (x, y) = (y0, x0) + k(p, –r)
E) (x, y) = (1, 4) + k(2, 3)
E) (x, y) = (p, r) + k(y0, x0)
7. Düzlemde A(3, –4) noktasından geçen

d = (–1, 5) vektörüne paralel olan doğrunun 10. Parametrik denklemi,
vektörel denklemi aşağıdakilerden hangisidir? x = 6k + 5
y = 2k – 7
A) (x, y) = (1, –5) + k(3, 2)
olan do€runun do€rultman vektörü afla€›da-
B) (x, y) = (1, –5) + k(–2, 3) kilerden hangisi olabilir?
C) (x, y) = (1, –5) + k(–2, –3)
D) (x, y) = (–2, 3) + k(1, –5) A) (5, 7) B) (–2, 7) C) (–3, 2)
D) (3, 1) E) (–3, –2)
E) (x, y) = (3, –4) + k(–1, 5)
8. Düzlemde A(x0, y0) noktasından geçen d = (p, r)

vektörüne paralel olan doğrunun parametrik
denklemi aşağıdakilerden hangisidir? 11. Kapalı denklemi y – 3x + 9 = 0 olan do€runun
parametrik denklemi afla€›dakilerden hangisi-
A) x = x0 + k . p B) x = x0 – k . p dir?
y = y0 + k . r y = y0 + k . p
C) x = p + k . x0 D) x = x0 + p A) x = k + 1 B) x = k – 1 C) x = k – 1
y = r + k . y0 y = y0 – r y = 2k – 5 y = 3k – 12 y=k+2
E) x = x0 – p D) x = 2k – 1 E) x = k
y = y0 + r y = 3k – 5 y=k–2
98
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. C 7. E 8. A 9. A 10. D 11. B
TEST
7
1. Vektörel denklemi, 4. Parametrik denklemi,

(x – 1, y + 2) = k(3, 5) x = 2k – 2
y = 3k + 1
olan do€runun parametrik denklemi afla€›daki-
lerden hangisidir? olan do€runun vektörel denklemi afla€›dakiler-
den hangisidir?
A) x = 3k + 1 B) x = –k + 1 C) x = k – 2
y = 5k – 2 y = 3k – 4 y = 4k + 1 A) (x, y) = (1, 7) + k(1, 2)
D) x = –k – 4 E) x = 3k – 4 B) (x, y) = (1, 15) – k(–1, 2)
y=k–4 y = 2k +5 C) (x, y) = (2, 14) + k(2, 1)
D) (x, y) = (2, 7) + k(2, 3)
E) (x, y) = (5, 21) + k(2, 1)
2. Parametrik denklemi,
x=k–4
y = 2k – 3 5. Kapal› denklemi,
fleklinde verilen do€ru üzerindeki noktalardan y + 3x = 12
biri A(4, m) oldu€una göre, A noktas›n›n m ko-
ordinat› kaçt›r? olan do€runun vektörel denklemi afla€›dakiler-
den hangisi olamaz?
A) 10 B) 12 C) 13 D) 14 E) 16
A) (x, y) = (1, 9) + k(1, –3)
B) (x, y) = (2, 6) + k(–1, 3)
C) (x, y) = (0, 12) + k(1, –3)
D) (x, y) = (4, 0) + k(2, –6)
E) (x, y) = (3, 1) + k(–2, 6)
3. Koordinat düzleminde A(x1 , y1) ve B(x2, y2)

noktalar›ndan geçen do€runun vektörel denklemi,
(x, y) = B + k(A – B)
fleklinde veriliyor.
Buna göre, k = 1 için (x, y) noktas› ile ilgili 6. A(x1, y1) ve B(x2, y2) noktalarından geçen AB
afla€›dakilerden hangisi söylenebilir? doğrusunun eğimi aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) A noktas› ile B noktas›n›n ortas›ndad›r.
B) B noktas›n›n sa€›ndad›r. y1 + y2 y1 – y2 y1 – y2
A) B) C)
C) B noktas›n›n solundad›r. x1 + x2 x1 + x2 x1 – x2
D) A noktas› ile çak›fl›kt›r. x1 – x2 x1 – x2
D) E)
E) B noktas› ile çak›fl›kt›r. y1 – y2 y1 + y2
99
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. C 3. B 4. D 5. E 6. C
TEST
7
7. y 10. Aşağıdaki doğrulardan hangisinin eğimi en

P P = ( 2, 2) küçüktür?
P // ,
A) 2y – x – 8 = 0 B) 2x – 3y – 8 = 0
x C) y + 3x – 4 = 0 D) 2y – 3x – 6 = 0
O B E) y + 4x – 9 = 0
Buna göre, l doğrusunun eğimi kaçtır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 3 E) 4
11. y A(–3, 5)
B(0, 2)
A(–3, 5)
B(0, 2)
x
O C
8. y
Buna göre, C noktasının apsisi kaçtır?

150º
x
O B A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Buna göre, l doğrusunun eğimi kaçtır?

1 1 1
A) –3 B) C) D) E) 3
6 2 3
12. 1 2
Yukar›daki flekilde verilen do€ruların e€imle-

rinin küçükten büyü€e do€ru s›ralan›fl› afla-
9. Analitik düzlemde parametrik denklemi, €›dakilerden hangisidir?
x = –4k + 13 A) l1 < l4 < l3 < l2 < l5

y = 6k – 11
B) l1 < l4 < l2 < l3 < l5
olan doğrunun eğimi kaçtır? C) l3 < l2 < l5< l4 < l1
4 5 3 7 8 D) l3 < l2 < l1 < l5< l4

A) B) C) – D) – E) –
9 9 2 5 9 E) l1 < l2 < l4 = l3 < l5
100
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. D 9. C 10. E 11. B 12. C
TEST
8
1. Eğim açısı 60° olan doğrunun eğimi kaçtır? 5.
1 1 1 R
A) B) C) – D) 3 E) 0
2 3 3
A
Q
P S
T
2.
Yukarıdaki şekilde A(–2, 4) olduğuna göre,
orijin hangi nokta olur?
A
A) P B) Q C) R D) S E) T
Yukar›daki analitik düzlemde l do€rusunun vek-

törel denklemi afla€›dakilerden hangisi olabilir?
A) (x, y) = (1, 3) + k(4, –3) 6. Aşağıdakilerden hangisinde verilen doğru denk-

B) (x, y) = (5, 0) – k(1, –2) lemi üzerindeki nokta ile birlikte verilmiştir?
C) (x, y) = (–2, 5) + k(2, –1)
A) 3x – 2y + 6 = 0, P(1, 2)
D) (x, y) = (3, 2) + k(5, –7)
E) (x, y) = (3, –2) + k(7, –5) B) 2x – y + 9 = 0, Q(3, –1)
C) x – 3y + 1 = 0, R(1, –2)
D) 3x + y –5 = 0, S(5, –10)
E) 4x + 2y + 3 = 0, T(4, –3)
3. A(–1, 2)
B(3, 3)
C(k, 4)
noktaları bir do€ru üzerinde oldu€una göre, k
kaçtır?
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7
7. Aşağıda verilen doğrulardan hangisi verilen
eğim ve üzerindeki nokta kullanılarak bulun-
muştur?
Eğim Üzerindeki nokta Denklem

A) m = 4 A(1, 3) y + 2x + 3 = 0
B) m = –5 B(–5, 4) y+x–9=0
1
C) m = C(0, 4) y + 3x – 2 = 0
4. Denklemi (k – 2)y + (4 – k2)x + k + 6 = 0 olan doğ- 2
ru x eksenine paralel olduğuna göre, k kaçtır? 1
D) m = – D(2, 6) 5y + x – 7 = 0
5
A) 2 B) 1 C) 0 D) – 1 E) – 2 E) m = 1 E(8, 9) y–x–1=0
101
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. A 3. E 4. E 5. E 6. D 7. E
TEST
8
8. y 11.
y = bx + 3 y = ax + 3
y = cx
53º
x 2,4 birim
Destek
O
Yukarıda yerden yüksekliği 2,4 birim olan bir bal-

Yukarıda denklemleri ile verilen doğruların gra- konun görünümü verilmiştir.
fiklerine göre aşağıdakilerden hangisi doğru-
Destekle balkon arasında kalan açının ölçüsü
dur?
53° olduğuna göre, desteğin uzunluğu kaç bi-
rimdir? (sin53° = 0,8)
A) a < b ve b = c
B) b = c ve c < a A) 2,5 B) 3 C) 3,5 D) 4 E) 4,5
C) c < b < a
D) a > b > c
E) a = c = b
9. Vektörel denklemi (x, y) = (3, 5) + k(–1, 4) olan 12. y – x + 7 = 0 ve 3x + y + 6 = 0

doğrunun eğimi kaçtır?
do€rular› aras›nda kalan dar aç› kaç derece-
5 5
A) – B) C) –4 D) 4 E) 1 dir?
3 3
A) 15 B) 30 C) 45 D) 60 E) 75
10. y
13. K ∈ R değiştikçe,
x
O
A(2k, –1, 3k + 2)
2x + 5y = 12
noktalarının belirttiği doğrunun denklemi aşa-
Koordinat sisteminde verilenlere göre, A aşa- ğıdakilerden hangisidir?
ğıdakilerden hangisi olabilir?
A) 2y – 3x – 7 = 0 B) 2y + 3x – 9 = 0
A) (2, 3) B) (–1, 4) C) (3, 5) C) 3y – 3x + 1 = 0 D) 2y + 3x + 5 = 0
D) (7, 1) E) (1, 2) E) 3y + 2x – 4 = 0
102
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 8. B 9. C 10. E 11. B 12. E 13. A
ÇOKGENLER ve DÜZLEMDE KAPLAMALAR
ÜN‹TE – 2
yy Çokgenler
yy Çokgende Çevre ve Çokgensel Bölgelerin Alanları
yy Düzlemde Dönüşüm Hareketleri
yy Düzlemde Kaplamalar
yy Üçgende Benzerlik
yy Özel Teoremler
yy Öklid Bağıntıları
“...evren her an gözlemlerimize açıktır; ama onun dilini ve bu
dilin yazıldığı harfleri öğrenmeden ve kavramadan anlaşılamaz.
Evren matematik diliyle yazılmıştır; harfleri üçgenler, daireler ve diğer
geometrik biçimlerdir. Bunlar olmadan tek sözcüğü bile anlaşılamaz;
bunlarsız ancak karanlık bir labirentte dolanılır.”
GALİLEO
Çokgenler
ÖRNEK – 1
Uç noktaları dışında kesişmeyen üç ya da daha

1 2 3
fazla doğru parçasının uç uca eklenmesi ile elde edi-
len kapalı şekillere çokgen denir.
A1 D› bölge
4 5 6
A2 A8
‹ç bölge
A3 A7
A4 A6 Yukarıdaki şekillerden hangileri çokgendir?

A5
E
¾¾ A1, A2, A3, A4, A5, A6, A7, A8 , . . . , An ÇÖZÜM -:

noktalar› çokgenin köfleleridir. 1, 2, 3. ve 4. şekiller çokgen tanımına uymamak-
tadır. 5. ve 6. şekiller çokgendir.
¾¾ [A1A2], [A2A3], . . . , [AnA1] çokgenin kenarlar›d›r.
Dışbükey ve İçbükey Çokgenler

Bir çokgenin iç bölgesindeki herhangi iki noktan›n
ÖRNEK – 2
birlefltirilmesi ile elde edilen do€ru parças› her zaman
çokgenin iç bölgesinde kal›yorsa bu çokgene d›flbükey
çokgen denir. Düzlemde dışbükey bir çokgen ile içbükey bir
çokgenin birleşimi için ne söylenebilir?
Bu do€ru parças›n›n baz› noktalar› d›fl bölgede
kal›yorsa bu çokgene içbükey çokgen denir.
YA DA ÇÖZÜM -:
Bütün iç açı ölçüleri 180° den küçük olan çokgen-
Dışbükey bir çokgen ve içbükey bir çokgen ile ba-
lere dışbükey, en az bir açısının ölçüsü 180° den bü-
zen yarı düzgün bir kaplama yapabiliriz.
yük ise içbükey çokgen denir.
A D
K L
A C D›bükey ‹çbükey D›bükey
K L
Ayrıca dışbükey ve içbükey iki çokgenin birleşimi

B C B
içbükey da olabilir.
D›bükey çokgen D›bükey çokgen
D E
F
D›bükey
K D
B
K L C ‹çbükey ‹çbükey
L
A C A B O halde, dışbükey ve içbükey iki çokgenin birleşi-
‹çbükey çokgen ‹çbükey çokgen mi dışbükey ya da içbükey olabilir.
105
Köflegen Köflegen Say›s›

¾¾ n kenarl› bir çokgenin ard›fl›k köfleleri 1, 2, 3 , ... , n
Bir çokgende komflu olmayan iki köfleyi birlefltiren fleklinde isimlendirilsin.
do€ru parças›na çokgenin köflegeni denir.
yy 1. köfleden (n – 3) tane köflegen geçer bun-
A lardan farkl› olarak,
B lardan farkl› olarak,
F
Köegen lardan farkl› olarak,
C
E yy 4. köfleden (n – 5) tane köflegen geçer bun-
D
lardan farkl› olarak,
¾¾ n kenarl› bir çokgenin bir köflesinden en fazla, h
(n – 3) tane köflegen çizilir, bu köşegenlerle h
(n – 2) tane üçgen elde edilir. yy (n – 3). köfleden 2 tane köflegen geçer bun-
lardan farkl› olarak,
Dörtgen Begen
(n = 4) (n = 5) yy (n – 2). köfleden 1 tane köflegen geçer.
O halde tüm köflegenlerin say›s›,

n (n – 3)
1+2+3+. . . +n– 3+n– 3 =
2
1 44444
4 2 44444
43
(n – 3) . (n – 2)
Bir köeden 1 köegen Bir köeden 2 köegen
çizildi 2 üçgen olutu. çizildi 3 üçgen olutu. 2
Alt›gen Yedigen
(n = 6) (n = 7) YA DA
yy Bir köfleden (n – 3) tane köflegen geçer.

yy n köfleden n(n – 3) tane köflegen geçer.
Bu köflegenlerden her biri iki kez say›ld›€›ndan,

n(n – 3)
Bir köeden 3 köegen Bir köeden 4 köegen Tüm köflegenlerin say›s› = dir.
çizildi 4 üçgen olutu. çizildi 5 üçgen olutu. 2
YA DA

¾¾ n kenarl› bir çokgenin köfle say›lar›n›,
A = # 1, 2, 3, . . . , n - kümesi ile gösterelim.
Köflegen çizmek için iki köfleye gerek oldu€un-
dan, d n tane doğru parçası (köşegen, kenar) çizilmiş

n
2
olur.
Bunlardan n tanesi kenar oldu€undan tüm köfle-

n (n – 3)
genlerin say›s› d n – n =
n
ile bulunur.
2 2
106
B A
ÖRNEK – 2
C
Bir yirmigenin üç köflesinden en fazla kaç farkl›
köflegen geçer?
D
iç aç› ÇÖZÜM -:
E d› aç› F
Köflegenler birbirinden farkl› olmak üzere,
¾¾ n kenarl› bir çokgenin iç aç›lar›nın ölçüleri top-
1. Köfleden 17 köflegen geçer.
lam›, (n – 2) . 180° dir.
¾¾ n kenarl› bir çokgenin d›fl aç›lar› toplam›, 360° dir.
+
Üç köfleden en fazla 50 tane köflegen geçer.
Bir köfleden
Bir köflesin-
geçen
Kenar den geçen ‹ç Aç›lar D›fl aç›lar
köflegenlerin
say›s› köflegen toplam› toplam›
oluflturdu€u
say›s›
üçgen say›s›
3 0 0 1.180° 360°
4 1 2 2.180° 360°
5 2 3 3.180° 360°
6 3 4 4.180° 360°
UYARI
7 4 5 5.180° 360°
E€er köflegenler ard›fl›k olmayan köflelerden al›n-
masayd› köflegen say›s› daha az olurdu.
ÖRNEK – 1
Bir yedigenin tüm köflegenlerinin say›s›n› bu-

lal›m. ÖRNEK – 3
ÇÖZÜM -: Köflegen say›s› kenar say›s›n›n 5 kat› olan çok-

genin kenar say›s›n› bulal›m.
Çizilen köflegenler bir daha çizilmemek flart› ile,

2. Köfleden 4 köflegen geçer. ÇÖZÜM -:
Kenar say›s› → n
n(n – 3)
5. Köfleden 1 köflegen geçer. Köflegen say›s› olup
2
+
Tüm köflegen say›s› = 1 + 2 + 3 + 4 + 4 n (n – 3)
= 5 . n " n – 3 = 10
2
4.5 n = 13 bulunur.
= +4
2
= 14 bulunur. O halde çokgen 13 kenarl›d›r.
107
ÖRNEK – 4
Düzgün Çokgen
‹ç aç›lar›n›n ölçüleri toplam› d›fl aç›lar›n›n ölçü- Tüm kenar uzunluklar› birbirine eflit ve tüm aç›lar›
leri toplam›n›n 7 kat› olan bir dışbükey çokgenin efl olan çokgenlere düzgün çokgen denir.
kenar say›s›n› bulal›m. A A B
60º
ÇÖZÜM -:
‹ç aç›lar›nın ölçüler toplam› → (n – 2) . 180°
D›fl aç›lar›nın ölçüleri toplam› → 360° 60º 60º
B C C D
Buna göre, (n – 2) . 180° = 7. 360° Düzgün üçgen Düzgün dörtgen
(ekenar üçgen) (kare)
(n – 2) = 14
n = 16
B B C
O halde çokgen 16 kenarl›d›r.
108º 120º 120º
A 108º 108º C
A 120º 120º D
108º 108º 120º 120º

E D F E
ÖRNEK – 5
Düzgün begen Düzgün alt›gen
Bir dışbükey çokgenin d›fl aç›lar›ndan en fazla

kaç tanesinin genifl aç› olabileceğini bulal›m. n kenarlı bir düzgün çokgende,
360 o
yy Bir dış açısının ölçüsü :
ÇÖZÜM -: n
yy Bir iç açısının ölçüsü :
D›fl aç›lar toplam› 360° oldu€undan en fazla 3 d›fl
aç›s› genifl aç›l›d›r.
180° – (Bir dış açının ölçüsü)
(Ayn› mant›kla en fazla 3 iç aç›s› dar aç›d›r.)
ya da
Bir iç açısının ölçüsü :

(n – 2) . 180 o
dir.
n

108
D K
ABCDE düzgün ABCDEF düzgün
beşgen E D altıgen
E 38º F K C
|AF| = |DC| [KD] ⊥ [DC]
m(DEK) = 38° |KC| = 2 |AB|

F C
m(KED) = a
A B A B
Buna göre, BFK aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m. Buna göre, a aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
D K
E 150º a
a D a 2
38º F K a 120º
E C a
70º 70º
56º F C
a a
40º
68º 56º
A a B
A B
ABCDE düzgün beşgeninin tüm kenar uzunlukla- |KC| = 2 |AB| oldu€undan,

rı eşit olduğundan,
|AB| = a birim ve |KC| = a 2 birim olur.
AEF ve ABF üçgenleri ikizkenar üçgen olur.
ABCDEF düzgün altıgen olduğundan,
Düzgün beşgenin bir iç açısı 108° ve
Tüm kenar uzunlukları a birim dir.
m(KEA) = 70° , |AE| = |AF| olduğundan,
KDC dik üçgeninde |KD| = a birim bulunur.
m(AFE) = 70° ve m(EAF) = 40° dir.
Dolayısıyla, EDK üçgeni ikizkenar üçgen olur.
Dolayısıyla, m(FAB) = 68° olur.
Düzgün altıgenin bir iç açısının ölçüsü 120° ve
ABF ikizkenar üçgeninde,
m(KDC) = 90° olduğundan,
m(AFB) = m(ABF) = 56° olup
m(EDK) = 150° bulunur.
70° + 56° + m(BFK) = 180° (doğru açı tanımından)
EDK de 2a + 150° = 180° ⇒ a = 15° bulunur.
m(BFK) = 54° bulunur.
109
E D D
ABCDEF ABCDE
L düzgün altıgen düzgün beşgen
28º
K C F, K, L noktaları E C [EH] ⊥ [BC]
F
doğrusal |DK| = |EA|
|DL| = |AC| K
H
A B m(DLF) = 28°
A B
Buna göre, LFA aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
Buna göre, KDC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
FD köşegenini çizelim.
D
E D 72º 36º
120º 30º
L
30º 28º E 54º C
28º 54º 54º
F 62º K C
30º K
H
30º 120º
A B
A B
ABCDEF düzgün altıgen olduğundan, tüm kenar
uzunlukları ve iç açılarının ölçüleri birbirine eşittir. ABCDE düzgün beşgeninde,
[EH] ⊥ [BC] olduğundan,

FED ile ABC eş üçgenler olduğundan,
|BH| = |HC| ve m(DEH) = m(HEA) = 54° olur.
|FD| = |AC| dir.
D
Dolayısıyla, FDL ikizkenar üçgen olur.
E 54º C
D
54º
28º L
28º
H
F
A B
FED nde m(FED) = 120° ve
Düzgün beşgenin tüm kenar uzunlukları birbirine
m(EFD) = m(EDF) = 30° olup eşit olduğundan EDK ikizkenar üçgen olur.
FDL nde |FD| = |DL| olduğundan, Dolayısıyla,
m(DEH) = m(EKD) = 54° ve

m(DFL) = m(DLF) = 28° olur.
m(EDK) = 72° bulunur.
m(EFA) = 120° ve
m(EDC) = 108° olduğundan,
m(LFA) + 28° + 30° = 120° olduğundan,
m(KDC) +72° = 108° olup
m(LFA) = 62° bulunur. m(KDC) = 36° bulunur.
110
D D ABCDE
ABCDE
düzgün beşgen
düzgün beşgen E F AEFL kare
E C |DF| = |BC|
80º D, F, K noktala-
m(DFC) = 80° C
rı doğrusal
F
A L K
A B
B
Buna göre, BEF aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m. Buna göre, DKC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
D D
81º
88º 20 18º 81º
º E
27
F
º
E 46º 80º C
36 26º 46º 80º 108º C
º
F
108º A L K
36º
A B B
ABCDE düzgün beşgen olduğundan, tüm kenar ABCDE düzgün beşgen ve AEFL kare olduğun-
uzunlukları birbirine eşit ve tüm iç açılarının ölçüleri dan tüm kenar uzunlukları birbirine eşittir.
108° dir.
Düzgün beşgenin bir iç açısının ölçüsü 108°,
EAB ikizkenar üçgeninde,
Karenin bir iç açısının ölçüsü 90° olduğundan,
m(AEB) = m(ABE) = 36°
m(DEF) = 18° ve m(EDK) = m(EFD) = 81°
DFC ikizkenar üçgeninde,
Dolayısıyla,
m(DFC) = m(FCD) = 80° ve m(FDC) = 20°
m(KDC) = 108° – 81° = 27° bulunur.
EDF ikizkenar üçgeninde, m(EDF) = 88° ve
DKC üçgeninde,
m(DEF) = m(EFD) = 46° bulunur.
D
Dolayısıyla,
27
º
m(DEA) = 108° olduğunu biliyoruz.

108º C
O halde,
K
m(FEB) = 108° – 46° – 36° = 26° bulunur.
27° + 108° + m(DKC) = 180°
m(DKC) = 45° bulunur.
111
Etkinlik Zaman› – 16 Afla€›da flekiller alt›nda istenen ölçümleri bulunuz.
1. C 5. D
ABCD dörtgen ABCD dörtgen
[CE] aç›ortay [DF] aç›ortay
D [DE] aç›ortay [BE] aç›ortay
124º C
E
B 74º E m(DAB) = 116º m(DCB) = 124º
F
30
º
116º m(ABC) = 74º m(BEF) = 30º
A A B
m(DEC) = ..................... m(DAB) = .....................
2. C 6. A
ABCD dörtgen
ABCDE düzgün
[CF] aç›ortay begen
B 57º
E
[AE] aç›ortay E T F B FCD ekenar üçgen
F
117º m(ADC) = 117º B, F, T do¤rusal
D
m(CBA) = 57º
A D C
m(AEC) = ..................... m(TFD) = .....................
3. 7. A
ABCD dörtgen
D ABCDE düzgün
[DE] aç›ortay begen
E B
E [BE] aç›ortay
A 48º 120º C
m(DCB) = 120º F
B m(DAB) = 48º
40º
D C
m(BED) = ..................... m(FBA) = .....................
4. C 8. A
D ABCD dörtgen
ABCDE düzgün
120º [CE] aç›ortay begen
F
[BE] aç›ortay E 28º B
110º
E
m(ADC) = 120º
m(CEB) = 110º
B A D C
m(BAD) = ..................... m(FAE) = .....................
112
Etkinlik Zaman› – 17 Afla€›daki flekiller alt›nda istenen ölçümleri bulunuz.
1. B 5. D
P S
ABCDE düzgün 63º ABCDE düzgün
C begen begen
PQRS kare C E
A B, P, F do¤rusal
F
18
º
D
Q R P
E B A
m(ABS) = ..................... m(AFB) = .....................
2. D 6.
A
ABCDE düzgün ABCDE düzgün
begen begen
E C B E
[FB] // [EA] AEF ve DEK
F
F ekenar üçgen
A B C D
m(AEF) = ..................... m(FKD) = .....................
3. E 7.
L
ABCDE düzgün A ABCDE düzgün
begen begen
A D EFKD kare AFKL kare
F E B
K AEL ekenar üçgen
F
K
B C D C
m(AEK) = ..................... m(AFB) = .....................
4. D 8. D
ABCDE düzgün ABCDE düzgün
begen c begen
E C E F C a2 + b2 + c2 = 24
DEF ekenar üçgen
F
b
a
A B A B
m(BAF) = ..................... a = ...............................
113
1. 5.
D E y
ABCDEF düzgün ABCDEF düzgün
alt›gen E D alt›gen
K L
ABKL kare
C F C
F
O
x
B A A B
m(DCK) = ..................... do¤rusunun e¤imi = ................
2. 6.
D E E D
ABCDEF düzgün
ABCDEF düzgün K alt›gen
alt›gen
138º
m(FKD) = 138º
C F F C
B A A B
m(ABK) = ..................... m(KDC) = .....................
3. 7.
y E D
ABCDEF düzgün K
E D ABCDEF
alt›gen düzgün alt›gen
M L
C ABLM kare
F C F
O
x
A B
A B
do¤rusunun e¤imi = ................ m(AKC) = .....................
4. 8.
E D
D E
ABCDEF düzgün ABCDEF
alt›gen düzgün alt›gen
D, F, K do¤rusal H [BH] [FC]
F C
C
F
8
45º K
B A A B
m(KEF) = ..................... FH =...........................
114
TEST
1
1. E D ABCDEF 4. E D ABCDEF
düzgün altıgen düzgün altıgen
|BD| = 6 birim |BE| = 4 birim
F 4 C
F 6 C
A B A B
Buna göre, A(ACDF) kaç br2 dir? Buna göre, düzgün altıgenin alanı kaç br2 dir?
A) 4 3 B) 6 3 C) 8 3 A) 6 3 B) 8 3 C) 9 3
D) 10 3 E) 12 3 D) 10 3 E) 12 3
5. E D ABCDEF
2. E D ABCDEF düzgün altıgen
2 3 düzgün altıgen |BD| = 3 birim
|CD| = 2 3 birim F 3 C
F C
A B
A B
Buna göre, |AD| uzunluğu kaç birimdir?
Buna göre, A(AEC) kaç br2 dir?
A) 2 2 B) 2 3 C) 4 D) 4 3 E) 6
A) 4 3 B) 6 3 C) 9 3
D) 8 3 E) 24
3. E D ABCDEF 6. E D ABCDEF
düzgün altıgen düzgün altıgen
|AF| = 6 birim [BK] ⊥ [FC]
F C F
K
C |AB| = 4 birim
A B A 4 B
Buna göre, |FC| uzunluğu kaç birimdir? Buna göre, |KC| uzunluğu kaç birimdir?
A) 6 B) 6 3 C) 8 D) 10 E) 12 A) 2 B) 2 2 C) 2 3 D) 3 E) 3 2
115
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. C 3. E 4. A 5. B 6. A
TEST
1
7. D ABCDE 10. D ABCDE

düzgün beşgen düzgün beşgen
F
F [AF] ⊥ [FC] [FB] // [AK]
C E E C
|AF| = |FC| K
[FK] açıortay
117º
B A A B
Buna göre, m(BCF) kaç derecedir? Buna göre, m(ABF) kaç derecedir?
A) 72 B) 76 C) 81 D) 84 E) 88 A) 90 B) 96 C) 96 D) 98 E) 100
8. D ABCDE 11. D ABCDE

düzgün beşgen düzgün beşgen
[AD] köşegen [BK] ⊥ [KD]
E C E C
|BF| = |BC| 10 |KB| = 6 birim
F |AD| = 10 birim
K 6
A B A B
Buna göre, m(FBC) kaç derecedir? Buna göre, |DK| uzunluğu kaç birimdir?
A) 72 B) 76 C) 80 D) 84 E) 90 A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 11
12. D ABCDE
9. D ABCDE
düzgün beşgen
F düzgün beşgen
[BE] köşeggen
E C
[FB] ⊥ [BA] C E
[CA] köşeggen
B A
A B
Buna göre, m(DFB) kaç derecedir? Buna göre, m(CFE) kaç derecedir?
A) 94 B) 98 C) 112 D) 126 E) 134 A) 92 B) 96 C) 108 D) 120 E) 135
116
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. C 8. A 9. D 10. A 11. B 12. C
ÜÇGEN + Aşağıdaki ikizkenar üçgenleri inceleyiniz.

¶ A
¾¾ Üç kenarlı çokgendir.
ABC, DEF , KLM . . . şeklinde gösterilir.
D
A A A
B C
B · A
B C B C C F
E
ABC BAC, ABC, ACB BAD, EBF , DCF

iç açılar dış açılar
B C
¾¾ Bir üçgende iç açıların ölçüleri toplamı 180° dir.
A ¸ A
+ + = 180º
B C
B C
¹ A
¾¾ Bir üçgende, bir köşeye ait dış açının ölçüsü ken-
45º
disine komşu olmayan iki iç açının ölçüleri topla-
mına eşittir.
A
45º
B C
= +
º A
100º
B C
¾¾ İkizkenar üçgende eşit kenar uzunluklarını gören 40º 40º

açılar›n ölçüleri eşittir. B C
Tepe A
|AB| = |AC| ise » A
m(ABC) = m(ACB) dir. 70º
(Bu önermenin karşıtı

da doğrudur.)
B Taban C 55º 55º

B C
117
¾¾ Bir ikizkenar üçgende tepeden tabana inilen dik- ADC nde |AC| = |CD| oldu€undan,
me taban› iki eş parçaya ayırır ve tepe aç›s›n› iki
efl aç›ya ayr›r. m(DAC) = m(ADC) = 70° ve
A ABC nde |AB| = |BC| oldu€undan,

|AB| = |AC|
[AH] ⊥ [BC] ise
|BH| = |HC| m(BAC) = m(ACB) = 75° olur.
m(BAH) = m(HAC) dir. Dolay›s›yla, m(BAD) = m(BAC) – m(DAC)
x = 75° – 70° ⇒ x = 5° bulunur.

B H C
¾¾ Bir eflkenar üçgenin tüm kenar uzunluklar› eflit

olup tüm aç›lar› 60° dir.
60º ÖRNEK – 2
A
ABC üçgen
|AE| = |AD|
60º 60º |AB| = |AC|
B C m(EDB) = 20°
E
m(ABC) = m(ACB) = m(BAC)= 60°
20º
|AB| = |AC| = |BC| B D C
Buna göre, DAC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
ÇÖZÜM -:
A
ÖRNEK – 1
x
A
ABC üçgen
|AB| = |BC| E a + 20º
a + 20º
|AC| = |DC| a 20º a
D
B D C
40º m(ABC) = 30°
30º
C B m(ACD) = 40°
ABC nde |AB| = |AC| oldu€undan,
Buna göre, BAD aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
m(ABC) = m(BCA) = a olsun.
ÇÖZÜM -:
m(AED) = a + 20° ve |AE| = |AD| oldu€undan
A
70º m(EDA) = a + 20° olur.
70º D ADC nde x + a = a + 20° + 20°

40º
30º m(DAC) = x = 40° bulunur.
C B
118
A A
ABC üçgen ABC üçgen
|AE| = |AB| [DE] ⊥ [BC]
D |BC| = |CD| D |AB| = |AD|
E m(DBE) = 24°
114º |BE| = |EC|
24º
m(ADE) = 114°
C E B
C B
Buna göre, ABC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m. Buna göre, ABC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: A
A
D
D 48º
66º 66º
y+24º
E 48º
x+24º
24º 24º
24º x C E B
y
C B [DE] hem kenarortay hem de yükseklik oldu€un-
dan B ile D noktalar›n› birlefltirirsek BDC ikizkenar üç-

m(ABD) = x ve m(EBC) = y olsun. geni elde edilir. [DE] ayn› zamanda aç›ortay olur.
m(ADE) = 114° ise m(EDC) = 66° olur.

|AE| = |AB| oldu€undan m(BEA) = x + 24° ve
EDC nde m(BCD) = 24° dir.
|BC| = |CD| oldu€undan m(BDC) = y + 24° olur.
Dolay›s›yla,
BDE nde 24° + x + 24° + y + 24° = 180°
m(DBC) = 24° , m(BDA) = 48° ve
x + y = 108° dir. |AB| = |AD| oldu€undan, m(ABD) = 48° olur.
Dolay›s›yla, Böylece,
A
m(ABC) = x + y + 24°
m(ABC) = 108° + 24° D

D 48º
66º 66º
m(ABC) =132° bulunur. 48º
24º 24º
C E B B
m(ABC) = 48° + 24°
m(ABC) = 72° bulunur.
119
Kare ve Dİkdörtgen Yamuk
Kare: Tüm kenar uzunlukları eşit ve açıları 90° Yaln›z iki kenarı paralel olan dörtgene yamuk
olan dörtgendir. Karenin köflegen uzunluklar› eflit ve denir.
köflegenleri aç›ortay olup birbirini dik ortalar.
D C [AB] // [DC]
D a C
45º 45º
ar
/ /
Ya
m (A) + m ( D) = 180 o
en
n
45º 45º
nk
ke
n
Ya
/ /
ar
m (B) + m (C) = 180 o
a a
O A B
45º 45º
45º 45º
A a B ¾¾ Paralel olmayan kenarlar yamu€un yan kenarlar›-
d›r.
"Kareye düzgün dörtgen de diyebiliriz."
¾¾ Paralel kenarlar yamu€un tabanlar›d›r.
Dikdörtgen: Karşılıklı kenar uzunlukları eşit ve açı-
ları 90° olan dörtgendir. Dikdörtgenin köşegen uzun-
lukları eşit ve köşegenler birbirini ortalar.
D a C
b b
O
‹kİzkenar Yamuk
A a B Yan kenar uzunluklar› eflit olan yamu€a ikizkenar

yamuk denir.
D C ABCD ikizkenar
Paralelkenar ve Eşkenar Dörtgen yamuk
Karşılıklı kenarları paralel olan dörtgene paralelke-

|AD| = |BC|
nar denir. Karşılıklı açıların ölçüleri eşit ve köşegenler / /
m (A) = m (B)
birbirini ortalar.
A B / /
m (D) = m ( C)
D C
¾¾ Bir ikizkenar üçgen tabana paralel bir do€ru ile

kesildi€inde oluflan dörtgene ikizkenar yamuk di-
A B yebiliriz.
Tüm kenar uzunluklar› birbirine eşit olan dörtge-
ne eşkenar dörtgen denir. A
|AB| = |AC| ve
D C
l // [BC] ise
BCDE bir ikizkenar
E D
yamuktur.
B C
A B
120
Dİk Yamuk Üçgenin Çevre ve Alanı
Yan kenarlardan biri tabanlara dik olan yamu€a ¾¾ Dar açılı üçgende;
dik yamuk denir.
A
ha
D C c b
hb hc
ABCD dik yamuk
B a C
a.h a b.h b c.h c

A B A(ABC) = = =
2 2 2
Ç(ABC) = a + b + c
¾¾ Dik açılı üçgende;

Çokgende Çevre ve Çokgensel
A
Bölgelerin Alanlar›
b
A A
hc = c
hb
B ha = a C
B C B C a.c hb . b
ABC üçgeni ABC üçgensel A(ABC) = = & a . c = b . hb
2 2
bölgesi
A Ç(ABC) = a + b + c
A
B
B E
E ¾¾ Geniş açılı üçgende;
C
A
C D D
ABCDE begeni ABCDE begensel
bölgesi ha b
c
hb
a C
B
NOT : hc
Bu bölümde bazen "çokgensel bölgenin alanı" a . ha b . hb c . hc

yerine söylemesi daha kolay olan "çokgenin ala- A(ABC) = = =
2 2 2
nı' ifadesini kullanacağız.
Ç(ABC) = a + b + c
121
SONUÇLAR : Dikdörtgenin Çevre ve Alan› Hesab›
1. Yükseklikleri eşit olan üçgenlerin alanları oran› ta- D a C

Çevresi;
banları oranına eşittir.
Ç(ABCD) = 2(a + b)
A b b
A(ABD) x Alan›;
= dir.
y
A(ABCD) = a . b
A(ADC) a
A B
B x D y C
¾¾ Dikdörtgenin bir köflegeni alan› iki efl dik üçgen-
A sel bölgeye ay›r›r.
D C
S1 : S2 : S3 = x : y : z
S1 S2 S3
B x D y E z C
A B
2. Taban uzunluklar› eşit olan üçgenlerin alanlar› Karenin Çevre ve Alan Hesab›
oran› bu tabana çizilen yüksekliklerin oran›d›r.
D D a C
Çevresi;
A
Ç(ABCD) = 4a
h1
A(ABC)
= dir.
h2 a a Alan›;
h2 A(DBC)
h1 A(ABCD) = a2
A a B
B C
Paralelkenar›n Çevre ve Alan Hesab›

3. Yükseklikleri ve taban uzunluklar› eflit olan üç-
genlerin alanlar› da eflittir.
D C
D C
hb
S E S ha b
h
A a B
A a B
[DC] // [AB] ise A(DAB) = A(CAB) dir. Çevresi; Ç(ABCD) = 2(a + b)
Dolay›s›yla, A(DAE) = A(CEB) dir. Alan›; A(ABCD) = a . ha = b . hb
122
Yamukta Çevre ve Alan Hesabı

NOT :
D c C
Bir paralelkenarda afla€›daki gibi alan bölme ya-
pabiliriz.
d b
h
A a B
S Ç(ABCD) = a + b+ c + d
S
a+c
A(ABCD) = d n.h
S S

S S 2
D C
İkizkenar Yamuk
S2 S1
D c C
S1 + S2
b b
A B E h h
A(ABCD) = 2A(DCE)
S4
A a B
S1 P S3
P : ‹ç bölgede herhangi ABCD ikizkenar yamuk,
S2 bir nokta
Ç(ABCD) = a + 2b + c
S1 + S3 = S2 + S4
a+c
A(ABCD) = d n.h
2
Eflkenar Dörtgenin Çevre ve Alan Hesab› Düzgün Çokgende Çevre ve Alan Hesabı
D a C Düzgün Altıgen :
Çevresi:
h Ç(ABCD) = 4a
E a D Ç(ABCDEF) = 6 . a
a a a2 3
h Alan›: a a a a
A(ABCDEF)=6.
A(ABCD) = h . a O 4
a a
F C
A a B a
a a a
A a B
NOT :
Düzgün Beflgen :
D a C D
ABCD eşkenar O : merkez
dörtgen a a
Ç(ABCDE) = 5 . a
a a
|AC| = e E C
A(ABCDE) = 5 . A(OBC)
O |BD| = f ise
e.f a O a
A(ABCD) =
2
A a B
A a B
123
C D
ABCD dikdörtgen
C F D
[AC] köflegen ABCD dikdörtgen
E [BD] köflgen 24 [AC] köflegen
º
|EB| = |AD| [BD] köflegen
E |BE| = |DF|
B A m(FEC) = 24°
B A
Buna göre, ADB aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
Buna göre, BDC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.

ÇÖZÜM -:
Dikdörtgenin köflegen uzunluklar› eflit ve birbirini
ortalad›€›ndan,
ÇÖZÜM -:
C D
Dikdörtgende köflegen uzunluklar› eflit ve birbirini
ortalad›€›ndan |DE| = |EB| = |EC| = |EA| olur.

E
C F D
B A 24
º
AED üçgeni eflkenar üçgen olup
E
dolay›s›yla m(ADB) = 60° bulunur.

B A
m(BDC) = a diyelim.
C F D
24º +
24
º 24º +
‹ç aç›lar› toplam›ndan,
3a + 48° = 180°
3a = 132°
a = 44° bulunur.
124
C D
D C ABCD dikdörtgen ABCD dikdörtgen
|AC| = |BE| [AC] köflegen
F E [BD] köflegen
m(AED) = 20°
[DH] ⊥ [AC]
20º H
A B E [DH] aç›ortay
B A
Buna göre, AFD aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m. Buna göre, BAC aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.
Dikdörtgende köflegen uzunluklar› eflit ve birbirini
[BD] köflegeni çizilirse, dikdörtgenin köflegen uzun-
ortalar.
luklar› eflit oldu€undan, |AC| = |DB| dir.
O halde |AE| = |EB| = |EC| = |ED| olup
D C
C D
20º F
O E
40º 40º 20º
A B E H
B A
|AC| = |BE| oldu€undan,
DHE ≅ DHA oldu€undan,
|DB| = |BE| oldu€u görülür.
|DE| = |DA| dir.
O halde,
ADE üçgeninin eflkenar üçgen oldu€u anlafl›l›r.

m(BDE) = 20° ve
D
m(DBA) = 40° bulunur.
|OA| = |OB| oldu€undan, E
m(CAB) = 40° olup H
FAE nde d›fl aç›dan, A
Böylece, m(DAE) = 60° olup

F
m(BAC) = 30° bulunur.
40º 20º
A E
m(AFD) = 40° + 20°
m(AFD) = 60° bulunur.
125
C D C D ABCD paralelkenar
ABCD dikdörtgen
[AC] köflegen [DE] aç›ortay
F [BD] köflegen
3 |CB| = 3 birim
[EF] ⊥ [BD] |BE| = 4 birim
|BE| = 6 birim B 4 E A
B 6 E 2 A |EA| = 2 birim Buna göre, |DC| uzunlu€unu bulal›m.
Buna göre, dikdörtgensel bölgenin alan›n› bu- ÇÖZÜM -:

lal›m.
C 7 D [DC] // [AB] olup
m(CDE) = m(DEA)
ÇÖZÜM -: 3 3 olur. (iç ters aç›lar.)
C D

B 4 E 3 A
F
Bu durumda, ADE ikizkenar üçgen olup
|AD| = |AE| = 3 birim dir.
B 4 H 2 E 2 A Böylece, |DC| = 7 birim bulunur.

Dikdörtgende köflegen uzunlukları birbirine eflit ol-
du€undan, ÖRNEK – 7
|AF| = |FB| olup D C

ABCD paralelkenar
[BD] köflegen
[FH] ⊥ [AB] olacak flekilde H noktas› [AB] n› eflit iki H
[AH] ⊥ [BD]
parçaya böler.
|BC| = 2|AH|
50º m(HAB) = 50°
FBE nde Öklid ba€›nt›s› ile, A B
Buna göre, BCD aç›s›n›n ölçüsünü bulal›m.

|FH|2 = 2 . 4 ⇒ |FH| = 2 2 birim dir.
Böylece,
ÇÖZÜM -:
|AH| = k birim, |BC| = 2k birim diyelim.
C D
D C
110º
F H
2k 2k
2 2 k
60º
50º
B 4 H 4 A
A B
A(ABCD) = 4 . A(AFB) Böylece, |AD| = |BC| = 2k birim olup
2 2 .8 AHD üçgeni 30° – 60° – 90° bulunur.

=4. = 32 2 br 2 bulunur.
2 ABCD paralelkenar›nda,
m(BAD) = m(BCD) oldu€undan,
m(BCD) = 110° bulunur.
126
D C
C D 15º ABCD kare
ABCD paralelkenar
[BE] ⊥ [ED]
[AC] köflegen
E E, orta nokta m(EDC) = 15°
G E |AB| = 4 birim
A(AEG) = 6 br2
B A B, G, E do€rusal
A 4 B
Buna göre, ABCD paralelkenarsal bölgesinin

alan›n› bulal›m. Buna göre, |BE| uzunluğunu bulalım.
C D [DB] köşegenini çizersek,
30
k
D C
2t z E 15º
2k G
24 45º
6 k
2z
12 t
4
E
B A
45º
A 4 B
EAG ~ BCG oldu€undan,
ABD dik üçgeninde,
EG AG EA 1
= = = dir.
GB GC BC 2
|BD| = 4 2 birim olup DBE nde,
EG 1 ise A(AEG) = 1
= yani,
2 2 D
GB
A(ABG)
30
º
A(ABG) = 12 br2 dir.

4 2 E
AG 1 ise A(ABG) = 1
= yani,
GC 2 2
A(GBC)
B
A(GBC) = 24 br2 dir. BE

sin30° = ⇒ |BE| = 2 2 birim bulunur.
4 2
[AC] köflegeni A(ABCD) yi iki eflit parçaya böldü-
€ünden,
A(ABCD) = 2 . A(ABC)
= 2 . 36 NOT :
Dörtgen sorularında köşegen çizmek çoğu kez

= 72 br2 bulunur.
çözümü kolaylaştırır.
127
(x + y)2 = x2 + 2xy + y2 özdeşliğini kanıtlayalım. x2 – y2 = (x – y) . (x + y) özdeşliğini kanıtlayalım.
ÇÖZÜM -:
Kenar uzunlukları x birim ve y birim olan iki tane
ÇÖZÜM -:
kare çizelim. x > y olmak üzere kenar uzunlukları x birim ve y
birim olan iki tane kare çizelim.
K x F
D x C
D y C
E
F
K
A y E B
A B
Şimdi aşağıdaki gibi şekli bir kenar uzunluğu [FC] çizilirse büyük karenin alanı 3 parçaya ayrılır.
(x + y) birim olan kareye tamamlayalım.
D x C
M K F
x y x x–y
D E x
C
F
K
y y y y
A y E x–y B
A y B xL
y
x
x S2 S3 x
x–y S2
y S1 S4 y y x
S3
y S1 y
y x y x–y
ABCD karesel bölgesinin alanı S1 = y2 AEFK karesel bölgesinin alanı S1 = y2
BLEC ve DCKM dikdörtgensel bölgelerinin alan- EBCF ve DCFK yamuksal bölgelerinin alanları,
ları, S2 = S4 = x . y,
x+y
S2 = S3 = f p . (x – y) yazılabilir.
CEFK karesel bölgesinin alanı S3 = x2, 2
Tüm şeklin alanı (x + y)2 olup Böylece, A(ABCD) = S1 + S2 + S3 olduğundan,

x+y
Bir bütünün alanı kendini oluşturan parçaların x2 = y2 + 2 . f p . (x – y)
alanları toplamına eşit olacağından, 2
x2 = y2 + (x + y) . (x – y) denklemi düzenlenirse,
A(AFLM) = S1 + S2 + S3 + S4 olup
(x + y)2 = x2 + y2 + 2xy eşitliği ispatlanmış olur. x2 – y2 = (x + y) . (x – y) eşitliği ispatlanmış olur.
128
TEST
1
1. A ABC dik üçgen 4. C D

[AH] ⊥ [HC]
|AH| = 4 birim
4
|BC| = 5 birim 10
F E
H B 5 C
G 4 B A
Buna göre, A(ABC) kaç br2 dir?
Yukarıdaki şekilde ABCD ve BGFE kare oldu-
A) 8 B) 10 C) 16 D) 20 E) 24 una göre, |FC| uzunluğu kaç birimdir?
A) 10 B) 8 C) 2 10 D) 2 13 E) 7
2. ABCD 5. D C ABCD
D E F C
paralelkenar paralelkenar
160º 4
[AF] açıortay [EC] ⊥ [CB]
E
[BE] açıortay [EB] açıortay
3
|AE| = 3 birim
m(AFC) = 160°
A B
A B |ED| = 4 birim
Buna göre, m(DEB) kaç derecedir? Buna göre, |AB| uzunluğu kaç birimdir?
A) 130 B) 125 C) 120 D) 115 E) 110 A) 7 B) 2 15 C) 3 6 D) 8 E) 65
3. A ABC üçgen 6. ABC üçgen

A
|AB| = 10 birim |AB| = 10 birim
|AC| = 10 birim 10 |AC| = 10 birim
10 10 10
|BC| = 12 birim |BC| = 16 birim
B 16 C 8 D |CD| = 8 birim
B 12 C
Buna göre, A(ABC) kaç br2 dir? Buna göre, A(ACD) kaç br2 dir?
A) 36 B) 42 C) 48 D) 50 E) 52 A) 24 B) 36 C) 40 D) 44 E) 48
129
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. E 3. C 4. D 5. E 6. A
TEST
1
7. D C ABCD 10. D C ABCD

paralelkenar eşkenar dörtgen
F [AE] açıortay [DB] köşegen
E F
130º
[BF] açıortay [DF] ^ [CB]
m(BFE) = 130° 3 |FB| = 3 birim
A B
|AB| = 5 birim
A 5 B
Buna göre, m(AEF) kaç derecedir?
Yukarıdaki verilere göre, |BD| kaç birimdir?
A) 140 B) 145 C) 150
D) 155 E) 160 A) 2 5 B) 5 C) 26 D) 30 E) 4 2
8. y ABCD ikizke- 11. D C ABCD

nar yamuk 12 paralelkenar
D C(2, 4)
B(4, 0) [DE] ⊥ [BC]
10
8 E
C(2, 4) [DF] ⊥ [AB]
|DE| = 12 birim
A F B |AD| = 10 birim
x
A O B(4, 0) |DF| = 8 birim
Buna göre, |DC| uzunluğu kaç birimdir?
Buna göre, A ve D noktalarından geçen l doğru-
sunun denklemi aşağıdakilerden hangisidir? A) 15 B) 16 C) 17 D) 18 E) 20
A) 2y – x + 1 = 0 B) 2x – y + 4 = 0
C) y – 2x – 4 = 0 D) 3x – y + 4 = 0
E) y + x – 5 = 0
12.
9. D C ABCD
paralelkenar
|AD| = |AE| = |CE| Kenar uzunlukları 9 m ve 12 m olan dikdörtgen
|DC| = |AC| şeklindeki bir bahçenin her bir kenarı uzunlukları
eşit üç parçaya ayrılarak şekildeki gibi sekizgen-
sel bölge oluşturuluyor. Bu sekizgensel bölge
A E B
ağaçlandırılıp etrafı bir sıra telle çevrilecektir.
Buna göre, m(ADC) kaç derecedir? Bunun için en az kaç metre dikenli tel gerekir?
A) 48 B) 54 C) 64 D) 72 E) 76 A) 34 B) 36 C) 38 D) 42 E) 46
130
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. C 9. D 10. D 11. A 12. A
TEST
2
1. 3. Alanı 38 m2 olan kare şeklindeki bir bahçenin

bir kenar uzunluğu hangi metreler arasında-
dır?
169 adet 196 adet 225 adet

A) 4 – 5 B) 5 – 6 C) 6 – 7
D) 7 – 8 E) 8 – 9
256 adet 265 adet
Beş odalı bir evin bir odasının tabanı yukarıda

verilen sayılarda kare şeklindeki fayanslarla dö-
şenmiştir.
Her model fayans bir odaya döşendiğine göre, 4.
hangi fayansın döşendiği taban kare şeklinde
olamaz?

A) B) C)
Çeşitkenar üçgensel bölge şeklindeki bir ka-
ğıdın yukarıdaki gibi katlanıp açılmasıyla elde
edilen katlama çizgisi, üçgenin hangi elema-
nını gösterir?
D) E)
A) Açıortayını
B) Kenarortayını
C) Yüksekliğini
D) Çevrel çemberinin çapını
E) Kenar orta dikmesini
5.
2. Mükerrem, proje ödevi için 324 cm2 olan kare

şeklindeki kartondan alanları 16 şar cm2 olan üç
kareyi şekildeki gibi kesip çıkarmıştır.
Kare şeklindeki bir örtü, kare şeklindeki bir masa-

ya şekildeki gibi yerleştirildiğinde örtünün köşeleri
masanın kenarlarının orta noktaları ile çakışmak-
tadır.
Masanın bir kenar uzunluğu 80 cm olduğuna
göre, örtünün çevre uzunluğu kaç cm dir?
Kalan kartonun çevre uzunluğu kaç cm dir?
A) 160 B) 160 2 C) 320
A) 72 B) 76 C) 80 D) 82 E) 88 D) 320 2 E) 460
131
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. E 3. C 4. A 5. B
TEST
2
6. Dikdörtgen biçimindeki bir kağıt şekildeki gibi bir 9. Bir tel şekildeki gibi kıvrılarak üç tane kare oluştu-
köşesi uzun kenarının üzerine gelecek biçimde ruluyor.
katlanıyor.

64 cm2
25 cm2
8 cm
6 cm 49 cm2
Şekilde verilen ölçülere göre, bu kağıdın kısa

kenarının uzunluğu kaç cm dir?
Karelerin sınırladıkları bölgelerin alanları 25
A) 14 B) 16 C) 18 D) 22 E) 24 cm2, 49 cm2 ve 64 cm2 olduğuna göre, bu tel
ile oluşturulabilecek en büyük karenin sınırla-
dığı bölgenin alanı kaç cm2 dir?
A) 100 B) 138 C) 225 D) 365 E) 400
7. Alanı 4a2 birimkare olan bir kumaştan alanı b2 bi-

rimkarelik bir parça kesiliyor.
Kalan parçanın kaç birimkare olduğunu aşa-
ğıdakilerden hangisi gösterir?
A) (4a – b) . (4a + b) B) (4a – b)2

C) (2a – b)2 D) (2a – b) . (2a + b)
E) (4a – b) . (a + b)
10. Kareli kağıt üzerinde verilen ABCD karesel böl-

gesi beş bölgeye ayrılmıştır.

D C
8. A ABC üçgen V
II
|DF| = 2|FA|
F
E
|AE| = |EC|
IV
|BD| = |DC| III
I
A(FDE) = 4 br2 A B
B D C
Bu bölgelerden hangisi ABCD karesel bölge-

1
Buna göre, A(ABC) kaç br2 dir? sinin 'üdür?
4
A) 16 B) 18 C) 20 D) 22 E) 24 A) I B) II C) III D) IV E) V
132
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. C 7. D 8. E 9. E 10. E
TEST
3
1. D 6 C ABCD yamuk 4. Kısa kenarının uzunluğu a, uzun kenarının uzun-

|AB| = 14 birim luğu b olan eş dikdörtgensel bölgeler aşağıdaki
|CD| = 6 birim gibi birleştirilerek oluşturulmuştur.

m(BAD) = 60° a b
60º 30º
m(ABC) = 30° a
A 14 B
b
Buna göre, |CB| uzunluğu kaç birimdir?

b
A) 4 B) 4 3 C) 6 D) 7 E) 8
a
b a
Şekildeki taralı bölgenin alanını aşağıdakiler-

den hangisi ifade eder?
A) b2 – 2ba + a2 B) b2 + 2ba + a2
C) b2 – 4ba + 4a2 D) a2 + ab + b2
E) a2 – 4ba + b2
2. D C ABCD
paralelkenar
|DE| = |BC|
|DC| = |EC|
70º
m(AED) = 70°
A E B
Buna göre, m(BCE) kaç derecedir?
A) 25 B) 30 C) 35 D) 40 E) 45
5.
1.ad›m 2.ad›m
3. D C ABCD
paralelkenar
[EF] ⊥ [FC]
F
[CE] açıortay
3.ad›m 4.ad›m
104º
m(ABC) = 104°
A E B Yukarıda verilen örüntü, aynı kurala göre de-
vam ettirildiğinde 16. adımdaki çemberin içine
Buna göre, m(DFE) kaç derecedir? çizilen çokgenin kenar sayısı kaçtır?
A) 100 B) 112 C) 118 D) 120 E) 128 A) 24 B) 33 C) 39 E) 42 E) 47
133
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. B 3. E 4. A 5. B
TEST
3
6. A ABC üçgen 9. A ABCD dörtgen

|DC| = 5|BD| 4 |AB| = 12 birim
E |CE| = 2|EA| D |AD| = 4 birim
|BC| = 6 3 birim
12
[BA] ⊥ [AD]
[AC] ⊥ [CB]
B D C
B 6 3 C
A(ADE)
Buna göre, oranı kaçtır?
A(ABC) Buna göre, A(ACD) kaç br2 dir?
1 1 5 1 4 A) 6 B) 8 C) 6 3 D) 12 E) 6 5
A) B) C) D) E)
9 6 18 3 9
10. C ABCD dikdörtgen

[DC] // [AE]
8. Bir mimar bir kenarı 3a metre olan kare şeklindeki
8
arsada her birinin kenar uzunluğu 2b metre olan |CE| = 8 birim
belli sayıda karesel bölge belirlemiştir. |AB| = 6 birim
D E
Arsada geri kalan bölgenin alanı,
(3a – 4b) . (3a + 4b)
A 6 B
metrekare olduğuna göre, belirlenen karesel
bölgelerin sayısı kaçtır?
Buna göre, A(AED) kaç br2 dir?
A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
A) 22 B) 24 C) 26 D) 28 E) 30
8. C ABCD dörtgen 11. A ABCD dörtgen

[DC] // [AE] 3 4 |AB| = 3 birim
[CB] ⊥ [AB] B
|AD| = 4 birim
D 5
|CE| = 5 birim D |BC| = 5 birim
|EB| = 4 birim |CD| = 8 birim
E 5
|BA| = 8 birim 8
4
A 8 B
C
Buna göre, A(ABCD) kaç br2 dir? Buna göre, A(ABCD) kaç br2 dir?
A) 30 B) 32 C) 34 D) 36 E) 38 A) 14 B) 16 C) 18 D) 20 E) 22
134
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. C 7. E 8. A 9. A 10. B 11. C
TEST
4
1. A ABC üçgen 4. A ABC eşkenar üçgen

E |CE| = 3|EA| [DH] ⊥ [BC]
F |BF| = 2|FA| |DH| = 2 3 birim
D
2|BD| = 3|DC| |BH| = 5 birim
A(ABC) = 60 br2
2 3
B D C
B 5 H C
Buna göre, A(AFDE) kaç br2 dir? Buna göre, A(ABC) kaç br2 dir?
49 3
A) 12 B) 14 C) 16 D) 18 E) 20 A) B) 9 3 C) 12 3
4
36
D) 49 E)
5
5. ABCD paralelkenarında A açısı üç eşit açıya bö-

lünmüştür.
2. D E C ABCD
D F C
paralelkenar [AF] ⊥ [FE]
H [AH] ⊥ [BE]
6 m(ABC) = 114°
[AH] açıortay E
|AD| = 6 birim 114º

A B A B
Buna göre, |EC| uzunluğu kaç birimdir? Buna göre, m(AEF) kaç derecedir?
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 A) 46 B) 54 C) 68 D) 70 E) 75
3. A ABC eşkenar üçgen 6. A ABC ücgen

[AH] ⊥ [BC] |AB| = 4 birim
|AH| = 2 3 birim 4 |BC| = 8 birim
m(ABC) = 30°
2 3 30º
B 8 C
B H C
Buna göre, A(ABC) kaç br2 dir? Buna göre, A(ACB) kaç br2 dir?
A) 3 B) 2 3 C) 3 3 D) 4 3 E) 5 3 A) 8 B) 10 C) 14 D) 16 E) 20
135
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. B 3. D 4. A 5. C 6. A
TEST
4
7. A ABC dik üçgen 10. A ABC üçgen

[AD] açıortay [AH] ⊥ [BC]
3
|BD| = 3 birim |AD| = 3 birim
8 D
|AC| = 8 birim |BC| = 12 birim
B 3 D C B H C
12
Buna göre, A(ADC) kaç br2 dir? Buna göre, A(ABDC) kaç br2 dir?
A) 6 B) 8 C) 12 D) 16 E) 20 A) 16 B) 18 C) 20 D) 22 E) 24
11. A ABC üçgen

8. C D ABCD |AB| = 4 birim
40º paralelkenar |AC| = 5 birim
E 4 5 [AD] açıortay
ADF üçgen
K |AE| = |AB|
|EB| = |BF|
F B A B D C
m(FDC) = 40°
A(ABD)
Buna göre, m(ACD) kaç derecedir?
A(ADC)
A) 20 B) 28 C) 30 D) 32 E) 36 1 2 3 4 6
A) B) C) D) E)
5 5 5 5 5

|BE| = 3|EC| |AE| = 4 birim
4 |EB| = 2 birim
6 D |AB| = 6 birim
|DC| = 4 birim E |BD| = 5 birim
4
2 |DC| = 2 birim
B E C
B 5 D 2 C
Buna göre, A(BDE) kaç br2 dir? Buna göre, A(AEDC) en fazla kaç br2 dir?
A) 9 B) 10 C) 12 D) 14 E) 16 A) 32 B) 28 C) 21 D) 18 E) 16
136
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. C 8. A 9. A 10. B 11. D 12. E
TEST
5
1. ‹ç aç›lar› ve d›fl aç›lar› toplam› 2160° olan d›fl 6. En k›sa köflegeninin uzunlu€u 4 3 birim olan
bükey çokgenin kenar say›s› kaçt›r? bir düzgün alt›genin alan› kaç birimkaredir?
A) 6 B) 9 C) 12 D) 15 E) 18 A) 18 3 B) 20 3 C) 22 3
D) 24 3 E) 30 3
7. D ABCDE
düzgünbeflgen
[AC] köflegen
2. Bir futbol sahas›nda her seferinde 5 metre düz 28o F C
E
gidip 20° sola dönen bir futbolcu bafllad›€› m(DEF) = 28°
noktaya gelinceye kadar kaç metre yol alm›fl |AF| = |DC|
olur?
A B
A) 60 B) 90 C) 100 D) 120 E) 150
Buna göre, m(FAC) kaç derecedir?
A) 52 B) 54 C) 56 D) 58 E) 62
8. E ABCDE
3. Bir iç aç›s›n›n ölçüsü bir d›fl aç›s›n›n ölçüsün- D
den 132° fazla olan düzgün çokgenin iç aç›lar› düzgün beflgen
toplam› kaç dik aç›d›r? DFC eflkenar üçgen
F
A) 16 B) 18 C) 20 D) 24 E) 26 A
C

Buna göre, m(BFC) kaç derecedir?
A) 54 B) 56 C) 66 D) 68 E) 72
4. Bir çokgenin d›fl aç›lar›ndan en fazla kaç tane-
si genifl aç› olabilir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6
9. A ABCDE düzgün
beşgen
P KCDL kare
K L
B E
B, K, P doğrusal
5. En uzun köflegeninin uzunlu€u 12 birim olan

C D
bir düzgün alt›genin çevresinin uzunlu€u kaç
birimdir? Buna göre, PKC açısının ölçüsü kaç derecedir?
A) 18 B) 18 3 C) 36 D) 36 3 E) 42 A) 99 B) 98 C) 97 D) 96 E) 94
137
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. C 2. B 3. E 4. B 5. C 6. D 7. A 8. C 9. A
TEST
5
10. ABCDEF 13. y ABCDEF düzgün

K altıgenin merkezi
A düzgün alt›gen D
F
orijindir.
m(KNM) = 110° C
E
m(CLM) = 135°
E B x
110o N O
m(KFA) = a
F B
L
D 135o C A
M
A noktasının ordinatı –4 3 olduğuna göre, C
Buna göre, α kaç derecedir? noktasının apsisi kaçtır?
A) 115 B) 125 C) 130 D) 135 E) 145 A) 4 B) 6 C) 8 D) 10 E) 12
14. E D ABCDEF
11. A F ABCDEF
düzgün altıgen
düzgün altıgen T
4 ABKL kare
[AE] köşegen L K
B E F, L, T doğrusal
|AE| = |CK| F C
|AE| = 4 birim
K C D
A B
Buna göre, |AK| uzunluğu kaç birimdir?
Buna göre, FTD açısının ölçüsü kaç derecedir?
A) 5 B) 2 3 C) 3 2
A) 45 B) 55 C) 60 D) 75 E) 90
D) 4 2 E) 5 2
15. A ABCDE düzgün

12. K ABCDEF
beşgen
H düzgün altıgen
D FDC eşkenar
E
DCGHK düzgün B E
F üçgen
beşgen T
E, F, T doğrusal
F G
C
A B C D
Buna göre, GKE açısının ölçüsü kaç derecedir? Buna göre, m(TFC) kaç derecedir?
A) 80 B) 84 C) 85 D) 90 E) 96 A) 45 B) 48 C) 54 D) 60 E) 66
138
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 10. A 11. D 12. E 13. B 14. D 15. C
TEST
6
1. A ABCDE düzgün 4. E D ABCDEF

beşgen düzgün alt›gen
E B
ABKL kare
L K
F C
F D C
A, E, F doğrusal ve C, D, F doğrusaldır.
A B
BE : 2x – 3y + m = 0
CF : ax + 4y + n = 0
Buna göre, m(EFL) kaç derecedir?
Buna göre, a kaçtır?
1 1 8 A) 36 B) 40 C) 45 D) 50 E) 60
A) – B) – C) – D) –3 E) –4
4 2 3
2. D ABCDE düzgün 5. A E ABCDE düzgün

beşgen beşgen
[CK] açıortay [BE] köşegen
E C |DC| = |AF| |BE| = |DP|
F B D
54° m(BTC) = 54°
T
K
C
P
A B
Buna göre, m(AFC) kaç derecedir? Buna göre, m(BPD) kaç derecedir?
A) 150 B) 145 C) 140 D) 135 E) 130 A) 16 B) 18 C) 20 D) 24 E) 26
3. y R2 de 6. N A M ABCDE
ABCDEF düzgün
E D düzgün altıgen beşgen
E ∈ l, B ∈ l B E
KLMN kare
C
F
x
O A B K C D L
Buna göre, l doğrusunun eğimi kaçtır? Buna göre, m(ABN) kaç derecedir?
1 1 1
A) –1 B) – C) – 3 D) – E) –
2 3 4 A) 26 B) 30 C) 36 D) 48 E) 54
139
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. C 2. A 3. C 4. C 5. B 6. E
TEST
6
7. A P ABCDE düzgün 10. A ABCDE düzgün

beşgen beşgen
C, E, P doğrusal [BD] köşegen
B E |CE| = |AP| B
20°
E
m(FBD) = 20°
F
|BF| = |DE|
C D
C D
Buna göre, m(PAE) kaç derecedir? Buna göre, m(FAE) kaç derecedir?
A) 36 B) 35 C) 34 D) 33 E) 32 A) 40 B) 41 C) 42 D) 43 E) 44
8. A F ABCDE 11. A ABCDE düzgün

düzgün beşgen T beşgen
K [BT] ∩ [DK] = {P}
26° m(FBE) = 26° P
B E E B
|DF| = |BE| 45° m(CPD) = 45°
18° m(BCP) = 18°
C D D C
Buna göre, m(FDE) kaç derecedir? Buna göre, m(BTA) kaç derecedir?
A) 14 B) 16 C) 18 D) 20 E) 22 A) 43 B) 44 C) 45 D) 46 E) 47
9. A ABCDE 12. A ABCDE düzgün

beşgen
1 düzgün beşgen
[BE] köşegen
[BE] köşegen
P [AD] köşegen
B E B E
|AB| = 1 birim
[BE] ∩ [AD] = {P}
C D C D
Buna göre, |BE| uzunluğunun trigonometrik

ifadesi aşağıdakilerden hangisine eşittir? Buna göre, m(APE) kaç derecedir?
A) 2sin18° B) 2cos36° C) 2cos18° A) 100 B) 102 C) 104

D) 2tan36° E) 2cot18° D) 108 E) 110
140
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. B 9. B 10. E 11. C 12. D
TEST
7
1. Çevresi 20 cm ve köşegen uzunlukları toplamı 4. A ABC ücgen

14 cm olan eşkenar dörtgensel bölgenin alanı BDEF eşkenar
kaç cm2 dir? 15 F E 16 dörtgen
|AB| = 15 birim
A) 12 B) 16 C) 18 D) 20 E) 24
|AC| = 16 birim
B D C
|BC| = 25 birim
25
Buna göre, |EC| uzunluğu kaç birimdir?
A) 7 B) 8 C) 9 D) 10 E) 12
2. D C ABCD 5. D C [DA] ⊥ [CL]

eşkenar dörtgen |LA| = |AB|
[DE] ⊥ [AB] 8 |CB| = 8 birim
E
|AE| = 1 birim
|EB| = 3 birim L A B
A 1 E 3 B
Buna göre, ABCD eşkenar dörtgensel bölge-
Buna göre, |DB| uzunluğu kaç birimdir? sinin alanı kaç br2 dir?
A) 2 6 B) 3 C) 4 D) 2 2 E) 3 2 A) 18 B) 20 C) 16 3 D) 20 3 E) 32 3
6. D C ABCD
eşkenar dörtgen
6 [DO] açıortay
3. D E C ABCD
74º eşkenar dörtgen O [CO] açıortay
A, F, E doğrusal
F
|AD| = |BF|
A B
m(ADC) = 74°
Buna göre, ABCD eşkenar dörtgeninin alanı
A B
96 br2 olduğuna göre, |DC| uzunluğu kaç bi-
Buna göre, m(EFC) kaç derecedir? rimdir?
A) 37 B) 38 C) 40 D) 45 E) 50 A) 9 B) 10 C) 11 D) 12 E) 13
141
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. A 3. A 4. D 5. E 6. B
TEST
7
7. C ABCD 10. D C ABCD

eşkenar dörtgen paralelkenar
|BE| = 1 birim |DE| = |BC|
|DE| = 3 birim m(ABC) = 115°
D B |AB| = 7 birim 115º
3 E 1
A E B
7
Buna göre, m(ADE) kaç derecedir?
A
A) 25 B) 30 C) 45 D) 50 E) 65
Buna göre, |CE| uzunluğu kaç birimdir?
A) 1 B) 2 C) 2 D) 3 E) 5
11. F A B ABCD eşkenar

dörtgen
72°
ACEF eşkenar
8. ABCD eşkenar dörtgen, K dörtgen
l1 doğrusu A ve C noktalarından,
C
m(AKF) = 72°
l2 doğrusu B ve D noktalarından geçiyor. E D

D C
1
Buna göre, m(ACD) kaç derecedir?

E l1 : 4x – 5y + 7 = 0
A) 48 B) 46 C) 44 D) 42 E) 40
A B 2
Buna göre, l2 doğrusunun eğimi kaçtır?
3 5 3 1
A) – B) – C) –1 D) – E) –
2 4 4 2
12. D C ABCD
8 eşkenar dörtgen
F
[AC] köşegen
K |KE| = 2|KF|
|AE| = 10 birim
|FD| = 8 birim
9. Bir ABCD eşkenar dörtgeninde B(–1, 2) ve
A 10 E B
D(3, –6) olduğuna göre, AC köşegenini taşı-
yan doğrunun eğimi kaçtır?
Buna göre, |EB| kaç birimdir?
1 1 4
A) B) C) 1 D) E) 2
3 2 3 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
142
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. B 8. B 9. B 10. D 11. A 12. C
TEST
8
1. ABCD 4. y
y
ikizkenar yamuk A C
A(0, 4) D
A(0, 4)
C(6, 0)
x
x O B
B O C(6, 0)
Buna göre, ABCD yamuksal bölgesinin alanı

kaç br2 dir? Şekildeki AOBC yamuğunun köşeleri, 1 birim
sağa, 2 birim yukarıya ötelenerek AıOıBıCı yamu-
A) 24 B) 26 C) 28 D) 30 E) 36 ğu elde ediliyor.
Buna göre, AOBC ve AıOıBıCı yamuklarının
kesişim bölgesinin alanı kaç br2 dir?
A) 5,5 B) 6 C) 6,5 D) 7 E) 7,5
2. D 8 C ABCD yamuk 5. Bir hız – zaman grafiğnde grafik parçaları ile za-
150° man ekseni arasında kalan bölgenin alanı cismin
m(ADC) = 150°
yer değiştirmesini verir.
10 |AB| = 16 birim
|DC| = 8 birim H›z (m/s)
|AD| = 10 birim
A 16 B 4
Buna göre, A(ABCD) kaç br2 dir? 2
0 Zaman (s)
A) 55 B) 60 C) 65 D) 70 E) 75 3 4 8
Buna göre, yukarıda grafiği verilen hareketlinin

yer değiştirmesi kaç metredir?
A) 23 B) 24 C) 25 D) 26 E) 27
3. y Analitik düzlemde
A(0, 6) A(0, 6) 6. D C ABCD yamuk
B(0, – 3)
m(ABC) = 45°
C(6, – 3)
12
m(DAB) = 60°
O D x |BC| = 12 birim
60° 45°
B(0, –3) C(6, –3)
A B
Buna göre, OBCD taralı bölgesinin alanı kaç Yukarıdaki verilere göre, |AD| kaç birimdir?
br2 dir?
A) 3 6 B) 4 6 C) 5 6
A) 24 B) 20 C) 18 D) 15 E) 12 D) 6 6 E) 7 6
143
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. B 3. D 4. A 5. C 6. B
TEST
8
7. D 3 E 2 C ABCD yamuk 10. D(–1, 2) C(2, –2) ABCD yamuk

A(AFED) = 2A(BCEF) 105° 120° m(ADC) = 105°
|DE| = 3 birim
5
|EC| = 2 birim m(DCB) = 120°
|FB| = 4 birim |BC| = 5 birim

A F 4 B
A B
Yukarıdaki verilere göre, |AB| kaç birimdir?

Buna göre, |AF| uzunluğu kaç birimdir?
A) 2 3 B) 3 3 C) 4 3
A) 11 B) 10 C) 9 D) 8 E) 7
D) 5 3 E) 6 3
8. ABCD yamuk 11. D 2 C ABCD yamuk

D 4 C
|AB| = 10 birim m(ADC) = 2m(ABC)
|DC| = 4 birim 5 |AB| = 8 birim
P A(PDC) = 4 br2 |BC| = 5 birim
|CD| = 2 birim
A(ABP) = 5 br2
A 8 B
A 10 B
Buna göre, ABCD yamuksal bölgesinin alanı Yukarıdaki verilere göre, Ç(ABCD) kaç birim-
kaç br2 dir? dir?
A) 22 B) 21 C) 20 D) 19 E) 18 A) 21 B) 20 C) 19 D) 18 E) 17
9. D 4 C ABCD yamuk 12. C D ABCD

[EF] // [AB] paralelkenar
2|CF| = 3|FB| |AD| = |EB|
E F |AB| = 14 birim 70º |DC| = |AC|
E 75º
|DC| = 4 birim m(CEB) = 70°
B A
A 14 B m(DAC) = 75°
Yukarıdaki verilere göre, |EF| kaç birimdir? Buna göre, m(ACE) kaç derecedir?
A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E)12 A) 5 B) 8 C) 10 D) 15 E) 20
144
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. C 8. B 9. C 10. D 11. A 12. A
Düzlemde DönüŞüm Hareketlerİ
Yans›ma (Simetri) : ¸ F E
Bir fleklin bir noktaya göre ya da bir doğruya göre D

C
yans›mas› o fleklin simetri€idir.
A B D› E›
B› C›
DÖNÜÜM
Ü
 GEOMETR‹S‹ A› F›
¹
Eğer noktaya göre simetri alınacaksa bu noktaya A A›
yansıma merkezi, doğruya göre simetri alınacaksa bu
doğruya yansıma ekseni denir.

B B›
C C›
+ Aşağıda l do€rusuna göre yans›t›larak elde

edilen flekilleri inceleyiniz.
¶ A
º
A
B C
B› C›
A›
A›
· »
145
I. y II. y y y
I. II.
x x
x x
O O
III. y IV. y
III. y IV. y
x x O
x x
O
V. y V. y
x x
O
Yukarıdaki şekillerden hangilerinin x ekseni- Yukarıdaki şekillerden hangilerinin y ekseni-

ne göre yans›mas› olduğunu bulalım. ne göre yans›mas› olduğunu bulalım.
I. , III. , IV. ve V. şekillerde x eksenine göre yansı- I., II. , IV. ve V. şekillerde y eksenine göre yansı-
ma vardır. ma vardır.
II. şekilde ise x eksenine göre, öteleme yapılmıştır. III. şekilde ise orijne göre yansıma vardır.
146
Düzlemdeki bir P(x, y) noktas›n›n, ¾¾ x = a do€rusuna göre yans›mas› P›(2a – x, y) dir.
y
¾¾ x eksenine göre yans›mas› P›(x, –y) dir.
P P›(2a – x, y)
y
y
a–x a–x
x
y P(x, y) O x a 2a – x
x (yans›ma ekseni) x = a (yans›ma ekseni)

O x
–y
P›(x, –y)
¾¾ y eksenine göre yans›mas› P›(–x, y) dir. ¾¾ y = b do€rusuna göre yans›mas› P›(x, 2b – y) dir.
y (yans›ma ekseni) y
2b – y P›(x, 2b – y)
P›(–x, y) P(x, y)
b–y
b y = b (yans›ma ekseni)
x b–y
–x O x
y P
x
O x
¾¾ y = x (I. aç›ortay) do€rusuna göre yans›mas› P›(y, x) tir.

¾¾ Orijine göre yans›mas› P›(–x, –y) dir.
y
y
P›(y, x) y=x
x
y P(x, y)
y P(x, y)
–x O
x
x O
x
(yans›ma merkezi) y x
–y
P›(–x, –y) (yans›ma ekseni)
147
¾¾ y = –x (II. aç›ortay) do€rusuna göre yans›mas› ÖRNEK – 1

P›(–y, –x) tir.
A(3, 2) noktasının x eksenine göre yansıması-
y nı bulalım.
y = –x y P(x, y)
ÇÖZÜM -:
–y
x x eksenine göre yansımada noktanın ordinatı işa-
O x
ret değiştirir.
P›(–y, –x) –x
O halde, A(3, 2) noktasının x eksenine göre yan-
(yans›ma ekseni) sıması B(3, –2) dir.
y
A(3, 2)
2
¾¾ B(a, b) noktas›na göre yans›mas› P›(2a – x, 2b – y)

dir. x
O 3
y –2
(yans›ma merkezi) B(3, –2)
P›(2a – x, 2b – y)

y B(a, b)
P(x, y)
x
O x
ÖRNEK – 2
¾¾ y = x + n do€rusuna göre yans›mas› P›(y – n, x + n) A(–4, 1) noktasının y eksenine göre yansıma-

dir. sını bulalım.
y
P›(y – n, x + n)
ÇÖZÜM -:
x+n
y eksenine göre yansıma alınırken noktanın apsi-
si işaret değiştirir.
y P(x, y)
O halde, A(–4, 1) noktasının y eksenine göre yan-
n sıması B(4, 1) dir.
–n
x y
O y–n x
(yans›ma ekseni)
A(–4, 1) 1 B(4, 1)
x
–4 O 4
¾¾ Ayn› flekilde y = –x + n do€rusuna göre yans›ma-
s› P›(–y + n, –x + n) dir.
148
A(4, 5) noktasının x = 6 doğrusuna göre simet-

A(4, –3) noktasının orijine göre simetrisini bu-
risini bulalım.
lalım.
y x=6
O(0, 0) noktası yansıma merkezi olup aranan
nokta B(–4, 3) noktasıdır.
A B(8, 5)
5
y
B(–4, 3)
2 br 2 br 3
x
O 4 6 8
4
x
–4 O
x = 6 doğrusu yansıma ekseni olup aranan nokta

–3
B(8, 5) tir. A(4, –3)
HATIRLATMA HATIRLATMA
A(a, b) noktasının x = c doğrusuna göre yansıma- A(a, b) noktasının orijine göre simetriği B(–a, –b)
sı B(2c – a, b) noktasıdır. noktasıdır.
A(–6, 2) noktasının y = –1 doğrusuna göre A(5, 2) noktasının B(6, 4) noktasına göre yan-
yansımasını bulalım. sımasını bulalım.
y = –1 doğrusu yansıma ekseni olup aranan nok- Aranan nokta C olsun.
ta B(–6, –4) noktasıdır.
C(a, b)
y
A(–6, 2) 2 B(6, 4)
3 birim x
–6 O A(5, 2)
y = –1
–1
Böylece B noktası [AC] nın orta noktası olup
3 birim
5+a 2+b
B(–6, –4) –4 = 6 & a = 7 ve = 4 & b = 6 bulunur.
2 2
O halde, C(7, 6) bulunur.

HATIRLATMA HATIRLATMA
A(a, b) noktasının y = c doğrusuna göre simetriği A(a, b) noktasının B(c, d) noktasına göre simetriği
B(a, 2c – b) noktasıdır. C(2c – a, 2d – b) noktasıdır.
149
A(1, 2) noktasının y = x doğrusuna göre ABC dik üçgen

A
simetriği olan noktanın koordinatlarını bulalım. |BD| = n
|DC| = m
ÇÖZÜM -: 15º
m(ABC) = 30°
y = x e göre simetri alınırken noktanın koordinat-
ları yer değiştirir. m(DAC) = 15°
30º
2m + n = 6 birim
y C m D n B
y=x
A
2
Buna göre, ABC üçgensel bölgesinin alan›n›
1 B bulal›m.
x
O 1 2
ÇÖZÜM -:
[AD] n›n [AC] na göre yans›mas›n› alal›m.
O halde, A(1, 2) noktasının y = x doğrusuna göre
simetriği B(2, 1) dir. A
º
º
HATIRLATMA
15
15
A(a, b) noktasının y = x doğrusuna göre simetriği
B(b, a) noktasıdır. 30º
D› m C m D n B
Yans›ma dönüflümü alt›nda uzunluklar ve aç›lar

ÖRNEK – 8
ayn› kald›€›ndan, |AD| = |AD›| , |DC| = |CD›| ve
A(–5, 2) noktasının y = –x doğrusuna göre m(DAC) = m(CAD›) = 15° olmal›d›r.

simetriği olan noktanın koordinatlarını bulalım. Böylece,
A
ÇÖZÜM -: 75º
y = –x doğrusuna göre simetri alınırken noktanın 2m + n
koordinatları hem yer, hem de işaret değiştirir.
y
B 75º 30º
y = –x 5 D› 2m + n B
ABD› ikizkenar üçgeni elde edilir.
A 2 O halde, |AB| = 6 birim olur.
x A
–5 –2 O
O halde, A(–5, 2) noktasının y = –x doğrusuna 6

3
göre simetriği B(–2, 5) tir.
30º
HATIRLATMA C 3 3 B
A(a, b) noktasının y = –x doğrusuna göre simetriği

3.3 3 9 3
B(–b, –a) noktasıdır. A(ABC) = = br2 bulunur.
2 2
150
Analitik düzlemin IV. bölgesindeki bir noktanın A ABC dik üçgen

orijine göre simetriği olan nokta B, B noktasının y = –x 3
E m(ABC) = 36°
doğrusuna göre simetriği olan nokta C dir.
D |AE| = 3 birim
Buna göre, C noktasın›n hangi bölgede ol-
du€unu bulal›m.
36º
C B
ÇÖZÜM - :
m(ACE) = m(ECD) = m(DCB)
A(a, b) olsun. O halde (a > 0 ve b < 0 d›r.)
Buna göre, |BD| uzunlu€unu bulal›m.
(a, b) noktas›n›n orijine göre simetri€i, B(–a, –b) ve
B(–a, –b) noktas›n›n y = –x do€rusuna göre simetri€i,
C(b, a) noktas›d›r.
a > 0 ve b < 0 oldu€undan C noktas› II. bölgededir. ÇÖZÜM -:
[EC] n›n [AC] na göre yans›mas›n› alal›m.
E›
ÖRNEK – 11 3
A
3
E
A
ABC dik üçgen D
6
ABC ∩ l = {D, E} 18º
18º
D 18º
10 |AD| = 6 birim 18º 36º
C B
E |DB| = 10 birim
C B
Yans›ma dönüflümü alt›nda uzunluklar ve aç›lar
Yukarıda B ve C noktaları l doğrusuna göre ayn› kald›€›ndan, |CE| = |CE›| , |EA| = |AE›| = 3 birim ve
simetrik noktalar olduğuna göre, BDE üçgensel m(ECA) = m(ACE›) = 18° olmal›d›r.
bölgesinin alanını bulalım.
Böylece gerekli aç›lar yaz›l›rsa,
ÇÖZÜM -: E›
3
Yansıma dönüşümü uzunlukları ve açıları koru- 72º A
3
duğundan, E
6+a
72º a
|BE| = |EC| ve m(DEB) = m(DEC) = 90° olmalıdır. 54º D
6 +a x
18º18º
A 18º
18º 36º
6
C B
D
8
10 10 |DE| = a diyelim. O halde,

m(E›DC) = m(E›CD) = 54° oldu€undan,
C E B
|E›D| = |E›C| = 6 + a ve
(yans›ma ekseni)
m(E›EC) = m(CE›E) = 72° oldu€undan,
Böylece |BD| = |DC| = 10 birim olup
|E›C| = |EC| = 6 + a ve
Pisagor bağıntısı ile |AC| uzunluğu 8 birim bulunur.
m(EBC) = m(ECB) = 36° oldu€undan,
8 . 10
A(BDC) = = 40 br2 olup |EB| = |EC| olup x + a = 6 + a eflitli€inden,
2
A(BDE) = 20 br2 bulunur.
|BD| = x = 6 birim bulunur.
151
ÖRNEK – 13 Yansıma Simetri Ekseni :
A(–4, 3) noktasının y = mx doğrusuna göre si- Bir şekli iki simetrik şekle ayıran doğruya şeklin
metriği y ekseni üzerindeki B noktasıdır. yansıma simetri ekseni denir.
Buna göre, B noktasının ordinat›n› bulal›m.

A D C
3 1
ÇÖZÜM -:
I. Durum : m > 0 olsun.
B C A B
2
y 1 3
2
A(–4, 3)
y = mx Ekenar üçgenin Karenin 4 tane
3 tane yans›ma yans›ma simetri
simetri ekseni vard›r. ekseni vard›r.
x
O
H E E D
B D C
F C
1
|AH| = |HB| ve [AB] ⊥ HO oldu€undan,
5
1
|AO| = |OB| dir. 2 6
A B A B
4
|AO| = (–4) 2 + 3 2 ⇒ |AO| = 5 birim 2
3 3 4 5
Düzgün begenin Düzgün alt›genin

O halde, B noktas›n›n ordinat› –5 olabilir. 5 tane yans›ma 6 tane yans›ma
simetri ekseni vard›r. simetri ekseni vard›r.
II. Durum : m < 0 olsun.
y
Bir düzgün n–genin yans›ma simetri ekseni
say›s› n dir.
y = mx B
H
A(–4, 3)
D C
1
O x C D
Bu durumda, A B A B
1 2
|AH| = |HB| ve [OH] ⊥ [AB] oldu€undan,

Dikdörtgenin 2 tane Ekenar dörtgenin
B noktasının ordinatı 5 olur. simetri ekseni vard›r. 2 tane yans›ma simetri
ekseni vard›r.
152
C D ÖRNEK – 1
A B B
1
Bir ikizkenar yamu¤un Çemberin sonsuz

1 tane yans›ma tane yans›ma simetri O x
simetri ekseni vard›r. ekseni vard›r.
A
C D
A
Yukar›daki flekilde A flekli 6 birim yukar› ötelenip

y eksenine göre yans›t›l›yor. B flekli ise 1 birim yukar›
A B B C ve 2 birim sola öteleniyor.
Bir paralelkenar›n Bir çeitkenar üçgenin
yans›ma simetri yans›ma simetri ekseni Son durumda A ve B fleklinin kaç br2 lik
ekseni yoktur. yoktur. alanlar›nın kesiştiğini bulalım.
Öteleme : ÇÖZÜM -:
y İstenen dönüşümler yapıldığında aşağıdaki gibi
kesişim bölgesi oluşur.
y
O
x B A
A
Yans›ma
Öteleme
Bir fleklin duruflu, biçimi ve boyutlar›n› de€ifltir- O x

meden bir yerden baflka bir yere tafl›nmas› öteleme
hareketidir. A
5 birim
2 birim
Kesişim bölgesi aşağıdaki gibi olur.
I.ekil
1
B A
II.ekil 2 1
1
Kesiim bölgesi
Yukar›da I. fleklin 5 birim sa€a ve 2 birim afla€›ya
ötelenmesi ile II. flekil elde edilmifltir.
Böylece kesişim bölgesinin alanı,
¾¾ Bir şekil ötelendiği zaman şekildeki tüm noktalar
1. 2
aynı miktarda yer değiştirir. 1.2+ = 3 br2 bulunur.
2
¾¾ Bir flekil ile o fleklin öteleme alt›ndaki görüntüsü
eştir.
153
Ötelemeli Yans›ma : Dönme :

Düzlemde bir fleklin bir do€ru boyunca ötelenip Bir şeklin bir nokta etrafında aynı yöne doğru dön-
yine ayn› do€ruya göre yans›t›lmas›d›r. dürülmesine dönme hareketi denir.
B C
A›
A B›
I.ekil II.ekil
C›
O
Yukar›da I. flekil O noktası etrafıda 90° döndürü-

lürek II. flekil elde edilmifltir.
¾¾ Bir şekil hangi nokta etrafında dönüyorsa o nok-

taya dönme merkezi denir.
¾¾ Bir şekil 180° lik dönerse bu dönmeye merkezi

dönme denir.
¾¾ Bir şekil ile o şeklin dönmesi ile oluşan şekil ile

ilk şekil eştir.
ÖRNEK – 1
Yukar›daki flekli 3 birim sola öteleyip l do€-

rusuna göre yans›mas›n› ald›€›m›zda oluflan flekli
bulalım.
I.ekil II.ekil
ÇÖZÜM -: O
Yukar›da I. fleklin O noktası etrafında 180°dönme

hareketi ile II. flekil elde edilmifltir.
154
¾¾ Bir şekil, kendi merkezi etrafında 360° den küçük ÖRNEK – 1

bir açıyla dönerek en az bir defa kendisiyle çakı-
şırsa bu şekil dönme simetrisine sahiptir denir. 90° lik dönme simetrisine sahip olan düzgün
çokgenin bir kenar uzunluğu 4 birim olduğuna
¾¾ n kenarlı bir düzgün çokgenin en küçük dönme göre, bir köşegen uzunluğunu bulalım.
360 o
simetri açısı dir.
n ÇÖZÜM -:
A n kenarlı bir düzgün çokgenin en küçük dönme si-
360 o
metri açısı olduğunu hatırlayalım.
n
a a
120º O 120º
360 o
O halde, = 90° ⇒ n = 4 olup
n
120º
Bahsedilen çokgen kare dir.
B a C D 4 C
Yukar›daki ABC eflkenar üçgeni O noktas› etraf›nda

360 o 4 4
en az = 120 o dönerse kendisi ile çak›fl›r.
3
(Görüntüsü de€iflmez.)
A 4 B
D a C
Böylece karenin bir köşegen uzunluğu
ABC dik üçgeninde Pisagor teoremi ile
a
a |AC| = 4 2 birim bulunur.
O
A a B
Yukar›daki ABCD karesi O noktas› etraf›nda en

360 o ÖRNEK – 2
az = 90 o dönerse kendisi ile çak›fl›r.
4
Bir düzgün altıgenin en küçük dönme simetri
(Görüntü de€iflmez.)
açısını bulalım.
D
ÇÖZÜM -:
n kenarlı bir düzgün çokgenin en küçük dönme si-
E C
72º 72º 360 o
metri açısı dir.
72º 72º n
72º
O halde, bir düzgün altıgenin en küçük dönme si-

A B 360 o
metri açısı = 60 o dir.
Yukar›daki ABCDE düzgün beflgeni O noktas› 6
360 o
etraf›nda en az = 72 o dönerse kendisi ile çak›fl›r.
5
Yani, bir düzgün altıgen en az 60° dönerse kendisi
(Görüntü de€iflmez.)
ile çakışır.
155
Aşağıdaki ABCD ve EFKC kareleri C noktasında Dik koordinat sisteminde A(3, 5) noktasının
360° dönebilmektedir. orijin etrafında pozitif yönde 270° döndürülmesi
ile elde edilen noktayı bulalım.
K
1
D 3 C F ÇÖZÜM -:
y A noktasının pozitif
A
E 5 yönde 270° dönme-
si, negatif yönde 90°
dönmesi ile aynıdır.
5
x
O 3
A B
–3
Buna göre, |AF| uzunluğunun en küçük ve en B
büyük değerini bulalım.
A noktası negatif yönde 90° dönerken yarıçap uzun-
luğu |OA| olan O merkezli çeyrek çember yayını izler.
ÇÖZÜM -:
Taralı üçgenlerin eşliğinden B(5, –3) bulunur.
|AF| uzunluğunun en küçük olması için şekli aşa-
ğıdaki gibi çizebiliriz.
D 2 E 1 C
1 2 1
ÖRNEK – 5
K
F 1
3 D 7 C ABCD kareside EDC,
C köşesinden 90° dön-
10
E dürülüp BFC elde edi-
A B liyor.
Böylece, |AF| nun en küçük değeri,

A B F
|AF| = 3 2 – 2 = 2 2 birim bulunur. Buna göre, AFCE dörtgeninin çevre uzunlu-
ğunu bulalım.
|AF| uzunluğunun en büyük olması için şekli aşa-
ğıdaki gibi çizebiliriz. ÇÖZÜM -:
K F
Döndürme dönüşümü sonucunda uzunluk ve açı-
2 lar değişmez.
D C
1 E D 7 C
C
a
10 10
3 2 3 E
10 E
10
b
b
A 3 B
A a+b B a F A 2a + b F
Böylece, |AF| nun en büyük değeri, O halde,
Ç(AFCE) = 2a + 2b + 10 + 10 = 34 birim bulunur.
|AF| = 3 2 + 2 = 4 2 birim bulunur.
156
Baz› Özel Döndürmeler ÖRNEK – 6
¾¾ A(x, y) noktas›n›n orijin etraf›nda pozitif yönde

y = 3x + 6 do€rusunun orijin etraf›nda 90°
90° döndürülmesi ile elde edilen nokta A› (–y, x)
döndürülmesi ile oluflan do€runun denklemini
noktas›d›r.
bulal›m.
y
A› x
ÇÖZÜM -:
y A y
x 6
–y O x
(Taralı üçgenlerin eş olduğuna dikkat edelim) x

–2 O
¾¾ l : ax + by + c = 0 do€rusunun orijin etraf›nda pozi-

tif yönde 90° döndürülmesi ile elde edilen do€ru;
y = 3x + 6 do€rusu üzerinde iki noktay› al›p orijin
›
l : –ay + bx – c = 0 do€rusudur. etraf›nda 90° döndürelim.
(0, 6) noktasını 90° döndürürsek (–6, 0) noktasını,
y ›
(–2, 0) noktasını 90° döndürürsek (0, –2) noktasını
c c elde ederiz.
–
a O b
x
y
–c 6
b
c
–
a ›
x
–6 –2 O
¾¾ A(x, y) noktas›n›n orijin etraf›nda 180° döndürül-

–2
mesi ile elde edilen nokta Aı (–x, –y) noktasıdır.
Böylece aranan do€ru l› : x + 3y + 6 = 0 bulunur.

¾¾ l : ax + by + c = 0 do€rusunun orijin etraf›nda 180°
döndürülmesi ile elde edilen do€ru; Dikkat edilirse,
l, l› do€rular› e€imleri çarp›m› –1 olan iki do€rudur.
l› : –ax – by + c = 0 do€rusudur.
Yani l ⊥ l› olur.
› y
c // ›
b
c c
–
a O a
x
–ax – by + c = 0 SONUÇ :
–c
b
Bir do€ru ile bu do€runun orijin etraf›nda 90° dön-
ax + by + c = 0
mesi ile elde edilen do€ru birbirine diktir.
157
y x = 3 doğrusunun orijin etrafında pozitif yönde

8 B 90° dönmesi ile elde edilen doğrunun denklemini
bulalım.
5
A ÇÖZÜM -: y x=3
x
O 3 4
3
x
O
[AB] do€ru parças› orijin etraf›nda pozitif yön-
de 90° döndürülüyor elde edilen do€ru parças›n›
bulal›m.
ÇÖZÜM -: Orijin etrafında 90° döndürülerek aşağıdaki gibi

y = 3 doğrusu elde edilir.
(3, 5) noktasını 90° döndürürsek (–5, 3) noktasını,
y
(4, 8) noktasını 90° döndürürsek (–8, 4) noktasını
elde ederiz. 3 y=3
y
x
8 B O
A
B› 5
4
3
"x = 3 ile y = 3 doğrularının dik kesiştiğine dikkat
A› edelim."
x
–8 –5 O 3 4
ÖRNEK – 10
AB ve A›B› do€ru parçalarını taşıyan doğruların
dik kesiflti€ine dikkat edelim.
y = 3 x doğrusunu orijin etrafında pozitif yön-
de 30° döndürürsek hangi doğruyu elde edeceğimi-
zi bulalım.
ÇÖZÜM - :
ÖRNEK – 8 y = 3 x doğrusunun eğimi 3 olup eğim açısı
60° dir.
2x + 3y – 12 = 0 doğrusunun A(3, 2) noktası
y
etrafında 180° dönmesi ile elde edilen doğrunun y = 3x
denklemini bulalım.
ÇÖZÜM -: O 60º
x
A(3, 2) noktası,
2x + 3y – 12 = 0
doğrusunun denklemini sağladığından,
aranan doğru 2x + 3y – 12 = 0 doğrusudur. Bu doğruyu 30° döndürürsek y ekseni elde edilir.
158
TEST
1
1. Dik koordinat sisteminde aşağıdaki noktalar- 5. Analitik düzlemde A(–4, 9) noktasının x ekse-
dan hangisinin x eksenine göre yansıması nine göre yansıması (simetriği) aşağıdakiler-
yine kendisidir? den hangisidir?
A) (7, –8) B) (1, 4) C) (–6, 5) A) (–4, –9) B) (4, 9) C) (4, –9)

D) (5, 0) E) (0, 7) D) (9, 4) E) (–9, –4)
2. Dik koordinat sisteminde aşağıdaki noktalar- 6. Dik koordinat sisteminde 5 birim yukarıya öte-
dan hangisi (5, 4) noktasının 2 birim sola öte- lenmişi A(–1, 4) olan nokta aşağıdakilerden
lenmişidir? hangisidir?
A) (5, 6) B) (–5, 6) C) (3, 4) A) (4, 5) B) (–1, 9) C) (–6, 4)

D) (7, 6) E) (–5, 4) D) (–1, –1) E) (4, 4)
3. Dik koordinat sisteminde x eksenine uzaklığı 7. Analitik düzlemde (4, 7) noktasının orijin etra-
4 birim olan bir K noktasının x eksenine göre fında pozitif yönde 90° döndürülmesi ile elde
yansıması aşağıdakilerden hangisi olabilir? edilen nokta aşağıdakilerden hangisidir?
A) (–4, 7) B) (–7, 4) C) (–7, –4)

A) (4, 1) B) (–4, 1) C) (8, 5) D) (7, 4) E) (0, 11)
D) (–5, 8) E) (9, –4)
4. Analitik düzlemde aşağıdaki noktalardan han- 8. A(5, 7) noktası 2 birim aşağı ötelenip orijin etra-
gisi K(–5, 4) noktasının orijin etrafında 180° fında saatin dönme yönünde 90° döndürülürse
döndürülmüş halidir? aşağıdaki noktalardan hangisi ile eşlenir?
A) (–5, –4) B) (4, –5) C) (5, –4) A) (5, 3) B) (–5, 3) C) (5, –5)
D) (–5, 4) E) (5, 4) D) (–5, –3) E) (–5, –5)
159
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. C 3. E 4. C 5. A 6. D 7. B 8. C
TEST
1
9. Analitik düzlemde K(1, –6) noktası 2 birim 12. y

sola, 4 birim yukarıya ötelenip orijin etrafın-
da 180° döndürülürse aşağıdaki noktalardan
hangisi elde edilir?
K L
A) (1, 2) B) (2, 1) C) (–1, 2)
D) (–2, 1) E) (–1, –2)
x
N M
10. Dik koordinat sisteminde A(4, 8) noktasının Yukarıdaki koordinat düzleminde verilen K, L,
B(1, –3) etrafında 180° döndürülmesi ile elde M ve N şekillerine göre, aşağıdakilerden han-
edilen noktanın koordinatları toplamı kaçtır? gisi yanlıştır?
A) 7 B) 8 C) –12 D) –13 E) –16 A) L nin y eksenine göre yansıması K dir.

B) K nin orijin etrafında 180° döndürülmesiyle M
elde edilmiştir.
C) M nin x ekseni boyunca 5 birim sola ötelen-
mesiyle N elde edilmiştir.
D) K nin x eksenine göre yansıması N dir.
E) L nin x eksenine göre yansıması M dir.
11. Aşağıdakilerin hangisinde verilen şekiller bir-

birinin ötelemeli yansımasıdır?

A) B)
13. 2
C) D)
Yukarıda K harfinin l1 doğrusuna göre yansıması

alınıp elde edilen şeklin l2 doğrusuna göre yan-
sıması alınıyor.
Son durumda hangi şekil oluşur?
E)

A) B) C)
D) E)
160
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 9. A 10. E 11. C 12. D 13. E
TEST
2
1. y eksenine göre yansıması ile orijin etrafında 3.

180° dönme altındaki görüntüsü aynı olan şe-
kil aşağıdakilerden hangisidir? I
II
A) y B) y
x x
Şekle göre, I. şeklin l doğrusuna göre yansı-

masının II. şekil olması için I. şekle aşağıdaki
C) y D) y dönüşümlerden hangisinin uygulanması ge-
rekir?
x x
A) 2 birim sağa 1 birim aşağıya ötelenip l doğru-
suna göre yansıması
B) 1 birim sağa 2 birim aşağıya l doğrusuna gö-
y re yansıması
E)
C) 1 birim sağa 1 birim aşağıya l doğrusuna gö-
re yansıması
x
D) 2 birim sağa 2 birim aşağıya l doğrusuna gö-
re yansıması
E) 3 birim sağa 2 birim aşağıya l doğrusuna gö-
re yansıması
4.
II
2. 1
A
Yukarıdaki I. ve II. şekillerden konveks bir şe-

kil elde etmek için aşağıdaki dönüşümlerden
O 50º
hangisi yapılmalıdır?
2 A) I. şekil 4 birim sağa 2 birim aşağı ötelenmeli

B) II. şekil 4 birim yukarı ve 4 birim sola ötelen-
Yukarıda A noktasının l1 doğrusuna göre simetriği meli
olan nokta B ve B noktasının l2 doğrusuna göre C) I. şekil 4 birim aşağı ve 3 birim sağa ötelen-
simetriği olan nokta C olsun. meli
Buna göre, AOC açısının ölçüsü kaç derece- D) II. şekil 5 birim sola ve 3 birim yukarı ötelen-
dir? meli
E) I. şekil 5 birim sağa ve 2 birim aşağıya ötelen-
A) 50 B) 75 C) 100 D) 125 E) 150 meli
161
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. C 3. C 4. B
TEST
2
5. Dik koordinat sisteminde A(2, 2 3 ) noktasının 8. Dik koordinat sisteminde P noktasının 2 birim so-
orijin etrafında pozitif yönde 60° döndürülmesi ile la ve 3 birim aşağıya ötelenmesi ile elde edilen
elde edilen nokta B olsun. nokta Q olsun.
Buna göre, |AB| uzunluğu kaç birimdir? Buna göre, |PQ| uzunluğu kaç birimdir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 4 3 E) 6 3 A) 2 6 B) 2 10 C) 13 D) 8 E) 9
6. y
A 1
9. Dik koordinat sisteminde köşe koordinatları,
A(–1, 4), B(–2, 7) ve C(5, 8) olan ABC üçgeni 5
2
45º birim sola ve 2 birim yukarıya öteleniyor.
x Buna göre, aşağıdaki noktalardan hangisi
O
ötelenen bu üçgenin bir köşesinin koordinat-
larıdır?
A) (–6, 5) B) (10, 0) C) (–7, 9)

A(1, 4) noktasının l1 doğrusuna göre yansıma-
D) (1, 2) E) (4, 2)
sı olan noktanın l2 doğrusuna göre simetriği
olan nokta aşağıdakilerden hangisidir?
A) (4, 1) B) (4, –1) C) ( – 17 , –1)

D) (–1, – 17 ) E) (–5, 0)
10.
7. y A
T
S K
P B
A(–4, 2) Q L
M
x
O
R
Yukarıdaki analitik düzlemde A(–4, 2) nokta-
sının, orijinden geçen l doğrusuna göre yan- Yukarıdaki zeminde [AB] nın P noktasına göre
sıması olan nokta B ise |OB| uzunluğu kaç simetriği olan doğru parçası aşağıdakilerden
birimdir? hangisidir?
A) 3 2 B) 19 C) 2 7 A) [SL] B) [QM] C) [TM]

D) 3 3 E) 2 5 D) [KR] E) [QR]
162
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 5. A 6. B 7. E 8. C 9. C 10. E
TEST
3
1. y = 4x + 3 doğrusu ile ilgili aşağıdakilerden 4. A(4, –6) noktası ile ilgili olarak aşağıdaki ifa-
hangisi doğrudur? delerden hangisi yanlıştır?
A) y = 4x doğrusunun 45° lik dönmesi ile elde A) Orijine göre simetriği (–4, 6) noktasıdır.
edilmiştir. B) x eksenine göre yansıması (4, 6) noktasıdır.
B) y = 4x doğrusunun 7 birim yukarı ötelenmesi C) x = 3 doğrusuna göre simetriği (10, –6) nokta-
ile elde edilmiştir. sıdır.
C) y = 4x doğrusunun 4 birim yukarı ötelenmesi D) y eksenine göre yansıması (–4, –6) noktası-
ile elde edilmiştir. dır.
D) y = 4x doğrusunun 5 birim aşağıya ötelenme- E) y = 1 doğrusuna göre simetriği (4, 8) noktası-
dır.
si ile elde edilmiştir.
E) y = 4x doğrusunun 3 birim yukarı ötelenmesi
ile elde edilmiştir.
5.
2. Dik koordinat sisteminde A noktasının 6 birim sa-

ğa ve 8 birim aşağıya ötelenmesi ile elde edilen
nokta B olsun. Yukarıda verilen şekil ok yönünde 270° dön-
dürüldüğünde şeklin yeni görünümü aşağıda-
Buna göre, AB doğrusunun eğimi kaçtır? kilerden hangisi olur?
4 3 2 3 2
A) – B) – C) – D) E)
3 2 3 2 3
A) B)
C) D)
3. Bir ABC üçgeninde

• B köşesinin A köşesine göre simetriği D noktası
• A köşesinin C köşesine göre simetriği E noktası
• C köşesinin B köşesine göre simetriği F noktası E)
A(DEF)
olduğuna göre, oranı kaçtır?
A(ABC)
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
163
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. A 3. D 4. C 5. D
TEST
3
6. 8. S kümesi, aşağıdaki grafikte taralı olan bölgedeki

(x, y) ikililerinden oluşmaktadır.

y
3–
S
Yukarıdaki şekillerde bir küpün farklı konumlar- 2–
da belli bir kurala göre oluşturulmuş görünümleri
verilmiştir. 1–
› › › x
Buna göre, "?" yerine aşağıdakilerden hangi- O 1 2 3
si gelmelidir?
Buna göre, T = {(x, y) ∈ R2 : (–x, –y) ∈ S} biçi-
A) B) C) minde tanımlanan kümenin grafiği aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) y B) O y 1 2 3
–3 › › › x
D) E) –1 –
–2
–1 –2 –
› › › x –3 –
–3 –2 –1 O
C) y D) y
–3 –2 –1 O –3 –2 –1 O
› › › x › › › x
– –1 – –1
– –2 – –2
– –3 – –3
E) y
–3 –2 –1 O
› › › x
7. Dik koordinat düzleminde, merkezi O noktasında – –1
olan aşağıdaki ABCDEF düzgün altıgeni verilmiş-
tir. – –2

y – –3
E D
F C
x
O 9.
A B
Merkezi etrafında ve saat yönünde 270° dön-

Bu altıgen, merkezi etrafında ok yönünde 120°
dürüldüğünde yukarıdaki düzgün çokgenler-
döndürülüyor. Döndürme sonrası elde edilen altı-
den hangilerinin görüntüleri, başlangıçtaki
genin de y eksenine göre simetriği alınıyor.
görünümleriyle aynıdır?
Buna göre, ilk durumda F noktasının bulundu-
ğu köşeye, son durumda hangi nokta gelir? A) Yalnız kare B) Yalnız altıgen
C) Yalnız sekizgen D) Kare ve altıgen
A) A B) B C) C D) D E) E E) Kare ve sekizgen
164
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. E 7. A 8. C 9. E
Düzlemde Kaplamalar Yarı Düzgün Kaplama
Düzgün Kaplama ¾¾ Bir düzlemsel bölge birden fazla figür yard›m› ile
boflluk kalmayacak flekilde örtülüyorsa buna yar›
Bir düzlemsel bölgeyi bir figürle boflluk kalmaya-
düzgün kaplama denir.
cak flekilde ve figürler üst üste gelmeyecek biçimde
dönüflüm hareketleri (yans›ma, öteleme, dönme ve
ötelemeli yans›ma) ile örtebiliyorsak buna düzgün
kaplama denir.
a a
a
figürünü kullanarak aa¤›daki üçgeni düzgün kaplayal›m.
Yukar›daki kaplama düzgün beflgen ve eflkenar
a a dörtgen kullan›larak oluflturulmufltur.
a
a a
3a 3a a a
a a
a a a a a a
3a a a a
a a
Yukar›daki kaplama düzgün sekizgen ve ikizke-
a nar dik üçgen kullan›larak oluflturulmufltur.
figürünü kullanarak aa¤›daki alt›geni düzgün kaplayal›m.
E a D E a D
a a a a
F C F C
a a a a
A a B A a B NOT :

Kaplamalar›n herhangi bir köflesinde oluflan
aç›lar›n ölçüleri toplam› 360° olmal›d›r.
Yani;
yy Eflkenar üçgen kullan›larak düzgün kaplama
yap›labilir.
yy Kare kullan›larak düzgün kaplama yap›labilir.
yy Düzgün alt›gen kullan›larak düzgün kaplama
yap›labilir.
yy Düzgün beflgen kullan›larak düzgün kaplama
yap›lamaz.
Yukarıda dünyaca ünlü grafist ESCHER'in kapla-

yy Düzgün yedigen kullan›larak düzgün kaplama
malar üzerine yapt›€› çal›flmalar› inceleyiniz. yap›lamaz.
165
Baz› Kaplama Örnekleri
¶ D C D Ë
C
A B A B

A B A B C
I II I II
D D
C C
A
A B B
III IV
III IV
V
V

Yukar›da I. flekildeki BC e€risi C köflesinden Yukar›daki I. flekildeki AB kırık çizgisi B kö-

ok yönünde 90° döndürülerek II. flekil, sonra D flesinden ok yönünde 90° döndürülerek II. flekil ve
köflesinden yine saat yönünde 90° döndürülerek III. elde edilen şekillerin karşı kenara ötelenmesi ile III.
flekil, A köflesinden 90° döndürülerek IV. flekil elde ve IV. şekil elde edilip en son kare silinerek V. figür
ediliyor. oluşturulmuştur.
Son olarak karenin silinmesi ile V. flekildeki figür

oluflturulmufltur.
fiimdi oluflturdu€umuz figüre dönüflümler yapa-
fiimdi oluflturdu€umuz figüre dönüflümler yaparak afla€›daki kaplamay› oluşturalım.
rak afla€›daki kaplamay› oluşturalım.
166
¸ ¹ A A
D C D C
60º

60º 60º
A B A B B C B C
I II I II
A
D C D C
B C
III IV
A B A B
Yukar›daki I. şekilde AC kırık çizgisi C köşesin-

III IV
den saatin tersi yönde 60° döndürülerek II şekil, B kö-
şesinden saatin tersi yönde 60° döndürülerek III. şekil
elde ediliyor.

Son olarak üçgenin silinmesi ile IV. flekildeki figür
fiimdi oluflturdu€umuz figüre dönüflümler yapa-

V
Yukar›daki I. flekilde DC kırık çizgisi C köflesinden

saatin tersi yönde 90° döndürülerek II. flekil, B
köflesinden pozitif yönde 90° döndürülerek III. flekil
elde ediliyor sonra A köflesinden yine pozitif yönde
90° döndürülerek IV. flekil elde ediliyor.
Son olarak karenin silinmesi ile V. flekildeki figür

fiimdi oluflturdu€umuz figüre dönüflümler yapa- NOT :

Bafllang›çta verilen e€ri ya da fleklin simetri

merkezi yoksa elde edilen figür ile kaplama yap›-
lamaz.
E¤rinin simetri
merkezi
167
Tangram Üçgenlerde Benzerlİk
Geometrik biçimlerdeki yedi adet parçayı bir ara- ¾¾ Karfl›l›kl› aç›lar›nın ölçüleri ayn› olan üçgenler
ya getirerek çeşitli flekiller oluşturma esasına dayalı benzerdir.
yaratıcı bir zeka oyunudur.
¾¾ Karfl›l›kl› kenar uzunluklar› orant›l› üçgenler ben-
zerdir.

¾¾ Benzer iki üçgenin kenarlar› aras›nda bir oran
vard›r. Bu orana benzerlik oran› denir.
A
E
Bu parçalar, farklı büyüklüklerdeki beş adet üçgen, bir b

c ck ak
adet kare ve bir adet paralelkenard›r.
B a C D bk F
¾¾ ABC ve DEF üçgenleri benzer olup
ABC ~ DEF flekilnde gösterilir.

Amac›m›z geometrik bir şekil, hareket halindeki bir
insan figürü, hayvan figürü, alfabedeki bir harf ya da
AB AC BC 1
benzeri bir şey oluşturmak olabilir. Hedef olarak belir- ¾¾ ABC ~ DEF ise = = = olup
lenen flekli oluşturabilmek için, yedi parçanın tamamı- DE DF EF k
nı kullanmak gerekmektedir. k ya bu iki üçgenin benzerlik oran› denir.
¾¾ k = 1 ise ABC ve DEF efl iki üçgendir.
¾¾ ABC ve DEF üçgenleri efl ise bu ABC ≅ DEF

fleklinde gösterilir.
SONUÇLAR :
yy Benzer iki üçgenin aç›lar› efltir.
yy Benzer iki üçgenin kenarlar› orant›l›d›r.
yy Benzer iki üçgende eş olan açıların karşısın-
daki kenarların oranı eşittir.
A D
b e
c f
B a C E d F
a c b
= = = k ise ABC ~ DEF dir.
d f e
k : Üçgenlerin birbirine ne kadar benzedi€ini gösterir.
168
Aç› – Aç› Benzerlik Teoremi ÖRNEK – 1
Karfl›l›kl› iki aç›s› birbirine eflit olan üçgenler ben- A

zerdir. 3 |AD| = 3 birim
D |DB| = 12 birim
Bu benzerli€e aç› aç› (A.A.) benzerlik aksiyomu 5
denir. 6 |AE| = 5 birim

12 E |EC| = 4 birim
A D 4 |DE| = 6 birim
B C
b e Verilenlere göre, |BC| uzunlu€unu bulal›m.
c f
ÇÖZÜM -:
B a C E d F ABC ve ADE üçgenlerinde A aç›s› ortak olup bu
aç›y› oluflturan kenarlar orant›l›d›r. (K.A.K.)
m(BAC) = m(DEF) ve m(ACB) = m(EDF) olup A
ABC ~ EFD yaz›labilir. A

3
15 D
a b c 9 5
Buradan, = = olur.
e f d 6
Örneğin, E
B C
AB AC
= = 3 oldu€undan,
AE AD
BC
ABC ~ AED ve = 3 olup
DE
|BC| = 6 . 3 = 18 birim bulunur.
Kenar – Aç› – Kenar Benzerlik Teoremi
Karfl›l›kl› iki kenar uzunlu€u orant›l› ve bu kenarlar›n Kenar – Kenar – Kenar Benzerlik Teoremi
oluflturdu€u aç›lar› eflit olan üçgenler benzerdir.
Karfl›l›kl› kenar uzunluklar› orant›l› olan üçgenler
Bu benzerli€e kenar aç› kenar (K.A.K.) benzerlik benzerdir. Bu benzerli€e kenar kenar kenar (K.K.K.)
teoremi denir. benzerlik teoremi denir.
A D
A D
c b ck bk
c ck
B a C E ak F
B a C E ak F
AB BC DE EF DF
=
/ /
ve m ( B) = m ( E) oldu€undan, = = = k ise ABC ~ DEF dir.
DE EF AB BC AC
/ / / / / /
ABC ~ DEF yaz›labilir. m (A) = m ( D), m ( B) = m ( E), m ( C) = m ( F) olur.
169
ÖRNEK – 1 2. Benzer iki üçgenin ayn› iki aç›s›n›n bulundu€u

köfleden çizilen aç›ortaylar›n uzunluklar› oran›
benzerlik oran›na eflittir.
A
|AB| = 14 birim
14
|BD| = 9 birim A
D
7 6 |DC| = 3 birim
|CA| = 6 birim
B 9 D 3 C |AD| = 7 birim y
x
Buna göre, benzer üçgenleri bulal›m. B C E F
x
ABC ~ DEF ise = benzerlik oran›
ÇÖZÜM - : y
A A
14
6 7 6
3. Benzer iki üçgenin ayn› iki aç›s›n›n bulundu€u
köfleden çizilen kenarortaylar›n uzunluklar› oran›
B 12 C D 3 C benzerlik oran›na eflittir.
A
ABC ve DAC üçgenlerinin kenar uzunluklar› D
orant›l› oldu€undan benzer üçgenlerdir.
Yani, ABC ~ DAC m n
B C E F
m
ABC ~ DEF ise = benzerlik oran›
n
SONUÇLAR :
1. Benzer iki üçgenin ayn› iki aç›s›n›n bulundu€u 4. Benzer iki üçgenin çevrelerinin uzunluklar› oran›
köfleden çizilen yüksekliklerinin uzunluklar› oran› benzerlik oran›na eflittir.
benzerlik oran›na eflittir.
A
D
A
D c b
f e
h1 h2
B a C E d F
B C E F ABC ~ DEF ise

h1 Ç(ABC) a+b+c
ABC ~ DEF ise = benzerlik oran› = = benzerlik oran›
h2 d+e+f
Ç(DEF)
170
5. Benzer iki üçgenin alanlar› oran› benzerlik ora- Özel Teoremler

n›nın karesine eflittir.
1. Tales Teoremi :
A En az üç paralel do€ru, iki do€ru taraf›ndan ke-
D sildi€inde bu iki do€ru üzerinde uzunluklar› orant›l›
do€ru parçalar› ay›r›r.
Buna 1. Tales Teoremi denir.
A D
1
B C E F
B E
2
ABC ~ DEF ve benzerlik oran› k olsun.

C F
AB BC AC 3
f = = = kp
DE EF DF 4 5
AB DE
Bu durumda
A(ABC)
= k2 dir.
l1 // l2 // l3 ise = olur.
BC EF
A(DEF)
(Karşıtı da doğrudur.)
6. Benzer iki üçgenin iç te€et çemberlerinin yar›-

çaplar›n›n uzunluklar› oran› benzerlik oran›na
eflittir.
2. Tales Teoremi :
Kesiflen iki do€ru, paralel iki do€ru taraf›ndan
kesildi€inde oluflan üçgenlerin karfl›l›kl› kenar uzun-
A luklar› orant›l›d›r.
D
Buna 2. Tales Teoremi denir.
O1 A C B
O2 1
B C
r1 r2 1 A
B C E F E D
2
2
E D
ABC ~ DEF ve benzerlik oran› k olsun.
r1 AB AC BC
Bu durumda = k dir. l1 // l2 ise = = olur.
r2 AE AD ED
(Karşıtı da doğrudur.)
171
SONUÇLAR : ÖRNEK – 1
1. A D C A ABC üçgen
4
m(ADE) = m(ACB)
8 E |AE| = 4 birim
D E E |AD| = 8 birim
D |DB| = 2 birim
2
B C A B B C
[DE] // [BC] ise [DC] // [AB] ise
Buna göre, |EC| uzunluğunu bulalım.
AD AE DC CE DE
= = =
DB EC AB EA EB
ÇÖZÜM -:

Gerekli açılar adlandırılırsa,
2. D c C
A
4
b
E F 8 E
D
A a B 2
B C
[DC] // [EF] // [AB] ise
DE CF b–c
= =
EA FB a–b ABC ∼ AED olduğu görülür.
A A
¾¾ Yan kenar uzunluklarındaki oran tabanlardaki ar-
4
tış oranına eşittir.
8 E
10
B C
AE AD
O halde, = yazılabilir.
AB AC
4 8
= ⇒ |AC| = 20 birim olup
10 AC
|EC| = 20 – 4 = 16 birim bulunur.
172
A ABC üçgen A ABC üçgen

[DE] // [KL] [DE] // [BC]
D
K |BD| = 2|DA| F |CF| = 3|FA|
|AK| = |KC| D
2 |AD| = |DB|
8 E
|DE| = 8 birim |DE| = 2 birim
B E L C
Buna göre, |KL| uzunluğunu bulalım.

B C
Buna göre, |BC| uzunluğunu bulalım.

ÇÖZÜM -:
A köşesinden [DE] ve [KL] na paralel olacak şe-
kilde [AF] çizelim. ÇÖZÜM -:
A
k [AT] // [DE] olacak şekilde,
D
B, E, F doğrusalında T noktası belirleyelim.
K
2k
8 A T
B E F L C
F
2
D E
A
k
D
2k
8 B C
B E F BAT üçgeninde Tales teoremi ile,
ABF nde Tales teoremi ile, BD 2

= eşitliğinden,
BD BA AT
8
= eşitliği ile,
BA AF 1 2
= ⇒ |AT| = 4 birim olup
2k 8 2 AT
= ⇒ |AF| = 12 birim
3k AF
A 4 T
A
n
K F
12
3n
F L C
B C
AFC nde Tales teoremi ile,
Kelebek benzerliğinden,
CK KL
= eşitliği ile, n 4
CA 12 = yazılabilir.
3n BC
1 KL
= ⇒ |KL| = 6 birim bulunur. |BC| = 12 birim bulunur.
2 12
173
A ABC üçgen D
FBCD kare
|AE| = |EC| [AE] ⊥ [AB]
|AD| = |DB| E K C [AE] ⊥ [EC]
D E [DC] ∩ [EF] = {K} |AB| = 12 birim
K 3 |FK| = 5 birim |BC| = 13 birim
|KE| = 3 birim F 13
5
B F C
A 12 B
BF
Buna göre, oranını bulalım.
FC Buna göre, |EC| uzunluğunu bulalım.
ÇÖZÜM -:
[DE] çizilirse, |AE| = |EC| ve |AD| = |DB| olduğundan,
[DE] // [BC] olacaktır.
ÇÖZÜM -:
A D
E K C
D E D 3k E
K 3 K 3 12
F 13
5
5 5 13
B F C F 5k C A 12 B 5 H
O halde, Tales teoreminden,

[CH] ⊥ [HA] olacak şekilde
DE 3
= ⇒ |DE| = 3k ve |FC| = 5k yazılabilir.
FC 5
AHCE dikdörtgenini oluşturalım.
A
Böylece, açılar isimlendirilerek,
3k
D E
AFB ile HBC üçgenlerinin eş olduğu görülür.
Dolayısıyla,
B F C
5k
FAB dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
6k
ABC nde Tales teoreminden, |BH| = 5 birim olur.

AE 3k
= eşitliğinden, Böylece, |AH| = 17 birim bulunur.
AC BC
1 3k AHCE dikdörtgeninde,
= ⇒ |BC| = 6k olup
2 BC
|AH| = |EC| olduğundan ,
|BF| = 6k – 5k = k
BF 1 |EC| = 17 birim bulunur.
Böylece, = bulunur.
FC 5
174
A ABC ve ADE A B
[AB] // [CD]
eşkenar üçgen
3 m(BAD) = m(BFD)
|AB| = 8 birim 6
E E |AE| = 3 birim
8 |BD| = 6 birim F
2
|EF| = 2 birim
F
|EB| = 6 birim
B 6 D C
C D
Buna göre, |FC| uzunluğunu bulalım.

Buna göre, |CF| uzunluğunu bulalım.
ÇÖZÜM -:
Gerekli açılar isimlendirilirse, ÇÖZÜM -:
A A B
3 6
2 E
E
8 F
4
F
60º
60º 60º C D
B 6 D 2 C
m(BAD) = m(EDC) = a olduğundan, m(AEB) = m(CED) olduğundan,
ABD ile DCF benzer üçgenlerdir. (A.A.A) ABE ∼ FDE dir.

AE BE
A = olup,
FE DE
3 6
8 = ⇒ |DE| = 4 birim dir.
2 DE
F
60º 60º
[AB] // [CD] olduğundan,
B 6 D 2 C
AE BE
= olup,
AB BD ED EC
ABD ∼ DCF ve = olup
DC CF
3 6
= ⇒ |EC| = 8 birim dir.
8 6 3 4 EC
= & x = birim bulunur.
2 x 2
|EC| = |EF| + |CF| ⇒ 8 = 2 + |CF| eşitliğinden,
|CF| = 6 birim bulunur.
175
D 2 C [AB] // [KL] // [EF] // [DC] D C [AB] // [EF] // [DC]

E F 2|AK| = 3|EK| = 6|DE| m(DAC) = m(CAB)
2 5 F
E
K
|EK| = 2 birim
K L |KF| = 5 birim
|BC| = 8 birim
A B
A 8 B
Buna göre, ABCD dörtgeninin çevre uzunlu-
ğunu bulalım.
Buna göre, |EF| + |KL| toplam uzunluğunu bu-
lalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: D 4 C
D 2 C 4
2
k
E 2 5 F
E F
K
2k 2 4
K L
A B
3k

A 8 B [EF] // [AB] olduğundan,
m(EKA) = m(DAC) (iç ters açılardan)

2|AK| = 3|EK| = 6|DE| olduğundan,
|EA| = |ED| = |EK| = 2 birim bulunur.
|AK| = 3k, |EK| = 2k, |DE| = k yazabiliriz.
AE EK 1 2
ADC nde = & = olup
[DC] // [EF] // [AB] olduğundan, AD DC 2 DC
DE EF – DC k EF – 2 |DC| = 4 birim bulunur.

= & = ise
EA AB – EF 5k 8 – EF
ABC nde Tales teoremi ile,
|EF| = 3 birim olur.
C
Aynı şekilde, 4
K 5 F
[DC] // [KL] // [AB] olduğundan,
4
DK KL – DC 3k KL – 2
= & = ise A B
KA AB – KL 3k 8 – KL
CF KF 1 5
= & = olup
CB AB 2 AB
|KL| = 5 birim olur.
|AB| = 10 birim bulunur.
Dolayısıyla,
Böylece,
|EF| + |KL| = 3 + 5 = 8 birim bulunur.
Ç(ABCD) = 10 + 8 + 4 + 4 = 26 birim bulunur.
176

FDC üçgen KLMN kare
F [EK] // [DC] [AH] ⊥ [BC]
|AF| = |FK| = |KC| N T M |BC| = 6 birim
E K
|BC| = 18 birim |ML| = 2 birim
2
D B 18 C B K H L C
Buna göre, |DB| uzunluğunu bulalım.

Buna göre, |AT| uzunluğunu bulalım.
ÇÖZÜM -:
A
ÇÖZÜM -:
A
F
E N T M
K
2 2
D B 18 C
B K H L C
AK EK 2 EK
ABC nde, = & = olup 6
AC BC 3 18

|EK| = 12 birim bulunur. [NM] // [BC] olduğundan,
A
ANM ∼ ABC olup
AT NM AT 2
= & = eşitliğinden,
AH BC AT + 2 6
E K
12
|AT| = 1 birim bulunur.
B 18 C
FK EK 1 12
DFC nde, = & = olup
FC DC 2 DC
|DC| = 24 birim bulunur.  Pratik Bilgi

F A
ABC üçgen
DEFK kare
E K
12 K F |AH| = h
|BC| = a
D 24 C x
h.a
x=
h+a
|DC| = |DB| + |BC|
B D H E C
24 = |DB| + 18 ⇒ |DB| = 6 birim bulunur.
177
A
A ABC üçgen
E k D [ED] // [BC]
D 12
[BD] // [KF]
K |BF| = 2|FC| = 2|ED| F
3
6
6
|KC| = 6 birim
B 2k F k C B K E C
[DE] // [AC] ve |BE| = |EC| olduğundan,

Buna göre, |AK| uzunluğunu bulalım.
|AD| = |DB| ve |DE| = 6 birim bulunur.
ÇÖZÜM -:
|ED| = k dersek |FC| = k, |BF| = 2k olur. [DK] // [AE] ve |AD| = |DB| olduğundan,
A |BK| = |KE| olmalıdır.

9
D
E [FK] // [DE] ve |BK| = |KE| olduğundan,
12
K
6
|BF| = |FD| ve |FK| = 3 birim bulunur.
B F C
FC KC 1 6 ÖRNEK – 14
BDC nde = & = olup
BF DK 2 DK
A ABC üçgen
|DK| = 12 birim bulunur. [AB] // [DE]
D
ED AD AD [AE] // [DF]
1
ABC nde = &
3
= olup |BE| = 24 birim
BC AC AD + 18
|FC| = 25 birim
|AD| = 9 birim bulunur. B 24 E x F 25 C
Buna göre, |EF| = x uzunluğunu bulalım.

Dolayısıyla, |AK| = 9 + 12
|AK| = 21 birim bulunur.

ÇÖZÜM -:
A
xk
D
25k
ÖRNEK – 13
B 24 E x F 25 C
A [DF] // [AE] olduğundan,

ABC üçgen
[FK] // [DE] // [AC] FC DC 25 DC
= & = dir.
D 12 [DK] // [AE] EF AD x AD
|BE| = |EC|
F [DE] // [AB] olduğundan,
|AC| = 12 birim
B K E C DC EC 25 25 + x
= & = olup
AD BE x 24
Buna göre, |FK| uzunluğunu bulalım. x = 15 birim bulunur.
178
A ABC üçgen y
3 F m(ABE) = m(EBC) 2 1
4 l1 ∩ l2 = {E}
[DE] // [BC] A
D E E
[DF] // [BE] D
2
|EF| = 2|AF|
B C
|AD| = 3 birim –2 O 6
x
B C
Buna göre, |BC| uzunluğunu bulalım.

AE
EC
A [OP] // BE olacak şekilde P ∈ l2 seçelim.
k
y
3 F
2k 2 1
4
D E A E
6 E k
D P P
6 2 3k
B C
x
–2 O 6 B 2 O 6 C
B 18 C
ABE üçgeninde,
EBC üçgeninde Tales teoremi ile
AD AF 3 1 CP 6
= & = olup = = 3 olup |CP| = 3k ve |PE| = k dir.
DB FE DB 2 PE 2
y
|DB| = 6 birim bulunur.
2 1
A A
4 k k
[DE] // [BC] olduğundan, E E
k 2 k
D P
m(DEB) = m(EBC) (iç ters açılar) olur. 2 D P
2
B C
x
–2 O 6 O
Dolayısıyla,
|BD| = |DE| = 6 birim bulunur.

AOP üçgeninde Tales teoremi ile,
Böylece, AD
= 1 olup |AE| = |EP| = k olmalıdır.
ABC üçgeninde Tales teoremi ile, DO
A
k
AD DE E
k
= eşitliğinden, P
AB BC
3k
3 6 C
= ⇒ x = 18 birim bulunur.
9 x
AE k 1
O halde, = = bulunur.
EC 4k 4
179

ÖRNEK – 17
Böylece,
E(5, 16)
k
A ABC üçgen F(a, b)
[AD] ∩ [BE] = {F} 3k
E(5, 16) |AF| = |FD|

F |BD| = |DC| B(–3, 4)
BF 3k
= = 3 & BF = 3 FE
FE k
B(–3, 4) D C
(a + 3, b – 4) = 3(5 – a, 16 – b)
Buna göre, F noktasının koordinatlarını bulalım.
a + 3 = 15 – 3a ve b – 4 = 48 – 3b
a = 3 b = 13
ÇÖZÜM -:
E(3, 13) bulunur.
[DK] // [BE] olacak şekide K ∈ [EC] belirleyelim.
A
A
ÖRNEK – 18
E
E(5, 16) A
F ABC üçgen
F
F [AB] // [DE]
K K D
2|FK| = 3|KE|
4 |AD| = |DC|
D K
B(–3, 4) D C |DE| = 4 birim
B E C
ADK üçgeninde Tales teoremi ile,
Buna göre, |AF| uzunluğunu bulalım.
FE 1 AF
= = olup
DK AD 2 ÇÖZÜM -:
A
|FE| = k, |DK| = 2k diyelim. 2
F
A D
6
4
K
E(5, 16) E
k
B E C
F
K K
2k 2k
DKE ∼ BKF olduğundan, Tales teoremi ile,
DE KE 4 2
B(–3, 4) D C B D C
= & = olur.
BF FK BF 3

|BF| = 6 birim bulunur.
EBC üçgeninde Tales teoremi ile, CD DE
ABC nde = (temel orantı benzerliği)
CD DK 1 2k AC AB
= & = ⇒ |BE| = 4k olup
CB BE 2 BE 1 4
= ⇒ |AB| = 8 birim olur.
2 AB
|BF| = |BE| – |FE| = 4k – k = 3k olur.
|AF| = |AB| – |BF| ⇒ |AF| = 2 birim bulunur.

180
D C H A
ABC üçgen
K 3 [AD] açıortay
F 4 T b
6
c
E A B
B m D n C
ABCD paralelkenar, [BD] köşegen,
[BD] ∩ [EH] = {K}, |EF| = 6 birim
c m
Buna göre, = olduğunu gösterelim.
|FK| = 4 birim, |KT| = 3 birim b n
Buna göre, |TH| uzunluğunu bulalım.

ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: [BE] // [AC] olacak şekilde E ∈ AD belirleyelim
D A
T
K 3 c b
4
F
B B m n C
D
[DF] // [TB] olduğundan,

c
DFK ∼ BTK benzerliği ile E
DK 4
= yazılabilir. Böylece, iç ters açılardan, m(CAE) = m(AEB) dir.
KB 3
ABE ikizkenar üçgen olup |AB| = |BE| = c olur.
Şimdi tekrar şeklin bütününe bakıp aşağıdaki ke-
A
lebek benzerliğini görelim.
b
D H
4k 3+x B
m n C
D
10 K 3k
c
E B
E
[DH] // [EB] olduğundan,
c m
Tales teoreminden, = bulunur.
b n
DHK ∼ BEK benzerliği ile
4k 3 + x
= eşitliğinden,
3k 10
31
x= birim bulunur.
3
181
Boyları aynı, kalınlıkları farklı iki mumdan biri 2 saat- A

ABC üçgen
te, diğeri 3 saatte tamamen yanıp bitiyor.
m(ABC) = 2m(ACB)
12
Buna göre, kaçıncı saatte mumlardan birinin bo- 8 |AB| = 8 birim
3
yu diğerinin boyunun ü kadar olduğunu bulalım. |AC| = 12 birim
4
ÇÖZÜM -: B C
Mumların boyları x birim olsun.
Buna göre, |BC| uzunlu€unu bulal›m.
Boy – zaman grafiğini çizersek
Boy ÇÖZÜM -: A
x A
4a E
12 12
3a D 8
2
B C
t 2 3 Zaman P 8 B x C
O
3 |AB| = |BP| olacak flekilde,

t. saatte boyları oranı olsun.
4
P , B, C do€rusal›n› belirleyelim.
AOB nde Tales teoremi ile,
Boy
Bu durumda,
A
2–t 3a APC üçgeninin ikizkenar üçgen oldu€u görülür.
= ...À
2 x
D Böylece,
x
3a
ABP ∼ PAC (A.A.A) olup benzerlikten,
t 2–tB Zaman
O 12 8
= & 122 = 8(8 + x) eflitli€i ile,
8+x 12
AOC nde Tales teoremi ile, |BC| = x = 10 birim bulunur.

Boy
A
3–t 4a
E
= ...Á
3 x
x
4a
 Pratik Bilgi
t Zaman
O 3–t C A
m(ACB) = 2m(ABC)
À. ve Á. denklemler oranlanırsa,
c b
2–t 3a
=
2 x 2–t 3 3
⇒ . = ⇒ t = 1 bulunur. a 2a
3–t 4a 2 3–t 4
= B a C
3 x
3 c2 = b(b + a) yazılabilir.
1. saatte mumların boyları oranı olur.
4
182
1. 5. A 4 B
D C DC // EF // AB AB // CD
4 FB = 2 FC [BC] [AD] = {E}
E
E F DE = 4 birim AB = 4 birim
CD = 10 birim
A B C 10 D
CE
AE =........................... =.............................
EB
2. 6. A
D C DC // EF // AB ABC üçgen
2 [FL] aç›ortay BD = 3 birim
E 8 F BF = 4 birim E DC = 7 birim
F
4 FC = 2 birim K
FE = 8 birim
A 6 L B AL = 6 birim
B 3 D 7 C
CK
DC =........................... =.............................
KF
3. 7.
D 4 C DC // EF // AB D 4 C DC // AB
3 DC = 4 birim E BE = 4 EC
CF = 3 birim 7 [AE] aç›ortay
E 7 F
FB = 2 birim DC = 4 birim
2
EF = 7 birim AD = 7 birim
A B A B
AB =........................... AB =...........................
4. 8. A
D 4 C AB // KL // EF // DC DE // BC
DC = 4 birim F 2 FC = 3 AF
E 6 EF = 6 birim 4
F D DE = 4 birim
E
K 7 L KL = 7 birim
AB = 10 birim
10
A B
B C
DE FL
+ =................... BC =...........................
AK BC
183
1. A 5. A
DE // BC DE // BC
DE = 4 birim AC = 20 birim
D 4 E 4 E DE = 4 birim
D
BC = 6 birim
B C B 6 C
BC =........................... EC =...........................
2. A 6.
1: y = x + k A DE // FK // AC
2: y=x+m BE = 3 birim
F
D 3 E DE = 3 birim D EK = 1 birim
1
BC = 5 birim KC = 2 birim
B 3 E 1 K 2 C
2
B 5 C
AE DE + AC
=........................... =.....................
EC FK
3. 7.
A DE // AC D 4 C DC // EF // AB
DC = 4 birim
D
6 EF = 6 birim
E F
AB = 10 birim
B(5, m) E(–1, n) C(–3, k)

A 10 B
DE CF
=........................... =...........................
AC FB
4. A(4, 7) 8.
4 DE // AB A DE // AB
AD = 4 birim 4 [AE] aç›ortay
D(6, k)
D AD = 4 birim
6 DC = 6 birim
B E C
B E C(9, m)
DC =........................... AB =...........................
184
1. A 5.
A
DE // BC 1 m(ACB) = m(BED)
DE = 2 birim E AE = 1 birim
BC = 3 birim EB = 3 birim
D 2 E 3 BD = 2 birim
B 2 D C
B 3 C
A(ADE) A(ABC)
=............................... =...............................
A(ABC) A(BED)
2. 6.
D C
DC // AB A BD = 7 birim
3 [AC] [BD] = {E} ED = 3 birim
E CE = 3 birim E
DC = 4 birim
S2
EA = 4 birim 3
4 S1
B 7 D 4 C
A B
A(DEC) S1
=............................... =................................
A(AEB) S2
3. 7. A
D 3 C DC // EF // AB DE // BC
DC = 3 birim 6 br2 F DF // BE
5 EF = 5 birim 4 br2 A(ADF) = 6 br2

E F D E
AB = 8 birim A(FDE) = 4 br2
A 8 B
B C
A(ABFE) AF
=.............................. =.............................
A(EFCD) EC
4. 8.
A AB = 2 birim
A m(DAC) = m(ABC)
AC = 3 birim AC = 3 birim
2 3
3 CD = 2 birim S2
S1
B H C
B D 2 C
A(ABD) S1
=............................... =................................
S2
A(ADC)
185
1. A 5.
A
[AF] [CD] = {E} [CE] [AD] = {F}
AE = EF AE = EB
D 2
BF = FC E
E 6
DE = 2 birim F
B F C B 6 D 2 C
EC =........................... EF =...........................
2. A 6.
y
[AD] [BE] = {F} 2 1 2 = {K}
A 1
E CE = 2 EA 4
F FD = 4 birim 2 K
D
4
C B
x
–3 O 6
B D C
AK
AF =........................... = ...........................
KB
3. A 7. y
[AD] [CE] = {F} 6 1 2 = {K}
E 2 BE = 3 EA
3 K
F DC = 8 birim
x
O 4 8
1
B D 8 C 2
BD =........................... K noktas›n›n koordinatlar› = ..............
4. A 8. A
[AF] [BD] = {E} 4 [AD] [CE] = {F}
2 AE = 3 EF E
D F
E BF = 3 FC
8
12 DC = 12 birim
B F C B 6 D 10 C
AF
AD =........................... =...........................
FD
186
1. 5.
A(1, 7) A
ABC üçgen m(DBC) = 30º
ED // BC AB = 3 birim
E D(0, m)
3 BC = 4 birim
D
30º
B(7, –10) C(–2, 2) B 4 C
BD
ED =........................... =.............................
DC
2. 6.
A ABC üçgen D C
[DC] // [EF] // [AB]
1:y=x+n
6 3 EF = 2 AB
2 :y=x+m E F
1 E D 3 DC = 5 AB
AE = 6 birim
3 G DB = 6 birim
F EF = 3 birim
2 5 FB = 5 birim
C B
A B
EC =........................... EB =...........................
3. 7.
E [RL] // [BC]
F A ABC üçgen
A [LK] // [CD]
[ED] // [FK] // [BC]
5 [FK] // [DE] E D
K 3 AE = EF = FB
AR = 3 birim
R F BC = 12 birim
L RB = 2 birim K
D 2
ED = 5 birim
C B B 12 C
FK =........................... FK + ED =..................
4. 8.
A ABC üçgen A 3 B
[AB] // [EF] // [DC]
[FD] // [BC] 2
E AB = 3 birim
F D DE = EF E F
2 BF = 2 birim
EK = 2 birim
K 6 FC = 6 birim
KB = 5 birim
5 DC = 11 birim
B C D 11 C
AE =........................... EF =...........................
187

1. D C 5.
[AB] // [DC] D F C ABCD
4
[AC] [BD] = {E} paralelkenar
E 3
EC = 4 birim 8 EF = 3 birim
8 E
AE = 8 birim FA = 8 birim
A B
A B
DC
=............................. FC + AB =...................
AB
2. 6.
D C ABCD D 4 C ABCD yamuk
paralelkenar [AC] [BE] = {F}
[DB] [CE] = {F} E DE = EA
F
AE = 3 birim F AB = 7 birim
EB = 5 birim DC = 4 birim
A 3 E 5 B A 7 B
DF EF
=............................. =.............................
FB FB
3. 7.
A
D 4 C ABCD yamuk ABC üçgen
E [DC] // [AB] [AE] [BD] = {F}
7 BE = 3 EC D AD = DC
F BE = 5 birim
EC = 8 birim
A B B 5 E 8 C
BF
AB =........................... =.............................
FD
4. 8. A
D 24 C ABCD dikdörtgen AD = DC
[BD] [CE] = {F} 8 [AH] [BD]
AE = EB 5 DH = 5 birim
9 B D
F H
AD = 9 br AH = 8 birim
DC = 24 br 17 BC = 17 birim
A E B
C
EF =........................... BH =...........................
188
TEST
1
1. A ABC üçgen 4. A ABC üçgen

6 [DE] // [BC] 5
m(ADE) = m(ACB)
D E |AE| = 6 birim D 12
|AE| = 12 birim
|EC| = 9 birim 8
9 E |EC| = 3 birim
|BC| = 10 birim 3
|AD| = 5 birim
B 10 C B C
|DE| = 8 birim
Buna göre, |DE| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, Ç(ABC) kaç birimdir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 A) 45 B) 50 C) 60 D) 75 E) 90
2. A ABC üçgen 5. D A, E, C do€rusal

B, E, D do€rusal
m(BAD) = m(ACB) A
[AB] // [DC]
6 |AB| = 6 birim
3
4 |AB| = 3 birim
|BC| = 9 birim E
|DC| = 4 birim
B D C B A(ABE) = 18 br2
C
Buna göre, |BD| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, A(DEC) kaç birim karedir?
A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 E) 4 A) 28 B) 30 C) 32 C) 36 D) 48
6. A ABC üçgen
3. A ABC üçgen
|BE| = 3 birim D m(ADE) = m(ACB)
D
|EC| = 5 birim |AE| = 2|AD|
4
|CD| = 4 birim E |EC| = |AD|
m(DEC) = m(BAC)
B 3 E 5 C B C
BD
Buna göre, oran› kaça eflittir?
Buna göre, |AD| uzunlu€u kaç birimdir? AD
5 5 5
A) 5 B) 4 C) D) E)
A) 4 B) 6 C) 7 D) 8 E) 10 2 3 4
189
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. E 3. B 4. D 5. C 6. A
TEST
1
7. A ABC üçgen 10. y D

5 ADE üçgen
6
|AD| = 6 birim Yandaki üçgenler
D C efltir.
|DB| = 4 birim
4
|AC| = 5 birim
O C x
B m(BDE) = m(BCE) B
E A
C(3, 0), A(0, –2) oldu€una göre, D noktas›n›n

Buna göre, |CE| uzunlu€u kaç birimdir? koordinatlar› toplam› kaçt›r?
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
8. A 6 D [AD] // [EF] // [BC] 11. A ABC üçgen

|BE| = 2|EA| [AB] // [DE]
E F
|AD| = 6 birim E [BE] // [DF]
|BC| = 15 birim F |BD| = |DC|
A(DEF) = 10 br2
B 15 C B D C
Buna göre, |EF| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, A(ABC) kaç birim karedir?
A) 8 B) 9 C) 10 D) 12 E) 13 A) 90 B) 80 C) 70 D) 60 E) 50
9. A ABC üçgen
|DC| = 3 birim 12. A ABC üçgen
|DB| = 7 birim 3 K ACF üçgen
[DE] // [BC]
D
E F
[EK] // [CF]
B 7 D 3 C 6
12
|AD| = 3 birim
|DB| = 6 birim
m(ADB) + m(BAC) = 180° B C |CF| = 12 birim
Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir?
Buna göre, |EK| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 30 B) 2 11 C) 55 7
A) 1 B) 2 C) 3 D) E) 4
D) 11 E) 4 22 2
190
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. C 8. B 9. A 10. D 11. B 12. E
TEST
2
1. A [AE] ⊥ [AC] 4. C A
[AB] ⊥ [BC]
[ED] ⊥ [AB]
|AE| = |AC| B
D
E 3 |BC| = 4 birim K S
|DB| = 3 birim
B 4 C N
R
Buna göre, |DE| uzunlu€u kaç birimdir? L M P
A) 6 B) 7 C) 8 D) 10 E) 12
Şekilde adlandırılan noktalardan hangisi [KL]
nın uç noktaları ile birleştirilirse ABC üçgeni-
ne eş bir üçgen elde edilir?
A) M B) N C) P D) R E) S
2. A ABC üçgen
B, E, F do€rusal
[DE] // [BC] 5. A ABC üçgen
|BE| = |EF| D [DB] ⊥ [BC]
F
|AF| = 2|FC| |DC| = 4|AD|
D 4
E |BC| = 9 birim |BC| = 12 birim
B 9 C B 12 C |BD| = 4 birim
Buna göre, |DE| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AB| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 A) 4 B) 3 3 C) 29 D) 31 E) 34
6. A ABC üçgen
3. A ABC üçgen [AD] ⊥ [DE]
m(ABC) = m(DAC) 5 [DE] ⊥ [EF]
|BD| = 6 birim E [EF] ⊥ [BC]
|DC| = 2 birim D |AB| = |AC|
4 |AD| = 5 birim
B 6 D 2 C
B F C
|EF| = 4 birim
BF
AB Buna göre oran› kaça eflittir?
Buna göre oran› kaça eflittir? FC
AD
5 9 5 7 9
A) B) C) D) E)
A) 2 B) 3,3 C) 4 D) 5 E) 6 4 4 2 2 2
191
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. C 3. A 4. A 5. E 6. D
TEST
2
7. A ABC üçgen 10. A [AB] ⊥ [BC]

|BE| = |EC| [AD] ⊥ [DB]
4
2|CF| = 3|FD| |AD| = 4 birim
D D |BD| = 3 birim
F 3 |AB| = |BC|
B E C C B
AD
Buna göre oran› kaça eflittir? Buna göre, |DC| uzunlu€u kaç birimdir?
DB
A) 4 5 B) 8 C) 12 D) 2 5 E) 10
A) 2,5 B) 2 C) 1,5 D) 1 E) 0,5
8. A ABC üçgen 11. A ABC dik üçgen

[EF] // [BC] |AE| = |EB|
D |AD| = |DE|
|AF| = |FC| E
|AD| = |DE| |DC| = 5 birim

E F
K |BC| = 12 birim C 5 D B
B 12 C
Buna göre, |BD| uzunlu€u kaç birimdir?
Buna göre, |FK| uzunlu€u kaç birimdir?
19 21
A) B) C) 12 D) 15 E) 20
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 2 2
9. A ABC üçgen 12. A DEFK kare

[AD] ∩ [BE] = {F} [AH] ⊥ [BC]
K F
|AE| = |EC| |DE| = 2 birim
E
F 3|BD| = 7|DC| |BC| = 6 birim
|AD| = 34 birim
B D H E C
B D C
Buna göre, |FD| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AH| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16 A) 4 B) 3,3 C) 3,2 D) 3 E) 2
192
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. B 8. E 9. C 10. E 11. D 12. D
TEST
3

D
[AE] aç›ortay [BD] aç›ortay
[CE] aç›ortay 6 [AF] aç›ortay
E E
6 2 [DE] ⊥ [EC] 12 [CD] aç›ortay
|BD| = 8 birim F |AF| = 6 birim
B 8 D C |BE| = 6 2 birim |BC| = 16 birim
B 16 C
|BD| = 12 birim
Buna göre, |AB| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |FC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9 A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 E) 4
2. ABC üçgen 5. A ABC üçgen

A
[AB] // [KF]
4 m(AED) = m(ABC)
|KE| = |EF|
K D |AK| = |KF| F
E |BD| = 12 birim
|DK| = |KE| 12 4 |DE| = 4 birim
|BF| = |FC| B D E C
C F B |AD| = 4 birim
K
Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |EC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10 A) 10 B) 9 C) 8 D) 7 E) 6
6. Aşağıdaki beş farklı bahçede yer alan havuz-

ların kuşbakışı çizimleri verilmiştir.

2
3. A ABC dik üçgen
x 3
K DEFK kare
y
|AB| = 4 birim
F
|BC| = 6 birim 1
z D
5
C E B
4
z–x
Buna göre, oran› kaçt›r?
y Bu havuzlardan hangisi diğer dört havuza gö-
re benzer değildir?
5 6 7 8
A) 1 B) C) D) D)
6 7 8 9 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
193
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. C 3. B 4. A 5. C 6. A
TEST
3

[DE] // [BC] F [AC] // [FD]
3 4
|AD| = 3 birim E [CF] // [DE]
E 6 D
|DE| = 6 birim 8 |FE| = 4 birim
m(ABE) = m(EBC) |EC| = 8 birim
B D C
C B
Buna göre, |BC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AF| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 16 B) 18 C) 20 D) 22 E) 24 A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 8
11. A ABC üçgen

8. A AEC üçgen
5
[BE] ∩ [AD] = {F}
m(ACE) = m(EDB)
C |AE| = |EC|
D |AC| = 5 birim E
E F |BD| = 3|DC|
|BD| = 7 birim 9 |BF| = 9 birim
7 |AB| = 14 birim
B D C
B
Buna göre, |AE| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |FE| uzunlu€u kaç birimdir?
35 37 13 41 43 3 3 5 3 3
A) B) C) D) E) A) B) C) D) E)
6 6 2 6 6 2 4 3 7 8
12. A ABC üçgen

9. A ABC üçgen [AF] // [DE]
[BD] ∩ [EF] = {K} |AK| = 6 birim
6
14
|AD| = |DC| |DE| = 2 birim
D
D |BF| = |FC| |BE| = |FC|
|DK| = 4|KB| K
E 2
K
|AE| = 14 birim
B E F C
C F B
Buna göre, |FK| uzunlu€u kaç birimdir?
Buna göre, |EB| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 13 – 1 B) 2 13 – 1 C) 13 – 3
A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 E) 2 D) 13 + 2 E) 13 + 1
194
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. B 8. A 9. E 10. D 11. A 12. C
Öklİd BaĞIntIlarI
¸ 4
A
A D
ABC dik üçgeninde
[BA] ⊥ [AC] 2k
b 10
c [AH] ⊥ [BC] ise
h
B k 10 C
B p H k C
ABC ∼ HBA ∼ HAC (A.A) olup

_
h2 = p . k b
b
¹ A
3
b 2 = k (k + p) ` ba¤›nt›lar›na Öklit ba¤›nt›lar› denir. H
b
c 2 = p (p + k ) b
a k 12

"Ayrıca alan eşitliğinden b . c = h(p + k) yazılabilir."
B 2k C
SONUÇLAR :
1. A
º A
x y
k 3 k
B x 2. k H y 2. k C
2. A B 3 H 1 C
x.k y.k
B x H y C
» 9k
A
H
+ Aşağıdaki örnekleri inceleyip, oranlar›n nas›l
yaz›ld›€›n› anlamaya çal›fl›n›z. 16k 3
¶ A
B 4 C
4 5
B 16k H 25k C
· A
k
¼ A
1
H H
3 4k k 3
B 6 C B k 3 C
195
A ABC dik üçgen
|AH| = a birim ve |HD| = b birim diyelim.
[AH] ⊥ [BC] |AD| = |DC| olduğundan, |DC| = a + b birim dir.
6 |BH| > |HC| A
a
|BC| = 13 birim H
B H C
|AH| = 6 birim b
D
a+b
Buna göre, |BH| uzunluğunu bulalım. E
ÇÖZÜM -: B C
ABC üçgeninde Öklid bağıntısı ile |AB|2 = a(2a + 2b)
|BH| = x birim diyelim.
AED üçgeninde Öklid bağıntısı ile, |AE|2 = a(a + b)
O halde, |HC| = 13 – x birim olup
Bu iki eşitlik oranlanırsa,
A
2
AB a (2a + 2b) AB
= & = 2 bulunur.
AE
2 a (a + b) AE
6
B x H 13 – x C
ÖRNEK – 3
ABC dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
A
62 = x(13 – x) yazılabilir. ABC dik üçgen
36 = 13x – x2
|AB| = |AD|
|BD| = 4 birim
x2 – 13x + 36 = 0
|DC| = 7 birim
x2 – 13x + 36 = 0
B 4 D 7 C
–4 –9 Buna göre, |AB| uzunluğunu bulalım.
(x – 4) . (x – 9) = 0
ÇÖZÜM -:
x = 4 ya da x = 9 olur.
[AH] ⊥ [BC] olacak şekilde, H ∈ [BC] seçelim.
|BH| > |HC| olduğundan, A
|BH| = x = 9 birim bulunur.
B 2 H 2 D 7 C
ÖRNEK – 2 Böylece, AHB ve AHD nin eş olduğu görülür.

A ABC dik üçgen O halde, |BH| = |HD| = 2 birim olup
H [BH] ⊥ [AC] A
D [AB] ⊥ [BC]
[AE] ⊥ [ED]
E |AD| = |DC|
B C B 2 H 9 C
AB ABC nde Öklid bağıntısı ile

AE |AB|2 = 2 . 11 ⇒ |AB| = 22 birim bulunur.
196
C [AB] çaplı yarım D 4 C ABCD dik yamuk

D
çemberde [AC] ⊥ [BD]
[DE] ⊥ [AB] E |DC| = 4 birim
6
[CF] ⊥ [AB] |CB| = 6 birim
A2 E F 3 B |AE| = 2 birim
|FB| = 3 birim
A B
BC
AD Buna göre, |AB| uzunluğunu bulalım.
Çapı gören çevre açı 90° olduğundan, [DB] // [CF] ve F ∈ AB
[AC] ⊥ [CB] ve [AD] ⊥ [DB] olup olacak şekilde F noktası belirleyelim.
C D 4 C
D
E
6
A2 E F 3 B

A B 4 F
CAB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
C [DB] // [CF] olduğundan yöndeşlik özelliğinden,
[AC] ⊥ [CF] olup
C
A F 3 B
|BC|2 = 3|AB|. . . À 6

DAB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile, A B 4 F
D
CAF dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
62 = |AB| . 4 eşitliğinden,
A2 E B
|AB| = 9 birim bulunur.
|AD|2 = 2|AB|. . . Á

À. ve Á. eşitlikler oranlanırsa,
2
BC 3 AB BC 6
= & = bulunur.
AD
2 2 AB AD 2
197
A
ABC dik üçgen y
|AB| = 15 birim 2 1
D
15 |BC| = 20 birim
13 |BD| = 13 birim A
B 20 C
B C
Buna göre, |AD| uzunluğunun alabileceği de- O
x
ğerleri bulalım.
ÇÖZÜM -: Dik koordinat sisteminde dik kesişen
[BH] ⊥ [AC] olacak şekilde H ∈ [AC] alalım. l1 : y + ax – 4 = 0

Bu durum iki şekilde çizilebilir. l2 : by + 2x – 12 = 0

A A doğrular verildiğine göre, B noktasının apsi-
D
H H sini bulalım.
D 13
15 15
13
B 20 C B 20 C
ÇÖZÜM -:
l1 doğrusuna bakarak,
ABC dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
x = 0 için y = 4 olup
|AC| = 15 2 + 20 2 = 25 birim olup
l1 doğrusunun y eksenini kestiği nokta : A(0, 4)
1.durum: (D noktası H noktasının sağında)
ABC üçgeninde Öklid bağıntısı ile, l2 doğrusuna bakarak,
152 = |AH| . 25 ⇒ |AH| = 9 birim olup
y = 0 için x = 6 olup
A
9 |AD| = 14 birim l2 doğrusunun x eksenini kestiği nokta : C(6, 0)
H5
D bulunur.
15 12 Böylece,
13
y
B C 2 1
A 4
2.durum: (D noktası H noktasının solunda)
ABH üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
B C
|BH| = 12 birim olup O 6
x
9
A
D
5
H l1 ⊥ l2 olduğundan
13
15
12
B C
|AO|2 = |OB| . |OC| eşitliği ile,
8
Böylece, |DH| = 5 birim ve |AD| = 9 – 5 = 4 birim olur. 42 = |OB| . 6 ⇒ |OB| = birim olup
3
O halde, |AD| = 14 birim ya da |AD| = 4 birim bulunur. 8
B noktasının apsisi – bulunur.
3
198
Dik koordinat sisteminde [OB] çaplı yarım çem- y Dik koordinat

ber yayı üzerinde A(4, 2) noktası veriliyor. A düzleminde
y AOB dik üçgen
A(AOB) = 39 br2
A(4, 2) B(13, 0)
x
O B(13, 0)
Buna göre, A noktasının apsislerinin alabile-

x
O B ceği değerleri bulalım.
Buna göre, çemberin merkezinin koordinatla-

rını bulalım. ÇÖZÜM -:
[AH] ⊥ [OB] olacak şekilde, H ∈ [OB] alalım.
ÇÖZÜM -: y
Çapı gören çevre açı 90° olduğundan,
A
y
2 A(4, 2)
x
O H B
A(AOB) = 39 br2 ise

x
O 4 B AH . 13
= 39 ⇒ |AH| = 6 birim olup
2
OAB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
|OH| = a dersek, |HB| = 13 – a olur.
A A
2
6
O 4 H B
O a H 13 – a B
AOB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,

22 = 4 . |BH| eşitliğinden,
62 = a(13 – a)
|BH| = 1 birim ve a2 – 13a + 36 = 0
|OB| = 5 birim olur. –4 –9
Böylece çemberin merkezi [OB] nın orta noktası (a – 4) . (a – 9) = 0 ⇒ a = 4 ya da a = 9 olur.

olacağından,
Yani şekil aşağıdaki gibi iki türlü çizilebilir.
O M B y y
(0,0) (5,0) A(4, 6) A(9, 6)
6 6
5
Çemberin merkezi, M f , 0p bulunur. x x
2 O 4 B O 9 B
199
y D E F C
A(0, 6) ABCD dikdörtgen
B l : 3y = 2x [AE] ⊥ [EB]
A
[BA] ⊥ Oy 2 [BF] ⊥ [FA]
[CB] ⊥ l |BC| = 2 birim
O A 5 B |AB| = 5 birim
x
C
Dik koordinat sisteminde şekle göre C nokta- Buna göre, |EF| uzunluğunu bulalım.
sının apsisini bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
[EH] ⊥ [AB] olacak şekilde H ∈ [AB] çizelim.
2
l doğrusunun eğimi tür.
3 D E C
y
2
B
A
A H B
6
O
x EAB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
H C
22 = |AH| . (5 – |AH|) eşitliğinden,

2 6
tana = = ⇒ |OH| = 9 birim olup
3 OH |AH| = 1 birim bulunur.
Böylece,
[FK] ⊥ [AB] olacak şekilde K ∈ [AB] çizelim.
BOC dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,

D F C
B
2
6
A K B
O 9 H C
FAB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile,
62 = 9 . |HC|
22 = |KB| . (5 – |KB|) eşitliğinden,

|HC| = 4 birim olup
|KB| = 1 birim olup
|OC| = 13 birim bulunur.
O halde,
Böylece, C noktasının apsisi 13 olur.

|EF| = 5 – 2 = 3 birim bulunur.
200
ÖRNEK – 12 2. Yol :

y [AB] nı içten bölen noktanın koordinatları,
A
AH 9
A(0, 3), H(a, b), B(4, 0) ve = olup
HB 16
H
16 . AH = 9 . HB yazılabilir.
B
x 16(H – A) = 9(B – H)
O
Yukarıda denklemi 3x + 4y = 12 olan l doğru- 16(a, b – 3) = 9(4 – a, –b)

su üzerinde [OH] ⊥ l olacak şekilde H noktasının
36
koordinatlarını bulalım. 16a = 36 – 9a ⇒ a =
25
48
ÇÖZÜM -: 16b – 48 = –9b ⇒ b =
25
olup
1. Yol : Hf , p bulunur.
36 48

25 25
3x + 4y = 12 doğrusunun eksenleri kestiği noktalar
x = 0 için y = 3 olup A(0, 3) ve
y = 0 için x = 4 olup B(4, 0) dır.
y ÖRNEK – 13
A
A(0, 3) ABC dik üçgen
6 BDEC dikdörtgen
H
[AH] ⊥ [BC]
B
H
C |AB| = 6 birim
B(4, 0)
O
x |BH| = |CE|
AH 9
AOB dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile = D E
HB 16
Buna göre, dikdörtgensel bölgesinin alanını
A(0, 3)
bulalım.
9k
H(a, b)
16k
ÇÖZÜM -:
B(4, 0) |BH| = a, |HC| = b diyelim.
A
A noktasından B noktasına B noktasından A noktasına
25k de 4 artış 25k de 3 artış 6
9k de a artış 16k de b artış
36 48 B a H b C
a= b=
25 25
62 = a(a + b) . . . À
Böylece, BDEC dikdörtgensel bölgesinin alanı,
O halde, H(a, b) ⇒ H f , p bulunur.
36 48
A(BDEC) = a(a + b) olup
25 25
À. eşitlikten dolayı A(BDEC) = 36 br2 bulunur.
201
ÖRNEK – 14 + Aşağıdaki üçgenlerde eşit olan uzunlukları

bulup işaretleyelim.
A ABC dik üçgen

5 [BD] açıortay
D [AH] ⊥ [BC]
¶ A
E |AD| = 5 birim
3
|BH| = 6 birim
B 6 H C |EH| = 3 birim
Buna göre, |HC| uzunluğunu bulalım. B D H C
ÇÖZÜM -:
Şekilde gerekli açıları isimlendirelim.
A
· A
5 H
D
E E
B 6 H B
B D C
Şimdi şeklin bütününe bakalım,
m(ADB) = m(AED) = b eşitliğinden,

|AE| = 5 birim olur. ¸ A
A
5
5 D D
E E
3
B C
B 6 H C
O halde, ABC nde Öklid bağıntısı ile,
A
¹ D C
F
E
8 ABCD kare
G
B 6 H x C
A B
32
82 = 6 . x ⇒ x = birim bulunur.
3
¹ A
 Pratik Bilgi [BC] çap
E [AH] [BC]
F
Genellikle 2 tane 90° ve 1 tane açıortay olan geo-
metrik şekillerde ikizkenar üçgen arayalım.
B H O C
202
1. 5.
BH = 7 birim AB = AD
HC = 3 birim BD = 4 birim
DC = 5 birim
B 7 H 3 C B 4 D 5 C
AH =........................... AB =...........................
2. 6.
A A
3
H AH = 3 birim 8 AD = 8 birim
HB = 9 birim 6 AB = 6 birim
9 D DB = 6 birim
6
B C B C
AC =........................... DC =...........................
3. 7.
A
A
H AB = 4 birim AB = AC
[BA] [AD]
HC = 6 birim
4
6 BD = 6 birim
DC = 2 birim
B 6 D 2 C
B C
AH =........................... AD =...........................
4. 8.
D 4 C
A ABC üçgen ABCD dörtgen
BH = 4 birim [AC] [BD]
HC = 9 birim DA = 6 birim
6
DC = 4 birim
B 4 H 9 C
A B
A(ABC) = ...................... AB =...........................
203
1. y 5.
2 1
C(6, 0) C E D ABCD dikdörtgen
B(–4, 0) [DF] [FC]
A [FE] [DC]
m(ABO) = m(OAC) 6
AD = DE
F DF = 6 birim
x
B(–4, 0) O C(6, 0) B A
l1 do¤rusunun e¤imi =................... A(ABCD) =.....................
2. y 6.
1 br
A ABC üçgen
1 br
A [BA] [AC] AB = 5 birim
12 AC = 12 birim
5
x
B B H C
C
AH =...........................
m(ACB) = .....................
3. y 7.
y
A(6, 6) [BA] [AC] 3y = –4x
B
C(0, 4)
x
B C(10, 0) x
A O
B noktas›n›n apsisi = ................... A noktas›n›n apsisi = ...................
4. 8. y
A [AH] [BC] B OABC kare
C
BD = DC [BE] [EA]
[ED] [OC]
E B noktas›n›n
6
D apsisi 10 dur.
E
B H D C x
O A
AB
=............................. E noktas›n›n koordinatlar› toplam› = ...............
BE
204
TEST
1
1. A ABC dik üçgen 4. A ABC dik üçgen

[AB] ⊥ [AC] [AC] ⊥ [CB]
[AH] ⊥ [BC] H [CH] ⊥ [AB]
12
|AH| = 12 birim 6 |AC| = 6 birim
B 9 H C
|BH| = 9 birim |CB| = 8 birim
B 8 C
Buna göre, |BC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |CH| + |HB| – |HA| kaç birimdir?
A) 18 B) 19 C) 20 D) 24 E) 25 A) 8,6 B) 8,5 C) 8,4 D) 8,2 E) 7,6

[AB] ⊥ [AC] [AB] ⊥ [BC]
12
[AH] ⊥ [BC] [BH] ⊥ [AC]
|AC| = 12 birim |AB| = 20 birim
20 H
|HC| = 9 birim |BC| = 15 birim
B H 9 C
B 15 C
Buna göre, |BH| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AH| – |BH| farkı kaç birimdir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8

[CH] ⊥ [AB]
H [AC] ⊥ [CB]
[AB] ⊥ [AC]
|CH| = 4 birim
4 [AH] ⊥ [BC] 4 |BH| = |HA| + 6 birim
|AB| = 4 birim
6
|HC| = 6 birim B C
B H C
Buna göre, |AC| + |CB| toplamı kaç birimdir?

Buna göre, |BH| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 3 5 B) 4 5 C) 5 5
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 D) 6 5 E) 8 5
205
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. D 3. B 4. E 5. A 6. D
TEST
1

[AH] ⊥ [BC] [AB] ⊥ [AC]
3
[AB] ⊥ [AC] [AH] ⊥ [BC]
D E
|AD| = 3 birim [BE] ⊥ [ED]
|BH| = 2 birim |DC| = 8 birim
B 2 H 8 C B H1 D C
|HC| = 8 birim 8 |HD| = 1 birim
AE
Buna göre, oran› kaça eflittir?
Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir? EH
A) 4 5 B) 3 6 C) 2 2
A) 1 B) 2 C) 3 D) 2 3 E) 3 3
D) 3 E) 4
11. D 4 A ABC dik üçgen

[AB] ⊥ [AC]
|AD| = |DB| = |DE|
D [AD] ⊥ [DB]
|BE| = 5 birim 6
[BD] ⊥ [BC]
|EC| = 4 birim
|AD| = 4 birim
C 4 E 5 B B C |BD| = 6 birim
Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |BC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14
9. D 2 C ABCD dik yamuk 12. A ABD dik üçgen

[AC] ⊥ [BD] [AB] ⊥ [AD]
|DC| = 2 birim |AB| = |AD|
4
|CB| = 4 birim |BD| = 16 birim
B 16 D 7 C |DC| = 7 birim
A B
Buna göre, |AB| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 15 A) 10 B) 13 C) 15 D) 17 E) 20
206
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. C 9. B 10. B 11. D 12. D
TEST
2
1. A ABC dik üçgen 4. A ABCD dörtgen

[AB] ⊥ [AC] D m(ABD) = m(DBC)
[AH] ⊥ [BC] 8 [AB] ⊥ [AD]
|BH| = 2 birim [DB] ⊥ [DC]
B 2 H 3 C
|HC| = 3 birim |AB| = 8 birim
B 10 C |BC| = 10 birim
Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir?
Buna göre, |AD| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 2 2 B) 15 C) 4 2
A) 2 3 B) 4 C) 2 5
D) 2 3 E) 3 3 D) 4 2 E) 4 5

[AB] ⊥ [BD]
[AB] ⊥ [BC]
9 [AB] ⊥ [AC]
[EH] ⊥ [AC]
[AD] ⊥ [BC]
H |CE| = |EB|
|HD| = 4 birim
6 |AH| = 9 birim B H C
4 |BD| = 4 3 birim
C E B |HC| = 6 birim 4 3
D
Buna göre, |AB| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 3 5 B) 5 3 C) 4 5 A) 2 21 B) 4 6 C) 6 3
D) 85 E) 3 10 D) 8 3 E) 6 6

[AB] ⊥ [AC] [AB] ⊥ [AC]
5 [AH| ⊥ [BC] 6 [AH] ⊥ [BC]
|AH| = 5 birim |AB| = 6 birim
|BH|2 + |HC|2 = 31 br2 |BH| = 2 3 birim
B H C B 2 3 H C
Buna göre, |BC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |HC| uzunlu€u kaç birimdir?
A) 61 B) 71 C) 6 2 A) 2 3 B) 3 3 C) 4 3
D) 78 E) 9 D) 3 6 E) 4 6
207
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. A 3. E 4. B 5. D 6. C
TEST
2

[AH] ⊥ [BC] [BC] ⊥ [AH]
9
|AH| = 9 birim x+3
|AB| = x + 3 birim
x+2
|BH| = 3x–1 birim |AH| = x + 2 birim
B 3x–1 H 3x+1 C |HC| = 3x+1 birim |BH| = x + 1 birim
B x+1 H C
Buna göre, |BC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |HC| uzunlu€u kaç birimdir?
16 16 25 3
A) 39 B) 36 C) 33 D) 30 E) 27 A) 2 B) C) D E)
9 3 4 16

[AB] ⊥ [AC]
m(BAH) = m(ACH)
15 [DE] ⊥ [EC]
E |BH| = 4 birim
[AH] ⊥ [BC]
|HC| = 5 birim
|BD| = |DC|
B D H C |AC| = 15 birim B 4 H 5 C
Buna göre, |EC| uzunlu€u kaç birimdir? Buna göre, |AC| uzunlu€u kaç birimdir?
15 5 A) 3 B) 10 C) 2 5 D) 3 5 E) 4 5
A) B) 4 5 C)
2 2
25
D) 6 3 E)
2

2
[AB] ⊥ [AC] [AH] ⊥ [BC]
K
[AH] ⊥ [BC] [HK] ⊥ [AC]
|CH| = 3 birim 8 |AK| = 2 birim
|HB| = 2 birim |KC| = 8 birim
B 2 H 3 C B H C
AC
AB Buna göre, |AB| + |HK| toplamı kaçtır?
6
A) B) 3 C) 5 –1 A) 6 B) 9 C) 12 D) 15 E) 18
2
D) 5 +1 E) 3 +1
208
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. D 8. A 9. A 10. C 11. D 12. B

1. Uç noktaları dışında kesişmeyen üç ya da daha fazla doğru parçasının uç uca eklenmesi ile
elde edilen kapalı şekillere ................................. denir.
2. Bir çokgenin iç bölgesindeki herhangi iki noktanın birleştirilmesi ile elde edilen doğru parçası
her zaman çokgenin iç bölgesinde kalıyorsa bu çokgene ................................................... denir.
3. Bir çokgende komşu olmayan iki köşeyi birleştiren doğru parçasına çokgenin .........................
denir.
4. n kenarlı bir çokgenin iç açıları toplamı ......................... , dış açıları toplamı .......................... dir.
5. n kenarlı bir çokgenin köşegen sayısı .................................dir.
6. Bir şeklin bir doğruya ya da bir noktaya göre yansıması o şeklin ................................. dir.
7. Bir şeklin duruşu, biçimi ve boyutlarını değiştirmeden bir yerden başka bir yere taşınması
................................. hareketidir.
8. Düzlemde bir şeklin bir doğru boyunca ötelenip yine aynı doğruya göre yansıması
........................................................ hareketidir.
9. Bir şeklin bir nokta etrafında aynı yöne doğru döndürülmesine ................................. denir.
10. Bir şekil hangi nokta etrafında dönüyorsa o noktaya ................................. denir.
11. Bir şekil 180° lik dönerse bu dönmeye ................................. denir.
12. Bir şekil kendi merkezi etrafında 360° den küçük bir açıyla dönerek en az bir defa kendisiyle
çakışıyorsa bu şekil ...................................................... sahiptir.
+ Simetriği + Öteleme
+ Dışbükey çokgen + Köşegeni
+ Dönme simetrisine + Merkezil dönme

n (n – 3)
+ 2
+ Ötelemeli yansıma
+ Dönme hareketi + Dönme merkezi
+ Çokgen + (n–2).180°, 360°
209

1. n kenarlı bir düzgün çokgenin en küçük dönme simetri açısı ................................. dir.
2. Bir düzlemsel bölgeyi bir figüre boşluk kalmayacak şekilde ve figürler üst üste gelmeyecek bi-
çimde dönüşüm hareketleri (yansıma, öteleme, dönme ve ötelemeli yansıma) ile örtebiliyorsak
buna ..................................................................... denir.
3. Bir düzlemsel bölge birden fazla figür yardımı ile boşluk kalmayacak şekilde örtülüyorsa buna
................................................................................ denir.
4. Karşılıklı açıları aynı olan üçgenler ................................. dir.
5. Karşılıklı kenar uzunlukları orantılı olan üçgenler ................................. dir.
6. Benzer iki üçgenin alanları oranı benzerlik oranının ................................. eşittir.
7. İki açısının ölçüsü aynı ve bu iki açının arasındaki kenar uzunlukları aynı olan üçgenler
................................. dir.
8. Eş iki üçgen için benzerlik oranı ................................. dir.
9. En az üç paralel doğru, iki doğru tarafından kesildiğinde kesen, bu iki doğru üzerinde uzunluk-
ları orantılı doğru parçaları ayırır. Buna ............................................................. denir.
10. Kesişen 2 doğru, paralel 2 doğru tarafından kesildiğinde oluşan üçgenlerin karşılıklı kenar
uzunlukları orantılıdır. Buna ............................................................ denir.
11. Öklid bağıntılarından birisi ................................. eşitliğidir.
12. Her ................................. üçgende Öklid bağıntıları uygulanabilir.
360
+ n
+ Yarı düzgün kaplama
+ Karesine + Benzer
+ Benzer + Dik
+ 1. Tales teoremi + 2. Tales teoremi
+ Düzgün kaplama + Eş
+ h2 = p . k + 1
210
D‹K PR‹ZMA ve P‹RAM‹TLER
ÜN‹TE – 3
yy İzometrik Çizim
yy Dik Ortografik Görüntü
yy Prizmalar
yy Piramitler
“Bilim deyince, onda hakikat diye öne sürdüğü önermelerin pekin
olmasını ister; pekinlik ise en mükemmel şekliyle matematikte bulunur.
O halde bilim o disiplindir ki; önermeleri matematikle ifade edilir. O za-
man matematiği kullanmayan disiplinler bilimin dışında kalacaklardır.”
M. KEMAL ATATÜRK
‹zometrİk ÇİZİm üst
Üç boyutlu bir cismin çiziminde kenarlar› tafl›yan

çizgiler daima paralel görünüyorsa bu çizime izometrik
sol sa¤
çizim denir.
Aşağıda 30° lik izometrik kağıtta bazı cisimlerin

izometrik çizimleri yapılmıştır.
ön
Yukar›daki cismin ortografik çizimlerini yapal›m.
30º
üst
üstten
görünüm
sa¤
sa¤dan
görünüm
İzometrik çizimlerde perspektif olmaz.
önden
görünüm
ön
Dİk (OrtoGrafİk) Görüntü
Üç boyutlu bir cisme bir tek yönden bakarak gö-

rünümlerinin iki boyutlu çizilmesine dik görüntü çizimi
denir.
¾¾ Bu çizimde cismin iki boyutlu görüntüsüne ortogra-
fik izdüflüm denir.
sol
¾¾ ‹zdüflüm çiziminde farkl› düzlemler düz bir çizgi
ile gösterilir. soldan
görünüm
¾¾ Görünmeyen farkl› düzlemler kesik çizgi ile gös-
terilir.
213
Etkinlik Zaman› – 29 Afla€›da flekiller alt›nda istenen görünümleri çiziniz.
1. 4.
üst
üst
sa¤ ön sa¤
ön
Önden Görünüm Üstten Görünüm Sa¤dan Görünüm Önden Görünüm Üstten Görünüm Sa¤dan Görünüm
2. 5.
üst üst
sa¤ ön sa¤
ön
3. 6.
üst
üst
ön sa¤ ön
sa¤
214
Etkinlik Zaman› – 30 Afla€›da flekiller alt›nda istenen görünümleri çiziniz.
1. üst 4. üst
sa¤
ön sa¤
ön
2. 5.
üst
üst
ön sa¤
sa¤
ön
3. 6.
üst üst
ön sa¤
ön sa¤
215
PR‹ZMALAR Prizmalar tabanlar›na göre isim al›r.
Prizmatik Yüzey :
B
C
A
B C A Üçgen Kare Dikdörtgenler

D
prizma prizma prizmas›
A› B›
C›
B› C›
A›
D›
Uzayda bir çokgen ve çokgenin bulundu€u düzle-

me paralel olmayan bir l do€rusu alal›m. Yamuk Begen
prizma prizma
l do€rusuna paralel ve çokgenin kenarlar›na de-
€erek hareket eden do€rular›n oluflturdu€u yüzeye
prizmatik yüzey denir.
Dik Prizma :
Yanal ayr›tlar› taban düzlemine dik olan prizmala-

ra dik prizma denir.
Prizma :
¾¾ Yan yüzeyleri aşağıdaki gibi dikdörtgendir.
Bir prizmatik yüzeyin paralel iki düzlemle s›n›r-
land›r›lm›fl flekline prizma denir.
A› A› A›
b b c c
D
C B› B› a C› C›
E
A B
h h h
A A
b c A
b B a C c
a
B C› C
D› B›
C›
E› h
A› B›
B a C
¾¾ ABCDE ve A›B›C›D›E› düzlem parçalar›na prizma-
n›n tabanlar› denir.
¾¾ [AB], [BC], [CD], . . . [A›B›] . . . do€ru parçalar›na

prizman›n taban ayr›tlar› denir.
¾¾ [AA›], [BB›], [CC›], [DD›], [EEı] do€ru parçalar›na

prizman›n yan ayr›tlar› olup uzunlukları eşittir.
¾¾ AA›B›B, BB›C›C, DDıEıE çokgenlerine prizman›n

yan yüzeyleri denir.
¾¾ Prizman›n tabanlar› aras›ndaki uzakl›€a prizma-

n›n yüksekli€i denir.
216
Düzgün Prizma :  Hacmi = a . b . c

Taban› düzgün çokgen olan dik prizmaya düzgün  Yanal Alan› = 2(a + b) . c
prizma denir.  Alan› = 2(a + b) . c + 2ab
= 2ab + 2ac + 2bc
a
a a a a a Kare Dik Prizma :
a
a a a a
a Taban› kare, yan yüzeyleri dikdörtgen olan dik
Ekenar üçgen Kare Düzgün begen prizmad›r.
prizma prizma prizma
D› C›
 Hacmi = a2 . b
Dik Prizmalar›n Alan ve Hacimleri : B›
A›
b  Yanal Alan› = 4a . b
 Hacim = V = Taban Alan› . Yükseklik
 Alan› = 4ab + 2a2
 Yanal Alan› = Taban Çevresi . Yükseklik D C
 Alan› = Yanal Alan› + 2 . Taban Alan›
a
A a B
Üçgen Dik Prizma :
Taban› üçgen ve yan yüzeyleri dikdörtgen olan
dik prizmad›r.
Küp :
A›
b c Tüm yüzeyleri aynı karelerden oluşan dik prizmadır.
B› a C› D› C›
h  Hacmi = a3
A
b c A› B› a
a  Yanal Alan› = 4a2
B C D C  Alan› = 4a2 + 2a2
= 6a2
a
 Hacmi = A(ABC) . h
A a B
 Yanal Alan› = (a + b + c) . h
 Alan› = (a + b + c) . h + 2 . A(ABC)
Dikdörtgenler Prizmas› :
Tabanı dikdörtgen ve yan yüzeyleri dikdörtgen  Pratik Bilgi
olan dik prizmad›r.
Tabanı n – gen olan bir prizmanın,
D› C›
Köşe sayısı : K = 2n
A› B›
c
Yüzey sayısı : Y = n + 2
D C
Ayrıt sayısı : A = 3n olup
b
K + Y – A = 2 dir.
A a B
217
Bazı Dik Prizmaların Açınımları :
1. Çeşitkenar Üçgen Dik Prizma :
A› A›
b
A› b B› C› c A›
B› C›
aç›n›m Ön Yüz
h h
A
b c
a
B a C A b B C c A
b c
A
2. Dik Üçgen Dik Prizma :
A› A›
c b
C› A› B› C› A›
B›
A aç›n›m
h Ön Yüz h
c b
a
B a C A c B C b A
c b
3. Eşkenar Üçgen Dik Prizma :
A› A›
a a
C› A› B› a C› A›
B›
A
aç›n›m
h Ön Yüz h
a a
a
B a C A a B C a A
c
a a
218
4. Dikdörtgen Dik Prizma :
b Üst Taban b
D› C›
b b
A› B›
c aç›n›m
c Ön Yüz c
D C
b b b
A a B
b Alt Taban b
c Arka yüz c
5. Kare Dik Prizma :
a Üst Taban a
D› C›
B› a a
A›
aç›n›m
h
h Ön Yüz h
D C
a
A a B a a
a Alt Taban a
h Arka Yüz h
219
6. Küp :
Üst
D› C› a Taban a
A› B›
a
aç›n›m Ön
a a
Yüz
D C
a a a
A a B Alt
a a
Taban
Arka
a Yüz a
a
7. Düzgün Altıgen Dik Prizma :

a a
E› D› Üst
C› Taban
F› a a a a a
A› B›
h aç›n›m
E D h Arka Ön h
Yüz Yüz
F C
a
a a a a a
A a B Alt
Taban
a a
8. Yamuk Dik Prizma :
D› C› c
d Üst Taban b
A› B› d b c
D c C aç›n›m
h h Ön Yüz h Arka Yüz h
d b
a
A a B d b c
d Alt Taban b
c
9. Düzgün Beşgen Dik Prizma : a a
D›
C› a a a a
E›
A› B› a
aç›n›m
h h h
D
E C a
a
A B
a a
220
12 tane köşesi olan bir prizmanın ayrıt ve yü-

H G Şekildeki dik
zey sayılarını bulalım.
dikdörtgenler
E F
prizmasında
ÇÖZÜM - : P
|AB| = 3 birim
2
12 tane köşesi olan prizmanın tabanları altıgendir. D |AE| = 2 birim
C
1 |BC| = 1 birim
A 3 B
|DP| = |PH|
Yukarıda verilenlere göre, |PB| uzunluğunu bu-

lalım.
Ayrıt sayısı : 6 + 6 + 6 = 18 ÇÖZÜM -:

Yüzey sayısı : 6 + 1 + 1 = 8 bulunur. Taban yüzeyinin bir köşegeni olan [DB] çizilirse,
H G
E F
P
2
D
C
1
A 3 B
|AD| = 1 birim olup
ABD dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
D
1
A 3 B
ÖRNEK – 2 |BD|2 = 1 + 9 ⇒ |BD| = 10 birim olur.
4 köşeli bir prizmanın çizilip çizilemeyeceğini PDB dik üçgeninde,

inceleyelim.
P
1
ÇÖZÜM - : D
10
Prizmanın tanımından yola çıkılırsa alt tabanının B
köşe sayısı kadar üst tabanda olacaktır.
Pisagor teoremi ile,
Tabanın üçgen, dörtgen beşgen . . .vs. olacağı
düşünülürse,
|PB| = 11 birim bulunur.
Köşe sayısı : 6, 8, 10, 12, . . . olacaktır.
Bir prizmanın köşe sayısı en az 6 tane olacağın-

dan 4 köşeli bir prizma çizilemez.
221
ÖRNEK – 4  Pratik Bilgi
H G Şekildeki dikdörtgenler Uzayda A ve B noktaları arasındaki uzaklığı bul-

prizmasında mak için A noktasından B noktasına giderken yapı-
F
E lan ötelemelerin bileşkesinden faydalanabiliriz.
2 |GK| = 2 birim
K |KC| = 2 birim
2 |BC| = 2 birim
+ Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
D C |AB| = 3 birim Örneğin :
2 A
A 3 B
Yukarıda verilenlere göre, |EK| uzunluğunu bu-

lalım.
2
ÇÖZÜM - : 3 B
Yukarıdaki dikdörtgenler prizmasında A nokta-
[EG] köşegenini çizelim. sından B noktasına giderken,
H 3 G
2 A 3 sa¤a
F
E 2 2
öne
K 4
aa¤›
2
D C B
A 3 B
3 birim sağa, 4 birim aşağıya, 2 birim öne doğru
EHG dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile, gelinmiştir.
H 3 G O halde, |AB| = 3 2 + 4 2 + 2 2 = 29 birim bulunur.

2
E
Örneğin :
B 5
|EG| = 13 birim olup
4
EGK dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
G
13 3
A
E 2
Yukarıdaki dikdörtgenler prizmasında A nokta-
K sından B noktasına giderken,
|EK| = 17 birim bulunur. B
3
5 A
5 birim sola, 4 birim yukarıya, 3 birim arkaya gi-

dilmiştir.
O halde, |AB| = 5 2 + 4 2 + 3 2 = 5 2 birim bulunur.
222
H 2 K G Şekildeki dik H G Şekildeki küpte
F
dikdörtgenler
F 2 |AB| = 6 birim
E E
prizmasında T |AK| = 3 birim
3
|AB| = 5 birim |GT| = 2 birim
D |BC| = 2 birim K
C
2 |HK| = 2 birim 3 D C
A 5 B
|CG| = 3 birim
A 6 B
Yukarıda verilenlere göre, |BK| uzunluğunu bu-

lalım. Yukarıda verilenlere göre, |KT| uzunluğunu bu-
lalım.
ÇÖZÜM -:
H 2 K G
ÇÖZÜM -:
E F
H G
3
F 2
E
D T
C
2
A 5 B K
3 D C
B noktasından K noktasına giderken,
A 6 B
yukar›
K
K noktasından T noktasına giderken,
3 6 birim sağa
arkaya
2 1 birim yukarıya
sola
3 B
6 birim arkaya öteleme yapılmıştır.
3 birim sola T
arkaya
yukar› 6
3 birim yukarıya
1
sa¤a
2 birim arkaya öteleme yapılmıştır. K 6
O halde, O halde,
|BK| = 3 2 + 3 2 + 2 2 = 22 birim bulunur. |KT| = 6 2 + 6 2 + 1 2 = 73 birim bulunur.
223
H G Şekildeki küpte L K Şekildeki kare

F |AP| = 10 birim dik prizmada
E E F
|PC| = 2 birim |AB| = 3 birim
4 |CK| = 4 birim
D C
10 2 D P C
P
A B
A 3 B
Buna göre, |PG| uzunluğunu bulalım.

Buna göre, |AP| + |PK| toplamının en küçük
değerini bulalım.
ÇÖZÜM -:
|PB| = a diyelim.
ÇÖZÜM -:
L K
O halde, |AB| = a + 2 olup
E F
H G
4
E F
D P C
D C A 3 B
10 2
P
a
A a+2 B
Yüzeyleri açarsak,
ABP dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
K
P
10 a
P
4
A a+2 B
102 = a2 + (a + 2)2 A 3 3 C
100 = 2a2 + 4a + 4
a2 + 2a = 48 ⇒ a = 6 birim olur. ACK dik üçgeninde, Pisagor bağıntısı ile

PCG dik üçgeninde, Pisagor bağıntısı ile K

G
4
8
C A 6 C
2
P
|AK| = 36 + 16 = 2 13 birim bulunur.
|PG| = 2 17 birim bulunur.
224
Şekildeki dikdörtgenler prizmasında

Şekildeki dikdörtgenler prizmasında K ∈ [EF] dır.
K ∈ [EA], T ∈ [DH] dır.
H G
H G E K F |AB| = 7 birim
E |AB| = 5 birim 4 |BC| = 3 birim
T F 3 |BC| = 2 birim D
|CG| = 4 birim
C
D
|CG| = 3 birim
K C 3
A 7 B
2
A 5 B
Buna göre, |BK| + |KH| toplamının en küçük
|BK| + |KT| + |TG| toplamının en küçük değeri- değerini bulalım.
ni bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: Kırık çizgileri düzleştirelim.
Hareket edilen yüzeyleri açarsak,
H G
G
H G
H G K F
E
4
E
T F 3 D
C C
F 3
K D C A 7 B
2
A 5 B EFGH düzlemi kapak modeli gibi düşünülüp,
H 7 G
B
3 3
F G K
E F
3 K 3 4 4
T
B 5 2 5 C A 7 B
|BK| + |KH| = |BH|

BCG üçgeninde Pisagor teoremi ile,
G ABH dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
H
3
B 12 C 7
|BG| = 3 2 + 12 2 = 153 birim bulunur.

A 7 B
|BH| = 7 2 birim bulunur.
225
L K Şekildeki kare
H G Şekildeki dikdörtgenler
F dik prizmada
E prizmasında
|AB| = 6 birim E F |GC| = 8 birim
|AE| = 12 birim |BC| = 4 birim
K
12
|AB| = 5 birim
D C
D C
A 6 B 4
A 5 B
Buna göre, A köşesinden E köşesine yüzeyler Şekilde yüksekliğinin dörtte birine kadar su ile
üzerinde şekildeki gibi gidilen en kısa yolun uzun- dolu olan prizma alanı büyük olan yüzey üzerine
luğunu bulalım. yatırılırsa suyun yüksekliğinin kaç birim olduğunu
bulalım.
ÇÖZÜM -:
L K
ÇÖZÜM -:
H G
F
E
E F
R Q
12 K
P 2
D C
D C
A 6 B 4
A 5 B
İki nokta arasındaki en kısa mesafe bu noktaları
doğrusal olarak birleştiren doğru parçasıdır. İlk durumda suyun hacmi,
O halde, şekli açalım. Vsu = 5 . 4 . 2 = 40 br3 tür.
E Şimdi prizmayı alanı büyük olan yüzey üzerine ya-

R
tıralım.
Q
12
P
h
A 6 6 6 6 A› A
F
5
AAE dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile, B 8 E
E
Suyun hacmi değişmediğinden,
12 Vsu = 40 = 8 . 5 . h ⇒ h = 1 birim bulunur.
A 24 A›
|AE| = 12 5 birim bulunur.
226
Aşağıdaki birim küpün tabanı T harfi ile gösteril-

H G Şekildeki küpte miştir.
F EBCH dörtgensel
E Q
bölgesinin alanı
9 2 br2 dir.
D C
A B
T
P
Buna göre, küpün hacmini bulalım.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisinin bu kü-

ÇÖZÜM -: pün açınımlarından biri olduğunu bulalım.
Küpün bir ayrıtına a birim diyelim.

A) B) C)
H G
F P T
E Q
Q T P
P
a T
D Q
C
a
A a B D) E)
Q T
P
Bu durumda |EB| = a 2 birim olup
P
T Q
H
ÇÖZÜM -:
a 2
C Küpün üst kapağını açalım.
a
B 1 Q 1 Q

EBCH dikdörtgensel bölgesinin alanı 9 2 br2 ol- 1 1
duğundan,
A(EBCH) = a . a 2 = 9 2 ⇒ a = 3 birim dir.

1 1
Böylece,
T
Küpün hacmi : V = 33 = 27 br3 bulunur. P P
Böylece,
|PQ| uzunluğu Pisagor teoremi ile,
|PQ| = 1 2 + 2 2 = 5 birim olur.
227
Şimdi seçeneklerdeki açınımlarda |PQ| uzunlu-

ğunu hesaplayalım.
A seçene¤inde B seçene¤inde C seçene¤inde

1 Aşağıdakilerden hangilerinin, bir küpün
P 2 Q 2 P
açınımı olup olamayacağını işaretleyiniz.
1 1 2
Q P
Q Açınım
Açınım
PQ = 5 birim PQ = 2 birim PQ = 2 2 birim Değil
D seçene¤inde E seçene¤inde 1.
P 2 P
2 2
Q Q 2
PQ = 2 2 birim PQ = 2 2 birim
2.
A seçeneğinde |PQ| = 5 birim olur.
O halde, Cevap: A seçeneğidir.
3.
ÖRNEK – 15
4.
a b
d e
Yukarıda bir küpün açınımı verilmiştir.

Küpün üst yüzeyinde kırmızı kare bulundu- 5.
ğunda alt yüzeyindeki karede hangi harf bulunur.
ÇÖZÜM -:
Şekil dikkatlice incelenirse taralı karenin b, c, d, e
yüzeyleri ile ortak köşeleri ya da kenarları mevcuttur.
6.
Fakat a karesi ile hiçbir ortak noktası yoktur.
(Bir odanın tabanı ile tavanının ortak noktasının

olmadığını düşünelim.)
O halde, kırmızı karenin karşısında a karesi vardır.
228
Prizma Yüzeyinde En Kısa Ölçüm

 aç›k hali
H G
A
K›r›k Çizgileri Düzlefltirelim. P F mi
E n(
AP
c +P
c+b
G
)
aç›k hali
D C a G
A A b
B B A a B
h1 a h1 a b
b h2 h2
|AP| + |PG| toplam›n›n en küçük de€eri :
c c (c + b) 2 + a 2
h2 b h2
A
mi
n( a+
h1 + h2
b)
c B
dikeyde
al›nan yol
yatayda
al›nan yol  aç›k hali
H G
A
F mi
n(
E AP
c c +P
P G
)
D C a+b G
b
A a B

(a + b) 2 + c 2
 aç›k hali  aç›k hali
H G H G
A A
F mi F mi
E n( E n(
AP AP
+P
b+c
c +P c
c G G
) )
D P D C
C a+b G a G
P
b b
A a B A a B

(b + c) 2 + a 2
(a + b) 2 + c 2
229
 aç›k hali  aç›k hali
H L G
H G A m
A m F in(
F in( E A T+
E AT K TK
K +T
K c +K
c +K L)
H) c
c
D C L
D C a+b+a H T
b a+b+ a
T 2
b A a B
A a B
|AT| + |TK| + |KH| toplam›n›n en küçük de€eri : |AT| + |TK| + |KL| toplam›n›n en küçük de€eri :
(a + b + a) 2 + c 2
2
3a
d + bn + c2
2
 aç›k hali
H L G
A mi
K F n(
AK
c+b+c+b
E +K
L
c +L
M
+M
B
D
M
C a B
)
 H a G
F
b E
A a B G1 G2
c
|AK| + |KL| + |LM| + |MB| toplam›n›n en küçük de€eri : K D C

M
2
a + (2b + 2c) 2 b
A L B
H G
E F
G1 G2
D C
 aç›k hali
A B
H G
A
F mi G1 m
E n( in(
AP G
T c +P 1K
+K
2 T) L
c c +L
M
+M
D C G
P a+b T 2 )
b a+b G2
A a B
|AP| + |PT| toplam›n›n en küçük de€eri : G1 ve G2 bulunduklar› yüzeylerin a€›rl›k merkezleri
2 |G1K| + |KL| + |LM| + |MG2| toplam›n›n en küçük de€eri :

c
d n + (a + b) 2 c 2 + (a + b) 2
2
230
Etkinlik Zaman› – 32 Afla€›da dik prizmalar alt›nda istenen ölçümleri bulunuz.
1. 5.
F
H G ABCDEFGH ABCDEF üçgen
F dikdörtgenler dik prizma
E prizmas›
5 D E AB = 6 birim
AB = 8 birim C
3 BC = 4 birim
D 5 4
C BC = 3 birim
3
CA = 5 birim
A 8 B CG = 5 birim
6 BE = 3 birim
A B
Hacmi =.................. br3 Yanal alan› =........... br2
2. 6.
F
H G ABCDEFGH
dikdörtgenler ABCDEF dik
E F
prizmas› üçgen prizma
3 D E
AB = 6 birim C AB = 5 birim
D 3
C BC = 2 birim 4 AC = 4 birim
2 BE = 3 birim
A 6 B CG = 3 birim
A 5 B
Yanal alan› =............ br2 Yüzey alan› =........... br2
3. 7.
H G ABCDEFGH
H G ABCDEFGH
yamuk prizma
F dikdörtgenler
E prizmas› AB = 7 birim
4 E F
AB = 7 birim 3 BC = 4 birim
D C
D 5
6 CD = 3 birim
C BC = 2 birim 4
2 DA = 5 birim
A 7 B CG = 4 birim
A 7 B BF = 6 birim
Yüzey alan› =........... br2 Yanal alan› =............ br2
4. 8.
F Düzgün alt›gen
ABCDEF üçgen K dik prizma
dik prizma
CK = 6 birim
D E AB = 6 birim 6 BC = 4 birim
C BC = 5 birim E D
5 5 4
CA = 5 birim F C
BE = 4 birim 4
A 6 B A B
Hacmi =................... br3 Yanal alan› =............ br2
231
Piramitler ¾¾ Piramitlerin yan yüzeyleri üçgendir.
Uzayda bir düzlem, bu düzlem dışında bir P nok-

tası verilsin. P noktasından geçen çokgenin kenarları- P
na dayanarak hareket eden bir doğrunun oluşturduğu
yüzeye piramidal yüzey denir. Bu piramidal yüzeyin
bütün ana doğrularını kesen bir düzlem tarafından sı-
nırlandırılması ile oluşan cisme piramit denir. A
P
B C
D C
E
H
D C
E A B
 P : Tepe noktas› A B
 (ABCD) : Taban
 [PH] : Yükseklik P
 [PE] : Yan yüz yüksekli€i
¾¾ Taban› (ABCD) çokgensel bölgesi ve tepesi P nok- D

tası olan piramit (P, ABCD) biçiminde gösterilir. E C
A B
¾¾ Piramitler taban›na göre isimlendirilir.
P P P
A
D D
C C
E
B Dik Piramit :
C A B A B
Üçgen Dörtgen Begen Yüksekli€i taban›n a€›rl›k merkezinden geçen pi-
piramit piramit piramit ramide dik piramit denir.
P P
A D C
G G
B C A B
G : (ABC) nin G : ABCD dörtgensel

a€›rl›k merkezi bölgesinin a€›rl›k merkezi
232
Düzgün Piramit :
Taban› düzgün çokgen olan dik piramite düzgün

piramit denir.
P P
D C A
a
G a
G
A a B B a C
(P, ABCD) (P, ABC)
Düzgün kare piramit Düzgün ekenar
üçgen piramit
ÖRNEK – 2
Piramidin Hacmi – Alan Hesab› : Köşe sayısı 7 olan piramidin ayrıt ve yüzey sa-
(Taban alan›) . Yükseklik yısını bulalım.
 Hacim = V = 3
ÇÖZÜM -:
 Yanal alan› = Yan yüzlerin alanlar› toplam› Tabanı n gen olan piramidin tabanında n tane
ve tepesinde 1 tane olmak üzere (n + 1) tane köşesi
 Alan› = Taban alan› + Yanal alan› vardır.
O halde, n + 1 = 7 ⇒ n = 6 olup
Piramit altıgen piramittir.
ÖRNEK – 1
I. II. III.
O halde,
IV. V.
Ayrıt sayısı : A = 12
Yüzey sayısı : Y = 6 + 1 = 7 bulunur.
O
 Pratik Bilgi
Yukarıdakilerden hangilerinin bir dik piramit
Bir n gen piramitte,
olabileceğini bulalım.
Köşe sayısı : K = n + 1
ÇÖZÜM -: Yüzey sayısı : Y = n + 1
Yükseklik ayağı tabanın ağırlık merkezinden ge-
Ayrıt sayısı : A = 2n olup
çen piramide dik piramit denir.
K + Y – A = 2 dir.
I., II. ve V. piramitler dik piramit olabilir.
233
ÖRNEK – 3
Aşağıda tabanının bir ayrıt uzunluğu 4 birim olan

kare dik piramitte bir yan yüzünün taban düzlemi ile
yaptığı açı 60° dir.
D C
A 4 B
Buna göre, piramidin yüksekliğini bulalım.
ÇÖZÜM -:
P ÖRNEK – 4
Aşağıda bir ayrıtı 4 birim olan bir küpün bir köşe-

sinden şekildeki gibi bir piramit çıkarılıyor.
D C 1
60º 3 B
O A P
2 H 2
2
A B
C
Yükseklik ayağı tabanın ağırlık merkezinden geçer.

Buna göre, kalan cismin hacmini bulalım.
O halde, [PO] ⊥ [OH] olup
P
ÇÖZÜM -:
30
Küpün hacmi : V = 4 . 4 . 4 = 64 br3 ve

º
2.3 1
Piramidin hacmi : V = . 2 . = 2 br 3 olup
2 3
60º
O 2 H Kalan cismin hacmi,
POH dik üçgeninde,

2 3
h = |PO| = 2 3 birim bulunur.
2
V = 64 – 2 = 62 br3 bulunur.
234
Tabanının bir ayrıtı 6 birim ve yüksekliği 8 bi-

P
rim olan bir dik kare piramidin içine yerleştirile-
bilecek en büyük küpün bir ayrıtının uzunluğunu
bulalım.
4
ÇÖZÜM - : D C
Küpün bir ayrıtının uzunluğuna a diyelim.

H
P A 6 B
Yukarıdaki düzgün kare piramidin yüzey ala-

nının kaç br2 olduğunu bulalım.
8–a
B
A
a
a
a ÇÖZÜM -:
E ABCD dörtgeniD kare ve verilen piramit düzgün
O piramit olduğundan, H noktası karenin köşegenlerinin
6
kesişme noktasıdır.
C 6 D
P
Piramitlerin benzerliğinden,
8–a a
Tales teoremi ile, = eşitliğinden, 5
8 6 4
D C

24 3 3
a= birim bulunur.
7 H E
3
A 6 B
O halde PHE dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,

|PE|2 = 42 + 32 ⇒ |PE| = 5 birim olup
ÖRNEK – 6 P
Tabanı düzgün beşgen olan piramidin kaç ta-

5
ne ayrıtı olduğunu bulalım.
D C
ÇÖZÜM -: 6 3
Tabanı düzgün beşgen olan piramit aşağıdaki gi- 5 5

P 6 E P
bi çizilebilir.
3
6
A B
5
Yüzey alanı = Yanal alanı + Taban alanı

O halde, tabanda 5 tane ve yan yüzeyde 5 tane 5.6
= 4. + 6 2 = 96 br2 bulunur.
olmak üzere 10 tane ayrıtı vardı. 2
235
ÖRNEK – 8
Piramit Yüzeyinde En Kısa Ölçüm.
P  aç›k hali
T T
+
K
C C K C
D )
+ KC
min ( AK
A
75º
A B A B
m(ATB) =
Bir yanal ayrıtı 4 birim olan yukarıdaki dik kare m(BTC) =
piramidin A noktasından başlayıp şekildeki gibi yü-
zeyler üzerinden tekrar A noktasına gitmek için en
kısa yolun kaç birim olacağını bulalım.  aç›k hali
T
T
ÇÖZÜM -: D
+
Şekli açarsak, D
4 A› K
P C )
30º + KD
( AK
30º 30º
30º
K min
A
4
75º A B
75º D m(ATB) =
m(BTC) =
A 75º
75º
75º 75º
C
B
Verilen piramit dik kare piramit olduğundan bir  aç›k hali
T
T
yan yüzeyi ikizkenar üçgen olup
2 +
P D
R C
30º K D
K A min( AK + KD + DR )
R
A B
m(ATB) =
75º 75º m(BTC) =
B C
PBC üçgeni tepe açısı 30° olan bir ikizkenar üç-
gen olur.
 aç›k hali
4 A› T
P T
30º
60º
60º D
2 2 3 2 +2
R C
4
H
K K D R
30º 2 3
A A min( AK + KD + DR + RA ) A
A B
m(ATB) =
En kısa yol, |AAı| = 4 3 birim bulunur.
m(BTC) =
236
A (A, BCDE) dik Aşağıdaki piramit tam orta noktasından tabana

kare piramit paralel bir düzlemle kesiliyor.
F
|FD| = 2|AF| P
|CD| = 6 2 birim
E Kesik piramit
D L K
L K
E E F
F
D C D C
B C
Piramidin hacmi 216 br3 olduğuna göre, |BF| A B A B

uzunluğunu bulalım.
Buna göre, kesik piramidin hacminin, tüm pi-
ramidin hacmine oranını bulalım.
ÇÖZÜM -:
A
ÇÖZÜM -:
1
EFKL ve ABCD benzerlik oranı olan iki çokgen-
F 2
sel bölgedir.
A (EFKL) 2
1 1
O halde, =f p = yazılabilir.
E A ( ABCD ) 2 4
D
A(EFKL) = S dersek, A(ABCD) = 4S olur.
6 6 2
H
P P
B 6 2 C
h
L K L K
Piramidin hacmi,
E E
F F
(6 2 ) 2 . h D D h
= 216 ⇒ h = 9 birim bulunur. C C
3
[FK] ⊥ [BD] olacak şekilde K ∈ [BD] seçelim. A B A B
A A 4S . 2h 8.S.h
k k Tüm piramidin hacmi : jTüm = =
3 3
F F
2k 2k
S.h
Üstteki piramidin hacmi : jÜstteki =
6 6 3
E 9 9
D D O halde, JTüm = 8 . JÜstteki olup
4 4
2K 2K P
H H
6 6
B C B P
AHD üçgeninde Tales teoremi ile,
2k FK
= ⇒ |FK| = 6 birim
3k 9 7
KD
2k
= ⇒ |KD| = 4 birim olup
3k 6
BFK dik üçgeninde Pisagor teoremi ile, 7j
İstenen oran, = 7 bulunur.
|BF| = 10 birim bulunur. j
237
 Pratik Bilgi ÖRNEK – 12
7
D C
4S A
B
4S
19 N M
K L
Şekildeki içi sıvı dolu dik piramit yükseklikleri eşit

üç parçaya bölünmüştür. L noktasındaki musluk açıl-
dığında en üstteki piramitteki suyun 2 dakikada boşal-
dığı gözlenleniyor.
Buna göre, en alttaki kesik piramitteki suyun
boşalması için gereken süreyi bulalım.
ÖRNEK – 11 (Sıvı basıncı önemsizdir.)
T
ÇÖZÜM -:
2h Sıvıların boşalma süreleri bulundukları bölgelerin
L K hacimleriyle orantılıdır.
E F
h C T
D
A B
7
Şekildeki dik kare piramit tabana paralel bir düz- D C
lemle kesiliyor.
A
B
Kesik piramidin hacminin tüm piramidin hac-
N M 19
mine oranını bulalım.
K L
ÇÖZÜM -:
Hacimler oranı benzerlik oranının küpüne eşit olup
3
2h 8
f p = eşitliğinden,
3h 27
J litrelik hacmi 2 dakikada boşaltan musluk,
(T, EFKL) piramidinin hacmine 8J dersek,
(T, ABCD) piramidinin hacmi 27J olur.

19
Böylece, kesik piramidin hacmi,
27J – 8J = 19J olup istenen oran,

19j 19 19J litrelik hacmi 2 . 19 = 38 dakikada boşaltır.
= bulunur.
27j 27
238
TEST
1
1. 4. P
2 1
3 T
Q K
5 4
R
Yukarıda açınımı verilmiş küpün alt yüzeyinde S
taralı kare bulunduğunda üst yüzeyinde hangi
rakam bulunur? Yukarıdaki açınımı verilen küp kapandığında
P kenarı hangi kenar ile çakışır?
A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
A) Q B) R C) S D) T E) K
2. 5 5.
F ‹
2
K
6 1
3 R E
4 T
Yukarıda açınımı verilen küp kapandığında 4 Yukarıdaki açınımı verilen küp kapandığında
nolu kenar hangi kenar ile çakışır? hangi iki harf karşılıklı durur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 5 E) 6 A) K ile E B) K ile T C) K ile F

D) F ile R E) E ile İ
6. 7
8 6
9
10 5
4
3.
‹ 11 3
H L E M 2
A 1
Yukarıda açınımı verilen küp kapandığında

Yukarıda açınımı verilen küp kapandığında A kaç numaralı kenar, diğer numaralı kenarlar-
yüzünün karşısında hangi yüz bulunur? dan bir diğeri ile birleşmez?
A) M B) E C) L D) İ E) H A) 2 B) 7 C) 8 D) 9 E) 10
239
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. C 3. D 4. D 5. B 6. A
TEST
1
7. 10. I. II.
P
T S R Q
Yukarıda açınımı verilen küp kapalı duruma

getirildiğinde birbirine karşılıklı bakan yüzey- III. IV.
ler aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
miştir?
A) K – P ve T – Q B) R – T ve K – P
C) S – P ve R – T D) S – Q ve K – R V.
E) R – K ve R – T
Yukarıdakilerden kaç tanesi bir küpün açınımı

8. olabilir?
A
B C E F A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
D
Yukarıda açınımı verilen küp aşağıdakilerden

hangisine aittir?
11. Mavi Yeil Sar›

A) B) C)
›z›
›z›
E A E
il
K›rm
K›rm
Ye
Siyah Mavi Mavi
C D B D D F
D) E) Yukarıda değişik konumları verilmiş olan küpün

E F
bir yüzü de beyaz boyalıdır.
F C C B
Beyaz yüz, hangi renkteki yüzün karşısında-
dır?
A) Mavi B) Kırmızı C) Siyah

D) Yeşil E) Sarı
9. A
B C D E
F 12.
L
Yukarıdaki şekil katlanıp bir küp yapıldığında B R G Ü
aşağıdaki şekillerden hangisi oluşur?
I

A) B) C)
A B F Yukarıda açınımı verilen küp, harfler dışa gele-
F C D E C E cek şekilde ayrıtlardan katlanıyor.
Buna göre, İ harfinin karşısındaki yüzeyde
D) E) hangi harf olur?
A A
E D C E A) B B) R C) G D) Ü E) L
240
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. B 8. A 9. D 10. C 11. A 12. E
TEST
2
1. Yapıların veya üç boyutlu cisimlerin kağıt üzerin- 4. Aşağıdaki birim küplerden oluşmuş yapılar-
deki çizimlerinde, kenarlarını taşıyan ışınlar dai- dan hangisinin hacmi diğerlerinden farklıdır?
ma paralel görünüyorsa bu çizime ....................,
kesişir gibi görünüyorsa da bu çizime ....................
denir. A) B)
Yukarıdaki boşluklara sırasıyla aşağıdakiler-

den hangisi getirilmelidir?
A) İzometrik çizim – Perspektif çizim

B) Perspektif çizim – Ortografik çizim C) D)
C) İzometrik çizim – Kuşbakışı çizim
D) Perspektif çizim – İzometrik çizim
E) Ortografik çizim – İzometrik çizim
E)
2.
5
3 4
1 2
Yukarıda izometrik çizimi yapılmış olan üç 5. Aşağıdaki şekillerden hangisinin önden görü-
boyutlu yapıdan kaç numaralı küp çıkarılırsa nümünün alanı diğerlerinden farklıdır?
üstten görünüm değişmez?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) B)
ön
ön
C) D)
3.
ön
ön
E)
Yukarıdaki birim küplerle izometrik çizimi ya-

pılan üç boyutlu cismin hacmi kaç br3 tür?
A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14
ön
241
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. E 3. E 4. B 5. D
TEST
2
6. 8.
sa¤dan
Şekildeki birim küplerden oluşmuş yapıdan,
mümkün olan en büyük küpü elde etmek için
kaç birim küp çıkarılmalıdır?
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen eş
küplerden oluşmuş cismin sağdan görünü-
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
müdür?
A) B) C)
9.
D) E)
sa¤ yandan önden

görünüm görünüm
Yukarıda değişik yönlerden dik görüntü çi-

zimleri verilen cisim aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A) B)
7. üst
ön sa¤ ön sa¤
Şekildeki birim küplerden oluşmuş yapının C) D)

üstten görünümü aşağıdakilerden hangisi-
dir?

A) B)
sa¤
ön sa¤
ön
C) D)
E)
E)
sa¤
ön
242
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. D 7. A 8. D 9. C
TEST
3
1. 4.
üstten önden sa¤dan
Şekilde birim küplerden yapılmış yapının hac- Üstten, önden ve sağdan görünümü verilen
mi kaç br3 tür? yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16 A) B)
C) D)
2.
E)
Şekildeki birim küplerden yapılmış yapıdan,

mümkün olan en küçük küpü elde etmek için
kaç birim küp eklenmelidir?
A) 15 B) 14 C) 13 D) 12 E) 11
3.
5.
1. ad›m 2. ad›m 3. ad›m 4. ad›m
Yukarıdaki örüntü birim küplerden yapılmıştır.

Buna göre, 7. adımda oluşan prizmanın bir
boya fıçısına batırıldığı düşünülürse kaç tane Şekildeki birim küplerden oluşan yapının hac-
kare boyanmış olur? mi kaç br3 tür?
A) 22 B) 24 C) 26 D) 28 E) 30 A) 17 B) 16 C) 15 D) 14 E) 13
243
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. A 3. E 4. E 5. D
TEST
3
6. Aşağıdaki yapının önden, üstten ve sağ yandan 8.

görünümleri verilmiştir.

sa¤dan üstten önden
Yukarıda ortografik çizimi yapılan cismin izo-

önden üstten sa¤ yandan metrik görünümü aşağıdakilerden hangisi ola-
görünüm görünüm görünüm
bilir?
Buna göre, yapı aşağıdakilerden hangisi olabilir?
A) B)
A) B) C)
C) D)
D) E)
E)
9.
7.
ön
Şekildeki birim küplerden oluşmuş yapının
üstten görünümü aşağıdakilerden hangisi- Yukarıdaki şekilde izometrik görünümü veri-
dir? len yapının önden ortografik çizimi aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) B) C)
A) B) C)
D) E)
D) E)
244
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. A 7. B 8. C 9. D
TEST
4
1. 3. Yüzeyinin alanı 160 br2 olan dik kare prizma şek-

lindeki bir tahta şekildeki gibi ortasından kesildi-
ğinde 2 eş küp elde ediliyor.

20 birim
20 birim
60 birim
Dikdörtgenler prizması şeklinde akvaryum

imal edilen bir atölyede yukarıdaki akvaryu-
mun 4 katı hacminde imal edilecek yeni ak- Küplerden birinin yüzey alanı kaç br2 dir?
varyum hangisi olamaz?
A) 80 B) 89 C) 96 E) 128 E) 132
A) B)
20
40
60 40
80 60
C) D)
4. 8 birim
40 60
30
0 20
80 80
E)
8 birim
40
40
80
Açınımı şekilde verilen dik kare prizma şeklin-

deki kutunun hacmi kaç br3 tür?
A) 32 B) 48 C) 64 D) 72 E) 78
2. Tabanı çeşitkenar üçgen şeklinde olan bir priz-

manın açınımı aşağıda verilmiştir.

a b 5.
c d
3
e f
6
Aşağıdakilerden hangisindeki ayrıt uzunlukla-

rı birbirine eşittir? Yukarıda açınımı verilen dik üçgen dik priz-
manın hacmi kaç br3 tür?
A) a ile c B) a ile f C) f ile d
D) e ile d E) c ile e A) 21 B) 28 C) 36 D) 45 E) 63
245
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. E 2. D 3. C 4. A 5. E
TEST
4
6. Aşağıdakilerden hangisi yapıldığında, taban 8. Gökhan kare dik prizma biçiminde ve ayrıtlardan
ayrıtının uzunluğu 8 birim, yüksekliği 12 birim birinin uzunluğu 30 cm olan aşağıdaki teneke ku-
olan kare dik prizma şeklindeki kutunun hac- tunun yan yüzeylerini boyadıktan sonra bir yüzü-
mi yarıya iner? ne "çöp" yazısını yazıyor.
A) Bütün ayrıt uzunlukları ikişer birim azaltıldı-

ğında
B) Taban ayrıt uzunlukları dörder birim azaltıldı-
ğında ÇÖP
C) Bütün ayrıt uzunlukları yarıya indirildiğinde
D) Yüksekliği 6 birim azaltıldığında
E) Yüksekliği 2 birim artırıldığında
Boyanan yüzeyin alanı 1680 cm2 olduğuna
göre, bu çöp kutunun diğer farklı ayrıtının
uzunluğu kaç cm dir?
A) 14 B) 21 C) 25 D) 28 E) 32
7.
5 3
Yukarıda açınımı verilen üçgen dik prizma

A) B)
3 5 3 8
8 5 9. Aşağıda açınımı verilen düzgün altıgen dik priz-

manın ayrıt uzunlukları üzerinde verilmiştir.
2 br
C) D)
3 5 4 5
6 6 10 birim
E)
4 6
Buna göre, prizmanın yanal yüzeyinin alanı

8 kaç br2 dir?
A) 80 B) 90 C) 100 D) 110 E) 120
246
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. D 7. A 8. A 9. E
TEST
5
1. 4.
10 br 10 br
12 birim
10 br
12 birim
12 br
Yukarıdaki üçgen dik prizmanın hacmi kaç br3 Açınımı şekilde verilen kare dik prizma şeklin-
tür? deki kutunun hacmi kaç br3 tür?
A) 360 B) 420 C) 440 D) 480 E) 560 A) 96 B) 108 C) 120 D) 136 E) 148
5.
2. Aşağıdaki şekilde üçgen dik prizmanın açınımı ve 4 br
kenar uzunlukları verilmiştir.
4
3 5 br
Yukarıdaki şekilde açınımı verilen eşkenar üç-

3 4 gen dik prizmanın hacmi kaç br3 tür?
Buna göre, üçgen dik prizmanın yanal alanı A) 10 3 B) 20 3 C) 30 3

kaç br2 dir?
D) 40 3 E) 50 3
A) 60 B) 66 C) 72 D) 78 E) 84
3. 6. Taban ayrıtları 25 cm ve 10 cm olan dikdörtgen-

ler prizması şeklindeki akvaryumun içinde 3L su
vardır.
12 birim
?
10 birim
10 cm
Yukarıda açınımı verilen kare dik prizmanın
25 cm
tüm alanı kaç br2 dir?
Bu akvaryumdaki suyun yüksekliği kaç cm dir?
A) 120 B) 128 C) 130
D) 132 E) 138 A) 3 B) 12 C) 15 D) 18 E) 24
247
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. C 3. E 4. B 5. B 6. B
TEST
5
7. Tabanının bir kenar uzunluğu a birim ve yüksekli- 10. Aşağıda açınımı verilen bir düzgün altıgen priz-
ği h birim olan bir kare dik piramit, taban köşege- manın bir yanal yüzünün çevresi 18 birim ve ta-
ninden geçen, tabana dik bir düzlemle kesiliyor. banının çevresi 24 birimdir.

Buna göre, oluşan arakesitin alanının a ve h
türünden eşiti aşağıdakilerden hangisidir?
a 2 .h a2 . h 2 a2 . h2
A) B) C)
2 2 2
2
a .h a .h
D) E)
2 2
Bu açınımın çevresi kaç birimdir?
A) 80 B) 84 C) 90 D) 96 E) 100
8.
2
1 3
5
Birim küplerden oluşan yukarıdaki yapıda nu- 11. Bir dikdörtgenler prizmasının farklı üç yüzü-
maralandırılmış küplerden hangisi çıkarıldı- nün alanları 12 br2, 15 br2, 20 br2 olduğuna
ğında yapının yüzey alanı değişmez? göre, bu prizmanın hacmi kaç br3 tür?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) 36 B) 45 C) 50 D) 60 E) 64
9. 5 x 5 lik bir kareli kağıdın beş karesi aşağıdaki 12.

gibi boyanmıştır.

D C
12 br
B
E
18 br
A
12 birim yüksekliğinde ve taban ayrıtı 18 birim
Bu kağıtta A, B, C, D, E ile belirtilen karelerden olan kare dik piramit şeklinde bir iş merkezi inşa
biri daha boyanacak ve boyanmış kareler bir küp edilecektir. Bu iş merkezinin tabanından 8 birim
açınımı olacaktır. yükseklikten sonraki kısmının yan yüzeyleri şekil-
Buna göre, boyanacak kare aşağıdakilerden deki gibi camla kaplanacaktır.
hangisi olamaz? Bunun için kaç m2 cam kullanılır?
A) A B) B C) C D) D E) E A) 90 B) 60 C) 30 D) 15 E) 7,5
248
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. A 8. A 9. B 10. C 11. D 12. B
ÇEMBER ve DAİRE
ÜN‹TE – 4
yy Teğet, Kesen, Kiriş, Yay

yy Merkez Açı , Çevre Açı
yy Çemberin Çevre Uzunluğu ve Dairenin Alan Hesabı
Matematik düzen, simetri ve limitleri ortaya koyar ve bunlar gü-
zelliğin en muhteşem formlarıdır.
ARİSTOTLE
ÇEMBER ve DAİRE
Çember : Kirifl :
¾¾ Düzlemde sabit bir noktadan eflit uzakl›ktaki nok- Bir çember üzerindeki farkl› iki noktay› birlefltiren
talar›n geometrik yerine (kümesine) çember denir. do€ru parças›na kirifl denir.
¾¾ Sabit olan noktaya çemberin merkezi denir.
B
¾¾ Eflit olan uzakl›€a çemberin yar›çap› denir.
O [AB] : Kiri
A
O r O merkezli
r yar›çapl› çember
¾¾ Çember ile iç bölgenin kesişimine daire denir.
¾¾ Merkezden geçen kirifle çap denir.
Te€et :
Bir do€ru ile bir çemberin kesişim kümesi bir nok- r O r [AB] : Çap
ta ise bu do€ruya te€et do€rusu, çembere de€di€i A B
AB = 2r
noktaya te€etin de€me noktas› denir.

O
¾¾ Bir çemberde en uzun kiriş çaptır.
¾¾ Çapın uç noktaları, çember üzerinde birbirine en

A uzak noktalardır.
Yukar›daki flekilde "l do€rusu O merkezli çembe-

re A noktas›nda te€ettir." deriz.
Kesen : Yay :
Bir çember ile bir do€ru farklı iki noktada kesi- Bir çemberin farkl› iki noktas› aras›nda kalan
fliyorsa bu do€ruya kesen denir. parças›na yay denir.
x
O O
B
Yukar›da l do€rusu O merkezli çemberin bir ke-

senidir. AB yay› : AB ya da AxB fleklinde gösterilir.
251
ÇEMBER ve DAİRE
Merkez Aç› : 2. Çap› gören çevre aç›n›n ölçüsü 90° dir.
Köflesi çemberin merkezinde olan aç›ya merkez

aç› denir.
A O
A B [AB] Çap
O m(AOB) = m(AB)
B
3. Tüm köfleleri aynı çember yayı üzerinde dörtge-
¾¾ Merkez aç›n›n ölçüsü gördü€ü yay›n ölçüsüne
ne kirifller dörtgeni denir.
eflittir.
Karfl›l›kl› aç›lar› bütünlerdir.
Çevre Aç› : x
‹ki kiriflin çember üzerinde kesiflmesi ile oluflan O + = 180º

aç›ya çevre aç› denir.
x + y= 180º
y
¾¾ Çevre aç›n›n ölçüsü gördü€ü yay›n ölçüsünün
yar›s›na eflittir.
1
m(ACB) = m(AxB)
O 2 4. Bir çemberin kesiflen iki kiriflinin oluflturdu€u aç›-
C x
n›n ölçüsü gördü€ü yaylar›n ölçüleri toplam›n›n
yar›s›na eflittir.
B
D
[AC] ve [BD] kirifl
C
E
m(DC) + m(AB)
m(AEB) =
2
SONUÇLAR :
A B
1. Ayn› yay› gören çevre aç›n›n ölçüsü merkez aç›-
n›n ölçüsünün yar›s› kadard›r.
A 5. Paralel iki kirifl ya da kesen aras›nda kalan yay

parçalar›n›n ölçüleri eflittir.
m(BOC)
m(BAC) =
2 [AB] ve [CD] kirifl
O
A B
[AB] // [CD] ise
2
B C C D m(AC) = m(BD) dir.
252
ÇEMBER ve DAİRE
6. Bir çemberin birbirine paralel te€et ve kirifli ara- ÖRNEK – 2

s›nda kalan yaylar›n ölçüleri eflittir.
A
E te€et de€me noktas›
[AB] // l ise
O
m(AE) = m(EB) dir. 28
24º º
A B C
B
E
Yukarıdaki O merkezli çemberde verilen bilgi-

lere göre, BOC açısının ölçüsünü bulalım.
ÖRNEK – 1
ÇÖZÜM -:
C [AO] çizilirse yarıçap eşitliğinden,
|OA| = |OB| = |OC| = r diyelim.
A B A
O
35º
r
D
O 28
24º º
Yukarıdaki [AB] çaplı çemberde ABC açısının r r
C
ölçüsünü bulalım.
B
ÇÖZÜM -: O halde,
D köşesi çember yayı üzerinde olduğundan, |AO| = |OB|

⇒ m(OAB) = 24°
BDC açısı çevre açı olup |OA| = |OC| ⇒ m(OAC) = 28°
+
m(BC) = 2 . 35° = 70° dir.
m(BAC) = 28° + 24° = 52° olur.
C
70º
A
A B
O
º 28
24
º
35º
O 28
24º º
D
C
B
ACB, yarım çember yayı olduğundan,
Ölçüsü 180° olup BAC açısı çevre açı olup ölçüsü gördüğü yayın
ölçüsünün yarısı kadardır.
m(AC) = 110° dir.
Böylece, m(BC) = 2 . 52 = 104° olup merkez açı
Böylece, ABC açısının ölçüsü çevre açıdan, gördüğü yayın ölçüsüne eşit olacağından,
110 o
m(ABC) = = 55 o bulunur. m(BOC) = 104° bulunur.
2
253
ÇEMBER ve DAİRE
A A
[AC] ∩ [BD] = {E}
72º
B m(AD) = 72° 30º
E D
m(BC) = 84°
84º
5
C B C
Yukarıdaki O merkezli çemberde verilen bilgi-

Yukarıdaki çemberde verilen bilgilere göre, lere göre, çemberin yarıçap uzunluğunu bulalım.
BEC açısının ölçüsünü bulalım.
[CD] çizilirse, elde edilen CDE ve DCE açılarının
çevre açılar olduğu görülür. BAC açısı çevre açı olup m(BC) = 2 . 30 = 60°
A
A
72º
B 30º
E D
O
84º
5
B C
C 60º
Böylece, Çemberin merkezinden B ve C noktalarını bir-

leştiren doğru parçaları yarıçap olup merkez açıdan
84 o
m(BDC) = = 42 o m(BOC) = 60° dir.
2
72 o A
m(ACD) = = 36 o olup
2
30º
A O
72º
B r 60º r
E D 5
42º
B C
84º
36º
Böylece, OBC eşkenar üçgen olup
C
O
ECD üçgeninde BEC açısı dış açı olup r 60º r
60º 60º
m(BEC) = 42° + 36° = 78° bulunur. B 5 C
r = |OB| = |OC| = 5 birim bulunur.
254
ÇEMBER ve DAİRE
ÖRNEK – 5
ÇÖZÜM -:
Yarıçap eşitliğinden,
|OB| = |OC| = |OD| olduğundan,

O
D
44º C
C
A 78º r
r
B
Yukarıdaki O merkezli çemberde ABC açısının A O r B

ölçüsünü bulalım.
OBC ile OCD eş üçgenlerdir. (K.K.K eşliği)
ÇÖZÜM -: O halde, m(OBC) = m(OCD) = a olacağından,
[OB] çizilirse yarıçap eşitliğinden,
m(BCD) = b = 2a olup
|OA| = |OB| = |OC| = r olur. b
= 2 bulunur.
a

O r
r 44º C
r
78º
A 78º 44º ÖRNEK – 7
B C
OAB ve OBC ikizkenar üçgenlerinde, m(CFA) = 76°
D m(CBA) = 28°
m(OBA) = 78° ve m(OBC) = 44° olup 76º
F
28º
m(ABC) = 78° + 44° = 122° bulunur. B
A E
BCE açısının ölçüsünü bulalım.
ÇÖZÜM -:
m(BCE) = a olsun.
Çevre açıdan dolayı,
ÖRNEK – 6
D 2 . m(BCE) = 2 . m(DAB) = m(DE) olur.
C Bu durumdan,
m(DAB) = a olmal›d›r.
A O B m(BCE) + m(BAD) + m(CBA) = 76°

\ \ \
O merkezli yarım çemberde verilen bilgilere a a 28°
b
göre, oranını bulalım. 2a = 48° ⇒ a = 24° bulunur.
a
255
ÇEMBER ve DAİRE
A A
ABC üçgen
O, merkez ABD üçgen
E ECB üçgen
O 64º B m(ABC) = 64°
F m(ABC) = 30°
30º
24º
B D C m(ECB) = 24°
C
ACO açısının ölçüsünü bulalım.
AFC açısının ölçüsünü bulalım.
ÇÖZÜM -:
A
ÇÖZÜM -:
r A
128º 128º O 64º B
24º
r E
F
C 30º
24º
B D C
m(ABC) = 64°
m(AC) = 2 . m(ABC) (Çevre açı)

Çevre açıdan dolayı,
m(AC) = 128° dir.

2 . m(DAE) = 2 . m(ECD) = m(ED) olur.
m(AOC) = m(AC) (Merkez açı)

Buradan,
m(AOC) = 128° olur.

m(DAE) = 24° çıkar.
|OA| = |OC| = r olduğundan,

m(AFC) = a diyelim.
AOC ikizkenar üçgendir. A
Bundan dolayı, m(OAC) = m(OCA) dır. 24º

E
Böylece, F
30º
24º
B D C
A
128º O m(DAE) + m(ECB) + m(ABC) = a

\ \ \
r
24° + 24° + 30° = a
C
a = 78° bulunur.
128° + a + a = 180°
2a = 52°
a = 26° bulunur.
256
ÇEMBER ve DAİRE
A A
O merkez 54º O merkez
[AO] ⊥ [OC] [AO] ⊥ [OC]
B m(OCB) = 75° B [DB] ⊥ [BC]
D m(BAO) = 54°
75º
O C O C
OBA açısının ölçüsünü bulalım. ADB açısının ölçüsünü bulalım.
A m(ABC) = 135° dir.
m(ABD) = m(ABC) – m(CBD)
r B m(ABD) = 135° – 90°

r 75º
60º
m(ABD) = 45° dir.
30º 75º
O r C ABD nde iç açılar toplamından,
m(ABD) + m(ADB) + m(BAD) = 180° olup

|OB| = |OC| = r olduğundan,
m(ADB) = 81° bulunur.
BOC ikizkenar üçgen olup
m(CBO) = m(BCO) = 75°
Buradan, m(BOC) = 30° olur.

ÖRNEK – 12
m(BOC) + m(AOB) = 90°
A ABC üçgen
Buradan, m(AOB) = 60° dir.
E 106º O merkez
|OB| = |OA| = r olduğundan,
ABO ikizkenar üçgeninde,

C D O B
m(ABO) + m(BAO) + m(BOA) = 180°
|AB| = |OD| ve m(BAC) = 106°
a + a + 60° = 180° AE yayının ölçüsünü bulalım.
2a = 120° ⇒ a = 60° bulunur.
ÇÖZÜM -:
A
 Pratik Bilgi E
46º
46º 60º
r r
r
88º
A 60º 60º
C D r O r B
B O merkezli çey-
rek çemberde ABO oluşturursak, ABO eşkenar üçgen olur.
a = 135° dir. AOE oluşturursak, AOE ikizkenar üçgen olur.
O C Buradan, m(AE) = 88° bulunur. (Merkez açıdan)
257
ÇEMBER ve DAİRE
A
A
ABC üçgen E
[BC] çap
|AD| = |DC| 54º
D C D B
m(ABC) = 50°
50º ABC üçgen, [BD] çap,

C B
|AB| = |AE| ve m(ABC) = 54°
ACB açısının ölçüsünü bulalım. BAC açısının ölçüsünü bulalım.
A
72º A
E 36º 72º
D
36º
18º
25 C D B
º
25º
C B
2 . m(ABC) = m(AED) (Çevre açıdan)
Çapı gören çevre açı 90° olduğundan,

m(AED) = 108°, m(BAD) = 180° ve
m(BDC) = 90° bulunur.

|AB| = |AE| olduğundan,
|AD| = |DC| ve [BD] ⊥ [AC] olduğundan,
m(AB) = m(AE) = 72° olup
ABC ikizkenar üçgendir.

ABE ikizkenar üçgeninde,
Böylece, [BD] aç›ortay oldu€undan, A
m(ABD) = m(DBC) = 25° olur. E 36º
36º
DBC nde m(DBC) + m(DCB) = 90° B
a + 36° + 36° = 180°

25° + a = 90°
a + 72° = 180° ⇒ a = 108° bulunur.

a = 65° bulunur.
258
ÇEMBER ve DAİRE
A A
[BD] çap
E
E te€et 56º 52º
26º 28º
noktas› C B
E n m D
|BE| = |EC|
C D B F
[AF] çizilirse,
BE yayının ölçüsünü bulalım.
Aynı yayı (AE yayını) gördükleri için,
ÇÖZÜM -:
A m(AFE) = m(ABC) = 28° ⇒ m = 28° olup
E 4
2 Aynı yayı (AD yayını) gördükleri için,
2 m(DFA) = m(ACB) = 26° ⇒ n = 26° dir.

C D O B
a = m + n = 28° + 26° = 54° bulunur.
m(ED) = 2 . m(EBC) (Çevre açı)
m(ED) = 2a
m(AEB) = 2a (D›fl açı) ÖRNEK – 17
m(EB) = 4a C
BCD üçgen
6a = 180° ⇒ a = 30° olup D m(DBC) = 30°
O halde, m(BE) = 120° bulunur. 30º
B O A
DC
Buna göre, O merkezli yarım çemberde
oranını bulalım. AB
ÇÖZÜM -:
60º
C
60º
D
60º
r
60º r
30º
ÖRNEK – 16 B r O r A
ABC üçgen 2 . m(CBD) = m(DC) = 60° (Çevre açıdan)

A
m(ABC) = 28° m(DOC) = m(DC) = 60° (Merkez açıdan)
26º 28º
C B m(ACB) = 26°
E D Buradan, DOC eşkenar üçgen çıkar.
F
|DC| = r olur.
DC r 1
DFE açısının ölçüsünü bulalım. Buradan, = = bulunur.
AB 2r 2
259
ÇEMBER ve DAİRE
C
C
BDC üçgen r
60º D
r
m(BDC) = 45°
15º
60º
45º D 15º 30º 30º
B r O r A E
B O A
O ile D yi birleştirirsek,
AB DOB ikizkenar üçgeni elde edilir.

O merkezli yarım çemberde oranını bu-
lalım. BC Buradan, m(DOE) = 30° bulunur.
m(DOE) ile m(DOC) tümler iki açıdan,

ÇÖZÜM - :
m(DOC) = 60° olup
C
Buradan, DOC eşkenar üçgen ç›kar.
90º
r 2
r EOC dik üçgeninde, m(ECO) + m(CEB) = 90°
45º D
60° + m(CEB) =90° ⇒ m(CEB) = 30° bulunur.
B r O r A
2 . m(CDB) = m(BC) = 90° (Çevre açıdan)
m(COB) = m(BC) = 90° (Merkez açıdan) ÖRNEK – 20
Buradan, COB üçgeni ikizkenar üçgen bulunur. A
45° – 45° – 90° üçgeninden |BC| = r 2 olup
AB O
2r 2
Buradan, = = = 2 bulunur.
BC r 2 2 B C
O merkezli çemberde a ile b arasındaki bağın-

tıyı bulalım.
ÇÖZÜM -:
A noktasından geçen çap çizilirse,
A
ÖRNEK – 19
a 2
C
[AB] çap
O
D O merkez
[CO] ⊥ [EB]
B C
15º
B O A E m(DBE) = 15° 2
K
CEB açısının ölçüsünü bulalım.

2a + 2b = 180° ⇒ a + b = 90° bulunur.
260
ÇEMBER ve DAİRE
1. 5.
CAE üçgen C
O merkez
E D [AB] çap
D m(DCB) = 30º
36º m(CBO) = 42º
30º C m(BCA) = 20º
20º m(DOB) =
B m(AEC) = 36º 42º
A O B AD = DC
A
m(CAD) = ..................... = ..............................
2. 6.
B
O merkez [AB] çap
38º
A [CA] // [OB] D m(DAC) = 25º
D m(AB) = 38º m(DCB) =
O
25º
A B C
m(ADB) = ..................... = ..............................
3. B 7.
m(FCA) = 50º m(DCB) = 34º
D D
F C m(CDA) = – 20º
m(CAB) = 25º 34º – 20º
50º C
m(BAD) = 40º m(CBA) = 40º
40º 25º + 20º 40º m(DAC) = + 20º

B
A A
m(CBA) = ..................... m(ADB) = .....................
4. A 8.
B merkez C B
O merkez
70º
D m(BAD) = 70º D
84º m(BDA) = 84º
m(BCD) = A [CB] // [OA]
O
B C
= .............................. m(BCA) = .....................
261
ÇEMBER ve DAİRE
1. C 5. C
A O merkez
3
m(BCA) = 3
m(ACB) = 3x°
xº + 66º m(ADB) = 4 + 36
B
O m(AOB) = xº + 66º B
D
A
D
m(ADB) = ..................... = ..............................
2. 6.
A O merkez O merkez
[AO] [OB]
m(AOB) = 136º
O
B
O 136º
B
C
A C
m(ACB) = ..................... m(BCA) = .....................
3. 7. B
O merkez m(CBA) = 3
3
m(AOB) = 156º m(BDC) = 4
4 D
O
B m(DCB) = 2
156º
m(ACD) =
C 2
A A
C
m(BCA) = ..................... m(DAC) = .....................
4. A 8. B
O merkez
56º 44º
m(CBA) = 56º
[BC] çap
D m(ABD) = 44º
C + 10º
6xº 3xº m(BOA) = 6xº
C m(ACD) =
B O
m(AOC) = 3xº m(CDA) = + 10º
m(ABC) = ..................... – = ..........................
262
ÇEMBER ve DAİRE
1. 5.
A
C O merkez O merkez
m(AOB) = 44º m(BOA) = 34º
44º
B O B
O 34º
m(ACB) = ..................... m(OAB) = .....................
2. 6.
A A
O merkez O merkez
C C
[BD] çap
m(ACB) = 72º
3 5 4 m(AOD) = 5
B D B
O O
m(AOB) = 4
= ............................... m(ACB) = .....................
3. C 7. C
A O merkez O merkez
m(ACB) = 3 m(BCA) = 2
+ 78º
O
B B
O + 42º
= ............................... = ...............................
4. 8. C
A O merkez O merkez
m(AOB) = 132º m(AOB) = 90º
132º
O
B B
O
m(ACB) = ..................... m(BCA) = .....................
263
ÇEMBER ve DAİRE
Çemberin Çevre Uzunlu€u ve  Yay Uzunlu€u

Dairenin Alan Bağıntıları
Oran orantı ile
çevre
Bütün çemberlerde oranı sabit bir sayı 360° 2pr
çap
O
olup bu sayı yaklaşık olarak 3,14 . . . olup p (pi) ile a° |AB|
gösterilmiştir. r r
2rra
¾¾ p sayısı hiçbir zaman iki tam sayının bölümü ola- A B |AB| =
360 o
rak yazılamayan yani irasyonel (rasyonel olma-
yan, aşkın) bir sayıdır.
¾¾ 1 radyan : Yar›çap uzunlu€unda yay› gören mer-

kez aç›n›n ölçüsüne 1 radyan denir.
r r
O O
çevre Ç O
Alan = . r2
= = ise
çap 2r r r
Ç=2 r
A B
¾¾ Dairenin alanına aşağıdaki gibi düşünme yöntemi |AB| = r ⇒ a = 1 radyan d›r.
ile ulaşabiliriz.

 Daire Dilimi
Oran orantı ile
360° pr2
D C O
r r a° Taralı alan
r
A B A B
r
r . r2 . a
ABCD paralelkenarsal bölgesinin alanı, Taralı alan =
360 o
A(ABCD) = p . r . r = pr2
 Daire Dilimi
r r
A B
r . |AB|
Taralı alan = (üçgenin alanı gibi)
2
264
ÇEMBER ve DAİRE
 Daire Kesmesi
 A
B te€et noktas›
y S1
r1
O O1
B O2
r r
x r2
S2
A B
y r1 S1 y 2
r . r2 . a 1 = ve =d n yaz›labilir.
Taralı alan = – . r 2 . sina x r2 S2 x
360 o 2
 Daire Halkas›
 O merkez
|AB| = b
O r O
|CD| = a
A x
R C a |OD| = x
D y
A
S
B
|DB| = y
b
Taralı alan = pR2 – pr2 = p(R2 – r2)
x a
= (yayl› Tales)
x+y b
a+b
S=d n . y (yayl› yamuk)
 Daire Halkas› 2
x.a
A= (yayl› üçgen)
A x T x B
2
O A x 2
=d n
A+S x+y
Taralı alan = px2

S2 S1 A Çemberler A nok-
 T
C
O1
x tasında teğettir.
B y r1
O2
r2
A B C
r1 x S1 x 2
TB
2
= ve =d n yaz›labilir.
[AB], [BC], [AC] çap, Taralı alan = p . r2 x+y S1 + S2 x+y
4
265
ÇEMBER ve DAİRE
 ÖRNEK – 2
A2
X
O
240º
O 6
A1 B
A1 a
O merkezli dairede taral› alanlar›n oran› =
A2 b A
Yukarıda O merkezli çemberde AxB yayının

uzunluğunu bulalım.
 A B
ÇÖZÜM -:
O C AxB yayının uzunluğu
2r . 6 . 240 o
|AxB| = = 8p birim bulunur.
360 o
|AB| = |CD| ise, taral› alanlar eflittir.
ÖRNEK – 3
O O
ÖRNEK – 1 r r
R R
C D
A B
r r A noktas›nda bulunan r ve R yarıçaplı birbirine

yap›fl›k olan iki tekerlek bir tur atarak B noktas›na ge-
A 30 B liyor.
Yukarıdaki çember l doğrusu boyunca 5 tur ata- Böylece büyük tekerlek ile küçük tekerlek eflit
rak AB yolunu alıyor. |AB| ve |CD| mesafelerini alm›flt›r.
Buna göre, çemberin yarıçap uzunluğunu bu- O halde, |AB| = 2pR, |CD| = 2pr olup
lalım. |AB| = |CD| oldu€undan,
2pR = 2pr ve R = r bulunur.
ÇÖZÜM -: Yukar›da R = r çeliflkisi yanl›fl bir düflünce sonu-
Çember her bir turunda çevre uzunluğu kadar yol alır. cunda bulunmufltur.
O halde, çember Bu yanl›fl düflüncenin sebebi ne olabilir?
bir turda 2pr,
beş turda 5 . 2pr = 10pr kadar yol alır.
ÇÖZÜM -:
Sorunun çözümü yapılırken içteki çemberin sade-
Böylece,
ce döndüğü düşünülmüş, halbuki içteki çember hem
|AB| = 30p = 10pr eşitliği ile r = 3 birim bulunur. dönmüş hem de ötelenmiştir.
266
ÇEMBER ve DAİRE
ÖRNEK – 4
NOT :
Yelkovanının uzunluğu 6 birim olan bir saatin
yelkovanının uç noktasının 20 dakikada kaç birim n tane eş çemberin çevresine gergin sarılan
yol aldığını bulalım. ipin uzunluğu çemberin merkezlerinin birleştirilme-
si ile elde edilen n – genin çevre uzunluğu ile bir
çemberin çevre uzunluğunun toplamına eşittir.
ÇÖZÜM -:
1.
1 dakikada yelkovan 6° lik açıyı süpürür. Ç
20 dakikada yelkovan 20 . 6 = 120° lik açıyı süpürür. O r
O halde,
ip
A
A 2 r birim B
Ç çemberine sarılacak gergin ipin uzunluğu 2pr

6
120º kadardır.
O
6
2. ip
B
2r . 6 . 120
|AB| = = 4p birim bulunur. r r
360 O1 O2
O1 2r O2
ÖRNEK – 5
r r
A, B, C merkezli eş çemberler etrafına 18p birim
olan ip gergin olarak sarılmıştır.
O1 2r O2
r r
A C Yukarıdaki eş çemberlere sarılacak gergin ipin
uzunluğu 4r + 2pr kadardır.
3. ip
ip B
r
r r
ABC üçgeninin çevre uzunluğu 14p birim ol-
A B
duğuna göre, çemberin yarıçap uzunluğunu bula-
lım.
ÇÖZÜM -: A B
Merkezlerden teğet noktalarına inilen dikmeler
ile ABC üçgeninin çevre uzunluğunun ipin çembere r r
değmeyen kısımlarının uzunluğuna eşit olduğu ve ipin
çemberlere değdiği parçaların uzunlukları toplamının
da bir çemberin çevre uzunluğuna eşit olduğu görü- A B
lür.
Yukarıdaki eş çemberlere sarılacak gergin ipin
Böylece, 18p = 2pr + 14p ⇒ r = 2 birim bulunur. uzunluğu 2|AB| + 2pr kadardır.
267
ÇEMBER ve DAİRE
NOT : NOT :
4. 6.
A r r B D r r C
r r r r
ip
ip
r r r r
C A B
Yukarıdaki eş çemberlere sarılan gergin ipin Yukarıdaki eş çemberlere sarılan gergin ipin
uzunluğu 6r + 2pr kadardır. uzunluğu 8r + 2pr dir.
A B D 2r C
2 r 2 r
2 r 2r 2 r
4 4
3 3
D C
A B
2r 2r
2r 2r
C C
2 r A B
3
2 r 2 r
4 A 2r B 4
5.
7.
A r r C
D r r C
r r
r r
ip
ip
r r
r r
B
A r r B
Yukarıdaki eş çemberlere sarılan gergin ipin
uzunluğu Ç(ABC) + 2pr kadardır.

Yukarıdaki eş çemberlere sarılan gergin ipin
uzunluğu Ç(ABCD) + 2pr dir.
A C
2 r 2 r
3 3 D C
2 r 2 r
4 4
A C D C
B B
A B
2 r
3 2 r 2 r
4 A B 4
268
ÇEMBER ve DAİRE
|OB| = 6 birim |AB| = 4 birim

m(AOB) = 40° m(ACB) = 30°
O C
40º 6 30º
4
A B
A B
Buna göre, O merkezli çemberde taralı daire Yukarıdaki taralı bölgenin alanını bulalım.
diliminin alanını bulalım.
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -: m(AB) = 60° ve m(AOB) = 60° olduğundan,
2 o
r . 6 . 40
Taralı alan = = 4p br2 bulunur. OAB nin eşkenar üçgen olduğu anlaşılır.
360 o
60º
4
ÖRNEK – 7 A B
60º
|OB| = 10 birim O O
C 4 60º 4 – 4 60º 4 =
m(ACB) = 18°
O
18º
4
10
2
r . 4 . 60 o
42 3
Taralı alan = o
–
A B 360 4
8r
=f – 4 3 p br2 bulunur.
Yukarıda O merkezli çemberde taralı daire di- 3
liminin alanını bulalım.
Çevre açının ölçüsü gördüğü yayın ölçüsünün

O merkez
yarısına eşit olduğundan,
|OB| = 7 birim
O
|AB| = 4 birim
7
C O
18º 36º 10 B
A 4
A B
36º Yukarıdaki taralı daire diliminin alanını bulalım.
m(AB) = 36° olup m(AOB) = 36° ÇÖZÜM -:

2 o 7.4
r . 10 . 36
Taralı alan = = 10p br2 bulunur. Taralı alan = = 14 br2 bulunur.
360 o 2
269
ÇEMBER ve DAİRE
C O merkez C O merkez
|AB| = 12 birim O 36º |ADC| = |AB|
D
15º
m(BAC) = 15° 10 m(DOC) = 36°
A 12 B
A B |AO| = 10 birim
[AB] çaplı yarım çemberde taralı bölgenin ala-
nını bulalım. Buna göre, taralı bölgenin alanını bulalım.
ÇÖZÜM -:
Dairenin merkezi ile C noktasını birleştirelim. ÇÖZÜM -:
Bazı bölgelerin alanlarını isimlendirelim.
C
15º C
S2 10
S1
15º 30º O 36º S
A 6 O 6 B D
10 A
C B
A B
15º 1
6 ⇒ S1 = . 6 . 6 . sin150°
15º
S1 2 |ADC| = |AB| = x diyelim.
A 6 O = 9 br2
C
10
C O halde,
r . 6 2 . 30 o O 10 . x
⇒ S2 = = 3p br2 S+A D S+A= = 5x
6 x
S2 360 o 10 2
30º
A
O 6 B
Böylece, Taralı alan = S1 + S2 = (3p + 9) br2 bulunur.

O
10 . x
10 A+B= = 5x olup
A+B 2
ÖRNEK – 11 A x B
O merkez
Bu durumda,
|OB| = 10 birim
O A + B = S + A eşitliğinden, S = B olur.
m(AOB) = 108°
108º 10
A B Böylece,
C
D
Yukarıda O merkezli ve 10 birim yarıçaplı çem- 10
berde küçük AB yayının uzunluğunu bulalım. =
B O 36º S
A B 10
D
ÇÖZÜM -:
olduğu görülür. Bu durumda,
AB yayının uzunluğu,
r . 10 2 . 36 o
2r . 10 . 108 o Taralı alan = = 10p br2 bulunur.
|AB| = = 6p birim bulunur. 360 o
360 o
270
ÇEMBER ve DAİRE
ÖRNEK – 13
ÇÖZÜM -:
Yarıçap eşitliğinden, |AO| = |OB|,
A B
O merkez
|AB| = |OC| CAO ve COB üçgenlerinin yükseklikleri eşit oldu-
O |OC| = 2 3 br ğundan, A(CAO) = A(COB) dir.

C
2 3
C
36º
A
10 S
S 108º
O merkezli çemberde taralı daire kesmesinin 36º
A 10 O 10 B
alanını bulalım.
Böylece,
ÇÖZÜM -:
[OA] ve [OB] ile OAB eşkenar üçgeni elde edilir. C C
A S+A
Böylece, =
10
S S 108º
A B
A O B O 10 B
2 3
2 3 2 3
Taralı alanlar toplamı COB diliminin alanına eşit
O olup
r . 10 2 . 108
S+A= = 30p br2 bulunur.
360
AOB bir eşkenar üçgen olup daire diliminin ala-

nından üçgensel bölgenin alanı farklı ile,
A B A 2 3 B
ÖRNEK – 15
2 3 2 3 – 2 3 2 3 =
60º 60º
A B
O O O merkez
|CD| = 4 birim
r (2 3 ) 2 (2 3 ) 2 3 O
Taralı alan = – |AB| = 6 birim
6 4 C D
4 |BD| = 3 birim
= (2p – 3 3 ) br2 bulunur. 3
A 6 B
Merkezleri ortak iki daire arasında kalan şekil-

deki taralı bölgenin alanını hesaplayalım.
ÇÖZÜM -:
ÖRNEK – 14
Taralı bölgenin alanını, bir yamuksal bölgenin ala-
nını hesaplama mantığıyla düşünebiliriz.
C O merkez
|OB| = 10 birim C D
4
O halde, 3
m(OBC) = 36° A B
36º
6
A O 10 B
Taralı alan = f p3 = 15 br2 bulunur.

O merkezli yarım dairede taralı bölgelerin alan- 6+4

ları toplamını bulalım. 2
271
ÇEMBER ve DAİRE
ÖRNEK – 16
 Pratik Bilgi
L O merkez
K
O merkez
|EF| = 2 birim S1
O a
S2 S1 =
S1
|AB| = 3 birim O S2 b
E 2
F S1 = S2
S2
A B
3
a
Yukarıdaki verilere göre, oranını bulalım.
b
ÇÖZÜM -:
2
OEF ve OAB daire dilimleri benzerlik oranı
3
olan iki daire dilimidir.
2
=f p =
A(OEF) 2 4
O halde, olup
3 9
A(OAB) ÖRNEK – 18
D C
L 4 O merkez
K |DC| = 4 birim
30º
O
5A A B m(DAC) = 30°
O
E 4A
2
F
5A
A B
3
a 4A 4 AB çaplı çemberde [DC] // [AB] olduğuna göre,

= = bulunur.
b 5A 5 taralı bölgenin alanını bulalım.
OEF : OEF daire dilimini göstermektedir.

ÇÖZÜM -:
Çevre açıdan m(DC) = 60°, [OD] ve [OC] çizilirse,
ÖRNEK – 17
[DC] // [AB] olduğundan,
A
m(AOB) = 105° A(ADC) = A(ODC) olduğu görülür.
D
m(DOC) = 25° 60º
S2 105º 25º S1 D C
O C 4
4 4
30º 60º 4 4
B A B 60º
O
S1
Yukarıda O merkezli dairede oranını bulalım.
S2
ÇÖZÜM -:
r . r 2 . 25 o
S1 O halde, taralı bölgenin alanı:
360 o 25 5
= = = bulunur.
S2 r . r 2 . 105 o 105 21 r4 2 . 60 8r 2
= br bulunur.
360 o
360 3
272
ÇEMBER ve DAİRE

Alanı 128 m2 olan dikdörtgen şeklindeki arsanın
kenarlarından birinin uzunluğu 8 m dir.
Buna göre, bu arsaya yapılabilecek dairesel

bölge şeklindeki helikopter pistinin alanının en
I II III fazla kaç m2 olacağını bulalım.
Birbirine eş üç dairesel bölgeden farklı parçalar

çıkarılarak kareli kağıt üzerinde verilen yukarıdaki şe-
killer elde edilmiştir.
ÇÖZÜM -:
Bu şekillerin çevre uzunluklarına göre küçük- D C
ten büyüğe doğru sıralanışını bulalım.
128 m2
ÇÖZÜM -: 8
Şekillerin üçünde de alt kısımdaki yarım yay uzun-

A B
lukları aynıdır.
A(ABCD) = 128 m2
8 . |AB| = 128 ⇒ |AB| = 16 m olur.
O halde, arsaya yapılabilecek helikopter pisti

aşağıdaki dairesel bölgelerden biri gibi olur.
D C
2 2 2
8
O halde, üstteki parçaların büyüklük sıralaması-
na bakmak yeterlidir.
A B
I. şekilde,
2
2 çizginin uzunluğu p + 4 birim 8
Böylece, r = = 4 m olup
2
D C
II. şekilde,
2 2 2 2
2
çizginin uzunluğu 4 2 birim 8
2 2
r
III. şekilde, A B
2 2 2 çizginin uzunluğu ( 4 + 2 2 ) birim

2 Pistin alanı,
p + 4 > 4 + 2 2 > 4 2 olup
A = p . 42 = 16p m2 bulunur.
I > III > II sıralaması yapılabilir.
273
ÇEMBER ve DAİRE
1. 5.
A ABC bir üçgen O merkez

BC = 4 birim OB = 8 birim
30º
O
m(BAC) = 30º AB = 5 birim
8
B 4
A B
C 5
taral› alan =......................... taral› alan =.........................
2. 6. C
C
[AB] çap O merkez
S1
O merkez [AB] [BC]
S2
A
30º
B AB = 8 birim 12 BC = 12 birim
O
Taral› alanlar
m(ABC) = 30º
birbirine eittir.
A O B
S1 + S2 =......................... Yar›çap uzunlu¤u =.................
3. 7. A
A
ABC dik üçgen ABC üçgen
A ve B merkez [AB], O merkezli
AF = 5 birim S1 D çembere B nok-
D 5
7 tas›nda te¤et
BE = 5 birim S2
BC = 8 birim
F EC = 3 birim
1 AB = 7 birim
CF = 1 birim
B 5 E 3 C B O C
taral› alan =......................... S1 – S2 =.........................
4. D C 8. B D
ABCD kare O, çeyrek çembe-
rin merkezi
[BC] ve [CD] çapl›
E daireler E noktas›nda m(DOC) = 60º
8 kesimektedir. OA = 6 birim
C
60º
A B O 6 A
274
ÇEMBER ve DAİRE
1. 5.
D A
A, B, C, D nokta- ABC bir üçgen
4 lar› çember üze- Merkezleri A, B ve C
150º rinde noktalar› olan taral›
daire parçalar›n›n
O 70º C m(AOD) = 150º herbirinin yar›çap
A
uzunlu¤u 4 birimdir.
m(BOC) = 70º
OD = 4 birim
B B C
2. 6.
D E 2 C
D 2 T C ABCD dikdörtgen ABCD kare
[AB] yar›m daire- B merkezli FE
nin çap› F yay› çizilmitir.
A, T, B te¤et nok-
AB = 2 3 birim
talar›
DT = 2 birim CE = 2 birim
A B
A 2 3 B
3. 7. C D
[AB] ve [BC] çap ABCD kare
BO = OC = CA S2 A merkezli çeyrek
Taral› alan = 15 br2 daire ve [BC] çapl›
6
S1 yar›m daire verilmitir.
AD = 6 birim
A C O B
B A
AB =........................... S1 – S2 =.........................
4. 8.
ekilde O ve M mer- ABC dik üçgen
kezli daireler P nokta- A B, C merkez
s›nda içten te¤ettir.
O [BA] [AC]
E
MP = 2 birim 4
4 AB = 4 birim
M
EC = 4 birim
B D C
P
275
ÇEMBER ve DAİRE
1. 5.
D C
O dairelerin merkezi
ABCD kare
[OA] ve [OD] yar›çap
A, çeyrek dairenin
O L merkezi
DC + AB = 18 br
D C [AC] köegen
AD = 4 birim
AB = 12 birim
A B
A 12 B
2. B 6. C
O çemberin merkezi B O, çeyrek çem-
berin merkezi
m(BAO) = 35º
[BH] [OA]
O 8
m(BCO) = 25º
35º DH = HA
25
º
ADC = 4 birim OC = 8 birim

A C
O H A
D
3. 7.
D C
ABCD dikdörtgen ABCD dik yamuk
D E C
B ve D merkezli A merkezli daire
çeyrek çemberler dilimi çizilmitir.
5
3 K noktas›nda B te¤et noktas›
K
te¤ettir. BC = 5 birim
A F B BC = 3 birim A 10 B AB = 10 birim
4. 8.
[DC] // [AB] O, [AB] çapl› yar›m
C D dairenin merkezi
C 8 D m(BOC) = 45º
AD = DC
DC = 8 birim
m(OAD) = 70º
45º 70º
OB = 3 birim
B O A B 3 O A
276
TEST
ÇEMBER ve DAİRE
1
1. A ABC üçgen 4. A [CE] ∩ [AD] = {F}

O merkez E
m(ECB) = 24°
m(ACO) = 28° 34°
B O
B F m(ABC) = 34°
24
D °
28°
C
Buna göre, m(ABC) kaç derecedir? Buna göre, m(AFC) kaç derecedir?
A) 64 B) 62 C) 60 D) 58 E) 56 A) 78 B) 80 C) 82 D) 84 E) 86
2. [AC] ∩ [DB] = {E} 5. 1 l1 : 3y – x + 7 = 0

D A A
l2 : y + 3x – 4 = 0
m(CD) = 100°
E
l1 ∩ l2 = {B}
100° m(ACB) = 40°
B
40°
B
C
C
2
Buna göre, m(AEB) kaç derecedir? Buna göre, m(AC) kaç derecedir?
A) 70 B) 75 C) 80 D) 85 E) 90 A) 105 B) 120 C) 135 D) 150 E) 180
3. C O, çeyrek çemberin 6. A O, çeyrek çemberin

merkezi 20 merkezi
°
B [AH] ^ [OB]
m(OBC) = 56°
B
56° m(BAH) = 20°
H
O A O C
Buna göre, m(OAB) kaç derecedir? Buna göre, m(OCB) kaç derecedir?
A) 76 B) 77 C) 78 D) 79 E) 80 A) 65 B) 70 C) 75 D) 80 E) 85
277
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. B 2. E 3. D 4. C 5. E 6. A
TEST
ÇEMBER ve DAİRE
1
7. D C ABCD dörtgen 10. B ABC üçgen

[AB] çap A O, merkez
|AB| = 2|AD| m(BAC) = a
A B
C m(OBC) = b
O
Buna göre, m(BCD) kaç derecedir? Buna göre, a + b toplamı kaçtır?
A) 105 B) 110 C) 120 D) 125 E) 135 A) 78 B) 80 C) 85 D) 88 E) 90
8. C m(CD) = 130° 11. A ABC üçgen

[BC] çap
A m(AB) = 40°
P 40° 130° P, A, C doğrusal m(BE) = m(ED)
E D
B P, B, D doğrusal m(ACB) = 84°
D
84°
B O C
Buna göre, m(CPD) kaç derecedir? Buna göre, m(BAC) kaç derecedir?
A) 45 B) 40 C) 35 D) 30 E) 25 A) 45 B) 48 C) 51 D) 54 E) 57
12. A O, merkez
9. D m(DEC) = 47°
[OA] // [CB]
B m(DPC) = 17°
m(ABC) = 130°
17° P O
A 130°
B
47°
C E C
Buna göre, m(AB) kaç derecedir? Buna göre, m(OCB) kaç derecedir?
A) 45 B) 50 C) 55 D) 60 E) 65 A) 65 B) 70 C) 75 D) 80 E) 85
278
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. C 8. A 9. D 10. E 11. B 12. D
TEST
ÇEMBER ve DAİRE
2
1. C [AB] çaplı ya- 4. Aşağıdaki O merkezli yarım çemberde A(8, 4)

rım çemberde noktası çember yayı üzerindedir.
5
y
m(ADC) = 45°
D 45°
2 |CD| = 5 birim
B A |DB| = 2 birim A(8, 4)
Buna göre, |AB| uzunluğu kaç birimdir? x

O B
A) 74 B) 9 C) 3 10 D) 10 E) 12
Buna göre, çemberin yarıçap uzunluğu kaç
birimdir?
13 13 17
A) 4 B) C) D) 5 E)
3 4 4
2. O merkez
[OC] ^ [AB]
|OD| = 6 birim
O
|DC| = 4 birim
6
D
A B
4 5. Bir çember yayı üzerinde birbirine en uzak iki
C nokta A(5, 6) ve B(–1, –2) olduğuna göre, bu
çemberin yarıçap uzunluğu kaç birimdir?
Buna göre, |AB| kaç birimdir?
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12 E) 16 A) 2 5 B) 5 C) 2 7 D) 6 E) 6 2
3. y
6. A ABCD kirişler
A(–4, 0) B(9, 0) 135° dörtgeni
x
O B m(BAD) = 135°
D
3 2 |DC| = 7 birim
Yukarıda [AB] çaplı yarım çemberin B(9, 0) ve
C noktalarından geçen l doğrusunun denkle-
7 |BC| = 3 2 birim
mi aşağıdakilerden hangisidir? C
A) 2y – 3x – 18 = 0 B) 3y + 2x – 18 = 0 Buna göre, |BD| uzunluğu kaç birimdir?

C) 2y + 3x – 5 = 0 D) y – 2x + 12 = 0
E) 3y – 2x + 18 = 0 A) 9 B) 8 C) 7 D) 6 E) 5
279
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. A 2. E 3. B 4. D 5. B 6. E
TEST
ÇEMBER ve DAİRE
2
7. C [AB] çap 10. O merkez

3
D O merkez m(AOB) = 108°
9
|OD| = 5 birim O 10 |OB| = 10 birim
5 B
|DC| = 3 birim 108°
B O A |DB| = 9 birim
x
A
Buna göre, |AB| uzunluğu kaç birimdir?
AxB yay›n›n uzunlu€u kaç birimdir?
A) 2 15 B) 2 13 C) 2 58
D) 10 2 E) 4 13 A) 4p B) 5p C) 6p D) 7p E) 8p
8. O merkezli FDE çember yay› çizilmifltir.

11. Saat 12:20 de akrep ile yelkovan aras›ndaki
E aç›n›n ölçüsü kaç derece olabilir?
ABCD kare
D 45° C m(ECD) = 45° A) 100 B) 110 C) 120 D) 130 E) 140

|OF| = 6 5 br
F
A B O
Buna göre, A(ABCD) kaç br2 dir?
A) 25 B) 28 C) 30 D) 32 E) 36
12. A, B, C merkezli eş çemberlerin etrafına uzunlu-

ğu 32p birim olan ip sarılmıştır.

r r

A C
Ç(ABC) = 18p br
9. Merkezleri arasındaki uzaklık 15 birim olan r ve R
yarıçaplı eş düzlemli iki çember farklı iki noktada
kesişmektedir. ip B
r 2 r
= olduğuna göre, r için aşağıdakilerden
R 3
hangisi doğrudur? Buna göre, çemberin yarıçap uzunluğu kaç
birimdir?
A) 3 < r < 15 B) 6 < r < 30 C) 15 < r < 30
D) 24 < r < 30 E) 14 < r < 16 A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 9
280
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 7. E 8. E 9. B 10. C 11. B 12. C
DİK DAİRESEL SİLİNDİR, KONİ ve KÜRE
ÜN‹TE – 5
yy Silindir
yy Koni
yy Küre
“Geometri zekayı aydınlatır ve aklı doğru yola sokar. Onun bütün
kanıtları açık ve düzenlidir. Çok iyi düzenlendiğinden geometrik mantık
yürütmeye hata girmesi neredeyse imkansızdır. Bu nedenle sürekli
geometriye başvuran bir aklın hataya düşmesi çok nadirdir. Buna göre
de geometri bilen kişi zeka kazanır. Eflatun'un kapısında aşağıdaki söz-
lerin yazılı olduğu nakledilir: "Geometrici olmayan evimize giremez."
Ibn Haldun (1332 – 1406)

Silindir : Dik Dairesel Silindirin Hacmi :
Uzayda bir kapalı e eğrisi ve bu eğrinin bulundu- r

ğu düzlemi kesen bir l doğrusu verilmiş olsun.
P r
e
Hacmi = V = Taban alanı . Yükseklik = pr2h
Dik Dairesel Silindirin Yanal Alanı ve

Yüzey Alan› :
aç›k hali r
¾¾ Bu eğriyi kesen ve l doğrusuna paralel olan doğ- r
ruların kümesine silindirik yüzey denir.
Yanal alan h
h
r 2 r
P
r
e
e : dayanak
e¤risi
Yanal alan bir dikdörtgendir.
silindirik yüzeyin
ana do¤rular› O halde, Yanal alan = 2prh
Yüzey alanı = 2prh + 2pr2 dir.
¾¾ e eğrisinden geçen ve l doğrusuna paralel olan

doğrulara silindirik yüzeyin ana doğrusu denir.
ÖRNEK – 1
¾¾ Paralel iki düzlemle sınırlandırılmış silindirik yü- Hacmi 36p br3 olup yükseklikleri ve yarıçap
zeyin oluşturduğu cisme silindir denir. uzunlukları tamsayı olan kaç farklı dik dairesel si-
lindir çizilebileceğini bulalım.
¾¾ Bir silindirik yüzeyin ana doğrusu eğrinin bulun-

duğu düzleme dikse buna dik silindir denir.
ÇÖZÜM -:
Silindirin hacmi;
dayanak › V = p . r2 . h olup
e¤risi
› 4 p . r2 . h = 36p ise
//
r2 . h = 36 yazılabilir.
r
O
O halde, r ve h değerleri aşağıdaki gibidir.
silindir dik silindir r h

1 36 Böylece, 4 farklı

2 9 silindir çizilebilir.
¾¾ Tabanlar› daire olan dik silindire dik dairesel si- 3 4
lindir denir. 6 1
283
E
O dik silindirin
D C
taban merkezidir.
|BC| = 12 birim a
|AB| = 8 birim h b
12
A O B Şekildeki silindirin içinde h yüksekliğinde bir mik-

tar su vardır. Aynı silindir eğilip şekildeki konuma geti-
Buna göre, |OE| uzunluğunu bulalım. rildiğinde su miktarı değişmiyor.
Buna göre, h yüksekliğinin a ve b türünden eşi-

tini bulalım.
ÇÖZÜM -:
Dik silindirde, [OıO] ⊥ [AB] olup
ÇÖZÜM -:
|AB| = 8 birim ⇒ r = 4 birim dir. Silindirin taban yarıçap uzunluğu r olsun.
İlk durumda suyun hacmi V = p . r2 . h
E İkinci durumda,
4
D O› C
b–a
12 12
a r V2
A B V1
O
r
Böylece, EOıO dik üçgeninde Pisagor teoremi ile, V1 = p . r2 . a
|OE| = 12 2 + 4 2 olup (b – a)
V2 = p . r2 .
+ 2
|OE| = 4 10 birim bulunur. b+a
V1 + V2 = p . r2 . f p
2
V1 + V2 = V olduğundan,
a+b
p . r2 . h = pr2 . f p eşitliğinden,
2
a+b
h= bulunur.
2
NOT :
Yukarıdaki gibi iki durumda da (su dökülmüyorsa)

su seviyesine kadar olan yükseklikler toplamı
birbirine eşittir. Yani, h + h = a + b dir.
284
D C D C |DE| = |EA|
A B A O 6 B
6 Şekildeki dik silindirin taban yarıçap uzunluğu 6

Taban yarıçapı birim ve yanal alanı 96 br2 olan
r birim yüksekliği 10p birimdir.
silindir üzerindeki bir hareketli A noktasından C nokta-
sına ulaşıyor. A noktasından E noktasına yüzey üzerinden şe-
kildeki yolu izleyerek gitmek isteyen bir hareketlinin
A ve C noktaları arasında hareketlinin alacağı alacağı en kısa yolun uzunluğunu bulalım.
en kısa yolun uzunluğunu bulalım.
Şekli açarsak A ile Aı; D ile Dı çakışır. Şekli açarsak A ile Aı; D ile Dı çakışır.
D D›
D C D›
5
E
h h
5
B
B
A A›
A A›
6 6
O
O
|AAı| = 2p . 6 = 12p birim

AAı uzunluğu silindirin taban çevresine eşit olup
AAıE dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
|AAı| = 2r 6 = 12 birim dir.
r E
Silindirin yanal alanı dikdörtgenin alanına eşit olup 5
h . 12 = 96 ⇒ h = 8 birim ve A 12 A›
DAC üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,

|AE| = (5r) 2 + (12r) 2 = 13r birim bulunur.
D 6 C
|AC| = 6 2 + 8 2 = 10 birim bulunur.
285
ÖRNEK – 6
Silindir Yüzeyi Üzerinde En Kısa Ölçüm
D C  aç›k hali
D C
A A
d an
4 h Dy
ee
h nk
›sa
yo
l
r
A O B 2 r D
A 2 B
Şekildeki dik silindirin taban yarıçap uzunluğu 2 bi-

rim ve yüksekliği 4p birimdir.
 aç›k hali
D C
A noktasından yola çıkan bir hareketlinin yan
yüzey üzerinden bir tur atarak D noktasına ulaşa- A A
da
n Cy
cağı en kısa yolun uzunluğunu bulalım. h ee
h nk
›sa
yo
l
r
A B
ÇÖZÜM -: O r C
Şekli açarsak A ile Aı; D ile Dı çakışır.
2  aç›k hali
D C
D D›
A A
da
n Ey
E h ee
h nk
2 ›sa
yo
l
4
A O r B 2 r E
A A›
2
 aç›k hali
D C
A A
Yanal yüzeyi aşağıdaki gibi olur. da
nC
h y ee
h nk
D D› ›sa
yo
l
A O r B 3 r C
 aç›k hali
D C
P
A 4 A› A A
d an
h Py
ee
Taralı üçgende Pisagor teoremi ile, h nk
›sa
yo
l
|ADı| = 4 2 r birim bulunur. A O r B r P

2
286
Dikdörtgenin Döndürülmesi ÖRNEK – 7
D C
a C l // [AD]
[BC] etraf›nda D 2 E 6 C
b
360º döndürülürse
b |AD| = 4 birim
B |DE| = 2 birim
A a B
V= . a2 . b 4 |EC| = 6 birim
A F B
ABCD dikdörtgensel levhanın l doğrusu et-

rafında 180° döndürülmesiyle oluşan cismin hac-
 D C
V=
. b2 . h mini bulalım.
3 b
[AB] etraf›nda a
b
360º döndürülürse A B ÇÖZÜM -:
A a B
V= . b2 . a
 D C a
Levha l doğrusu etrafında 180° döndürüldüğün-
etraf›nda
b b de, EFBC dörtgeni taban yarıçap uzunluğu 6 birim ve
yüksekliği 4 birim olan yarım silindiri ve
A a a B
E 6
V= . a2 . b
 D C b
ADEF dörtgeni, taban yarıçapı 2 birim ve yüksek-
etraf›nda
c c liği 4 birim olan yarım silindiri oluşturur.
A a b B E 2
V= . b2 . c
b>a
4
O halde elde edilen cismin hacmi,

r . 62 . 4 r . 22 . 4
V= + = 80r br 3 bulunur.
2 2
287
1. 5.
D C
D C O merkez
ABCD dikdörtgeni
OB = 2 birim [AD] etraf›nda 360º
5 BC = 5 birim döndürülüyor.
4
Oluan cismin
hacmi kaç br3 tür?
2
A O B
A 3 B
Hacmi =.................. br3 =..........................
2. 6.
D C
D C O merkez
ABCD dikdörtgeni
OB = 3 birim [AB] etraf›nda 360º
6
Oluan cismin
3
A O B
A 4 B
Yanal alan› =........... br2 =..........................
3. 7. D 3 C
D
O merkez
ABCD dikdörtgeni
OB = 4 birim etraf›nda 180º
C 6
AD = 5 birim Oluan cismin
2
4 hacmi kaç br3 tür?
A O B
A B
Hacmi =.................. br3 =..........................
4. 8.
D C
D C O merkez
ABCD dikdörtgeni
OC = 10 birim etraf›nda 180º
BC = 8 birim döndürülüyor.
10 8 10
Oluan cismin
yanal alan› kaç
O br2 dir?
A B
A 2 4 B
Yüzey alan› =........... br2 =..........................
288

¾¾ T noktasından tabana inilen dikmeye yükseklik
Dik Dairesel Koninin Hacmi ve Yüzey Alanı :
denir.
T T
Kapalı bir S eğrisi ile bu eğrinin bulunduğu düzle-
min dışında bir T noktası verilsin.
Eğriyi kesen ve T noktasından geçen doğruların Ana do¤ru

oluşturduğu yüzeye konisel yüzey, eğrisine de bu yü- h
h
zeyin dayanak eğrisi denir.
r
A B
Koni Dairesel koni
Koninin Ekseni :
S Bir konide tepe noktası ve tabanın merkezinden

E
geçen doğruya koninin ekseni denir.
1 2 3
S : Dayanak eğrisi
T
T : Konisel yüzeyin tepe noktası
K : e eğrisinin merkezi
{l1, l2, . . . } konisel yüzeyin elemanlar›
TK : Koninin ekseni
¾¾ T noktasının altında ve üstünde oluşan yüzey K

parçalarına konisel yüzeyin kanatları denir.
e
Koni :
Dik koni :
Konisel yüzeyin kanatlarından birinin bir düzlem-
Ekseni tabanına dik olan konidir.
le sınırladığı cisme koni denir.
T
Tepe T
noktas›

Yükseklik
O
Taban
¾¾ Tabanı daire olan dik koniye dik dairesel koni

T : Tepe noktası denir.
289
ÖRNEK – 1
T
h
5
r r
A B
3
A O B
Yandaki dik dairesel konide
T : Tepe noktası Yukarıdaki dik dairesel koninin taban yarıçap
l : Ana doğru uzunluğu 3 birim ve ana doğru parçasının uzun-
luğu 5 birim olduğuna göre, hacmini bulalım.
h : Yükseklik
r : Taban yarıçapı
ÇÖZÜM -:
Verilen koni dik dairesel koni olduğundan,
[PO] ⊥ [OB] olur.
Bir Dik Koninin Açınımı : 5

h
aç›k hali
T
3
A O B
h T |PO| = h diyelim.
Yanal POB dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,

A r yüzey
B A B A›
h2 + 32 = 52 ⇒ h = 4 birim olur.
r
O
Böylece,
rr 2 . h P
Hacim = V = (piramidin hacmi gibi)
3
Yanal Alanı = p . r . l
4
Taban Alanı = p . r2
Yüzey Alanı = prl + pr2 A

3
B
O
2r . , . a
AAı = = 2rr eşitliğinden,
360 o r . 32 . 4
Koninin hacmi, V = = 12r br 3 bulunur.
r a 3
r ile l arasında = bağıntısı vardır.
, 360 o
290
P P
6
13 12
4
A O B A O B
Tuzluk imalatı yapan bir fabrikada metal malze- Yukarıdaki O merkezli dik dairesel koninin taban
me kullanılarak yukarıdaki gibi dik dairesel koni şek- yarıçapı 4 birim ve ana doğru parçasının uzunluğu 6
linde tuzluk üretilecektir. birim dir.
Buna göre, kaç br2 metal kullanılacağını bulalım. Buna göre, koninin yüzey alanının kaç br2 ol-
duğunu bulalım.
ÇÖZÜM -:
Yapılacak tuzluk dik koni şeklinde olduğundan,
ÇÖZÜM -:
Koninin yüzey alanı, yanal yüzeyinin alanı ile ta-
[PO] ⊥ [OA] olmalıdır.
ban alanın toplamı kadardır.
P
O halde, koninin açınımını yapalım.
P
13 12
6 6 Yanal alan = 6 . 8
Yanal 2
r yüzey
A O B = 24 br2
A A›
|AO| = r diyelim.
8
POA dik üçgeninde Pisagor bağıntısı ile,
O 4
Taban alan› = . 42 = 16 br2
122 + r2 = 132 ⇒ r = 5 birim olur.
Taban
Böylece, koninin açınımı yapılırsa,
P Böylece, koninin yüzey alanı,

24p + 16p = 40p br2 bulunur.
13
Yanal
alan
A A›
10
B
5 HATIRLATMA
13 . 10r
koninin yanal alanı = = 65p br2
2
koninin taban alanı = p52 = 25p br2 olup Taban
Yanal +
alan› = Yüzey alan
alan›
Tuzluğun yapılması için, 65p + 25p = 90p br2
metal kullanılacaktır.
291
P A

72º

12

B C
4
A O B
r=1
Yukarıdaki O merkezli dik dairesel koninin açı- O
nımındaki yanal yüzeyi oluşturan daire diliminin
merkez açısının ölçüsünü bulalım.
Yukarıda açınımı verilen dik dairesel koninin hac-
ÇÖZÜM -: mini hesaplayalım.
Koninin açınımının taslak çizimini yapalım.
ÇÖZÜM -:
P
Önce koninin ana doğrusunun uzunluğunu bulalım.
A
12 12
72º
A A›
B C
4
O
1
4 a O
= ⇒ a = 120° bulunur.
12 360 o
1 72 o
= ⇒ l = 5 birim olur.
, 360 o
Buna göre, koni aşağıdaki gibi çizilebilir.
5
h
1
A O B
POB dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
h2 + 1 = 25 ⇒ h = 2 6 birim olup
Böylece, koninin hacmi
r . 12 . 2 6 2 6r 3
V= = br bulunur.
3 3
292
ÖRNEK – 6
3
A O B
Yukarıdaki O merkezli dik dairesel koninin

yan yüzeyi üzerinden A ile B noktaları arasındaki
en kısa uzaklığı bulalım.
3 a A
= olacağından, a = 120° olup
9 360 o 5
D
Koninin açınımı aşağıdaki gibi olur.
7
P
120º 6
9 9 B O C
A A› Yukarıdaki O merkezli dik dairesel konide yü-

zey üzerinden B ile D noktaları arasındaki en kısa
uzaklığı hesaplayalım.
B
O
3 ÇÖZÜM -:
6 a
= olacağından, a = 180° olup
12 360 o
B noktası tabanın AAı çember yayının orta nokta- Koninin açınımı aşağıdaki gibi olur.
sı olup |AB| =| BAı | dür.
B 12 A 12 B›
P 5
60º 60º D
9 9
7
9 C
A A›
6
O
B
B noktasından D noktasına yüzey üzerinden en
O halde,
kısa yol ABD dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
m(APB) = m(BPAı) = 60° olacağından, B 12 A
A ile B arasındaki en kısa uzaklık |AB| olup 5
D
PAB eşkenar üçgeninde |AB| = 9 birim bulunur.
|BD|2 = 52 + 122 ⇒ |BD| = 13 birim bulunur.
293
P Taban yarıçapı 8 birim, yanal alanı 96p br2

8 olan bir dönel koninin yüksekliğinin bir ana doğ-
rusuna oranını bulalım.
D r = 15 birim
4
7
A O
r
B
ÇÖZÜM -:
P
P
Yukarıdaki O merkezli dik dairesel konide şe-

kildeki gibi yüzey üzerinden bir tur atarak A ile D
noktaları arasındaki en kısa uzaklığı hesaplaya-
96 br2
lım.
8 A A›
A O B
ÇÖZÜM -: O
8
r a
Bir dik dairesel konide, = olup
, 360 o
15
Yanal yüzey alanı,
4 a
= eşitliğinden, a = 90° bulunur.
15 360 o p . 8 . l = 96p ⇒ l = 12 birim olup
Böylece, koninin açınımı aşağıdaki gibi olur.
P
8 12
h
15 D
8
A A› A O B
B
17
4 POB dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
O
P
A ile D noktaları arasındaki en kısa uzaklık,

PAD nde Pisagor teoremi ile, h 12
8
O 8 B
15 D
h2 + 82 = 122 ⇒ h = 80 = 4 5 birim olur.

A
Koninin yüksekliğinin bir ana doğrusuna oranı,
|AD|2 = 82 + 152 ⇒ |AD| = 17 birim bulunur.
h 4 5 5
= = bulunur.
, 12 3
294
Koni Yüzeyi Üzerinde En Kısa Ölçüm
 P
aç›k hali
P  P
aç›k hali
P
1 1
F 4
60º
60º
F 8 9
D 4
D
7 A A› 5 A A›
B B
2 3
A O
B 2 A O
B 3
O O
 P
aç›k hali
P  P
aç›k hali
4 4 A A›
E 8 16 P
E 12
D 8
D
D
8 A A› 8
B B
3 8
A B 3 A O
B 8
O O O
 P
aç›k hali
P  P
aç›k hali
P
3 3
120º E 8
60º
60º
E 12 15
D 8
D
D
9 A A› 7 A A›
B B
4 5
A B 4 A O
B 5
O O O
 P
aç›k hali
P  P
aç›k hali
P
9 9
E
30º E 8
36º
36º
24 20
D D 8
D
15 A A› 12 A A›
B B
2 4
A O
B 2 A O
B 4
O O
295
ÖRNEK – 10
DÖNDÜRMELER
Üçgenin Döndürülmesi
A
Şekildeki dik konide
|OH| = 12 birim  A A
|AB| = 25 birim
25
|AH| > |HC| c
[AB] etraf›nda
360º döndürülürse c
H
12
B O C a
B a C B C
. a2 . c
Buna göre, koninin taban yarıçap uzunluğu- V=
3
nu bulalım.
 A
ÇÖZÜM -:
A c
Şekil bir dik koni olduğundan, [BC] etraf›nda
360º döndürülürse a C
[AO] ⊥ [BC] ve |AB| = |AC| dir. c
B
A
B a C . c2 . a
V=
3
25 25
H
 A
[AC] etraf›nda A
12 x h
B r C y
O c
b c
h
|HC| = x dersek, |AH| = 25 – x olup
B a C B a C
AOC dik üçgeninde Öklid bağıntısı ile, . h2 . b
V=
A 3
x ve y uzunluklar› Öklid
ba¤›nt›lar› ile hesaplanarak
25 – x konilerin hacimleri hesaplan›r.
12
H  A
x [BC] etraf›nda
A c b
h
360º döndürülürse x y
O C
c b B C
122 = x(25 – x) yazılabilir. h
c
B a C b
x2 – 25x + 144 = 0
–16 – 9 . h2 . a
V=
3
x = 9 ya da x = 16 bulunur.
|AH| > |HC| olduğundan, x = 9 birim olup  A A
[AH] etraf›nda
OHC dik üçgeninde Pisagor teoremi ile, h 360º döndürülürse h

H
12 9 b
r = 15 birim bulunur. B H C
Ba H b C
O r C
b>a . b2 . h
V=
3
296
 Pratik Bilgi ÖRNEK – 12
A
A A(ABC) = S olsun. ABC üçgen
|BC| = 12 birim
c b
A(ABC) = 48 br2
B 12 C
B a C
ABC üçgeninin, ABC üçgeninin [BC] etrafında 360° döndürül-

mesiyle oluşacak cismin hacmini bulalım.
 [BC] etrafında döndürülmesi ile oluşan cismin
4r . S 2
hacmi V =
3.a
ÇÖZÜM -:
 [AC] etrafında döndürülmesi ile oluşan cismin Oluşan cismin, taban yarıçap uzunluğu r = ha ve
4r . S 2 yükseklikleri toplamı |BC| olan iki konidir.
hacmi V =
3.b
h . 12
A(ABC) = = 48 ⇒ h = 8 birim dir.
 [AB] etrafında döndürülmesi ile oluşan cismin 2
4r . S 2 A
hacmi V =
3.c
h
x y
B C
H
h
ÖRNEK – 11
A A
A›
İçi suyla dolu 8 birim yüksekliğindeki bir dik ko-
ninin taban dairesinde bir delik açılıp suyun dışarıya h h
x y
dökülmesi sağlanıyor.
B H H C
8 dakika sonra koni yüksekliğinin yarısına ka- h h

dar boşaldığına göre, kalan suyun tamamen bo-
şalması için kaç dakika zaman geçtiğini bulalım. A› A›
r . h2 . x
ÇÖZÜM - : Soldaki koninin hacmi : V1 =
3
1
Konilerin taban yarıçapları oranı olduğundan,
2 r . h2 . y
3 Sağdaki koninin hacmi : V2 = olup
1 1
Hacimleri oranı f p = olur.
3
2 8
A r . h2
Cismin hacmi : V = V1 + V2 = (x + y)
3
r . h 2 . 12
V= = 4r h 2 olup
3
7 V = 4r . 8 2 = 256r br 3 bulunur.
ϑ hacimlik kısmın boşalması için 8 dakika geçer-

se kalan 7ϑ hacimlik kısmın boşalması için, Yukarıdaki soruyu pratik bilgiyi kullanarak
çözmeye çalışınız.
7 . 8 = 56 dakika zaman geçer.
297
C D 2 C
B
5
4
A B
A
I II
Yukarıda I. durumda yarı yüksekliğine kadar ABCD dik yamuğunun [DC] etrafında döndü-
rülmesi ile oluşacak cismin hacmini bulalım.
su ile dolu olan dik dairesel koni ters çevrildiğinde
AB
oranının kaç olduğunu bulalım.
AC
ÇÖZÜM -:
ÇÖZÜM -:
3
1 1
I. durumda hacimler oranı f p = olup Yamuk [DC] etrafında döndürülürse aşağıdaki
2 8 gibi silindir ve bu silindirin içinde koni boşluğu oluşur.
C A› B›
7
7 D 2 C
5
A 4
I II
AB 7 3
7
II. durumda =3 = bulunur. A 2 3 B
AC 8 2
O halde oluşacak bölgenin hacmi silindirin hacmi

ile koninin hacminin farkı kadardır.
ÖRNEK – 14
A› B›
Bir dik kenarının uzunluğu a birim olan ikizke-
nar dik üçgenin hipotenüsü etrafında dönmesi ile
meydana gelen cismin hacmini bulalım.
V= –
ÇÖZÜM -: A
a a
A B
45º 45º
B a 2 C Böylece,
a.a a2 Vsilindir = p . 42 . 5 = 80p br3

A(ABC) = S = = olup
2 2 r . 42 . 3
Vkoni = = 16p br3
Üçgenin [BC] etrafında dönmesi ile meydana ge- 3

len cismin hacmi,
a4 O halde, dönel cismin hacmi,
4r .
4r . S 2
4 r . a3 . 2
V= = = br3 bulunur. V = Vsilindir – Vkoni = 64p br3 bulunur.
3.a 2 3.a 2 6
298
D 3 C Bir daire, biri diğerinin 2 katı büyüklüğünde iki

tane daire dilimine ayrılıyor ve elde edilen daire dilim-
leri ile iki koni yapılıyor.
4
Buna göre, konilerin yükseklikleri oranını bu-
lalım.
A 6 B
ABCD dik yamuğunun [AB] etrafında döndü- ÇÖZÜM -:

rülmesi ile elde edilecek cismin hacmini bulalım.
120º
ÇÖZÜM -: 240º
I
Yamuk [AB] etrafında döndürülürse aşağıdaki gi-

120º
bi silindir ve koni oluşur.
240º
3
4 4 II
3 3
I. konide,
3r
120 r h1
= ⇒ l = 3r ⇒
360 ,
O halde oluşacak bölgenin hacmi silindirin hacmi
ile koninin hacminin toplamı kadardır.
r
O
h1 = 2 2 r birim
V= +
II. konide,
3r
240 r 3r
= ⇒l= ⇒ h2
360 , 2
Böylece,
r . 42 . 3 2r
Vkoni = = 16p br3 O
3
h2 = r 5 birim
Vsilindir = p . 42 . 3 = 48p br3
Dönel cismin hacmi, O halde konilerin yükseklikleri oranı,
V = Vsilindir + Vkoni = 64p br3 bulunur. h1 2 2 2 10

= = bulunur.
h2 5 5
299
Afla€›da açınımı ile birlikte verilen dik koniler

Etkinlik Zaman› – 40 alt›nda istenen ölçümleri bulunuz.
1. P 5. P
P P
40º
18
24 br2
h h
A A› A A›
4 r
A O B A O B
O O
=......................., h =......................... =.............., h =.............., r = .............
2. 6.
P P
16 br2 A 6 P A›
18
288º
h h
P
r r
A O B A O B O
A A›
=.............., h =.............., r = ............. =.............., h =.............., r = .............
3. P 7.
P
120º P
h A A› 3 P
A O 4 B
r
A O B 2 A›
O A
=.............., h =.............., r = ............. =........................, =.......................
4. P 8. P
P P
20 6
h
A A› A A›
8 br
r r
A O B A O B
O br2
=.............., h =.............., r = ............. =........................, r = ........................
300
Etkinlik Zaman› – 41 Afla€›daki boşlukları doldurunuz.
Koni Açınımı Koni Açınımı
1. 5.
A A
72º
B B›
2
B O C 2
O
2. 6.
P
P
H
12
A A›
3
A O B 1
O
3. 7.
A
5
O
5 300º
3 P
B O C
A A›
4. 8.
A
A 8 O A›
18
O
B C
O
AB = BC
301
1. 5. y
A
: 3x + 4y = 12
ABC, [AC] etraf›nda do¤rusu y ekseni
döndürülüyor. etraf›nda 360º dön-
5
Elde edilen cismin x dürülüyor.
O
hacmi kaç br3 tür? Oluan cismin
B 3 C
=.......................... =..........................
2. 6.
A
D 4 C
ABC, [BC] etraf›nda ABCD yamu¤u
döndürülüyor. AB etraf›nda 360º
4
döndürülüyor.
Elde edilen cismin 4
B 6 C A 7 B
=.......................... =..........................
3. 7.
A
D 10 C ABCD paralelke-
ABC, [AC] etraf›nda
döndürülüyor. nar› [AB] etraf›nda
6 döndürülüyor.
6
Elde edilen cismin
30º
A B
B 8 C
=.......................... =..........................
4. 8.
A
A
ABC, [AH] etraf›nda ABC, [BC] etraf›nda
döndürülüyor. döndürülüyor.
10 10
6
Elde edilen cismin Oluan cismin
hacmi kaç br3 tür? hacmi kaç br3 tür?
B1H 8 C
B 12 C
=.......................... =..........................
302

Küre :
ÖRNEK – 2
Uzayda sabit bir noktaya eşit uzaklıktaki nokta- Yarıçap uzunluğu 3 birim olan kürenin hacmi-
ların belirttiği yüzeye küre yüzeyi, sabit olan noktaya ni bulalım.
küre yüzeyinin merkezi, merkezden küre yüzeyine
olan uzaklığa kürenin yarıçapı ve küre yüzeyi ile sınır-
lanan bölgeye küre denir.
ÇÖZÜM -:
3
r O
Kürenin hacmi :
4 4 4
Hacmi = V = rr 3 V= pr3 = p . 33 = 36p br3 bulunur.
3 3 3
Alanı = 4pr2
ÖRNEK – 3
Alanı sayıca hacmine eşit olan kürenin yarı-

çap uzunluğunu bulalım.
ÇÖZÜM -: 4
4pr2 =pr3
3
eşitliğinde gerekli sadeleştirmeler yapılırsa,
r = 3 birim bulunur.
ÖRNEK – 4
Yarıçap uzunluğu 5 birim olan içi dolu küre mer-

kezinden 3 birim uzakta bir düzlemle kesiliyor.
Buna göre, kesit alanının kaç br2 olduğunu bu-
ÖRNEK – 1 lalım.
Yarıçap uzunluğu 6 birim olan kürenin yüzey ÇÖZÜM -:

alanını bulalım. Kesiti
O A
ÇÖZÜM -: 3 5 O
4
6
O
MOA dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
|OA| = 4 birim olup

Kürenin yüzey alanı : Kesit yüzeyi yarıçap uzunluğu 4 birim olan
A = 4pr2 = 4p . 62 = 144p br2 bulunur. bu dairenin alanı p . 42 = 16p br2 bulunur.
303
ÖRNEK – 5
Böylece, tabanı A merkezli daire olan aşağıdaki
gibi hacim hesabı iki farklı değer olan iki koni çizilebilir.
Yarıçap uzunluğu 4 birim olan içi dolu küre bir
düzlemle iki eş yarım küreye ayrılıyor. 2
2 4
Buna göre, yarım kürelerden birinin yüzey ala- 4 B A B
A
nını bulalım. 3
A
4
B
O
ÇÖZÜM -: 5
8
1 32r 3
O 4 Küçük koninin hacmi : V = p . 42 . 2 = br
3 3
1 128r 3
Büyük koninin hacmi : V = p . 42 . 8 = br
3 3

O 4
ÖRNEK – 7
Bir kenarının uzunluğu 4 birim olan bir küpün

içine yüzeylere teğet olacak şekilde yerleştirilen
Yarım küre, yarım daire ile yarım küre yüzeyin-
kürenin yüzey alanını bulalım.
den oluştuğundan alanı,
1
p . 42 + . 4p . 42 = 48p br2 bulunur.
2 ÇÖZÜM -:
Küre küpün tüm yüzeylerine teğet olduğundan kü-
renin çapı küpün bir ayrıtına eşit olacaktır.
4
ÖRNEK – 6 r r
Bir kürenin içine merkezinden 3 birim uzakta

yarıçap uzunluğu 4 birim olacak şekilde çizilebile- 4
cek en büyük ve en küçük dik koninin hacmini bu- 4
lalım.
O halde, 2r = 4 ⇒ r = 2 birim olup
ÇÖZÜM -: Kürenin yüzey alanı,
A = 4 . p . 22 = 16p br2 bulunur.
OAB dik üçgeninde Pisagor teroemi ile r = 5 birim
bulunur.
4 B
A ARAŞTIRMA
3
r
O
Aynı düzlem içinde bulunmayan dört
noktadan eşit uzaklıkta olan bir nokta var ise
bu noktayı nasıl bulabileceğimizi araştıralım.
304
Ana doğru parçası 10 birim ve yarıçap uzunlu- Bir kenar uzunluğu 4 birim olan küpün içine, ke-
ğu 6 birim olan dik dairesel koninin içine, tabanına narlarına teğet olacak biçimde bir küre konuyor.
ve kenarlarına teğet olacak şekilde çizilen kürenin
hacmini bulalım. Buna göre, küpün bir köşesinin küre yüzeyine
olan en kısa uzaklığını bulalım.
ÇÖZÜM -:
T
ÇÖZÜM -:
10 B
T
2
2
A B O H
O 6
2
K
Verilen koni dik koni olduğundan yükseklik ayağı 4 A

tabanın ağırlık merkezinden geçer.
Küpün bir kenarının uzunluğu 4 birim olduğundan,
O halde, TOB nde Pisagor bağıntısı ile
kürenin yarıçap uzunluğu r = 2 birim olur.
|TO| = 8 birim bulunur.
B
Şimdi istenilen şartlarda koninin içine bir küre çi-
zelim.
T 4 O
C
8–r 4 2
H 4 A
r
M
r O noktası, hem küpün hem de kürenin simetri
A B merkezi olduğundan,
O 6
A, O, B noktaları doğrusal olup

Kürenin yarıçap uzunluğuna r diyelim.
ABC dik üçgeninde Pisagor teoremi ile,
Böylece, |MO| = |MH| = r ve |TM| = 8 – r olup
|AB| = 4 3 birim ve
gerekli açılar adlandırılırsa TOB ∼ THM yazılabilir.
r 8–r Böylece,
O halde, = eşitliğinden
6 10
B köşesinin küre yüzeyine olan en kısa uzaklığı,
r = 3 birim bulunur.
4 3 –4
|BT| = |AK| = = 2 3 – 2 birim bulunur.
Kürenin hacmi, 2
4
V= . r . 3 3 = 36p br3 bulunur.
3
305
Şekildeki A noktasındaki bir karınca yüzey üzerin-

den B noktasına uğramak şartıyla C noktasına gide-
cektir.
4
A B
O
Yarıçap uzunluğu 2 birim olan içi dolu bir kü-
reyi yukarıdaki gibi 8 eş parçaya ayırıp parçalar-
dan birinin yüzey alanı bulalım.
Karıncanın alacağı en kısa yolu bulalım.

ÇÖZÜM -:
Parçalardan biri aşağıdaki gibi olur.
ÇÖZÜM -:
A dan B ye en kısa yol her türlü yarım çember
yayının uzunluğudur.
2
2 O merkezli [AB] çaplı çember etrafında aldığı yol
2
şekildeki gibidir.
O halde,
Şekil dikkatlice incelenirse,
3 tane çeyrek daire dilimi ve A B

O
1
1 tane lik küre yüzeyi olduğu görülür.
8
O halde, kesilen parçanın yüzey alanı,

2r . 4
r . 22 1 AB yayının uzunluğu = 4r birim dir.
3. + . 4 . r . 22 2
4 8
= 3r + 2r = 5r br 2 bulunur. B den C ye en kısa yol çeyrek çember yayının
uzunluğudur.
B
O
2r . 4
BC yayının uzunluğu = 2r birim dir.
4
Böylece, karıncanın alacağı en kısa yol
4p + 2p = 6p birim bulunur.
306
ÖRNEK – 12
ÇÖZÜM -:
Yarım küre, yarım küre yüzeyi ile dairenin birleşi-
Yarıçap uzunluğu 5 birim olan kürenin içine taban
midir.
yarıçapı 3 birim olan bir dik silindir şekildeki gibi yer-
leştiriliyor.
O halde, yarım küre yüzeyinin alanı
1
. 4p . 42 = 32p br2 ve dairenin alanı
2
p . 42 = 16p br2 olup
Böylece, yarım kürenin alanı
32p + 16p = 48p br2 bulunur.

Buna göre, oluşan silindirin hacmini bulalım.
ÇÖZÜM -:
3
a 5
O ÖRNEK – 14
a
Yarıçap uzunluğu 3 birim olan küre şeklindeki

iki cismi içine alabilen silindirin hacminin en az kaç
br3 olabileceğini bulalım.
Pisagor teoremi ile,
a2 + 9 = 25
a2 = 25 – 9
ÇÖZÜM -:
a2 = 16 ⇒ a = 4 Kürenin yarıçap uzunluğu 3 birim olduğundan
küreleri içine alabilen en küçük silindirin de yarıçap
3
uzunluğu 3 birim ve yüksekliği 12 birim olmalıdır.
4
5
O
O
4
Silindirin hacmi : V = pr2 . h = p . 32 . 8 O

= 72p br3 bulunur.
O halde,
ÖRNEK – 13
12
4
O 3
Yukarıdaki yarıçap uzunluğu 4 birim olan içi Silindirin hacmi :

dolu yarım kürenin alanını bulalım. V = p . 32 . 12 = 108p br3 bulunur.
307
T Yarıçap uzunluğu r olan küre biçimindeki bir kap

tam ortadan kesilerek eş yarım kürelere ayrılıyor.
Yarım kürelerden birinin içi gülsuyu ile doldurulup r
yarıçaplı ve yükseklik uzunluğu 2r olan silindir kaba
O
aktarılıyor.
A B Son durum için ne yorum yapabiliriz.
Şekildeki taban yarıçap uzunluğu 6 birim olan dik

koninin tepe noktası ve taban çemberi O merkezli kü-
ÇÖZÜM -:
renin yüzeyindedir.
Dik koninin hacmi 216p br3 olduğuna göre,
kürenin yarıçap uzunluğunu bulalım.
r r
O O
ÇÖZÜM -:
Dik koninin taban merkezi C olsun,
O halde, [TC] ⊥ [AB] olup V = 4 r3 V = 2 r3
3 3
T
O r
O
2r
6 6
A C B
O r
Koninin hacmi, V = r2 . 2r = 2 r3
2
r .6 .h
V= = 216r ⇒ h = 18 birim dir.
3
O halde
Kürenin yarıçap uzunluğuna r diyelim.
2 3
"Hacmi rr olan yarım küre dolusu gülsuyu
Böylece, |TO| = |OB| = r olup 3
hacmi 2pr3 olan silindire aktarılıyor." diyebiliriz.
T
r O r
r
O 4 r3
r 2 r3
18 – r 3
6 3
A C B 2r
2 r3
3
COB dik üçgeninde Pisagor teoremi ile r

O
r
18 – r r = 10 birim bulunur. 2
O halde, silindirin ü dolar.
3
C 6 B
308
TEST
1
1. T (Tepe noktas›) 4. T T
Ana do¤ru Yükseklik
A B
r r
A B A B
O
Taban yar›çap› Yanal yüzeyi r
Yukarıda temel elemanları verilen dik koninin

hangi elemanı yanlış isimlendirilmiştir? Şekilde açınımı verilen koninin yüzey alanı
A) Tepe noktası B) Yükseklik
C) Ana doğru D) Yanal yüzey ,2 . a r . ,2 . a
A) pr2 + B) pr2 +
o
E) Taban yarıçapı 180 360 o
,2 . a
C) 2pr2 + D) pr2 + l2
360 o
,2 . a
E) 2pr2 +
180 o
2. Biri silindir, diğeri küp şeklinde olan iki kap, tama-

men su ile doludur. Silindir şeklindeki kabın taban
çapının ve yüksekliğinin uzunlukları küpün bir ay-
rıt uzunluğuna eşittir.
Buna göre, silindir şekildeki kapta, küpte bu-
lunan suyun kaçta kaçı kadar su bulunmakta-
dır? (p = 3 alınız.)
3 2 1 1 1
A) B) C) D) E)
4 3 2 6 16
3. T 5. T
120º
12 birim
A B A B
r 3
Yukarıdaki şekilde açınımı verilen koninin ana doğ-

Yukarıdaki şekilde tepe noktası T olan bir dik ko-
rusunun uzunluğu 12 birim ve m(ATB) = 120° dir. ninin açınımı verilmiştir.
Koninin taban dairesinin yarıçap uzunluğu kaç Buna göre, AB yayının uzunluğu kaç birim-
birimdir? dir?
A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) 14p B) 12p C) 10p D) 8p E) 6p
309
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. A 3. C 4. B 5. E
TEST
1
6. OTB dik üçgen 8. Ana doğrusunun uzunluğu 5 birim ve yüksek-

T |TB| = 10 birim liği 4 birim olan koninin açınımı aşağıdakiler-
|OB| = 6 birim den hangisidir?
10
A) B) C)
5 br 4 br 5 br
O
6 B
4 br 3 br 3 br
Buna göre, TOB nin l ekseni etrafında 360°

D) E)
döndürüldüğünde elde edilen cismin hacmi 4 br 3 br
kaç br3 olur?
A) 100p B) 96p C) 84p D) 72p E) 62p

5 br 5 br
9.
7. T
6 birim
Şekildeki gibi küpün içerisine tüm kenarlara de-
ğecek şekilde bir futbol topu yerleştiriliyor.
2 birim Küpün bir ayrıtının uzunluğu 16 birim olduğu-
na göre, topun yarıçap uzunluğu kaç birimdir?
A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8
Tabanının yarıçap uzunluğu 3 birim olan bir
koninin ana doğrusunun uzunluğu 6 birim ol-
duğuna göre, koninin yanal yüzeyi aşağıdaki-
lerden hangisi olabilir?
10.
T T
A) B) 6 br
6 br 160º A
T T
C) D) 6 br
120º 6 br 150º
O 10 birim B
T 6 br Yarıçap uzunluğu 10 birim olan çeyrek daire-

E) nin l etrafıında döndürülmesi ile oluşan cis-
min alanı kaç p br2 dir?
A) 300 B) 310 C) 320 D) 330 E) 340
310
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. B 7. C 8. C 9. E 10. A
TEST
2
1. Şekildeki O noktası dik dairesel koninin taban 3. A 8 birim T A›

merkezidir.

T
r
5 birim O
3 birim Yukarıda açınımı verilen dik koninin yüzey

O alanı kaç br2 dir?
Şekil üzerindeki verilere göre bu koninin açı- A) 48p B) 54p C) 66p

nımı aşağıdakilerden hangisidir? D) 80p E) 96p
A) T B) T C) T
6 br 6 br 5 br
6 br 10 br 10 br 4. T
16 birim
D) T E) T A A›
5 br 10 br
r
6 br 3 br
Yukarıda açınımı verilen dik koninin taban alanı

kaç br2 dir?
A) 9p B) 12p C) 14p D) 16p E) 18p
2.
5. A›
A 20 birim T
216º
Mert, yarıçap uzunluğu 10 birim olan küre şeklin-

deki akvaryumun merkezinden 8 birim yukarısına Yukarıdaki yarıçap uzunluğu 20 birim olan 216°
kadar su dolduruyor. lik daire dilimi kıvrılarak koni yapılıyor.
Buna göre, su yüzeyinde meydana gelen dai- Elde edilen koninin taban alanı kaç br2 dir?
resel bölgenin alanı kaç p br2 dir?
A) 64p B) 81p C) 100p
A) 25 B) 36 C) 49 D) 64 E) 81 D) 121p E) 144p
311
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 1. D 2. B 3. A 4. D 5. E
TEST
2
6. 3 birim 9.
Şekildeki içi dolu yarım küre boyandığında

kaç br2 lik bir alan boyanmış olur?
Yukarıda bir odanın içinde düşey olarak du-
A) 27p B) 30p C) 32p D) 34p E) 36p ran silindirin üç düzlem üzerine düşen gölge-
leri aşağıdakilerden hangisidir?

A) B)
7.
A 4 birim O B
Yarıçap uzunluğu 4 birim olan şekildeki ya-

C) D)
rım dairenin l doğrusu etrafında 180° döndü-
rülmesiyle oluşan cismin yüzey alanı kaç br2
dir?
A) 42p B) 48p C) 54p

D) 62p E) 64p
E)
8. Kuşların su içmesi için yapılmış olan şekildeki su-

lukların herbiri çapı 20 cm olan çeyrek küre yüze-
yinden oluşmuştur.

10. Yüksekliği 21 birim, yarıçapı 9 birim olan dik da-

iresel silindir biçimindeki bir sürahi tümüyle limo-
nata ile doludur. Bu limonatanın tamamı, taban
yarıçapları 3 birim ve 6 birim olan kesik koni biçi-
mindeki 6 adet özdeş boş bardağa konuluyor.
Bu suluklar yağmur suyu ile tamamen doldu-
ğunda toplam kaç litre su birikir? Bardaklar tam olarak dolduğuna göre, bu bar-
(p = 3 alınız.) dakların yüksekliği kaç birimdir?
25 55 40 44 27
A) 0,5 B) 1,5 C) 5 D) 8 E) 10 A) B) C) D) E)
2 4 3 3 2
312
9.S›n›f Geometri Konu Anlatımlı Soru Bankası 6. A 7. B 8. C 9. B 10. E
ETKİNLİKLERİN CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik Zaman› – 1 BOŞLUK DOLDURMA Etkinlik Zaman› – 5 BİLEŞEN BULMA
1. Paralel 8. Düzlemsel 1. (2, 7) 5. (0, –12)
2. Aykırı 9. Aykırı 2. (6, 2) 6. (–4, 3)
3. Aykırı 10. Düzlemsel 3. (–8, –2) 7. (–5, 5)
4. Aykırı 11. Aykırı 4. (–1, 3) 8. (–7, 1)
5. Düzlemsel 12. Düzlemsel
6. Paralel 13. Kesişen
7. Kesişen 14. Aykırı
Etkinlik Zaman› – 2 BOŞLUK DOLDURMA Etkinlik Zaman› – 6 BİLEŞEN BULMA
1. (3, 2) 5. (4, 5) 1. (–5, 0) 5. (10, –2)
2. (2, –4) 6. (–6, 0) 2. (8, 0) 6. (5, 3)
3. (–5, 6) 7. (0, 10) 3. (1, 0) 7. (2, –5)
4. (6, 4) 8. (5, –3) 4. (2, 7) 8. (–7, 0)
Etkinlik Zaman› – 3 BİLEŞEN BULMA Etkinlik Zaman› – 7 YÖN BULMA
1. (4, 3) , (–3, 3) 5. (8, 0) , (3, 4) 1. Negatif 5. Negatif
2. (0, –4) , (5, 0) 6. (–3, –5) , (3, –3) 2. Pozitif 6. Pozitif
3. (–2, –4),(–3, –4) 7. (1, 4) 3. Pozitif 7. Negatif
4. (0, 5) , (–3, –4) 8. (3, –2) 4. Pozitif 8. Pozitif
Etkinlik Zaman› – 4 UZUNLUK BULMA
Etkinlik Zaman› – 8 TRİG.ORAN BULMA

1. 6 birim 5. 5 2 birim
2. 2 13 birim 6. 6 birim
1. 1 – cos40° 4. cot44°
3. 6 birim 7. 4 5 birim 2. sin130° 5. cot36° – cos36°
4. 41 birim 8. 3 2 birim 3. tan35° 6. tan46° – sin46°
313
Etkinlik Zaman› – 9 TRİG.ORAN BULMA

Etkinlik Zaman› – 13 BOŞLUK DOLDURMA
1. 0 4. cos80° + 2cos25°
1 1. Çakışık
2. 1 5.
2sinx 2. Aykırı
3. 6(cosa + cosb) 6. 2 3. Bir doğru
n (n + 1)
4. n + 1, +1
2
Etkinlik Zaman› – 10 EĞİM BULMA
n + 1, f p + f p + f p + f p
n n n n
5.
0 1 2 3
1. 3 7. Yok 6. Koordinat doğrusu
2 4 7. Mutlak değeri
2. – 8. –
5 3 8. Eş yönlü
1 2
3. 9. 9. Eş yönlü doğru parçası
3 3
5 10. Vektör
4. 0 10.
2
11. Zıt Yönlü
5. Yok 11. 1
12. Birim vektör
4
6.
3
Etkinlik Zaman› – 11 DENKLEM BULMA
1. 2x + 3y – 12 = 0 5. 2x – 5y + 16 = 0
2. x – 2y + 6 = 0 6. 2x + 3y – 16 = 0
3. x–y–3=0 7. 7y – 4x = 0
4. x + 2y + 4 = 0 8. 5x + 6y = 0

1. Konum vektörü 7. Negatif
2. Sıralı ikililer 8. Paralel

1. Doğrusal 7. Uzay
3. Açı 9. Sonsuz
2. Doğru 8. Uzay modeli
4. Birim çember 10. Eğim açısı,
3. Işın 9. Üç Eğimi,
4. Nokta 10. Dört m
5. Doğru parçası 11. Paralel 5. 1 radyan 11. Sıfırdan küçük
6. Düzlem 12. Kesişen 6. Pozitif 12. Sıfırdan büyük
314
Etkinlik Zaman› – 15 BOŞLUK DOLDURMA UZUNLUK – ORAN

BULMA
1. Eğimi 7. a, her şey 5

1. 8 birim 5.
2
2. Sıfır 8. b, her şey
7
2. 7 birim 6.
3. Eşit 9. m 5
4. –1 10. |b|, |a|, a2 + b2 3. 9 birim 7. 12 birim
a 5
5. – 11. p 4. 8. 12 birim
b 6
y2 – y1
6. 12. Dik kesişen UZUNLUK – ORAN
x2 – x1 Etkinlik Zaman› – 20
BULMA
20
1. 8 birim 5. birim
3
Etkinlik Zaman› – 16 AÇI BULMA 3 9
2. 6.
2 4
3 1
1. 95° 5. 64° 3. 7.
4 2
2. 30° 6. 54°
20
4. 6 birim 8. birim
3. 36° 7. 64° 3
4. 100° 8. 68°
Etkinlik Zaman› – 21 ORAN BULMA
AÇI – UZUNLUK
Etkinlik Zaman› – 17 4
BULMA 1. 5. 4
9
9 25
1. 54° 5. 45° 2. 6.
16 96
2. 54° 6. 24°
9 9
3. 7.
3. 18° 7. 51° 4 10
4. 42° 8. 2 3 birim 25 4
4. 8.
16 9
UZUNLUK – ORAN
AÇI – EĞİM – UZUNLUK BULMA
BULMA
1. 6 birim 5. 3 birim
1 1
1. 45° 5. 2. 4 birim 6.
3 3
2. 54° 6. 102° 8
3. 12 birim 7. f , 2p
2 3
3. 7. 15°
3 27 4
4. birim 8.
4. 15° 8. 12 birim 2 5
315
UZUNLUK – ORAN
Etkinlik Zaman› – 23 Etkinlik Zaman› – 27 BOŞLUK DOLDURMA
BULMA
6 1. Çokgen
1. 5 birim 5.
5
2. Dışbükey çokgen
15
2. 4 birim 6. birim 3. Köşegeni
4
4. (n – 2) . 180, 360°
n (n – 3)
5.
14 2
4. birim 8. 5 birim
3
6. Simetriği
7. Öteleme
UZUNLUK – ORAN 8. Ötelemeli yansıma
BULMA
9. Dönme hareketi
1 10. Dönme merkezi

1. 5. 10 birim
2 11. Merkezil dönme
8 4 12. Dönme simetrisine
2. 6.
5 5
5
3. 9 birim 7.
4
UZUNLUK–ALAN
BULMA
1. 21 birim 5. 3 2 birim
2. 6 birim 6. 1 birim 360

1.
n
2. Düzgün kaplama
4. 39 br2 8. 9 birim
3. Yarı düzgün kaplama
4. Benzer
UZUNLUK–ALAN– 5. Benzer
EĞİM–KOORD. BULMA
6. Karesine
7. Eş
6
1. 5. 36 br2
2 8. 1
60
2. 30° 6. birim 9. 1. Tales teoremi
13
25 10. 2. Tales Teoremi
3. –3 7. –
3 11. h2 = p . k
4. 2 8. 8 12. Dik
316
Etkinlik Zaman› – 29 İZOMETRİK ÇİZİM Etkinlik Zaman› – 30 İZOMETRİK ÇİZİM
1. Önden Görünüm Üstten Görünüm Sa¤dan Görünüm 1. Önden Görünüm Üstten Görünüm Sa¤dan Görünüm
2. Önden Görünüm Üstten Görünüm Sa¤dan Görünüm


317
HACİM – ALAN
Etkinlik Zaman› – 31 AÇINIM Etkinlik Zaman› – 32
BULMA
Açınım 1. 120 br3 5. 45 br2

Açınım
Değil
2. 48 br2 6. 48 br2
3. 100 br2 7. 114 br2

1. 
4. 48 br3 8. 144 br2
2. 
3. Etkinlik Zaman› – 33 AÇI BULMA


1. 64° 5. 138°
2. 38° 6. 40°
3. 65° 7. 22°
4.  4. 65° 8. 28°
5. 
6. 
Etkinlik Zaman› – 34 AÇI BULMA
1. 49,5° 5. 18°
2. 68° 6. 135°
3. 24° 7. 108°
4. 30° 8. 2°
318
Etkinlik Zaman› – 35 AÇI BULMA Etkinlik Zaman› – 38 ALAN BULMA
1. 44° 5. 73° 1. 36 br2 5. 72 br2

2. 24° 6. 80°
16r
2. 12p br2 6. + 8 3 br2
3. 39° 7. 108° 3
4. 228° 8. 270° 9r 2 25r 2
3. 9 3– br 7. br
2 3
4. 8p – 16 br2 8. p br2
Etkinlik Zaman› – 36 ALAN BULMA
HACİM – ALAN
BULMA
8r
1. – 4 3 br2 5. 20 br2
3
1. 20p br3 5. 48p br3
8r 2 24
2. br 6. birim
3 r 2. 48p br2 6. 96p br3
25r 2 3. 38p br3 7. 54p br3

3. br 7. 28 – 8p br2
4
4. 168p br2 8. 60p br2
4. 32 br2 8. 3p br2
Etkinlik Zaman› – 37 ALAN BULMA
HACİM – ALAN
56r 2 Etkinlik Zaman› – 40
1. br 5. 8p br2 BULMA
9
4r 2
2. 8 – 2p br2 6. br 1. 6 br, 2 5 br 5. 18 br, 6 10 br, 2 br
3
9r 2 2. 5 br, 3 br, 4 br 6. 6 br, 3 3 br, 3 br
3. 6 6 br2 7. br
2 3. 6 br, 4 2 br, 2 br 7. 5 br, 72°
4. 12p br2 8. 8 3– 4r br2 4. 20 br, 8 6 br, 4 br 8. 60°, 1 br
319
Etkinlik Zaman› – 41 AÇINIM
6. P
1. A
6
8
1
O
2
O
7. P
2. A
6
12
5
O
3
O
8. P
3. 8
5
A
4
288º O
4 O
4. 2r O 2r
18
r
O
Etkinlik Zaman› – 42 DÖNDÜRME

5. A
1. 12p br3 5. 16p br3

10 112r 3
2. 32p br3 6. br
3
2 3. 128p br3 7. 30p br3

O
4. 128p br3 8. 256p br3
320

9 Geo Konu PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

9 Geo Konu PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

9.

ISBN : 978 – 605 – 4671 – 05 – 2

Tlf: (0322) 235 64 65

Grafik Tasar›m – Dizgi

Özkan Matbaac›l›k Gazetecilik San. ve Tic. Ltd. ﬁti.

Hepinizin yolu açık, kalemi güçlü olsun!

/ Nokta, Doğru, Düzlem, Uzay

/ Koordinat Düzlemi (Analitik Düzlem)

üNiTE-2 ÇOKGENLER ve DÜZLEMDE KAPLAMALAR ................................................................. 103 - 210

/ Çokgende Çevre ve Çokgensel Bölgelerin Alanları

/ Düzlemde Dönüşüm Hareketleri

/ Dik Ortgrafik Görüntü

üNiTE-4 ÇEMBER ve DAİRE .............................................................................................................. 249 - 280

/ Teğet, Kesen, Kiriş, Yay

/ Merkez Açı, Çevre Açı

/ Çemberin Çevre Uzunluğu ve Dairenin Alan Hesabı

üNiTE-5 DİK DAİRESEL SİLİNDİR ve KONİ ............................................................................... 281 - 312

ETKİNLERİN CEVAP ANARTARLARI ............................................................................. 313 - 320

yy Nokta, Doğru, Düzlem, Uzay

ABEL 1802 – 1829 BOOLE 1815 – 1864

FERMAT 1601 – 1665 CANTOR 1845 – 1918

CAUCHY 1789 – 1857 GAUSS 1777 – 1855

CRAMER 1704 – 1752

FOURIER 1768 – 1830 EULER 1707 – 1783 GALOIS 1811 – 1832

Doğrusal (do€rudaﬂ) Noktalar

Aynı doğru üzerinde bulunan noktalardır.

¾¾ ‹ki çizginin kesim yeri bir nokta modelidir.

A Bir doğru üzerinde bir noktadan başlayıp yine

¾¾ Geceleyin gökyüzünde y›ld›zlar›n uzaktan görü-

Do€ru Parças› UZAY

¾¾ Bütün noktalar› içinde bulunduran bir yap›d›r.

Üç Boyutlu Figür Çalışması

¾¾ Bir paralelkenarsal bölge düzlem modeli olarak

ekil III ekil IV

P Şekil I de üç boyutlu maket dikey olarak tutulmuş-

B Şekil IV te düzlem yatay olarak tutulup karşıdan

Düzlem Belirtme Aksiyomları İki Doğrunun Birbirine Göre Durumları

 Doğrusal olmayan üç nokta bir düzlem belirtir.  Paralel olma durumu ;

 Çakışık olma durumu ;

 Aykırı olma durumu ;

"Yukarıdaki son üç madde aslında ilk maddenin

P İki Düzlemin Birbirine Göre Durumu

Yukarıda l1 ve l2 aykırı doğrulardır.

 Doğru düzlemi keser.

 Doğru düzleme paraleldir.

 Doğru düzlemin içindedir.

Yar› Yar› Aç›k yar› Aç›k yar› P

(P) ⊥ (Q), (P) ⊥ (E), (Q) ⊥ (E)

Kapal› yar› Kapal› yar›

 Üç düzlem birbirine paralel olabilir. E

Üç makas darbesi ile bir kağıt parçası;

a) Üç doğru bir düzlemi en az 4 bölgeye ayırır.

 Düzlemi en az bölgeye ayırmak için makas dar-

 Düzlemi en fazla bölgeye ayırmak için makas dar-

n tane farklı doğru içinde bulunduğu düzlemi;

n tane farklı düzlem uzayı :

en çok f p + f p + f p + f p tane bölgeye ayırır.

3 bıçak darbesi ile bir karpuz en fazla kaç par-

Bu ikililer ile düzlem dışındaki 1 nokta her zaman

Düzlemde herhangi üçü doğrusal olmayan 5

2 O halde, 8 farklı nokta en fazla,

Kesim yerlerini sayarak 9 nokta bulunur.

5 doğru en fazla f p = 10 tane noktada kesişebilir.