Professional Documents
Culture Documents
Salva gloveli
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis
ivane javaxiSvilis saxelobis istoriisa da eTnologiis instituti
kornelikekeliZis saxelobis saqarTvelos xelnawerTa erovnuli centri
1
S. gloveli, ilia abulaZe da xelnawerTa erovnuli centris axali (Q) koleqcia, moxseneba wakiTxuli ilia
abulaZisadmi miZRvnil II samecniero konferencize, xelnawerTa erovnuli centri, 26-27 noemberi, 2012 w.
2
T. enuqiZe, profesor varlam donduas arqivSi daculi Zveli qarTuli xelnawerebi da sabuTebi, macne,
istoriis, arqeologiis, eTnografiisa da xelovnebis istoriis seria, №1 (Tbilisi, 1971); aqve aRsaniS-
navia, rom istoriis institutis Senoba 1981-2016 wlebSi mdebareobda qalaq TbilisSi, meliqiSvilis quCa
#10-Si. am SenobaSi 2006 wlamde funqcionirebda varlam donduas saxelobis kabineti (2006 wlidan kabine-
ti asrulebda samkiTxvelo darbazis funqcias). aqve inaxeboda misi saxelobis wignadi fondi (biblioTe-
ka), romelic Tavad varlam donduas surviliT, gardacvalebis Semdeg, gadaeca istoriis instituts. var-
lam donduas arqivis Sesaxeb institutSi araferi ar iyo cnobili. xelnawerTa erovnuli centris sabu-
TebSi rodesac amovikiTxe, rom ramdenime xelnaweri gadaeca xelnawerTa instituts istoriis institu-
tis varlam donduas arqividan, CavTvale, rom varlam donduas biblioTekaze iyo saubari da es fondi
iyo varlam donduas arqivad miCneuli; vivaraude, rom am wignad fondSi inaxeboda xelnaweri erTeule-
bic da aqedan gadaeca isini xelnawerTa instituts (rodesac am Temaze iv. javaxiSvilis istoriisa da
eTnologiis institutSi profesor varlam donduasadmi miZRvnil samecniero konferenciaze `saqarTve-
los Sua saukuneebis istoriisa da wyaroTmcodneobis sakiTxebi – uaxlesi kvlevebi, uaxlesi Sedegebi~
wavikiTxe moxseneba, is amitomac davasaTaure Semdegnairad: `xelnawerebi profesor varlam donduas sa-
biblioTeko fondidan~ da ara `...varlam donduas arqividan~). rodesac gavecani TinaTin enuqiZis aRniS-
nul naSroms, romelSic avtori faqtobrivad aRwers profesor varlam donduas arqivs, davrwmundi, rom
aRniSnuli arqivi marTlac arsebobda istoriis institutSi, magram mainc gaurkveveli rCeboda, daikarga
Tu SeuerTda romelime sxva arqivs. 2016 wlis zafxulSi, roca istoriis instituti gadadioda axal Se-
nobaSi (universitetis quCaze), daicala varlam donduas saxelobis yofili kabinetic. am procesSi, sru-
liad SemTxveviT, gaiRo kabinetidan meore oTaxSi gasasvleli kari, romelic didi xnis ganmavlobaSi
iyo Calursmuli da gauqmebuli. Tavidan romel oTaxSic gadioda es kari, im oTaxSi karis adgili iyo
amoSenebuli da kedeli Selesili. aqamde umoqmedo karis gaRebis Semdeg swored am kedelsa da kars So-
ris niSaSi aRmoCnda viwro Taroebi da swored am Taroebze iyo moTavsebuli profesor varlam donduas
saarqivo masalebi. rogorc Cans, varlam donduas saxlidan wignebTan erTad institutSi gadmoitanes mi-
si arqivic da ganaTavses misive saxelobis kabinetSi. arqivi iyo daumuSavebeli da damuSavebamde moaTav-
ses ukve damxmare saTavso-karadad qceul niSaSi. droTa ganmavlobaSi kari CaiWeda, ufunqcio gaxda da
635
Semdeg Temo jojuam momawoda aRniSnuli statiis qseroaslic. man aseve mimiTiTa, rom
TinaTin enuqiZe statiis Sesaval nawilSi wers, rom varlam donduas arqivSi,
sabuTebTan erTad, daculi yofila 9 xelnaweri, magram gamoqveynebul katalogSi
aRwers mxolod 8 erTeuls. aqve, minda, didi madloba gadavuxado Temo jojuas
mowodebuli informaciisTvis da aRvniSno, rom swored am me-9 xelnaweris moZieba
gaxda winamdebare statiis daweris erT-erTi mTavari mizezi.
gavecani TinaTin enuqiZis statias da daviwye monacemebis gadamowmeba. me, rogorc
xelnawerTa erovnuli centris fondebis marTvis departamentis xelmZRvanels, xeli
mimiwvdeboda xelnawerTa erovnul centrSi Semosul koleqciebTan dakavSirebul ofi-
cialur sabuTebze (aqtebi, oqmebi, sainventaro da SemosulobaTa wignebi da sxv.). xel-
nawerTa erovnuli centris mTavar SemosulobaTa wignSi aris ramdenime Canaweri, ro-
melic exeba istoriis institutidan gadmocemul masalebs. aqedan, 2 Canaweri gvamcnobs,
rom xelnawerTa garkveuli raodenoba gadmocemulia konkretulad istoriis institu-
tis varlam donduas arqividan 1. aqvea miTiTebuli is Sifrebi, romlebic am erTeulebs
mieniWa xelnawerTa institutSi: Q 1444-1449, Fr 216-218, Qd 10577-10586, Armd 196-197. xelnawer-
Ta erovnul centrSi literi QaRniSnavs qarTul xelnawer wignTa axal koleqcias,
literi Fr _ qarTul xelnawerTa fragmentebis koleqcias, Qd _ qarTuli xelnaweri
sabuTebis axal koleqcias, Armd _ somxuri xelnaweri sabuTebis koleqcias. maSasadame,
rogorc xelnawerTa erovnuli centris SemosulobaTa saqmeebidan irkveva, 1972 wels
xelnawerTa instituts istoriis institutis v. donduas arqividan gadaeca 9 xelnaweri
wigni (aqedan, xelnaweri wignis 3 fragmenti), 10 qarTuli da 2 somxuri saistorio sabu-
Ti, e.i. jamSi sul _ 21 erTeuli. TinaTin enuqiZis gamoqveynebul katalogSi swored am
xelnawerebzea saubari, magram 9 xelnaweri wignis magivrad, mocemulia 8 xelnaweris
aRweriloba. rogorc aRvniSneT, Sesaval werilSi is wers, rom varlam donduas ar-
qivSi iyo 9 xelnaweri, magram katalogSi me-9 xelnaweri ar aris Setanili.
samwuxarod, istoriis institutSi ar aris daculi im xelnawerebis nusxa, romle-
bic gadaeca xelnawerTa intituts. unda aRiniSnos, rom varlam donduas arqividan ga-
dacemuli erTeulebis garda, istoriis institutidan xelnawerTa institutSi, sxvada-
sxva dros, kidev araerTi erTeulia gadasuli (amas mowmobs xelnawerTa erovnul cen-
trSi daculi safondo masalebi). rodesac Cven xelnawerTa erovnul centrSi moviZieT
istoriis institutidan sxvadasxva dros gadacemuli xelnawerebi, vnaxeT, rom am xel-
nawerebs uzis istoriis institutis an am institutis winare im institutebis beWdebi,
romelTa samarTalmemkvidrec gaxda Semdeg istoriis instituti (mag. „kavkasiis isto-
riul-arqeologiuri instituti“, „kavkasiismcodneobis instituti“, „akad. n. maris saxe-
lobis enis, istoriisa da materialuri kulturis institutis“ (enimki)...). rac Seexeba
varlam donduas arqividan gadacemul erTeulebs, maTze aseTi beWdebi saerTod ar aRi-
niSneba. savaraudod, istoriis institutSi varlam donduas arqivis SesvlisTanave gamo-
iyo aRniSnuli xelnawerebi da Tavidanve gadawyda maTi xelnawerTa institutisTvis
gadacema. marTalia, xelnawerTa institutis SemosulobaTa saqmeebSi Cawerilia, rom
aRniSnuli erTeulebi xelnawerTa instituts istoriis institutis varlam donduas
arqividan gadaeca, magram es erTeulebi, rogorc Cans, istoriis institutis koleqcieb-
is nawili oficialurad arc arasdros gamxdara (winaaRmdeg SemTxvevaSi erTeulebze
dasmuli iqneboda koleqciis aRmniSvneli beWdebi, nomrebi, Sifrebi da sxva). rogorc
Cans, TinaTin enuqiZem aRniSnuli xelnawerebi aRwera am erTeulebis xelnawerTa insti-
tutisTvis gadacemamde da amitom katalogSi ar aris miTiTebuli arc is moqmedi Sif-
rebi, romlebic maT mianiWa xelnawerTa institutma (winaaRmdeg SemTxvevaSi, didi alba-
TobiT, TinaTin enuqiZe daurTavda am Sifrebsac, ris gareSec SeuZlebelia katalogSi
Setanili erTeulebis identifikacia). amas mowmobs is faqtic, rom TinaTin enuqiZem
varlam donduas kuTvnili xelnawerebis katalogi gamoaqveyna jer kidev 1971 wels,
maSin roca xelnawerTa institutSi aRniSnuli xelnawerebi Sevida 1972 wlis 8 seqtem-
bers. aqve, aRsaniSnavia, rom TinaTin enuqiZe Sesaval werilSi wers, rom xelnawerebi,
amasTanave, daikarga iq arqivis arsebobis Sesaxeb informaciac. 2016 wels, arqivis xelaxla `aRmoCenis~
Semdeg is dasamuSaveblad gadaeca istoriisa da eTnologiis institutis arqivs.
1
xelnawerTa erovnuli centris mTavar SemosulobaTa wigni, Canaweris №№387-388, Canaweris TariRi: 1972
wlis 8 seqtemberi.
636
varlam donduas survilis Sesabamisad, gadaeca xelnawerTa instituts 1, magram realu-
rad, rogorc aRvniSneT, am werilis gamoqveynebidan sakmaod gvian gadaeca aRniSnuli
xelnawerebi imdroindel xelnawerTa instituts da, rac mTavaria, xelnawerTa insti-
tutis saaRricxvo sabuTebSi weria, rom es erTeulebi xelnawerTa institutSi isto-
riis institutis varlam donduas arqividanaa Sesuli.
amjerad SevecdebiT varlam donduas arqividan xelnawerTa institutSi gadata-
nili erTeulebis, gansakuTrebiT TinaTin enuqiZis katalogSi gamotovebuli me-9 xel-
naweri wignis identifikacias. am mizniT erTmaneTTan SevajerebT xelnawerTa erovnul
centrSi daculi Semosulobebis monacemebs (amjerad vgulisxmobT erTeulebisTvis
xelnawerTa institutSi miniWebul Sifrebs) da TinaTin enuqiZis mier Sedgenili aR-
werilobiTi katalogis monacemebs (amjerad mogvaqvs mxolod raobebi, detaluri aR-
werilobebis gareSe):
1
T. enuqiZe, dasax. naSromi, gv. 135.
637
sasamarTlosadmi, nasyidobis wignis
damtkicebis Sesaxeb. 30 noemberi, 1854 w.
Fr216 krebuli. XIII-XIV ss.
Fr217 oTxTavi. XII s.
Fr218 locvani. XVI s.
Armd 196 miweriloba fambakisa da Sirakisa mTavar
pristavis martiros meliqovisa giumridan
fambakis olqis sofel yiSlaRis mamasaxlisis
mkrtC Rambarianisadmi. 26 marti, 1834 w.
Armd 197 Armd 196-is Sinaarsis sabuTi. 29 aprili, 1834 w.
1
amjerad Cveni mizani ar aris, gamocemul Tu xelnawerTa erovnul centrSi dacul katalogebSi Seta-
nili erTeulebis raobebis gadamowmeba. am etapze Cven mTlianad veyrdnobiT katalogis monacemebs da
gvaqvs mcdeloba, movaxdinoT profesor varlam donduas kuTvnili xelnawerebis zusti identifikacia.
638
bibliografia
SHALVA GLOVELI
Ivane Javakhishvili Institute of History and Ethnology,
Ivane Javakhishvili Tbilisi State Universitety
Korneli Kekelidze Georgian National Centre of Manuscripts
The work refers to the manuscripts kept in the archives of the Georgian historian, Professor Varlam
Dondua.The archive was transferred to the Institute of History and Ethnology. The manuscripts were transferred to
the Institute of Manuscripts (today - the National Center for Manuscripts of Georgia).
The catalog of manuscripts was published in 1971 by historian Tinatin Enukidze. The catalog does not
include one manuscript, which was also kept in the archives of Varlam Dondua. It was necessary to find this
manuscript.
In addition, it was necessary to identify the manuscripts mentioned in the catalog compiled by Tinatin
Enukidze, and to find out where this material is kept today.
The manuscripts were identified. An unknown manuscript was identified - Q-1448, Collection, XV-XVI
centuries.
639