Professional Documents
Culture Documents
Tubal-meSexi
( s o m e x Ta eTn og en ez is s akiT xebi)
Tbilisi
2016
redaqtori:
goCa RviniaSvili
damkabadonebeli:
koba bedoiZe
kompiuteruli uzrunvelyofa:
maia bolqvaZe
©aleqsandre axatneli
redaqtorisagan
g. RviniaSvili
3
4
yoveli eTnosis warsuli bevr aRiarebul WeSmaritebas
Seicavs. aseve bevria daudgenel-sakamaTo. zogjer, axal mona-
cemTa Suqze, aRiarebuli sakamaTo xdeba da piriqiT. istoria
cocxali procesia.
arian eTnosebi, romelTa warsuli Rrmad Seswavlilia da
WeSmariteba dadgenili... arian iseTebi, romelTa istoria bevr
gamoucnobsa da urTierTsapirispiro cnobebs Seicavs.
arc isaa gamoricxuli, rom Tvalsazrisi mcdar debulebas
eyrdnobodes da droTa viTarebaSi Seicvalos..
winamdebare mcire naSromi TviTgamorkvevis mizniT Seiqmna
da mTeli istoriis gadmocemis pretenzia ver eqneba. cda em-
saxureba warmomavlobaSi garkvevas, radgan arsebulma liter-
aturam ukmarisobis gancda datova.
mizani amarTlebs saSualebas. gaTvaliswinebulia prob-
lemisadmi midgomis yvela varianti. Sinaganad, kritikulad,
bevria Sefasebuli, gadmocemuli ki isea, rogorc warmoisaxa
Sedegi.
naSromi, erTi mokeTis mier gancdili simarTlea. gadmoce-
mulia fonze, romelic mets Seicavs, vidre sakiTxi moiTxovs.
zogierTi debuleba ganmeorebulia. esec mizania.
naSromi Seqmnilia SinaurebisaTvis da amitom iseT sakiTxeb-
sac exeba, rac scildeba konkretul problemas.
avtori
5
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
klio1
6
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
7
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
8
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
9
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
10
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
11
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
herodote1
12
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
13
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
14
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
straboni1
1. straboni _ Zv. w.a. 63w. _ axali w.a. 24w. iTvleba Zveli saberZneTis gamor-
Ceul istorikos-geografad. SemorCenilia mxolod geografiuli naSromi.
misi geografia 17 wignad, aris Zveli periodis Seswavlis Seucvleli wyaro.
daibada legendaruli miTridate pontoelis gardacvalebis wels da mis
samefo rezidenciis qalaq amasiaSi. misi ojaxi miTridates uaxloesi garemocvis
wevri iyo da safiqralia iseTive xalibi (haliZoni homerosis mixedviT), kolxi,
rogorc Tavad miTridate. miTridates daarsebulia axalcixis cixe-qalaqi, sadac
igi Tavis saunjes malavda.
15
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
16
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
Slimani1
17
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
18
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
19
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
Sampolioni1
21
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
22
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
23
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
24
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
25
saqarTvelo farnavazis mefobis dros
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
biblia1
27
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
28
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
xorenaci1
29
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
30
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
mroveli
31
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
Tubal-muSexi
32
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
33
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
34
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
Crdiloelebi – samxreTelebi
35
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
36
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
37
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
38
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
39
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
40
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
41
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
42
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
SuamdinareTi
43
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
44
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
45
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
46
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
Tubal-muSexi
47
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
48
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
49
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
50
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
51
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
52
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
53
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
54
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
55
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
56
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
57
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
58
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
59
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
60
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
somexTa warmomavlobisaTvis
62
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
63
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
64
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
65
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
66
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
67
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
68
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
69
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
70
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
71
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
72
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
73
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
74
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
75
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
76
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
77
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
79
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
80
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
81
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
82
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
83
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
84
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
85
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
86
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
88
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
89
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
90
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
miTridate VI da tigran II
91
didi somxeTi tigran II mefobis dros
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
93
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
94
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
95
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
97
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
98
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
99
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
100
saqarTvelo da misi mezoblebi Zveli welTaRricxvis I saukuneSi
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
Tubal – meSexebi
103
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
104
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
tigran II Semdeg
106
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
ate gaamefes.1
iberebis da pirvel rigSi miTridates mefoba xanmokle aR-
moCnda. 37 w. tiberiusi kaligulam Secvala. man somxeTis mefe
daibara romSi da daapatimra. imperators arc mokavSire iberiis
gaZliereba awyobda da Tan arc somxebs endoboda.
kaligulas aRviraxsnili cxovreba dRemde uxamsobis
mwvervalad rCeba. cnobilia rom debic ki colebiviT hyavda da
SeiZleba dedac.
41 w. kaligula, mamis (germanikis) Zma klavdiusma Secvala
(41 – 54 ww). klavdiusma aRadgina simarTle da miTridate kvlav
somxeTis taxts daubruna.
moswrebuli naTqvamia: Zalaufleba ryvnis adamians, abso-
luturi Zalaufleba ki absoluturad ryvniso.
politikam ar icis axloblob-naTesaoba. iberiis mefe fars-
man I, Zma miTridate ar daindo. mzakvrobiT miTridate Camoagdes
da farsmanis urCi vaJi radamisti gaamefes.
male parTiam Zala moica da mefe vologeS (valarS) I (51-80
ww) somxeTis taxtze tiridati (Trdati) dasva romisa da parTiis
Widili 63 w. SeTanxmebiT dasrulda. somxeTSi imefebda parTiis
samefo ojaxis warmomadgeneli, Tumca formalurad igi romis
morCili iqneboda da mefesac imperatori daamtkicebda.
am xelSekrulebiT parTia _ somxeTis urTierToba ganmt-
kicda da orivem moigo. sasomxeTma parTiis xelSewyobiT iberiis
samefos samxreT mxares Seutia.
gasakvirveli araa, rom haosianebs da qarTlosianebs Soris
iyo mudmivi mezobloba, romelic ar gamoricxavda mcdelobas,
gaZlierebuliyo meoris xarjze, iyo msjeloba, ra teritoriaze
moxda somexi (armeni da ara Targamosian – haosian TubalTa) eT-
nosis formireba da meTodurad rogor gafarTovda mezoblebis
107
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
Seviwroebis gziT.
iberiac ar iyo winaaRmdegi SeZlebis mixedviT gaerfarToe-
bina samflobelo. I-II saukuneSi man bevrs miaRwia. gansakuTrebiT
farsman II mefobis dros. iberia romis imperiis mTavari megobar-
mokavSire gaxda. aRmosavleTSi, mefe farsman II romSi, kapito-
liumis win, qandakeba daudges, rogorc axlo megobars.
parTia-somxeTis gaaqtiurebas mohyva aTwliani (54-64 ww.)
omi romis imperiasTan, 57-60 ww. romaelebi somxeTSi SeiWrnen.
aiRes da daangries artaSati, Semdeg ki tigranokerti. 60 w.
Trdatis nacvlad, samefo taxtze tigran VI dasves. aTwliani
brZola 64 w. zaviT damTavrda. taxti Trdats ergo, oRond igi
imperatorma neronma daamtkica. amasTan neronma misca fuli da
ostatebi artaSatis aRsadgenad. am pativis sanacvlod cota
xniT artaSats neronia uwodes.
parTieli arSakidebis warmomadgenlis, Tradat I, somxeTSi
gamefebiT daiwyo arSakunianTa dinastia. qveyanaSi mdgomareoba
droebiT gamyarda.
cnobilia, rom 114 w. imperatorma adrianem sasomxeTi romis
provinciad gamoacxada. arc es iyo myari gamarjveba. romisa
da parTiis brZolebi cvalebadi warmatebiT mimdinareobda,
orive SemTxvevaSi ki sasomxeTi zaraldeboda. III s. dasustebul
parTias sparseTi cvlis, 226 w. ardaSir papakanma sasan-ianTa
sagvareulodan Tavi mefed gamoacxada, gatarebuli reformebis
wyalobiT sasanianTa sparseTi mZlavr saxelmwifod gardaiqmna.
zoroastrizmis religia Semtev ideologiur iaraRad Camoaya-
libes da roms daupirispirdnen.
ardaSiris memkvidre Saburi I (242-272 ww.) romaelebi daa-
marcxa da 260 w. imperatori valerianec daatyveva. gadmogvce-
men, rom mefe Saburi tyve imperators daaCoqebda, zurgze fexs
daadgamda da cxenze ise amxedrdeboda. romaelebma ki imperato-
ris tyveobidan daxsnac ver SeZles. Sabur I kavkasionis midamoebs
Tavis sakuTrebad miiCnevda. bunebrivia, igi pirvel rigSi somx-
eTs unda dapatroneboda. Tu gaTvaliswinebuli iqneboda rom
108
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
109
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
110
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
111
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
112
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
113
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
umefobis xana
114
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
115
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
116
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
117
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
118
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
119
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
120
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
121
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
122
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
123
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
124
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
125
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
126
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
127
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
128
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
religiis droSiT
129
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
130
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
131
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
132
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
133
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
134
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
135
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
136
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
137
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
138
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
139
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
141
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
142
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
143
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
144
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
145
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
146
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
147
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
148
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
straboni
149
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
150
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
151
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
152
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
153
aleqsandre axatneli Tubal-meSexi
154
Tubal-meSexi aleqsandre axatneli
155
sarCevi
redaqtorisagan - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3
klio - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -6
herodote - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 12
straboni - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 15
Slimani- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 17
Sampolioni - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 21
biblia - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 27
xorenaci - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 29
mroveli - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 31
Tubal-muSexi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 32
Crdiloelebi – samxreTelebi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 35
SuamdinareTi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 43
Tubal-muSexi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 47
somexTa warmomavlobisaTvis - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 61
meSexebi Zv. w. a. I aTaswleuli - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 87
miTridate VI da tigran II - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 91
droTa aTvlis mijnaze - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 96
Tubal – meSexebi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 102
tigran II Semdeg - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 105
umefobis xana - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 114
mefoba cudi aucileblobaa - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 122
religiis droSiT - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 129
straboni - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -149