Professional Documents
Culture Documents
Ζαρταλούδη A.1
1
PhD, MSc, Νοσηλεύτρια ΠΕ, Σισµανόγλειο Γ.Ν.Α, Ψυχιατρική κλινική
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εισαγωγή: Κοινωνική φοβία είναι µια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό φόβο ταπείνωσης ή αµηχανίας
σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε καταστάσεις που το άτοµο έχει να επιτελέσει κάτι µπροστά σε κόσµο, προκαλεί
έντονο άγχος και παρεµποδίζει σηµαντικά την καθηµερινή επαγγελµατική, ακαδηµαϊκή και κοινωνική λειτουργικότητα
του ατόµου. Σκοπός: Ο σκοπός της συγκεκριµένης µελέτης είναι η διερεύνηση της επίδρασης των γνωστικών
παραγόντων που σχετίζονται µε την ανάπτυξη και διατήρηση της κοινωνικής φοβίας. Υλικό και µέθοδος:
Πραγµατοποιήθηκε κριτική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας. Πηγή συλλογής υλικού ήταν η βάση δεδοµένων
MEDLINE. Αποτελέσµατα: Σύµφωνα µε τις γνωσιακές θεωρίες, οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία ερµηνεύουν µια
κοινωνική κατάσταση µε αρνητικό τρόπο. Υπερεκτιµούν τον κίνδυνο, την απειλή, το φόβο και υποτιµούν τις
ικανότητές τους να αντιµετωπίσουν τον κίνδυνο αυτό. Ως αποτέλεσµα, τα άτοµα υιοθετούν δυσλειτουργικές
στρατηγικές αντιµετώπισης όπως τη συνεχή αποφυγή της κατάστασης. Οι κοινωνικές καταστάσεις ενεργοποιούν
πεποιθήσεις και δυσλειτουργικά νοητικά σχήµατα στους πάσχοντες από κοινωνική φοβία. Συµπεράσµατα:
Αναγνωρίζοντας τη σηµαντικότητα της αρνητικής αυτό-αξιολόγησης, πολλά προγράµµατα για τη θεραπεία της
κοινωνικής φοβίας περιλαµβάνουν γνωσιακές (γνωσιακή αναδόµηση) και συµπεριφορικές τεχνικές για να διορθωθούν
οι µη ρεαλιστικές εκτιµήσεις, να τροποποιηθούν οι δυσλειτουργικοί µηχανισµοί σκέψης και να βελτιωθούν οι
κοινωνικές δεξιότητες των πασχόντων ώστε να αντιµετωπίσουν αποτελεσµατικά τις κοινωνικές εκδηλώσεις.
Υπεύθ. Αλληλογραφίας: Α. Ζαρταλούδη Ολύµπου 28-30, Βριλήσσια, Αθήνα, 15235 Τηλ.: 210 6130939, 6974663525 Email: afzarta@gmail.com 1
Interscientific Health Care (2011) Vol 3, Issue 1, 1-9
Zartaloudi A.1
1
PhD, MSc, RN, Sismanoglio General Hospital, Athens, Greece, Department of Psychiatry
ABSTRACT
BACKGROUND: Social phobia is a disorder characterized by an excessive fear of the individual that he or she “will
act in a way that will be humiliating or embarrassing” in response to one or more social or performance situations.
These disorders cause significant distress and interfere appreciably with a person's daily career, academic, and
interpersonal functioning. AIM: The purpose of the present study is to explore the influence of cognitive factors
associated with the development and maintenance of Social Phobia. METHOD: A critical review of this body of
literature was carried out. Evidence was collected through Medline database. RESULTS: According to cognitive
theories, social phobic individuals interpret social situations in a negative way. They overestimate danger, threat and
fear, and underestimate their abilities to cope with danger and these threats. As a result, individuals revert to
maladaptive coping strategies, including avoidance and safety behaviours. For people with social phobia, social cues
are posited to activate negative schema, or beliefs. CONCLUSION: Recognizing the importance of negative self-
images, several cognitive-behavioral treatment programs for social phobia include cognitive (cognitive restructuring)
and behavioral techniques for correcting distorted self-images, modifying dysfunctional thinking patterns and
improving individuals’ social skills in order to cope effectively with the social situation.
4
Σχ. 1: Γνωστικό - συµπεριφορικό µοντέλο για το άγχος στην κοινωνική φοβία (Rapee & Heimberg, 1997)
Οι σκέψεις των ατόµων µε κοινωνική φοβία δεν µηχανισµοί συµβαίνουν για να γενικεύεται και να
προκαλούνται από στοιχεία που προκύπτουν από διατηρείται το κοινωνικό άγχος.
τα ερεθίσµατα που δέχονται αλλά είναι µια Αντιµετωπίζοντας µια κοινωνική κατάσταση, το
λειτουργία που µοιάζει µε αυτόµατο πρόγραµµα άτοµο σχηµατίζει στο µυαλό του µια εικόνα για την
που ενεργοποιείται σε µια κοινωνική κατάσταση12, εξωτερική εµφάνιση και συµπεριφορά όπως υποθέτει
27,28
. ότι τον βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι και ταυτόχρονα
Οι άνθρωποι που είναι ντροπαλοί µπορεί να επικεντρώνεται στην απειλή από το κοινωνικό
εµφανίσουν τον ίδιο τύπο και συχνότητα γνωστικών περιβάλλον όπως την αντιλαµβάνεται το άτοµο30. Ο
παραµορφώσεων µε τους πάσχοντες από κοινωνική τρόπος που το άτοµο φαντάζεται την εµφάνισή του
φοβία αλλά είναι σε θέση να παρατηρήσουν ότι οι εξαρτάται από µια ποικιλία ερεθισµάτων όπως είναι οι
άλλοι άνθρωποι ανταποκρίνονται µε ενδιαφέρον σε µια πληροφορίες που λαµβάνονται από προηγούµενες
κοινωνική κατάσταση και έτσι τερµατίζονται οι µνήµες (π.χ. ανάµνηση γενικής εµφάνισης,
αρνητικές σκέψεις που κάνει το άτοµο. Από την άλλη προηγούµενες εµπειρίες), εσωτερικά στοιχεία (π.χ.
πλευρά, οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία δεν σωµατικά συµπτώµατα) και εξωτερικά στοιχεία (π.χ.
µπορούν να κάνουν τις παρατηρήσεις αυτές και έτσι ανατροφοδότηση από το ακροατήριο)9. Οι πηγές του
συνεχίζονται οι αρνητικές σκέψεις. άγχους διακρίνονται στην εικόνα που έχει το άτοµο για
Η προοπτική να συµµετέχει το άτοµο σε µια τον εαυτό του (τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται µε
άγνωστη κατάσταση ενεργοποιεί σκέψεις αναµονής την κατάσταση, κυρίως τα αρνητικά) και στην
που επικεντρώνονται στην αρνητική αυτό-αξιολόγηση. παρατήρηση της πιθανής εξωτερικής απειλής. Στην
Αυτές οι σκέψεις προκαλούν άγχος που µε τη σειρά περίπτωση της κοινωνικής φοβίας, η εξωτερική
του δηµιουργεί σκέψεις αποφυγής της φοβικής απειλή αναφέρεται στις ενδείξεις αρνητικής
κατάστασης. Η επικέντρωση σε αρνητικές σκέψεις αξιολόγησης π.χ. σηµάδια πλήξης. Το άτοµο
εµποδίζει την συµπεριφορά προσαρµογής, γιατί ταυτόχρονα κάνει προβλέψεις για τις προδιαγραφές
εµποδίζει τον κοινωνικά φοβικό να κάνει ένα σχέδιο για που πρέπει να έχει η εµφάνισή του και που οι άλλοι
τον τρόπο που θα αντιµετωπίσει την κατάσταση, µε περιµένουν από αυτό. Αξιολογεί αν η εµφάνισή του
αποτέλεσµα να αυξάνεται το άγχος και να αναπτύσσει ανταποκρίνεται στις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των
επιπλέον αρνητικές κρίσεις για τον εαυτό του29. άλλων ανθρώπων στη δεδοµένη κατάσταση. Η
Στη µελέτη των Rapee και Heimberg25 αναφέρεται διαφορά ανάµεσα στην αντίληψη του ατόµου σχετικά
ένα γνωστικό- συµπεριφορικό µοντέλο για το µε την εκτίµηση των άλλων για την εµφάνιση και τη
άγχος στην κοινωνική φοβία που παρουσιάζεται συµπεριφορά του και την αντίληψη που έχει το άτοµο
στο σχ. 1. Τα άτοµα µε κοινωνική φοβία αναφέρουν σχετικά µε τις προδιαγραφές που θέτουν οι άλλοι για
ότι οι άλλοι άνθρωποι διατηρούν επικριτική στάση, την αξιολόγηση της εµφάνισης και της συµπεριφοράς
δηλ. τους αξιολογούν αρνητικά. Επιπλέον, αποδίδουν του καθορίζει την πιθανότητα να αξιολογηθεί αρνητικά
ουσιαστική σηµασία στο να έχουν την επιδοκιµασία από το κοινό µε αποτέλεσµα να αρχίζει να θεωρεί το
των άλλων. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, πολλοί άτοµο ότι θα υποστεί τις κοινωνικές συνέπειες της
προσδοκώµενης αρνητικής αξιολόγησης. Η προσδοκία
5
αυτή προκαλεί αγωνία µε ψυχολογικές, γνωσιακές και εξαρτάται από τα στιγµιαία ερεθίσµατα που παίρνει.
συµπεριφορικές εκδηλώσεις που µε τη σειρά τους Αυτή η νοητική αναπαράσταση, δηλαδή η εικόνα που
επηρεάζουν την εικόνα που σχηµατίζει στο µυαλό του έχει το άτοµο στο µυαλό του για τον εαυτό του, είναι
το άτοµο για το πώς «το βλέπουν» οι άλλοι και ο πιο αρνητική για το κοινωνικά φοβικό άτοµο σε
κύκλος ξεκινά από την αρχή6. σύγκριση µε τον άνθρωπο που δεν έχει κοινωνικό
άγχος31.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ Οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία υποτιµούν την
Το άγχος είναι τυπικά η ανταπόκριση του ατόµου στην εµφάνισή τους και το γεγονός αυτό φαίνεται να
απειλή που αντιλαµβάνεται. Σε µια κοινωνική σχετίζεται περισσότερο µε το κοινωνικό άγχος παρά µε
κατάσταση, το πρωταρχικό απειλητικό ερέθισµα για το συνυπάρχουσες καταστάσεις π.χ. κατάθλιψη ή άλλες
άτοµο είναι οι άλλοι άνθρωποι και το πρωταρχικό αγχώδεις διαταραχές32. Αυτή η τάση να υποτιµούν την
απειλητικό αποτέλεσµα είναι η αρνητική αξιολόγηση εµφάνισή τους περιορίζεται στην αξιολόγηση του
της εµφάνισης και της συµπεριφοράς του από τους εαυτού τους και δεν επεκτείνεται στην αξιολόγηση που
άλλους ανθρώπους6,30. ∆εν είναι αναγκαίο να υπάρχει κάνουν για την εµφάνιση άλλων ανθρώπων.
ουσιαστική αλληλεπίδραση του φοβικού ατόµου µε Επιπλέον, το φαινόµενο αυτό παρατηρείται κυρίως σε
τους άλλους ανθρώπους για να γενικευτεί το άγχος. κοινωνικά γεγονότα και όχι σε µη κοινωνικές
Για παράδειγµα, πολλοί πάσχοντες από κοινωνική καταστάσεις.
φοβία αναφέρουν ότι το άγχος τους αυξάνεται απλά Επιπλέον, οι κοινωνικά φοβικοί υπερεκτιµούν το
και µόνο όταν περπατούν στο δρόµο καθώς βαθµό που το άγχος τους είναι εµφανές στους άλλους.
εκφράζουν την ανησυχία ότι άτοµα γύρω τους, τους Τα άτοµα µε κοινωνική φοβία ανιχνεύουν το
παρακολουθούν και τους αξιολογούν. Παρόµοια, το περιβάλλον για σηµάδια αρνητικής αξιολόγησης,
άγχος αυξάνεται για τον πάσχοντα όταν απλά µπαίνει βρίσκουν τα σηµάδια αυτά γρήγορα και δυσκολεύονται
σε ένα δωµάτιο όπου κάθεται και ένα άλλο άτοµο, να αποδεσµευτούν από αυτά. Τα άτοµα αυτά έλκονται
ακόµα και αν το άτοµο αυτό δεν έχει αντιληφθεί την από πληροφορίες που σχετίζονται µε αρνητική
παρουσία του. αξιολόγηση33. Σε καταστάσεις όπου το άτοµο πιστεύει
Οι άνθρωποι συχνά παρακολουθούν τον τρόπο της ότι η απόδοσή του ήταν χειρότερη από ό,τι συµβαίνει
εξωτερικής τους εµφάνισης και συµπεριφοράς όπως στην πραγµατικότητα το άγχος του αυξάνεται, ενώ
τις εκφράσεις του προσώπου τους, τις πράξεις τους όταν η προσοχή του επικεντρώνεται σε αντικειµενικά
αλλά και εσωτερικά συναισθήµατα που µπορεί να εξωτερικά κριτήρια το άγχος του µειώνεται.
αντικατοπτρίζονται στην εξωτερική εµφάνιση (π.χ. Το άτοµο µε κοινωνική φοβία κάνει προβλέψεις και
έντονα αισθήµατα άγχους κάνουν το άτοµο να για το επίπεδο της απόδοσης που προσδοκούν οι
ιδρώνει). Το σηµαντικό είναι ότι η εικόνα που το άλλοι από αυτό30. Οι κοινωνικά φοβικοί αναφέρουν
άτοµο πιστεύει ότι παρουσιάζει στους άλλους δεν µεγαλύτερο άγχος σε επίσηµα γεγονότα και σε σχέσεις
αποτελεί αντικειµενική καταγραφή της εµφάνισής µε το άλλο φύλο. Το µέγεθος και η σπουδαιότητα του
του, αλλά είναι µια εικόνα που βασίζεται στο πώς κοινού, επίσης, παίζουν ρόλο. Όσο πιο σπουδαίοι είναι
το άτοµο πιστεύει ότι οι άλλοι άνθρωποι το οι άνθρωποι ή πιο επίσηµο το γεγονός, τόσο καλύτερη
«βλέπουν» 6, 26. πρέπει να είναι η απόδοση. Ο ασθενής συγκρίνει την
Το άτοµο είναι πιθανό να έχει µια προσχηµατισµένη εικόνα της απόδοσής του, όπως πιστεύει στο µυαλό
εικόνα που τροφοδοτείται από άλλους ανθρώπους, του ότι τον έκριναν οι άλλοι, µε το επίπεδο της
από την πραγµατική εικόνα του εαυτού του από απόδοσης που θεωρεί ότι προσδοκούσαν από αυτόν
φωτογραφίες, καθρέφτες κτλ. και από προηγούµενες και πιθανώς τοποθετεί υψηλότερα τις προσδοκίες του
εµπειρίες του σε µια δεδοµένη κατάσταση. κοινού.
Πληροφορίες από το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα Το µέγεθος του φόβου για αρνητική αξιολόγηση
δίνουν ενδείξεις για ορατά σηµεία της εµφάνισης, συσχετίζεται θετικά µε το µέγεθος του κοινωνικού
όπως κοκκίνισµα ή ιδρώτας, που υποδηλώνουν άγχους και της αποφυγής κοινωνικών καταστάσεων.
συναισθήµατα του ατόµου. Η εξωτερική Οι πάσχοντες από κοινωνική φοβία έχουν την τάση να
ανατροφοδότηση θα έρθει από τους άλλους υπερβάλλουν στην εκτίµηση της πιθανότητας να τους
ανθρώπους µε τη µορφή λεκτικών ή µη λεκτικών αξιολογήσουν οι άλλοι αρνητικά και στις συνέπειες που
µηνυµάτων. Αυτή η κοινωνική ανατροφοδότηση θα υποστούν από αυτή την αρνητική αξιολόγηση. Όσο
µπορεί να είναι έµµεση και ασαφής και να έχει αυξάνεται η πιθανότητα να είναι αρνητική η
αρνητική επίδραση στο άτοµο µε κοινωνική φοβία31. αξιολόγηση και αρνητικές οι συνέπειες από αυτή την
Για παράδειγµα, να φανταστούµε ένα άτοµο που αξιολόγηση, τόσο µεγαλύτερο το άγχος του που
µπαίνει σε ένα δωµάτιο µε πολλούς ανθρώπους που αντικατοπτρίζεται σε γνωστικό, συµπεριφορικό και
κάθονται. Με την είσοδό του, το άτοµο αρχίζει να σωµατικό επίπεδο.
φαντάζεται πώς το βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι στο Τα άτοµα µε κοινωνική φοβία προσπαθούν να
δωµάτιο και η εικόνα που πλάθει µε τη φαντασία του αποφύγουν εντελώς τις φοβικές κοινωνικές
βασίζεται σε προηγούµενη εµπειρία και σε στοιχεία της καταστάσεις ή όταν βρίσκονται µέσα σε µια τέτοια
εµφάνισής του σε συνδυασµό µε πιο πρόσφατες κατάσταση προσπαθούν να υιοθετούν συµπεριφορές
πληροφορίες (π.χ. µπορεί να µη πρόλαβε να κόψει τα που µειώνουν τα δυναµικά της κοινωνικής
µαλλιά του ή µπορεί να έχει πάρει βάρος). Επιπλέον, ο αλληλεπίδρασης όπως αποφυγή της βλεµµατικής
τρόπος που πιστεύει ότι οι άλλοι τον κρίνουν επαφής, χαµήλωση του τόνου της φωνής ή
φιλτράρεται από τον τρόπο που το ίδιο το άτοµο αποµάκρυνση από το κέντρο της οµάδας6.
αισθάνεται ή ενεργεί ή από τον τρόπο που ερµηνεύει
σχόλια ή βλέµµατα από το ακροατήριο. Έτσι, η νοητική ΕΝ∆ΕΙΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ
αναπαράσταση του εαυτού του είναι πολύ ρευστή και ΦΟΒΙΑΣ
6
Η βασική αρχή της γνωσιακής προσέγγισης αναφέρει παγιωµένες στη σκέψη του ατόµου. Τα σχήµατα
ότι ο τρόπος µε τον οποίο το άτοµο κατασκευάζει λειτουργούν ως ο πυρήνας από όπου πηγάζουν
νοητικά τον κόσµο ασκεί αποφασιστική επίδραση δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και πλήθος αρνητικών
πάνω στη συµπεριφορά του. Πρόκειται για µια αυτόµατων σκέψεων οι οποίες εµπεριέχουν γνωσιακά
θεώρηση που έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελληνική λάθη. Οι αυτόµατες σκέψεις, δηλαδή, είναι οι σκέψεις ή
φιλοσοφία, κυρίως τη Στωική σύµφωνα µε την οποία και οι εικόνες οι οποίες έρχονται στο µυαλό του ατόµου
«∆εν είναι τα πράγµατα που ενοχλούν τους µε αφορµή ένα εκλυτικό γεγονός και είναι πιο εύκολα
ανθρώπους, αλλά οι ιδέες των ανθρώπων για τα ανιχνεύσιµες από το άτοµο. Οι βαθύτερες πεποιθήσεις
πράγµατα». Η κατανόηση και τροποποίηση της και περισσότερο τα σχήµατα µπορεί να µην είναι
συµπεριφοράς επιτυγχάνεται µέσα από την συνειδητοποιηµένα από το άτοµο και να χρειάζονται
τροποποίηση της νοητικής αναπαράστασης που έχει να εκµαιευτούν.
το άτοµο για τον εαυτό του και τον εξωτερικό κόσµο. Η Η γνωσιακή θεραπεία ενδιαφέρεται να γνωρίζει πώς
γνωσιακή – συµπεριφοριστική θεραπεία αποτελεί ένα το άτοµο βλέπει τον κόσµο µέσα απ’ τα δικά του µάτια,
συγκερασµό συµπεριφοριστικών και γνωσιακών δίνει έµφαση στις αναφορές για τα βιώµατά του,
στρατηγικών, που στοχεύουν στην καταγραφή και βασίζεται στην εξέταση του τρόπου µε τον οποίο
τροποποίηση των νοητικών (γνωσιακών) συστηµάτων σκέφτεται και δοµεί τον κόσµο µέσα του και στην
του ατόµου έτσι ώστε να επιτευχθεί η γνωσιακή και αναγνώριση πιθανών λαθών (διεργασιών) που κάνει
συµπεριφοριστική αλλαγή34,35. Ο πιο αποτελεσµατικός σε αυτόν τον τρόπο, θεωρώντας ταυτόχρονα πως
και ενδεδειγµένος τρόπος για την αντιµετώπιση της ασκείται έτσι µια πιθανή αρνητική επιρροή σε
κοινωνικής φοβίας είναι η γνωσιακή-συµπεριφοριστική συναισθηµατικό και συµπεριφοριστικό επίπεδο.
ψυχοθεραπεία. Σχετικά µε τον τρόπο σκέψης του το Εφόσον, βέβαια, ο τρόπος σκέψης είναι ελεγχόµενος,
άτοµο θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει τις µε την κατάλληλη παρέµβαση µπορεί να αλλάξει και,
δυσλειτουργικές σκέψεις του, µε ρεαλιστικές σκέψεις, κατά συνέπεια, µπορεί να µεταβληθεί η αρνητική
στηριζόµενες στην αντικειµενική επιρροή που ασκεί (γνωσιακή αναδόµηση)41.
πραγµατικότητα6,14,36,37,38. Μέσα από τη γνωσιακή - Τα προγράµµατα για τη θεραπεία της κοινωνική
συµπεριφοριστική ψυχοθεραπεία γίνεται προσπάθεια φοβίας έχουν κοινά χαρακτηριστικά που
να αναδοµηθεί η αντίληψη του ατόµου ότι οι γύρω του περιλαµβάνουν γνωσιακή αναδόµηση για να αλλάξουν
το κρίνουν και το παρατηρούν διαρκώς και να µάθει τις εκτιµήσεις για απειλή, έκθεση για να αναστραφούν
τεχνικές ώστε να αντιµετωπίσει το πρόβληµά του µε µηχανισµοί αποφυγής καταστάσεων και εκπαίδευση
επιτυχία όπως είναι η τεχνική της χαλάρωσης, µε την σε κοινωνικές δεξιότητες για να βελτιωθεί η εµφάνιση
οποία το άτοµο µαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος του σε κοινωνικές εκδηλώσεις10,42. Η γνωσιακή
και να το διατηρεί σε ανεκτά για το ίδιο επίπεδα και η προσέγγιση είναι βραχυπρόθεσµη, προσανατολισµένη
έκθεση µε την οποία το άτοµο µαθαίνει να έρχεται σε στο πρόβληµα και τη λύση του, εστιάζεται στο παρόν
επαφή µε την κατάσταση που του προκαλεί άγχος και βασίζεται στο µοντέλο της µάθησης. Ο στόχος είναι
ακολουθώντας µικρά διαδοχικά βήµατα14. η εκµάθηση µιας περισσότερο λειτουργικής
Τα σηµαντικότερα είδη γνωσιακής θεραπείας συµπεριφοράς. Ο θεραπευτής υιοθετεί έναν ενεργητικό
βασίστηκαν κυρίως σε µια από τις τρεις γενικότερες και κατευθυντικό ρόλο, µπορεί να είναι διδακτικός
προσεγγίσεις: (1) αυτή της γνωσιακής αναδόµησης κάποιες φορές, αλλά ο κύριος ρόλος του είναι να
(cognitive restructuring), (2) των στρατηγικών διευκολύνει τον ορισµό και τη λύση των προβληµάτων.
επίλυσης προβληµάτων (problem-solving Παράλληλα, ο πάσχων καλείται να έχει ενεργό ρόλο
strategies), (3) της εκπαίδευσης δεξιοτήτων για την κατά τη διάρκεια της θεραπείας43.
αντιµετώπιση δύσκολων καταστάσεων (coping
skills training), ή (4) σε συνδυασµό κάποιων απ’ αυτές. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο βασικός πυρήνας όλων αυτών των µορφών Η κοινωνική φοβία είναι µια δύσκολη κατάσταση,
γνωσιακής θεραπείας αποτελείται από τρεις βασικές καθώς η έναρξή της µπορεί να σηµαίνει ευαλωτότητα
αρχές39: του ατόµου να αντιµετωπίσει τις κοινωνικές
1. Η γνωσιακή λειτουργία επηρεάζει τη αλληλεπιδράσεις που είναι καθοριστικές για τη
συµπεριφορά. λειτουργικότητά του στις καθηµερινές δραστηριότητες
2. Η γνωσιακή λειτουργία µπορεί να ελεγχθεί και να και την ποιότητα της ζωής του. Η έγκαιρη αναγνώριση
µεταβληθεί. της κοινωνικής φοβίας είναι σηµαντική και οι εξελίξεις
3. Οι επιθυµητές αλλαγές στη συµπεριφορά στην αντιµετώπισή της παρέχουν τη δυνατότητα για
µπορούν να επηρεαστούν από τις γνωσιακές αποτελεσµατική παρέµβαση5,27.
αλλαγές.
Η γνωσιακή θεωρία υπογραµµίζει πως τα
συναισθήµατα και η συµπεριφορά του ατόµου
καθορίζονται από τον τρόπο µε τον οποίο το άτοµο
δοµεί (σκέφτεται, πιστεύει) τον εαυτό του και τον
κόσµο µέσα του. Οι σκέψεις του βασίζονται στα
σχήµατα ή τα συµπεράσµατα που έχουν δηµιουργηθεί
από προηγούµενες εµπειρίες, καθώς και από γονεϊκές
και κοινωνικές επιδράσεις40. Τα ψυχολογικά
προβλήµατα θεωρούνται ότι πηγάζουν από
λανθασµένη µάθηση και λανθασµένα συµπεράσµατα
στα οποία έχει καταλήξει το άτοµο. Με τον τρόπο αυτό
δηµιουργούνται τα σχήµατα, δοµές αρκετά καλά
7
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 21. Mathews, A. (1978). Fear-reduction research and
1. Alden, L.E. & Wallace, S.Τ. (1995). Social Phobia and clinical phobias. Psychological Bulletin, 85(2):390-404.
Social Appraisal in Successful and Unsuccessful Social 22. Beck, A., Emery G. (with Greenberg R.) (1985). Anxiety
Interactions. Behaviour Research and Therapy, 33(5): Disorders and Phobias. New York: Basic Books.
497-505. 23. Nichols, K.A. (1974). Severe social anxiety. British
2. Armfield, J.M. (2006). Cognitive vulnerability: A model of Journal of Medical Psychology, 47(4):301-6.
the etiology of fear. Clinical Psychology Review, 26(6): 24. Poulton, R.G. & Andrews, G. (1996). Change in danger
746–768. cognitions in agoraphobia and Social Phobia during
3. B¨ogels, S.M. & Zigterman, D. (2000). Dysfunctional treatment. Behaviour Research and Therapy, 34(5/6):
Cognitions in Children with Social Phobia, Separation 413-421.
Anxiety Disorder, and Generalized Anxiety Disorder. 25. Rapee, R.M. & Heimberg, R.G. (1997). A cognitive -
Journal of Abnormal Child Psychology, 28 (2): 205–211. behavioral model of anxiety in social phobia. Behaviour
4. Beck, A.T., Emery, G. & Greenberg, R.L. (1985). Research and Therapy, 35(8): 741-756.
Anxiety Disorders and Phobias: A Cognitive 26. Rapee, R.M. & Spence, S.H. (2004). The etiology of
Perspective. New York: Basic Books. social phobia: Empirical evidence and an initial model.
5. Beidel, D., Turner, S. & Dancu, C. (1985). Physiological, Clinical Psychology Review, 24(7): 737–767.
Cognitive and Behavioral aspects of social anxiety. 27. Roth, D.A. & Heimberg, RG. (2001). Cognitive-
Behaviour Research and Therapy, 23(2): 109-117. behavioral models of social anxiety disorder. Psychiatric
6. Brewin, C.R. (2006). Understanding cognitive behaviour Clinics of North America, 24(4):753-71.
therapy: A retrieval competition account. Behaviour 28. Roth, D.A., Antony, M.M. & Swinson, R.P. (2001).
Research and Therapy, 44(6): 765–784. Interpretations for anxiety symptoms in social phobia.
7. Butler, G. (1985). Exposure as a treatment for social Behaviour Research and Therapy, 39(2): 129–138.
phobia: some instructive difficulties. Behaviour 29. Sadock, B.J. & Sadock, V.A. (2000). Kaplan & Sadock’s
Research and Therapy, 23(6):651-7. Comprehensive Textbook of Psychiatry (7th edition).
8. Erickson, D.H., Janeck, A.S. & Tallman, K. A. (2007). New York: Lippincott Williams & Wilkins.
Cognitive-Behavioral Group for Patients with Various 30. Wenzel, A., Finstrom, N., Jordan, J. & Brendle, J.R.
Anxiety Disorders. Psychiatric Services, 58(9):1205– (2005). Memory and interpretation of visual
1211. representations of threat in socially anxious and non
9. Foa, E.B. & Kozak, M.J. (1986). Emotional processing of anxious individuals. Behaviour Research and Therapy,
fear: exposure to corrective information. Psychological 43(8): 1029–1044.
Bulletin, 99(1):20-35. 31. Wild, J., Hackmann, A. & Clark, D.M. (2008).
10. Foa, E.B., Franklin, M.E., Perry, K.J. & Herbert, J.D. Rescripting Early Memories Linked to Negative Images
(1996). Cognitive Biases in Generalized Social Phobia. in Social Phobia: A Pilot Study. Behaviour Research and
Journal of Abnormal Psychology, 105(3): 433-439. Therapy, 39(1): 47–56.
11. Heimberg, R.G., Hope, D.A., Rapee, R.M. & Bruch, M.A. 32. Williams, N.L., Shahar, G., Riskind, J.H. & Joiner, T.E.
(1988). The validity of the Social Avoidance and distress (2005). The looming maladaptive style predicts shared
Scale and the Fear of Negative Evaluation Scale with variance in anxiety disorder symptoms: further support
social phobic patients. Behaviour Research and for a cognitive model of vulnerability to anxiety. Journal
Therapy, 26(5):407-13. of Anxiety Disorders, 19(2): 157–175.
12. Hirsch, C.R., Clark, D.M. & Mathews, A. (2006). Imagery 33. Ιεροδιακόνου, Χ., Φωτιάδης, Χ. & ∆ηµητρίου, Ε. (1988).
and Interpretations in Social Phobia: Support for the Ψυχιατρική. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Μαστορίδη.
Combined Cognitive Biases Hypothesis. Behaviour 34. Καλαντζή-Αζίζι, Α., ∆εγλερης, Ν. (1992). Θέµατα
Research and Therapy, 37(3): 223–236. Ψυχοθεραπείας της Συµπεριφοράς τόµ.1. Ελληνική
13. Kendler, K.S., Neale, M.C., Kessler, R.C., Heath, A.C. & Εταιρεία Έρευνας της Συµπεριφοράς, Ινστιτούτο
Eaves, L.J. (1993). A test of the equal-environment Έρευνας & Θεραπείας της Συµπεριφοράς.
assumption in twin studies of psychiatric illness. 35. Μπουλουγούρης, Ι. (1996). Θέµατα Γνωσιακής και
Behavior Genetics, 23(1):21-7. Συµπεριφοριστικής Θεραπείας – Τόµος Γ΄. Ελληνική
14. Ευθυµίου, Κ., Μαυροειδή, Αθ., Παυλάτου, Ε. & Εταιρεία Έρευνας της Συµπεριφοράς, Ινστιτούτο
Καλαντζή -Αζίζι, Α. (2006). Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Έρευνας & Θεραπείας της Συµπεριφοράς.
Υγείας. Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την 36. Παπακώστας, Ι. (1994). Γνωσιακή ψυχοθεραπεία:
αντιµετώπιση τους. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Θεωρία και πράξη. Αθήνα: Ινστιτούτο Έρευνας της
15. Hofmann, S.G. & Smits, J.A. (2008). Cognitive- Συµπεριφοράς.
behavioral therapy for adult anxiety disorders: a meta- 37. Wilson, J.K. & Rapee, R.M. (2005). The interpretation of
analysis of randomized placebo controlled trials. Journal negative social events in social phobia with versus
of Clinical Psychiatry, 69(4): 621–632. without comorbid mood disorder. Journal of Anxiety
16. Hofmann, S.G. (2007). Cognitive Factors that Maintain Disorders, 19(3): 245–274.
Social Anxiety Disorder: a Comprehensive Model and its 38. Wilson, J.K. & Rapee, R.M. (2005). The interpretation of
Treatment Implications. Cognitive Behaviour Therapy, negative social events in social phobia: changes during
36 (4): 193–209. treatment and relationship to outcome. Behaviour
17. Lader, M. (1998). The clinical relevance of treating Research and Therapy, 43(3): 373–389.
social phobia. Journal of Affective Disorders, 50(1): 529- 39. Dobson, K.S., Block, L. (1988). Historical and
534. philosophical bases of the cognitive-behavioural
18. Kimbrel, N.A. (2008). A model of the development and therapies. In K.S. Dobson (Ed) Handbook of cognitive-
maintenance of generalized social phobia. Clinical behavioural therapies, pp 3-38. London: Hutchinson.
Psychology Review, 28(4): 592–612. 40. Χαρίλα, Ν. (1995). Γνωσιακή θεραπεία της
19. Lucock, M.P. & Salkovskis, P.M. (1988). Cognitive συµπεριφοράς. Στο βιβλίο Θέµατα γνωσιακής και
factors in social anxiety and its treatment. Behaviour συµπεριφοριστικής θεραπείας (επιµ. Γ.
Research and Therapy, 26(4):297-302. Μπουλουγούρης), σελ. 113-124. Αθήνα: Ελληνικά
20. Marks, I. & Dar, R. (2000). Fear reduction by Γράµµατα.
psychotherapies recent findings future directions. British 41. Καλπάκογλου, Θ. (1997). Άγχος και πανικός: γνωσιακή
journal of psychiatry, 176: 507-511. θεωρία και θεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα.
8
42. Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία Κλινικής συµπεριφορά. Στο βιβλίο Θέµατα γνωσιακής και
Ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. συµπεριφοριστικής θεραπείας, Τόµος Γ΄, Επιµ. Γιάννης
43. Καλπάκογλου, Θ. (1996). Εκπαίδευση στη διεκδικητική Μπουλουγούρης, σελ. 28-68. Ελληνικά Γράµµατα.