Γενική Ψυχολογία

Εξάμηνο Α’
2017-18
Απάντηση στα ερωτήματα:

• Τι είναι η μνήμη και ποιοι βασικοί διαχωρισμοί

γίνονται αναφορικά με τη λειτουργία της
μνήμης;

• Πώς αναπτύσσεται η λειτουργία της μνήμης;

Μνήμη

• Η μνήμη είναι η ικανότητα ενός ατόμου να αποθηκεύει,

να επεξεργάζεται και να ανακτά πληροφορίες που
προέρχονται από το περιβάλλον του.

• Μνήμη είναι η ικανότητα του ανθρώπου να συγκρατεί

πληροφορίες εσωτερικά και να κάνει φανερή αυτή τη
συγκράτηση διαμέσου της συμπεριφοράς ή της επίδοσης
σε κάποιο έργο
Στην μνήμη εμπλέκονται συγκεκριμένες περιοχές του
εγκεφάλου οι οποίες φαίνονται στην παρακάτω εικόνα:
Τρία Στάδια Μνήμης:

Κωδικοποίηση → Αποθήκευση → Ανάσυρση

1. Η κωδικοποίηση χρησιμεύει στην εισαγωγή των
πληροφοριών στη μνήμη. Οι πληροφορίες που
αποθηκεύονται στη μνήμη κωδικοποιούνται με τέτοιο
τρόπο ώστε να γίνονται αποδεκτές και να
χρησιμοποιούνται από το μνημονικό μας σύστημα.

2. Η αποθήκευση συνιστά το δεύτερο στάδιο της μνήμης

και αναφέρεται στη διατήρηση πληροφοριών για ένα
μεγάλο χρονικό διάστημα.

3. Η ανάσυρση είναι η διαδικασία μέσω της οποίας η

πληροφορία που είχε αποθηκευτεί νωρίτερα, μπορεί να
ανακτηθεί.
1. Κωδικοποίηση: Τοποθέτηση στη μνήμη

2. Αποθήκευση: Διατήρηση στη μνήμη

3. Ανάσυρση: Ανάκτηση από τη μνήμη

Αν κάποιο από αυτά τα στάδια της μνήμης δεν

λειτουργήσει, τότε η πληροφορία ξεχνιέται.
Κωδικοποίηση
• Αναπαραστάσεις: κατά λέξη & κατ’ουσία

• Μικρά παιδιά: ελλιπής κωδικοποίηση των

πληροφοριών ουσίας
– Ρόλος προϋπάρχουσας γνώσης

• Μνήμη: μείγμα όσων βλέπουμε, ξέρουμε,

συμπεραίνουμε
Αποθήκευση

• Καλύτερη αποθήκευση – ακριβέστερημνήμη

• Παραλληλισμός με βιβλιοθήκη

• Επίδραση του χρόνου

• Λήθη
Ανάσυρση

• Συνθήκες ανάσυρσης:

– Ανάκληση ή αναγνώριση
– Ποσοστό ενθάρρυνσης για να σκεφτούν σε
βάθος
– Προσδοκίες εξεταστή
– Επανάληψη ερώτησης
Μοντέλο Επεξεργασίας Πληροφοριών της Μνήµης
(Αποθηκευτικοί χώροι μνήμης)
Αισθητηριακή καταγραφή

• Σχετική με την αισθητηριακή μορφή των ερεθισμάτων

(ακουστική, εικονική, απτική κτλ.)

• Χαρακτηρίζεται αφενός από μεγάλη ικανότητα εισροής

πληροφοριακών στοιχείων και αφετέρου από
περιορισμένη χρονική διάρκεια συγκράτησης, περίπου για
μερικά δέκατα του δευτερολέπτου

• οι πληροφορίες αυτές είτε θα περάσουν στο επόμενο

μνημονικό σύστημα, είτε θα σβηστούν αν κάποιες άλλες
πληροφορίες τις επικαλύψουν, προτού προλάβει να
μεσολαβήσει ο χρόνος που χρειάζεται για να γίνει η
μεταβίβασή τους
Βραχύχρονη ή βραχυπρόθεσμη μνήμη
• To στάδιο επεξεργασίας κατά το οποίο κωδικοποιημένα
πληροφοριακά στοιχεία θα είναι δυνατόν να συγκρατηθούν για
περισσότερο χρόνο
• Στη βραχύχρονη μνήμη μπορούν να αποθηκευτούν πληροφορίες για
λίγα δευτερόλεπτα ή κάποιες φορές για 1-2 λεπτά, εκτός και αν το
άτομο χρησιμοποιήσει την εσωτερική επανάληψη για να τις
συγκρατήσει για περισσότερο χρόνο.
• Παράδειγμα: Προκειμένου να συγκρατήσουμε έναν αριθμό
τηλεφώνου που μας είπαν, συνήθως τον επαναλαμβάνουμε
φωνολογικά από μέσα μας.
• Η συγκράτηση πληροφοριών στην βραχύχρονη μνήμη έχει εκτός
από χρονικά όρια και ποιοτικά, τα οποία είναι περίπου 7 ± 2
στοιχεία.
• Η σπουδαιότητα της προϋπάρχουσας γνώσης (Πειράµατα µε
σκακιστές) DeGroot (1965) Chase & Simon (1973)
Πείραµα 1 µε σκακιστές: Ανάκληση πιονιών που
είναι τοποθετηµένα σε πραγµατικές θέσεις
Πείραµα 2 µε σκακιστές: Ανάκληση πιονιών που
είναι τοποθετηµένα σε τυχαίες θέσεις
Οι έµπειροι σκακιστές µπορούν να ανακαλέσουν περισσότερα
πιόνια µε ακρίβεια, αλλά µόνο όταν τα πιόνια είναι
τοποθετηµένα σε θέσεις πραγµατικού παιχνιδιού
Ικανότητα αποθήκευσης της βραχυπρόθεσµης µνήµης
 Μακρόχρονη ή μακροπρόθεσμη μνήμη

• Αν οι πληροφορίες που προσλήφθηκαν συγκρατούνται για χρόνο

περισσότερο από μερικά δευτερόλεπτα, τότε μεταβιβάζονται στο
σύστημα της μακρόχρονης μνήμης, ενώ για τη συγκράτησή τους δεν
απαιτείται εσωτερική επανάληψη

• Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η μακρόχρονη μνήμη μας

είναι απεριόριστη, καθώς για παράδειγμα δεν υπάρχει καμία
περίπτωση ατόμου που να μην μπορεί να μάθει κάτι καινούργιο
επειδή είχε αποθηκεύσει πάρα πολλές πληροφορίες στη μνήμη του.

• Επίσης, δε γνωρίζουμε ούτε για πόσο χρονικό διάστημα

συγκρατούνται οι πληροφορίες στη μακροπρόθεσμη μνήμη.
Γνωρίζουμε μόνο ότι τις πληροφορίες που υπάρχουν σε αυτή τη
μνήμη οι άνθρωποι συχνά τις θυμούνται αρκετά καλά για μεγάλα
χρονικά διαστήματα.
Τρία είδη μακρόχρονης μνήμης
(ανάλογα με την πληροφορία που γίνεται αντικείμενο επεξεργασίας)

• Επεισοδιακή: αποθηκεύει προσωπικές εμπειρίες

όπως π.χ. τι φάγαμε για πρωινό, ποιον είδαμε στο
δρόμο

• Σημασιολογική: αφορά στη γνώση αντικειμένων,

γεγονότων, εννοιών, δεδομένων και της σημασίας
τους

• Διαδικαστική: εμπλέκει την εκμάθηση

συμπεριφορών και δεξιοτήτων, όπως π.χ. το πώς
βουρτσίζουμε τα δόντια μας, ή το πώς ντυνόμαστε.
Επεισοδιακή Σημασιολογική Διαδικαστική
Βρεφική Αμνησία
• Γιατί δεν έχουμε αναμνήσεις από την εποχή που
ήμασταν μωρά;

• πρώτες συνειδητές αναμνήσεις → 2-3 ετών

• οι νέοι νευρώνες στον ιππόκαμπο λειτουργούν όπως

η κασέτα στην οποία οι νέες εγγραφές σβήνουν τις
παλιές, επιτρέπουν δηλαδή τη μάθηση αλλά όχι την
ανάσυρση

• οι πρώτες εμπειρίες του βρέφους αποτελούνται

100% από συναισθηματικές μνήμες και αναμνήσεις
Ικανότητα Επεξεργασίας

• Η ποσότητα πληροφοριών που μπορούν να

επεξεργαστούν τα παιδιά μία δεδομένη στιγμή
αλλάζει με την ηλικία;

• Pascual-Leone: ο αριθμός των συμβόλων που

μπορεί να συγκρατήσει κάποιος στη μνήμη
εργασίας(βραχυπρόθεσμη) υπερδιπλασιάζεται
από τη βρεφική ηλικία ως την ενηλικίωση
 Πιθανές αιτίες που τα μεγαλύτερα παιδιά
μπορούν να θυμούνται μεγαλύτερες λίστες:

• Τα μεγαλύτερα ξέρουν περισσότερα για τους αριθμούς

• Έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με το έργο

• Ξέρουν περισσότερες στρατηγικές όπως την επανάληψη

• Είναι πιο επιδέξια στην επιλογή κατάλληλης

στρατηγικής
Ταχύτητα Επεξεργασίας

• Η ταχύτητα επεξεργασίας αυξάνεται με την

ωρίμανση

• Η αύξηση στην ταχύτητα οφείλεται σε

μεγαλύτερη χρήση πιο αποτελεσματικών
στρατηγικών, σε μεγαλύτερη εξοικείωση με τα
θέματα που υφίστανται την επεξεργασία ή σε
αύξηση της ταχύτητας καθαυτής
Λήθη

Λήθη ή λησμοσύνη θα μπορούσε να είναι: η απώλεια της

εκμαθημένης πληροφορίας, η απώλεια πρόσβασης στην
αποθηκευμένη πληροφορία, η ανικανότητα ανάκτησης
της μνημονικής πληροφορίας, η οποία μπορούσε να
ανακτηθεί σε προηγούμενο χρόνο.
Παράγοντες που οδηγούν στην λήθη

Αναδρομική και Προδρομική παρεμπόδιση

• Σύγχυση μεταξύ μιας πληροφορίας που εισέρχεται και

είναι παρόμοια με εκείνη που προϋπάρχει

Αποτέλεσμα:
• Παρεμπόδιση της ανάσυρσης της παλαιότερης
πληροφορίας (αναδρομική)

• Λήθη της νέας πληροφορίας λόγω της ομοιότητας με την

παλαιότερη (προδρομική)
Φθορά του μνημονικού ίχνους

• Κάθε μάθηση αφήνει κάποιο ίχνος στον εγκέφαλο

• Τα μνημονικά ίχνη αδυνατίζουν με την πάροδο του

χρόνου

• Χρειάζεται επανάληψη ή συνεχιζόμενη χρήση

• Αυτό δεν ισχύει για τις κινητικές δεξιότητες

• Αφορά κυρίως γνωστικό υλικό

 Συναισθηματικοί παράγοντες και εσωτερικά
κίνητρα

• Εμπειρία που προκαλεί άγχος, φόβο, ντροπή και γενικά

δυσάρεστα συναισθήματα απωθείται

• Freud - Μηχανισμός της απώθησης: απομακρύνουμε την

εμπειρία που μας στερεί της την εκτίμηση προς τον
εαυτό μας

• π.χ. έγκλημα εν βρασμώ – αδυναμία ανάκλησης –

τραυματική εμπειρία
Στρατηγικές

• Οι γνωστικές ή συμπεριφορικές δραστηριότητες

που υπόκεινται στον εκούσιο έλεγχο του
υποκειμένου και χρησιμοποιούνται έτσι ώστε να
ενισχύουν την απόδοσης της μνήμης

• Χαρακτηριστικά:
– Περιορισμένη χρήση καινούργιας στρατηγικής
– Ηλικιακές αλλαγές στη χρήση στρατηγικών
– Αλλαγές λόγω εμπειρίας και λόγω διδασκαλίας
Είδη στρατηγικών

• Επανάληψη: χρήσιμη στην επί λέξει ανάκληση

• Οργάνωση: ομαδοποίηση πληροφοριών -

χρήσιμη σε ανάκληση υλικού που δεν
χρειάζεται να βρίσκεται στην αρχική σειρά

• Επιλεκτική προσοχή: χρήσιμη για ανάκληση

υλικού που μας ενημερώνουν ότι πρέπει να
ανακαλέσουμε
Διαταραχές στην μνήμη
Alzheimer

• Μία από τις πιο σοβαρές ασθένειες που προκαλούν απώλεια

μνήμης - είναι υπεύθυνη για 100.000 περίπου θανάτους
ετησίως.

• Απώλεια μνήμης, διαταραχές προσανατολισμού στο χώρο

και το χρόνο και δυσχέρεια για συγκέντρωση και
αριθμητικούς υπολογισμούς αποτελούν τα πρώτα
συμπτώματα που αρχίζουν συνήθως στα μέσα της έβδομης
δεκαετίας της ζωής των ασθενών. Στα τελικά στάδια η νόσος
καθιστά τον ασθενή ανίκανο να αυτοεξυπηρετείται.

• Video
Βιβλιογραφία

• Βοσνιάδου Σ., Εισαγωγή στην Ψυχολογία, εκδ.

Gutenberg, Αθήνα 2001.

• Eysenck W. M., Βασικές Αρχές Γνωστικής

Ψυχολογίας, επιμ. Ελένη Βασιλάκη, εκδ.
Gutenberg, 2010.

• Παπαδόπουλος, Ν., Ψυχολογία: Σύγχρονη

Πειραματική, Αθήνα, 2003.