ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ: ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ, ΤΟΥ

ΘΥΜΟΥ& ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ

Δρ Καραμανώλη Β.
Όταν εκπαιδεύεις ένα παιδί το μαθαίνεις να εκπαιδεύει,
όταν ηθικολογείς σ’ ένα παιδί, το μαθαίνεις να ηθικολογεί,
όταν προειδοποιείς ένα παιδί, το μαθαίνεις να προειδοποιεί,
όταν προσβάλλεις ένα παιδί, το μαθαίνεις να προσβάλλει,
όταν κοροϊδεύεις ένα παιδί, το μαθαίνεις να κοροϊδεύει,
όταν ταπεινώνεις ένα παιδί, το μαθαίνεις να ταπεινώνει,
όταν σκοτώνεις την ψυχή ενός παιδιού, το μαθαίνεις να σκοτώνει.
Του μένει η επιλογή αν θα σκοτώσει τον εαυτό του, τους άλλους ή και τα δύο.
Κι όταν σέβεσαι ένα παιδί, το μαθαίνεις να σέβεται άλλους πιο αδύναμους (όπως είναι τώρα αυτό)
Κι όταν προσπαθείς να καταλάβεις τη συμπεριφορά του, τότε το παιδί νιώθει σιγουριά και είναι
ήρεμο
Alice Miller
30/3/2021
 ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

ΆΓΧΟΣ ΘΥΜΟΣ ΦΟΒΟΣ

Στάση – Αναστοχασμός - Ανάσες

30/3/2021
 Τι φέρνετε μαζί σας σήμερα;

ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ
ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ
 Η Επικέντρωση στην Αναπνοή

◦ 1ο στάδιο: 3λεπτά
◦ προτείνω να καθίσετε αναπαυτικά, με τα πόδια να ακουμπούν στο πάτωμα και τα μάτια κλειστά.
Παρακολουθήστε την αναπνοή σας χωρίς να προσπαθείτε να την αλλάξετε, μόνο μείνετε κοντά
της και συντροφεύστε την.

◦ 2ο στάδιο: 12 λεπτά
◦ Ανοίξτε τα μάτια σας σιγά - σιγά. Ας μας πει ο καθένας πως νιώθει αυτή τη στιγμή. Ποιος θέλει
να αρχίσει;

◦ Σημείωση: η άσκηση αυτή χρησιμοποιείται ως εισαγωγική για την προετοιμασία της ομάδας,
αλλά και για την προθέρμανσή της για άσκηση καθοδηγούμενου οραματισμού.

30/3/2021
 Η βαθιά αναπνοή
◦ Ρυθμίζει το άγχος και την αγωνία
◦ Εξουδετερώνει τις τοξίνες
◦ Μειώνει το αίσθημα του πόνου
◦ Μας βοηθά να βελτιώσουμε τη στάση του σώματος
◦ Διεγείρει το λεμφικό σύστημα
◦ Φροντίζει την καρδιά μας
◦ Βελτιώνει την πέψη
30/3/2021
ας ξεκινήσουμε…

30/3/2021
 Ψυχοεκπαιδευτικά προγράμματα και
παρεμβάσεις για τη διαχείριση δύσκολων
συναισθημάτων στο πλαίσιο του σχολείου

Καθολικά προγράμματα
Συμμετοχή όλων των παιδιών

Προγράμματα εκλογής
Ομάδες υψηλού κινδύνου

Στοχευμένα προγράμματα
Παιδιά με ήπια συμπτωματολογία
30/3/2021
 Καθολικά Προγράμματα

◦ Παρέμβαση σε επίπεδο πρωτογενούς πρόληψης

◦ Εφαρμογή σε όλο το σχολικό πληθυσμό
◦ Συμβάλλουν στην ψυχική ανθεκτικότητα & την ενδυνάμωση των
παιδιών
◦ Καλλιεργούν την προαγωγή της Ψυχικής Υγείας

Shochet, I. M., Dadds, M. R., Holland, D., Whitefield, P. H. & OSGARBY, S. M. (2001) The efficacy of a Universal school –
based program to prevent adolescent depression. Journal of Clinical Child Psychology, 30(3), 303-315 30/3/2021
 Προγράμματα εκλογής
◦ Παιδιά & έφηβοι που δεν εμφανίζουν συμπτώματα διαταραχής
αλλά βρίσκονται σε κίνδυνο να εκδηλώσουν κάποια διαταραχή
◦ Περιβάλλον όπου εμφιλοχωρούν συγκεκριμένοι παράγοντες
επικινδυνότητας (διαζύγιο, ψυχοπαθολογία γονέα)

Ginsburg, G., Becker, K., Kingery, J., & Nichols, T. (2008) Transporting CBT for childhood anxiety disorders into inner city
school – based mental health clinics. Cognitive and Behavioral Practice, 15, 148-158
 Στοχευμένα Προγράμματα
◦ Παιδιά με αρχικές ενδείξεις δυσκολιών ή κάποια πρώιμη ή ήπια
συμπτωματολογία
◦ Ατομικά ή ομαδικά
◦ Στόχος: πρόληψη μορφών ψυχοπαθολογίας (χρόνιες ασθένειες,
ασθένειες απειλητικές για τη ζωή, διαζύγιο, ψυχοπαθολογία γονέα,
ενδοοικογενειακή βία & επικινδυνότητα για εκδήλωση ψυχικής
διαταραχής)

Barrett, P. M., & Turner, C. (2001). Prevention of anxiety symptoms in primary school children: preliminary results from a
universal school-based trial. British Journal of Clinical Psychology, 40, 399-410
 Καθολικά Προγράμματα
◦ Πρόληψη ψυχικής υγείας : συναισθηματικές διαταραχές
προβλήματα συμπεριφοράς
μαθησιακές δυσκολίες
◦ Διεξάγονται υπό φυσικές συνθήκες
◦ Ενσωματώνονται στο φυσικό περιβάλλον των παιδιών (σχολείο)

Smallwood, P. L., Christner, R.W., & BRILL, L. (2007). Applying cognitive – bahavior therapy groups in school settings. In R.
W. Cristner, J.I. Stewart & A. Freeman (Eds), Handbook of Cognitive Behavior Group Therapy with Children and Adolescents
(pp. 97). New York: Routledge
 Καθολικά Προγράμματα

◦ Προάγεται η συνεργατικότητα μεταξύ των συνομηλίκων

◦ Μπορούν να εφαρμοστούν όχι μόνο από ειδικούς ψυχικής υγείας
αλλά και από εκπαιδευτικούς

Smallwood, P. L., Christner, R.W., & BRILL, L. (2007). Applying cognitive – bahavior therapy groups in school settings. In R.
W. Cristner, J.I. Stewart & A. Freeman (Eds), Handbook of Cognitive Behavior Group Therapy with Children and Adolescents
(pp. 97). New York: Routledge
 Καθολικά Προγράμματα
Στόχοι:
◦ κατανόηση της διεργασίας των δύσκολων συναισθημάτων
◦ απόκτηση δεξιοτήτων διαχείρισης δύσκολων συναισθημάτων
◦ ενίσχυση χαρακτηριστικών και συμπεριφορών που επιτρέπουν
την αποτελεσματική διαχείριση των δύσκολων καταστάσεων
◦ διαχείριση δυσλειτουργικών πεποιθήσεων
◦ διαχείριση δυσλειτουργικών μοτίβων
Smallwood, P. L., Christner, R.W., & BRILL, L. (2007). Applying cognitive – bahavior therapy groups in school settings. In R.
W. Cristner, J.I. Stewart & A. Freeman (Eds), Handbook of Cognitive Behavior Group Therapy with Children and Adolescents
(pp. 97). New York: Routledge
 Καθολικά Προγράμματα
Διδάσκουν
◦ Αυτογνωσία
◦ Ενσυναίσθηση
◦ Αυτοέλεγχο
◦ Τεχνικές επίλυσης προβλημάτων
◦ Οργάνωση χρόνου

Smallwood, P. L., Christner, R.W., & BRILL, L. (2007). Applying cognitive – bahavior therapy groups in school settings. In R.
W. Cristner, J.I. Stewart & A. Freeman (Eds), Handbook of Cognitive Behavior Group Therapy with Children and Adolescents
(pp. 97). New York: Routledge
 Θεραπευτικό πλάνο
◦ Πάντα υπάρχει σχεδιασμός και εντοπισμός των ψυχοπαιδαγωγικών στόχων της δράσης – ποτέ δεν κάνουμε
κάτι χωρίς να ξέρουμε τι προσδοκούμε από αυτή τη δράση
◦ Ο σχεδιασμός λαμβάνει υπόψιν του την ηλικία των παιδιών που απευθύνεται το πρόγραμμα, τη διάρκεια και το
διαθέσιμο χρόνο που υπάρχει για κάθε συνάντηση
◦ Κλιμάκωση των δράσεων και ομαλή μετάβαση από το μερικό στο γενικό, από το έσω στο έξω, από τον
εντοπισμό της ανάγκης στη δράση, την τελική επαφή και την απόσυρση, ώστε οι μαθητές να κάνουν επαφή με τον
εαυτό τους και το κοινωνικό τους περιβάλλον
◦ Ο σχεδιασμός κάθε δράσης είναι κατάλληλα προετοιμασμένος, με ξεκάθαρες οδηγίες, υπολογισμό του χρόνου
και παροχή των απαιτούμενων υλικών
◦ Πάντα υπάρχει εναλλακτική επιλογή στην περίπτωση που κάτι δεν λειτουργεί καλά με την ομάδα

30/3/2021
 Ο κύκλος της επαφής

«Εγώ»

Επαφή

Φάση Τελική επαφή

Φάση χειρισμού
προσανατολισμού

«Εκείνο» «Προσωπικότητα»

Προεπαφή Μετά-επαφή

Σχήμα 2.2.7.1. Συνδυαστικό σχήμα: (α) Ο κύκλος της επαφής προσαρμοσμένο από Perls,
Hefferline & Goodman (1951) & (β) ο κύκλος της επαφής και οι λειτουργίες του εαυτού
προσαρμοσμένο από Spagnuollo – Lobb (2001)

30/3/2021
 Ο κύκλος της εμπειρίας

κινητοποίηση ενέργειας

επίγνωση δράση απόσυρση

απόσυρση

επαφή
αισθήσεις

Σχήμα 2.2.8.1 Ο κύκλος της εμπειρίας. Πηγή: Zinker (1977, σελ. 97)

30/3/2021
 Τα στάδια στην ανάπτυξη της
ομάδας
◦ 1ο στάδιο: διαμόρφωσης (γνωριμία & όλα τα μέλη δείχνουν τον καλό τους εαυτό ώστε να γίνουν αποδεκτά)
◦ 2ο στάδιο : θυελλώδες (φάση σύγκρουσης απόψεων και επίλυσης διαφορών)
◦ 3ο στάδιο: κανονιστικό (ξεκαθαρίζουν οι ρόλοι, διαμορφώνονται συναινετικά οι κανόνες & αυξάνει η συνοχή της
ομάδας)
◦ 4ο στάδιο: απόδοσης (επικέντρωση στην επίτευξη των στόχων της)
◦ 5ο στάδιο : αποσυγκρότησης (μείωση δραστηριοτήτων, έλλειψη νέων στόχων & διακοπή εργασιών)

30/3/2021
 Οι ρόλοι των μελών μιας ομάδας
◦ Οι ομάδες συγκροτούνται για να υλοποιήσουν ένα έργο για στο οποίο την πρωταρχική ευθύνη φέρει ο
εκπαιδευτικός ως «ηγέτης έργου»
◦ Βοήθεια από τους μαθητές αναλαμβάνοντας κάποιους ρόλους:
✓ «ο ειδικός» στο θέμα, (θεωρητικές γνώσεις ή πρακτική εμπειρία),
✓ «ο γραμματέας» που κρατάει «ένα είδος ημερολογίου» για τις δράσεις,
✓ «ο βοηθός» που συμμετέχει στο συντονισμό,
✓ «ο αξιολογητής» που στρέφει την προσοχή των μελών στο κατά πόσο προχωράει αποτελεσματικά το έργο,
✓ «ο συνεχώς ερωτών», που βρίσκει συνεχώς αφορμή να διακόπτει και να ζητάει διευκρινίσεις για το έργο που δεν
είναι ουσιαστικές ή δεν είναι της στιγμής

30/3/2021
 Οι ρόλοι των μελών μιας ομάδας
◦ Ο «ηγέτης της ομάδας» : φροντίζει να κρατάει το ομαδικό πνεύμα ψηλά, εκφράζει τις
ανάγκες της ομάδας, υποστηρίζει τα συμφέροντα των μελών, π.χ. την αναβολή στην
παράδοση μιας εργασίας, ή την αφιέρωση περισσότερου χρόνου για χαλάρωση
◦ Ο «συναισθηματικά υπεύθυνος»: διευκολύνει την έκφραση των συναισθημάτων και
λειτουργεί σαν «συγκινησιακό βαρόμετρο», δείχνει το φόβο ή τη δυσφορία της
ομάδας, συχνά με γκρίνια και παράπονα
◦ «ο γελωτοποιός»: βοηθάει με τον τρόπο του να παράγεται γέλιο και φέρνει τα μέλη
πιο κοντά συγκινησιακά και τα ξεκουράζει
◦ «ο εμψυχωτής»: απευθύνεται στις συγκινησιακές ανάγκες της ομάδας, αυτός που
έχει τον καλό λόγο, που επιβραβεύει, ενθαρρύνει, λειτουργεί εξισορροπητικά, επιλύει
συγκρούσεις.

30/3/2021
 Οι ρόλοι των μελών μιας
ομάδας
◦ «Ο αμφισβητίας»: εκφράζει την τάση για διεύρυνση του αντιληπτικού πλαισίου,
καθώς κάθε ομάδα έχει ανάγκη για αυτόνομη δημιουργική ανάπτυξη και αλλαγή .
◦ «Ο ιδιαίτερος» : δρα με πιο προσωπικό προσανατολισμό συγκριτικά με τους άλλους
και μπορεί να περιθωριοποιείται και να αγνοείται ή να περιβάλλεται με ενδιαφέρον και
να αξιοποιούνται οι παρεμβάσεις του.
◦ «Ο αποδιοπομπαίος»: απευθύνεται στην ανάγκη για απορρόφηση της
συγκινησιακής φόρτισης, Είναι αυτός που δέχεται από την ομάδα το φορτίο της
αποτυχίας του, του τι δεν πήγε καλά και θυμίζει ότι τα λάθη είναι τόσο αναμενόμενα
όσο και χρήσιμα και βοηθούν στο να επανακαθορίζονται οι στόχοι.

30/3/2021
◦ https://www.youtube.com/watch?v=qhU5JEd-XRo Food for all

30/3/2021
 Σχεδιασμός Ψυχοεκπαιδευτικών
Προγραμμάτων
◦ Εκτίμηση της ψυχολογικής συνθήκης του πληθυσμού των παιδιών που απευθύνεται το πρόγραμμα
Διερεύνηση & εντοπισμός:
✓ θεμάτων που αντιμετωπίζει η ομάδα – λαμβάνοντας υπόψιν το στάδιο ανάπτυξης της ομάδας
✓ συναισθηματικών εμποδίων που δυσχεραίνουν την επαφή – λαμβάνοντας υπόψιν τους ρόλους όπως έχουν αναληφθεί από
τα διάφορα μέλη
✓ άκαμπτων ιδεών & στερεοτύπων
✓ συμπεριφορικών ιδιαιτεροτήτων
o Σχεδιασμός και προγραμματισμός
✓ Καθορισμός αριθμού συναντήσεων, περιεχομένου & στόχων κάθε συνάντησης
✓ Επιλογή θεωρητικού υπόβαθρου
✓ Επιλογή θεμάτων που οδηγούν σταδιακά στην ψυχική ενδυνάμωση και την εκμάθηση νέων τρόπων επαφής με το
περιβάλλον
✓ Φροντίδα να υποβοηθούνται τα στάδια στον κύκλο της εμπειρίας και τον κύκλο της επαφής, δλδ φροντίδα για σταδιακή
έναρξη, κορύφωση και κλείσιμο των εργασιών του προγράμματος

30/3/2021
 Σχεδιασμός Ψυχοεκπαιδευτικών
Προγραμμάτων
✓Εισάγουμε θέματα που μπορεί να διαχειριστεί η ομάδα και όχι βαθιά προσωπικά θέματα που δεν
είναι δυνατόν να ελεγχθούν στα πλαίσια του σχολείου
✓Τηρούμε τις αρχές της δεοντολογίας οι ίδιοι και τις εισάγουμε και στην ομάδα
✓δεν κρίνουμε
✓δεν ερμηνεύουμε
✓δεν επιτρέπουμε την επιθετικότητα
✓τηρούμε τις βασικές αρχές του απορρήτου (το απόρρητο σπάει αν υπάρχει κίνδυνος ζωής ή
της ψυχικής υγείας, του ιδίου ή απειλή της ζωής ενός άλλου προσώπου, σοβαρή
ψυχοπαθολογία που χρειάζεται να γίνει παραπομπή σε ειδικό, οπότε ενημερώνεται το οικείο
περιβάλλον και η διεύθυνση ταυτόχρονα με τον ειδικό)

30/3/2021
 Παραδείγματα στόχων
◦ 1η ομάδα στόχων
αναγνώριση συναισθημάτων & αναγκών, επίγνωση της προσωπικής συνθήκης (ενδοατομική διαδικασία)
✓ Να αναγνωρίζει και να κατονομάζει τα συναισθήματά του αλλά και τον τρόπο που συνδέονται με τις σκέψεις και τη
συμπεριφορά του
✓ Να έχει ρεαλιστική αντίληψη για τις προσωπικές του ικανότητες και το δυναμικό του (ενδιαφέροντα, δεξιότητες,
συμπεριφορά)
✓ Να πιστεύει στις ποιότητες και τις ικανότητές του, να βιώνει αυτοπεποίθηση (αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας &
αυτοεκτίμηση)
✓ Να καλλιεργεί την επιθυμία ώστε τα παιδιά να ανταποκρίνονται σε νέες προκλήσεις
✓ Να αναπτύσσει την ατομική του ευθύνη
✓ Να αναπτύξει δεξιότητες λήψης αποφάσεων

30/3/2021
 Παραδείγματα στόχων
◦ 2η ομάδα στόχων
καλλιέργεια της αίσθησης του αυτοελέγχου και της αυτοπαρατήρησης στη διάδραση με τον άλλο
(διατομική διαδικασία)
✓ Να αναγνωρίζει τα εμπόδια στην αλληλεπίδραση με τον άλλο, να καταφέρνει να αλληλεπιδρά με τους
συνομηλίκους του διατηρώντας τους προσωπικούς του στόχους και τις προσωπικές του ποιότητες
✓ Να αντεπεξέρχεται με αυτοπεποίθηση όταν αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις στη συμβίωσή του με τους άλλους

30/3/2021
 Παραδείγματα στόχων
◦ 3η ομάδα στόχων (ενδοομαδικό επίπεδο)
Καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και της αρμονικής συμβίωσης στα πλαίσια της ομάδας
✓ Να αναγνωρίζει και να σέβεται τα συναισθήματα των άλλων
✓ Να μπορεί να συνεργαστεί στα πλαίσια της ομάδας
✓ Να αποδέχεται τη διαφορετικότητα
✓ Να δημιουργεί φιλίες και να ανταποκρίνεται με αποτελεσματικότητα
✓ Να αναπτύσσει τη συνεργατικότητα
✓ Να αναπτύσσει την κοινωνική του υπευθυνότητα με ειλικρίνεια, σεβασμό & πνεύμα αλληλεγγύης, βοηθώντας την
αρμονική λειτουργία του περιβάλλοντός του

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 1η ενότητα
εισαγωγική των διαδικασιών του προγράμματος και των εννοιών
✓ Συμβόλαιο όρια και κανόνες δεοντολογίας στα πλαίσια του προγράμματος (δέσμευση, σεβασμός, όχι κριτική, όχι
παραβίαση του ορίου του άλλου, όχι ερμηνείες)
✓ Γνωριμία με το πλαίσιο και την ομάδα
✓ Γνωριμία με βασικές έννοιες (ψυχοεκπαίδευση) : λειτουργία του οργανισμού ως ολότητα: σκέψη, συναίσθημα,
συμπεριφορά, σώμα

30/3/2021
συμβόλαιο

30/3/2021
 Παράδειγμα ψυχοεκπαίδευσης:
Λειτουργία Οργανισμού
◦ Οι σκέψεις βοηθούν το παιδί να προσδιορίσει τα συναισθήματά του και να κατανοήσει πως αυτά
επηρεάζουν τον τρόπο που συμπεριφέρεται αλλά τις βιολογικές αντιδράσεις που παρατηρεί στο
σώμα του
◦ Παράδειγμα 1ο Παράδειγμα 2ο
◦ Στίβος εμποδίων Πείνα

30/3/2021
 Ψυχοεκπαίδευση
◦ Εξοικείωση με μια σειρά από έννοιες
✓ Πώς λειτουργούν οι σκέψεις;
✓ Πώς λειτουργούν τα συναισθήματα;
✓ Πώς δίνει σήματα το σώμα όταν βιώνει κάποια αντίσταση ή κάποιο εμπόδιο;
✓ Πώς όλα αυτά καταλήγουν σε συμπεριφορά ( εξισορροπώντας το «θέλω» & το «πρέπει»);

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 2η ενότητα
Στροφή στον εαυτό (αναζήτηση της ανάγκης)
✓ Ασκήσεις επίγνωσης των δυνάμεων και των πηγών στήριξης αλλά και των εμποδίων
✓ Μάνταλα
✓ Δέντρο του εαυτού
✓ Απεικόνιση δράσεων που κάνει την καρδιά μου να χαίρεται γενικά & τώρα

30/3/2021
 Δέντρο εαυτού

◦ Χρόνος 15’

◦ Ζωγράφισε ένα δέντρο με ρίζες κορμό κλαδιά, δες αν έχει φύλλα και
άνθη
◦ Ονομάτισε σε κάθε σημείο του δέντρου τα χαρακτηριστικά σου
(εσωτερικά και εξωτερικά)

30/3/2021
το δέντρο που ήθελε να το αγαπούν
◦

◦ https://www.youtube.com/watch?v=ofg_ioezGCM

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 3η ενότητα
Εισαγωγή στην έννοια με την οποία θα ασχοληθεί το πρόγραμμα
◦ Παράδειγμα «Αγχόσαυρος»
◦ Το άγχος παρουσιάζεται ως ένα τέρας με το όνομα «Αγχόσαυρος» που ζει και τρέφεται μέσα από τις ανησυχίες και τις
αρνητικές σκέψεις.
◦ Πολλά είδη «Αγχόσαυρου»… ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του
◦ Το τέρας μεγαλώνει ή μικραίνει ανάλογα με τον τρόπο τον οποίο σκεφτόμαστε και ερμηνεύουμε την πραγματικότητα.
◦ Η αντιμετώπιση του άγχους δεν αποσκοπεί στην εξάλειψή του, αλλά στην παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης που
περιλαμβάνει:
◦ (α) δημιουργική διαχείριση περιβαλλοντικών ερεθισμάτων ώστε να μην αποτελούν αγχογόνους παράγοντες ή τη μείωση της
έντασής τους
◦ (β) την διατήρηση του οργανισμού σε χαμηλά επίπεδα
◦ Το παιδί καλείται να μάθει να κρατά τον Αγχόσαυρό του μικρό και ήσυχο στη φωλιά του και όχι να τον εξαφανίσει

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 3η ενότητα
Εισαγωγή στην έννοια με την οποία θα ασχοληθεί το πρόγραμμα
◦ Παράδειγμα 2ο
✓ αφήγηση ιστορίας με την οποία θα προσπαθήσει ο εμψυχωτής να εισάγει την έννοια της αλληγορίας και μέσω των
μηχανισμών της προβολής και της μετάθεσης να αξιοποιήσει τη λειτουργία και τις διαστάσεις του συμβολισμού
ώστε να φέρει στην επίγνωσή του το πρόβλημα και να μπορέσει να δει αργότερα εναλλακτικούς τρόπους
διαχείρισης και αντιμετώπισης

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ Για τη δημιουργία του χαρακτήρα της τάξης:
◦ επιστρατεύστε όλη τη δημιουργικότητα και τη φαντασία σας
◦ μελετήστε καλά τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ομάδας
◦ δημιουργείστε έναν νέο χαρακτήρα με αυτά τα χαρακτηριστικά ή δυο χαρακτήρες, ένα άσπρο κι έναν μαύρο

30/3/2021
Οι δυο λύκοι

30/3/2021
 Οι δύο λύκοι
◦ Πολλοί από εμάς έχουμε ακούσει την ιστορία των ιθαγενών Ινδιάνων της Αμερικής, των Τσερόκι, αυτή των δύο
λύκων.
◦ Ένας γέρος Τσερόκι, διδάσκει τον εγγονό του για την ζωή.
◦ «Μια μάχη γίνεται μέσα μου» είπε στο αγόρι.
◦ «Είναι μία φοβερή μάχη και είναι ανάμεσα σε δύο λύκους. Ο ένας είναι μαύρος και κακός. Είναι θυμωμένος,
ζηλεύει, έχει πίκρα, σφάλλει, είναι άπληστος, αλλαζόνας, αυτο-οικτίρεται, ενοχικός, απορριπτικός, έχει αίσθημα
κατωτερότητας, λέει ψέματα, είναι ψευτοπερήφανος, αισθάνεται ανωτερότητα και είναι εγωιστής»
◦ Και συνέχισε «Ο άλλος είναι άσπρος και καλός. Είναι χαρούμενος, ειρηνικός, γεμάτος αγάπη, ελπίδα, ηρεμία,
ταπεινότητα, καλοσύνη, φροντιστικός, έχει ενσυναίσθηση, γενναιοδωρία, ειλικρινής, συμπονετικός και πιστός». Και
η ίδια μάχη, συνεχίζει μέσα σου κι επίσης, μέσα σε κάθε άνθρωπο.
◦ Ο εγγονός, το σκέφτηκε για λίγο και μετά ρώτησε τον παππού του: «Και ποιος λύκος κερδίζει;» Στην μοντέρνα
έκδοση, ο γέρος Τσερόκι απάντησε «Αυτός που ταΐζεις».

30/3/2021
 Οι δύο λύκοι
◦ Στην πραγματική, όμως, παλιά ιστορία των Τσερόκι, ο παππούς απαντά ως εξής:
◦ «Αν τους ταΐσεις σωστά και οι δυο κερδίζουν» και η ιστορία συνεχίζεται:
◦ «Βλέπεις, αν επιλέξω να ταΐσω μόνο τον άσπρο λύκο, ο μαύρος θα κρύβεται πίσω από
κάθε γωνία, περιμένοντας να αποσπαστεί η προσοχή μου ή να γίνω αδύναμος και τότε
πηδά να πάρει την προσοχή που λαχταράει. Θα είναι πάντα θυμωμένος και πάντα θα
πολεμάει τον άσπρο λύκο. Όμως, αν τον προσέξω, είναι χαρούμενος και ο άσπρος λύκος
είναι χαρούμενος και όλοι κερδίζουμε. Γιατί ο μαύρος λύκος έχει πολλές ποιότητες: πείσμα,
κουράγιο, είναι άφοβος, έχει ισχυρή θέληση και σπουδαία στρατηγική σκέψη, που κάποιες
φορές το χρειάζομαι και δεν το έχει ο άσπρος λύκος. Αλλά ο άσπρος λύκος έχει συμπόνια,
νοιάζεται, έχει ψυχική αντοχή και την ικανότητα να αναγνωρίζει ποιο είναι το καλύτερο για
το συμφέρον όλων. Βλέπεις γιε μου, ο άσπρος λύκος χρειάζεται τον μαύρο λύκο στο πλάι
του.

30/3/2021
 Οι δύο λύκοι
◦ Αν ταΐζεις μόνο τον ένα κι όχι τον άλλο, σύντομα θα γίνουν ανεξέλεγκτοι. Το να
ταΐζεις και να φροντίζεις και τους δύο, σημαίνει ότι θα σε υπηρετήσουν καλά και δεν
θα κάνουν κάτι που δεν είναι μέρος ενός μεγαλύτερου, κάτι καλό, κάτι από τη ζωή!
Τάισε και τους δυο και δεν θα υπάρχει εσωτερική πάλη, να τραβάει την προσοχή
σου... και όταν δεν υπάρχει εσωτερική πάλη, μπορείς να ακούσεις τις φωνές της
βαθύτερης σοφίας που θα σε καθοδηγεί να επιλέξεις τι είναι σωστό σε κάθε
περίπτωση. Ειρήνη γιε μου, είναι η αποστολή των Τσερόκι στη ζωή. Ένας άνδρας ή
μια γυναίκα που έχει ειρήνη μέσα του, έχει τα πάντα. Ένας άνδρα ή μια γυναίκα που
ξεσκίζεται από την πάλη μέσα του, δεν έχει τίποτα. Το πως επιλέγεις να διαδράς με τις
αντίθετες δυνάμεις μέσα σου θα καθορίσει τη ζωή σου. Στέρησε τον ένα ή τον άλλο ή
τάισε και τους δυο».

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 4η ενότητα
◦ Αυτοπαρατήρηση & διευκόλυνση της επίγνωσης (αναζήτηση του εμποδίου στην ενέργεια & τη δράση)
◦ Το παιδί μαθαίνει να παρατηρεί τον εαυτό του ώστε να μπορέσει να εντοπίσει το πρόβλημα
◦ Το παιδί εντοπίζει σε ποιες περιπτώσεις παρουσιάζει δυσλειτουργική συμπεριφορά
◦ (ο Αγχοσαυρός μου συχνάζει στο μάθημα της Ιστορίας, ή έρχεται το βράδυ στο κρεβάτι μου και δεν με αφήνει να
κοιμηθώ)
◦ Το παιδί μαθαίνει να αξιολογεί το συναίσθημά του με μια κλίμακα συναισθηματικής έντασης
◦ (σκάλα πανικού, θερμόμετρο του θυμού, χύτρα του θυμού, ζυγαριά του φόβου κτλ)
◦ Η βαθμολόγηση της έντασης του συναισθήματος σε μια δεδομένη κατάσταση παρέχει έναν αντικειμενικό τρόπο
παρακολούθησης της επίδοσης και βοηθά το παιδί και τον εμψυχωτή να προσδιορίσουν αν αυτή η κατάσταση
απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση, καθώς και να αξιολογήσουν από κοινού την αλλαγή

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 5η ενότητα
◦ Εντοπισμός και τροποποίηση των δυσλειτουργιών (για παράδειγμα εντοπίζονται οι δυσλειτουργικές
σκέψεις και υιοθετεί γνωσιακού τύπου στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους)
◦ Ταινία: “Insite out” «Τα μυαλά που κουβαλάς»

30/3/2021
 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 5η ενότητα
◦ Εντοπισμός και τροποποίηση των δυσλειτουργιών (για παράδειγμα εντοπίζονται οι δυσλειτουργικές
σκέψεις και υιοθετεί γνωσιακού τύπου στρατηγικές για την αντιμετώπισή τους)
◦ Το παράδειγμα του «Πύργου Ελέγχου»
◦ Φαντάσου ότι κάθε σκέψη σου είναι ένα αεροπλάνο, εσύ είσαι ο πιλότος και μέσα στο μυαλό σου υπάρχει το
πιλοτήριο και τα χειριστήρια για να κατευθύνεις τη σκέψη σου όπου εσύ αποφασίσεις, με λίγη εξάσκηση μπορεί να
κατευθύνεις το αεροπλάνο σου σε μέρη που σε κάνουν να νιώθεις όμορφα και όχι πάνω στον Αγχόσαυρο

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 6η ενότητα
Έλεγχος των συναισθημάτων
◦ Το παιδί μαθαίνει να εξετάζει τα γεγονότα, διερευνά την πιθανότητα να συμβούν οι αρνητικές του προβλέψεις και
ελέγχει τις προβλέψεις του στην πράξη βασιζόμενο σε παλαιότερες εμπειρίες και στις γενικές του γνώσεις
◦ Τεχνικές:
✓ Δοκίμασε τις Σκέψεις σου
✓ Το πείραμα
✓ Το Θησαυροφυλάκιο
✓ Ακτίνες φωτός
✓ Αναπνοές
✓ «Δέκα κεριά»

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 7η ενότητα
Επίλυση προβλημάτων
◦ Φωτίζονται εναλλακτικές επιλογές που το παιδί μπλοκαρισμένο από τα εμπόδια στη σκέψη και τη διαχείριση του
συναισθήματος δεν μπορούσε να εντοπίσει
◦ 1η φάση: καταγραφή σκέψεων και συναισθημάτων
◦ 2η φάση: προσδιορισμός του προβλήματος
◦ 3η φάση: εναλλακτικές προτάσεις
◦ 4η φάση: φαντασιωσική δοκιμή εναλλακτικής λύσης
◦ 5η φάση: υλοποίηση νέας διαχείρισης

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

 Ενότητες ψυχοεκπαιδευτικών
προγραμμάτων
◦ 8η ενότητα
Αξιολόγηση και επιβράβευση του παιδιού για την προσπάθεια που κατέβαλε
◦ Αυτοέλεγχος και ενίσχυση της αίσθησης της αυτοαποτελεσματικότητας και της αυτοεκτίμησης υπενθυμίζοντας την
προσπάθεια που κατέβαλε
◦ Επισήμανση της κατάκτησης των δεξιοτήτων αυτοδιαχείρισης και την εκμάθηση κάποιων βασικών κανόνων
συμπεριφοράς
◦ Απονομή του βραβείου
◦ Παράσημο του Καλού Μαχητή
◦ Πέτρα με το νέο συναίσθημα
◦ Δημιουργία νέου/χαρούμενου muppet, όπως θέλει να το φτιάξει τώρα

Αγγελοσοπούλου, Α., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2012) Ο Αγχόσαυρος, Αθήνα. Πεδίο. 30/3/2021

 Δομή κάθε συνάντησης
◦ Καλωσόρισμα και διερεύνηση της συναισθηματικής κατάστασης των παιδιών
(καταγραφή της παρούσας κατάστασης με μια δράση)
◦ Διερεύνηση τις φέρνουν μαζί τους τα παιδία, αν υπάρχει κάποια μορφή που ξεπηδά από το φόντο της εμπειρίας των
παιδιών
◦ Αν είμαστε ο εκπαιδευτικός της τάξης φροντίζουμε να φέρουμε το θέμα που απασχολεί την τάξη μπροστά με κάποιο
έμμεσο συμβολικό τρόπο (επιλογή & εισήγηση του κατάλληλης δράσης - παραμύθι ή αφήγηση, κατασκευή, κινητική δράση
κτλ) με στόχο να δουλευτούν θέματα που σταδιακά εξυπηρετούν το θεραπευτικό μας πλάνο
◦ Φροντίσουμε στις δράσεις πάντα να έχουμε πολύ ξεκάθαρες οδηγίες, υπολογισμός χρόνου και αριθμός ατόμων που
μπορούν να εμπλακούν
◦ Διερεύνηση του σημείου που βρίσκεται η ομάδα μετά τη δράση – σκέψεις & συναισθήματα που έρχονται στην επίγνωση
της ομάδας
◦ Εντοπισμός της επίγνωσης των εμποδίων
◦ Διερεύνηση των εναλλακτικών τρόπων δράσης
◦ Ανατροφοδότηση

30/3/2021
 Δύσκολα συναισθήματα
◦ Τα δύσκολα συναισθήματα των παιδιών χρειάζονται πλαισίωση
◦ Τα παιδιά ωφελούνται αν νιώσουν όταν οι ενήλικες μπορούν να
αντέξουν τα δύσκολα συναισθήματά τους, αν δεν πανικοβληθούν, αν
παραμείνουν σταθεροί
◦ Χρειάζεται να μπορεί ο ενήλικας να αναπλαισιώσει τα δύσκολα
συναισθήματα και να τους δώσει μια νέα προοπτική

30/3/2021
◦ Καμιά φορά συμβαίνει να εισχωρήσει σε ένα στρείδι ένας
κόκκος άμμου ή ένα ξένο σώμα. Εάν το στρείδι δεν μπορεί Η ιστορία του
να το αποβάλει, τότε το ξένο σώμα διαταράσσει την
ισορροπία του. Γύρω από αυτό δημιουργείται ένα είδος στρειδιού
μόλυνσης, σκλήρυνσης ή σήψης. Αυτή η διαταραχή μπορεί
να κάνει το βιολογικό σύστημα του στρειδιού να νοσήσει.

◦ Για να αμυνθεί, το στρείδι «χτίζει» αλλεπάλληλα στρώματα

πέρλας γύρω από τους κόκκους της άμμου. Κατ’ αυτόν τον
τρόπο δημιουργείται, σταδιακά το μαργαριτάρι. Ο κόκκος
απομονώνεται από το περιβάλλον του και δεν μπορεί να
βλάψει πια το στρείδι. Το μαργαριτάρι εξασφαλίζει στο
στρείδι την επιβίωση. Ενδεχομένως, γι’ αυτό και
παρομοιάζουν το μαργαριτάρι με δάκρυ, καθώς κατά
κάποιον τρόπο εμπεριέχει πόνο.

◦ Κατά τον ίδιο σχεδόν τρόπο αντιδράει και ο άνθρωπος μετά

από μια τραυματική εμπειρία, σύμφωνα με την οποία ένιωσε
αδύναμος και εγκαταλελειμμένος. Οι αναμνήσεις, οι εικόνες
και οι αισθήσεις τις οποίες δεν μπορούμε να επεξεργαστούμε
απομονώνονται σωματικά και ψυχικά. Ορισμένες φορές δε
θυμόμαστε καν τι έγινε. Όταν υπάρξει ωστόσο, η κατάλληλη
αφορμή, ο τρόμο και η απόγνωση έρχονται στην επιφάνεια.

30/3/2021
◦ Κάθε φορά που ο οργανισμός αναγνωρίζει στο περιβάλλον έναν κίνδυνο (πραγματικό,
φανταστικό ή επαπειλούμενο) κινητοποιεί μια σειρά από διαδικασίες ανάλογα με την
ιδιοσυγκρασία, τις προηγούμενες εμπειρίες, το χαρακτήρα και τις ιδιαίτερες συνθήκες
ζωής
◦ Οι επιλογές:
◦ Fight
◦ Flight
◦ Freeze

30/3/2021
30/3/2021
ξκξκλ

30/3/2021
 ηξκηξκ
◦ Ανάλογα με τον τρόπο αυθόρμητης αντίδρασης στη συγκεκριμένη συνθήκη το άτομο βιώνει μια σειρά από
συναισθήματα
◦ Στη κατάσταση της μάχης είναι αναμενόμενο να βιώνει το άτομο το συναίσθημα του θυμού
◦ Στην κατάσταση της φυγής είναι αναμενόμενο να προεξάρχει ο φόβος ή το άγχος
◦ Η αδυναμία ενεργοποίησης κάποιου μηχανισμού άμυνας μπορεί να οδηγήσει στην αποσύνδεση ώστε το άτομο να
μην πονά και να επιβιώσει, εδώ το απρόσφορο συναίσθημα είναι αναμενόμενο
◦ Ωστόσο δεν έχει σημασία γιατί νιώθει κάποιος έτσι όπως νιώθει. Το συναίσθημα δεν ερμηνεύεται, δε λογοκρίνεται
δεν αιτιολογείται, το συναίσθημα είναι σαν την αναπνοή, είναι έτσι γιατί έτσι είναι…
◦ Το θέμα δεν είναι γιατί νιώθω έτσι… το θέμα είναι τι κάνω με αυτό που νιώθω

30/3/2021
 Άγχος
◦ https://www.youtube.com/watch?v=M6ZjMWLqJvM the last knit

30/3/2021
 Άγχος
◦ Το άγχος είναι μια αντίδραση που μας βοηθά να ανταποκριθούμε σε αγχογόνες, δύσκολες ή επικίνδυνες
καταστάσεις.
◦ Όλοι κάποιες στιγμές αισθανόμαστε ανήσυχοι, νευρικοί , αγχωμένοι. Με τον τρόπο αυτό προετοιμάζουμε το σώμα
μας για ανάληψη δράσης και εστιάζουμε την προσοχή και τη σκέψη μας στην επίλυση του άμεσου προβλήματος
◦ Γίνεται παθολογική συμπεριφορά όταν η αντίδραση στην ψυχολογική πίεση είναι χρόνια ή υπερβολική σε σχέση με
το ερέθισμα

Storch, E. & Crisp, H. (2004). Taking it to the schools – Transporting empirically supported treatments for childhood
psychopathology to the school setting. Clinical Child & Family Psychology Review, 7 (4), 191-193 30/3/2021
 Άγχος
◦ Τα παιδιά με άγχος:
✓Δεν έχουν μια φυσιολογική ζωή
✓Η συμπεριφορά τους είναι επηρεασμένη
από το άγχος
✓Παρουσιάζουν πτώση στη σχολική τους
επίδοση
✓Παρουσιάζουν έκπτωση στη
λειτουργικότητά τους

Storch, E. & Crisp, H. (2004). Taking it to the schools – Transporting empirically supported treatments for childhood
psychopathology to the school setting. Clinical Child & Family Psychology Review, 7 (4), 191-193 30/3/2021
 Άγχος

◦ Τα παιδιά με άγχος:
✓έχουν λιγότερες κοινωνικές δεξιότητες από τους συνομηλίκους τους
✓εμφανίζουν ελλείματα στις δεξιότητες διαχείρισης των συνθηκών και επίλυσης
προβλημάτων
✓Έχουν δυσκολία στη λήψη αποφάσεων

◦ Τα παιδιά που αλληλεπιδρούν υγιώς με τους συμμαθητές και τους συνομηλίκους τους
παρουσιάζουν λιγότερο προδιαθεσιακό άγχος και μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση
Storch, E. & Crisp, H. (2004). Taking it to the schools – Transporting empirically supported treatments for childhood
psychopathology to the school setting. Clinical Child & Family Psychology Review, 7 (4), 191-193 30/3/2021
 Άγχος
◦ Αλλαγές στον οργανισμό
✓ Κεφαλαλγίες
✓ Δυσκολία στην αναπνοή
✓ Αστάθεια, εφίδρωση
✓ Πόνος στους ώμους και το στήθος
✓ Αδυναμία στα άκρα
✓ Δυσκολία στην κατάποση
✓ Στομαχικό άλγος
✓ Βούισμα στα αυτιά
✓ Πόνοι στο στομάχι,
✓ Τάση για έμετο ή διάρροια
✓ Ταχυκαρδία / αύξηση της αρτηριακής πίεσης
Αγγελοσοπούλου ό.π. 30/3/2021
 Άγχος
Τεχνικές διαχείρισης του άγχους: εντοπισμός των στρεσογόνων παραγόντων & καλλιέργεια της
επίγνωσης

• Εντοπίστε τους στρεσογόνους παράγοντες στη ζωή των παιδιών και παρατηρείστε τον τρόπο
αντίδρασής των σε αυτούς

✓ Δημιουργείστε με τα παιδιά έναν κατάλογο αυτών των παραγόντων

• Ιεραρχείστε σε λίστα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά βάσει του βαθμού σπουδαιότητάς
τους και για το καθένα από αυτά καταγράψτε παραπάνω από μία εναλλακτικές λύσεις

✓ Δημιουργείστε με τα παιδιά έναν κατάλογο αυτών των προβλημάτων

• Σε κάθε αρνητικό χαρακτηριστικό που προσάπτεις στον εαυτό σου, προσπάθησε να ανακαλύψεις το
θετικό στοιχείο που μπορεί να κρύβει μέσα του

30/3/2021
 Άγχος
Τεχνικές διαχείρισης του άγχους: εντοπισμός των στρεσογόνων παραγόντων & καλλιέργεια της
επίγνωσης

• Σε κάθε αρνητικό χαρακτηριστικό που προσάπτουν τα παιδιά στον εαυτό τους, προσπαθήστε να
ανακαλύψετε το θετικό στοιχείο που μπορεί να κρύβει μέσα του

✓ Αγχώνομαι για το διάβασμα παίρνω καλούς βαθμούς

✓ Αγχώνομαι μήπως πάθω κάτι είμαι πολύ προσεκτικός σε ότι
ξεκινήσω & έτσι προστατεύομαι

30/3/2021
 Άγχος
Τεχνικές διαχείρισης του άγχους: εντοπισμός των στρεσογόνων παραγόντων & καλλιέργεια της
επίγνωσης

• Εξασκήσου στη γνωσιακή αναδόμηση. Προσπάθησε να αλλάξεις τις αρνητικές σου σκέψεις με άλλες
πιο ρεαλιστικές

✓ Σίγουρα δεν θα τα καταφέρω στο διαγώνισμα Μπορεί να τα

καταφέρω στο διαγώνισμα

✓ Πάντα τα κάνω θάλασσα Πολλές φορές τα καταφέρνω

30/3/2021
 Άγχος
Τεχνικές διαχείρισης του άγχους: εντοπισμός των στρεσογόνων παραγόντων & καλλιέργεια της
επίγνωσης

◦ Εξασκούμε τα παιδιά στις ωφέλειες της διατροφής και τα μαθαίνουμε να εμπλουτίζουν τη διατροφή τους
με anti stress τροφές.
◦ Υπάρχουν διάφορα συστατικά των τροφών που προστατεύουν από το στρες, όπως: οι πρωτεΐνες, οι
υδατάνθρακες, το ασβέστιο, το κάλιο, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και ο χαλκός (προϊόντα ολικής άλεσης,
μπανάνες, πορτοκάλια, μπρόκολο, κουνουπίδι, σπανάκι, ξηροί καρποί, μαύρο τσάι)

30/3/2021
 Άγχος
Τεχνικές διαχείρισης του άγχους: εντοπισμός των στρεσογόνων παραγόντων & καλλιέργεια της
επίγνωσης

◦ Υπενθυμίζουμε στα παιδιά να γελούν. Το γέλιο όχι μόνο μειώνει τα επίπεδα του στρες, αλλά συμβάλει
και στη γενικότερη υγεία του οργανισμού.
◦ Το γέλιο και το χιούμορ φέρνουν τους ανθρώπους πιο κοντά και είναι γνωστό πως η ύπαρξη κοινωνικού
υποστηρικτικού δικτύου βοηθάει στη μείωση του στρες
◦ Βοηθούμε τα παιδιά να διασκεδάσουν, να χαλαρώσουν, να περάσουν καλά και να γελάσουν μέσα στη
δράση

30/3/2021
 Άγχος
◦ Τεχνική διαχείρισης άγχους: η Παρατήρηση

◦ Διαλέξτε ένα αντικείμενο για να το παρατηρήσετε καλά, οποιοδήποτε, αρκεί να είναι ένα φυσικό αντικείμενο, όπως
ένα φυτό ή ένα σύννεφο.
◦ Κοιτάζετε επίμονα το αντικείμενο αυτό για δύο λεπτά σε απόλυτη σιωπή.
◦ Παρατηρήστε οτιδήποτε μπορείτε σχετικά με αυτό – το σχήμα, το χρώμα, το φως που πέφτει στα διάφορα σημεία
του.
◦ Φανταστείτε τον εαυτό σας να το αγγίζει και να νιώθει τις διαφορετικές του υφές.

◦ Η άσκηση αυτή εκπαιδεύει το μυαλό να μπορεί να εστιάζει λεπτομερώς σε ένα πράγμα. Εφαρμόζοντάς την
καθημερινά, για μερικές εβδομάδες, μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας να αντιμετωπίσει το άγχος, ακόμη και
να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον κόσμο!

30/3/2021
 Άγχος
◦ Τεχνική διαχείρισης άγχους: η προσεκτική ακοή
◦ Επιλέξτε ένα κομμάτι κλασικής μουσικής, ορχηστρικής ή ηλεκτρονικής και όχι ένα κομμάτι με στίχους που μπορεί
να αποπροσανατολίσει τα παιδιά.
◦ Δημιουργείστε την κατάλληλη ατμόσφαιρα ώστε τα παιδιά να συγκεντρωθούν.
◦ Πείτε στα παιδιά να ακούσουν τη μουσική σε απόλυτη ηρεμία και να εστιάσουν την προσοχή τους μόνο στο
άκουσμα της κάθε νότας χωριστά, δίνοντας έμφαση στα διαφορετικά μουσικά στρώματα και υφές.
◦ Πείτε στα παιδιά να Προσπαθήσουν να μη σκεφτούν εάν τους αρέσει ή όχι: αφηνόμαστε, απλώς, στον μουσικό
πλούτο. Εάν το νιώσουν, τότε χορεύουν ή κινούνται κατά βούληση.

◦ Αυτή η καθημερινή πρακτική ενσυνειδητότητας είναι μία από τις πιο ευχάριστες τεχνικές διαχείρισης άγχους και
από τις πιο αγαπημένες μας, καθώς μας βοηθά να εστιάσουμε στην ακοή μας και να ακούσουμε τον κόσμο από την
αρχή!

30/3/2021
 Άγχος
◦ Τεχνική διαχείρισης του άγχους: το θησαυροφυλάκιο
◦ Φανταστείτε ή κατασκευάστε νοερά ένα είδος θησαυροφυλακίου, κουτιού ή δοχείου, μέσα στο οποίο μπορείτε
να τοποθετήσετε τα αρνητικά συναισθήματα /αναμνήσεις για όσον καιρό θέλετε μέχρι να τα ξαναχρειαστείτε.
◦ Από τι υλικό θα ήταν φτιαγμένο;
◦ Τι μέγεθος θα είχε;
◦ Με ποιο τρόπο θα έκλεινε; Με κλειδί ή με συνδυασμό;
◦ Είναι αρκετά ασφαλές;
◦ Τι θα κάνατε το κλειδί;
◦ Πού θα βάζατε το θησαυροφυλάκιο/δοχείο/κουτί;
◦ Φανταστείτε ότι βάζετε μέσα στο θησαυροφυλάκιο/κουτί αυτό οτιδήποτε σας επιβαρύνει αυτή τη στιγμή. Μπορείτε να το
κάνετε με κλειστά ή με ανοιχτά μάτια.
◦ Τοποθετήσετε και το τελευταίο (συναίσθημα, σκέψη, ανάμνηση) που σας επιβαρύνει μέσα στο κουτί…
◦ Εάν θέλετε, μπορείτε να βάλετε μέσα και μια ευχή… Είναι πιθανό έτσι να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο από μόνο του,
χωρίς να το σκέφτεστε καθόλου.
◦ Πώς νιώθετε τώρα;

Βεντουράτου, Δ. (2009) Εισαγωγή στην ψυχοτραυματολογία και στην τραυματοθεραπεία. Η μέθοδος EMDR.30/3/2021
Αθήνα. Πεδίο
 Άγχος
◦ Τεχνική διαχείρισης του άγχους: ακτίνες φωτός
◦ Προετοιμασία
◦ Πριν τη διεξαγωγή της ζητούμε από το θεραπευόμενο να εστιάσει την προσοχή του σε κάτι που τον απασχολεί και του προκαλεί δυσφορία και
να εντοπίσει την ένταση αυτή στο σώμα του. Του εξηγούμε ότι πρόκειται για μια άσκηση της φαντασίας και ότι δεν υπάρχουν σωστές και
λάθος απαντήσεις.
◦ Διεξαγωγή
◦ Συγκεντρώστε την προσοχή σας στο σημείο που νιώθετε ένταση ή δυσφορία στο σώμα σας. Εάν αυτό είχε ένα σχήμα, ποιό θα ήταν αυτό ; Με
τι θα έμοιαζε; Και αν είχε ένα μέγεθος, πόσο μεγάλο θα ήταν ; Τι χρώμα θα είχε; Τι υφή ; Τι ήχο (δυνατό-σιγανό, υψηλό ή βαθύ); Θα ήταν
ζεστό ή κρύο ; (Αφήνουμε στο θεραπευόμενο χρόνο ώστε να απαντήσει μετά από κάθε ερώτηση).
◦ Ποιό από τα αγαπημένα σας χρώματα συνδέετε με την ίαση ; (οποιοδήποτε χρώμα εκτός από εκείνο που ο θεραπευόμενος ανέφερε στην αρχή
σε σχέση με τη δυσφορία του)
◦ Φανταστείτε ότι φως που έχει αυτό το αγαπημένο σας χρώμα ρέει από την κορυφή του κεφαλιού σας στο σώμα σας στο συγκεκριμένο σημείο.
Υποθέτουμε ότι η πηγή αυτού του φωτός είναι το σύμπαν: όσο ξοδεύετε, τόσο πιο πολύ έχετε στη διάθεσή σας. Το φως ρέει στο σχήμα αυτό,
το διαπερνά και το γεμίζει, το αντανακλά και το διαχέει,το ίδιο και την περιοχή γύρω από αύτό. Τι επίδραση έχει στο σχήμα, το μέγεθος ή στο
χρώμα του;
◦ Ενώ το φως εξακολουθεί να ρέει σ’ αυτή την περιοχή, μπορείτε να το αφήσετε να κυλήσει απαλά σε όλο το κεφάλι σας και να το γεμίσει σιγά
σιγά. Αφήστε το τώρα να προχωρήσει στο λαιμό σας, στους ώμους σας, στα μπράτσα και στα χέρια σας και αφήστε το από τα δάχτυλά σας να
περάσει προς τα έξω. Και τώρα αφήστε το να κυλήσει από το λαιμό σας στον κορμό σας, απαλά και σιγά. Και τώρα αφήστε το να προχωρήσει
σιγά σιγά στα πόδια σας και από τα δάχτυλα των ποδιών σας αφήστε το να περάσει προς τα έξω και πάλι, να επιστρέψει στο σύμπαν, απ’ όπου
θα είναι πάντα στη διάθεσή σας όποτε το χρειαστείτε ξανά.

30/3/2021
 Άγχος
◦ Ασφαλής τόπος
◦ Τεχνική κατευθυνόμενης φαντασίωσης σχηματισμού ασφαλούς τόπου

30/3/2021
 Άγχος
◦ Δημιουργία χαρακτήρα που να ενσαρκώνει την εσωτερική
διαδικασία του παιδιού : ο μαύρος και ο άσπρος δράκος

30/3/2021
 τι γίνεται κάθε φορά που κρατάμε σφιχτά μέσα μας το
συναίσθημά μας ή πως ο άσπρος δράκος γίνεται μαύρος

30/3/2021
 Άγχος
◦ Το μπωλ φωτός
◦ Όλοι έχουμε το δικό μας μπωλ από τότε που γεννηθήκαμε που λούζεται από ένα
μαγικό φως δύναμης και αναγέννησης. Είναι στολισμένο με τις ποιότητες, τις δυνάμεις
και τα χαρακτηριστικά μας
◦ Κατασκευάζουμε το μπωλ μας από ένα πλαστικό πιάτο
◦ Το στολίζουμε τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά
◦ Σε αυτό ρίχνουμε τις αρνητικές μας σκέψεις για να μη μας βαραίνουν και δεν ξεχνάμε
να το αδειάζουμε συχνά - πυκνά

30/3/2021
 Θυμός
Τι είναι ο θύμος; τι τον προκαλεί; πώς αντιδράμε
όταν θυμώνουμε; τι έκφραση παίρνει το
πρόσωπό μας; τι μπορούμε να κάνουμε για να
ηρεμήσουμε;

Τι είναι ο θυμός;

Με τι μοιάζει ο θυμός; οι απαντήσεις των

παιδιών όπως πάντα μοναδικές κι αναπάντεχες
(“μοιάζει με…. ανεμοστρόβιλο…. τρικυμία…..
κάτι που κάνει μπαμ… μια βόμβα…. ” ).

30/3/2021
 Θυμός
◦ Όταν ένα παιδί έρχεται στον κόσμο αρχίζει σχεδόν αμέσως να φωνάζει όταν πεινάει ή όταν κάτι
το ενοχλεί.
◦ Κανένας δεν του έμαθε ότι οι φωνές είναι ένας τρόπος για να αναγκάσει τον πατέρα του και την
μητέρα του να το προσέξουν
◦ Πρόκειται για το ένστικτο της επιβίωσης
◦ Χρειάζεται να κάνει τους άλλους να το προσέξουν, γι’ αυτό πρέπει να ακουστεί.

30/3/2021
 Θυμός
◦ Η ανάγκη του ατόμου για επιθετικότητα συνδέεται με την ανάγκη να αυτοκαθορίζεται, να επιβάλλεται και να
αμύνεται εναντίον άλλων ανθρώπων σε περίπτωση κινδύνου
◦ Η επιθετικότητα του μωρού σχετίζεται με το ένστικτο της επιβίωσης και πρόκειται για άμυνα και υπεράσπιση του
εαυτού
◦ Ωστόσο η επιθετικότητα μπορεί να έχει και καταστροφική μορφή, να σχετίζεται δλδ περισσότερο με τη βία, την
εκμετάλλευση, τη θυματοποίηση, τα ψυχολογικά συμπλέγματα και την τοξικότητα στη συμπεριφορά

30/3/2021
 Θυμός
πως πρέπει να τον αντιμετωπίσουν οι
ενήλικες
◦ Γενική αρχή: ελάχιστη ανάμειξη, αν ανακατευτούμε θα καθυστερήσει η συμφιλίωση των ανηλίκων
◦ Δεν πρέπει οι ενήλικες να προσπαθούν να επιλύσουν τη διαφορά αλλά χρειάζεται να «καθρεφτίσουν» τα
συναισθήματα και την έκφραση των παιδιών ώστε να βρουν την ευκαιρία να ξανασκεφτούν την κατάσταση
◦ Παίρνουμε το χρόνο μας, δεν αντιδρούμε αμέσως, παίρνουμε μια βαθιά ανάσα και απευθυνόμαστε στο πιο
οργισμένο παιδί. Προσπαθούμε να το καθησυχάσουμε.
◦ Χρειάζεται να του δείξουμε ότι μπορούμε να αντέξουμε το θυμό του. Το καθησυχάζουμε & αντέχουμε το
συναίσθημά του
◦ Πείτε του ότι είναι πολύ καλό παιδί, ότι νιώθετε πόσο πολύ είναι θυμωμένο
◦ Προτρέψτε το να πάρει βαθιές ανάσες

30/3/2021
 Θυμός
◦ Όταν οι αντιπαραθέσεις δεν γίνονται μόνο σωματικά
αλλά και λεκτικά, αυτό σημαίνει ότι σταδιακά
κοινωνικοποιούνται
◦ Είναι σημαντικό να μιλήσουμε μαζί τους ώστε να
καταλάβουν πως προκάλεσαν την οργή του άλλου.
◦ Αν τα παιδιά είναι λεκτικά αυθάδη απέναντι στους
μεγάλους αυτό δείχνει ότι αν και προσωρινά νιώθουν
υποδεέστερα δεν θα αργήσουν να διαχωριστούν και να
διεκδικήσουν από το περιβάλλον δυναμικά αυτό που
τους αξίζει.
◦ Η αυθάδεια δείχνει ότι τα παιδιά δεν παραδίδονται χωρίς
αντίσταση
◦ Ο τρόπος που χρησιμοποιούν υπόκειται αναγκαστικά
στους περιορισμούς που επιβάλλει ο βαθμός στον οποίο
έχουν αναπτύξει τη λεκτική τους ικανότητα.
30/3/2021
 Θυμός
◦ Ο θυμός βοηθά το άτομο να εκτονώσει την εσωτερική
του ένταση
◦ Το θέμα δεν είναι γιατί θυμώνει το άτομο
◦ Το θέμα είναι τι κάνει με το θυμό του
◦ Φεύγει παρορμητικά σε αυτόν και ως ηφαίστειο
επιτίθεται στο περιβάλλον του ή παίρνει μια ανάσα και
επικοινωνεί την ενόχλησή του χωρίς την έκρηξη;

30/3/2021
 Θυμός
◦ Ένας τρόπος για να μετράμε τον θυμό μας και να Τέλος, απαριθμούμε το θυμόμετρό μας από το 0
τον ελέγχουμε είναι να φτιάξουμε ένα σχετικό της ηρεμίας έως το 10 της οργής με σκοπό κάθε
εργαλείο, το θυμόμετρο. φορά που θυμώνουμε να μετράμε αντίστροφα
◦ Αρχικά, αναφερόμαστε στα στάδια του θυμού μέχρι να φτάσουμε στο 0.
(ηρεμία-εκνευρισμός-θυμός-οργή). Επιλέγουμε με
τα παιδιά ένα χρώμα για κάθε στάδιο (π.χ. για την
οργή το κόκκινο γιατί όταν θυμώνουμε πολύ
κοκκινίζει το πρόσωπό μας) ενώ για τις ενδιάμεσες
διακυμάνσεις του θυμού στα πλαίσια ενός
σταδίου χρησιμοποιούμε τις διαβαθμίσεις του
αντίστοιχου χρώματος (π.χ. ο θυμός έχει
πορτοκαλί χρώμα και όσο μειώνεται το πορτοκαλί
γίνεται πιο ανοιχτό με την προσθήκη λευκού). Στη
συνέχεια, καταγράφουμε τα παραπάνω στάδια και
προσθέτουμε αντίστοιχες εικόνες-“φατσούλες”.
30/3/2021
 Θυμός
◦ Το φανάρι του θυμού
◦ Τα 3 χρώματα των φαναριών μπορεί να συμβολίζουν
την εξέλιξη των συναισθημάτων του παιδιού. Το
πράσινο αντικατοπτρίζει τη ήρεμη κατάσταση του
παιδιού ή το στάδιο πριν αντιληφθεί ότι αρχίζει να
θυμώνει. Το πορτοκαλί την έναρξη του θυμού και το
κόκκινο το έντονο ξέσπασμα.
◦ Από τη στιγμή που τα παιδιά αναγνωρίσουν σε ποιο
στάδιο θυμού βρίσκονται, μπορούν να διαχειριστούν τα
συναισθήματά τους, έτσι ώστε να μην φτάσουν στο
κόκκινο! Αυτός ο τρόπος μπορεί να εφαρμοστεί και από
παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.

30/3/2021
 Θυμός
◦ Φτιάχνουμε μια αναλυτική λίστα με τα περιστατικά επιθετικότητας που συμβαίνουν στον χώρο του σχολείου.
◦ Χτίζουμε μια ιστορία αφού δανειστούμε κάποιο από τα περιστατικά που έχουμε καταγράψει και δίνουμε στον ήρωα
της ιστορίας μας ένα φανταστικό όνομα, διατηρώντας πολλά από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που είναι
γνώριμα στους μαθητές μας. Στην ιστορία μας φροντίζουμε να μπορεί στο τέλος ο /η ήρωας/ηρωίδα να
διαχειριστεί το θυμό του
◦ Μετά τη διήγηση πραγματοποιείται συζήτηση με τα παιδιά:
✓ Τι γνωρίζουν από τη δική τους εμπειρία;
✓ Πως ένιωσαν οι ίδιοι όταν την άκουσαν;
✓ Πως φαίνεται στους άλλους αυτή η συμπεριφορά του ήρωα;
✓ Πως αντιδρούν οι μεγαλύτεροι;
✓ Αν ήθελαν να δώσουν ένα διαφορετικό τέλος στην ιστορία ποιο θα ήταν
αυτό;
✓ Ζωγραφιά
✓ Σκετσάκι με την ιστορία

30/3/2021
 Θυμός
◦ Φτιάχνουμε τον κατάλογο της τάξης με τα θέματα που θυμώνουν τα παιδιά τώρα.
◦ Φτιάχνουμε τον κατάλογο της τάξης με τα θέματα που θα θυμώνουν τα παιδιά στο
μέλλον.
◦ Ποιοι θυμοί από τους καταλόγους θεωρούνται από τα παιδιά μικροί και ποιοι μεγάλοι;

30/3/2021
 Θυμός
◦ Τα παιδιά χωρίζονται σε μικρές ομάδες των 3 ή των 4 ατόμων
◦ Σκέφτονται περιστατικά καυγά, επιθετικότητας ή θυμού και επιλέγουν μια διαχείριση
που θεωρούν αποτελεσματική.
◦ Μοιράζουν ρόλους και κάνουν role playing
◦ Την πρώτη φορά ο καβγάς δεν καταλήγει πουθενά
◦ Τη δεύτερη φορά καταλήγει σε έναν τρόπο διαχείρισης που έχουν επιλέξει
◦ Μιλάνε για την εμπειρία τους, τα συναισθήματά τους και τις σκέψεις που τους
δημιουργήθηκαν

30/3/2021
 Θυμός
◦ Δημιουργική φασαρία

30/3/2021
 Φόβος
◦ Οι φοβίες μπορούν να προκύψουν από τρομακτικές ή τραυματικές εμπειρίες, αλλά, πιο
συχνά, η πηγή τους παραμένει άγνωστη.
◦ Τα παιδιά που έχουν τάση στο άγχος είναι πιο πιθανό απ’ ό,τι τα άλλα να αναπτύξουν
μια συγκεκριμένη φοβία.

Freeland, C., A., & Toner, J. (2019) Τι να κάνεις όταν φοβάσαι πολύ. Αθήνα. Παρισιάνου 30/3/2021
 Φόβος
◦ Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα να «μάθουν» μια φοβία μέσω της παρατήρησης και μίμησης προτύπων, όταν
γίνονται μάρτυρες της ακραίας φοβικής αντίδρασης ενός άλλου προσώπου.
◦ Μια φοβία μπορεί να αναπτυχθεί εξ αντανακλάσεως, για παράδειγμα από την παρακολούθηση μιας
κινηματογραφικής ταινίας στην οποία ένας από τους ήρωες φοβάται ή από την παρακολούθηση των ειδήσεων
όπου περιγράφονται μαζικές καταστροφές, ατυχήματα, επικείμενοι κίνδυνοι.
◦ Σε περίπτωση που η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από μια επικείμενη κακοκαιρία, πρόσφατα ατυχήματα ή
αδέσποτα ζώα που επιτίθενται στους ανθρώπους, αλλάξτε θέμα συζήτησης με εύσχημο τρόπο.

30/3/2021
 Φόβος
◦ Αναπτύσσοντας τη θετική αυτό-ομιλία, δηλαδή τις θετικές δηλώσεις που απευθύνει προς τον εαυτό του, το
παιδί θα μάθει πως να εστιάζει στη λογική σκέψη και στην αυτό-ενθάρρυνση, ώστε να προχωρήσει μετά
στην έκθεση στους εκλυτικούς παράγοντες της φοβίας.
◦ Η παροχή μικρών επιβραβεύσεων, χειροπιαστών και κοινωνικών θα βοηθήσει το παιδί να αισθάνεται
πληρότητα και υπερηφάνεια, ώστε να επιχειρήσει σταδιακά δυσκολότερες δραστηριότητες
◦ Εκμάθηση στρατηγικών αντιμετώπισης που το βοηθούν να χαλαρώνει θα μειώσει τη γενικευμένη αγχώδη
τάση του

30/3/2021
 Φόβος
◦ Μεταφορά:
◦ Ο αστροναύτης εκπαιδεύεται για να αντιμετωπίσει
οποιαδήποτε έκτακτη συνθήκη, με γενναιότητα και
θάρρος ανταποκρίνεται στις προκλήσεις,
Βλέπει τα σήματα, τα παρατηρεί στο σώμα του και
συγκεντρώνεται για να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο

Ο φόβος σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι βοηθητικός

γιατί ειδοποιεί ότι κάτι πρέπει να κάνουμε για να αποφύγουμε
τον κίνδυνο

30/3/2021
 Φόβος
◦ Όλα τα παιδιά φοβούνται κάτι.
◦ Είναι φυσιολογικό να φοβόμαστε όχι μόνο σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά
μερικές φορές ακόμη και σε συνηθισμένες καταστάσεις της καθημερινής ζωής.
◦ Υπάρχουν πολλές αφορμές για να νιώσει ένα παιδί φόβο (θόρυβος, σκοτάδι, μοναξιά
κτλ)

30/3/2021
 Φόβος
◦ Μερικές φορές όμως τα παιδιά αισθάνονται ότι βρίσκονται σε μια κατάσταση έκτακτης
ανάγκης ακόμη κι όταν πραγματικά δεν συντρέχει λόγος
◦ Το σώμα και το μυαλό μπορεί καμιά φορά να ξεγελάσουν να δίνουν σήματα
συναγερμού (καρδιοχτύπι, γρήγορες ανάσες, σφίξιμο στο στομάχι, τρέμουλο,
στρεβλές πεποιθήσεις «θα γίνει κάτι καταστροφικό»

30/3/2021
 Φοβία
◦ Η φοβία είναι ένας παράλογος φόβος για κάτι.
◦ Αρχίζει κάθε φορά που βλέπει το άτομο, σκέφτεται ή βιώνει αυτό το κάτι
◦ Ο φόβος είναι δυνατός και κάνει το άτομο να θέλει να φύγει μακριά, να αποφύγει τον κίνδυνο και ως
συμπεριφορικό μοτίβο αναπτύσσει την αποφευκτική συμπεριφορά
◦ Στην περίπτωση της φοβίας το σώμα σημαίνει συναγερμό ενώ δε βρίσκεται σε πραγματική συνθήκη έκτακτης
ανάγκης

30/3/2021
 Φοβία
◦ Το σώμα αντιδρά υπερβολικά γρήγορα και έντονα και ξεγελά το άτομο κάνοντάς το να νομίζει ότι κινδυνεύει
◦ Το σώμα ίσως δεν επανέρχεται γρήγορα όταν νιώθει τρόμο για κάτι
◦ Το σώμα θυμάται μια παρόμοια παλιά εμπειρία που το τρόμαξε στο παρελθόν και βιώνει την ίδια συνθήκη,
αναβιώνοντας σκέψεις και συναισθήματα
◦ Μπορεί τα άτομα του οικείου περιβάλλοντος να βιώνουν πολλούς φόβους και το παιδί απλά να μιμείται αυτή τη
συμπεριφορά
◦ Ενδέχεται ο τρόπος σκέψη να έχει ροπή προς την απαισιόδοξη πλευρά της ζωής και σκέφτεται πάντα το αρνητικό
σενάριο
◦ Σίγουρα δεν υπάρχει υπαιτιότητα για την εμπειρία του συναισθήματος του φόβου

30/3/2021
Φαινομενολογική Παρατήρηση & Επίγνωση
Κατάλογος Φοβιών

Φοβία jhkjh Πώς η φοβία δυσκολεύει την

καθημερινότητά μου

30/3/2021
 Φόβος
Το κουτί του φόβου

◦ Τα παιδιά ζωγραφίζουν τους φόβους τους

◦ Τους δείχνουν στην ομάδα
◦ Συζητούν και μιλούν για τις δικές τους σκέψεις και τα συναισθήματα που τους διακινούνται όταν ακούν τα άλλα
παιδιά να μιλούν
◦ Τοποθετούν τις ζωγραφιές μέσα σε ένα κουτί, βάζοντας μέσα και κάτι θετικό για να τους αλλάξει
◦ Οργανώνουν κηπουρική με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού και θάβουν το κουτί του φόβου τους, ενώ φυτεύουν
λουλούδια
◦ Μπορούν να ξαναπάνε στο σημείο μετά από κάποιους μήνες για να δουν τι γίνεται με τους φόβους τους…

30/3/2021
 άσκηση: Οι εικόνες στα μάτια
◦ 1ο στάδιο: 1 λεπτό
◦ Προτείνω να κλείσετε τα μάτια σας για λίγο και να αναπνεύσετε βαθιά χαλαρώνοντας..

◦ 2ο στάδιο:1 λεπτό
◦ Ανοίξτε αργά τα μάτια σας και κοιτάξτε ό,τι σας περιβάλλει. Αφήστε τις εικόνες να μπούν στα μάτια σας..

◦ 3ο στάδιο: 1 λεπτό
◦ Τώρα κλείστε ξανά τα μάτια σας και ξαναδείτε τις εικόνες που είδατε πριν, αυτή τη φορά με τα μάτια της φαντασίας σας..

◦ 4ο στάδιο: 2 λεπτά
◦ Ανοίξτε ξανά τα μάτια σας και κοιτάξτε γύρω σας..
◦ Απορροφήστε τις εικόνες που σας περιβάλλουν..
◦ Κλείστε πάλι τα μάτια σας και ξαναδείτε τις εικόνες με τα μάτια της φαντασίας σας..
◦ Ανοίξτε τα μάτια σας.

◦ Σημείωση: η άσκηση αυτή προτείνετε για το κλείσιμο της συνεδρίας καθώς, επιτρέπει στους συμμετέχοντες να επικεντρωθούν ξανά στο εδώ και
τώρα μετά από μια έντονη συγκινησιακή εμπειρία.
30/3/2021
 Φόβος
◦ https://www.youtube.com/watch?v=w1sHAGAuceE fear
◦ https://www.youtube.com/watch?v=Yl61hOWx0gY fear2

30/3/2021
 Εμπνευσμένη διαδρομή στην πορεία των
συναισθημάτων σας!!!

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΕΠΙΓΝΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ