MİNERALOJİ-PETROGRAFİ

VI. Yarıyıl (2+2)

Dersin Sorumlusu:
Prof. Dr. Sabah YILMAZ ŞAHİN
(sabahys@istanbul.edu.tr)

Uygulama Asistanı
Araş. Gör. Melda KÜÇÜKDEMİRCİ
 Mineraloji-Petrografi

Dönem Boyunca Etkinlikler

- Laboratuvarda dosya hazırlama

- Haftalık ya da aylık ödevler
- Kısa sınav/Quiz
- Ara sınav
- Çatalca veya Gebze Yöresine Arazi Gezisi
- (imkanlar ölçüsünde)
- Final sınavı
(Sınavlarda % 40-50 oranında Uygulama kısmı olacaktır)
 Uygulama Dersi;

 Uygulama dersinde mineral ve kayaçlar, mineralojik-

petrografik olarak incelenecektir.

 Bu inceleme esnasında, dosya kağıdına mineral ve/veya kayaç

çizilecek, fiziksel özellikleri tanımlanacak ve boyanacaktır.
Bunun için, derse boya kalemleri getirilecektir.

 Hazırlanan dosyalar dönem sonunda değerlendirilerek, Final

notuna yansıtılacaktır.
 Kaynaklar
 Mineraloji Ders notları (Prof.Dr. Hüseyin Yalçın, Cumhuriyet
Üniversitesi)
 Petrografi Ders notları (Yrd.Doç.Dr. Nazmi Otlu, Cumhuriyet
Üniversitesi)
 Mineraloji-Petrografi Ders Notları (Prof.Dr. Timur USTAÖMER,
İ.Ü.)
 Petrografi-Petroloji Ders Notları (Prof.Dr. Sinan, Öngen, İ.Ü.)
 Magmatik, Metamorfik, Sedimanter Petrografi Ders Kitapları (Prof.
Dr. Yavuz Erkan, Hacettepe Üniv. Yayınları)
 Mineraloji kitabı (Prof.Dr. Mefail Yeniyol)
 Çeşitli Jeoloji dergi ve makaleleri
 Genel Jeoloji, İhsan Ketin İTÜ Yayınları
 Çeşitli Üniversitelerin Mineraloji-Petrografi Ders notları (İTÜ, Kocaeli
Üniv., ...)
 İnternette, Mineraloji-Petrografi ile ilgili web siteleri
 GENEL KAVRAMLAR

 Mineral
 Kristal
 Amorf
 Mineraloji
 Mineralojinin ilgili olduğu alanlar

 Kayaç
 Petrografi
 Petroloji
 Petrojenez
Mineral: Doğal olarak oluşan, katı, homojen, genellikle inorganik, oldukça düzenli
atom dizilimine ve belirli bir kimyasal bileşime sahip olan maddelere mineral denir.

Kristal: Yapıtaşları üç boyutlu, düzenli bir geometrik dizilim gösteren homojen

nitelikteki katı maddelere kristal denir. Mineralden farkı doğal olma şartının
olmamasıdır.

Amorf (camsı/izotrop): Kimyasal yapı taşlarının (atom, iyon ve molekül) diziliminde

düzensizlik olan ve fiziksel özelliklerin tüm yönlerde aynı olduğu maddelere amorf
denir.

Mineraloji: Minerallerin geometrik şekillerini, iç yapılarını, fiziksel-kimyasal

özelliklerini ve bunlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır.

Kuvars

Ametist (Kuvars)
Apofillit
 Slow Cooling - bigger minerals with distinct
crystal structure

Amorf kuvars Kristalin

kuvars
Fast cooling - very fine grained, not crystalline

Not a mineral!!!!!!
 Mineraller

Kuvars ve götit Ametist

Kuvars

Granat Zümrüt
 Mineralojinin İlgili Olduğu Bilim
Dalları
 Jeoloji
 Matematik,
 Kimya ,
 Fizik

 Coğrafya,
 Biyoloji
 Fizikokimya,
 Metalurji,
 Ziraat,
 Topoğrafya,
 Jeofizik, Astrofizik
 İnşaat, Zeminbilimi,
 Tıp ve Eczacılık
 PETROGRAFİ
 Kayaç: Bir veya birden fazla mineralden oluşan, belli bir jeolojik
bütünlüğü olan, katı, doğal maddelere kayaç denir.

 Petrografi: Kayaçların mineralojik bileşimlerini, yapısal ve dokusal

özelliklerini inceleyen, kayaçları oluşum koşullarına / şekillerine,
kimyasal ve mineralojik bileşimlerine ve yapı/doku ilişkilerine göre
tanımlamaya ve adlandırmaya çalışan bir bilim dalıdır. Yani
tanımsaldır (descriptive).

 Petroloji: Kayaçların oluşumları ile ilgili tüm sorunların

açıklanması, çeşitli kayaç türlerinin zaman ve mekan bakımından
birbirleri ile olan ilişkilerinin ortaya çıkarılması ise yorumsal
(ınterpretative) bir bilim dalı olan petroloji’nin ödevidir.

 Petrojenez: Kayaçların kökenini inceleyen bilim dalına petrojenez

denir.
 YERKABUĞUNDA KAYAÇLAR
1. Magmatik kayaçlar
- plütonik/intrüzif/sokulum/derinlik
- volkanik/extrüzif/püskürük/yüzey
- subvolkanik/subplütonikdamar/yarıderinlik

2. Metamorfik/başkalaşım kayaçlar
3. Sedimanter/tortultabakalı kayaçlar

Kayaçların yerkabuğunda bulunuş oranları;

Hacım olarak;
- Magmatik ve metamorfik kayaçlar % 95,
- Sedimanter kayaçlar % 5,

Yeryüzünde kapladıkları alan olarak;

- Magmatik ve metamorfik kayaçlar % 25,
- Sedimanter kayaçlar % 75,
 Granit

Magmatik derinlik (plütonik) kayaçları

Granite Mineralogy
Magmatik yüzey (volkanik) kayaçları
Volkanlar ve volkanik kayaçlar
Metamorfik kayaçlar
Metamorphic Rocks
Sedimanter kayaçlar ve Fosiller
Chemical

Clastic
 Türkiye Levhası

Dünyadaki Büyük Levhalar

8 cm tourmaline crystals
from pegmatite

5 mm gold from a
hydrothermal deposit
 Bowen’s Reaction Series
Felsic
Ferromagnesian
(Fe,Mg)2Si4O16
CaAl2Si2O8
(Ca,Mg,Fe)Si4O12
(Ca,Mg)Si4O11 (Na,Ca)Al1-2Si2-3O8

NaAlSi3O8
(K,Fe,Mg)Si4O10 KAlSi3O8

(K,Al)Si4O10

Si4O8
SOME SYMMETRY EXAMPLES

TRIGONAL
ISOMETRIC TETRAGONAL HEXAGONAL QUARTZ
DIAMOND WULFENITE BERYL variety -
AMETHYST

ORTHORHOMBI
MONOCLINIC TRICLINIC AMORPHOUS
C
GYPSUM MONTEBRASITE AMBER
TANZANITE