Professional Documents
Culture Documents
ძველი ქართული ანბანი
ძველი ქართული ანბანი
Tamaz gamyreliZe
Zveli qarTuli
asomTavruli
damwerloba
Tbilisi
2011
UDC(uak) 003.334.2
g-198
ISSN 1987-9725
ISBN 978-9941-0-3387-2 © saqarTvelos eTnografiuli
memkvidreobis dacvis fondi, 2011
akademikosi Tamaz gamyreliZe saxelganTqmuli mkvle-
varia. man Sors gaitana erovnuli mecnierebisa da qarTuli
kulturis saxeli. misi Sromebi gamocemulia qarTul da
ucxour enebze da farTod aris cnobili msoflios samec-
niero wreebSi.
Tamaz gamyreliZis fundamenturi naSromi `weris an-
banuri sistema da Zveli qarTuli damwerloba. anbanuri
weris tipologia da warmomavloba~ ak. SaniZis redaqciiTa
da winasityvaobiT, gamoica orjer: 1989 w. da 1990 w. da
imTaviTve miiqcia yuradReba qarTvel da ucxoel special-
istTa wreebSi.
am gamocemebidan sami aTwleulia gasuli da ukve bib-
liografiul iSviaTobad iqca. sazogadoebis interesi ki
qarTuli anbanuri damwerlobis mimarT kvlavac didia.
`Zveli qarTuli asomTavruli damwerloba~ mec-
nierul-popularuli naSromia da pirveli ori gamocemebi-
sagan arsebiTad gansxvavdeba. igi aRniSnuli monografiis
Semoklebuli variantia, gamdidrebuli uaxlesi literatu-
riT, moxsnili aqvs sqolio, bibliografia da ZiriTadad
asaxavs avtoris mravalwliani kvlevis Sedegebs. gamocemas
winasityvaobad erTvis akad. akaki SaniZis werili (ibeWdeba
SemoklebiT), romelic dResac Tanadroulia Tavisi mec-
nieruli mniSvnelobis daskvnebiT.
naSromSi ganxilulia damwerlobis warmomavloba,
misi adgili da erovnuli Rirebuleba uZveles werilobiT
sistemaTa tipologiaSi.
pativad viRebT akad. Tamaz gamyreliZis yuradRebas
da Tanadgomas axladdaarsebuli seriis mimarT, ramac sa-
Sualeba mogvca, kidev erTxel, farTo sazogadoebisaT-
vis migvewodebina mecnierulad dasabuTebuli uZvelesi
qarTuli damwerlobis Seqmnis realuri istoria _ esoden
sanukvari Tema dRes qarTveli xalxisaTvis.
Tamila cagareiSvili
3
winasityvaoba
qarTvelebs ornairi wera gvaqvs: erTi Zveli, meore
axali. isini imdenad gansxvavdebian erTurTisagan, rom
kacs egoneba, es ori sxvadasxva eris wera ariso. magram
utyuari faqtia, rom axali qarTuli wera Zveli qarTuli
weris ganviTarebis Sedegad aris miRebuli.
pirvelad Seiqmna is Zveli anbani, romelic asomTavru
lis saxeliT aris cnobili. misi asoebis naxevarze mets
mrgvali an momrgvalo nawilebi aqvT, da amis gamo mas
mrgvlovani daerqva. am asoebiT aris Sesrulebuli uZvelesi
qarTuli warwerebi: bolnisisa, mcxeTis jvrisa, urbnisisa,
palestinis qarTuli monastrisa (beTlems axlos) da sxv.
amave asoebiT aris dawerili uZvelesi qarTuli xelnawerebi,
romlebic palimfsestebis saxiT aris moRweuli da
egreTwodebul xanmet teqstebs Seicaven...
raki qarTuli anbani Tavdapirvelad im saxiT Seiqmna,
rogorc es uZveles warwerebsa da uZveles xelnawerebSia
warmodgenili, romelTa asoebi mrgvlovnis anu asomTavru
lis saxeliT aris cnobili, amitom cxadia, rom roca
qarTuli anbanis warmoSobaze vmsjelobT, mxedvelobaSi
unda gvqondes mxolod es Zveli qarTuli wera, mrgvlovani
asoebiT anu asomTavruliT Sesrulebuli.
swored am sakiTxisadmia miZRvnili Tamaz gamyreliZis
monografia, sadac sakiTxi ganxilulia semituri werisa
da berZnuli anbanis ganviTarebis fonze. Sesadareblad
moxmobilia berZnulisagan damokidebuli sxva Sriftebi
(kopturi, goTuri, slavuri, somxuri), dawvrilebiT
aris ganxiluli qarTuli anbani da miRebulia daskvna,
rom qarTuli anbani, romelic damoukidebeli erovnuli
anbania, dalagebulia berZnuli anbanis mixedviT da
4
ueWvelad atarebs mis gavlenas. avtoris azriT, qarTuli
anbanis Seqmnis dro aris qristianobis gavrcelebisa da
ganmtkicebis xana saqarTveloSi. qarTuli anbani Seiqmna,
rom Targmniliyo axali sarwmunoebisaTvis saWiro wignebi.
marTlac, metad damaxasiaTebelia is garemoeba,
rom saqarTvelos uZveles dedaqalaq mcxeTaSi da mis
midamoebSi aRmoCenilia berZnuli da arameuli warwerebi,
romlebic qristianobis wina xanas ganekuTvnebian, magram
jerjerobiT ar Cans qarTuli warwerebi imave xanisa.
ramdenadme esec mxars uWers im debulebas, rom qarTuli
mwerloba qristianobis xanaSi aris Seqmnili da misi
saWiroebisaTvis...
Zveli qarTuli wera rom berZnulis gavleniT Seiqmna,
pirvelad T.gamyreliZis winamdebare gamokvlevaSia dasabu
Tebuli vrclad da sistemebr. amasTanave erTad avtori
adgens Zveli qarTuli dawerilobis tipologiur adgils
sxva anbanur dawerilobaTa Soris.
T.gamyreliZis mier warmodgenili debulebani misaRe
bia da gasaziarebeli. dRes, rodesac sxvadasxva `Teoriebs~
Txzaven qarTuli anbanis Sesaxeb, T. gamyreliZis gamokvleva,
saTanado mecnierul meTodze damyarebuli da farTo Seda
rebiT _ tipologiuri masaliT ganmtkicebuli, gansakuT
rebul mniSvnelobasa da mecnierul Rirebulebas iZens.
qarTuli anbanis warmoSobis Sesaxeb bevri dawerila da
kvlavac daiwereba. zogi ramis gamokvleva momavlis saqmea.
amJamad ki T. gamyreliZis kvleva-Ziebis nayofi mniSvnelovani
monapovaria da igi garkveul etaps warmoadgens qarTuli
anbanis warmoSobis kvlevis saqmeSi.
9
a nbanur damwerlobaTa Seqmnis tipologia
10
damwerlobis Seqmna sazogadod mecnieruli kvlevis dasawyiss unda
gulisxmobdes.
12
gawyoba gulisxmobs amave dros am bgeraTaTvis
specialuri grafikuli simboloebis d a d g e n a -
S e T x z v a s , romelTa saSualebiT es bgerebi unda
gamoixatos. es o r i p r o c e s i _ mocemul B enaSi
nimuSad aRebuli A enis mixedviT bgeriTi erTeulebis
gamoyofa-dalageba da maTi gamomxatveli grafikuli
simboloebis Seqmna _ erTmaneTTan dakavSirebul
proceduras asaxavs da erTmaneTs gulisxmobs;
damwerlobis rogorc Sinaarsis, ise gamoxatulebis
planis Seqmna originaluri Semoqmedebis erTian
process warmoadgens.
yoveli damwerlobis saTaveSi, iqneba es Zveli semituri, arqauli
berZnuli, kopturi, goTuri Tu romelime sxva, dgas konkretuli
pirovneba an, SesaZlebelia pirovnebaTa jgufi, am damwerlobis
Semqmneli, romelic erTiani gegmis mixedviT adgens axal weriT sistemas
garkveuli werilobiTi prototipis safuZvelze. nimuSad aRebuli am
prototipis Tanaxmad gamoiyofa bgeriTi erTeulebi sakuTar enaSi,
gamoixateba saTanado grafikuli simboloebiT da gaiwyoba garkveuli
wesis mixedviT axlad Seqmnil weriT sistemaSi.
amave dros, axali damwerlobis Seqmna konkretuli werilobiTi proto-
tipis mixedviT e r T d r o u l S e m o q m e d e b i T a q t s warmoadgens;
iqmneba axali damwerlobis mTliani sistema, romlis droTa viTarebaSi
mxolod erTgvari modificireba da srulyofa Tu SeiZleba, rac garkveu-
li niSnebis mimatebasa, gamoklebasa Tu gardaqmnaSi gamoixateba.
Cven ar unda warmovidginoT saqmis viTareba ise, TiTqos Tavdapirvelad
iqmneba ramdenime niSani, romlebsac Semdgom kidev ramdenime emateba;
amas kidev raRac raodenoba erTvis da a.S., sanam xangrZlivi evoluciis
procesSi ar miiReba sakmaod sruli sistema, romlis saSualebiTac xe-
rxdeba ama Tu im enaze teqstis Cawera. werilobiTi sistema, ramdenadac
igi damwerlobas warmoadgens, imTaviTve sruli sistemis saxiT yalib-
deba, romelic Seicavs ama Tu im enis adekvaturi werilobiTi gamosaxvi-
saTvis saWiro da aucilebeli ZiriTadi grafikuli simboloebis raode-
nobas, da am azriT aris swored werilobiTi sistemis Seqmna `erTdrou-
li aqti~, ganxorcielebuli konkretuli pirovnebis Tu pirovnebaTa
jgufis erTiani Semoqmedebis Sedegad.
13
am TvalsazrisiT nebismieri werilobiTi sistemis mimarT unda
daisvas kiTxva ara imis Sesaxeb, aris Tu ara igi e r T d r o u l a d
SemoqmedebiTi aqtis p r o d u q t i (damwerlobis konkretuli Semqmneli
yovelis istoriulad arsebuli werilobiTi sistemis SemTxvevaSi
unda vivaraudoT); kiTxva SeiZleba daisvas imis Taobaze, aris Tu ara
garkveuli weriTi sistema CvenTvis cnobili im saxiT, ra saxiTac igi
gamovida misi Semqmnelis xelidan, Tu Cvenamde moRweuli damwerloba
warmoadgens pirvandeli sistemis evoluciisa da ganviTarebis Sedegad
grafikulad Secvlil da Sedgenilobis TvalsazrisiT modificirebul
variants.
14
Zveli berZnuli damwerloba
15
analogiuri xasiaTisaa sistemis gamoxatulebis planis
TvalsazrisiT k o p t u r i da g o T u r i anbanebi da
slavuri `k i r i l i c a ~, romlebic berZnuli weriT
sistemas emyarebian ara marto Sinagani struqturis
TvalsazrisiT, aramed Sesabamis werilobiT niSanTa
grafikuli moxazulobiTac, rac berZnuli uncialuri
damwerlobis mrgvlovan duqtuss asaxavs. damatebiT
niSnebi am sistemebSi iqmneba arsebul ZiriTad niSanTa
grafikuli modifikaciiT an calkeul niSanTa sxva
wyaroebidan sesxebiT (zog SemTxvevaSi amave enebze
arsebul ufro adrindeli weriTi sistemidan, Sdr.
d e m o t u r i niSnebi k o p t u r damwerlobaSi, r u n u l i
niSnebi g o T u r S i , g l a g o l i c u r i niSnebi slavur
`k i r i l i c a S i ~ (ix. qvemoT saTanado tabulebi).
16
d a f a r v i s mizniT, rasac SesaZlebelia garkveuli
politikur-ideologiuri safuZvlebi hqonoda.
18
Z veli qarTuli asomTavruli anbanis
SesaZlebeli weriTi prototipebi
19
mas am TvalsazrisiT (e.i. niSanTa Semadgenlobisa
da maT fonetikur mniSvnelobaTa mxriv) Semdgom
arsebiTi cvlilebebi arc ki ganucdia. Tanamedrove
qarTuli damwerloba Tavisi Sinagani struqturuli
maxasiaTeblebis mixedviT asaxavs ZiriTadad Zvel
qarTul weriT sistemas (ramdenime niSnis amoRebiT: À,
Á da Ã, romelnic gamoxatavdnen Zvel sistemaSi axali
saliteraturo qarTulisaTvis arasaWiro bgerebs).
magram romeli weriTi sistema aqvs aRebuli qarTuli
anbanis Semqmnels nimuSad, werilobiT `prototipad~,
romel damwerlobas ufardebs igi qarTul bgeraTa
inventars, qarTuli enis bgeraTa simravles, raTa
moaxdinos sistemaSi mocemul bgeraTa garkveuli wesiT
dalageba da gamoxatos isini Sesabamisi grafikuli
simboloebiT? sxva sityvebiT rom vTqvaT, nimuSad
aRebuli r o m e l i d a m w e r l o b i s m i x e d v i T unda
yofiliyo gawyobili axlad Seqmnili qarTuli anbani,
romeli weriTi sistema u d e v s mas s a f u Z v l a d ?
21
gamovlena im weriTi wyaroebisa (Tu ki aseTi arsebobs)
da principebisa, romelTa mixedviT anbanis `d a n a r T i
n a w i l i ~ unda Seqmniliyo da dahmateboda ZiriTad
nawils e r T i a n i q a r T u l i a n b a n T s i s t e m i s sa
warmoeblad.
23
qarTuli anbanis paradigmatika semiturTan
da berZnulTan SepirispirebiT
24
s e m i t u r i ) sistemisagan warmomavlobas. Zveli
qarTuli damwerlobis mTeli rigi struqturuli
Taviseburebani aixsneba berZnuli damwerlobis
saSualebiT; isini berZnuli damwerlobis struqturul
maxasiaTeblebs imeoreben.
25
a somTavruli damwerlobis grafikul
simboloTa warmomavloba
30
romlebic unda gamoxatuliyo anbanSi specialuri
grafikuli simboloebis saSualebiT. amitom goTuri
anbani grafikul simboloTa imave 9 × 3 =27 raodenobas
Seicavs, rasac prototipuli berZnuli; amaTgan pirveli
cxra simbolo anbanTrigSi gamoxatavs `erTeulebs~,
momdevno cxra simbolo _ `aTeulebs~, xolo anbanis
damasrulebeli cxra simbolo _ `aseulebs~.
32
amdenad, Zvel somxur anbanSi momxdaria ara
`specifikur~ berZnul mniSvnelobaTa f o n e t i k u r i
S e n a c v l e b a , rogorc es k o p t u r , g o T u r da
q a r T u l anbanebSi gvaqvs, aramed prototipuli
berZnuli anbani w i n a s w a r d a y v a n i l i a im nawilze,
romelic Seicavs somxurisaTvis damaxasiaTebel
bgeriT erTeulTa gamomxatvel simboloebs. amgvarad,
berZnuli prototipuli anbanis es nawili, mTel rig
`specifikur~ berZnul simboloTa amogdebiT miRebuli,
warmoadgens im C o n C x s , razedac aigo Zveli somxuri
weriTi sistema.
`specifikuri~ somxuri, berZnulisagan gansxvavebuli
bgerebis gamomxatveli aso-niSnebi moTavsebulia ara
berZnuli nawilis m o m d e v n o d , rogorc es koptur
da qarTul anbanebSi gvaqvs, aramed g a f a n t u l i a
berZnulis Sesabamisi nawilis simboloebs Soris, rac
arsebiTad a r R v e v s somxuri anbanis berZnulisadmi
Sesabamis paradigmatikas da mTlianad cvlis berZnulis
Sesabamisi simboloebis ricxv-mniSvnelobaTa siste
mas.
prototipuli berZnuli anbanis ricxv-mniSvnelobaTa
SenarCunebis principi, rac ase mkafiod aris gatarebuli
k o p t u r , g o T u r da q a r T u l anbanebSi, mTlianad
u k u g d e b u l i a somxuri anbanis Semqmnelis mier,
romelic iyenebs berZnul damwerlobas rogorc
sayrden sistemas mxolod saTanado somxuri bgeriT
erTeulTa gamosayofad. amiT unda aixsnebodes is,
rom somxuri anbanis Semqmneli berZnul anbanSi ar
iTvaliswinebs im simboloebs, romelTac ar gaaCniaT
fonetikuri mniSvneloba da arc im simboloebs,
romlebic `zedmetia~ somxurisaTvis maTTvis dama
33
xasiaTebel `specifikur~ berZnul fonetikur mni
SvnelobaTa gamo. amitomaa swored, rom berZnuli an
banis C o n C x i , romelic safuZvlad udevs somxurs,
iwyeba A ‡lfa da mTavrdeba X qí aso-niSniT, romlebic
saTanadod aisaxa somxurSi Sesabamisad A ayb da ² khē
niSnebiT; amaT Soris moTavsda sxvadasxva adgilas,
yovelgvari SesamCnevi kanonzomierebis gareSe, mTeli
rigi danarTi simboloebi, romelTac `specifikuri~
somxuri, berZnulisagan gansxvavebuli fonetikuri
mniSvnelobebi mieweraT.
¸ š niSani somxurSi (ricxviTi mniSvneloba `500~) berZnuli
X xí niSnis adgilas ki ar zis, mis `substituts~ ki ar warmoadgens,
aramed `danarTi~ nawilis simboloa, romelic moTavsda somxur anbanSi
berZnuli N næ da O Û mikrØn simboloebis Sesabamisi N n da O o niSnebs
Soris. egeve Seexeba somxur Z j niSans (ricxviTi mniSvneloba `900~),
romelic anbanSi berZnuli ð kØppa niSnis adgils ki ar ikavebs, aramed
SemTxveviT xvdeba anbanTrigSi berZnuli P pí da R r» niSnebis Sesabamis
.
somxur P p da · r simboloebs Soris.
34
saTanado fonetikuri mniSvnelobebiT Senacvlebisa,
aramed erT SemTxvevaSi sistemaSi Senacvlebuli
fonetikuri mniSvnelobis damTxvevac.
goTur anbanSi, ise rogorc Zvel qarTulSi,
berZnuli X xí niSani (fonetikuri mniSvneloba [ks],
ricxviTi mniSvneloba `60~) Senacvlebulia erTi da
imave j-fonetikuri mniSvnelobis mqone saTanado
simboloebiT (ricxviTi mniSvneloba `60~), romlebic
amave dros grafikul msgavsebasac amJRavneben: Sdr.
goTuri j ~ Zveli qarTuli Ó Á.
rogor moxda, rom or erTmaneTisagan damoukidebel
sistemaSi, erTi da imave berZnuli mniSvnelobis
Senacvleba ganxorcielda identuri fonetikuri
mniSvnelobiT [j], rasac araferi aqvs saerTo
fonetikurad Tavdapirvel berZnul mniSvnelobasTan?
metad mcirea albaToba imisa, rom amgvari damTxveva,
rac gamoixata j-fonetikuri SenacvlebiT erTi da
imave berZnuli niSnisa orive am sistemaSi, wminda
SemTxveviToba iyos; ufro SesaZlebelia am sistemebs
Soris garkveuli istoriuli urTierToba vivaraudoT:
Zveli qarTuli anbanis Semqmneli icnobs mis Tanadroul
sxvadasxva weriT sistemebs, maT Soris g o T u r
anbansac, romlis monacemebs igi axali damwerlobis
Seqmnisas iTvaliswinebs.
cnobilia, rom g o T e b i me-3 saukunis Sua xanisaTvis mosaxleobdnen
Savi zRvis CrdiloeT da dasavleT napirebze. aqedan isini gadadian
istoriuli yirimis teritoriaze, t a v r i s naxevarkunZulze. aq goTebi
ipyroben bosforis samefos da euflebian mis xomaldebs, romelTa
saSualebiTac mTel rig gabedul reidebs awarmoeben Savi zRvis
aRmosavleT sanapiroze (biWvinTa) da egeosisa da xmelTaSua zRvis
kunZulebsac aRweven. t a v r i s naxevarkunZulze yirimeli g o T e b i
iReben me-3 saukunis bolos aRmosavlur, berZnul qristianobas da
35
sakuTar enaze awarmoeben RvTismsaxurebas; maT hyavT sakuTari episkoposi
_ u n i l a (gard. 404w.). moRweulia cnoba imis Sesaxeb, rom am periodSi
konstantinopolSi, wminda pavles eklesiaSi goTurad iqna wakiTxuli
erTi Tavi saxarebidan. yovelive es mowmobs yirimis goTebSi v u l f i l a s
mier Targmnili goTuri saxarebis arsebobas, romelic Sesrulebuli
iyo mis mierve Seqmnili originaluri goTuri damwerlobiT. ar aris
gamoricxuli, rom qarTvelebi goTur damwerlobas swored yirimeli
goTebisagan icnobdnen).
36
Zveli slavuri damwerloba
37
`glagolicas~ danarTi (`aTaseulebis~ gamomxatveli)
jgufis niSanTa anbanTrigSi ganawilebisas Zveli
slavuri anbanis Semdgeneli iTvaliswinebs, rogorc
Cans, sxva monacemebsac, maT Soris Zveli q a r T u l i
damwerlobis anbanTrigs.
slavuri `glagolicas~ Semqmneli k o n s t a n t i n e - k i r i l e s mier
Zveli qarTuli damwerlobis codna dasturdeba misi cxovrebis
aRwerilobiTac: Vita Cyrilli. k o n s t a n t i n e - k i r i l e s biografosi
aRgviwers mis gamosvlas maRali wodebis sasuliero pirTa Sekrebilobaze,
sadac igi `saRmrTo werilis~ moSveliebiT TavgamodebiT icavs debulebas
RvTismsaxurebis SesaZleblobis Sesaxeb sxvadasxva enebze, maT Soris
slavurad: yovel ers unda mieces ufleba RmerTi Tavis mSobliur
enaze adidos. amasTan dakavSirebiT igi imowmebs, Tu ramden ers, garda
ebraelebisa, berZnebisa da laTinebisa, moepoveba sakuTari anbani; am
xalxTa Soris k o n s t a n t i n e - k i r i l e `qarTvelebsac~ ixseniebs).
40
q arTuli asomTavruli anbani rogorc berZnuli
damwerlobis grafikuli stilizaciis Sedegad
Seqmnili axali erovnuli damwerloba
43
ikargeba yovelgvari formalur-grafikuli kavSiri,
romlis gamovlena mxolod specialuri grafikuli
analizis saSualebiT Tu xerxdeba. Zveli qarTuli
asomTavruli damwerlobis niSnebi saTanado berZnuli
weriTi simboloebis S e g n e b u l g r a f i k u l stili
zacias warmoadgens.
amgvari n a c i o n a l u r i t e n d e n c i e b i damaxasiaTe
beli unda yofiliyo aRmosavluri qristianobisaTvis,
romelic acxadebs RvTismsaxurebis TvalsazrisiT
enaTa T a n a s w o r u f l e b i a n o b i s p r i n c i p s da
miiswrafvis axali qristianuli kulturis Seqmni
saken erovnuli enisa da erovnuli damwerlobis
safuZvelze.
aRmosavluri, berZnuli qristianoba am TvalsazrisiT mkveTrad emijneba
romis eklesias, romelic avrcelebda qristianul sarwmunoebas dasavlur
45
samyaroSi laTinuri enisa da damwerlobis safuZvelze, erovnuli enisa
da erovnuli kulturis gauTvaliswineblad.
46
didebas~ aTqmevinebs da acxadebinebs, rom `meored
mosvlis~ Jams `yovelsa enasa RmerTman amxilos amiT
eniTa~, anda XIII saukunis somex moRvawes v a r d a n
a r e v e l c i s somxur enas warmoadgeninebs rogorc
`gvirgvins yovelTa enaTa qveyanasa zeda~.
yovelive es erTi da imave tendenciis gamovlinebaa
aRmosavlur-qristianul samyaroSi _ mSobliuri enis
gandidebisa da aRzevebis, am epoqaSi gabatonebuli
berZnuli enis sapirispirod; am warmodgenebis
Tanaxmad, mSobliuri ena berZnulis Tanaswori da
toli enaa, `ese arian orni dani~; amgvari tenden
ciebi albaT mniSvnelovnad ufro adre daiwyo
aRmosavlur-qristianul samyaroSi, riTac unda
aixsnebodes swored aseTi swrafva adreqristianul
epoqaSi, rom axlad Seqmnil damwerlobaSi berZnuli
weriTi niSnebis nacvlad sruliad originaluri da
xelovnurad SeTxzuli weriTi simboloebis gamoyenebis
saSualebiT dafaruliyo erovnuli anbanis berZnulze
damokidebuleba da berZnulisagan warmomavloba.
Zveli qarTuli `asomTavruli damwerlobis~ qristia
nul damwerlobad miCneva da misi warmomavlobis
drois gansazRvra qarTul saxelmwifoSi qristianobis
gavrcelebis xaniT agreTve gasagebs xdis Zvel qarTul
anbanSi `jvris~ moxazulobis j `jan~ asos moTavsebas
anbanis boloSi fonetikuri mniSvnelobis mqone
ukanasknel niSnad, rasac am TvalsazrisiT gasagebi
simboluri mniSvneloba unda hqonoda.
amiTve unda aixsnebodes rigi msgavsi struqturuli
niSnebi, rasac Zveli qarTuli asomTavruli damwerloba
amave epoqaSi Seqmnil berZnul anbanze damyarebul sxva
qristianul damwerlobebTan avlens.
47
Z veli qarTuli asomTavruli damwerlobis
Semqmnelis vinaoba
48
ar niSnavs mxolod; igi gulisxmobs uwinares yovlisa
enis Rrma l i n g v i s t u r i a n a l i z i s C a t a r e b a s ,
sametyvelo teqstis d a n a w e v r e b a s calkeul bgeriT
erTeulebad, romlebic unda gamoixaton saTanado
grafikuli niSnebiT; es aris swored axali damwerlobis
Seqmnis procesSi logikurad p i r v e l i da Z i r i T a d i
etapi, rasac arsebiTad emyareba mTeli Semdgomi
procedura bgeraTa grafikuli gamoxatvisa da maTi
anbanTrigSi gawyobis. yovelive es S e u Z l e b e l s
x d i s konkretuli enisaTvis damwerlobis Seqmnas
iseTi piris mier, romelic am enas Rrmad ar aris
dauflebuli, romelsac winaswar am enis Taviseburi
lingvisturi analizi ar Cautarebia.
49
Z veli qarTuli asomTavruli damwerlobis
Seqmnis TariRi
52
m wignobroba qarTuli» da qarTuli
«aloglotografia»
57
qarTuli damwerlobis grafikuli ganviTareba
winasityvaoba 4
Sesavali 6
anbanur damwerlobaTa Seqmnis tipologia 10
Zveli qarTuli asomTavruli anbanis SesaZlebeli
weriTi prototipebi 19
asomTavruli damwerlobis grafikul simboloTa
warmomavloba 26
qarTuli asomTavruli damwerloba SedarebiT
kopturTan, goTurTan, somxurTan da
slavurTan 29
qarTuli asomTavruli anbani rogorc berZnuli
damwerlobis grafikuli stilizaciis Sedegad
Seqmnili axali erovnuli damwerloba 41
Zveli qarTuli asomTavruli damwerlobis
Semqmnelis vinaoba 48
Zveli qarTuli asomTavruli damwerlobis Seqmnis
TariRi 50
«wignobroba qarTuli» da qarTuli
«aloglotografia» 53
«asomTavruli», «nusxa-xucuri», «mxedruli» 57
59
saqarTvelos eTnografiuli memkvidreobis
dacvis fondi