DLH Köprü Tasarım Esasları PDF

T.C.
ULAŞTIRMA BAKANLIĞI
DEMİRYOLLAR, LİMANLAR, HAVAMEYDANLARI
İNŞAATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DEMİRYOLLARI EKİ
KÖPRÜ TASARIM ESASLARI
ANKARA, 2007
2
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ ............................................................................................................................................... 24
1.1 Şartnamenin Kapsamı ............................................................................................................... 24
1.2 Köprünün Sahip Olması Gereken Temel Özellikler ................................................................... 24
1.2.1 İnşa Edilebilme.................................................................................................................... 24
1.2.2 Ekonomi .............................................................................................................................. 24
1.2.3 Estetik ................................................................................................................................. 24
1.2.4 Dayanıklılık.......................................................................................................................... 25
1.2.5 Denetlenebilme ................................................................................................................... 25
1.2.6 Bakım Yapılabilme .............................................................................................................. 25
1.3 Hidroloji ve Hidrolik .................................................................................................................... 25
1.3.1 Genel................................................................................................................................... 25
1.3.2 Şantiye Verileri .................................................................................................................... 26
1.3.3 Hidrolojik Analiz................................................................................................................... 26
1.3.4 Hidrolik Analiz ..................................................................................................................... 26
1.3.4.1 Akarsu Stabilitesi.......................................................................................................... 26
1.3.5 Köprü Temelleri................................................................................................................... 27
1.3.5.1 Genel............................................................................................................................ 27
1.3.5.2 Köprü Temelinin Oyulması........................................................................................... 27
1.3.5.3 Köprü Yaklaşım Hatları ................................................................................................ 27
1.3.6 Menfez Konumu, Boyu ve Su Yolu Alanı ............................................................................ 28
1.3.7 Köprü Drenajı ...................................................................................................................... 28
1.3.7.1 Genel............................................................................................................................ 28
1.3.7.2 Drenlerin Tipi, Boyutu ve Sayısı................................................................................... 28
1.3.7.3 Döşeme Drenlerinden Deşarj....................................................................................... 28
1.3.7.4 Yapının Drenajı ............................................................................................................ 29
1.4 Yapı Kullanım Ömrü................................................................................................................... 29
1.5 Önemli Köprülerde Veri Toplanması .......................................................................................... 29
2. TASARIM ESASLARI ...................................................................................................................... 33
2.1 Genel ......................................................................................................................................... 33
2.1.1 Kaynak Standartlar.............................................................................................................. 33
2.1.2 Tanımlar .............................................................................................................................. 33
2.1.3 Simgeler .............................................................................................................................. 33
2.2 Sınır Durum Tasarım Prensipleri................................................................................................ 35
2.2.1 Genel................................................................................................................................... 35
2.2.2 Tasarım Durumları .............................................................................................................. 35
2.3 Taşıma Gücü Sınır Durumları .................................................................................................... 35
2.4 Kullanım Sınır Durumu için Tasarım Sınır Değerleri .................................................................. 35
2.4.1 Genel................................................................................................................................... 35
2.4.2 Tasarım Sınır Değerlerinin Hangi Yüklemeler Altında Yapılacağı ...................................... 37
2.4.3 Trafik Güvenliği için Kriter ................................................................................................... 38
2.4.3.1 Köprü Döşemesinin Düşey İvmesi ............................................................................... 38
2.4.3.2 Köprü Döşemesinin Burulması..................................................................................... 38
2.4.3.3 Köprü Döşemesinin Düşey Sehimi............................................................................... 39
2.4.3.4 Köprü Döşemesinin Yanal Sehimi ve Titreşimi ............................................................ 39
2.4.3.5 Köprü Döşemesinin Boyuna Yer Değiştirmesi ............................................................. 40
2.4.4 Yolcu Rahatlığı Açısından İzin Verilen En Büyük Düşey Sehim Değerleri.......................... 40
2.4.4.1 Yolcu Rahatlık Kriteri.................................................................................................... 40
2.4.4.2 Yolcu Rahatlığının Kontrolü için Sehim Kriterleri.......................................................... 40
2.4.4.3 Yolcu Rahatlığı Tahkiki için Yapılacak Dinamik bir Araç/Köprü Etkileşim Hesabıyla İlgili
Şartlar....................................................................................................................................... 41
3. YÜKLER VE YÜK KATSAYILARI .................................................................................................... 45
3.1 Genel ......................................................................................................................................... 45
3.1.1 Kaynak Standartlar.............................................................................................................. 45
3
3.1.2 Tanımlar .............................................................................................................................. 45
3.1.3 Simgeler .............................................................................................................................. 46
3.2 Yük Değişim Katsayıları ............................................................................................................. 49
3.3 Yük Katsayıları ve Yük Birleşimleri ............................................................................................ 50
3.3.1 Yük Birleşimleri ................................................................................................................... 50
3.3.2 Zati Yükler için Yük Katsayıları ........................................................................................... 53
3.3.3 Zemin Yükleri için Yük Katsayıları....................................................................................... 53
3.3.4 Tren Grup Yükleri için Yük Katsayıları ................................................................................ 54
3.3.5 İnşaat Sürecindeki Yükler için Yük Katsayıları.................................................................... 54
3.3.6 Kriko Kuvvetleri için Yük Katsayıları.................................................................................... 54
3.3.7 Ankaraj Bölgesindeki Öngerme Kuvvetleri için Yük Katsayıları .......................................... 55
3.4 Kalıcı Yükler ............................................................................................................................... 55
3.4.1 Zati Yükler ........................................................................................................................... 55
3.4.2 Toprak Yükleri ..................................................................................................................... 56
3.5 Tren Yükleri................................................................................................................................ 56
3.5.1. Uygulama Alanları.............................................................................................................. 56
3.5.2 Demiryolu Trafik Yükleri ...................................................................................................... 57
3.5.3 Düşey Yüklerin Karekteristik Değerleri, Eksentrisite ve Yük Dağılımı................................. 57
3.5.3.1 Genel............................................................................................................................ 57
3.5.3.2 Yük Modeli LM 71 ....................................................................................................... 57
3.5.3.3 SW/0 ve SW/2 Yük Modelleri ....................................................................................... 58
3.5.3.4 Boş Tren Yük Modeli.................................................................................................... 58
3.5.3.5 Düşey Yüklerin Dışmerkezliği (Yük Modelleri LM 71 ve SW/0).................................... 58
3.5.3.6 Dingil Yüklerinin Raylar, Traversler ve Balast Vasıtası ile Dağıtımı ............................. 59
3.5.3.6.1 Bir Nokta Yükünün veya Teker Yükünün Ray Vasıtası ile Uzunlamasına Yönde
Dağıtımı................................................................................................................................ 59
3.5.3.6.2 Tekil Bir Yükün Travers ve Balast Yardımı ile Boyuna Yönde Dağıtılması ........... 60
3.5.3.6.3 Yüklerin Travers ve Balast Vasıtası ile Enine Yönde Dağıtılması ......................... 60
3.5.3.6.4 Toprak İşleri ve Toprak Basıncı Etkileri için Eşdeğer Düşey Yükleme.................. 62
3.5.3.7 Halka Açık Olmayan Yaya Yolları için Hareketli Yükler................................................ 62
3.5.4 Dinamik Etkiler (rezonans dahil) ......................................................................................... 62
3.5.4.1 Giriş.............................................................................................................................. 62
3.5.4.2 Dinamik Davranışı Etkileyen Faktörler ......................................................................... 62
3.5.4.3 Genel Tasarım Kuralları ............................................................................................... 63
3.5.4.4 Statik veya Dinamik Hesap Yapılması ile İlgili Şartlar .................................................. 63
3.5.4.5 Dinamik Katsayı: Φ2, Φ3 .............................................................................................. 66
3.5.4.5.1 Uygulama Alanı ..................................................................................................... 66
3.5.4.5.2 Dinamik Katsayının Tanımı ................................................................................... 66
3.5.4.5.3 Belirleyici Uzunluk LΦ ............................................................................................ 66
3.5.4.5.4 Azaltılmış Dinamik Etkiler...................................................................................... 70
3.5.5 Yatay Kuvvetler – Karakteristik Değerler ............................................................................ 70
3.5.5.1 Merkezkaç Kuvvetleri ................................................................................................... 70
3.5.5.2 Burun Kuvveti............................................................................................................... 74
3.5.5.3 Demeraj ve Fren Etkileri............................................................................................... 74
3.5.5.4 Köprü-Hat Etkileşimi..................................................................................................... 75
3.5.6 Tren Yüklerinin Köprülere Uygulanması ............................................................................. 75
3.5.6.1 Genel............................................................................................................................ 75
3.5.6.2 Tren Yük Grupları......................................................................................................... 76
3.5.7 Hareket Halindeki Trenlerden Kaynaklanan Aerodinamik Etkiler........................................ 78
3.5.7.1 Genel............................................................................................................................ 78
3.5.7.2 Hatta Paralel Basit Düşey Yüzeyler (Örneğin: Ses Bariyerleri).................................... 78
3.5.7.3 Hattın Üzerinde Basit Yatay Yüzeyler (örneğin: sundurma çatıları) ............................. 79
3.5.7.4 Hatta Bitişik Basit Yatay Yüzeyler (örneğin: düşey duvarsız platform gölgelikleri)....... 80
3.5.7.5 Hat Yanındaki (düşey, yatay veya eğik yüzeyler içeren) Çok Yüzeyli Yapılar (Örneğin:
ses bariyerleri, düşey duvarlı gölgelikler, vs.) .......................................................................... 81
3.5.7.6 Hat Açıklığının Sınırlı Olduğu ( 20 m’ ye kadar ) Yapıları Örten Yüzeyler (Hat
Üzerindeki Yatay Yüzey ve en az bir Düşey Duvar, Örneğin: Yapı Iskelesi, Geçici Yapılar) ... 81
3.5.8 Yorulma Tahkiki için Tren Yükleri........................................................................................ 82
4
3.5.8.1 Genel............................................................................................................................ 82
3.5.8.2 Genel Tasarım Metodu ................................................................................................ 82
3.5.8.3 Yorulma için Tren Tipleri .............................................................................................. 82
3.6 Rüzgar Yükü .............................................................................................................................. 83
3.6.1 Tasarım Rüzgar Hızı ........................................................................................................... 83
3.6.2 Rüzgar Basıncı.................................................................................................................... 83
3.6.3 Rüzgar Kuvveti.................................................................................................................... 84
3.6.4 Aeroelastik Stabilitenin Bozulması ..................................................................................... 85
3.7 Çevre Etkileri.............................................................................................................................. 85
3.7.1 Köprülerde Sıcaklık Değişiklikleri ........................................................................................ 85
3.7.1.1 Köprü Döşeme Tipleri ................................................................................................. 85
3.7.1.2 Düzgün Sıcaklık Dağılımı............................................................................................. 85
3.7.1.3 Değişken Sıcaklık (Enkesit Düşey Ekseni Boyunca).................................................... 86
3.7.2 Değişken Büzülme (Diferansiyel Rötre) .............................................................................. 87
3.7.3 Sünme................................................................................................................................. 87
3.7.4 Farklı Oturma ...................................................................................................................... 87
3.8 Deprem Etkisi............................................................................................................................. 87
3.9 Zemin Basıncı ............................................................................................................................ 87
3.10 Su Yükleri................................................................................................................................. 87
3.10.1 Statik Basınç ..................................................................................................................... 87
3.10.2 Suyun Kaldırma Kuvveti.................................................................................................... 87
3.10.3 Akıntı Basıncı .................................................................................................................... 88
3.10.3.1 Boyuna Yönde............................................................................................................ 88
3.10.3.2 Enine Yönde............................................................................................................... 88
3.10.4 Dalga Yükü........................................................................................................................ 89
3.10.5 Oyulma Limit Durumu için Temellerde Değişim ................................................................ 89
3.11 Sürtünme Kuvvetleri................................................................................................................. 89
3.12 Demiryolu Köprülerinde Trenin Raydan Çıkması..................................................................... 89
3.12.1 Demiryolu Köprüsündeki Ray Trafiğinden Dolayı Trenin Raydan Çıkması....................... 89
3.13 Araç Çarpması Kuvveti ............................................................................................................ 91
3.13.1 Yapının Korunması ........................................................................................................... 91
3.13.2 Konstrüksiyon ile Araç veya Tren Çarpışması .................................................................. 91
3.14 Gemi Çarpması ........................................................................................................................ 91
4. YAPISAL ANALİZ VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 101
4.1 Genel ....................................................................................................................................... 101
4.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 101
4.1.2 Kaynak Standartlar............................................................................................................ 101
4.2 Tanımlar ................................................................................................................................... 101
4.3 Simgeler ................................................................................................................................... 103
4.4 Yapı Analizi için Uygun Yöntemler ........................................................................................... 105
4.5 Matematiksel Modelleme ......................................................................................................... 105
4.5.1 Genel................................................................................................................................. 105
4.5.2 Yapısal Malzeme Davranışı .............................................................................................. 105
4.5.2.1 Genel.......................................................................................................................... 105
4.5.2.2 Elastik Davranış ......................................................................................................... 106
4.5.2.3 Elastik Olmayan Davranış .......................................................................................... 106
4.5.3 Geometri ........................................................................................................................... 106
4.5.3.1 Küçük Yer Değiştirme Teorisi..................................................................................... 106
4.5.3.2 Büyük Yer Değiştirme Teorisi..................................................................................... 107
4.5.3.2.1 Genel................................................................................................................... 107
4.5.3.2.2 Yaklaşık Yöntemler ............................................................................................. 107
4.5.3.2.2a Genel ................................................................................................................107
4.5.3.2.2b Moment Büyütme – Basınç ve Eğilme Etkisi Altında Bulunan Çubuklar ......107
4.5.3.2.3 Hassas Yöntemler .............................................................................................. 109
4.5.4 Sınır Koşullarının Modellenmesi ....................................................................................... 109
4.5.5 Eşdeğer Özellikte Elemanlar ile Modelleme...................................................................... 109
4.6 Statik Analiz ............................................................................................................................. 109
4.6.1 Plan Geometrisinin Etkisi .................................................................................................. 109
5
4.6.1.1 Köprü Eni İle Boyunun Oranı ..................................................................................... 109
4.6.1.2 Planda Eğrisel Köprüler ............................................................................................. 109
4.6.2 Burkulma Boyunun Yaklaşık Hesabı................................................................................. 109
4.6.3 Etkili Başlık Genişliği ......................................................................................................... 110
4.6.3.1 Genel.......................................................................................................................... 110
4.6.3.2 Tek Gözlü Kutu Kirişli Yerinde Dökme Beton Köprüler ............................................. 110
4.6.3.3 Çok Gözlü Yerinde Dökme Üstyapılar ....................................................................... 114
4.6.3.4 Çok Kirişli Köprülerde Yanal Rüzgar Yükü Yayılışı .................................................... 114
4.6.3.4.1 I- Kesitli Köprüler ................................................................................................. 114
4.6.3.4.2 Kutu Kesitli Köprüler............................................................................................ 115
4.6.3.4.3 Yapım Sürecinde Rüzgar Etkisi........................................................................... 115
4.6.3.5 Yanal Deprem Yüklerinin Yayılışı.............................................................................. 115
4.6.3.5.1 Uygulama Alanı ................................................................................................... 115
4.6.3.5.2 Tasarım Kriterleri................................................................................................. 115
4.6.3.5.3 Yük Yayılışı ......................................................................................................... 115
4.6.4 Hassas Analiz Yöntemleri ................................................................................................. 116
4.6.4.1 Genel.............................................................................................................................. 116
4.6.4.2 Döşemeler.................................................................................................................. 116
4.6.4.2.1 Genel................................................................................................................... 116
4.6.4.2.2 İzotrop Plak Modeli.............................................................................................. 116
4.6.4.2.3 Ortotrop Plak Modeli............................................................................................ 116
4.6.4.3 Kirişli-Döşemeli Köprüler............................................................................................ 116
4.6.4.4 Hüresel ve Kutu Kesitli Köprüler ............................................................................... 117
4.6.4.5 Kafes Köprüler ........................................................................................................... 117
4.6.4.6 Kemer Köprüler .......................................................................................................... 117
4.6.5 Sürekli Kirişli Köprülerde Negatif Momentlerin Yeniden Dağıtılması ................................ 117
4.6.5.1 Genel.......................................................................................................................... 117
4.6.5.2 Hassas Yöntem.......................................................................................................... 117
4.6.5.3 Yaklaşık Yöntem ........................................................................................................ 118
4.6.6 Stabilite ............................................................................................................................. 118
4.6.7 Değişken Isı Yayılışı için Analiz ...................................................................................... 118
4.7 Dinamik Analiz ......................................................................................................................... 118
4.7.1 Dinamik Analiz için Gereken Şartlar................................................................................ 118
4.7.1.1 Yükler ......................................................................................................................... 118
4.7.1.2 Yük Birleşimleri ve Yük Katsayıları............................................................................. 120
4.7.2 Dikkate Alınacak Hızlar ..................................................................................................... 121
4.7.3 Köprü Parametreleri .......................................................................................................... 122
4.7.3.1 Yapısal Sönüm........................................................................................................... 122
4.7.3.2 Köprünün Kütlesi........................................................................................................ 122
4.7.3.3 Köprünün Rijitliği ........................................................................................................ 123
4.7.4 YapıTitreşimlerinin ve Dinamik Davranışının Modellenmesi ............................................. 123
4.7.5 Sınır Durumlarının Doğrulanması ..................................................................................... 125
4.8 Köprü ve Hattın Değişken Etkilere Karşı Birleşik Tepkisi......................................................... 126
4.8.1 Köprü ve Hattın Birlikte Tepkisini Etkileyen Parametreler................................................. 126
4.8.2 Dikkate Alınacak Etkiler .................................................................................................... 127
4.8.3 Hat / Yapı Sisteminin Modellenmesi ve Hesabı ................................................................ 128
4.8.4 Tasarım Kriterleri............................................................................................................... 129
4.8.4.1 Hat.............................................................................................................................. 129
4.8.4.2 Yapının Deformasyonu için Sınır Değerler................................................................. 130
4.8.5 Hesap Metodları................................................................................................................ 131
4.8.5.1 Bir Döşemeye Sahip olan bir Köprü için Basitleştirilmiş Hesap Yöntemi .................. 131
4.9 Deprem Analizi......................................................................................................................... 134
5. BETON KÖPRÜLER...................................................................................................................... 137
5.1 Genel ....................................................................................................................................... 137
5.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 137
5.2 Tanımlar ................................................................................................................................... 137
5.3. Simgeler .................................................................................................................................. 140
6
5.4 Malzeme Özellikleri .................................................................................................................. 146
5.4.1 Beton................................................................................................................................. 146
5.4.1.1 Basınç Dayanımı........................................................................................................ 146
5.4.1.2 Çatlama Momenti Hesabı için Çekme Dayanımı ....................................................... 147
5.4.1.3 Elastisite Modülü, Poisson Oranı, Isı Genleşme Katsayısı ........................................ 147
5.4.1.4 Sünme........................................................................................................................ 147
5.4.1.5 Büzülme ..................................................................................................................... 148
5.4.1.6 Doğrusal Olmayan Analiz için Gerilme - Birim Kısalma İlişkisi................................... 148
5.4.1.7 Eğilmede Kesit Tasarımında Kullanılan Gerilme-Birim Kısalma İlişkisi...................... 149
5.4.1.8 Eğilmede Çekme Dayanımı ....................................................................................... 149
5.4.1.9 Sargılı Beton .............................................................................................................. 149
5.4.2 Donatı................................................................................................................................ 150
5.4.2.1 Genel.......................................................................................................................... 150
5.4.2.2 Özellikler .................................................................................................................... 150
5.4.2.3 Dayanım..................................................................................................................... 150
5.4.2.4 Donatının Kaynaklanması .......................................................................................... 150
5.4.2.5 Tasarım Varsayımları ................................................................................................. 150
5.4.3 Öngerilme Çeliği................................................................................................................ 150
5.4.3.1 Genel.......................................................................................................................... 150
5.4.3.2 Öngerilme Çeliği Özellikleri ........................................................................................ 151
5.4.3.3 Gevşemeye Bağlı Öngerilme Kaybı ........................................................................... 151
5.4.3.4 Dayanım..................................................................................................................... 152
5.4.3.5 Süneklik Özellikleri ..................................................................................................... 152
5.4.3.6 Yorulma Özellikleri .................................................................................................... 152
5.4.3.7 Tasarım Varsayımları ................................................................................................. 152
5.4.4.8 Elastisite Modülü ........................................................................................................ 153
5.4.4 Ardçekme Ankrajları ve Ekleme Manşonları ..................................................................... 153
5.4.5 Kılıf Borusu........................................................................................................................ 153
5.4.5.1 Genel.......................................................................................................................... 154
5.4.5.2 Kılıf Borusu Boyutları ................................................................................................ 154
5.4.5.3 Sapma Semerlerinde Kullanılan Kılıf Borular ............................................................. 154
5.5 Sınır Durumlar.......................................................................................................................... 154
5.5.1 Genel................................................................................................................................. 154
5.5.2 Kullanım Sınır Durumu...................................................................................................... 154
5.5.3 Yorulma Sınır Durumu ...................................................................................................... 154
5.5.3.1 Genel.......................................................................................................................... 155
5.5.4 Dayanım Sınır Durumu ..................................................................................................... 155
5.5.4.1 Genel.......................................................................................................................... 155
5.5.4.2 Dayanım Katsayıları................................................................................................... 155
5.5.4.3 Stabilite ...................................................................................................................... 157
5.6 Destek-Gergi Modeli ................................................................................................................ 157
5.6.1 Genel................................................................................................................................. 157
5.6.2 Yapısal Modelleme............................................................................................................ 158
5.6.3 Desteklerin Boyutlandırılması ........................................................................................... 158
5.6.3.1 Donatısız Desteğin Dayanımı .................................................................................... 158
5.6.3.2 Desteğin Etkili Enkesit Alanı ...................................................................................... 158
5.6.3.3 Destekte Basınç Gerilmesinin Sınırlandırılması ......................................................... 159
5.6.3.4 Donatılı Destek........................................................................................................... 159
5.6.4 GergilerinBoyutlandırılması............................................................................................... 160
5.6.4.1 Gerginin Dayanımı ..................................................................................................... 160
5.6.4.2 Gerginin Ankrajı ......................................................................................................... 160
5.6.5 Düğüm Bölgelerinin Boyutlandırılması .............................................................................. 160
5.6.6 Çatlak Kontrol Donatısı ..................................................................................................... 160
5.7 Eğilme ve Eksenel Kuvvet Etkileri için Tasarım ....................................................................... 161
5.7.1 Kullanım ve Yorulma Sınır Durumları için Kabuller ........................................................... 161
5.7.2 Dayanım ve Aşırı Yük Sınır Durumları için Kabuller ......................................................... 161
5.7.2.1 Genel.......................................................................................................................... 161
5.7.2.2 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı ...................................................................................... 162
7
5.7.3 Eğilme Elemanları ............................................................................................................. 162
5.7.3.1 Eğilme Anma Dayanımı Hesabında Kullanılacak Öngerilme Çeliği Gerilmesi ........... 162
5.7.3.1.1 Aderanslı Demetlere Sahip Elemanlar ................................................................ 162
5.7.3.1.2 Aderansız Demetlere Sahip Elemanlar ............................................................... 163
5.7.3.2 Eğilme Dayanımı........................................................................................................ 164
5.7.3.2.1 Katsayılı Eğilme Dayanımı .................................................................................. 164
5.7.3.2.2 Tablalı Kesitler..................................................................................................... 164
5.7.3.2.3 Dikdörtgen Kesitler .............................................................................................. 164
5.7.3.2.4 Diğer Enkesitler ................................................................................................... 165
5.7.3.2.5 Şekil Değiştirme Uygunluk Yaklaşımı.................................................................. 165
5.7.3.3 Donatı Sınırlandırmaları ............................................................................................. 165
5.7.3.3.1 Maksimum Donatı ............................................................................................... 165
5.7.3.3.2 Minimum Donatı .................................................................................................. 165
5.7.3.3.3 Eğilme Elemanlarının Basınç Donatısı................................................................ 166
5.7.3.4 Çekme Bölgesindeki Donatının Dağıtılması Suretiyle Çatlak Kontrolu ...................... 166
5.7.3.5 Momentlerin Yeniden Dağıtılması .............................................................................. 167
5.7.3.6 Şekil Değiştirmeler ..................................................................................................... 167
5.7.3.6.1 Genel................................................................................................................... 167
5.7.3.6.2 Sehim ve Ters Sehim .......................................................................................... 168
5.7.3.6.3 Eksenel Uzama ve Kısalmalar ............................................................................ 168
5.7.4 Basınç Elemanları ............................................................................................................. 169
5.7.4.1 Genel.......................................................................................................................... 169
5.7.4.2 Boyuna Donatı için Sınırlandırmalar .......................................................................... 169
5.7.4.3 Narinlik Etkilerinin Yaklaşık Değerlendirilmesi ........................................................... 170
5.7.4.4 Katsayılı Eksenel Dayanım ........................................................................................ 171
5.7.4.5 İki Eksenli Eğilme ....................................................................................................... 171
5.7.4.6 Basınç Elemanları Enine Donatısı ............................................................................. 172
5.7.4.6.1 Fretler .................................................................................................................. 172
5.7.4.6.2 Etriyeler ............................................................................................................... 172
5.7.4.7 Dikdörtgen Kutu Kesitli Basınç Elemanları................................................................. 173
5.7.4.7.1 Duvar Narinlik Oranı............................................................................................ 173
5.7.4.7.2 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı Yönteminin Kullanımı Üzerine Sınırlamalar .......... 173
5.7.4.7.2a Genel ................................................................................................................173
5.7.4.7.2b Maksimum Kullanılabilir Birim Kısalma Sınırının Düzenlenmesi için Hassas
Yöntem..............................................................................................................................173
5.7.4.7.2c Katsayılı Dayanım için Yaklaşık Yöntem........................................................174
5.7.4.7.3 Dikdörtgen Kutu Enkesitli Basınç Elemanları için Donatı .................................... 174
5.7.4.7.3a Genel ................................................................................................................174
5.7.4.7.3b Donatının Aralığı .............................................................................................174
5.7.4.7.3c Çirozlar.............................................................................................................174
5.7.4.7.3d Bindirme Donatısı ............................................................................................174
5.7.4.7.3e Kapalı Etriyeler ...............................................................................................175
5.7.5 Mesnet Düzeneğini Taşıyan Betonda Ezilme Dayanımı .................................................. 175
5.7.6 Çekme Elemanları............................................................................................................. 176
5.7.6.1 Katsayılı Çekme Dayanımı......................................................................................... 176
5.7.6.2 Çekmeli Eğilme Dayanımı.......................................................................................... 176
5.8 Kesme ve Burulma................................................................................................................... 176
5.8.1 Tasarım Yöntemleri........................................................................................................... 176
5.8.1.1 Eğilme Bölgeleri ......................................................................................................... 176
5.8.1.2 Süreksizlik Noktalarına Yakın Bölgeler ...................................................................... 176
5.8.1.3 Arayüz Bölgeleri ......................................................................................................... 176
5.8.1.4 Döşeme Plakları ve Temeller ..................................................................................... 177
5.8.2 Kesme ve Burulma Tasarımı............................................................................................. 177
5.8.2.1 Kesme ........................................................................................................................ 177
5.8.2.1.1 Kesme Dayanımı................................................................................................. 177
5.8.2.1.2 Tasarım Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi............................................................. 177
5.8.2.1.3 Kesme Anma Dayanımı ...................................................................................... 177
8
5.8.2.1.3a Betonarme Elemanlarda Betonun Kesme Dayanımına Katkısı .......................177
5.8.2.1.3b Öngerilmeli Beton Elemanlarda Betonun Kesme Dayanımına Katkısı...........178
5.8.2.1.3c Kesme Donatısının Kesme Dayanımına Katkısı..............................................179
5.8.2.1.4 Kesme Donatısı Hesabı ...................................................................................... 179
5.8.2.1.5 Minimum Kesme Donatısı ................................................................................... 179
5.8.2.2 Burulma...................................................................................................................... 180
5.8.2.2.1 Burulma Dayanımı............................................................................................... 180
5.8.2.2.2 Tasarım Burulma Momentinin Belirlenmesi......................................................... 180
5.8.2.2.3 Burulma Etkisinin İhmal Edilebileceği Burulma Momenti Seviyesi ...................... 180
5.8.2.2.4 Burulmada Çatlama Momenti.............................................................................. 181
5.8.2.2.5 Burulma Anma Dayanımı ................................................................................... 181
5.8.2.2.6 Enine Burulma Donatısı ...................................................................................... 182
5.8.2.2.7 Boyuna Burulma Donatısı ................................................................................... 183
5.8.2.3 Kesme ve Burulma Etkilerine Birlikte Maruz Kalan Kesitler ....................................... 183
5.8.2.3.1 Dayanım .............................................................................................................. 183
5.8.2.3.2 Kesme ve Burulma Etkileri Altında Burulma Donatısı Hesabı............................. 183
5.8.2.3.3 Minimum Kesme ve Burulma Donatısı ................................................................ 184
5.8.3 Kesme ve Burulma Tasarımı ile Ilgili Genel Şartlar........................................................... 184
5.8.3.1 Aktarım ve Kenetlenme Boyları.................................................................................. 185
5.8.3.2 Kesme Donatısı Tipleri............................................................................................... 185
5.8.3.3 Maksimum Kesme Donatısı Aralıkları ........................................................................ 185
5.8.3.4 Tasarım ve Detaylandırma Şartları ............................................................................ 185
5.8.4 Sürtünme Kesmesi............................................................................................................ 186
5.8.4.1 Genel.......................................................................................................................... 186
5.8.4.2 Kohezyon ve Sürtünme.............................................................................................. 187
5.9 Öngerilme ve Kısmi Öngerilme ................................................................................................ 187
5.9.1 Genel Tasarım Koşulları ................................................................................................... 187
5.9.1.1 Genel.......................................................................................................................... 187
5.9.1.2 Beton Dayanımı ......................................................................................................... 188
5.9.1.3 Burkulma .................................................................................................................... 188
5.9.1.4 Kesit Özellikleri........................................................................................................... 188
5.9.1.5 Çatlak Kontrolu........................................................................................................... 188
5.9.1.6 Yörüngesi Eğri olan veya Eğimi bazı Noktalarda Değişen Demetler ......................... 188
5.9.2 Öngerilme Demetleri için Gerilme Sınırları........................................................................ 188
5.9.3 Beton için Gerilme Sınırları ............................................................................................... 189
5.9.3.1 Kayıplardan Önceki Geçici Gerilmeler - Tam Öngerilmeli Elemanlar ..................... 189
5.9.3.1.1 Basınç Gerilmeleri .............................................................................................. 189
5.9.3.1.2 Çekme Gerilmeleri.............................................................................................. 189
5.9.3.2 Tam Öngerilmeli Elemanlarda Kayıplardan Sonra Kullanım Sınır Durumu için
Sınır Gerilmeler ...................................................................................................................... 190
5.9.3.2.1 Basınç Sınır Gerilmeleri ...................................................................................... 190
5.9.3.2.2 Çekme Gerilmeleri.............................................................................................. 191
5.9.3.3 Kısmi Öngerilmeli Elemanlar ...................................................................................... 191
5.9.4 Öngerilme Kayıpları .......................................................................................................... 191
5.9.4.1 Toplam Öngerilme Kayıbı .......................................................................................... 191
5.9.4.2 Ani Kayıplar................................................................................................................ 192
5.9.4.2.1 Ankraj Oturması Kaybı ........................................................................................ 192
5.9.4.2.2 Sürtünme............................................................................................................. 192
5.9.4.2.2a Önçekmeli Yapılar ...........................................................................................192
5.9.4.2.2b Ardçekmeli Yapılar..........................................................................................192
5.9.4.2.3 Elastik Kısalma.................................................................................................... 193
5.9.4.2.3a Önçekmeli elemanlar........................................................................................193
5.9.4.2.3b Ardçekmeli Elemanlar .....................................................................................194
5.9.4.3 Zamana Bağlı Kayıplar............................................................................................... 194
5.9.5 Öngerilme Şekil Değiştirmelerinin Yapıdaki Elemanlara Etkisi ......................................... 195
5.9.6 Öngerilme Demetlerinde Yön Değiştirme Etkileri ve Alınacak Önlemler........................... 196
5.9.6.1 Genel.......................................................................................................................... 196
9
5.9.6.2 Plaklarda Kılıf Borusu Dalgalanmasının Etkileri ......................................................... 196
5.9.6.3 Eğri Yörüngeli Demetlerin Etkileri .............................................................................. 196
5.9.6.3.1 Düzlem İçindeki Kuvvetlerin Etkileri .................................................................... 196
5.9.6.3.2 Düzlemden Dışarı Doğru Olan Kuvvetlerin Etkisi............................................. 198
5.9.7 Harici Demetlerin Mesnetleri ............................................................................................. 199
5.9.8 Ardçekmeli Elemanların Ankraj Bölgeleri .......................................................................... 199
5.9.8.1 Genel.......................................................................................................................... 199
5.9.8.2 Genel Bölge ve Yerel Bölge ....................................................................................... 200
5.9.8.2.1 Genel................................................................................................................... 200
5.9.8.2.2 Genel Bölge......................................................................................................... 201
5.9.8.2.3 Yerel Bölge.......................................................................................................... 201
5.9.8.3 Genel Bölgenin Tasarımı ........................................................................................... 201
5.9.8.3.1 Tasarım Yöntemleri ............................................................................................. 201
5.9.8.3.2 Tasarım İlkeleri.................................................................................................... 202
5.9.8.3.3 Özel Ankraj Düzenekleri...................................................................................... 205
5.9.8.3.4 Ara Ankrajlar........................................................................................................ 205
5.9.8.3.4a Genel ................................................................................................................205
5.9.8.3.4b Geriye Bağlama Donatısı .................................................................................205
5.9.8.3.4c Nervür ve Kabartma-Ankraj Donatısı ..............................................................205
5.9.8.3.5 Diyaframlar .......................................................................................................... 205
5.9.8.3.6 Çoklu Döşeme Ankrajları..................................................................................... 205
5.9.8.3.7 Sapma Semerleri................................................................................................. 205
5.9.8.4 Destek-Gergi Modelinin Genel Bölge Tasarımı için Uygulanması ............................. 205
5.9.8.4.1 Genel................................................................................................................... 205
5.9.8.4.2 Düğüm Noktaları ................................................................................................. 206
5.9.8.4.3 Destekler ............................................................................................................. 207
5.9.8.4.4 Gergiler................................................................................................................ 207
5.9.8.5 Elastik Gerilme Analizi ............................................................................................... 207
5.9.8.6 Yaklaşık Gerilme Analizi ve Tasarımı......................................................................... 208
5.9.8.6.1 Uygulama Sınırlamaları....................................................................................... 208
5.9.8.6.2 Basınç Gerilmeleri ............................................................................................... 208
5.9.8.6.3 Patlatma Kuvveti ................................................................................................. 210
5.9.8.6.4 Kenar Çekme Kuvvetleri...................................................................................... 211
5.9.8.7 Yerel Bölgelerin Tasarımı........................................................................................... 211
5.9.8.7.1 Yerel Bölge Boyutları........................................................................................... 211
5.9.9 Önçekmeli Elemanların Ankraj Bölgeleri........................................................................... 212
5.9.9.1 Katsayılı Patlatma Dayanımı ...................................................................................... 212
5.9.9.2 Sargı Donatısı ............................................................................................................ 212
5.10 Büzülme ve Isı Donatısı ......................................................................................................... 213
5.11 Donatı Detayları ..................................................................................................................... 213
5.11.1 Net Beton Örtüsü ............................................................................................................ 213
5.11.2 Kanca ve Bükmeler ......................................................................................................... 214
5.11.2.1 Standart Kancalar .................................................................................................... 214
5.11.2.2 Deprem Kancaları .................................................................................................... 215
5.11.2.3 Minimum Bükme Çapları.......................................................................................... 215
5.11.3 Donatı Aralığı .................................................................................................................. 215
5.11.3.1 Minimum Donatı Aralığı............................................................................................ 215
5.11.3.2 Maksimum Donatı Aralıkları ..................................................................................... 216
5.11.4 Demet Donatılar .............................................................................................................. 216
5.11.5 Öngerilme Demeti ve Kılıf Borusu Minimum Aralıkları .................................................... 216
5.11.5.1 Önçekme Büklümleri ................................................................................................ 216
5.11.5.2 Düz Yörüngeli Kılıf Boruları...................................................................................... 217
5.11.5.3 Eğri Yörüngeli Kılıf Boruları...................................................................................... 217
5.11.5.4 Döşemelerdeki Öngerilme Demetleri ve Kılıf Borularının Maksimum Aralıkları ...... 217
5.11.6 Ardçekme Demetinde Ek Yapılması ............................................................................... 217
5.12 Donatının Kenetlenmesi ve Eklenmesi .................................................................................. 217
5.12.1 Genel............................................................................................................................... 217
10
5.12.1.1 Temel Kurallar.......................................................................................................... 217
5.12.1.2 Eğilme Donatısı........................................................................................................ 218
5.12.1.2.1 Genel................................................................................................................. 218
5.12.1.2.2 Pozitif Moment Donatısı .................................................................................... 218
5.12.1.2.3 Negatif Moment Donatısı................................................................................... 218
5.12.2 Donatının Kenetlenmesi.................................................................................................. 218
5.12.2.1 Çekme Donatısının Kenetlenmesi............................................................................ 218
5.12.2.2 Basınç Donatısının Kenetlenmesi ............................................................................ 219
5.12.2.3 Demet Çubuklar ....................................................................................................... 219
5.12.2.4 Çekmede Standart Kancalar .................................................................................... 219
5.12.2.4.1 Temel Kanca Kenetlenme Boyu........................................................................ 219
5.12.2.4.2 Değiştirme Katsayıları ....................................................................................... 220
5.12.2.4.3 Kancalı Çubuk için Etriye Gereksinimi .............................................................. 220
6. ÇELİK KÖPRÜLER........................................................................................................................ 223
6.1 Genel ........................................................................................................................................... 223
6.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 223
6.1.2.1 Genel Çelik Yapılar ile ilgili Kaynak Standartları (TS EN 1993-1-1’ den) ................... 223
6.1.2.2 Kaynaklanabilir Yapısal Çelikler ile ilgili Kaynak Standartları (TS EN 1993-1-1’ den) 223
6.1.2.3 Toleranslar, Ebatlar ve Teknik Teslim Şartları ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8’
den) ........................................................................................................................................ 224
6.1.2.4 Dairesel veya dikdörtgen enkesitli yapısal borular ile ilgili Standartlar(TS EN 1993-1-8’
den) ........................................................................................................................................ 224
6.1.2.5 Cıvata, Somun ve Rondelalar ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8’ den) ................. 225
6.1.2.6 Kaynak malzemesi ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8’ den).................................. 226
6.1.2.7 Çelik yapıların imal ve montajı ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8’ den) ................ 226
6.1.3 Simgeler ............................................................................................................................ 226
6.2 Malzemeler .............................................................................................................................. 231
6.2.1 Genel................................................................................................................................. 231
6.2.2 Yapısal Çelik ..................................................................................................................... 231
6.2.2.1 Malzeme Özellikleri .................................................................................................... 231
6.2.2.2 Süneklik Gereksinimleri.............................................................................................. 232
6.2.2.3 Kırılma Bakımından Çelik Cinsi ve Levha Kalınlığı Seçimi ........................................ 233
6.2.2.4 Çelik Kesit Boyutları ................................................................................................... 233
6.2.2.5 Tasarımda Kullanılacak Malzeme Özellikleri.............................................................. 233
6.2.3 Cıvata, Somun ve Rondelalar ........................................................................................... 233
6.2.3.1 Genel.......................................................................................................................... 233
6.2.3.2 Öngermeli Cıvatalar ................................................................................................... 233
6.2.3.3 Ankraj Cıvataları......................................................................................................... 233
6.2.3.4 Kaynak Malzemeleri.................................................................................................. 234
6.3 Sınır Durumlar.......................................................................................................................... 234
6.3.1 Genel................................................................................................................................. 234
6.3.2 Kullanım Sınır Durumları................................................................................................... 234
6.3.3 Yorulma Sınır Durumları ................................................................................................... 234
6.3.4.1 Genel.......................................................................................................................... 234
6.3.5 Olağan Dışı ve Deprem Sınır Durumları ........................................................................... 235
6.4 Yorulma.................................................................................................................................... 235
6.4.1 Yükten Kaynaklanan Yorulma........................................................................................... 235
6.4.1.1 Genel.......................................................................................................................... 235
6.4.1.2 Tahkik Yöntemi .......................................................................................................... 236
6.4.1.3 Yorulma ile İlgili Gerilmelerin Tanımlanması .............................................................. 236
6.4.1.4 Yorulma Tahkiki için Gerilme Aralığı Hesabı.............................................................. 237
6.4.1.5 Hasar Eşdeğerlik Katsayısı λ ................................................................................. 237
6.4.1.6 Yerel ve Global Gerilme Aralıklarından Kaynaklanan Yorulma Hasarlarının
Birleştirilmesi .......................................................................................................................... 241
6.4.1.7 Yorulma Tahkiki ......................................................................................................... 241
11
6.4.1.8 Yorulma Dayanımı ..................................................................................................... 241
6.4.2 Burulma ve Çarpılma Kaynaklı Yorulma ........................................................................... 241
6.5 Kırılma...................................................................................................................................... 242
6.6 Boyutlar ve Detaylar ile İlgili Genel Şartlar.............................................................................. 244
6.6.1 Etkili Açıklık Boyu.............................................................................................................. 244
6.6.2 Ölü Yükler için Ters Sehim................................................................................................ 244
6.6.3 Çelikte Minimum Kalınlık................................................................................................... 244
6.7 Çekme Elemanları.................................................................................................................... 244
6.7.1 Genel................................................................................................................................. 244
6.7.2 Narinlik Oranının Sınırlandırılması .................................................................................... 245
6.7.3 Çekme Dayanımı .............................................................................................................. 245
6.7.3.1 Genel.......................................................................................................................... 245
6.7.3.2 U Azaltma Katsayısı.................................................................................................. 245
6.7.3.3 Net Alan ..................................................................................................................... 246
6.7.4 Çekmeli Eğilme ................................................................................................................. 246
6.7.5 Çok Parçalı Çekme Elemanları ......................................................................................... 246
6.7.6 Göz Çubukları ................................................................................................................... 247
6.7.6.1 Katsayılı Dayanım ...................................................................................................... 247
6.7.6.2 Boyutlar ...................................................................................................................... 247
6.7.6.3 Düzenleme ................................................................................................................. 247
6.7.6.4 Göz çubukları için minimum pim çapı ........................................................................ 247
6.7.7 Pim ile Bağlanmış Levhalar............................................................................................... 248
6.7.7.1 Genel.......................................................................................................................... 248
6.7.7.2 Pim Levhaları ............................................................................................................. 248
6.7.7.3 Boyut Oranları ............................................................................................................ 248
6.7.7.4 Düzenleme ................................................................................................................. 248
6.8 Basınç Elemanları .................................................................................................................... 249
6.8.1 Genel................................................................................................................................ 249
6.8.2 Narinlik Oranının Sınırlandırılması .................................................................................... 249
6.8.3 Eksenel Basınç Dayanımı ................................................................................................ 249
6.8.3.1 Eksenel Basınç .......................................................................................................... 249
6.8.3.2 Buruşma katsayısı ve Eksenel Basınç Elemanlarında Levha Genişlik/Kalınlık Talepleri
............................................................................................................................................... 250
6.8.4 Eksenel Basınç ve Eğilme Kombinasyonu........................................................................ 251
6.9 I-Kesitli Eğilme Elemanları ....................................................................................................... 252
6.9.1 Genel................................................................................................................................. 252
6.9.2 En Kesit Boyut Sınırlandırmaları ....................................................................................... 252
6.9.2.1 Gövde Boyutları ......................................................................................................... 252
6.9.2.2 Başlık Boyutları .......................................................................................................... 252
6.9.3.1 Genel.......................................................................................................................... 253
6.9.3.2 Eğilme Dayanımı........................................................................................................ 253
6.9.3.2.1 Eğilme Dayanımı Tahkikleri................................................................................. 253
6.9.3.2.1a Tahkiklerde Kullanılacak olan Başlık Gerilmeleri ve Eleman Eğilme
Momentlerinin Tanımlanması...........................................................................................253
6.9.3.2.1b Aralıklı Tutulmuş olan Basınç Başlıklarının Tahkiki ......................................254
6.9.3.2.1c Aralıklı Tutulmuş olan Çekme Başlıklarının tahkiki .......................................255
6.9.3.2.1d Sürekli Şekilde Tutulmuş olan Çekme veya Basınç Başlıklarının Tahkiki .....255
6.9.3.2.1e Çekme Başlıklarında Kopma Tahkiki ..............................................................255
6.9.3.2.2 Basınç Başlığı Eğilme Dayanım Gerilmeleri........................................................ 255
6.9.3.2.2a Gövdeden Başlığa Basınç Gerilmesi Aktarma Katsayısı Rb ............................256
6.9.3.2.2b Yerel Burkulma Dayanım Gerilmesi ...............................................................256
6.9.3.2.2c Yanal Burulmalı Burkulma Dayanım Gerilmesi..............................................257
6.9.3.2.3 Çekme Başlığı Eğilme Dayanım Gerilmesi ......................................................... 259
6.9.3.2.4 Gövde Buruşma Dayanımı .................................................................................. 259
6.9.3.2.4a Boyuna Berkitmeleri Olmayan Gövdeler........................................................259
6.9.3.2.4b Boyuna Berkitmeleri Olan Gövdeler ...............................................................260
12
6.9.3.3 Kesme Dayanımı........................................................................................................ 260
6.9.3.3.1 Takviyesiz ve Berkitmesiz Gövdelerin Anma Dayanımı ..................................... 261
6.9.3.3.2 Takviyeli Gövdelerin Anma Dayanımı ................................................................. 261
6.9.3.3.2a İç Paneller.........................................................................................................261
6.9.3.3.2b Uç Paneller......................................................................................................262
6.9.3.4 Berkitmeler ve Takviyeler........................................................................................... 263
6.9.3.4.1 Enine Ara Berkitmeler ........................................................................................ 263
6.9.3.4.1a Genel ................................................................................................................263
6.9.3.4.1b Düzlemden Dışarı Çıkan Levha Genişliği .......................................................263
6.9.3.4.1c Berkitme Atalet Momenti.................................................................................264
6.9.3.4.1d Berkitme Alanı.................................................................................................265
6.9.3.4.2 Mesnet Berkitmeleri............................................................................................. 265
6.9.3.4.2a Düzlem Dışına Çıkan Genişlik.........................................................................266
6.9.3.4.2b Mesnet Berkitmesi Taşıma Dayanımı.............................................................266
6.9.3.4.2c Mesnet Berkitmelerinin Eksenel Dayanımı ....................................................266
6.9.3.4.3 Boyuna Takviyeler............................................................................................... 266
6.9.3.4.3a Genel ................................................................................................................267
6.9.3.4.3b Düzlem Dışına Çıkan Genişlik ........................................................................267
6.9.3.4.3c Boyuna Takviye Atalet Momenti ve Atalet Yarıçapı.......................................267
6.9.3.5 Başlık Takviye Levhaları ............................................................................................ 268
6.9.3.5.1 Genel................................................................................................................... 268
6.9.3.5.2 Takviye Levhası Uç Kısımları ile İlgili Koşullar .................................................... 268
6.9.3.5.2a Kaynaklı Uç Noktaları .....................................................................................268
6.9.3.5.2b Cıvatalı Uç Noktaları .......................................................................................268
6.9.4 Yorulma ve Kırılma Sınır Durumu ..................................................................................... 269
6.9.4.1 Yorulma...................................................................................................................... 269
6.9.4.2 Kırılma........................................................................................................................ 269
6.9.5.1 Elastik Deformasyonlar .............................................................................................. 269
6.9.5.2 Kalıcı Deformasyonlar................................................................................................ 269
6.9.5.2.1 Genel................................................................................................................... 269
6.9.5.2.2 Eğilme ................................................................................................................. 269
6.9.6 İnşa Edilebilme.................................................................................................................. 270
6.9.6.1 Genel.......................................................................................................................... 270
6.9.6.2 Eğilme Tahkikleri........................................................................................................ 270
6.9.6.2.1 Aralıklı Şekilde Çaprazlanmış Basınç Başlıkları.................................................. 270
6.9.6.2.2 Aralıklı Şekilde Tutulmuş Çekme Başlıkları......................................................... 271
6.9.6.2.3 Sürekli Olarak Tutulmuş Çekme veya Basınç Başlıkları ..................................... 271
6.9.6.3 Kesme Tahkiki............................................................................................................ 271
6.10 Diyaframlar ve Enleme Çerçeveleri........................................................................................ 271
6.10.1 Genel............................................................................................................................... 272
6.10.2 Düz I-kesitleri .................................................................................................................. 272
6.10.3 Yanal Çaprazlama........................................................................................................... 272
6.10.3.1 Genel........................................................................................................................ 272
6.10.3.2 Düz I-Profiller ........................................................................................................... 273
6.11 Bağlantı ve Ekler .................................................................................................................... 273
6.11.1 Genel............................................................................................................................... 273
6.11.2 Cıvatalı Birleşimler .......................................................................................................... 274
6.11.2.1 Genel........................................................................................................................ 274
6.11.2.1.1 Kayma-Kritik Birleşimler .................................................................................... 274
6.11.2.1.2 Kesme-Ezilme Tipi Birleşimler........................................................................... 275
6.11.2.2 Cıvatalar, Somunlar ................................................................................................. 275
6.11.2.3 Cıvata Delikleri ......................................................................................................... 275
6.11.2.4 Kesme Dayanımı...................................................................................................... 276
6.11.2.4.1 Kısa Birleşimler ................................................................................................. 276
6.11.2.4.2 Uzun Birleşimler ................................................................................................ 276
13
6.11.2.5 Cıvata Deliklerinde Ezilme Dayanımı....................................................................... 277
6.11.2.6 Kayma Dayanımı..................................................................................................... 278
6.11.2.7 Çekme Dayanımı ..................................................................................................... 280
6.11.2.7.1 Genel................................................................................................................. 280
6.11.2.7.2 Anma Çekme Dayanımı .................................................................................... 280
6.11.2.7.3 Yorulma Dayanımı............................................................................................. 280
6.11.2.7.4 Kanırtma Etkisi .................................................................................................. 280
6.11.2.8 Çekme ve Kesme Kombinasyonu ............................................................................ 281
6.11.2.9 Enjeksiyon Cıvataları ............................................................................................... 281
6.11.2.10 Karma Birleşimler................................................................................................... 282
6.11.2.11 Blok Halinde Yırtılma.............................................................................................. 282
6.11.2.12 Kollarının bir Tanesinden Bağlanmış, Çekmeye Maruz Köşebentler .................... 283
6.11.2.13 Cıvata Ara Uzaklıkları ............................................................................................ 284
6.11.3 Pimler .............................................................................................................................. 285
6.11.3.1 Eğilme ile Kesme Kombinasyonu............................................................................. 285
6.11.3.2 Ezilme ...................................................................................................................... 286
6.11.4 Kaynaklı Birleşimler......................................................................................................... 287
6.11.4.1 Genel........................................................................................................................ 287
6.11.4.2 Kaynak Tipleri .......................................................................................................... 287
6.11.4.3 Küt Kaynaklı Birleşimlerin Dayanımı ........................................................................ 287
6.11.4.3.1 Çekme veya Basınç .......................................................................................... 287
6.11.4.3.2 Kesme ............................................................................................................... 287
6.11.4.4 Köşe Kaynaklı Birleşimlerin Dayanımı ..................................................................... 287
6.11.4.4.1 Çekme veya Basınç .......................................................................................... 288
6.11.4.4.2 Kesme ............................................................................................................... 288
6.11.4.4.2a Kaynak Boyu..................................................................................................288
6.11.4.4.2b Etkili Köşe Kaynağı Kalınlığı........................................................................288
6.11.4.5 Köşe Kaynağının Uçlarındaki Dönüşler .................................................................. 289
6.11.4.6 Yalıtım Kaynakları ................................................................................................... 289
6.11.4.7 Kaynaklı Birleşimlerinde Kuvvet Dağılımı ................................................................ 289
6.11.4.8 Uzun Köşe Kaynaklı Bağlantılar............................................................................... 290
6.11.4.9 Bir Kolundan Bağlanan Köşebentler ........................................................................ 290
6.11.5 Bağlantı Elemanları .................................................................................................... 291
6.11.5.1 Genel........................................................................................................................ 291
6.11.5.2 Çekme...................................................................................................................... 291
6.11.5.3 Kesme ...................................................................................................................... 291
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR....................................................................................... 295
7.1 Genel ....................................................................................................................................... 295
7.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 295
7.2 Tanımlar ................................................................................................................................... 295
7.3 Simgeler ................................................................................................................................... 296
7.4 Zemin Karakteristikleri ve Malzemeler ..................................................................................... 297
7.4.1 Genel................................................................................................................................. 297
7.4.2 Zemin Karakteristiklerinin Belirlenmesi ............................................................................. 297
7.5 Sınır Durumları ve Dayanım Katsayıları................................................................................... 297
7.5.1 Genel................................................................................................................................. 297
7.5.3.1 Genel.......................................................................................................................... 298
7.5.3.2 Yük Birleşimleri ve Yük Katsayıları............................................................................. 298
7.6 Kenar Ayaklar .......................................................................................................................... 299
7.6.1 Genel................................................................................................................................. 299
7.6.1.1 Yükler ......................................................................................................................... 299
7.6.2 Serbest Duran Kenar Ayaklar..................................................................................... 299
7.6.2.1 Kullanım Sınır Durumunda Genel Stabilite Tahkiki .................................................... 299
7.6.2.2 Dayanım Sınır Durumunda Taşıma Gücü ve Stabilite Tahkikleri ............................... 299
14
7.6.2.2.1 Taşıma Gücü Tahkiki .......................................................................................... 299
7.6.2.2.2 Devrilme Tahkiki.................................................................................................. 301
7.6.2.2.3 Kayma Tahkiki..................................................................................................... 302
7.6.2.2.4 Zemin Pasif Direnci ..................................................................................................... 302
7.6.2.2.5 Yapısal Tahkikler......................................................................................................... 302
7.6.2.2.6 Deprem Tasarımı ........................................................................................................ 302
7.6.3 İntegral Kenar Ayaklar....................................................................................................... 303
7.6.4 Kanat Duvarları ................................................................................................................. 303
7.6.5 Kenar Ayak Donatısı ......................................................................................................... 303
7.6.6 Genleşme Derzleri ........................................................................................................... 303
7.6.7 Temel Altı Erozyonu.......................................................................................................... 303
7.6.8 Drenaj................................................................................................................................ 304
7.7 Orta Ayaklar ............................................................................................................................. 304
7.7.1 Yük Etkileri ........................................................................................................................ 304
7.7.2 Orta Ayağın Korunması..................................................................................................... 304
7.7.2.1 Çarpma ...................................................................................................................... 304
7.7.2.2 Oyulma....................................................................................................................... 304
7.7.3 Tasarım ............................................................................................................................. 304
7.7.4 Deprem Etkileri.................................................................................................................. 304
7.7.4.1 Genel.......................................................................................................................... 304
7.7.4.2 Kolon-Ayaklar için Talepler ........................................................................................ 305
7.7.4.2.1 Dayanım Katsayıları ............................................................................................ 305
7.7.4.2.2 Enine Yön Donatısı ............................................................................................. 305
7.7.4.2.3 Plastik Mafsallarda Sargı Donatısı ...................................................................... 305
7.7.4.2.4 Sargı Donatısı Ara Mesafesi ............................................................................... 306
7.7.4.2.5 Boyuna Donatı Ekleri........................................................................................... 306
7.7.4.2 Perde Duvar Tipi Ayaklar için Koşullar ....................................................................... 307
7.7.4.3 Kolon Bağlantıları....................................................................................................... 307
7.7.4.5 Perde ve Kolon Ayaklarda İnşaat Derzleri ................................................................. 307
7.7.4.6 Kutu Kesitli Basınç Elemanları için Donatı ................................................................. 308
7.7.4.6.1 Genel................................................................................................................... 308
7.7.4.6.2 Donatının Ara Mesafesi....................................................................................... 308
7.7.4.6.3 Etriyeler ............................................................................................................... 308
7.7.4.6.4 Bindirmeler .......................................................................................................... 308
7.7.4.6.5 Firketeler ............................................................................................................. 308
7.8 Tabliyenin Köprü Ayağına Oturma Genişliği .......................................................................... 309
8. MESNETLER ................................................................................................................................. 313
8.1 Faaliyet Alanı ........................................................................................................................... 313
8.2 Tanımlar ................................................................................................................................... 313
8.3 Mesnet Seçiminde ve Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ................................. 314
9. İNTEGRAL KÖPRÜLER ................................................................................................................ 319
9.1 Simgeler ................................................................................................................................... 319
9.2 Giriş.......................................................................................................................................... 320
9.3 Integral Köprü Nedir ................................................................................................................. 320
9.4 Integral Köprülerin Yapılabilirlik Koşulları................................................................................. 322
9.4.1 Köprü Uzunluğu ................................................................................................................ 322
9.4.1.1 Çelik Kazıkların Yüksek Plastik Gerinmeler Altında Yorulma Performanslarına Bağlı
Olarak Belirlenen İntegral Köprü Uzunluk Sınırları: ............................................................... 322
9.4.1.2 Kenar Ayakların Eğilme Dayanımına Dayalı İntegral Köprü Uzunluk Sınırları ........... 324
9.4.2 Üst Yapı Tipi...................................................................................................................... 324
9.4.3 Köprü Geometrisi .............................................................................................................. 325
9.4.4 Kenar Ayaklar ve Kanat duvarlar ...................................................................................... 325
9.4.5 Çok Açıklıklı Yapılar .......................................................................................................... 325
9.4.6 Zemin Durumu .................................................................................................................. 325
9.5 İntegral Köprülerin Yapım Yöntemleri ...................................................................................... 326
9.6 İntegral Köprülerin Tasarım Yöntemleri ................................................................................... 326
9.6.1 Yapım Evreleri, İlgili Yükler ve Yük Kombinasyonları ....................................................... 326
9.6.2 İntegral Köprünün Analiz için Modellenmesi ..................................................................... 328
15
9.6.3 Isı Değişimi ve Köprü-Zemin Etkileşimi............................................................................. 330
9.6.4 Deprem Yükleri Altında Tasarım ....................................................................................... 331
9.7 İntegral Köprülerin Tasarımı ile İlgili Önemli Noktalar .............................................................. 331
9.7.1 Üst Yapı ............................................................................................................................ 331
9.7.2 Kenar Ayaklar, Kanat duvarlar ve Yaklaşım Tabliyeleri .................................................... 332
9.7.3 Kenar Ayak Kazıkları......................................................................................................... 333
9.7.4 Mesnetler, Orta Ayaklar ve Temeller................................................................................. 333
9.8 Tasarım ile İlgili Detaylar.......................................................................................................... 333
9.8.1 Kenar Ayak Monolitik Bağlantı Detayları........................................................................... 333
9.8.2 Yaklaşım Tabliyesi ile Demiryolu Birleşim Noktasında Genleşme Derzi Detayı ............... 337
9.8.3 Sert Zeminde Kazıkların Detaylandırılması....................................................................... 338
9.8.4 Kenar Ayaklarda Dolgu ve Zemin ile İlgili Detaylar ........................................................... 338
16
ŞEKİLLER
Şekil 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinde Burulma t’ nin Tanımı ............................................................... 38

Şekil 2.4.3.3- 1 Köprü Döşemesi Uçlarındaki Açısal Dönmelerin Tanımı ........................................... 39
Şekil 2.4.4.2-1 Yolcu Vagonunda Düşey İvmenin bv = 1 m/s2 Alınması Halinde ................................ 41
Üç veya Daha Fazla Basit Mesnetli Ardışık Açıklıklı bir Demiryolu Köprüsünde ................................ 41
Değişik Tren Hızları V (km/saat) için İzin Verilebilecek En Büyük Düşey δ Sehimi ........................... 41
Şekil 3.5-3.2-1 Yük Modeli LM 71 ve Düşey Yükler için Karakteristik Değerler .................................. 57
Şekil 3.5.3.3-1 Yük Modelleri SW/0 ve SW/2 ....................................................................................... 58
Şekil 3.5.3.5- 1 Düşey Yüklerin Dışmerkezliği ..................................................................................... 59
Şekil 3.5.3.6-1 Noktasal Kuvvet veya Teker Yükünün Ray Yardımı ile Boyuna Yönde Dağıtılması.. 59
Şekil 3.5.3.6.2 Yükün Travers ve Balast Yardımı ile Boyuna Yönde Dağıtımı................................... 60
Şekil 3.5.3.6.3-1 Deversiz bir Hatta Etkilerin Traversler ve Balast Yardımı ile Enine Yönde Dağılımı
(Düşey Yüklerin Dışmerkezliğinin Etkisi Gösterilmemiştir)................................................................... 60
Şekil 3.5.3.6.3-2 Deversiz bir Hatta Balastın Sadece Ray Altında Sıkıştırılmış Olması Halinde
Etkilerin Traversler ve Balast Yardımı ile Enine Yönde Dağıtılması (Düşey Yüklerin Dışmerkezliliğinin
Etkisi Gösterilmemiştir) ........................................................................................................................ 61
Şekil 3.5.3.6.3-3 Deverli bir hatta etkilerin traversler ve balast yardımı ile enine yönde dağıtılması
(düşey yüklerin dışmerkezliğinin etkisi gösterilmemiştir) ..................................................................... 61
Şekil 3.5.4.4-1 Dinamik Analiz Gerekip Gerekmediğinin Belirlenmesi için Akış Şeması ................... 64
Şekil 3.5.4.4-2 Köprü Açıklığına göre Köprü Doğal Frekansının Sınırları .......................................... 65
Şekil 3.5.5.1-1 Yük Modeli LM 71 ve SW/0 için f Katsayısı .............................................................. 72
Şekil 3.5.7.2- Hatta Paralel Basit Düşey Yüzeyler için Etkilerin Karakteristik Değerleri, q1k ................ 79
Şekil 3.5.7.3-1. Hattın Üzerinde Basit Yatay Yüzeyler için q2k Etkilerinin
Karakteristik Değerleri.......................................................................................................................... 79
Şekil 3.5.7.4-1 - Hatta Bitişik Basit Yatay Yüzeyler için q3k Etkilerinin Karakteristik Değerleri........ 80
Şekil 3.5.7.5-1 Hattın Merkez Çizgisinden olan min ag ve maks ag Uzaklıklarının Tanımı................. 81
Şekil 3.6.3-1 Rüzgar Hesabı için Referans Alan.................................................................................. 84
Şekil 3.7.1.2-1: Köprüdeki Düzgün Sıcaklık Dağılımı (Temin/Temax) ile ............................................. 86
Gölgede Hava Sıcaklığı (Tmin/Tmax) Arasındaki ilişki. ....................................................................... 86
Şekil 3.10.3.2-1 Akarsu Basıncını Gösteren Ayak Plan Görünüşü ...................................................... 88
Şekil 3.12.1-1 Tasarım Durumu I – Eşdeğer yük QA1d ve q A1d ............................................................ 90
Şekil 3.12.1-2 Tasarım Durumu II – Eşdeğer yük q A2d ...................................................................... 90
Şekil 4.6.3.2-1 Etkili Başlık Genişlikleri be, bm ve bs ile ilgili Şekiller................................................... 111
Şekil 4.6.3.2-2 (b/li) için Verilmiş Değerlere göre bm ve bs için ....................................................... 112
Etkili Başlık Genişliği Katsayıları........................................................................................................ 112
Şekil 4.6.3.2-3 Eğilme ve Kesme için Enkesitler ve Bunlara Karşılık Gelen be ................................. 113
Etkili Başlık Genişlikleri ...................................................................................................................... 113
Şekil 4.6.3.2-4 Normal Kuvvetler için bn etkili başlık genişliği ........................................................... 114
Şekil 4.7.1.1-1 – HSLM - A ................................................................................................................ 118
Şekil 4.7.1.1-2 HSLM - B ................................................................................................................. 119
Şekil 4.7.1.1-3 HSLM - B ................................................................................................................ 119
Şekil 4.7.4-1 Açıklık Boyu L (m)’ nin bir Fonksiyonu Olarak İlave Sönüm Δζ (%)............................ 124
Şekil 4.8.1-1 LT Genleşme Uzunluğu için Örnekler............................................................................ 126
Şekil 4.8.1-2 Mesnetlerdeki Eşdeğer Boyuna Doğrultudaki Rijitliğin Saptanması için ................ 127
Örnek ................................................................................................................................................. 127
Şekil 4.8.3-1 Hat-Yapı Sistemi Modeline bir Örnek............................................................................ 128
Şekil 4.8.3-2 Bir Hat için Boyuna Doğrultudaki Kesme Kuvvetinin Boyuna Doğrultudaki Hat Yer
Değiştirmesi ile Değişimi.................................................................................................................... 129
Şekil 4.8.5.1-1 Sabit Mesnetlerin Uçta Olmadığı Döşeme ................................................................ 133
Şekil 5.4.1.6-1 Yapısal Analiz için Gerilme-Birim Kısalma İlişkisinin Şematik Gösterimi ................... 149
Şekil 5.4.1.7-1 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı..................................................................................... 149
Şekil 5.4.3.4-1 Tipik öngerilme çeliği için gerilme-birim uzama eğrisi ............................................... 152
Şekil 5.4.3.7-1 Öngerilme Çeliği için İdealleştirilmiş Gerilme-Birim Uzama Eğrisi ............................ 153
Şekil 5.5.4.2-1 Dayanım Katsayısının Net Çekme Birim Uzaması ile Değişimi .............................. 156
Şekil 5.6.3.2-1 Ankraj Koşullarının Etkili Destek Enkesit Alanı Üzerindeki Etkisi .............................. 159
Şekil 5.7.4.7.1-1 Dikdörtgen Kutu Kesitli Basınç Elemanı ................................................................. 173
Şekil 5.7.5-1 A2 Alanının Tanımlanması ........................................................................................ 175
17
Şekil (5.8.2.2.5-1) Aoh Alanının Tanımlanması................................................................................ 182
Şekil 5.9.6.3.1-1 Eğrilikli bir Demette Sapma Kuvveti Etkileri ............................................................ 197
Şekil 5.9.6.3.1-2 Yatay düzlemde eğrilikli bir köprüde sapma kuvveti etkileri.................................... 198
Şekil 5.9.6.3.2-1 Düzlemden Dışarı Doğru Olan Kuvvetler ............................................................ 199
Şekil 5.9.8.1-1 Ankraj Bölgesi Boyutları............................................................................................. 200
Şekil 5.9.8.1-2 Ankraj Bölgesi Boyutları............................................................................................. 200
Şekil 5.9.8.2.1-1 Genel ve Yerel Bölgeler .......................................................................................... 201
Şekil 5.9.8.3.2-1 Çoklu bir Ankrajda Kuvvetlerin Dağılımı ................................................................. 202
Şekil 5.9.8.3.2-2 Patlatma Donatısının Yerleştirilmesi ....................................................................... 203
Şekil 5.9.8.3.2-3 Kenar Çekme Kuvvetleri ......................................................................................... 204
Şekil 5.9.8.3.2-4 Ankraj Bölgesi Donatısının Yerleştirilmesi .............................................................. 204
Şekil 5.9.8.4.1-1 Asal Gerilme Alanı ve Destek-Gergi Modeli............................................................ 206
Şekil 5.9.8.4.1-2 Genel Bölge için Destek-Gergi Modeli Örnekleri .................................................... 206
Şekil 5.9.8.4.1-3 Genel Bölgenin Dış Kısımları için Geliştirilen bir Destek-Gergi Modeli ................... 206
Şekil 5.9.8.4.3-1 Basınç Desteklerinin Kritik Enkesitleri..................................................................... 207
Şekil 5.9.8.6.1-1 Ankraj Bölgesinde Süreksizlik Olmasının Etkisi ...................................................... 208
Şekil 5.9.8.6.1-2 Ankraj Bölgesinde, Kenar Uzaklıkların Gösterimi ................................................... 208
Şekil 5.9.8.6.2-1 Sık Aralıklı Çoklu Ankrajlar ..................................................................................... 209
Şekil 5.9.8.6.2-2 Etkili Mesnetlenme Alanı......................................................................................... 210
Şekil 5.9.8.6.3-1 Denklem 1 ve 2’ deki Simgeler ............................................................................... 211
Şekil 5.9.8.6.4-1 Dışmerkezli Ankrajlarda Kenar Çekme Kuvvetlerinin Hesabı ................................. 211
Şekil 5.9.8.7.1-1 Yerel Bölgenin Geometrisi ...................................................................................... 212
Şekil 5.12.2.4.3-1 Kancalı çubuk için etriye gereksinimi .................................................................... 220
Şekil 6.4.1.3-1 Köşe Kaynakları Yorulma Tahkiki İle İlgili Gerilmeler................................................. 237
Şekil 6.4.1.5- 1 Açıklık ve mesnet bölgelerinin tanımı ....................................................................... 240
Şekil 6.9.3.2.2-1 I Kesitleri Basınç Başlığı Eğilme Dayanımı Bağıntılarının Gösterimi ...................... 257
Şekil 6.9.3.2.2c-1 Basınç Altında Bulunan Gövde Bölgesi Yüksekliği ............................................... 259
Şekil 6.9.3.4.1a-1 Berkitme Kaynağı Ara Uzaklığı ............................................................................. 263
Şekil 6.11.1-1 Eksen Çizgileri ............................................................................................................ 274
Şekil 6.11.2.4.2-1 Uzun Birleşimler.................................................................................................... 277
Şekil 6.11.2.5-1 Tek Sıra Cıvata Dizisi İle Bağlanmış Olan Bağlantılar ............................................. 278
Şekil 6.11.2.5-2 Besleme Levhalı Bağlantılar .................................................................................... 278
Şekil 6.11.2.11-1 Blok Halinde Yırtılma ............................................................................................. 283
Şekil 6.11.2.12-1 Bir Kolundan Bağlanmış Olan Köşebentler............................................................ 284
Şekil 6.11.2.13-1 Cıvata Ara ve Uç Uzaklıkları .................................................................................. 284
Şekil 6.11.3.1-1 Bir Pimdeki Eğilme Momenti .................................................................................... 286
Şekil 6.11.4.4.2b-1 Köşe Kaynağı kalınlığı ........................................................................................ 288
Şekil 6.11.4.4.2b-2 Derin Nüfuziyetli Köşe Kaynağı Kalınlığı ............................................................ 289
Şekil 7.6.3.1-1 Zemine Oturan Temellerde Taşıma Gücü ................................................................. 300
Şekil 7.6.3.1-2 Kayaya Oturan Temellerde Taşıma Gücü ................................................................. 301
Şekil 9.3-1 Integral Köprü Detayları ................................................................................................... 321
Şekil 9.3-2 Integral ve Genleşme Derzli Köprülerin Kenar ayak Bölgesindeki Detayları ................... 321
Şekil 9.6.2-1 Birinci Yapım Evresi için Tipik İki Açıklıklı İntegral Köprü ve Analitik Model ................. 329
Şekil 9.6.2-2 Son Yapım Evresi için Tipik İki Açıklıklı İntegral Köprü ve Analitik Model..................... 330
Şekil 9.7.1-1 Ayak-Üst Tabliye ve Kazık - Ayak Derzinde Sabit Bağlantı Detayı............................... 332
Şekil 9.8.1-1 Betonarme Tabliyeli Öngerme Beton Kiriş................................................................... 334
Şekil 9.8.1-2 Betonarme Tabliyeli Çelik Kiriş .................................................................................... 335
Şekil 9.8.1-3 Betonarme Tabliyeli Yanyana Dizili Öndökmeli Kutu Kirişler ........................................ 336
Şekil 9.8.1-4 Betonarme tabliyeli çelik kutu kirişler ............................................................................ 337
Şekil 9.8.2-1 Yaklaşım Tabliyesi ile Demiryolu Birleşim Noktasında Genleşme Derzi Detayı ........... 338
Şekil 9.8.3-1 Sert Zeminde Kazık Yerleştirme Detayları ................................................................... 338
Şekil 9.8.4-1 Köprülerde Dolgu ve Zemin Detayları........................................................................... 339
18
19
TABLOLAR
Tablo 2.4.2-1 Sehim ve Titreşim Sınırlarının Kontrolü için Tren Yükü Alınacak Hatların Sayısı........ 37
Tablo 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinin Burulma Sınır Değerleri ............................................................ 38
Tablo 2.4.3.4- 1 Maksimum Yatay Dönme ve Eğrilik Yarıçapının Maksimum Değişimleri................. 40
Tablo 2.4.4.1- 1 Tavsiye Edilen Rahatlık Seviyeleri............................................................................. 40
Tablo 3.3.1-1 Yük Birleşimleri Tablosu ve Yük Katsayıları .................................................................. 51
Tablo 3.3.2-1 Zati Yükler için Yük Katsayıları γG .................................................................................. 53
Tablo 3.3.3-1 Zemin Yükleri için Yük Katsayıları ................................................................................. 53
Tablo 3.3.3-2 Çeşitli Zemin İç Sürtünme Açıları için βA, βP, βS Değerleri ............................................. 54
Tablo 3.3.4-1 Tren Grup Yükleri için Yük Katsayıları γgr1(1) .................................................................. 54
Tablo 3.4.1-1 Malzeme Birim Ağırlıkları............................................................................................... 55
Tablo 3.5.3.3-1 Yük Modelleri SW/0 ve SW/2 için Düşey Yükler Karakteristik Değerleri..................... 58
Tablo 3.5.4.5.3-1 - Belirleyici uzunluklar L  ...................................................................................... 67
Tablo 3.5.5.1-1 Yük Modeli 71 ve SW/0 için f Katsayısı .................................................................... 72
Tablo 3.5.5.1-2 - α ve Sahadaki Maksimum Hat Hızı Değerlerine Karşılık Gelen ............................. 73
Merkezkaç Kuvveti için Yükleme Durumları......................................................................................... 73
Tablo 3.5.6.2-1 Tren Yük Grupları ....................................................................................................... 77
Tablo 3.6.1-1 Rüzgar Sürtünme Boyu (ZO) değerleri .......................................................................... 83
Tablo 3.6.2-1 Kuvvet Katsayısı C Değerleri......................................................................................... 84
Tablo 3.7.1.3-1 Balastlı Demiryolu Köprüleri için Doğrusal ısı farklılıkları............................................ 86
Tablo 3.10.3.1-1 Akıntı Direnç Katsayısı ............................................................................................ 88
Tablo 3.10.3.2-1 Yanal Akıntı Direnç Katsayısı ................................................................................... 89
Tablo 3A -1 Standart Trafik Karışımı [Dingil Yükü ≤ 22,5t (225kN) ].................................................. 97
Tablo 3A-2 Ağır Trafik Karışımı [Dingil Yükü = 25t (250kN)] ............................................................. 97
Tablo 3A-3 Hafif Trafik Karışımı [Dingil Yükü ≤ 22,5t (225kN)]........................................................... 97
Tablo 4.7.1.1-1 – HSLM – A .............................................................................................................. 119
Tablo 4.7.1.1-2 HSLM – A ve HSLM – B’nin Uygulanması............................................................... 120
Tablo 4.7.1.2-1 Köprü Üzerindeki Hat Sayısına göre İlave Yük Durumlarının Özeti ....................... 120
Tablo 4.7.3.1-1 Tasarım Amacı ile Kullanılacak Sönüm Değerleri.................................................... 122
Tablo 4.8.5.1-1 Tek Parça Döşemelerin Sabit Mesnetlerinde Demerajdan ve Frenlemeden
Kaynaklanan Boyuna Yöndeki Kuvvetlerin Hesabında Kullanılan ξ Azaltma Katsayısı..................... 132
Tablo 5.4.1.1-1 Çimento Dayanım Sınıfına göre s katsayısı ........................................................... 146
Tablo 5.4.1.1-1 Beton İçin Birim Kısalma Değerleri .......................................................................... 147
Tablo 5.7.2.2-1 Beton Sınıflarına göre β1 değerleri ........................................................................... 162
Tablo 5.9.3-1 Öngerilme Demetleri için Gerilme Sınırları .................................................................. 189
Tablo 5.9.3.1.2-1 Tam Öngerilmeli Elemanlar İçin, Kayıplardan Önce Geçici Çekme Gerilmesi
Sınırları .............................................................................................................................................. 190
Tablo 5.9.3.2.1-1 Tam Öngerilmeli Elemanlarda, Kayıplardan Sonra Kullanım Sınır Durumu için
Basınç Gerilmesi Sınırları .................................................................................................................. 190
Çekme Gerilmesi Sınırları.................................................................................................................. 191
Tablo 5.9.4.2.2b-1 Ardçekme Demetleri için Sürtünme Katsayıları ................................................... 193
Tablo 5.9.4.3.-1 Zamana bağlı kayıplar (MPa) .................................................................................. 195
Tablo 5.11.1-1 Korunmasız Ana Donatı için Net Beton Örtüsü (mm) ............................................... 214
Tablo 5.11.2.3-1 Minimum Bükme Çapları ...................................................................................... 215
Tablo 5.11. 5.1-1 Eksenden eksene ara uzaklıklar.......................................................................... 216
Tablo 6.2.2.1-1: Sıcak Haddelenmiş Yapısal Çeliklerin fy Anma Akma Dayanımı ve fu Anma
Kopma Dayanımı ............................................................................................................................... 231
Tablo 6.2.2.1-2: İçi Boş Çelik Kesitler için fy Anma Akma Dayanımı ve fu Anma Kopma Dayanımı
........................................................................................................................................................... 232
Tablo 6.2.3.1- 1: Cıvatalar için akma ve kopma dayanım gerilmelerinin anma değerleri FBy ve FBu
........................................................................................................................................................... 233
Tablo 6.4.1.2-1 Yorulma için katsayıları ......................................................................................... 236
Tablo 6.4.1.5- 1 Standart tren trafiği için 1 katsayısı....................................................................... 238
20
Tablo 6.4.1.5- 2 Ekspres tren, metro ve dingil yükü 25 t olan tren trafiği için 1 katsayısı ............... 239
Tablo 6.4.1.5- 3 2 Katsayısı....................................................................................................... 240
Tablo 6.4.1.5- 4 3 Katsayısı....................................................................................................... 240
Tablo 6.4.1.5- 5 4 Katsayısı....................................................................................................... 240
Tablo 6.5-1 : İzin Verilen Maksimum Eleman Kalınlıkları t (mm) ...................................................... 243
Tablo 6.8.3.2-1 Buruşma Katsayısı ve Eksenel Basınç için Levha Genişlikleri ................................. 250
Tablo 6.11.2.3-1. En büyük delik boyutları ................................................................................... 275
Tablo 6.11.2.6-1 Kh – değerleri .......................................................................................................... 279
Tablo 6.11.2.6-2 Ks Değerleri............................................................................................................. 279
Tablo 6.11.2.12-1 β 2 ve β 3 Azaltma Katsayıları ........................................................................... 283
Tablo 6.11.2.13-1 En Büyük ve En Küçük Kenar Uzaklıklar ile Ara Uzaklıklar .................................. 285
Tablo 6.11.4.4.2b-1 Köşe kaynağının en küçük boyutları ............................................................... 289
Tablo 9.4.1.1-1 Çeşitli Zemin ve Kenar ayak-Kazık Bağlantı Tipleri için Denklem 9.4.1.1-1’ de
Kullanılmak Üzere Verilmiş λ Değerleri ............................................................................................. 323
Tablo 9.4.1.1-2 Çelik ve Betonarme İntegral Köprüler için Kazıkların Yüksek Plastik Gerinmeler
Altında Yorulma Performansına Bağlı Olarak Belirlenen Maksimum Uzunluk Sınırları .................... 324
21
22
1. GİRİŞ
23
1. GİRİŞ
1.1 Şartnamenin Kapsamı
Bu şartname demiryolu köprülerinin tasarlanması ile değerlendirilmesini kapsamaktadır ve kamu

güvenliği için gereken minimum koşulları öngörmektedir.
Güvenliğin sistemlerde süneklik ve hiperstatiklik oluşturulması yoluyla artırılması ile çarpma ve

oyulmaya karşı korunma tedbirlerinin alınması vurgulanmıştır.
1.2 Köprünün Sahip Olması Gereken Temel Özellikler
1.2.1 İnşa Edilebilme
Köprüler, imalatı ve montajı aşırı güçlük ve sıkıntıyla karşılaşılmadan yapılabilecek şekilde

tasarlanmalıdır. İmalata bağlı olarak sitemde ortaya çıkabilecek zorlanmaların kabul edilebilir sınırlar
içinde kalmasına özen gösterilmelidir.
Eğer bir köprünün yapım yöntemi kendiliğinden anlaşılır şekilde açık değilse, en az bir uygulanabilir
yöntem sözleşme dökümanlarında gösterilmiş olmalıdır. Uygulama için seçilen yöntem dolayısı ile
montaj sırasında bazı güçlendirme elemanları, geçici çarprazlar veya destekler gerekli oluyorsa
bunun gerekliliği sözleşme dökümanlarında belirtilmelidir.
Dar bölgelerde kaynak işlemini veya yoğun donatılı bölgelerde donatıların arasından beton
dökülmesini gerektiren detaylardan kaçınılmalıdır. Köprüyü uygulama aşamasında etkileyebilecek
hidrolik koşullar ve iklim koşulları gözönüne alınmalıdır.
1.2.2 Ekonomi
Köprü üstyapı ve altyapısı, açıklık uzunlukları ve kullanılan malzemeler, proje maliyeti dikkate alınarak
seçilmelidir. Köprünün kullanım ömrü süresince meydana gelecek işletme ve bakım giderlerinin etkisi
toplam maliyet hesaplanırken dikkate alınmalıdır. İnşaat sahasının yapım yöntemine getirdiği
kısıtlamalar, malzeme temini, imalat, nakliye ve montaj güçlükleri gibi yerel faktörler dikkate
alınmalıdır.
Alternatif tasarımlar, güvenlik, kullanılabilirlik ve estetik bakımdan eşdeğer özelliklere sahip olmalıdır.
1.2.3 Estetik
Köprüler zarif ve çevrelerini tamamlayıcı nitelikte, yani yerine oturmuş, yerini bulmuş olmalıdırlar. Aynı
zamanda köprüyü seyreden ve kullananlarda, yeterli dayanıma sahip olduğunu hissettirebilmelidir.
Sıradışı ve yapısal nitelikte olmayan aşırı süslemelerden kaçınılmalıdır. Estetik bir tasarım oluşturmak
için aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır :
• Ayak geometrisi, biçim ve detay olarak üst yapı ile uyum içinde olmalıdır.
• Köprünün genel görünümünde ve elemanlarında ani ve keskin değişikliklerden kaçınılmalıdır.
Eğer çeşitli köprü tiplerinin bir arada kullanımı kaçınılmaz ise, görünüş olarak birinden diğerine
geçişlerin yumuşak olmasına özen gösterilmelidir.
• Döşemedeki drenaj çörtenleri gibi detaylar gözden kaçırılmamalıdır.
• Mümkün olduğunca köprünün bir bilgi veya yönlendirme tabelasına veya bir aydınlatma
armatürüne mesnet olarak kullanılmasından kaçınılmalıdır.
24
• Mesnet bölgesindekilerin dışında, enine yöndeki gövde berkitmeleri üst yapıda görünür şekilde
olmamalıdır.
• Derin boğazların geçilmelerinde kemer yapılar tercih edilmelidir.
1.2.4 Dayanıklılık
Sözleşme dökümanları, kaliteli malzeme ve yüksek standartta fabrikasyon ve montaj uygulaması şart
koşmalıdır. Yapısal çelik, uzun ömürlü boya, kaplama ve katodik korumaya sahip olmalı veya
kendinden korumalı olmalıdır. Havadan taşınan veya suda çözülmüş tuzların etkisine maruz kalmaları
beklenen donatı çubukları ve öngerme demetleri, yeterli beton paspayı katmanı, betonun yoğunluğu
ve kimyasal bileşiminin ayarlanması, hava kabarcıklı beton kullanımı, katodik koruma, gözeneksiz
boya ile beton yüzeyin kaplanması, donatı ve öngerme tellerinin epoksi veya galvaniz kaplanması gibi
önlemlerin uygun bir kombinasyonu ile korunmalıdır.
Kılıf boruları içine yerleştirilen öngerme demetleri çimento şerbeti enjeksiyonu ile veya diğer bir
yöntem ile korozyondan korunmalıdır.
Toprak ve su ile doğrudan temas halindeki malzemelerin kalıcılığı üzerinde durulmalıdır.
Beton döşemenin alt yüzünde, yüzey kenarından 250 mm yi aşmayacak bir uzaklıkta olacak şekilde
boylu boyunca damlalık yivleri öngörülecektir.
1.2.5 Denetlenebilme
Kontrol amacı ile gemici merdivenleri, yürüme yolları, kedi yolları, kapaklı giriş delikleri, gerek
görülürse aydınlatma gibi denetim düzenleri kullanılabilir. Hücre tarzındaki yapıların iç kısımlarına ve
bağıl hareketlerin oluşabileceği bölgelere erişebilmek için geçiş yolları yapılması ve kutu kesitlerde
uygun giriş delikleri bırakılması suretiyle bu kısımların elle ve gözle kontrolüne imkan verecek
düzenlemeler yapılmalıdır.
1.2.6 Bakım Yapılabilme
Bakım zorluğu olan yapı sistemlerinden kaçınılmalıdır.
Mesnet ve genleşme derzi etrafındaki alanlar, temizleme, kriko ile kaldırma, bakım ve yenileme
çalışmalarına imkan verecek şekilde tasarlanmalıdır. Köprü kaldırma noktaları planlar üzerinde
gösterilmeli ve belirtilecek kriko kuvvetlerine uygun şekilde tasarlanmalıdır.
1.3 Hidroloji ve Hidrolik
1.3.1 Genel
Bir akarsu geçişi için öngörülen köprünün hidrolik ve hidroloji incelemeleri ve kabulleri, avan proje
çalışmalarının bir parçası olarak tamamlanmalıdır. Bu incelemelerin kapsamı, yapının önemi ve
sistemle ilgili risklere uygun detayda yapılmalıdır.
Köprü proje alternatifleri değerlendirilirken akarsu stabilitesi, akış dağılımı, akarsu hızları, oyulma
potansiyeli, taşkın afeti ile gereken yerlerde gelgit dinamiği göz önüne alınmalıdır.
25
1.3.2 Şantiye Verileri
Şantiye verilerinin toplanması ile ilgili yöntem aşağıdaki hususları dikkate almalıdır :
• Köprünün memba ve mansap yönlerinde, akarsu yatağı ve taşkın havzasından, uygun

aralıklarla, havadan ve yerden topografya ölçümleri yapılması,
• İncelenen akarsuyun ulaşabileceği bölge içinde akarsu ve taşkın havzası için engebe
yaratan elemanlar üzerine tahminler,
• Oyulma analizi yapılırken zemin özelliklerini belirleyebilmek için yeterli derinlikten ve akarsu
yatağından örnek toplanması,
• Zemin sondajları yapılması,
• Akarsu taşkın su seviyesi, rezervuarlar, dolu savak havuzları, gel git olayı, taşkın kontrol
düzenekleri ve işletme işlemlerini de içeren su seviyelerini etkileyen faktörler,
• Gözlenmiş olan oyulmalar, kıyı erozyonu, moloz ve buz sürüklenmesi sonucu yapısal
hasarlar da dahil olmak üzere geçmiş taşkınlarda akarsuyun davranışı ve yapının gösterdiği
performans ile ilgili elde edilebilen tarihsel bilgiler,
• Akarsu yatağında olası jeomorfik değişimler,
1.3.3 Hidrolojik Analiz
Hidrolojik araştırmalar kapsamında aşağıdaki taşkın akışları incelenir :
• Taşkın hasarlarının belirlenmesi ve taşkın havzası yönetiminin sağlanması için 100 yıllık
taşkın,
• Köprü ve yaklaşım hattında hasarların belirlenmesi için üstten aşan taşkın; oyulmanın
belirlenmesi için de tasarım taşkını,
• Köprü temellerinin oyulmaya karşı dayanımının yeterliliğinin araştırılması için, köprü oyulma
kontrol taşkını,
• Su yüzey profilini kalibre etmek için ve mevcut yapıların dayanımının değerlendirilmesi için
tarihsel taşkınlar,
Deniz suyu seviyelerindeki yükselmelerin gelgit mertebesi üzerindeki etkisinin incelenmesi, deniz ve
delta kaynakları üzerinden geçen yapılar için tanımlanır.
1.3.4 Hidrolik Analiz
1.3.4.1 Akarsu Stabilitesi
Su yolunun stabilitesinin değerlendirilmesi için ve yapının su yolu üzerindeki etkileri için aşağıdaki
incelemeler yapılır :
• Akarsu kesitinde degradasyon, agradesyon veya dengede kalma durumlarının varlığı,
• Nehirlerin birleşme noktaları yakınında bir nehir geçişi varsa, ana nehrin etkisi, taşkın
aşamalarında ikincil olma durumu, hızlar, akış dağılımı, nehrin düşey ve yanal hareketleri ve
köprünün hidrolik tasarımı üzerindeki önceki koşulların etkisi,
• Nehrin doğrusal veya menderesli, kasisli, dalgalı, kesit değişimli olup olmaması açısından
nehir geçişinin tercih edilen yeri veya köprünün mevcut veya gelecek için düşünülen akarsu
şartlarından korunması,
• Önerilen her türlü akarsu yatağı değişikliğinin etkisi,
• Akarsu yatağı içinde kum ocağı işletilmesi veya diğer işlemlerin etkileri,
• Arazi kullanım değişiklikleri açısından kaybedilen hacim yüzdelerinin potansiyel değişimi,
• Doğal jeomorfik akarsu özelliklerinin değişiminin önerilen yapı üzerindeki etkisi,
26
• Önerilen yapının sebep olduğu jeomorfik değişikliklerin yapının yakınında bulunan mevcut
yapılar üzerindeki etkisi.
Stabil olmayan akarsular ve akış koşulları için ilerdeki olası plan ve profil değişiklikleri üzerine özel
araştırmalar yapılmalıdır ve proje aşamasında ve ilerde köprünün ve yaklaşım hatlarının güvenliği için
alınması gereken tedbirler belirlenmelidir.
1.3.5 Köprü Temelleri
1.3.5.1 Genel
Statik, hidrolik ve geoteknik açılardan temel projesi koordine edilmeli ve farklılıklar avan projeler
onaya sunulmadan önce çözüme kavuşturulmalıdır.
1.3.5.2 Köprü Temelinin Oyulması
• Oyulma proje taşkını için; toplam oyulma çizgisi üzerindeki oyulma prizması içindeki akarsu
yatağı malzemesinin proje koşullarında taşınmış olduğu kabul edilir. Proje taşkın atağı, gelgit
veya karışık karekterli taşkın için 100 yılın en şiddetlisi esas alınmalı veya köprü üzerinden
aşan taşkın için daha küçük tekrarlama aralığında olan esas alınmalıdır.
• Kontrol proje taşkını için; Köprü temel stabilitesi proje taşkın atağı, gelgit veya karışık
karekterli taşkın için 500 yılı aşmayan bir sürenin en şiddetlisi esas alınmalı veya köprü
üzerinden aşan taşkın için daha küçük tekrarlama aralığında olan esas alınmalıdır.
Olağanüstü sınır durumu esas alınacaktır.
Eğer yerel şantiye koşulları, buz veya moloz sürüklenmesi, proje taşkını ve kontrol taşkını
koşullarından daha ağır oyulma koşulları mevcut ise mühendis bu koşulları kullanmalıdır.
Toprak zemin veya yumuşak kaya üzerine oturtulacak tekil temellerin taban seviyeleri, oyulma kontrol
taşkınına göre belirlenen oyulma derinliklerinin altında olmalıdır. Sağlam kaya zeminleri üzerine
oturtulacak tekil temeller, kaya zemin ile bütünlükleri sağlanacak şekilde tasarlanmalıdır.
Başlıkları ile birlikte uygulanan derin temeller; taşkın akışına engel olan kesitin ve dolayısı ile de
bundan kaynaklanan oyulmanın minimize edilmesinin daha pratik olduğu durumlarda, başlık üst kotu
için sözleşmede belirtilen tahmini oyulma derinliği seviyesi altında kalacak şekilde tasarlandırılacaktır.
Kazıklı temellerde, kazıkların akarsu akıntısına maruz kaldığında erozyon ve korozyon ile tahrip
olacağı söz konusu ise bundan daha da düşük seviyeler düşünülebilir. Şartlar kazık başlığının akarsu
yatağının daha üstünde uygulamasını gerektiriyor ise, tasarımda oyulma tehlikesi gözönüne
alınmalıdır.
Akarsu yatağındaki köprü ayağında çarpmaya karşı koruma yapıları bulunuyorsa bunların köprü ayağı
oyulmasına etkisi ve moloz toplama eğilimi dikkate alınmalıdır. Türbülant akış olan bölgelerde kenar
ayakların stabilitesi de dikkatli şekilde incelenmelidir. Nehir kenarlarındaki toprak setler de oyulmaya
karşı uygun önlemler ile korunmalıdır.
1.3.5.3 Köprü Yaklaşım Hatları
Köprü tasarımı ile taşkın havzası içinde yaklaşım hatlarının tasarımı, birbiri ile eşgüdüm içerisinde
yapılmalıdır. Sonuç olarak taşkın bölgesi bir bütün halinde analiz edilerek geliştirilmelidir.
Yaklaşım hatlarının taşkın havzası içinde sedde üzerinden su akışına engel teşkil ettiği yerlerde ve
durumlarda taşkın havzası içindeki demiryolu kesimi taşkın hasarını minimumda tutacak şekilde
tasarlanır.
27
1.3.6 Menfez Konumu, Boyu ve Su Yolu Alanı
Bölüm 1.3.3 ve 1.3.4’ de belirtilenlerin yanı sıra aşağıdaki hususlar da dikkate alınmalıdır.
• Balık ve yabani hayvan geçişleri,
• Savak çıkışında su hızının yüksek olmasının ve menfez çıkışlarındaki akış
yoğunlaşmalarının mansap akarsu yatağında ve komşu mülkler üzerindeki etkisi,
• Menfez içindeki yapısal tesislerin yüzme potansiyeli,
• Trafik güvenliği,
• Mansap denetiminin ve gelgit ataklarının sebep olması muhtemel yüksek birikme suyunun
etkileri.
1.3.7 Köprü Drenajı
1.3.7.1 Genel
Köprü döşeme plağı, yüzeyden suların etkin ve güvenli bir şekilde akıp uzaklaşabileceği şekilde
projelendirilir. Enine yöndeki döşeme plağı drenajı, pozitif drenaja yeterli olacak düzeyde bir enine
meyil veya dever öngörülmesi ile sağlanır.
Köprü sonlarındaki drenler buraya gelecek su akışının tamamını götürecek yeterli kapasiteye sahip
olmalıdır.
Gelen suyun tamamının doğal su ana toplayıcısına iletilmesinin mümkün olmadığı çevresel
bakımdan özellik arzeden durumlarda, köprünün alt tarafına bağlanacak ve suyu köprü sonundaki
doğal zemin üzerindeki uygun tesislere kadar iletebilecek boyuna yönde bir dren öngörülmelidir.
1.3.7.2 Drenlerin Tipi, Boyutu ve Sayısı
Döşeme drenlerinin sayısı hidrolik koşulların belirleyeceği minimumda tutulmalıdır. Çörtenler ve

döşeme drenajı kovaları hidrolik açıdan yeterli olmalı ve temizleme amacı ile çıkarılabilir olmalıdır.
1.3.7.3 Döşeme Drenlerinden Deşarj
Döşeme drenleri, köprü döşeme plağı ve hat yüzeyinden suların, köprü üstyapı elemanlarından ve alt
yapıdan uzaklaştırılmasına yeterli olacak şekilde tasarlanır ve yerleştirilir.
İdare’nin başkaca özel bir talebi olmaması halinde drenlerden ve borulardan akış kontrolu için
aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınır:
• En düşük kottaki komşu üst yapı elemanından en az 100 mm daha aşağıda olmalıdır.
• Boru çıkış ağızlarının yerleşimi 45˚ lik bir koni oluşturacak şekilde olmalı ve böylece fışkıran
su yapısal bileşenlere temas etmemelidir,
• Pratik ve uygun olması durumunda, parapetler içinde serbest çörtenler ve barbakanlar
kullanılmalıdır,
• 45˚ den daha geniş açılı olmayan dirsek kullanılmalıdır,
• Temizlenebilir çıkış ağızları kullanılmalıdır.
Köprü döşeme plaklarından ve drenlerden gelen su, çevre koruma ve güvenlik koşullarına uygun
olarak uzaklaştırılmalıdır.
28
1.3.7.4 Yapının Drenajı
Yapıda mevcut boşluk hacimleri, suyu hapsedebilecek nitelikte olduğunda, en alçak noktalarından
drene edilmelidirler. Döşemeler ve kaplamalar, özellikle de genleşme derzleri suyun havuzlanma
yapmayacağı şekilde tasarlanmalıdır.
1.4 Yapı Kullanım Ömrü
Yapı kullanım ömrü 100 yıl olacak şekilde tasarlanmalıdır.
1.5 Önemli Köprülerde Veri Toplanması
Rüzgara karşı hassasiyetleri olan köprülerde, köprü yapımı planlanan yerde rüzgar hızı ölçümleri
yapılmalıdır.
Önemli köprülerin deprem yüklerine karşı tasarlanmasında kullanılmak üzere, köprü yapımı planlanan
yere özgü deprem ivmesi spektrumu vb. belirlenmelidir.
29
30
2. TASARIM ESASLARI
31
32
2. TASARIM ESASLARI
2.1 Genel
2.1.1 Kaynak Standartlar
Bu bölümün hazırlanmasında faydalanılan standartlar aşağıda verilmiştir:
AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

TS EN 1990 : 2002
TS EN 1990/A1 : 2006
TS EN 1991-2 : 2004
2.1.2 Tanımlar
Sınır Durumlar – İlgili tasarım kriterlerinin artık sağlanamadığı durumlar.
Tasarım kriterleri – Her bir sınır durumdaki şartların gerçekleştirilmesini tanımlayan formülasyon
Taşıma Gücü Sınır Durumları – Yapının veya bir yapı elemanının en büyük yük taşıma dayanımına
karşılık gelen göçme veya benzeri sınır durumlar.
Kullanım Sınır Durumları – Yapının veya bir yapı elemanının belirtilmiş kullanım şartlarının artık
sağlanamadığı durumlar.
Kullanım Kriteri – Bir kullanım sınır durumu için tasarım kriteri.
Dayanım – Kazıklı veya yüzeysel temel yapıları dahil, köprünün tümünün veya bir kısmının
malzeme dayanımınının aşılması sebebiyle göçmesinin veya aşırı sehim yapmasının tahkiki.
Anma Değeri – İstatiksel bir esasa dayanmadan tecrübe veya fiziksel şartlara bağlı olarak verilen bir
değer
2.1.3 Simgeler
Latin Harfleri
bv Tren vagonu içindeki düşey ivme

fh0 Köprünün yanal titreşimlerinin birinci doğal frekansı
HSLM Hızı 200 km/saat’ i aşan yolcu trenleri için yük modeli
L Köprü açıklığı
LM 71 Anahat demiryollarındaki normal demiryolu trafiği için yük modeli
r Eğrilik yarıçapının değişimi
SW/0 Sürekli köprülerde yük modeli
SW/2 Anahat demiryollarındaki ağır yük trafiği için yük modeli
s Ray aralığı
t Boyuna yönde 3 m uzunlukta, iki ray üst kotu arasında ortaya çıkan fark şeklinde tarif
edilen burulma
tT Toplam burulma
V Hız Aralığı
33
Yunan Harfleri
γbt Balastlı hatlarda köprü döşemesinin ivmesi

γdf Hızlı tren için tasarlanmış balastsız hatlarda köprü döşemesinin ivmesi
Φ Dinamik katsayı
α Sınıflandırma katsayısı
Maksimum yatay dönme açısı
δ Köprü döşemesi düşey sehimi
δh Köprü döşemesi üst noktasındaki enine sehim
θ Döşeme uçlarının dönmeleri
34
2.2 Sınır Durum Tasarım Prensipleri
2.2.1 Genel
Köprüler; uygulanabilme, güvenli olma ve kullanım için öngörülen kuralları sağlamak üzere belirtilmiş
olan sınır durumlara göre ve bunun yanı sıra denetlenebilme, ekonomi ve estetik gibi hususları da göz
önüne alacak şekilde tasarlanır.
2.2.2 Tasarım Durumları
Köprünün maruz kalacağı etkiler altında görevini sürdürebilmesini dikkate alan uygun tasarım
durumları seçilecektir. Bu etkiler şunlardır:
a) Normal kullanımda karşılaşılan kalıcı ve değişken yükler,
b) Yapım veya tamir gibi geçici yükler,
c) Araç çarpması, raydan çıkma gibi olağan dışı yükler,
d) Deprem.
2.3 Taşıma Gücü Sınır Durumları
Taşıma gücü sınır durumları, insanların ve yapının güvenliğinin sağlanması amacıyla, köprünün
tasarım ömrü içinde karşılaşabileceği yük birleşimlerine karşı yerel ve bir bütün olarak dayanım ve
stabilite yönünden güvenceye alınması için dikkate alınan durumlardır.
Taşıma gücü sınır durumları bağlamında tahkik edilecek sınır durumlar aşağıda verilmiştir:
a) DENGE: Yapıda kullanılan malzeme veya zeminin dayanımından bağımsız olarak köprünün
tümünün veya bir kısmının statik dengesinin tahkiki,
b) DAYANIM: Kazıklı veya yüzeysel temel yapıları dahil, köprünün tümünün veya bir kısmının
malzeme dayanımınının aşılması sebebiyle göçmesinin veya aşırı sehim yapmasının tahkiki,
c) GEO: Temel zemininde, toprak veya kaya dayanımı sebebiyle göçme veya aşırı sehim
olmasının tahkiki,
d) YORULMA: Yapıda veya yapının bir elemanında yorulma sebebiyle hasar olmasının tahkiki.
Dayanım + Denge yük birleşimi, yapının dengesinin bazı yapı elemanlarının dayanımına bağlı olduğu
durumlarda kullanılır. Örneğin sürekli köprülerde mesnetten yukarıya kalkma durumunu önlemek için
kullanılan ankraj gibi elemanların tahkikinde bu yük birleşimi dikkate alınır.
2.4 Kullanım Sınır Durumu için Tasarım Sınır Değerleri
2.4.1 Genel
Yeni demiryolu köprülerinin tasarımında kullanılacak olan titreşim ve şekil değiştirme sınırları bu
bölümde verilmektedir.
Kullanım sınır durumu, köprünün olağan kullanım şartları altında güvenli kullanılabilmesi, belli bir
rahatlığın sağlanması ve aşırı sehim, geniş çatlak gibi görünümü etkiliyen konularla ilgilidir. Güvenli
kullanım ve rahatlığın sağlanması için köprüde trenlerin ve/veya rüzgarın sebep olacağı titreşimler de
incelenmelidir.
Aşırı köprü şekil değiştirmeleri, kabul edilemiyecek yatay ve düşey güzergah şekil hasarları ve köprü
yapılarında aşırı gerilmeler ve titreşimler oluşturarak trafiği tehlikeye sokar. Aşırı titreşimler ağırlık
35
dengesizliklerine ve tekerlek-ray temas kuvvetlerinde kabul edilemeyecek azalmalara neden olur.
Aşırı şekil değiştirmeler ayrıca araç/ köprü sisteminde yüklenen yükleri etkiler ve yolcular açısından
rahat olmayan durumlar yaratır.
Köprünün sehim ve titreşim sınırları aşağıda köprü rijitliği ile ilgili verilen kriterler vasıtasıyla açıkca
veya üstü kapalı bir biçimde dikkate alınmış bulunmaktadır.
İdare, geçici demiryolu köprülerinin tasarım hesaplarında alınması gereken şekil değiştirme ve titreşim
sınırlarını belirleyebilir. İdare, geçici köprülerin kullanıldıkları şartlara uygun özel şartları belirler.
(Verevli köprüler için özel şartlar gibi.)
Trafik güvenliğini sağlama amacıyla aşağıdaki konularla ilgili olarak belirtilen kontrollar yapılacaktır:
- Köprü üst döşemesinin düşey ivmeleri, (balast gevşemesini ve tekerlek ray arasındaki teması
sağlayan kuvvetlerin kabul edilemeyecek seviyede azalmasını önlemek için) Bölüm 2.4.3.1’de
belirtildiği şekilde kontrol edilecektir.
- Bütün köprü açıklıklarında köprü üst döşemelerinin düşey sehimleri, (kabul edilebilir düşey hat
yarı çaplarını garanti etmek için), Bölüm 2.4.3.3’ de belirtildiği şekilde kontrol edilecektir.
- Düşey yönde tutulmamış mesnetlerde köprünün mesnetten ayrılması (erken duruş hatalarını
önlemek için), kontrol edilecektir.
- Köprü mesnetleri ötesindeki köprü döşemesi uç noktasının düşey sehimleri (hat stabilitesinin
bozulmasını engellemek, ray bağlantı sistemi üzerindeki yukarıya doğru kaldırma kuvvetlerini
ve ek ray gerilmelerini sınırlamak için), Bölüm 2.4.3.3’ de ve Bölüm 4.8.4.2’ de belirtildiği şekilde
kontrol edilecektir.
- Köprü yaklaşım bölgesinden ve köprü üzerinden geçen her hattın merkez çizgisinde ölçülmüş
olan köprü döşemesindeki burulmalar, (trenin raydan çıkma riskini azatmak için) Bölüm 2.4.3.2’
de belirtildiği şekilde kontrol edilecektir.
NOT : Bölüm 2.4.3.2 hem trafik güvenliği hem de yolcu rahatlığı taleplerini sağlayan trafik
güvenliği ve yolcu rahatlığı karışımı bir kriter içermektedir.
- Enine eksenlere göre her köprüde döşeme uçlarındaki dönme açısı ya da komşu köprü döşeme
uçları arasındaki toplam dönme açısı (ek ray gerilmelerini sınırlamak için Bölüm 4.8’ de, travers-
ray bağlantı elemanlarında düşey çekme kuvvetleri ile ısı genleşme noktalarında ve demir yolu
makaslarındaki açısal süreksizlikleri sınırlamak için ise Bölüm 2.4.3.3’ te belirtildiği şekilde)
- Köprü döşemesinin ucundaki dönmeden ve boyuna deplasmandan ötürü, köprü döşemesi üst
ucunun boyuna deplasmanı (ek ray gerilmelerini sınırlamak ve balastta ve komşu hat üzerinde
olabilecek bozulmaları en aza indirmek için) Bölüm 4.8.4.2’ de belirtildiği şekilde kontrol
edilecektir.
- Yatayda enine sehim (kabul edilebilir bir yatay hat yarıçapını garanti edebilmek için) Bölüm
2.4.3.4’ de belirtildiği şekilde ve Tablo 2.4.3.4-1’ e göre kontrol edilecektir.
- Köprü döşemesi uçlarında düşey bir eksene göre köprünün yaptığı yatay dönme açısı (kabul
edilebilir bir yatay hat geometrisi ve yolcu rahatlığını sağlamak için) Bölüm 2.4.3.4’ de belirtildiği
şekilde ve Tablo 2.4.3.4-1’ e göre kontrol edilecektir.
- Trenin yanal sallanma hareketi yüzünden tren ile köprü arasında rezonans ortaya çıkmasını
önlemek amacıyla yanal titreşim modlarının birinci doğal frekansı, Bölüm 2.4.3.4’ te belirtildiği
şekilde sınırlandırılacaktır.
36
Yolcu rahatlığı bakımından köprüdeki şekil değiştirmelerin tahkik edilmesi gerekir; örneğin, yolcu
vagonlarının düşey ivmelerini sınırlamak için köprü döşemesinin düşey sehimleri Bölüm 2.4.4’ e göre
tahkik edilmelidir.
Bölüm 2.4.3 ve 2.4.4’ te verilen sınırlamalar, hatta düzenli bir bakım yapılmasının dinamik şekil
değiştirmeler üzerindeki azaltıcı etkisini hesaba katmaktadır.
2.4.2 Tasarım Sınır Değerlerinin Hangi Yüklemeler Altında Yapılacağı
Şekil değiştirmelerin ve titreşimlerin doğrulanması için uygulanacak olan düşey yük,
- Yük modeli LM 71 ve gerektiği yerde yük modeli SW/0 ve SW/2 olacaktır.

- Bölüm 4.7.1.1’ e göre dinamik hesap yapılıyorsa yük modeli HSLM olacaktır.
- 4.7.1.1’ e göre dinamik hesap yapılıyorsa, köprü döşemesinde rezonans veya aşırı titreşim
olması durumunda yük modeli Gerçek Tren olacaktır.
Bir ya da daha fazla hat taşıyan köprü döşemelerinin sehim ve titreşim tahkikleri, Tablo 1’ de belirtilen
hatlarda ilgili tüm trafik yükleri hesaba katılarak yapılmalıdır.
Tablo 2.4.2-1 Sehim ve Titreşim Sınırlarının Kontrolü için Tren Yükü Alınacak Hatların Sayısı
Sınır durum ve ilgili uygun kriterler Köprüdeki hatların sayısı

1 2 ≥3
Trafik güvenliği kontrolleri:
-Köprü döşemesinde burulma: (Bölüm 2.4.3.2) 1 1 veya 2a 1, 2, 3 veya daha fazlab
-Köprü döşemesinde düşey sehim: (Bölüm 1 1 veya 2a 1, 2,3 veya daha fazlab
2.4.3.3)
-Köprü döşemesinde yanal sehim: (Bölüm 1 1 veya 2a 1, 2,3 veya daha fazlab
2.4.3.4)
-Yapının ve hattın, köprü döşemesinin düşey
ve boyuna yöndeki deplasmanını da içeren 1 1 veya 2a 1 veya 2a
değişken etkilere karşı verdiği birleşik tepki:
(Bölüm 4.8)
-Köprü döşemesinin düşey ivmesi: (Bölüm
2.4.3.1 ve 4.7.1) 1 1 1
SLS Kontrolleri:
1 1 1
-Yolcu rahatlığı kriteri: (Bölüm 2.4.4)
ULS Kontrolleri:
-Mesnetlerde yukarı doğru kaldırma: (Bölüm
1 1 veya 2a 1, 2, 3 veya daha fazlab
2.4.1)
a
Hangisi kritik ise
b
Tren yük grupları kullanıldığında kaç adet hattın yükleneceği Tablo 3.5.6.2-1 ile uyumlu olmalıdır.
37
2.4.3 Trafik Güvenliği için Kriter
2.4.3.1 Köprü Döşemesinin Düşey İvmesi
Dinamik analizin gerekli olduğu yerlerde, tren trafiği etkilerinden ötürü ortaya çıkan köprü döşemesi
maksimum ivmelerinin kontrol edilmesi, hat stabilitesinde bozulma olmasını önlemek üzere kullanım
sınır durumunda tahkik edilen bir trafik güvenlik şartı olarak ele alınmalıdır.
Dinamik hesabın gerekli olup olmadığını belirleyen şartlar Bölüm 3.5.4.4’ te verilmiştir.
Dinamik hesabın gerekli olduğu yerlerde 4.7.1’ de verilen şartlara uyulmalıdır.
Her bir hat boyunca hesaplanmış köprü döşemesi maksimum ivmeleri aşağıdaki tasarım değerlerini
aşmayacaktır:
i) Balastlı hatlarda γbt ≤ 3.5 m/s2

ii) Hızlı tren için tasarlanmış balastsız hatlarda γdf ≤ 5.0 m/s2
Hızlı tren trafiği olan köprülerin yapısal elemanlarında, aşağıda verilen frekans değerlerinden
büyük olanına kadarki frekans değerleri dikkate alınmalıdır.
• 30 Hz,
• elemanın birinci titreşim moduna ait frekansının 1.5 katı,
• elemanın üçüncü titreşim moduna ait frekans.
2.4.3.2 Köprü Döşemesinin Burulması
Köprü döşemesindeki burulma, (Φ ve α ile çarpılmış) yük modeli LM 71 (veya SW/0 ya da SW/2’ den
hangisi uygunsa) veya merkezkaç etkisini içeren yükleme modeli HSLM’ nin karakteristik değerleri
kullanılarak hesaplanacaktır. Burulma, tren köprüye yaklaşırken, köprüyü geçerken ve köprüden
ayrılırken kontrol edilmelidir. (Bak Bölüm 2.4.1)
Şekil 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinde Burulma t’ nin Tanımı
Ray aralığı s = 1.435 metre olan bir hatta 3 metre uzunlukta ölçülen maximum burulma t (Şekil 1),
Tablo 1’ deki değerleri geçmemelidir.
Tablo 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinin Burulma Sınır Değerleri

Hız Aralığı V (km/h) Maksimum burulma t (mm/3m)
V ≤ 120 t ≤ 4.5
120 < V ≤ 200 t ≤ 3.0
V > 200 t ≤ 1.5
38
Köprü yüklü olmadığı zaman hatta olabilecek her hangi bir burulma (mesela geçiş eğrilerinin olduğu
bölgeler) ile tren trafiği sebebiyle köprüde ortaya çıkan burulmanın toplam miktarı, tT = 7,5 mm / 3m
değerini aşmayacaktır.
2.4.3.3 Köprü Döşemesinin Düşey Sehimi
Bölüm 3.5.3.2’ ye göre (veya Bölüm 3.5.3.3’ e göre) belirlenen sınıflandırılmış karakteristik düşey
yüklerle yüklenmiş köprülerde, tren trafiğinden kaynaklanan maksimum düşey sehim L/600 değerini
aşmamalıdır.
Şekil 2.4.3.3- 1 Köprü Döşemesi Uçlarındaki Açısal Dönmelerin Tanımı
Balastlı köprülerde döşeme uçlarının dönmeleri ile ilgili sınırlamalar Bölüm 4.7’ de dolaylı olarak
bulunmaktadır.
NOT Balastsız hatlar için şartlar İdarece belirlenecektir.
Makas, genleşme derzi v.b. yakınında, köprü üst döşemesi ucunun açısal dönmeleri için ek
sınırlamalar İdare tarafından belirlenmelidir.
Mesnet ötesinde köprü döşeme uçlarının düşey deplasmanlarındaki sınırlamalar, Bölüm 4.8.4.2’ de
verilmiştir.
2.4.3.4 Köprü Döşemesinin Yanal Sehimi ve Titreşimi
Köprü döşemesinin titreşimi ve yanal sehimleri düşey ve yatay yüklerin karakteristik birleşimleri için
tahkik edilecektir. Burada düşey yükler, Φ dinamik katsayısı ve α sınıflandırma katsayısı ile çarpılmış
yük modeli LM71 veya SW/0 (veya ilgili dinamik katsayı ile çarpılmış hakiki tren) yükleridir. Yatay
yükler ise, rüzgar yükleri, Bölüm 3.5.6.1’ e göre merkezkaç kuvvetleri, Bölüm 3.5.6.2’ ye göre burun
kuvveti ve köprünün enine doğrultusundaki ısı farkı etkisinden oluşmaktadır.
Köprü döşemesi üst noktasındaki enine sehim δh aşağıdakileri sağlayacak şekilde sınırlandırılmalıdır.
- Düşey bir eksene göre köprü döşemesi ucunda ortaya çıkan (yatay düzlemdeki) dönme açısı,
Tablo 1’ de verilen değerlerden fazla olmamalıdır.
- Yatay düzlemde köprü döşemesi boyunca hattın eğrilik yarıçapındaki değişim, Tablo 1’ deki
değerlerden büyük olmamalıdır.
-Köprü döşemesinin ucunda, komşu döşemeler arasındaki enine sehim farkı İdare tarafından
belirtilmiş değeri aşmamalıdır.
Köprünün yanal titreşimlerinin birinci doğal frekansı fh0 = 1,2 Hz dan az olmamalıdır.
39
Tablo 2.4.3.4- 1 Maksimum Yatay Dönme ve Eğrilik Yarıçapının Maksimum Değişimleri
Hız aralığı Maksimum Eğrilik açısının
yatay dönme açısı Maksimum değişimi
V(km/h) (radyan) (m)
Tek tabliyeli köprü Çok tabliyeli köprü
V ≤ 120 α1 r1 r4
120 < V ≤ 200 α2 r2 r5
V > 200 α3 r3 r6
NOT 1 Eğrilik yarıçapının değişimi aşağıdaki ifade kullanılarak belirlenebilir:

L2
r=
8δ h
NOT 2 Enine sehim, köprü döşemesi ile alt yapının (iskeleler, kazıklar ve temellerin)
sehimlerini içerir.
NOT 3 αi ve ri için tavsiye edilen değerler:
α1 = 0.0035 α2 = 0.0020 α3 = 0.0015
r1 = 1700 r2 = 6000 r3 = 14000
r4 = 3500 r5 = 9500 r6 = 17500
2.4.3.5 Köprü Döşemesinin Boyuna Yer Değiştirmesi
Köprü döşemelerinin uç noktalarının boyuna deplasmanlarının sınırlamalar Bölüm 4.8.4.2’ de

verilmiştir. (Ayrıca Bölüm 2.4.3.3’ e bakınız.)
2.4.4 Yolcu Rahatlığı Açısından İzin Verilen En Büyük Düşey Sehim Değerleri
2.4.4.1 Yolcu Rahatlık Kriteri

Yolcu rahatlığı, tren köprüye ulaşırken, köprüden geçerken ve ayrılırken yolcu vagonunun içindeki bv
düşey ivmesine bağlıdır. Rahatlık seviyeleri ve düşey ivme için sınır değerler Tablo 1 de verilmiştir.
Tablo 2.4.4.1- 1 Tavsiye Edilen Rahatlık Seviyeleri

Rahatlık seviyesi Düşey ivme bv (m/s2 )
Çok iyi 1.0
İyi 1.3
Kabul edilebilir 2.0
2.4.4.2 Yolcu Rahatlığının Kontrolü için Sehim Kriterleri
Düşey araç ivmesini Tablo 2.4.4.1-1’ de verilen değerlerle sınırlıyabilmek için köprü üzerindeki tren
hattının merkez çizgisi boyunca maksimum izin verilebilir düşey sehim; açıklık uzunluğu L [m], tren
hızı V[km/saat], açıklık sayısı ve köprünün tipine ( basit kiriş, sürekli kiriş) bağlı olarak bu bölümde
verilmektedir.
Düşey sehimler, φ dinamik katsayısı ile çarpılmış yük modeli LM 71 kullanılarak hesaplanmalıdır. İki
veya daha fazla hat içeren köprüler için sadece tek hatta yükleme yapılmalıdır.
İstisnai yapılarda, örneğin, açıklık uzunlukları veya rijitlikleri birbirinden çok farklı olan sürekli
kirişlerde, özel bir dinamik hesap yapılmalıdır.
40
L/δ ‘ nın sınır değerleri, “çok iyi” rahatlık seviyesini sağlayan bv =1.0 m/s2 değeri için Şekil 1’ de
verilmiştir. Diğer rahatlık seviyelerindeki L/δ sınır değerini bulmak için Şekil 1’ den bulunan L/δ değeri,
Tablo 1’ de belirtilen ilgili bv [m/s2] düşey ivme değeri ile bölünebilir.
Not: Aşağıda verilen 0.7 ve 0.9 katsayıları, L/δ =600 sınırına uygulanmamalıdır.
Şekil 2.4.4.2-1 Yolcu Vagonunda Düşey İvmenin bv = 1 m/s2 Alınması Halinde

Üç veya Daha Fazla Basit Mesnetli Ardışık Açıklıklı bir Demiryolu Köprüsünde
Değişik Tren Hızları V (km/saat) için İzin Verilebilecek En Büyük Düşey δ Sehimi
- Şekil 1’ de verilen L/δ değerleri, 3 veya daha fazla basit mesnetli ardışık açıklıklara sahip bir
köprü için verilmiştir. Tek açıklıklı veya ardışık iki açıklıklı basit kirişten ya da iki açıklıklı sürekli
kirişten oluşan köprüler için Şekil 1’ de verilen L/δ değerleri, 0.7 ile çarpılmalıdır.
- 3 veya daha fazla açıklıklı sürekli köprüler için, Şekil 1’ de verilen değerler 0.9 ile çarpılmalıdır.
- Şekil 1’ de verilen L/δ değerleri, uzunluğu 120 metreye kadar olan açıklıklar için geçerlidir. Daha
uzun açıklıklar için özel analizler gereklidir.
NOT Geçici köprülerdeki yolcu rahatlığı için şartlar İdare tarafından belirlenebilir.
2.4.4.3 Yolcu Rahatlığı Tahkiki için Yapılacak Dinamik bir Araç/Köprü Etkileşim Hesabıyla İlgili
Şartlar
Dinamik araç/köprü karşılıklı etkileşimi hesabının gerekli olduğu yerlerde, hesap aşağıdakileri
içermelidir:
• En yüksek hız değerine kadar bir dizi hız değeri belirlenmesi,

• Özel projeler için gerçek tren karakteristik yüklerinin Bölüm 4.7.1.1 ’ e uygun olarak
belirlenmesi,
• Gerçek trendeki araçlar ile köprü arasındaki karşılıklı dinamik kütle etkileşimi,
• Araç süspansiyonunun sönümleme ve rijitlik karakteristikleri,
• En uzun açıklıkta en büyük yük etkisini gösterebilecek yeterli sayıda araç bulunması,
• Araç süspansiyonunda rezonans etkilerini ortaya çıkarmak üzere, çok açıklıklı bir köprüde
yeterli sayıda açıklığın göz önüne alınması.
41
42
3. YÜK VE YÜK KATSAYILARI
43
44
3. YÜKLER VE YÜK KATSAYILARI
3.1 Genel
Bölüm 3.2 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

Bölüm 3.3 ila 3.5 TS EN 1991-2 : 2004
Bölüm 3.6 ve 3.7 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Bölüm 3.10 ve 3.11 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Bölüm 3.12 TS EN 1991-2 : 2004
Bölüm 3.13 ila 3.14 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
3.1.2 Tanımlar
Genel Kavramlar:
Aeroelastik Titreşim - Bir yapının rüzgar karşısında gösterdiği elastik periyodik davranış.
Dingil Birimi - Tekli veya ikili dingil.
Merkezkaç Kuvveti - Bir aracın hareket yönünün değişmesinden kaynaklanan yatay bir kuvvet.
Dinamik yük artırımı -Köprü ile hareket halindeki araçlar arasındaki dinamik etkileşimin dikkate
alınması için statik kuvvetteki artış.
Yerel - Tek bir eleman veya elemanların oluşturduğu bir alt küme ile ilgili.
Titreşim modu - Titreşim frekansı ile ilgili dinamik şekil değiştirme biçimi.
Anma Yükü – Gelişigüzel seçilmiş olan bir tasarım yükü seviyesi.
Kalıcı yükler - Konstrüksiyonun tamamlanmasından sonra sabit kalacak olan veya sabit kalacağı
varsayılan yükler ve kuvvetler.
Alt yapı - Köprü üst yapısını mesnetleyen yapı kısmı.
Üst yapı - Köprünün yatay açıklıklarını geçen yapı kısmı.
Demiryolları ile ilgili kavramlar :
Hat - Rayları ve traversleri içerir. Ya balast üstüne yerleştirilir yada doğrudan köprü döşemesine
bağlanır. Döşeme başında ve/veya sonunda genleşme derzleri yapılabilir. Köprünün ömrü boyunca
bakım ve onarım sırasında hat yerleri ve balast yüksekliği değiştirilebilir.
Rezonans hızı - Yük frekansının (veya bunun katlarının), köprü doğal frekansı (veya bunun katları) ile
çakıştığı tren hızı.
Genel kullanım hızı - Belirli bir Gerçek Tren için hat üzerinde bir noktadaki en muhtemel trafik hızı
(yorulma hesaplamalarında kullanılır)
45
Maksimum hat hızı - Hat üzerinde bir noktada, o noktadaki altyapı özelllikleri ve trafik güvenliği göz
önünde tutularak belirlenmiş izin verilen maksimum trafik hızı.
Maksimum araç hızı - Gerçek Trenlerin araç özellikleri ilgili ve genelde alt yapı özelliklerinden
bağımsız olarak belirlenmiş izin verilen maksimum araç hızı.
Maksimum anma hızı - Genellikle maksimum hat hızına eşittir.
Maksimum tasarım hızı - Genellikle maksimum anma hızının 1.2 katı.
3.1.3 Simgeler
Şekil 3.1.3-1 Demiryolu hattı ile ilgili tipik ölçüler
Latin Harfleri
A ref Rüzgar hesabı için dikkate alınan referans alan

a Ray mesnetleri arasındaki uzaklık
Yayılı yük uzunluğu (Yük Modeli SW/0 ve SW/2)
ag Hatta paralel yapı veya elemanların hat eksenine yatay uzaklığı
a´g Hatta paralel yapı veya elemanların hat eksenine olan eşdeğer yatay uzaklık
b Tekil bir yükün travers ve balast tarafından boyuna yönde dağıtılma uzunluğu
Köprü genişliği
C Arazi koşulları ile ilgili bir rüzgar katsayısı
CD Akıntı direnci katsayısı
CL Yanal akıntı direnci katsayısı
c Yayılı yükler arası mesafe (Yük modeli SW/0 and SW/2)
dtot Köprü yüksekliği
EH,Aktif Aktif yatay toprak basıncı
EH,Sükunet Sükunetteki yatay toprak basıncı
EH,Pasif Pasif yatay toprak basıncı
EV Düşey zemin yükü, yeraltı suyu, serbest su
ESG Kalıcı yük sürşarjı
ESQ Hareketli yük sürşarjı
e Düşey yük dışmerkezliği, bileşke kuvvetlerinin dışmerkezliği
Fw Rüzgar kuvveti
Fw ** Tren hareketli yükleri ile birlikte kullanılan rüzgar yükü
46
f Merkezkaç kuvveti azaltma katsayısı
G Zati Yükler (genel)
g Yerçekim ivmesi
gri Tren yük grupları (i = 1 to n)
HSLM Hızı 200 km/saat’ i aşan yolcu trenleri için yük modeli
h Yükseklik (genel)
Köprü tabliyesinden travers üstüne kadar olan uzaklık
hg Hat üstünde bulunan bir yapının en alt noktası ile ray üst kotu arasındaki uzaklık
ht Merkezkaç kuvvetinin ray üst yüzeyinden yüksekliği
hw Rüzgar kuvvetinin ray üst yüzeyinden yüksekliği
L Köprü açıklıklarının uzunluğu
La,b Demeraj ve fren etkilerinin yayılı olarak etkidiği düşünülen hat uzunluğu
Lf Kurblu köprülerin tasarımında, rayın yüklü kısmının en elverişsiz durumu verecek
şekilde alınan uzunluğu (m)
LΦ Dinamik katsayısı ile ilgili belirleyici uzunluk
k1 ila k5 Hareket halindeki trenlerden kaynaklanan aerodinamik etkiler ile ilgili bazı katsayılar
n0 Kalıcı etkiler altında köprünün birinci doğal eğilme frekansı
nT Kalıcı etkiler altında köprünün birinci doğal burulma frekansı
Pw Rüzgar basıncı
p Akarsu basıncı
QA1d Tekil raydan çıkma yükü
Qh Yatay yük (genel)
Qi Kuvvet etkisi
Qlak Demaraj kuvvetinin karakteristik değeri
Qlbk Fren kuvvetinin karakteristik değeri
Qr Düşey tren yükleri ile yatay yüklerin (örneğin merkezkaç ve rüzgar yükü) bileşkesi
Q sk Burun kuvvetinin karakteristik değeri
Q tk Tekil merkezkaç kuvvetinin karakteristik değeri
Q vi Tekil tren teker yükü
Qvk Düşey tekil tren yükünün karakteristik değeri
qA1d, qA2d Düzgün yayılı raydan çıkma yükü
q fk Sadece yetkili personelin kullandığı alanlarda düzgün yayılı yüklerin karakteristik değeri
q ik Aerodinamik etkilerden dolayı oluşan düzgün yayılı yüklerin karakteristik değeri
q lak Düzgün yayılı demeraj kuvvetinin karakteristik değeri
q lbk Düzgün yayılı fren kuvvetinin karakteristik değeri
qtk Düzgün yayılı merkezkaç kuvvetinin karakteristik değeri
q v1 , qv2 Düzgün yayılı düşey tren teker yükü
qvk Düzgün yayılı düşey tren yükünün karakteristik değeri
Rn Anma dayanımı
Rr Katsayılı dayanım = φ Rn
r Hattın kurb yarıçapı
Teker yükleri arasında enlemesine mesafe
SW/2 Anahat demiryollarındaki ağır yük trafiği için yük modeli
Tmin Yapı inşaat yerindeki minimum gölgede hava sıcaklığı
Tmax Yapı inşaat yerindeki maksimum gölgede hava sıcaklığı
Te,min Minimum düzgün yayılı köprü sıcaklıklığı
Te,max Maksimum düzgün yayılı köprü sıcaklığı
ΔTM,ısınma Köprü enkesitinde düşey yönde çizgisel sıcaklık değişimi (Üst Tabliye alt tabliyeden
daha sıcak ise)
ΔTM,soğuma Köprü enkesitinde düşey yönde çizgisel sıcaklık değişimi (Alt Tabliye üst tabliyeden
daha sıcak ise)
ΔT Sıcaklık değişimi
u Dever, bir noktada ray üst yüzeyleri arası düşey mesafe
47
V Hız (km/sa)
Sahada bir nokta için belirlenmiş maksimum hat hızı (km/sa)
VB Arazi engebelik sınıfı II olan bir arazide 10.000 mm yükseklikte 10 dakikalık ortalama
rüzgar hızı
VDZ (z) proje kotundaki tasarım rüzgar hızı
Vsu Suyun tasarım hızı
v Maksimum anma hızı (m/s)
İzin verilen maksimum tren hızı (m/s)
Hız (m/s)
vDS Maksimum tasarım hızı (m/s)
vi Resonans hızı (m/s)
ZO Sürtünme boyu
z Zemin seviyesinden yapının yüksekliği >10.000 mm
Yunan Harfleri
α Tren yükü sınıflandırma katsayısı

βA Aktif zemin iç sürtünme açısı
βP Pasif zemin iç sürtünme açısı
βS Sükunette zemin iç sürtünme açısı
γG Ölü yük katsayısı
γE Zemin yükleri katsayısı
γP İkincil öngerme yük katsayısı
γgr Tren yük grupları yük katsayısı
γdep Tren yük gruplarına gelen deprem yükü katsayısı
δ0 Kalıcı yükler nedeniyle orta açıklıkta oluşan sehim
ηi Süneklik, çokbağlılık ve önem derecesi ile ilgili bir yük değişim katsayısı
ηD Sünekliğe bağlı bir katsayı
ηR Yüklerin birden çok yolla taşınabilmesine bağlı bir katsayıdır(çokbağlılık).
ηI Yapı önem derecesine bağlı bir katsayıdır
Θ Akarsu akış yönü ile ayağın boyuna ekseni arasındaki açı
ρ Yoğunluk
σ Gerilme
Φ (Φ2 , Φ 3 ) Tren yükleri için dinamik katsayı (Yük modeli LM 71, SW/0 and SW/2)
φ Dayanım katsayıları
48
3.2 Yük Değişim Katsayıları
Bir köprünün bütün elemanları ve bağlantılarının her birinde, bu şartnamede belirlenmiş olan her türlü
yük etkileri için ve bunların birleşimleri için (3.2-1) bağıntısı sağlanacaktır.
Σ ηi γi Qi ≤ φ Rn = Rr (3.2 -1)
ηi yük değişim katsayısının maksimum değerinin alındığı yüklemeler için :
η i = η Dη Rη l ≥ 0,95 (3.2 -2)
ηi yük değişim katsayısının minimum değerinin alındığı yüklemeler için :
1
ηi = ≤ 1,0 (3.2 -3)
η Dη Rηl
Burada ;
γi = Tablo 1 ve 2’ de tanımlanan yük katsayısı
Yük etkileri ile çarpılacak istatistiksel tabana dayanan bir katsayı.
φ = Dayanım katsayısı
Bölüm 5 ve 6’ da belirtilmiş olan ve anma dayanımına uygulanan istatiksel tabana dayanan
bir katsayı.
Qi = Yük etkisi
Rn = Anma dayanımı
Rr = Katsayılı dayanım = φ Rn
ηi = Süneklik, çokbağlılık ve önem derecesi ile ilgili bir yük değişim katsayısı
ηD = Sünekliğe bağlı bir katsayı
Dayanım sınır durumu için:
ηD ≥ 1,05 Sünek olmayan elemanlar ve bağlantılar için
= 1,00 Bu şartnameyi sağlayan geleneksel tasarım ve detaylar için
≥ 0,95 Bu şartnamede talep edilenleri aşan mertebede ek süneklik sağlayıcı
tedbirlerin öngörüldüğü elemanlar ve bağlantılar için
Bütün diğer sınır durumları için;
ηD = 1,00
ηR = Yüklerin birden çok yolla taşınabilmesine bağlı bir katsayıdır(çokbağlılık).

Dayanım sınır durumu için:
ηR ≥ 1,05 Yüklerin bir tek yolla taşınabildiği elemanlar için
= 1,00 geleneksel çokbağlılık seviyeleri için
≥ 0,95 olağan üstü çokbağlılık seviyeleri için
Bütün diğer sınır durumları için;
ηR = 1,00
ηI = Yapı önem derecesine bağlı bir katsayıdır.
Dayanım sınır durumu için;
ηI ≥ 1,05 önemli köprüler için
= 1,00 tipik köprüler için
≥ 0,95 diğerlerine kıyasla daha az önemli köprüler için
Bütün diğer sınır durumları için
ηI = 1,00
49
3.3 Yük Katsayıları ve Yük Birleşimleri
3.3.1 Yük Birleşimleri
• DAYANIM I / DENGE I / (DAYANIM + DENGE) I: Tren yük gruplarının hakim değişken yük
olarak alındığı yük birleşimi.
• DAYANIM II / DENGE II / (DAYANIM + DENGE) II: Rüzgar yükünün hakim değişken yük
• DAYANIM III / DENGE III / (DAYANIM + DENGE) III: Aerodinamik etkilerin hakim değişken
yük olarak alındığı yük birleşimi. (Aerodinamik etkilere maruz kalan elemanların tasarımında
kullanılacaktır.
• OLAĞAN DIŞI I: Raydan çıkmanın hakim yük olarak alındığı yük birleşimi.
OLAĞAN DIŞI II: Köprü altından geçen bir aracın köprü ayaklarına çarpmasının hakim yük
OLAĞAN DIŞI III: Köprü altından geçen bir geminin köprü ayaklarına çarpmasının hakim yük
KULLANIM I : Tren yük gruplarının hakim değişken yük olarak alındığı yük birleşimi.
KULLANIM II : Rüzgar yükünün hakim değişken yük olarak alındığı yük birleşimi.
KULLANIM III : Aerodinamik etkilerin hakim değişken yük olarak alındığı yük birleşimi.
DEPREM I : (D1) deprem düzeyinin hakim yük olarak alındığı yük birleşimi.
DEPREM II : (D2) deprem düzeyinin hakim yük olarak alındığı yük birleşimi.
DEPREM III : (D3) deprem düzeyinin hakim yük olarak alındığı yük birleşimi.
YORULMA : Tren yük modeli LM 71’in karakteristik yük değerleri ve dinamik yük katsayısı Φ2
kullanılmalıdır.
Yük katsayıları Tablo 1’ de tanımlanmıştır. Yük birleşimlerinin ilgili bütün alt kümeleri incelenecektir.
Yük katsayıları, toplamda en büyük katsayılı yük etkisi sağlayacak şekilde seçilecektir. Her yük
birleşimi için hem pozitif, hem de negatif en büyük değerler incelenecektir.
Eğer bir yük birleşiminde bir yükün etkisi bir diğerinin etkisini azaltıyor ise, etkiyi azaltan yükün
minimum değeri kullanılır. Kalıcı yük etkilerinde, daha kritik birleşimi veren yük katsayısı Tablo 1’den
seçilir.
Eğer kalıcı yük bir elemanın stabilitesini veya yük taşıma kapasitesini arttırıyor ise bu kalıcı yük için en
küçük yük katsayısı değeri de araştırılmalıdır.
Düzgün yayılı ısı, sünme ve büzülme yük halleri için geçerli yük katsayılarından büyüğü deformasyon
hesabı için kullanılmalı, bütün diğer etkiler için ise küçük olanı kullanılmalıdır.
50
Tablo 3.3.1-1 Yük Birleşimleri Tablosu ve Yük Katsayıları
Kalıcı Yükler Değişken Yükler Olağandışı Yük.

Deprem
Birin- İkin- cil (D1) (D2) (D3)
Zemin cil Büzül- Farklı Tren Yük Rüzgar Aero- Düzgün Ray- Araç Gemi Dep. Dep. Dep.
Zati Önger- Değişken
Basın- Önger- me ve otur- dinamik yayılı dan çarp- çarp- Düze- Düze- Düze-
Yük. cı me me sünme ma Grupları (1) (2)
Etkiler Isı Isı Çıkma ması ması yi yi yi
(3)
Dayanım I γG1 γE1 − γP1 0.5 1.2 γgr1 1.125 1.20 0.90 0 - - - - - -
(3)
Dayanım II γG1 γE1 − γP1 0.5 1.2 0.8γgr1 1.50 1.20 0.90 0 - - - - - -
(3)
Dayanım III γG1 γE1 − γP1 0.5 1.2 0.8γgr1 1.125 1.50 0.90 0 - - - - - -
(4) (5)
Denge I γG2 γE2 − γP1 0.0 0.0 γgr2 1.125 1.20 0 0 - - - - - -
(4) (5)
Denge II γG2 γE2 − γP2 0.0 0.0 0.8γgr2 1.50 1.20 0 0 - - - - - -
4) (5)
Denge III γG2 γE2 − γP2 0.0 0.0 0.8γgr2 1.125 1.50 0 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge I γG3 γE3 − γP3 0.5 1.2 γgr3 1.125 1.200 0.900 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge II γG3 γE3 − γP3 0.5 1.2 0.8γgr3 1.500 1.200 0.900 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge III γG3 γE3 − γP3 0.5 1.2 0.8γgr3 1.125 1.500 0.900 0 - - - - - -
(11)
Kullanım I 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.00 0.75 0.80 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanım Ia 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.20 0.00 0.00 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanım II 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 0.80 1.00 0.80 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanım III 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 0.80 0.75 1.00 0.60 0.60 - - - - - -
Yorulma - - - - - - 1.00 - - - - - - - - - -
(10)
Kırılma 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 0.8/0.7/0.6 - - 1.00 1.00 - - - - - -
(6)
Olağan Dışı I 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0 / 0.7) γgr 0 0 0.50 0.50 1.00 - - - - -
(7)
Olağan Dışı II 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0.8 / 0.7) γgr 0 0 0.50 0.50 - 1.00 - - - -
(7)
Olağan Dışı III 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0.8 / 0.7) γgr 0 0 0.50 0.50 - - 1.00 - - -
(7) (9) (9)
Deprem I 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 γdep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - 1.00 - -
(8) (9) (9)
Deprem II 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 γdep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - - 1.00 -
(8) (9) (9)
Deprem III 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 γdep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - - - 1.00
51
(1) Tren yük grupları Tablo 3.5.6-1' de tanımlanmıştır
(2) Rüzgar yükü gr13, gr23 yük grupları ile kombine edilmeyecektir.
(3) Genel taşıma gücü tahkiklerinde 1, ankraj bölgelerinde yapılan lokal tahkikler için 1.2 alınacaktır
(4) Genel denge tahkiklerinde 0, harici öngermenin denge bakımından gayri müsait olan hallerde 1.3 alınacaktır.
(5) γgr2 ve γgr3 tren yük grubu etkisinin gayri müsait olması halinde 1.45, müsait olması halinde ise 0 alınacaktır.
(6) Tek hatlı köprülerde 0, birden fazla hatlı köprülerde ise 0.7 değeri kullanılacaktır
(7) Tek hatlı köprülerde 0.8, birden fazla hatlı köprülerde ise 0.7 değeri kullanılacaktır
(8) Trenin deprem esnasında köprü üzerinde olma olasılığı değerlendirilerek idare tarafından belirlenecektir
(9) Dayanım hesaplarında 0, deplasman hesaplarında ise 0.5 değeri kullanılacaktır (örnek: sismik izolatör tasarımında deplasman kapasitesi
hesaplanmasında ısı deplasmanlarının %50 si alınacaktır)
(10) Tek hatlı köprülerde 0.8, iki hatlı köprülerde 0.7, ikiden fazla hatlı köprülerde ise 0.6 değeri kullanılacaktır
(11) Oturma hesaplarında hareketli yük katsayısı 0 alınmalıdır.
52
3.3.2 Zati Yükler için Yük Katsayıları
Zati yükler için yük katsayıları Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 3.3.2-1 Zati Yükler için Yük Katsayıları γG
Dayanım Denge Dayanım + Denge

Yük Tipi γG1 γG2 γG3
max min max min max min
GYDB : Yerinde dökme beton yapısal eleman 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
GPrB : Prefabrik beton eleman 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
GSt : Çelik konstruksiyon yapısal eleman 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
Yapısal olmayan elemanlar (korkuluk,
GKor : 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
ses bariyeri vs)
GBl : Balast 2,00 0,70 1,60 0,65 2,00 0,85
GYlt : Su Yalıtımı 1,60 0,80 1,25 0,75 1,60 1,00
GBoru : Boru, kablo vs 1,60 0,80 1,25 0,75 1,60 1,00
GZemin : Zemin, yeraltı suyu, serbest su 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
GUzYapı : Uzaklaştırılabilen yapıların zati yükü 1,35 1,00 1,05 0,95 1,35 1,25
3.3.3 Zemin Yükleri için Yük Katsayıları
Zemin yükleri için yük katsayıları Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 3.3.3-1 Zemin Yükleri için Yük Katsayıları
Dayanım Denge Dayanım+ Denge

Yük Tipi γE1 γE2 γE3
max min max min max min
EH,Aktif : Aktif yatay toprak basıncı 1.35xβA 1,00 1.35xβA 1,00 1.35xβA 1,00
EH,Sükunet Sükunetteki yatay toprak basıncı 1.35xβP 1,00 1.35xβP 1,00 1.35xβP 1,00
EH,Pasif : Pasif yatay toprak basıncı 1.35xβS 1,00 1.35xβS 1,00 1.35xβS 1,00
Düşey zemin yükü, yeraltı suyu,
EV 1,35 1,00 1,35 1,00 1,35 1,00
serbest su
ESG Kalıcı yük sürşarjı gG1 gG1 gG1 gG1 gG1 gG1
ESQ Hareketli yük sürşarjı 1,50 0 1,50 0 1,50 0
Tablo 1’ de verilen βA, βP, βS katsayıları çeşitli zemin iç sürtünme açıları için Tablo 2’ de
gösterilmiştir.
53
Tablo 3.3.3-2 Çeşitli Zemin İç Sürtünme Açıları için βA, βP, βS Değerleri
Toprak Zemin iç sürtünme açısı

basıncı 20o 25o 30o 35o 40o 45o
βA : Aktif 1,16 1,21 1,27 1,33 1,41 1,51
βP : Pasif 1,16 1,22 1,28 1,37 1,48 1,63
βS : Sükunette 1,10 1,14 1,19 1,24 1,32 1,41
3.3.4 Tren Grup Yükleri için Yük Katsayıları
Tren grup yükleri için yük katsayıları Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 3.3.4-1 Tren Grup Yükleri için Yük Katsayıları γgr1(1)
LM 71
Yüksüz
Yük Tipi SW/0 SW/2
tren
HSLM
gr11 1.45 - -
gr12 1.45 - -
gr13 1.45 - -
gr14 1.45 - -
gr15 - - 1.45
gr16 1.2 1.2 -
gr17 1.2 1.2 -
gr21 1.45 - -
gr22 1.45 - -
gr23 1.45 - -
gr24 1.45 - -
gr26 1.45 1.2 -
gr27 1.45 1.2 -
gr31 1.45 - -
(1)
Tren grup yükü elverişli bir etki yaratıyorsa yük katsayısı sıfır alınacaktır.
3.3.5 İnşaat Sürecindeki Yükler için Yük Katsayıları
Köprünün ve inşaat sürecinde kullanılan gereçlerin zati ağırlığı için yük katsayısı 1,25’ den küçük
alınmamalıdır. İdare tarafından aksi belirlenmedikçe, inşaat sürecindeki yükler, araç-gereç ve
dinamik etkiler için yük katsayısı 1,5’ dan küçük alınmamalıdır. Rüzgar için yük katsayısı 1,25’ den
küçük olmamalıdır. Bütün diğer yük katsayıları 1,0 alınabilir.
3.3.6 Kriko Kuvvetleri için Yük Katsayıları
Kullanım sürecindeki kriko kuvvetleri, İdare tarafından aksi belirlenmedikçe, krikonun tatbik
noktasına göre mesnede gelen sürekli reaksiyon kuvvetinin 1,3 katından küçük alınmamalıdır.
54
3.3.7 Ankaraj Bölgesindeki Öngerme Kuvvetleri için Yük Katsayıları
Ankraj bölgelerinde kullanılacak öngerme proje yükü, maximum germe kuvvetlerinin 1,2 katı olarak
alınmalıdır.
3.4 Kalıcı Yükler
3.4.1 Zati Yükler
Zati yükler konstrüksiyona ait bütün elemanların ağırlıklarını, aksesuarları, bunlara eklenen
donanımları, toprak örtüsünü, kaplama yüzeylerini, ileride gelebilecek tabakaları ve planlanmış
olan genişletmeleri kapsamalıdır.
Daha önce hassas bilgilerin mevcut olmaması durumunda zati yükler için Tablo 1’ deki birim ağırlık
verileri kullanılabilir.
Tablo 3.4.1-1 Malzeme Birim Ağırlıkları
Malzeme Cinsi Yoğunluk Birim

Alüminyum alaşımları 27.5 kN/m3
Bitümlü kaplama yüzeyleri 22.1 kN/m3
Dökme demir 70.6 kN/m3
Odun külü ile dolgu 9.4 kN/m3
Sıkıştırılmış kum, silt veya kil 18.9 kN/m3
17.4 1775 kN/m3
Beton 18.9 1925 kN/m3
23.5 2400 kN/m3
Gevşek silt, kum veya çakıl 15.7 kN/m3
Yumuşak killi zemin 15.7 kN/m3
Silindirlenmiş kum, makadam veya kN/m3
balast 22.1
Çelik 77.0 kN/m3
Alüminyum 27 kN/m3
Demir, dökme 71 kN/m3
Demir, biçimlendirilebilir 76 kN/m3
Kurşun 112 kN/m3
Doğal taş duvar 26.7 kN/m3
Ahşap Sert 9.4 kN/m3
Yumuşak 7.8 kN/m3
Su Tatlı su 9.8 kN/m3
Tuzlu su 10.1 kN/m3
Demiryolu Köprülerinin Kaplamaları

Koruyucu beton kaplama 25 kN/m3
Normal balast (granit, gnays vb. ) 20 kN/m3
Bazaltik balast 26 kN/m3
Birim yatak Birim
uzunluğu ağırlığı 1) 2)
Balast ile yataklanmış yapılar

2 Adet UIC 60 ray 1,2 kN/m2
Raya tespitleme elemanları ile birlikte 4,8 kN/m2
ön gerilmeli beton traversler
55
Metal köşebent ile kuşaklanmış beton - kN/m2
traversler
Raya tespitleme elemanları birlikte 1,9 kN/m2
ahşap traversler
Balast ile yataklanmamış yapılar

Raya tespitleme elemanları ile birlikte 2 1,7 kN/m2
adet UIC 60 ray
Raya tespitleme elemanları ile birlikte 2 4,9 kN/m2
adet UIC 60 ray, köprü kirişi ve
korkuluklar
1)
Balast için tolerans dahil değildir
2)
Travers aralığı 600 mm kabul edilmelidir
3.4.2 Toprak Yükleri
Toprak basıncı, toprak sürşarjı ve negatif sürtünme yükleri Bölüm 3.9’ da tanımlanmıştır.
3.5 Tren Yükleri
3.5.1. Uygulama Alanları
Bu bölüm, anahat ağı, standart ray aralığı ve geniş ray aralığı üstündeki demiryolu trafiğine
uygulanır.
Bu bölümde belirtilen yük modelleri gerçek yükleri göstermez. Bunlar, dinamik arttırımlar ayrıca
dikkate alınmak kaydıyla, trafik etkisini temsil edecek şekilde seçilmişlerdir.
Bu bölüm aşağıdaki durumlar için uygulanamaz;
- dar demiryolu hatları

- tramvay ve diğer hafif raylı sistemler
- sığınma hatları
- füniküler demiryolları
Demiryolu köprülerinde yolcuların rahatlığını ve işletmenin güvenliğini sağlayacak şekil değiştirme

sınırları, Bölüm 2.4’ de belirtilmiştir.
Yapıların yorulma ömrünü hesaplayabilmek için üç standart trafik karışımı EK 3-A ‘ da verilmiştir.
Yapısal olmayan elemanların ağırlıkları ; ses ve güvenlik bariyerleri, sinyaller, kanal, kablo ve
üstteki hat ekipmanlarını içermektedir.
Geçici köprüler, bazı tiplerinin fazla esnek olmaları nedeniyle, dikkatle tasarlanmalıdır. Bu
şartnamede verilen yükleme ve tasarım koşulları genelde geçici köprüler için de geçerli olmakla
beraber idare özel şartlar belirtebilir.
56
3.5.2 Demiryolu Trafik Yükleri
Bu bölümde tren geçişi esnasında oluşacak, aşağıda sıralanmış yük etkilerinin hesaplanması için
genel kurallar verilmiştir.
- Düşey yükler: Yük modelleri LM 71, SW/0 ve SW/2, “yüksüz tren” ve HSLM
- Zemin tarafından taşınan yükler
- Dinamik etkiler
- Merkezkaç kuvvetleri
- Burun kuvveti
- Fren ve demeraj kuvvetleri
- Geçen trenlerin aerodinamik etkileri
- Katener ekipmanlarının etkileri ile diğer demiryolu altyapı ve ekipman
etkileri
Kaza durumu tasarımı için raydan çıkma etkileri:
- Trenin köprü üstünde raydan çıkmasının köprü elemanlarına etkisi
3.5.3 Düşey Yüklerin Karekteristik Değerleri, Eksentrisite ve Yük Dağılımı
3.5.3.1 Genel
Demiryolu trafik etkileri, 5 yük modeli ile tanımlanmıştır.

- Anahat demiryollarındaki normal demiryolu trafiği için yük modeli LM 71 (sürekli
köprülerde yük modeli SW/0):,
- Anahat demiryollarındaki ağır yük trafiği için yük modeli SW/2
- Hızı 200 km/saat’ i aşan yolcu trenleri için yük modeli HSLM
- Yüksüz trenlerin etkisi için yük modeli “boş tren”
3.5.3.2 Yük Modeli LM 71
Normal demiryolu trafiği altında düşey yükün statik etkisini temsil eden yük modeli LM 71 Şekil 1’
de gösterilmiştir.
Şekil 3.5-3.2-1 Yük Modeli LM 71 ve Düşey Yükler için Karakteristik Değerler
Şekil 1’ de verilen karekteristik değerler, normal demiryolu trafiğinden daha ağır ya da daha hafif
trafik yükü taşıyan hatlar için α katsayısı ile çarpılmalıdır. α katsayısı ile çarpıldığında bu yüklere
“sınıflandırılmış düşey yükler “ denir. Bu α katsayısı aşağıdaki sayılardan biri olacaktır:
0.75 - 0.83 - 0.91 - 1.0 - 1.10 - 1.21 - 1.33 - 1.46
57
Aşağıda sıralanan etkiler aynı α katsayısı ile çarpılacaktır:
- Toprak basıncının etkisi ve toprak yükleri için eşdeğer düşey yükler,
- Merkezkaç kuvveti,
- Burun kuvveti (α <1 için α = 1 alınacaktır),
- Fren ve demeraj kuvvetleri,
- Yapı ve hattın değişken etkilere karşı birleştirilmiş tepkisi,
- Raydan çıkma etkisi,
- Sürekli köprüler için yük modeli SW/0 .
Not: Uluslararası hatlar için α ≥1 alınması tavsiye edilir. α katsayısı İdare tarafından her proje için
özel olarak belirtilebilir.
Sehim kontrolü α katsayısı ile çarpılmış yüklerle yapılacaktır.
3.5.3.3 SW/0 ve SW/2 Yük Modelleri
Yük modeli SW/0, sürekli kirişler üzerindeki normal demiryolu trafiği altında düşey yüklerin statik
etkisini temsil etmektedir.
Yük modeli SW/2, ağır demiryolu trafiği altında düşey yüklerin statik etkisini temsil etmektedir.
Düşey yük karekteristik değerleri Tablo 1’ e göre alınarak, yük düzenlemeleri Şekil 1’ de gösterildiği
gibi kullanılacaktır.
Şekil 3.5.3.3-1 Yük Modelleri SW/0 ve SW/2
Tablo 3.5.3.3-1 Yük Modelleri SW/0 ve SW/2 için Düşey Yükler Karakteristik Değerleri
Yük Modeli
qvk a c
(kN/m) (m) ( m)
SW/0 133 15.0 5.3
SW/2 150 25.0 7.0
Yük modeli SW/2 nin dikkate alınacağı hatlar ya da hat bölümleri İdare tarafından belirtilecektir.
Yük modeli SW/0, 3.5.3.2’ de belirtilen α katsayısı ile çarpılacaktır.
3.5.3.4 Boş Tren Yük Modeli
Boş tren yük modeli, karakteristik değeri 10.0 kN/m olan bir düşey düzgün yayılı yükden oluşur.
3.5.3.5 Düşey Yüklerin Dışmerkezliği (Yük Modelleri LM 71 ve SW/0)
Düşey yüklerin ağırlık merkezinin hat eksenine göre dışmerkezliği, ray ara mesafesinin 1/18’ine
eşit veya daha küçük alınacaktır. Dış merkezliğin 1/18 olması durumda teker yükleri arasındaki
oran 1.25 olmaktadır. (Bakınız Şekil 1)
58
Yorulma hesabında düşey yüklerin dışmerkezliği ihmal edilebilir.
(1) Her bir ray için düzgün yayılı yük ve nokta yükleri
(2) LM71 (ve gerektiğinde SW/0)
Şekil 3.5.3.5- 1 Düşey Yüklerin Dışmerkezliği
3.5.3.6 Dingil Yüklerinin Raylar, Traversler ve Balast Vasıtası ile Dağıtımı
Bölüm 3.5.3.6.1 ile 3.5.3.6.3 arasındaki alt bölümler aksi belirtilmemiş ise gerçek trenlere, yorulma
trenlerine, yük modeli LM 71’e, SW/0 ve SW/2’ye, “boş tren” ve HSLM ‘ye uygulanabilir.
3.5.3.6.1 Bir Nokta Yükünün veya Teker Yükünün Ray Vasıtası ile Uzunlamasına Yönde
Dağıtımı
Yük modeli 71’deki bir nokta yükü (veya istendiğinde bölüm 3.5.3.2’ ye uygun olarak seçilmiş bir α
katsayısına göre sınıflandırılmış düşey yük) ve HSLM (HSLM-B hariç) veya teker yükü aşağıda
Şekil 1’ de gösterildiği gibi üç ray mesnet noktası üzerine dağıtılılabilir.
Qvi : Nokta yük her bir raya gelen Yük Modeli 71 veya 3.5.3.5 ile uyumlu olarak gerçek trenin, yorulma
treninin veya HSLM’nin (HSLM-B hariç) tekerlek yükü
a : Ray mesnet noktaları arasındaki mesafe
Şekil 3.5.3.6-1 Noktasal Kuvvet veya Teker Yükünün Ray Yardımı ile Boyuna Yönde
Dağıtılması
59
3.5.3.6.2 Tekil Bir Yükün Travers ve Balast Yardımı ile Boyuna Yönde Dağıtılması
Yerel döşeme elemanlarının (örneğin boyuna ve enine berkitmeler, ray taşıyıcıları, enleme kirişleri,
döşeme plakları, ince beton plaklar vs.) tasarlanması için tekil yükler, Şekil 2’ de gösterildiği gibi
boyuna yönde dağıtılabilir.
(1) : Travers üstündeki yük,

(2) : Tabliye üstü
Şekil 3.5.3.6.2 Yükün Travers ve Balast Yardımı ile Boyuna Yönde Dağıtımı
3.5.3.6.3 Yüklerin Travers ve Balast Vasıtası ile Enine Yönde Dağıtılması
• Köprülerde deversiz bir hatta etkiler enine yönde Şekil 1’ de gösterildiği şekilde
dağıtılmalıdır.
Şekil 3.5.3.6.3-1 Deversiz bir Hatta Etkilerin Traversler ve Balast Yardımı ile Enine Yönde
Dağılımı (Düşey Yüklerin Dışmerkezliğinin Etkisi Gösterilmemiştir)
• Köprülerde deversiz bir hatta tam boy travers olduğu halde balast sadece rayların altında
sıkıştırılmışsa veya iki bloklu travers kullanılmışsa etkilerin enine yöndeki dağılımı Şekil 2’
de görüldüğü yapılmalıdır.
60
(1) : Aracın yürüme yüzeyi
Şekil 3.5.3.6.3-2 Deversiz bir Hatta Balastın Sadece Ray Altında Sıkıştırılmış Olması Halinde
Etkilerin Traversler ve Balast Yardımı ile Enine Yönde Dağıtılması (Düşey Yüklerin
Dışmerkezliliğinin Etkisi Gösterilmemiştir)
• Köprülerde deverli bir hatta etkilerin enine yönde dağılımı Şekil 3’ de gösterilmiştir.
Şekil 3.5.3.6.3-3 Deverli bir hatta etkilerin traversler ve balast yardımı ile enine yönde
dağıtılması (düşey yüklerin dışmerkezliğinin etkisi gösterilmemiştir)
• Köprülerde deverli bir hatta tam boy travers olduğu halde balast sadece rayların altında
sıkıştırılmışsa veya iki bloklu travers kullanılmışsa Şekil 3, Şekil 2’deki yük dağılımını
yansıtacak şekilde değişikliğe tabi tutulmalıdır.
61
• Kullanılacak enine yön dağıtımı proje bazında belirlenebilir.
3.5.3.6.4 Toprak İşleri ve Toprak Basıncı Etkileri için Eşdeğer Düşey Yükleme
Hattın altında veya yanındaki toprak işlerinde genel etkiler için eşdeğer karakteristik düşey
yükleme olarak uygun yük modeline (LM 71 (veya gerekirse Bölüm 3.5.3.2’ ye göre sınıflandırılmış
düşey yük) ve gerekirse SW/2) ait yükler, ray üst kotundan 0.70 m aşağıda bir seviyede 3.0 m
genişliğe düzgün olarak dağıtılabilir.
Yukarda sözü edilen düzgün yayılı yüke herhangi bir dinamik katsayı veya diğer artırım katsayısı
uygulanmaz.
Hattın yakınındaki yerel elemanların (örneğin balastı tutan duvarların) tasarımı için özel bir hesap
yöntemi uyulanarak yerel en büyük düşey, boyuna ve enine tren yüklerini dikkate alan özel bir
hesap yapılmalıdır.
3.5.3.7 Halka Açık Olmayan Yaya Yolları için Hareketli Yükler
Halka açık olmayan yaya yolları ifadesi, sadece yetkili personel tarafından kullanılan yolları
tanımlamaktadır. Yaya, bisikletli ve genel bakım yüklerini temsil etmek üzere qfk = 5 kN/m2
değerinde bir düzgün yayılı yük alınır.
Yerel elemanlar için 200x200 mm’lik bir alana düzgün olarak dağıtılmış Qt = 2,0 kN değerinde bir
yük alınır. Parapetler, bölme duvarları ve bariyerlerde EN 1991-1-1’ in B ve C1 katagorilerine
uygun yatay yük alınır.
3.5.4 Dinamik Etkiler (rezonans dahil)
3.5.4.1 Giriş
Bir köprüdeki statik gerilmeler ve şekil değiştirmeler (ve buna bağlı olarak köprü döşemesindeki
ivme), aşağıda belirtilen tren hareketlerinden dolayı artıp azalmaktadır:
- Tren yüklerinin köprüye aniden etki etmesine bağlı darbe etkisi,
- Yüklerin eşit aralıklarla tekrarlanmasının yapıda titreşim oluşturması, (Etkiyen yüklerin

frekansı veya bunun katlarından biri, yapının doğal frekansı veya bunun katlarından biri ile
çakışıyor ise, resonans olayı gerçekleşerek köprüde aşırı titreşimler ortaya çıkabilir.)
- Raylarda veya tren tekerleklerindeki bozukluklar sebebiyle teker yüklerinde dalgalanma

olması
Tren hareketli yuk etkileri (yani gerilmeler, ötelenmeler, köprü döşemesi ivmesi vs.) hesaplanırken
yukarda sayılmış olan etkiler dikkate alınacaktır.
3.5.4.2 Dinamik Davranışı Etkileyen Faktörler
Dinamik davranışı etkileyen ana faktörler aşağıda belirtilmiştir :
(i) Tren hızı,

(ii) Elemanın L açıklık boyu ve dikkate alınan elemanda ötelenme tesir çizgisi boyu,
(iii) Yapı kütlesi,
62
(iv) Hat boyunca bütün yapının ve ilgili elemanlarının doğal frekansları ve bu frekanslara ait
olan mod şekilleri
(v) Dingil sayısı, dingil yükleri ve dingil mesafeleri,
(vi) Yapısal sönümleme,
(vii) Hattaki düşey düzensizlikler,
(viii) Araçtaki kütleler ve süspansiyon karakteristikleri,
(ix) Hatta ve/veya döşeme plağında düzenli aralıklarla enleme kirişleri, traversler gibi
mesnetlerin mevcut olması,
(x) Araçtaki düzensizlikler (tekerleklerdeki düzlenmiş kısımlar, yuvarlaklığı bozulmuş
tekerlekler, süspansiyon arızaları vs.)
(xi) Hattın dinamik karakteristikleri (balast, traversler, hat elemanları vs.)
Bu faktörler Bölüm 3.5.4.4 ila Bölüm 3.5.4.5.4’ de dikkate alınmıştır.
Not: Rezonansın ve aşırı titreşim etkilerinin önlenebilmesi için belirlenmiş bir sehim sınırlaması
yoktur. Trafik güvenliği ve yolcu rahatlığı için sehim ölçütleri Bölüm 2.4’ te verilmiştir.
3.5.4.3 Genel Tasarım Kuralları
Bölüm 3.5.3’ de belirlenmiş olan yük modelleri LM71 (ve gerekiyorsa SW/0 ve SW/2) kullanılarak
köprüde statik hesap yapılacaktır. Sonuçlar Bölüm 3.5.4.5’ de belirlenmiş olan dinamik katsayı (φ)
ile ve gerekiyorsa Bölüm 3.5.3.2’ de tanımlanmış olan α katsayısı çarpılacaktır.
Dinamik analizin gerekli olup olmayacağı hakkındaki ölçüt Bölüm 3.5.4.4’ de verilmiştir.
Bölüm 3.5.4.4 ila Bölüm 3.5.4.5.4 arasındaki dinamik etkilerin gerekleri, en büyük izin verilen araç
hızı 350 Km/saat’ den az olan yolcu trenleri için geçerlidir.
3.5.4.4 Statik veya Dinamik Hesap Yapılması ile İlgili Şartlar
Statik hesabın yeterli veya dinamik hesabın gerekli olması ile ilgili kriter Şekil 1’ de gösterilmiştir:
63
BAŞLANGIÇ
evet
V ≤ 200km / h
hayır
hayır Basit Mütemadi evet

Yapı (1) Köprü
evet
hayır
L ≥ 40m (no)
hayır Şekil 2 evet
hayır sınırları
içinde
hayır evet (4)
nT > 1.2no
F-1 ve F-2
Dinamik analiz için
tablolarını
burulma ve eğilme
kullan (2)
(eigenform)’ larını
kullan
Eğilme için hayır V V

(eigenform)’
≤ ( ) lim evet
n0 n0
lar yeterlidir
(2),(3),(5)
Dinamik hesap gerekli. Dinamik analiz

Köprü döşeme ivmesini gerekmiyor. Rezonans
ve ( ϕ ' dyn )v.s. 4.7.1’ e ivmesi kontrolü ve
göre hesapla yorulma kontrolü
gerekli değil. Statik
hesap ile ilgili olarak
(φ) katsayısını kullan
Şekil 3.5.4.4-1 Dinamik Analiz Gerekip Gerekmediğinin Belirlenmesi için Akış Şeması
Burada;
V = Köprü yerindeki en büyük hat hızı [Km/sa]

L = Açıklık uzunluğu [m]
no = Kalıcı etkiler altında köprünün birinci doğal eğilme frekansı [Hz]
nT = Kalıcı etkiler altında köprünün birinci doğal burulma frekansı [Hz]
v = En büyük anma hızı (m/s)
(v/no)lim = TS EN 1991-2 Annex F’ den elde edilebilir.
64
NOT 1 Şekil 1, sadece boyuna yön hat kirişleri bulunan veya basit plak davranışı sergileyen, verevlik
etkisi ihmal edilebilir düzeyde olan, rijit mesnetlere oturan, basit mesnetli köprüler için geçerlidir.
NOT 2 Tablo F-1 , F-2 ve bu tabloların geçerlilik sınırları için TS EN 1991-2 Annex F’ye bakınız.
NOT 3 Eğer gerçek bir trenin sık rastlanan işletme hızı, yapıda rezonans yaratan hıza eşit ise dinamik
hesap yapılması gereklidir. TS EN 1991-2 Annex F’ ye bakınız.
NOT 4 Birinci doğal frekans no değerinin Şekil 2’ de verilen sınırlar içinde kaldığı köprüler için, köprü
yerindeki en büyük hat hızı da 200 Km/sa’ i aşmıyor ise dinamik analize gerek yoktur.
NOT 5 Birinci doğal frekans no değeri Şekil 2’ de verilen üst sınır (1)’ i aşıyor ise dinamik analiz
gerekmektedir. Ayrıca resonans halinde köprüde Bölüm 3.5.4.5.5’ e göre ek yorulma tahkikleri yapılacaktır.
NOT 6 : Sadece eğilmeye maruz basit mesnetli bir köprünün doğal frekansı aşağıdaki formül kullanılarak
tahmin edilebilir :
n0 = 17.75 / (δ0)0.5 (Hz)
burada
δ0 Kalıcı yükler altında, açıklık ortasında oluşan sehim (mm)
no ’ ın üst sınırını, hattaki düzensizlikler nedeni

ile yapılan artırımlar belirler ve
no = 94,76 L-0,748 ifadesi ile bulunur.
no ’ ın alt sınırını, hattaki dinamik darbe ölçütü

belirler ve aşağıdaki gibi hesaplanır:
no = 80/L 4 m ≤ L ≤ 20 m için
no = 23,58 L-0,592 20 m < L ≤ 100 m
burada;
no , köprünün kalıcı yüklerle ilgili kütlesini

dikkate alarak bulunan birinci doğal
frekansıdır.
L , basit mesnetli köprüler için açıklık

uzunluğudur. Diğer köprü tipleri için ise Tablo
3.5.4.5.3-1’ e göre bulunan (Lφ) alınır. (1) : Doğal frekans için üst sınır
(2) : Doğal frekans için alt sınır
Şekil 3.5.4.4-2 Köprü Açıklığına göre Köprü Doğal Frekansının Sınırları
65
3.5.4.5 Dinamik Katsayı: Φ2, Φ3
3.5.4.5.1 Uygulama Alanı
Dinamik katsayı, yapı içindeki gerilmelerin ve titreşim etkilerinin dinamik olarak büyütülmesini
kapsamakta, ama rezonans etkisini dikkate almamaktadır.
Bölüm 3.5.4.4’ te belirtilen ölçüt sağlanamadığı zaman köprüde rezonans veya aşırı titreşim riski
vardır. (Bu durumda balastta kararsızlık yaratacak aşırı döşeme ivmeleri ile aşırı çökmeler ve
gerilmeler görülebilir). Bu gibi durumlarda darbe ve rezonans etkilerini hesaplayabilmek için bir
dinamik analiz yapılmalıdır.
NOT : Statik yük etkilerinin dinamik katsayı ile çarpılması yöntemini kullanan yarı statik metotlar,
hızlı trenlerin oluşturduğu rezonans etkilerini belirlemede yetersiz kalmaktadır. Rezonansın dinamik
etkilerini hesaplayabilmek için hızlı trenlerde, “Yüksek Hız Yük modeli (HSLM)” nden yüklemenin
zamana bağlı halini göz önüne alan ve gerçek trenler için hareket denklemlerinin çözülmesini
kapsayan dinamik analiz teknikleri gerekmektedir.
Birden fazla hat taşıyan yapılarda, dinamik katsayıda azaltılma yapılmamalıdır.
3.5.4.5.2 Dinamik Katsayının Tanımı
Yük modelleri LM 71, SW/0 ve SW/2 altında statik yük etkilerini arttıran dinamik katsayı, Φ2 ya da
Φ3 olarak alınacaktır.
Dinamik katsayı genel olarak hattın bakım kalitesine göre aşağıdaki tanımlar doğrultusunda Φ2 ya
da Φ3 olarak alınır :
(a) Bakımı dikkatli ve özenli yapılan hatlarda :

1.0 ≤Φ2 ≤ 1.67 arasında; Φ2 = 1.44 / ((LΦ)½ – 0.2) +0.82
(b) Standart bakım yapılan hatlarda :

1.00 ≤Φ3 ≤ 2.00 arasında; Φ3 = 2.16 / ((LΦ)½ – 0.2) +0.73
Buradaki LΦ: “Belirleyici” uzunluk (Φ ile bağlantılı uzunluk) olup Tablo 1’ de tanımlanmaktadır.
NOT : Dinamik katsayılar, basit mesnetli kirişler için belirlenmiştir. LΦ uzunluğu, diğer mesnet
koşullarına sahip başka yapısal elemanlar için de bu katsayıların kullanımına izin verir.
Herhangi bir dinamik katsayı belirlenmemiş ise Φ3 kullanılacaktır.
Dinamik katsayı, aşağıdaki yüklemeler ile birlikte kullanılmayacaktır :

- Gerçek trenlerden gelen yükler
- Yorulma trenlerinden gelen yükler
- Yüksek Hız Yük Modeli (HSLM)
- “Boş tren” yük modeli
3.5.4.5.3 Belirleyici Uzunluk LΦ
Kullanılacak olan LΦ belirleyici uzunluk değerleri Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 1‘ de LΦ ile ilgili bir değer belirtilmemiş ise belirleyici uzunluk, elemanın sehim tesir çizgisinin
uzunluğu olarak alınmalı veya alternatif değerler belirtilmelidir.
66
Eğer bir elemandaki gerilme, her biri ayrı bir yapısal davranış ile bağlantılı bir kaç etkene bağlı ise
her bir etken, uygun belirleyici uzunluk değeri kullanılarak hesaplanmalıdır.
Tablo 3.5.4.5.3-1 - Belirleyici uzunluklar LΦ

Durum Taşıyıcı eleman Belirleyici Uzunluk LΦ
Çelik döşeme plağı : Balast yataklı kapalı döşeme (ortotropik döşeme plağı)
(yerel ve enine gerilmeler için)
Enleme kirişli ve boyuna sürekli nervürlü
döşeme:
1.1 Döşeme plağı (her iki yön için) (Enleme kirişi aralığı) x 3
Boyuna sürekli nervürler

1.2 (Enleme kirişi aralığı) x 3
(0.5 metreye kadar küçük konsollar da dahil)a
1.3 Enleme kirişleri (Enleme kirişi uzunluğu) x 2
1.4 Uçlardaki enleme kirişleri 3.6 m b
Sadece enleme kirişli döşeme plağı:
2.1 Döşeme plağı (her iki yön için) (Enleme kirişi aralığı) x 2 + 3 m
2.2 Enleme kirişleri (Enleme kirişi aralığı) x 2 + 3 m
2.3 Uçlardaki enleme kirişleri 3.6 metre b
Çelik ızgara: Balast yataksız açık döşeme b (yerel ve enine gerilmeler için)
3.1 Ray mesnetleri :

-sürekli bir ızgaranın bir elemanı olarak (Enleme kirişi aralığı) x 3
-basit mesnetli (Enleme kirişi aralığı) + 3 m
3.2 Ray mesnetinin konsolu a 3.6 m
Enleme kirişleri (enleme kirişi parçası / (Enleme kirişi uzunluğu) x 2

3.3
sürekli ray mesneti ızgarası)
3.4 Uçlardaki enleme kirişleri 3.6 metre b
a
Genel olarak raylı trafik sistemlerini destekleyen 0.5 metreden uzun bütün konsollar, Bölüm 4.7’ye
uygun olarak analiz edilmelidir.
b
Φ3 ‘ün kullanılması tavsiye edilmektedir.
67
Tablo 3.5.4.5.3-1 (devamı)
Durum Yapısal Eleman Belirleyici Uzunluk LΦ
Beton döşeme ve balast yatağı (yerel ve enine yöndeki gerilmeler için )
4.1 Kutu kirişin parçası olarak veya ana kirişin üst

flanşı olarak döşeme plağı
- ana kirişler arasında enine yönde açıklık Döşeme plağı açıklığının 3 katı
geçer durumda
- boyuna yönde açıklık geçer durumda Döşeme plağı açıklığının 3 katı
- enleme kirişler Enleme kirişi boyunun 2 katı
- enine yön tren hareketli yükü taşıyan

konsollar
- e ≤ 0,5 m: gövdeler arasındaki

mesafenin 3 katı
- e > 0,5 m:a
Şekil 3.5.4.5.3-1 Tren Yükü

Taşıyan Enine Yöndeki Konsol
4.2 Enleme kirişleri üzerinde (ana kiriş yönünde) Enleme kirişi ara mesafesinin 2
sürekli döşeme plağı katı
4.3 Oluk veya yarı oluk şeklindeki köprülerin

döşeme plağı
- ana kirişlere dik yönde açıklık geçer Döşeme plağı açıklığının
durumda 2 katı + 3 m
- boyuna yönde açıklık geçer durumda Döşeme plağı açıklığının 2 katı
4.4 Dolgulu kirişli döşemelerde boyuna yön çelik Boyuna yöndeki belirleyici
kirişleri arasında enine yönde açıklık geçer uzunluğun 2 katı
durumda döşeme plağı
4.5 Döşeme plağının boyuna yöndeki konsolları - e ≤ 0,5 m : 3,6 mb

- e > 0,5 m : a
4.6 Uç enleme kirişleri veya makasları 3,6 mb
68
a
Genel olarak uzun demiryolu yükü taşıyan ve 0.5 m’ den uzun olan bütün konsollarda
İdare tarafından belirlecek yük kullanılarak Bölüm 3.5.4.6’ ya göre özel bir inceleme
yapılması gerekmektedir
b
Φ3 ‘ün uygulanması tavsiye edilir.
NOT: Durum 1.1 ile 4.6 arasındaki (4.6 dahil) durumlarda LΦ değeri ana kirişlerin belirleyici
uzunluklarının en büyüğüne göre alınır
Tablo 3.5.4.5.3-1 (devamı)
Durum Yapısal Eleman Belirleyici Uzunluk LΦ
Ana Kirişler
5.1 Basit mesnetli kirişler ve plaklar (beton içine Ana kiriş yönündeki açıklık
gömülü çelik kirişler dahil)
5.2 n adet açıklık üzerinden sürekli kiriş veya plaklar LΦ = k x Lm

Ancak LΦ ≥ max Li olmalıdır.
(i = 1,....,n)
1
Lm = (L1 + L2 + L Ln ) n=2 3 4 ≥5
n k = 1.2 1.3 1.4 1.5
Portal çerçeveleri ve kapalı çerçeveler veya

5.3
kutular :
üç açıklıklı sürekli kiriş olarak
-tek açıklıklı alınır :
(çerçeve veya kutu
elemanlarının yatay ve düşey
boyları ile Durum 5.2’ yi
kullan)
çok açıklıklı sürekli kiriş olarak

-çok açıklıklı alınır:
(uç düşey ve yatay
elemanların boyları ile Durum
5.2’ yi kullan)
Yapısal Mesnetler
6 Orta ayaklar, taşıyıcı mesnetler, çekme alan Mesnetlenmiş olan

mesnetler, çekme ankrajları ve mesnetlerin elemanların belirleyici
altında temas basıncı hesabı için uzunlukları
69
3.5.4.5.4 Azaltılmış Dinamik Etkiler
Kemer köprülerde ve 1.00 m den fazla örtü kalınlığına sahip olan her türlü beton köprülerde Φ2 ve
Φ3 değerleri aşağıdaki gibi azaltılabilir :
h − 1,00
Azaltılmış Φ 2 ,3 = Φ 2 ,3 − ≥ 1,0 (3.5.4.5.4-1)
10
Burada :
h = Döşeme (kemer köprülerde tepe noktası) üstünden traversin üstüne kadar (balast da dahil)
örtü kalınlığı (m)
Narinliği (burkulma boyu/atalet yarı çapı) 30’ dan az olan kolonlarda, kenar ayaklarda, temellerde,
istinat duvarlarında ve zemin basıncı hesaplarında dinamik etkilerin dikkate alınması gerekli
değildir.
3.5.5 Yatay Kuvvetler – Karakteristik Değerler
3.5.5.1 Merkezkaç Kuvvetleri
Bir köprü üzerindeki hattın, köprünün tamamı veya bir kısmında kurpta olması durumunda
merkezkaç kuvveti ve dever göz önüne alınacaktır.
Merkezkaç kuvveti ray üst yüzeyinden 1.80 m yükseklikte, yatay yönde ve dışarıya doğru etki
edecek şekilde alınmalıdır (Şekil 3.1.3-1). Bazı araç tipleri (örneğin iki katlı konteynerler) için,
idarece arttırılmış bir ht değeri belirtilmelidir.
Merkezkaç kuvveti her zaman düşey trafik yüküyle birleştirilecektir. Merkezkaç kuvveti, Φ2 ya da
Φ3 dinamik katsayıları ile çarpılmayacaktır.
NOT: Merkezkaç kuvvetinin düşey etkileri dikkate alındığında merkezkaç kuvvetinin düşey yük etkisi, dever
dolayısıyla yapılan azaltmadan sonra ilgili dinamik katsayı ile arttırılmalıdır.
Merkezkaç kuvvetinin karakteristik değeri aşağıdaki denklemlere göre belirlenecektir:

2 2
Qtk = v ( f × Qvk ) = V ( f × Qvk ) (3.5.5.1-1)
g×r 127 r
2 2
q tk = v ( f × q vk ) = V ( f × q vk ) (3.5.5.1-2)
g×r 127 r
Bu denklemlerde:
Qtk , qtk : Merkezkaç kuvvetinin karakteristik değerleri 8kN, kN/m9

Qvk , qvk : Yük modelleri LM 71, SW/0, SW/2 ve “boş tren” için belirtilen düşey yüklerin
karakteristik değerleri (dinamik etki katsayıları hariç). HSLM yük modeli için
merkezkaç kuvvetinin karakteristik değeri yük modeli LM 71’ i kullanarak
belirlenmelidir.
f: Azaltma katsayısı (aşağıda belirtilmiştir)
v: Maksimum hat hızı (m/s)
70
V: Maksimum hat hızı (km/sa)
g: Yerçekim ivmesi (9,81 m/s2)
r: Kurb yarıçapı (m)
Yarıçapı değişkenlik gösteren bir kurbda r değeri için uygun ortalama yarıçap değerleri alınabilir.
Hesaplarda, hattın incelenen noktası için belirlenmiş maksimum hat hızı esas alınacaktır. Yük
Modeli SW/2 için değişik bir maksimum hız (80 km/sa) kabul edilebilir.
NOT :Altyapıda ve trenlerde gelecekte olabilecek değişiklikleri dikkate almak için, arttırılmış bir maksimum
hat hızı kullanılması tavsiye edilir.
Kurbda yerleştirilmiş köprülerde düşey tren yükleri, merkezkaç kuvveti dahil edilmeden göz önüne
alınacaktır.
Yük modeli LM 71’ de (ve gerektiği yerde yük modeli SW/0’ da) Denklem 1 ve 2’ deki f azaltma
katsayısı aşağıdaki gibi hesaplanacak veya Tablo 1 ya da Şekil 1’ den okunacaktır:
• V ≤ 120 km/sa için f=1
• Lf ≤ 2.88 m ise f=1
• Lf > 2.88 m ise:
o 120 km/sa < V ≤ 300 km/sa için

⎡ V − 120 ⎛ 814 ⎞⎛⎜ 2,88 ⎞⎟⎤
f = ⎢1 − ⎜ + 1,75 ⎟ 1 − ⎥ ≥ 0.35 (3.5.5.1-3)
⎢⎣ 1000 ⎝ V ⎠⎜⎝ L f ⎟⎠⎥
⎦
o V > 300 km/sa için f katsayısı, Denklem 3’ te V yerine 300 km/sa konularak
bulunacaktır.
Burada
Lf : Kurblu köprülerin tasarımında, rayın yüklü kısmının en elverişsiz durumu verecek şekilde
alınan uzunluğu (m).
V : Maksimum hat hızı
SW/2 ve “boş tren” yük modelleri için azaltma katsayı f = 1,0 alınmalıdır.
71
Şekil 3.5.5.1-1 Yük Modeli LM 71 ve SW/0 için f Katsayısı
Tablo 3.5.5.1-1 Yük Modeli 71 ve SW/0 için f Katsayısı
Maksimum hız [km/sa]

Lf [m]
≤120 160 200 250 ≥300
≤ 2,88 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
3 1,00 0,99 0,99 0,99 0,98
4 1,00 0,96 0,93 0,90 0,88
5 1,00 0,93 0,89 0,84 0,81
6 1,00 0,92 0,86 0,80 0,75
7 1,00 0,90 0,83 0,77 0,71
8 1,00 0,89 0,81 0,74 0,688
9 1,00 0,88 0,80 0,72 0,65
10 1,00 0,87 0,78 0,70 0,63
12 1,00 0,86 0,76 0,67 0,59
15 1,00 0,85 0,74 0,63 0,55
20 1,00 0,83 0,71 0,60 0,50
30 1,00 0,81 0,68 0,55 0,45
40 1,00 0,80 0,66 0,52 0,41
50 1,00 0,79 0,65 0,50 0,39
60 1,00 0,79 0,64 0,49 0,37
70 1,00 0,78 0,63 0,48 0,36
80 1,00 0,78 0,62 0,47 0,35
90 1,00 0,78 0,62 0,47 0,35
100 1,00 0,77 0,61 0,46 0,35
≥150 1,00 0,76 0,60 0,44 0,35
72
Yük modeli LM 71 ve SW/0 için Denklem 1 ve 2’ ye göre merkezkaç kuvvetleri, sınıflandırılmış
düşey yükler kullanılmak suretiyle bulunacaktır. α ve f katsayılarının değerleri için Tablo 2’ de
verilen yükleme durumları dikkate alınacaktır.
Tablo 3.5.5.1-2 - α ve Sahadaki Maksimum Hat Hızı Değerlerine Karşılık Gelen

Merkezkaç Kuvveti için Yükleme Durumları
Maksimum a
daki şarta dayalı
α değeri Hat Hızı d
deki şartlara bağlı merkezkaç kuvveti
düşey trafik etkisi
(km/sa)
V α f
(km/sa)
1c x f x Φxαx1x
V 1c f (LM71”+”SW/0) (LM71”+”SW/0)
>120 120 α 1 αx1x
(LM71”+”SW/0)
α< 1 0 - - -
Φxαx1x
αx1x (LM71”+”SW/0)
V αc 1 (LM71”+”SW/0)
≤120
0 - - -
1xfx Φx1x1
V 1c f
(LM71”+”SW/0) (LM71”+”SW/0)
>120 120 1 1 1x1x
(LM71”+”SW/0)
α = 1 0 - - -
Φx1x1
1x1x (LM71”+”SW/0)
V 1c 1 (LM71”+”SW/0)
≤120
0 - - -
1x1x Φx1x1
V 1c f (LM71”+”SW/0) (LM71”+”SW/0)
>120 αx1x
120 α 1
(LM71”+”SW/0)
α> 1 0 - - - Φxαx1x
V αx1x (LM71”+”SW/0)
α 1
≤120 (LM71”+”SW/0)
0 - - -
a
Düşey trafik etkilerinin olumlu olduğu durumda (LM71”+”SW/0) yerine 0.5 x (LM71”+”SW/0) alınır.
b
Maksimum hızın 120 km/sa olduğu ağır yük trafiği için geçerli.
c
Tren kütlesinde f ile iki kez azaltmayı önlemek için α = 1 alınır.
d
Merkezkaç kuvvetinin düşey etkileri hakkında Bölüm 3.5.5.1’ in 3. paragrafına bakınız.
Merkezkaç kuvvetinin düşey yük etkisi deverden ötürü azaltıldıktan sonra, ilgili dinamik katsayı ile
büyütülmelidir. Merkezkaç kuvvetinin düşey etkisi hesaplanırken, f katsayısı yukarıda gösterildiği
gibi dahil edilmelidir.
73
Bu tabloda;
V : Maksimum hız [km/sa],

f : Azaltma katsayısı,
α : Tren yükü sınıflandırma katsayısı
LM71”+” SW/0 : Yük Modeli 71 ve eğer ilgili ise sürekli köprüler için Yük Modeli SW/0
120 km/sa’ i aşan ağır yük trafiği için ek talepler İdare tarafından belirtilmelidir.
3.5.5.2 Burun Kuvveti
Burun kuvveti, rayların üstünde yol merkez eksenine dik, yatay bir kuvvet olarak alınacaktır. Bu
kuvvet, hem aliymanda hem de kurbdaki hatlara uygulanmalıdır.
Burun kuvvetinin karakteristik değeri: Qsk = 100 kN alınmalıdır. Bu değer, Bölüm 3.5.4.5.2’ deki Φ
katsayısı ile ya da Bölüm 3.5.5.1’ deki f katsayısıyla çarpılmayacaktır.
(3.5.3.2’ de tanımlanmış olan) α katsayısının 1’ den büyük olması halinde burun kuvvetinin
karakteristik değeri, geçerli olan α katsayısı ile çarpılmalıdır.
Burun kuvveti her zaman düşey trafik yükü ile birlikte uygulanmalıdır.
3.5.5.3 Demeraj ve Fren Etkileri
Demeraj ve fren kuvvetleri ray üst seviyesinde, hattın boyuna doğrultusunda etki ederler. Demeraj
ve fren kuvvetlerinin yönleri, her bir hattaki izin verilen trafik yönlerine göre belirlenmelidir.
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik değerleri hat başına aşağıdaki gibi alınacaktır:
• Demeraj kuvveti:
Yük Modelleri 71, SW/0, SW/2 ve HSLM için:

qlak = 33 kN/m /hat , La,b ≤ 30 m ve Qlak ≤ 1000 kN (3.5.5.3-1)
• Fren kuvveti:
Yük Modelleri 71, SW/0 ve HSLM için:

qlbk = 20 kN/m /hat , La,b ≤ 300 m ve Qlbk ≤ 6000 kN (3.5.5.3-2)
Yük Modeli SW/2 için:

qlbk = 35 kN/m/hat (3.5.5.3-3)
Burada
La,b : Demeraj ve fren etkilerinin yayılı olarak etkidiği düşünülen hat uzunluğu.
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik değerleri, Φ dinamik katsayısı veya f azaltma

katsayısıyla çarpılmayacaktır.
NOT1: Yük Modelleri SW/0 ve SW/2 için demeraj ve fren kuvvetleri, sadece Şekil 3.5.3.3-1’ de
düşey yüklerin uygulandığı yapı kısımlarına tatbik edilecektir.
NOT2: Demeraj ve fren kuvvetleri “Boş tren” yük modelinde ihmal edilebilir.
74
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik değerleri her tür hat için; (örneğin, sürekli kaynaklı veya
genleşme derzli) geçerlidir.
Yük modelleri LM 71 ve SW/0 için yukarıdaki demeraj ve fren kuvvetleri, α katsayısı ile
çarpılmalıdır.
Yüklenen hat uzunluğu 300 m’ den daha büyük olan açıklıklar için fren etkilerini göz önüne alan ek
talepler idare tarafından belirtilmelidir.
Özel trafik hatları (örneğin, sadece hızlı tren trafiği olan hatlar) için demeraj ve fren kuvvetleri, La,b
uzunluğuna gelen “Gerçek Tren” aks yükleri toplamının %25’i kadarı alınabilir. Ancak hesaplanan
kuvvetler Qlak için 1000 kN ve Qlbk için 6000 kN dan fazla olmayacaktır.
Demeraj ve fren kuvvetleri, bunlarla ilgili düşey yüklerle birlikte göz önüne alınacaktır.
Hattın köprünün bir ya da iki ucunda sürekli olduğu durumlarda, demeraj veya fren kuvvetinin
yalnız bir kısmı köprü tabliyesi aracılığıyla mesnetlere aktarılır; geri kalan kısmı raylar tarafından
kenar ayaklar arkasındaki bölgeye iletilmektedir. Demeraj ve fren kuvvetinin köprü tabliyesi
aracılığıyla mesnetlere aktarılan kısmının hesabı, köprü ve hattın birleşik tepkisi göz önünde
bulundurularak Bölüm 4.8’ e göre yapılacaktır.
İki veya daha fazla hat taşıyan köprülerde, bir hattaki fren kuvvetleri, başka bir hattaki demeraj
kuvvetiyle birlikte göz önüne alınacaktır. İki veya daha fazla hatta aynı yönde trafiğe izin verildiği
durumlarda, iki hattaki demeraj ya da iki hattaki fren kuvveti göz önüne alınacaktır.
3.5.5.4 Köprü-Hat Etkileşimi
Raylar sürekli olduğu halde hattın mesnetlenmesinde (köprü kenar ayaklarında olduğu gibi) bir
süreksizlik varsa, demeraj ve fren gibi boyuna doğrultuda etkiyen kuvvetlerin taşınması, raylar ve
balast ile köprü taşıyıcı sistemi (tabliye, köprü mesnetleri ve köprü ayakları) tarafından birlikte
gerçekleştirilir; boyuna doğrultudaki etkiler, kısmen raylar ile kenarayak arkasındaki dolguya,
kısmen de köprü mesnetleri ve altyapı vasıtasıyla temellere aktarılır.
Diğer taraftan sürekli raylar köprü döşemesinin serbestçe hareket etmesini engellediği zaman
sıcaklık değişmesi, sünme ve büzülme etkileri ve düşey yüklerden dolayı köprü döşemesi üst
seviyesinde ortaya çıkan uzama veya kısalmalar, raylarda ve sabit köprü mesnetlerinde boyuna
yönde kuvvetler oluşmasına sebep olur.
Köprü ve hattın değişken yük etkilerine karşı birlikte tepkisi, köprü üst yapısının, sabit
mesnetlerinin, altyapısının tasarımında ve raylardaki yük etkilerinin kontrolunda dikkate alınacaktır.
Balastlı hatlarda köprü-hat etkileşimi ile ilgili analiz yöntemleri Bölüm 4.8’ de verilmiştir. Balastsız
hatlar için köprü-hat etkileşimi projeye özel olarak belirlenmelidir.
3.5.6 Tren Yüklerinin Köprülere Uygulanması
3.5.6.1 Genel
Köprü, belirtilen hat konumlarına ve toleranslarına göre gerekli hat sayısı ve konumu için
tasarlanacaktır.Hat konumları ve toleranslar her proje için özel olarak belirtilebilir.
Her yapı, aynı zamanda hatların planlanmış konumuna bakmaksızın, hatlar arası minimum aralığı
ve hat ekseni ile yapısal elemanlar arası minimum uzaklıklar esas alınarak geometrik olarak en
fazla hat ve yapısal olarak mümkün olan en elverişsiz konum için tasarlanmalıdır. Hatların
75
birbirinden ve yapısal elemanlardan en az ne kadar uzakta olması ile ilgili şartlar her projede özel
olarak belirtilebilir.
Tüm yük etkileri, tren haraketli yükünün en elverişsiz konumda olması haline göre saptanmalıdır.
Hareketli yüklerin yapıdaki zorlanmaları azaltıcı etkileri ihmal edilecektir.
Not: α ve Φ katsayılarının uygulaması için Bölüm 3.5.3.2’ ye ve Bölüm 3.5.4.5.2’ ye bakınız.
Yük modeli LM 71 uygulamasıyla oluşan en yüksek etkilerinin saptanması için:

• Bir hattın yüklenmesinde düzgün yayılı yük qvk herhangi bir sayıda ve uzunlukta
uygulanacaktır. Tekil yük Qvk ise, tekil yük adedi 4’ ü geçmemek üzere, hat başına bir defa
uygulanacaktır.
• İki hat taşıyan köprülerde yük modeli LM 71’ in hem bir hatta hem de iki hatta
uygulanması halleri dikkate alınacaktır.
• 3 ya da daha fazla hat taşıyan köprülerde yük modeli LM 71, bir ya da 2 hatta veya 0.75
katsayısıyla azaltılmış olarak 3 ya da daha fazla hatta uygulanacaktır.
Yük modeli SW/0 uygulamasıyla oluşan en yüksek etkilerinin saptanması için:

• (Şekil 3.5.2-1 ve Tablo 3.5.2-1’de tanımlanan) yükleme bir hatta bir kez uygulanmalıdır,
• 2 hat taşıyan yapılarda, yük modeli SW/0’ ın hem bir hatta hem de iki hatta uygulanması
halleri dikkate alınacaktır,
• 3 ya da daha fazla hat taşıyan yapılarda, yük modeli SW/0 bir hatta ya da ikisine veya bu
modelin 0.75 katı üç ya da daha fazla hatta uygulanacaktır.
Yük modeli SW/2 uygulamasıyla oluşan en yüksek etkilerinin saptanması için;

• (Şekil 3.5.2-1 ve Tablo 3.5.2-1’ de tanımlanan) yükleme bir hatta bir kez uygulanmalıdır,
• Birden fazla hat taşıyan yapılarda, yük modeli SW/2 sadece bir hatta, yük modeli LM 71
veya yük modeli SW/0 yukardaki paragraflara uygun bir şekilde diğer bir hatta
uygulanacaktır.
Yük modeli “yüksüz tren” uygulamasıyla oluşan en yüksek zıt yük etkilerinin saptanması için;
• Düzgün yayılı qvk yükünün herhangi sayıdaki uzunlukları hatta uygulanacaktır.
• Genel olarak, yük modeli “yüksüz tren” sadece tek hat taşıyan yapıların tasarımında
hesaba katılacaktır.
Load Model LM 71 için tasarlanan tüm sürekli köprüler, ilave olarak yük modeli SW/0 için de
Dinamik analizin gerekli olduğu yerlerde (bak Bölüm 3.5.4.4), tüm köprüler aynı zamanda, yük
modeli HSLM ve gerçek trenlerden kaynaklanan yüklemeler için de tasarlanacaktır. Gerçek Trenler
ve yük modeli HSLM uygulamasıyla oluşan en yüksek etkilerin saptanması bölüm 4.7.1.1 ve
Bölüm 4.7.5’ e uygun olmalıdır.
3.5.6.2 Tren Yük Grupları
Bölüm 3.5.3 ve Bölüm 3.5.5’ de tanımlanan tren düşey ve yatay yüklerinin aynı zamanda etki
etmesi, Tablo 1’ de tanımlanan tren yük grupları ile hesaba katılabilir. Bu tabloda verilen yük
grupları, birbirini dışlayan yapıda oldukları için diğer yüklerle birleştirildiklerinde tek bir değişken
yük olarak düşünülmelidir.
Tek bir değişken yük olarak alınacak olan tren yük gruplarının diğer yüklerle birleşimi Bölüm 3.3.1’
e göre yapılacaktır.
76
Tablo 3.5.6.2-1 Tren Yük Grupları
Köprüdeki hat
Yük grupları Düşey yükler Yatay yükler Açıklama
adedi
(1)
LM 71 Fren Merkezk
Yüklenen Yük Yüklen (1),(2) SW/2 Yüksüz Burun
1 2 ≥3 SW/0 (1),(3) Demeraj aç (1)
hat adedi grubu miş hat (6),(7) tren (1) yükü
HSLM kuvveti
(5) (5) (5)
1 gr11 T1 1 1 0.5 0.5 En büyük düşey ve boyuna yükler birlikte alınır.
(5) (5) (5)
1 gr12 T1 1 0.5 1 1 En büyük düşey ve enine yükler birlikte alınır.
(4) (5) (5)
1 gr13 T1 1 1 0.5 0.5 En büyük boyuna yükler
(4) (5)
1 gr14 T1 1 0.5 1 1 En büyük yanal yükler
(5) (5)
1 gr15 T1 1 1 1 "Yüksüz tren" ile yanal stabilite
(5) (5) (5)
1 gr16 T1 1 1 0.5 0.5 SW/2 ile en büyük boyuna yükler
(5) (5) (5)
1 gr17 T1 1 0.5 1 1 SW/2 ile en büyük enine yükler
(5) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr21 (5) (5) (5)
En büyük düşey ve boyuna yükler birlikte alınır.
T2 1 1 0.5 0.5
(5) (5) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr22 (5) (5) (5)
En büyük düşey ve enine yükler birlikte alınır.
T2 1 0.5 1 1
(4) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr23 (4) (5) (5)
En büyük boyuna yükler
T2 1 1 0.5 0.5
(4) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr24 (4) (5)
En büyük enine yükler
T2 1 0.5 1 1
(5) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr26 (5) (5) (5)
SW/2 ile max boyuna yükler
T2 1 1 0.5 0.5
(5) (5) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr27 (5) (5) (5)
SW/2 ile max enine yükler
T2 1 0.5 1 1
(5) (5) (5)
≥3 gr31 Ti 0.75 0.75 0.75 0.75 İlave yük durumu
(1) Bütün ilgili katsayılar (α,Φ,f ) dikkate alınacak.
(2) SW/0 sadece sürekli köprülerde dikkate alınacak
(3) SW/2 sadece idarenin talebi halinde dikkate alınmalıdır
(4) Olumlu etki halinde katsayı 0.5 alınacaktır.(0.0 alınmayacaktır)
(5) Olumlu etki halinde katsayı 0.0 alınacaktır.
(6) Gereken yerde 3.4.4.4 ve 4.7.1.1 maddelerine uygun olarak HSLM ve Hakiki Trenler uygulanacaktır.
(7) 3.4.4.4 maddesi uyarınca dinamik analiz gerekli ise 4.7.5 ve 4.7.1.2 maddelerine de bakınız
77
3.5.7 Hareket Halindeki Trenlerden Kaynaklanan Aerodinamik Etkiler
3.5.7.1 Genel
Geçen trenlerden kaynaklanan aerodinamik etkiler, demiryolu hattına komşu yapıların tasarımında
göz önüne alınacaktır.
Hatta yakın yapılar, demiryolundan geçen araçlar dolayısıyla gezici değişken basınç ve emme
dalgalarına maruz kalacaklardır (bkz. Şekil 3.5.7.2-1 ila 3.5.7.5-1). Bu etkilerin büyüklüğü büyük
oranda aşağıdaki etkenlere bağlıdır:
- tren hızının karesi,

- trenin aerodinamik şekli,
- yapının şekli,
- yapının pozisyonu, özellikle araç ve yapı arasındaki boşluk.
Bu etkiler, dayanım ve kullanım sınır durumları ile yorulmanın kontrolü için trenin arka ve ön kısmında
eşdeğer yükler kullanmak suretiyle yaklaşık olarak modellenebilir. Eşdeğer yüklerin karakteristik
değerleri, Bölüm 3.5.7.2’ den 3.5.7.5’ e kadar verilmiştir.
Maksimum tasarım hızı V [km/sa] bölüm 3.5.7.2’ den 3.5.7.6’ ya kadar, sahadaki maksimum doğrusal
hız olarak alınmalıdır.
Hatta komşu yapıların başlangıç ve sonlarında, yapının başlangıç ve sonundan itibaren hatta paralel
doğrultuda 5 m mesafe içinde Bölüm 3.5.7.2’ den 3.5.7.6’ ya kadar verilmiş olan eşdeğer yükler,
dinamik büyütme katsayısı 2.0 ile çarpılmalıdır.
NOT: Dinamik olarak hassas yapılarda, yukarıda belirtilmiş olan dinamik büyütme katsayısı yetersiz
olabilir ve özel çalışma ile belirlenmesi gerekebilir. Böyle bir çalışma, mesnet ve uç koşulları dahil
yapının dinamik karakteristiklerini, tren hızını ve yapıda ortay çıkan şekil değiştirme dalgasının hızı
da dahil olmak üzere yapının dinamik tepkisini gözönünde bulundurmalıdır. Dinamik olarak hassas
olan yapılarda yapının uç bölgeleri dışındaki bölgeleri için de dinamik büyütme katsayısı gerekli
olabilir.
3.5.7.2 Hatta Paralel Basit Düşey Yüzeyler (Örneğin: Ses Bariyerleri)
Etkilerin karakteristik değerleri, ( ± q1k ), Şekil 1’ de verilmiştir.
Karekteristik değerler olumsuz aerodinamik şekle sahip trenler içindir ve aşağıdaki durumlar için
verilen katsayılarla azaltılabilir:
-Kenarları yumuşak hatlara sahip trenler için k1=0.85

-Aerodinamik (ETR,ICE,TGV,Eurostar vb) trenler için k1=0.60
Yüksekliği ≤ 1.00 m ve uzunluğu ≤ 2.50 m olan küçük bir duvar parçası, (örneğin: bir ses bariyerinin
bir elemanı) için q1k etkileri, k2 = 1.30 katsayısı ile arttırılmalıdır.
78
(1) Kesit (2) Yapının Yüzeyi (3) Plan Görünüşü (4) Yapının Yüzeyi
Şekil 3.5.7.2- Hatta Paralel Basit Düşey Yüzeyler için Etkilerin Karakteristik Değerleri, q1k
3.5.7.3 Hattın Üzerinde Basit Yatay Yüzeyler (örneğin: sundurma çatıları)
Etkilerin karakteristik değerleri, ± q2k, Şekil 1 ’de verilmiştir.

İncelenen yapısal eleman için yükleme genişliği hat merkezinden her iki yana 10 m ye kadar olabilir.
(1) Kesit (2) Profil (3)Yapının alt yüzü
Şekil 3.5.7.3-1. Hattın Üzerinde Basit Yatay Yüzeyler için q2k Etkilerinin
Karakteristik Değerleri
79
Birbirini ters yönlerde geçen trenler için etkiler toplanmalıdır. İkiden fazla hat olan yerlerde sadece iki
hat üzerindeki trenlerden kaynaklanan yüklemelerin dikkate alınması yeterlidir.
q2k etkileri Bölüm 3.5.7.2’ de tanımlanan k1 katsayısı ile azaltılabilir.
Hatta dik, geniş bir yapının kenar şeritlerinin genişliği 1.50 m’ye kadar olan kısımlarda yükler 0.75
katsayısı ile çarpılabilir.
3.5.7.4 Hatta Bitişik Basit Yatay Yüzeyler (örneğin: düşey duvarsız platform gölgelikleri)
Yüklerin karakteristik değerleri, ± q3k, Şekil 1’de verilmiştir ve bu karakteristik değerler trenin
aerodinamik şeklinden bağımsızdır.
Tasarlanacak yapının her pozisyonu için q3k, en yakın hattan olan ag uzaklığının fonksiyonu olarak
bulunur. Eğer göz önüne alınan yapısal elemanın her iki tarafında da hat varsa, etkiler birbirine
eklenir.
Eğer hg uzaklığı 3.80 m’yi aşarsa q3k , bir k3 katsayısı ile azaltılabilir:
3.8 m < hg < 7.5 m için k3 = (7.5 - hg) / (3.7) (3.5.7.4-1)

hg ≥ 7.5 m için k3 = 0 (3.5.7.4-2)
Burada:
hg : ray üst kotundan yapı alt yüzüne kadar olan uzaklıktır.
(1) Kesit (2) Profil (3) Yapının Alt Yüzü
Şekil 3.5.7.4-1 - Hatta Bitişik Basit Yatay Yüzeyler için q3k Etkilerinin Karakteristik Değerleri
80
3.5.7.5 Hat Yanındaki (düşey, yatay veya eğik yüzeyler içeren) Çok Yüzeyli Yapılar (Örneğin:
ses bariyerleri, düşey duvarlı gölgelikler, vs.)
Yüklerin karakteristik değerleri, ± q4k, Şekil 3.5.3.2-1’ de verildiği gibi göz önüne alınan yüzeylere dik
etkitilmelidir. Yükler, Şekil 3.5.7.1-1 deki grafiklerden alınmalıdır. Burada a’g aşağıdaki değerlerin
küçük olanı olarak alınmalıdır:
a’g = 0,6 minimum a g + 0,4 maksimum a g ya da 6m (3.5.7.5-1)
Buradaki minimum a g ve maksimum a g uzaklıkları, Şekil 1’ de gösterilmiştir.
Eğer maksimum a g > 6 m ise maksimum a g = 6 m değeri kullanılmalıdır.
Bölüm 3.5.7.2’de tanımlanan k1 ve k 2 katsayıları kullanılmalıdır.
Şekil 3.5.7.5-1 Hattın Merkez Çizgisinden olan min ag ve maks ag Uzaklıklarının Tanımı
3.5.7.6 Hat Açıklığının Sınırlı Olduğu ( 20 m’ ye kadar ) Yapıları Örten Yüzeyler (Hat Üzerindeki
Yatay Yüzey ve en az bir Düşey Duvar, Örneğin: Yapı Iskelesi, Geçici Yapılar)
Bütün yükler trenin aerodinamik şekline bakılmaksızın uygulanmalıdır:

- Düşey yüzeylerde toplam yükseklik boyunca :
± k 4 q1k (3.5.7.6-1)
Burada; q1k , bölüm 3.5.7.2’ ye göre belirlenmiştir. k4 = 2
- Yatay yüzeylerde i:
± k5 q2k (3.5.7.6-2)
Burada;
q 2 k , yalnız bir hat için Bölüm 3.5.7.3’ e göre belirlenmiştir.
81
Eğer bir hat var ise k 5 = 2,5 ,
Eğer iki hat var ise k 5 = 3,5
3.5.8 Yorulma Tahkiki için Tren Yükleri
3.5.8.1 Genel
Gerilme dalgalanmasına maruz kalan bütün yapısal elemanlarda yorulma tahkiki yapılacaktır. Ele
alınan servis trenleri ve trafik karışımının detayları Bölüm 3.5.8.4’ te verilmiştir.
Yorulma tahkikinde, statik yükler için Bölüm 3.5.4.5.2’ de verilen Φ2 veya Φ3 katsayısının kullanılması
fazla güvenli bir yaklaşım olabilir. Köprü tasarım ömründe ortaya çıkacak ortalama etkileri göz önüne
almak üzere gerçek tren yüklerine uygulanacak dinamik katsayı “EN 1991-2 : 2003(E) Annex D” de
verilmektedir.
Birçok hat taşıyan yapılar için, yorulma yüklemesi en elverişsiz konumda olmak üzere en çok iki hatta
uygulanacaktır.
Yorulma tahkikinde köprü tasarım ömrü 100 yıl alınabilir.
Dinamik analizin gerekli olduğu köprülerde (bak Bölüm 3.5.4.4) yorulma tahkiki için ek şartlar Bölüm
4.7.6’ da verilmiştir.
Dinamik etkiler dahil olmak üzere düşey tren yükleri ve merkezkaç kuvveti yorulma tahkikine hesaba
katılmalıdır. Genellikle burun kuvveti ve boyuna tren yükleri yorulma tahkikinde ihmal edilebilir.
NOT: Bazı özel durumlarda, örneğin bitiş noktasındaki istasyonlarda köprülerin yorulma tahkikinde,
boyuna yöndeki trafik yüklerinin etkileri de hesaba katılmalıdır.
3.5.8.2 Genel Tasarım Metodu
Yorulma tahkiki, genellikle bir gerilime aralığının sağlaması şeklinde olup çelik demiryolu köprüleri için
Bölüm 6.4’ e göre yapılacaktır.
3.5.8.3 Yorulma için Tren Tipleri
Bir hattaki trafiğin daha çok ağır yük trenlerinden, hafif yolcu trenlerinden veya bunların bir
karışımından oluşmasına göre yorulma tahkikinde “dingil yükü 250 kN olan trenler”, “ hafif trafik
karışımını” veya “standart trafik” esas alınmalıdır.
Servis trenlerinin ve trafik karışımlarının detayları EK 3.A ‘ da verilmiştir.
82
3.6 Rüzgar Yükü
3.6.1 Tasarım Rüzgar Hızı
Rüzgar hızı, köprünün bulunduğu arazinin engebeli veya düz olmasına ve köprünün zeminden
yüksekliğine göre değişir. Yerden 10.000 mm’ den daha yüksekte olan köprüler veya köprü birimleri
için tasarım rüzgar hızı (VDZ) aşağıdaki gibi hesaplanır:
VDZ = 0.19 (Z0 / Z0,II)0.07 ln(z/Z0 )VB (3.6.1-1)
Burada ;
z = Zemin seviyesinden itibaren ölçülen köprü yüksekliği. (> 10.000 mm)
ZO = Rüzgar sürtünme boyu meteorolojik bir rüzgar özelliği olup arazi engebelik sınıfına göre
Tablo 1’ den alınır. (mm)
VB = Arazi engebelik sınıfı II olan bir arazide 10.000 mm yükseklikte 10 dakikalık ortalama rüzgar
hızı
Tablo 3.6.1-1 Rüzgar Sürtünme Boyu (ZO) değerleri
Arazi engebelik
0 I II III IV
sınıfı
Göl veya çok Birkaç binanın
Şehir kenar
Deniz ya da az bitki olan bulunduğu Şehir
Özellik mahallesi
deniz kıyısı düz yatay açık merkezi
banliyo
arazi kırsal alan
ZO (mm) 3 10 50 300 1000
VB aşağıdaki kaynakların birine göre saptanabilir :

• Meteoroloji Bülteni
• Bulunulan yere özgü rüzgar ölçümleri
• Daha iyi bir bilgi ve veri bulunmaması durumunda
VB = 44.44 (m/s) = 160 km/sa
3.6.2 Rüzgar Basıncı
1
Pw = ρ V DZ 2 C (3.6.2-1)
2
burada
Pw = Rüzgar basıncı (N/m2)
ρ = Havanın yoğunluğu = 1.25 kg/m3
VDZ = (z) yükseklikteki tasarım rüzgar hızı (m/s)
C = Rüzgar katsayısı (Tablo 1’ den alınacaktır)
83
Tablo 3.6.2-1 Kuvvet Katsayısı C Değerleri
b/dtot z ≤ 20 m z = 50 m
≤ 0.5 6.7 8.3
≥ 4.0 3.6 4.5
Not : Bu tabloda köprünün arazi engebelik sınıfının II olduğu kabul edilmiştir.
b/dtot ve z’ nin ara değerleri için interpolasyon yapılabilir.
Burada
b = Köprü genişliği
dtot = Köprü yüksekliği
3.6.3 Rüzgar Kuvveti
Rüzgar yükünün, rüzgara dönük yüzey üzerine düzgün yayılı olarak etkidiği kabul edilir.
Fw = Pw Aref (3.6.3-1)
Burada
Fw = Rüzgar kuvveti (N)
Pw = Rüzgar basıncı (N/m2)
A ref = Rüzgar hesabı için dikkate alınan referans alan
Rüzgara dönük yüzey alanı olarak bütün elemanların, kabul edilen rüzgar yönüne dik bir düzlem
üzerindeki izdüşüm yüzeyleri dikkate alınır. Buna aynı şekilde döşeme sistemi ve korkuluk yüzeyleri
dahil edilir. Tüm köprü veya elemanlar üzerindeki en büyük etkiyi belirleyebilmek için değişik rüzgar
yönleri göz önüne alınır. En büyük kuvvet etkisine katkısı olmayacak yüzey alanları analizde ihmal
edilebilir. A ref alanının hesabı için Şekil 1’ den faydalanılabilir.
Aref = d tot L (3.6.3-2)
Şekil 3.6.3-1 Rüzgar Hesabı için Referans Alan

84
Hareketli yükler ile rüzgarın birlikte etkimesi halinde, rüzgarın trene ve köprüye olan etkisi Fw** ile
**
sınırlanmalıdır. Fw ** değeri temel rüzgar hızı VB = 25 m/s kullanılarak bulunan değerdir.
3.6.4 Aeroelastik Stabilitenin Bozulması
Aeroelastik kuvvet etkileri açıklık-genişlik veya açıklık-derinlik oranı 30’ un üstünde olan köprülerde
önemli olmaktadır. Bu sınıfa giren köprüler bu şartnamenin kapsamı dışındadır.
3.7 Çevre Etkileri
3.7.1 Köprülerde Sıcaklık Değişiklikleri
3.7.1.1 Köprü Döşeme Tipleri
Tip 1 Çelik Döşeme -Çelik kutu kiriş

-Çelik kafes veya levhalı kiriş
Tip 2 Kompozit Döşeme
Tip 3 Beton Döşeme -Beton plak

-Beton kiriş
-Beton kutu kiriş
3.7.1.2 Düzgün Sıcaklık Dağılımı
Düzgün sıcaklık dağılımı, engellenmemiş bir yapıda eleman boylarının değişmesine sebep olur.
Gerektiğinde aşağıdaki etkiler dikkate alınmalıdır:
• Konstrüksiyon tipine göre uzama veya kısalma ile bağlantılı engellenmeler ( örneğin portal
çerçeve, kemer, elastomerik mesnetler);
• Yuvarlanan veya kayan mesnetlerde sürtünme;
• Demiryolu köprülerinde, demiryolu hattı ile köprü arasındaki karşılıklı etkileşim; bu etkileşim
mesnetlerde ve raylarda ek yatay kuvvetlerin doğmasına sebep olmaktadır.
Minimum ve maksimum köprü sıcaklıkları Te,min ve Te,max , köprü yeri için belirlenen gölgedeki sıcaklık
değerleri kullanılarak Şekil 1 vasıtasıyla bulunabilir.
85
NOT: Çelik kafesler ve levhalı kirişler için Tip 1 adı altında verilmiş olan değerler 3° C azaltılabilir.
Şekil 3.7.1.2-1: Köprüdeki Düzgün Sıcaklık Dağılımı (Temin/Temax) ile

Gölgede Hava Sıcaklığı (Tmin/Tmax) Arasındaki ilişki.
Yapı inşaat yerindeki minimum gölgede hava sıcaklığı (Tmin) ve maksimum gölgede hava sıcaklığı
(Tmax) Meteoroloji Bülteni’ nden alınabilir.
3.7.1.3 Değişken Sıcaklık (Enkesit Düşey Ekseni Boyunca)

Düşey sıcaklık değişimlerinin etkisi, eşdeğer bir doğrusal sıcaklık değişimi olarak, Tablo 1’ de verilen
ΔTM,ısınma ve ΔTM,soğuma değerlerinin kullanılması suretiyle dikkate alınır. Bu değerler köprü tabliyesinin
üstüne ve altına uygulanmalıdır.
Tablo 3.7.1.3-1 Balastlı Demiryolu Köprüleri için Doğrusal ısı farklılıkları
Üst Tabliye alt tabliyeden Alt Tabliye üst tabliyeden

Tabliye çeşidi daha sıcak ise daha sıcak ise
ΔTM,ısınma ΔTM,soğuma
Tip1 : Çelik Döşeme 18x0,6 13x1,4
Tip 2: Kompozit Döşeme 15x0,8 18x1,2
Tip 3: Beton Döşeme
-Beton Kutu Kiriş 10x0,6 5x1,0
-Beton Kiriş 15x0,6 8x1,0
-Beton Döşeme 15x0,6 8x1,0
86
3.7.2 Değişken Büzülme (Diferansiyel Rötre)
Gerek görülen yerlerde, farklı yaş ve kompozisyondaki betonlar arasında veya beton ile çelik arasında
rötre farkı etkileri Bölüm 5’ de belirtilen kurallara göre hesaplanır.
3.7.3 Sünme
Beton için sünme Bölüm 5’ te ele alınmıştır. Sünmeye bağlı şekil seğiştirme ve içsel kuvvet etkilerinin
hesaplanmasında zamana bağımlılık ve basınç gerilmelerinde olabilecek değişmeler dikkate
alınacaktır.
3.7.4 Farklı Oturma
“Geoteknik Tasarım Esasları” na bakınız.
3.8 Deprem Etkisi
Deprem etkisi için DLH Deprem Teknik Yönetmeliği Ek 3’ e bakınız.
3.9 Zemin Basıncı
“Geoteknik Tasarım Esasları” Bölüm 6 ‘ ya bakınız.
3.10 Su Yükleri
3.10.1 Statik Basınç
Suyun statik basıncının, su tutan yüzeye dik olduğu kabul edilir. Basınç; dikkate alınan noktadan
suyun yüksekliği, suyun özgül ağırlığı ve yerçekimi ivmesi (g) nin çarpılması sureti ile hesaplanır.
Çeşitli sınır durumlar için proje su seviyeleri İdare tarafından doğrudan ve/veya onay vermek suretiyle
belirlenir.
3.10.2 Suyun Kaldırma Kuvveti
Proje su seviyesinin altında kalan her türlü eleman üzerine etkileyen ve bölüm 3.10.1’e göre
hesaplanan statik basınçların düşey elemanlarınin toplamından oluşan bir kaldırma (yüzdürme)
kuvveti olarak dikkate alınır.
87
3.10.3 Akıntı Basıncı
3.10.3.1 Boyuna Yönde
Akan suyun alt yapı elemanları üzerine boyuna yönde etkileyen basıncı aşağıdaki denkleme göre
alınır :
p = 5.14 10-4 CD Vsu2 (3.10.3.1-1)
Burada;
p = Akan suyun basıncı (Mpa)
CD = Tablo 1’ de belirtilmiş olan, akıntı direnç katsayısı
Vsu = Dayanım ve kullanım sınır durumları için proje taşkın debisinin, aşırı yük sınır durumu için de
kontrol taşkını debisinin su proje hızı (m/s)
Tablo 3.10.3.1-1 Akıntı Direnç Katsayısı
TİP CD
Burnu yarım daire şeklinde olan ayak 0.7
Burnu kare şeklinde olan ayak 1,4
Ayak ucuna moloz yığıntılı 1,4
Burnu üçgen şeklinde olan ayak
0,8
(Burun açısı 900 den daha az)
Uzunlamasına yönde etki eden akıntı direnç kuvveti olarak, akan suyun basıncı ile suya direnç
gösteren yüzeyin düşey izdüşüm alanının çarpımı alınır.
3.10.3.2 Enine Yönde
Bir alt yapı elamanı üzerindeki, uzunlamasına yönde ayak eksenine göre θ açısı ile akan bir suyun
enine yöndeki düzgün yayılı basıncı aşağıdaki gibi alınır:
2
p = 5,14.10-4 CL Vsu (3.10.3.2-1)
Burada :
p = Yanal basınç (Mpa)
CL = Tablo 1’ de belirtilmiş olan yanal ayak akıntı direnç katsayısı
Şekil 3.10.3.2-1 Akarsu Basıncını Gösteren Ayak Plan Görünüşü
88
Tablo 3.10.3.2-1 Yanal Akıntı Direnç Katsayısı
Suyun akış yönü ile ayak uzunlama

yöndeki simetri ekseni arasındaki açı (θ) CL
0o 0,0
50 0,5
100 0,7
200 0,9
≥300 1,0
Yanal yönde akıntı direnç kuvveti olarak, yanal su basıncı ile suya bu yönde direnç gösteren yüzeyin
çarpımı alınır.
3.10.4 Dalga Yükü
Köprü konstrüksiyonları üzerine dalga etkisi, önemli dalga kuvvetlerinin oluşabileceği direnç gösteren
yüzeyde dikkate alınır.
3.10.5 Oyulma Limit Durumu için Temellerde Değişim
Bölüm 1.3.5’ de belirlenen koşullar uygulanır. Oyulma için alınan proje taşkını sebebiyle köprü
temellerinin mesnetlenmesinde ortaya çıkan değişiklikler, dayanım ve kullanım sınır durumlarında
dikkate alınacaktır.
3.11 Sürtünme Kuvvetleri
Sürtünme kuvvetleri hesabında, ekstrem sürtünme katsayıları kullanılacaktır. Gereken yerlerde nemin
ve kayan veya dönem yüzeyler arasındaki olası kirlenme ve bozulmanın sürtünme katsayısı
üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır.
3.12 Demiryolu Köprülerinde Trenin Raydan Çıkması
Demiryolu yapıları, trenin raydan çıkması sonucu köprüde oluşabilecek hasarlara (özellikle yapının bir
bütün olarak devrilmesi ya da tamamiyle yıkılması durumuna) karşı en az hasarın oluşması
durumuna göre tasarlanacaktır.
3.12.1 Demiryolu Köprüsündeki Ray Trafiğinden Dolayı Trenin Raydan Çıkması
Demiryolu köprülerinde raydan çıkması Olağan Dışı Sınır Durumu olarak dikkate alınacaktır.
• Tasarım Durumu 1: Raydan çıkan tren Şekil 1’ de gösterildiği gibi hat üzerinde kalmaktadır.
Tasarım Durumu I’ de yapının önemli bir kesiminin yıkılması önlenecektir. Yerel hasar olması
kabul edilebilir. Yapı elemanları
α x 1,4 x LM 71
89
yüklerine göre tahkik edilecektir. (tekil ve düzgün yayılı yükler, Q Ald ve q Ald ), hat ekseninin iki
tarafında, eksenden 1.5 s uzaklığa kadar olan bölgede en elverişsiz konumda olmak üzere
yerleştirilecektir.
(1) mesafesi en çok 1,5s alınır; duvar varsa daha az alınabilir.

(2) hat genişliği, s
(3) mesafesi, balastlı tabliyelerde tekil yüklerin yayılı kabul edildiği alanı göstermektedir;tekil
yükler tabliye üstünde kenarı 450 mm olan kare şeklinde bir alanda yayılı olarak kabul edilebilir.
Şekil 3.12.1-1 Tasarım Durumu I – Eşdeğer yük QA1d ve q A1d
• Tasarım Durumu 2: Raydan çıkan tren Şekil 2’ de gösterildiği köprü kenarında bir teker
üzerinde durmaktadır.
Tasarım durumu II’ de köprü devrilmemeli ya da yıkılmamalıdır. Yapının genel stabilitesinin

belirlenmesi için, maksimum 20 m toplam uzunluğundaki
q A 2 d = α x 1,4 x LM 71
köprü tabliyesinin kenarında düşey yönlü düzgün yayılı çizgisel yük olarak alınacaktır.
NOT: Yukarıda belirtilen eşdeğer yük, sadece yapının bir bütün olarak stabilitesi ya da
dayanımının belirlenmesinde göz önüne alınmaktadır. Tali elemanların bu yüke göre tasarımına
gerek yoktur.
(1) yapı kenarına etkiyen yük ile hat ekseni arasındaki uzaklık
(2) hat genişliği, s
Şekil 3.12.1-2 Tasarım Durumu II – Eşdeğer yük q A2d
90
Tasarım Durumu I ve Tasarım Durumu II ayrı ayrı incelenecektir; bunların birleşiminin irdelenmesi
gerekmez.
Tasarım Durumu I ve II için, raydan çıkma olduğu farzedilen hatta diğer trafik etkileri ihmal edilmelidir.
NOT: Diğer hatlardaki trafik etkilerinin uygulanması için bakınız Bölüm 3.3.3
Tasarım Durumu I ve II için yukarda verilen tren yüklerinin dinamik katsayı ile artırılması gerekmez.
3.13 Araç Çarpması Kuvveti
3.13.1 Yapının Korunması
Bölüm 3.13.2’ de öngörülen koşulların aşağıda belirtilen şekilde korunan yapılar için uygulanmasına
gerek yoktur:
• Yapının bir set ile korunması,
• Statik olarak bağımsız olan, yere darbeye dayanıklı olarak monte edilmiş yüksekliği 1370 mm
olan ve korunacak elemandan 3000 mm uzaklık sınırı içinde bulunan bir bariyer ile koruma,
• Korunacak elemandan 3000 mm den daha fazla uzaklıkta ve yüksekliği 1070 mm olan bir
bariyer ile koruma.
Yapı korunmasında bariyerlerin yeterli sayılabilmesi için böyle bir bariyerin statik ve geometrik açıdan
NCHRP Report 350’ de tanımlanmış olan 5. seviyede çarpma testine dayanabilecek kapasiteye
sahip olması gerekmektedir.
3.13.2 Konstrüksiyon ile Araç veya Tren Çarpışması
Bölüm 3.13.1’ de tanımlanan şekilde korunmuş olmadığı takdirde, bir karayolunun kenarından 9000
mm veya bir demiryolu hattının simetri ekseninden 15000 mm mesafe içinde bulunan köprü orta ve
kenar ayakları, zeminden 1200 mm mesafedeki yatay düzlemde herhangi bir yönde etkileyen 1800
kN değerinde eşdeğer bir statik kuvvete göre tasarlanacaktır.
Ayrıca köprü orta ve kenar ayakları mümkünse en az 600 m uzakta köprü elemanlarından bağımsız
olarak mesnetlenmiş karayolu bariyerleri ile korunmalıdır.
3.14 Gemi Çarpması
Trafiğe açık bir su yolu geçen bir köprünün su içindeki bir elemanı 600 mm daha derinde bulunuyorsa,
gemi çarpmasına göre tasarlanmak zorundadır. Gemi çarpması beklenen, gemi trafiğine açık su
yollarındaki köprü altyapıları için aşağıdaki koşullar geçerlidir:
• Gemi çarpma kuvvetine dayanacak şekilde tasarlanmalıdır.
• Usturmaça, dolfen, mendirek (berm), ada veya benzeri yapılarla korunmalıdır.
Gemi çarpma yükünün hesabı için köprü ile ilişkisi bakımından aşağıdaki hususlar dikkate alınır :
• Su yolunun geometrisi,
• Su yolunu kullanan teknelerin boyutları, tipleri yük koşulları ve geçiş sıklıkları,
• Mevcut su derinliği,
• Tekne hızı ve seyir yönü,
• Köprünün çarpmaya karşı statik tepkisi
91
Bu konu ile ilgili daha detaylı bilgi için “Kıyı Yapıları ve Limanlar Planlama ve Tasarım Teknik
Esasları” Bölüm C 3.3’ e bakınız.
Derin su yolları üzerinden geçen köprüler yeterli yükseklikte değillerse, köprü üstyapısı gemi direği
çarpma yüküne göre tahkik edilecektir. Minimum üst yapı tasarım çarpma kuvvetleri için “AASHTO
LRFD Bridge Specification” Bölüm 3.14.10 esas alınabilir.
92
EK 3-A Yorulma Tahkiki için Tren Tipleri
Standart ve hafif trafik karışımları
TİP 1 Lokomotifli yolcu treni:

ΣQ =6630 KN V=200km/sa L=262,10m q=25,3KN/m
TİP 2 Lokomotifli yolcu treni :

TİP 3 Yüksek hızlı yolcu treni:

93
TİP 4 Yüksek hızlı yolcu treni :
TİP 5 Lokomotifli yük treni :

ΣQ =21600 KN V=80km/sa L=270,30m q=80KN/m
TİP 6 Lokomatif taşımalı yük treni :


94
TİP 9 Banliyo treni :

TİP 10 Metro:
ΣQ =3600 KN V=120km/sa L=129,60m q=27.8 KN/m
95
250kN - dingilli ağır trafik

ΣQ =11350 KN V = 120km/sa L = 198,50m q = 57,2KN/m

Trafik Karışımı :
96
Tablo 3A -1 Standart Trafik Karışımı [Dingil Yükü ≤ 22,5t (225kN) ]
Tren Tipi Tren/Gün Sayısı Trenin Kütlesi(t) Trafik Hacmi

(106 t/yıl)
1 12 663 2,90
2 12 530 2,32
3 5 940 1,72
4 5 510 0,93
5 7 2160 5,52
6 12 1431 6,27
7 8 1035 3,02
8 6 1035 2,27
67 24,95
Tablo 3A-2 Ağır Trafik Karışımı [Dingil Yükü = 25t (250kN)]
Tren Tipi Tren/Gün Sayısı Trenin Kütlesi (t) Trafik Hacmi

[106t/yıl]
5 6 2160 4,73
6 13 1431 6,79
11 16 1135 6,63
12 16 1135 6,63
51 24,78
Tablo 3A-3 Hafif Trafik Karışımı [Dingil Yükü ≤ 22,5t (225kN)]
Tren Tipi Tren/Gün Sayısı Trenin Kütlesi (t) Trafik Hacmi

[106t/yıl]
1 10 663 2,4
2 5 530 1,0
5 2 2160 1,4
9 190 296 20,5
207 25,3
97
98
4. YAPISAL ANALİZ ve DEĞERLENDİRME
99
100
4. YAPISAL ANALİZ VE DEĞERLENDİRME
4.1 Genel
4.1.1 Kapsam
Bu bölüm köprü tasarımı için uygun olan bazı analiz yöntemlerini tanımlamaktadır. Belgelenmiş
malzeme karekteristiklerine dayalı ve kuvvetler dengesi ile uygunluk şartlarını sağlayan diğer analiz
yöntemleri de kullanılabilir.

TS EN 1991-2 : 2004
4.2 Tanımlar
Kabul edilebilir analiz yöntemi – Ayrıca onay gerektirmeyen ve yapı mühendisliği uygulamalarının
düzenli bir parçası haline gelmiş olan bir analiz yöntemi.
Boyut oranı - Bir dikdörtgenin uzunluğunun genişliğine oranı.

Sınır şartları – Statik modeller arasındaki sürekliliği ve/veya mesnetleri niteleyen yapısal tutulma
özellikleri.
Klasik yerdeğiştirme yöntemi – Yapının, rijitlikleri bağımsız olarak hesaplanabilen elemanlara
ayrılması sureti ile gerçekleştirilen hesap yöntemi. Elemanlar arasındaki kuvvetler dengesi ve
uygunluk koşulları, birleşme noktalarındaki yerdeğiştirmelerin hesaplanması suretiyle sağlanır.
Klasik kuvvet yöntemi – Yapının, izostatik parçalara bölünmesi suretiyle gerçekleştirilen hesap
yöntemi. Parçalar arasındaki uygunluk koşulu, hiperstatik kuvvetlerin hesaplanması ile sağlanır.
Uygunluk – Elemanların birleşme noktalarındaki hareketinin geometrik olarak eşitliği.
Eleman – Bağımsız tasarım yaklaşımı gerektiren bir yapı birimi; eleman (çubuk) ile eş anlamlı.
Döşeme- Köprüde hattın mesnetlendiği yüzeysel taşıyıcı eleman.
Döşeme Sistemi- Döşeme ile döşemeyi mesnetleyen elemanların bir bütün şeklinde olduğu bir üst
yapı sistemi.
Şekil değiştirme (deformasyon) – Eksenel yer değiştirme, kesme yer değiştirmesi ve dönmeler de
dahil olmak üzere, kuvvet etkilerinden ötürü yapı geometrisinde meydana gelen değişiklik.
Serbestlik derecesi – Bir düğüm noktasının hareketini tanımlayabilmek için gereken yer değiştirme
ve dönmelerin sayısı. Elemanların ve/veya sistemin bütününün yer değiştirmiş şekli bir serbestlik
derecesi sayısı ile ifade edilebilir.
Tasarım - Şartnamelerin koşulları sağlanacak şekilde, bir köprünün elemanlarının ve bağlantılarının
boyutlandırılması ve detaylandırılması.
Dinamik Serbestlik derecesi – Kütle ve kütle etkilerinin ilişkili oldukları bir serbestlik derecesi.
Elastik – Gerilmenin şekil değiştirmeyle orantılı olduğu bir yapı malzemesi davranışı. Yükün
kaldırılması ile malzeme, tekrar yüklemeden önceki ilk durumuna geri döner.
Kuvvetlerin dengesi - Uzayda herhangi bir noktada momentler ve kuvvetler toplamının sıfır olması.
101
Eşdeğer kiriş – Hem eğilme ve hem de burulma etkilerine karşı koyabilen doğru veya eğri eksenli bir
tek kiriş.
Sonlu farklar yöntemi – Yapı üzerindeki ayrık noktalarda temel diferansiyel denklemin sağlandığı bir
analiz yöntemi.
Sonlu elemanlar yöntemi- Yapının düğüm noktalarında birbirine bağlanmış elemanlarla
ayrıklaştırıldığı bir analiz yöntemidir. Bu yöntemde, önce eleman yer değiştirme alanının şekli için bir
kabul yapılır, sonra elemanların birleşim noktalarındaki kısmi veya bütün uygunluk koşulları sağlanır
ve daha sonra da düğüm noktalarının yer değiştirmeleri, enerji değişim ilkeleri veya kuvvetlerin
dengesi yöntemleri kullanılarak hesaplanır.
Sonlu şerit yöntemi – Yapının paralel şeritler halinde ayrıklaştırıldığı bir analiz yöntemidir. Bu
yöntemde, şerit yer değiştirme alanının şekli için bir kabul yapılır ve elemanların birleşme
noktalarındaki kısmi uygunluk koşulları sağlanır. Model Yer değiştirme parametreleri enerji değişim
prensipleri veya kuvvetler dengesi yöntemleri kullanılarak hesaplanır.
Katlanmış plak yöntemi- Yapının plak elemanlara bölündüğü ve kuvvetler dengesi ile uygunluk
koşullarının her ikisinin de bu elemanların birleştiği yerlerde sağlandığı bir analiz yöntemidir.
Rüzgar için çerçeve etkisi- Kiriş gövdesinin veya varsa çerçeve berkitmelerinin enine yönde
eğilebilmeleri sureti ile yanal rüzgar yükünün kısmen veya tamamen döşemeye iletilmesidir.
Izgara benzeşimi yöntemi- Üst yapının tamamının veya bir bölümünün yapısal özellklerini
yansıtabilen ortotrop elemanlar olarak ayrıklaştırıldığı analiz yöntemidir.
İnelastik- Gerilme ile şekil değiştirmenin orantılı olmadığı ve yük uzaklaştırıldıktan sonra kalıcı şekil
değiştirmenin ortaya çıktığı bir yapısal davranış.
Büyük yer değiştirme teorisi – Kuvvet etkileri üzerinde yer değiştirme etkilerinin göz önüne alındığı
bir analiz yöntemi.
Doğrusal tepki- Yer değiştirmelerin yükler ile doğru orantılı olduğu yapısal davranış.
Analiz (hesap) yöntemi - Statik anlamda deformasyonların, kuvvetlerin ve gerilmelerin
hesaplanması için uygulanan matematiksel işlem.
Model - Bir yapının veya elemanın analiz amacı ile matematiksel veya fiziksel olarak
idealleştirilmesi.
Yekpare Yapı- Tek hücreli çelik ve/veya beton kutu köprüler, dolu kesitli veya hücresel yerinde
döküm beton döşeme sistemleri ve ön döküm, dolu kesitli veya hücresel boyuna elemanlardan oluşup
enine yönde son germe yöntemi ile etkin bir şekilde birbirine bağlanmış olan döşemeler.
Düğüm noktası- Sonlu elemanların veya ızgara elemanlarının birleştikleri bir nokta. Sonlu farklar
yönteminde hakim diferansiyel denklemlerin sağlandığı bir nokta.
Doğrusal olmayan tepki - Yer değiştirmelerin yükler ile doğru orantılı olmadığı yapısal davranış
biçimi.
Ortotrop - Birbirine dik yönde, iki ya da daha çok doğrultuda farklı fiziksel özelliklere sahip olan.
Mafsallı bağlantı - Elemanların sürtünmesiz bir mafsal ile bağlandıklarının varsayıldığı nokta.
Mafsallı uç - Ötelenmelere izin vermeyen fakat serbest dönmeye izin veren bir sınır koşulu.
Moment sıfır noktası- Eğilme momentinin işaretinin değiştiği (sıfır olduğu) nokta.
Rijitlik- Bir elemanda birim şekil değiştirme meydana getiren kuvvet etkisi.
Verevlik açısı- Bir köprünün mesnetlenme ekseni ile köprü eksenine dik bir çizgi arasındaki açı
Küçük yer değiştirme teorisi- Yapıda kuvvet etkileri üzerinde şekil değiştirme etkilerinin ihmal
edildiği analiz yöntemi.
Kiriş aralığı- Mesnetlenme eksenleri arasında merkezden merkeze olan uzaklık.
102
Ayrık kirişler- Yerinde dökme beton döşemeyi taşıyan ancak döşeme ile fiziksel teması olmayan
kirişlerdir.
Birim uzama – Birim boy başına düşen uzama.
4.3 Simgeler
a Etkili başlık genişliğinin değişken olduğu açıklık kısmı

b Gövdenin her iki tarafındaki fiziksel başlık genişlikleri
be Açıklığın belli bir noktasındaki etkili başlık genişliği
bm Açıklık bölgesi için etkili başlık genişliği
bs Mesnet bölgesi için etkili başlık
Cm Momentin eleman boyunca değişmesini hesaba katan bir katsayısı
D Vagon veya araç uzunluğu
d Bogie dingillerin aralığı
Dingil gruplarının standart aralığı
do Üst yapının yüksekliği
E Elastisite modülü
Ecm Sekant elastisite modülü
FL Boyuna yöndeki toplam mesnet reaksiyonu
F Qk Hat başına, köprü tabliyesindeki şekil değiştirme dolayısıyla sabit mesnetlerde ortaya
çıkan boyuna yöndeki kuvvetin karakteristik değeri
FTk Sabit mesnetlerde ısınma ve soğumaya karşı, köprü ve hattın birleşik tepkisi
dolayısıyla ortaya çıkan, boyuna yöndeki kuvvet
F li i yüküne ait boyuna yöndeki mesnet kuvveti
f2b (M2b)’ ye karşılık gelen gerilme
f2s (M2s)’ e karşılık gelen gerilme
fck Betonun silindir basınç dayanım gerilmesi
fck,küp Küp basınç dayanım gerilmesi
HSLM Yüksek hız hatları için yük modeli
I Göz önüne alınan eksen etrafındaki atalet momenti
K Boyuna yönde toplam mesnet rijitliği
k Hattın boyuna yönde plastik kesme dayanımı
L Köprü açıklık uzunluğu
LT Genleşme uzunluğu
li Etkili başlık genişliği hesabında kullanılan kavramsal bir açıklık boyu
M1b Yük katsayısı ile çarpılmış kalıcı yükler altında, kayda değer bir yanal ötelenmenin
olmadığı bir basınç elemanında, elemanın uçlarındaki momentlerden küçük olanı
M2b Yük katsayısı ile çarpılmış kalıcı yükler altında, kayda değer bir yanal ötelenmenin
olmadığı bir basınç elemanında, elemanın uçlarındaki momentlerden büyük olanı
M2s Katsayılı yanal veya katsayılı kalıcı yükler altında lu/1500 den daha büyük Δ yanal
ötelenmeleri yaratan moment
Mc İkinci mertebe etkilerine göre düzeltilmiş katsayılı eğilme momenti
N Düzgün bir şekilde tekrarlayan ara vagon sayısı (HSLM-A trenleri için)
Eşit noktasal yük sayısı (HSLM-B trenleri için)
no Yüklenmemiş yapının birinci doğal frekansı
P Noktasal yük
Nu Katsayılı eksenel yük
Ne Euler burkulma yükü
qlbk Frenlemeden kaynaklanan düzgün yayılı yük
qlak Demerajdan kaynaklanan düzgün yayılı yük
RT Hakiki Tren yüklemesi
103
ΔTD Tabliyedeki sıcaklık değişimi
ΔTR Raydaki sıcaklık değişimi
νi Rezonans hızı
ydyn , ystat Bir noktadaki maksimum dinamik tepki ve karşılık gelen maksimum statik tepki
δB Tabliye uc noktasındaki demaraj ve fren yüklerinden dolayı boyuna yönde oluşan
göreceli yerdeğiştirme
δH Tabliye uc noktasındaki köprünün düşey yükler altında şekil değiştirmesinden dolayı
boyuna yönde oluşan göreceli yerdeğiştirme
δh Yatay yerdeğiştirme
Temelin boyuna yönde yerdeğiştirmesinden dolayı oluşan yatay yerdeğiştirme
δp Alt yapının boyuna yönde yerdeğiştirmesinden dolayı oluşan yatay yerdeğiştirme
δϕ Temelin boyuna yönde dönmesinden dolayı oluşan yatay yerdeğiştirme
δb Yanal ötenmenin önlendiği durumdaki moment artırma katsayı
δs Yanal ötenmenin önlenmediği durumdaki moment artırma katsayı
δV Tabliye ucundaki göreceli düşey yerdeğiştirme
ϕ" Gerçek tren statik yüklerinin artırılması için kullanılan dinamik katsayı
ϕ’dyn Gerçek tren statik yüklerinin artırılması için kullanılan, dinamik analiz ile saptanmış
katsayı
λi Titreşime sebep olan etkilerin asal dalga boyu
ζ Kritik sönümlemenin (yüzde olarak) alt sınırı (%)
Δζ Ek sönümleme (%)
ζ ΤΟΤΑL Toplam sönümleme
φΚ Rijitlik azaltma katsayısı
104
4.4 Yapı Analizi için Uygun Yöntemler
Kuvvet dengesi ve uygunluk prensiplerini sağlayan ve gerilme-deformasyon bağıntısını kullanılmakta

olan malzemeye göre değerlendiren herhangi bir analiz yöntemi kullanılabilir. Aşağıda bazı örnekler
verilmiştir:
• Geleneksel kuvvet ve yer değiştirme yöntemleri,
• Sonlu farklar yöntemi
• Sonlu elemanlar yöntemi,
• Katlanmış plak yöntemi,
• Sonlu şerit yöntemi,
• Izgara benzeşimi yöntemi,
• Seriler ve diğer harmonik yöntemler,
• Plastik mafsal oluşumunu esas alan yöntemler,
• Akma çizgileri yöntemi.
Statik analizin kolaylaştırılması için kullanılan bilgisayar programlarının değerlendirilmesinden ve

sonuçların yorumlanmasından tasarımcı sorumludur.
Kullanılan yazılım malzemesinin adı, versiyonu, kullanıma alınma tarihi sözleşme dökümanlarında
belirtilmelidir.
4.5 Matematiksel Modelleme
4.5.1 Genel
Matematiksel modeller, yükleri, geometriyi, yapının malzeme davranışlarını ve gerekli olan

durumlarda da temelin davranış özelliklerini içermelidir. Model seçimi incelenen sınır durumlarını,
kuvvet etkilerini ve gerek duyulan hassaslık derecesini esas almalıdır.
Köprüye mesnet teşkil eden zemin ve/veya kayanın uygun bir şekilde temsil edilmesi, temelin
matematiksel modeline dahil edilecektir.
4.5.2 Yapısal Malzeme Davranışı
4.5.2.1 Genel
Analiz amacı ile , yapısal malzemelerin bir sınıra kadar doğrusal davrandığı ve bu sınırın ötesinde
elastik davranmadığı kabul edilecektir.
Aşırı yük sınır durumlarındaki etkiler, elastik ve elastik olmayan bölgede olmak üzere her iki davranış
için de incelenebilir.
105
4.5.2.2 Elastik Davranış
Elastik malzeme özellikleri ve karakteristikleri Bölüm 5 ve 6’ da belirtilenlerle uyumlu olmalıdır.

Gereken durumlarda, betonun yaşı ve çevresel etkilerden dolayı özelliklerinde meydana gelebilecek
değişiklikler modelde dikkate alınmalıdır.
Beton ve kompozit elemanların rijitlik özelliklerinin belirlenmesinde, beklenen davranışla uyumlu

olarak çatlaklı ve/veya çatlaksız kesitler esas alınmalıdır. Kiriş-plak tipi köprülerin rijitlik
karakteristlikleri, beton döşemenin yüklerin taşınmasında katkısı olduğu esas alınarak belirlenebilir.
4.5.2.3 Elastik Olmayan Davranış
Elastik olmayan deformasyona maruz kalan elemanların kesitlerinin sünek oldukları gösterilmeli veya
sargılama ya da başka önlemlerle sünek hale getirilmelidirler. Elastik olmayan analiz kullanılması
durumunda tercih edilecek proje göçme mekanizması ve bu mekanizmanın yardımcı elemanları olan
mafsal konumları belirlenecektir. Yapısal elemanlardaki kesme, burkulma ve aderans kırılmalarının
elastik olmayan eğilme mekanizmasından önce oluşmayacağının güvenceye alınması gerekmektedir.
İçinde mafsal oluşumu beklenen bir elemanın, beklenenden daha güçlü olması durumu dikkate
alınmalıdır. Büyük şekil değiştirmeler sonucunda yapının geometrik bütünlüğünün bozulması da
dikkate alınmalıdır.
Elastik olmayan model, ya fiziksel deneylerin sonuçlarına göre ya da deneylerle kanıtlanmış bir yük-
deformasyon eğrisine dayanılarak yapılmalıdır. Elemanın sargılanması ile elastik olmayan davranışın
sağlanması bekleniyor ise deney numuneleri bu sargılamayı sağlayan elemanları da içermelidir. Aşırı
yük etkilerinin tekrarlayıcı nitelikte olması bekleniyor ise, deneyler yüklerdeki tekrarlanmayı
yansıtabilmelidir.
Özellikle belirtilen durumlar dışında, prizmatik elemanlardaki gerilme ve deformasyonlar, düzlem

kesitlerin şekil değiştirmeden sonra da düzlem kaldığı kabulü esas alınarak hesaplanmalıdır. Yüksek
elemanlarda kesme deformasyonu da dikkate alınmalıdır. Bölüm 5.7’ de belirtilmiş olan beton birim
şekil değiştirme sınırları aşılmamalıdır. Gerekli durumlarda, basınç elemanlarının elastik olmayan
davranışları dikkate alınmalıdır.
4.5.3 Geometri
4.5.3.1 Küçük Yer Değiştirme Teorisi
Eğer yapının deformasyonu basınç ve çekme kuvvetlerinin dış merkezliğinde bir artış yaratarak,
kuvvet etkileri üzerinde önemli mertebede değişikliğe sebep olmuyor ise, bu ikincil kuvvet etkileri
ihmal edilebilir.
106
4.5.3.2 Büyük Yer Değiştirme Teorisi
4.5.3.2.1 Genel
Eğer yapının deformasyonu, kuvvet etkilerinde önemli değişikliklere sebep oluyor ise, deformasyonun
etkileri kuvvet dengesi denklemlerinde dikkate alınmalıdır.
Elemanlarda deformasyona ve imalata bağlı olarak elemanların düz olmamasının etkileri, stabilite
analizlerine ve büyük yer değiştirme analizlerine dahil edilmelidir.
Narin beton basınç elemanları için, yapı geometrisinde büyük değişikliklere sebep olabilen zamana ve
gerilmelere bağlı malzeme özellikleri analizde dikkate alınmalıdır.
Birbirine bitişik elemanlarda eksenel basınç ve çekme kuvvetlerinin karşılıklı etkileşimleri, çerçevelerin
ve kafes sistemlerin analizlerinde dikkate alınmalıdır.
Doğrusal olmayan bölgede sadece katsayılı yükler kullanılmalı ve kuvvet etkilerinin süperpozisyonu
uygulanmamalıdır. Doğrusal olmayan analizde yüklerin uygulanma sırası, köprüdeki fiili durum ile
uyumlu olmalıdır.
4.5.3.2.2 Yaklaşık Yöntemler
4.5.3.2.2a Genel
Bölüm 5 ve 6’ da izin verilmesi halinde, bu şartnamenin koşullarını sağlayan kolonlar ve kemerlerdeki

yer değiştirmelerin kuvvetler üzerindeki etkileri, moment büyütme yöntemi denilen tek adımlık bir
düzeltme ile basite indirgenebilir.
4.5.3.2.2b Moment Büyütme – Basınç ve Eğilme Etkisi Altında Bulunan Çubuklar
Şekil değiştirme etkilerini yansıtmak üzere katsayılı momentler ve gerilmeler aşağıda gösterildiği gibi
arttırılabilir:
Mc= δb.M2b + δs.M2s (4.5.3.2.2b-1)
Fc= δb.f2b + δs.f2s (4.5.3.2.2b -2)
Yanal ötenmenin önlendiği durumdaki moment artırma katsayısı,

Cm
δb = ≥ 1,0 (4.5.3.2.2b-3)
Nu
1−
φ Ne
Yanal ötenmenin önlenmediği durumdaki moment artırma katsayısı,
1
δS = (4.5.3.2.2b-4)
∑ Nu
1−
φ ∑ Ne
107
Burada,
Nu = Katsayılı eksenel yük (N)
Ne = Euler burkulma yükü (N)
φΚ = Rijitlik azaltma katsayısı, beton için 0,75, çelik için 1.0 alınır
Mc = İkinci mertebe etkilerine göre düzeltilmiş katsayılı eğilme momenti (N mm)
M2b = Klasik birinci mertebe elastik çerçeve analizi ile hesaplanmış kayda değer bir yanal
ötelenmeye yol açmayan katsayılı yerçekimi yüklerinden dolayı basınç elemanı üzerindeki
moment; daima pozitif (N mm)
f2b = (M2b)’ ye karşılık gelen gerilme (MPa)
M2s = Klasik birinci mertebe elastik çerçeve analizi ile hesaplanmış lu /500 den daha büyük bir ∆
yanal ötelenmesine yol açan katsayılı yanal veya yerçekimi yüklerinden dolayı basınç
elemanı üzerindeki moment; daima pozitif (N mm)
f2s = (M2s)’ e karşılık gelen gerilme (MPa)
Çelik/ beton kompozit kolonlar için Ne Euler burkulma yükü, bölüm 6.9.5.1’de belirtildiği gibi
hesaplanacaktır. Bütün diğer durumlar için, Ne aşağıdaki gibi alınacaktır:
π 2 EI
Ne = (4.5.3.2.2b-5)
(KLu )2
Burada ;
Lu = Bir basınç elemanın mesnetlenmemiş boyu (mm),
K = Bölüm 4.6.2.1’de tanımlanmış olan etkili boy katsayısı
E = Elastisite modülü (MPa)
I = Göz önüne alınan eksen etrafındaki atalet momenti (mm4)
Beton basınç elemanları için aynı zamanda bölüm 5.7.4.3’ de öngörülen koşullar da uygulanır.
Yanal ötelenmesi tutulmuş elemanlar için, eğer analiz daha düşük bir değerin kullanılabileceğini
belirlemiyor ise δs= 1,0 alınabilir. Yanal ötelenmesi tutulmamış elemanlar için, (δb) tutulmuş eleman
olarak ve (δs) ise tutulmamış eleman olarak hesaplanır.
Yanal ötelenmesi tutulmuş elemanlarda eğer mesnetler arasında enine yönde yükler yok ise, (Cm)
aşağıdaki gibi alınabilir:
M 1b
Cm = 0,6 + 0,4 ≥ 0,4 (4.5.3.2.2b-6)
M 2b
Burada ;
M1b = Daha küçük olan uç momenti
M2b = Daha büyük olan uç momenti
M1b/M2b oranı, elemanın tek eğrilikli olması durumunda pozitif, çift eğrilikli olması durumunda negatif
olarak kabul edilir. Bütün diğer durumlar için Cm=1,0 alınır. Yanal ötelenmesi tutulmamış olan
yapılarda eğilme çubukları ve basınç elemanı içine çerçeve oluşturan temel birimleri, basınç
çubuğunun düğüm noktasındaki uç momentlerinin toplamına göre projelendirilir.
Eğer basınç çubukları her iki asal eksen etrafında eğilmeye maruz iseler, her bir eksen etrafındaki
moment φ sayısı ile büyütülür. Bu sayı incelenen eksen etrafındaki serbestlik koşullarına göre
belirlenir.
Eğer, bir seviyede bir grup eleman eğilmeye maruz kalıyor ise veya bir grup eleman bütünlük
sağlayacak şekilde aynı üst yapıya bağlanıyor ise (δs) değeri, çubuk grupları için gruptaki bütün
elemanların toplamlarına eşit (∑Nu) ve (∑Ne) ile hesaplanır .
108
4.5.3.2.3 Hassas Yöntemler
Hassas analiz yöntemleri, şekil değiştirmiş sistemde kuvvet dengesini sağlama esasına dayalı
olacaktır.
4.5.4 Sınır Koşullarının Modellenmesi
Sınır koşulları, mesnetlerin ve süreklilik durumlarının gerçek karakteristiklerini yansıtmalıdır. Temel

koşulları; köprünün altındaki zeminin özelliklerini, zemin ve kazıkların karşılıklı etkileşimlerini ve
kazıkların elastik özelliklerini yansıtabilecek şekilde modellenmelidir.
4.5.5 Eşdeğer Özellikte Elemanlar ile Modelleme
Prizmatik olmayan elemanlar; elemanın bulunduğu yerdeki yapısını rijitlik bakımından temsil
edebilecek bir dizi prizmatik çerçeve elemanına bölünerek modellenir.
En kesitleri değişken olan veya olmayan köprülerin elemanları veya eleman grupları, bunların rijitlik
özelliklerini yansıtabilecek tek bir eşdeğer eleman olarak modellenebilir. Eşdeğer rijitlik özellikleri,
kapalı çözümlerden, sayısal integrasyon yolu ile, alt model analizi ile, seri ve paralel analojiler ile elde
edilebilir.
4.6 Statik Analiz
4.6.1 Plan Geometrisinin Etkisi
4.6.1.1 Köprü Eni İle Boyunun Oranı
Burulma rijitliğine sahip kapalı bir enkesiti olan bir üst yapının açıklığı genişliğinin 2.5 katından fazla
ise üst yapı, köprü ekseninde yer alan kiriş elemanları ile idealleştirilebilir. Bu kriterin kullanımında
aşağıda belirtilen boyut kavramları esas alınır.
• Genişlik: Yekpare bir döşemenin çekirdek genişliği veya bir kutu kesit gövdelerinin dış
yüzleri arasındaki ortalama uzaklık.
• Açıklık:
-Basit mesnetli dikdörtgen köprüler için uzunluk : Döşeme uçları arasındaki uzaklık.
-Sürekli ve/veya verev köprüler için uzunluk: Köprünün en küçük açıklığında plan görünüş
içine çizilebilecek dikdörtgenin uzun kenarının boyu.
4.6.1.2 Planda Eğrisel Köprüler
Eğrisel köprülerin çerçeve elemanları ile modellenmesi ile ilgili bazı bilgiler AASHTO LRFD
Şartnamesi Bölüm 4.6.1.2’ den veya benzer şartnamelerden alınabilir.
4.6.2 Burkulma Boyunun Yaklaşık Hesabı
Uçları mafsallı olanlar dışındaki kolonların, dönme ve ötelenme sınır koşullarının dikkate alınması
amacı ile fiziksel kolon boyları, etkili boy katsayısı (K) ile çarpılır.
109
Daha hassas bir analizin bulunmaması ve yanal stabilitenin çapraz elemanlar veya başka uygun
önlemler ile sağlanması durumunda ötelenmesi önlenmiş düzlemdeki K etkili boy katsayısı,
üçgenlerden oluşan kafeslerdeki basınç elemanları, kafesler ve çerçeveler için aşağıdaki gibi
alınabilir:
• Her iki uçta da cıvatalı veya kaynaklı bağlantı uygulandığında K = 0.750
• Her iki uçta mafsallı bağlantı uygulandığında K = 0.875
• Tek köşebentlerde uç bağlantısına bakılmaksızın K = 1.0
4.6.3 Etkili Başlık Genişliği
4.6.3.1 Genel
Daha hassas bir analiz yapılmıyorsa, her türlü sınır durumunda beton bir plağın etkili genişliği, bu
bölümde belirtildiği gibi bulunur. Şekil değiştirme hesapları için ise başlık genişliğinin tamamı dikkate
alınır.
Hareketli yükten kaynaklanan şekil değiştirmelerin hesabı için Bölüm 2.4’ teki koşullar uygulanmalıdır.
Etkili başlık genişliğinin hesabı sırasında kullanılan etkili açıklık boyu olarak, basit mesnetli köprülerde
gerçek açıklık boyu, sürekli köprülerde ise kalıcı yük altında ortaya çıkan moment sıfır noktaları
arasındaki uzaklık kullanılır.
İç kirişler için etkili başlık genişliği aşağıdakilerin küçük olanıdır:

• Etkili açıklığın dörtte biri,
• Plak ortalama kalınlığının 12.0 katına, gövde kalınlığı veya kiriş üst başlık genişliğinin yarısı
değerlerinden büyük olanının eklenmesi ile elde edilecek değer,
• Komşu kirişler arasındaki ortalama ara uzaklık.
Dış kirişler için etkili başlık genişliği, komşu iç kirişin etkili başlık genişliğinin yarısına aşağıdaki
değerlerin küçük olanı eklenerek bulunur:
• Etkili açıklığın sekizde biri,
• Plak ortalama kalınlığının 6.0 katına gövde kalınlığı veya ana kiriş üst başlık genişliğinin dörtte
biri değerlerinden büyük olanının eklenmesi ile elde edilecek değer,
• Konsol döşeme genişliği.
4.6.3.2 Tek Gözlü Kutu Kirişli Yerinde Dökme Beton Köprüler
Aşağıdaki koşullar sağlanırsa, etkili başlık genişlikleri fiziksel başlık genişliğine eşit olarak kabul
edilebilir:
• b ≤ 0.1 li
• b ≤ 0.3 do
Aksi halde başlıkların etkili genişlikleri, Şekil 1 den 4’ e kadar tanımlandığı gibi alınır.
110
Sistem bm/b tipleri
Tek Açıklıklı kiriş
Sürekli Uç Açıklık
Kiriş
İç açıklıklar
Konsol kiriş
Şekil 4.6.3.2-1 Etkili Başlık Genişlikleri be, bm ve bs ile ilgili Şekiller
Burada ;
do = Üst yapının yüksekliği (mm)
b = Gövdenin her iki tarafındaki fiziksel başlık genişlikleri;
örneğin, Şekil 3’de gösterildiği gibi b1,b2, b3 (mm)
be = Açıklığın belli bir noktasındaki etkili başlık genişliği (mm) (Şekil 1’ e göre belirlenecek)
bm = Açıklık bölgesi için etkili başlık genişliği (mm) (Şekil 1’ de gösterildiği gibi bm, be’ nin bir özel
durumudur.)
bs = Mesnet bölgesi için etkili başlık genişliği (mm) (Şekil 1’ de gösterildiği gibi bs, be’ nin bir özel
durumudur.)
a = Gövdenin her iki yanındaki fiziksel başlık genişliği (bak Şekil 3) ve açıklığın dörtte biri
değerlerinden küçüğü olarak alınan, etkili başlık genişliğinin değişken olduğu açıklık
kısmı (bak Şekil 1)(mm)
li = Şekil 1’ de tanımlanmış olan kavramsal bir açıklık boyu.
b1, b2 ve b3 fiziksel genişliklerine karşılık gelen etkili başlık genişlikleri, Şekil 2’ yi kullanarak
belirlenebilir.
Aşağıdaki yorumlar esas alınır:
• Hiçbir durumda etkili başlık genişliği, mevcut fiziksel genişliğinden daha büyük alınamaz.
• Asimetrik yüklemenin etkili başlık genişliği üzerindeki etkisi dikkate alınmayabilir.
• bs değeri, mesnede bitişik olan etkili açıklıkların daha büyük olanı kullanılarak hesaplanır.
• Bir açıklıktaki bm değeri bs değerinden daha küçük ise, açıklık içindeki etkili genişlik, mesnet
noktalarındaki etkili bs genişliklerini birleştiren çizgi aracılığıyla belirlenebilir.
111
Yerel ve global kuvvet etkilerinin süperpozisyonu yapılırken global kuvvet etkilerinden ötürü ortaya
çıkan gerilme dağılımı, Şekil 3c ‘de gösterildiği gibi, doğrusal çizgi şeklinde kabul edilebilir. Doğrusal
gerilime dağılımı; başlık kuvvetinin sabit kaldığı dikkate alınarak ve en büyük doğrusal gerilme
dağılımının da gövdenin her bir tarafında etkili başlık genişliklerinin 2,0 katı kadar olabileceği göz
önünde tutularak sabit gerilme dağılımından elde edilebilir.
Normal kuvvetler için bn etkili başlık genişlikleri, Şekil 4’ de gösterildiği gibi alınabilir veya daha hassas
yöntemler ile hesaplanabilir.
Etkili genişlik
Fiziksel genişlik
Şekil 4.6.3.2-2 (b/li) için Verilmiş Değerlere göre bm ve bs için

Etkili Başlık Genişliği Katsayıları
112
Eğilme sebebiyle bm
deki sabit gerilme
Üst başlıktaki doğrusal gerilme dağılımı
Şekil 4.6.3.2-3 Eğilme ve Kesme için Enkesitler ve Bunlara Karşılık Gelen be

Etkili Başlık Genişlikleri
113
KESİT A-A
Şekil 4.6.3.2-4 Normal Kuvvetler için bn etkili başlık genişliği
4.6.3.3 Çok Gözlü Yerinde Dökme Üstyapılar
Yerinde dökme çok gövdeli hücresel üst yapıların etkili genişlikleri için Bölüm 4.6.3.1’ de tanımlanmış
olduğu gibi ya her bir gövde ayrı bir kiriş gibi alınır veya döşeme plağı genişliğinin tamamı alınır. İkinci
seçimde, uç bölgelerdeki kesme azalmasının etkileri incelenmelidir.
4.6.3.4 Çok Kirişli Köprülerde Yanal Rüzgar Yükü Yayılışı
4.6.3.4.1 I- Kesitli Köprüler
Dış kirişlerin üst yarısına, döşemeye, araçlara ve bariyerlere gelen rüzgar yükü, eğer döşeme yatay
diyafram etkisini sağlayabilecek rijitlikte ise doğrudan döşemeye etkiyormuş gibi kabul edilir; yatay
diyafram bu yükleri mesnetlere taşır. Dış kirişin alt yarısına gelen rüzgar yükünün de yatay olarak alt
başlığa etki ettiği kabul edilir.
Yatay rüzgar yüküne maruz kalan alt ve üst başlıkların bu yükü eğilme ile komşu çapraz noktalarına
ileteceği kabul edilir. Bu tür çapraz noktaları, ya rüzgar çaprazları düğüm noktaları, ya enleme
çerçeveleri veya diyafram düzenekleridir.
Başlıklar tarafından çapraz noktalarına uygulanan yatay kuvvetler, aşağıdaki yollardan biri ile
mesnetlere aktarılacaktır:
• Başlık düzleminde yatay rüzgar çaprazlarının kafes sistem gibi çalışması;
• Enleme çerçeveleri veya diyaframlar tarafından diğer başlık düzleminde bulunan döşemeye veya
rüzgar çaprazına aktarılan kuvvetlerin bunlar tarafından mesnetlere taşınması,
• Örneğin döşemenin yatay diyafram etkisini sağlayamaması ve her iki başlık düzleminde de
rüzgar çaprazları bulunmaması durumunda olduğu gibi, yatay yüklere maruz kalan başlığın ve aynı
düzlemdeki bütün diğer başlıkların kuvvetleri yatay eğilme ile mesnetlere kadar taşınması,
114
4.6.3.4.2 Kutu Kesitli Köprüler
Bir kutu kesit üzerine gelen rüzgar kuvvetinin dörtte biri, dış kutu kirişin alt başlığına uygulanacaktır.
Rüzgar kuvvetine karşı koyacağı kabul edilen kesitin, Bölüm 5 ve 6’ da tanımlandığı gibi, alt başlıktan
ve gövdenin bir bölümünden oluştuğu kabul edilir. Kutu kesit üzerine gelen rüzgar kuvvetinin kalan
dörtte üçlük kısmının ve araçlar, bariyerler ve aksesuarlar üzerine gelen rüzgar kuvvetinin döşemenin
diyafram etkisi ile mesnetlere aktarılacağı kabul edilir.
Rüzgar kuvvetini karşılayacağı kabul edilen kesitin yetersiz olduğu düşünülüyor ise kutular arası bir
yatay çapraz düzeni öngörülmektedir.
4.6.3.4.3 Yapım Sürecinde Rüzgar Etkisi
I ve kutu kesitli köprülerde inşaat süresince geçici rüzgar çaprazlarına ihtiyaç olup olmadığı
incelenmelidir.
4.6.3.5 Yanal Deprem Yüklerinin Yayılışı
4.6.3.5.1 Uygulama Alanı
Aşağıdaki kurallar kirişli döşeme tipindeki köprülerin depreme karşı dayanım sağlayan diyafram, enine
çerçeve ve yanal çapraz gibi elemanları için geçerlidir.
4.6.3.5.2 Tasarım Kriterleri
Mühendis, yüklerin doğrudan ve açık bir şekilde alt yapıya aktarıldığını ve bu aktarma yolu üzerindeki
bütün elemanların ve bağlantıların kabul edilen yüklere dayanım sağlayabilecek kapasitede olduğunu
göstermelidir.
Yüklerin kabul edilen bu yol üzerinden akışı, ana kirişlerin başlık ve gövdeleri, enleme çerçeveleri,
bağlantılar, döşeme kiriş birleşimleri, mesnet elemanları, ankraj cıvataları ve buna benzer bütün ilgili
altyapı elemanları ve detaylar ile sağlanmalıdır.
Yatay yüke karşı koyan sistemin bir parçası olan çapraz elemanlarının narinliği ve bağlantı koşulları,
ana sistem elemanları için öngörülmüş olan koşullar gibi olmalıdır.
Tasarımda deprem kuvvetlerini üst yapıdan mesnetlere iletmek üzere kurgulanmış olan kuvvet akış
yolu üzerindeki diyafram elemanları ve enleme çerçeveleri, her türlü tasarım depremi durumunda
elastik davranacak şekilde detaylandırılmalıdır.
4.6.3.5.3 Yük Yayılışı
Yanal yüklerin temele iletilebilmesi için döşeme diyaframları, enleme çerçeveleri ve yanal çaprazların
rijitlik karakteristiklerine dayanan bir yük iletim yolu kurgulanmalıdır. Daha hassas bir analiz
yapılmadıkça yaklaşık bir yük iletim yolu aşağıda tanımlandığı şekilde belirlenebilir.
115
Köprülerin ana kiriş üst başlık düzleminde bir döşeme veya yatay bir çapraz sistemi mevcut ise,
döşemeye uygulanan yanal yükler uç diyaframları ve enleme çerçeveleri aracılığı ile doğrudan
mesnetlere aktarılabilir. Diğer tip köprülerde ise, uygulanan yanal yükler orta diyaframlar ve ara
enleme çerçeveleri yardımı ile alt yanal çaprazlara veya alt başlığa, oradan da mesnetlere iletilir.
4.6.4 Hassas Analiz Yöntemleri
4.6.4.1 Genel
Köprülerin analizi için Bölüm 4.4’ de listelenmiş olan gelişmiş yöntemler kullanılmalıdır. Böyle
analizlerde eleman boyut oranları, düğüm noktalarının yerleştirilmesi ve sayısı ile analitik çözümün
doğruluğunu etkileyebilecek eleman ağı ile ilgili diğer özellikler yansıtılmalıdır.
Köprü elemanları ile kompozit biçimde çalışan ve yapısal olarak süreklilik arzeden korkuluk, bariyer
veya refüjlerin, kullanım ve yorulma sınır durumlarında yapısal olarak etkin oldukları göz önüne
alınabilir.
4.6.4.2 Döşemeler
4.6.4.2.1 Genel
Döşemenin eğilme ve burulma deformasyonları analizde dikkate alınır. Ancak, düşey kesme
deformasyonu ihmal edilebilir.
Yüklendiklerinde çatlayabilen ve/veya eleman sınırları boyunca ayrılabilen döşemelerin analizinde
Poisson oranı ihmal edilebilir.
4.6.4.2.2 İzotrop Plak Modeli
Üniform veya üniforma yakın bir kalınlıkta, dolu kesitli ve rijitlikleri her düzlem içi doğrultuda eşite
yakın olan olan köprü döşemeleri bu bölümün amacı kapsamında izotrop kabul edilir.
4.6.4.2.3 Ortotrop Plak Modeli
Ortotrop plak modelinde, elemanların eğilme rijitlikleri döşemenin en kesiti boyunca düzgün yayılı
olarak dağıtılabilir. Döşemenin burulma rijitliğinin sadece üniform kalınlıktaki bir dolu kesitli plak
tarafından sağlanamayacağı durumlarda burulma rijitliği, fiziksel deneyler ile üç boyutlu analiz ile veya
genel olarak kabul gören ve denenmiş diğer yaklaşımlarla belirlenmelidir.
4.6.4.3 Kirişli-Döşemeli Köprüler
Sonlu elemanların ve ızgara panellerinin boyut oranları 5.0 değerini aşmamalıdır. Sonlu elemanların
ve ızgara panellerin boyut ve/veya şekillerindeki ani değişikliklerden kaçınılmalıdır. Düğüm noktası
yükleri, etkiyen hakiki yüklere statik olarak eşdeğer olmalıdır.
116
4.6.4.4 Hüresel ve Kutu Kesitli Köprüler
Hücresel köprülerin gelişmiş bir analizi, bölüm 4.4’ de tanımlanmış olan, akma çizgileri yöntemi
dışındaki analitik yöntemlerden herhangi biri ile yapılabilir. Çarpılmalı burulma ve/veya enine yöndeki
çerçeve etkisi belirlenmek isteniyorsa üç boyutlu modeller kullanılmalıdır.
Tek parça kutu enkesitler için üst yapı, eğilme ve burulma etkileri için bir omurga kirişi olarak
modellenebilir. Bir çelik kutu kesit, içinde kutu biçimini korumasını sağlayabilecek çapraz çubuklar
olmadıkça burulma açısından rijit olarak kabul edilemez. Mesnetlerin enine yöndeki konumları da
modellerde göz önüne alınmalıdır.
4.6.4.5 Kafes Köprüler
Düzlemsel veya uzaysal bir gelişmiş analiz yöntemi aşağıdaki özellikleri içermelidir:
• Döşeme veya döşeme sistemi ile kompozit davranış,
• Elemanlar arasında süreklilik,
• Elemanların zati ağırlıklarından kaynaklanan kuvvetlerin etkisi, deformasyondan dolayı
geometrideki değişimler, ve panel noktalarında eksenden kaçıklıkları,
• Başlangıç konumundaki doğrusallıktan kaçıklıklar, elemanlar arasındaki süreklilik ve bu
elemanlardaki eksenel kuvvetler göz önüne alınarak elemanların düzlem içinde ve
düzlem dışındaki burkulması.
4.6.4.6 Kemer Köprüler
Uygulanabilir olduğu durumlarda Bölüm 4.6.4.5’ deki koşullar uygulanmalıdır. Kemer bağlantısının
hesabında kablo askı çubuklarının uzama etkisi dikkate alınmalıdır. Uygun ve güvenli detaylandırma
ile kontrol edilemiyorsa kemer elemanındaki kısalma hesaba katılmalıdır.
Büyük açıklıklı kemerlerde, AASHTO LRFD Bölüm 4.5.3.2.2c’de belirtilmiş olan moment büyütme
düzeltmesi yerine büyük yer değiştirme analizi göz önüne alınmalıdır.
Kafesli kemerlerde alt ve üst başlıklar arasındaki gerilmelerin yayılışı montaj şekline bağlı ise,
montaj yöntemi sözleşme dökümanlarında belirtilmelidir.
4.6.5 Sürekli Kirişli Köprülerde Negatif Momentlerin Yeniden Dağıtılması
4.6.5.1 Genel
İdare, çok açıklıklı ve çok kirişli üst yapı sistemlerinde kuvvetlerin yeniden dağıtılmasına izin verebilir.
Elastik olmayan davranışa sadece eğilmede izin verilir; kesme ve/veya burkulmada ise izin verilmez.
Yüklerin enine doğrultuda yeniden dağıtılması göz önüne alınmayacaktır. Yeniden dağıtma nedeni ile
iç mesnetler üzerinde negatif momentlerin azaltılması, açıklıkta pozitif momentlerin aynı ölçüde
artmasına neden olacaktır.
4.6.5.2 Hassas Yöntem
Doğrusal elastik analizde belirlenen negatif mesnet momentleri, kesitin moment-dönme

karakteristiklerini veya kabul edilmiş bir mekanizma yöntemini kullanan bir yeniden dağıtma işlemi ile
azaltılabilir. Moment-dönme bağıntısı, burada tanımlanmış ve/veya fiziksel deneylerle
doğrulanmış olan malzeme karakteristiklerinin kullanılması ile kurulmalıdır.
117
4.6.5.3 Yaklaşık Yöntem
Bölüm 4.6.5.2’ de tanımlanan analiz yerine, beton ve çelik kirişler için sırasıyla esasları Bölüm
5.7.3.5’ te ve AASHTO LRFD Bölüm B6.4.2’ de belirtilen, basitleştirilmiş yeniden dağıtma işlemleri
kullanılabilir.
4.6.6 Stabilite
Stabilite tahkikleri için büyük yer değiştirme teorisi kullanılmalıdır.
4.6.7 Değişken Isı Yayılışı için Analiz
Düşey ısı değişimi etkisi ile meydana gelen kuvvetlerin hesabı gerektiğinde, analiz yöntemi eksenel
uzamayı, eğilme deformasyonunu ve iç gerilmeleri dikkate almalıdır.
Isı farkları Bölüm 3.7.1.3’ de belirtildiği gibi olacaktır.
4.7 Dinamik Analiz
4.7.1 Dinamik Analiz için Gereken Şartlar
4.7.1.1 Yükler
Dinamik hesap, idare tarafından belirlenmiş hakiki trenlenlere ait yüklerin karakteristik değerlerinin
kullanılması suretiyle yapılır. Hakiki trenlerin seçiminde, köprüden 200 Km/sa’ den daha yüksek
hızlarda geçmesine izin verilen veya geçmesi düşünülen bütün hızlı tren tipleri ile oluşturulan tren
formasyonları dikkate alınacaktır.
Avrupa karşılıklı yüksek hız işletmecilik kriterlerinin uygulanabileceği uluslararası hatlar için yapılan
köprülerde, HSLM yük modeli de kullanmak suretiyle dinamik analiz yapılacaktır.
HSLM Yük modeli, HSLM-A ve HSLM-B olmak üzere vagon boyu değişken olan farklı iki Universal
Tren’ den oluşmaktadır.
HSLM-A Şekil 1 ve Tablo 1’ de tanımlanmaktadır.
(1) Cer arabası (ön ve arka cer arabası eşit) (2) Son vagon (ön ve arka son vagon eşit)
(3) Ara vagonlar
Şekil 4.7.1.1-1 – HSLM - A
118
Tablo 4.7.1.1-1 – HSLM – A
Universal Ara vagonların Vagon Boyu Bogie dingil Nokta Yükü

Tren Sayısı D (m) aralığı P (kN)
N d (m)
A1 18 18 2,0 170
A2 17 19 3,5 200
A3 16 20 2,0 180
A4 15 21 3,0 190
A5 14 22 2,0 170
A6 13 23 2,0 180
A7 13 24 2,0 190
A8 12 25 2,5 190
A9 11 26 2,0 210
A10 11 27 2,0 210
HSLM-B ise Şekil 2’ de gösterildiği gibi, N adet d aralıklı ve herbiri 170 kN olan noktasal yükten
oluşmaktadır. (N ve d Şekil 2 ve 3’ te gösterilmiştir).
Şekil 4.7.1.1-2 HSLM - B
Şekil 4.7.1.1-3 HSLM - B
119
HSLM-A veya HSLM-B’ den birisi Tablo 2’ deki taleplere göre uygulanmalıdır.
Tablo 4.7.1.1-2 HSLM – A ve HSLM – B’nin Uygulanması
Yapısal düzenleme Açıklık

L<7m L≥7m
Basit mesnetli köprüa HSLM - Bb HSLM - Ac
Sürekli köprüa HSLM - A HSLM - A
veya A1’ den A10’a kadar trenler A1’ den A10’ a kadar trenler
Karmaşık köprüe dahild dahild
a
Sadece boyuna yön hat krişleri bulunan veya basit plak davranışı sergileyen, verevlik etkisi ihmal
edilebilir düzeyde olan, rijit mesnetlere oturan köprüler için geçerlidir.
b
7 m’ den küçük basit mesnetli açıklıklar için analizde tek bir kritik universal HSLM-B treni kullanılabilir.
c
7 m ve daha büyük basit mesnetli açıklıklar için dinamik analizde TS EN 1991-2 Ek E’ ye uygun olarak
tek bir kritik Universal HSLM-A treni kullanılabilir. (Alternatif olarak A1 ila A10 arası Universal trenler de
kullanılabilir.)
d
A1 ila A10 arası bütün trenler tasarımda kullanılmalıdır.
e
Yukardaki Not a’ ya uymayan her yapı; örneğin bir verev yapı, önemli burulma davranışı olan bir köprü,
önemli döşeme ve ana kiriş titreşim modu vs. sergileyen bir yapı, önemli döşeme titreşim modları
sergileyen karmaşık köprüler için HSLM-B de uygulanmalıdır.
Bölüm 3 Şekil 3.5.4.4-2’ de verilen doğal frekans sınırları aşılıyorsa, köprü yerinde en büyük hat
hızının 200 Km/sa’ ten küçük olması durumunda da dinamik hesap yapılmalıdır. Bu durumda Bölüm
3.5.4.2’ de belirtilen davranışlar dikkate alınmalı ve Ek 3A’ da Tip 1’ den Tip 12’ ye kadar verilen tren
tipleri ile idarece belirlenen “hakiki tren” ler hesapta göz önüne alınmalıdır.
4.7.1.2 Yük Birleşimleri ve Yük Katsayıları
Dinamik analiz için zati ağırlık ile köprü üzerinden kaldırılabilen yüklere (balast vs.) ait kütle değerinin
hesaplanmasında özgül ağırlık anma değerleri kullanılmalıdır.
Dinamik analiz için 4.7.1.1’ deki yükler kullanılmalı ve gerektiğinde 4.7.1.1’ in son paragrafında
belirtildiği gibi dinamik analiz yapılmalıdır.
Dinamik analiz için köprünün üzerindeki en elverişsiz bir hat Tablo 1’ e uygun olarak yüklenir.
Tablo 4.7.1.2-1 Köprü Üzerindeki Hat Sayısına göre İlave Yük Durumlarının Özeti
Köprü üzerindeki hat sayısı Yüklü Hat Dinamik analiz için yükleme
1 bir İzin verilen hareket yönünde hareket eden
Her bir hakiki tren ve (gerekirse) yük modeli HSLM
2 Her bir İzin verilen hareket yönünde hareket eden
(gidiş ve dönüş hatları hat Her bir hakiki tren ve (gerekirse) yük modeli HSLM
bulunan trenler)a Diğer hat Hiçbiri
a
iki hattın da aynı yönde kullanıldığı veya 3 veya daha çok hatta hızı 200 Km/sa’ i aşan trenlerin
bulunduğu köprülerde, yükler hakkında İdare ile mutabakat sağlanmalıdır.
120
Dinamik analizden gelen yük etkileri, Yük Modeli 71’in (ve sürekli yapılarda Yük Modeli SW/0’ın)
Bölüm 4.7.5’ e göre belirlenen yük etkilerini aşıyor ise bunlar Bölüm 3 Tablo 3.5.6.2-1 de Yük Modeli
71’ in (ve sürekli yapılarda Yük Modeli SW/0’ ın) yerine kullanılacaktır.
Yük katsayıları, köprü döşeme ivmesinin hesaplanması söz konusu ise Bölüm 4.7.1.1’ de verilen
yüklemeye uygulanmaz. İvmenin hesaplanmış olan değerleri, Bölüm 4.7.5’ deki tasarım değerleri ile
doğrudan karşılaştırılır.
Yorulma durumunda, köprü rezorans durumundaki ilave yorulma etkileri için, herhangi bir hat üzerinde
Bölüm 4.7.1.1’ de verilen yüklere göre tasarım yapılmalıdır.
4.7.2 Dikkate Alınacak Hızlar
Her bir hakiki tren için ve Yük Modeli HSLM için maksimum proje hızına gelene kadar bir dizi hız
dikkate alınacaktır. Maksimum proje hızı genel olarak köprü yerindeki en büyük hat hızının (1.2)
katıdır.
Köprü yerindeki en büyük hat hızı İdare tarafından belirtilecektir.
NOT 1 Bireysel proje köprü yerindeki en büyük hat hızını belirtebilir.
NOT 2 Eğer bireysel proje için belirtilmiş ise, bireysel hakiki trenlerin kontrolü amacı ile izin verilen ilgili en
büyük araç hızının (1.2) katına karşılık gelen azaltılmış bir hız kullanılabilir.
NOT 3 Bireysel projede ilerde devreye sokulabilecek trenler gözönüne alınarak köprü yeri için arttırılmış
bir maksimum hat hızı saptanması tavsiye edilir.
NOT 4 Yapılar, rezonans etkileri sebebiyle yüksek düzeyde davranış sergileyebilir. Bir trende aşırı hız
yapma veya köprü yeri için geçerli olan veya amaçlanan en büyük hat hızının aşılması ihtimali
sezildiğinde bireysel projenin dinamik analiz için kullanılan maksimum proje hızını arttırıcı yönde
bir ilave katsayı belirlemesi tavsiye edilir.
NOT 5 Bir hakiki trenin işletmeye geçiş deneylerine müsait olan bir hat kesimi için talep var ise, bireysel
projede yapının kontrolu için özel ilave koşullar konulması tavsiye edilir. Hakiki tren için kullanılan
en büyük proje hızı en az işletmeye geçiş için kullanılan tren maksimum hızının (1.2) katı
olmalıdır. Hesaplar, güvenlik yaklaşmalarının (en büyük döşeme ivmeleri, en büyük yük etkileri vs.
gibi) 200 Km/sa’ i aşan hızlarda da yapı için yeterli olduğunu göstermelidir. Yorulma ve yolcu
rahatlığına yönelik kriterler için, en büyük tren işletmeye geçiş hızlarının (1.2) katının
kullanılmasına gerek yoktur.
Hesaplar 40 m/s’ den başlayarak yukarda belirlenmiş olan en büyük proje hızına ulaşana kadar bir
dizi hız için yapılmalıdır. Rezonans hızları civarında daha küçük hız adımları kullanılmalıdır.
Çizgisel bir kiriş olarak modellenebilen basit mesnetli köprülerde rezonans hızları, Denklem 1
kullanılmak suretiyle tahmin edilebilir.
νi = no λi (4.7.2-1)
ve
40 m/s ≤ νi ≤ Maksimum tasarım hızı (4.7.2-2)
Burada;
νi = rezonans hızı (m/s)

no = yüklenmemiş yapının birinci doğal frekansı,
λi = Titreşim (uyarılma) frekansının asal dalga boyudur ve aşağıdaki gibi elde edilebilir:
d
λi = (4.7.2-3)
İ
121
d = dingil gruplarının standart aralığı
i = 1,2,3 veya 4
4.7.3 Köprü Parametreleri
4.7.3.1 Yapısal Sönüm
Rezonans yükleri seviyesindeki trafik hızlarında yapının davranışı büyük ölçüde yapı sönümüne
bağlıdır.Sönüm ile ilgili olarak sadece alt sınır tahminleri kullanılacaktır.
Dinamik analiz için aşağıdaki sönüm değerleri kullanılmalıdır:
Tablo 4.7.3.1-1 Tasarım Amacı ile Kullanılacak Sönüm Değerleri
(ζ) Kritik sönüm yüzdesinin alt sınırı (%)

Köprü tipi Açıklık L < 20 m Açıklık L ≥ 20 m
Çelik ve kompozit ζ = 0.5 + 0.125 (20 - L) ζ = 0.5
Öngerilmeli beton ζ = 1.0 + 0.07 (20 - L) ζ = 1.0
Betonarme ζ = 1.5 + 0.07 (20 - L) ζ = 1.5
NOT : İdarenin onayı ile alternatif güvenli alt sınır değerleri kullanılabilir.
4.7.3.2 Köprünün Kütlesi
Yapının frekansı ile yükün doğal frekansının katlarından birinin çakışması durumunda en büyük
dinamik yük etkileri rezonans noktalarında meydana gelir. Kütlenin herhangi bir şekilde düşük tahmin
edilmiş olması, yapının doğal frekansının ve rezonansın meydana geldiği trafik hızlarının daha büyük
hesaplanmasına neden olur.
Rezonans durumunda yapının en büyük ivmesi yapının kütlesi ile ters orantılıdır.
Balast ve hat da dahil olmak üzere yapının kütlesi için iki özel durum dikkate alınır :
a. Döşeme ivmesinin maksimum değerinin önceden tahmin edilebilmesi için kütlenin alt sınır
tahmini değeri alınır. Bunun için balastın minimum kuru temiz özgül ağırlığı ve minimum
kalınlığı kullanılır.
b. Rezonans etkilerinin ortaya çıktığı en küçük tren hızların önceden tahmin edilebilmesi için
kütlenin üst sınır tahmini değeri alınır. Bunun için ilerde hattın yükseltilme ihtimaline göre
uygun bir balast kalınlığı ve kirli balastın en büyük suya doymuş özgül ağırlığı kullanılır.
NOT : Balastın minimum özgül ağırlığı 1700 kg/m3 olarak alınabilir. Alternatif değerler bireysel proje için
belirtilebilir.
Projeye özel deneysel veriler bulunmaması durumunda malzeme özgül ağırlıkları Bölüm 3.4.1’ den
alınmalıdır.
NOT : Betonun özgül ağırlığını etkileyebilen çok sayıda parametre bulunduğu için köprünün dinamik
davranışının tahmin edilmesine yönelik bir arttırılmış özgül ağırlık değerinin yeterli hassaslıkta önceden
belirlenmesi mümkün değildir. Alternatif özgül ağırlık değerleri; sonuçlar deneme karışımları ve şantiyeden TS
122
EN 1990, TS EN 1992 ve ISO 6784’ e uygun olarak alınan numunelerin deney sonuçları ile doğrulanıyorsa,
İdarenin iznine tabi olmak kaydı ile kullanılabilir.
4.7.3.3 Köprünün Rijitliği
Yapının frekansı ile yüklemenin doğal frekansının katlarından birinin çakışması durumunda,
maksimum dinamik yük etkilerinin rezonans noktalarında meydana gelmesi olasıdır. Köprü rijitliğinin
herhangi bir şekilde olduğundan büyük tahmin edilmesi, yapının doğal frekansının ve rezonansın
meydana gelebileceği tren hızının olduğundan büyük olarak tahmin edilmesine neden olacaktır.
Yapının tamamında yapı rijitliğinin alt sınır değeri tahminleri kullanılacaktır.
Elastisite modülü değerleri Bölüm 5 ve Bölüm 6’ dan alınacaktır.
Betonun silindir basınç dayanım gerilmesi fck ≥ 50 N/mm2 (küp basınç dayanım gerilmesi fck,küp ≥ 60
N/mm2) için Ecm statik elastisite modülü değeri, fck = 50 N/mm2 (fck,küp = 60 N/mm2) lik beton dayanım
gerilmesine karşılık gelen değer ile sınırlandırılmalıdır.
NOT 1 Ecm değerini etkileyebilen çok sayıda parametre bulunduğu için köprünün dinamik davranışının tahmin
edilmesine yönelik bir arttırılmış elastisite modülü değerinin yeterli hassaslıkta önceden belirlenmesi mümkün
değildir. Arttırılmış Ecm değerleri, sonuçlar deneme karışımları ve şantiyeden TS EN 1990, TS EN 1992 ve ISO
6784’ e uygun olarak alınan numunelerin deney sonuçları ile doğrulanıyorsa, İdarenin iznine tabi olmak kaydı ile
kullanılabilir.
NOT 2 Diğer malzeme özellik değerleri İdarenin mutabakatı ile belirlenebilir.
4.7.4 YapıTitreşimlerinin ve Dinamik Davranışının Modellenmesi
Bir hakiki trenin dinamik etkileri, hareketli bir dizi noktasal yük ile temsil edilebilir. Tren ve köprü
arasındaki karşılıklı kütle etkileşiminin etkileri ihmal edilebilir.
Analiz, tren boyunca dingil kuvvetlerinin ve bireysel dingil veya dingil grupları arasındaki uzaklıkların
farklı değerlerde olmasını dikkate almalıdır.
Uygun olduğu durumlarda analiz tekniği, aşağıda belirtilen dinamik yapı davranışlarına da izin
verebilmelidir :
- Karmaşık köprüler için komşu frekansların yakınlığı ve ilgili mod şekilleri,

- Eğilme ve burulma modlarının karşılıklı etkileşimi,
- Yerel döşeme elemanı davranışı
- Döşemelerin verevlik davranışı vs.
Her dingilin bir tekil noktasal kuvvet ile temsil edilmesi, 10 m’ den daha küçük uzunlukta yüklenmiş
elemanlardaki dinamik etkilerin olduğundan büyük tahmin edilmesine yol açar. Bu gibi durumlarda
rayların, traverslerin ve balastın yük dağıtıcı etkileri dikkate alınmalıdır.
3.5.3.6.2’ yi sağlamayan bireysel dingil yükleri, dinamik analiz amacı ile boyuna yönde düzgün yayılı
olarak dağıtılmamalıdır.
30 m’ den daha küçük açıklıklarda dinamik tren-köprü kütle etkileşimi, rezonans durumunda ortaya
çıkan etkilerin azalmasına yol açar. Bu durum aşağıda belirtilen şekilde dikkate alınabilir:
123
- Tren-köprü karşılıklı etkileşimini dikkate alan bir dinamik analiz yapılması,
NOT : Kullanılan yöntem İdare tarafından onaylanmalıdır.
- Şekil 1’ e göre köprü için kabul edilmiş olan sönüm değerinin arttırılması. Sürekli kirişler için
bütün açıklıklarda en küçük Δζ değeri kullanılmalıdır. Kullanılması gereken toplam sönüm
değeri aşağıda verilmiştir.
ζTOPLAM = ζ + Δζ (4.7.4-1)
ve
0,0187 L − 0,00064 L2
Δζ = [%] (4.7.4-2)
1 − 0,0441L − 0,0044 L2 + 0,000255 L3
Burada;
ζ , Bölüm 4.7.3.1’ de tanımlanmış olan kritik sönümün yüzdesinin alt sınır değeri. (%)
NOT : İdare alternatif değerler belirtebilir.
Şekil 4.7.4-1 Açıklık Boyu L (m)’ nin bir Fonksiyonu Olarak İlave Sönüm Δζ (%)
Hesaplanmış olan dinamik yük etkileri (gerilmeler, ötelenmeler, köprü döşeme ivmeleri vs.) hat ve
araç kusurları nedeni ile artış gösterebilir. Bunun tahmin edilebilmesi için, hesaplanmış olan etkiler
aşağıda verilen katsayı ile çarpılır :
• Bakımı özenle yapılan hatlarda: (1+ ϕ”/2)
• Standart bakım uygulanan hatlarda: (1+ ϕ”)
burada :
ϕ” : TS EN 1991-2 Ek C’ ye göre alınır; ancak sıfırdan daha küçük alınmamalıdır.
Köprünün doğal frekansları Şekil 3.5.4.4-2’ deki üst sınır değerlerinden küçükse, 3.5.4’ deki Φ ve TS
EN 1991-2 Ek C’ deki ϕ” değerlerinin kullanılması suretiyle 3.5.4.2‘ de dinamik davranışları etkileyen
ve (vii) ila (xi) maddelerinde belirtilen faktörlerin göz önüne alınmış olduğu kabul edilebilir.
124
4.7.5 Sınır Durumlarının Doğrulanması
Trafik güvenliğinin sağlanması için :
- Maksimum döşeme ivmesinin doğrulanması, bir trafik güvenliği talebi olarak

değerlendirilmelidir ve hat stabilitesinin kaybolmasının önlenebilmesi için kullanım sınır
durumunda kontrol edilmelidir. Hat boyunca hesaplanmış olan köprü döşeme ivmesinin izin
verilen en büyük tasarım değerleri, Bölüm 2.4.3.1’ de verilmiş olan tavsiye değerlerinden
büyük olmamalıdır.
- Yük etkilerinin dinamik artırımı, statik yüklerin 3.5.4.5’ deki dinamik katsayının (Φ) ile
çarpılması suretiyle sağlanır. Eğer bir dinamik analizin yapılması gerekiyor ise dinamik hesap
sonuçları, (Φ) katsayısı ile artırılmış olan statik hesap sonuçları ile karşılaştırılır (gerekiyorsa
Bölüm 3.5.3.2’ ye göre ayrıca (α) ile de çarpılır) ve köprünün tasarımında bunlardan daha
elverişsiz olanı kullanılır.
- Bir dinamik analiz yapılmasının gerekli olduğu durumlarda TS EN 1991-2 Bölüm 6.4.6.6’ ya
göre yorulma için ek bir bir doğrulama yapılmalıdır.
Dinamik bir analiz gerekli ise, dinamik artırım aşağıda gösterildiği gibi yapılmalıdır :
ϕ’dyn = max | ydyn / ystat| - 1 (4.7.5-1)
burada;
ydyn = Bir yapı elemanının herhangi bir noktasında hakiki tren veya Yük Modeli HSLM’ den ötürü en
büyük dinamik cevap,
ystat = Bir yapı elemanının herhangi bir noktasında hakiki tren veya Yük Modeli HSLM’ den ötürü en
büyük statik cevap.
Köprünün tasarımı için, her türlü düşey trafik yükü etkilerini dikkate alarak,
HSLM
( 1+ ϕ’dyn + ϕ”/2) x veya (4.7.5-2)
RT
veya
Φ x (LM71” +” SW/0)
denklemlerinin daha elverişsiz olanı kullanılır.
Burada;
HSLM : Bölüm 4.7.1.1’ de tanımlanmış olan yüksek hız hatları için yük modeli,
LM 71”+”SW/0 : Yük Modeli LM 71 ve sürekli köprüler için ilgili Yük Modeli SW/0 (veya
gerektiğinde Bölüm 3.5.3.2’ e göre sınıflandırılmış düşey yük)
RT : Bölüm 4.7.1.1’ de tanımlanmış olan Hakiki Trene göre yükleme,
ϕ”/2 : Hesaplanmış dinamik yük etkileri (gerilmeler, sehimler, köprü döşeme ivmeleri
vs.) üzerine uygulanan ve TS EN 1991-2 EK C’ ye göre bakımı özenle yapılan
hatlar için tanımlanan arttırım katsayısı. (Standart bakım uygulanan
hatlarda ϕ” /2 yerine ϕ”değeri uygulanır)
125
4.8 Köprü ve Hattın Değişken Etkilere Karşı Birleşik Tepkisi
Bu bölümde yapı-hat etkileşimi analiz yöntemleri tanımlanmıştır.
4.8.1 Köprü ve Hattın Birlikte Tepkisini Etkileyen Parametreler
Köprü ve hattın birleşik davranışını etkileyen aşağıdaki parametreler hesapta dikkate alınacaktır:
a) Yapı sistemi:
- basit mesnetli kiriş, sürekli kiriş ya da kiriş dizileri,
- bağımsız döşemelerin sayısı ve her bir döşemenin uzunluğu,
- açıklık sayısı ve herbir açıklığın uzunluğu,
- sabit mesnetlerin yerleri,
- Isı genleşmesine karşı sabit noktanın yeri,
- Isı genleşmesine karşı sabit nokta ile döşeme sonu arasındaki LT genleşme uzunluğu.
Şekil 4.8.1-1 LT Genleşme Uzunluğu için Örnekler
b) Hat yapısı:
- balastlı hat ya da balastsız hat sistemleri
- döşeme üst yüzeyi ile rayların tarafsız ekseni arasındaki düşey uzaklık
- ray genleşme elemanlarının yeri
NOT: Her bir özel projede ray genleşme elemanlarının yeri, bunların rayların köprü döşemesinin
ucuna yakınlığından dolayı oluşacak eğilme etkilerinden olumsuz etkilenmediği gösterilerek ve bu
elemanların etkili olduğunu garantileyen gereklilikleri de göz önüne alarak belirlenebilir.
c) Köprünün özellikleri:
- döşemenin düşey rijitliği,
- döşeme tarafsız ekseni ile döşeme üst yüzeyi arasındaki düşey uzaklık,
- döşeme tarafsız ekseni ile mesnet dönme ekseni arasındaki düşey uzaklık,
- döşemenin açısal dönmesinden dolayı döşeme ucunda boyuna doğrultuda yer
değiştirmelerin oluşması,
- altyapı aracılığıyla harekete geçebilen hattın boyuna yöndeki hareketlerine karşı
altyapının, mesnetlerin ve temellerin rijitliklerini de göz önüne alan ve toplam rijitlik
olarak tanımlanan yapının boyuna doğrultudaki rijitliği.
126
Bir örnek olmak üzere, Şekil 2’ de gösterilen bir köprü ayağının boyuna doğrultudaki toplam rijitliği,
aşağıda verilmiştir:
F1
K= (4.8.1-1)
(δ p + δϕ + δ h )
d) Hattın özellikleri:
- rayın eksenel rijitliği
- hattın veya rayların boyuna doğrultudaki yer değiştirmeye karşı dayanımı,
ya:
- balasttaki rayların balast altına göre göreli hareketine karşı gösterdiği dayanım,
ya da:
- rayların ray bağlantıları ve mesnetlerine; örneğin: donmuş balastlı veya doğrudan
bağlı rayların yer değiştirmelerine karşı gösterdiği dayanım olarak göz önüne alınır. Burada; yer
değiştirmelere karşı dayanım, ray ve mesnetlendiği döşeme veya dolgu arasındaki göreli yer
değiştirmesinin bir fonksiyonu olarak, yer değiştirmeye karşı hattın birim uzunluğundaki kuvvettir.
(1) Ayağın eğilmesi (2) Temelin dönmesi (3) Temelin yer (4) Ayak başlığının
değiştirmesi toplam yer değiştirmesi
Şekil 4.8.1-2 Mesnetlerdeki Eşdeğer Boyuna Doğrultudaki Rijitliğin Saptanması için

Örnek
4.8.2 Dikkate Alınacak Etkiler
Aşağıdaki etkiler göz önüne alınacaktır:
- Bölüm 3.5.5.3’ te tanımlanan demeraj ve fren kuvvetleri,

- Yapı ve hat birleşik sistemindeki ısı etkileri,
- Sınıflandırılmış düşey trafik yükleri (gerekli olan yerde SW/0 ve SW/2 de dahil).
Bunlarla bağlantılı dinamik etkiler ihmal edilebilir.
NOT: Yapı ve hattın “boş tren” ve HSLM yük modeline karşı birlikte tepkisi ihmal edilebilir.
- Sünme, büzülme, ısı farklılıkları vs. gibi diğer etkiler, döşeme uçlarının dönmesinin ve
bununla bağlantılı boyuna doğrultudaki yer değiştirmesinin belirlenmesinde göz önüne
alınacaktır.
127
Köprülerdeki ΔTN sıcaklık değişimleri Bölüm 3.7.1’e göre bulunacak ve yük katsayısı için γ =1,0
alınacaktır.
NOT1: İdare ΔTN için alternatif değerler verebilir.
NOT2: Basitleştirilmiş hesaplar için, üst yapıda sıcaklık değişimi olarak ΔTN = ± 35o alınabilir.
Hat ve yapının demeraj ve fren kuvvetlerine karşı birlikte tepkisini belirlerken demeraj ve fren
kuvvetleri, en olumsuz yük etkilerini verecek köprü ray trafiklerine yaklaşma, üzerinden geçme ve
uzaklaşmayı göz önüne alacak komple bir analiz yapılmadığı sürece yandaki dolguya
uygulanmamalıdır.
4.8.3 Hat / Yapı Sisteminin Modellenmesi ve Hesabı
Hat / yapı sistemindeki yük etkilerinin hesabında Şekil 1’ e dayalı bir model kullanılabilir.
(1) Hat (2) Üstyapı (iki açıklıklı tek döşeme ve tek açıklıklı tek döşeme gösterilmiştir.)
(3) Dolgu (4) Ray genleşme aygıtı(varsa)
(5) Boyuna doğrultuda balast modellemesi için kullanılan doğrusal-olmayan yaylar
(6) Temel, ayak ve mesnetlerin boyuna yöndeki rijitliklerini modellemek amacıyla sabit mesnetlerde kullanılan
yaylara ait rijitlik katsayısı
Şekil 4.8.3-1 Hat-Yapı Sistemi Modeline bir Örnek
Hattın veya ray mesnetlerinin boyuna doğrultudaki yük-yer değiştirme davranışı, Şekil 2’ de gösterilen
diyagram ile temsil edilebilir. Burada başlangıç kısmı elastik kesme dayanımını, yatay kısım plastik
kesme dayanımını göstermektedir. (kN/m)
128
(1) Hatta birim uzunluk için boyuna doğrultudaki kesme kuvveti
(2) Rayın döşeme üstüne göre yaptığı yer değiştirme
(3) Rayın traveslerdeki dayanımı (yüklü hat) (donmuş balast ya da geleneksel bağlantılı balastsız hat)
(4) Traverslerin balasttaki dayanımı (yüklü hat)
(5) Rayın traversteki dayanımı (yüksüz hat) (donmuş balast ya da geleneksel bağlantılı balastsız hat)
(6) Traverslerin balasttaki dayanımı (yüksüz hat)
Şekil 4.8.3-2 Bir Hat için Boyuna Doğrultudaki Kesme Kuvvetinin Boyuna Doğrultudaki Hat Yer
Değiştirmesi ile Değişimi
NOT: Şekil 2’ de anlatılan davranış çoğu durumlar için geçerlidir (ama geleneksel ray bağlantıları
olmayan gömülü raylar için geçerli değildir).
Hat karakteristiklerinin gelecekte değişebileceğinin öngörülebildiği durumlarda bu değişiklikler,

belirtilen gerekliliklere uygun olarak hesaplarda göz önüne alınacaktır.
FL boyuna doğrultudaki toplam mesnet tepkisi aşağıdaki gibi hesaplanır:

∑
Fl = ψ 0i F1i (4.8.2-1)
Burada;
Fli : i yüküne karşılık gelen her bir boyuna doğrultudaki mesnet tepkisi
Ψ0i : üst yapıdaki, mesnetlerdeki ve alt yapıdaki yük etkilerinin hesaplanması için TS EN 1990 A2’de
tanımlanan birleştirme katsayıları kullanılacaktır; ray gerilmelerinin hesabında Ψ0i = 1,0
alınacaktır.
Her bir yükün etkisi hesaplanırken Şekil 2’ de gösterilen hat rijitliğinin doğrusal olmayan davranışı göz
önüne alınmalıdır.
Her bir yükten dolayı raylarda ve mesnetlerde meydana gelen boyuna doğrultudaki kuvvetler,
doğrusal süperpozisyon yapılarak birleştirilebilir.
4.8.4 Tasarım Kriterleri
4.8.4.1 Hat
Köprü ve bitişiğindeki kenar ayaklar üzerindeki raylar için, hat ve yapının değişken yükler altında
birleşik davranışından kaynaklanan izin verilebilir ilave ray gerilmeleri, aşağıdaki tasarım değerleriyle
sınırlandırılmalıdır:
129
- Basınç: 72 N/mm2
- Demeraj: 92 N/mm2
Yukarda ilave ray gerilmeleri için verilen sınır değerler, aşağıdaki koşullara uyan hatlar için geçerlidir:
- Minimum 900 N/mm2 çekme dayanımına sahip olan UIC 60 tipi ray,
- Düz hatlar veya r ≥1500 m yarıçaplı hatlar,
NOT: Hattaki yatay hareketi engellenmiş balastlı hatlarda ve doğrudan bağlanmış hatlarda,
yukarıda belirtilmiş olan minimum hat yarıçapı değeri İdare ile anlaşmak sureti ile azaltılabilir.
- Maksimum aralığı 65 cm olan ağır beton traverslere ya da eşdeğer yapıya sahip
balastlı hatlarda,
- Traverslerin altında minimum 30 cm sıkıştırılmış balasta sahip balastlı hatlarda.
Yukarıdaki kriterlerin sağlanamadığı durumlarda, özel çalışmaların yürütülmesi ya da ek önlemlerin

alınması gerekmektedir.
NOT: Başka hat inşaat standartları için (özellikle yatay dayanımı etkileyenler) ve başka türde raylar için,
maksimum ilave ray gerilmelerinin her bir özel proje için İdare tarafından ayrı ayrı belirtilmesi tavsiye
edilmektedir.
4.8.4.2 Yapının Deformasyonu için Sınır Değerler
Demeraj ve frenden dolayı δB (mm), aşağıda belirtilen değerleri aşmayacaktır:
-Köprünün iki ucunda da ray genleşme elemanlarına sahip olmayan sürekli kaynaklı
raylar veya döşemenin bir ucunda ray genleşme elemanlarına sahip olanlar için 5 mm,
-Döşemenin iki ucunda ray genleşme aygıtı olan ve balastın döşeme sonlarında sürekli
olduğu durumlarda 30 mm,
-30 mm’ yi aşan hareketlere ancak balast tabakasında bir genleşme derzi oluşturulmuş
ise ve ray genleşme elemanları kullanılmışsa izin verilebilir.
δB ‘nin tanımı aşağıdaki gibidir:

- Bir döşemenin ucu ile ona bitişik kenar ayak arasında boyuna doğrultudaki göreli yer
değiştirme, veya
- Birbirini izleyen döşemeler arasında boyuna doğrultudaki göreli yer değiştirme.
Düşey yöndeki trafik yükleri için (iki hatta kadar yük modeli LM 71 veya gerektiği zaman SW/0 ile
yüklenmiş) δH [mm], aşağıdaki değerleri aşmayacaktır:
- Hat ve yapının değişken yükler altında birleşik davranışının göz önünde

bulundurulduğu durumlarda 8 mm (köprüde bir genleşme aygıtı bulunduğu ya da hiç
bulunmadığı durumlarda geçerlidir).
- Hat ve yapının birleşik davranışının ihmal edildiği durumlarda 10 mm.
Burada δH ‘ın tanımı aşağıdaki gibidir:

- Bir döşemenin sonunda, döşemenin üst yüzeyinin döşeme deformasyonu nedeniyle
oluşan boyuna doğrultudaki yer değiştirmesi.
NOT: Bölüm 4.8.4.1’ de belirtilen raydaki izin verilebilir ilave gerilmelerin ya da yukarda belirtilen
boyuna doğrultudaki döşeme yer değiştirmesinin aşılması durumunda ya yapının revize edilmesi ya
da ilave ray genleşme elemanlarının kullanılması gerekmektedir.
Değişik etkilerden ötürü, üstyapı (döşeme) üst yüzeyinin göreli olarak komşu yapılara (kenarayak ya
da başka bir döşemeye) olan δV [mm] düşey yer değiştirmeleri aşağıdaki değerleri aşmayacaktır:
- Sahada 160 km/sa ‘e kadar olan doğrusal hızlar için; 3 mm,
- Sahada 160 km/sa’ den daha fazla doğrusal hızlar için; 2 mm.
130
Doğrudan bağlanmış hatlar için ray mesnetlerinde ve bağlantı sistemlerinde, düşey trafik yükleri
altında yukarıya doğru kaldırma kuvvetleri, ray mesnetlerinin ve bağlantı sistemlerinin ilgili sınır durum
(yorulma dahil) performans kriterleri dahilinde kontrol edilecektir.
4.8.5 Hesap Metodları
Aşağıda belirtilen hesap metodları, hat ve yapının değişik etkilere karşı birleşik tepkisinin Bölüm 4.8.4’
de verilen tasarım kriterleri doğrultusunda kontrol edilmesini mümkün kılmaktadır. Balastlı döşemeler
için tasarım kriterleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
a) Döşemenin sonunda boyuna doğrultudaki göreli yer değiştirme, izin verilen değerler ile
karşılaştırılması amacı ile iki bileşene ayrılmıştır: Fren ve demerajdan dolayı: δB ve döşemenin
düşey deformasyonundan dolayı: δH,
b) Raylardaki maksimum ilave gerilmeler,
c) Döşemenin sonunda düşey yöndeki maksimum göreli δV yer değiştirmesi.
Doğrudan bağlanmış döşemelerde, yukarıya doğru kaldırma kuvvetleri için Bölüm 4.8.4.2‘ ye uygun
olarak ilave bir kontrol yapılması gerekmektedir.
Bölüm 4.8.5.1’ de tek köprü döşemesi ile hattan oluşan ve LT genleşme uzunluğu 40 m’ ye kadar olan
basit mesnetli ya da sürekli bir yapının değişik etkilere karşı birleşik tepkisini tahmin etmek için
basitleştirilmiş bir hesap yöntemi verilmektedir.
Bölüm 4.8.5.1’ deki şartları sağlamayan yapılar için TS EN 1991-2 Ek G’ de hat ve yapının değişik
etkilere karşı birleşik tepkisini belirleyen bir metod verilmiştir:
- Bir köprü döşemesine sahip olan basit mesnetli ya da sürekli bir köprü,
- Birbirini izleyen basit mesnetli döşemelere sahip olan köprüler,
- Birbirini izleyen sürekli döşemelere sahip olan köprüler.
Başka hat veya yapısal düzenlemelerde, alternatif olarak Bölüm 4.8.2’ den Bölüm 4.8.5’ e kadar
verilen gerekliliklere uygun olarak bir analiz yürütülebilir.
NOT: Alternatif hesap metodları her özel proje için İdare tarafından belirtilebilir.
4.8.5.1 Bir Döşemeye Sahip olan bir Köprü için Basitleştirilmiş Hesap Yöntemi
Tek bir döşemeden oluşan üstyapılar için (basit mesnetli, bir ucunda sabit mesnet olan sürekli
açıklıklar veya ortasında bir sabit mesnet olan sürekli açıklıklar) aşağıdaki koşullar sağlandığı takdirde
ray gerilmelerinin kontrol edilmesi gerekli değildir:
- Altyapı K rijitliği, aşağıdaki paragrafta tanımlanan boyuna doğrultudaki demeraj ve fren kuvvetleri
(gerektiği yerlerde 3.5.2’ e göre sınıflandırılmış) altında döşemenin boyuna doğrultudaki δB yer
değiştirmesini 5 mm ile sınırlandıracak kadar bir rijitliğe sahiptir. (Yer değiştirmelerin belirlenmesi
için Bölüm 4.8.1’ de verilen yapı sistemi ve özellikleri göz önüne alınmalıdır.)
- Düşey trafik etkileri altında, döşeme üst seviyesinde döşeme ucunun boyuna doğrultudaki yer
değiştirmesi δH, 5 mm’ yi aşmamaktadır.
- LT genleşme derzleri arasındaki döşeme uzunluğu, 40 m’ den daha azdır.
Bu bölümde verilen hesap yönteminin geçerlilik sınırları aşağıda belirtilmiştir:
- Hat, Bölüm 4.8.4.1‘ de belirtilen inşaat şartlarına uygun olacaktır.
131
- Hattın boyuna doğrultudaki k plastik kesme dayanımı, aşağıdaki gibi olacaktır:
Boş hatta: k= 20-40 kN/hattın beher metresi
Dolu hatta: k= 60 kN/hattın beher metresi
- Düşey trafik yükü:

Yük Modeli LM 71 (gerekli yerlerde yük modeli SW/0);burada Bölüm 3.5.2’ de
tanımlanan sınıflandırma katsayısı için α = 1 kullanılacaktır,
Yük Modeli SW/2.
- Frenlemeden kaynaklanan etkiler için:

Yük Modeli LM 71 (gerekli yerlerde yük modeli SW/0) ve yük modeli HSLM:
qlbk : 20 kN/m
Yük Modeli SW/2:
qlbk : 35 kN/m
- Demerajdan kaynaklanan etkiler için:

qlak : 33 kN/m, maksimum üst sınırı: Qlak = 1000 kN.
- Isıdan kaynaklanan etkiler için:

Döşemedeki ∆TD ısı değişimi: ∆TD ≤ 35o
Raylardaki ∆TR Isı Değişimi: ∆TR ≤ 50o,
Rayla döşeme arasındaki maksimum ısı farkı:
I∆TD - ∆TR I ≤ 20o (4.8.5.1-1)

Sabit mesnetlerde demerajdan ve frenlemeden kaynaklanan boyuna yöndeki tepkiler, demeraj ve fren
kuvvetlerinin Tablo 1’ de verilen ξ azaltma katsayısı ile çarpılması suretiyle bulunabilir.
Tablo 4.8.5.1-1 Tek Parça Döşemelerin Sabit Mesnetlerinde Demerajdan ve Frenlemeden

Kaynaklanan Boyuna Yöndeki Kuvvetlerin Hesabında Kullanılan ξ Azaltma Katsayısı
ξ Azaltma katsayısı
Yapının Toplam Döşemenin bir Döşemenin her iki
Boyu [m] ucunda ray genleşme ucunda ray
Sürekli Hat
elemanları var genleşme elemanları
var
≤ 40 0.60 0.70 1.00
NOT: Çerçeveler, kapalı çerçeveler ve kutular için, ξ azaltma katsayısının 1.00 olarak alınması tavsiye edilir.
Alternatif olarak, TS EN 1991-2 Ek G’ de verilen yöntem veya Bölüm 4.8.1 ila Bölüm 4.8.4 ile uyum içinde olan
bir hesap yöntemi kullanılabilir.
Her bir hatta sabit mesnetlere etkiyen, 4.8.2’ de belirtilen ısı değişiminden ötürü boyuna doğrultudaki
FTk kuvvetleri aşağıdaki gibi elde edilebilir:
- Döşemenin her iki ucunda sürekli kaynaklanmış raylara ve bir uçta sabit mesnetlere sahip
köprülerde:
132
FTk [kN] = ± 0.6 k LT (4.8.5.1-2)
Bu bağıntıda;
k [kN/m]: boş hat için Bölüm 4.8.4.4 (2)’ye göre hattın boyuna doğrultusunda beher
metredeki plastik kesme dayanımı ve
LT (m): Bölüm 4.8.4.2(1)’ e göre genleşme uzunluğu’ dur.
- Döşemenin her iki ucunda sürekli kaynaklanmış raylara sahip ve döşemenin bir ucundan L1 diğer
ucundan ise L2 uzaklıkta yerleştirilmiş sabit mesnetleri olan köprülerde:
FTk[kN]= ± 0.6 k (L2-L1) (4.8.5.1-3)
Bu bağıntıda;
k [kN/m]: boş hat için Bölüm 4.8.4.4 (2)’ye göre hattın boyuna doğrultusunda beher
metredeki plastik kesme dayanımı ve
L1 [m] ile L2 [m] ise Şekil 6.21’den görülebilmektedir.
Not (1): L1 ve L2 ‘ye karşılık gelen döşeme

bir veya birden fazla açıklıktan oluşabilir.
Şekil 4.8.5.1-1 Sabit Mesnetlerin Uçta Olmadığı Döşeme
- Sabit mesnetli döşeme ucunda sürekli kaynaklı raylara sahip ve serbest uçta ise ray genleşme
elemanları olan köprülerde:
FTk = ± 20 LT, fakat FTk ≤ 1100 (kN) (4.8.5.1-4)
Burada
LT : Bölüm 4.8.1’ e göre genleşme uzunluğu (m)
- Her iki ucunda ray genleşme elemanı olan köprü döşemeleri için:
FTk = 0 (4.8.5.1-5)
NOT: 4.8.4.1’ e uyan hatlar için k değerleri TS EN 1991-2 Ek G2’ den alınabilir. k için alternatif değerler İdare
tarafından belirtilebilir.
Döşemenin şekil değiştirmesinden dolayı bir hattın sabit mesnetlerinde oluşan boyuna doğrultudaki
karakteristik FQk kuvvetleri aşağıdaki gibi elde edilebilir:
- Her iki ucunda sürekli kaynaklanmış raylara sahip ve bir ucunda sabit mesnetli ve
serbest ucunda ise ray genleşme elemanlarına sahip olan köprülerde:
FQk = ± 20 L (kN) (4.8.5.1-6)
Burada
L : Sabit mesnete yakın olan ilk açıklığın uzunluğu (m)
- Döşemesinin her iki ucunda da ray genleşme elemanlarına sahip olan köprülerde:
FQk = 0 (4.8.5.1-7)
133
Değişik etkiler altında bir döşemenin üst yüzeyinin bitişik yapıya (kenar ayak ya da başka bir döşeme)
göre düşey yer değiştirmesi, yapı ve hattın birleşik tepkisi ihmal edilerek hesaplanabilir ve Bölüm
4.8.4.2’ deki kriterlere göre kontrol edilebilir.
4.9 Deprem Analizi
Deprem analizi, DLH Deprem Teknik Yönetmeliği Ek 3 ‘e göre yapılacaktır. Alt yapı elmanlarının
eksenel ve kesme kuvvetleri altındaki tasarımları, kapasite tasarım esaslarına uygun olarak
yapılmalıdır.
134
5. BETON KÖPRÜLER
135
136
5. BETON KÖPRÜLER
5.1 Genel
5.1.1 Kapsam
Bu Bölümde belirlenmiş olan koşullar, normal yoğunlukta, 16 ile 70 MPa arasında değişebilen silindir
dayanım gerilmesine sahip beton, donatı veya öngerilme büklümleri (veya çubukları) ile imal edilen
köprüleri kapsar.

TS EN 1992-1 : 2004
TS EN 1992-2 : 2004
ACI 318M-05
TS 500
5.2 Tanımlar
Ankraj- Ardçekme için, demetin betona bağlantısını sağlayan özel bir mekanik düzenek; ön germe
için beton öngörülmüş olan belli bir dayanıma ulaşana kadar ve öngerilme kuvveti betona aktarılana
kadar demetin betona bağlantısını sağlayan bir düzenek; donatı çubukları için ise bir donatı boyu veya
bir kanca veya mekanik ankraj, veya her ikisinin bir kombinasyonu ile çubuğun ucunda çubuk
tarafından karşılanan kuvvetin betona aktarılması için ihtiyaç duyulan düzenek
Ankraj Yuvası- Gövdede, başlıkta veya gövde-başlık bağlantı bölgesinde demet ankrajının
yerleştirilebilmesi için bırakılan boşluk
Ankraj Bölgesi- Öngerilme kuvvetinin ankraj düzeneği yardımı ile betonun yerel bir bölgesine
aktarıldığı ve buradan yapının daha genel ve geniş bir bölgesine yayıldığı yapı bölgesi
Gerdirme- Öngerilme demetlerine çekme gerilmesi verme işlemi
Aktarma- Öngerilme kuvvetinin betona aktarıldığı an
Aderanslı demet- Doğrudan veya kılıf içine beton enjeksiyonu yapılmak suretiyle betona aderansı
sağlanmış bir demet
Patlatma kuvvetleri- Aktarma bölgesinde veya öngerilme kuvvetlerinin ankraj bölgesindeki çekme
kuvvetleri.
Yerinde dökme beton- Yapı içindeki nihai konumuna henüz plastik durumda iken yerleştirilen beton
Yakın konumda yerleştirilen ankrajlar- Eksenden eksene ara uzaklıkları göz önüne alınan
doğrultudaki ankraj düzeneğinin genişliğinin 1.5 katından küçük olan ankraj düzenekleri için
tanımlanır.
137
Birleştirici- Daha önce dökülmüş olan iki veya daha fazla yapı bölümlerini bağlamak amacı ile
yerleştirilen yerinde dökme beton
Kompozit Yapı- Kuvvet etkilerini bir bütün olarak karşılamak üzere birbirine bağlanarak
bütünleştirilmiş olan beton elemanlar veya beton ile çelik elemanlar
Net beton örtüsü- Donatı çubuklarının, öngerilme büklümlerinin, son germe kılıflarının, ankrajların
ve diğer gömülü elemanların dış yüzeyinden beton yüzeyine kadar olması gerekli olarak belirlenmiş
olan minimum uzaklık
Sargılama- Basınç altındaki betonun dağılmasının çepeçevre yanal kuvvetler geliştirilerek önlenmesi.
Bu kuvvetler, enine donatı, çelik eleman ,kompozit tüp veya benzeri düzenekleri ile sağlanabilir.
Sargılama Ankrajı- Yerel ankraj bölgesinde özel donatı ile betonun sargılanması
Sünme- Kalıcı yük altında betonun zamana bağlı kısalması
Yüksek kiriş- Kesmenin sıfır olduğu noktadan mesnet yüzüne olan uzaklığın 2d’ den küçük olduğu
veya mesnetteki kesmenin üçte birinden daha büyük bir kesme oluşturan bir yükün mesnet yüzüne
2d’ den daha yakın olduğu eleman
Sapma semeri- Harici demetlerin yön değiştirmesini sağlamak ve geometriyi kontrol etmek amacı ile
gövdeye, başlığa veya gövde-başlık bağlantısına yerleştirilmiş bir beton blok
Kenetlenme boyu- Bir donatı çubuğunun veya bir öngerilme büklümünün belirlenmiş olan dayanıma
ulaşabilmesi için gerekli uzunluk
Kenar Uzaklığı- Donatının veya diğer bir gömülü elamanın ekseninden betonun kenarına kadar olan
minimum uzaklık
Etkili Yükseklik- Eğilme ve kesme kuvvetlerini karşılayabilmek için bir elemanın etkili olan yüksekliği
Etkili öngerilme- Kayıplardan sonra öngerilme çeliğinde kalan kuvvet veya gerilme
Yataklama boyu- Donatı ile beton arasındaki kuvvet aktarımının gerçekleştiği boyun başlangıç
noktası olan kritik kesitin ötesindeki ankraj veya donatı boyu
Harici Demet- Beton gövdenin dışına yerleştirilmiş son germe demeti. Genellikle bir kutu kesitli
kirişin içinde olabilir.
Genel Bölge- Eleman boyunca öngerilme kuvvetinin kesitte doğrusal bir gerilme dağılımı oluşturduğu
bölge
Dahili Demet- Beton gövde içine yerleştirilmiş bir ardçekme demeti
İzotropik Donatı- Donatı çubuklarının birbirine dik olduğu ve donatı oranının her iki yönde de eşit
olduğu bir donatı modeli
Yerel Bölge- Bir ankraj düzeneğinin hemen önünde olup onu çevreleyen ve yüksek basınç
gerilmelerine maruz kalan beton bölgesi
Düşük Gevşemeli Çelik- Çelik gevşeme kayıplarının, yükseltilmiş ısıda çekme suretiyle, önemli
mertebede azaltıldığı bir öngerilme büklümü
Normal Yoğunluklu Beton- Yoğunluğu 21500 ve 25000 N/m³ arasında olan beton
138
Aderansı kısmen engellenmiş büklüm- Boyunun belli bir bölgesinde aderansa sahip olup, diğer
bir bölgesinde ise amaçlı olarak ve mekanik veya kimyasal çarelerle aderansı engellenmiş öngerilme
büklümü. Buna ayrıca kılıflanmış büklüm ismi de verilir.
Kısmi (sınırlı) öngerilmeli beton- Öngerilme büklümlerinin ve donatı çubuklarının ortaklaşa

kullanıldıkları beton. Sınırlı öngerilmede kablo, düşük mertebede çekme ile gerilir. Kısmi öngerilmeli
elemanların önbasınca maruz kalmış çekme bölgesinde çatlamaya izin verilebilir.
Ardçekme- Beton, öngörülen belirli bir dayanıma ulaştıktan sonra demetlerin gerildiği bir öngerilme
yöntemi
Ardçekme kılıfı- Sertleşmiş beton içinde ardçekme demetleri veya çubukları için bir yol sağlanması
amacı ile kullanılan yarı rijit veya esnek bir boru şeklinde bir düzenek
Rijit kılıf- 6000 mm açıklıkla iki başından mesnetlenmiş durumunda 25 mm’den fazla sehim
yapmayacak kadar rijit, eksiz bir tüp
Yarı rijit kılıf- Metal veya plastik malzemeden oluklu, yivli bir kılıf olup, ardçekme kılıfı olarak
kullanılır
Esnek kılıf- Gevşek bağlantılı bir kılıf olup, 1200 mm çap ile zarar görmeden sarılabilen bir kılıf
Prefabrik elemanlar- Nihai pozisyonları dışında başka bir yerde dökülmüş beton elemanlar
Öngerilmeli beton- Öngerilme kuvvetleri uygulanmak suretiyle bünyesinde gerilmeler ve

deformasyonlar oluşan bir beton eleman
Önçekme- Büklümlerin beton dökülmeden önce çekilerek gerildikleri bir öngerilme yöntemidir.
Donatılı beton- Burada belirlenmiş olan minimum düzeyde öngerilme demetini veya öngerilmesiz
donatıyı içeren beton
Donatı- Donatı çubukları ve/veya öngerilme çeliği
Gevşeme- Öngerilme demetlerindeki gerilmenin zamana bağlı olarak azalması
Plak- Genişliği etkili yüksekliğinin en az dört katı olan bir eleman
Özel ankraj düzeneği- Amaca uygunluğu standartlaşmış bir kabul deneyi ile kanıtlanması gereken
bir ankraj düzeneği. Çok düzlemli ankrajların bir çoğu ve aderans ankrajlarının hepsi özel ankraj
düzenekleridir.
Belirlenmiş beton dayanım gerilmesi- İşe uygun olarak ve yeni yapıların hesabı ve tasarımında
kullanılmak amacı ile belirlenmiş olan beton anma basınç dayanım gerilmesiiır.
Fret- Spiral şeklinde sürekli olarak kıvrılmış çubuk veya tel
Gerilme aralığı - Geçici yükler altında minimum ve maksimum gerilmeler arasındaki cebirsel fark
Yapısal kütlesel beton- Hidratasyon ısısı ve buna eşlik eden hacim değişikliklerinin sebep olacağı
çatlakların en aza indirilebilmesi için özel malzeme ve işlemler kullanılması gereken herhangi bir
büyük hacimli beton
Destek-gergi modeli- Tekil kuvvetlerin veya geometrik süreksizliklerin bulunduğu bölgelerde, beton
boyutlarının ve donatı miktarlarının belirlenmesi için ve beton içinde kabul edilen basınç destekleri ile
139
donatı içindeki çekme gergileri şekillerinin ve bunların kesişme noktalarındaki düğüm noktaları
geometrisinin belirlenmesi için kullanılan bir model
Değişken Isı - Beton ısısının en kesit boyunca değişimi
Demet- Betonda öngerilme uygulaması için kullanılan yüksek dayanımlı bir çelik eleman.
Aktarım- Bir öngerilme ankraj düzeneği içindeki kuvvetin betona aktarılması işlemidir.
Aktarım boyu- Öngerilmeli bir elemanda aderans ve sürtünme yolu ile öngerilme kuvvetinin betona
aktarıldığı boy
Enine donatı- Kesme, burulma ve yanal kuvvetleri karşılamak veya betonun sargılanması amacı ile
bir yapısal elemanda kullanılan donatı. “Etriye” ve “gövde donatısı” genellikle eğilme elemanlarının
enine doğrultudaki donatısı için, “çiroz” ve “fret” deyimleri ise genellikle basınç elemanlarının enine
doğrultudaki donatısı için kullanılır.
Dalgalanma sürtünmesi- Bir demet kılıfının veya kınının belirlenmiş profilden sapma yapması
sonucu demet ile kılıf arasında oluşan sürtünme
Akma dayanımı- Donatının belirlenmiş olan akma dayanım gerilmesi
5.3. Simgeler
Latin Harfleri
a Eşdeğer gerilme dağılımının yüksekliği (5.7.2.2)

Ao Kesme akış yolunun belirlediği alan (5.8.2.2.4)
Aoh Enine burulma donatısı eksenleri içinde kalan alan; buna enkesit içerisinde bulunan
delik alanları da dahildir (5.8.2.2.4)
A1 Mesnet düzeneğinin altındaki alan (5.7.4.5)
A2 Şekil 5.7.5-1’ de tanımlanmış alan (5.7.5)
Ab Etkili mesnetlenme alanı (5.9.8.6.2)
Ac Betonun enkesiti (5.4.1.4)
Ac Fret donatının dış çapına göre hesaplanmış olan çekirdek alanı (5.7.4.6)
Acs Desteğin etkili en kesit alanı (5.6.3.1)
Acp Beton en kesitin dış çevresinin oluşturduğu toplam alan (5.8.2.2.2)
Acv Kesme aktarımına katılan beton alanı (5.8.4.1)
Ag Kesitin brüt alanı (5.7.4.1) (5.7.4.4)
Aps Öngerilme çeliğinin alanı (5.5.4.2) (5.6.4.1) (5.7.3.1.1) (5.7.3.2.2) (5.7.3.4) (5.7.4.1)
(5.7.4.4)
As Öngerilmesiz çekme donatısının alanı (5.5.4.2) (5.7.3.1.1) (5.7.3.2.2) (5.7.3.4)
(5.7.3.6.2) (5.7.4.1)
A’s Basınç donatısının alanı (5.7.3.1.1) (5.7.3.2.2) (5.7.3.6.2)
As Öngermeli kirişlerde düşey patlatma donatısının toplam alanı (5.9.9.1)
As Her bir doğrultuda ve her bir yüzde birim uzunluktaki donatı alanı (5.10)
Ask Yüzey donatısının alanı (5.7.3.4)
Ass Destek içindeki donatı alanı (5.6.3.3)
Ast Boyuna doğrultudaki donatının toplam alanı (5.7.4.4)
Ast Gergi boyuna doğrultusundaki donatının toplam alanı (5.6.4.1)
At Enine doğrultuda kapalı burulma donatısının bir kolunun alanı (5.8.2.2.4)
Avf Kesme-sürtünme donatısı kesit alanı (5.8.4.1)
140
Av s aralığında bulunan kesme donatısı alanı (5.8.2.1.3c)
aeff Kesitin büyük boyutuna paralel olarak ölçülmüş, etkili mesnetlenme alanının yanal
boyutu (5.9.8.6.2)
a Ankraj düzeneğinin veya düzenek grubunun incelenen doğrultudaki yanal boyutu
(5.9.8.6.3)
b Basınç başlığının genişliği (5.7.3.1.1) (5.7.3.2.2)
beff Kesitin küçük boyutuna paralel olarak ölçülmüş, etkili mesnet alanının yanal boyutu
(5.9.8.6.2)
bv Etkili gövde kalınlığı (5.8.2.1.3a) (5.8.2.1.3b) (5.8.2.3.1)
bw Gövde genişliği (5.7.3.1.1)
bw Dairesel kesitin çapı (5.7.3.2.2)
c En dış basınç lifinden tarafsız eksene olan uzaklık (5.5.4.2) (5.7.2.2) (5.7.3.1.1)
(5.7.3.1.2)
c Kohezyon katsayısı (5.8.4.1) (5.8.4.2)
ct Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifin tarafsız eksene
uzaklığı. (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki ct değeri
kullanılır) (5.8.2.1.3b)
D Fret donatısının dıştan dışa ölçülen çapı (5.7.4.6)
d Eğilme elemanlarında faydalı yükseklik (5.8.2.1.3a) (5.8.2.1.3c)
dc Demet kılıfı üstündeki minimum beton örtüsü ile kılıf çapının yarısının toplamı
(5.9.6.3.2)
dc En dış çekme lifi ile buna en yakın konumdaki donatı çubuğunun merkezi arasındaki
uzaklık olarak tanımlanan beton örtüsü kalınlığı (5.7.3.4)
de Öngerilmesiz yada kısmen öngerilmeli beton elemanın kalınlığı (5.7.3.4)
dpatl Ankraj düzeneğinden Tpatl patlatma kuvvetinin etki noktasına olan uzaklık (5.9.8.6.3)
dp En dış basınç lifinden öngerilme demetlerinin ağırlık merkezine olan uzaklık (5.7.3.1.1)
(5.8.2.1.3b) (5.7.3.2.2)
ds En dış basınç lifinden çekme donatısının ağırlık merkezine olan uzaklık (5.7.3.2.2) (
dt En dış basınç lifinden en dıştaki çekme donatısı merkezine uzaklık (5.5.4.2)
e Napier logaritmalarının tabanı (5.9.5)
e Ankraj düzeneği veya düzenek grubunun kesitin ağırlık merkezine göre dış merkezliği
(5.9.8.6.3)
ex Eksenel kuvvetin x doğrultusundaki dış merkezliği, Muy/Nu (5.7.4.5)
ey Eksenel kuvvetin y doğrultusundaki dış merkezliği, Muy/Nu (5.7.4.5)
Ec Betonun elastisite modülü (5.7.1) (5.7.4.1)
Eci Aktarma anında veya yük uygulanması anında beton elastisite modülü (5.9.4.2.2b)
Ecm 28 günlük betonun elastisite modülü (5.4.1.3)
Ep Öngerilme çeliği elastisite modülü (5.4.4.8) (5.7.4.4) (5.9.4.2.2b)
Es Donatının elastisite modülü (5.4.2.7) (5.7.4.3)
F Öngerilmenin uygulandığı andaki beton elastisite modülü kullanılarak (köprü ayakları
gibi) diğer elemanlarda hesaplanmış olan kuvvet etkisi (5.9.5)
F’ Diğer elemanlarda hesaplanan azaltılmış kuvvet etkisi (5.9.5)
Fn Destek veya gerginin anma dayanımı (5.6.2)
Fr Desteklerin veya gergilerin katsayılı dayanımı (5.6.2)
Fu-in Demetin birim boyuna isabet eden düzlem içi sapma kuvveti etkisi (5.9.6.3.1)
Fu-out Demetin birim boyuna isabet eden düzlem dışı kuvvet etkisi (5.9.6.3.2)
fc’ ACI 318M-05 ve AASHTO LRFD-07’ de tanımlanan 28 günlük karakteristik basınç
dayanım gerilmesi (5.4.1) (5.6.3.3) (5.7.4.1) (5.7.4.4)
fca Ankraj düzeneklerinin önündeki beton basınç gerilmesi (5.9.8.6.2)
f’ci Başlangıç yüklemesi veya öngerilme sırasındaki beton basınç dayanım gerilmesi
(T5.9.3.1.2-1)
141
fck TS EN 206-1‘ de tanımlanan karakteristik basınç dayanım gerilmesi (T5.4.1.1-1)
fck(t) t yaşındaki betonun karakteristik basınç dayanım gerilmesi (5.4.1.1)
fck,küp TS EN 206-1‘ de tanımlanan karakteristik küp basınç dayanım gerilmesi (T5.4.1.1-1)
fcm 28 günlük ortalama basınç dayanım gerilmesi (5.4.1.1)
fcm(t) t yaşındaki betonun ortalama basınç dayanım gerilmesi (5.4.1.1)
fcm(t0) Yükleme anındaki ortalama beton basınç dayanım gerilmesi (5.4.1.4)
fcpe Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifte, (bütün öngerilme
kayıplarından sonra) sadece etkili öngerilme kuvvetlerinden ötürü ortaya çıkan beton
basınç gerilmesi (5.8.2.1.3b)
fctm 28 günlük ortalama çekme dayanım gerilmesi (T5.4.1.1-1) (5.7.3.3.2)
fct,sp Yarma-çekme dayanım gerilmesi (5.4.1.2)
fct 28 günlük çekme dayanım gerilmesi (5.4.1.2)
fcu Sınır basınç gerilmesi (5.6.2) (5.6.3.3)
fd Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifte, katsayısız zati yükler
altında ortaya çıkan beton gerilmesi (5.8.2.1.3b)
fpbt Aktarmadan hemen önce öngerilme çeliğinde gerilme (T5.9.3-1)
fpc Öngerilme kayıplarından sonra ya aktarılan yüklere karşı koyan en kesitin ağırlık
merkezindeki ya da ağırlık ekseninin başlık içinde olması durumunda gövde ile başlık
bağlantı yerindeki beton basınç gerilmesi (5.8.2.1.3b) (5.8.2.2.2)
fpe Kayıplardan sonra öngerilme çeliğindeki gerilme dayanım gerilmesi (5.6.4.1)
(5.7.3.1.2) (5.7.4.1) (5.7.4.4) (T5.9.3-1)
fpj Öngerilme çeliğinde germe sırasındaki gerilme (5.9.4.2.2.6)
fpk Öngerilme çeliğinin kopma gerilmesinin karakteristik değeri (5.4.3.2)
fps Eğilme anma dayanım gerilmesinda öngerilme çeliğindeki ortalama gerilmesi
(5.7.3.1.1)
fps Öngerilme çeliğinin akma dayanım gerilmesi (5.7.3.1.2) (5.7.3.2.2)
fpu Öngerilme çeliğinin çekme dayanım gerilmesi (5.7.3.1.1) (5.7.4.1) (T5.9.3-1)
fpy Öngerilme çeliğinin akma dayanım gerilmesi (5.5.4.2) (T5.9.3-1)
fr Betonarme kesitlerin çatlama momentinin hesabında kullanılan kopma dayanım
gerilmesi (5.7.3.2.2) (5.7.3.6.2)
fR,min Aderans gerilmesi (T5.4.2.6-1)
fs Anma eğilme dayanım gerilmesinda çekme donatısındaki gerilme (5.7.3.1.1)
f’s Anma eğilme dayanım gerilmesinda basınç donatısındaki gerilme (5.7.3.1.1)
fs Donatıdaki çekme gerilmesi (5.9.9.1)
fss Kullanım sınır durumunda donatıdaki çekme gerilmesi (5.7.3.4)
ftk Kopma dayanım gerilmesi (5.4.2.4)
fyk Donatı çeliği akma dayanım gerilmesi (5.4.2.4)
fy Çekme donatısının akma dayanım gerilmesi (5.5.4.2) (5.6.4.1) (5.7.4.1) (5.8.2.2.6)
(T5.9.3.1.2-1)
f’y Basınç donatısının akma dayanım gerilmesi (5.7.3.2.2) (5.7.4.4)
fyh Fret donatısının akma dayanım gerilmesi (5.7.4.6)
fyt Kesme donatısının akma dayanım gerilmesi (5.8.2.1.3b)
fyt Enine burulma donatısının akma dayanım gerilmesi (5.8.2.2.4)
ΔfpT Toplam kayıp (5.9.4.1)
ΔfpF Sürtünme kaybı (5.9.4.1)
ΔfpA Ankraj oturması kaybı .(5.9.4.1)
ΔfpES Elastik kısalma kaybı (5.9.4.1) (5.9.4.2.2b)
ΔfpLT Uzun süreli büzülme, sünme ve kaybı çelikteki gevşeme kaybı (5.9.4.1)
ΔfpR1 Öngerilme çeliğinde önçekme ile aktarmadan önce meydana gelen gevşeme kaybı
(5.9.4.1)
h Eleman kalınlığı veya yüksekliği (5.7.3.4) (5.9.8.1)
h Kesitin incelenen doğrultudaki yanal boyutu (5.9.8.6.3)
142
h0 : İtibari büyüklük (5.4.1.4)
hf Basınç başlığının kalınlığı (5.7.3.1.1) (5.7.3.2.2)
hf T veya I elemanının basınç başlığı kalınlığı (5.7.3.1.1)
I Kesitin atalet momenti (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki
enkesit değerleri kullanılır) (5.8.2.1.3b)
Ie Etkili atalet momenti (5.7.3.6.2)
Ig Ağırlık merkezinden geçen eksen etrafında beton brüt kesitinin atalet momenti (5.7.4.3)
(5.7.3.6.2)
Is Ağırlık merkezinden geçen eksen etrafında, boyuna doğrultudaki çeliğin atalet momenti
(5.7.4.3)
kσ Yükleme anındaki basınç gerilmesinin t0 daki ortalama basınç dayanım gerilmesine
oranı (5.4.1.4)
kh h0 boyutuna bağlı olan bir katsayıdır (5.4.1.5) (T5.4.1.5-3)
k Katsayı (5.4.1.6)
k Çekme dayanımının akma dayanımına oranı (T5.4.2.2-1) (5.4.3.5)
K Etkili boy katsayısı (5.7.4.1)
K Kılıfın sabitlendiği noktalar arasındaki dalgalanmaya bağlı bir sürtünme katsayısı
(Demetin beher mm boyu için) (5.9.4.2.2b)
le Etkili demet boyu (5.7.3.1.2)
li Ankrajlar arasındaki demet uzunluğu (5.7.3.1.2)
lu Etkili boy (5.7.4.1)
lc Yerel bölgedeki sargı donatısının boyuna doğrultudaki boyu (5.9.8.6.2)
Ma Şekil değiştirmenin hesaplandığı aşamada elemandaki en büyük eğilme momenti
(5.7.3.6.2)
Mcr Çatlama momenti (5.7.3.6.2)
Mdnc Kompozit olmayan kesite etki eden toplam katsayısız ölü yük momenti (5.7.3.2.2)
Mr Katsayılı eğilme dayanımı (5.7.3.2.1)
Mn Anma dayanımı (5.7.3.2.1)
MSLcr Katsayılı ek kalıcı yüklerin ve hareketli yüklerin çatlama momentine katkısı (5.8.2.1.3b)
MSL Ek kalıcı yükler (süperimposed dead loads) ve hareketli yüklerden dolayı meydana
gelen katsayılı eğilme momenti (5.8.2.1.3b)
Mux Dış yük etkisi altında, x ekseni etrafındaki katsayılı moment (5.7.4.5)
Muy Dış yük etkisi altında, y ekseni etrafındaki katsayılı moment (5.7.4.5)
m Değişme katsayısı (5.7.5)
N Yüklemenin yinelenme sayısı (5.4.2.6)
N Öngerilme demetlerinin adedi (5.9.4.2.3b)
N0 Dışmerkezliğin sıfır olduğu bir kesitteki eksenel anma dayanımı (5.7.4.5)
NBn Mesnette ezilme anma dayanımı (5.7.5)
NBr Katsayılı ezilme dayanımı (5.7.5)
Nc Kesme düzlemine dik olan kalıcı net basınç kuvveti (5.8.4.1)
Nn Eksenel anma dayanımı, eğilmeli veya eğilmesiz (5.7.4.4)
Ns Ankrajlar arasında demetin mesnetlendiği mafsal noktalarının adedi (5.7.3.1.2)
Nr Katsayılı eksenel dayanım, eğilmeli veya eğilmesiz (5.7.4.4)
Nrxy İki eksenli eğilme için katsayılı eksenel dayanım (5.7.4.5)
Nrx Sadece ey dış merkezliği esas alınarak hesaplanmış katsayılı eksenel dayanım
(5.7.4.5)
Nry Sadece ex dış merkezliği esas alınarak hesaplanmış katsayılı eksenel dayanım
(5.7.4.5)
Nu Dış yük etkisi altında, katsayılı eksenel kuvvet (5.7.4.5)
n Modüler oran (5.7.1)
n Kesitteki etriye kol sayısı (5.8.2.3.2)
n Bir sıradaki ankrajların adedi (5.9.8.6.2)
143
PPR Kısmi öngerilme oranı (5.5.4.2)
Pr Önçekmeli elemanların ankraj bölgesindeki patlatma dayanımı (5.9.9.1)
Pu Bölüm 3.3.7’ de verilen yük katsayısı ile çarpılmış demet öngerilme kuvveti (5.9.6.3.1)
(5.9.6.3.2) (5.9.8.6.2)
r Atalet yarıçapı (5.7.4.1)
R Yön değiştiren demetin eğrilik yarıçapı (5.9.6.3.1)
Sc Kompozit kesitin, kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç life göre
dayanım momenti (5.7.3.3.2)
Snc Kompozit olmayan kesitin, kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç
life göre dayanım momenti (5.7.3.3.2)
s Çimento çeşidine bağlı bir katsayı (5.4.1.1)
s Fret donatısı adımı (5.7.4.6)
s Çekme yüzüne yakın donatıların aralığı (5.7.3.4)
s Kesme donatısı aralığı (5.8.2.1.3b)
s Etriye aralığı (5.8.2.2.5)
s Ankrajların merkezden merkeze ara uzaklığı (5.9.8.1) (5.9.8.6.3)
Tcr Burulmada çatlama momenti (5.8.2.2.1)
Tr Katsayılı burulma dayanımı. (5.8.2.2.1)
Tn Burulma anma dayanımı (5.8.2.2.1)
Tpatl Ankraj bölgesinde, ankraj düzeneğinin önünde ve demet eksenine dik doğrultuda
etkiyen çekme kuvveti (5.9.8.6.3)
Tu Katsayılı burulma momenti (5.8.2.3.1)
Tu Maximum denge burulma momenti (5.8.2.2.1)
t Germe işleminden itibaren geçen zaman (saat olarak) (5.4.3.3)
t Gün olarak betonun yaşı (5.4.1.1)
t Eleman kalınlığı (5.9.8.6.2)
t0 Yükleme anında gün olarak betonun yaşı (5.4.1.4)
ts Kuruma büzülmesinin (veya şişmesinin) başladığı andaki betonun yaşı (gün) (5.4.1.5)
u Kurumaya maruz kalan kısmın çevresi (5.4.1.4)
uc Beton kesitin dış çevre uzunluğu (5.8.2.2.2)
uh Aoh alanının çevre uzunluğu (5.8.2.2.6) (5.8.2.3.1)
Xu Kutu içinden ölçülen net duvar genişliği (5.7.4.7.1)
x Bir öngerilme demetinde germenin uygulandığı noktadan incelenen noktaya kadar olan
bir öngerilme demetinin boyu (5.9.4.2.2b)
Vci Eğilmeli kesme dayanımı (5.8.2.1.3b)
Vc Betonun kesme dayanımına katkısı (5.8.2.1.3) (5.8.2.1.4) (5.8.2.3.1)
Vcw Gövdedeki eğik çatlağın büyük asal çekme gerilmesi sebebiyle ortaya çıkması
durumunda betonun kesme dayanımına katkısı (5.8.2.1.3b)
Vn Kesme anma dayanımı (5.8.2.1.1) (5.8.4.1) (5.9.6.3.2)
Vp Kesme kuvveti doğrultusundaki öngerilme kuvveti bileşeni (5.8.2.1.3b)
Vr Katsayılı kesme dayanımı (5.8.2.1.1)
Vs Kesme donatısının kesme dayanımına katkısı (5.8.2.1.3)
Vi (5.8.2.1.3b)
Vu Katsayılı kesme kuvveti (5.8.2.1.1) (5.8.2.1.4) (5.8.2.3.1)
yt Tarafsız eksenden en dış çekme lifine kadar olan uzaklık (5.7.3.6.2)
Yunan Harfleri
Θs Destek ile komşu çekme gergisi arasındaki en küçük açı (derece) (5.6.3.3)
α Kesme donatısının boyuna eksene göre açısı (derece) (5.8.2.1.3b)
α Germenin uygulandığı noktadan incelenen noktaya kadar öngerilme çeliğinin geçtiği
yol boyunca yaptığı açısal sapmaların mutlak değerlerinin toplamı. Eğer germe iki
144
baştan eşit olarak uygulanıyor ise, en yakın germe uygulanma noktası ile incelenen
nokta arasındaki açısal sapmaların mutlak değerlerinin toplamı (radyan) (5.9.4.2.2b)
α Kesitin eksenine göre demet kuvvetinin eğim açısı; eğer demetler merkezi konumda
ise veya ankraj kuvveti doğrultusu kesitin merkezine doğru ise pozitif, eğer ankraj
kuvveti doğrultusu kesitin merkezinden uzaklaşır konumda ise negatif alınır (5.9.8.6.3)
βas Otojen büzülmesi hesabında kullanılan betonun yaşı t’ye bağlı katsayı (5.4.1.5)
βcc(t) Betonun yaşı t’ ye bağlı katsayı (5.4.1.2)
βds Büzülme hesabında kullanılan betonun yaşı t’ye bağlı katsayı (5.4.1.5)
β1 Basınç bölgesinin etkili yüksekliğini tanımlayan katsayı (5.4.1.7) (5.7.2.2) (5.7.3.1.1)
(5.7.3.2.2)
βd Maksimum katsayılı kalıcı yük momentlerinin, maksimum katsayılı toplam yük
momentine oranı (5.7.4.3)
βs En dış çekme lifinde eğilme birim uzamasının donatının merkezindeki birim uzamaya
oranı (5.7.3.4)
γe Çevre katsayısı (5.7.3.4)
εc Betondaki basınç birim kısalması (5.7.4.7.1)
εc1 Maksimum basınç gerilmesindeki birim uzalma/kısalma (T5.4.1.1-1)
εcu1 Betonun basınç altındaki kırılma birim kısalması (T5.4.1.1-1)
εcs Toplam büzülme birim kısalması (5.4.1.5)
εcd kuruma büzülme birim kısalması (5.4.1.5)
εca otojen büzülme birim kısalması (5.4.1.5)
εt Net çekme birim uzaması (5.7.3.5) (5.5.4.2)
εuk maksimum kuvvetteki birim uzama (T5.4.2.2-1)
εs Çekme gergisinin doğrultusundaki beton içindeki çekme uzaması (5.6.3.3)
εcu Betonun kırılma birim kısalması (5.7.4.4)
εcc Nihai sünme birim kısalmsaı (5.4.1.4)
εcd Kuruma büzülmesi (5.4.1.5)
ϕ (∞,t0) t0 yaşındaki betonun nihai sünme katsayısı (5.4.1.4)
ϕ Nihai sünme katsayısı (5.7.3.6.2)
φ Dayanım katsayısı (5.5.4.2)
Φ Donatı çapı (Ş5.9.8.3.2-2)
φw Kutu kolon azaltma katsayısı (5.7.4.7.2c)
ψ (t,t0) t0 zamanında uygulanan yükleme için t zamanındaki sünme katsayısı (5.9.5)
θ “Uzay kafes kiriş modeli”nde tanımlanan basınç çubuklarının eğimi (5.8.2.2.4)
κ Birbirine yakın konumdaki ankrajlar için düzeltme katsayısı (5.9.8.6.2)
λw Dikdörtgen bir kesitin duvar narinlik oranı (5.7.4.7.1)
λ Betonal ilgili bir katsayı (5.8.4.2)
μ Sürtünme katsayısı (5.8.4.1) (5.8.4.2) (5.9.4.2.2b)
μ Germe anında öngerilme çeliğindeki gerilmenin karakteristik çekme dayanım
gerilmesine oranı (5.4.3.3)
ρ1000 Germeden 1000 saat 20º C sıcaklıkta yüzde olarak gevşeme kaybı değeridir (5.4.3.3)
σc Yükleme anından sonsuza kadar sabit olan basınç gerilmesi (5.4.1.4)
Δσpr Gevşeme kayıplarının mutlak değeri (5.4.3.3)
σpm0 Öngerilme çeliğindeki germe veya aktarmadan sonraki gerilme (5.4.3.3)
σpi Ardçekme için σpi, elastik kısalma, sürtünme, ankraj kamasının oturması gibi derhal
gerçekleşen kayıplar çıkarıldıktan sonra öngerilme elemanında bulunan gerilme değeri
-Öngerilme için σpi, kama oturması kaybından ve Sonra öngerilme elemanında bulunan
gerilme değeridir (5.4.3.3)
η Birim beton kısalması ile ilgili bir parametre (5.4.1.6)
η Eksenel kuvvetin betonun kesme dayanımına katkısı ile ilgili katsayı (5.8.2.1.3a)
145
5.4 Malzeme Özellikleri
5.4.1 Beton
5.4.1.1 Basınç Dayanımı
TS EN 206-1‘ de tanımlanan beton dayanım sınıfları ve bunlara ait bazı malzeme özellikleri Tablo 1’ de
verilmiştir.
Beton karakteristik basınç dayanımı, denenecek silindirlerden elde edilecek basınç dayanımlarının
tasarımda belirtilen beton sınıfına ait basınç dayanımından düşük olma olasılığı belli bir oran olan
değerdir. Bu oran, TS EN 206-1’de %5, ACI 318M-05’ e ve AASHTO LRFD-07’de ise %9 olarak
alınmaktadır.
ACI 318M-05 ve AASHTO LRFD-07’ de tanımlanan karakteristik basınç dayanım gerilmesi fc’ ile, TS
EN 206-1‘ de tanımlanan karakteristik basınç dayanım gerilmesi fck arasındaki bağıntı, yaklaşık olarak
aşağıda verilmiştir (Darwin, 2005):
fc’ = fck + 2.75 (MPa) (5.4.1.1-1)
Kalıp sökülmesi, öngerilme uygulanması gibi bir takım yapım aşamaları için 28 günden farklı
yaşlardaki betonun basınç dayanım gerilmesi gerekli olabilir. TS EN 206-1‘ e göre t yaşındaki
karakteristik basınç dayanım gerilmesi fck(t):
3 < t < 28 gün için fck(t) = fcm(t) – 8 (MPa) (5.4.1.1-2)

t ≥ 28 gün için fck(t) = fck (MPa) (5.4.1.1-3)
t ≤ 3 gün için, deneylere dayanan daha kesin değerler kullanılmalıdır.
t yaşındaki betonun basınç dayanım gerilmesi çimento çeşidine, sıcaklığa ve kür koşullarına
bağlıdır. Ortalama 20o C sıcaklıkta TS EN 12390-2’ ye uygun olarak kürlenmiş bir betonun çeşitli
yaşlardaki ortalama basınç dayanım gerilmesi fcm(t), Denklem 4 ve 5’ ten yararlanılarak tahmin
edilebilir.
fcm(t) = βcc(t) fcm (5.4.1.1-4 )

ve
βcc(t) = exp { s [ (1- (28 / t) 1/2 ] } (5.4.1.1-5 )
Burada;
fcm(t) = t yaşındaki betonun ortalama basınç dayanım gerilmesi

fcm = Tablo 1’ e göre 28 günlük ortalama basınç dayanım gerilmesi
βcc(t) = Betonun yaşı t’ye bağlı katsayı
t = Gün olarak betonun yaşı
s = Çimento çeşidine bağlı bir katsayı
Tablo 5.4.1.1-1 Çimento Dayanım Sınıfına göre s katsayısı

Çimento dayanım sınıfları s
CEM 42.5 R, CEM 52.5 N ve CEM 52.5 R (R sınıfı) 0.2
CEM 32.5 R, CEM 42.5 N (N sınıfı) 0.25
CEM 32.5 N (S sınıfı) 0.38
Not: exp{ } ile e( ) aynı anlamdadır.
146
Tablo 5.4.1.1-1 Beton İçin Birim Kısalma Değerleri
Beton Dayanım Sınıfları
fck (MPa) 12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60
εc1 (%0) 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,25 2,3 2,4 2,45 2,5 2,6
εcu1 (%0) 3,0
5.4.1.2 Çatlama Momenti Hesabı için Çekme Dayanımı
Betonarme kesitlerin çatlama momentinin hesabında kullanılan çekme dayanım gerilmesi f r (MPa),
aşağıdaki gibi alınır:
f r = 0.63 f c' (5.4.1.2-3)
5.4.1.3 Elastisite Modülü, Poisson Oranı, Isı Genleşme Katsayısı
Betonun elastik şekil değiştirmesi, önemli ölçüde betonun bileşimine ve özellikle agrega cinsine bağlıdır.
Elastisite modülü Ecm, σc = (0 ve 0.4) fcm arasındaki sekant değeri olarak tarif edilmiş ve yaklaşık
değerleri kuvarsit agregalı betonlar için Tablo 5.4.1.1-1’ de verilmiştir. Bu değer kireçtaşı agregaları için
% 10, kumtaşı agregaları için % 30 oranında azaltılmalı, bazalt agregaları için % 20 oranında
arttırılmalıdır.
Elastisite modülünün zamanla değişimi
Ecm (t) = [fcm (t) / fcm]0.3 Ecm (5.4.1.3-1)
Burada
Ecm ve fcm : Testlerden elde edilen 28 günlük ortalama elastisite modülü ve basınç dayanım
gerilmesi
Ecm (t) ve fcm (t) : t günlük elastisite modülü ve ortalama basınç dayanım gerilmesi
fcm (t) ve fcm arasındaki ilişki denklem (5.4.1.1-4)’ ten elde edilmektedir.
Poisson oranı, çatlamamış beton için 0.2 , çatlamış beton için 0.0 olarak alınabilir.
Daha kesin bilgiler olmadıkça, ısı genleşme katsayısı 10x10-6 K-1 olarak alınabilir.
5.4.1.4 Sünme
Betonun sünmesi bağıl nem oranına, eleman boyutlarına ve betonun bileşimine (su/çimento oranı,
çimento cinsi, çimento miktarı gibi) , betonun yüklendiği andaki yaşına, yüklemenin süresine ve
büyüklüğüne bağlıdır.
Nihai sünme birim kısalması aşağıda verilmiştir:
εcc(∞,t0) = ϕ (∞, t0) (σc / Ec) (5.4.1.4-1)

147
Ec = 1.05 Ecm (5.4.1.4-2)
Burada
t0 : Yükleme anında gün olarak betonun yaşı,
ϕ (∞,t0) : t0 yaşındaki betonun nihai sünme katsayısı,
σc : Yükleme anı t0 dan sonsuza kadar sabit olan basınç gerilmesi,
Ec : 28 günlük betonun basınç gerilmesinin 0 olduğu noktadaki teğet modulü.
Kalıcı yükler altında beton basınç gerilmesi σc ≤ 0.45 fck (t0 ) ise sünme katsayısı ϕ(∞, t0) basınç
gerilmesi değerinden bağımsızdır. σc > 0.45 fck (t0 ) olması halinde ise sünme katsayısının basınç
gerilmesi ile artmaktadır.
Hesapların çok hassas olması gerekmiyorsa, uzun süre sonunda oluşacak sünmenin hesabı için TS
500 Çizelge 3.3’ teki φCe kullanılabilir. Daha hassas hesaplar için ise TS EN 1992-1-1 Bölüm 3.1.4 ve
Ek B’ den faydalanılabilir.
5.4.1.5 Büzülme
Betonun büzülmesi çevresel neme, elemanların boyutlarına ve betonun bileşimine (su/çimento oranı,
çimento cinsi) , betona ilk kez yük uygulandığında betonun hangi yaşta olduğuna, uygulama süresine
bağlıdır.
Büzülme hesapları TS EN 1992-1-1 Bölüm 3.1.4 ve Ek B’ ye göre yapılabilir.
5.4.1.6 Doğrusal Olmayan Analiz için Gerilme - Birim Kısalma İlişkisi
Kısa süreli eksenel yükleme için Şekil 1’ de σc ile εc arasında gösterilen ilişki Denklem 1 ile de ifade
edilebilir. Bu denklem, 0 < | εc | < | εcu1| için geçerlidir
σc kη − η 2
= (5.4.1.6-1)
f cm [1 + (k − 2)η ]
η = εc / εc1 (5.4.1.6-2)
k = 1,05 Ecm | εc1| / fcm (5.4.1.6-3)
Burada:
εc1 = Tablo 5.4.1.1-1’ de beton sınıflarına göre verilen ve basınç gerilmesinin en büyük değerine
karşılık gelen birim kısalma,
fcm = Tablo 5.4.1.1-1’ e göre 28 günlük betonun ortalama basınç dayanım gerilmesi
Kullanılan betonun davranışını yansıttığı takdirde başka gerilme-birim kısalma ilişkileri de uygulanabilir.
148
Şekil 5.4.1.6-1 Yapısal Analiz için Gerilme-Birim Kısalma İlişkisinin Şematik Gösterimi
Şekil 1’de:
εcu1 = Kırılma birim kısalması
5.4.1.7 Eğilmede Kesit Tasarımında Kullanılan Gerilme-Birim Kısalma İlişkisi
Dikdörtgen basınç dağılımı (Şekil 1’ de verildiği gibi) varsayılabilir. β1 katsayısı, basınç bölgesinin etkili
yüksekliğini tanımlar.
fc’ ≤ 28 MPa için β1 = 0.85 (5.4.1.7-1)
28 ≤ fc’ ≤ 55 MPa için β1= 0.85– (fc’ – 28) / 140 (5.4.1.7-2)
55 < fc’ MPa için β1= 0.65 (5.4.1.7-3)
Şekil 5.4.1.7-1 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı
5.4.1.8 Eğilmede Çekme Dayanımı
Eğilme hesaplarında betonun çekme dayanım gerilmesi ihmal edilmiştir.
5.4.1.9 Sargılı Beton
Betonun sargılanması, daha yüksek dayanım ve daha yüksek kritik birim kısalma değerlerine
ulaşılmasını sağlayarak gerilme-basınç ilişkisinde değişmelere yol açar. Bu konuda çeşitli modeller
bulunmaktadır. Doğrusal elastik olmayan yöntemler ile hesap yapıldığında bunlardan biri kullanılabilir.
(Bakınız TS EN 1992-1-1 Bölüm 3.1.9 veya “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında
Yönetmelik ,2007 Bilgilendirme Eki 7B.1”)
149
5.4.2 Donatı
5.4.2.1 Genel
5.4.2.2 Özellikler
Donatının bazı özellikleri TS 500 Çizelge 3.1’den alınarak Tablo 1’ de verilmiştir:
Tablo 5.4.2.2-1 Donatı Çeliği özellikleri
Donatı Çubukları Hasır Donatı

Mekanik Özellikler Doğal Sertlikte Soğukta İşlem Görmüş
S220a S420a S500a S420b S500bs S500bk
Minimum akma dayanım
gerilmesi 220 420 500 420 500 500
fyk (MPa)
Minimum kopma dayanım
gerilmesi 340 500 550 550 550 550
fsu (MPa)
φ ≤ 32
Minimum kopma uzaması 18 12 12 10 8 5
εsu (%)
32 < φ ≤ 50 18 10 10 10 8 5
Minimum kopma uzaması
5.4.2.3 Dayanım
Akma dayanım gerilmesi fyk ( veya f0,2k ), eksenel çekme yüklemesinde saptanan karakteristik akma
kuvvetinin en-kesit alanının anma değerine bölünmesi olarak tarif edilmiştir. Aynı şekilde kopma
dayanım gerilmesi ftk , karakteristik kopma kuvvetinin kesit alanının anma değerine bölünmesi suretiyle
bulunmaktadır.
5.4.2.4 Donatının Kaynaklanması
Donatının kaynaklanması TS EN 1992-1-1 Tablo 3.4 ‘te belirtilen yöntemlerle yapılacaktır.
5.4.2.5 Tasarım Varsayımları
• Tasarımda donatının anma kesit alanı kullanılacaktır.

• Ortalama yoğunluk değeri 7850 kg/m3 alınabilir.
• Elastisite modülünün tasarım değeri, Es = 200 GPa alınabilir.
150
5.4.3 Öngerilme Çeliği
5.4.3.1 Genel
Bu Bölüm beton köprülerde öngerilme elemanı olarak kullanılan tel, büklüm, demet ve çubuklar için
geçerlidir.
Öngerilme çeliklerinde gerilme korozyonuna yatkınlık, kabul edilebilecek düşük bir seviyede olmalıdır.
Bunun için EN 10138 de veya uygun bir Avrupa Teknik Onay Belgesinde verilen kriterlerin sağlanması
gereklidir.
5.4.3.2 Öngerilme Çeliği Özellikleri
Öngerilme çeliği özellikleri EN 10138, Bölüm 2 ila 4’ te verilmiştir.

Öngerilme elemanları (tel, büklüm, demet ve çubuklar) aşağıdaki şekilde sınıflandırılacaktır:
(i) Dayanım ile ilgili olarak fp0.1k ve fpk / fp0.1k değerleri verilmelidir.
Burada,
fp0.1k :Kalıcı birim uzamanın 0,001 olması halinde çelikteki gerilmenin karakteristik
değeri
fpk :Kopma gerilmesinin karakteristik değeri
(ii) Gevşeme davranışını gösteren bir sınıflandırma
- Sınıf 1 :Tel, büklüm veya demet – normal gevşemeli
- Sınıf 2 :Tel, büklüm veya demet – düşük gevşemeli
- Sınıf 3 :Sıcak haddelenmiş ve işlem görmüş çubuklar
(iii) Ebat
(iv) Yüzey özellikleri
5.4.3.3 Gevşemeye Bağlı Öngerilme Kaybı
Üreticilerin deney belgelerinden elde edilebilen veya öngerilmeli germenin ilk öngerilmeli germeye
yüzde oranı ile tanımlanan gevşeme kaybı, aşağıdaki denklemlerden birinin uygulanması ile
belirlenmelidir.
Sınıf 1 Δσpr = 5,39 ρ1000 e6.7μ ( t/1000)0.75 (1-μ) 10-5 (5.4.3.3-1)

σpi
Sınıf 2 Δσpr = 0,66 ρ1000 e9.1μ ( t/1000)0.75 (1-μ) 10-5 (5.4.3.3-2)

σpi
Sınıf 3 Δσpr = 1,98 ρ1000 e8μ ( t/1000)0.75 (1-μ) 10-5 (5.4.3.3-3)

σpi
Burada
Δσpr = Gevşeme kayıplarının mutlak değeri
σpi = -Ardçekme için σpi, elastik kısalma, sürtünme, ankraj kamasının oturması gibi derhal
gerçekleşen kayıplar çıkarıldıktan sonra öngerilme elemanında bulunan gerilme değeridir.
σpi = σpm0
-Öngerilme için σpi, kama oturması kaybından sonra öngerilme elemanında bulunan gerilme
değeridir
151
t = Germe işleminden itibaren geçen zaman (saat olarak)
μ =σpi / fpk Burada fpk öngerilme çeliğinin karakteristik çekme dayanım gerilmesidir.
ρ1000 = Germeden 1000 saat 20º C sıcaklıkta yüzde olarak gevşeme kaybı değeridir.
Gevşeme kayıplarının uzun dönemli (nihai) değerleri, t = 500000 saat (yaklaşık 57 yıl) alınarak tahmin
edilebilir.
Gevşeme kayıpları, çeliğin sıcaklığına çok duyarlıdır. Buhar kürü uygulamasında ısının yüksek olduğu
zaman boyunca gevşeme hızlanmaktadır. Çelikteki sıcaklığın 50º Cden daha büyük olduğu durumlarda
gevşeme kayıpları hesaplanmalıdır.
5.4.3.4 Dayanım
fp0.1k ve fpk gerilmeleri bulunurken en-kesit alanının anma değeri kullanılacaktır.
Şekil 5.4.3.4-1 Tipik öngerilme çeliği için gerilme-birim uzama eğrisi
5.4.3.5 Süneklik Özellikleri

Öngerilme büklümleri maksimum yükte en az EN 10138’de belirtilen uzamayı yaptıkları takdirde uzama
bakımından yeterli sünekliğe sahip sayılırlar. Eğilme bakımından yeterli sünekliğe sahip olmaları için ise
EN ISO 15630’ daki şartlar sağlanmalıdır. Çekmede yeterli süneklik olduğunun kabul edilebilmesi için
f pk
≥k olmalıdır. k için tavsiye edilen değer 1.1 dir.
f p 0 ,1k
5.4.3.6 Yorulma Özellikleri
Öngerilme büklümleri yeterli yorulma dayanımına sahip olmalıdır. Yorulma tahkikinde öngerilme
büklümlerinin gerilme aralığı, EN 10138’ de verilenlere uygun olmalıdır.
152
5.4.3.7 Tasarım Varsayımları
• Yapısal analizde öngerilme çeliğinin anma kesit alanı ve fp0,1k , fpk ve εuk büyüklüklerinin
karakteristik değerleri esas alınacaktır.
• Ortalama yoğunluk değeri 7850 kg/m3 alınabilir
• Yukarıda verilen değerlerin, bitmiş yapılarda öngerilmeli çelikler için -40ºC ile +100ºC arasındaki
sıcaklık aralığında geçerli olduğu varsayılabilir.
• Tasarımlarda gerilme birim uzama eğrisi Şekil 1’ de gösterildiği gibi idealize edilebilir. Gerilme
birim uzama eğrisinde akma sınırı ötesindeki kısım için aşağıdaki kabullerden biri yapılabilir:
a) Maksimum gerilmenin fpk , birim-uzama sınır değerinin εuk ile gösterildiği positif eğimli bir
doğru.
b) Birim-uzama sınır değerinin olmadığı yatay bir doğru.
Not: Eğer daha doğru değerler bilinmiyorsa, önerilen değerler

εud = 0,02 ve fp0,1k / fpk = 0,9
Şekil 5.4.3.7-1 Öngerilme Çeliği için İdealleştirilmiş Gerilme-Birim Uzama Eğrisi
5.4.4.8 Elastisite Modülü
Daha hassas bilgiler mevcut değil ise anma kesit alanına göre öngerilme çeliği elastisite modülü
aşağıdaki gibi alınabilir.
Büklümleri için; Ep = 195 000 (MPa)

Çubuklar için; Ep = 205 000 (MPa)
5.4.4 Ardçekme Ankrajları ve Ekleme Manşonları
Ardçekme ankrajları ve demet ekleri uluslararası kabul görmüş bir ard çekim sisteminde belirtilen
koşullara uygun olmalıdır.
Demetler, ankrajlar vb. için korozyondan koruma önlemleri alınmalıdır.
153
5.4.5 Kılıf Borusu
5.4.5.1 Genel
Demet kılıfları rijit veya rijit olabileceği gibi, galvanizli çelik metalden veya polietilen olabileceği gibi
demonte edilebilir çekirdek kalıp kullanılarak beton içinde de oluşturulabilir.
Demet kılıflarının kurp yarıçapı 6000 mm’den küçük olmamalıdır. Ancak ankraj bölgelerinde 3600
mm’ye izin verilebilir.
Demet kurp yarıçapının 9000 mm’den küçük olduğu durumlarda polietilen kılıflar kullanılmaz.Polietilen
kılıflar kullanıldığında eğer demetler aderanslı olması gerekiyor ise, polietilen kılıfların betona aderans
karakteristiği ve harcın aderans karakteristiği incelenmelidir.
Harcın ve çevredeki betonun kılıf üzerine uygulayacağı basınç etkisi incelenmelidir.
5.4.5.2 Kılıf Borusu Boyutları
Kılıfın iç çapı tek bir çubuğun veya büklüm demetin anma çapından en az 6 mm daha büyük olmalıdır.
Birden fazla çubuk veya büklüm demet için, kılıfın iç kesit alanı en az öngerilme çeliğinin net alanının
2,0 misli olmalıdır. Bu durumun bir istisnası vardır. Eğer demetler boydan boya çekilerek yerleştirilecek
ise kılıf kesit alanı öngerilme çeliğinin net alanının 2,5 misli olmalıdır.
Kılıfların boyutu kılıfın bulunduğu yerdeki en küçük beton kalınlığının 0,4 mislinden daha büyük olamaz.
5.4.5.3 Sapma Semerlerinde Kullanılan Kılıf Borular
Sapma semerlerindeki kılıflar galvanizli çelik borudan olmalıdır. Borunun anma et kalınlığı 3 mm’den
daha az olmamalıdır.
5.5 Sınır Durumlar
5.5.1 Genel
Yapısal elemanlar her türlü kullanım, yorulma, dayanım ve aşırı yüklenme sınır durumlarında koşullare
yeterince cevap verecek şekilde boyutlandırılmalıdır.
Öngerilmeli veya kısmi öngerilmeli yapısal beton elemanlar; inşaat, gerdirme, işlemleme, nakliye,
montaj ve bir parçası olduğu yapının kullanım ömrü süresince meydana gelip kritik olabilecek bütün
aşamalar için gerilmeler ve deformasyonları açısından incelenmelidir. Öngerilme veya diğer yükler
altında oluşabilecek gerilim konsantrasyonları veya dışardan sebep olunmuş deformasyonlar dikkate
alınacaktır.
5.5.2 Kullanım Sınır Durumu
Kullanım sınır durumunda dikkate alınacak etkiler yerine göre çatlaklar, deformasyonlar, beton
gerilmeleri sırası ile Bölüm 5.7.3.4., 5.7.3.6. ve 5.9.3’de tanımlandığı gibidir.
Çatlama gerilmesi için Bölüm 5.4.2.6.’da tanımlanmış olan kırılma modülü kullanılır.
154
5.5.3 Yorulma Sınır Durumu
5.5.3.1 Genel
Temellerde, üst yapı ile monolitik bağlantısı olmayan köprü ayaklarında, (zemine oturmayan plakların
bulunduğu durumlar hariç) kenar ayaklarda ve istinat duvarlarında yorulma incelemesine gerek yoktur.
Ayrıca Tablo 3.3.1-12 deki Kullanım I birleşiminde beton uç liflerinde sadece basınç gerilmesi
çıkıyorsa, yorulma incelemesine gerek yoktur.
Tren köprülerinde yorulma tahkiki TS EN 1992- 2 Bölüm 6.8.7 ve Ek NN’ ye göre yapılabilir.
5.5.4 Dayanım Sınır Durumu
5.5.4.1 Genel
Dayanım sınır durumu için belirlenen koşullar ve kurallar, dayanım ve stabilite için olacaktır. Katsayılı
dayanım; Bölüm 5.6, 5.7, 5.8, 5.9, kapsamında uygulanabilir koşulların belirlediği anma dayanımı ile
Bölüm 5.5.4.2’ te belirlenmiş olan dayanım katsayının çarpımı ile bulunur.
5.5.4.2 Dayanım Katsayıları
Geleneksel şekilde inşaa edilmiş köprülerde dayanım katsayısı (φ) aşağıdaki gibi alınır; dilimli
(segmental) köprülerde kullanılacak dayanım katsayısı için AASHTO LRFD 2007 Bölüm 5.5.4.2.2’ den
faydalanılabilir.
• Betonarmede eğilme ve çekme için 0,90

• Öngerilmeli betonda eğilme ve çekme için 1,00
• Kesme ve burulma için: 0.75
• Eksenel basınç (Fretli veya etriyeli)
Fretli (spiralli) 0.70
Etriyeli 0.65
• Betonda ezilme için 0.65
• Destek-gergi modelindeki basınç için 0,70
• Ankraj bölgelerindeki basınç için 0,80
• Ankraj bölgelerindeki çekme için 1,00
• Kazık çakması sırasındaki dayanım için 1,00
Bir elemana eğilme ve eksenel kuvvetin tek başına veya birlikte etki etmesi halinde kullanılacak
φ dayanım katsayısının değeri, anma dayanımı düzeyinde yüklenmiş elemanın çekme donatısında
ortaya çıkan birim uzamaya bağlı olarak tesbit edilir. (Anma dayanımında basınç bölgesinde betondaki
birim kısalma 0.003 alınmaktadır.) Çekme donatısındaki birim uzama 0.002’ ye eşit veya daha küçük ise
elemanda basınç göçmesi, 0.005’ e eşit veya daha büyükse çekme göçmesi olduğu kabul edilir. Birim
uzama 0.002 ile 0.005 arasında bir değere sahip ise göçme geçiş bölgesinde ortaya çıkmaktadır.
Basınç göçmesi için dayanım katsayısı :

φ = φ0
Burada
Fretli basınç elemanlarında φ0 = 0.65
Etriyeli basınç elemanlarında φ0 = 0.7
155
Burada;
A ps f py
PPR = (5.5.4.2-2)
A ps f py + A ps f yy
PPR = Kısmi öngerilme oranı
As = Öngerilmesiz çekme donatısının alanı (mm²)
Aps = Öngerilme çeliğinin alanı (mm²)
fy = Donatı çubuklarının akma dayanım gerilmesi (MPa)
fpy = Öngerilme çeliğinin akma dayanım gerilmesi (MPa)
Şekil 5.5.4.2-1 φ Dayanım Katsayısının Net Çekme Birim Uzaması ile Değişimi
Geçiş bölgesinde dayanım katsayısı, Şekil 1’ de gösterildiği gibi, basınç ve çekme göçmesi için verilen
değerler arasında çizgisel olarak değişmektedir.
(5φ 0 − 1.8 − 0.2 PPR ) (0.9 − φ 0 + 0.1PPR )

φ= + εt
3 0.003
Yukardaki ifadede PPR nin sınır değerleri yerine konulursa

(5φ − 2) (1 − φ 0 )
PPR = 1 için (tam öngerilme) φ= 0 + εt
3 0.003
(5φ 0 − 1.8) (0.9 − φ 0 )

PPR = 0 için (öngerilmesiz betonarme) φ= + εt
3 0.003
Anma dayanımında basınç birim kısalmasının 0.003 olduğu gözönüne alınırsa
156
0.003
dt
εt
⎛ dt ⎞
εt = ⎜ − 1⎟0.003
⎝ c ⎠
Bu değerin yukardaki denklemlerde yerine konulması halinde
(5φ 0 − 2.0) ⎛d ⎞
PPR = 1 için (tam öngerilme) φ= + (1.0 − φ 0 )⎜ t − 1⎟
3 ⎝ c ⎠
(5φ − 1.8) ⎛d ⎞
PPR = 0 için (öngerilmesiz betonarme) φ= 0 + (0.9 − φ 0 )⎜ t − 1⎟
3 ⎝ c ⎠
Burada
dt = En dış basınç lifinden en dıştaki çekme donatısı ağırlık merkezine olan uzaklık
c = En dış basınç lifinden tarafsız eksene olan uzaklık
εt = Anma dayanımında en dıştaki çekme donatısındaki net birim uzama
5.5.4.3 Stabilite
Yapının tamamı ve elemanları, kaymaya, devrilmeye, yukarı kalkmaya ve burkulmaya karşı yeterli
dayanım gösterecek şekilde tasarlanmalıdır. Yüklerin dış merkezliklerinin etkileri, hesap ve tasarım
sırasında dikkate alınmalıdır.
Prefabrik elemanların taşıma ve montaj sırasındaki burkulma koşulları incelenmelidir.
5.6 Destek-Gergi Modeli
5.6.1 Genel
Destek-gergi modelleri dayanım ve olağan dışı sınır durumlarında, mesnet civarında veya tekil yüklerin
uygulama noktaları yakınındaki iç kuvvet etkilerinin belirlenmesi için kullanılabilir.
Derin temellerin ve kazık başlığı elemanlarının projelendirilmesi için veya dış yük ve mesnet tepkileri
etkime noktaları arasındaki uzaklığın eleman kalınlığının iki katından daha az olması gibi durumlarda
destek-gergi modelinin kullanılması düşünülmelidir.
Eğer hesap için destek-gergi modeli seçilmiş ise, Bölüm 5.6.2’ den 5.6.6’ ya kadar olan bölümler
kullanılır.
157
5.6.2 Yapısal Modelleme
Yapı ve ona ait bir eleman veya bir bölge, çelik gergilerin ve beton desteklerin düğüm noktalarında
bağlanmasıyla bütün dış yükleri mesnetlere taşıyabilecek kapasitede bir kafes sistem şeklinde
modellenebilir. Desteklerin ve gergilerin gerek duyulan genişlikleri, kafesin geometrisinin belirlenmesinde
göz önüne alınacaktır.
Desteklerin ve gergilerin φ dayanım katsayısı ile çarpılmış dayanımları (Fr), eksenel yüklü elemanlardaki
gibi aşağıdaki şekilde alınacaktır:
Fr = φ Fn (5.6.2-1)
Burada ;
Fn = Destek veya gerginin anma dayanımı (N)
φ = Bölüm 5.5.4.2’de tanımlanmış olan çekme veya basınç için dayanım katsayısı
5.6.3 Desteklerin Boyutlandırılması
5.6.3.1 Donatısız Desteğin Dayanımı
Bir donatısız desteğin anma dayanımı aşağıdaki gibi alınır;
Fn = fcu Acs (5.6.3.1-1)
Burada;
Fn = Bir desteğin anma dayanımı
fcu = Bölüm 5.6.3.3’ de tanımlanan sınır basınç gerilmesi (MPa)
Acs = Bölüm 5.6.3.2’ de tanımlandığı gibi desteğin etkili en kesit alanı (mm²)
5.6.3.2 Desteğin Etkili Enkesit Alanı
(Acs) değeri, kullanılabilir beton kesit alanı ve desteğin uçlarındaki ankraj koşulları dikkate alınarak Şekil
1’deki gibi hesaplanır.
Eğer bir destek çapı da olan donatılar ile ankre edilmiş ise, Şekil 1a’ da gösterildiği gibi, kiriş yan
görünüşünde ve enkesitte destek kesitinin boyutları, ankraj çubuklarının iki tarafına doğru 6da kadar
uzatılmış olarak kabul edilebilir.
158
a) Donatı ile ankre edilmiş bir destek
b) Mesnet elemanı ve donatı ile c) Mesnet elemanı ve destek ile

ankre edilmiş bir destek ankre edilmiş bir destek
Şekil 5.6.3.2-1 Ankraj Koşullarının Etkili Destek Enkesit Alanı Üzerindeki Etkisi
5.6.3.3 Destekte Basınç Gerilmesinin Sınırlandırılması
Sınır basınç gerilmesi fcu , aşağıdaki gibi alınır;

f c'
f cu = ≤ 0,85 f c' (5.6.3.3-1)
0,8 + 170ε 1
Bunun için;
ε1 = εs + (εs + 0,002) cot2 θs (5.6.3.3-2)
Burada ;
ε1 = Katsayılı yükler altında, çatlamış betondaki asal birim uzama
θs = Destek ile komşu çekme gergisi arasındaki dar açı (derece)
εs = Çekme gergisinin doğrultusunda beton içindeki çekme uzaması (mm/mm)
fc’ = Beton basınç dayanım gerilmesi (MPa)
5.6.3.4 Donatılı Destek
Eğer bir destek kendi yönüne paralel donatıya sahip ise ve donatı basınçta akma gerilmesine kadar
yüklenebilecek şekilde detaylandırılmış ise desteğin anma dayanımı aşağıdaki gibi alınacaktır:
159
Fn = fcu Acs + fy Ass (5.6.3.4-1)
Burada
Ass = Destek içindeki donatı alanı (mm²)
5.6.4 GergilerinBoyutlandırılması
5.6.4.1 Gerginin Dayanımı
Gergi donatısı, düğüm noktalarına belirli kenetlenme boyu, kancalar veya mekanik ankrajlar ile ankre
edilmiş olmalıdır. Çekme kuvveti düğüm bölgesinin iç yüzüne kenetlenmelidir.
Bir gerginin anma dayanımı, aşağıdaki gibi alınabilir:
Fn = fy Ast + Aps (fpe + fy) (5.6.4.1-1)
Burada;
Ast = Gergi boyuna doğrultusundaki donatının toplam alanı (mm²)
Aps = Öngerilme çeliğinin alanı (mm²)
fy = Boyuna donatının akma dayanım gerilmesi (MPa)
fpe = Kayıplardan sonra öngerilme çeliğindeki gerilme (MPa)
5.6.4.2 Gerginin Ankrajı

Gergi donatısı, çekme kuvvetini aktarmak üzere kafesin düğüm noktası bölgesine ankre edilmelidir. Bu
ankraj, Bölüm 5.12’ de belirtildiği gibi donatının kenetlenmesi koşullarına uygun olmalıdır.
5.6.5 Düğüm Bölgelerinin Boyutlandırılması
Sargı donatısı konulmadıkça ve bunun etkisi hesaplar ve deneylerle kanıtlanmadıkça düğüm

bölgelerindeki destek içindeki beton basınç gerilmesi aşağıdaki değerleri aşmayacaktır:
• Destekler ve mesnet alanları ile sınırlanmış düğüm bölgeleri için : 0,85 φ fc’
• Bir doğrultuda gergi ile ankre edilmiş düğüm bölgeleri için : 0,75 φ fc’
• Birden fazla doğrultuda gergi ile ankre edilmiş düğüm bölgeleri için : 0,65 φ fc’
Burada
φ = Bölüm 5.5.4.2’de tanımlandığı gibi beton üzerindeki mesnet için dayanım katsayısı
Gergi donatısı, belli bir etkili beton alanına düzgün bir şekilde yayılmış olacak ve bu beton alanı en az
gergi kuvvetinin burada belirtilmiş olan gerilme sınır değerine bölünmesi ile bulunacak değere eşit
olacaktır.
Destekler ve gergiler için belirlenen dayanım kriterlerinin sağlanmış olmasına ek olarak, düğüm bölgeleri
ayrıca Bölüm 5.6.3.4.1 ve 5.6.3.4.2’ de tanımlanmış olan gerilme ve ankraj sınırlamaları ile uyum içinde
olacak şekilde tasarlanacaktır.
Tekil yükler veya tepki kuvvetleri tarafından ortaya çıkan düğüm bölgesi üzerindeki mesnet gerilmeleri
Bölüm 5.7.5’ de belirtilmiş olan koşulları sağlamalıdır.
5.6.6 Çatlak Kontrol Donatısı
Bölüm 5.6.3’ de verilen koşullara göre projelendirilmiş olan döşemeler ve temeller dışındaki bütün
yapılar ve elemanları veya bunlarla ilgili bölgeler, her bir yüzeyin yakınında donatı çubuklarından
160
oluşturulmuş bir ortogonal ızgaraya sahip olmalıdır. Bu ortogonal ızgaranın çubuklarının ara uzaklık 300
mm’ yi aşmamalıdır.
Donatı alanının brüt beton kesit alanına oranı her iki doğrultuda da 0.003’ den daha az olmamalıdır.
Gergi içine konulmuş çatlak kontrol donatısı gergisi donatısının parçası olarak göz önüne alınabilir.
5.7 Eğilme ve Eksenel Kuvvet Etkileri için Tasarım
5.7.1 Kullanım ve Yorulma Sınır Durumları için Kabuller
Donatılı, öngerilmeli ve kısmi öngerilmeli beton elemanların tasarımında aşağıdaki kabuller kullanılabilir:
• Bölüm 5.7.6’ da belirtilmiş olanların dışında, çatlaksız kesitlerde öngerilmeli beton çekmeye karşı
dayanım gösterir.
• Yüksek kiriş ve kısa konsol gibi özel eleman veya eleman bölgeleri hariç, betondaki birim şekil
değiştirmeler doğrusal olarak değişir.
• “n” modüler oranı en yakın tam sayıya yuvarlanır.
• Modüler oran aşağıdaki gibi hesaplanır:
o Donatı çubukları için: Es /Ec
o Öngerilme demetleri için: Ep /Ec
• Kalıcı yükler ve öngerilme için etkili modüler oran olarak “2n” uygulanabilir.
5.7.2 Dayanım ve Aşırı Yük Sınır Durumları için Kabuller
5.7.2.1 Genel
Beton elemanların katsayılı dayanımı, denge ve uygunluk koşulları sağlananak ve Bölüm 5.5.4.2’ de
belirtilmiş olan dayanım katsayıları ile aşağıdaki kabuller kullanılarak belirlenecektir:
• Tam aderanslı öngerilmeli veya donatılı elemanlarda ya da örgermeli elemanların

kılıflanmamış kısımlarında birim uzama ve kısalmalar, tarafsız eksenden olan uzaklık ile
orantılıdır. (Yüksek kirişler ile bütün diğer D bölgeleri buna istisna teşkil eder).
• Tamamen aderanssız demetlere veya aderansı kısmen engellenmiş büklümlere sahip olan
elemanlarda büklüm veya demet ile beton kesit arasındaki birim uzama ve kısalma farkı ile
sehimlerin demet geometrisi üzerindeki etkisi, demetlerdaki gerilme hesaplarına dahil
edilmiştir.
• Eğer beton sargılanmamış ise, en dış beton basınç lifindeki kullanılabilir en büyük birim
kısalma 0,003’ tür.
• Eğer beton sargılanmış ise, en büyük kullanılabilir birim kısalma için 0,003’ den daha büyük
bir değer, kanıtlanabiliyor ise kullanılabilir. Bu durumda sargılı kısım dışındaki kabuk betonun
tamamen kırıldığı var sayılacaktır.
• Destek-gergi modeli hariç donatıdaki gerilme, bu donatıya ait bir gerilme-şekil değiştirme
eğrisine dayanır. Bunun yerine donatının ve öngerilme elemanının kenetlenmesini ve
öngerilmenin aktarılmasını da içeren matematiksel olarak kanıtlanmış bir temsili eğri de esas
alınabilir.
• Betonun çekme dayanımı ihmal edilir.
• Donatının ve öngerilme elemanlarının kenetlenmesi ve öngerilme aktarımı dikkate alınmış
olacaktır.
161
Dikdörtgen kutu kesitli basınç elemanlarında betondaki kullanılabilir maksimum en dış basınç birim
kısalması üzerindeki ilave sınırlamalar, Bölüm 5.7.4.7’ de belirtildiği gibi incelenmelidir.
5.7.2.2 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı
Taşıma gücüne erişildiği sırada beton basınç bölgesindeki gerçek gerilme dağılımı yerine, eşdeğer
dikdörtgen basınç dağılımı kullanılabilir. Dikdörtgen dağılımın genişliği 0.85 fc‘ alınır. Bu dağılımın
yüksekliği ise basınç lifi ile tarafsız eksen arasındaki uzaklığın β1 katsayısı ile çarpılması suretiyle
bulunur:
a = β1 c
Bu ifadede kullanılan β1 değerleri, çeşitli beton sınıfları için Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 5.7.2.2-1 Beton Sınıflarına göre β1 değerleri

Beton Sınıfı C16 C18 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50
β1 0.85 0.85 0.85 0.85 0.82 0.79 0.76 0.73 0.70
Boşluklu dikdörtgen basınç elemanlarına uygulanması durumunda dikdörtgen gerilme dağılımının

kullanımı ile ilgili ilave sınırlamalar Bölüm 5.7.4.7’ de belirtildiği şekilde incelenmelidir.
5.7.3 Eğilme Elemanları
5.7.3.1 Eğilme Anma Dayanımı Hesabında Kullanılacak Öngerilme Çeliği Gerilmesi
5.7.3.1.1 Aderanslı Demetlere Sahip Elemanlar
Bir eksene göre eğilmeye maruz dikdörtgen veya tablalı kesitlerde fpe nin 0.5 fpu dan az olmaması
durumunda, öngerilme çeliğindeki ortalama gerilme fps , aşağıdaki gibi alınabilir:
⎛ c ⎞
f ps = f pu ⎜1 − k ⎟ (5.7.3.1.1-1)
⎜ d p ⎟⎠
⎝
Burada;
⎛ f py ⎞
k = 2⎜1.04 − ⎟ (5.7.3.1.1-2)
⎜ f pu ⎟
⎝ ⎠
Tablalı kesit davranışı için;
162
A ps f pu + As f s − As' f s' − 0.85 f c' (b − bw )h f
c= (5.7.3.1.1-3)
f pu
0,85 f c' β 1bw + kAps
dp
Dikdörtgen kesit davranışı için;

A ps f pu + As f s − As' f s'
c= (5.7.3.1.1-4)
f pu
0,85 f c' β 1b + kA ps
dp
Burada ;
Aps = Öngerilme çeliği alanı (mm²)
fpu = Öngerilme çeliği çekme dayanım gerilmesi (MPa)
fpy = Öngerilme çeliği akma dayanım gerilmesi (MPa)
As = Çekme donatısı alanı (mm²)
A’s = Basınç donatısı alanı (mm²)
fs = Anma eğilme dayanım gerilmesinde çekme donatısındaki gerilme (MPa) (Bölüm 5.7.2.1’ e
bakınız)
f’s = Anma eğilme dayanım gerilmesinde basınç donatısındaki gerilme (MPa) (Bölüm 5.7.2.1’ e
bakınız)
b = Basınç başlığı genişliği (mm)
bw = Gövde genişliği (mm)
hf = Basınç başlığı kalınlığı (mm)
dp = En dış basınç lifinden öngerilme demetlerinin ağırlık merkezine olan uzaklık (mm)
c = En dış basınç lifinden tarafsız eksene olan uzaklık (mm)
β1 = Bölüm 5.7.2.2’ de belirtilmiş olan gerilme dağılım katsayısı
Basınç ve çekme donatılarındaki gerilme düzeyi incelenecektir ve eğer bu donatılardan herhangi birinde
akma ortaya çıkmış ise Denklem 3’ te fs veya f’s yerine akma gerilme değeri fy veya f’y kullanılacaktır.
5.7.3.1.2 Aderansız Demetlere Sahip Elemanlar
Bölüm 5.7.4.5 de belirtildiği gibi bir veya iki eksenli eğilmeye ve eksenel yüke maruz dikdörtgen veya
tablalı kesitlerin aderansız öngerilme çeliğindeki ortalama gerilme aşağıdaki gibi alınabilir:
⎛dp −c⎞
f ps = f pe + 6300⎜⎜ ⎟ ≤ f py (5.7.3.1.2-1)
⎟
⎝ le ⎠
Burada;
⎛ 2l i ⎞
l e = ⎜⎜ ⎟⎟ (5.7.3.1.2-2)
⎝ 2 + ns ⎠
Tablalı kesit davranışı için;

A ps f ps + As f s − As' f s' − 0,85 f c' (b − bw )h f
c= (5.7.3.1.2-3)
0,85 f c' β 1bw
Dikdörtgen kesit davranışı için;

A ps f ps + As f s − As' f s'
c= (5.7.3.1.2-4)
0,85 f c' β 1b
163
Burada;
c = En dış basınç lifinden tarafsız eksene olan uzaklık (mm).
le = Etkili demet boyu (mm)
li = Ankrajlar arasındaki demet uzunluğu (mm)
ns = Ankrajlar arasında demetin mesnetlendiği mafsal noktalarının adedi
fps = Öngerilme çeliğinin akma dayanım gerilmesi (MPa)
fpe = Bütün kayıplar dikkate alındıktan sonra öngerilme çeliği içindeki etkili gerilme (MPa)
5.7.3.2 Eğilme Dayanımı
5.7.3.2.1 Katsayılı Eğilme Dayanımı
Katsayılı eğilme dayanımı Mr aşağıdaki gibi alınır;
Mr = φ Mn (5.7.3.2.1-1)
Burada;
Mn = Anma eğilme dayanımı (N-mm)
φ = Bölüm 5.5.4.2’ de belirtilen dayanım katsayısı
5.7.3.2.2 Tablalı Kesitler

Bir veya iki eksene göre eğilmeye ve eksenel yüke maruz tablalı kesitlerin eğilme dayanımı, enkesit
tabla kalınlığı gerilme blok yüksekliği “a” dan küçük olması hali için aşağıdaki gibi alınabilir:
a a a a hf
Mn = Aps . fps.(dp- ) + As.fy .(ds - ) – A’s . f’y.(d’s- ) + 0,85. f’c. (b-bw).β1.hf. ( - )
2 2 2 2 2
(5.7.3.2.2-1)
Burada;
fps = Denklem 5.7.3.1.1-1’de belirtilmiş olan eğilme anma dayanımında öngerilme çeliğindeki
ortalama gerilmesi. (MPa)
As = Çekme donatısının alanı (mm²)
ds = En dış basınç lifinden çekme donatısının ağırlık merkezine olan uzaklık (mm)
A’s = Basınç donatısının alanı (mm²)
fy’ = Basınç donatısının akma dayanım gerilmesi (MPa)
d’s = En dış basınç lifinden basınç donatısının ağırlık merkezine olan uzaklık (mm)
fc’ = Başka bir beton yaşı belirtilmedikçe 28 günlük betonun basınç dayanım gerilmesi (MPa)
b = Basınç başlığı genişliği (mm)
bw = Gövde genişliği (mm)
β1 = Bölüm 5.7.2.2’ de belirtilmiş olan gerilme dağılımı katsayısı
hf = T veya I elemanlarında basınç başlığı kalınlığı (mm)
a = c β1 ; eşdeğer gerilme dağılımının yüksekliği (mm)
5.7.3.2.3 Dikdörtgen Kesitler
Bir veya iki eksene göre eğilmeye ve eksenel yüke maruz dikdörtgen kesitlerin eğilme dayanımı,
aşağıdaki gibi alınabilir:
164
a a a
Mn = Aps . fps.(dp- ) + As.fy .(ds - ) – A’s . f’y.(d’s- ) (5.7.3.2.2-1)
2 2 2
5.7.3.2.4 Diğer Enkesitler
Tablalı veya dikdörtgen kesitlerden başka kesitler için anma eğilme dayanımı (Mn), Bölüm 5.7.2 de
belirtilmiş kabullere dayalı bir hesap yolu ile belirlenecektir. Bölüm 5.7.3.3’ ün koşulları burada da
uygulanacaktır.
5.7.3.2.5 Şekil Değiştirme Uygunluk Yaklaşımı
Eğer daha hassas hesaplama gerekiyorsa, şekil değiştirme uygunluk yaklaşımı kullanılabilir. Bölüm
5.7.2.1’ in uygun koşulları uygulanacaktır.
Bir donatı tabakasındaki gerilme ve buna karşılık gelen şekil değiştirme, herhangi bir gerilme-şekil
değiştirme formülü ya da donatı ve öngerilme büklümleri için verilen grafiklerden alınabilir.
5.7.3.3 Donatı Sınırlandırmaları
5.7.3.3.1 Maksimum Donatı
Maksimum donatı sınırlaması yoktur. Fazla donatılı kesitlerde dayanım artarken sünekliğin azalmasını
dengelemek için Bölüm 5.5.4.2.1’ de φ faktörü, kesitin çekme bölgesinin en uç noktasında bulunan
donatıdaki birim uzama “εt“ ye bağlı olarak azaltılmaktadır.
5.7.3.3.2 Minimum Donatı
Bir eğilme elemanının herhangi bir kesitinde öngerilmeli ve öngerilmesiz çekme donatısının miktarı en
az aşağıda verilenlerin küçük olanına eşit bir katsayılı eğilme dayanımı (Mr) oluşturacak düzeyde
olmalıdır:
• Aşağıda 1 Denklemi ile hesaplanmış olan Mcr çatlama momentinin 1,2 katı,
• Tablo 3.4.1-1’de tanımlanmış olan uygulanabilir dayanım yük birleşimlerinda talep edilen
katsayılı momentin 1.33 katı.
Ayrıca Bölüm 5.11.8 koşulları uygulanacaktır.

Çatlama momenti:
⎛S ⎞
M cr = Sc ( f r + f cpe ) − M dnc ⎜⎜ c − 1⎟⎟ ≥ Sc f r (5.7.3.3.2-1)
⎝ S nc ⎠
Burada
f cpe = Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifte, (bütün öngerilme kayıplarından
sonra) sadece etkili öngerilme kuvvetlerinden ötürü ortaya çıkan beton basınç gerilmesi (MPa)
165
M dnc = Kompozit olmayan kesite etki eden toplam katsayısız ölü yük momenti (Nmm)
S c = Kompozit kesitin, kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç life göre dayanım
momenti (mm3)
S nc = Kompozit olmayan kesitin, kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç life göre
dayanım momenti (mm3)
f r = Bölüm 5.4.1.2’ de tanımlanan beton kopma gerilmesi (MPa)
Kompozit kesitin ara aşamaları için M dnc ve S nc ’ nin uygun değerleri kullanılacaktır. Bütün yüklerin
kompozit olmayan kesitle taşındığı kirişlerde ise, yukardaki 1 Denkleminde S c yerine S nc konulacaktır.
5.7.3.3.3 Eğilme Elemanlarının Basınç Donatısı
Eğilme elemanlarının basınç donatısı, döşeme plakları hariç tutulmak kaydı ile Bölüm 5.7.4.6 koşullarını
boyut ve aralık olarak sağlayacak şekilde etriyeler ve çirozlar ile sarılmalıdır. Eşdeğer alana sahip
kaynaklı hasır çelik de kullanılabilir.
5.7.3.4 Çekme Bölgesindeki Donatının Dağıtılması Suretiyle Çatlak Kontrolu
Burada belirlenen koşullar bütün beton elemanlar için uygulanacaktır.

Çekme yüzüne en yakın konumdaki donatıların “s” aralığı aşağıdaki denklemi sağlayacaktır.
122600γ e
s≤ − 2d c (5.7.3.4-1)
β s f ss
Burada;
dc
βs = (5.7.3.4-2)
0.7(h − d c )
γe = Çevre katsayısı
= 1.00 TS EN 206-1 etki sınıfı 1 ve 2 için
= 0.75 TS EN 206-1 etki sınıfı 3 için
dc = En dış çekme lifi ile buna en yakın konumdaki donatı çubuğunun merkezi arasındaki uzaklık
olarak tanımlanan beton örtüsü kalınlığı (mm) (Net beton örtüsü + Φ/2 )
f ss = Kullanım sınır durumunda donatıdaki çekme gerilmesi (MPa)
h = Eleman yüksekliği veya kalınlığı (mm)
Donatıdaki çekme gerilmesi hesaplanırken eksenel çekme etkileri göz önününe alınacaktır; eksenel
basınç etkileri ise istenirse dikkate alınabilir.
Minimum ve maksimum donatı aralıkları için Bölüm 5.11.3.1 ve 5.11.3.2 koşullarına da uyulacaktır.
Eğer betonarme T kirişlerinin veya kutu kesitli kirişlerin başlıklarında kullanım sınır durumunda çekme
oluyorsa, eğilme çekme donatısı aşağıda verilen değerlerin küçük olanı boyunca dağıtılmış olmalıdır:
• Bölüm 4.6.2.6’ da belirtilmiş olan etkili başlık genişliği,
• Mesnetler arasındaki komşu açıklıkların ortalamasının 1/10‘ ine eşit bir genişlik,
Eğer etkili başlık genişliği, açıklığın 1/10 ‘ inden büyük ise başlıkların kenar bölgelerine donatı eklenir.
Bu ek donatının alanı, ilave döşeme alanının % 0.4 ’ ünden az olmamak üzere başlığın en dış kısmında
olacaktır.
166
Eğer öngerilmesiz ya da kısmen öngerilmeli beton elemanın etkili kalınlığı de 900 mm’ den büyük ise,
elemanın iki yan yüzeyi boyunca boyuna doğrultuda bir yüzey donatısı, eğilme çekme donatısının de/2
uzaklıklığına kadar düzgün yayılı olarak yerleştirilecektir.
Yüzey donatısının alanı Ask (mm²/mm), her iki yüzey yüksekliğince aşağıdaki değeri sağlamalıdır:
As + A ps
Ask ≤ 0,001 ( d e − 760) ≤ (5.7.3.4-3)
1200
Burada;
As = Çekme donatısı alanı (mm²)
Bununla birlikte her yüz için boyuna doğrultuda yüzey donatısının toplam alanı, gerekli eğilme çekme
donatısı As + Aps ’ nin ¼ ‘ ini aşmayacaktır.
Yüzey donatısının maksimum aralığı, de/6 değerini veya 300 mm’ yi geçmemelidir.
Eğer herbir büklüm ve donatı çubuğundaki gerilmeleri belirlemek için bir “birim şekil değiştirme“
uygunluğu analizi yapılırsa, bu tür donatılar dayanım hesaplarında dikkate alınabilir.
5.7.3.5 Momentlerin Yeniden Dağıtılması
Dayanım sınır durumunda, betonarme sürekli kirişlerin iç mesnetlerinde elastik teoriye göre
hesaplanmış olan negatif eğilme momentleri, eğer bu bölgede Bölüm 5.12 koşullarına uygun aderanslı
donatı konulmuş ise, daha hassas analizler yerine aşağıda verilen oranı geçmeyecek miktarda
azaltılabilir veya arttırılabilir:
% (1000 εt) ≤ %20 (5.7.3.5-1)

Ancak momentin azaltıldığı kesitte
εt < 0.0075
ise negatif momentlerin yeniden dağıtılmasına izin verilmez.
Burada:
εt = Net çekme birim uzaması
Yüklerin ve iç kuvvetlerin dengesinin sağlanabilmesi için, negatif momentlerdeki değişiklikleri dikkate
alarak pozitif momentler de yeniden ayarlanacaktır.
5.7.3.6 Şekil Değiştirmeler
5.7.3.6.1 Genel
Bölüm 2.4’ deki koşullar dikkate alınacaktır.
Döşeme genleşme derzleri ve mesnetler; yükler, sünme, büzülme, ısı değişiklikleri, farklı oturma ve
öngerilme gibi etkiler sonucunda meydana gelebilecek şekil değiştirmelere uyum sağlayabilecek şekilde
olmalıdır
167
5.7.3.6.2 Sehim ve Ters Sehim
Sehim ve ters sehim hesapları, zati yükler, hareketli yükler, öngerilme, montaj yükleri, betonun
büzülmesi ve sünmesi ile öngerilme çeliğinin gevşemesini dikkate alacaktır.
Sehim ve ters sehimin hesabı için Bölüm 4.5.2.1, 4.5.2.2. ve 5.9.4.5’ deki koşullar uygulanacaktır.
Daha ayrıntılı bir analizin yapılamaması durumunda ani sehimler, Bölüm 5.4.1.3’ de belirtilmiş olan
beton elastisite modülü ve atalet momentinin ya brüt değeri Ig’ nin, ya da etkili atalet momenti Ie‘ nin
Denklem 1’ de verilen değeri kullanılarak hesaplanabilir.
⎛M ⎞
3
⎡ ⎛M ⎞
3
⎤
I e = ⎜⎜ cr ⎟⎟ I g + ⎢1 − ⎜⎜ cr ⎟⎟ ⎥ I cr ≤ I g (5.7.3.6.2-1)
⎝ Ma ⎠ ⎢⎣ ⎝ M a ⎠ ⎥⎦
Burada;
Ig
M cr = f r (5.7.3.6.2-2)
yt
Mcr =Çatlama momenti (N-mm)

fr =Bölüm 5.4.1.2’ de (Denklem 5.4.1.2-3) belirtilmiş olan beton kopma gerilmesi (MPa)
yt =Tarafsız eksenden en dış çekme lifine kadar olan uzaklık (mm)
Ma = Şekil değiştirmenin hesaplandığı aşamada elemandaki en büyük eğilme momenti (N-mm)
Prizmatik elemanlarda etkili atalet momenti olarak, basit veya sürekli kirişlerde açıklık ortasında,
konsollarda ise mesnette Denklem 1 ile hesaplanan değer esas alınabilir. Prizmatik olmayan sürekli
elemanlar için etkili atalet momenti olarak, kritik pozitif ve negatif moment kesitlerinde Denklem 1’ den
elde edilen değerlerin ortalaması kullanılabilir.
Daha kesin bir hesap yapılmayacak ise uzun dönem sehimi, ani sehimin aşağıdaki ϕ katsayısıyla
çarpılması suretiyle elde edilebilir.
• Ani sehim hesabında Ig kullanılmış ise
ϕ = 4.0 (5.7.3.6.2-3)
• Ani sehim hesabında Ie kullanılmış ise

⎛ As ' ⎞
ϕ = 3.0 – 1.2 ⎜⎜ ⎟⎟ ≥ 1,6 (5.7.3.6.2-4)
A
⎝ s ⎠
Burada;
As’ = Basınç donatısının alanı (mm²)
As = Öngerilmesiz çekme donatısının alanı (mm²)
5.7.3.6.3 Eksenel Uzama ve Kısalmalar
Yük altında ani uzama veya kısalmalar, malzemenin yükleme sırasında sahip olduğu elastisite modülü
kullanılarak hesaplanacaktır.
Isı farkı nedeniyle oluşan ani kısalma veya uzama, Bölüm 3.7.1.2, 3.7.1.3 ve 5.4.1.3’ e göre
hesaplanacaktır.
Sünme ve büzülme sonucu oluşan uzun süreli kısalma, Bölüm 5.4.1.4 ve 5.4.1.5’ de belirtilen koşullara
göre hesaplanacaktır.
168
5.7.4 Basınç Elemanları
5.7.4.1 Genel
Basınç elemanları aşağıdaki etkilerin dikkate alınması suretiyle hesaplanacaktır.
• Dış merkezlik
• Eksenel yükler
• Değişken atalet momentleri
• Uçların tutulma derecesi
• Şekil değiştirmeler
• Yüklerin etki süresi
• Öngerilme
Daha hassas hesap yöntemlerinin yerine, narinlik oranı
K lu / r < 100
olan öngerilmesiz kolonlar, Bölüm 5.7.4.3’ de tanımlanan yaklaşık yönteme göre projelendirilebilir.
Burada;
K = Bölüm 4.6.2.5’ de tanımlanan etkili boy katsayısı
lu = Etkili boy (mm)
r = Atalet yarıçapı (mm)
İkinci mertebe moment büyütmesi yapılan basınç elemanlarındaki kuvvet etkilerinin bu elemanın
bağlandığı elemanlara aktarılması için gerekli önlemler alınacaktır.
Komşu bir elemana beton mafsalı bağlanan bir basınç elemanında boyuna donatılar, mafsal
merkezinde toplanarak eğilme dayanımı en aza indirilecek ve mafsalın her iki yanında kenetlenecektir.
5.7.4.2 Boyuna Donatı için Sınırlandırmalar
Basınç elemanlarında boyuna donatının maksimum alanı:
As A ps f pu
+ ≤ 0.08 (5.7.4.2-1)
Ag Ag f y
ve
As
≤ 0.04
Ag
ve
A ps f pe
≤ 0.3 (5.7.4.2-2)
Ag f c'
Basınç elemanlarında boyuna donatının minimum alanı
As f y A ps f pu
'
+ ≥ 0,135 (5.7.4.2-3)
Ag f c Ag f c'
ve
As + Asp
≥ 0.01 (5.7.4.2-4)
Ag
Burada;
169
As = Öngerilmesiz Çekme donatısının alanı (mm²)
Ag = Kesitin brüt alanı (mm²)
fpu = Öngerilme çeliği çekme dayanım gerilmesi (MPa)
fc’ = Betonun basınç dayanım gerilmesi (MPa)
fpe = Etkili öngerilme (MPa)
Bir kolonun içindeki boyuna donatı çubuklarının minimum sayısı dairesel kolonda 6 φ 16 ve dikdörtgen
kolonda 4 φ 16 olmalıdır.
5.7.4.3 Narinlik Etkilerinin Yaklaşık Değerlendirilmesi
Yanal ötelenmesi önlenmemiş elemanlar için, narinlik oranı K lu /r < 22 ise narinliğin etkisi ihmal
edilebilir.
Yanal ötelenmesi önlenmiş elemanlarda ise, narinlik oranı K lu /r < [34 -12 (M1 / M2)] ise narinliğin
etkisi ihmal edilebilir. Burada M1 ve M2, sırasıyla elemanın küçük ve büyük uç momentleri olup, M1/M2
oranı tek eğrilikli eğilme için pozitiftir.
Klu/r < 100 olduğu öngerilmesiz basınç elemanlarının tasarlanması için aşağıda adımları verilen
yaklaşık yöntem uygulanabilir:
• Tasarım, elastik hesap ile elde edilmiş olan katsayılı Nu eksenel kuvvetine ve Bölüm
4.5.3.2.2b‘ de belirtildiği şekilde büyütülmüş bir katsayılı Mc momentine göre yapılır .
• Bir basınç elemanı için etkili lu boyu, basınç elemanına yanal mesnet sağlamak
bakımından yeterli olan elemanlar arasındaki net uzaklık olarak alınır. Basınç elemanında
guselerin mevcut olması durumunda etkili boy olarak, göz önüne alınan düzlemdeki
guselerin bitiş noktaları arasındaki uzaklık dikkate alınır.
• Atalet yarıçapı r, betonun brüt kesiti için hesaplanır.
• Yanal ötelenmeleri önlenmiş elemanlarda, hesap ile daha düşük bir değerin
kullanılabileceği gösterilmedikçe, etkili boy katsayısı K = 1.0 alınır.
• Yanal ötelenmeleri önlenmemiş elemanlarda K, betondaki çatlamanın ve mevcut donatı
miktarının kolon-kiriş göreli rijitliği üzerindeki etkileri dikkate alınarak hesaplanır ve 1.0
değerinden daha küçük alınmaz.
Daha hassas bir hesabın yerine, Denklem 4.5.3.2.2b-5’ de tanımlanan Euler burkulma yükü “Ne” nin
hesabında kullanılan EI değeri olarak aşağıdaki denklemlerden elde edilecek değerlerden büyüğü
kullanılır.
Ec I g
+ Es I s
EI = 5 (5.7.4.3-1)
1+ βd
veya
Ec I g
EI = 2.5 (5.7.4.3-2)
1+ βd
Burada ;
Ec = Betonun elastisite modülü (MPa)
Ig = Ağırlık merkezinden geçen eksen etrafında beton brüt kesitinin atalet momenti (mm4)
Es = Boyuna doğrultudaki çeliğin elastisite modülü (MPa)
170
Is = Ağırlık merkezinden geçen eksen etrafında, boyuna doğrultudaki çeliğin atalet momenti (mm4)
βd = Maksimum katsayılı kalıcı yük momentlerinin, maksimum katsayılı toplam yük
momentine oranı; bu oran daima pozitif olarak alınır.
Dış merkezli olarak öngerilme uygulanmış elemanlarda büyütülmüş momentin hesaplanmasında,

öngerilmeden meydana gelen yanal şekil değiştirmenin etkisi göz önüne alınacaktır.
5.7.4.4 Katsayılı Eksenel Dayanım
Her iki asal eksenine göre simetrik olan bir betonarme basınç elemanının katsayılı eksenel dayanımı
aşağıdaki gibi alınacaktır:
Nr = φ Nn (5.7.4.4-1)
Burada;
•Fretli elemanlar için:
Nn = 0.85 [0.85 f’c (Ag – Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe – Epεcu )] (5.7.4.4-2)
•Etriyeli elemanlar için:
Nn = 0.80 [0.85 f’c (Ag – Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe – Epεcu )] (5.7.4.4-3)
Nr = Katsayılı eksenel dayanım (N); eğilmeli veya eğilmesiz

Nn = Eksenel anma dayanımı (N); eğilmeli veya eğilmesiz
fc’ = Başka bir beton yaşı belirtilmedikçe, 28 günlük beton dayanım gerilmesi(MPa)
Ast = Boyuna doğrultudaki donatının toplam alanı (mm²)
fy = Donatı akma dayanım gerilmesi (MPa)
φ = Bölüm 5.5.4.2’ de belirtilmiş olan dayanım katsayısı
Ep = Öngerilme demetlerinin elastisite modülü (MPa)
fpe = Kayıplardan sonra öngerilme çeliğindeki etkili gerilme (MPa)
εcu = Betonun kırılma birim kısalması (mm/mm)
5.7.4.5 İki Eksenli Eğilme
İki eksenli eğilme için denge ve şekil değiştirme uygunluğu esasına dayandırılmış olan hesaplar yerine,
basınca ve iki eksenli eğilmeye maruz elemanlar aşağıda verilmiş olan yaklaşık ifadeler kullanılarak
boyutlandırılabilir;
• Eğer katsayılı eksenel yük Nu ≥ 0.10 φ f’c Ag ise:

1 1 1 1
= + − (5.7.4.5.-1)
N rsy N rx N ry φ N 0
Burada;
N0 = 0.85 f’c (Ag – Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe – Epεcu ) (5.7.4.5-2)
• Eğer katsayılı eksenel yük Nu < 0.10 φ f’c Ag ise:
171
M ux M uy
+ ≤ 1,0 (5.7.4.5-3)
M rx M ry
Burada;
φ = Eksenel basınca maruz elemanlar için Bölüm 5.5.4.2’ de verilen dayanım katsayısı
= 0.65 etriyeli elemanlar için
= 0.75 fretli elemanlar için
Nrxy = İki eksenli eğilme için katsayılı eksenel Dayanım (N)
Nrx = Sadece ey dış merkezliği esas alınarak hesaplanmış katsayılı eksenel dayanım (N)
Nry = Sadece ex dış merkezliği esas alınarak hesaplanmış katsayılı eksenel dayanım (N)
Nu = Dış yük etkisi altında, katsayılı eksenel kuvvet (N)
N0 = Dışmerkezliğin sıfır olduğu bir kesitteki eksenel anma dayanımı (N)
Mux = Dış yük etkisi altında, x ekseni etrafındaki katsayılı moment (N.mm)
Muy = Dış yük etkisi altında, y ekseni etrafındaki katsayılı moment (N.mm)
ex = Eksenel kuvvetin x doğrultusundaki dış merkezliği, Muy/Nu (mm)
ey = Eksenel kuvvetin y doğrultusundaki dış merkezliği, Muy/Nu (mm)
Katsayılı eksenel dayanımları Nrx ve Nry , (5.7.4.4-2 veya 5.7.4.4-3 denklemlerinden uygun olanının
belirlediği) en büyük anma basınç dayanımı ile φ dayanım katsayısının çarpımının verdiği değerden
daha büyük alınmayacaktır.
5.7.4.6 Basınç Elemanları Enine Donatısı
Basınç elemanlarının enine donatıları fret veya etriyelerden oluşur.
Enine donatı alanı, DLH Deprem Teknik Yönetmeliği Ek 3 Denklem 3.16’ dan bulunacak kesme kuvveti
bileşeni Vs ‘ ye göre hesaplanacaktır. Basınç elemanlarının plastik mafsallaşmaya uğrayabilecek uç
bölgelerine ait donatı koşulları Bölüm 7.7.4’ te verilmektedir.
5.7.4.6.1 Fretler
Kazıklar dışındaki basınç elemanlarının fret donatısı bir veya birden fazla düzgün aralıklı sürekli fret
donatısından oluşur. (Kazıklar için AASHTO LRFD Şartnamesi 5.14’ ten faydalanılabilir) Bu donatı
minimum çapı 10 mm olan nervürlü veya düz çubuklardan veya tellerden ibaret olabilir. Boyuna ana
donatı, fretlerin iç tarafında ve fret ile bitişik konumda düzenlenecektir.
Fret çubukları arasındaki net uzaklık 200 mm’ den ve en küçük enkesit boyutunun yarısından daha fazla
olmayacaktır.
Fret donatısının ankrajı, fret çubuğu veya telinin her iki ucunda da 1,5 ekstra dönüş ile gerçekleşir.
Fret donatısının eki için aşağıda verilenlerden biri olabilir:

• Bindirme boyu kaplamasız donatı çapının 48.0 katı veya kaplamalı donatı çapının 72.0 katı
veya tel çapının 48.0 katı ( Fret donatısı uçlarında 90o lik kanca konulacaktır),
• İdarenin onayladığı mekanik bağlama elemanları,
• İdarenin onayladığı kaynaklı bağlantılar.
5.7.4.6.2 Etriyeler
Etriyeli basınç elemanlarında bütün boyuna donatı çubukları etriyeler ile sarılmış olmalıdır. Bu etriyeler:
• Φ 32 ve daha küçük boyuna donatı için Φ 10 etriye,
• Φ 36 ve daha büyük çubuklar için Φ 14 etriyeler,
172
• Demet tarzındaki çubuklar için Φ 14 etriyeler.
Etriyelerin aralığı, 200 mm’ den ve en küçük enkesit boyutunun yarısından daha fazla olmayacaktır.
Etriye kolları arasındaki iç açı 135º yi aşmıyorsa bu köşede bulunan boyuna donatı, tutulmuş olarak
nitelendirilir. Etriye veya çiroz tarafından tutulmuş boyuna donatılar arasındaki aralık etriye çapının 25
katını geçmemelidir.
5.7.4.7 Dikdörtgen Kutu Kesitli Basınç Elemanları
5.7.4.7.1 Duvar Narinlik Oranı
Dikdörtgen bir kutu kesitin duvar narinlik oranı λ w , aşağıdaki gibi alınacaktır:
Xu
λw = ≤ 35 (5.7.4.7.1-1)
t
Burada;
Xu= Kutu içinden ölçülen net duvar genişliği (mm)
t = Duvar kalınlığı (mm)
Şekil 5.7.4.7.1-1 Dikdörtgen Kutu Kesitli Basınç Elemanı
Not : Hesap ve deney ile kanıtlanmak ve idare tarafından onaylanmak koşulu ile λ w > 35 olan duvar
narinlikleri de kullanılabilir.
5.7.4.7.2 Dikdörtgen Gerilme Dağılımı Yönteminin Kullanımı Üzerine Sınırlamalar
5.7.4.7.2a Genel
Eşdeğer dikdörtgen gerilme dağılımı yöntemi, Bölüm 5.7.4.7.2c’ de tanımlanmış olan durum dışında,
duvar narinlik oranı λw ≥ 15 olan dikdörtgen kutu kesitli basınç elemanlarının projelendirmesinde
kullanılmaz . λw <15 olması durumunda ise bu yöntem, betondaki basınç birim kısalması εc = 0.003
esas alınmak sureti ile kullanılabilir.
5.7.4.7.2b Maksimum Kullanılabilir Birim Kısalma Sınırının Düzenlenmesi için Hassas Yöntem
Duvar narinlik oranı λw ≥ 15 olması durumunda, en dış beton basınç lifindeki maksimum “kullanılabilir
basınç birim kısalması” olarak, kutu kesitin en geniş duvarında hesaplanan “yerel burkulma birim
kısalması” ile 0.003 değerinin daha küçük olanı alınacaktır.
173
Kutu kesitin en geniş duvarındaki “yerel burkulma birim kısalması”, duvarın dört kenarı boyunca basit
mesnetli sınır koşulları olduğu kabul edilerek hesaplanabilir. “Yerel burkulma birim kısalması” nın
hesabında, betonun ve donatı çeliğinin teğet modülleri kullanılmak suretiyle, doğrusal olmayan malzeme
davranışı göz önüne alınacaktır.
Eğilme dayanımı, Bölüm 5.7.3’ deki ilkeleri uygulayarak ve malzeme türüne ait olan gerilme-“birim şekil
değiştirme” eğrilerini kullanarak hesaplanacaktır.
5.7.4.7.2c Katsayılı Dayanım için Yaklaşık Yöntem
Duvar narinlik oranı λw ≤ 35 olması durumunda, Bölüm 5.7.4.7.2a ve 5.7.4.7.2b koşulları yerine bu
bölümün koşulları ve dikdörtgen gerilme dağılımı yöntemi kullanılabilir.
Kutu kesitli kolonun 0.003 lük bir maksimum “kullanılabilir basınç birim kısalması” ve Bölüm 5.5.4.2’ de
belirtilmiş dayanım katsayılarını kullanarak hesaplanmış olan katsayılı dayanımı, ayrıca aşağıda verilen
bir φw katsayısı ile azaltılacaktır:
• λw ≤ 15 ise, φw = 1.0 (5.7.4.7.2c-1)
• 15 < λw ≤ 25 ise, φw = 1.0 – 0.025 (λw -15) (5.7.4.7.2c-2)
• 25 < λw ≤ 35 ise, φw = 0.75 (5.7.4.7.2c-3)
5.7.4.7.3 Dikdörtgen Kutu Enkesitli Basınç Elemanları için Donatı
5.7.4.7.3a Genel
Kesit içindeki boyuna yön donatısının alanı, betonun brüt alanının yüzde birinden az olmamalıdır.
Kesitin herbir duvarının içine, iki sıra donatı öngörülecek ve her sıra duvarın bir yüzü yakınına
yerleştirilecektir. İki donatı sırasının alanı yaklaşık olarak eşit olacaktır.
5.7.4.7.3b Donatının Aralığı
Boyuna donatı çubuklarının merkezden merkeze yataydaki uzaklığı, duvar kalınlığının 1.5 katı ve 450
mm değerlerinin küçüğünden daha büyük olmamalıdır.
Kesme donatısı çubuklarının merkezden merkeze boyuna doğrultudaki uzaklığı, duvar kalınlığının 1.25
katı ve 300 mm değerlerinin küçüğünden daha büyük olmamalıdır.
5.7.4.7.3c Çirozlar
Her duvarın donatı sıraları arasında çiroz donatılar öngörülecektir. Çirozlar, birer uçlarından bir standart
1350 lik kancaya, diğer uçlarından ise bir standart 900 lik kancaya sahip olmalıdır.
Çirozlar yatay ve düşey çubukların, kesişme noktalarına yerleştirilecektir. Bir çirozun, kancası
tarafından kavranmış olan her düşey donatı çubuğu ile her yatay donatı çubuğunun arası 600 mm den
büyük olmayacaktır.
5.7.4.7.3d Bindirme Donatısı
Yatay donatı çubukları kesitin köşelerinde 900’lik gönyelerin bindirilmesi ile eklenebilirler. Yatay donatı
çubuklarının duvar köşeleri dışında bindirilmemelidir. Bindirme boyunun en az 4 adet çiroz donatının
174
kancaları tarafından yatay ve düşey çubukların kesişme noktalarından tutulması durumunda, yatay
donatı çubuklarının duvar köşeleri dışında bindirilmesine izin verilebilir.
5.7.4.7.3e Kapalı Etriyeler
Mümkünse, boyuna donatı çubukları kesitin köşe noktalarında birbirine kavuşan kapalı etriyeler ile
tutulmalıdır. Kapalı etriyelerin kullanılamayacağı durumlarda, kol boyu duvar kalınlığının en az iki katı
olan ve biri diğerine göre 900 dönük konumdaki çift U-firketeler kullanılabilir.
5.7.5 Mesnet Düzeneğini Taşıyan Betonda Ezilme Dayanımı
Mesnet düzeneğini taşıyan betonda sargı donatısı bulunmaması durumunda katsayılı ezilme dayanımı
aşağıdaki gibi alınacaktır:
NBr = φ NBn (5.7.5-1)

ve
NBn = 0.85 f’’c A1 m (5.7.5-2)
Burada ;
NBn = Mesnette ezilme anma dayanımı (N)
A1 = Mesnet düzeneğinin altındaki alan (mm²)
m = Kuşatma sebebiyle beton dayanımı arttırma katsayısı
Arttırma katsayısı m aşağıdaki gibi belirlenebilir:

• Mesnetlenme yüzeyi yüklenen bölgenin etrafında daha geniş bir bölgeye yayılı ise
A2
m= ≤ 2,0 (5.7.5-3)
A1
• Yüklenen bölge düzgün yayılı olmayan ezilme gerilmelerine maruz ise:
A2
m = 0,75 ≤ 1,50 (5.7.5-4)
A1
A2 , aşağıda tanımlanmıştır: (mm²)

Taşıyıcı beton yüzeyinin eğimli veya kademeli olması durumunda A2 olarak, mesnet içinde kalmak
üzere kenar eğimleri düşeyde 1, yatayda 2 olan kesik bir piramidin, koninin veya kamanın taban
alanı alınır.
w w
Şekil 5.7.5-1 A2 Alanının Tanımlanması

Eğer uygulanan katsayılı yük, burada tanımlanan katsayılı dayanımı aşıyor ise, Bölüm 5.11.9’ a uygun
olarak patlatma veya parçalama kuvvetlerine dayanım sağlanacak şekilde önlemler alınacaktır.
175
5.7.6 Çekme Elemanları
5.7.6.1 Katsayılı Çekme Dayanımı
Katsayılı yüklerin kesitin tümünde çekme gerilmesi meydana getirdiği elemanlar çekme elemanı olarak
tanımlanır ve eksenel kuvvetin sadece çelik çubuklar tarafından karşılanacağı kabul edilecektir.
Düzgün yayılı çekme için katsayılı dayanım aşağıdaki gibi alınacaktır:
Nr = φ Nn (5.7.6.1-1)
Burada;
Nn = Bölüm 5.6.3.4’ de tanımlanan anma çekme dayanımı
φ = Bölüm 5.5.4.2’de tanımlanan dayanım katsayısı’dır.
5.7.6.2 Çekmeli Eğilme Dayanımı
Kesitte hem çekme hem de basınç gerilmeleri meydana getiren dış merkez çekme kuvvetine maruz
elemanların boyutlandırılması, Bölüm 5.7.2 koşullarına göre yapılacaktır.
5.8 Kesme ve Burulma
5.8.1 Tasarım Yöntemleri
5.8.1.1 Eğilme Bölgeleri
Düzlem kesitlerin yük etkisinden sonra da düzlem kalacakları kabulünün gerçekçi olduğu durumlarda
elemanların kesme ve burulmaya göre tasarlanması, Bölüm 5.8.2’ de gösterildiği gibi enkesitteki iç
kuvvetler kullanılarak yapılır. Buna bir alternatif olarak Bölüm 5.6’ da tanımlanan destek-gergi modeli
de kullanılabilir. Yapılan kesme ve burulma tasarımı ayrıca Bölüm 5.8.3’ deki koşulları da sağlamak
zorundadır.
Bir elemanda kesmenin sıfır olduğu nokta ile mesnet yüzü arasındaki uzaklık 2d ’den daha azsa, veya
mesnetteki kesmenin yarısından fazlasına sebep olan bir yük mesnet yüzüne 2d ’den daha yakın bir
konumda bulunuyorsa, bu eleman “yüksek kiriş” olarak tanımlanır. Bu tür elemanların tasarımı Bölüm
5.6’ ya göre yapılmalıdır.
5.8.1.2 Süreksizlik Noktalarına Yakın Bölgeler
Düzlem kesitlerin yük etkisinden sonra da düzlem kalacakları kabulünün geçerli olmadığı durumlarda,
elemanlar kesme ve burulma için Bölüm 5.6’ da belirtildiği gibi destek-gergi modeline göre
tasarlanacaktır.
5.8.1.3 Arayüz Bölgeleri
Elemanların aralarındaki arayüz bölgelerinde kesme aktarılması, Bölüm 5.8.4 koşullarına uygun olarak
tasarlanacaktır.
176
5.8.1.4 Döşeme Plakları ve Temeller
Plak tipi bölgelerin kesmeye göre tasarlanması Bölüm 5.6 koşullarına göre yapılabilir.
5.8.2 Kesme ve Burulma Tasarımı
5.8.2.1 Kesme
5.8.2.1.1 Kesme Dayanımı
Kesme tasarımı aşağıdaki eşitlik sağlanmak suretiyle yapılır.
Vr ≥ Vu (5.8.2.1.1-1)
Burada,
Vu = Katsayılı kesme kuvveti
Vr = Katsayılı kesme dayanımı.
Katsayılı kesme dayanımı aşağıdaki gibi alınacaktır:
Vr = φ Vn (5.8.2.1.1-2)
Burada,
Vn = Bölüm 5.8.2.3’ de tanımlanmış olan kesme anma dayanımı (N)
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’ de belirtilmiş olan dayanım katsayısı)
5.8.2.1.2 Tasarım Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi
Tasarım kesme kuvveti, mesnet bölgesinde basınç oluşturuyorsa, mesnet yüzünden d uzaklığında
hesaplanmalıdır. Aksi takdirde (mesela mesnet olarak başka bir eğilme elemanına oturan kirişlerde)
mesnet yüzündeki kesme kuvveti esas alınmalıdır. Tekil bir yükün mesnet yüzünden d veya daha az
uzaklıkta etkimesi halinde de mesnet yüzünde hesaplanan kesme kuvveti esas alınmalıdır.
5.8.2.1.3 Kesme Anma Dayanımı
Kesme anma dayanımı Vn , aşağıdaki gibi hesaplanır
Vn = Vc + Vs (5.8.2.1.3-1)
Burada
Vc = Betonun kesme dayanımına katkısı,
Vs = Kesme donatısının kesme dayanımına katkısı
Kesme dayanımı aşağıdaki denklem ile hesaplanan değeri aşamaz
Vn ≤ 0,2 φ fc’ bv d (5.8.2.1.3-2)
177
5.8.2.1.3a Betonarme Elemanlarda Betonun Kesme Dayan m na Katk s
⎡ N ⎤
Vc = 0 ,17 f c' bv d ⎢1 + η u ⎥ (5.8.2.1.3a-1)
⎣⎢ Ag ⎦⎥
Burada
η = - 0.30 Eksenel çekme durumunda

= 0.07 Eksenel basınç durumunda
bv = Etkili gövde kalınlığı (mm).
d = Eğilme elemanlarında faydalı yükseklik (mm)
fc’ = Beton basınç dayanım gerilmesi (MPa)
Nu = Vu ve Tu nun hesaplandığı yük kombinasyonuna ait katsayılı eksenel kuvvet
Gövdede ardçekme kılıf borusu bulunması halinde gövde kalınlığı kılıf borusu çapı kadar azaltılacaktır.
Çapı D olan dairesel kesitli elemanlar için bv = D ve d = 0.8 D olarak alınır.
5.8.2.1.3b Öngerilmeli Beton Elemanlarda Betonun Kesme Dayan m na Katk s

Betonun kesme dayanımına katkı sınırını belirliyen iki durum söz konusudur: Bunlar eğilmeli kesme
kuvvetleri (Vci) ve gövde kesme kuvvetleri (Vcw) etkileri altında betonun çatlamasıdır. Genellikle eğilmeli
kesme kuvvetleri etkisiyle oluşan çatlamalar mesnetten uzak bölgelerde, gövde kesme kuvvetleri etkisi
altında oluşan çatlamalar ise mesnetlere yakın bölgelerde oluşur.
Öngerilmeli beton elemanlarda betonun kesme dayanımı, aşağıdaki 1 ve 2 denklemlerinden küçük

değer vereni kullanılarak hesaplanır.
VSL
Vc i = 0,05 f c' bv d p + Vd + M SLcr + V p (5.8.2.1.3b-1)
M SL
Vc w = ⎛⎜ 0,29 f c' + 0.3 f pc ⎞⎟ bv d p + V p (5.8.2.1.3b-2)
⎝ ⎠
Burada
I ⎛
M cre = ⎜ 0.5 f c' + f cpe − f d ⎞⎟ (5.8.2.1.3b-3)
ct ⎝ ⎠
Vci = Eğilmeli kesme dayanımı

MSL= Ek kalıcı yükler (süperimposed dead loads) ve hareketli yüklerden dolayı meydana gelen
katsayılı eğilme momenti
VSL = MSL ile aynı kesitte ve aynı yük birleşiminde hesaplanan katsayılı kesme kuvveti
Vp = Kesme kuvveti doğrultusundaki öngerilme kuvveti bileşeni (N)
MSLcr= Katsayılı ek kalıcı yüklerin ve hareketli yüklerin çatlama momentine katkısı
bv = Etkili gövde kalınlığı (mm). Gövdede ardçekme kılıf borusu bulunması halinde gövde kalınlığı kılıf
borusu çapı kadar azaltılacaktır.
fpc = Öngerilme kayıplarından sonra ya aktarılan yüklere karşı koyan en kesitin ağırlık merkezindeki ya
da ağırlık ekseninin başlık içinde olması durumunda gövde ile başlık bağlantı yerindeki beton
basınç gerilmesi (MPa)
fcpe = Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifte, (bütün öngerilme kayıplarından
sonra) sadece etkili öngerilme kuvvetlerinden ötürü ortaya çıkan beton basınç gerilmesi. (MPa)
(Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale gelmeden önceki enkesit değerleri kullanılır)
178
fd = Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifte, katsayısız zati yükler altında
ortaya çıkan beton gerilmesi. (MPa) (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale gelmeden önceki
enkesit değerleri kullanılır)
I = Kesitin atalet momenti (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki enkesit
değerleri kullanılır)
ct = Kesitte dış yüklerin çekme gerilmesine neden olduğu en uç lifin tarafsız eksene uzaklığı.
(Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki ct değeri kullanılır)
5.8.2.1.3c Kesme Donatısının Kesme Dayanımına Katkısı
Kesme donatısının kesme dayanımına katkısı aşağıdaki gibi hesaplanır:
Av f yt d (sin α + cos α )
Vs = (5.8.2.1.3c-1)
s
Ancak
Vs ≤ 0.66 √ f’’c bv d (5.8.2.1.3c-2)
Burada,
Vs = Kesme dayanımına donatının katkısı

s = Kesme donatısı aralığı (mm)
α = Kesme donatısının boyuna eksene göre açısı (derece)
Av = s ara uzaklığı içindeki kesme donatısı alanı (mm²)
fyt = Kesme donatısının akma dayanım gerilmesi (MPa)
bv = Etkili gövde kalınlığı. (mm) Gövdede ardçekme kılıf borusu bulunması halinde gövde kalınlığı kılıf
borusu çapı kadar azaltılacaktır
5.8.2.1.4 Kesme Donatısı Hesabı
Kesme donatısı, aşağıdaki gibi hesaplanır
Av V u − φ Vc
= (5.8.2.1.4-1)
s φ f yt d ( Sinα + Cosα )
Burada,
α = Kesme donatısının boyuna eksene göre açısı (derece)
Av = s ara uzaklığı içindeki kesme donatısı alanı (mm²)
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’ de belirtilmiş olan dayanım katsayısı)
5.8.2.1.5 Minimum Kesme Donatısı

Kesme donatısı hesabının gerekip gerekmediğine bakılmaksızın, döşemeler, temeller ve menfezler
dışındaki bütün eğilme elemanlarına en az aşağıda verilen alana sahip bir kesme donatısı konulacaktır.
179
bv s
Av ≥ 0 ,083 f c' (5.8.2.1.5-1)
f yt
Burada;
Av = s aralığında bulunan kesme donatısı alanı (mm²)
bv = Etkili gövde kalınlığı .(mm) Gövdede ardçekme kılıf borusu bulunması halinde gövde kalınlığı
kılıf borusu çapı kadar azaltılacaktır.
5.8.2.2 Burulma
5.8.2.2.1 Burulma Dayanımı
Burulma tasarımı aşağıdaki eşitlik sağlanmak suretiyle yapılır.
Tr ≥ Tu
Burada,
Tu = Tablo 3.3.1-1 kullanılarak hesaplanan tasarım burulma momenti (maximum denge burulma
momenti)
Tr = Katsayılı burulma dayanımı.
Katsayılı burulma dayanımı aşağıdaki gibi alınacaktır:
Tr = φ Tn (5.8.2.2.1-1)
Burada
Tn = Bölüm 5.8.2.2.4’ te tanımlanmış olan burulma anma dayanımı (N.mm)
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’ de belirtilmiş olan dayanım katsayısı’dır. )
5.8.2.2.2 Tasarım Burulma Momentinin Belirlenmesi
Tasarım burulma momenti, denge burulması olan durumlarda elastik yapısal çözümlemeden elde edilen
değerdir. Burulma donatısı hesabında bu moment azaltılmadan kullanılmalıdır. Uygunluk burulmasında
ise tasarım burulma momenti hesabına gerek yoktur. Bu moment çatlama momentine eşit kabul
edilebilir. Bu durumda 5.8.2.3.3-1 denklemi ile verilen minimum etriyenin sağlanması yeterli olur.
Burulma momenti eleman boyunca düzgün yayılı ise (örneğin betonarme bir döşemeden kenar kirişe
aktarılan burulma momenti), tasarım burulma momenti mesnet yüzünden d uzaklığında
hesaplanmalıdır. Tekil bir burulma momentinin mesnet yüzünden d veya daha az uzaklıkta etkimesi
halinde ise mesnet yüzünde hesaplanan burulma momenti tasarımda esas alınmalıdır.
5.8.2.2.3 Burulma Etkisinin İhmal Edilebileceği Burulma Momenti Seviyesi
Normal yoğunluktaki beton için, burulma etkileri
Tu > 0.25 φ Tcr (5.8.2.2.3-1)

durumunda incelenecektir. Aksi takdirde burulma etkisi ihmal edilebilir.
Burada;
180
Tcr = Burulmada çatlama momenti (N.mm)
5.8.2.2.4 Burulmada Çatlama Momenti
Burulmada çatlama momenti, betonarme ve öngerilmeli elemanlar için aşağıdaki gibi hesaplanır:
Betonarme elamanlarda:
2
Acp Nu
Tcr = 0,328 f c' 1+ (5.8.2.2.4-1)
uc 0 ,328 Ag f c'
Öngerilmeli beton elemanlarda:

2
'
Acp f pc
Tcr = 0,328 f c 1+ (5.8.2.2.4-2)
uc 0 ,328 f c'
Burada
Tu = Katsayılı burulma momenti
Tcr = Burulmada çatlama momenti (N.mm)
Acp = Beton en kesitin dış çevresinin oluşturduğu toplam alan (mm²)
uc = Beton kesitin dış çevre uzunluğu (mm)
fpc = Öngerilme kayıplarından sonra ya aktarılan yüklere karşı koyan en kesitin ağırlık merkezindeki
ya da ağırlık ekseninin başlık içinde olması durumunda gövde ile başlık bağlantı yerindeki
beton basınç gerilmesi (MPa)
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’ de tanımlanmış olan dayanım katsayısı )
= Kutu kesitlerde beton kısmın alanı. (Kutu içindeki boşluğun alanı hariç)
Nu = Vu ve Tu nun hesaplandığı yük kombinasyonuna ait katsayılı eksenel kuvvet
Kiriş ile birlikte dökülen veya kiriş ile kompozit çalışan döşemenin olduğu kirişlerde, kirişin iki tarafındaki
döşemenin bir kısmı Şekil 1’ de gösterildiği gibi göz önüne alınır.
hb ≤ 4hf
bw + 2hb ≤ bw + 8hf
hf hf
hb hb
bw bw
Şekil 5.8.2.2.4-1 Döşemenin Burulma Hesabında Dikkate Alınması ile İlgili bir Örnek
181
5.8.2.2.5 Burulma Anma Dayanımı
Burulma anma dayanımı aşağıdaki denklem kullanılarak hesaplanır:

2 A0 At f yt cot θ
Tn = (5.8.2.2.5-1)
s
Ao= 0.85 A0h (5.8.2.2.5-2)
Burada
Ao = Burulma sonucunda kesit çevresine paralel olarak ortaya çıkan kayma gerilmelerinin akış şekli ile
belirlenen alan.
Aoh = Enine burulma donatısı eksenleri içinde kalan alan; buna enkesit içerisinde bulunan delik alanları
da dahildir. (mm²) Şekil 1’ e bakınız.
At = Enine doğrultuda kapalı burulma donatısının bir kolunun alanı (mm²)
θ = “Uzay kafes kiriş modeli” nde tanımlanan basınç çubuklarının eğimi (derece)
fyt = Enine burulma donatısının akma dayanım gerilmesi (MPa)
Yukardaki θ açısı hesapla bulunabilir. Hesap yapılmadığı durumda betonarme elemanlar ve etkili
öngerilme kuvveti öngerilmesiz donatı çekme dayanımının %40’ ından daha fazla olan öngerilmeli beton
elemanlarda, θ açısı aşağıdaki gibi alınabilir.
• betonarme elemanlarda θ = 45o (5.8.2.2.5-3)

• öngerilmeli elemanlarda θ = 37.5o (5.8.2.2.5-4)
Şekil (5.8.2.2.5-1) Aoh Alanının Tanımlanması
5.8.2.2.6 Enine Burulma Donatısı
Enine burulma donatısı, (5.8.2.2.5-1)denkleminden faydalanılarak aşağıdaki gibi hesaplanır.
At Tu
= (5.8.2.2.6-1)
s φ 2 A0 f yt cot θ
Burada
Ao = Burulma sonucunda kesit çevresine paralel olarak ortaya çıkan kayma akımının belirlediği alan.
θ = Denklem (5.8.2.2.5-1)’ de kullanılan ve “uzay kafes kiriş modeli” nde tanımlanan
basınç çubuklarının eğimi (derece)
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’de belirtilmiş olan dayanım katsayısı)
182
5.8.2.2.7 Boyuna Burulma Donatısı
Boyuna burulma donatısı alanı, Al :
At ⎛⎜ f yt ⎞⎟ 2
Al = uh cot θ (5.8.2.2.7-1)
s ⎜ fy ⎟
⎝ ⎠
Burada
uh = Aoh alanının çevre uzunluğu
fy = Boyuna burulma donatısının akma dayanım gerilmesi (MPa)
θ = Denklem (5.8.2.2.5-1)’de kullanılan açı (derece)
5.8.2.3 Kesme ve Burulma Etkilerine Birlikte Maruz Kalan Kesitler
5.8.2.3.1 Dayanım
Kesme ve burulmaya birlikte maruz kalan kesitlerde zorlamalar aşağıdaki şekilde sınırlanmıştır. Bu
koşullar sağlanmazsa eleman boyutları büyütülecektir.
• Dolu kesitler için

2 2
⎛ Vu ⎞ ⎛ Tu ⎞ ⎛V ⎞
⎜⎜ ⎟⎟ + ⎜ u h 2 ⎟ ≤ φ ⎜⎜ c + 0.66 f c ' ⎟⎟ ve ≤ 0.2 φ f c' (5.8.2.3.1-2)
⎜ 1.7 A ⎟
⎝ bv d ⎠ ⎝ 0h ⎠ ⎝ bv d ⎠
• Kutu kesitler için
⎛ Vu ⎞ ⎛ Tu u h ⎞ ⎛ Vc ⎞
⎜⎜ ⎟⎟ + ⎜ ⎟ ≤ φ⎜
⎜ + 0.66 f c ' ⎟⎟ ve ≤ 0.2 φ f c' (5.8.2.3.1-2)
⎜ 2 ⎟
⎝ bv d ⎠ ⎝ 1.7 A0 h ⎠ ⎝ bv d ⎠
Burada
bv = Etkili gövde kalınlığı .(mm) Gövdede ardçekme kılıf borusu bulunması halinde gövde kalınlığı kılıf
borusu çapı kadar azaltılacaktır.
Aoh= Enine burulma donatısı eksenleri içinde kalan alan; buna enkesit içerisinde bulunan
delik alanları da dahildir. (mm²) Şekil 5.8.2.2.5-1’e bakınız.
uh = Aoh alanının çevre uzunluğu
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’ de tanımlanmış olan dayanım katsayısı )
5.8.2.3.2 Kesme ve Burulma Etkileri Altında Burulma Donatısı Hesabı
Çok kollu etriye düzenlendiğinde iç kollar, burulma donatısı olarak göz önüne alınamaz.
At V u −φ Vc Tu
= + (5.8.2.3.2-1)
s φ f yt d n 2 φ A0 f yt cot θ
Burada
183
Ao = Burulma sonucunda kesit çevresine paralel olarak ortaya çıkan kayma akımının belirlediği alan
olup Denklem (5.8.2.2.5-2) kullanılarak hesaplanır
Vs = Kesme donatısının kesme dayanımına katkısı
n = Kesitteki etriye kol sayısı
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’de belirtilmiş olan dayanım katsayısı’dır. )
θ = Denklem (5.8.2.2.5-1)’ de kullanılan ve “uzay kafes kiriş modeli” nde tanımlanan basınç
çubuklarının eğimi (derece)
5.8.2.3.3 Minimum Kesme ve Burulma Donatısı
Bölüm 5.8.2.2.2’ de belirtildiği gibi, burulma etkisinin ihmal edilebildiği durumlarda minimum etriye
koşulu yalnızca kesme için Denklem (5.8.2.1.5-1)’ den hesaplanır.
Diğer durumlarda, döşemeler, temeller ve menfezler dışındaki bütün eğilme elemanlarına en az aşağıda
verilen alana sahip bir enine donatı konulacaktır.
At f c' ⎛ T ⎞
≥ 0,041 ⎜⎜1 + 1.3 u ⎟⎟bv (5.8.2.3.3-1)
s f yt ⎝ Vu bv ⎠
Burada;
s = Etriye aralığı (mm)
⎛ Tu ⎞
Denklem 1’ de ⎜⎜ ⎟⎟ ≤ 1.0 alınmalıdır. Uygunluk burulması durumunda Tu = Tcr alınır.
⎝ Vu bv ⎠
Boyuna eğilme donatısına ek olarak konulan minimum boyuna burulma donatısı aşağıdaki gibi alınır.
0.575Tu u h
Al = (5.8.2.3.3-2)
f y A0 h
Burada;
Aoh : Enine burulma donatısı eksenleri içinde kalan alan; buna enkesit içerisinde bulunan delik alanları
da dahildir. (mm²) (Şekil 5.8.2.2.4-1 ’ e bakınız)
uh : Aoh alanının çevre uzunluğu
fy : Boyuna donatının akma dayanım gerilmesi (MPa)
5.8.3 Kesme ve Burulma Tasarımı ile Ilgili Genel Şartlar
184
5.8.3 Kesme ve Burulma Tasarımı ile Ilgili Genel Şartlar
5.8.3.1 Aktarım ve Kenetlenme Boyları
Bölüm 5.12.2’ deki koşullar göz önüne alınacaktır.
5.8.3.2 Kesme Donatısı Tipleri
Kesme donatısı aşağıdaki tiplerde olabilir.
• Boyuna çekme donatısı ile 45º den daha büyük açı yapan etriyeler,
• Eleman eksenine dik doğrultuda çubukları olan hasır çelik. Kesme donatısı görevi gören
çubukların minimum uzama kapasitesinin en az yüzde 4 olduğu belgelenmiş olmalıdır. (Bu
uzamalar en az bir enine çubuk içeren 100 mm lik bir uzunluk boyunca ölçülmüş olmalıdır.)
• Yerleşmenin ve zamana bağlı kayıpların en aza indirilmesine yönelik detaylandırılmış ve inşa

edilmiş ankrajlı öngerilmeli demetler. Bu demetler, boyuna yön çekme donatısı ile 45º den daha
az olmayacak bir açı yapacak konumda olmalıdır.
Burulma donatısı hem enine, hem de boyuna doğrultuda donatı içermelidir. Enine donatı, eleman
eksenine dik doğrultuda kapalı etriyelerden oluşmalıdır.
5.8.3.3 Maksimum Kesme Donatısı Aralıkları
Kesme donatısı aralığı, aşağıda belirtilen değeri geçmemelidir;
• |Vu - φ Vp | ≤ φ 0.11 fc’ bv d ise smaks ≤ 0.72 d ≤ 600 mm (5.8.3.3-1)
• |Vu - φ Vp | > φ 0.11 fc’ bv dv ise smaks ≤ 0.36 d ≤ 300 mm (5.8.3.3-2)
Burada;
Vu = Katsayılı kesme kuvveti (N)
Vp = Kesme kuvveti doğrultusundaki öngerilme kuvveti bileşeni (N)
d = Enkesit faydalı yüksekliği
φ = 0.75 (Bölüm 5.5.4.2’de belirtilmiş olan dayanım katsayısı’dır. )
s = Etriye aralığı (mm)
Burulmanın ihmal edilemiyeceğidurumlarda etriye uçlarının 90o kancalı veya bindirmeli yapılmasına izin
verilmez, 135o kancalı kapalı etriyeler kullanılır ve etriye uçları çekirdek içinde kenetlenir.
5.8.3.4 Tasarım ve Detaylandırma Şartları
Kesme donatısı Bölüm 5.12.2.6 koşullarına göre her iki uçta da ankre edilmelidir. Kompozit eğilme
elemanlarında kiriş kesme donatısının döşeme içine uzantısı, Bölüm 5.12.2.6’ ya göre kenetlenme ve
ankraj koşullarının sağlanması halinde dikkate alınabilir.
185
Öngerilmesiz kesme donatısının anma akma dayanım gerilmesi 420 MPa değerini aşmıyorsa tasarım
akma dayanım gerilmesi, anma akma dayanım gerilmesine eşit alınabilir. Eğer anma akma dayanım
gerilmesi 420 MPa değerini aşıyorsa, tasarım akma dayanım gerilmesi 0.0035 lik bir birim uzamaya
karşılık gelen gerilme olarak alınabilir. Ancak bu değer 520 MPa’ yı aşamaz.
Öngerilmeli kesme donatısının tasarım akma dayanım gerilmesi, bütün öngerilme kayıplarından sonraki
etkili gerilmeye 420 MPa ilavesi ile elde edilen değerdir; ancak bu değer fpy değerini aşamaz.
Kesme donatısı olarak kullanılan hasır çelikler Bölüm 5.12.2.6.3’ e uygun şekilde her iki ucundan
ankrajlanacaktır.
Enkesit yüksekliği değişken olan eğilme elemanlarında eğimli basınç ve çekme kuvveti bileşenleri
kesme dayanımı hesabı sırasında dikkate alınmalıdır.
5.8.4 Sürtünme Kesmesi
5.8.4.1 Genel
Kesme aktarımının olacağı ara yüzey, aşağıda belirtilen şekilde olabilir:

• Mevcut veya potansiyel bir çatlak,
• Farklı malzemeler arasında bir ara yüzey,
• Farklı zamanlarda dökülmüş iki beton arasındaki bir ara yüzey,
• Enkesitin farklı elemanları arasındaki ara yüzey (mesela gövde-başlık ara yüzeyleri),
Bir ara yüzey düzleminde kesme anma dayanımı aşağıdaki gibi alınır:
Vn = c Acv + μ (Avf fy + Nc) (5.8.4.1-1)
Tasarımda kullanılan Vn kesme anma dayanımı, aşağıdaki değerlerden büyük olmayacaktır:
Vn ≤ 0.2 f’c Acv veya (5.8.4.1-2)
Vn ≤ 5.5 Acv (5.8.4.1-3)
Burada;
Vn = Kesme anma dayanımı (N)
Acv = Kesme aktarımına katılan beton alanı (mm²)
Avf = Kesme-sürtünme donatısı alanı (mm²)
fy = Donatının akma dayanım gerilmesi (MPa)
c = Bölüm 5.8.4.2’ de tanımlanan kohezyon katsayısı (MPa)
μ = Bölüm 5.8.4.2’ de tanımlanan sürtünme katsayısı
Nc = Kesme düzlemine dik olan kalıcı net basınç kuvveti; eğer kuvvet çekme ise , Nc = 0 (N)
f’c = Ara yüzeyin iki tarafındaki betonlardan daha zayıf olanının 28 günlük basınç dayanım gerilmesi
(MPa)
Döşemeler ile kirişlerden oluşan kompozit kirişlerde kullanılan kesme-sürtünme donatısı, tekil çubuklar,
etriyeler veya kaynaklı hasır çelik şeklinde olabilir. Kirişin birim boyuna isabet eden donatı enkesit alanı
Avf , aşağıda verilmiş olan minimum donatı şartını (Denklem 4’ ü) sağlamalıdır.
0,35bv
Avf ≥ (5.8.4.1-4)
fy
186
Burada; bv = Kesişim ara yüzeyinin genişliği (mm)
Ancak, Vn /Acv < 0.7 MPa ise, minimum donatı şartından vazgeçilebilir.
Kirişlerde kesme sürtünme donatısı çubuklarının boyuna aralığı 600 mm’den fazla olmamalıdır.
Kesme düzleminden aktarılan bir çekme kuvveti olması durumunda bu kuvvet, kesme için gereken
donatıya ilave edilecek ayrı bir donatı ile taşınmalıdır.
Kesme sürtünme donatısı, kesme düzleminin her iki tarafında da akma dayanımını sağlayabilecek
şekilde yeterli kenetlenme, kanca veya kaynak ile ankre edilmelidir.
Çubuklar, hem kirişe hem de döşemeye ankre edilmelidir.
5.8.4.2 Kohezyon ve Sürtünme
Kısa konsol tipindeki elemanlarda c kohezyon katsayısı 0 alınır. Diğer elemanlarda c kohezyon
katsayısı ve μ sürtünme katsayısı için aşağıda verilen değerler alınacaktır:
• Yekpare dökülmüş beton için

c = 1.0 MPa
μ = 1.4 λ
• 6 mm kalınlıkta kasıtlı olarak pürüzlendirilmiş temiz ve sertleşmiş bir beton yüzeye dökülen
beton için
c = 0.7 MPa
μ = 1.0 λ
• Temiz ve sertleşmiş fakat kasıtlı olarak prüzlendirilmemiş bir beton yüzeye dökülen beton için
c = 0.52 MPa
μ = 0.6 λ
• Yapısal profil çeliğe başlı ankraj çivileri ile veya donatı çubukları ile ankre edilmiş ve profilin
beton ile temas halinde olan bütün yüzeyinin temiz ve boyasız olması durumundaki beton için
c = 0,17 MPa
μ = 0.7 λ
λ için aşağıdaki değerler alınır;

• Normal yoğunluktaki beton için .................................................1,00
• Bütün düşük yoğunluktaki betonlar için ....................................0,75
187
5.9 Öngerilme ve Kısmi Öngerilme
5.9.1 Genel Tasarım Koşulları
5.9.1.1 Genel
Burada belirlenmiş olan koşullar, öngerilme demetleri ve geleneksel donatı çubuklarının herhangi bir
kombinasyonunun birlikte davranarak bilinen kuvvet etkilerine karşı dayanım oluşturdukları yapısal
beton elemanlara uygulanır. Öngerilmeli ve kısmi öngerilmeli yapısal beton elemanlar hem başlangıçtaki
hem de nihai durumdaki öngerilme kuvvetlerine göre tasarlanacaktır. Bu tasarımlar Bölüm 5.5’ de
tanımlanmış olan kullanım, yorulma, dayanım ve olağan dışı yük sınır durumlarını sağlamak ve Bölüm
5.6, 5.7 ve 5.8 koşulları ile uyum içinde olmak zorundadırlar.
Bütün sınır durumlarında öngörülen performansın sağlandığı ve Bölüm 5.4 ve 5.6 koşullarına uyulduğu
gösterildiği takdirde gerilmemiş öngerilme demetleri veya donatı çubukları, gerilmiş demetlerle birlikte
kullanılabilir.
5.9.1.2 Beton Dayanımı
f’c ve f’ci dayanımları, her bir eleman için sözleşme dökümanlarında gösterilmelidir. Belirtilen
dayanımlara karşılık gelen gerilme sınırlandırmaları Bölüm 5.9.3’ de tanımlanmıştır.
Aktarma anındaki beton dayanımı, ankraj veya aderans yoluyla aktarım için ve sehim veya ters sehim
ile ilgili talepler için yeterli olmalıdır.
5.9.1.3 Burkulma
Taşıma ve montaj sırasında burkulma ile ince gövdelerin ve başlıkların burkulması incelenecektir.
5.9.1.4 Kesit Özellikleri
Ardçekme demetleri ile beton arasında aderans oluşmadan önceki enkesit değerleri bulunurken, boş
kılıflardan kaynaklanan alan kaybı dikkate alınacaktır.
Önçekmeli veya ardçekmeli elemanlarda demetler ile beton arasında aderans oluştuktan sonraki
enkesit değerleri için, brüt kesit veya (çelik çubuk kesit alanlarının eşdeğer beton alanına çevrilerek
dikkate alındığı) dönüştürülmüş kesit değerleri kullanılabilir.
5.9.1.5 Çatlak Kontrolu
Kullanım yükleri altında çatlak oluşmasına izin verilen yerlerde (kısmi öngerilmede) çatlak kalınlığı,
donatının yorulması, korozyon gibi konular Bölüm 5.5, 5.6 ve 5.7 koşullarına göre incelenecektir.
5.9.1.6 Yörüngesi Eğri olan veya Eğimi bazı Noktalarda Değişen Demetler
Kılıf eğrilikleri için Bölüm 5.4.6 koşulları uygulanır. Demet doğrultusundaki değişmenin doğurduğu
gerilme yığılmaları, Bölüm 5.11.4 koşulları uygulanarak incelenecektir.
Eğri kılıflar içinde bulunan demetlerde, demetin ağırlık merkezinin kılıfın ağırlık merkezinden farklı
konumda olması, demet dış merkezlik hesabında dikkate alınacaktır.
188
5.9.2 Öngerilme Demetleri için Gerilme Sınırları
Öngerilme sırasında veya kullanım sınır durumları için demetteki gerilme aşağıda verilen değerleri
aşmayacaktır:
• Tablo 1’ de belirtilmiş olan değer,

• Demetlerin veya ankrajların üretici firması tarafından tavsiye edilen değer.
5.9.3 Beton için Gerilme Sınırları
Tablo 5.9.3-1 Öngerilme Demetleri için Gerilme Sınırları
Demet veya çubuk tipi

Gerilmesi Nervürlü
hafifletilmiş Düşük yüksek
Durum
büklüm veya gevşemeli dayanımlı
nervürsüz yüksek büklüm çubuk
dayanımlı çubuk
Önçekme
Aktarmadan hemen önce (fpbt) 0.70 fpu 0.75 fpu __
Bütün kayıplardan sonra kullanım
sınır durumunda (fpe) 0.80 fpy 0.80 fpy 0.80 fpy
Ardçekme
Kama oturmasından hemen önce,
kısa süreli izin verilebilecek (fpbt) 0.90 fpy 0.90 fpy 0.90 fpy
değeri
Kama oturmasından hemen sonra
ankrajlarda veya manşonlarda 0.70 fpu 0.70 fpu 0.70 fpu
Kama oturmasından hemen sonra
eleman boyunca ankraj ve 0.70 fpu 0.74 fpu 0.70 fpu
manşonlu ek bölgesi dışında kalan
noktalarda
Kayıplardan sonra kullanım sınır
durumunda (fpe) 0.80 fpy 0.80 fpy 0.80 fpy
5.9.3.1 Kayıplardan Önceki Geçici Gerilmeler - Tam Öngerilmeli Elemanlar
5.9.3.1.1 Basınç Gerilmeleri
Önçekmeli ve ardçekmeli beton elemanlar için basınç gerilmesi sınır değeri = 0.60 f’c (MPa) olacaktır.
5.9.3.1.2 Çekme Gerilmeleri
Tablo 1’ de verilen sınırlamalar, çekme gerilmeleri için uygulanacaktır.
189
Tablo 5.9.3.1.2-1 Tam Öngerilmeli Elemanlar İçin, Kayıplardan Önce Geçici Çekme Gerilmesi
Sınırları
Konum Gerilme Sınırı
• Önbasınca maruz kalmış donatısız çekme

bölgelerinde N/A
• Önbasınca maruz kalmış çekme bölgesi
dışındaki donatısız alanlarda 0.25 √ f’ci ≤1,38 (MPa)
• (donatı çubukları veya öngerilme çeliğinin
bulunduğu) donatılı alanlarda, çelikteki gerilme
= 0.5 fy (≤210 MPa’ı) olmak üzere çatlamadığı 0.63 √ f’ci (MPa)
kabul edilen betondaki çekme kuvvetini
karşılamaya yeterli donatının hesaplanmış
olduğu durumlarda
• Öngerilmeli kazıklardaki gerilmelerin 0.415 √ f’ci (MPa)
bulunması için
5.9.3.2 Tam Öngerilmeli Elemanlarda Kayıplardan Sonra Kullanım Sınır Durumu için
Sınır Gerilmeler
5.9.3.2.1 Basınç Sınır Gerilmeleri
Basınç, Tablo 3.3.1-1’ de belirtilen Kullanım Yük Birleşimi I kullanılarak incelenir. Tablo 1’ de verilen
sınırlamalar uygulanır.
Bölüm 5.7.4.7.1’ e göre hesaplanmış olan gövde ve başlık narinlik oranları, 15’den büyük değilse
azaltma katsayısı φw = 1.0 olarak uygulanır. Eğer gövde veya başlık için hesaplanan narinlik
oranlarından herhangi biri 15’ den büyük ise φw azaltma katsayısı Bölüm 5.7.4.7.2’ ye göre hesaplanır.
190
Basınç Gerilmesi Sınırları
• Etkili öngerilme ve kalıcı yüklerin toplamına göre

0.45 f’c (MPa)
• Hareketli yüke ilaveten etkili öngerilme ve kalıcı yüklerin
toplamının yarısına göre 0.40 f’c (MPa)
• Etkili öngerilme, kalıcı yükler, geçici yükler ve taşıma

sırasında oluşabilecek yüklerin toplamına göre 0.60 φw f’’c (MPa)
5.9.3.2.2 Çekme Gerilmeleri
Aderanslı veya aderanssız öngerilme demetlerine sahip elemanlardaki çekme gerilmeleri, Tablo 3.3.1-1’
de verilmiş olan Yük Birleşimi Kullanım III kullanılarak incelenir ve Tablo 1’ deki sınırlar uygulanır.
Çekme Gerilmesi Sınırları
Çatlama olmadığı kabul edilen, önbasınca maruz kalmış çekme

bölgeli köprülerde, çekme gerilmesi:
• Donatılı veya aderanslı öngerilme demetli elemanlarda

korozyon koşullarının (TS EN 206-1) etki sınıfı 3’ ten daha 0.50 f c' (MPa)
kötü olmadığı durumlar için
• Donatılı veya aderanslı öngerilme demetli elemanlarda

korozyon koşullarının (TS EN 206-1) etki sınıfı 4 veya 5 0.25 f c' (MPa)
olduğu durumlar için
Çekme yok
• Aderansız öngerilme demetli elemanlar için
5.9.3.3 Kısmi Öngerilmeli Elemanlar
Kısmi öngerilmeli elemanların önbasınca maruz kalmış çekme bölgesinde çatlamaya izin verilebilir. Bu
elemanların projelendirilmesi, çeşitli kullanım sınır durumları sağlanacak şekilde çekme bölgesindeki
betonun çatlamış olduğu kabulünü esas alan bir hesaba dayalı olmalıdır. Kullanım sınır durumunda
donatıdaki çekme gerilmesi, Bölüm 5.7.3.4’ deki gibi olacaktır; burada fss , betonda basınç gerilmesi
sıfırlandıktan sonra donatıdaki gerilme değişimi olarak yorumlanacaktır.
191
5.9.4 Öngerilme Kayıpları
5.9.4.1 Toplam Öngerilme Kayıbı
Daha hassas bir hesap yapılmıyorsa, tek aşamada inşa edilip öngerilme uygulanmış elemanlardaki
öngerilme kayıpları aşağıdaki gibi alınabilir:
• Önçekmeli elemanlarda;
ΔfpT =ΔfpES + ΔfpLT (5.9.4.1-1)
• Ardçekmeli elemanlarda;
ΔfpT = ΔfpF + ΔfpA + ΔfpES + ΔfpLT (5.9.4.1-2)
Burada ;
ΔfpT = Toplam kayıp (MPa)
ΔfpF = Sürtünme kaybı (MPa)
ΔfpA = Ankraj oturması kaybı (MPa)
ΔfpES= Elastik kısalma kaybı (MPa)
ΔfpLT= Uzun süreli büzülme, sünme ve çelikteki gevşeme kaybı (MPa)
Önçekmeli elemanlarda kayıpların yaklaşık hesabı için Bölüm 5.9.4.3’ ün uygulanması durumunda,
aktarmadan önce meydana gelen gevşeme kaybı ΔfpR1 , toplam gevşemeden çıkarılmalıdır.
5.9.4.2 Ani Kayıplar
5.9.4.2.1 Ankraj Oturması Kaybı

Ankraj oturmasının büyüklüğü, aktarma sırasında öngerilme çeliğindeki gerilmenin kontrolu için gereken
değer ile ankraj üretici firması tarafından verilen değerden daha büyük olanıdır. Tasarım için kabul
edilen ve oturma kaybı hesabında kullanılan değer, sözleşme dökümanlarında gösterilecek ve bunun
doğruluk derecesi inşaat sırasında kontrol edilecektir.
5.9.4.2.2 Sürtünme
5.9.4.2.2a Önçekmeli Yapılar

Eğimi değişen öngerilme demetleri için, eğim değişme noktalarındaki mesnet elemanlarının yol
açabileceği sürtünme kayıpları dikkate alınmalıdır.
5.9.4.2.2b Ardçekmeli Yapılar
Öngerilme demeti ile kılıf duvarı arasındaki sürtünmeden kaynaklanan kayıplar, aşağıdaki gibi alınabilir:
ΔfpF = fpj (1 – e - (K x + μ α)
) (5.9.4.2.2b-1)
Bir harici demetin tek bir sapma borusu içinden geçişi sırasındaki kayıp aşağıdaki gibi alınabilir:
ΔfpF = fpj (1 - e –μ (α + 0.04)

) (5.9.4.2.2b-2)
Burada;
fpj = Öngerilme çeliğinde germe sırasındaki gerilme (MPa)
192
x = Bir öngerilme demetinde germenin uygulandığı noktadan incelenen noktaya kadar olan uzaklık
(mm)
K = Kılıfın sabitlendiği noktalar arasındaki dalgalanmaya bağlı bir sürtünme katsayısı (Demetin
beher mm boyu için)
μ = Sürtünme katsayısı
α = Germenin uygulandığı noktadan incelenen noktaya kadar öngerilme çeliğinin geçtiği yol
boyunca yaptığı açısal sapmaların mutlak değerlerinin toplamı. Eğer germe iki baştan eşit olarak
uygulanıyor ise, en yakın germe uygulanma noktası ile incelenen nokta arasındaki açısal
sapmaların mutlak değerlerinin toplamı (radyan)
e = Napier logaritmalarının tabanı
K ve μ değerleri, kullanılan malzeme cinslerine göre deneysel verilere dayalı olmalı ve sözleşme
dökümanlarında gösterilmelidir. Böyle veriler bulunmaması durumunda, Tablo 1’ de verilen K ve μ
değerleri arasında bir değer kullanılabilir.
Düşey düzlemdeki demetler için α değeri olarak x uzunluğu boyunca meydana gelen açısal değişimlerin
mutlak değerlerinin toplamı alınacaktır.
Üç boyutta eğrilikli olan demetler için toplam üç boyutlu α açısal değişimi, α v düşey ve α h yatay açısal
değişimlerinin vektörel olarak toplanması suretiyle elde edilir.
Tablo 5.9.4.2.2b-1 Ardçekme Demetleri için Sürtünme Katsayıları
Çelik tipi Kılıf tipi K μ

Rijit veya yarı rijit galvanizli metal levha 6.6 x 10-7 0.15 - 0.25
Tel
veya büklüm Poliletilen 6.6 x 10-7 0.23
Harici demetler için rijit çelik sapma borusu 6.6 x 10-7 0.25
Yüksek
dayanımlı Galvanizli metal levha 6.6 x 10-7 0.30
çubuklar
193
5.9.4.2.3 Elastik Kısalma
5.9.4.2.3a Önçekmeli elemanlar
Önçekmeli elemanlardaki elastik kısalmadan ötürü kayıp, aşağıdaki gibi alınacaktır:

Ep
ΔfpES = fcgp (5.9.4.2.3a-1)
E ci
Burada;
fcgp = Momentin en büyük olduğu kesitte, “aktarma anındaki öngerilme kuvveti” ve eleman zati
ağırlığından dolayı öngerilme demetlerinin ağırlık merkezinde ortaya çıkan beton gerilmelerinin
toplamı (MPa)
Ep = Öngerilme çeliği elastisite modülü (MPa)
Eci = Aktarma anında veya yük uygulanması anında beton elastisite modülü (MPa)
Alışılagelmiş önçekmeli elemanların tasarımında fcgp değeri hesaplanırken, öngerilme çeliği gerilmesi
yüksek dayanımlı çubuklar ve gerilmesi hafletilmiş büklümler için 0.65 fpu , düşük gevşemeli büklümler
için ise 0.70 fpu alınabilir.
Alışılmışın dışındaki tasarım koşullarında ise araştırma ya da deneyimle desteklenen daha kesin
yöntemler kullanılmalıdır.
5.9.4.2.3b Ardçekmeli Elemanlar
Plak sistemler dışında ardçekmeli elemanlardaki elastik kısalma kaybı aşağıdaki gibi alınabilir:
n - 1 Ep
ΔfpES = fcgp (5.9.4.2.3b-1)
2n E ci
Burada ;
n = Öngerilme demetlerinin adedi

fcgp = Momentin en büyük olduğu kesitte, “germe işlemi sonrasındaki öngerilme kuvveti” ve eleman zati
ağırlığından dolayı öngerilme demetlerinin ağırlık merkezinde ortaya çıkan beton gerilmelerinin
toplamı (MPa)
fcgp değerleri; elastik kısalma, gevşeme ve sürtünme etkilerine bağlı olarak başlangıç değerinin altında
bir değere azaltılmış çelik gerilmesi kullanılarak hesaplanabilir.
Aderanslı demetlere sahip ardçekmeli yapılar için fcgp, açıklığın ortasındaki kesitte veya sürekli sistemler
için momentin en büyük olduğu kesitte alınabilir.
Aderanslı demetlere sahip olmayan ardçekmeli yapılar için fcgp, öngerilme çeliğinin ağırlık merkezinde
hesaplanmış gerilmelerin elemanın uzunluğu boyunca ortalaması alınarak bulunabilir. Plak sistemler
için ΔfpES , değeri Denklem 1’ den bulunmuş olan değerin yüzde 25’ i olarak alınabilir.
5.9.4.3 Zamana Bağlı Kayıplar
Beton basınç dayanım gerilmesi f’ci = 24 MPa olduktan sonra germe işlemine tabi tutulan öngerilmeli
ve kısmi öngerilmeli elemanlarda büzülme, sünme, çeliğin gevşemesi gibi etkilerden oluşan zamana
bağlı kayıpların yaklaşık tahmini, aşağıdaki şartların sağlanması kaydı ile, Tablo1’ den alınabilir.
• Elemanlar normal yoğunlukta betondan imal edilmeli,

• Buhar kürü veya nem kürü uygulanmalı,
194
• Normal veya düşük gevşemeli büklümler veya öngerilme çubukları kullanılmalı ve
• Şantiyede, ortalama dış hava, ısı ve iklim koşulları mevcut olmalıdır.
Tablo 1’ de kullanılan (PPR), denklem 5.5.4.2.1-2’ de tanımlandığı gibi alınır.
Düşük gevşemeli büklümler için, Tablo 1’ de verilmiş olan değerler aşağıdaki gibi azaltılabilir.
• Kutu kesitli kirişler için 28 MPa,
• Dikdörtgen kesitli kirişler, dolu plaklar ve I-kesitli yapma kirişler için 41 MPa,
• Tek-T ve çift-T kesitli, boşluklu plaklar için 55 MPa.
Tablo 5.9.4.3.-1 Zamana bağlı kayıplar (MPa)
Kiriş kesitinin fpu= 1620, 1725 veya 1860 MPa fpu = 1000 veya 1100 MPa
tipi Seviye olan tel veya büklümler için olan çubuklar için
Dikdörtgen Üst sınır 200 + 28 PPR 130 + 41 PPR
kesitli kirişler ve
masif plaklar Ortalama 180 + 28 PPR
Kutu kesitli Üst sınır 145 + 28 PPR 100
ızgara kirişleri Ortalama 130 + 28 PPR
⎡ f ' − 41⎤
I-kesitli yapma Ortalama 230 ⎢1 − 0,15 c ⎥ + 41PPR 130 + 41.PPR
kirişleri ⎣ 41 ⎦
Tek T, Çift T, ⎡ f ' − 41⎤
çekirdeği Üst Sınır 270 ⎢1 − 0,15 c ⎥ + 41PPR ⎡ f ' − 41⎤
⎣ 41 ⎦ 210 ⎢1 − 0,15 c
boşluklu ve ⎥ + 41PPR
⎣ 41 ⎦
guseli plak ⎡ f ' − 41⎤
Ortalama 230 ⎢1 − 0,15 c ⎥ + 41PPR
⎣ 41 ⎦
Alışılmamış boyutlar, öngerilme seviyeleri, inşaat aşamaları veya beton özellikleri söz konusu olduğu
takdirde (AASHTO LRDF 2007 Madde 5.9.4.4’ te verilen) hassas hesap yöntemlerinden
faydalanılabilir.
5.9.5 Öngerilme Şekil Değiştirmelerinin Yapıdaki Elemanlara Etkisi
Öngerilme sonucunda meydana gelen elastik ve elastik olmayan şekil değiştirmelerin komşu yapı
elemanları üzerindeki etkileri incelenmelidir. Komşu yapısal elemanlarda ortaya çıkan kuvvetler, sünme
etkileri dikkate alınarak azaltılabilir.
Ayaklar ile üst yapının birlikte dökülerek çerçeve teşkil ettiği köprülerde, üst yapının öngerilmeye tabi
tutulmasından ötürü ayaklarda ortaya çıkan kuvvet etkileri için öngerilmeden hemen sonra üst yapıda
oluşan (başlangıçtaki) elastik kısalma esas alınabilir. Üst yapıda uzun bir süre içinde ortaya çıkacak
sünme kısalmasından dolayı ayaklarda ortaya çıkabilecek zorlanmalar, ayak betonundaki sünmenin
sağladığı gevşeme ile karşılandığı için nihai durumda ayaklarda ek bir kuvvet etkisi olmadığı kabul edilir.
Bir elemanın öngerilmeye tabi tutulmasından dolayı yapının diğer elemanlarında meydana gelen
zorlanmaların azaltılması aşağıdaki gibi yapılabilir;
• Ani olarak uygulanan şekil değiştirmeler için:
(
F ' = F 1 - e -ψ (t, t0 ) ) (5.9.5-1)
• Yavaş yavaş uygulanan şekil değiştirmeler için:
F ( 1 - e -ψ (t, t0 ) )
F' = (5.9.5-2)
ψ(t,t i )
Burada;
195
F = Öngerilmenin uygulandığı andaki beton elastisite modülü kullanılarak (köprü ayakları gibi)
diğer elemanlarda hesaplanmış olan kuvvet etkisi (N)
F’ = Diğer elemanlarda hesaplanan azaltılmış kuvvet etkisi (N)
ψ (t,t0) = Bölüm 5.4.1.4’ de tanımlandığı gibi t0 zamanında uygulanan yükleme için t zamanındaki
sünme katsayısı
e = Napier logaritması için taban
5.9.6 Öngerilme Demetlerinde Yön Değiştirme Etkileri ve Alınacak Önlemler
5.9.6.1 Genel
Öngerime demetlerinde yön değiştirme etkileri, plaklarda kılıf borusunun dalgalanmasından ve demet
yörüngesin eğri veya eğimli olmasından kaynaklanabilir. Demetler; kiriş gövdelerinde etriye donatısı
içine ve kiriş başlıklarında veya döşemelerde olabildiğince alt ve üst enine donatısı sırası arasında kalan
bölgeye yerleştirilmelidir. Değişken kesitli dilimli köprülerde, dilim yüzüne yakın bölgede alt başlığa
yerleştirilmiş olan ardçekme kılıflarının çevresine, en az iki sıra halinde, 14 mm çapında firketeler
yerleştirilecektir. Bu firketelerin boyları başlık kalınlığından alt ve üst beton örtüsünün düşülmesi ile elde
edilecek ölçü kadar olacaktır.
Kılıflar içine basılacak harcın basıncının oluşturacağı etkiler de göz önüne alınacaktır.
5.9.6.2 Plaklarda Kılıf Borusu Dalgalanmasının Etkileri
Bu şartnamenin amacı çerçevesinde, eksenden eksene her iki doğrultunun birinde 300 mm’ den daha
yakın uzaklıkta yerleştirilmiş olan kılıflar yakın konumda olarak mütalaa edilecektir. Enine ve boyuna
doğrultuda yakın konumda olan kılıflar, döşemeler veya başlıklar içine yerleştirilmiş ise ve sözleşme
dökümanlarında kılıfların dalgalanma etkilerinin minimize edilmesine yönelik bir önlem öngörülmemiş
ise, plağın alt ve üst donatıları 14 mm çapında çirozlar ile birbirine bağlanmalıdır. Çirozların ara
uzaklığı, her bir doğrultuda 450 mm’ yi veya plak kalınlığının 1.5 katını aşmayacaktır.
5.9.6.3 Eğri Yörüngeli Demetlerin Etkileri
Eğri yörüngeli demetlerde ortaya çıkan sapma kuvvetlerinin karşılanması için donatı kullanılacaktır. Bu
donatı, kullanım sınır durumunda çelik gerilmesinin 0,6 fy değerini geçmiyecek şekilde
boyutlandırılacaktır ve fy ’ nin esas alınan değeri de 420 MPa’ yı geçmeyecektir; donatı aralığı kılıf dış
çapının 3 katından ve 600 mm’ den fazla olmayacaktır.
Demetler; eğri eksenli köprü gövdeleri veya başlıkları içinde yer alıyor ise veya girintili bir kenar ya da iç
boşluk etrafını dolanıyor ise, ilave beton örtüsü ve/veya donatı öngörülecektir. Kılıfın yakın kenarı ile
girinti veya boşluk kenarı arasındaki uzaklık, kılıf çapının 1.5 katından az olmayacaktır. Eğer bir demetin
yörüngesi uzaysal bir eğri ise, düzlem içindeki ve düzleme dik yöndeki kuvvetler vektörel olarak
toplanırlar.
5.9.6.3.1 Düzlem İçindeki Kuvvetlerin Etkileri
Demetin yön değiştirmesi sonucu ortaya çıkan düzlem içi sapma kuvveti etkileri aşağıdaki gibi alınır:
Pu
Fu −in = (5.9.6.3.1-1)
R
196
Burada;
Fu-in = Demetin birim boyuna isabet eden düzlem içi sapma kuvveti etkisi (N/mm)
Pu = Bölüm 3.3.7’ de verilen yük katsayısı ile çarpılmış demet öngerilme kuvveti (N)
R = Yön değiştiren demetin eğrilik yarıçapı (mm)
En büyük sapma kuvveti, geçici olarak gerdirilmiş demetler de dahil olmak üzere bütün demetlerin
gerileceği esas alınarak hesaplanır.
Sapma kuvvetlerinin beton örtüsünü kırmasına karşı, beton örtüsünün Vr kesme dayanımı aşağıdaki gibi
alınacaktır:
Vr = φ Vn
(5.9.6.3.1-2)
Vn = 0,33 d c f ci (5.9.6.3.1-3)
Burada;
Vn = Birim boy için her iki kesme düzlemindeki kesme anma dayanımı (N/mm)
φ = Bölüm 5.5.4.2’ de tanımlanmış olan dayanım katsayısı
dc = Demet kılıfı üstündeki minimum beton örtüsü ile kılıf çapının yarısının toplamı (mm)
f’ci = Başlangıç yüklemesi veya öngerilme sırasındaki beton basınç dayanım gerilmesi (MPa)
Denklem 2’ de tanımlandığı gibi düzlem içindeki katsayılı sapma kuvveti beton örtüsünün katsayılı
kesme dayanımını aşıyor ise, düzlem içindeki sapma kuvvetlerini karşılayabilecek güçte, arka tarafa
ankrajlı öngerilmeli veya öngerilmesiz donatı konulacaktır.
Şekil 5.9.6.3.1-1 Eğrilikli bir Demette Sapma Kuvveti Etkileri
Eğer eğri eksenli bir köprü kirişinin gövdesinde üst üste birkaç sıra halinde kılıf varsa, bu kısımda yerel
olarak eğilmeye çalışan beton örtüsünün moment dayanımı incelenmelidir. (Bak Şekil 2)
197
Şekil 5.9.6.3.1-2 Yatay düzlemde eğrilikli bir köprüde sapma kuvveti etkileri
Eğri eksenli kirişlerde düzlem dışı kuvvetlerin genel eğilme etkileri incelenmelidir.
Birbirine yaklaşık olarak paralel konumda olan eğri eksenli kılıflardan birindeki demetten kaynaklanan
ışınsal kuvvetler diğer kılıfa doğru etki ediyorsa, kılıfların arasındaki betonun kırılmaması için aşağıdaki
önlemlerden biri alınacaktır:
• Kılıflar Denklem 2’ de tanımlanan kesme anma dayanımını sağlıyacak aralıkta düzenlenir.
• Işınsal kuvveti karşılayacak donatı öngörülür.
• Dıştaki komşu kılıftaki demete gergi uygulanmadan önce, içteki kılıfın enjeksiyon harcı ile
doldurulması sağlanır.
5.9.6.3.2 Düzlemden Dışarı Doğru Olan Kuvvetlerin Etkisi
Büklümlerin kılıf duvarına bastırması şeklinde kendini gösteren düzlem dışı etkiler aşağıdaki gibi kabul
edilebilir: (Bak Şekil 1)
Pu
Fu −out = (5.9.6.3.2-1)
πR
Burada;
Fu-out = Demetin birim boyuna isabet eden düzlem dışı kuvvet etkisi (N/mm)
Pu = Bölüm 3.3.6 veya 3.3.7’ de verilen yük katsayısı ile çarpılmış demet öngerilme kuvveti (N)
R = Düşey bir düzlemde bulunan demetin eğrilik yarıçapı (mm)
198
Şekil 5.9.6.3.2-1 Düzlemden Dışarı Doğru Olan Kuvvetler
Denklem 5.9.6.3.1-2 ile verilmiş olan katsayılı kesme dayanımı sağlanamıyor ise, demetin eğri olduğu
bölümler boyunca, düzlem dışı kuvvetlerin tamamının karşılanması amacıyla yerel sargı donatısı
öngörülecektir. Bu donatı tercihen fret donatısı şeklinde olmalıdır.
5.9.7 Harici Demetlerin Mesnetleri
Bir titreşim analizi başka türlü göstermedikçe, beton dışına yerleştirilen demetlerin mesnetlenmemiş
boyu 7500 mm’ yi geçmemelidir.
5.9.8 Ardçekmeli Elemanların Ankraj Bölgeleri
5.9.8.1 Genel
Geometrik olarak ankraj bölgesi, ankraj levhasından aktarılan tekil öngerilme kuvvetinin enine
doğrultuda yayılarak enkesitte daha doğrusal bir gerilme dağılımına dönüştüğü bir beton hacmi olarak
tanımlanır. Bu bölge içinde düzlem kesitlerin düzlem kaldığı kabulü geçerli değildir. Bu bölgenin
boyutları St. Venant ilkesine dayalı olarak bulunur.
Ankraj bölgesi, Bölüm 3.3.6’ da belirtilmiş olan katsayılı gerdirme kuvvetleri için dayanım sınır
durumlarına göre tasarlanacaktır.
Bir elemanın veya (dilimler halinde imal edilen köprülerde) bir dilimin ucundaki ankraj bölgesi, iki ayrı
durum için Şekil 1 ve 2 ‘ de gösterildiği gibi tanımlanabilir:
• Eğer Köprü enine boyutu veya demet ara uzaklığı, köprü uzunluğundan küçük ise ankraj bölgesi
enine boyutları olarak h yüksekliği ve b eni (veya s ara uzaklığı) esas alınabilir; ancak bu
boyutlar, elemanın veya dilimin uzunluğundan büyük olamaz. Ankraj bölgesinin boyuna
doğrultudaki uzunluğu ise, h ve b (veya s ) boyutlarının büyüğünün 1 katı ile 1.5 katı
arasında alınacaktır. (Bak Şekil 1)
199
Şekil 5.9.8.1-1 Ankraj Bölgesi Boyutları
• Eğer Köprü enine boyutu veya demet ara uzaklığı, köprü uzunluğundan büyük ise ankraj bölgesi
enine boyutları olarak b yüksekliği ve l eni (veya s ara uzaklığı) esas alınabilir. Ankraj
bölgesinin boyuna doğrultudaki uzunluğu ise, l (veya s) boyutlarının küçüğü alınacaktır. (Bak
Şekil 2)
Şekil 5.9.8.1-2 Ankraj Bölgesi Boyutları
5.9.8.2 Genel Bölge ve Yerel Bölge
5.9.8.2.1 Genel
Tasarım amacı ile, ankraj bölgesinin “genel bölge” ve “yerel bölge” olmak üzere iki bölümden oluştuğu
düşünülür.
200
Şekil 5.9.8.2.1-1 Genel ve Yerel Bölgeler
5.9.8.2.2 Genel Bölge
Genel bölge, Bölüm 5.9.8.1’ de tanımlanan ankraj bölgesi ile özdeştir ve yerel bölgeyi de kapsar. Genel
bölgeler, Bölüm 5.9.8.3 koşullarına uygun olarak tasarlanır.
5.9.8.2.3 Yerel Bölge
Yerel bölgelerin projelendirilmesi ya Bölüm 5.9.8.7 koşullarına uymalıdır veya Bölüm 5.9.8.7.3’ de
belirtildiği ve AASHTO LRFD Köprü İnşaat Şartnamesi Bölüm 10.3.2.3’ de tanımlandığı gibi yürütülen
kabul deneyleri sonuçlarına dayandırılmalıdır.
Yerel bölge tasarımında yüksek ezilme basıncı etkileri ve sargı donatısı uygulaması göz önünde
bulundurulmalıdır. AASHTO LRFD köprü inşaat şartnamesi Bölüm 10.3.2.3 ’e göre yürütülen kabul
deneylerine dayanarak uygulanan ankraj düzenekleri, özel ankraj düzenekleri olarak isimlendirilirler.
5.9.8.3 Genel Bölgenin Tasarımı
5.9.8.3.1 Tasarım Yöntemleri
Genel bölgenin tasarlanması için Bölüm 5.9.8.3.2 koşullarına uygun olarak aşağıda belirlenen
yöntemler uygulanır.
• Genelde “Destek-gergi modelleri” olarak adlandırılan, denge koşullarını esas alan ve elastik
olmayan modeller,
• Bölüm 4’ de belirtilmiş olan sadeleştirilmiş elastik gerilme analizi;
• Uygulanabildiği yerlerde diğer yaklaşık yöntemler.
Germe işlemi sırasının etkileri ve tekil germe yüklerinden ötürü üç boyutlu etkiler incelenmelidir. Üç
boyutlu etkiler, üç boyutlu analiz yöntemlerini kullanarak analiz edilebilir veya iki ve daha çok düzlemde
bağımsız alt modellerin göz önüne alındığı yaklaşımlarla incelenebilir; ancak bu durumda alt modellerin
karşılıklı etkileşimi göz önüne alınmalı ve model yükleri ile sonuçların tutarlı olmasına dikkat edilmelidir.
Genel bölge için katsayılı beton basınç gerilmesi, 0.7φ f’ci değerini aşmamalıdır. Diğer yük etkileri
nedeniyle kırılmada betonda geniş çatlakların olabildiği bölgelerde veya elastik olmayan büyük
dönmelerin beklenildiği bölgelerde katsayılı basınç gerilmesi 0.6φ f’ci değeri ile sınırlandırılmalıdır.
201
Genel bölge projelendirilmesinde betonun çekme dayanımı ihmal edilecektir. Hem öngerilmesiz donatı
hem de aderanslı öngerilme çeliği için anma çekme gerilmesi, fy ile sınırlandırılacaktır. Aderanssız
öngerilme çeliğinin anma çekme gerilmesi, fpe + 105 MPa değeri ile sınırlandırılacaktır.
Herhangi bir yerel bölge donatısının genel bölge dayanımına katkısı, emniyetli tarafta kalınarak
tasarımda ihmal edilebilir.
5.9.8.3.2 Tasarım İlkeleri
Ankraj düzeneklerinin önündeki betonun basınç gerilmeleri, Bölüm 5.9.8.7.2 koşullarını sağlamalıdır.
Ankraj düzeneğinin önündeki betonun basınç gerilmeleri, bu düzeneğin betona mesnetlendiği yüzeyden
itibaren ölçülmek üzere aşağıda belirtilen uzaklıktan az olmayan bir uzaklıkta incelenmelidir :
• Eleman üstünden yerel sargı donatısı bitiş noktasına kadar olan derinlik,
• Ankraj düzeneğinin küçük yatay boyutu.
Bu basınç gerilmeleri, Bölüm 5.9.8.4’ deki destek-gergi modeli yöntemlerini kullanarak, Bölüm 5.9.8.5’
deki gibi bir elastik gerilme analizi ile veya Bölüm 5.9.8.6.2’ deki gibi yaklaşık yöntem ile hesaplanır.
Tpatl patlatma kuvvetinin büyüklüğü, ve yüklenen yüzeyden buna karşılık gelen dpatl uzaklığı, Bölüm
5.9.8.4’ deki destek-gergi modeli yöntemlerini kullanarak, Bölüm 5.9.8.5’ deki gibi bir elastik gerilme
analizi ile veya Bölüm 5.9.8.6.3’ deki gibi yaklaşık yöntem ile hesaplanır. Patlatma donatısı ihtiyacının
hesabı için üç boyutlu etkiler dikkate alınacaktır.
Basınç gerilmeleri, ankraj bölgesinin önünde veya içindeki yük süreksizlikleri veya geometrideki
süreksizliklerin gerilme yığılması yaratabileceği noktalarda da kontrol edilmelidir.
Şekil 5.9.8.3.2-1 Çoklu bir Ankrajda Kuvvetlerin Dağılımı
Patlatma kuvvetine karşı dayanım, fretler, kapalı kancalar, ankrajlı enine doğrultudaki etriyeler tarzında
donatılar veya öngerilme çeliği ile sağlanır. Bu donatı, patlatma kuvvetinin tamamını karşılayacaktır.
Patlatma donatısının düzenlenmesi ve ankrajı için aşağıdaki rehber bilgiler kullanılmalıdır:
• Donatı, eleman genişliğinin tamamını geçerek elamanının dış yüzlerine, beton örtüsünün izin
verdiği düzeyde yakın bir şekilde ankrajlanmış olmalıdır.
202
• Yüklenen yüzeyin önünde, düşey ve yatay doğrultularda öngerilme demetinin her iki tarafına doğru
uzanan enine donatı konulmalıdır. Bu donatılar Şekil 2’ de gösterildiği gibi
yerleştirilmelidir. Yatay ve düşey doğrultulardaki patlatma kuvvetlerinin ankraj
düzeneğine uzaklıkları olan dpatl , Denklem 5.9.8.6.3-2 ile hesaplanır.
• Patlatma donatısının ağırlık merkezi, tasarımda kullanılmış olan dpatl patlatma uzaklığı ile çakışır.
• Patlatma donatısının aralığı, çubuk çapının 24.0 katından ve 300 mm’ den daha büyük
olmamalıdır.
Şekil 5.9.8.3.2-2 Patlatma Donatısının Yerleştirilmesi
Kenar çekme kuvvetleri, Bölüm 5.9.8.4’ deki gibi destek-gergi modeli yöntemleri ile, Bölüm 5.9.8.5’ deki
gibi elastik analiz ile veya Bölüm 5.9.8.6.4’ deki gibi yaklaşık yöntemler ile hesaplanır.
Merkezden merkeze uzaklıkları kesit kalınlığının 0.4 katından daha az olan çoklu ankrajlar için
parçalama kuvveti toplam katsayılı demet kuvvetinin %2’ sinden daha az alınmamalıdır. Daha büyük ara
uzaklıklar için parçalama kuvveti hesapla belirlenmelidir.
Kenar çekme kuvvetlerine karşı dayanım sağlanması için elemanın boyuna ve enine doğrultudaki
kenarlarına donatı öngörülmelidir. Kenar çekme donatısının yerleştirme düzeni ve ankrajı, aşağıda
verilen koşulları sağlamalıdır :
• Belirlenen parçalama donatısı eleman genişliğinin tamamına yayılmış olmalıdır.
• Birden fazla ankraj düzenekleri arasına konulacak parçalama donatısı, ankraj düzeneklerini etkili
şekilde birbirine bağlamalıdır.
203
Şekil 5.9.8.3.2-3 Kenar Çekme Kuvvetleri
• Dış merkezli konumdaki ankraj düzenekleri için parçalama donatısı, boyuna yön kenar donatısının
devamı şeklinde düzenlenmelidir (Bak Şekil 3 ve 4). Bu donatı çekme yüzeyi boyunca
ankrajın toplam boyu kadar olan bölgede ve yüklenen yüzey boyunca uzunlamasına
kenardan dış merkezli ankraj düzeneğinin veya ankraj düzeneklerinin diğer tarafına
kadar devam etmelidir.
Şekil 5.9.8.3.2-4 Ankraj Bölgesi Donatısının Yerleştirilmesi
204
5.9.8.3.3 Özel Ankraj Düzenekleri
Bölüm 5.9.8.7.2 koşullarını sağlamayan özel ankraj düzeneklerinin kullanılacağı durumlarda,

düzenlenme tarzı olarak ve ilave yüzey donatısına göre hacimsel oran olarak benzer donatılar ankraj
bölgesinin ilgili kısımlarında kullanılır.
5.9.8.3.4 Ara Ankrajlar
5.9.8.3.4a Genel
5.9.8.3.4b Geriye Bağlama Donatısı
5.9.8.3.4c Nervür ve Kabartma-Ankraj Donatısı
5.9.8.3.5 Diyaframlar
Diyaframlar içine ankre edilecek demetlerde, diyafram içindeki beton basınç gerilmeleri, Bölüm
5.9.8.3.2’ deki gibi sınırlandırılır. Basınç gerilmeleri, diyafram ile elemanın gövde ve başlıkları
arayüzeylerinde de ayrıca incelenmelidir.
Diyaframa gelen ankraj yüklerinin kirişin gövde ve başlıklarına tamamen aktarılması için diyafram ile
gövde ve başlıkları arasına kesme sürtünme donatısı konulur. Ayrıca demet eğriliğinden kaynaklanan
sapma kuvvetlerini karşılıyacak donatı konulacaktır.
5.9.8.3.6 Çoklu Döşeme Ankrajları
5.9.8.3.7 Sapma Semerleri
Sapma semerleri gergi destek modeli ya da deney sonuçlarına dayalı yöntemler kullanılarak
tasarlanacaktır.
5.9.8.4 Destek-Gergi Modelinin Genel Bölge Tasarımı için Uygulanması
5.9.8.4.1 Genel
Ankraj bölgesindeki kuvvet akışı, Bölüm 5.6’ da belirtildiği gibi destek-gergi modeli ile yaklaşık olarak
göz önüne alınabilir.
Ankraj bölgesindeki bütün kuvvetler, destek-gergi modeli seçiminde göz önüne alınacaktır. Ankrajlardan
ankraj bölgesinin sonuna kadar bu kuvvetlerin nasıl bir yol izlediği incelenecektir.
Şekil 1, dış merkezliği büyük olan iki adet ankrajlarda, asal gerilme alanını ve buna karşılık gelen bir
gergi-destek modelini göstermektedir.
205
Şekil 5.9.8.4.1-1 Asal Gerilme Alanı ve Destek-Gergi Modeli
Değişik bazı ankraj yerleşimlerindeki genel bölgeler için örnek olabilecek destek-gergi modelleri Şekil
2’ de gösterilmiştir.
Şekil 5.9.8.4.1-2 Genel Bölge için Destek-Gergi Modeli Örnekleri

Şekil 3, dış merkezliği büyük olan ankrajlarda, genel bölgenin dış kısımları için geliştirilen bir destek-
gergi modelini göstermektedir.
Şekil 5.9.8.4.1-3 Genel Bölgenin Dış Kısımları için Geliştirilen bir Destek-Gergi Modeli
206
5.9.8.4.2 Düğüm Noktaları
Düğüm noktaları destek-gergi modelinin kritik bir ögesidir. Yerel bölge de önemli bir düğüm noktası veya
düğüm noktaları grubunu oluşturmaktadır. Bölüm 5.9.8.7’ e göre veya uluslararası tanınmış teknolojiye
sahip bir öngerilme sisteminde verilen detaylara göre tasarlanmış bir yerel bölge yeterli kabul edilebilir.
Ankraj bölgesindeki diğer düğüm noktaları, eğer destekler içindeki etkili beton gerilmeleri, Bölüm
5.9.8.4.3 koşullarını sağlıyor ise ve çekme gergileri de, donatının akma dayanımının eksiksiz
oluşabilmesine uygun detaylandırılmış ise yeterli olarak dikkate alınabilirler.
5.9.8.4.3 Destekler
Katsayılı basınç gerilmesi, Bölüm 5.9.8.3.1’ de belirlenmiş olan sınırları aşmamalıdır.Ankraj bölgelerinde
basınç desteklerinin kritik kesiti, desteğin yerel bölge düğüm noktası ile birleştiği yer olarak kabul edilir.
Özel ankraj düzenekleri kullanılıyor ise, desteğin kritik kesiti Şekil 1’de gösterildiği gibi alınabilir.
Şekil 5.9.8.4.3-1 Basınç Desteklerinin Kritik Enkesitleri
İnce elemanlar için elemanın kalınlığı doğrultusundaki destek boyutu, aşağıdaki şekilde yaklaşık olarak
alınabilir. Bu amaçla basınç desteğinin kalınlığının doğrusal olarak değiştiği kabul edilir. Basınç
desteğinin başlangıç değeri, betonun yüzeyindeki enine doğrultudaki yanal ankraj boyutuna eşit alınır.
Ankraj yüzünden kesit kalınlığı kadar bir uzaklıkta, basınç desteği kalınlığı toplam kesit kalınlığına
erişmiş olur.
Basınç gerilmelerinin destek eksenine paralel olarak etki yapacağı ve kesit içinde düzgün yayılı olacağı
kabul edilir.
5.9.8.4.4 Gergiler
Öngerilme çeliği veya öngerilmesiz donatılardan oluştuğu düşünülen gergiler, toplam çekme kuvvetine
karşı dayanım sağlamak zorundadır.
Gergiler, düğüm noktasında gergi çekme kuvvetinin tamamını oluşturabilmek için düğüm noktalarının
ötesine uzatılacaktır. Donatı yerleşimi, mümkün olduğunca destek-gergi modeli içinde kabul edilen,
gergi geometrisine uygun olmalıdır.
5.9.8.5 Elastik Gerilme Analizi
Elastik malzeme özelliklerini, kuvvetlerin ve yüklerin denge durumunu, deformasyonların uygunluğunu

esas alan bir analiz, ankraj bölgelerinin analiz ve tasarımı için kullanılabilir.
Eğer ankraj düzeneğinin önündeki beton basınç gerilmeleri bir elastik analiz ile hesaplanıyor ise, yerel
gerilmelerin ankraj düzeneğinin mesnet alanına eşit bir alan boyunca ortalaması alınabilir.
207
5.9.8.6 Yaklaşık Gerilme Analizi ve Tasarımı
5.9.8.6.1 Uygulama Sınırlamaları
Ankraj düzeneğinin önündeki beton basınç gerilmeleri, patlatma kuvveti ve kenar çekme kuvvetlerinin
yerleri ve büyüklükleri, Denklem 5.9.8.6.2-1 ila 5.9.8.6.3-2 arası kullanılarak bulunur.
Bunun koşulları aşağıda belirlenmiştir :
• Eleman dikdörtgen kesite sahiptir ve uzunluğu en kesitin büyük olan boyutundan daha büyüktür.
• Eleman ankraj bölgesi içinde ve önünde delik vb. süreksizlik yoktur. (Bak Şekil 1)
• Ankrajın eleman ana düzlemindeki minimum kenar uzaklığı, ankraj düzeneğinin buna karşılık
gelen a yanal boyutunun 1,5 katından daha küçük değildir. (Bak Şekil 2)
• Ankraj bölgesinde sadece bir adet veya birbirine çok yakın konumda bir grup ankraj düzeneği
bulunmaktadır.
• Denklem 5.9.8.6.3-1 ve 5.9.8.6.3-2’ deki demet eğim açısı, -5,00 ile +20,00 arasındadır.
Şekil 5.9.8.6.1-1 Ankraj Bölgesinde Süreksizlik Olmasının Etkisi
Şekil 5.9.8.6.1-2 Ankraj Bölgesinde, Kenar Uzaklıkların Gösterimi
5.9.8.6.2 Basınç Gerilmeleri
Ankraj düzeneklerinin önündeki beton basınç gerilmesi fca, Denklem 1 yardımı ile hesaplanır ve Bölüm
5.9.8.3.1’ de belirtilmiş sınır değeri aşmayacaktır :
208
0 ,6 Pu κ
f ca = (5.9.8.6.2-1)
⎛ ⎛ 1 1⎞⎞
Ab ⎜1 + l c ⎜ − ⎟⎟
⎜ ⎜b ⎟⎟
⎝ ⎝ eff t ⎠ ⎠
Burada :
⎛ ⎞⎛
Eğer a ≤ s < 2 aeff ise ; κ = 1 + ⎜⎜ 2 −
s ⎟⎜ 0.3 + n ⎞⎟ (5.9.8.6.2-2)
a eff ⎟⎝ 15 ⎠
⎝ ⎠
Eğer s ≥ 2 aeff ise; κ =1 (5.9.8.6.2-3)
κ = Birbirine yakın konumdaki ankrajlar için düzeltme katsayısı

aeff = Kesitin büyük boyutuna paralel olarak ölçülmüş, etkili mesnetlenme alanının yanal boyutu (mm).
(Bak Şekil 1 ve 2)
beff = Kesitin küçük boyutuna paralel olarak ölçülmüş, etkili mesnet alanının yanal boyutu (mm) (Bak
Şekil 2)
t = Eleman kalınlığı (mm)
s = Ankrajların merkezden merkeze ara uzaklığı (mm) (Bak Şekil 1)
n = Bir sıradaki ankrajların adedi
lc = Yerel bölgedeki sargı donatısının boyuna doğrultudaki boyu. (mm) (Bak Şekil 2)
Ancak lc ≤ max (1.15 aeff ; 1.15 beff )
Ab = Etkili mesnetlenme alanı (mm2)
Şekil 5.9.8.6.2-1 Sık Aralıklı Çoklu Ankrajlar
Denklem 1’ deki Ab etkili mesnetlenme alanı; ankraj mesnet plakası alanı olarak, Aplak ile yerel bölgedeki
sargılanmış betonun Asargı mesnetlenme alanı değerlerinden büyük olanı alınır. Ancak, aşağıdaki
sınırlandırmalar yapılır:
• Eğer Aplak değeri belirleyici ise; Aplak değeri, 4/π Asargı değerinden büyük alınmaz.
• Eğer Asargı belirleyici ise; Asargı nın en büyük boyutu, Aplak ’ ın en büyük boyutunun iki katından ve
Aplak ‘ın en küçük boyutunun da üç katından büyük olamaz. Eğer bu sınırlandırmalardan herhangi
biri ihlal ediliyor ise, etkili mesnet alanı Ab olarak Aplak esas alınır.
• Ab hesaplanırken, brüt mesnetlenme alanından kılıf alanı çıkartılır.
209
Şekil 5.9.8.6.2-2 Etkili Mesnetlenme Alanı
Eğer her iki doğrultuda da yakın konumda grup halinde ankrajlar var ise Denklem 1’ de, her bir yön için
bulunmuş olan κ düzeltme katsayılarının çarpımı kullanılır.
5.9.8.6.3 Patlatma Kuvveti
Ankraj bögelerinde Tpatl patlatma kuvveti, aşağıdaki gibi alınabilir:
a
Tpatl = 0,25 Σ Pu (1- ) + 0,5 | Σ (Pu sinα) | (5.9.8.6.3-1)
h
Patlatma kuvvetinin yeri dpatl , aşağıdaki gibi alınabilir:
dpatl = 0.5 (h – 2 e) + 5 e sinα (5.9.8.6.3-2)
Burada
Tpatl = Ankraj bölgesinde, ankraj düzeneğinin önünde ve demet eksenine dik doğrultuda etkiyen
çekme kuvveti (N)
dpatl = Ankraj düzeneğinden Tpatl patlatma kuvvetinin etki noktasına olan uzaklık (mm)
a = Ankraj düzeneğinin veya düzenek grubunun incelenen doğrultudaki yanal boyutu (mm)
e = Ankraj düzeneği veya düzenek grubunun kesitin ağırlık merkezine göre dış merkezliği (mm);
daima pozitif alınır.
h = Kesitin incelenen doğrultudaki yanal boyutu (mm)
α = Kesitin eksenine göre demet kuvvetinin eğim açısı; eğer demetler merkezi konumda ise veya
ankraj kuvveti doğrultusu kesitin merkezine doğru ise pozitif, eğer ankraj kuvveti doğrultusu
kesitin merkezinden uzaklaşır konumda ise negatif alınır.
Yukarda tanımlanan simgeler Şekil 1 üzerinde de gösterilmiştir.
210
Şekil 5.9.8.6.3-1 Denklem 1 ve 2’ deki Simgeler
5.9.8.6.4 Kenar Çekme Kuvvetleri
Boyuna doğrultuda kenar çekme kuvveti, kiriş ucundan kesit yüksekliğinin yarısı kadar uzaktaki bir
kesitte, köprü kirişi eğilmeye ve eksenel yüke maruz bir kolon gibi düşünülerek hesaplanabilir. Bu
hesapta, Şekil 1’ de görüldüğü gibi, taşıma gücü veya doğrusal elastik kabuller kullanılabilir.
Şekil 5.9.8.6.4-1 Dışmerkezli Ankrajlarda Kenar Çekme Kuvvetlerinin Hesabı
Parçalama kuvveti boyuna doğrultudaki kenar çekme kuvvetine eşit alınır ancak Bölüm 5.9.8.3.2’ de
belirtilenden daha az olamaz.
5.9.8.7 Yerel Bölgelerin Tasarımı
5.9.8.7.1 Yerel Bölge Boyutları
Yerel bölgenin geometrisi Şekil 1’ de gösterilmiştir.
Korozyondan korunma için gereken beton örtüsü Bölüm 5.11.1’ de belirtildiği gibidir.
Eğer imalatçı, minimum beton örtüsü, ara uzaklığı ve kenar uzaklıklarını özel bir ankraj düzeneği için
tavsiye etmiş ise ve imalatçı uluslararası tanınmış teknolojiye sahip bir öngerilme sistemi kullanıyor ise,
yerel bölgenin enine doğrultudaki boyutları, her iki doğrultuda da aşağıda verilen değerlerin küçük olanı
olarak alınacaktır :
• Ankraj düzeneği teslimatçısı tarafından belirtilen kenar uzaklığın iki katı,
• Ankraj düzeneği teslimatçısının belirlemiş olduğu merkezden merkeze ara uzaklığı.
211
Şekil 5.9.8.7.1-1 Yerel Bölgenin Geometrisi
Ankraj düzeneği teslimatçısının tavsiye ettiği kenar ve ara uzaklıkları, minimum değerler olarak
algılanmalıdır.
Yerel bölgenin demet ekseni boyunca alınacak boyutu aşağıda verilenden az olmamalıdır:
• Yerel bölgenin en büyük genişliği,
• Ankraj düzeneği sargı donatısının boyu,
• Birden fazla mesnetlenme yüzeyine sahip olan ankrajlar için yüklenen beton yüzeyinden her bir
mesnetlenme yüzeyinin tabanına olan uzaklığa ek olarak bu mesnetlenme yüzeyinin en
büyük boyutu.
Yerel bölgenin boyu, yerel bölgenin genişliğinin 1,5 katından daha büyük alınmamalıdır.
5.9.9 Önçekmeli Elemanların Ankraj Bölgeleri
5.9.9.1 Katsayılı Patlatma Dayanımı
Önçekmeli kirişlerin uç bölgelerinde düşey donatı ile sağlanan önçekmeli ankraj bölgesi, patlatma
dayanımı, kullanım sınır durumunda aşağıdaki gibi alınabilir :
Pr = fs As (5.9.9.1-1)
Burada ;
fs = 140 MPa’ı geçmemek kaydı ile donatıdaki çekme gerilmesi
As = Kirişin ucundan h/4 uzaklığına kadar konulan düşey donatının toplam alanı (mm2)
h = Öndöküm elamanının yüksekliği (mm)
Dayanım, aktarma sırasındaki öngerilme kuvvetinin % 4 ’ ünden daha az olmamalıdır. Uç düşey

donatısı olabildiğince kirişin ucuna yakın konulmalıdır.
5.9.9.2 Sargı Donatısı
Kutu kesitli kirişler dışında, kirişlerin uçlarından 1,5 d kadar uzaklıkta alt başlıktaki öngerilme çeliğinin
sargılanması için donatı yerleştirilecektir. Bu donatı, nervürlü Φ10 çubuklarından az olmamalı ve 150
212
mm’ yi geçmeyen aralıklarla büklümleri saracak şekilde olmalıdır. Kutu kesitler için ise enine donatı
öngörülür ve etriye kolu kiriş gövdesi içine uzatılarak ankrajlanır.
5.10 Büzülme ve Isı Donatısı
Günlük sıcaklık değişimi ve büzülme etkilerine maruz betonların yüzeyleri yakınında ve yapısal kütle
betonlarında bu etkilere karşı donatı bulunacaktır. Sıcaklık ve büzülme etkilerine maruz beton
yüzeylerdeki toplam donatı aşağıda Denklem 1 ve 2’ de belirtilenden daha az olmayacaktır.
Büzülme ve sıcaklık donatısı, çubuklar, kaynaklı hasır çelik veya öngerilme demetleri şeklinde olabilir.
Çubuklar veya kaynaklı hasır çelik için donatı kesit alanı her bir yüzde ve her iki doğrultuda aşağıda
verilen değeri sağlamalıdır:
758 bh
As ≥ (5.10 -1)
2(b + h ) f y
233 ≤ As ≤ 1270 (5.10 -2)
Burada;
As = Her bir yüzde ve her iki doğrultuda birim uzunluktaki donatı alanı (mm²/m)
b = Eleman enkesitinin en küçük genişliği (mm)
h = Eleman enkesitinin en küçük kalınlığı (mm)
Duvar, temel vb bir elemanın kalınlığı eleman boyunca değişiyorsa birden fazla enkesit incelenmelidir.
Büzülme ve ısı donatısının ara uzaklığı, aşağıdaki değerleri aşmamalıdır:
• Eleman kalınlığının 3.0 katı veya 450 mm,

• Kalınlığı 450 mm’ den fazla olan duvar ve temellerde 300mm,
• Kalınlığı 900 mm’ den fazla olan diğer elemanlarda 300mm.
Kalınlığı 150 mm’ den büyük olan elemanlarda donatı her iki yüze de eşit yayılmış olmalıdır. Buna
karşılık 150 mm’ den daha ince olan elemanlarda donatı bir sıra halinde de düzenlenebilir.
Aşağıdaki durumlarda sıcaklık ve büzülme donatısı konulmasına gerek yoktur:
• Kalınlığı 450 mm’ den az olan duvarların alın kısımları,

• Kalınlığı 900 mm’ den az gömülü temellerin yan yüzleri,
• Kalınlığı 450 mm’ den az olan diğer elemanların alın ve yan yüzleri.
Eğer ısı ve büzülme donatısı olarak öngerilme demetleri kullanılıyor ise, kayıplardan sonra kalan etkili
öngerme ile, çatlama olabilecek beton kesitin brüt alanı üzerinde 0.75 MPa ortalama minimum basınç
gerilmesi sağlanmalıdır. Demetlerin ara uzaklığı, 1800 mm’ den veya Bölüm 5.11.5.4’ de belirtilmiş olan
uzaklıktan daha büyük olmamalıdır. Ara uzaklığın 1400 mm’ den daha büyük olması durumunda
demetler arasında aderanslı donatı kullanılacaktır.
5.11 Donatı Detayları
5.11.1 Net Beton Örtüsü
Donatı ve öngerilme çeliğinin beton örtüsü Tablo 1’ de belirtilenden az olmamalı ve su-çimento oranına
göre ayrıca düzeltilmelidir.
Beton örtüsü ve donatı yerleştirme toleransları sözleşme dökümanlarında gösterilmelidir.
213
Öngerilme büklümü, ankraj düzenekleri, donatı ve öngerilme büklümlerine ait mekanik bağlantılar aynen
donatının tabi olduğu koşullara tabidir.
Ardçekme demetleri için kullanılan metal kılıfların net beton örtüsü aşağıdaki değerlerden az
olmayacaktır:
• Ana donatı net beton örtüsü,
• Kılıf çapının yarısı, veya
• Tablo 1’ de belirtildiği gibi.
Su çimento oranı için düzeltme katsayıları aşağıdaki gibi alınır :

• su / çimento oranı ≤ 0.40 için …….0.8
• su / çimento oranı ≥ 0.50 için …….1.2
Epoksi kaplama ile korunan çubuklar da dahil olmak üzere ana donatının net beton örtüsü, en az 25
mm olmalıdır.
Etriye ve çirozlar için net beton örtüsü, Tablo 1’ de ana donatı için verilmiş değerlerden 12 mm daha az
olabilir; ancak 25 mm’ den daha az olmamalıdır.
Tablo 5.11.1-1 Korunmasız Ana Donatı için Net Beton Örtüsü (mm)
Durum Beton Örtüsü (mm)

Tuzlu suya doğrudan maruz 100
Doğrudan toprağa dökülmüş 75
Sahil bölgelerinde 75
Buzlanmaya karşı tuzlama yapılan yerlerde 60
Yukarıdakiler dışında dış yüzey 50
Yukarıdakiler dışında iç yüzey
• Φ 36 demire kadar 40
• Φ 40 dan büyük donatı 50
Yerinde dökme döşemelerin alt yüzü
• Φ 36 demire kadar 25
• Φ 40 dan büyük donatı 50
Öndökümlü paneller 20
Donatılı öndökümlü kazıklar
• Korozyon tehlikesi olmayan dış çevrede 50
• Korozyon tehlikesi olan dış çevrede 75
Öngerilmeli öndökümlü kazıklar 50
Yerinde dökme kazıklar
• Korozyon tehlikesi olmayan dış çevrede 50
• Korozyon tehlikesi olan dış çevrede
-genel 75
-korumalı 75
• Kabuklar 50
• Auger dökümü, tremi betonu, veya diyafram perde 75
214
5.11.2 Kanca ve Bükmeler
5.11.2.1 Standart Kancalar
Boyuna donatı ve etriye kancaları TS 500-2000’ de tanımlandığı gibi yapılacaktır.
5.11.2.2 Deprem Kancaları
Deprem kancaları “Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik; 2007” de gösterildiği
gibi yapılacaktır.
5.11.2.3 Minimum Bükme Çapları
Bir çubuğun büküm çapı, çubuğun iç yüzünde ölçülmek kaydı ile Tablo 1’ de belirtilenden küçük
olmamalıdır.
Tablo 5.11.2.3-1 Minimum Bükme Çapları
Çubuk Çapı ve Kullanım Cinsi Minimum çap
Φ10’ dan Φ 26’ ya kadar - genel kullanım 6.0 Φ

Φ 10’ dan Φ 16’ ya kadar - Etriyeler ve çirozlar 5.0 Φ
Φ 28’ den Φ 38’ e kadar 8.0 Φ
Φ 40’ dan Φ 50’ ye kadar 10.0 Φ
Düz veya nervürlü kaynaklı hasır çelikten etriye veya çirozlar için iç yüz büküm çapı, Φ > 6mm nervürlü
hasır için (38,7 mm²) 4,0 Φ den az, bütün diğer hasırlar için ise 2,0 Φ den az olmamalıdır. İç yüz
büküm çapı 8,0 Φ den az olmamalıdır. İç yüzey büküm çapı 8,0 Φ den az olan donatı en yakın
kaynaklı kesişim yerine 4,0 Φ den daha yakın olacak şekilde düzenlenmemelidir.
5.11.3 Donatı Aralığı
5.11.3.1 Minimum Donatı Aralığı
Betonarme elemanlarda, bir sıradaki paralel çubukların net ara uzaklığı aşağıda gösterilenden daha az
olmamalıdır.
• Donatı çapı,
• En büyük agrega çapının 1.33 katı,
• 25 mm.
Betonarme kolonlarda, boyuna donatı çubukları arasındaki net uzaklık, aşağıda gösterilenden daha az
olmamalıdır:
• Donatı çapının 1.5 katı,
• En büyük agrega çapının 1.5 katı,
• 40 mm.
Donatının iki veya daha fazla sıra olarak yerleştirilmesi halinde üst sıradaki çubuklar alt sıradakilerle
aynı düşey eksen üzerinde sıralanmalı ve iki sıra arasındaki net aralık 25 mm’ den veya donatı
çapından az olmamalıdır.
215
Bindirmeli eklerde donatı ara uzaklığı için yukardaki kurallar geçerlidir.
5.11.3.2 Maksimum Donatı Aralıkları
Donatı aralıkları; kolonlar için TS 500-2000 - Bölüm 7.4.1, döşemeler için TS 500-2000- Bölüm 11.3.3
ve TS 500-2000 - Bölüm 11.4.5, duvarlar için TS 500-2000 - Bölüm 12.3’ deki kurallara uygun olacaktır.
Sıcaklık ve büzülme donatısı aralığı eleman kalınlığının 3 katını veya 450 mm’ yi geçmemelidir.
5.11.4 Demet Donatılar
Paralel donatı çubuklarının, birbirine bitişik şekilde demet halinde bir bütün olarak davranması
amaçlandığında bunların adedi 4’ ten fazla olmayacaktır. Ancak eğilme elemanlarında Φ 36’ dan daha
büyük çubuklar için bir demette en çok iki çubuk olabilir. Demet donatı çubukları etriye veya çiroz içinde
kalmalıdır.
Demet donatıların kenetlenmesi Bölüm 5.12.2.3’ te belirtilmiştir.
Donatı ara uzaklığının donatı çapına göre belirlendiği durumlarda, demet tek bir çubuk gibi
değerlendirilir ve demetin çapı olarak toplam en kesit alanına eşit alanı veren bir donatı çapı esas alınır.
5.11.5 Öngerilme Demeti ve Kılıf Borusu Minimum Aralıkları
5.11.5.1 Önçekme Büklümleri
Önçekme büklümleri arasındaki net uzaklık en büyük agrega çapının 1.33 katından ve Tablo 1’ de
belirtilen uzaklıklardan küçük olmayacaktır.
Tablo 5.11. 5.1-1 Eksenden eksene ara uzaklıklar
Büklüm Çapı (mm) Ara Uzaklık (mm)

16 50
15.2
12.70 45
Tasarımın bire bir ölçekli deneyler ile kanıtlanması durumunda, bir elemanın ucunda büklümler
arasındaki net uzaklık azaltılabilir.
Demetler halinde kullanılan büklüm gruplarının minimum net ara uzaklığı, en büyük agrega çapının
1.33 katınden ve 25 mm’ den küçük olmamalıdır.
5.11.5.2 Düz Yörüngeli Kılıf Boruları
Doğrusal ardçekme kılıflarının temiz ara uzaklığı, 38 mm’ den ve en büyük agrega çapının 1.33
katından küçük olmayacaktır.
216
En çok 3 adet olmak üzere kılıflar da demet tarzında bir arada düzenlenebilir; ancak 900 mm’ lik ankraj
bölgesi içinde bireysel kılıflar arasındaki uzaklık, yukarda öngörüldüğü gibi olacaktır.
Demet olarak gruplanmış kılıflar için, bitişik demetler arasındaki temiz yatay uzaklık 100 mm’ den daha
az olmayacaktır. Eğer kılıf grupları iki ve daha fazla yatay düzlemde düzenlenmiş ise bir demet ikiden
fazla kılıftan oluşmayacaktır.
Demetler arasındaki minimum düşey uzaklık, 38 mm’ den ve en büyük agrega çapının 1.33 katından
daha fazla olmayacaktır.
Öndöküm yapılar için gruplar arasındaki minimum yatay temiz uzaklık, 75 mm’ ye indirilebilir.
5.11.5.3 Eğri Yörüngeli Kılıf Boruları
Eğri yörüngeli kılıflar arasındaki minumum net uzaklık, Bölüm 5.9.6.3’ de tanımlanan demet
sargılanması koşuluna göre olacaktır. Eğri yörüngeli kılıflar arasındaki net uzaklık, düz kılıflar için
öngörülmüş olandan daha küçük olmayacaktır.
5.11.5.4 Döşemelerdeki Öngerilme Demetleri ve Kılıf Borularının Maksimum Aralıkları
Öndöküm döşemelerde önçekme büklümleri simetrik ve düzgün aralıklı olarak düzenlenmelidir.

Büklümler arasındaki uzaklık, kompozit döşemenin toplam kalınlığının 1.5 katından ve 450 mm’ den
daha fazla olmamalıdır.
Döşemelerde ardçekme demet eksenleri arasındaki uzaklık, kompozit döşemenin toplam kalınlığının 4
katından fazla olmayacaktır.
5.11.6 Ardçekme Demetinde Ek Yapılması
Sözleşme dökümanlarında boyuna doğrultudaki ardçekme demetlerinin %50 fazlasının aynı kesitte
eklenmeyeceği ve komşu ekler arasındaki uzaklığın köprü diliminin boyundan ve yüksekliğinin 2
katından daha fazla olamayacağı hükmü yer almalıdır.
Ekleme ankrajının kapladığı hacim yüzünden brüt kesit alanında ortaya çıkan azalma enkesit değeri
hesaplanırken dikkate alınmalıdır.
5.12 Donatının Kenetlenmesi ve Eklenmesi
5.12.1 Genel
5.12.1.1 Temel Kurallar
Her bir kesitteki donatıda hesaplanmış kuvvet etkileri, bu kesitin her bir kenarında kenetlenme boyu,
kanca mekanik düzenekler veya bunların herhangi bir kombinasyonu ile aktarılacaktır. Kancalar ve
mekanik ankrajlar, sadece çekme çubuklarının kenetlenmesinde kullanılır.
217
5.12.1.2 Eğilme Donatısı
5.12.1.2.1 Genel
Eğilme elemanlarındaki donatının kenetlenmesi için kritik olan kesitler, gerilmenin maksimum olduğu ve
bitişik donatıların son bulduğu veya başka yöne büküldüğü noktalardır.
Donatı aşağıda belirtilen değerlerden az olmayan bir uzaklık kadar, eğilmeye dayanımı bakımından
ihtiyaç duyulmayan noktanın ötesine devam ettirilecektir:
• Elemanın etkili yüksekliği,
• Donatı çapının 15 katı,
• Net açıklığın yirmide biri.
Donatının, %50’ sinden fazlası aynı kesitte sonlandırılmayacak ve bitişik çubuklar da aynı kesitte son
bulmayacaktır.
5.12.1.2.2 Pozitif Moment Donatısı
Basit mesnetli açıklıklardaki elemanların pozitif moment donatısının en az üçte biri, sürekli elemanların
ise pozitif moment donatısının en az dörtte biri, mesnet merkez ekseninin ötesinde elemanın aynı
yüzünde en az 150 mm devam etmelidir.
5.12.1.2.3 Negatif Moment Donatısı
Bir mesnette öngörülmüş olan, negatif moment donatısının en az üçte biri, eğilme momentinin işaret
değiştirdiği noktanın ötesinde aşağıda tanımlanan minimum kenetlenme boyuna sahip olmalıdır :
• Elemanın etkili yüksekliği,
• Donatı çapının 12 katı,
• Net açıklığın onaltıda biri.
5.12.2 Donatının Kenetlenmesi
5.12.2.1 Çekme Donatısının Kenetlenmesi
Nervürlü çekme çubukları için kenetlenme boyu aşağıda tanımlanan ld boyundan ve 300 mm’ den az
olmayacaktır.
Temel çekme kenetlenme boyu ld ,

a) Çubuklar arasındaki ara uzaklık > Φ (mm), beton örtüsü > Φ (mm), ve lΦ boyunca min etriyenin
mevcut olması koşullarının veya
b) Çubuklar arasındaki ara uzaklık > 2 Φ (mm), beton örtüsü > Φ (mm) koşullarının
sağlanması halinde aşağıdaki gibi alınacaktır:
fy
• Φ ≤ 20 mm için ld = Φ (5.12.2.1-1)
2.1 f c'
218
fy
• Φ > 20 mm için ld = Φ (5.12.2.1-2)
1.7 f c'
Burada;
f′c = 28 günlük betonun basınç dayanım gerilmesi (MPa)
Φ = Donatı çapı (mm)
Yukardaki koşulların sağlanmaması halinde ld boyu 1.5 kat artırılacaktır.

o
Ayrıca donatı üstte yatay veya 45 den daha az eğimli olan ve üst yüze 300 mm’ den daha yakın
konumda ise, temel kenetlenme boyu ld boyu 1.5 kat artırılacaktır.
Donatı ara uzaklığı yanal doğrultuda merkezden merkeze 150 mm den fazla ve net beton örtüsü aynı
doğrultuda 75 mm den az ise ld boyu 0.8 kat azaltılabilir. Donatı, çapı 6 mm den büyük ve aralığı 100
mm’ den küçük bir fret donatı ile sarılmış ise, ld boyu 0.75 kat azaltılabilir.
5.12.2.2 Basınç Donatısının Kenetlenmesi
Nervürlü basınç çubukları için kenetlenme boyu aşağıda tanımlanan ld boyundan ve 200 mm’ den az
olmayacaktır.
0.24 Φ f y
ld ≥ (5.12.2.2-1)
f c'
veya
ld ≥ 0.044 Φ fy (5.12.2.2-2)
Burada;
f′c = 28 günlük betonun basınç dayanım gerilmesi (MPa)
Φ = Donatı çapı (mm)
Donatı, çapı 6 mm den büyük ve aralığı 100 mm’ den küçük bir fret donatı ile sarılmış ise, ld boyu 0.75
kat azaltılabilir.
5.12.2.3 Demet Çubuklar
Bir demeti oluşturan çubuklar bir elemanın açıklığı içinde farklı yerlerde kesilerek şaşırtma uzaklığı en
az çubuk çapının 40 katı olacak şekilde sonlandırılacaktır. Çekmede veya basınçta, bir demeti oluşturan
her bir çubuğun kenetlenme boyu, 3 çubuklu demetlerde % 20, 4 çubuklu demetlerde % 33 arttırılmış
olacaktır.
Demetin çapı olarak toplam en kesit alanına eşit alanı veren bir donatı çapı esas alınır.
5.12.2.4 Çekmede Standart Kancalar
5.12.2.4.1 Temel Kanca Kenetlenme Boyu
Bölüm 5.11.2.1’ e göre yapılmış bir standart kanca ile sonlanan bir nervürlü çekme çubuğunun temel
kenetlenme boyu ldh , aşağıda belirtilen değerlerden az olamaz:
• Denklem 1’ de tanımlanmış olan temel kenetlenme boyu ldh , ile buna karşılık gelen ve Bölüm
5.12.2.4.2 de belirtilen uygun değiştirme katsayısı ya da katsayılarının çarpımı;
• Çubuk çapının 8.0 katı,
• 150 mm
219
Ucu kancalı bir çubuğun temel kenetlenme boyu ldh , akma dayanım gerilmesi fy ’ nin 420 MPa değerini
geçmemesi koşulu ile aşağıdaki gibi alınır :
100d b
ldh = (5.12.2.4.1-1)
f c'
Burada :
Φ = Çubuk çapı (mm)
f’c = Başka bir yaş belirtilmedikçe, 28 günlük betonun basınç dayanım gerilmesi (MPa)
5.12.2.4.2 Değiştirme Katsayıları
Temel kanca kenetlenme boyu ldh, aşağıda belirtilen katsayı veya katsayıların uygun olanları ile çarpılır :
• Donatının akma dayanım gerilmesi 420 MPa’dan fazla ise ..................................................... fy
/420
• No.36 ve daha küçük çubuklarda kanca düzlemine dik doğrultudaki kenar örtüsü 65 mm’ den ve
90º lik kancanın ötesindeki çubuk uzantısının örtüsü 50 mm den az değil ise ..... 0.7
• No.36 ve daha küçük çubuklar düşeyde veya yatayda kenetlenme boyu ldh ’ nın tamamı boyunca
ara uzaklığı 3 Φ’ yi geçmeyen etriyeler veya çirozler ile sarılmış ise .................. 0,8
5.12.2.4.3 Kancalı Çubuk için Etriye Gereksinimi
Standart bir kanca ile sonlanan bir çubuk bir elemanın ucunda yer alıyorsa, çubuğun iki yanında ve alt
veya üstünde beton örtüsünün 65 mm den az olması durumunda kancalı çubuk, ldh kenetlenme
boyunun tamamı boyunca ara uzaklıkları 3 Φ ’ den daha fazla olmayan etriye veya çirozler ile Şekil 1’ de
gösterildiği gibi sarılacaktır. Bölüm 5.12.2.4.2’ de etriye veya çirozlarla sarılmış kancalı donatıların
kenetlenme boyu ile ilgili azaltma katsayısı burada uygulanmayacaktır .
Şekil 5.12.2.4.3-1 Kancalı çubuk için etriye gereksinimi
220
6. ÇELİK KÖPRÜLER
221
222
6. ÇELİK KÖPRÜLER
6.1 Genel
6.1.1 Kapsam
Bu bölüm I kesitli kiriş köprülerde, çelik elemanların, eklerin ve bağlantıların tasarlanmasını kapsar.
Kurplu kiriş sistemleri kapsam dışıdır.
Bu standartın hazırlanmasında faydalanılan standartlar aşağıda verilmiştir:
Bölüm 6.2.2 TS EN 1993-1-1 : 2005

Bölüm 6.2.3 TS EN 1993-1-8 +AC : 2005
Bölüm 6.3 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Bölüm 6.4 TS EN 1993-1-9 +AC : 2005 ve pre EN 1993-2 : 2003
Bölüm 6.5 TS EN 1993-1-9 +AC : 2005 ve pre EN 1993-2 : 2003
Bölüm 6.6 ila 6.12 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
6.1.2.1 Genel Çelik Yapılar ile ilgili Kaynak Standartları
EN 1090 Execution of steel structures – Technical requirements

TS ENV 1090-1:2004 Çelik Yapı Uygulamaları-Bölüm 1: Genel kurallar ve Binalar için
Kurallar
TS ENV 1090-3:2004 Çelik Yapı Uygulamaları-Bölüm 3: Yüksek Akma Dayanımlı Çelikler
için Kurallar
TS EN ISO 12944 Paints and varnishes–Corrosion protection of steel structures by
protective paint systems
TS 914 EN ISO 1461:2001 Hot dip galvanised coatings on fabricated iron and steel articles–
specifications and test methods
6.1.2.2 Kaynaklanabilir Yapısal Çelikler ile ilgili Kaynak Standartları
TS EN 10025-1: 2006 Hot-rolled products of structural steels - Part 1: General delivery

conditions.
TS EN 10025-2: 2006 Hot-rolled products of structural steels - Part 2: Technical delivery

conditions for non-alloy structural steels.

conditions for normalized / normalized rolled weldable fine grain structural
steels.

conditions for thermomechanical rolled weldable fine grain structural
steels.

conditions for structural steels with improved atmospheric corrosion resistance.
223
conditions for flat products of high yield strength structural steels in the quenched and tempered
condition.
TS EN 10164: 2003 Steel products with improved deformation properties perpendicular to the
surface of the product - Technical delivery conditions.
TS EN 10210-1: 2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain
structural steels – Part 1: Technical delivery requirements.
EN 10219-1: 1997 Cold formed hollow sections of structural steel - Part 1: Technical delivery
requirements.
6.1.2.3 Toleranslar, Ebatlar ve Teknik Teslim Şartları ile ilgili Standartlar
TS 2163 EN 10029:2006 Hot rolled steel plates 3 mm thick or above – Tolerances on dimensions,
shape and mass
TS EN 10034:1996 Structural steel I- and H- sections – Tolerances, shape and dimensions
TS 3736 EN 10051:2000 Continuously hot-rolled uncoated plate, sheet and strip of non-alloy and alloy
steels –Tolerances on dimension and shape
EN 10055:1995 Hot rolled steel equal flange tees with radiused root and toes – Dimensşons and
tolerances on shape and dimensions
EN 10056-1:1995 Structural steel equal and unequal leg angles – Part 1:Dimensions
EN 10056-2:1993 Structural steel equal and unequal leg angles – Part 2: Tolerances on shape
and dimensions
EN 10164:1993 Steel products with improved deformation properties perpendicular to the

surface of the product – Technical delivery conditions
6.1.2.4 Dairesel veya dikdörtgen enkesitli yapısal borular ile ilgili Standartlar
TS EN 10219-1:2006 Cold formed welded structural hollow sections of non-alloy and fine grain steels
– Part 1: Technical delivery requirements
TS EN 10219-2:2006 Cold formed welded structural hollow sections of non-alloy and fine grain steels
– Part 2: Tolerances, dimensions and sectional properties
TS EN 10210-1:2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain structural
steels – Part 1: Technical delivery requirements
TS EN 10210-2:2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain structural
steels- Part 2: Tolerances, dimensions and sectional properties
224
6.1.2.5 Cıvata, Somun ve Rondelalar ile ilgili Standartlar
TS EN 14399-1:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 1:General requirements
TS EN 14399-2:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 2:Suitability test for
preloading
TS EN 14399-3:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 3: System HR – Hexagon
bolt and nut assemblies
TS EN 14399-4:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 4: System HV – Hexagon
bolt and nut assemblies
TS EN 14399-5:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 5: Plain washers for
System HR
TS EN 14399-6:2006 High strength structural bolting for preloading – Part 6: Plain chamfers washers
for system HR and HV
TS 3576 EN ISO 898-1:2006 Mechanical preoperties of fasteners made of carbon steel and alloy steel
– Part 1: Bolts, screws and studs (ISO 898-2:1992)
TS 3611 EN 20898-2:1998 Mechanical properties of fasteners – Part 2: Nuts with special proof load
values -Coarse thread (ISO 898-2:1992)
TS 7252 EN ISO 2320:2004 Prevailing torque type steel hexagon nuts – Mechanical and performance
requirements (ISO 2320:1997)
TS EN ISO 4014:2005 Hexagon head and bolts – Product grades A and B (ISO 4014:1999)
TS EN ISO 4016:2005 Hexagon head and bolts – Product grade C (ISO 4016:1999)
TS EN ISO 4017:2005 Hexagon head screws – Product grades A and B (ISO 4017:1999)
TS EN ISO 4018:2005 Hexagon head screws – Product grade C (ISO 4018:1999)
TS 1026-8 EN ISO 4032:2005 Hexagon nuts, style 1 – Product grades A and B (ISO 4032:1999)
TS 1026-3 EN ISO 4033:2005 Hexagon nuts. Style 2 – Product grades A and B(ISO 4033:1999)
TS 1026 EN ISO 4034:2005 Hexagon nuts – Product grade C (ISO 4034:1999)
EN ISO 7040:1997 Prevailin torque hexagon nuts (with non-metalic insert) style 1 – Property
classes 5,8 and 10
TS 1026-84 EN ISO 7042:2002 Prevailing torque all metal hexagon nuts(with non-metallic
insert),style 1-Property classes 5, 8, 10 and 12
TS 1026-82 EN ISO 7719:2006 Prevailing torque type all-metal hexagon nuts, style 2 – Property
classes 5, 8 and 10
ISO 286-2:1988 ISO system of limits and fits – Part 2: Tables of standard tolerance grades and
limit deviations for hole and shafts
ISO 1891:1979 Bolts,screws,nuts and accessories – Terminology and nomenclature – Trilingual

edition
225
TS 79-21 EN ISO 7089:2003 Plain washers – Nominal series- Product grade A
TS 79-22 EN ISO 7090:2003 Plain washers, chamfered – Normal series – Product grade A
TS 79-23 EN ISO 7091:2003 Plain washers – Normal series – Product grade C
TS 1026-74 EN ISO 10511:2002 Prevailing torque type hexagon thin nuts (with non-metallic insert)
EN ISO 10512:1997 Prevailing torque type hexagon nuts thin nuts, style 1, with metric fine pitch thread
– Property classes 6,8 and 10
TS 1026-80 EN ISO 10513:2002 Prevailing torque type all-metal hexagon nuts, style 1, with metric fine
pitch thread – Property classes 6,8 and 10
6.1.2.6 Kaynak malzemesi ile ilgili Standartlar
TS EN ISO 17659:2005 Welding- Multilingual terms for welded joints with illustrations.
TS EN ISO 14555:1999 Welding-Arc stud welding of metallic materials.
TS EN ISO 13918:1999 Welding studs for arc stud welding.
TS EN 288-3:1997 Specification and approval of welding procedures for metallic materials.

Part 3: Welding procedure tests for arc welding of steels.
TS 7830 EN ISO 25817:2003 Arc-welded joints in steel – Guidance for quality levels for imperfections
6.1.2.7 Çelik yapıların imal ve montajı ile ilgili Standartlar
EN 1090-2 Requirements for the execution of steel structures
6.1.3 Simgeler
Latin Harfleri
a Cıvatanın merkezinden levhanın kenarına olan mesafe (6.11.2.7.4)

awc Basınç bölgesindeki gövde alanının iki katının basınç başlığının alanına oranı
(6.9.3.2.2a)
Ao Çekme deneyi öncesi çelik levhanın en-kesit alanı (6.2.2.2)
Ab Levha üzerinde tasarım ezilme alanı (6.7.7.2)
Ab Anma çapı ile bulunan cıvata alanı (6.11.2.4.1) (6.11.2.7.2) (6.11.2.8)
Ag Elemanın brüt alanı (6.7.3.1) (6.9.3.2.1e) (6.11.5.3)
An Elemanın net alanı (6.7.3.1) (6.9.3.2.1e)
Anet Köşebentin net alanı (6.11.2.12)
Atn Çekmeye maruz kalan net alan (6.11.2.11)
Atg Çekmeye maruz kalan brüt alan (6.11.2.11)
Avn Kesmeye maruz kalan net alan (6.11.2.11)
Avg Kesmeye maruz kalan brüt alan (6.11.2.11)
As Brüt kesit alanı (6.8.3.1)
226
As Berkitme alanı ; çift taraflı berkitme varsa ikisinin toplam alanı (6.9.3.4.1c)
Apn Berkitmenin gövde ile başlık arasındaki köşe kaynağı dışında kalan fakat başlık kenarını
da geçmeyen kısmının alanı (6.9.3.4.2b)
b Levha genişliği (6.8.3.2)
b Başlık yarı genişliği (6.8.3.2)
b Kutu kesit genişliği (6.8.3.2)
b Cıvatanın merkezinden bağlanan elemanın levha topuğuna kadar olan
mesafe (6.11.2.7.4)
bf İncelenen açıklık kesitindeki en geniş basınç başlığının toplam genişliği (6.9.2.2)
bfc Basınç başlığının tüm genişliği (6.9.3.3.2a)
bft Çekme başlığının tüm genişliği (6.9.3.3.2a)
bl Boyuna takviyelerin düzlem dışına çıkan genişliği (6.9.3.4.1c)
bt Enine berkitmenin düzlem dışına çıkan genişliği (6.9.3.4.1b) (6.9.3.4.1c)
B d0 ve D den küçük olanı (6.9.3.4.1c)
B Göz çubuğunun gövde genişliği (6.7.6.4)
C Kesme buruşma dayanımının kesme akma dayanımına oranı (6.9.3.3.2b)
Cb Eğilme momentinin sabit olmaması halinde bunu dikkate alan bir düzeltme katsayısı
(6.9.3.2.2c)
d Çelik kesitin yüksekliği (6.9.3.5.1)
d Cıvatanın anma çapı (6.11.2.5)
do Civata deliği çapı (6.11.2.12)
do Enine berkitmeye komşu olan gövde panelleri genişliklerinden küçük olanı (6.9.3.4.1c)
ds En yakın levha şeklindeki boyuna berkitmenin ekseninden veya en yakın köşebent
şeklindeki boyuna berkitmenin ekseninden basınç başlığının iç yüzüne olan mesafe
(6.9.3.2.4b)
D Gövde levhası yüksekliği (6.8.3.2) (6.9.3.3.2a) (6.9.3.4.1b) (6.9.2.1)
D Pim Çapı (6.11.3.1) (6.11.3.2) (6.7.6.4)
D Boru çapı (6.8.3.2)
Dc Elastik durumda basınç altındaki gövdenin yüksekliği (6.9.3.2.2a) (6.9.3.2.2c) (6.9.3.2.4a)
E Elastisite modülü (6.2.2.2) (6.8.3.1)
f0 Basınç başlığının öteki tutulma noktasında, yanal eğilme dikkate alınmaksızın en büyük
basıncı yaratan veya eğer hiçbir şekilde basınç oluşmayan durumlarda en küçük çekmeyi
yaratan momentlerin maksimum değerinden hesaplanan gerilme. (6.9.3.2.2c)
f1 Başlıkta tutulmamış uzunluk boyunca yanal eğilmeden ötürü en büyük gerilme değeri.
(6.9.3.2.2b)
f2 incelenmekte olan başlığın tutulmamış uzunluğunun uçlarından birinde yanal eğilme
dikkate alınmaksızın kritik moment zarfına göre hesaplanmış olan en büyük basınç
gerilmesi (6.9.3.2.2b) (6.9.3.2.2c)
fbu Başlık yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın hesaplanan başlık eğilme gerilmesi
(6.9.3.2.1a)
fc İncelenen kesitte başlığın yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın Kullanım Ia yüklerine göre
hesaplanmış olan basınç başlığı gerilmesi (6.9.5.2.2)
ff İncelenen kesitte başlığın yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın Kullanım Ia yüklerine göre
hesaplanmış olan başlık gerilmesi (6.9.5.2.2)
fmid Başlığın tutulmamış uzunluğunun ortasında, yanal eğilme dikkate alınmaksızın bulunan
ve bu noktadaki en büyük basıncı yaratan (veya hiçbir şekilde basınç oluşmayan
durumlarda da en küçük çekmeyi yaratan) moment zarfına göre hesaplanan gerilme
(6.9.3.2.2c)
f1 Başlık yanal eğilme gerilmesi (6.9.3.2.1a) (6.9.5.2.2) (6.9.6.2.1)
fl1 İncelenen kesitteki basınç başlığı yanal eğilme gerilmesinin birinci mertebe değeri veya
incelenen basınç başlığının tutulmamış uzunluğu boyunca uygulanabilen en büyük yanal
eğilme gerilmesi birinci mertebe değeri (6.9.3.2.1a)
ft Çekme başlığının brüt alanında katsayılı yüklere göre (başlığın yanal eğilmesi dikkate
alınmaksızın) hesaplanan gerilme (6.9.3.2.1e)
fu Kopma dayanım gerilmesi (6.2.2.1)
fy Nominal akma dayanım gerilmesi (6.2.2.1)
227
FBu Cıvata için minimum kopma dayanım gerilmesi (6.2.3) (6.11.2.4.1) (6.11.2.8)
FBy Cıvata için minimum akma dayanım gerilmesi (6.2.3)
Fcrs Berkitmede yerel elastik burkulma gerilmesi (6.9.3.4.1c)
Fcr İncelenen başlık için elastik yanal burulmalı burkulma gerilmesi (6.9.3.2.1a)
Fcrw Gövdeler için eğilme buruşması anma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.4a) (6.9.5.2.2)
Fexx Kaynak metalinin sınıflandırma dayanım gerilmesi (6.11.4.3.2)
Fnc Başlık eğilme anma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.1b) (6.9.6.2.1)
Fnt Başlık eğilme anma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.1c) (6.9.3.2.3)
Fu Levha kopma dayanım gerilmesi (6.7.3.1) (6.11.2.11) (6.11.2.5)
Fy Akma dayanım gerilmesi (6.7.3.1) (6.8.3.1) (6.11.2.11)
Fyb Cıvata akma dayanım gerilmesi (6.2.3.1)
Fyc Basınç başlığı akma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.2a) (6.9.3.2.4a)
Fyf Başlık levhası akma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.1d)
Fyr En kesit içinde anma akması başlangıcındaki basınç başlığı gerilmesi
(6.9.3.2.2b) (6.9.3.2.2c)
Fys Berkitmenin minimum akma dayanım gerilmesi (6.9.3.4.1c)
Fyt Çekme başlığı akma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.3)
Fyw Gövde levhası akma dayanım gerilmesi (6.9.3.2.4a)
g Aynı iki deliğin kuvvete dik doğrultudaki aralığı (6.7.3.3)
G Kayma modülü (6.2.2.5)
It Tek taraflı berkitmeler için enine berkitmenin gövde ile temas haline gelen kenarı
etrafında alınan atalet momenti, çift taraflı berkitmeler için ise gövde kalınlığının ortasına
göre alınan atalet momenti (6.9.3.4.1c)
Il Boyuna takviyenin atalet momenti (6.9.3.4.1c)
Iyc Çelik kesitin gövde düzlemindeki düşey eksen etrafında basınç başlığı atalet momenti
(6.9.2.2)
Iyt Çelik kesitin gövde düzlemindeki düşey eksen etrafında çekme başlığı atalet momenti
(6.9.2.2)
J Berkitme eğilme rijitliği terimi (6.9.3.4.1c)
k Buruşma kat sayısı (6.8.3.2) (6.9.3.2.4a)
kc Flanş yerel buruşma katsayısı (6.8.3.2)
K Etkili boy katsayısı (6.8.2) (6.8.3.1)
Kh Delik boyu katsayısı (6.11.2.6)
Ks Yüzey durumu katsayısı (6.11.2.6)
l Çaprazlanmamış boy (6.7.2) (6.8.2) (6.8.3.1)
Lb Tutulmamış uzunluk (6.9.3.2.1a) (6.9.3.2.2b)
Lc Delikler arasındaki temiz mesafe veya delik kenarı ile elemanın kuvvet tatbik yönündeki
ucu arasındaki temiz mesafe (6.11.2.5)
Lcp Bir başlığa eklenen herhangi bir takviye levhasının boyu (6.9.3.5.1)
Li Köprü açıklığı (6.4.1.5)
Lj Kuvvet aktarımı yönündeki toplam ek boyu.(6.11.2.4.2)
Lp Bölüm 6.9.7.2.3’ e göre tanımlanmış olan tutulmamış uzunluk sınır değeri (6.9.3.2.1a)
(6.9.3.2.2b)
Lr Eğilme momentinin eleman boyunca sabit olması halinde, alt veya üst başlıklardan
herhangi birinde gerilmenin anma akmasına erişmesi için gerekli olan tutulmamış
uzunluğun sınır değeri (6.9.3.2.2b)
Lw Kaynak boyu (6.11.4.8)
Mrx x-ekseni etrafında katsayılı eğilme dayanımı (6.8.4)
Mry y-ekseni etrafında katsayılı eğilme dayanımı (6.8.4)
Mu Başlıkta basınç oluşturan ve tutulmamış uzunluk boyunca enkesitin ana eksenindeki
eğilme momentinin en büyük değeri (6.9.3.2.1a)
Mu Katsayılı yüklere göre moment (6.11.3.1)
Mux Aşağıda tariflendiği gibi hesaplanmış olan x-ekseni etrafındaki katsayılı eğilme momenti
(6.7.4) (6.8.4)
Muy Aşağıda tariflendiği gibi hesaplanmış olan y-ekseni etrafındaki katsayılı eğilme momenti
(6.7.4) (6.8.4)
228
Myc Basınç başlığında gerilmenin akma gerilmesine eriştiği andaki eğilme momenti
(6.9.3.2.1a)
ns Beher cıvata için kesme düzlemi sayısı (6.11.2.4.1)
NPBn Pim için ezilme anma dayanımı (6.7.7.2)
NPBr Pim için katsayılı ezilme dayanımı (6.7.7.2)
Nn Anma çekme dayanımı (6.11.2.7.1) (6.11.2.7.4)
Nny Brüt kesitte akma için anma çekme dayanımı (6.7.3.1)
Nnu Net kesitte kırılma için anma çekme dayanımı (6.7.3.1)
Nr Bölüm 6.7.3.1’ de belirlenen çekme dayanımı (6.7.4)
Nr Bölüm 6.8.3.1’ de tariflenmiş olan katsayılı basınç dayanımı (6.8.4)
Nr Dayanım sınır durumunda cıvatalı bir birleşimin katsayılı dayanımı (6.11.2.7.1)
Nu Katsayılı yüklerden kaynaklanan eksenel yük etkisi (6.7.4)
Nu KullanımIa yük birleşimi altında katsayılı yüklere göre çekme kuvveti (6.11.2.8)
NVR r Blok halinde yırtılma dayanımı (6.11.2.11)
PBku Katsayılı yüklere göre beher cıvata için kanırtma çekme kuvveti (6.11.2.7.4)
PBSn Kayma kritik bir bağlantıdaki bir cıvatanın kayma anma dayanımı (6.11.2.6)
PBVn Cıvatalı bir birleşimde bir cıvatadaki anma kesme dayanım kuvveti, (6.11.2.4) (6.11.2.8)
PBVr Cıvatalı bir birleşimin katsayılı kesme dayanımı, (6.11.2.4)
PBVu Katsayılı yüklere göre cıvatadaki kesme kuvveti (6.11.2.8)
PBBn Cıvatalı bir birleşimin ezilme anma dayanımı (6.11.2.5)
PBBr Cıvatalı bir birleşimin katsayılı ezilme dayanımı (6.11.2.5)
PBTn Çekme ve kesmeye maruz kalmış bir cıvatanın anma çekme dayanım kuvveti (6.11.2.8)
PBTn Çekmeye maruz kalmış bir cıvatanın anma çekme dayanım kuvveti (6.11.2.7)
PBTu Katsayılı yüklere göre cıvatadaki çekme kuvveti (6.11.2.7.4) (6.11.2.8)
Pt Tasarım cıvata öngerme kuvveti (6.11.2.6) (6.11.2.8)
r En küçük atalet yarıçapı (6.7.2) (6.8.2)
rt Yanal burulmalı burkulma için etkili atalet yarı çapı (6.9.3.2.2c)
rs Burkulma düzlemine dik eksene göre atalet yarı çapı (6.8.3.1)
Rb Gövdeden başlığa basınç gerilmesi aktarma katsayısı (6.9.3.2.1a) (6.9.3.2.2b)
Rb Buruşma ötesi dayanımı azaltma katsayısı
Rsb Mesnet berkitmelerinin alıştırılmış uçlarının anma taşıma dayanımı (6.9.3.4.2b)
s İki deliğin kuvvet doğrultusundaki aralığı (6.7.3.3)
Sxc Kesitin kuvvetli ekseni etrafındaki elastik mukavemet momenti (6.9.3.2.1a)
t Levha kalınlığı (6.11.2.5) (6.11.2.7.4) (6.11.3.2)
t Boru et kalınlığı (6.8.3.2)
tf Başlık levhası et kalınlığı (6.9.2.2)
tfc Basınç başlığı et kalınlığı (6.9.3.3.2a)
tft Çekme başlığı et kalınlığı (6.9.3.3.2a)
tp Besleme levhası kalınlığı(6.11.2.5)
tp Berkitme elemanın kalınlığı (6.9.3.4.1b)
ts Berkitmenin kalınlığı (6.9.3.4.3b)
tw Gövde kalınlığı (6.9.2.1) (6.9.3.3.2a)
Tmd Belirtilen yineleme aralığında en düşük hava sıcaklığı (6.5)
∆Tr TS EN 1991-1-5’e göre radyasyon sebebiyle kaybedilen sıcaklık (6.5)
∆Tέ Referans birim uzama hızından farklı hızlar için ayarlama terimi (6.5)
∆TEcf Soğuk işlem için ayarlama terimi (6.5)
U Azaltma katsayısı (6.7.3.1)
Vcr Kayma burkulma dayanımı (6.9.6.3)
Vcr Kesme buruşma dayanımı (6.9.3.3.1) (6.9.3.3.2b)
Vn Kesme anma dayanımı (6.9.3.3) (6.9.3.4.1c)
Vp Plastik kesme kuvveti (6.9.3.3.1) (6.9.3.3.2b)
Vu Dayanım sınır durumunda katsayılı yüklere göre bulunan kesme kuvveti (6.9.3.3)
(6.9.3.4.1c) (6.9.6.3) (6.11.3.1)
229
Yunan Harfleri
α Isı genleşme katsayısı (6.2.2.5)

βlf Civatalı uzun birleşimler için azaltma katsayısı (6.11.2.4.2)
βLw Azaltma faktörü (6.11.4.8)
βp Azaltma katsayısı (6.11.2.5)
β2 Civata mesafesine göre azaltma katsayıları (6.11.2.12)
β3 Civata mesafesine göre azaltma katsayıları (6.11.2.12)
εu Kopma birim uzaması (6.2.2.2)
εy Akma birim deformasyonu (6.2.2.2)
φ Dayanım katsayısı (6.3.4.2) (6.11.3.2)
Φ2 Dinamik yük katsayısı (6.4.1.4)
λ LM 71 yük modeli ve Φ2 dinamik katsayısı ile hesaplanan yorulma hasarının,
köprüde olduğu varsayılan tren trafiğinin doğuracağı yorulma hasarına eşdeğer olmasını
sağlayan bir katsayı (6.4.1.4)
λ1 Tren trafik özellikleri ve eleman açıklığına bağlı olarak verilen bir katsayı (6.4.1.5)
λ2 Tren trafik hacmini hesaba katan bir katsayı (6.4.1.5)
λ3 Köprü tasarım ömrüne bağlı olan bir katsayı (6.4.1.5)
λ4 Yapısal bir elemanın birden fazla hattan yük alması halinde ugulanacak bir katsayı
(6.4.1.5)
λrw Kompakt olmayan bir gövde için narinlik oranının sınır değeri (6.9.3.2.2a)
λf Basınç başlığının narinlik oranı (6.9.3.2.2b)
λpf Kompakt başlık için sınır narinlik oranı (6.9.3.2.2b)
λrf Kompakt olmayan başlık için sınır narinlik oranı (6.9.3.2.2b)
σ Anma normal gerilmesi (6.4.1.3)
ρt Fyw/Fcrs ile 1.0 ‘dan büyük olanı
τ Anma kayma gerilmesi (6.4.1.3)
ν Elastik bölgedeki Poisson oranı (6.2.2.5)
Δσ1 Yük Model No su 71 tek hat üzerindeki kesitte kontrol edilmesi gerekli gerilme aralığı
(T6.4.1.5-5)
Δσ1-2 EN 1991-2 ye göre iki hat üzerinde Yük Modeli No su 71 olan aynı kesitte gerilme aralığı
(T6.4.1.5-5)
ΔσE2 LM 71 yük modeli ile bulunan gerilme aralığından, 2 x106 kere tekrarlandığında aynı
yorulma hasarı oluşturan eşdeğer gerilme aralığı (6.4.1.4) (6.4.1.6)
ΔσF LM 71 yük modeli altında söz konusu yapısal eleman için elde edilen en büyük σ F,max ,ve
en küçük σ F,min gerilmelerinin farkı (6.4.1.4)
∆σc, ∆τc Belli bir yapısal detayda, yüklemenin 2 x 106 kere tekrarlanması halinde elde edilen
yorulma dayanımıdır (6.4.1.7)
230
6.2 Malzemeler
6.2.1 Genel
6.2.2 Yapısal Çelik
6.2.2.1 Malzeme Özellikleri
Yapısal çelik için, akma dayanım gerilmesi fy ve kopma dayanım gerilmesi fu ‘ nun nominal değerleri
Tablo 1’ den veya Bölüm 6.1.2’ de verilen ürün standartlarından alınacaktır.
Tablo 6.2.2.1-1: Sıcak Haddelenmiş Yapısal Çeliklerin fy Anma Akma Dayanımı ve fu Anma
Kopma Dayanımı
Anma Kalınlığı t [mm]

Çelik Sınıfı ve ilgili
t ≤ 40 mm 40 mm ≤ t ≤ 80 mm
Standart
fy [N/mm2] fu [N/mm2] fy [N/mm2] fu [N/mm2]
EN 10025-2
S 235 235 360 215 360
S 275 275 430 255 410
S 355 355 510 335 470
S 450 450 550 410 550
EN 10025-3
S 275 N/NL 275 390 255 370
S 355 N/NL 355 490 335 470
S 420 N/NL 420 520 390 520
S 460 N/NL 460 540 430 540
EN 10025-4
S 275 M/ML 275 370 255 360
S 355 M/ML 355 470 335 450
S 420 M/ML 420 520 390 500
S 460 M/ML 460 540 430 530
EN 10025-5
S 235 W 235 360 215 340
S 355 W 355 510 335 490
EN 10025-6
S 460 Q/QL/QL1 460 570 440 550
231
EN 10210-1
S 235 H 235 360 215 340
S 275 H 275 430 255 410
S 355 H 355 510 335 490
S 275 NH/NLH 275 390 255 370
S 355 NH/NLH 355 490 335 470
S 420 NH/NLH 420 540 390 520
S 460 NH/NLH 460 560 430 550
Tablo 6.2.2.1-2: İçi Boş Çelik Kesitler için fy Anma Akma Dayanımı ve fu Anma Kopma
Dayanımı
Anma Kalınlığı t [mm]

Çelik Sınıfı ve ilgili
t ≤ 40 mm 40 mm ≤ t ≤ 65 mm
Standart
fy [N/mm2] fu [N/mm2] fy [N/mm2] fu [N/mm2]
EN 10219-1
S 235 H 235 360
S 275 H 275 430
S 355 H 355 510
S 275 NH/NLH 275 370

S 355 NH/NLH 355 470
S 460 NH/NLH 460 550
S 275 MH/MLH 275 360

S 355 MH/MLH 355 470
S 420 MH/MLH 420 500
S 460 MH/MLH 460 530
6.2.2.2 Süneklik Gereksinimleri
Minimum süneklik için öngörülen sınır değerler aşağıda verilmiştir:
• fu / fy ≥ 1.10
• Uzunluğu 5.65 √Ao olan bir deney levhasının kopma anındaki uzama miktarı ≥15%,
(Burada Ao, levhanın deney öncesi en-kesit alanını göstermektedir)
• Kopma birim uzaması εu ≥ 15 εy,
(Burada εy akma birim deformasyonudur. εy = fy / E )
Tablo 6.2.2.3-1’ de belirtilen çelik sınıflarından birisine uyan bir çelik, yukarıda belirtilmiş olan süneklik
gereksinimlerini sağlamış olarak kabul edilir.
232
6.2.2.3 Kırılma Bakımından Çelik Cinsi ve Levha Kalınlığı Seçimi
Kırılma göz önünde bulundurularak, çelik cinsi ve levha kalınlığı Bölüm 6.5’ e göre seçilecektir.
6.2.2.4 Çelik Kesit Boyutları
Yapı analizi ve tasarımı için, boyutların anma değerleri kullanılmalıdır.
6.2.2.5 Tasarımda Kullanılacak Malzeme Özellikleri
- Elastisite modülü E = 210 000 N/mm2

E
- Kayma modülü G = × (1 + v ) ≈ 81000 N/mm2
2
- Elastik bölgedeki Poisson oranı ν = 0.30
- Isı genleşme katsayısı α = 12×10-6 °C (T≤100 °C için)
6.2.3 Cıvata, Somun ve Rondelalar
6.2.3.1 Genel
Bütün cıvata, somun ve rondelalar Bölüm 6.1.2.5’ te verilen standartlarla uyumlu olacaklardır.
Bu standartlardaki kurallar Tablo 1’ de verilen cıvata sınıfları için geçerlidir.
Cıvata sınıfları 4.6, 5.6, 6.8, 8.8 ve 10.9 için FBy akma dayanımları ve FBy kopma dayanımları, Tablo 1’
de verilmiştir.
Tablo 6.2.3.1- 1: Cıvatalar için akma ve kopma dayanım gerilmelerinin anma değerleri FBy ve
FBu
Cıvata Sınıfı 4.6 5.6 6.8 8.8 10.9

FBy (N/mm2) 240 300 480 640 900
FBu N/mm2) 400 500 600 800 1000
6.2.3.2 Öngermeli Cıvatalar
Bölüm 6.1.2.5’ te bahsedilen standartlarda cıvataya öngerme verilmesi ile ilgili olarak ortaya konmuş
şartlara uymak kaydı ile 8.8 ve 10.9 sınıfı cıvatalar, öngermeli cıvata olarak kullanılabilir.
6.2.3.3 Ankraj Cıvataları
Cıvataların kesmeye çalıştığı durumlar için anma akma dayanım gerilmesinın 640 N/mm2 ’ yi diğer
durumlar için ise 900 N/mm2 ’ yi geçmemesi şartıyla, ankrajlı cıvatalar için aşağıdaki malzemeler
kullanılabilir.
- Bölüm 6.1.2.2’ deki standartlara uyan çelik sınıfları

- Bölüm 6.1.2.5’ deki standartlara uyan çelik sınıfları
- Donatı çeliği için kullanılan ve TS 708 normlarına uyan çelik sınıfları
233
6.2.3.4 Kaynak Malzemeleri
Kaynak elektrotları ve diğer kaynak malzemeleri Bölüm 6.1.2.6’ de ile verilen standartlar ile uyumlu
olacaktır.
6.3 Sınır Durumlar
6.3.1 Genel
Yapısal elemanlar dayanım, kullanım, yorulma ve olağan dışı sınır durumları şartlarını sağlayacak
şekilde boyutlandırılacaktır.
Çelikten veya çelik ile birlikte çalışan başka bir malzemeden mamul yapısal elemanların davranışı,
inşaat, nakliye, montaj süreçlerinde ve yapının kullanım ömründe kritik olabileceği düşünülen her bir
aşamada incelenecektir.
6.3.2 Kullanım Sınır Durumları
Köprülerin kullanım sınır durumları Bölüm 2.4’ te verilmiştir.
6.3.3 Yorulma Sınır Durumları
Yapısal elemanlar ve detaylar, yorulma için bölüm 6.4’ te tanımlandığı şekilde incelenir.
Tablo 3.3.1-1’ de belirlenen yorulma sınır durumu birleşimi ve Bölüm 3.5.8.4’ te belirlenen yorulma
hareketli yükü uygulanır.
6.3.4.1 Genel
Dayanım ve stabilite, Tablo 3.3.1-1’ de belirlenmiş olan koşulların uygulanabilir olanları kullanılarak
incelenir.
Dayanım sınır durumu için Dayanım katsayıları φ aşağıdaki gibi kullanılır:
• Yapısal Elemanlar:
Eğilme φf = 1,00
Kesme φv = 1,00
Eksenel basınç (çelik) φc = 0,90
Çekme (kopma tahkikinde) (net kesitte) φu = 0,80
234
Çekme (akma tahkikinde) (brüt kesitte) φy = 0,95
Gövde levhasının tekil yüklere bağlı burkulması φw = 0,80
• Kesme kamaları φsc = 0,80
• Cıvatalı ve Pimli Bağlantılar

Yüksek mukavemetli cıvatalarda kesme φs = 0,80
Yüksek mukavemetli cıvatalarda çekme φt = 0,80
Kaba cıvatalarda kesme φs = 0,65
Kaba cıvatalarda çekme φt = 0,75
Blok halinde kesme φbs = 0,80
Pimlerde ezilme φb = 0.80
Cıvatalı bağlantılarda ezilme φbb = 0,80
• Tam nüfuziyetli küt kaynaklı bağlantılar

Kesme φe1 = 0,85
Etkili alana dik yönde çekme veya basınç φbs = Yapısal elemandaki φ
Kaynak dikişine paralel yönde çekme veya basınç φ = Yapısal elemandaki φ
• Kısmi nüfuziyetli küt kaynaklı bağlantılar
Kaynak eksenine paralel kesme φ1 = 0,80
Kaynak eksenine paralel çekme veya basınç φ = Yapısal elemandaki φ Etkili
alana dik basınç φ = Yapısal elemandaki φ
Etkili alana dik çekme φe1 = 0,80
• Köşe kaynaklı bağlantılar

Kaynak eksenine paralel çekme veya basınç φ = Yapısal elemandaki φ
Kaynaklı metalin boyun kaynağında kesme φl2 = 0,80
6.3.5 Olağan Dışı ve Deprem Sınır Durumları
Tablo 3.3.1-1’ de gösterilmiş olan her türlü olağan dışı ve deprem sınır durumu incelenecektir. Olağan
dışı ve deprem sınır durumlarında, cıvatalar dışındaki bütün elemanlarda dayanım katsayısı 1,0 olarak
alınır. Cıvatalı birleşimler eğer kapasite tasarım yöntemi veya yapısal sigorta elemanları kullanılarak
korunmamış ise, ezilme tipi bir birleşim olarak kabul edilirler ve bölüm 6.3.4.2.’ de cıvatalar için verilmiş
olan dayanım katsayıları kullanılarak tasarlanırlar.
6.4 Yorulma
Yorulma, yükten kaynaklanan ve deformasyondan kaynaklanan yorulma olarak ikiye ayrılır. Yorulma
tahkiki yükten kaynaklanan yorulma için yapılacaktır. Deformasyondan kaynaklanan yorulmaya karşı
yapısal önlemler alınmalıdır.
6.4.1 Yükten Kaynaklanan Yorulma
6.4.1.1 Genel
Gerilme değişimlerine maruz kalan tüm yapısal elemanlarda yorulma tahkiki yapılacaktır.
235
Eleman imalatı esnasında enkesitte ortaya çıkan ve kendi içinde dengede olan iç gerilmeler, çeşitli
detaylar için şatnamede verilmiş olan yorulma dayanım gerilmelerinin belirlenmesi sırasında hesaba
katılmış olup (artık gerilmeler) ayrıca dikkate alınmaz.
6.4.1.2 Tahkik Yöntemi
Yorulma tahkikinde iki yöntem kullanılabilir:

(1) Sınırlı bir yorulma hasarının tolere edilmesi,
(2) Yapı tasarım ömrü boyunca yorulma hasarının olmamasının hedef alınması.
Sınırlı bir yorulma hasarının tolere edilebilmesi için köprünün belirlenmiş bir plan çerçevesinde periyodik
olarak kontrol edilmesi, yorulma hasarlarının tesbit ve tamir edilmesi gerekmektedir. Ayrıca yorulma
hasarı ortaya çıktığında bu kısımların yüklerini üstlenecek taşıma imkanlarının mevcut olması gereklidir.
Yapının herhangi bir parçasında yorulma çatlağı oluştuğunda bir yapı elemanın kırılması veya tüm
köprünün yıkılması söz konusu ise tasarım, yukarda bahsedilen 2. yöntem izlenilerek yapılmalıdır.
Birinci ya da ikinci yöntemin seçimine göre kullanılacak yorulma dayanım katsayıları Tablo 1’ de
verilmiştir.
Tablo 6.4.1.2-1 Yorulma için φ katsayıları
Yorulma çatlağının yol açacağı tehlikenin

mertebesi
Tahkik Yöntemi
küçük büyük
(1) Sınırlı hasarın tolere edilmesi 1.00 0.85
(2) Hasar olamamasının hedeflenmesi 0.85 0.75
6.4.1.3 Yorulma ile İlgili Gerilmelerin Tanımlanması
Gerilmeler kullanım sınır durumuna göre, yorulma hasarının olası başlama noktalarında
hesaplanmalıdır.
Ana malzeme için yorulmayla ilgili gerilmeler;

- anma normal gerilmesi σ
- anma kayma gerilmesi τ
Kaynak için yorulmayla ilgili gerilmeler Şekil 1’ de gösterilmiştir.

- (kaynak eksenine dik olan) enine yönde normal gerilme σwf = √ [(σ┴f)2+( τ┴f)2]
- (kaynağın ekseninde paralel olan) boyuna yönde kayma gerilmesi τwf = τ║f
Bunlar için iki ayrı kontrol yapılmalıdır;
236
Şekil 6.4.1.3-1 Köşe Kaynakları Yorulma Tahkiki İle İlgili Gerilmeler
6.4.1.4 Yorulma Tahkiki için Gerilme Aralığı Hesabı
Yorulma tahkikinde kullanılacak olan gerilme aralığı, tren trafik özellikleri, eleman açıklığı, tren trafik
hacmi, köprü tasarım ömrü ve yapısal bir elemanın birden fazla hattan yük alması halini göz önüne
alarak hesaplanmalıdır. Bu amaçla yukardaki faktörleri dikkate alan bir eşdeğer gerilme aralığı
aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
Δ σ E2 = λ . Ф2 . Δ σ F (6.4.1.4-1)
Burada
Δ σ F = │ σ F,max – σ F,min│ (6.4.1.4-2)
Δ σ E2 : LM 71 yük modeli ile bulunan gerilme aralığından, 2 x106 kere tekrarlandığında aynı yorulma
hasarı oluşturan eşdeğer gerilme aralığı.
Δ σ F : LM 71 yük modeli altında söz konusu yapısal eleman için elde edilen en büyük σ F,max ,ve en
küçük σ F,min gerilmelerinin farkı.
Φ2 : Bölüm 3.5.4.5.2’ de tarif edilen dinamik yük katsayısı.
λ : LM 71 yük modeli ve Φ2 dinamik katsayısı ile hesaplanan yorulma hasarının, köprüde
olduğu varsayılan tren trafiğinin doğuracağı yorulma hasarına eşdeğer olmasını sağlayan bir
katsayı.
6.4.1.5 Hasar Eşdeğerlik Katsayısı λ
Açıklığı 100 metreye kadar olan köprülerde hasar eşdeğerlik katsayısı aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır.
λ = λ1 x λ2 x λ3 x λ4 ≤ λmax = 1.4
Burada
λ1 :Tren trafik özellikleri ve eleman açıklığına bağlı olarak Tablo 1 veya 2’ de verilen bir
katsayı
λ2 :Tren trafik hacmini hesaba katan ve Tablo 3’ te verilen bir katsayı
λ3 :Köprü tasarım ömrüne bağlı olan ve Tablo 4’ te verilen bir katsayı
237
λ4 :Yapısal bir elemanın birden fazla hattan yük alması halinde ugulanacak bir katsayı olup
Tablo 5’ te verilmiştir.
Tablo 6.4.1.5- 1 Standart tren trafiği için λ1 katsayısı

EC
L Tip 1 Tip 2 Tip 3 Tip 4 Tip 5 Tip 6 Tip 7 Tip 8 Karışım
0,5 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
1 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
1,5 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
2 1,37 1,26 1,31 1,49 1,35 1,46 1,53 1,64 1,46
2,5 1,17 1,23 1,28 1,46 1,29 1,39 1,44 1,6 1,38
3 1,05 1,19 1,25 1,42 1,25 1,35 1,4 1,56 1,35
3,5 0,94 1,02 1,12 1,16 1,12 1,18 1,17 1,4 1,17
4 0,81 0,82 0,96 1 1,15 1,08 1,05 1,2 1,07
4,5 0,77 0,73 0,88 0,91 1,14 1,07 1,04 0,97 1,02
5 0,86 0,69 0,8 0,86 1,16 1,07 1,05 0,93 1,03
6 0,97 0,63 0,79 0,79 1,12 1,07 1,07 0,78 1,03
7 0,98 0,57 0,79 0,82 0,96 1,04 1,07 0,79 0,97
8 0,92 0,55 0,77 0,83 0,85 1,01 1,06 0,73 0,92
9 0,88 0,56 0,74 0,83 0,77 0,96 1,05 0,68 0,88
10 0,85 0,56 0,72 0,83 0,66 0,91 1,04 0,65 0,85
12,5 0,79 0,55 0,73 0,78 0,52 0,89 1 0,6 0,82
15 0,75 0,56 0,73 0,77 0,51 0,81 0,91 0,59 0,76
17,5 0,74 0,56 0,73 0,68 0,53 0,72 0,8 0,58 0,7
20 0,74 0,55 0,68 0,66 0,55 0,72 0,7 0,58 0,67
25 0,76 0,59 0,56 0,58 0,59 0,69 0,68 0,6 0,66
30 0,77 0,6 0,5 0,53 0,6 0,65 0,69 0,63 0,65
35 0,76 0,58 0,49 0,51 0,63 0,62 0,68 0,65 0,64
40 0,73 0,56 0,47 0,5 0,66 0,62 0,68 0,65 0,64
45 0,7 0,53 0,45 0,49 0,68 0,61 0,68 0,65 0,64
50 0,68 0,51 0,43 0,48 0,7 0,6 0,69 0,65 0,63
60 0,64 0,47 0,41 0,47 0,73 0,57 0,68 0,64 0,63
70 0,61 0,45 0,4 0,45 0,75 0,56 0,67 0,63 0,62
80 0,57 0,43 0,38 0,42 0,76 0,53 0,67 0,62 0,61
90 0,53 0,4 0,36 0,41 0,77 0,52 0,67 0,62 0,61
100 0,51 0,38 0,36 0,39 0,77 0,51 0,67 0,62 0,6
238
Tablo 6.4.1.5- 2 Ekspres tren, metro ve dingil yükü 25 t olan tren trafiği için λ1 katsayısı
Yeraltı hatları ve
25 t dingilli demiryolu trafiği
ekspres çoklu ünite
L Tip 9 Tip 10 Tip 5 Tip 6 Tip 11 Tip 12 25 t

Karışık
0,5 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
1 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
1,5 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
2 0,97 0,99 1,35 1,46 1,81 1,78 1,64
2,5 0,95 0,97 1,29 1,39 1,56 1,74 1,55
3 0,85 0,94 1,25 1,35 1,51 1,69 1,51
3,5 0,76 0,85 1,12 1,18 1,21 1,57 1,31
4 0,65 0,71 1,15 1,08 1,04 1,3 1,16
4,5 0,59 0,65 1,14 1,07 1,05 1,05 1,08
5 0,55 0,62 1,16 1,07 1,07 1 1,07
6 0,58 0,63 1,12 1,07 1,1 0,87 1,04
7 0,58 0,6 0,96 1,04 1,15 0,77 1,02
8 0,56 0,6 0,85 1,01 1,14 0,71 0,99
9 0,56 0,55 0,77 0,96 1,13 0,67 0,96
10 0,56 0,51 0,66 0,91 1,12 0,64 0,93
12,5 0,55 0,47 0,52 0,89 1,07 0,6 0,9
15 0,5 0,44 0,51 0,81 0,99 0,59 0,92
17,5 0,46 0,44 0,53 0,72 0,85 0,58 0,73
20 0,44 0,43 0,55 0,72 0,76 0,58 0,68
25 0,4 0,41 0,59 0,69 0,67 0,59 0,65
30 0,37 0,42 0,6 0,65 0,68 0,62 0,64
35 0,36 0,44 0,63 0,62 0,68 0,65 0,65
40 0,35 0,46 0,66 0,62 0,68 0,65 0,65
45 0,35 0,47 0,68 0,61 0,69 0,65 0,65
50 0,36 0,48 0,7 0,6 0,7 0,65 0,66
60 0,39 0,48 0,73 0,57 0,69 0,65 0,66
70 0,4 0,49 0,75 0,56 0,69 0,65 0,66
80 0,39 0,49 0,76 0,53 0,7 0,65 0,66
90 0,39 0,48 0,77 0,52 0,7 0,65 0,66
100 0,4 0,48 0,77 0,51 0,7 0,65 0,66
Not 1: Tablo 1 ve 2’ de bahsi geçen tren tipleri Bölüm 3.5.9.2’ de tanımlanmıştır.

Not 2: Tablo 1 ve 2’ de altı çizili değerler Bölüm 3.5.9.2’ deki bütün tren tiplerinin zarfı olup verilen
açıklık için en gayri müsait etkiyi yansıtmaktadır.
λ1’ in bulunmasında kullanılan L uzunluğu, daha hassas bir yöntem kullanılmadığı takdirde aşağıdaki
gibi bulunacaktır:
i.Eğilme momentleri için
- Basit mesnetli kirişler için açıklık Li
- Sürekli kirişlerin açıklık bölgesinde (bak Şekil 1) göz önüne alınan açıklık Li
- Sürekli kirişlerin mesnet bölgesinde(bak Şekil 1), mesnete komşu iki açıklık Li ve Lj’ nin
ortalaması
- Ray yükü aktaran boyuna nervürleri taşıyan köprü enleme kirişlerinde, enleme kirişe
komşu iki nervür açıklığının toplamı
239
Orta Açıklık Orta Açıklık
Destek
Şekil 6.4.1.5- 1 Açıklık ve mesnet bölgelerinin tanımı

Boyuna nervür olmayan, sadece enine kiriş veya nervürlerle desteklenmiş tabliye
levhalarında ve bunları destekleyen enleme elemanlarda, düşey sehim tesir çizgisinin
sadece aşağı doğru sehim çıkan bölümlerinin boyu. Aralıkları 750 mm den fazla olmayan
enleme elemanlarında bu boy 2 x enleme aralığı + 3m olarak alınabilir.
ii.Kesme kuvvetleri için
- Basit mesnetli kirişler için 0.4 x açıklık Li
- Sürekli kirişlerin açıklık bölgesinde (bak Şekil 1), 0.4 x göz önüne alınan açıklık Li
- Sürekli kirişlerin mesnet bölgesinde (bak Şekil 1), göz önüne alınan açıklık Li
iii.Diğer hallerde L uzunluğu eğilme momentindeki gibi alınacaktır.
Tablo 6.4.1.5- 3 λ2 Katsayısı

Yıllık Trafik 5 10 15 20 25 30 35 40 50
[106 t/hat]
λ2 0,72 0,83 0,90 0,96 1,00 1,04 1,07 1,10 1,15

Tasarım Ömrü 50 60 70 80 90 100 120
(Yıl)
λ3 0,87 0,90 0,93 0,96 0,98 1,00 1,04
Δσ1/Δσ1-2 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50

λ4 1,00 0,91 0,84 0,77 0,72 0,71
Δσ1 Yük Model No su 71 tek hat üzerindeki kesitte kontrol edilmesi gerekli gerilme aralığı
Δσ1-2 EN 1991-2 ye göre iki hat üzerinde Yük Modeli No su 71 olan aynı kesitte gerilme aralığı
240
6.4.1.6 Yerel ve Global Gerilme Aralıklarından Kaynaklanan Yorulma Hasarlarının Birleştirilmesi
Bir elemanda köprünün eğilmesinden (global etki) ve elemanın kendi eğilmesinden (yerel etki) gerilme
ortaya çıkıyorsa, yorulma tahkikinde kullanılacak gerilme aralığı, 1 denklemi ile aşağıdaki gibi
hesaplanmalıdır:
Δ σ E2 = λloc x Φloc x Δσloc + λglo x Φglo x Δσglo (6.4.1.6-1)
Burada
“Loc” altsimgesi yerel etkileri, “glo” altsimgesi global etkileri ifade etmektedir.
6.4.1.7 Yorulma Tahkiki
Yorulma tahkiki, aşağıda verilen denklemin sağlanması şeklinde gerçekleştirilecektir.
Δ σ E2 ≤ φ Δ σc (6.4.1.7-1)
ve
Δ τ E2 ≤ φ Δ τc (6.4.1.7-2)
Burada;
∆σc, ∆τc :Belli bir yapısal detayda, yüklemenin 2 x 106 kere tekrarlanması halinde elde edilen
yorulma dayanım gerilmesidir.
φ : Tablo 6.4.1.2-1’ de verilen dayanım katsayısıdır.
Normal gerilmeler ile kayma gerilmelerinin birleştirilmesi halinde

3 5
⎡ γ Ff Δσ E ,2 ⎤ ⎡ γ Ff Δτ E ,2 ⎤
⎢ ⎥ +⎢ ⎥ ≤ 1,0 (6.4.1.7-3)
⎣ φ Δσ c ⎦ ⎣ φ Δτ c ⎦
Burada
γFf = Eşdeğer sabit genlikli gerilme aralıkları için yük katsayısı
6.4.1.8 Yorulma Dayanımı
Muhtelif yapısal detaylar için yüklemenin 2 x 106 tekrarlaması halinde geçerli olan yorulma dayanımları
∆σc Tablo 1 ila 10’ da verilmektedir. (TS-EN 1993-1-9+AC Tablo 8.1 ila Tablo 8.10’ a bakınız.)
Tablo 1 :Haddelenmiş veya çekilmiş profil, levha ve cıvatalı bağlantılar

Tablo 2 :Kaynaklı yapma profiller
Tablo 3 :Enine küt kaynaklı birleşimler
Tablo 4 :Ana kirişe kaynaklanmış eklentiler ve berkitmeler
Tablo 5 :Yük taşıyan kaynaklı birleşimler
Tablo 6 :Dairesel veya dikdörtken enkesitli boru profil ekleri
Tablo 7 :Boru profillerle yapılmış kaynaklı makas tipi yapılarda bağlantı noktaları
Tablo 8 :Kapalı nervürlü ortotropik tabliyeler
Tablo 9 :Açık nervürlü ortotropik tabliyeler
Tablo 10 :Vinç yolu kirişlerinde üst başlık-gövde levhası birleşim noktası
6.4.2 Burulma ve Çarpılma Kaynaklı Yorulma
Bir köprüdeki bütün enine elemanların, boyuna elemanlara kaynak veya cıvata ile bağlanması suretiyle
planlanmış veya planlanmamış bütün kuvvetlerin aktarılması için yeterli imkan sağlanmalıdır.
241
6.5 Kırılma
Yapının kullanım ömrü boyunca olabilecek en düşük sıcaklık seviyesinde, çekme elemanlarında ani
kopma olmaması için malzeme ve levha kalınlığı Tablo 1’ de gerilme mertebesine ve sıcaklığa bağlı
olarak verilmiştir.
Kırılma tahkikinde kullanılacak gerilme σEd, Tablo 3.3.1-1’de belirtilen yük birleşimi ile bulunacaktır.
Kullanılabilecek en büyük levha kalınlıkları Tablo 1’ de üç gerilme seviyesi için verilmektedir. Bunlar
a) σEd = 0,75 fy(t) [N/mm2]
b) σEd = 0,50 fy(t) [N/mm2]
c) σEd = 0,25 fy(t) [N/mm2]
Burada;
t
fy(t)= fy -0,25 [N/mm2] (6.5-1)
to
t levha kalınlığı
to = 1mm
fy Tablo 6.2.2.1-1 veya 6.2.2.1-2’ de verilen nominal akma dayanım gerilmesi
Kullanılabilecek en büyük levha kalınlıkları Tablo 1’ de yedi referans sıcaklık seviyesi için verilmiştir.
Referans sıcaklığı aşağıda verilen denklem kullanılarak hesaplanılabilir;
TEd = Tmd + ∆Tr + ∆Tε + ∆TEcf (6.5-2)
Burada;
Tmd : Belirtilen yineleme aralığında en düşük hava sıcaklığı
∆Tr : TS EN 1991-1-5’ e göre radyasyon sebebiyle kaybedilen sıcaklık
∆Tε : Referans birim uzama hızından farklı hızlar için ayarlama terimi
∆TEcf : Soğuk işlem için ayarlama terimi
Tabloların hazırlanmasında referans birim uzama hızı ε = 4 10-4/sn alınmıştır. Farklı birim uzama
hızlarında (mesela depremde) ayarlama terimi aşağıda verilmiştir;
1440 − f (t ) ⎛ 1.5
y ⎜ ε ⎟ o ⎞
ΔT = ln [ C] (6.5-3)
ε 550 ⎜ ε ⎟
⎝ o⎠
Tabloların hazırlanmasında soğuk şekillendirme için εCF = 0% alınmıştır. Soğuk şekillendirme için
ayarlama terimi ise aşağıdaki gibidir;
∆TEcf = -3 εcf [oC] (6.5-4)
242
Tablo 6.5-1 : İzin Verilen Maksimum Eleman Kalınlıkları t (mm)
o
Referans Isı Derecesi TEd ( C)
Charpy Enerji
Çelik Alt CVN
Sınıfı gruplar
10 0 -10 -20 -30 -40 -50 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 10 0 -10 -20 -30 -40 -50
at-T
(oC) Jmin σEd=0,75 fy(t) σEd=0,50 fy(t) σEd=0,25 fy(t)
JR 20 27 60 50 40 35 30 25 20 90 75 65 55 45 40 35 135 115 100 85 75 65 60
S235 J0 0 27 90 75 60 50 40 35 30 125 105 90 75 65 55 45 175 155 135 115 100 75 75
J2 -20 27 125 105 90 75 60 50 40 170 145 125 105 90 75 65 200 200 175 155 135 115 100
JR 20 27 55 45 35 30 25 20 15 80 70 55 50 40 35 30 125 110 95 80 70 60 55
J0 0 27 75 65 55 45 35 30 25 115 95 80 70 55 50 40 165 145 125 110 95 80 70
S275 J2 -20 27 110 95 75 65 55 45 35 155 130 115 95 80 70 55 200 190 165 145 125 110 95
M,N -20 40 135 110 95 75 65 55 45 180 155 130 115 95 80 70 200 200 190 165 145 125 110
ML,NL -50 27 185 160 135 110 95 75 65 200 200 180 155 130 115 95 230 200 200 200 190 165 145
JR 20 27 40 35 25 20 15 15 10 65 55 45 40 30 25 25 110 95 80 70 60 55 45
J0 0 27 60 50 40 35 25 20 15 95 80 65 55 45 40 30 150 130 110 95 80 70 60
S355 J2 -20 27 90 75 60 50 40 35 25 135 110 95 80 65 55 45 200 175 150 130 110 95 80
K2,M,N -20 40 110 90 75 60 50 40 35 155 135 110 95 80 65 55 200 200 175 150 130 110 95
ML,NL -50 27 155 130 110 90 75 60 50 200 180 155 135 110 95 80 210 200 200 200 175 150 130
M,N -20 40 95 80 65 55 45 35 30 140 120 100 85 70 60 50 200 185 160 140 120 100 85
S420
ML,NL -50 27 135 115 95 80 65 55 45 190 165 140 120 100 85 70 200 200 200 185 160 140 120
Q -20 30 70 60 50 40 30 25 20 110 95 75 65 55 45 35 175 155 130 115 95 80 70
M,N -20 40 90 70 60 50 40 30 25 130 110 95 75 65 55 45 200 175 155 130 115 95 80
S460 QL -40 30 105 90 70 60 50 40 30 155 130 110 95 75 65 55 200 200 175 155 130 115 95
ML,NL -50 27 125 105 90 70 60 50 40 180 155 130 110 95 75 65 200 200 200 175 155 130 115
QL1 -60 30 150 125 105 90 70 60 50 200 180 155 130 110 95 75 215 200 200 200 175 155 130
Ara gerilme değerleri için doğrusal interpolasyon yapılabilir.
243
6.6 Boyutlar ve Detaylar ile İlgili Genel Şartlar
6.6.1 Etkili Açıklık Boyu
Açıklık boyu mesnet elemanlarının merkezleri veya diğer mesnet noktaları arasındaki uzaklık olarak
alınır.
6.6.2 Ölü Yükler için Ters Sehim
Köprü kirişlerine imalat sırasında ölü yük ve ¼ hareketli yük sehiminin karşılanması için ters sehim
verilmelidir.
6.6.3 Çelikte Minimum Kalınlık
Ortotropik döşemelerin kutu enkesitli nervürleri, uzaklık ayar levhaları, korkuluklar, hadde ürünlerinin
gövdeleri hariç bütün yapısal çelik elemanların, çaprazların, enine çerçevelerın ve her cins bayrak
levhasının kalınlığı 8.0 mm’ den az olamaz. Hadde ürünlerinin ve ortotropik döşemelerin kutu enkesitli
nervürlerinin gövde kalınlıkları ise 7.0 mm den az olamaz.
Çelik yapının ağır derecede korozif etkilere maruz kalma ihtimali varsa yapı korozyona karşı özel
olarak korunacak veya levha kalınlığı uygun şekilde arttırılacaktır.
6.7 Çekme Elemanları
6.7.1 Genel
Eksenel çekmeye maruz elemanlar ve ek yerleri aşağıdaki incelemelere tabi tutulur.

• Brüt kesitte akma , Denklem 6.7.3.1-1
• Net kesitte kırılma, Denklem 6.7.3.1-2
Brüt kesit bulunurken cıvata deliklerinden daha büyük delikler varsa bunlar dikkate alınmalıdır.
Net kesitin hesabı için dikkate alınacak hususlar:

• Proje enkesitindeki bütün delik kesitleri dikkate alınır.
• Şaşırtmalı cıvata düzenlemesinde net kesit Bölüm 6.7.3.3’ de tanımlandığı şekilde bulunur.
• Elemanlarda ve cıvatalı eklerde kullanılan ek levhalarında (bak Bölüm 6.11.5.2), Bölüm
6.7.3.2’ de tanımlanmış olan U azaltma katsayısı uygulanır.
• Ek levhaları, guse levhaları gibi ekleme elemanlarında net alan brüt levha alanının %85’ inden
daha büyük alınamaz.
Çekme elemanları, Bölüm 6.7.2’ de belirlenen narinlik ile ilgili ve Bölüm 6.4’ de belirlenen yorulma ile
ilgili talepleri sağlamalıdır. Bölüm 6.11.2.11’ de tanımlandığı gibi eleman uç bağlantılarında blok
kesme dayanımı incelenecektir.
244
6.7.2 Narinlik Oranının Sınırlandırılması
Askı çubukları, göz çubukları, kablolar ve levhalar dışındaki bütün çekme elemanları aşağıda
belirlenen narinlik koşullarını sağlamalıdır.
• Basınca da maruz kalan ana elemanlar için l/r ≤ 140

• Sadece çekmeye maruz ana elemanlar için l/r ≤ 200
• Çapraz elemanları için l/r ≤ 240
Burada
l : çaprazlanmamış boy (mm)
r : en küçük atalet yarıçapı (mm)
6.7.3 Çekme Dayanımı
6.7.3.1 Genel
Çekme dayanımı Nr, denklem 1 ve 2’ de verilen değerlerin küçük olanı olarak alınır.
Nr = φy Nny = φy Fy Ag (6.7.3.1-1)
Nr = φu Nnu = φu Fu An U (6.7.3.1-2)
Burada
Nny : Brüt kesitte akma için anma çekme dayanımı (N)
Fy : Akma dayanım gerilmesi (MPa)
Ag : Elemanın brüt enkesit alanı (mm2)
Nnu : Net kesitte kırılma için anma çekme dayanımı (N)
Fu : Çekme dayanım gerilmesi (MPa)
An : Bölüm 6.7.3.3’ de tanımlandığı gibi elemanın net alanı (mm2)
U : Azaltma katsayısı; kuvvet etkilerinin bütün elemanlara iletildiği elemanlarda 1,0; diğer
durumlar için ise Bölüm 6.7.3.2’ de belirlendiği gibi
φy : Bölüm 6.3.4.2’ de belirlendiği gibi çekme elemanlarında akma için dayanım katsayısı
φu : Bölüm 6.3.4.2’ de belirlendiği gibi çekme elemanlarında kırılma için dayanım katsayısı
6.7.3.2 U Azaltma Katsayısı
Daha hassas analiz veya deney sonuçlarının bulunmaması durumunda U azaltma katsayısı için
aşağıda belirtilen değerler kullanılabilir.
Çekme kuvveti bir elemanı oluşturan levhaların herbirine kaynak veya cıvatalı bağlantılarla doğrudan
doğruya iletiliyorsa U = 1 alınabilir.
Cıvatalı bağlantılarda aşağıdaki U katsayıları alınabilir:

• Başlık genişlikleri profil yüksekliklerinin 2/3 ’ ünden az olmayan haddelenmiş I profillerinde ve
bunlardan kesilerek elde edilen T profillerinde başlığa yapılan bağlantıda kuvvet
doğrultusunda en az üç sıra cıvata varsa U = 0.9
• Kuvvet doğrultusunda en az üç sıra cıvata ile bağlantı yapılan diğer elemanlarda
U = 0.85
• Kuvvet doğrultusunda sadece iki sıra cıvata ile bağlantı yapılan bütün elemanlarda
U = 0.75
245
Kaynaklı bir bağlantıda çekme yükü köşe kaynakları ile kesitin bazı elemanlarına aktarılıyor fakat
tamamına aktarılmıyorsa U azaltma katsayısı, “AISC Specification for Structural Steel Buildings
2005”standardı Tablo D3.1’ den alınabilir.
6.7.3.3 Net Alan
Bir kesitin net alanı (An) her bir elemanının en küçük net genişliği ile kalınlıklarının çarpımlarının
toplamından oluşur. Net genişlik bulunurken, delik boyutu Bölüm 6.11.2.3’ te belirtildiğinden 2 mm
daha büyük alınır; Enine yönde, çapraz yönde veya zikzak yönde bir çizgi üzerinde bulunan bütün
delikler dikkate alınır.
Her bir delik sırası için net genişlik hesaplanırken, eleman genişliğinden bir sıra üzerindeki deliklerin
genişlikleri toplamı çıkartılır ve delikler arasındaki her diyagonal aralık için s2/4g miktarı eklenir.
Burada,
s : İki deliğin kuvvet doğrultusundaki aralığı (mm)

g : Aynı iki deliğin kuvvete dik doğrultudaki aralığı (mm)
Köşebent profillerinde karşılıklı kollardaki delikler arasında enlemesine uzaklığın hesabında dıştan
dışa uzaklıktan kalınlık çıkarılır.
6.7.4 Çekmeli Eğilme
Eğilme ve çekmeye maruz kalan bir eleman aşağıdaki 1 ve 2 denklemlerini sağlamalıdır.
Nu Nu ⎛M M uy ⎞
< 0.2 ise, + ⎜ ux + ⎟ ≤ 1 .0 (6.7.4-1)
Nr 2.0 N r ⎜⎝ M rx M ry ⎟
⎠
Nu N u 8.0 ⎛⎜ M ux M uy ⎞
⎟ ≤ 1.0
≥ 0.2 ise, + + (6.7.4-2)
Nr N r 9.0 ⎜⎝ M rx M ry ⎟
⎠
burada
Nr : Bölüm 6.7.3.1’ de belirlenen çekme dayanımı (N)
Mrx, Mry : Bölüm 6.9’ da belirlenen x ve y eksenleri etrafındaki eğilme dayanımları (Nmm)
Mux, Muy : x ve y eksenleri etrafındaki, katsayılı yüklerden kaynaklanan momentler (N.mm)
Nu : Katsayılı yüklerden kaynaklanan eksenel yük etkisi (N)
Çekme ve eğilme etkisinde bulunan bir elemanın bir başlığında net basınç gerilmesi çıkıyorsa burada
yerel burkulma olup olmadığı da incelenmelidir.
6.7.5 Çok Parçalı Çekme Elemanları
Hadde ürünü veya kaynaklı profillerden oluşan çok parçalı ana çekme elemanları delikli veya deliksiz
sürekli levhalarla, bağ levhaları veya örgülerle bağlanmış olmalıdır. Profiller ve levhalar arasındaki
kaynaklı bağlantıda metot kaynağı kullanılmamalıdır. Profiller ve levhalar arasındaki cıvatalı
bağlantılar ise Bölüm 6.11.2 koşullarına uymalıdır.
246
6.7.6 Göz Çubukları
Göz çubukları kalıcı yüklerin büyük olduğu bazı durumlarda kullanılabilir. Ancak değişken yüklerin
büyük olması durumunda, bağlantı pimlerinde meydana gelebilecek oynamalara bağlı aşınmalar
nedeniyle bu çubuklar kullanılmamalıdır.
6.7.6.1 Katsayılı Dayanım
Göz çubuğunun gövdesinin dayanımı denklem 6.7.3.1-1 de belirlendiği gibi alınır.
6.7.6.2 Boyutlar
Göz çubuğu sabit kalınlıkta olacaktır. Levha kalınlığı 14 mm den küçük ve 50 mm den büyük
olmayacaktır. Göz çubuğunun başından gövdesine geçiş yarıçapı, pim deliğinin merkezinden geçen
kesitte baş kısmın sahip olduğu genişlikten az olmayacaktır.
Pim deliği merkezinde göz çubuğunun sahip olduğu genişlik, gerekli gövde genişliğinin % 135’ inden
daha az olmamalıdır.
Pim deliği kenarında çubuk başının net boyutu uzunlamasına yönde gövde genişliğinin yüzde 75’
inden daha az olmamalıdır.
Gövdenin genişliği kalınlığının 8 katını geçmemelidir. Pim deliğinin merkezi göz çubuğunun gövde
ekseni üzerinde olmalıdır. Pim deliğinin çapı pim çapından 0.8 mm den daha büyük olmamalıdır.
Akma dayanımı 485 Mpa’dan büyük çeliklerde delik çapı göz çubuğu kalınlığının 5 katından büyük
olamaz.
6.7.6.3 Düzenleme
Bir göz çubuğu serisi elemanın merkezinden geçen düzleme göre simetrik olmalıdır ve mümkün
olduğu kadar buna paralel olmalıdır. Göz çubuklarının pimler üzerinde yanal hareketleri
engellenecektir ve köprü verevliliği nedeniyle yanal çarpılmaya uğramaları önlenecektir.
Bir grup halinde düzenlenen göz çubukları arasında en az 14 mm boşluk olacaktır. Bu boşlukları
sağlamak için pim üzerinde halka şeklinde uzaklık tutucular kullanılır. Çapraz çubuklar arasındaki
birbiriyle temas etmeyecek kadar bir aralık bırakılacak veya bunlar kesişme noktasında bir kelepçe ile
birbirlerine bağlanacaktır.
6.7.6.4 Göz çubukları için minimum pim çapı
Pim çapı aşağıdaki denklemi sağlamalıdır.
3 Fy
D≥( + )b (6.7.6.4-1)
4 2760
burada
Fy : pimin belirlenmiş olan akma dayanım gerilmesi (Mpa)
B :göz çubuğunun gövde genişliği (mm)
247
6.7.7 Pim ile Bağlanmış Levhalar
6.7.7.1 Genel
Pim ile bağlanmış levhalar, kalıcı yüklerin büyük olduğu bazı durumlarda kullanılabilir. Ancak
değişken yüklerin büyük olması durumunda, bağlantı pimlerinde meydana gelebilecek oynamalara
bağlı aşınmalar nedeniyle bu tür elemanlar kullanılmamalıdır.
Pim ile bağlanmış levhalarda Bölüm 6.7.3.1’ de belirtilen koşullar sağlanmalıdır.
6.7.7.2 Pim Levhaları
Pim levhalarının NPBr katsayılı ezilme dayanımı aşağıdaki gibi alınır
N PB r = φ b N PB n = φ b Ab F y (6.7.7.2-1)
burada
NPBn = Ezilme anma dayanımı (N)
Ab = Levha üzerinde pim izdüşüm alanı (mm2)
Fy = Levhanın minimum akma dayanım gerilmesi (Mpa)
φb = Bölüm 6.3.4.2’ de belirtilmiş olan ezilme için dayanım katsayısı
Ana levha delik bölgesinde pim levhaları ilavesi ile güçlendirilerek ana levhanın kalınlığı artırılabilir.
Pim levhaları kullanılması durumunda, bunlar yük dış merkezliliğini an aza indirmek için kullanılmalı
ve ana levhaya yeterince kaynak dikişi veya cıvata ile bağlanmalı ve ezilme kuvvetlerinin pim
levhasından ana levhaya aktarılması sağlanmalıdır.
6.7.7.3 Boyut Oranları
Delik merkezinden geçen bir enine kesitte ana levha ile pim levhasının ortak net alanı ana levhanın
deliğin uzunluğundaki bir yerde gerekli olan net alanının 1.4 katından az olamaz. Boyuna yönde pim
deliğinin uzağında ana levhanın ve pim levhasının ortak net alanı, ana levhanın pim deliği uzağında
gerekli olan net alanından daha az olamaz.
Pim deliğinin merkezi ana levhanın boyuna yön ekseni üzerinde olmalıdır. Pim deliği çapı pim
çapından 0.8 mmden daha fazla olamaz.
Pim deliğinin merkezi ana levhanın boyuna yön ekseni üzerinde olmalıdır. Pim deliği çapı pim
çapından 8 mm den daha fazla olamaz.
Belirlenen akma dayanım gerilmesi 485 Mpa dan büyük olan çelikler için delik çapı ana levha ve pim
levhasının ortak kalınlığının 5 mislinden fazla olamaz. Ana levha ile pim levhalarının ortak kalınlığı
delik kenarından levha kenarına olan uzaklığın yüzde 12 sinden az olamaz. Ana levhanın kalınlığı
deliğin uzağındaki gerekli genişliğin yüzde 12’ sinden az olamaz.
6.7.7.4 Düzenleme
Pim ile bağlanmış elemanların pim etrafında yanal hareket yapmaları engellenmeli ve köprü
verevliğinden kaynaklanan çarpılmaları yapmaları engellenmelidir.
248
6.8 Basınç Elemanları
6.8.1 Genel
Bu şartnamenin koşulları sadece prizmatik en az bir simetri düzlemi olan ve eksenel basınca veya
eksenel basınç ile birlikte bir simetri ekseni etrafında eğilmeye maruz olan çelik elemanlara
uygulanabilir.
6.8.2 Narinlik Oranının Sınırlandırılması
Basınç elemanları burada belirtilen sınırlandırmaları sağlamalıdır.

Kl
• Ana elemanlar için ≤ 120
r
Kl
• Destek elemanları için ≤ 140
r
Burada
K : Bölüm 4.6.2’ de belirlenmiş olan etkili boy katsayısı

l : Desteklenmemiş boy (mm)
r : En küçük atalet yarıçapı (mm)
Sadece bu paragraf için, atalet yarı çapı fiktif bir kesit için hesaplanabilir ve bu kesitte elemanın
alanının bir kısmı aşağıdaki şartlar dahilinde ihmal edilebilir:
• Elemanın hakiki alana ve atalet yarı çapına göre bulunan dayanımı katsayılı yüklerden
büyüktür ve
• Azaltılmış alanı ve buna tekabül eden atalet yarı çapını esas alan fiktif bir elemanın kapasitesi
Katsayılı yüklerden büyüktür.
6.8.3 Eksenel Basınç Dayanımı
6.8.3.1 Eksenel Basınç
Basınç elemanlarının Nr katsayılı dayanımı aşağıdaki gibi alınır.
N r = φc N n (6.8.3.1-1)
burada
φ c : Bölüm 6.3.4.2. ile belirlenmiş olan basınç dayanım katsayısı
Bölüm 6.8.3.2’ de belirlenen genişlik / kalınlık taleplerini sağlayan elemanlar için Nn anma basınç
dayanımı, aşağıdaki gibi alınır:
λ ≤ 2.25 ise N n = 0.66 λ F y As (6.8.3.1-2)
0.88F y As
λ ≥ 2.25 ise Nn = (6.8.3.1-3)
λ
burada
249
2
⎛ Kl ⎞ Fy
λ = ⎜⎜ ⎟⎟ (6.8.3.1-4)
⎝ rs π ⎠ E
As = Brüt kesit alanı (mm2)
Fy = Akma dayanım gerilmesi (MPa)
E = Elastisite modülü (MPa)
K = Bölüm 4.6.2’ de tanımlanan etkili boy katsayısı
l = Desteklenmemiş boy (mm)
rs = Burkulma düzlemine dik eksene göre atalet yarı çapı (mm)
6.8.3.2 Buruşma katsayısı ve Eksenel Basınç Elemanlarında Levha Genişlik/Kalınlık Talepleri
• Levhaların narinliği aşağıdaki denklemi sağlayacaktır:

b E
≤k (6.8.3.2-1)
t Fy
burada
k = Tablo 1’ de tanımlanan buruşma kat sayısı

b = Tablo 1’ de tanımlanan levha genişliği (mm)
Tablo 6.8.3.2-1 Buruşma Katsayısı ve Eksenel Basınç için Levha Genişlikleri
Bir kenarından mesnetli olan k b

levhalar
Başlıklar ve çıkıntı şeklinde levhalar 0,56 • I profillerin yarım başlık genişliği
• U profillerin tam başlık genişliği
• Levhalarda serbest kenar ile ilk
cıvata sırası veya kaynak arasındaki
uzaklık
• Sürekli temas durumundaki bir çift
köşebentin dış kanadının tam
genişliği
Hadde ürünü T-kesitlerin gövdeleri 0,75 • T-kesitin toplam derinliği
Çıkıntı şeklindeki diğer levhalar 0,45 • Tekli köşebentin veya ara levhalı
köşebent çiftinin dış kanadının tam
genişliği
İki kenarından kenarından mesnetli k b
olan levhaları
Kutu kesit başlıkları ve başlık 1,40 • Gövdeler arasındaki temiz uzaklıktan
takviye levhaları kutu kesit başlıklarının iç köşe yarı
çaplarının çıkarılması ile bulunan
uzaklık
• Başlık takviye levhalarında cıvata ve
kaynak sıraları arasında kalan
uzaklık
Gövdeler ve diğer levha elemanları 1,49 • hadde ürünü kirişlerin başlıkları
arasındaki temiz uzaklıktan
gövdelerin levha yarıçaplarının
çıkarılması ile bulunan uzaklık
• Bütün diğer mesnet çeşitlerinin
kenarları arasındaki temiz uzaklık
250
• Yapma I kesitlerinde başlıkların yarı genişliği aşağıdaki şartları sağlamalıdır.
b k E
≤ 0.64 c (6.8.3.2-2)
t Fy
ve 0.35 ≤ kc ≤ 0.76 (6.8.3.2-3)
Flanş yerel buruşma katsayısı

4
kc = (6.8.3.2-4)
D
tw
Burada
b = Başlık yarı genişliği

D = Gövde yüksekliği
• Boruların et kalınlığı aşağıdaki denklemleri sağlamalıdır

D E
- Dairesel borular için ≤ 2.8. (6.8.3.2-5)
t Fy
b E
- Dikdörtgen borular için ≤ 1.7. (6.8.3.2-6)
t Fy
burada :
D = Boru çapı (mm)
b = Kutu kesit genişliği (mm)
t = Boru et kalınlığı (mm)
Bölüm 6.8.4-2 denklemlerine göre projelendirilmiş olan elemanlarda yukarıdaki denklemlerde Fy

yerine katsayılı eksenel yük ve buna tekabül eden eğilme momenti ile hesaplanmış olan en büyük
basınç gerilmesi konulabilir.
6.8.4 Eksenel Basınç ve Eğilme Kombinasyonu
Katsayılı yüklere ve elastik analiz yöntemlerine göre hesaplanmış olan eksenel basınç kuvveti (Nu) ve
buna tekabül eden Mux ve Muy momentleri aşağıdaki denklemleri sağlamalıdır.
Nu Nu ⎛M M uy ⎞
< 0.2 ise + ⎜ ux + ⎟ ≤ 1.0 (6.8.4-1)
Nr 2.0 N r ⎜⎝ M rx M ry ⎟⎠
Nu N u 8.0 ⎛⎜ M ux M uy ⎞⎟
≥ 0.2 ise + + ≤ 1.0 (6.8.4-2)
Nr N r 9.0 ⎜⎝ M rx M ry ⎟⎠
Nr : Bölüm 6.8.3.1’ de tariflenmiş olan katsayılı basınç dayanımı (N)

Mrx : x-ekseni etrafında katsayılı eğilme dayanımı (N.mm)
Mry : y-ekseni etrafında katsayılı eğilme dayanımı (N.mm)
Mux : Aşağıda tariflendiği gibi hesaplanmış olan x-ekseni etrafındaki katsayılı eğilme momenti (N.mm)
Muy : Aşağıda tariflendiği gibi hesaplanmış olan y-ekseni etrafındaki katsayılı eğilme momenti (N.mm)
Mux ve Muy momentleri simetri ekseni etrafında olmak üzere aşağıdaki gibi hesaplanabilir:
• Katsayılı eksenel yük nedeniyle momentin büyütülmesine yönelik olan elastik bir ikinci
mertebe analizi
251
• Bölüm 4.5.3.2.2b’ de belirtildiği gibi moment büyütme hesabı
6.9 I-Kesitli Eğilme Elemanları
6.9.1 Genel
Bu bölüm haddelenmiş veya yapma, gövde düzleminde bulunan düşey bir eksene göre simetrik, sabit
veya değişken derinlikte kurpta olmayan I kesitli çelik elemanlar için geçerlidir. Ana eksendeki eğilme
ile birlikte kesit başlığında yanal doğrultuda da eğilme olması durumu irdelenmiştir.
I kesitler en azından aşağıdaki şartları sağlamalıdır:

• Bölüm 6.9.2’ de belirtilen enkesit boyut oranları sınırlamaları
• Bölüm 6.9.3’ de belirtilen dayanım sınır durumu şartları
• Bölüm 6.9.4’ te belirtilen yorulma sınır durumu şartları
• Bölüm 6.9.5’ de belirtilen kullanım sınır durumu şartları
• Bölüm 6.9.6’ de belirtilen inşa edilebilme şartları
I-kesitler arasına konulan diyafram ve düşey çaprazlar bölüm 6.10’ da verilen şartlara uymalıdır.
Yanal çaprazlar ise Bölüm 6.10.3’ deki şartları sağlamalıdır.
Çelik kesit ve bununla birlikte çalışan betonarme bir döşemeden oluşan kompozit kesitlerin tasarımı
için AASHTO LRFD şartnamesi ve EN 1994’ ten yararlanılabilir.
6.9.2 En Kesit Boyut Sınırlandırmaları
6.9.2.1 Gövde Boyutları
Boyuna berkitmesi bulunmayan gövdelerde

D
≤ 150 (6.9.2.1-1)
tw
Boyuna berkitmesi olan gövdelerde
D
≤ 300 (6.9.2.1-2)
tw
6.9.2.2 Başlık Boyutları
Basınç ve çekme başlıkları aşağıdaki şartları sağlayacaktır.

bf
≤ 12.0 (6.9.2.2-1)
2t f
D
bf ≥ (6.9.2.2-2)
6
t f ≥ 1.1t w (6.9.2.2-3)
ve
I yc
0.1 ≤ ≤ 10 (6.9.2.2-4)
I yt
Burada :
I yc = Çelik kesitin gövde düzlemindeki düşey eksen etrafında basınç başlığı atalet momenti (mm4)
252
I yt = Çelik kesitin gövde düzlemindeki düşey eksen etrafında çekme başlığı atalet momenti (mm4)
6.9.3.1 Genel
Bu bölümde Tablo 3.3.1-1’ de belirlenmiş olan “dayanım” ve gerektiğinde “dayanım + denge” yük
birleşimleri uygulanır.
6.9.3.2 Eğilme Dayanımı
6.9.3.2.1 Eğilme Dayanımı Tahkikleri
İncelenen kesitteki çekme başlığında delikler bulunması durumunda çekme başlığı Bölüm 6.7.3’ e
göre tahkik edilecektir.
6.9.3.2.1a Tahkiklerde Kullanılacak olan Başlık Gerilmeleri ve Eleman Eğilme Momentlerinin

Tanımlanması
Dayanım tahkiklerinde kullanmak üzere aşağıdaki gerilmeler ve eğilme momentleri katsayılı yüklerle
bulunacaktır:
- Eğilme dayanımının yanal-burulma burkulmasına dayandırıldığı durumlarda tutulmamış uzunluktaki

en büyük f bu , M u ve f l değerleri belirlenecektir. Bu değerler değişik enkesitlere ait olabilir. Burada
f bu = Başlığın yanal olarak tutulmamış uzunluğu boyunca en büyük basınç gerilmesi. Bu
gerilme başlığın yanal eğilmesi dikkate alınmadan hesaplanır. )
M u = Başlıkta basınç oluşturan ve tutulmamış uzunluk boyunca enkesitin ana eksenindeki
eğilme momentinin en büyük değeri.
f l = Başlıkta tutulmamış uzunluk boyunca yanal eğilmeden ötürü en büyük gerilme değeri.
- Eğilme dayanımının akma, başlık yerel burkulması veya gövde buruşmasına dayandırıldığı
durumlarda incelenen kesitteki f bu , M u ve f l değerleri belirlenecektir.
- f bu , M u ve f l değerleri, katsayılı yüklere göre hesaplanmalıdır. Bunlar dayanım denklemlerinde

kullanılırken işaretleri pozitif alınacaktır.
- Belli noktalarda aralıklı olarak tutulmuş olan basınç başlıklarında, birinci mertebe yanal eğilme
gerilmesi f l ,statik hesap ile doğrudan elde edilebilir. Aşağıdaki bağıntıların sağlanması durumunda
f l için birinci mertebe hesabı ile yetinilebilir.
C b Rb
Lb ≤ 1,2. L p . (6.9.3.2.1a-1)
f bu / F yc
veya eşdeğer olarak;

C b Rb
Lb ≤ 1,2 L p (6.9.3.2.1a-2)
M u / M yc
253
Eğer denklem 2 veya denklem 3 (hangisi uygulanabiliyorsa) sağlanamıyor ise, basınç başlığında
ikinci mertebe elastik yanal eğilme gerilmeleri belirlenecektir.
Basınç başlığı ikinci mertebe yanal eğilme gerilmeleri, birinci mertebe değerlerinin aşağıda gösterildiği
gibi artırılması suretiyle bulunabilir :
⎡ ⎤
⎢ 0,85 ⎥
fl = ⎢ ⎥ f l1 ≥ f l1 (6.9.3.2.1a-3)
⎢ − f bu ⎥
⎢1 F ⎥
⎣ cr ⎦
veya eşdeğer olarak;

⎡ ⎤
⎢ 0,85 ⎥
fl = ⎢ ⎥ f l1 ≥ f l1 (6.9.3.2.1a-4)
⎢1 − M u ⎥
⎢⎣ Fcr .S xc ⎥⎦
Burada :
f bu = Basınç başlığının tutulmamış uzunluğu boyunca uygulanabilen (başlık yanal eğilmesi
dikkate alınmaksızın hesaplanan) en büyük basınç gerilmesi (MPa).
f l1 = İncelenen kesitteki basınç başlığı yanal eğilme gerilmesinin birinci mertebe değeri veya
incelenen basınç başlığının tutulmamış uzunluğu boyunca uygulanabilen en büyük yanal
eğilme gerilmesi birinci mertebe değeri (MPa). (hangisi uygulanabiliyorsa)
Cb = Bölüm 6.9.3.2.2.c ile tanımlanmış olan bir katsayı
f bu = Tutulmamış uzunluk boyunca (başlık yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın hesaplanan) basınç
gerilmesinin en büyük değeri (MPa). f bu ,
Lb = Tutulmamış uzunluk (mm).
Lp = Bölüm 6.9.3.2.2c’ ye göre tanımlanmış olan tutulmamış uzunluk sınır değeri (mm).
Mu = Tutulmamış uzunluk boyunca başlıkta basınca sebep olan, enkesit kuvvetli eksenine ait
eğilme momentinin en büyük değeri (N mm). M u , katsayılı yüklere göre hesaplanır.
M yc = Basınç başlığında gerilmenin akma gerilmesine eriştiği andaki eğilme momenti (N mm). Bu
hesaplamada başlıkta yanal yönde eğilme etkisi hesaba katılmayacaktır.
Rb = Bölüm 6.9.3.2.2b’ ye göre tanımlandığı gibi hesaplanmış olan gövdeden başlığa yük
aktarma katsayısı
Fcr = İncelenen başlık için elastik yanal burulmalı burkulma gerilmesi. Bu gerilme Denklem
6.9.3.2.2c-8’ e göre hesaplanacaktır
S xc = Kesitin kuvvetli ekseni etrafındaki elastik mukavemet momenti. (mm³)
6.9.3.2.1b Aralıklı Tutulmuş olan Basınç Başlıklarının Tahkiki
Dayanım sınır durumunda aşağıdaki koşulun sağlanması gerekir.

1
f bu + f l ≤ φ f Fnc (6.9.3.2.1b-1)
3
burada;
φf = Bölüm 6.3.4.2’ de belirlenmiş olan eğilme için dayanım katsayısı
f bu = Başlık yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın hesaplanan başlık gerilmesi (MPa)
254
fl = Başlık yanal eğilme gerilmesi (MPa)
Fnc = Bölüm 6.9.3.2.2.b’ de tanımlandığı şekilde hesaplanmış olan başlık eğilme anma dayanım
gerilmesi (MPa)
Ayrıca yanal eğilme gerilmesi aşağıdaki bağıntıyı sağlamalıdır.

f l < 0.6 f yf (6.9.3.2.1b-2)
6.9.3.2.1c Aralıklı Tutulmuş olan Çekme Başlıklarının tahkiki

1
f bu + f l ≤ φ f Fnt (6.9.3.2.1c-1)
3
Burada;
Fnt = Bölüm 6.9.3.2.3’ de tariflenmiş olduğu şekilde hesaplanmış olan başlık eğilme anma
dayanım gerilmesi (MPa)
6.9.3.2.1d Sürekli Şekilde Tutulmuş olan Çekme veya Basınç Başlıklarının Tahkiki

f bu ≤ φ f Fyf (6.9.3.2.1d-1)
6.9.3.2.1e Çekme Başlıklarında Kopma Tahkiki
Çekme başlığında delikler bulunan kesitlerde aşağıdaki koşulun da sağlanması gerekmektedir.
⎛A ⎞
f t ≤ 0,84⎜ n ⎟ Fu ≤ F yt (6.9.3.2.1e-1)
⎜A ⎟
⎝ g ⎠
burada :
An = Bölüm 6.7.3.3’ de tanımlandığı gibi hesaplanmış olan çekme başlığının net alanı (mm²)
Ag = Çekme başlığının brüt alanı (mm²)
ft = Çekme başlığının brüt alanında katsayılı yüklere göre (başlığın yanal eğilmesi dikkate
alınmaksızın) hesaplanan gerilme (MPa)
Fu = Çekme başlığının Tablo 6.2.2.1-1’ de tanımlandığı gibi belirlenmiş olan minimum çekme
dayanım gerilmesi (MPa)
6.9.3.2.2 Basınç Başlığı Eğilme Dayanım Gerilmeleri
Basınç başlığının eğilme anma dayanımı olarak (Bölüm 6.9.3.2.2b’ de tanımlandığı şekilde
hesaplanmış) yerel burkulma dayanımı ile (Bölüm 6.9.3.2.2c’ de tanımlandığı şekilde hesaplanmış)
yanal burulmalı burkulma dayanımından küçük olan değer kullanılır.
255
6.9.3.2.2a Gövdeden Başlığa Basınç Gerilmesi Aktarma Katsayısı Rb
Rb katsayısı bir buruşma ötesi dayanımı azaltma katsayısı olup, narin bir gövdeden aktarılan basınç
gerilmeleri nedeni ile basınç başlığı içinde meydana gelen gerilme artışını ve buna bağlı olarak kesitin
eğilme dayanımında oluşacak azalmayı dikkate alır.
Aşağıdaki durumlarda Rb = 1,0 alınır.
-Bölüm 6.9.3 kurallarına göre inşa edilebilme kontrolu sırasında
-Bir ya da daha çok boyuna takviye düzenlenmiş ise ve

D Ek
≤ 0.95 (6.9.3.2.2a-1)
tw Fyc
-Gövde aşağıdaki koşulu sağlıyor ise:

2 Dc
≤ λ rw (6.9.3.2.2a-2)
tw
Diğer durumlarda;
⎛ a wc ⎞ ⎛ 2 Dc ⎞
Rb = 1 − ⎜⎜ ⎟⎟.⎜⎜ − λ rw ⎟⎟ ≤ 1,0 (6.9.3.2.2a-3)
⎝ 1200 + 300a wc ⎠ ⎝ tw ⎠
burada;
λrw = Kompakt olmayan bir gövde için narinlik oranının sınır değeridir.
E
λrw = 5,7. (6.9.3.2.2a-4)
Fyc
awc = Basınç bölgesindeki gövde alanının iki katının basınç başlığının alanına oranıdır.
2.Dc .t w
awc = (6.9.3.2.2a-5)
b fc .t fc
burada;
Fyc = Basınç başlığı akma dayanım gerilmesi
bfc = Basınç başlığının tüm genişliği
tfc = Basınç başlığının et kalınlığı
tw = Gövde levhası et kalınlığı
Dc = Elastik durumda basınç altındaki gövdenin yüksekliği (mm).
6.9.3.2.2b Yerel Burkulma Dayanım Gerilmesi
Basınç başlığının yerel burkulma dayanım gerilmesi aşağıdaki gibi alınır:
• Eğer λ f ≤ λ pf ise Fnc = Rb Fyc (6.9.3.2.2b-1)
• Aksi taktirde
⎡ F yr ⎛ λ f − λ pf ⎞⎤
Fnc = ⎢1 − (1 − )⎜ ⎟⎥ Rb F yc (6.9.3.2.2b-2)
⎜ ⎟⎥
⎣⎢ F yc ⎝ λ rf − λ pf ⎠⎦
256
Burada;
λ f = basınç başlığının narinlik oranı
bf c
= (6.9.3.2.2b-3)
2t f c
λ pf = kompakt başlık için sınır narinlik oranı
E
= 0.38 (6.9.3.2.2b-4)
F yc
λrf = kompakt olmayan başlık için sınır narinlik oranı
E
= 0.56 (6.9.3.2.2b-5)
F yr
Fyr = 0.7 Fyc :En kesit içinde anma akması başlangıcındaki basınç başlığı gerilmesi. (Bu gerilme
artık gerilme etkilerini içerir; fakat basınç başlığı yanal eğilme gerilmesini içermez.)
Rb = Bölüm 6.9.1.6’ de tariflendiği şekilde hesaplanmış olan, gövdeden başlığa basınç gerilmesi
aktarma katsayısı
Şekil 6.9.3.2.2-1 I Kesitleri Basınç Başlığı Eğilme Dayanımı Bağıntılarının Gösterimi
6.9.3.2.2c Yanal Burulmalı Burkulma Dayanım Gerilmesi
Tutulmamış uzunlukları boyunca prizmatik olan elemanlarda, basınç başlığının yanal burulmalı
burkulma dayanım gerilmesi aşağıdaki gibi alınır:
• Lb ≤ L p ise Fnc = Rb Fyc (6.9.3.2.2c-1)

• L p < Lb ≤ Lr ise
⎡ ⎛ F yr ⎞ ⎛ Lb − L p ⎞ ⎤
Fnc = C b ⎢1 − ⎜1 − ⎟⎜ ⎟ R F ≤ Rb F yc
⎟ ⎜ L − L ⎟⎥⎥ b yc
(6.9.3.2.2c -2)
⎢⎣ ⎜⎝ F yc ⎠⎝ r p ⎠⎦
• Lb > Lr ise Fnc = Fcr ≤ Rb F yc (6.9.3.2.2c -3)
257
burada;
Lb = Tutulmamış uzunluk (mm)

L p = Eğilme momentinin eleman boyunca sabit olması halinde, (yanal burulmalı burkulma olmadan)
eğilme anma dayanım gerilmesi Rb Fyc ‘nin elde edilmesi için gerekli olan tutulmamış
uzunluğun sınır değeri (mm)
E
L p = 1.0 rt (6.9.3.2.2c-4)
F yc
Lr = Eğilme momentinin eleman boyunca sabit olması halinde, alt veya üst başlıklardan herhangi
birinde gerilmenin anma akmasına erişmesi için gerekli olan tutulmamış uzunluğun sınır değeri.
( mm ) (Basınç başlığındaki artık gerilme etkileri dikkate alınmaktadır)
E
Lr = π rt (6.9.3.2.2c-5)
F yr
Cb = Eğilme momentinin sabit olmaması halinde bunu dikkate alan bir düzeltme katsayısı. Alternatif
bir rasyonel hesap yapılmazsa, Cb aşağıdaki gibi hesaplanabilir:
o Tutulmamış konsollarda ve f mid / f 2 > 1 veya f 2 = 0 olan elemanlarda
Cb = 1.0 (6.9.3.2.2c-6)
o Diğer bütün durumlarda
f1 f
C b = 1.75 − 1.05( ) + 0.3( 1 ) 2 ≤ 2.3 (6.9.3.2.2c-7)
f2 f2
Fcr = Elastik yanal burulmalı burkulma gerilmesi (MPa)

C b Rb π 2 E
= (6.9.3.2.2c-8)
L
( b )2
rt
rt = Yanal burulmalı burkulma için etkili atalet yarı çapı (mm)
bfc
= (6.9.3.2.2c-9)
1 Dc t w
12 (1 + )
3 bfc tfc
burada;
Fyr :En kesit içinde anma akması başlangıcındaki basınç başlığı gerilmesi. (Bu gerilme artık gerilme
etkilerini içerir; fakat basınç başlığı yanal eğilme gerilmesini içermez.)
Fyr = 0.7 Fyc (6.9.3.2.2c-10)
Dc = (elastik sınırlar içinde) Basınç altında bulunan gövde bölgesi yüksekliği (mm).
f mid = Başlığın tutulmamış uzunluğunun ortasında, yanal eğilme dikkate alınmaksızın bulunan ve bu
noktadaki en büyük basıncı yaratan (veya hiçbir şekilde basınç oluşmayan durumlarda da en
küçük çekmeyi yaratan) moment zarfına göre hesaplanan gerilme. (MPa) ( f mid ) değeri katsayılı
yükler ile hesaplanacak ve basınç durumunda pozitif, çekme durumunda negatif alınacaktır.
f2 = Aşağıda belirtilen dışında, incelenmekte olan başlığın tutulmamış uzunluğunun uçlarından
birinde yanal eğilme dikkate alınmaksızın kritik moment zarfına göre hesaplanmış olan en
büyük basınç gerilmesi (MPa) f 2 değeri Katsayılı yüklere göre hesaplanacak ve pozitif olarak
258
alınacaktır. Eğer bu gerilme incelenen başlıkta tutulmamış uzunluğun her iki ucunda sıfır ise
veya çekme ise f 2 = 0 olarak alınır.
fo Basınç başlığının öteki tutulma noktasında, yanal eğilme dikkate alınmaksızın en büyük basıncı
yaratan veya eğer hiçbir şekilde basınç oluşmayan durumlarda en küçük çekmeyi yaratan
momentlerin maksimum değerinden hesaplanan gerilme. (MPa) f o değeri katsayılı yükler ile
hesaplanacak ve basınçta pozitif, çekme durumunda negatif alınacaktır.
f 1 = 2 f mid - f 2 ≥ f o (6.9.3.2.2c-11)
Rb = Bölüm 6.9.1.6’ de tariflendiği şekilde hesaplanmış olan gövdeden başlığa yük aktarım katsayısı
Şekil 6.9.3.2.2c-1 Basınç Altında Bulunan Gövde Bölgesi Yüksekliği
Kompozit olmayan tek yönde simetrik olan kesite sahip elemanın tutulmamış kısımlarında moment
eğrisi yön değiştiriyorsa ve üst başlığın sürekli tutulmuş olduğu kabul edilemiyorsa her iki başlık için
de yanal-burulmalı burkulma dayanımı kontrol edilmelidir.
Elemanın prizmatik olmadığı tutulmamış uzunluklarda basınç başlığının yanal-burulmalı burkulma

dayanımı, incelenen tutulmamış uzunluğun en küçük dayanımı olarak alınır ve tutulmamış uzunluk
prizmatik kabul edilmek suretiyle Denklem 1,2 veya 3’ den hesaplanabilir. Daha küçük bir kesite geçiş
yapan tutulmamış uzunluklarda bu geçiş yeri daha küçük momentin bulunduğu tutulma noktasında ise
ve geçiş bölgesinin uzunluğu da tutulmamış uzunluğun yüzde yirmisinden az ise, yanal burulmalı
burkulma dayanımı daha küçük bir kesite geçiş yokmuş gibi hesaplanabilir.
6.9.3.2.3 Çekme Başlığı Eğilme Dayanım Gerilmesi
Çekme başlığının eğilme anma dayanım gerilmesi aşağıdaki gibi alınır.

Fnt = F yt (6.9.3.2.3-1)
6.9.3.2.4 Gövde Buruşma Dayanımı
6.9.3.2.4a Boyuna Berkitmeleri Olmayan Gövdeler
Buruşma anma dayanım gerilmesi aşağıdaki gibi alınır :
259
0,9 Ek F yc
Fcrw = ≤ (6.9.3.2.4a-1)
⎛D⎞ F yw / 0.7
⎜⎜ ⎟⎟²
⎝ tw ⎠
Burada :
9
k= buruşma katsayısı (6.9.3.2.4a-2)
(Dc / D )²
Dc = Elastik bölge içinde gövdenin basınç bölgesi derinliği (mm).
Eğer gövdenin her iki kenarı da basınç altında ise k = 7,2 alınır.
6.9.3.2.4b Boyuna Berkitmeleri Olan Gövdeler
Alternatif rasyonel bir hesap yapılmadığı takdirde, buruşma anma dayanım gerilmesi, Denklem
6.9.1.5.1-1’ de belirlendiği gibi ve buruşma katsayısı aşağıdaki gibi alınmak suretiyle hesaplanabilir.
ds
• ≥ 0.4 ise
Dc
5.17 9
k= ≥ (6.9.3.2.4b-1)
⎛ds ⎞
2
D
( c )2
⎜ D⎟ D
⎝ ⎠
ds
• < 0.4
Dc
11.64
k= 2
(6.9.3.2.4b-2)
⎛ Dc − d s ⎞
⎜ ⎟
⎝ D ⎠
Burada :
(d s ) = En yakın levha şeklindeki boyuna berkitmenin ekseninden veya en yakın köşebent
şeklindeki boyuna berkitmenin ekseninden basınç başlığının iç yüzüne olan uzaklık (mm)
Eğer gövdenin her iki kenarı da basınç altında ise k = 7,2 alınır.
6.9.3.3 Kesme Dayanımı
Dayanım sınır durumunda, gövdeler aşağıdaki denklemi sağlamalıdır.

Vu ≤ φ vV n (6.9.3.3-1)
burada ;
φ v = Bölüm 6.3.4.2’ de belirlenmiş olan kayma dayanım katsayısı
Vn = Berkitilmemiş gövdeler için Bölüm 6.9.8.2 ve berkitilmiş gövdeler için Bölüm 6.9.8.3’ e göre
hesaplanmış olan kesme anma dayanımı(N)
Vu = İncelenmekte olan kesitin gövdesinde, katsayılı yüklere göre bulunmuş olan kesme kuvveti (N)
Enine ara berkitmeler Bölüm 6.9.3.4.1’ de tanımlandığı şekilde tasarlanacaktır. Boyuna takviyeler
Bölüm 6.9.3.4.3’ de tanımlandığı şekilde tasarlanacaktır.
I kesitli elemanların iç gövde panelleri :
260
• Boyuna takviyesi yok ise enine berkitmelerin ara uzaklığı 3D’ yi aşmıyor ise veya
• Bir veya birden fazla boyuna takviyesi var ise ve enine berkitmelerinin ara uzaklığı 1,5 D’ yi
aşmıyor ise
berkitilmiş kabul edilir ve Bölüm 6.9.3.3.2 kuralları uygulanır. Aksi halde panel berkitilmemiş kabul
edilir ve Bölüm 6.9.3.3.1 kuralları uygulanır.
Berkitilmiş gövdelerde, uç panelleri için Bölüm 6.9.3.3.2b’ de tanımlanan kurallar uygulanır.
6.9.3.3.1 Takviyesiz ve Berkitmesiz Gövdelerin Anma Dayanımı
Takviye edilmemiş gövdelerin kesme anma dayanımı aşağıdaki gibi alınır :
V n = Vcr = CV p (6.9.3.3.1-1)
Burada;
V p = 0.58 F yw Dt w (6.9.3.3.1-2)
Burada;
C = Kesme buruşma dayanımının, Denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9.3.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6 ile
hesaplanmış olan kesme akma dayanımına oranı. Bu amaçla kesme buruşma katsayısı
( k = 5,0) alınır.
Vcr = Kesme buruşma dayanımı (N)
Vp = Plastik kesme kuvveti (N)
6.9.3.3.2 Takviyeli Gövdelerin Anma Dayanımı
Enine veya hem enine ve hem boyuna yönde takviye edilmiş iç gövde panellerinin kesme anma
dayanımları Bölüm 6.9.3.3.2a’ da tanımlanmıştır. Enine veya hem enine ve hem boyuna berkitilmiş
gövde uç panellerinin kesme anma dayanımları ise Bölüm 6.9. 6.3.2b’ de tanımlanmıştır; boyuna
yönde berkitilmiş gövde panellerinin kesme anma dayanımının hesabı için toplam gövde derinliği (D)
kullanılır. Gerekli olan enine berkitme ara uzaklığı paneldeki en büyük kesme kuvveti kullanılmak
suretiyle hesaplanır.
Takviyeler Bölüm 6.9.3.4’ de belirlenmiş olan koşulları sağlamalıdır.
6.9.3.3.2a İç Paneller
Bölüm 6.9.3.3 kurallarına uyan bir iç gövde paneli, ayrıca panelin toplam uzunluğu boyunca
2 Dt w
≤ 2.5 (6.9.3.3.2a-1)
b fc t fc + b ft t ft
denklemine uygun olacak şekilde boyutlandırılmış ise bu panelin kesme anma dayanımı aşağıdaki
gibi alınabilir:
261
⎡ ⎤
⎢ ⎥
0.87(1 − C ) ⎥
V n = V p ⎢C + (6.9.3.3.2a-2)
⎢ d ⎥
⎢ 1 + ( 0 )2 ⎥
⎣ D ⎦
burada;
V p = 0.58F yw Dt w (6.9.3.3.2a-3)
do = Enine berkitme ara uzaklığı (mm)
Vn = Gövde panelinin kesme anma dayanımı(N)
Vp = Plastik kesme kuvveti(N)
C = Kesme buruşma dayanımının kesme akma dayanımına oranı
bfc = Basınç başlığının tüm genişliği
bft = Çekme başlığının tüm genişliği
C oranı aşağıda tanımlandığı şekilde hesaplanabilir.

D Ek
• Eğer ≤ 1.12 ise C=1.0 (6.9.3.3.2a-4)
tw Fyw
Ek D Ek 1.12 Ek
• Eğer 1.12 ≤ ≤ 1.40 ise C= (6.9.3.3.2a-5)
Fyw t w Fyw D Fyw
tw
D Ek 1.57 Ek
• Eğer > 1.40 ise C= (6.9.3.3.2a-6)
tw Fyw D Fyw
( )2
tw
burada;
k = kesme buruşma katsayısı

5
= 5+ (6.9.3.3.2a-7)
d
( 0 )2
D
Aksi halde kesme anma dayanımı aşağıdaki denkleme göre alınır:
⎡ ⎤
⎢ 0.87(1 − C ) ⎥
Vn = V p ⎢C + ⎥ (6.9. 6.3.2a -8)
⎢ d d ⎥
⎢ 1 + ( 0 )2 + 0 ⎥
⎣ D D ⎦
6.9.3.3.2b Uç Paneller
Bir gövde uç panelinin kesme anma dayanımı aşağıdaki gibi alınır :

V n = Vcr = CV p (6.9.3.3.2b-1)
burada
V p = 0.58 F yw Dt w (6.9.3.3.2b-2)
C = Kesme buruşma dayanımının, Denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9. 6.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6’ ya

göre hesaplanan kesme akma dayanımına oranı.
Vcr = Kesme buruşma dayanımı (N)
262
Vp = Plastik kesme kuvveti (N)
Boyuna takviyesi olan veya olmayan bütün uç panellerinin enine berkitme ara uzaklığı 1,5 D’ yi
geçmememlidir.
6.9.3.4 Berkitmeler ve Takviyeler
6.9.3.4.1 Enine Ara Berkitmeler
6.9.3.4.1a Genel
Enine berkitmeler gövdenin bir yanına veya her iki yanına kaynaklanan veya cıvatalanan levha veya
köşebentlerden oluşur.
Diyaframlar veya enleme çerçeveler için bağlantı elemanı olarak kullanılan berkitmeler her iki başlık
ile kaynaklı veya cıvatalı olarak bağlanmalıdır.
Bağlantı elemanı olarak kullanılmayan berkitmeler ise düz kirişli köprülerde basınç başlığına tam
temas halinde olacak şekilde alıştırılacaktır; fakat çekme başlığı ile temas halinde olmaları gerekli
değildir. Buna karşılık kurptaki köprülerde tek taraflı berkitmeler her iki başlığa da bağlanacaktır; iki
taraflı berkitme bulunması halinde bunlar her iki başlığa tam temas edecek şekilde alıştırılacaktır.
≥ 4 tw
≤ min { 6 tw ; 100 }
≥ 4 tw
≤ min { 6 tw ; 100 }
Şekil 6.9.3.4.1a-1 Berkitme Kaynağı Ara Uzaklığı
Gövde-berkitme kaynağı ucu ile gövde-başlık veya gövde-boyuna takviye kaynakları kenarı
arasındaki uzaklık Şekil 1’ deki sınırlamalara uyacaktır.
263
6.9.3.4.1b Düzlemden Dışarı Çıkan Levha Genişliği
Berkitme elemanının düzlemden dışarı çıkan genişliği bt aşağıdaki denklemi sağlamalıdır:
D
bt ≥ 50 + (6.9.3.4.1b-1)
30
ve
16t p ≥ bt ≥ b f / 4 (6.9.3.4.1b-2)
burada ;
bf = İncelenen açıklık kesitindeki en geniş basınç başlığının toplam genişliği (mm)
D = Gövde levhası yüksekliği (mm)
tp = Düzlemden dışarı çıkan berkitme elemanının kalınlığı (mm)
6.9.3.4.1c Berkitme Atalet Momenti
Bir eninine berkitmede, komşu panellerin her ikisinde de kesme kuvveti kesme buruşma
dayanımından küçük ise berkitme atalet momenti, aşağıdaki denklemlerden küçük değer vereni
sağlayacaktır.
3
I t ≥ bt w .J (6.9.3.4.1c-1)
D4 ρt
1.3
F yw
It ≥ ( ) 1.5 (6.9.3.4.1c-2)
40 E
burada ;
It = Tek taraflı berkitmeler için enine berkitmenin gövde ile temas haline gelen kenarı etrafında
alınan atalet momenti, çift taraflı berkitmeler için ise gövde kalınlığının ortasına göre
alınan atalet momenti (mm4)
B = d0 ve D den küçük olanı (mm)
do = Enine berkitmeye komşu olan gövde panelleri genişliklerinden küçük olanı (mm)
J = Berkitme eğilme rijitliği terimi
D 2
J = 2.5 ( ) − 2.0 ≥ 0.5 (6.9.3.4.1c-3)
d0
ρt = Fyw/Fcrs ile 1.0 ‘dan büyük olanı
Fcrs = Berkitme yerel burkulma gerilmesi
0.31 E
Fcrs = ≤ Fys (6.9.3.4.1c -4)
bt 2
( )
tp
Fys = Berkitme malzemesi akma gerilmesi
Enine berkitmeye komşu panallerden birinde kesme kuvveti gövde buruşma kuvvetinden büyük
olduğu için buruşma ötesi dayanımı veya çekme alanı dayanımı gerekli oluyorsa berkitme atalet
momenti Denklem 2’ yi sağlayacaktır.
Boyuna takviyeleri bulunan gövde panellerinde kullanılan enine berkitmeler aşağıdaki koşulu da
sağlayacaktır.
264
bt D
It ≥ ( )( )I l (6.9.3.4.1c-5)
bl 3.0d 0
burada ;
bl = Boyuna takviyelerin düzlem dışına çıkan genişliği (mm)
bt = Enine berkitmenin düzlem dışına çıkan genişliği (mm)
Il = Boyuna takviyenin Bölüm 6.9.3.4.3c’ de tanımlandığıi şekilde hesaplanmış
olan atalet momenti (mm4)
6.9.3.4.1d Berkitme Alanı
Gövdenin buruşma sonrası taşıma dayanımını sağlayan çekme alanı (tension field) etkisi ile oluşan
kuvvetleri de karşılaması için enine ara berkitmeler aşağıdaki denklemde verilen alan şartını
sağlamalıdır.
⎡ D V ⎤ F yw 2
As ≥ ⎢0.15 B (1 − C )( u ) − 18⎥ tw (6.9.3.4.1d-1)
⎣ tw φ v .Vn ⎦ Fcrs
burada ;
Fcrs = Berkitmede yerel elastik burkulma gerilmesi (MPa)
0.31E
Fcrs = ≤ Fys (6.9.3.4.1d-2)
bt 2
( )
tp
φv = Bölüm 6.3.4.2’ de tanımlanmış olan kesme dayanım katsayısı

As = Berkitme alanı ; çift taraflı berkitme varsa ikisinin toplam alanı (mm²)
B = 1,0 çift berkitmeleri için
= 1,8 tekli köşebent berkitmeleri için
= 2,4 tekli levhalı berkitmeleri için
C = Kesme buruşma dayanımının denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9.3.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6’ dan uygun
olanına göre hesaplanmış olan kesme akma dayanımına oranı
Fys = Berkitmenin minimum akma dayanım gerilmesi (MPa)
Vn = sırası ile berkitilmemiş ve berkitilmiş gövdelerde Bölüm 6.9.3.3.1 ve 6.9.3.3.2’ ye
göre tanımlandığı şekilde hesaplanmış olan kesme anma dayanımı (N)
Vu = Dayanım sınır durumunda katsayılı yüklere göre bulunan kesme kuvveti
6.9.3.4.2 Mesnet Berkitmeleri
Bütün mesnet noktalarında yapma kesitlerin gövdelerinde mesnet berkitmeleri yerleştirilecektir.

Hadde ürünü profillerin mesnetlerinde ve hadde profili veya yapma profillerin tekil yüklere maruz kalan
diğer noktalarında, tekil yükler döşeme veya döşeme sistemleri tarafından aktarılmıyor ise ya mesnet
berkitmesi ön görülür veya gövdenin AASHTO LRFD Bölüm D6.5’ de verilen yerel akma ve yerel
burkulma koşullarını sağladığı gösterilir.
Mesnet berkitmeleri gövdenin her iki tarafına kaynaklanmış veya cıvatalanmış bir veya daha fazla
levha veya köşebentten oluşur. Gövdeye olan bağlantılar katsayılı yüklere göre mesnet kuvvetinin
tamamı aktaracak şekilde tasarlanmalıdır. Berkitmeler gövde yüksekliğinin tamamına uzatılmalı ve
enleri başlıkların dış kenarlarına mümkün olduğunca yakın olacak şekilde seçilmelidir.
Her bir berkitme, başlığa yük aktaracak şekilde alıştırılmalı veya tam nüfuziyetli küt kaynakları ile
bağlanmalıdır.
265
6.9.3.4.2a Düzlem Dışına Çıkan Genişlik
Düzlem dışına çıkan berkitme elemanının bt genişliği aşağıdaki denklemi sağlamalıdır;

E
bt ≤ 0.48t p (6.9.3.4.2a-1)
F ys
burada :
Fys = Berkitmenin minimum akma dayanım gerilmesi (MPa)
tp = Berkitme elemanın kalınlığı
6.9.3.4.2b Mesnet Berkitmesi Taşıma Dayanımı
Mesnet berkitmelerinin alıştırılmış uçlarının taşıma dayanımı aşağıdaki gibi alınır;

( R sb ) r = φ b ( R sb ) n (6.9.3.4.2b-1)
burada ;
(Rsb)n= Mesnet berkitmelerinin alıştırılmış uçlarının anma taşıma dayanımı (N)

(Rsb)n = 1.4 A pn Fys (6.9.3.4.2b-2)
burada :
φ b = Bölüm 6.3.4.2’ de mesnet için tariflenmiş olan dayanım katsayısı
Apn = Berkitmenin gövde ile başlık arasındaki köşe kaynağı dışında kalan fakat başlık kenarını da
geçmeyen kısmının alanı (mm²)
Fys = Berkitmenin akma dayanım gerilmesi (MPa)
6.9.3.4.2c Mesnet Berkitmelerinin Eksenel Dayanımı
Katsayılı eksenel dayanım (Nr) ; berkitme levhalarının minimum akma dayanımı (Fys) kullanılarak
Bölüm 6.8.2.1’ de tariflendiği şekilde hesaplanmalıdır. Atalet yarı çapı gövde kalınlığının ortasına göre
hesaplanır ve etkili boy olarak 0.75 D kullanılır. D gövde derinliğidir.
Etkili kesit hesaplarında, gövdeye cıvatalanmış olan berkitmelerde etkili basınç elemanı kesiti sadece
berkitmenin kendi kesitinden ibarettir. Burada istisna olarak belirtilenlerin dışında , gövdeye
kaynaklanmış olan berkitmelerde gövdenin bir kısmı etkili basınç elemanı kesitine dahil edilir. İki adet
levhadan oluşup, gövdeye kaynaklanmış olan berkitmelerde etkili basınç elemanı kesiti iki adet
berkitme kesitine ilave olarak, berkitmenin her bir yanına genişliği 9tw’ den fazla olmayan bir gövde
levha şeritinin alanını içerecektir.
Eğer gövdenin minimum akma dayanım gerilmesi berkitme levhalarınınkinden daha küçük ise, etkili
keside dahil edilen gövde şeridi bu durumda (Fyw/Fys) oranı ile azaltılır.
6.9.3.4.3 Boyuna Takviyeler
266
6.9.3.4.3a Genel
Gerek görüldüğünde, boyuna takviyeler gövdenin bir tarafına kaynaklanmış olan bir levhadan
oluşabildikleri gibi,cıvatalanmış bir köşebentden de oluşabilirler. Boyuna takviyeler gövde üzerinde
düşey bir konumda yerleştirilir ve uygulanabilirlik kontrolünde denklem 6.9.3.2.1_3’ ü, kullanım sınır
durumunda da ise denklem 6.9.4.2.2_4’ ü sağlanmaları ve dayanım sınır durumunda da her türlü
proje taleplerine cevap verebilmeleri gerekir. Dayanım sınır durumunda, Katsayılı yüklere göre
boyuna takviyenin eğilme gerilmesi (fs) ve de uygulanabilirlik kontrolunda adı geçen bu gerilme
aşağıdaki denklemi sağlamalıdır;
f s ≤ φ f .F ys (6.9.3.4.3a-1)
burada :
φf = Bölüm 6.3.4.2’ de tanımlanmış olan eğilme dayanım katsayısı
Fys = Takviyenin minumum akma dayanım gerilmesi (MPa)
6.9.3.4.3b Düzlem Dışına Çıkan Genişlik
Takviyenin düzlem dışına çıkan genişliği (bl) aşağıdaki denklemi sağlamalıdır :

E
bl ≤ 0.48t s (6.9.3.4.3b-1)
F ys
burada :
ts = Berkitmenin kalınlığı (mm)
6.9.3.4.3c Boyuna Takviye Atalet Momenti ve Atalet Yarıçapı
Boyuna takviyeler aşağıdaki denklemi sağlamalıdır:
3 ⎡ d ⎤
I l ≥ Dt w ⎢2.4( o ) 2 − 0.13⎥ (6.9.3.4.3c-1)
⎣ D ⎦
ve
F ys
0.16d 0
E
r≥ (6.9.3.4.3c-2)
F yc
1 − 0.6
F ys
burada:
do = Enine yöndeki berkitmelerin ara uzaklığı (mm)
Il = Boyuna takviye ile 18tw genişliğinde gövde levhasından oluşan bir elemanın kombine kesitinin
tarafsız eksenine göre bulunan atalet momenti (mm4). Eğer Fyw değeri Fys değerinden daha
küçük ise etkili kesit içindeki gövde şeridi Fyw/Fys oranı ile azaltılır.
r = Boyuna takviye ile 18tw genişliğinde gövde levhasından oluşan bir elemanın kombine kesitinin
tarafsız eksenine göre bulunan atalet yarıçapı. (mm). Eğer (fyw) değeri (fys) değerinden daha
küçük ise etkili kesit içindeki gövde şeridi (fyw/fys) oranı ile azaltılır.
267
6.9.3.5 Başlık Takviye Levhaları
6.9.3.5.1 Genel
Bir başlığa eklenen herhangi bir takviye levhasının boyu Lcp aşağıdaki denklemi sağlamalıdır :
Lcp ≥ 2d + 900 (6.9.3.5.1-1)
Burada ;
d = Çelik kesitin yüksekliği (mm)
Başlık takviye levhalarında süreksiz dikişli kaynak kullanılmamalıdır. Tek parçalı bir kapak elemanının
en büyük kalınlığı bağlandığı başlık kalınlığının iki mislinden fazla olmayacaktır.Birden çok adette
kaynaklı üstüste bindirilen takviye levhalarına izin verilmez.
Kapatma levhaları bağlandıkları başlıktan daha geniş veya daha dar olabilirler.
6.9.3.5.2 Takviye Levhası Uç Kısımları ile İlgili Koşullar
Kapatma levhasının teorik uç noktası, Katsayılı yüklere göre bulunan (Mu) momenti veya (fbu) eğilme
gerilmesinin enkesit eğilme dayanımına eşit olduğu noktadır Kapatma levhası teorik uç noktasından
sonra da aşağıda verilen koşullara göre yeterince devam ettirilmelidir :
Takviye levhasının bittiği noktada yorulma tahkiki sağlanmalıdır.
Teorik uç noktasındaki kapatma levhasında Katsayılı yüklere göre bulunan boyuna yöndeki kuvvet
teorik uç ile hakiki uç arasındaki kaynak veya cıvatalar ile taşınabilmelidir.
Daraltılarak bitirilmiş kapatma levhalarında uç noktasındaki genişlik 75 mm.den az olmamalıdır.
6.9.3.5.2a Kaynaklı Uç Noktaları
Teorik uç noktası ile fiili uç noktası arasındaki bölgede, kapatma levhası ile başlığı birleştiren
kaynaklar hesaplanan kuvveti teorik uç noktasına gelene kadar kapatma levhası içine iletmeye yeterli
olmalıdır.
Kapatma levhasının başlıklardan daha geniş olduğu durumlarda kaynak dikişleri kapatma levhasının
ucundan karşıya dolandırılmayacaktır.
6.9.3.5.2b Cıvatalı Uç Noktaları
Teorik uç noktası ile fiili uç noktası arasındaki bölgede kapatma levhasının başlığa kesme kritik
birleşimlerindeki cıvatalar, hesaplanan kuvveti teorik ve uç noktasına gelene kadar kapatma levhası
içine iletmeye yeterli olmalıdır.
Uç kısmı cıvatalı bileşimlerin kayma dayanımı Bölüm 6.11.2.6’ ya göre hesaplanmalıdır Kapatma
levhasını başlığa bağlayan boyuna yön kaynak dikişleri sürekli olmalıdır ve cıvatalı uç bileşimindeki ilk
sıra cıvatalardan bir cıvata aralığı kadar uzaklıkta son bulmalıdır Uç kısmı cıvatalı konstrüksiyonların
kullanılması amaçlanan durumlarda sözleşme dökümanlarında imalat işlem sırası aşağıdaki gibi
belirtilmelidir :
268
-Deliklerin açılması,
-Yüzeylerin temizlenmesi,
-Cıvataların yerleştirilmesi,
-Levhaların kaynaklanması.
6.9.4 Yorulma ve Kırılma Sınır Durumu
6.9.4.1 Yorulma
Bölüm 6.4.1’ de tanımlandığı gibi yorulma için enkesit detaylarının incelenmesi gerekmektedir. Tablo
3.4.1-1’ de belirlenmiş olan Yorulma Yük Birleşimi ve Bölüm 3.6.1.4’ de belirlenmiş olan yorulma
hareketli yükü uygulanır.
6.9.4.2 Kırılma
Sözleşme dokümanlarında belirlenen kırılma sağlamlığı koşulları Bölüm 6.5’ deki kurallar ile uyum
içinde olmalıdır.
6.9.5.1 Elastik Deformasyonlar
Bölüm 2.4.4.2 kuralları uygulanır.
6.9.5.2 Kalıcı Deformasyonlar
6.9.5.2.1 Genel
Tablo 3.4.1-1’ de belirlenmiş olan Kullanım Ia yük birleşimi uygulanır.
6.9.5.2.2 Eğilme
Ağır tren yükleri nedeniyle oluşabilecek kalıcı deformasyonların önlenmesi için başlıklar aşağıdaki
koşulları sağlamalıdır :
• Kesitlerin her iki başlığı için :

fl
ff + ≤ 0.80.F yf (6.9.5.2.2-1)
2
burada;
269
ff = İncelenen kesitte başlığın yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın Kullanım Ia yüklerine göre
hesaplanmış olan başlık gerilmesi (MPa)
fl = İncelenmekte olan kesitte Kullanım Ia yüklerine göre Bölüm 6.9.3.2.1a’ da belirtildiği gibi
hesaplanan başlık yanal eğilme gerilmesi (MPa)
f c ≤ Fcrw (6.9.5.2.2-2)
burada;
fc = İncelenen kesitte başlığın yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın Kullanım Ia yüklerine göre
hesaplanmış olan basınç başlığı gerilmesi (MPa)
Fcrw = Boyuna berkitmesi bulunan veya bulunmayan gövdelerde Bölüm 6.9.3.2.4’ te tanımlandığı
şekilde belirlenmiş olan buruşma anma dayanım gerilmesi (MPa)
6.9.6 İnşa Edilebilme
6.9.6.1 Genel
Bölüm 1.2.1’ deki kurallar uygulanacak ve yeterli dayanım sağlanacaktır. Ana yük taşıyıcı
elemanlardaki gerilmenin anma akma gerilmesine ulaşmasına ve buruşma ötesi dayanımın
kullanılmasına izin verilmez. Bunlar Bölüm 6.9.6.2 ve 6.9.6.3’ deki kuralların bütün kritik inşaat
aşamaları için sağlanması suretiyle gerçekleştirilir. Eğilme elemanlarının inşa edilebilmelerinin
incelenmesinde bütün yükler Bölüm 3.3.4’ e göre ilgili yük katsayısı ile çarpılır.
Sehim hesapları için yük katsayıları 1,0 olarak kullanılır.
Köprünün mesnetlerinden yukarı kalkma eğilimi her kritik inşaat aşaması için incelenmelidir.
Tekil yüklere maruz olan yerlerde yükler bir döşeme veya döşeme sistemi yardımı ile aktarılmıyor ise,
mesnet berkitmesi konulmalı veya gövdenin yerel akma ve yerel burkulma koşullarını sağladığı
gösterilmelidir. (Bu konuda AASHTO LRFD 3.Baskı 2004, Bölüm D6.5’ ten yararlanılabilir.)
İncelenmekte olan kesitte çekme başlığında delikler varsa, çekme başlığı ilave olarak Bölüm
6.9.3.2.1e’ deki kuralları sağlamalıdır. Yük taşıyan cıvatalı birleşimler, her türlü kritik inşaat
aşamasında, Bölüm 6.11.2.6’ daki kurallara göre, katsayılı yükler altında kaymanın engelleneceği
tarzda boyutlandırılmalıdır.
6.9.6.2 Eğilme Tahkikleri
6.9.6.2.1 Aralıklı Şekilde Çaprazlanmış Basınç Başlıkları
İnşaatın kritik aşamalarında, aşağıdaki koşulların her biri sağlanmalıdır. Narin gövdeli kesitlerde eğer
f l = 0 ise Denklem 1 ‘ e göre kontrol yapılmaz. Gövdesi kompakt olan veya olmayan kesitlerde ise
Denklem 3’ e göre kontrol yapılmaz.
f bu + f l ≤ φ f Fyc (6.9.6.2.1-1)
1
f bu + f l ≤ φ f F nc (6.9.6.2.1-2)
3
270
ve
f bu ≤ φ f Fcrw (6.9.6.2.1-3)
burada:
φc = Bölüm 6.3.4.2’ de tanımlanmış olan eğilme durumu için dayanım katsayısı
f bu = Başlık yanal eğilmesi dikkate alınmaksızın hesaplanan başlık gerilmesi (MPa)
fl = Başlık yanal eğilme gerilmesi (MPa)
Fcrw = Bölüm 6.9.3.2.4’ te tanımlandığı gibi gövdeler için eğilme buruşması anma dayanım
gerilmesi (MPa)
Fnc = Başlığın anma eğilme dayanım gerilmesi (MPa). Fnc Bölüm 6.9.3.2.2b’ de tanımlandığı gibi
hesaplanır. Inşa edilebilme için Fnc hesaplanırken gövde yük aktarma katsayısı Rb = 1,0
alınır.
6.9.6.2.2 Aralıklı Şekilde Tutulmuş Çekme Başlıkları
İnşaatın kritik aşamalarında aşağıdaki koşul sağlanmalıdır:
f bu + f l ≤ φ f F yt (6.9.6.2.2-1)
6.9.6.2.3 Sürekli Olarak Tutulmuş Çekme veya Basınç Başlıkları
İnşaatın kritik aşamalarında aşağıdaki koşul sağlanmalıdır:
f bu ≤ φ f F yf (6.9.6.2.3-1)
Narin gövdeli kesitler ayrıca basınç başlıkları için Denklem 6.9.3.2.1-3’ü de sağlamalıdır.
6.9.6.3 Kesme Tahkiki
Enine yönde berkitilmiş olup da, boyuna yönde berkitilmiş veya berkitilmemiş olan gövdelerin iç
panelleri inşaatın bütün kritik aşamalarında aşağıdaki koşulu sağlamalıdır:
Vu ≤ φ v .Vcr (6.9.6.3-1)
burada;
φv = Bölüm 6.3.4.2’de tanımlanmış olan kayma için dayanım katsayısı

Vu =İncelenmekte olan kesitteki kompozit olmayan kesite uygulanan katsayılı inşaat yükleri ve
katsayılı kalıcı yüklere göre gövdedeki kayma (shear) (N).
Vcr = Denklem 6.9.3.3.2b-1 göre hesaplanmış olan kayma burkulma dayanımı (N).
6.10 Diyaframlar ve Enleme Çerçeveleri
271
6.10 Diyaframlar ve Enleme Çerçeveleri
6.10.1 Genel
Diyaframlar veya enleme çerçeveleri yapının başına, sonuna , iç mesnetlerin olduğu noktalara açıklık
ortalarına düzenlenir.
Diyafram ve enleme çerçevelerine ihtiyaç olup olmadığı inşaat projesinin bütün aşamaları ve nihai
durum için incelenmelidir. Bu inceleme aşağıdaki hususları içermelidir ancak bunlarla sınırlı
olmayabilir.
• Yanal rüzgar yüklerinin kiriş taban seviyesinden döşeme seviyesine ve buradan da mesnetlere
aktarılması
• Basinç altında kaldığında alt başlığın her türlü yük durumunda stabilitesi
• Strüktüre uygulanan her türlü düşey ölü yükler ve hareketli yüklerin dağılımı.
Yapım sırasında gerekli olup sonradan kaldırılacak diyaframlar ve enine çerçevelerin geçici oldukları,
projelerde belirtilerek işaretlenmelidir.
Kalıcı diyaframlar ve enine çerçeveler statik modelin parçası niteliğinde ve kuvvet etkilerinin
hesabında kullanılıyorsa uygulanabilecek her türlü sınır durumları için tahkik edilmelidir. Diyaframlar
ve enine çerçeveler en azından Bölüm 4.6.3.4’ deki koşullara göre rüzgar yüklerini aktarabilecek
şekilde ve Bölüm 6.7.2 veya 6.8.2’ de belirlenmiş olan narinlikle ilgili koşulları sağlayacak şekilde
projelendirilmelidir. Diyafram ve enine çerçevelerin bağlantı levhaları ise Bölüm 6.4.2.1’ deki koşulları
sağlamalıdır.
Köprünün sonunda veya döşemenin sürekliliğine ara verildiği noktalarda döşeme levhanının kenarları
diyaframlar ile veya diğer elemanlar ile mesnetlenmelidir.
6.10.2 Düz I-kesitleri
Hadde ürünü profiller için kullanılan diyaframlar veya enleme çerçeveler en az kirişin yarı
yüksekliğinde olmalıdır. Levhalı yapma kirişlerin diyaframları ve enleme çerçeveleri pratikte mümkün
olduğunca yüksek olmalıdır.
En uç kesitteki diyaframlar ve enleme çerçeveleri her türlü yanal etkiyi mesnetlere aktaracak şekilde
boyutlandırılmalıdır. Eğer uç kesitteki diyaframlar ve enleme çerçeveleri verev ise, verev eleman
tarafından aktarılması gereken boyuna kuvvet bileşeni dikkate alınmalıdır. Eğer mesnetlerde verevlik
açısı 200 den daha fazla ise, ara enleme çerçeveleri ana kirişlere dik yönde olmalıdır. Eğer
mesnetlerde verevlik varsa enleme çerçevelerinin mesnet çizgisi üzerinde olmasına gerek yoktur.
Uç diyaframlar döşeme ve döşeme derz bağlantısı tarafından aktarılan kuvvetleri ve çarpılmaları

karşılayacak şekilde tasarlanmalıdır. Boyuna yöndeki kirişler ile diyafram arasındaki bağlantının
tasarlanması sırasında diyafram uç momenti dikkate alınmalıdır.
6.10.3 Yanal Çaprazlama
6.10.3.1 Genel
Yanal çaprazlama ihtiyacının olup olmadığı hususu inşaat aşamaları ve nihai durum için
incelenmelidir. İstendiğinde yanal çaprazlar başlık düzleminde veya yakınında veya çaprazlanan
başlık düzleminde yerleştirilebilir. Yanal çapraz gerekip gerekmediğinin belirlenmesi için yapılacak
inceleme aşağıdaki konuları içermelidir ancak bunlar ile sınırlı olmayabilir.
272
• Bölüm 4.6.3.4’ de belirlendiği gibi yanal rüzgar yüklerinin mesnetlere aktarılması
• Bölüm 4.6.3.5’ de belirlendiği gibi yanal deprem yüklerinin aktarılması
• İmalat, montaj ve döşemenin yerleştirilmesi sırasında deformasyonların kontrolü.
Nihai durum dışındaki durumlar için düzenlenmiş olan yanal çaprazlar kaldırılabilir. Kalıcı yanal
çaprazlar, yük etkilerinin belirlenmesi için kurgulanan statik modelde yer alıyorlarsa bütün olası sınır
durumlar için tasarlanmalıdır. Bölüm 6.7.2. ve 6.8.2. koşulları uygulanmalıdır.
Yanal çaprazların bağlantı levhaları Bölüm 6.4.2.2 koşullarını sağlamalıdır.
Yanal çaprazların deprem yüklerine karşı düzenlenmiş olması durumunda Bölüm 4.6.3.5’ de belirtilen
koşullar uygulanır.
6.10.3.2 Düz I-Profiller
İstenirse yanal çaprazlar dış şeritlere yerleştirilebilir. Döşemelere yeterli rijitlikte bağlanmış olan
başlıklar çaprazlara ihtiyaç göstermezler.
Sürekli kirişlerin negatif moment bölgelerinde yanal çapraz gerekip gerekmediği montaj sırasındaki
stabilite için incelenmelidir.
6.11 Bağlantı ve Ekler
6.11.1 Genel
Elemanların bağlantıları ve ekleri dayanım sınır durumuna göre tasarlanacaktır. Kayma kritik cıvatalı
birleşimlerde ayrıca Kullanım Ia sınır durumunda kayma dayanımı sağlanacaktır.
Bir birleşimin tasarımında kullanılacak kesit tesirleri aşağıdaki gibi alınacaktır:
• Bağlantı veya ek yerindeki katsayılı yüklere göre bulunan kesit tesirleri eleman dayanımının
%50 sinden daha küçükse, birleşimin tasarımında kullanılacak kesit tesirleri en az kesit
dayanımının yüzde %75 i kadar alınacaktır.
• Bağlantı veya ek yerindeki katsayılı yüklere göre bulunan kesit tesirleri eleman dayanımının
%50 sinden daha büyükse, birleşimin tasarımında kullanılacak kesit tesirleri olarak katsayılı
yüklere göre bulunan kesit tesirleri ile aynı noktadaki (dayanım katsayısı ile azaltılmış) eleman
dayanımının ortalaması esas alınacaktır.
Düğüm noktalarının tasarlanması için doğrusal elastik veya elasto plastik hesap yöntemi kullanılabilir.
Mümkün olduğunca bağlantılar eleman eksenine göre simetrik yapılacaktır. Bağ levhaları ve
korkuluklar dışında bağlantılarda en az iki cıvata veya eşdeğeri kaynak kullanılacaktır. Çaprazlarla
birleşen elemanların ağırlık eksenleri mümkün olduğu kadar bir noktada kesişecek şekilde düzenlenir.
Dış merkezliği olan bağlantılardan kaçınılacaktır. Eğer girişim noktalarında dış merkezlik mevcut ise,
düğüm noktaları ve elemanlar bundan meydana gelecek momentlere ve kuvvetlere göre
projelendirilir.
273
1- Ağırlık Ekseni
2- Cıvatalar
3- Cıvata Yerleştirme Çizgileri
Şekil 6.11.1-1 Eksen Çizgileri
Bir düğüm noktası darbe etkisine veya kayda değer derecede titreşime maruz kalıyor ise birleşimlerde
aşağıdaki yöntemlerden biri kullanılır:
- kaynak,
- kilitleme düzeneği bulunan cıvatalar,
- öngerilmeli cıvatalar
- enjeksiyonlu cıvatalar,
- perçinler
Bir düğüm noktasında kaymaya izin verilmiyor ise ön gerilmeli cıvata, perçin veya kaynak kullanılır.
Döşeme kirişlerinin uç bağlantı köşebentlerinin kalınlıkları, 10 mm den az olmamalıdır. Döşeme
kirişlerinin uç bağlantıları çift köşebent ile yapılmalıdır. Montaj sırasında mesnet oluşturması gibi
maksatlar için kullanılmış olan raf görünümlü köşebentler, uç kesme kuvveti aktarmada bağlantı
elemanları ile birlikte dikkate alınmamalıdır.
Kirişlerin ve döşeme kirişlerinin bağlantıları, yüksek dayanımlı cıvatalar ile yapılmalıdır. Cıvatalı
bağlantının pratik olmadığı yerlerde kaynaklı birleşime de izin verilebilir. Kaynak kullanılması
durumunda kaynaklı birleşimler düşey yükler ile birlikte, uçlarda dönme hareketinin engellenmesi ile
oluşan moment için de tasarlanmalıdır.
6.11.2 Cıvatalı Birleşimler
6.11.2.1 Genel
Cıvatalı birleşimlerde birleşim elemanları, cıvatalar sıkıldıktan sonra arada boşluk kalmıyacak şekilde
bir arada tutulmalıdırlar. Cıvata kafaları ve somunlar ile temasa gelenler de dahil bütün bileşim
yüzeylerinin, haddehane pullanması dışında her türlü pullanmalardan, kirden ve yabancı maddelerden
temizlenmiş olması gerektiği proje dökümanlarında not edilmiş olmalıdır. Cıvatalı çelik parçalar boyalı
veya boyasız olabilir.
6.11.2.1.1 Kayma-Kritik Birleşimler
Kayma-kritik bağlantı ve eklerde, Kullanım Ia yük birleşiminde Bölüm 6.11.2.6’ ya göre kayma
dayanımı tahkiki yapılacaktır. Ayrıca ilgili dayanım sınır durumu yük birleşimlerinde Bölüm 6.11.2.4’ e
göre kesme, Bölüm 6.11.2.5’ e göre ezilme ve Bölüm 6.11.2.7’ ye göre çekme dayanımı tahkikleri
yapılacaktır.
274
Kayma-kritik birleşimler, yön değiştiren gerilmelere, ağır darbeli yüklere, şiddetli titreşimlere maruz
kalan yapılarda kullanılır. Birleşim noktalarındaki kayma sebebiyle oluşan gerilme ve şekil
değiştirmeler yapının kullanımını tehlikeye sokacak nitelikte ise bu durumda da kayma–kritik
birleşimler kullanılmalıdır.
Kesme kuvveti aktaran kayma–kritik cıvatalı birleşimlerin kullanıldığı durumlar aşağıda belirtilmiştir:
-Yorulma yüklemesine maruz bağlantı noktaları.
-Normalden büyük deliklerin kullanılması durumu.
-Kısa veya uzun oval deliklerin kullanıldığı ve kuvvetin oval delik eksenine dik olmaması durumu
-Yüklerin önemli mertebede yön değiştirdiği bağlantı noktaları.
-Kaynakların ve cıvataların birlikte yük aktardıkları bağlantı noktaları,
-Eksenel çekme veya eksenel çekme ile birlikte kesmeye maruz bağlantı noktaları.
-Mühendis tarafından, herhangi bir kayma hareketinin bağlantı noktasının veya yapının performansı
açısından kritik olabileceği belirtilen bağlantı noktaları. Bu gibi bağlantı noktaları, sözleşme
dökümanlarında not edilmelidir.
6.11.2.1.2 Kesme-Ezilme Tipi Birleşimler
Kesme-ezilme tipi birleşimlerin uygulanmasına sadece eksenel basınca maruz düğüm noktalarında
veya çapraz elemanlarının düğüm noktalarında izin verilir. Bu tip birleşimler dayanım sınır durumuna
göre tahkik edilecektir. Bu tip birleşimlerde 4.6 sınıfından 10.9 sınıfına kadar bütün cıvata sınıfları
kullanılabilir. Bu birleşimlerde cıvataya öngerme verilmesine ve temas yüzeylerinde özel bir önlem
alınmasına gerek yoktur.
6.11.2.2 Cıvatalar, Somunlar

Köprülerde 16 mm den daha küçük çapta cıvata kullanılmamalıdır. Cıvata sınıfları Bölüm 6.2.3’ de
gösterilmiştir.
6.11.2.3 Cıvata Delikleri

Delik tipleri ve boyutları Tablo 1’de tanımlanmıştır.
Tablo 6.11.2.3-1. En büyük delik boyutları

Cıvata Standart Normalden Kısa oval Uzun oval
çapı delik büyük delik delik delik
D Çap Çap Genişlik x uzunluk Genişlik x uzunluk
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
16 18 20 18 x 22 18 x 40
20 22 24 22 x 26 22 x 50
22 24 28 24 x 30 24 x 55
24 26 30 26 x 33 26 x 60
27 30 35 30 x 37 30 x 67
30 33 38 33 x40 33 x 75
36 39 44 39 x 46 39 x 90
Not 1 : Normalden büyük delikler kayma-kritik birleşimlerde kullanılabilir; kesme-ezilme tipi

birleşimlerde kullanılamaz.
275
Not 2 : Kısa ve uzun oval delikler kayma–kritik birleşimlerde kullanılabilir. Oval delik ekseninin kuvvet
doğrultusuna dik olması şartıyla bu tip delikler kesme-ezilme tipi birleşimlerde de kullanılabilir.
6.11.2.4 Kesme Dayanımı
Dayanım sınır durumunda cıvatalı bir birleşimin katsayılı kesme dayanımı (VBr)
PBVr = φs PBVn (6.11.2.4-1)
Burada
PBVn = Cıvatalı bir birleşimde bir cıvatanın kesme anma dayanım kuvveti,
φs = Bölüm 6.3.4.2’ de, ilgili cıvata sınıfına göre belirtilen dayanım azaltma katsayısıdır.
6.11.2.4.1 Kısa Birleşimler
Dişlerin kesme düzlemi dışında tutulması durumunda

PBVn = 0,48 Ab FBu ns (6.11.2.4.1-1)
Dişlerin kesme düzlemine dahil edilmesi durumunda

PBVn = 0,38 Ab FBu ns (6.11.2.4.1-2)
Burada :
Ab = Anma çapı ile bulunan cıvata alanı (mm²)
FBu = Cıvata için Bölüm 6.2.3’ de belirtilen minimum kopma dayanım gerilmesi (MPa)
ns = beher cıvata için kesme düzlemi sayısı
Cıvataların dişlerinin temas yüzeyleri kesme düzlemi içinde kalıp kalmadığı hesaplanırken cıvatanın
belirlenen diş açılmış boyuna iki diş adımı daha ilave edilir.
Eğer bir cıvatanın dişleri kesme düzlemi içinde kalıyor ise cıvatanın kesme dayanımı için bütün kesme
düzlemlerinde dişleri kesme düzlemine dahil olarak hesaplanır.
6.11.2.4.2 Uzun Birleşimler
Bir birleşimde uç cıvataların eksenleri arasında kuvvet doğrultusunda ölçülen Lj uzaklığı (bakınız Şekil
1), 15 d’ den büyük ise, bütün cıvataların Vn anma kesme dayanımı, β Lf ile çarpılmak suretiyle
azaltılır. Bu katsayı aşağıdaki gibidir:
L j − 15.d
β Lf = 1 − (6.11.2.4.2-1)
200.d
Ancak β Lf ≤ 1,0 ve β Lf ≥ 0,75 olmalıdır
Bu azaltma, bağlantı boyunca düzgün yayılı bir kuvvet aktarım dağılımı var ise uygulanmaz. Örneğin
bir kesitin gövdesi ile başlığı arasındaki kesme kuvveti aktarımı .
276
Şekil 6.11.2.4.2-1 Uzun Birleşimler
6.11.2.5 Cıvata Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Dayanım sınır durumunda cıvatalı bir birleşimin katsayılı ezilme dayanımı (PBBr)
PBBr = φbb PBBn (6.11.2.5-1)
Burada
PBBn = Anma ezilme dayanımı,
φbb = Bölüm 6.3.4.2’ de belirtilen dayanım azaltma katsayısıdır.
-Standart deliklerde, iç ve uç cıvata delikleri için anma dayanımı Rn aşağıdaki gibi alınır:
• Delikler arasındaki temiz uzaklık veya uca kadar olan temiz uzaklık 2,0 d ’ den az değil ise
PBBn = 2,4 d t Fu (6.11.2.5-2)
• Delikler arasındaki temiz uzaklık veya uca kadar olan temiz uzaklık 2,0.d’ den az ise
PBBn = 1,2 Lc t Fu (6.11.2.5-3)
-Normalden büyük deliklerde yukarda verilen PBBn değerleri 0.8 ile çarpılacaktır,
-Oval deliklerde uygulanan kuvvet oval delik yönüne dik ise:
• Delikler arasındaki veya uca kadar olan temiz uzaklık 2,0.d’ den az değil ise ;
PBBn = 1.5 d t Fu (6.11.2.5-4)
• Delikler arasındaki veya uca kadar olan temiz uzaklık 2,0.d’ den az ise ;
PBBn = 0.75 Lc t Fu (6.11.2.5-5)
burada :
d = Cıvatanın anma çapı (mm)
t = Bağlantıdaki levha kalınlığı (mm)
Fu = Bağlantıdaki levhanın çekme dayanım gerilmesi (MPa) (Tablo 6.2.2.1-1’ e bakınız)
Lc = Delikler arasındaki temiz uzaklık veya delik kenarı ile elemanın kuvvet tatbik yönündeki ucu
arasındaki temiz uzaklık (mm)
277
Bir cıvata deliğinde etkili ezilme alanı cıvata çapı ile üstüne yaslandığı levhanın kalınlığının çarpılması
suretiyle bulunur.
Havşa başlı cıvatalı bağlantılarda etkili levha kalınlığı, levha kalınlığından havşa derinliğinin yarısının
çıkartılması ile elde edilir.
Tek sıra cıvata dizisi ile bağlanmış olan bağlantılarda (Bak Şekil 1) cıvataların hem kafa tarafında
hem de somun tarafında rondela kullanılmalıdır.
Şekil 6.11.2.5-1 Tek Sıra Cıvata Dizisi İle Bağlanmış Olan Bağlantılar
Her bir cıvatanın PBBn anma dayanımı aşağıdaki değer ile sınırlandırılmıştır:
PBBn ≤ φ m21,5 Fu d t (6.11.2.5-6)

Burada
φ m2 = 0.8
Tek sıra cıvata ile teşkil edilmiş ekli eklerde 8.8 veya 10.9 sınıfı cıvata kullanılması durumunda
sertleştirilmiş rondela kullanılmalıdır.
Şekil 6.11.2.5-2 Besleme Levhalı Bağlantılar
Kesme-ezilme tipi birleşimlerde kesme kuvveti, cıvata anma çapının üçte birinden daha kalın bir
besleme levhasından geçiyorsa (bak Şekil 2), denklem 1 ila 4’ e göre bulunan anma dayanımı
aşağıda belirtilen βp azaltma katsayısı ile çarpılmalıdır:
9d
βp = , ancak βp ≤ 1 (6.11.2.5-7)
8d + 3t p
Burada
tp = Besleme levhası kalınlığı
Bağlantının iki tarafında da besleme varsa tp kalın olan besleme levhasının kalınlığına eşit alınır.
6.11.2.6 Kayma Dayanımı
Kayma kritik bir bağlantıdaki bir cıvatanın kayma anma dayanımı aşağıdaki gibi alınır:
PBSn = Kh Ks ns Pt (6.11.2.6-1)
Burada ;
ns = Beher cıvata için kayma düzlemi sayısı
Pt = Tasarım öngerme kuvveti
= 0.7 FBu As (N) (6.11.2.6-2)
278
FBu = Tablo 6.2.3.1-1’ de belirtilen cıvata kopma dayanım gerilmesi (MPa)
Kh = Tablo 1’ e göre delik boyu katsayısı
Ks = Tablo 2’ ye göre yüzey durumu katsayısı
Tablo 6.11.2.6-1 Kh – değerleri
Tanım Kh
Standart delikliler için 1,0
Normalden büyük delikler ve oval delik ekseninin kuvvet 0,85
doğrultusuna dik olduğu kısa oval delikler için
Oval delik ekseninin kuvvet doğrultusuna dik olduğu uzun oval 0,70
delikler için
Oval delik ekseninin kuvvet doğrultusuna paralel olduğu kısa 0,65
oval delikler için
Oval delik ekseninin kuvvet doğrultusuna paralel olduğu uzun 0,60
oval delikler için
Tablo 6.11.2.6-2 Ks Değerleri

Sürtünme yüzeyi sınıfları Ks
A – sınıfı 0,33
B – sınıfı 0,50
C – sınıfı 0,33
Sürtünme yüzeyi sınıfları aşağıda tanımlanmıştır :

A-sınıfı : Boyanmamış, temiz, fabrika pullanma düzeyinde veya
Kum püskürtme ile temizlendikten sonra A–sınıfı boya ile boyanmış,
B-sınıfı : Boyanmamış ve kum püskürtme ile temizlemiş veya
Kum püskürtme ile temizlendikten sonra B–sınıfı boya ile boyanmış,
C-sınıfı : Sıcak daldırma ile galvanizlenmiş ve galvanizlendikten sonra tel fırça ile
pürüzlendirilmiş.
Boyanmamış bağlantı noktalarında, cıvata delikleri arasında kalan bölgede hiçbir şekilde boya
olmasına izin verilmez. Delik bölgesi etrafında cıvata delik kenarından 25 mm den az olmamak üzere
bir cıvata çapı uzaklığa kadar boya yapılmayacaktır.
Yüzey sürtünme katsayısı 0,33’ den daha küçük olan bir boya kullanılması için tasarım mühendisi ve
idareni onayı gerekli olup, fiili yüzey sürtünme katsayısı deneyler ile belirlenecektir.
Sözleşme dökümanları aşağıdaki hususları kayıt altına almalıdır :
Boyalı yüzeyler kalite kontrol deneylerinin ön gördüğü minimum sürede kürlenmedikçe montaj
yapılmayacaktır. Galvanizlenmesi ön görülmüş olan yüzeyler, “AASHTO M 111 (ASTM A 123), Demir
ve çelik ürünlerinin sıcak daldırma usulü ile çinko kaplanması” standardına göre galvanizlenecektir.
Yüzeyler bunu müteakip tel el fırçası ile pürüzlendirilecektir. Elektrikli tel fırça kullanılmasına izin
verilmez.
Bir kayma-kritik birleşim net öngerme kuvvetini azaltan bir çekme kuvvetine maruz kalıyorsa, anma
kesme dayanımı denklem (6.11.2.8-3 )’ deki katsayı ile çarpılacaktır.
279
6.11.2.7 Çekme Dayanımı
6.11.2.7.1 Genel
Dayanım sınır durumunda cıvatalı bir birleşimin katsayılı dayanımı (PBTr)

PBTr = φt . PBTn (6.11.2.7-1)
Burada
PBTn = Anma çekme dayanım kuvveti,
φt = Bölüm 6.3.4.2’ de, ilgili cıvata sınıfına göre belirtilen dayanım azaltma katsayısıdır.
Yüksek dayanımlı cıvataların kullanıldığı bir birleşimde eksenel çekme yükü varsa, bu cıvatalarda
Denklem (6.11.2.6-2)’ de belirtilen öngerme kuvvetinin uygulanmış olması gereklidir. Eksenel çekme
kuvveti, katsayılı dış yüklerle bulunan değere bağlantı levhalarındaki deformasyonun neden olduğu
kanırtma etkisinin yarattığı çekme kuvveti de eklenerek elde edilir. Kanırtma etkisi ile ilgili koşullar
bölüm 6.11.2.7.4’ de belirlenmiştir.
6.11.2.7.2 Anma Çekme Dayanımı
Bir cıvatanın anma çekme dayanımı PBTn herhangi bir ön germe kuvvetinden bağımsız olarak;
PBTn = 0,76 . Ab.FBu ( 6.11.2.7.2-1 )
burada :
Ab = anma çapı ile bulunan cıvata alanı (mm²)
FBu = bölüm 6.2.3’ e göre cıvatanın anma çekme dayanım gerilmesi (Mpa)
6.11.2.7.3 Yorulma Dayanımı
Yüksek dayanımlı cıvataların yorulma tahkikinde; hareketli yükten doğan Δf çekme gerilmesi aralığı,
dinamik yük artışı ve kanırtma etkisi ile toplanarak dikkate alınacaktır.
Cıvatanın gerilme düzeyi hesabında cıvatanın anma çapı kullanılır. Hiçbir durumda hesaplanan
kanırtma kuvveti, dış yüklerin yüzde 60’ ını geçmeyecektir.
Yorulmaya maruz birleşimlerde 8.8 ve 10.9 sınıfı dışında cıvata kullanılmayacaktır.
6.11.2.7.4 Kanırtma Etkisi
Kanırtma etkisinden kaynaklanan çekme kuvveti aşağıdaki gibi alınır :

3b t3
PBku = ( − ) PBTu ( 6.11.2.7.4-1 )
8a 328000
burada ;
PBku = Katsayılı yüklere göre beher cıvata için kanırtma çekme kuvveti (N) ;
(değer negatif ise sıfır alınır)
PBTu = Katsayılı yüklere göre beher cıvata için doğrudan çekme kuvveti (N)
a = Cıvatanın merkezinden levhanın kenarına olan uzaklık (mm)
280
b = Cıvatanın merkezinden bağlanan elemanın levha topuğuna kadar olan
uzaklık (mm)
t = Bağlanan elemanların en incesinin kalınlığı (mm)
6.11.2.8 Çekme ve Kesme Kombinasyonu
Çekme ve kesmeye maruz kalmış bir cıvatanın anma çekme dayanım kuvveti (PBTn) aşağıdaki gibi
alınır :
PBV u
Eğer ≤ 0,33 ise PBTn = 0,76 Ab FBu ( 6.11.2.8-1)
PBV n
2
⎛ V ⎞
Aksi halde; PBTn = 0,76 Ab FBu 1 − ⎜⎜ B u ⎟ ( 6.11.2.8- 2)
⎟
⎝ φ s PBV n ⎠
burada ;
Ab = Anma çapına tekabül eden cıvata alanı (mm²)
FBu = Bölüm 6.2.3’ e göre cıvatanın kopma dayanım gerilmesi (Mpa)
PBVu = Katsayılı yüklere göre cıvatadaki kesme kuvveti (N)
PBVn = Bölüm 6.11.2.4’ ye göre bir cıvatadaki anma kesme dayanım kuvveti (N)
Eksenel çekme ile birlikte kesme yüküne de maruz kayma-kritik birleşimler Kullanım Ia yük birleşimine
göre tahkik edilecektir. Cıvatanın anma kayma dayanımı, bölüm 6.11.2.6’ e göre bulunan anma
kayma dayanımının aşağıda verilen çarpan ile çarpılması sureti ile elde edilir :
PBT u
1- ( 6.11.2.8- 3 )
Pt
burada :
PBTu = Kullanım Ia yük birleşimi altında katsayılı yüklere göre çekme kuvveti (N)
Pt = Denklem 6.11.2.6-2’ de belirlenmiş olan minimum cıvata öngerme kuvveti (N)
6.11.2.9 Enjeksiyon Cıvataları
Enjeksiyon cıvataları geniş açılmış deliklere normal cıvatalar takıldıktan sonra boşlukların iki bileşenli
bir epoksi ile doldurulması ile elde edilir. Epoksi, cıvata başında delinmiş bulunan küçük bir delikten
cıvata gövdesi ile bağlantı levhaları arasındaki boşluğa sıkılır. Bu tür cıvatalar, yeni demiryolu
köprülerinde, ağır yüklü kren yolu kirişlerinde ve eski demiryolu köprülerindeki perçinli bağlantılarun
onarımında kullanılmaktadır.
Enjeksiyon cıvataları kayma-kritik birleşimlerde kullanılan uygun cıvatatalara ve yüksek dayanımlı

öngermeli cıvatalara ekonomik bir seçenektir.
Enjeksiyon cıvatalarının imalat ve montaj detayları ile ilgili şartnameler Bölüm 6.1.2.7’ de
gösterilmiştir.
Enjeksiyon cıvatalarına ilişkin tahkikler için TS EN 1993-1-8:2005 (E) Bölüm 3.6.2’ den yararlanılabilir.
281
6.11.2.10 Karma Birleşimler
-Bir kesme kuvvetinin aktarılmasında kullanılan bağlantı elemanlarının farklı rijitlikte olması
durumunda, rijitliği en yüksek olan bağlantı elemanı tasarım yükünün tamamını karşılayacak şekilde
boyutlandırılır.
-Öngermeli 8.8 ve 10.9 sınıfı cıvatalı birleşimler dayanım sınır durumu yükleri altında kayma dayanımı
tahkiklerini sağlayacak şekilde tasarlanmış iseler, bunların kaynaklarla birlikte çalışacakları kabul
edilebilir. Bunun için cıvataların nihai sıkılma işleminin kaynak tamamlandıktan sonra yapılması
gereklidir.
6.11.2.11 Blok Halinde Yırtılma
Blok halinde yırtılma Şekil 1’ de gösterilmektedir. Bu tür kırılmada bağlantı elemanında hem cıvata
grubunun kenar sırasındaki delikleri birleştiren hat boyunca kesme akması (veya kırılması), hem de
çekme aktarılan yüzde çekme kırılması (veya akması) ortaya çıkmaktadır.
I kirişlerin gövde bağlantısında, bütün çekme birleşimlerinde, ek levhalarında, bağlantı levhaları,

bayrak levhalarında blok halinde yırtılma dayanımı tahkiki yapılmalıdır.
-Simetri ekseninde yüklenen bir cıvata grubunda NVRr blok halinde yırtılma dayanımı aşağıda
gösterilmiştir;
Eğer Atn ≥ 0.58 Avn ise NVRr = φbs (0.58 Fy Avg + Fu Atn) (6.11.2.11-1)
Atn < 0.58 Avn ise NVRr = φbs (0.58 Fu Avn + Fy Atg) (6.11.2.11-2)
-Dış merkezli bir yüklemeye maruz kalan bir cıvata grubunda NVRr blok yırtılma dayanımı aşağıda
gösterilmiştir:
Eğer Atn ≥ 0.58 Avn ise NVRr = φbs (0.58 Fy Avg + 0.5 Fu Atn) (6.11.2.11-3)
Atn < 0.58 Avn ise NVRr = φbs (0.58 Fu Avn + 0.5 Fy Atg) (6.11.2.11-4)
burada;
Atn = Çekmeye maruz kalan net alan (mm2)
Avn = Kesmeye maruz kalan net alan (mm2)
Atg = Çekmeye maruz kalan brüt alan (mm2)
Avg = Kesmeye maruz kalan brüt alan (mm2)
Fy = Levha akma dayanım gerilmesi (MPa)
Fu = Levha kopma dayanım gerilmesi (MPa)
φbs = Blok yırtılma için dayanım katsayısı (Bak Bölüm 6.3.4.2)
Net alan hesaplanırken anma delik çapları 2 mm artırılacaktır. Şaşırtmalı deliklerde net alan hesabı
Bölüm 6.7.3.3’ e göre yapılacaktır.
Kayma gerilmesi taşıyan net kesitlerin hesabında yırtılma olacağı varsayılan hat üzerindeki ve buna 2
delik çapı uzaklıktaki delikler dikkate alınır; daha uzakta bulunan delikler dikkate alınmaz.
282
1: küçük çekme kuvveti 2: büyük kesme kuvveti
3: küçük kesme kuvveti 4: büyük çekme kuvveti
Şekil 6.11.2.11-1 Blok Halinde Yırtılma
6.11.2.12 Kollarının bir Tanesinden Bağlanmış, Çekmeye Maruz Köşebentler

Çekmeye maruz olan bir köşebentin bir kolundan bir sıra cıvata ile bağlanmış olması durumunda (bak
Şekil 1), dış merkezliği göz önüne alan ayrıntılı hesaplar yerine aşağıdaki bağıntılara göre çekme
dayanımı hesaplanır:
1 Cıvata için: N u ,R d = φ u (2.0 ( e2 − 0.5 d o ) t f u ) (6.11.2.12-1)

2 Cıvata için: N u ,Rd = φ u (β 2 Anet f u ) (6.11.2.12-2)
3 ve daha fazla Cıvata için : N u ,Rd = φ u (β 3 Anet f u )
(6.11.2.12-3)
Burada:
β 2 ve β 3 Tablo 1’ de verilmiş olan cıvata uzaklığına göre azaltma katsayıları p1’ in ara
değerleri için β katsayısı doğrusal interpolasyon ile bulunabilir.
Anet Köşebentin net alanıdır. Çeşit kenar köşebentin daha küçük olan bacağından
bağlanmış olması durumunda Anet eşdeğer bir eşit kenar köşebentin net kesit
alanı, küçük kenar ile aynı boyutta bir eşit kenar köşebent kullanılmak suretiyle
hesap yapılır.
Tablo 6.11.2.12-1 β 2 ve β 3 Azaltma Katsayıları

p1 uzaklığı ≤2,5.d0 ≥5,0.d0
2 cıvata için β2 0,4 0,7
3 ve daha fazla cıvata için β3 0,5 0,7
283
Şekil 6.11.2.12-1 Bir Kolundan Bağlanmış Olan Köşebentler
6.11.2.13 Cıvata Ara Uzaklıkları
Cıvata deliklerinin en büyük ve en küçük kenar uzaklıkları ile ara uzaklıkları Tablo 1’de verilmiştir.
Yorulmaya maruz kalan yapılar için en büyük ve en küçük kenar uzaklıkları ile ara uzaklıkları için
Bölüm 6.4.1.8 Tablo 1’ e bakınız. (TS EN 1993-1-9 Table 8.1)
Şekil 6.11.2.13-1 Cıvata Ara ve Uç Uzaklıkları
284
Tablo 6.11.2.13-1 En Büyük ve En Küçük Kenar Uzaklıklar ile Ara Uzaklıklar
En büyük uzaklık 1) 2) 3)
TS EN 10025-1 ila TS EN 10025-4 ’e TS EN 10025-5’e uyan çe-
uyan çelikler ile imal edilen yapılar likler ile imal edilen yapılar
Kenar ve ara
En küçük Dış hava ve diğer Dış hava ve Korumasız olarak
uzaklıklar için
uzaklık korosif etkilere diğer korosif kullanılan çelik yapılar
Şekil 1’e bakınız
maruz olan çelik etkilere maruz
yapılar olmayan çelik
yapılar
e1 uç uzaklığı 1,2 d0 4t + 40mm 8t veya 125 mm’ nin büyük
olanı
e2 kenar 1,2 d0 4t + 40mm 8t veya 125 mm’ nin büyü
uzaklığı olanı
(4)
Oval deliklerde 1,5 d0 8t veya 125 mm’ nin büyük
e3 uzaklığı olanı
(4)
Oval deliklerde 1,5 d0
e4 uzaklığı
p1 uzaklığı 2,2 d0 14t veya 200mm’ 14 t veya 200mm’
nin küçük olanı nin küçük olanı
p1,0 uzaklığı 14t veya 200mm’
nin küçük olanı
p1, i uzaklığı 28t veya 400mm’
nin küçük olanı
p2 uzaklığı 2,4 d0 14t veya 200mm’ 14t veya 200mm’ 14t veya 175mm’ nin küçük
nin küçük olanı nin küçük olanı olanı
1)
Aşağıdaki durumlar dışında, en büyük cıvata kenar ve ara uzaklıkları için bir sınırlama yoktur:
- Basınç elemanlarında yerel burkulmanın önlenmesi,
- Çekme ve basınç elemanlarında dış hava koşullarında korozyonun önlenmesi
2)
Basınç altındaki bir birleşimde en büyük cıvata ara uzaklığı, yerel levha burkulma dayanımı
dikkate alınarak sınırlandırılmalıdır.
3)
t daha ince olan dıştaki parçanın kalınlığıdır.
4)
Cıvataların şaşırtılmış bir şekilde teşkil edilmesi halinde ayrı sıralarda bulunan iki bulon
arasındaki uzaklık L ile gösterilirse (Şekil 1’e bakınız), L ≥ 2.4 d0 olduğu takdirde, cıvata sıraları
ara uzaklığı p2 = 1,2 do alınabilir.
6.11.3 Pimler
Pimler dış merkezlikten gelecek kuvvet etkilerinin en aza indirileceği konumlarda yerleştirilmelidir.
6.11.3.1 Eğilme ile Kesme Kombinasyonu
Eğilme ve kesmeye birlikte maruz kalan pimler aşağıdaki denklemi sağlayacak şekilde
boyutlandırılmalıdır.
3
6.0 M u ⎛ 2.2Vu ⎞
+ ⎜ ⎟ ≤ 0.95 (6.11.3.1-1)
φ f D 3 f y ⎜⎝ φ v D 2 f y ⎟
⎠
burada
D: Pim Çapı
285
Mu : Katsayılı yüklere göre moment (N.mm)
Vu: Katsayılı yüklere göre kesme (N) gerilmesi
Fy: Minimum pim akma dayanım
φf : Bölüm 6.3.4.2’ de belirlenmiş olan ve eğilme için olan dayanım katsayısı
φv : Bölüm 6.3.4.2’ de belirlenmiş olan ve kesme için olan dayanım katsayısı
Mu momenti ve Vu kesmesi pim boyunca aynı kesite ait değerlerdir. Pimlerdeki momentler bağlanan
elemanların basit mesnetli oldukları prensibine göre hesaplanır. Genel olarak pim ile bağlanan
elemanlar arasındaki reaksiyonların temas yüzeyi boyunca düzgün yayılı olarak dağılacağı kabul
edilir. Bu durum Şekil 1’ de gösterilmiştir.
Şekil 6.11.3.1-1 Bir Pimdeki Eğilme Momenti
6.11.3.2 Ezilme
Pimlerin katsayılı ezilme dayanımı aşağıdaki gibi alınır.
Rr = φ b Rn (6.11.3.2-1)
burada
R n = 1.5 t D F y (6.11.3.2-2)
t: Levha kalınlığı (mm)

D: Pim çapı (mm)
φb: Bölüm 6.3.4.2’ ye göre ezilme için dayanım katsayısı
286
6.11.4 Kaynaklı Birleşimler
6.11.4.1 Genel
Kaynak malzemesinin akma dayanımı, (çekme) kopma dayanımı, kırılma anındaki uzaması ve
minimum Charpy V-notch enerjisi değeri en az ana malzeme için belirlenmiş olan kadar veya ondan
daha fazla olmalıdır. Her türlü kaynak sarf malzemesi Bölüm 6.1.2.6’ da gösterilen standartlar ile
uyumlu olmalıdır.
Tabakalanarak lameller tarzında yırtılma önlenmelidir. Tabakalanarak lameller tarzında yırtılma ile
ilgili bilgiler EN 1993-1-10 Bölüm 3’ te bulunabilir.
Yorulmaya maruz kalan kaynaklar Bölüm 6.4’ te verilmiş olan prensipleri sağlamak zorundadır.
6.11.4.2 Kaynak Tipleri
En sık karşılaşılan birleşim ve kaynak tipleri TS EN ISO 17659’ de gösterilmiştir.
6.11.4.3 Küt Kaynaklı Birleşimlerin Dayanımı
Küt kaynaklar tam veya kısmi nüfuziyetli olabilir.
6.11.4.3.1 Çekme veya Basınç
Çekme veya basınca maruz kalan küt kaynaklı birleşimlerde katsayılı dayanım gerilmesi, ana
malzemenin katsayılı dayanımı ile aynı alınır.
6.11.4.3.2 Kesme
Kesmeye maruz kalan küt kaynaklı birleşimlerde katsayılı dayanım gerilmesi

Fr = 0,6 φe1 Fexx (6.11.4.3.2-1)
burada ;
Fexx = Kaynak metalinin sınıflandırma dayanım gerilmesi (MPa)
φe1 = Bölüm 6.3.4.2’ ye göre kaynak malzemesinin dayanım katsayısı
6.11.4.4 Köşe Kaynaklı Birleşimlerin Dayanımı
Köşe kaynakları birleşen parçaların birbirine kaynayacak yüzeylerinin 60° ile 120° açı arasında
olmaları durumunda kullanılabilir. 60° den daha küçük açılara da izin verilir. Ancak bu durumda
kaynak tipi kısmi penetrasyonlu küt kaynak olarak değerlendirilir.120° den daha büyük açılarda
yapılan bir köşe kaynağının dayanımı, TS EN 1990, Ek D: Deney yardımı ile dizayn isimli şartnameye
göre deney ile belirlenir.
287
Elemanın uçlarında veya kenarlarında son bulan köşe kaynakları, sürekli olarak ve tam kesitleri ile
köşe etrafında geri döndürülmeli ve en az kaynak kalınlığının iki kadar devam ettirilmelidir.
Kesikli uygulanan metot kaynaklarında bu kural sadece en sondaki köşe kaynağı için uygulanır. Uç
dönüş bölgelerindeki uygulama paftalarda gösterilmelidir.
6.11.4.4.1 Çekme veya Basınç
Kaynak eksenine paralel yönde çekme veya basınca maruz kalan köşe kaynaklı birleşimlerde
katsayılı dayanım gerilmesi, ana metalin katsayılı dayanımı ile aynı alınır.
6.11.4.4.2 Kesme
Kesmeye maruz kalan küt kaynaklı birleşimlerde katsayılı dayanım gerilmesi
Fr = 0,6 φe2 Fexx
6.11.4.4.2a Kaynak Boyu
Köşe kaynağının etkili boyu olarak, bu kaynağın tam kesiti ile devam ettiği boy alınmalıdır. Bu amaçla
kaynağın toplam boyundan etkili kaynak kalınlığı a ’nın iki mislinin çıkarılması uygun olabilir. Eğer
kaynağın tüm boyunca yani başlama ve bitiş noktalarında da tam kesitini koruyacağı öngörülmüş ise
etkili boy bulunurken kaynağın başlangıç ve bitiş noktaları için herhangi bir azaltma yapılmasına gerek
yoktur.
Etkili boyu, kalınlığının 4 katından veya 40 mm’ den az olan köşe kaynakları dayanım hesabında
dikkate alınmaz.
6.11.4.4.2b Etkili Köşe Kaynağı Kalınlığı
Etkili köşe kaynağı kalınlığı a olarak, Şekil 1’de görüldüğü gibi, kaynakla bağlanacak yüzeyler ile
kaynağın dış yüzeyi içine çizilebilecek en büyük (eşkanar veya çeşitkenar) üçgenin, dış kenarına ait
olan yüksekliği alınır.
Şekil 6.11.4.4.2b-1 Köşe Kaynağı kalınlığı
Köşe kaynaklı bir birleşimde kullanılabilecek en büyük dikiş kalınlığı

• 6 mm’ den ince elemanlar için malzemenin kalınlığı kadar,
288
• 6 mm ve daha kalın elemanlar için malzeme kalınlığının 2 mm daha azı kadar alınır.
Köşe kaynaklarında en küçük dikiş kalınlığı Tablo 1’ e göre alınır. Bununla beraber, dayanım
açısından yeterli olması halinde, gerekli ön ısıtma sağlanmak şartıyla, mühendisin onayı ile daha ince
dikiş kalınlıkları da kullanılabilir.
Tablo 6.11.4.4.2b-1 Köşe kaynağının en küçük boyutları
Bağlanan elemanlardan Köşe kaynağın en

kalın olanının kalınlığı (t) küçük kalınlığı a
mm mm
t ≤ 20 6
t > 20 8
Derin nüfuziyetli köşe kaynaklarında, ön testler vasıtası ile istenen kaynak kalınlığının sürekli şekilde
sağlanabileceğini belirlenmiş olmak şartıyla, kaynak kalınlığı Şekil 2’ de gösterildiği gibi alınabilir.
Şekil 6.11.4.4.2b-2 Derin Nüfuziyetli Köşe Kaynağı Kalınlığı
6.11.4.5 Köşe Kaynağının Uçlarındaki Dönüşler
Elemanın uçlarında veya kenarlarında son bulan köşe kaynakları, kalınlığı azaltılmadan ve sürekli bir
şekilde köşe etrafında döndürülerek kaynak kalınlığının iki katı kadar bir boyda devam ettirilmelidir.
Kesikli uygulanan metot kaynaklarında bu kural sadece en sondaki köşe kaynağı için uygulanır. Uç
dönüş bölgelerindeki uygulama sözleşme dökümanlarında gösterilmelidir.
6.11.4.6 Yalıtım Kaynakları
Yalıtım kaynakları hem yalıtım, hem de dayanım fonksiyonlarını birleştiren kaynaklar olup sürekli
olmalıdır. Yalıtım kaynağı kalınlıkları dayanım veya minimum köşe kaynak koşullarına göre
bulunmalıdır.
6.11.4.7 Kaynaklı Birleşimlerinde Kuvvet Dağılımı
289
6.11.4.7 Kaynaklı Birleşimlerinde Kuvvet Dağılımı
Bir kaynaklı birleşimde kuvvetlerin dağılımı elastik veya plastik davranış kabulüne göre hesaplanabilir.
Kaynaklar içinde sadeleştirilmiş bir yük dağılımı kabul edilmesi onaylanabilir.
Kaynak dayanımı belirlenirken artık gerilmeler veya yük aktarımı amaçlanmamış olan gerilmelerin
dikkate alınmasına gerek yoktur. Buna örnek özellikle kaynak eksenine paralel doğrultudaki normal
gerilme gösterilebilir.
Kaynaklı düğüm noktaları uygun mertebede bir deformasyon kapasitesine sahip olacak şekilde
projelendirilir. Ancak kaynakların sünekliğine güvenilemez.
Plastik mafsal oluşabilecek düğüm noktalarında kaynaklar en az bağlanan parçaların en zayıfının

proje dayanımını sağlayacak şekilde projelendirilir.
Düğüm noktasının dönme hareketi için deformasyon kapasitesine sahip olması istenen düğüm
noktalarında ek uzama olanağı nedeni ile kaynaklar komşu ana malzemede akma oluşmadan önce
kırılmamaları için yeterli dayanıma sahip olmalıdır.
6.11.4.8 Uzun Köşe Kaynaklı Bağlantılar
Ekli düğüm noktalarında köşe kaynağının proje dayanımının hesabında bir β Lw azaltma katsayısı ile
çarpılması suretiyle dayanım azaltmaya tabi tutulur ve böylece boyunca oluşabilecek düzgün yayılı
olmayan gerilim dağılımının etkileri gözönüne alınmış olur.
150 a ’ dan daha uzun olan ekli düğüm noktalarında azaltma faktörü β Lw yerine aşağıda verilen β Lw.1
kullanılır:
β Lw.1 = 1.2 – 0.2 Lj / (150 a ) ancak β Lw.1 ≤ 1,0 (6.11.4.8-1)
burada;
Lj = Kuvvet aktarımı yönündeki toplam ek boyu.
Yapma kirişlerde, boyu 1,7m.’den daha büyük olan ve enine berkitmeleri birbirine bağlayan köşe
kaynaklarında azaltma faktörü β Lw yerine aşağıda verilmiş olan β Lw.2 kullanılır:
β Lw.2 = 1,1 - Lw / 17 ancak β Lw .2 ≤ 1,0 ve β Lw.2 ≥ 0,6 (6.11.4.8-2)
Lw = kaynak boyu (m. cinsinden)

Bir yapma kirişin gövdesi ile flanşını bağlayan kaynakta olduğu gibi, kaynak boyunca gerilim dağılımı
ana malzemedeki gerilme dağılımı ile uyumlu ise bu bölümde verilen kurallar uygulanmaz.
6.11.4.9 Bir Kolundan Bağlanan Köşebentler
Bir kolundan bağlanan köşebentlerde bağlantının dışmerkezli olması, etkin bir enkesit kullanıldığı
takdirde göz ardı edilebilir.
Eşit kenarlı köşebentde veya çeşit kenarlı olup da uzun kolundan bağlanmış olan bir köşebentde etkili
alan olarak bütün brüt alan kullanılabilir.
Kısa kolundan bağlanan çeşitkenar köşebentin dayanım hesabında etkili alan olarak kenari küçük
kola eşdeğer olan eşitkenar bir köşebentin brüt enkesit alanı esas alınır. Ancak basınç elemanı olarak
kullanılan çeşitkenar bir köşebentin burkulma dayanımı hesabında hakikii brüt en kesit alanı
kullanılmalıdır.
290
6.11.5 Bağlantı Elemanları
6.11.5.1 Genel
Bu bölüm; ek levhaları, bayrak levhaları, berkitme levhaları ve bağ levhaları gibi bağlantı
elemanlarının çekme ve kesmeye çalışmaları durumlarında uygulanır.
6.11.5.2 Çekme
Çekme durumunda Rr katsayılı dayanımı ; akma için denklem 6.7.3.1-1, kırılma için denklem 6.7.3.1-2
veya blok halinde yırtılma dayanımı için bölüm 6.11.2.11’ e göre bulunan değerlerin en küçüğüdür.
Denklem 6.7.3.1-2, bağ levhaları, ek levhaları, bayrak elemanları için kullanılırken Bölüm 6.7.3.2’ de
tanımlanan azaltma katsayısı U = 1,0 alınır. Aynı denklemde geçen An levha net alanı, levhanın brüt
alanının yüzde 85’ inden daha büyük alınmayacaktır.
6.11.5.3 Kesme
Kesme durumundaki bağlantı elemanları için Vr katsayılı dayanımı aşağıdaki gibi alınır :
Vr = φv Vn ( 6.11.5.3-1 )
Vn = 0,58 Ag Fy ( 6.11.5.3-2 )
burada ;
Ag = Bağlantı elemanının brüt alanı (mm²)
Fy = Bağlantı elemanının akma dayanım gerilmesi (MPa)
φv = Bölüm 6.3.4.2’ de belirtildiği gibi kesme için dayanım katsayısı
291
292
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR
293
294
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR
7.1 Genel
7.1.1 Kapsam
Bu bölüm orta ve kenar ayakların tasarımı için gereken koşulları içerir.
Zemin koşulları için “Geoteknik Tasarım Esasları”, betonarme tasarım ve boyutlandırma için Bölüm 5,
çelik tasarım ve boyutlandırma için Bölüm 6, deprem etkisi için ise DLH Deprem Teknik Yönetmeliği
Ek 3 ‘e bakılacaktır.
AASHTO LRFD Bridge Design Specifications, 4 th edition, 2007
7.2 Tanımlar
Kenar Ayak - Köprü açıklığının bitiş ucunu mesnetleyen ve köprünün hemen bitişiğindeki yolun
üstüne oturduğu dolgu malzemesinin yanal desteğini sağlayan bir yapıdır. Bazı kenar ayak tipleri
aşağıda tanımlanmıştır:
• Kısa kenar ayaklar - Bu tip kenar ayaklar, yaklaşım dolgusunun üzerinde veya
yakınında bulunur ve yüksekliği yapı derinliğini sağlayacak ve
mesnetlere yastık oluşturacak yükseklikte olan bir arka duvardan
ibarettir.
• Orta yükseklikte kenar ayaklar - Bu tip kenar ayaklar, yaklaşım dolgusunun ön cephe
şevinin yaklaşık yarı yüksekliğindeki bir seviyede yerleştirilir . Daha
yüksek olan arka duvar ve kanat duvarları dolgu malzemesini tutar
veya dolgu şevi arka duvarın arka kısmında da devam eder. İkinci
durumda şev dolgusu üzerindeki açıklığı bir yaklaşım tabliyesi veya
köprü son açıklığı ile geçmek gerekli olur ve boşluk yanları perde
duvarları ile kapatılır. Bu durumda bir kontrol girişi bırakılmalıdır.
• Yüksek kenar ayaklar - Bu tip kenar ayaklar, yaklaşım dolgusunun dip noktası civarında
yerleştirilir.
• İntegral kenar ayaklar - Bu tip kenar ayaklar, üst yapı ile rijit şekilde bağlantılı olup ısıl
yükler altında yatay hareketlerin tamamına izin verecek şekilde esnek
olarak tasarlanmış yüzeysel veya derin temellere mesnetlenmiştir.
Orta ayak - Üst yapıya ara mesnet sağlayan bir köprü bülümüdür. Farklı tipleri kullanılmaktadır.
Bunlar aşağıda gösterilmiştir :
• Perde duvar tipi orta ayaklar - Bu tip orta ayaklar, zayıf eksen etrafında kolon gibi, kuvvetli
eksen etrafında ise perde gibi tasarlanır. Üst yapı ile bağlantıları kayıcı
, mafsallı veya ankastre olabilir. Temel ile bağlantıları ise genellikle
ankastre olur. Kısa orta ayaklar, ankastrelikten oluşacak yüksek
295
momentlerin ortaya çıkmasını önlemek için bazen temele mafsallı
bağlanmaktadır.
• Çift perde duvarlı orta ayaklar - Bu tip orta ayaklarda, trafik yönünde aralarında belli bir
mesafe bırakılmış birbirine paralel iki bağımsız duvar vardır. Ayaklar,
beton kutu kesitli üst yapıya yekpare bağlıdır. Bu sebeple, bunların
tasarımında üst yapının yapımı sırasında ve köprü tamamlandıktan
sonra etki eden hareketli yükler altında ortaya çıkan momentler de
dikkate alınacaktır.
• Çerçeve tipi orta ayaklar - Bu tip orta ayaklar, enine yönde düzenlenmiş iki veya daha fazla
kolondan oluşur ve bu yönde çerçeve olarak tasarlanır. Bunlar
genellikle temele ankastredir. Üst uçları ya üst yapı ile yekpare ya da
bir başlık kirişi ile bağlanmıştır. Kolonlar yüzeysel, kazıklı veya keson
bir temele oturabilecekleri gibi bir kazığın yer yüzü üstündeki uzantısı
şeklinde de olabilir.
• Tek kolonlu orta ayaklar - Bu tip orta ayaklar, genel olarak “T” tipi veya “çekiç başlı” olarak
isimlendirilirler ve yüzeysel veya kazıklı bir temele otururlar. Üstyapı
ile ya yekpare bağlanırlar veya bir mesnet düzeneği içerirler. Kolon
kesitleri prizmatik olabileceği gibi, bir kolon başlığı oluşturacak şekilde
genişletilmiş olabilir veya üst yapı ile bütünleşecek bir geometriye
sahip olabilirler. Bu tarz ayaklar verev mesnetlerin zorluklarını, üstyapı
ile yekpare bir bağlantı ile ortadan kaldırabilirler. Ayrıca görünüşleri ile
de üst yapının kütlesel görünüşünü yumuşatabilirler.
• Kutu kesitli orta ayaklar - Kutu kesitli orta ayaklar, çelik, betonarme veya öngerilmeli
betondan yapılabilir. Yanal yüklere karşı hassas olmaları nedeni ile
yeterli düzeyde et kalınlığına sahip olmalıdırlar.
7.3 Simgeler
Latin Harfleri
A0 Fret donatısının alanı (7.7.4.2.3)

Ash İncelenen yöndeki etriye ve çekirdek içinden geçen çiroz donatısının toplam en kesit
alanı (7.7.4.2.3)
Avf Eğilme donatısı da dahil donatının toplam alanı (7.7.4.5)
Ac Fret donatının dış çapına göre hesaplanmış olan çekirdek alanı (7.7.4.2.3)
Ag Beton kesitin brüt alanı (7.7.4.2.3)
B Temel genişliği (7.6.2.2.1)
b Elemanın eni (7.7.4.2)
d Elemanın boyu (7.7.4.2)
D Fret donatısının dıştan dışa ölçülen çapı (7.7.4.2.3)
e Düşey kuvvetlerin bileşkesinin taban orta noktasına göre dışmerkezliği (7.6.2.2.1)
fc’ 28 günlük betonun dayanım gerilmesi (7.7.4.2.3)
fyh Fret donatının akma dayanım gerilmesi (7.7.4.2.3)
FT Aktif toprak itkisi bileşke kuvveti (7.6.2.2.1)
H Kenar ayaklar için: Genleşme dezleri arasında tabliyenin oturduğu ayakların ortalama
yüksekliği (7.8)
h Yanal toprak itkisi yayılı kuvvetinin yüksekliği (7.6.2.2.1)
hc İncelenen yöndeki etriye ile sarılmış çekirdek boyutu (7.7.4.2.3)
kaf Aktif toprak basıncı katsayısı (7.6.2.2.1)
296
L Genleşme dezleri arasındaki köprü tabliyesinin uzunluğu. Basit mesnetli köprülerde
tabliye uzunluğu (7.8)
N Mesnet düzeneği eksenine dik yönde ölçülen min mesnet
oturma genişliği (7.8)
N0 Mesnet oturma genişliği ana değeri(7.8)
Nu Kapasite tasarımına göre kolon ve perde ayaklar için belirlenmiş olan, katsayılı
minimum eksenel yük (7.7.4.5)
s Fret donatısı adımı (7.7.4.2.3)
S Verevlik açısı (7.8)
XV1,XV2,XW1 Toprak ve duvar ölü ağırlıklarının, istinat duvarı ağırlık merkezine olan uzaklıkları
(7.6.2.2.1)
V Zemine oturan temellerde düşey kesme kuvvetlerinin toplamı (7.6.2.2.1)
Vn Kayma anma dayanımı (7.7.4.2)
Vr Faktörlü kayma dayanımı (7.7.4.2)
V1,V2 İstinat duvarı temel bloğunun üzerinde kalan toprağın ölü ağırlığı (7.6.2.2.1)
W1,W2 İstinat duvarının duvar ve temel bloklarının ölü ağırlıkları (7.6.2.2.1)
Yunan Harfleri
β Toprak yüzeyinin yatay ile yaptığı açı (7.6.2.2.1)

λ Artırma katsayısı (7.8)
γdep Depremde kullanılan tren yük grubu yük katsayısı (7.6.2.2.6)
γf Dolgu zemin yoğunluğu (7.6.2.2.1)
φ Dayanım katsayısı (7.7.4.2)
ρs Sargı donatısının hacimsel oranı (7.7.4.2.3)
σv Zemine oturan temellerde düşey gerilme (7.6.2.2.1)
7.4 Zemin Karakteristikleri ve Malzemeler
7.4.1 Genel
Arka dolguda granüler, geçirgen malzemeler kullanılmalıdır. Eğer duvarlar kohezyonlu zeminleri
yerinde tutmak durumunda ise duvar arkasındaki hidrostatik su basıncının azaltılabilmesi için drenaj
öngörülmelidir.
7.4.2 Zemin Karakteristiklerinin Belirlenmesi
“Geoteknik Tasarım Esasları ” kısmında belirtilen koşullar uygulanır.
7.5 Sınır Durumları ve Dayanım Katsayıları
7.5.1 Genel
Kenar ayakların ve orta ayakların tasarım esasları Bölüm 7.5.2’ deki kullanım sınır durumu koşullarını
ve Bölüm 7.5.3’ deki dayanım sınır durumu koşullarını sağlamalıdır.
Kenar ve orta ayaklar, bu şartnamede belirtilmiş olan prensipler dahilinde yanal toprak ve su
basıncına, herhangi hareketli ve kalıcı yükün sürşarj basınçlarına, duvarın kendi ağırlığına, ısı,
büzülme ve deprem etkilerine dayanım gösterecek şekilde tasarlanır.
297
Kalıcı yapıların tasarımında bunların güzel görünümlü olması ve kullanım ömrü boyunca önemli bir
bakım gerektirmemesi dikkate alınmalıdır.
Kullanım sınır durumunda kenar ve orta ayaklar, aşırı düşey ve yatay yer değiştirme ve genel stabilite
bakımından incelenecektir. İstinat duvarları için kabul edilebilecek yatay ve düşey yer değiştirme
kriterleri, duvar tipinin, işlevinin, kullanım ömrünün ve aşırı hareketlerin duvar üstündeki veya
yakındaki yapılar üzerindeki olumsuz etkilerinin hem yapısal hem de estetik açılardan
değerlendirilmesi ile oluşturulur.
Kenar ve orta ayakların düşey yöndeki deplasmanları öncelikle duvar yakınındaki zeminin oturması
sonucu oluşur. Düşey deplasmanların belirlenmesi, “Geoteknik Tasarım Esasları Bölüm 3.2 ” ye göre
yapılacaktır. Oturma hesaplarında Tablo 3.3.1-1’ deki Kullanım I yük birleşimi esas alınacaktır.
Kohezyonlu zeminlere oturan temellerde konsolidasyon oturmaları söz konusu ise değişken yükler
dikkate alınmayabilir.
Kabul edilebilecek deplasman mertebesi köprü tipine ve işlevine bağlı olarak idare tarafından
verilebilir.
7.5.3.1 Genel
Kenar ve orta ayaklar, aşağıdaki dayanım sınır durumları için incelenecektir:

Zemin taşıma gücü,
Yanal kayma,
Taban temasının kaybı (devrilme),
Yapı elemanlarında göçme.
7.5.3.2 Yük Birleşimleri ve Yük Katsayıları
Kenar ve orta ayaklar Bölüm 3.3.1’ de belirtilen uygulanabilir bütün yük birleşimlerine göre
incelenecektir.
Kenar ve orta ayakların temellerinde kullanılacak dayanım azaltma katsayıları aşağıda gösterilmiştir:
• Sığ temellerde kullanılacak dayanım katsayıları, “AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-1 veya
“AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.2-1” den alınabilir.
• Çakma kazıklarda kullanılacak dayanım katsayıları, “AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-2”
veya “AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.3-1 ila 10.5.5.2.3-3” den alınabilir.
• Fore kazıklarda kullanılacak dayanım katsayıları, “AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-3 “
veya “AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.4-1” den alınabilir.
Önemli Not: Yukarda verilen dayanım azaltma katsayıları kullanılırken, geoteknik raporda sunulan
zeminle ilgili dayanım değerlerinin herhangi bir emniyet katsayısına bölünmemiş olmasına
dikkat edilmelidir.
298
7.6 Kenar Ayaklar
7.6.1 Genel
Kenar ayaklar , dayanım sınır durumu için göçme, devrilme ve kaymaya karşı güvenli olacak şekilde
boyutlandırılır.
7.6.1.1 Yükler
Kenar ayaklar aşağıdaki yükler için incelenecektir:

• Hareketli ve kalıcı yük sürşarjından kaynaklanan da dahil olmak üzere, yanal toprak ve su
basıncı, (Bölüm 3.9)
• Kenar ayak zati ağırlığı, (Bölüm 3.4)
• Köprü üst yapısından gelen yükler, (Bölüm 3.5)
• Isı ve büzülme şekil değiştirme etkileri, (Bölüm 3.7)
• Deprem yükleri. (Bölüm 3.8)
Zemin yanal basıncı “Geoteknik Tasarım Esasları” Bölüm 6‘ ya göre hesaplanacaktır. Stabilite
hesapları için toprak yükleri, Tablo 3.4.1-2’ de verilmiş olan yük katsayılarının maksimum veya
minimum değerlerlerinden uygun olanları ile çarpılır.
Kenar ayaklarda yük etkileri hesaplanırken, ayağın eğimli veya kademeli olan arka yüzünün veya
betonarme yüzeysel temel pabucunun üzerinde bulunan dolgu malzemesinin ağırlığı, kenar
ayak ağırlığının bir parçası olarak göz önüne alınabilir.
Kenar ayakların yüzeysel bir temele oturması halinde, daha hassas bir yöntem kullanılmıyorsa,
temelin arka bölümü, kenar ayak duvarına bağlı konsol bir plak olarak hesaplanır ve dolgu
malzemenin toplam ağırlığı ile yüklenir.
7.6.2 Serbest Duran Kenar Ayaklar
Serbest duran kenar ayaklar, ağırlık veya konsol tipinde olabilir. Bu tip kenar ayakların kayma veya
devrilme tahkiklerinde aktif zemin basıncına maruz kaldığı kabul edilir. Deprem durumunda kenar
ayağa atalet kuvvetlerinin yanı sıra Deprem teknik yönetmeliği bölüm 1.3.1.3.1’ de verilen zemin
basıncı etkitilir. Kenar ayak elemanlarının yapısal tahkikleri için ise deprem şidetine bağlı olarak
sükünetteki zemin basıncı ile dinamik pasif basınc arasında bir değer kullanılabilir.
7.6.2.1 Kullanım Sınır Durumunda Genel Stabilite Tahkiki
Kenar ayakların genel stabilite tahkiki, “Geoteknik Tasarım Esasları” Bölüm 6.9’ a göre yapılabilir.
7.6.2.2 Dayanım Sınır Durumunda Taşıma Gücü ve Stabilite Tahkikleri
7.6.2.2.1 Taşıma Gücü Tahkiki
Taşıma gücü tahkiki, Bölüm 3’ teki Denklem 3.2-1 kullanılarak yapılacaktır; hesaplarda Bölüm 3.3.3’
de tanımlanan yük katsayıları, Bölüm 7.5.3.3’ de tanımlanan dayanım azaltma katsayıları ve aşağıda
verilen zemin basınç dağılımları esas alınacaktır.
• Zemine oturan temellerde:

Şekil 1’ de gösterildiği gibi, etkili taban alanında düzgün yayılı bir düşey gerilme dağılımı kabul
edilir. Düşey gerilme aşağıdaki gibi hesaplanır :
299
∑V
σv = (7.6.3.1-1)
B − 2e
Şekil 7.6.3.1-1 Zemine Oturan Temellerde Taşıma Gücü
Taban orta noktası olan C ‘ ye göre yazılan moment denge denkleminden düşey kuvvetlerin
bileşkesinin dışmerkezliği:
(FT cos β ) h 3 − (FTsin β ) B − V1 X V 1 − V 2 X V 2 + W1 X W 1

2
e= (7.6.3.1-2)
V1 + V 2 + W1 + W 2 + FT sin β
Burada :
R = ΣV : Düşey kuvvetlerin toplamı (N/mm)

B : Temel genişliği (mm)
Aktif toprak basıncı bileşkesi (N/mm):

FT = 0.5 γ f h 2 k af (7.6.3.1-3)
γf : Dolgu zemin yoğunluğu (Kg/m ) 3
kaf : Aktif toprak basıncı katsayısı
Diğer değişkenler Şekil 1’ de tanımlanmıştır.
• Kayaya oturan temellerde:
Şekil 2’ de gösterildiği gibi, etkili taban alanında doğrusal olarak değişen bir düşey gerilme
dağılımı kabul edilir.
300
Şekil 7.6.3.1-2 Kayaya Oturan Temellerde Taşıma Gücü
- Eğer düşey kuvvetlerin bileşkesi tabanın orta 1/3 lük kesimi içinde kalıyorsa (e ≤ B/6 ise) gerilmeler
aşağıdaki gibi hesaplanır :
∑V ⎛ e⎞
σ v max = ⎜1 + 6 ⎟ (7.6.3.1-4)
B ⎝ B⎠
∑V ⎛ e⎞
σ v min = ⎜1 − 6 ⎟ (7.6.3.1-5)
B ⎝ B⎠
Buradaki değişkenler Şekil 2 üzerinde gösterilmiştir.
e : Düşey kuvvetlerin bileşkesinin taban orta noktası olan C ‘ ye göre dışmerkezliği (mm). e,
Denklem 2 ile hesaplanır
- Eğer düşey kuvvetlerin bileşkesi tabanın orta 1/3 lük kesimi dışında ise (e > B/6 ise) gerilmeler aşağıdaki
gibi hesaplanır :
2 ∑V
σ v max = (7.6.3.1-6)
3 [(B / 2) − e]
σ v min = 0 (7.6.3.1-7)
Buradaki değişkenler Şekil 2 üzerinde gösterilmiştir.

e : Düşey kuvvetlerin bileşkesinin taban orta noktası olan C ‘ ye göre dışmerkezliği (mm). e,
Denklem 2 ile hesaplanır
7.6.2.2.2 Devrilme Tahkiki
301
7.6.2.2.2 Devrilme Tahkiki
Taşıma gücü tahkikine ek olarak e dışmerkezliği aşağıdaki şartı sağlıyorsa, devrilme tahkiki de
sağlanmış olmaktadır.
• Zemine oturan temellerde,
e ≤ B/4
• Kayaya oturan temellerde,
e ≤ 3B/8
7.6.2.2.3 Kayma Tahkiki

“Geoteknik Tasarım Esasları ” Şekil 6.5 ‘ e göre yapılabilir.
7.6.2.2.4 Zemin Pasif Direnci
Temel tabanı en büyük oyulma derinliğinin veya donma-çözülme derinliğinin altına inmiyorsa, stabilite
hesaplarında zemin pasif direnci ihmal edilecektir. Temel tabanı daha derindeyse, sadece bu
derinliklerin altında kalan kısmın pasif direnci dikkate alınabilir.
Zemin pasif direncinin oluşabilmesi için kenar ayağın yapması gereken hareket değerleri için
AASHTO LRDF 2007 Tablo C3.11.1-1’ den faydalanılabilir. Ancak pasif direncin oluşması için aktif
duruma göre daha fazla hareket gerekeceğinden pasif direnç hesaplarda genellikle ihmal edilir.
Eğer pasif direnci sağlayan zemin yumuşak, gevşek veya örselenmiş ise veya zemin ile duvar
arasında sıkı bir temas yoksa, zemin pasif direnci ihmal edilecektir.
7.6.2.2.5 Yapısal Tahkikler
Yapısal elemanlardaki enkesit kuvvetlerinin hesabı söz konusu olduğunda, kenar ayağın hareket
etmediği var sayılmak suretiyle zemin basıncı olarak sükünetteki toprak basıncı kullanılmalıdır. Kenar
ayak elemanlarının betonarme tasarımı Bölüm 5’ e göre yapılacaktır.
7.6.2.2.6 Deprem Tasarımı
Kaya veya zemine oturan kenar ayak temellerinde düşey kuvvetlerin bileşkesi, depremde kullanılan
tren yük grubu yük katsayısı γdep = 0 için tabanın orta 2/3 lük kesimi içinde (e ≤ B/3); γdep = 1 için
tabanın orta 8/10 luk kesimi içinde (e ≤ 0.4B) kalacaktır. γdep’ in 0 ile 1 arasındaki değerleri için
doğrusal interpolasyon yapılacaktır.
Köprü kenar ayaklarındaki deprem hasarı; dolgunun oturması veya yerleşmesinden veya kenar
ayağın aşırı şekilde ötelenmesinden kaynaklanmaktadır. Bu ötelenmeleri depremde meydana gelen
büyük yanal toprak basıncları veya köprü üst yapısının kendisinden kaynaklanan boyuna veya enine
yöndeki büyük atalet kuvvetleri yaratmaktadır. Kenar ayak arka dolgusunun oturması, kenar ayakta
büyük yapısal hasar olması veya aşırı kenar ayak ötelenmesi sebebiyle köprü tabliyesinde hasar
olması, köprünün yaklaşım yolu ile olan bağlantısının kaybolmasına sebep olmaktadır. Bu yüzden
kenar ayaklar, köprünün genel deprem tasarımı içinde hayati bir öneme sahiptir.
Kenar ayakların tasarım kriterleri, köprü yerinin doğasına, temel zeminine, köprü açıklık boyuna ve
yük seviyesine bağlı olarak büyük farklılık gösterir. Serbest duran kenar ayak, geriye bağlantılı duvar
ve integral kenar ayak şeklinde çeşitli kenar ayak tipleri vardır. Kenar ayak temelleri ise yüzeysel,
düşey kazıklı, eğik kazıklı olabilir. Üst yapı ile kenar ayak arasında elastomerik mesnetli, sabit
mesnetli ve kayar mesnetli bağlantılar yapılabilir. Proje farklılıkları ve kenar ayak, zemin, üst yapı
arasındaki karşılıklı etkileşimlerin deprem sırasındaki çeşitlilikleri gözönüne alındığında, kenar ayak
deprem hesabı için bazı basitleştirici kabullerin yapılması gerekmektedir.
Yüksek dereceli deprem bölgelerinde, serbest duran kenar ayakların sıfır ötelenmeye göre
projelendirilmesi gerçekçi olmaz; kabul edilebilir mertebede küçük bir ötelenmeye göre hesap
302
yapılması tercih edilir. Bu tip ayakların deprem hesabı DLH Deprem Teknik Yönetmeliği Ek 3’ te
verilmektedir. Bu hesap için aşağıdaki kabuller yapılır :
• Kenar ayak; zeminde aktif basınç koşullarının meydana gelebilmesi ve zemin dayanımının
tam olarak oluşabilmesini mümkün kılabilmek için yeterince hareket edebilecektir.
• Geri dolgu kohezyonsuzdur ve sürtünme açısı (Φ) kadardır.
• Geri dolgu suya doygun değildir, dolayısı ile de sıvılaşma problemleri oluşmamaktadır.
Kenar ayağın ve kenar ayak temeli üstündeki dolgunun kütleleri de deprem hesabında göz önüne
alınmalıdır.
Yanal hareketi ankrajlar veya eğimli kazıklar gibi elemanlar ile engellenmiş kenar ayaklarda geri
dolguda atalet kuvvetleri ile meydana gelen yanal basınçlar yukarda sözü edilen hesapta öngörülene
oranla daha büyük olur. Bu sebeple kenar ayağın yeterli derecede hareket edemediği durumlarda,
deprem ivmesi 1,5 gibi bir katsayı ile çarpılarak artırılabilir.
7.6.3 İntegral Kenar Ayaklar
Integral kenar ayaklar Bölüm 9 koşulları sağlanacak şekilde tasarlanmalıdır. Kenar ayakların olası
deplasmanı hesaplanırken ısı, sünme ve uzun sürede oluşan öngerme kısalması dikkate alınacaktır.
Kenar ayak arkasında su toplamasını önlemek amacı ile yaklaşım döşemesi doğrudan doğruya kenar
ayağa bağlanır (kanat duvarlarına bağlanmaz) ve sızan suların drene edilmesi için uygun önlemler
alınır.
7.6.4 Kanat Duvarları
Kanat duvarları ya kenar ayak ile birlikte dökülmüş ya da kenar ayak gövdesinden bir genleşme
derzi ile ayrılarak tamamen bağımsız bir şekilde tasarlanabilir.
Kanat duvarı boyları, gerekli yol şevleri kullanılarak hesaplanmalıdır. Kanat duvarları, yol şev
dolgusunu tutmak ve erozyondan korumak için yeterli boya sahip olmalıdır.
7.6.5 Kenar Ayak Donatısı
Sıcaklık ve büzülme çatlaklarına karşı Bölüm 5.10’ a göre donatı konulacaktır.
Kanat duvarları ile kenar ayak gövde duvarı, birleşim yüzeyinde iki duvar arasına konulan donatı
çubukları veya uygun hadde profilleri vasıtasıyla birbirine bağlanacaktır. Eğer böyle bir bağlantı
yapılmıyorsa, birleşim yüzeyinde kanat duvarlar kenar ayak gövdesindeki bir nervüre sokularak
geçmeli bir genleşme derzi yapılır.
7.6.6 Genleşme Derzleri
Kenar ayaklar için 27 000 mm yi aşmayacak aralıklar ile genleşme derzleri öngörülür. Bütün derzler,
derzlerin işlevini yapabilmesini garanti edebilmek için idarenin onayladığı bir dolgu malzemesi ile
doldurulurlar. Kenar ayaktaki derzler, kenar ayağa oturan boyuna köprü elemanı mesnetlerinin
arasındaki uzaklığın yaklaşık olarak ortasına yerleştirilir.
7.6.7 Temel Altı Erozyonu
Eğer kenar ayaklar nehir kıyısında yer alıyor ise, temel altının oyulması tehlikesi, tasarım sırasında
Bölüm 1.3.5.2’ ye göre dikkate alınmalıdır.
Hidrolik eğim aşağıdaki değerleri aşmamalıdır :

303
Siltler ve kohezyonlu zeminler için 0,20
Diğer kohezyonsuz zeminler için 0,30
Kenar ayağın altına su sızabiliyorsa, yüzdürme etkisi ve sızıntı su kuvvetleri dikkate alınmalıdır.
7.6.8 Drenaj
Kenar ayakların arkasındaki dolgu ya drene edilmeli, ya da drenaj yapılamıyor ise kenar ayak, zemin
basıncından gelen yüklere ek olarak arka dolgudaki hidrostatik su basıncının tamamına göre
tasarlanmalıdır.
7.7 Orta Ayaklar
7.7.1 Yük Etkileri
Orta ayaklar üst yapı yüklerini ve doğrudan kendi üzerine etkileyen yükleri temele aktarmak üzere
projelendirilir. Yükler ve yük birleşimleri Bölüm 3’ de tanımlanmıştır.
Orta ayakların tasarımı Bölüm 5 ve 6 koşulları ile uyum içinde olmalıdır.
7.7.2 Orta Ayağın Korunması
7.7.2.1 Çarpma
Karayolu veya nehir trafiğinden kaynaklanan bir çarpma olasılığı mevcut ise, uygun bir risk analizi
yapılarak sağlanması gereken çarpma dayanımı hesaplanır ve/veya uygun bir koruma sistemi
tasarlanır. Bu konuda Bölüm 3.13 koşulları sağlanmalıdır.
7.7.2.2 Oyulma
Oyulma potansiyeli belirlenecek ve bu durumdan kaynaklanabilecek bir zararın en aza indirilmesi için
Bölüm 1.3.5.2’ de belirtildiği gibi bir tasarım yapılacaktır.
7.7.3 Tasarım
Gereken yerlerde, orta ayağın burnu, sel suları ile sürüklenen birikintilerine veya yüzen buz kütlelerine
etkili şekilde karşı koyacak şekilde tasarlanır.
7.7.4 Deprem Etkileri
Deprem etkileri için DLH Deprem Teknik Yönetmeliği Ek 3’ e bakınız.
7.7.4.1 Genel
Ayak temiz yüksekliğinin, en büyük ayak boyutuna oranı 2,5’ dan küçük değil ise bu ayak için “kolon-
ayak”, küçük ise “perde-ayak” deyimi kullanılır. (Değişken kesitli ayaklarda en küçük enkesitteki
boyutlar esas alınır.) Bir köprü ayağı kuvvetli yönde perde-ayak, zayıf yönde kolon-ayak olarak
tasarlanabilir.
304
7.7.4.2 Kolon-Ayaklar için Talepler
7.7.4.2.1 Dayanım Katsayıları
Bölüm 5.5.4.2’ de belirlenen dayanım katsayıları, katsayılı eksenel yükün 0.20 f′c Ag değerinden büyük
olması durumunda, etriyeli ve fretli kolonlar için 0,5 değeri ile değiştirilecektir. Katsayılı kolon eksenel
yükünün 0.20 f′c Ag değeri ile 0,0 arasındaki değişimine göre Ø değeri de doğrusal olarak 0,50
değerinden 0,90 değerine yükselir.
7.7.4.2.2 Enine Yön Donatısı
Enine yön donatısının miktarı Bölüm 5.7.4.6’ da belirlenmiş alandan daha az olamaz.
Aşağıda verilen koşullar plastik mafsallaşmanın olduğu alt ve/veya üst uç bölgeleri için geçerlidir :
• Minimum katsayılı eksenel basınç kuvvetinin 0.10 f′c Ag değerinden büyük olması durumunda uç
bölgelerde VC Bölüm 5.8.2.1.3a’ da (eksenel kuvvet katkısı ihmal edilerek) tariflendiği gibi alınır.
Basınç kuvvetinin 0.10 f′c Ag değerinden küçük olması durumunda Bölüm 5.8.2.1.3a’ da verilen değer
doğrusal olarak azaltılarak, basınç kuvvetinin sıfır olması durumunda da sıfıra kadar indirilecektir.
• Uç bölge olarak kiriş tabanından veya başlık kirişi tabanından, kolon üstündeki veya temel
üstünden kolon altındaki için aşağıda tanımlanan mesafenin büyük olanı alınır :
- kolonun kesitteki en büyük boyutu,

- kolon boyunun altıda biri veya
- 500 mm
7.7.4.2.3 Plastik Mafsallarda Sargı Donatısı
Sargı donatısının akma dayanım gerilmesi, boyuna donatınınkinden daha büyük olmamalıdır. Sargı
donatısının hacimsel oranı aşağıda verilen değeri sağlamalıdır:
Dairesel kolonlar:
4 A0 ⎛ Ag ⎞ f c'
ρs = ⎜
≥ 0,45⎜ − 1⎟⎟ (5.7.4.6-1)
Ds A
⎝ c ⎠ f yh
f c'
ρ s ≥ 0.12 (5.7.4.6-2)
f yh
Burada;
D = Fret donatısının dıştan dışa ölçülen çapı (mm)
s = Fret donatısı adımı (mm)
Ac = Fret donatının dış çapına göre hesaplanmış olan çekirdek alanı (mm²)
Ag = Beton kesitin brüt alanı (mm²)
fc’ = Başka bir beton yaşı belirtilmedikçe, 28 günlük betonun dayanım gerilmesi (MPa)
fyh = Fret donatının akma dayanım gerilmesi (MPa)
305
Plastik mafsal bölgelerinde sargı donatısının bindirmeleri ya tamamen kaynaklı veya tamamen
mekanik bağlantı şeklinde teşkil edilmelidir.
Dikdörtgen kolonlar:
Etriye donatısının toplam brüt kesit alanı ASh aşağıdaki ifadelerin birini sağlamalıdır :
f c' ⎛ Ag ⎞
Ash ≥ 0.30 s hc ⎜ ⎟
f yh ⎜ A − 1⎟ (5.10.11.4.1d-2)
⎝ c ⎠
f c'
Ash ≥ 0.075 s hc (5.10.11.4.1d-3)
f yh
Burada ;
s = Etriyelerin düşeydeki ara mesafesi (mm)

Ac = Kolon çekirdek alanı (mm2)
Ag = Kolon brüt alanı (mm2)
Ash = İncelenen yöndeki etriye ve çekirdek içinden geçen çiroz donatısının toplam en
kesit alanı. (mm2)
fyh = Fret veya etriye donatısının akma dayanım gerilmesi (Mpa)
hc = İncelenen yöndeki etriye ile sarılmış çekirdek boyutu (mm)
Ash , dikdörtgen kolonun her iki asal ekseni için hesaplanır.
7.7.4.2.4 Sargı Donatısı Ara Mesafesi
Sargı donatısı aşağıdaki koşullara uygun olmalıdır:
• Kolonun alt ve üst uçlarında özel sarılma bölgeleri oluşturulacaktır. Bu bölgelerin her birinin uzunluğu
kolon kesitinin büyük boyutundan (dairesel kolonlarda kolon çapından), kolon serbest yüksekliğinin
altıda birinden ve 500 mm den az olmayacaktır.
• Sargı donatısı temel içinde ve ayak üst ucundaki başlık kirişinde 380 mm den, en büyük boyuna
donatı çapının 25 katından ve kolon enkesitinin büyük boyutunun yarısından az olmayan bir yükseklik
boyunca devam ettirilecektir. .
• Sargı donatısının düşey yönde ara uzaklığı, kolon kesitinin küçük boyutunun dörtte biri veya
merkezden merkeze 100 mm den çok olmayacaktır.
7.7.4.2.5 Boyuna Donatı Ekleri
Bindirmeler için Bölüm 5.12 koşulları uygulanır.
Bindirmeli ekler, sadece kolon boyunun orta kısmında kullanılabilir ve bindirme boyu, 400 mm.den ve
çubuk çapının 60,0 mislinden az olamaz. Bindirme boyunca, enine yön donatısı aralığı 100 mm.den
ve en küçük eleman boyutunun dörtte birinden daha az olamaz.
306
Tamamen kaynaklı veya mekanik bağlantılar paragraf 5.11.5’e göre uygulanabilir, ancak boyuna
donatıda bir atlayarak bağlantı yapılacaktır , ve komşu çubukların bindirmeleri arasındaki mesafe,
kolon uzun ekseni boyunca ölçülmek üzere, 600 mm.den büyük olacaktır.
7.7.4.2 Perde Duvar Tipi Ayaklar için Koşullar
Burada öngörülen koşullar ayağın kuvvetli yönünün tasarımı için kullanılır. Ayağın zayıf yönünün
tasarımı, Bölüm 7.7.4.2 koşullarına göre kolon olorak yapılacaktır.
Minimum donatı pursantajı ayaklar için hem düşey, hem de yatay yönde 0,0025’ den daha az olamaz.
Düşey donatı pürsantajı da ayrıca yatay donatı pursantajından daha az olamaz.
Donatı aralığı yatay ve düşey doğrultularda, 450 mm den fazla olamaz. Kayma için öngörülen donatı
sürekli ve düzgün dağılmış olmalıdır. Ayaktaki faktörlü kayma dayanımı Vr olarak aşağıdaki değerlerin
daha küçük olanı alınır :
Vr = 0,66. √ f′c.b.d (5.10.11.4.2-1)
Vr = φ Vn (5.10.11.4.2-2)
Burada ;
Vn = [0.165 √ f′c + ρh fy] b d (5.10.11.4.2-3)
Yatay ve düşey donatı sıraları ayağın her iki yüzünde öngörülecektir. Yatay ayak donatısının
bindirmeleri şaşırtılacaktır ve iki sıranın bindirmeleri de ayrıca aynı yere rast gelmemelidir.
7.7.4.3 Kolon Bağlantıları
Kolon ile başlık kirişi üst yapısı, kazık başlığı veya temel plağı arasındaki bağlantı için tasarım kuvveti
kapasite tasarımına göre bulunacaktır. Bütün boyuna donatıların kenetlenme boyu paragraf 5.12.2.2.’
de tanımlanmış olan değerin 1.25 katıdır.
Kolon enine yön donatısı, Bölüm 7.7.4.2.2’ de belirtildiği gibi kolon bağlantı yüzünden itibaren
bağlanılan elamanın içine devam ettirilecektir.
Beton tarafından çerçeve veya ayak bağlantısına sağlanan, anma kayma dayanımı Vn incelenen
doğrultuda aşağıdaki ifadeleri sağlamalıdır :
• Normal yoğunluktaki agrega ile yapılan beton için.
Vn ≤ 1,0.b.d.√ f′c (5.10.11.4.3-1)
7.7.4.5 Perde ve Kolon Ayaklarda İnşaat Derzleri
Bir inşaat derzinde kayma etkisinin sadece dübelleme etkisi ile veya pürüzlendirilmiş bir yüzeydeki
sürtünme ile karşılanması durumunda, derzdeki kayma anma dayanımı Vn aşağıdaki gibi alınır :
Vn = (Avf fy + 0.75 Nu) (5.10.11.4.4-1)
Burada ;
307
Avf = Eğilme donatısı da dahil donatının toplam alanı (mm2)
Nu = Kapasite tasarımına göre kolon ve perde ayaklar için belirlenmiş olan, katsayılı minimum
eksenel yük (N)
7.7.4.6 Kutu Kesitli Basınç Elemanları için Donatı
7.7.4.6.1 Genel
Kesit içindeki boyuna yön donatısının alanı, betonun brüt alanının yüzde birinden az olmamalıdır.
Kesitin herbir duvarının içine, iki sıra donatı öngörülecek ve her sıra, duvarın bir yüzü yakınına
yerleştirilecektir. İki donatı sırasının alanı yaklaşık olarak eşit olacaktır.
7.7.4.6.2 Donatının Ara Mesafesi
Boyuna donatı çubuklarının merkezden merkeze yataydaki mesafesi duvar kalınlığının, 1,5 misli ve
450 mm değerlerinin küçüğünden daha büyük olmamalıdır.
Enine donatı çubuklarının merkezden merkeze boyuna yöndeki mesafesi duvar kalınlığının 1,25 misli
ve 300 mm değerlerinin küçüğünden daha büyük olmamalıdır.
7.7.4.6.3 Etriyeler
Her Duvarın donatı sıraları arasında çengel donatılar öngörülecektir. Çengel donatılar birer
uçlarından bir standart 1350 kancası, diğer uçlarından ise bir standart 900 kancasına sahip olmalıdır.
Çengel donatılar yatay ve düşey çubukların, kesişme noktalarına yerleştirilecektir. Bir çengel
donatının, kancası tarafından kavranmış olan her düşey donatı çubuğu ile her yatay donatı
çubuğunun arası 600 mm.den büyük olmayacaktır. Segman tarzı inşa edilecek elemanlarda ayrıca
her segmanın üst ve alt kenarları boyunca ilave çengel donatı yerleştirilecektir. Çengel donatı kesit
içindeki duvarların iç ve dış birer boyuna donatı, çiftini kavrayabilecek şekilde yerleştirilir.
7.7.4.6.4 Bindirmeler
Yatay donatı çubukları kesitin köşelerinde 900’lik gönyelerin bindirilmesi ile eklenebilirler. Yatay donatı
çubuklarının doğru çubuk boyu ile bindirilmesine izin verilmez. Eğer bindirme boyu, en az 4 adet
çengel donatının kancaları tarafından yatay ve düşey çubukların kesişme noktalarından tutuluyorsa,
istisnai olarak uygulanabilir.
7.7.4.6.5 Firketeler
Eğer detay izin veriyor ise, boyuna donatı çubukları kesitin, köşe noktalarında birbirine kavuşan
firketeler ile de kavranarak tutulabilirler. Kapalı etriyelerin kullanılamayacağı durumlarda, bir çift U-
firkete, bacaklarının boyu en az duvar kalınlığının iki misli olmak ve biri diğerine göre 900 dönük
konumda olmak kaydı ile kullanılabilir.
Kesitin köşelerine yerleştirilen öngerme kenarları, köşe bölgelerinde kapalı firkete veya etriyeler ile
ankre edilmelidir. Bu etriyelerin uçları 900’lik gönye teşkili ile en azından kesitin dış yüzündeki, bir
boyuna demiri kavramalıdır.
308
7.8 Tabliyenin Köprü Ayağına Oturma Genişliği
“DLH Deprem Teknik Yönetmeliği” Ek 3 Madde 3.2.2.6’ da köprü ayaklarının tabliye hizasındaki
deplasmanları sınırlanmaktadır. Ayrıca hareketli mesnetlere oturan köprü tabliyelerinin depremde
köprü ayağından aşağı düşmesinin önlenmesi gereklidir. Bunun için köprü tabliyelerinin depremde
köprü ayağına göre yapabileceği göreceli yerdeğiştirmeler, şok iletme ünitesi, sönümleme cihazları
veya halat, zincir, vb. çekme elemanları vasıtasıyla sınırlanmamış ise, tabliyenin köprü ayağına
oturma genişliği en az aşağıdaki gibi olacaktır:
Og= λ N0 (7.8-1)
N0 =
(200 + 0.0017L + 0.0067 H ) (7.8-2)
(1 + 0.000125 S )
2
Burada
N = Mesnet düzeneği eksenine dik yönde ölçülen min mesnet oturma genişliği
N0 = Mesnet oturma genişliği ana değeri
λ = Artırma katsayısı
L = Genleşme dezleri arasındaki köprü tabliyesinin uzunluğu. Basit mesnetli köprülerde tabliye
uzunluğu (mm)
H = Kenar ayaklar için: Genleşme dezleri arasında tabliyenin oturduğu ayakların ortalama
yüksekliği (mm)
Köprü orta ayakları için: Orta ayak yüksekliği (mm)
Basit mesnetli köprüler için: 0.0
S = Verevlik açısı (0)
Tablo 7.8-1 Mesnet Oturma Genişliği Arttırma Katsayısı
Yer ivmesi katsayısı Zemin tipi λ

< 0.2 g Bütün zemin tipleri 1.0
>0.2 g Bütün zemin tipleri 1.5
309
310
8. MESNETLER
311
312
8. MESNETLER
8.1 Faaliyet Alanı
Bu kısımda köprülerde kullanılan belli başlı mesnet tipleri tarif edilmiştir. Aşağıda, dünyada en çok
kullanılan mesnet tiplerinden bahsedilmiştir. Bununla beraber daha az sayıda uygulanmış çok sayıda
mesnet tipi vardır. Dolayısıyla aşağıda belirtilen mesnet tipleri sadece yol göstermek için verilmiştir.
8.2 Tanımlar
Mesnet (Bearing): Yükleri iletirken ötelenen ve/veya dönen yapısal bir eleman
Bronz Mesnet (Bronze Bearing): Deplasmanların ve dönmelerin bronz bir yüzeyin eşlenik bir yüzeye
göre kaymasından kaynaklanan mesnet
Pamuk Tünelli Güçlendirilmiş Yastık (Cotton-Duck-Reinforced-Pad): Birbirine vulkanize edilerek

bağlanmış sık aralıklı kauçuk ve pamuk ipliği tabakalarından oluşan mesnet
Sönümleyici (Damper): Üstyapı elemanları arasında ve/veya üstyapı elemanları ile altyapı elemanları
arasında yükleri ileten ve azaltan, bununla beraber ısıl hareketlere müsaade eden bir düzenek Bu
Düzenek, deprem,fren ve diğer dinamik yükler altında sönümleme yapar
Disk Mesnet (Disc Bearing): Üretan birleşiminden kalıplanmış tek bir kauçuk diskin deformasyonu ile
dönmeye müsaade eden mesnet. Hareketli, kılavuzlanmış, kılavuzlanmamış veya ankastre
mesnetlenmiş olabilir. Hareket parlatılmış paslanmış çeliğin PTFE üzerinde kaymasıyla olur
Çift Silindirik Mesnet (Double Cylindirical Bearing): Yatay eksenler etrafında dönmeye müsaade
etmek için, eksenleri birbirine dik, birbirinin üzerine yerleştirilmiş iki silindirik mesnetten oluşmuş bir
mesnet
Fiberglass Güçlendirilmiş Mesnet (Fiberglass-Reinforced-Bearing): Birbirine vulkanize edilerek

bağlanmış sık aralıklı kauçuk ve dokunmuş fiberglass tabakalarından oluşan mesnet
Ankastre Mesnet (Fixed Bearing): Yapısal elemanların boyuna yönde göreceli ötelenme yapmasına
müsaade etmeyen mesnet. Enine yönde ötelenme veya dönmeye izin verebilir/vermeyebilir
Yekpare Köprü (Integral Bridge): Tabliye derzi olmayan köprü
Eklem Mesnet (Knuckle Bearing): Yatay eksenler etrafında dönmeye müsaade etmek için konkav
metal bir yüzeyin konveks bir metal yüzeyin üzerinde sallandığı bir mesnet
Metal Kavisli veya Silindir Mesnet (Metal Rocker or Roller Bearing): Düşey yükü iki metal yüzeyin
birbirine direk teması ile taşıyan ve harekete bir yüzeyin diğer yüzeye göre sallanması veya
yuvarlanması ile müsaade eden mesnet
Hareketli Mesnet (Movable Bearing): Bitişik yapısal elemanların göreceli yatay ötelenmesine
müsaade eden mesnet. Dönmeye izin verebilir/vermeyebilir
Çoktan Dönmeli Mesnet (Multirotational Bearing): Ankastre mesnet olarak kullanıldığı zaman, pot tipi,
disk tipi, veya küresel tip dönme elemanından oluşan, genleşme mesneti olarak kullanıdığı zaman
313
ötelenmeye müsaade etmek için kayıcı yüzeylere sahip olan mesnet. İstenen yönde kılavuz
çubuklarla ötelenmeye mani olunabilir
Düz Kauçuk Yastık (Plain Elastomeric Bearing): Sadece kauçuktan yapılıp sınırlı dönmeye ve
ötelenmeye müsaade eden yastık
Politetrafluorethylene (PTFE): Teflon olarak da bilinir
Pot Mesnet (Pot Bearing): Düşey yükü çelik silindirin içine hapsedilmiş kauçuk diskin basınç almasıyla
taşıyan, dönmeye de diskin deformasyonuyla müsaade eden bir mesnet
PTFE kayıcı mesnet (PTFE Sliding Bearing): Düşey yükü PTFE katmanıyla eşlenik yüzey arasındaki
temasla taşıyan, harekete ise PTFE katmanın eşlenik yüzey üzerinde kaymasıyla müsaade eden bir
mesnet
Zaptediciler (Restrainer): Deprem ve diğer dinamik yükler altında,üstyapı elemanları arasında ve/veya
üstyapı ile altyapı elemanları arasında ilk gevşeklik (boşluk) alındıktan sonra kuvvetleri ileten fakat
termal hareketlere müsaade eden yüksek dayanımlı kablolar veya çubuklar
Şok İletme Ünitesi (Shock Transmission Unit): Termal hareketlere müsaade ederken deprem,fren ve
diğer dinamik yükler altında üstyapı elemanları arasında ve/veya üstyapı elemanları ile altyapı
elemanları arasında geçici olarakı sağlayan bir düzenek
Çelik Plakalarla Güçlendirilmiş Kauçuk Mesnetler (Steel Reinforced Elastomeric Bearing): Birbirine
vulkanize edilerek bağlanmış birbirini takip eden kauçuk ve çelik tabakalarından oluşan mesnet.
Düşey yükler elastomerin basınç almasıyla taşınır. Çelik plakalara paralel hareketler ve dönmeler ise
kauçuğun deformasyonuyla alınır
Kayıcı Mesnet (Sliding Bearing): Bir yüzeyin öbürüne göre göreceli hareket etmesiyle harekete izin
veren mesnet
Kurşun Çekirdekli Kauçuk (Lead Rubber Bearing): Servis yüklerinde rijitlik, depremde ise enerji
sönümlemesi için kauçuğun merkezine kurşun çekirdek konulmuş mesnet
Yüksek Sönümlü Kauçuk (High Damping Rubber Bearing): Normal kauçuk mesnetlere oranla
oldukça yüksek enerji sönümleme kapasitesine sahip kauçuk mesnetler
Electric de France Mesnetler (EDF): Çelik levhalarla güçlendirilmiş kauçuk mesnetlerin üzerine düz
kayıcı mesnet konulduğu durum
Sürtünme Sarkacı (Friction Pendulum): Kayıcı mesnetin küresel şekillisidir. Bu sayede mesnete geri
getirici özellik kazandırılmıştır.
8.3 Mesnet Seçiminde ve Kullanımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
*Genleşme Derzi olan açıklıklarda deprem durumunda üstyapı elemanlarının birbirine ve başlık
kirişine çarptıklarında oluşabilecek hasarları azaltmak amacıyla kalınlığı 25 mm’den az olmamak
kaydıyla düz kauçuk yastıklar kullanılabilir. Çelik Plakalarla güçlendirilmiş yastıkların düşey rijitliği çok
fazla olduğundan dolayı çarpma emici olarak kullanılmaları uygun değildir.
*Hızlı tren köprülerinde fren ve ivme kuvvetleri esnasında üstyapının altyapıya göre göreceli
kaymasını minimuma indirecek mesnetler seçilmelidir. Ankastre ve pot mesnetler bu durum için ideal
olmakla beraber deprem durumunda altyapıya daha fazla yük aktaracakları için dikkatle
kullanılmalıdır.
314
*Düz kayıcı mesnetlerde geri getirici kuvvet bulunmadığından dolayı dikkatle kullanılmalıdır.
*Deprem bölgelerinde gerektiğinde yüksek enerji sönümleme kapasitesine sahip mesnetler

kullanılmalıdır.
*Mesnetlerin enerji sönümleme kapasitelerinin yetersiz olduğu durumlarda ilave olarak akma sonucu
enerji sönümleyen sönümleyiciler, sürtünme sonucu enerji sönümleyeciler, viskoz sönümleyiciler ve
viskoelastik sönümleyeciler kullanılabilir.
*Kullanılan mesnetlerin hesaplarda temel alınan depremde geri getirici özelliklere sahip olup olmadığı
kontrol edilmelidir.
*Hesaplarda temel alınan depremde, histeretik davranış gösteren mesnetlerin deplasmanlarının akma
deplasmanından fazla olacağı şekilde tasarlanmalıdır. Aksi takdirde, hem yüksek birincil rijitlikten hem
de enerji sönümlenmeyeceğinden ötürü mesnetler yarar yerine zarar getireceklerdir.
*Zaptediciler genellikle lineer olmayan davranış gösteren elemanlardır. Tasarımda bu hususa dikkat
edilmelidir.
315
316
9. İNTEGRAL KÖPRÜLER
317
318
9. İNTEGRAL KÖPRÜLER
9.1 Simgeler
Ag :Kirişin kesit alanı

As :Tabliyenin kesit alanı (Tabliye eni kiriş aralığı kadar alınarak hesaplanır)
bp :Hareket yönüne dik kazık genişliği
Cu :Kilin doymamış kesme dayanım gerilmesi
dp :Kazığın hareket yönünde kesit ebadı
Eg :Kirişin elastisite modülü
Ep :Kazığın Elastisite Modülü
Es :Zemin için elastisite modülü
H :Kenar ayak yüksekliği
hc :Kiriş altında kalan kenar ayak yüksekliği
hD :Köprü tabliyesinin kirişlerle birlikte toplam derinliği
Ip :Kazığın atalet momenti
k :Kum için rijitlik modülü
K :Toprak basıncı katsayısı
Ka :Aktif toprak basıncı katsayısı
Ko :Durgun toprak basıncı katsayısı
Kp :Pasif toprak basıncı katsayısı
Kp1 :Deplasman değerine bağlı pasif toprak basıncı katsayısı
kh :Zeminin başlangıç yanal rijitliği
L :Köprü uzunluğu
lc :Kazığın kritik uzunluğu
Ma :Kenar ayak eğilme momenti
My :Kazığın akma momenti
Mp :Kazığın plastik moment kapasitesi
Mr :Uç ayağın eğilme dayanımı
n :Tabliye elastisite modülünün kiriş elastisite modülüne oranı
np :Kiriş başına düşen kazık sayısı
S :Kiriş aralığı
x :Kazık tepsinden uzaklık
αE :Arka dolgu basıncı için yük katsayısı
αT :Isı genişleme katsayısı
ΔT :Isı değişimi
ε50 :Zeminin %50 taşıma dayanımındaki gerinme değeri
γ :Arka dolgunun birim ağırılığı
γT :Isı etkileri için yük faktörü
φy :Akma eğriliği
λ :Kazığın eşdeğer deplasman uzunluğunu bulmak için faktör
λv :Kazığın eşdeğer kesme uzunluğunu bulmak için faktör
φ :Dolgu basınç katsayısının durgun ile pasif durum arasında değişim oranı
319
9.2 Giriş
Tasarım standardının bu kısmı, integral köprülerin planlama, tasarım ve inşa edilmesi ile ilgili olarak
tasarım mühendisini yönlendirici bilgiler içermektedir.
Köprüler geleneksel olarak genleşme derzli olarak inşa edilirler. Bu genleşme derzleri üst yapının
sıcaklık degişimleriyle kısalmasına veya uzamasına izin verirler. Genleşme derzleri ve mesnetler
malzeme ve inşaat bedeli bakımından maliyetlidir. Amerika Birleşik Devletlerinde gerçekleştiren geniş
bir literatür taraması ve incelemelere dayanarak, geleneksel köprülerin genleşme derzlerinin varlığı
nedeniyle servis ömürleri boyunca beklendikleri kadar ekonomik olmadıkları öngörülmüştür.
Genleşme derzleri, köprü üzerinde biriken kar ve yağmur sularının alt yapıya ve mesnetlere
sızmasına yol açar. Bu sular, çelik mesnetlerde paslanmaya, diğer tip mesnetlerde bozulmaya ve
zamanla fonksiyonlarını yitirmelerine sebep olur. Buna ek olarak, genleşme derzlerinden sızan sular
alt yapı elemanlarında da aşınmaya bağlı olarak çeşitli zararlara yol açarlar. Bu yüzden geleneksel
köprülerde büyük oranlarda bakım ve onarım masrafı oluşmaktadır.
Integral köprü konsepti, geleneksel köprülerdeki genleşme derzlerini kaldırılarak bakım ve onarım
masraflarından kurtulmak için ortaya çıkmıştır. İntegral köprülerde genleşme derzlerinin olmaması bu
koprülerin servis hayatı boyunca bakım ve onarım masraflarını büyük oranda düşürmektedir.
Integral köprüler, demiryolu geçişlerinde kullanıldıklarında, genleşme derzli köprülere oranla tasarım
kolaylığı, performans ve konfor açısından daha fazla avantajlara sahiptir. Integral köprülerde
genleşme derzinin olmaması rayların kesintisiz devam etmesini sağlar ve yolcu konforuna olumlu
katkılarda bulunur. Ayrıca, köprünün katar fren yükleri altında daha az deplasman yapmasına yol
açar. Bu da, normal köprülerde genleşme derzini geçen sürekli rayların basınç yükleri altında
burkulma riskini ortadan kaldırır.
Integral köprüler, monolitik inşaat teknikleri ve kenar ayakların arkasında mevcut bulunan dolgu
tarafından desteklenmeleri nedeni ile, deprem yükleri altında genleşme derzli köprülere kıyasla daha
iyi performans gösterirler.
Integral köprüler, kenar ayakların hacim olarak daha küçük oluşu, kenar ayaklarda sadece tek sıra
kazık kullanılması ve boyuna deprem yüklerine karşı dayanıma köprünün her iki tarafındaki dolguların
da katkıda bulunması nedeni ile, diğer tip köprülere kıyasla daha ekonomik olarak tasarlanabilirler.
9.3 Integral Köprü Nedir
İntegral köprüler geleneksel genleşme derzleri olmayan, üst yapı ile uç mesnetlerin monolitik olarak
inşa edildiği köprülerdir. Tek açıklıklı, öngerilmeli betonarme kirişli tipik bir integral köprü Şekil 1’ de
gösterilmiştir.
320
Yaklaşım Tabliyesi Sürekli Köprü Tabliyesi Yaklaşım Tabliyesi
Genleşme Derzi Genleşme Derzi

Monolitik Kenar
Kiriş Ayak
H-Profilli
Çelik Kazık
Şekil 9.3-1 Integral Köprü Detayları
Şekil 2’ de ise genleşme derzli köprüler ile integral köprülerin kenar ayak bölgesindeki detayları
karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir.
İntegral köprülerin sıcaklık etkileri altında boyuna doğrultuda hareket edebilmesi, dar uç mesnetler ve
tek sıra çelik kazıklardan oluşan esnek bir sistem sayesinde sağlanır. Şekil 1 ve 2’ de görüldüğü gibi,
integral köprülerde uç mesnet hareketlerinin zorlanmadan gerçekleştirilebilmesi için, yaklaşım
tabliyelerinin uçlarına sıcak dökme lastik alaşımdan oluşan basit genleşme derzleri konulmuştur.
Integral köprülerin monolitik uç mesnetlerinde kullanılan tek sıra kazıkların en yaygın tipi çelik
H profillerdir.
Demiryolu Demiryolu
Approach Genleşme
Yaklaşım Cycle Control Yaklaşım
Approach
Slab DerziJoint
Tabliyesi Tabliyesi
Slab
Kenar Ayak
Abutment
k Abutment
Kenar Ayak
Girder
Kiriş k
H-Kazık
H-Pile
H-Kazık
H-Pile
İntegral
IntegralKöprü
Bridge Genleşme Derzli Köprü
Şekil 9.3-2 Integral ve Genleşme Derzli Köprülerin Kenar ayak Bölgesindeki Detayları
321
9.4 Integral Köprülerin Yapılabilirlik Koşulları
9.4.1 Köprü Uzunluğu
Uzunlukları 150 metreden az olan köprüler, integral olarak tasarlanabilirler.. Uzunlukları 150 metreden
daha fazla olan köprülerin integral olarak tasarlanabilmeleri için idarenin görüşü alınmalıdır. İntegral
köprüde maydana gelebilecek ısıya bağlı hareketlerin sağlıklı bir şekilde oluşabilmesi için genleşme
derzlerinin yerine ve tipine, arka dolgu ve yaklaşım tabliye detaylarına önem verilmeli, ayrıca köprü
yapım takvimi, iklim şartlarına bağlı olarak, mevsimsel ısı değişimlerinden dolayı oluşacak boyuna
hareketleri asgariye indirecek şekilde seçilmelidir. Köprünün toplam uzunluğu üzerindeki sınırlama,
çoğunlukla, yerel zemin özellikleri, mevsimsel ısı değişimleri, kenar ayakların boyuna hareketlere
dirençleri ve üst yapı tipinin bir fonksiyonudur.
Integral köprülerin uzunluk sınırları, çelik H kazıkların yüksek plastik gerinmeler altında yorulma
performanslarına ve kenar ayakların eğilme dayanımlarına bağlı olarak aşağıda verilmiştir (Dicleli ve
Albhaisi, 2004, Dicleli 2005).
9.4.1.1 Çelik Kazıkların Yüksek Plastik Gerinmeler Altında Yorulma Performanslarına Bağlı
Olarak Belirlenen İntegral Köprü Uzunluk Sınırları:
⎡ M ( λl )2 ⎛ M ⎞ 0.0085( λlc )2 ⎛⎜ M ⎛ M y ⎞ ⎞⎟⎤

2
2 ⎢ ⎜1 + ⎟+ ⎟ ⎥
−⎜
y c y y
L= 2−
⎜
γ T α T ΔT ⎢ 6 E p I p ⎝ M p ⎠ ⎟ 6d p ⎜
⎜ M p ⎝ M p ⎟⎠ ⎟⎟⎥
⎜
⎣ ⎝ ⎠⎦
(9.4.1.1-1)
Burada,
dp = Kazığın hareket yönünde kesit ebadı
Ep = Kazığın Elastisite Modülü,
Ip = Kazığın atalet momenti ve
My = Kazığın akma momenti
Mp = Kazığın plastik moment kapasitesi
αT = Isı genişleme katsayısı
ΔT = Isı değişimi
γT = Isı etkileri için yük faktörü
λ = Kazığın eşdeğer deplasman uzunluğunu bulmak için faktör
Yukarıdaki denklemde lc kazığın kritik uzunluğu olup, kazık tepesinde oluşan deplasman ve
dönmelerin, pratikte kazık alt ucuna hiç bir etkisinin olmadığı uzunluk olarak tanımlanır. lc aşağıdaki
formül kullanılarak hesaplanır:
EpI p
lc= 4 4 (9.4.1.1-2)
kh
Kil için:
9Cu
kh = (Yumuşaktan orta-sert killere kadar) (9.4.1.1-3a)
2.5ε 50
9C u
kh = (Sert killer) (9.4.1.1-3b)
4.0ε 50
Burada,
322
kh = Zeminin başlangıç yanal rijitliği.
Cu = Kilin doymamış kesme dayanım gerilmesi
ε50 = Kilin %50 taşıma dayanımındaki gerinme değeri
Geoteknik verilerinin bulunmadığı durumlarda, yumuşak, orta, orta-sert ve sert killerde sırasıyla Cu=
20, 40, 80 ve 120 kPa (Bowles 1996) ve ε50 = 0.02; 0.01; 0.0065 ve 0.0050 (Evans 1982) değerleri
kullanılmalıdır.
Kum için:
k h = kx (9.4.1.1-4)
x = H + 8d p (9.4.1.1-5)
Burada,
H = Kenar ayak yüksekliği
k = Kum için rijitlik modülü
x = Kazık tepsinden uzaklık
Geoteknik verilerinin bulunmadığı durumlarda, az yoğun, orta, orta-yoğun ve yoğun kumlar için sırayla
k = 2000, 6000, 12000 ve 18000 kN/m3 değerleri kullanılmalıdır.
Genellikle zemin değişik rijitliklere sahip katmanlardan oluşur. Bu durumlarda, zeminin üst
seviyesinden ölçülen ve köprü boyuna dik yöndeki kazık kesit boyutunun on katına eşit bir uzaklık
hesaplanır. Bu uzaklık içerisinde kalan katmanların rijitliklerinin (Cu ya da k) katman kalınlığına
oranlanmış ortalaması alınarak elde edilen sonuç yukarıdaki denklemlerde kullanılır.
Denklem 1’ de kullanılan λ değişkenine ait değerler aşağıda Tablo 1’ de verilmiştir:
Tablo 9.4.1.1-1 Çeşitli Zemin ve Kenar ayak-Kazık Bağlantı Tipleri için Denklem 9.4.1.1-1’ de
Kullanılmak Üzere Verilmiş λ Değerleri
Kenar Ayak - Kazık

Zemin Güçlü Eksen Zayıf Eksen
Bağlantısı
Sabit 0.5 0.55
Kil
Mafsal 1.15 1.4
Sabit 0.65 0.75
Kum
Mafsal 1.1 1.4
Geoteknik ve yapısal detayların yetersiz olduğu durumlarda kullanılmak üzere değişik H profil kazıklar
için integral köprü uzumluk sınırları Tablo 2’ de verilmiştir.
323
Tablo 9.4.1.1-2 Çelik ve Betonarme İntegral Köprüler için Kazıkların Yüksek Plastik Gerinmeler
Altında Yorulma Performansına Bağlı Olarak Belirlenen Maksimum Uzunluk Sınırları
Çelik Köprüler Betonarme Köprüler
Kazık Ebadı Ilıman İklim Soğuk İklim Ilıman İklim Soğuk İklim
L (m) L (m) L (m) L (m)
HP310x125 220 145 320 265
HP310x110 205 135 300 250
HP250x85 160 110 240 195
HP200x63 125 80 180 150
9.4.1.2 Kenar Ayakların Eğilme Dayanımına Dayalı İntegral Köprü Uzunluk Sınırları
Integral köprülerde kenar ayaklar genellikle ısıya bağlı genleşmelerden dolayı meydana gelen kesme
kuvvetlerine karşı yeterli dayanıma sahiptirler. Bu sebepten ötürü integral köprülerin uzunluk sınırları
kenar ayakların kesme dayanımına bağlı olarak hesaplanmaz. Her ne kadar integral köprü uzunluk
sınırları genellikle kenar ayakların eğilme dayanımlarına dayanmasa da, bu varsayım 4 m’ den daha
yüksek kenar ayaklara sahip integral köprüler için geçerli olmayabilir. Bu durumda integral köprü
uzunluk sınırları, kenar ayakların eğilme dayanımlarına bağlı olarak aşağıdaki denklemler yardımıyla
belirlenebilir (Dicleli, 2005):
Kil için:
1
2H ⎡⎛ 1 ⎞⎛ ⎛ M ⎞ ⎞⎛ 6 ⎞ ⎤n
L= ⎢⎜⎜ ⎟⎟⎜ M r − n p ⎜⎜ M p + p ( H − h D ) ⎟⎟ ⎟⎜⎜ ⎟ − K0 ⎥
⎟
⎠ ⎠⎝ (h D + 2 H )( H − h D )
⎜ ⎟
⎣⎢⎝ α E γS ⎠⎝ λv lc
1 2
α T αΔTm n ⎝ ⎠ ⎦⎥
(9.4.1.2-1)
Kum için:
1
2H ⎡⎛ 1 ⎞⎛ ⎛ k ( H + 8d p ) ⎞ ⎞⎟⎛ 6 ⎞ ⎤n
L = ⎢⎜ ⎜
⎟⎟ M r − n p M p ⎜1 + ( H − hD ) 4 ⎟ ⎜ ⎟ − K0 ⎥
1 ⎜ ⎜ ⎜ ⎟ ⎟⎜⎝ (hD + 2 H )( H − hD ) 2 ⎟⎠
⎢ ⎝ α γS ⎠ ⎝ 2 E I ⎠⎠ ⎥
α T αΔTm n ⎣ E
⎝ p p
⎦
(9.4.1.2-2)
hD = Köprü tabliyesinin kirişlerle birlikte toplam derinliği
Ko = Durgun toprak basıncı katsayısı
Mr = Uç ayağın eğilme dayanımı
np = Kiriş başına düşen kazık sayısı
S = Kiriş aralığı
αE = Arka dolgu basıncı için yük katsayısı
Yukarıdaki denklemlerde λV=0,30, sıkştırılmış arka dolgu için, Ko= 1.0, m=10, n=0.33 ve
sıkıştırılmamış arka dolgu için Ko= 0.4, m=28, n=0.56 olarak alınır.
9.4.2 Üst Yapı Tipi
İntegral köprülerle kullanılacak üst yapı tipleri şunları içerir:
1- Betonarme tabliye-çelik kirişli üst yapılar

2- Betonarme tabliye-öngerilmeli beton kirişli üst yapılar
3- Betonarme tabliye-öngerilmeli beton kutu kirişli üst yapılar
Ard germeli beton üst yapılar integral tasarım için uygun değildir.
324
9.4.3 Köprü Geometrisi
Bir köprünün integral olarak tasarımına karar verirken yapının geometrisi göz önüne alınmalıdır.
Düzensiz yük dağılımı ve ısıya bağlı hareketlerin ve yönlerinin tespitindeki güçlükler nedeniyle, 30 m
de 5o den daha büyük açı değişimine sahip kurplu köprülerin ve 35o den daha büyük vereve sahip düz
köprülerin integral olarak tasarımından kaçınılmalıdır. Isı etkileri ve düşey yükler altında detaylı analiz
yapıldığı takdirde, verev açıları 20o ile 35o arasında olan köprüler integral olarak tasarlanabilirler.
Verevli integral köprülerin detaylı analizi yapılırken, burulma, eşit olmayan yük dağılımı, yanal
ötelenme, kazıkların hem enine hem de boyuna yöndeki ötelemeri ve uç-ayak deformasyonları göz
önüne alınmalıdır. Verev açısı 20o den daha küçük olan köprüler verev açısı göz önüne alınmadan
integral olarak tasarlanabilirler.
9.4.4 Kenar Ayaklar ve Kanat duvarlar
İntegral köprülerin kenar ayak yüksekleri ile kanat duvar uzunlukları sırasıyla 4m ve 7m ile
sınırlandırılmalıdır. Kenar ayakların 4m den daha yüksek olmasının zorunlu olduğu durumlarda, ya
integral köprü uzunluğu kenar ayakların eğilme dayanımları göz önüne alınarak sınırlandırılmalı ya da
kenar ayaklardaki donatı oranı arttırılmalıdır. Genellikle toprak basıncını azaltmak için kenar ayak
olabildiğince kısa tutulmalıdır. Ancak, zeminin don etkisinden zarar görmesini önlemek için kenar ayak
yeterli yüksekliğe de sahip olmalıdır. Kenar ayak mutlaka kısa olarak inşa edilecekse, zemin
yüzeyinde izolasyon malzemesi kullanımak suretiyle don etkisinin önüne geçilmelidir.
Köprü uçlarında eşit yükseklikte kenar ayak kullanılması, yapının toprak (dolgu) yükleri altında daha
sağlıklı davranmasını sağlar. Kenar ayak yüksekliklerinin farklı olması halinde, köprünün her iki
ucunda farklı büyüklüklerde toprak (dolgu) basıncı oluşacak ve bu nedenle köprü, kısa uç ayağın
olduğu tarafa doğru ötelenecektir. Bu durum, tasarımda, kısa kenar ayakta durgun ile pasif ve uzun
kenar ayakta aktif ile durgun arasında değişen bir toprak basıncı varsayarak ve statik denge
sağlanana kadar ard arda (iteratif) analizler yapmak suretiyle göz önüne alınmalıdır. Kanat duvarlar
yol güzergahına paralel olarak ve yapı tarafından taşınacak şekilde tasarlanmalıdır. Ayrıca, kanat
duvarlar, integral köprülerin ısı değişimi nedeniyle zorlanmadan hareket edebilmeleri için, asgari
boyutlarda tasarlanmalıdır.
9.4.5 Çok Açıklıklı Yapılar
Çok açıklılı köprülerin mesnetleri ve açıklık uzunlukları, köprünün her bir ucunda sıcaklık genleşmesi
sebebi ile eşit ötelenme oluşacak şekilde seçilmelidir. Mesnet üstündeki bölgelerde bulunan
diyaframlar duruma göre ya orta ayaklarla integral (monolitik) olarak inşa edilebilir, ya da yanal yönde
sabit veya hareketli olacak şekide mesnetler seçilerek detaylandırılabilirer. Eğer orta ayaklar
diyaframlar ile birlikte integral (monolitik) olarak inşa edilecekse, köprünün boyuna yönde ısıya bağlı
hareketlerini kolaylaştırma bakımından orta ayakların temelleriyle birlikte esnek bir yapıya sahip
olmalarına dikkat edilmelidir.
9.4.6 Zemin Durumu
Integral köprülerin inşa edilebilmesi için zeminin jeoteknik yapısının uygun olması gerekmektedir.
Integral köprüler için gerekli olan en önemli kriterlerden birisi kenar ayakların oldukça esnek çelik
kazıklarla desteklenmesidir. Bu nedenle, düşey yükü taşıyacak zemin tabakasının yüzeye yakın
olduğu, uzunluğu 5m’ den az olan kısa kazıkların kullanılacağı ve keson kullanımının düşünüldüğü
durumlarda köprülerin integral olarak inşa edilmesi uygun değildir. Zeminin sert olduğu durumlarda,
kenar ayak kazıklarının ısıya bağlı ötelemeleri kolaylıkla yapabilmeleri için, kazıkların etrafındaki
toprak 3 metre derinliğinde kazılarak gevşek kum ile doldurulmalıdır. Zeminin sıvılaşma, kaynama ve
kaymaya bağlı çökme riski olduğu durumlarda köprülerin integral olarak inşa edilmesinden
kaçınılmalıdır.
325
9.5 İntegral Köprülerin Yapım Yöntemleri
Integral köprü inşası ile ilgili bilgileri ve yapım evrelerini içeren aşağıdaki maddeler çizimlerde açıkça
belirtilmelidir:
1. Öncelikle kenar ayaklar ve kanat duvarlar kirişlerin mesnet üst kotuna kadar inşa edilmelidir.
2. Kirişler, kendi ağırlıklarından ve tabliyenin zati ağırlığından dolayı oluşan dönmeye ve
eğilmeye izin verebilecek bir mesnet üzerine yerleştirilmelidir. Bunun için genellikle kirişlerin
altına 20 mm kalınlığında bir elastomer tabaka yerleştirmek yeterlidir. Elastomer sadece inşaat
aşamasında gerekli olup daha sonra zaten betonun içinde kaldığından düşey yükle ilgili bir
problem yaşanmayacaktır.
3. Köprü tabliyesi ve kenar ayakların kiriş mesnetlerinin üstünde kalan bölümü kirişlerle birlikte
monolitik olarak dökülmelidir.
4. Köprü tabliyesi ve kenar ayakların kiriş mesnetlerinin üzerinde kalan bölümü ilave gerilmelere
meydan vermeyecek şekilde dökülmelidir. Bu, beton dökümünün bir sıra dahilinde öncelikle
belirli kısımlarda yapılmasını ve kimyasal geciktirici kullanımını gerektirebilir. Eğer betonun
donması bir uçtan diğerine kadar tek defada döküme izin verecek şekilde kimyasal madde
kullanılarak geciktirilemiyorsa, tabliyenin uçları ile kenar ayaklardaki beton en son
dökülmelidir.
5. İnşaatın her aşamasında yapının dengesi ve bütünlüğü korunmalıdır.
6. Tabliye betonunun dayanımı, tasarımda öngörülen dayanımın %75’ine ulaşana kadar, kenar
ayakların arkalarına dolgu yerleştirilmemelidir.
7. Arka dolgu, iki kenar ayağın arkasına eş zamanlı ve dolgu yüksekliği aşağı yukarı aynı
tutularak yerleştirilmelidir. Kenar ayaklardaki arka dolguların yükseklik farkı hiçbir zaman yarım
metreden fazla olmamalıdır.
9.6 İntegral Köprülerin Tasarım Yöntemleri
Burada anlatılan tasarım yöntemi çelik kiriş üzerine betonarme tabliyeli ya da öngerilmeli beton
kiriş üzerine betonarme tabliyeli integral köprülerin yapımında uygulanabilir.
9.6.1 Yapım Evreleri, İlgili Yükler ve Yük Kombinasyonları
Bir integral köprünün yapımı çeşitli evrelerden oluşur. Bu nedenle, köprü, her bir yapım evresine
ait yükler altında analiz edilerek yeterli dayanıma sahip olacak şekilde tasarlanmalıdır.
Öngerilmeli beton kiriş üzerine betonarme tabliyeli integral köprülerin tasarımı için iki yapım evresi
düşünülür. Her bir yapım evresinde uygulanan yükler Tablo 1’ de sıralanmıştır. İlk evrede, tabliye
betonu yaş (katılaşmamış) farz edilir. Bu nedenle, bu yapım evresinde öngerilmeli beton kirişler
uygulanan yükleri tek başlarına taşırlar. Yapı, öngerme kuvvetinin, kiriş zati ağırlığının, yaş-beton
tabliye ile diyafram ağırlıklarının etkileri altında incelenerek tasarlanır. İkinci evrede ise köprü hizmete
açılmış olarak düşünülür. Bu evrede, köprü tabliyesi, kiriş ve kenar ayakların kompozit olarak çalıştığı
varsayılır. Tabliye üzerine etki eden ilave zati yükler, balast ağırlığı, ısı değişimi, toprak basıncı ve
hareketli yüklerin etkileri bu evrede düşünülür.
Çelik kiriş üzerine betonarme tabliyeli integral köprülerin tasarımı üç evreden oluşur. Uygulanan
yükler Tablo 2’ de verilmiştir. İlk evrede, çıplak çelik kirişler, tamamen montajları yapılmış ve
mesnetler üzerine yerleştirilmiş olarak kanul edilir. Ancak betonarme tabliye betonunun yaş
(katılaşmamış) olduğu varsayılır. Bu nedenle, çelik kirişler birinci yapım evresinde uygulanan yükleri
tek başlarına taşırlar. Yaş-beton tabliye, diyaframlar ve çelik kirişlerin zati ağırlıklarından oluşan yükler
bu evrede dikkate alınır. İkinci evrede ise, çelik kirişlerin betonarme tabliyeyle kompozit olarak
çalıştığı kabul edilir. Ancak, ilave zati yüklerden kaynaklanan sünme etkisini göz önüne almak için
betonarme tabliyenin elastisite modülü esas değerinin 1/3 ü olarak kabul edilir. İlk evrede uygulanan
yüklere ek olarak balast ağırlığı ve ilave zati yükler de bu evrede hesaba katılır. Son evrede, köprü
hizmete açılmış olarak düşünülür. Bu evrede, köprü tabliyesi, kiriş ve kenar ayakların kompozit olarak
çalıştığı varsayılır. Isı değişimi, toprak basıncı ve hareketli yüklerin etkileri bu evrede düşünülür.
326
Köprü tasarımında, ısıya bağlı yüklerin düşünülmediği durumlarda kenar ayak arkasındaki toprak
basınç katsayısının durgun değeri (Ko), ısı değişiminin pozitif olduğu durumlarda toprak basınç
katsayısının ötelemeye bağlı olan pasif değeri (Kp1), ısı değişiminin negatif olduğu durumlarda ise
toprak basınç katsayısının aktif değeri (Ka) kullanılmalıdır.
Tablo 9.6.1-1 Ön Germeli Beton Kiriş Tabliyeli İntegral Köprüler için Yükleme Evrelerinin Özeti
Evre No Evre Adı Yük Yük Tanımı

Kodu
1 Kiriş zati ağırlığı
Basit
1 Desteklenmiş 2 Öngerilme
Kiriş 3 Yaş-beton tabliye, diyafram ve uç
ayakların ağırlıkları
4 İlave zati yükler
5 Balast ağırlığı
Kompozit 6 Uzun süreli öngerilme kayıpları
2 Yapı 7 Yorulma sınır durumunda demiryolu hareketli yükleri
8 Yük 7 gibi ancak kullanım sınır durumu
9 Yük 7 gibi ancak taşıma gücü sınır durumu
10 Boyuna uzamaya yol açan ısı yüklemesi
11 Boyuna kısalmaya yol açan isi yüklemesi
12 Pasif toprak basıncı
13 Durgun toprak basıncı
14 Aktif toprak basıncı
327
Tablo 9.6.1-2 Çelik Kiriş Tabliyeli İntegral Köprüler için Yükleme Evrelerinin Özeti
Evre No Evre Adı Yük Yük Tanımı

Kodu
Çıplak 1 Çelik kiriş ve diyafram zati ağırlığı
Çelik
1 Kiriş 2 Islak beton tabliye, diyafram ve uç
ayakların ağırlıkları
Kompozit yapı 3 İlave zati yükler
sadece (3n)-
üst yapı 4 Balast ağırlığı
5 Yük No 3 gibi
6 Yük No 4 gibi
2
7 Yorulma sınır durumunda demiryolu hareketli yükler
Kompozit 8 Yük No 7 gibi; ancak Kullanım sınır durumu
Yapı (n)
9 Yük No 7 gibi; ancak taşıma gücü sınır durumu
10 Boyuna uzamaya yol açan ısı yüklemesi
11 Boyuna kısalmaya yol açan ısı yüklemesi
12 Pasif toprak basıncı
13 Durgun toprak basıncı
14 Aktif toprak basıncı
9.6.2 İntegral Köprünün Analiz için Modellenmesi
İntegral köprülerin düşey yükler altında statik analizi için her bir yapım evresinde ayrı bir yapı modeli
önerilmektedir. Önerilen yapı modelleri aşağıdaki varsayımlara dayanır:
(i) Kiriş üzerine betonarme tabliye tipi üst yapıya sahip olan integral köprülerin düşey yükler altında
statik analizinin yapılabilmesi için, yapım evresine göre köprü, basit kiriş ya da rijit bir çerçeve
şeklinde modellenebilir. Bu durumda, köprü üst yapısı, tek kiriş ve etkili genişliğe sahip
betonarme bir tabliye şeklinde modellenerek basitleştirilir. Kenar ayakların genişlikleri de üst
yapıda kullanılan tabliye genişliğine eşit olarak alınır. Orta mesnetlerin ve kenar ayaklardaki
kazıkların rijitlikleri, köprü eni ve varsayılan tabliye genişliği göz önüne alınarak oranlanır ve tek
bir eleman olarak uygun noktalarda basit çerveve oluşturacak şekilde modele eklenir.
(ii) Köprünün ısıya bağlı boyuna hareketleri esnasında oluşan yaklaşım tabliyesi ile dolgu
arasındaki ve kanat duvarlar ile dolgu arasındaki sürtünme etkileri analizlerde ihmal edilir.
(iii) Yapı modelinde kazıklar, eşdeğer uzunlukta daha kısa bir eleman olarak ya da kazık boyunca
Winkler yay modeli kullanılmak suretiyle modellenebilir.
(iv) Yapı üzerinde uygulanan hareketli yükler, düşey yük etkilerinin enine dağılımı düşünülerek tek
bir kirişe etki eden yük olarak oranlanır.
Şekil 1, öngerilmeli beton kiriş üzerine betonarme tabliyeli ve iki açıklıklı tipik bir integral köprüyü ve
birinci yapım evresine ait iki boyutlu yapı modelini göstermektedir. Birinci yapım evresinde kullanılan
yapı modelinde betonun katılaşmadığı varsayılarak çıplak kiriş tek başına düşünülür. Bu durumda,
tabliyenin, diyaframların ve kirişin kompozit olarak davranmadığı varsayılarak, mesnet noktalarındaki
süreklilikler ihmal edilir. Bu nedenle, köprünün her açıklığı basit mesnetli bir kiriş gibi düşünülerek
modellenir. Daha sonra, Tablo 9.6.1-1’ de verilmiş olan birinci evreye ait yükler altında yapının statik
analizi yapılır. Statik analiz sonunda hesaplanan iç kuvvetler (gerilmeler), ikinci yapım evresinde elde
edilecek iç kuvvetlere (gerilmelere) eklenmek üzere kaydedilir.
Çelik kiriş üzerine betonarme tabliyeli integral köprülerde, beton dökülmeden önce çelik kirişler
birbirlerine monte edilerek üst yapı sürekli hale getirilir. Bu nedenle, bu tip integral köprülerin
modellenmesinde Şekil 1’ de çizilmiş olan yapı modelinin orta mesnetindeki mafsal modelden
328
çıkarılarak üst yapı sürekli hale getirilir. Ayrıca, çelik kolonların rijit şekilde çelik kirişlere bağlanmış
olduğu durumlarda, Şekil 1’ de gösterilen orta basit mesnet yerine kirişe rijit olarak bağlanmış bir
kolon elemanı yerleştirilir. Her açıklık iki boyutlu kiriş elemanı kullanılarak modellenir. Tablo 9.6.1-2’
de verilmiş olan birinci evreye ait yükler altında yapının statik analizi yapılır. Statik analiz sonunda
hesaplanan iç kuvvetler (gerilmeler), sonraki yapım evrelerinde elde edilecek iç kuvvetlere
(gerilmelere) eklenmek üzere kaydedilir.
Şekil 2 , Şekil 1’ deki aynı köprünün kalan yapım evreleri için yapı modelini gösterir. Yapı modeli hem
çelik hem de öngerilmeli beton kiriş üzerine betonarme tabliyeli integral köprüler için kullanılabilir.
Köprü tek kiriş ve etkili tabliye genişliği düşünülerek iki boyutlu çerçeve olarak modellenir. Ara
mesnetlerde ve kenar ayak-tabliye birleşim yerlerinde betonun tamamen katılaştığı varsayılarak
yapının sürekli olduğu düşünülür. Modellenen kenar ayak (ve monolitik olarak inşa edilmişse orta
ayak) elemanları, üst yapının düğüm noktalarına bağlantı elemanları kullanılarak iliştirilir. Bu bağlantı
elemanları genellikle rijit olmayan bağlantı detaylarından dolayı oluşacak dönmeleri modellemek için
kullanılır. Eğer kenar ayak ve üst yapı bağlantıları rijit olacak şekilde detaylandırılmışsa, bağlantı
elemanları modelden çıkarılabilir.
Yaş Beton
Kiriş
Orta ayak
Kenar ayak(katılaşmış kısım)

Kazıklar
Kiriş elemanı Mafsal
Mesnet
Şekil 9.6.2-1 Birinci Yapım Evresi için Tipik İki Açıklıklı İntegral Köprü ve Analitik Model
329
Kompozit Üst yapı
Orta ayak
Kenar ayak
(Üst yapı ile monolitik)
Kazıklar
Üst yapı elemanı (kesitin geometrik merkezinden geçiyor )
Düğüm noktası
Elemanları
Üst yapı-orta ayak Üst yapı-kenar ayak
bağlantı elemanı bağlantı elemanı
Kazık-kenar ayak
Kenar ayak elemanı bağlantı elemanı
Eşdeger konsol Kazık elemanı

uzunluğu
Orta ayak-temel
bağlantı elemanı
Şekil 9.6.2-2 Son Yapım Evresi için Tipik İki Açıklıklı İntegral Köprü ve Analitik Model
9.6.3 Isı Değişimi ve Köprü-Zemin Etkileşimi
Toprak basıncı katsayısı, toprağı tutan yapının deplasman ve dönmesinin bir fonksiyonudur. Servis
süresi boyunca gerçekleşecek ısı değişimlerinden dolayı bir integral köprü, uzama ve kısalmaya
maruz kalır. Bundan dolayı, kenar ayaklardaki toprak basıncı ısı değişimleriyle bağıntılı olarak
düşünülmelidir. Köprü kenar ayaklarının dolgudan ayrılarak çok az bir deplasman yapması aktif toprak
basıncına sebep olur. Bu nedenle, köprü, ısının azalmasından dolayı kısaldığında, kenar ayakların
arkasında aktif toprak basıncının oluştuğu varsayılır. Isı hareketlerinin olmadığı durumlarda durgun
toprak basıncı varsayılır. Köprü ısı artışından dolayı uzadığı zaman, uç ayağın arkasındaki toprak
basıncının pasif değeri, Kp1, köprünün dolguya doğru yaptığı deplasmanının değerine bağlıdır.
Deplasman değerine bağlı olarak, Kp1, durgun, K0, ve pasif, KP, toprak basınç katsayıları arasında
değişir. Pasif toprak basınç katsayısı, köprünün pozitif ısı değişiminden kaynaklanan deplasmanına
bağlı olarak aşağıdaki denklem kullanılarak hesaplanabilir (Dicleli, 2000):
330
2 K o + α T ΔT L ϕ
K p1 = − KP (9.6.3-1)
L H Sγ ϕ
2
2+
2 E g ( Ag + nAs )
Yukarıdaki denklemde φ=24 m-1 olarak alınmalıdır.
Ka = Aktif toprak basıncı katsayısı

Kp = Pasif toprak basıncı katsayısı
Kp1 = Deplasman değerine bağlı pasif toprak basıncı katsayısı
Ag = Kirişin kesit alanı
As = Tabliyenin kesit alanı (Tabliye eni kiriş aralığı kadar alınarak hesaplanır)
Eg = Kirişin elastisite modülü
n = Tabliye elastisite modülünün kiriş elastisite modülüne oranı
φ = Dolgu basınç katsayısının durgun ile pasif durum arasında değişim oranı
Yukarıdaki denklem, farklı kenar ayak yüksekliklerine sahip köprülerin statik analizi yapılırken,
köprünün her iki ucundaki ayak yükseklikleri farklarından oluşan farklı deplasmanları hesaba katmak
suretiyle dikkatlice kullanılmalıdır.
9.6.4 Deprem Yükleri Altında Tasarım
Geleneksel genleşme derzli köprülere kıyasla, integral köprüler, kenar ayakların köprü üst yapısıyla
monolitik olarak bağlı olması ve kenar ayakların arkasındaki dolgunun köprüyü boyuna yönde tutması
nedeniyle, deprem etkileri altında genellikle daha iyi performans gösterirler. Ancak, olası bir deprem
sırasında köprüde oluşabilecek hasarı asgari seviyeye indirmek için köprünün altyapı elemanları
dikkatli bir şekilde tasarlanmalıdır.
Integral köprü tasarımında, boyuna yönde etki eden deprem yükleri altında kenar ayakların arkasında
oluşan pasif dolgu direncini doğru bir şekilde hesaba katmak önemlidir. Bu nedenle, bu tür köprülerin
deprem yükleri altındaki analizlerinde, doğrusal olmayan zamana bağlı dinamik analiz metodu
kullanılması tercih edilmelidir. Doğrusal olmayan zamana bağlı dinamik analiz metodunun
kullanılmadığı durumlarda, kenar ayak dışındaki diğer alt yapı elemanlarının tasarımında, köprü
boyuna paralel doğrultuda kenar ayağa etkiyen pasif toprak basıncının, üstyapıdan ayağa taşınan
maksimum boyuna deprem kuvvetine eşit olduğu varsayılır. Ancak, olası deprem hasarını asgari
seviyeye indirmek için, kenar ayakların deprem yükleri altında tasarımı, kenar ayak arkasında
oluşabilecek azami pasif dolgu direnci (kenar ayaklara iletilen deprem kuvvetinden daha büyük
olmasına rağmen) göz önüne alınarak yapılmalıdır.
Boyuna yönde deprem kuvvetlerinin karşılanmasına orta ayaklar da katkı sağlıyorsa, bu elemanların
katkıları da kenar ayaklarla birlikte deprem hesabında göz önüne alınmalıdır. Aynı şekilde, enine
yönde deprem kuvvetleri altında, kanat duvarların sağladığı dayanım da deprem hesabında göz
önüne alınmalı ve kanat duvarlar bu yükleri taşıyacak şekilde tasarlanmalıdır. Bunlara ilaveten, kenar
ayakların altındaki tek sıra kazıklar, enine ve boyuna deprem yükleri altında yeterli sünme ve
dayanıma sahip olacak şekilde tasarlanmalıdır. Bazı durumlarda, deprem kuvvetlerini uygun bir
şekilde taşımak veya enine yönde statik dengeyi sağlamak için, kenar ayakların her iki ucundaki
kazıklara enine yönde uygun bir eğim vermek gerekebilir.
9.7 İntegral Köprülerin Tasarımı ile İlgili Önemli Noktalar
9.7.1 Üst Yapı
Integral köprünün üst yapı elemanları, üst yapı ile kenar ayaklar arasında süreklilik olduğu
varsayılarak tasarlanmalıdır. Üst yapı ile kenar ayakları birbirine bağlayan donatılar, tasarımda
varsayılan süreklilik derecesine bağlı olarak detaylandırılmalıdır. Köprü üst yapısıyla kenar ayak
331
arasında rijit bir bağlantı sağlayan tipik donatı detayı Şekil 1’ de gösterilmiştir. Integral köprü üst
yapısında, ısı değişikliklerinden ve dolgu basıncından dolayı oluşacak eksenel kuvvetler, çelik ve
öngerilmeli beton kirişlerin tasarımında hesaba katılmalıdır.
Mesnet
Su yalıtım Sistemi
Kenar ayakla monolitik

Uç Ayağa Ankrajlı dökülmüş betonarme
Yaklaşım Tabliyesi tabliye
Kirişler
Arası
Kiriş Donatısı
Donatılar için Delikler (Max büyüklük 20M)
İnşaat
Derzi
Öngerme Beton
Kiriş
Kiriş Altındaki İnce
Elastomer Mesnet, Kirişaltı
Tabanla Aynı Boyutta
600mm
Gömme Kazık
Çelik H-Kazıkları Tasarıma

Göre eğilme yönü
Şekil 9.7.1-1 Ayak-Üst Tabliye ve Kazık - Ayak Derzinde Sabit Bağlantı Detayı
9.7.2 Kenar Ayaklar, Kanat duvarlar ve Yaklaşım Tabliyeleri
Kenar ayaklar, genleşme derzine mahal vermeyecek şekilde, Şekil 9.7.1-1’ de gösterildiği gibi, üst
yapıya monolitik şekilde bağlanmalıdır. Kenar ayak yüksekliği, toprak basıncını azaltmak ve üst
yapıyla hareket eden kütleyi sınırlandırmak amacıyla pratik olan asgari boyuta indirgenmelidir. Ancak,
zeminin don etkisinden zarar görmesini önlemek için kenar ayak yeterli yüksekliğe de sahip olmalıdır.
Kenar ayak mutlaka kısa olarak inşa edilecekse, zemin yüzeyinde izolasyon malzemesi kullanılmak
suretiyle don etkisinin önüne geçilmelidir. Köprü bitimlerinde eşit yükseklikli kenar ayakların
kullanılması, yapının toprak (dolgu) yükleri altında ötelenmesini önlediği için tercih edilmelidir. Ek
olarak, yaklaşım tabliyesinin altındaki dolguya, kenar ayakla yaklaşım tabliyesi arasında üçgen bir
boşluk oluşacak şekilde eğim verilerek dolgu yüksekliği azaltılabilir. Bu uygulama hem ayak
arkasındaki dolgunun demiryolu trafiğinden dolayı sıkışmasını önler hem de dolgu ve yaklaşım
tabliyesi arasındaki sürtünme kuvvetlerinin köprü hareketine direncini azaltır. Bunlara ek olarak kenar
ayaklar tarafından taşınan ve demiryoluna paralel doğrultuda olan kanat duvarların kulanılması tercih
edilmelidir.
332
Yaklaşım tabliyesi, yağmur ve kar sularının alt yapıya sızmasını önlemek için, kenar ayakla monolitik
olarak inşa edilmelidir. Köprünün boyuna yönde hareket edebilmesi için Şekil 9.8.2-1’ de gösterildiği
gibi yaklaşım tabliyesinin ucuna genleşme derzi konmalıdır. Ayrıca yaklaşım tabliyesi, dolgu
malzemesinin sıkışmasını engellemek için, kenar ayakla genleşme derzi arasında uzanan basit
mesnetli bir tabliye olarak tasarlanmalıdır.
9.7.3 Kenar Ayak Kazıkları
Kenar ayakları desteklemek için tek sıra çelik H profil kazıklar kullanılacaktır. Kazıkların tasarımı ya
Winkler zemin yayları metodu ya da kazığı yer yüzeyinden bir miktar aşağıda ankastre uçlu bir kiriş-
kolon olarak modelleyen eşdeğer konsol metodu kullanılarak yapılabilir. Kazık üst ucunun köprü
boyuna dik bir eksen etrafında serbest bir şekilde dönmesini sağlamak için, kazık ile kenar ayak
arasında mafsal oluşturacak şekilde bir bağlantı tercih edilmelidir. Eğer kenar ayak ile kazık
arasındaki bağlantı ankastre olarak tasarlanmışsa, kazığın üst ucunda, ısı ve demiryolu trafiğinin
etkilerinden dolayı plastik eğilme momenti oluşabilir. Bu durumda, integral köprünün azami boyu,
yüksek gerinmeler altında kazıklarda malzeme yorulmasına sebep vermeyecek şekilde Denklem
9.4.1.1-1 kullanılarak hesaplanmalıdır. İnşa edilmesi düşünülen köprünün boyu, Denklem 9.4.1.1-1
kullanılarak hesaplanan köprü boyunu geçmemelidir.
Eğer kazıkların düşey yük kapasiteleri, kazıklarla zemin arasında oluşan sürtünme kuvvetlerinin
katkıları göz önüne alınarak hesaplanmışsa, kazıkların yatay yönde yapacağı deplasmanların zemin
ile kazık arasındaki sürtünme kuvetlerini azaltıcı yöndeki etkileri de hesaba katılmalıdır. Isı
değişikliklerinden dolayı köprü ve dolayısıyla kazıklar yatay yönde hareket edeceğinden, kazık ve
yatay yönde sıkıştırılıp ötelenen zemin arasında bir boşluk oluşabilir. Bu durum, kazıkların sürtünme
dirençlerinde kayda değer bir azalmayla neden olabilir. Bu yüzden, kazıkların düşey yük kapasiteleri,
yanal ötelemeler dolayısıyla azaltılmış daha küçük bir kazık uzunluğunu kullanarak hesaplanmalıdır.
Zeminin sert olduğu durumlarda, kazıkların yatay yöndeki deplasmanları zemin tarafından kısıtlanır.
Bu durumda, kazıkların etrafı kazılarak gevşek kum doldurulmak suretiyle, sert zeminin kazık
deplasmanlarını kısıtlamasının önüne geçilebilir. Bu çeşit bir düzenleme için tipik bir detay Şekil 9.8.3-
1’ de verilmiştir.
9.7.4 Mesnetler, Orta Ayaklar ve Temeller
Isı değişimlerinden dolayı üst yapı uzayıp kısaldığında, orta ayakların temel noktası etrafında dönerek
ve eğilmeye bağlı deplasman yaparak esnemesi beklenir. Üst yapı ile orta ayak arasında yeterli
kalınlıkta elastomer mesnetler kullanılarak orta ayakların bu esneme gereksinimleri azaltılabilir. Bu
mesnetler, köprünün boyuna yönde hareketlerini ve kirişlerin düşey yükler altında dömesini
sağlayacak sekilde tasarlanmalıdır. Ayrıca orta ayakların üst yapı ile monolitik olarak inşa edildiği
durumlarda, orta ayak temelleri, ayakların ısı değişimine bağlı köprü hareketlerinden dolayı
ötelenmesine ve dönmesine izin verecek şekilde mümkün olduğunca dar olarak tasarlanmalıdır. Eğer
temel kazıklarla destekleniyorsa, kazık grubu temelin dönmesine izin verecek şekilde tasarlanmalıdır.
9.8 Tasarım ile İlgili Detaylar
9.8.1 Kenar Ayak Monolitik Bağlantı Detayları
Çeşitli üst yapı tipleri için kenar ayak – üst yapı bağlantı detayları Şekil 1 ila Şekil 4’ te verilmiştir.
333
Mesnet

Uç Ayağa Ankrajlı dökülmüş betonarme
Yaklaşım Tabliyesi tabliye
Kirişler
Arası
Kiriş Donatısı
Donatılar için Delikler (Max büyüklük 20M)
İnşaat
Derzi
Öngerme Beton Kiriş
Kiriş Altındaki İnce Kiriş altı

Elastomer Mesnet,
Tabanla Aynı Boyutta
600mm
Gömme Kazık

Şekil 9.8.1-1 Betonarme Tabliyeli Öngerme Beton Kiriş
334
Su yalıtım Sistemi Mesnet
Uç ayağa ankre
Uç Ayağa Ankrajlı
betonarme tabliye
Yaklaşım Tabliyesi
Kirişler
Çerçeve diyaframı - yükün Arası
mesnete aktarılması için
donatı destekli
Donatılar için delikler
İnşaat derzi
Çelik Kiriş
Kiriş altı elastomer

mesnet, taban plakası ile Kiriş altı
aynı boyutta.
600mm
Gömme Kazık

Şekil 9.8.1-2 Betonarme Tabliyeli Çelik Kiriş
335
Su yalıtım sistemi Mesnet

dökülmüş betonarme
tabliye
Boşluk
Kiriş
Donatısı
İnşaat derzi
Yanyana dizili
öndökmeli kutu kiriş
Sürekli kiriş altı
elastomer mesnet
600mm
600mm
GömmeKazık
Gömme Kazık
Çelik H-Kazıkları
Tasarıma
Şekil 9.8.1-3 Betonarme Tabliyeli Yanyana Dizili Öndökmeli Kutu Kirişler
336
Mesnet
Su yalıtım Sistem,
Super plastisite beton - taralı
bölgede beton dökümünü
Uç Ayağa Ankrajlı kolaylaştırmak için
Uç ayağa ankre
betonarme tabliye
Uç dıyaframı yada kutu

kirişler arası çerçeve Kirişler
diyaframı Arası
Donatılar için Delikler
İnşaat
Derzi
Çelik kutu kiriş
Kiriş Taban Plakası
Altındaki İnce Kirişaltı
Elastomer Mesnet
50 mm çaplı, 500 mm
uzunluğunde delik, rötresiz beton
şerbeti ile doldurulacak
600mm
Gömme Kazık

Şekil 9.8.1-4 Betonarme tabliyeli çelik kutu kirişler
9.8.2 Yaklaşım Tabliyesi ile Demiryolu Birleşim Noktasında Genleşme Derzi Detayı
Yaklaşım tabliyesi ile demiryolu birleşim noktasındaki genleşme derzi detayı Şekil 1’ de gösterilmiştir.
337
20 x 40 mm derinliğinde kesilmiş ve sıcak
dökme lastik alaşım derz kapatma
malzemesiyle doldurulmuş
BALAST VE SU YALITIMI
20 mm kalınlığında zift Yaklaşım Tabliyesinin

emdirilmiş sunta Sonu
Şekil 9.8.2-1 Yaklaşım Tabliyesi ile Demiryolu Birleşim Noktasında Genleşme Derzi Detayı
9.8.3 Sert Zeminde Kazıkların Detaylandırılması
Sert zeminde kazıklarla ilgili özel detaylar Şekil 1’ de verilmiştir.
TUTULU
ZEMİN SİSTEMİ
İHTİYAÇ VARSA
YALITIM
600 mm
Ayırıcı tahta bloklar çaplı çelik
LOOSE
SPACERS (TO BE
(çelik ondüleli
REMOVEDboru
AFTER
ondüleli
SAND boru
WITHIN
içinde
doldurulduktan sonra
BACKFILL COMPLETED
600 ø C.S.P.
TO TOP OF C.S.P.))
kaldırılacak) gevşek kum
TASARIMA GÖRE ÇELİK H-
KAZIKLARI ORYENTASYONU
Yaş beton içine
600 ø & 800 ø C.S.P.
yerleştirilecek
TO BE PLACED600 IN ve 800
mmWETçaplı çelik ondüleli
CONCRETE
borular
çelik ondüleli boruları
SPACERS AS REQUIRED 1200 x 200
ayırmak için
TO HOLD tahta
C.S.P. APART SÜREKLİ
bloklar
UNTIL CONCRETE SETS BETON BLOK
Şekil 9.8.3-1 Sert Zeminde Kazık Yerleştirme Detayları
9.8.4 Kenar Ayaklarda Dolgu ve Zemin ile İlgili Detaylar
Kenar ayaklarda dolgu ve zemin ile ilgili detaylar Şekil 1’ de verilmiştir.
338
dökülmüş ankre
betonarme tabliye
500 mm min. (yanyana

yerleştirilmiş öngerme kutu
kirişli sistem için 1000 mm)
Donma
derinliği
150 mm çaplı 1200

delikli drenaj Kenar ayak ön ve arkasında
borusu granüler malzeme dolgu limitleri
600 mm çaplı, 3000 mm uzunluğunda

kazılmış, kazık çakmadan gevşek
Donma derinliğini azaltmak için kum doldurulmuş (Jeoteknik
yalıtım kullanılabilir mühendisinin talimatı doğrultusunda)
Çelik H-Kazıkları.Zayıf
eksen hareket yönüne dik
Şekil 9.8.4-1 Köprülerde Dolgu ve Zemin Detayları
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
+++++++
339

DLH Köprü Tasarım Esasları PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

DLH Köprü Tasarım Esasları PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

Şekil 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinde Burulma t’ nin Tanımı ............................................................... 38

1.1 Şartnamenin Kapsamı

Bu şartname demiryolu köprülerinin tasarlanması ile değerlendirilmesini kapsamaktadır ve kamu

Güvenliğin sistemlerde süneklik ve hiperstatiklik oluşturulması yoluyla artırılması ile çarpma ve

1.2 Köprünün Sahip Olması Gereken Temel Özellikler

1.2.1 İnşa Edilebilme

Köprüler, imalatı ve montajı aşırı güçlük ve sıkıntıyla karşılaşılmadan yapılabilecek şekilde

Toprak ve su ile doğrudan temas halindeki malzemelerin kalıcılığı üzerinde durulmalıdır.

1.2.6 Bakım Yapılabilme

Bakım zorluğu olan yapı sistemlerinden kaçınılmalıdır.

1.3 Hidroloji ve Hidrolik

• Köprünün memba ve mansap yönlerinde, akarsu yatağı ve taşkın havzasından, uygun

1.3.3 Hidrolojik Analiz

Hidrolojik araştırmalar kapsamında aşağıdaki taşkın akışları incelenir :

1.3.4 Hidrolik Analiz

1.3.4.1 Akarsu Stabilitesi

1.3.5 Köprü Temelleri

1.3.5.2 Köprü Temelinin Oyulması

1.3.5.3 Köprü Yaklaşım Hatları

1.3.7 Köprü Drenajı

1.3.7.2 Drenlerin Tipi, Boyutu ve Sayısı

Döşeme drenlerinin sayısı hidrolik koşulların belirleyeceği minimumda tutulmalıdır. Çörtenler ve

1.3.7.3 Döşeme Drenlerinden Deşarj

1.4 Yapı Kullanım Ömrü

Yapı kullanım ömrü 100 yıl olacak şekilde tasarlanmalıdır.

1.5 Önemli Köprülerde Veri Toplanması

2.1.1 Kaynak Standartlar

Bu bölümün hazırlanmasında faydalanılan standartlar aşağıda verilmiştir:

AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

Sınır Durumlar – İlgili tasarım kriterlerinin artık sağlanamadığı durumlar.

Kullanım Kriteri – Bir kullanım sınır durumu için tasarım kriteri.

bv Tren vagonu içindeki düşey ivme

γbt Balastlı hatlarda köprü döşemesinin ivmesi

2.2.2 Tasarım Durumları

2.3 Taşıma Gücü Sınır Durumları

2.4 Kullanım Sınır Durumu için Tasarım Sınır Değerleri

2.4.2 Tasarım Sınır Değerlerinin Hangi Yüklemeler Altında Yapılacağı

Şekil değiştirmelerin ve titreşimlerin doğrulanması için uygulanacak olan düşey yük,

- Yük modeli LM 71 ve gerektiği yerde yük modeli SW/0 ve SW/2 olacaktır.

Sınır durum ve ilgili uygun kriterler Köprüdeki hatların sayısı

2.4.3.1 Köprü Döşemesinin Düşey İvmesi

Dinamik hesabın gerekli olduğu yerlerde 4.7.1’ de verilen şartlara uyulmalıdır.

i) Balastlı hatlarda γbt ≤ 3.5 m/s2

2.4.3.2 Köprü Döşemesinin Burulması

Şekil 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinde Burulma t’ nin Tanımı

Tablo 2.4.3.2- 1 Köprü Döşemesinin Burulma Sınır Değerleri

V > 200 t ≤ 1.5

2.4.3.3 Köprü Döşemesinin Düşey Sehimi

Şekil 2.4.3.3- 1 Köprü Döşemesi Uçlarındaki Açısal Dönmelerin Tanımı

NOT Balastsız hatlar için şartlar İdarece belirlenecektir.

2.4.3.4 Köprü Döşemesinin Yanal Sehimi ve Titreşimi

NOT 1 Eğrilik yarıçapının değişimi aşağıdaki ifade kullanılarak belirlenebilir:

2.4.3.5 Köprü Döşemesinin Boyuna Yer Değiştirmesi

Köprü döşemelerinin uç noktalarının boyuna deplasmanlarının sınırlamalar Bölüm 4.8.4.2’ de

2.4.4.1 Yolcu Rahatlık Kriteri

Tablo 2.4.4.1- 1 Tavsiye Edilen Rahatlık Seviyeleri

2.4.4.2 Yolcu Rahatlığının Kontrolü için Sehim Kriterleri

Şekil 2.4.4.2-1 Yolcu Vagonunda Düşey İvmenin bv = 1 m/s2 Alınması Halinde

• En yüksek hız değerine kadar bir dizi hız değeri belirlenmesi,

3.1.1 Kaynak Standartlar

Bu bölümün hazırlanmasında faydalanılan standartlar aşağıda verilmiştir:

Bölüm 3.2 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007