TEHNIČKA ŠKOLA BANJA LUKA

MAŠINSKI ELEMENTI

PRORAČUN CILINDRIČNIH
ZUPČANIKA

GRAFIČKI RAD 3

PREGLEDAO: DATUM: RADIO:

Dragoljub Savić 07.03.2018. Georgije Galić

Zadatak :

Proračunati cilindrične zupčanike na osnovu zadatih polaznih podataka. Nacrtati

radioničke crteže zupčanika.

Polazni podaci:

1. Snaga koju prenose zupčanici P1=7.5[kW]

2. Broj obrtaja pogonskog zupčanika n1=900[min-1]
3. Prenosni odnos i(u)=1.8
4. Broj zubaca pogonskog zupčanika Z1=24
5. Ugao nagiba bočne linije zupca β=12°
𝑏
6. Faktor širine zupčanika φ= = 0.8
𝑑1
7. Kvalitet izrade zupčanika IT7
8. Materijal zupčanika Č.1530
9. Faktor spoljašnjih dinamičkih sila KA=1.2
10. Materijal vratila Č.0545
11.Rastojanje između ležajeva l1=90,l2=110
1. Proračun zupčanika
1.1. Prethodni proračun zupčanika
1.1.1. Prečnik podione kružnice malog zupčanika

3 2∗𝑇1 𝑢+1
d1= √ ∗ ∗ 𝐾𝐻 ∗ 𝑍 2
𝜑∗Ϭ2𝑑 𝑢

T1[Nmm]-obrtni moment
𝑃1 7.5
𝑇1 = = =0.08/*1000000
𝜔1 78.5

𝑇1 =80000[Nmm]

𝜔1 [s-1]-ugaona brzina
𝜋∗𝑛1 3.14∗900
𝜔1 = =
30° 30°

𝜔1 =94.2[rad-1]
Ϭ𝐻𝑙𝑖𝑚 710
Ϭ𝑑 = =
𝑆 2

Ϭ𝑑 =355 [N/mm2]

ϬHlim(tabela 6.17)

S=1.4÷2

KH-faktor opterećenja

KH=KA*KVβ*KHβ =1.2*1.11*1.05

KH=1.40

KVβ-faktor unutrašnjih dinamičkih sila

Na osnovu dijagrama određujemo vrijednost KVβ.Izračunamo vrijednost

𝑣∗𝑍1 9.42∗24
= = 2.26
100 100
𝑚
v[ ]
𝑠

v=𝑟1 *𝜔1 =0.1*94.2

v=9.42 [m/s]
 𝑑1 0.2
𝑟1 = =
2 2

𝑟1 =0.1[m]

d1=100÷300 [mm]
𝑣∗𝑍1
Za IT7 i odredimo KVβ.
100

KVβ=1.11

KHβ-faktor rastojanja zupčanika

𝑏
Za φ= =0.6 i oba zupčanika simetrično postavljena između ležajeva odredimo
𝑑1
faktor KHβ.

KHβ=1.05

Z-uticaj elastičnosti materijala

Z=2.5*Ze*cosβ =2.5*189.8*0.97

Z=460.265√𝑁/𝑚𝑚2

Ze-tabela 6.14

3 2∗80000 1.8+1
d1=√ ∗ ∗ 1.40 ∗ 460.2652
0.8∗3552 1.8

d1=90.13 [mm]

1.1.2. Modul u normalnoj ravni na boku zupca

𝑑 90.13
mn= 1*cosβ = *0.97 = 3.64
𝑍1 24

mn=4 [mm]

Usvaja se standardni modul,prvi veći iz prve grupe prioriteta (tabela 6.1).

1.1.3. Čeoni modul (modul u čeonoj ravni)

𝑚𝑛 4
mt= =
𝑐𝑜𝑠𝛽 0.97

mt=4.1237 [mm]
 1.2. Geometriske mjere,kinematski odnosi i tolerancije zupčanika
1.2.1. Osnovna zupčanica
1.2.1.1. Ugao nagiba standardnog profila

α=20°

1.2.1.2. Ugao nagiba profila u glavnom presjeku

𝑡𝑔𝛼𝑛 0.36
tgαt= = = 0.37
𝑐𝑜𝑠𝛽 0.97

αt=20°

1.2.2. Broj zubaca gonjenog zupčanika

Z2=Z1*i = 24*1.8 = 43.2

Z2= 44

1.2.2.2. Stvarni prenosni odnos

𝑍2 68
u= =
𝑍1 34

u=1.83

1.2.2.3. Broj obrtaja gonjenog zupčanika

𝑛1 900
𝑛2 = =
𝑢 1.83

𝑛2 =491.80 [min-1]

1.2.3. Prečnici podionih kružnica

d1= mt*Z1 = 4.1237*24

d1=98.97 [mm]

d2= mt*Z2 = 4.1237*44

d2= 181.44 [mm]

1.2.4. Širina zupčanika

b1= φ*d1 = 0.8*98.97 = 79.179

b1=80 [mm]
b2= b1-5 = 80-5 =

b2=75 [mm]

1.2.5. Prečnici osnovnih kružnica

db1=d1*cosαt = 98.97*0.93

db1=92.04 [mm]

db2=d2*cosαt = 181.44*0.93

db2=168.74 [mm]

1.2.6. Ugao dodirnice

inwαwt=inwαt (зато што је х1=х2=0)

αwt=αt

αwt=20°

1.2.7. Prečnici kinematskih kružnica

dw1=d1

dw1=98.97 [mm]

dw2=d2

dw2=181.44 [mm]

1.2.8. Osno rastojanje

𝑑𝑤1 +𝑑𝑤2 98.97+181.44
a= = = 140.205
2 2

a=141 [mm]

1.2.9. Prečnici podnožnih kružnica

df1=d1-2*mn*(1+Ca0-X1)= 98.97-2*4*(1+0.2+0)

df1=89.37 [mm]

df2=d2-2*mn*(1+Ca0-X2)= 181.44-2*4*(1+0.2+0)

df2=171.84 [mm]
 1.2.10. Prečnici tjemenih kružnica

da1=d1+2*mn*(1+X1)= 98.97+2*4*(1+0) = 106.97

da1=107 [mm]

da2=d2+2*mn*(1+X2)= 181.44+2*4*(1+0) = 189.44

da2=190 [mm]

1.2.11. Koraci zupčanika

1.2.11.1. Standardni korak

pn=mn*π = 4*3.14

pn=12.56 [mm]

1.2.11.2. Čeoni korak

pt=mt*π = 4.1237*3.14

pt=12.95 [mm]

1.2.11.3. Osnovni korak

pb=pt*cosαt=12.95*0.93

pb=12.04 [mm]

1.2.12. Sprezanje profila

1.2.12.1. Aktivna dužina dodirnice
2 2 2 2
gα=√𝑟𝑎1 − 𝑟𝑏1 +√𝑟𝑎2 − 𝑟𝑏2 -a*sinαwt

gα=√53.52 − 46.472 +√952 − 84.372 -141*0.36

gα=19.42 [mm]
𝑑𝑎1 107
ra1= = = 53.5[mm]
2 2

𝑑𝑏1 92.94
rb1= = = 46.47 [mm]
2 2

𝑑𝑎2 190
ra2= = = 95[mm]
2 2

𝑑𝑏2 168.74
rb2= = = 84.37 [mm]
2 2
 1.2.12.2. Stepen sprezanja profila
gα 19.42
εα= =
𝑝𝑏 12.04

εα= 1.61

1.2.12.3. Stepen sprezanja bočnih linija

𝑏2 ∗𝑡𝑔𝛽 75∗0.21
𝜀𝛽 = =
𝑝𝑏 12.04

𝜀𝛽 = 1.31

1.2.12.4. Ukupan stepen sprezanja

ε= 𝜀𝛼 +𝜀𝛽 = 1.61+1.31

ε=2.92

1.2.13. Mjerni broj zubaca

𝑍 24
Zw1= 1 *(tg𝛼𝑥1 -inv𝛼𝑡 )= *(0.36-0.1256) = 1.79
𝜋 3.14

Zw1=2 [mm]

tg𝛼𝑥1 =𝑡𝑔𝛼𝑡 – зато што је Х1=0

𝛼𝑡∗𝜋 20°∗3.14
inv𝛼𝑡 =tg𝛼𝑡 - = 0.36*
180° 180°

inv𝛼𝑡 =0.1256

Dobijenu vrijednost zaokružiti na prvi bliži cijeli broj

𝑍 44
Zw2= 2 *(tg𝛼𝑥2 -inv𝛼𝑡 )= *(0.36-0.1256)=3.28
𝜋 3.14

Zw2=4 [mm]

tg𝛼𝑥2 =𝑡𝑔𝛼𝑡

1.2.14. Mjera preko zubaca

W1=mn*cosαn*[π*(𝑍𝑤1 -0.5)+Z1*invαt]+2*X1*mn*sinαn

W1=4*0.93*[3.14*(2-0.5)+24*0.1256]+2*0*6*0.34

W1=28.73 [mm]
W2=mn*cosαn*[π*(𝑍𝑤2 -0.5)+Z2*invαt]+2*X2*mn*sinαn

W2=4*0.93*[3.14*(4-0.5)+44*0.1256]+2*0*8*0.34

W2=61.44 [mm]

1.2.15. Tolerancije zupčanika

1.2.15.1. Odstupanje mjere preko zubaca

Prema tabeli Т.P.1. za mn=4mm i u=1.8

𝐴𝑤1𝑔 = -64[μm]

𝐴𝑤2𝑔 = -64[μm]

𝐴𝑤1𝑑 = -90[μm]

𝐴𝑤2𝑑 = -90[μm]

1.2.15.2. Bočni zazor

Prema tabeli Т.P.1.za mn=4mm i u=1.8

jn=(112÷196)[μm]

1.2.15.3. Odstupanje osnog rastojanja

Prema tabeli Т.P.2. za а=140.205 i IT7

Aog=32[μm]

Aod=32[μm]

1.2.15.4. Radijalno odstupanje

Prema tabeli Т.P.3. za d1=98.97,m1=4 i IT7

F1= 90[μm]

1.2.15.5. Pojedinačno radijalno odstupanje

Prema tabeli Т.P.5. za b1 =80[mm] i IT7

Tβ= 17[μm]
Završni proračun zupčanika

Stepen sigurnosti protiv loma zubaca

𝑦п∗Ϭ𝐹𝑙𝑖𝑚
S=
Ϭ𝐹

yп-faktor korekcije radnih i teoriskih uslova

уп=2 за mn ≤ 5mm

уп=1.7÷2 за > 5mm

Ϭ𝐹𝑙𝑖𝑚 -trajna dinamička izdržljivost (tabela 6.17)

Ϭ𝐹𝑙𝑖𝑚 =310 [N/mm2]

ϬF-napon u podnožju zupca

𝐹𝑡1
ϬF=YFA*YSA*Yε*Yβ* *KA*KV*KFβ
𝑏1 ∗𝑚𝑛

YFa=2.60

YFa- faktor oblika zupca (tabela 6.10)

YSA-faktor koncentracije napona (табела 6.11)

YSA= 1.69
𝑍1 24
Zn= = =26.3
𝑐𝑜𝑠 3 𝛽 0.973

Zn=27

Yβ-faktor utjecaja oblika zupca

𝜀𝛽 ∗𝛽 1.31∗12°
Yβ=1- = 1-
120° 120°

Yβ=0.87

Yε-faktor položaja
0.75 0.75
Yε=0.25+ = 0.25+
𝜀𝛼 1.61

Yε=0.72

𝜀𝛼 -stepen sprezanja profila

Ft1-pogonska sila pogonskog zupčanika
2∗𝑇1 2∗80000
Ft1= =
𝑑1 98.97

Ft1=1616.65 [N]

KV=KVβ

KV=1.11

KFβ-faktor raspodjele opterećenja. Usvajamo dabude malo manji od KНβ.

1616.65
ϬF=2.60*1.69*0.72*0.87* *1.2*1.11*1.04
80∗4

ϬF=19.26
2∗310
S=
19.26

S=32.19