EU4Business

მცირე და საშუალო
ბიზნესის გამოწვევები
და განვითარების
პერსპექტივები
საქართველოს
რეგიონებში
„წი­ნამ­დე­ბა­რე­ პუბ­ლი­კა­ცია­ შექ­მ­ნი­ლია­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ დახ­
მა­რე­ბით.­ მის­ ში­ნა­არ­ს­ზე­ პა­სუ­ხის­მ­გე­ბე­ლია­ მხო­ლოდ­ ავ­
ტორ­თა­ ჯგუ­ფი­ და­ არა­ კონ­რად­ ადე­ნა­უე­ ­რის­ ფონ­დი­ სა­ქარ­
თ­ვე­ლო­ში­ან­მი­სი­პარ­ტ­ნი­ორ ­ ი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი,­პუბ­ლი­კა­ცი­ის­
ში­ნა­არ­სის­ევ­რო­კავ­ში­რის­პო­ზი­ცი­ად­აღ­ქ­მა­და­უშ­ვე­ბე­ლია“.
“This­publication­has­been­produced­with­the­assistance­of­the­
European­Union.­Its­contents­are­the­sole­responsibility­of­the­
authors­and­not­the­Konrad­Adenauer­Stiftung­or­its­partners­
and­can­in­no­way­be­taken­to­reflect­the­views­of­the­European­
Union”.

რედაქტორები:­ირინა­გურული,­თამარ­ხორბალაძე

პრო­ექტს­ახორ­ცი­ე­ლებს­კონ­რად­ადე­ნა­უ­ე­რის­ფონ­დი­ეკო­ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­კვლე­ვის
ცენ­ტრ ­ ­თან­და­ასო­ცი­ა­ცია­„ათი­ნათ­თან“­თა­ნამ­შრ
­ ომ­ლო­ბით.

The­project­is­implemented­by­the­Konrad­Adenauer­Stiftung­e.V.,­Economic­Policy
Research­Center­(EPRC)­and­Association­Atinati.
 სარჩევი

კახეთი .................................................................................................................................................................................................7

I­ ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­წარ­მო­ე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა­და­ხე­ლის­შემ­შ­ლე­ლი­გა­რე­მო­ე­ბე­ბი
­ ლა­გო­დე­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მა­გა­ლით­ზე­..........................................................................................................8
II­ მცი­რე­და­სა­შუ­ა­ლო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ე­ბი­თე­ლავ­ში:­გან­ვი­თა­რე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­.................. 15
III­ მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­დარ­გის­ან­ალ­იზი­და­ფერ­მე­ბის­სა­ჭი­რო­ებ­ათა­კვლე­ვა
­ სა­გა­რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­................................................................................................................................... 21
IV­ სოფ­ლის­ტი­პის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ან­ალ­იზი­სიღ­ნა­ღის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­....................27
V­ რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­მო­ები­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში
­ და­HACCP­.......................................................................................................................................................................... 30

სამეგრელო-ზემო სვანეთი .............................................................................................................................................. 35

I­ ლურ­ჯი­მოც­ვის­წარ­მო­ებ­ის­გა­ფარ­თო­ებ­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კვლე­ვა
­ ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­................................................................................................................................... 36
II­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კვლე­ვა
­ წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­............................................................................................................................... 40
III­ სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­კვლე­ვა­....................47
IV­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ტექ­ნი­კის­მდგო­მა­რე­ობ­ის­კვლე­ვა­ხო­ბის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­....................... 49
V­ ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სოფ­ლე­ბის­–­ან­აკ­ლი­ისა­და­გან­მუ­ხუ­რის­–
­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მში­ჩარ­თუ­ლი/ჩარ­თვის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­მქო­ნე­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო
­ მე­წარ­მე­ებ­ის­პრობ­ლე­მე­ბი­სა­და­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­კვლე­ვა­.............................................................................. 53
VI­ ყვე­ლის­მწარ­მო­ებ­ლებ­ზე­­ღრმა­და­ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ვაჭ­რო­ბის
­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის­ზე­გავ­ლე­ნის­კვლე­ვა­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­......................................................... 56

იმერეთი ......................................................................................................................................................................................... 59

I­ ეკოლოგიური­ნაწარმის­–­თიხის­ნაკეთობების­წარმოების­და­რეწვის
­ განვითარება­ხელშეწყობა­....................................................................................................................................... 60
II­ იმ­ერ­ეთ­ში­წარ­მო­ებ­ული­ცალ­კე­ული­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­პრო­დუქ­ტე­ბის
­ ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­რე­ალ­იზ­აცი­ის­შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი­გა­რე­მო­ებ­ებ­ის­კვლე­ვა­............................................67
III­ იმ­ერ­ეთ­ის­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ტუ­რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­კვლე­ვა­..........................................................................74
 IV­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში­ვი­ზი­ტორ­თა­მის­ვლის­გა­მომ­წვე­ვი­ფაქ­ტო­რე­ბის­კვლე­ვა­......................................................77
V­ ხი­ლის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­მო­ებ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­ების­დად­გე­ნა­–
­ რე­გი­ონ­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­გან­ვი­თა­რე­ბის­პერ­სპექ­ტი­ვა­................................................................................... 81
VI­ ად­ამი­ან­ური­რე­სურ­სე­ბის­სა­ჭი­რო­ებ­ათა­კვლე­ვა­ქუ­თა­ის­ში,­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­............................. 86
VII­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პერ­სპექ­ტი­ვა­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­............................... 90

შიდა ქართლი ............................................................................................................................................................................ 95

I­ კვლე­ვა­კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მე­ხი­ლე­ობ­ის­კერ­ძო­სექ­ტო­რის­სა­ჭი­რო­ებ­ის
­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის­თვის­............................................................................................................................................... 96
II­ DCFTA­სთან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­აღ­ქმე­ბი­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­და­ცენ­ტრა­ლუ­რი
­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­რო­ლი­მცი­რე­მე­ურ­ნე­ებ­ის­მი­ერ­DCFTA­ით­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი
­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­ხელ­შეწყო­ბა­ში­ში­და­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­....................................102
III­ ში­და­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­რე­სურ­სე­ბის­კვლე­ვა................. 107
IV­ მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­კვლე­ვა­–­ტუ­რიზ­მი­სუ­რამ­ში­­.......................................... 111
V­ გო­რის­რაიონში­მცხოვ­რე­ბი­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბაზ­რის­ათ­ვი­სე­ბის
­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კვლე­ვა­.......................................................................................................................................117
VI­ მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბა­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ტუ­რის­ტუ­ლი
­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ზრდის­მიზ­ნით­...................................................................................................................................121

ქვემო ქართლი ......................................................................................................................................................................... 125

I­ პო­მიდ­ვრის,­ბად­რიჯ­ნის,­შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­ჩი­რის­ბაზ­რის­კვლე­ვა
­ რუს­თა­ვის­მარ­კე­ტებ­ში­................................................................................................................................................126
II­ სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბი­და­მა­თი­შე­დე­გე­ბი­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­აში­................................................135
III­ მე­ვე­ნა­ხე­ობა­მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­­გან­ვი­თა­რე­ბა­ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­და
­ პროდუქციის­ევ­რო­პა­ში­გა­ტა­ნის­პო­ტენ­ცი­ალი­..................................................................................................141
IV­ მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ებ­აში­ორ­გა­ნუ­ლი
­ სა­სუ­ქე­ბის­(ბი­ოჰ­უმ­უსი)­გა­მო­ყე­ნე­ბის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­შეს­წავ­ლა
­ ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­......................................................................................................................................144
V­ ღვინის­ტურიზმის­პოტენციალი­ბოლნისში­.......................................................................................................148
VI­ მე­ფუტ­კრე­ობ­ის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­კვლე­ვა­ქვე­მო­ქარ­თლში­­­.......................................................................... 157
შესავალი
წი­ნამ­დე­ბა­რე­პუბ­ლი­კა­ცია­აერ­თი­ან­ ებს­რე­გი­ო­ნუ­ლი­არა­
სამ­თავ­რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ ავ­
ტო­რო­ბით­ შექ­მ­ნილ­ 30­ კვლე­ვას,­ რო­მე­ლიც­ სხვა­დას­ხ­ვა­
სფე­რო­ში­მო­მუ­შა­ვე­მცი­რე­და­სა­შუ­ა­ლო­ბიზ­ნე­სის­წარ­მო­
მად­გე­ნელ­თა­სა­ჭი­რო­ე­ბებს,­გა­მოწ­ვე­ვებს­და­გან­ვი­თა­რე­
ბის­პერ­ს­პექ­ტი­ვებს­ეხე­ბა.­
კვლე­ვე­ბი­ ფო­კუ­სი­რე­ბუ­ლია­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ 5­ რე­გი­ონ­
ზე:­ სა­მეგ­რე­ლო­ზე­მო­ სვა­ნე­თი,­ იმე­რე­თი,­ ქვე­მო­ ქარ­
თ­ლი,­ ში­და­ ქარ­თ­ლი,­ კა­ხე­თი.­ ძი­რი­თა­დი­ მიგ­ნე­ბე­ბი­ და­
რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბი­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­იქ­ნე­ბა­კერ­ძო­სა­ჯა­რო­
დის­კუ­სი­ის­ ფორ­მა­ტის­ შეხ­ვედ­რებ­ზე,­ სა­მიზ­ნე­ 5­ რე­გი­ონ­
სა­ და­ თბი­ლის­ში.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ინი­ცი­ა­ტი­ვა­ გა­აძ­ლი­ე­რებს­
კვლე­ვა­ზე­ და­ფუძ­ნე­ბული­ გა­დაწ­ყ­ვე­ტი­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­
პრო­ცე­სებს­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში.­პუბ­ლი­კა­ცია­გან­კუთ­ვ­ნი­ლია­
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ ცენ­ტ­რა­ლუ­რი­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­
სუფ­ლე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის,­ ანა­ლი­ტი­კუ­რი­ ცენ­ტ­რე­
ბის­და­აკა­დე­მი­უ­რი­წრე­ე­ბის­თ­ვის.­
გა­მო­ცე­მა­შე­იქ­მ­ნა­ევ­რო­კავ­ში­რის­პრო­ექ­ტის­„სა­მო­ქა­ლა­
ქო­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა“­–­მცი­რე­და­სა­შუ­ა­ლო­ბიზ­ნე­სის­და­ევ­
რო­კავ­შირ­თან­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ვაჭ­რო­ბის­მხარ­და­სა­ჭე­რად“­
ფარ­გ­ლებ­ში,­რო­მელ­საც­ახორ­ცი­ელ ­ ე­ბენ­კონ­რად­ადე­ნა­
უ­ე­რის­ფონ­დი­და­მი­სი­პარ­ტ­ნი­ო­რი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი:­ეკო­
ნო­მი­კუ­რი­პო­ლი­ტი­კის­კვლე­ვის­ცენ­ტ­რი­(EPRC)­და­ასო­
ცი­ა­ცია­„ათი­ნა­თი“;­
პრო­ექ­ტის­ მი­ზა­ნია,­ გა­აძ­ლი­ე­როს­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ სა­ზო­გა­
დო­ე­ბის­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი,­ გა­ზარ­დოს­ მა­თი­ ცოდ­ნა­ ევ­რო­
კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ც­ვე­ლი­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­
სა­ვაჭ­რო­ სივ­რ­ცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმ­ ე­ბას­თან­ (DCFTA)­ და­
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ა­ლო­ მე­წარ­მე­ო­ბის­ (SME)­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გი­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით;­ ჩარ­
თოს­ ისი­ნი­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ა­ლო­ ბიზ­ნე­სის­ სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის­
კვლე­ვის,­ ინ­ფორ­მი­რე­ბი­სა­ და­ პო­ლი­ტი­კის­ შე­მუ­შა­ვე­ბის­
პრო­ცე­სებ­ში.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრო­ექ­ტი­ არის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­
ფარ­თო­ მხარ­და­ჭე­რის­ ერთ­ერ­თი­ კომ­პო­ნენ­ტი­ სა­ქარ­თ­
ვე­ლოს­ მი­ერ­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ ვაჭ­რო­ბის­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბით­
აღე­ბუ­ლი­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ შეს­რუ­ლე­ბის­ და­ ევ­რო­კავ­
ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ ინ­ტეგ­რი­რე­ბის­ გზა­ზე.­ ევ­რო­კავ­ში­რის­
მხარ­და­ჭე­რა­მი­მარ­თუ­ლია­მცი­რე­და­სა­შუ­ა­ლო­ბიზ­ნე­სის­
წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ ზრდა­ზე,­ რა­თა­
მათ­უკეთ­შეძ­ლონ­ახალ­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე­მორ­გე­ბა.­გან­სა­
კუთ­რე­ბუ­ლი­ ყუ­რად­ღე­ბა­ ეთ­მო­ბა­ ისე­თი­ სა­მიზ­ნე­ ჯგუ­ფე­
ბის­ ეკო­ნო­მი­კურ­ ინ­ტეგ­რა­ცი­ას,­ რო­გო­რიცაა­ იძუ­ლე­ბით­
გა­და­ად­გი­ლე­ბუ­ლი­პი­რე­ბი,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­დაბ­რუ­ნე­ბუ­
ლი­ემიგ­რან­ტე­ბი,­ქა­ლე­ბი­და­ახალ­გაზ­რ­და­მე­წარ­მე­ე­ბი.­
kaxeTi
I ქართული თაფლის წარმოების განვითარება
და ხელისშემშლელი გარემოებები
ლაგოდეხის მუნიციპალიტეტის მაგალითზე
გი­ორ­გი­ბო­კე­რია,­თა­მარ­მუმ­ლა­ძე­
სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­სა­მო­ქა­ლა­ქო­გან­ვი­თა­რე­ბის­ასო­ცი­ა­ცია­(სა­გა)
შესავალი
კვლე­ვა­ ჩა­ტარ­და­ 2018­ წლის­ აპ­რი­ლი­დან­ მა­ი­სის­ ჩათ­
ვ­ლით.­ მას­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა­ მი­ი­ღეს­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­
ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მცხოვ­რებ­მა­ თაფ­ლის­ მწარ­მო­ებ­ ელ­
მა­ ფერ­მე­რებ­მა.­ თვი­სებ­რი­ვი­ კვლე­ვის­ ძი­რი­თად­ მი­ზანს­
წარ­მო­ად­გენ­და­ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­წარ­მო­ებ­ ის­გან­ვი­თა­
რე­ბა­ და­ მი­სი­ ხე­ლის­შემ­შ­ლე­ლი­ გა­რე­მო­ებ­ ე­ბი­ ლა­გო­დე­
ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მა­გა­ლით­ზე.
მიზნები და ამოცანები
­­მე­ფუტ­კრ
­ ე­ე­ბის­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ხა­რის­ხის­დად­
გე­ნა;
­­მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბის­სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის­იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა;
­­მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბის­პრობ­ლე­მე­ბის­იდენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ე­ბა­ საკ­მა­ოდ­ პერ­ს­პექ­
ტი­ულ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბა­დაა­ მიჩ­ნე­უ­ლი­ და­ სავ­სე­ბით­ შე­
საძ­ლე­ბე­ლია,­ რომ,­ თხი­ლი­სა­ და­ ღვი­ნის­ კვალ­დაკ­ვალ,­
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­ამ­პრო­დუქ­ტის­იმ­
პორ­ტი­ორ ­ იც­გახ­დეს.­ამ­ჟა­მად­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­წე­ლი­წად­ში­
და­ახ­ლო­ებ­ ით­ 4000­ ტო­ნა­ თაფლს­ აწარ­მო­ებს,­ სა­ი­და­ნაც­
და­ახ­ლო­ებ­ ით­15%­პრო­ცენ­ტი­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ზე­მო­დის,­
რო­მე­ლიც­ ამ­ მაჩ­ვე­ნებ­ლით­ მხო­ლოდ­ სა­მეგ­რე­ლო­ზე­
მო­ სვა­ნე­თის­ რე­გი­ონს­ ჩა­მორ­ჩე­ბა.­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­ ას­
აქ­ტი­უ­რად­ მის­დევს­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მო­
სახ­ლე­ო­ბაც,­რი­თიც­ძი­რი­თა­დად­მცი­რე­და­სა­შუ­ა­ლო­მე­
ფუტ­კ­რე­ე­ბი­ არი­ან­ და­კა­ვე­ბუ­ლი.­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ თა­
ვი­სი­ხა­რის­ხით­და­გე­მოვ­ნუ­რი­თვი­სე­ბე­ბით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა.­
ოფი­ცი­ალ­ უ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­
ყო­ველ­წ­ლი­ურ ­ ად­ თაფ­ლ­ზე­ მოთ­ხოვ­ნა­ 6%­ით­ იზ­რ­დე­ბა.­
ევ­რო­პე­ლი­ მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­ თაფლს­ ძი­რი­თად­ ბუ­ნებ­რივ­
და­მატ­კ­ბობ­ლად­ხმა­რობს.­
ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ ბო­ლო­ წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ ექ­ს­
პორ­ტ­ზე­ ძი­რი­თა­დად­ ლი­ბი­აშ­ ი,­ არაბ­თა­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბულ­
სა­ე­მი­რო­ებ­ში,­ სა­უ­დის­ არა­ბეთ­ში,­ ერაყ­სა­ და­ ლი­ბან­ში­
გა­დის.­ამ­ქვეყ­ნებს­და­ე­მა­ტა­ჩი­ნე­თი­და­კო­რე­ის­რეს­პუბ­
ლი­კა.­აქე­დან­ყვე­ლა­ზე­მე­ტი­–­4,3­ტო­ნა­სა­უ­დის­არა­ბეთ­
ში­ იქ­ნა­ ექ­ს­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ არ­სე­ბუ­
ლი­ხე­ლ­შემ­წ­ყო­ბი­გა­რე­მო­ე­ბე­ბის­მი­უ­ხე­და­ვად,­ქარ­თუ­ლი­
8
თაფ­ლის­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­შეს­ვ­ლა­მრა­ვალ­პრობ­
ლე­მას­თან­არის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­
2015­ წლის­ 15­ იან­ვარს­ ხე­ლი­ მო­ე­წე­რა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­
დახ­მა­რე­ბის­პროგ­რა­მას,­რომ­ლის­მთა­ვა­რი­მი­ზა­ნია­და­
ეხ­მა­როს­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ მთავ­რო­ბას­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­
მომ­ც­ვე­ლი­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რ­ცის­ შე­სა­ხებ­ შე­
თან­ხ­მე­ბის­(DCFTA)­გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა­ში­და­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ ინ­ტეგ­რა­ცი­ა­ში.­ ამას­თან­ ერ­თად,­
ევ­რო­კავ­შირ­მა­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შე­იყ­ვა­ნა­იმ­მე­სა­მე­ქვეყ­ნე­
ბის­ ჩა­მო­ნათ­ვალ­ში,­ სა­ი­და­ნაც­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ტე­რი­ტო­
რი­ა­ზე­ თაფ­ლის­ იმ­პორ­ტი­ დაშ­ვე­ბუ­ლია,­ რაც­ ქარ­თუ­ლი­
თაფ­ლის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ ექ­ს­პორ­ტის­ სა­შუ­ა­ლე­
ბას­იძ­ლე­ვა.
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ გა­რე­მო­ებ­ ე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ სა­ქარ­თ­
ვე­ლო­ში­მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­დარ­გი,­თა­ვი­სი­პო­ტენ­ცი­ა­ლი­დან­
და­ სპე­ცი­ფი­კი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­
სა­მი­ნის­ტ­რომ­ ერთ­ერ­თი­ პრი­ო­რი­ტე­ტულ­ მი­მარ­თუ­ლე­
ბად­ გან­საზ­ღ­ვ­რა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ შე­მუ­შავ­და­ პროგ­რა­მე­ბი,­
რო­მე­ლიც­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ ით­ვა­ლის­წი­
ნებს.­ აგ­რეთ­ვე,­ მომ­ზად­და­ სა­კა­ნონ­მდ ­ ებ­ლო­ ცვლი­ლე­ბე­
ბი,­რომ­ლე­ბიც­ევ­რო­პის­კა­ნონ­მ­დებ­ლო­ბას­თან­და­ახ­ლო­
ე­ბას­ გუ­ლის­ხ­მობს.­ კერ­ძოდ,­ დამ­ტ­კიც­და­ ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­
პრე­პა­რა­ტე­ბის,­ სხვა­ და­მა­ბინ­ძუ­რებ­ლე­ბი­სა­ და­ ნარ­ჩე­ნი­
ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბის­მო­ნი­ტო­რინ­გის­გეგ­მა;­2015­წლის­1­ივ­ლი­
სი­დან­ამოქ­მედ­და­„თაფ­ლის­შე­სა­ხებ­ტექ­ნი­კუ­რი­რეგ­ლა­
მენ­ტი“,­ რო­მე­ლიც­ თაფ­ლ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ მოთ­ხოვ­
ნებს­ ად­გენს;­ თაფ­ლ­თან­ ერ­თად­ ექ­ს­პორ­ტ­ზე,­ შე­საძ­ლოა,­
ფუტ­კ­რის­რძე,­ფუტ­კ­რის­შხა­მი,­ყვა­ვი­ლის­მტვე­რი,­დინ­დ­
გე­ლი,­ცვი­ლი­და­ჭეო­გა­ვი­დეს.
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ თაფ­ლის­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით­ გა­მო­ირ­
ჩე­ვა.­ ეს­ კრი­ტე­რი­უ­მი­ ნე­ბის­მი­ე­რი­ ბაზ­რი­სათ­ვის­ სა­ინ­ტე­
რე­სოა,­ მაგ­რამ­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ ფერ­მე­რე­ბი­ დარ­გის­ გან­ვი­
თა­რე­ბა­ში­ არ­სე­ბულ­ პრობ­ლე­მებ­ზე­ სა­უბ­რო­ბენ­ და­ მა­თი­
მოგ­ვა­რე­ბის­პრო­ცეს­ში­სწო­რედ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­თა­ნად­
გო­მას­ელო­დე­ბი­ან.
სწო­რედ­ ამი­ტომ­ იქ­ნა­ შერ­ჩე­უ­ლი­ წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­
თე­მა,­ რა­თა­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მა­გა­ლით­ზე,­
უშუ­ა­ლოდ­ ამ­ დარ­გ­ში­ ჩარ­თუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბის­გან­ მი­ვი­
ღოთ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ პერ­ს­
პექ­ტი­ვე­ბი­სა­და­ხე­ლის­შემ­შ­ლე­ლი­გა­რე­მო­ებ­ ე­ბის­შე­სა­ხებ.
საკ­ვ­ლე­ვი­კით­ხ­ვე­ბი: რო­მელ­მაც,­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ეტი­კე­ტი­რე­ბით,­ შეძ­ლო­ თაფ­
ლის­ქარ­თულ­მარ­კე­ტებ­ში­შე­ტა­ნა.­
•­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ა­ლი­ზე­ბის­ ძი­რი­თა­დი­ ბაზ­რე­ბი,­ და­ფი­
ნან­სე­ბის­და­ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­მო­პო­ვე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ ლა­გო­დეხ­ში­ ჯერ­ჯე­რო­ბით­ მხო­ლოდ­ ერ­თი­ კო­ო­პე­რა­
ბი­და­არ­სე­ბუ­ლი­პრაქ­ტი­კა; ტი­ვია­ შექ­მ­ნი­ლი.­ კვლე­ვის­ პე­რი­ოდ­ში­ კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­
•­ ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლურ­ და­ კო­ო­პე­რი­რე­ბულ­ წარ­მო­ე­ბას­ შო­ წევ­რებ­საც­ გა­ვე­სა­უბ­რეთ,­ რო­მელ­თა­ მი­ზან­საც­ თაფ­ლის­
რის­არ­სე­ბუ­ლი­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბე­ბი­და­თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი,­უპი­ რე­ა­ლი­ზე­ბას­თან­ ერ­თად,­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ პო­პუ­ლა­
რა­ტე­სო­ბე­ბი­და­პრობ­ლე­მე­ბი. რი­ზა­ცია­ წარ­მო­ად­გენს.­ მათ­ სურ­ვი­ლი­ აქვთ,­ ლა­გო­დეხ­
ში­შექ­მ­ნან­,,ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­სახ­ლი“­და­რეკ­ლა­მი­რე­
ბა­გა­უ­წი­ონ­ქარ­თულ­თაფლს,­რო­გორც­სა­სარ­გებ­ლო­და­
სამ­კურ­ნა­ლო­პრო­დუქტს.
მეთოდოლოგია
ასე­ვე,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მო­სა­ძი­ებ­ლად­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­
თვი­სებ­რი­ვი­ კვლე­ვის­ ფარ­გ­ლებ­ში­ გან­ხორ­ცი­ელ­და­ 12­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­ სამ­მარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­
რეს­პონ­დენ­ტის­ გა­მო­კით­ხვ­ ა.­ მათ­გან,­ 10­ ფერ­მე­რი­ და­ 2­
სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტ­რის­ ლა­გო­დე­ხის­ წარ­მო­მად­გენ­
რე­გის­ტრ ­ ი­რე­ბუ­ლი­ იუ­რი­დი­უ­ლი­ პი­რის­ –­ კო­ო­პე­რა­ტი­ვი­
ლო­ბის­ხელთ­არ­სე­ბუ­ლი­მა­სა­ლე­ბი.
და­შეზ­ღუ­დუ­ლი­პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბის­სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­–­წარ­
მო­მად­გე­ნე­ლი.­ გა­მო­კით­ხულ­ რეს­პონ­დენ­ტ­თა­ ნა­წი­ლის­
თ­ვის­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ობ­ ა­ ძი­რი­თა­დი­ საქ­მი­ა­ნო­ბის­ სფე­როა,­
შე­სა­ბა­მი­სად,­ მა­თი­ შე­მო­სავ­ლის­ ძი­რი­თა­დი­ წყა­როა,­ ნა­ კვლევის შედეგები
წი­ლი­ კი­ მოყ­ვა­რუ­ლის­ დო­ნე­ზე­ მის­დევს­ ამ­ საქ­მი­ა­ნო­ბას­
და­ფიქ­რობს,­რომ­მის­თ­ვის­თაფ­ლის­წარ­მო­ებ­ ა­და­მა­ტე­ კა­ხეთ­ში­ მე­ფუტ­კრ­ ე­ო­ბას,­ რო­გორც­ სა­მე­ურ­ნეო­ საქ­მი­ა­
ბი­თი­შე­მო­სა­ვა­ლია.­გა­მო­კით­ხულ­თა­გან­თით­ქ­მის­ყვე­ლა­ ნო­ბის­ ერთ­ერთ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბას,­ თით­ქ­მის­ ყვე­ლა­ მუ­
მე­ფუტ­კრ ­ ე­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ო­ბა­შია­და­საქ­მე­ბუ­ლი,­მაგ­რამ­ ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მის­დე­ვენ.­ მათ­გან,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ აქ­
მხო­ლოდ­ერთს­გა­აჩ­ნია­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­გა­ნათ­ლე­ბა­მე­ფუტ­ ტუ­ა­ლუ­რია­ ლა­გო­დე­ხე­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის,­ რად­გან­
კ­რე­ო­ბის­სფე­რო­ში­(გავ­ლი­ლი­აქვს­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­კურ­სე­ დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბას­გა­რე­მო­პი­რო­ბე­ბი­უწ­ყობს­ხელს.
ბი),­და­ნარ­ჩე­ნი­კი­თვით­ნას­წავ­ლი­მე­ფუტ­კ­რე­ებ­ ი­არი­ან.
დღე­ი­სათ­ვის­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ 150­ზე­ მე­ტი­
გა­სა­უბ­რე­ბა­ შედ­გა­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ რამ­ მე­ფუტ­კრ­ ე­ფერ­მე­რი­აწარ­მო­ებს­თაფლს,­რაც­წე­ლი­წად­
დე­ნი­მე­თემ­ში:­ქ.­ლა­გო­დე­ხი­–­2­ფერ­მე­რი;­სოფ.­რა­ჭი­სუ­ ში,­ და­ახ­ლო­ე­ბით,­ 100­ ტო­ნამ­დე­ თაფლს­ შე­ად­გენს.­ თაფ­
ბა­ნი­–­2;­სოფ.­თე­ლა­–­1;­სოფ.­ბა­ი­სუ­ბა­ნი­–­1;­სოფ­გურ­ ლის­გარ­და,­მცი­რე­დად,­მაგ­რამ­მა­ინც­აწარ­მო­ებ­ ენ­ფუტ­კ­
გე­ნი­ა­ნი­–­2;­სოფ.­ვარ­დი­სუ­ბა­ნი­–­3;­სოფ.­ლე­ლი­ა­ნი­–­1.­ რის­რძეს­–­დინ­დგ­ ელს.­
ტე­რი­ტო­რი­უ­ლი­ერ­თე­უ­ლე­ბი­შე­ირ­ჩა­იმის­მი­ხედ­ვით,­სა­ ბო­ლო­ 5­ წლის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში,­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
დაც­უფ­რო­მე­ტად­არის­გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­საკ­ვ­ლე­ვი­სფე­ დი­ნა­მი­კას­ თუ­ გა­და­ვავ­ლებთ­ თვალს,­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ ფერ­
რო. მერ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბა­ყო­ველ­წ­ლი­ურ ­ ად­იზ­რ­დე­ბა.­აგ­რეთ­ვე,­
თაფ­ლის­ მწარ­მო­ებ­ ელ­თა­გან­ ლა­გო­დე­ხის­ მას­შ­ტა­ბით­ მზარ­დია­მა­თი­ში­და­სა­ფუტ­კ­რე­მე­ურ­ნე­ო­ბაც.
შერ­ჩე­ულ­ნი­იყ­ვ­ნენ­ისე­თი­ფერ­მე­რე­ბი,­რო­მელ­თა­მე­ურ­
ნე­ო­ბა­ში­ ფუტ­კ­რის­ ოჯახ­თა­ რა­ო­დე­ნო­ბა­ 40­ზე­ მე­ტია­ და­ ხელ­საყ­რე­ლი­ გა­რე­მო­ პი­რო­ბე­ბის,­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­ გან­
მე­ფუტ­კრ ­ ე­ე­ბი,­რო­მელ­ნიც­10­დან­40­მდე­ფუტ­კ­რის­ოჯახს­ ვი­თა­რე­ბის­ დარ­გ­ში­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­
ფლო­ბენ.­რეს­პონ­დენ­ტ­თა­შერ­ჩე­ვი­სას­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ შე­ღა­ვა­თე­ბი­სა­ და­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­ მო­პო­ვე­ბის­ პერ­ს­პექ­
ლი­იყო­აღ­ნიშ­ნულ­დარ­გ­ში­მუ­შა­ო­ბის­და­გა­მოც­დი­ლე­ბის­ ტი­ვე­ბის­არ­სე­ბო­ბის­მი­უ­ხე­და­ვად,­ლა­გო­დე­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­
პე­რი­ო­დი­და­ასა­კი. ლი­ტე­ტის­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მერ­თა­გან­ მხო­ლოდ­
გა­მო­კით­ხულ­რეს­პონ­დენ­ტ­თა­გან­გა­ვე­სა­უბ­რეთ­ისეთ­მე­ ორ­მა­სამ­მა­თუ­შეძ­ლო,­წარ­მო­ე­ბის­ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის­გა­
ფუტ­კ­რეს,­ რომ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბა­ სა­ო­ჯა­ხო­ ტრა­დი­ცი­ის­ ხა­ სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად,­პროგ­რა­მე­ბით­სარ­გებ­ლო­ბა­და­და­ფი­
სი­ათს­ ატა­რებს­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბა­ თა­ო­ბი­დან­ თა­ო­ბას­ ნან­სე­ბის­წყა­რო­ე­ბის­მო­ძი­ე­ბა.­კერ­ძოდ,­და­ფი­ნან­სე­ბა­მო­
გა­და­ე­ცე­მა.­მი­სი­მე­ურ­ნე­ო­ბა­ლა­გო­დეხ­ში­ერთ­ერთ­სტა­ პო­ვე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­ სა­ხელ­მწ­ ი­ფო­ პროგ­რა­მი­დან­ ,,აწარ­მოე­
ბი­ლურ­ მე­ურ­ნე­ო­ბად­ ით­ვ­ლე­ბა.­ მი­სი­ ოჯა­ხის­თ­ვის­ ფუტ­კ­ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში“;­ENPARD­ის­„სოფ­ლი­სა­და­სოფ­ლის­მე­
რის­მოვ­ლა­პატ­რო­ნო­ბა­ძი­რი­თა­დი­საქ­მი­ა­ნო­ბა­და­შე­მო­ ურ­ნე­ო­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პროგ­რა­მი­დან;­CSRDG­ის­„სო­
სავ­ლის­მი­ღე­ბის­წყა­როა.­ ცი­ა­ლუ­რი­ მე­წარ­მე­ო­ბის­ მხარ­დამ­ჭე­რი­ პროგ­რა­მი­დან“;­
აშშ­ს­მშვი­დო­ბის­კორ­პუ­სის­მცი­რე­საგ­რან­ტო­პროგ­რა­მი­
შევ­ხ­ვ­დით­ისეთ­ფერ­მერ­საც,­რო­მელ­საც­სულ­ახა­ლი­დაწ­ დან;­ასე­ვე,­ისარ­გებ­ლეს­„ია­ფი­კრე­დი­ტის“­სა­ხელ­მ­წი­ფო­
ყე­ბუ­ლი­აქვს­თაფ­ლის­წარ­მო­ე­ბა­და­ფუტ­კ­რის­მოვ­ლა. პროგ­რა­მით.
­ ეს,­ რომ­ლის­ მი­ზა­ნიც­ სა­კუ­თა­რი­ აღ­ნიშ­ნულ­ პროგ­რა­მებ­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­ შე­დე­გად,­ მე­
გა­ვე­სა­უბ­რეთ­ მე­ფუტ­კრ
პრო­დუქ­ცი­ის­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­რე­ა­ლი­ზე­ბაა.­ წარ­მე­ებ­მა­და­იწ­ყეს­და­ფა­სო­ე­ბი­სა­და­შე­ფუთ­ვის­სა­კუ­თა­
ასე­ვე,­ ინ­ფორ­მა­ცია­ მი­ვი­ღეთ­ ისე­თი­ მწარ­მო­ებ­ლი­სა­გან,­ რი­ტექ­ნო­ლო­გი­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­პრო­დუქ­ცი­ის­მარ­კე­ტებ­ში­

9
შე­ტა­ნა.­მაგ­რამ­მა­თი­რიც­ხ­ვი­საკ­მა­ოდ­მცი­რეა­და­გა­მოც­
დი­ლე­ბაც­ სხვა­ მე­წარ­მე­ე­ბი­სათ­ვის­ ნაკ­ლე­ბად­ არის­ ცნო­
ბი­ლი.
ფერ­მე­რე­ბი­ სა­უბ­რო­ბენ­ ისეთ­ პრობ­ლე­მებ­ზე,­ რო­გო­რი­
ცაა:­ გა­სა­ღე­ბის­ ბა­ზა­რი,­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­ მო­ძი­ე­ბის­ სირ­
თუ­ლე­ე­ბი,­ პრო­დუქ­ტის­ ფალ­სი­ფი­კა­ცია­ და­ ექ­ს­პორ­ტ­ზე­
გა­ტა­ნის­და­მაბ­რ­კო­ლე­ბე­ლი­გა­რე­მო­ებ­ ე­ბი.­ასე­ვე,­ცოდ­ნის­
დე­ფი­ციტ­ზე­დარ­გის­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­სა­და­მე­ნეჯ­მენ­ტის­სა­
კით­ხებ­ში,­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის­არარ­სე­ბო­ბა­სა­და­სურ­სა­თის­
უვ­ნებ­ლო­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­არა­სა­ი­მე­დო­ობ­ ა­ზე.
პროდუქციის რეალიზების ძირითადი
ბაზრები
გა­მო­კით­ხულ­თა­გან­ ყვე­ლა­ რეს­პონ­დენ­ტი­ აღ­ნიშ­ნავს,­
რომ­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ პრობ­ლე­მა­ წარ­მო­ებ­ უ­ლი­ პრო­დუქ­
ცი­ის­ გა­სა­ღე­ბის­ ბა­ზა­რია.­ ხში­რია­ შემ­თ­ხვ­ ე­ვე­ბი,­ რო­ცა­
ფერ­მე­რი­ ვერ­ ახერ­ხებს­ წლის­ მო­სავ­ლის­ გა­ყიდ­ვას­ და­
სრუ­ლად­რე­ა­ლი­ზე­ბას.­ამის­მი­ზე­ზად­უხა­რის­ხო­პრო­დუქ­
ცი­ით­ ბაზ­რის­ გა­ჯე­რე­ბას­ ასა­ხე­ლე­ბენ,­ რაც­ აგ­დებს­ ნა­ტუ­
რა­ლუ­რი­თაფ­ლის­ფასს­და­ფერ­მე­რი­ვერ­ახ­დენს­ხა­რის­
ხი­ა­ნი­თაფ­ლის­სა­სურ­ველ­ფა­სად­რე­ა­ლი­ზა­ცი­ას.
­ როს­ და­ გა­ა­ფარ­თო­ვოს­ სა­კუ­თა­რი­ მე­ურ­ნე­ო­ბა,­ გა­რან­ტია­
“გა­სულ­წელს­800­კგ­თაფ­ლი­დამ­რ­ჩა­გა­სა­ყი­დი­იმ­მი­ზე­ზით,­
რომ­ხშირ­შემ­თ­ხ­ვე­ვა­ში,­მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი­ვერ­არ­ჩევს­კარგ­
და­ცუდ­თაფლს.­ბა­ზარ­ზე­ფალ­სი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი­თაფ­ლი­ჩემს­
მი­ერ­წარ­მო­ე­ბუ­ლო­ნა­ტუ­რა­ლურ­თაფ­ლ­ზე­ია­ფია.­მომ­დევ­
ნო­წელს­კი­მა­ინც­გავ­ყი­დე,­მაგ­რამ­არა­იმ­ფა­სად,­რა­საც­
ვე­ლო­დი,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.
“ვცდი­ლობ,­ ჩე­მი­ თაფ­ლი­ შე­ვი­ტა­ნო­ მარ­კე­ტებ­ში,­ მაგ­რამ­
უკ­ვე­გა­მოც­დილ­დის­ტ­რი­ბუ­ტო­რებს­ვერ­ვუ­წევ­კონ­კუ­რენ­
ცი­ას.­ ამი­ტომ­ მირ­ჩევ­ნია­ მათ­ ჩა­ვა­ბა­რო.­ ჩვენს­ მი­ერ­ წარ­
მო­ე­ბუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­30%­ს­თუ­ვყი­დით­თა­ვად,­და­ნარ­
ჩენს­ დის­ტ­რი­ბუ­ტო­რებს­ ვა­ბა­რებ,”­ –­ სა­შუ­ა­ლო­ მე­ფუტ­კ­რე­
ლე­ლი­ა­ნი­დან.
“ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ პრობ­ლე­მა­ გა­ყიდ­ვაა.­ გა­სულ­ წლებ­ში­
აზერ­ბა­ი­ჯა­ნი­ იყო­ ძი­რი­თა­დი­ მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლი.­ ახ­ლა­ საზ­ღ­
ვარ­ზე­გა­და­ტა­ნა­გარ­თულ­და.­მომ­ხ­მა­რე­ბე­ლიც­მო­მაკ­ლ­და,”­
–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­გურ­გე­ნი­ნა­ნი­დან.
“მირ­ჩევ­ნია,­ თაფლს­ მის­ შე­მად­გენ­ლო­ბა­ზე­ იკ­ვ­ლევ­დ­ნენ.­
ასე­მეც­შე­ვეც­დე­ბი­და­ვიც­ვა­ხა­რის­ხი­და­სხვაც.­ამავ­დ­რო­
უ­ლად,­ ფალ­სი­ფი­ცი­რე­ბაც­ აიკ­რ­ძა­ლე­ბა­ და­ ნა­ტუ­რა­ლურ­
თაფლს­ მე­ტი­ რე­ა­ლი­ზე­ბა­ ექ­ნე­ბა.­ ახ­ლა­ კი­ ნა­ტუ­რა­ლუ­რი­
თაფ­ლის­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ვზა­რალ­დე­ბით,”­–­სა­შუ­ა­ლო­მე­
წარ­მე­რა­ჭი­სუბ­ნი­დან.
ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­გა­ტა­ნა­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე
იმ­გა­რე­მო­ებ­ ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­რომ­უკ­ვე­1­წელ­ზე­მე­
ტია,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ევ­რო­კავ­შირ­მა­შე­იყ­ვა­ნა­მე­სა­მე­ქვეყ­
ნე­ბის­ჩა­მო­ნათ­ვალ­ში,­სა­ი­და­ნაც­ევ­რო­კავ­ში­რის­ტე­რი­ტო­
10
რი­ა­ზე­თაფ­ლის­შე­ტა­ნა­დაშ­ვე­ბუ­ლია,­ქარ­თუ­ლი­ნა­წარ­მი­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­მა­ინც­ვერ­ხვდე­ბა.­ამი­სი­მი­ზე­ზი­
თაფ­ლის­უსაფ­რ­თ­ხო­ე­ბის­და­ბა­ლი­დო­ნე­და­პრო­დუქ­ცი­ის­
არა­საკ­მა­რი­სი­ რა­ო­დე­ნო­ბაა.­ ლა­გო­დე­ხის­ მე­ფუტ­კრ
­ ე­ე­ბი,­
ისე­ვე,­ რო­გორც,­ ალ­ბათ,­ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­ სხვა­ კუთ­ხე­ებ­
ში,­არ­არი­ან­მზად­იმ­ხა­რის­ხის­თაფ­ლის­სა­წარ­მო­ებ­ლად,­
რაც­ევ­რო­პის­ბაზ­რი­სათ­ვის­არის­მი­სა­ღე­ბი.­ევ­რო­პის­ბაზ­
რის­ რე­გუ­ლა­ცი­ებს­ ქარ­თუ­ლი­ წარ­მო­ე­ბა­ ვერ­ აკ­მა­ყო­ფი­
ლებს.
“სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ არ­ არ­სე­ბობს­ ლა­ბო­რა­ტო­რია,­ სა­დაც­
მოხ­დე­ბა­თაფ­ლის­სინ­ჯე­ბის­აღე­ბა­და­შე­მოწ­მე­ბა.­აღ­ნიშ­ნუ­
ლი­კვლე­ვა­რომ­გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლოთ,­საზ­ღ­ვარ­გა­რეთ­უნ­და­
გავ­გ­ზავ­ნო­სინ­ჯი,­რაც­საკ­მა­ოდ­ძვი­რია.­ამის­სა­შუ­ა­ლე­ბა­კი­
არ­გვაქვს,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.­
“სა­ა­მი­სოდ­არც­კვა­ლი­ფი­კა­ცია­გაგ­ვაჩ­ნია­და­არც­სა­თა­ნა­
დო­ცოდ­ნა.­თა­ნაც­სა­ერ­თა­შო­რი­სოდ­აღი­ა­რე­ბუ­ლი­ლა­ბო­
რა­ტო­რი­უ­ლი­ დას­კ­ვ­ნის­ გა­რე­შე,­ თაფ­ლი­ ოფი­ცი­ა­ლუ­რად­
ვერ­სად­ გა­ვა.­ ამი­ტომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფომ­ უნ­და­ იზ­რუ­ნოს­ რო­
გორც­მე­ფუტ­კ­რე­თა­გა­დამ­ზა­დე­ბა­ზე,­ასე­ვე­მა­ღა­ლი­დო­ნის­
ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის­შექ­მ­ნა­ზე­,”­–­მცი­რე­მე­წარ­მე­ლა­გო­დე­ხი­
დან.
“იმი­სათ­ვის,­რომ­ფერ­მერს­გა­უჩ­ნ­დეს­სურ­ვი­ლი,­გა­ნა­ვი­თა­
უნ­და­ჰქონ­დეს,­რომ­მი­სი­თაფ­ლი­ად­გილ­ზეც­გა­ი­ყი­დე­ბა­და­
ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზეც­ მოხ­ვ­დე­ბა.­ სხვა­ შემ­თ­ხ­ვე­ვა­ში,­ ის­ ისევ­
მოყ­ვა­რუ­ლის­ დო­ნე­ზე­ დარ­ჩე­ბა­ და­ ვერ­ გან­ვი­თარ­დე­ბა,­
რო­გორც­პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი­მე­ფუტ­კ­რე,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­
რი­გურ­გე­ნი­ა­ნი­დან.
“სა­ხელ­მ­წი­ფომ­ უნ­და­ აღი­ა­როს,­ რომ­ მე­ფუტ­კ­რე­ ქმნის­
დოვ­ლათს.­ამი­ტომ­უნ­და­შე­უწ­ყოს­ხე­ლი­მი­სი­პრო­დუქ­ცი­ის­
გა­ყიდ­ვას,”­–­სა­შუ­ა­ლო­მე­წარ­მე­ლე­ლი­ა­ნი­დან.
დაფინანსების და ინვესტიციების
მოპოვების შესაძლებლობები და
არსებული პრაქტიკა
მი­უ­ხე­და­ვად­ იმი­სა,­ რომ­ სა­ხელ­მ­წი­ფოს­გან­ წა­ხა­ლი­სე­ბუ­
ლია­მე­ფუტ­კ­რე­ო­ბის­დარ­გი­და­გა­სულ­პე­რი­ოდ­თან­შე­და­
რე­ბით,­მის­გა­სა­ვი­თა­რებ­ლად­ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად­იზ­რ­დე­ბა­
და­ფი­ნან­სე­ბის­ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი­წყა­რო­ე­ბი,­ლა­გო­დე­ხე­ლი­
მე­წარ­მე­ე­ბი­ ვერ­ ახერ­ხე­ბენ­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ პროგ­რა­მებ­ში­
მო­ნა­წი­ლე­ბას­ ან­ დო­ნო­რი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­დან­ გრან­ტე­
ბის­მო­ძი­ე­ბას,­რად­გან­არ­ფლო­ბენ­საპ­რო­ექ­ტო­გა­ნაც­ხა­
დის­ მომ­ზა­დე­ბი­სა­ და­ პრო­ექ­ტის­ მარ­თ­ვის­ უნარს.­ ასე­ვე,­
არც­ სა­თა­ნა­დო­ კონ­სულ­ტა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­
ბაა­ად­გილ­ზე,­რის­გა­მოც­ნაკ­ლე­ბია­ნდო­ბა­ასე­თი­შე­თა­
ვა­ზე­ბე­ბი­სად­მი.­ ეძ­ნე­ლე­ბათ­ პრო­ექ­ტის­ მომ­ზა­დე­ბა­ და­
და­ფი­ნან­სე­ბის­ მო­პო­ვე­ბას­ და­მა­ტე­ბით­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბებს­
უკავ­ში­რე­ბენ.­ თუმ­ცა,­ კვლე­ვის­ პე­რი­ოდ­ში­ აღ­მო­ვა­ჩი­ნეთ­
გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბიც,­ რომ­ლებ­მაც­ შეს­ძ­ლეს­ და­ფი­ნან­სე­ბის­
მო­პო­ვე­ბა­და­მო­მა­ვალ­შიც­ფიქ­რო­ბენ­კონ­კურ­სებ­ში­მო­
ნა­წი­ლე­ო­ბის­მი­ღე­ბას.­მაგ­რამ,­მა­თი­რიც­ხ­ვი­არც­თუ­ისე­
დი­დია­ და­ თა­ნაც,­ მა­თი­ მო­ნა­პო­ვა­რი­ ცნო­ბი­ლი­ არ­ არის­
სხვა­მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბი­სათ­ვის.­
 “პირ­ვე­ლი­გრან­ტი­პროგ­რა­მა­,,აწარ­მოე­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­დან“­
მი­ვი­ღე.­ამან­მომ­ცა­სტი­მუ­ლი­და­მე­ო­რე­პრო­ექ­ტი­,,ქეა­სა­
ერ­თა­შო­რი­სოს“­[CARE­international]­საგ­რან­ტო­კონ­კურ­ს­ში­
შე­ვი­ტა­ნე,­ ENPARD­ის­ პროგ­რა­მის­ ფარ­გ­ლებ­ში.­ და­ბალ­პ­
რო­ცენ­ტი­ა­ნი­სეს­ხიც­ავი­ღე,­რომ­ჩე­მი­მე­ურ­ნე­ო­ბა­რო­გორ­მე­
ევ­რო­პის­ სტან­დარ­ტის­ მოთ­ხოვ­ნებს­ მი­ვუ­ახ­ლო­ვო.­ მაგ­რამ­
ბევრს­არ­სჯე­რა­ჩე­მი­წა­მოწ­ყე­ბის­და­არც­ცდი­ლო­ბენ­გა­ი­
ზი­ა­რონ­გა­მოც­დი­ლე­ბა.­ალ­ბათ­ნაკ­ლე­ბი­ნდო­ბის­გა­მო,”­–­
სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­რა­ჭი­სუბ­ნი­დან.­
“კი,­ ვი­ცი,­ რომ­ მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბი­ გრან­ტებს­ იღე­ბენ.­ ჩემ­მა­ მე­
ზო­ბელ­მა­მე­ფუტ­კ­რე­მაც­და­წე­რა­პრო­ექ­ტი­და­მი­ი­ღო­და­ფი­
ნან­სე­ბა.­რა­ღა­ცე­ბი­შეც­ვა­ლა­კი­დეც.­მაგ­რამ­ეს­ყვე­ლა­ფე­რი­
მი­სი­ნე­ბაა.­ჯერ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­ასე­მკაც­რად­არ­მო­ით­ხოვს­
სტან­დარ­ტებს.­მეც,­ალ­ბათ,­ამი­ტომ­მი­ვუყ­ვე­ბი­ძვე­ლი­ტრა­
დი­ცი­უ­ლი­მე­თო­დით.­თუმ­ცა,­ად­რე­თუ­გვი­ან­ყვე­ლას­მოგ­
ვი­წევს­ რა­ღა­ცე­ბის­ შეც­ვ­ლა,”­ –­ სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მე­რი­ რა­ჭი­
სუბ­ნი­დან.
“სა­მი­გრან­ტი­მო­ვი­გეთ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თუ­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­
არა­სამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბი­დან.­შე­ვი­ძი­ნეთ­სკე­ბი,­მი­
საბ­მე­ლი,­ დეკ­რის­ტა­ლი­ზა­ტო­რი,­ ქი­ლე­ბი,”­ –­ შპს­ს­ მფლო­
ბე­ლი­ლე­ლი­ა­ნი­დან.
“დავ­წე­რე­პრო­ექ­ტი,­რო­გორც­შევ­ძე­ლი.­პირ­ვე­ლი­ეტა­პი­გა­
დავ­ლა­ხე.­ მე­ო­რე­ ეტაპ­ზე­ უარ­ყო­ფი­თი­ პა­სუ­ხი­ მი­ვი­ღე,­ რე­
კო­მენ­და­ცი­ე­ბის­ ვრცე­ლი­ სი­ით.­ მას­ შემ­დეგ­ აღარ­ მიც­დია­
კონ­კურ­ს­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა.­ პრო­ექ­ტის­ მომ­ზა­დე­ბას­ და­მა­
ტე­ბი­თი­ ცოდ­ნა­ სჭირ­დე­ბა,”­ –­ სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მე­რი­ ვარ­დი­
სუბ­ნი­დან.
“ფუტ­კ­რის­მო­შე­ნე­ბა­თუ­გინ­და,­ჯერ­ის­წავ­ლე,­მე­რე­მო­ა­შე­
ნე.­პი­რი­ქით­ბრიყ­ვე­ბი­აკე­თე­ბენ.­მე­ჯერ­სწავ­ლის­პრო­ცეს­
ში­ვარ.­ამი­ტო­მაც­არ­მაქვს­ამ­ბი­ცი­ე­ბი.­ყვე­ლა­ფერს­თა­ვი­სი­
დრო­აქვს.­ვნა­ხოთ­მო­მა­ვალ­ში­იქ­ნებ­შევ­ძ­ლო­კი­დეც.­ყო­
ველ­შემ­თ­ხ­ვე­ვა­ში,­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ამის­სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი­უკ­ვე­
არის,”­–­მცი­რე­ფერ­მე­რი­ლა­გო­დე­ხი­დან.
ინდივიდუალურ და კოოპერირებულ
წარმოებას შორის არსებული
განსხვავებები და თავისებურებები,
უპირატესობები და პრობლემები
ფერ­მერ­თა­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­ ნა­წი­ლი­ მი­იჩ­ნევს,­ რომ­ მცი­რე­
და­ სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის­ წარ­მო­ე­ბის­ გაზ­რ­დის­
ერთ­ერ­თი­ გზა­ კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­ შექ­მ­ნა­ და­ ძა­ლე­ბი­სა­ თუ­
რე­სურ­სე­ბის­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბაა.­ თუმ­ცა,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ნაკ­
ლე­ბო­ბის­თუ­კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­არ­სის­არა­სა­თა­ნა­დოდ­პო­
პუ­ლა­რი­ზე­ბის­გა­მო,­ლა­გო­დე­ხე­ლი­მე­წარ­მე­ე­ბი­გა­ურ­ბი­ან­
და­ფრთხი­ლო­ბენ­რა­ი­მე­ტი­პის­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ში­გა­წევ­რი­
ა­ნე­ბას.­ არა­ფორ­მა­ლუ­რად­ ერ­თ­მა­ნეთ­თან­ თა­ნამ­შრ ­ ომ­
ლო­ბენ,­ უწე­ვენ­ და­ იღე­ბენ­ კონ­სულ­ტა­ცი­ებს,­ უზი­ა­რე­ბენ­
გა­მოც­დი­ლე­ბას.­ არც­ ტექ­ნი­კუ­რი­ სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის­ გაც­ვ­
ლა­გა­მოც­ვ­ლა­ზე­ამ­ბო­ბენ­უარს,­მაგ­რამ­კო­ო­პე­რი­რე­ბულ­
წარ­მო­ე­ბა­ზე­გა­დას­ვ­ლას­არ­ცდი­ლო­ბენ­და­კვლავ­ინ­დი­
ვი­დუ­ა­ლურ­ წარ­მო­ე­ბას­ ამ­ჯო­ბი­ნე­ბენ.­ ამის­ მი­ზე­ზად­ გა­
ურ­კ­ვევ­ლო­ბას­და­არა­სა­ი­მე­დო­ო­ბას­ასა­ხე­ლე­ბენ.­თუმ­ცა,­
ლა­გო­დეხ­ში­თით­ქ­მის­ერ­თი­წე­ლია­ფუნ­ქ­ცი­ონ­ ი­რებს­ერ­
თი­კო­ო­პე­რა­ტი­ვი,­რო­მელ­საც­სა­მო­მავ­ლოდ­დი­დი­გეგ­მე­
ბი­აქვს.
“სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ო­ბის­სამ­მარ­თ­ვე­ლოს­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­
კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტ­რ­ში­ სის­ტე­მა­ტუ­რად­ თუ­ არა,­ ხში­რად­
იმარ­თე­ბა­ მე­ფუტ­კ­რე­თა­ შეხ­ვედ­რე­ბი.­ ერთ­ერ­თი­ შეხ­ვედ­
რა­კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­შექ­მ­ნის­შე­სა­ხებ­იყო.­მო­ვის­მი­ნე,­რა­და­
რო­გორ­ პი­რო­ბებს­ უნ­და­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­დეს,­ მაგ­რამ­ ვერ­
ვირ­წ­მუ­ნე.­ ასე­თი­ ტი­პის­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ში­ სხვა­ნა­ი­რი­ პა­სუ­
ხის­მ­გებ­ლო­ბა­გვმარ­თებს­წევ­რებს.­ძნე­ლია­უც­ხო­ადა­მი­ა­
ნე­ბი­ თა­მა­შის­ ერთ­ წეს­ზე­ შე­თან­ხ­მ­დ­ნენ.­ საქ­მე­ში­ გა­ერ­თი­
ა­ნე­ბა­ერ­თ­მა­ნე­თის­გა­მოც­დის­შემ­დეგ­არის­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­
რომ­ გა­ერ­თი­ან­დე­ და­ არ­ გა­გი­მარ­თ­ლოს?­ მე­ტი­ გა­რან­ტია­
უნ­და­მქონ­დეს,­რომ­და­ვი­ჯე­რო,”­–­მცი­რე­ფერ­მე­რი­ლა­გო­
დე­ხი­დან.
“ჩვენ,­ად­გი­ლობ­რივ­ფერ­მე­რებს­არ­გვეს­მის­და­ვერც­ამომ­
წუ­რავ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ვი­ღებთ­კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­შექ­მ­ნის­სი­კე­
თე­სა­და­წევ­რებს­შო­რის­უფ­ლე­ბა­მო­ვა­ლე­ო­ბა­თა­გა­და­ნა­
წი­ლე­ბა­ზე.­ ამი­ტო­მაც­ ვფრთხი­ლობთ.­ იმ­დენ­ სი­კე­თეს­ ვერ­
ვხე­დავთ,­რამ­დენ­საც­პრობ­ლე­მებს­და­ისევ­ძვე­ლე­ბუ­რად,­
ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რად­ ვაგ­რ­ძე­ლებთ­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ე­ბას.­
ოღონ­ ერ­თ­მა­ნეთს­ დახ­მა­რე­ბა­ზე­ არ­ ვზარ­დე­ბით.­ მე­ფუტ­კ­
რე­ო­ბის­სიყ­ვა­რუ­ლით­თუ­მო­ი­წამ­ლე,­თავს­ვე­ღარ­და­ა­ნე­
ბებ.­ გვიყ­ვარს­ ეს­ საქ­მე.­ თუმ­ცა,­ პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლიზ­მი­ გვაკ­
ლია,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.
“ჩემ­ნა­ი­რი­ მცი­რე­ ფერ­მე­რი­სათ­ვის­ ცუ­დი­ არ­ იქ­ნე­ბო­და,­
რად­გან­ ეხ­ლა­ ვაწ­ყობ­ მე­ურ­ნე­ო­ბას­ და­ მუდ­მი­ვად­ მე­სა­ჭი­
რო­ე­ბა­ კონ­სულ­ტა­ცი­ე­ბი,­ რჩე­ვე­ბი.­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ფერ­მე­
რე­ბი­ მეხ­მა­რე­ბი­ან.­ მათ­გან­ ვსწავ­ლობ­ ფუტ­კ­რის­ ოჯა­ხე­ბის­
მოვ­ლას,­ მაგ­რამ­ ეს­ მათ­ კე­თილ­ ნე­ბა­ზეა­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი.­
ამი­ტო­მაც­მირ­ჩევ­ნია,­ვი­ყო­კო­ო­პე­რა­ტივ­ში­და­გა­მოც­დი­ლი­
ადა­მი­ა­ნე­ბის­ინ­ტე­რეს­ში­შე­დი­ო­დეს­ჩე­მი­მე­ურ­ნე­ო­ბის­გან­
ვი­თა­რე­ბა.­მაგ­რამ,­ვი­საც­უკ­ვე­აწ­ყო­ბი­ლი­აქვს­საქ­მე,­ჩემ­
თან­ თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბას,­ ალ­ბათ,­ ზედ­მეტ­ ტვირ­თად­ ჩათ­ვ­
ლის,”­–­მცი­რე­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.
“სო­ფელ­ში­ ოთ­ხი­ ფერ­მე­რი­ სის­ტე­მა­ტუ­რად,­ თით­ქ­მის­ ყო­
ველ­დ­ღი­უ­რად­ ვეხ­მა­რე­ბით­ ერ­თ­მა­ნეთს,­ რო­გორც­ რჩე­ვე­
ბით,­ ისე­ ფი­ზი­კუ­რი­ შრო­მით.­ მაგ­რამ­ ყვე­ლა­ ცალ­ცალ­კე­
ვართ.­ კო­ო­პე­რა­ტივ­ზე­ ფიქ­რი­ და­ვიწ­ყეთ,­ მაგ­რამ­ დრო­ არ­
გვაქვს,­რომ­ოფი­ცი­ა­ლუ­რად­გა­ვა­ფორ­მოთ.­ად­რე­თუ­გვი­
ან,­ალ­ბათ,­გა­ვერ­თი­ან­დე­ბით,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­გურ­
გე­ნი­ა­ნი­დან.
“აგ­ვის­ტო­ში­გახ­დე­ბა­ერ­თი­წე­ლი,­რაც­კო­ო­პე­რა­ტი­ვი­შევ­ქ­
მე­ნით.­იმ­დრო­ის­თ­ვის­ჩვე­ნი­ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი­მე­ურ­ნე­ო­ბე­
ბი­სა­შუ­ა­ლო­ზო­მის­იყო.­დღე­ი­სათ­ვის­ყვე­ლამ­შევ­მა­ტეთ­3­4­
ათე­უ­ლი­ოჯა­ხი.­ჯამ­ში,­რა­ო­დე­ნო­ბა­საგ­რ­ძ­ნობ­ლად­გა­ი­ზარ­
და.­ერ­თობ­ლი­ვად­არ­გვიც­დია­სა­ხელ­მ­წი­ფო­დან­ან­რო­მე­
ლი­მე­ფონ­დი­დან­და­ფი­ნან­სე­ბის­მო­პო­ვე­ბა.­მიგ­ვაჩ­ნია,­რომ­
ჯერ­ თა­ვად­ უნ­და­ გა­ვი­ზარ­დოთ­ და­ მოვ­ძ­ლი­ერ­დეთ.­ ჩვე­ნი­
ინ­ტე­რე­სი­ძა­ლე­ბის­გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ში­იყო,”­–­კო­ო­პე­რა­ტი­ვის­
წევ­რი­ბა­ი­სუბ­ნი­დან.
“სა­მო­მავ­ლოდ­ უფ­რო­ დი­დი­ გეგ­მე­ბი­ გვაქვს.­ მა­გა­ლი­თად,­
ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ სახ­ლის­ შექ­მ­ნა­ და­ მი­სი­ პო­პუ­ლა­რი­
11
 ზა­ცია.­ამ­დრო­ის­თ­ვის­კი­უფ­რო­ერ­თ­მა­ნე­თის­დახ­მა­რე­ბით­
ვართ­ და­კა­ვე­ბულ­ნი.­ ასე­ვე,­ ჩვე­ნი­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბის­ ძი­რი­თა­
დი­ ინ­ტე­რე­სი­ ისიც­ იყო,­ რომ­ ერ­თობ­ლი­ვად­ შე­ვი­ძი­ნოთ­
დამ­ხ­მა­რე­ ტექ­ნი­კუ­რი­ სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი,­ მა­გა­ლი­თად,­ სკე­ბის­
გა­და­სა­ად­გი­ლე­ბე­ლი­ მი­საბ­მე­ლი­ა­ნი­ ტრაქ­ტო­რი,­ რა­საც­
ცალ­ცალ­კე­ჩვე­ნი­რე­სურ­სით­ვერ­გავ­წ­ვ­დე­ბით,”­–­კო­ო­პე­
რა­ტი­ვის­წევ­რი­თე­ლი­დან.
ლაგოდეხისთვის დამახასიათებელი
სპეციფიკური პრობლემები
ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ მდე­ბა­რე­ობს­ ალაზ­ნის­ ვა­
კე­ზე,­ კა­ხე­თის­ კავ­კა­სი­ო­ნის­ სამ­ხ­რეთ­ კალ­თის­ ძირ­ში,­ სა­
ხელ­მ­წი­ფო­ნაკ­რ­ძა­ლის­მიმ­დე­ბა­რედ,­ზღვის­დო­ნი­დან­435­
მეტრ­ სი­მაღ­ლე­ზე.­ ლა­გო­დეხ­ში­ ზო­მი­ე­რად­ ნო­ტიო­ ჰა­ვაა.­
იცის­ ზო­მი­ე­რად­ ცი­ვი­ ზამ­თა­რი­ და­ ცხე­ლი­ ზაფ­ხუ­ლი.­ ბუ­
ნებ­რი­ვად­არ­სე­ბუ­ლი­კლი­მა­ტუ­რი­პი­რო­ბე­ბი­და­მრა­ვალ­
ფე­რო­ვა­ნი­ ბუ­ნე­ბა­ სა­უ­კე­თე­სო­ გა­რე­მოს­ ქმნის­ ფუტ­კ­რის­
გა­მო­საკ­ვე­ბად.­ამი­ტო­მაც­დარ­გი­წლი­დან­წლამ­დე­ვი­თარ­
დე­ბა­და­მე­ფუტ­კ­რე­ფერ­მერ­თა­რა­ო­დე­ნო­ბას­თან­ერ­თად,­
იზ­რ­დე­ბა­ ფუტ­კ­რის­ ოჯა­ხე­ბის­ რიც­ხ­ვიც.­ თუმ­ცა,­ კვლე­ვის­
პრო­ცეს­ში­ რეს­პონ­დენ­ტ­თა­ გა­მო­კით­ხ­ვი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­თა­
ისე­თი­ პრობ­ლე­მე­ბიც,­ რო­მელ­თა­ გა­დაწ­ყ­ვე­ტა­ და­ რე­გუ­
ლი­რე­ბა­ სცილ­დე­ბა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ უწ­ყე­ბე­ბი­სა­ თუ­ ად­გი­
ლობ­რი­ვი­თვით­მ­მარ­თ­ვე­ლო­ბის­კომ­პე­ტენ­ცი­ას.­ფერ­მერ­
თა­ გან­მარ­ტე­ბით,­ ფუტ­კ­რის­ გა­მო­საკ­ვე­ბად­ სა­სარ­გებ­ლო­
და­ აუ­ცი­ლე­ბე­ლია­ სე­ზო­ნუ­რად­ ოჯა­ხე­ბის­ გა­და­ად­გი­ლე­ბა­
(მომ­თა­ბა­რე­ო­ბა)­ ზო­ნი­დან­ ზო­ნა­ზე.­ კავ­კა­სი­ო­ნის­ სამ­ხ­
რე­თი­ კალ­თის­ მიმ­დე­ბა­რე­ ტყის­ მა­სივ­თან­ გა­შე­ნე­ბუ­ლი­
სოფ­ლე­ბის­მცხოვ­რებ­ნი­ნაკ­ლე­ბად­სა­ჭი­რო­ე­ბენ­ფუტ­კ­რის­
გა­და­ად­გი­ლე­ბას,­რად­გან­მცე­ნა­რე­თა­ყვა­ვი­ლო­ბის­სე­ზონ­
ზე­ საკ­მა­რი­სი­ მა­რა­გის­ აღე­ბა­ ად­გილ­ზეც­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია.­
თუმ­ცა,­ქ.­ლა­გო­დე­ხის,­მა­წი­მის,­შრო­მის,­გურ­გე­ნი­ა­ნის,­ბა­
ი­სუბ­ნი­სა­და­მსხალ­გო­რის­ტყის­ზოლ­ში­მე­ზო­ბე­ლი­მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­დან­გა­მო­საკ­ვე­ბად­შე­მოყ­ვა­ნი­ლი­ფუტ­კ­რის­
ოჯა­ხე­ბი­ იწ­ვევს­ და­ა­ვა­დე­ბის­ გავ­რ­ცე­ლე­ბის­ რისკს,­ რა­ზეც­
პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­ არა­ვის­ ეკის­რე­ბა.­ ფუტ­კ­რის­ ხი­ლულ­
და­ა­ვა­დე­ბა­თა­ (მა­გა­ლი­თად,­ ტკი­პა)­ მკურ­ნა­ლო­ბა­ სიძ­ნე­
ლეს­არ­წარ­მო­ად­გენს,­მაგ­რამ,­მოყ­ვა­რულ­მე­ფუტ­კ­რე­ებს­
ინ­ფექ­ცი­უ­რი­და­ა­ვა­დე­ბე­ბის­დრო­უ­ლად­აღ­მო­ჩე­ნა­და­გამ­
კ­ლა­ვე­ბა­ უჭირთ.­ ფერ­მე­რე­ბი­ სა­უბ­რო­ბენ­ სწო­რედ­ ასე­თი­
სა­ხის­და­ა­ვა­დე­ბებ­ზე,­რომ­ლე­ბიც­ფუტ­კ­რის­მომ­თა­ბა­რე­ო­
ბით­ვრცელ­დე­ბა­და­ანად­გუ­რე­ბენ­ან­ასუს­ტე­ბენ­ფუტ­კარს,­
გავ­ლე­ნას­ახ­დე­ნენ­მო­სავ­ლი­ა­ნო­ბა­ზე,­მათ­გან­დაც­ვის­მე­
ქა­ნიზ­მი­კი­ფერ­მერ­თათ­ვის­უც­ნო­ბია.
“სე­ზო­ნუ­რად­მხო­ლოდ­ჩვენს­სო­ფელ­ში­ლა­გო­დე­ხის­მე­ზო­
ბე­ლი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­დან­ ფუტ­კ­რის­ სკე­ბით­ დატ­ვირ­
თუ­ლი­ 100­ ლა­ფე­ტი­ მა­ინც­ შე­მო­დის.­ საკ­ვე­ბი­ უხ­ვად­ არის,­
სხვა­დას­ხ­ვა­ მცე­ნა­რე­თა­ ყვა­ვი­ლო­ბის­ სე­ზო­ნიც­ ხან­გ­რ­ძ­ლი­
ვია.­მაგ­რამ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ფუტ­კა­რი­ზა­რალ­დე­ბა.­ჩვენ­არ­
სად­გაგ­ვ­ყავს­ფუტ­კა­რი­საკ­ვე­ბად.­ად­გილ­ზე­კი­ხში­რია­ფუტ­
კ­რის­ ინ­ფექ­ცი­უ­რი­ და­ა­ვა­დე­ბე­ბის­ გავ­რ­ცე­ლე­ბის­ ფაქ­ტე­ბი.­
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ არ­ არ­სე­ბობს­ სა­თა­ნა­დო­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბა,­
რო­მე­ლიც­გას­ცემს­შე­სა­ბა­მის­სა­მე­დი­ცი­ნო­დას­კ­ვ­ნას­ფუტ­კ­
12
რის­მდგო­მა­რე­ო­ბის­შე­სა­ხებ.­ვერც­ვე­რა­ვის­ავუკ­რ­ძა­ლავთ­
ტყის­პი­რას­სკე­ბის­გან­თავ­სე­ბას.­შე­დე­გად­კი­ად­გი­ლობ­რი­
ვი­ფერ­მე­რე­ბი­ვზა­რალ­დე­ბით,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­გურ­
გე­ნი­ა­ნი­დან.
“საკ­ვე­ბი­ ფუტ­კარს­ მუდ­მი­ვად­ უნ­და.­ სე­ზონ­ზე­ კი­ ლა­გო­დე­
ხის­ ტყის­ ზო­ნა­ ისე­თი­ დატ­ვირ­თუ­ლია,­ ვე­რა­ვინ­ და­ა­რე­გუ­
ლი­რებს­ მი­სი­ თა­ნაბ­რად­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ ნორ­მას.­ ფუტ­კარს­
ვმკურ­ნა­ლობთ,­მაგ­რამ­არ­ვი­ცით,­რო­გორ­და­ვიც­ვათ­ფუტ­
კა­რი­ხე­ლოვ­ნუ­რად­შე­ძე­ნი­ლი­გა­დამ­დე­ბი­ინ­ფექ­ცი­უ­რი­და­
ა­ვა­დე­ბი­სა­გან,”­–­მცი­რე­მე­წარ­მე­ლა­გო­დე­ხი­დან.
“მე,­რო­გორც­დი­დი­ხნის­მე­ფუტ­კ­რეს,­მახ­სოვს,­კო­მუ­ნის­ტუ­
რი­ რე­ჟი­მის­ პე­რი­ოდ­ში­ გა­ი­ცე­მო­და­ ცნო­ბა,­ რომ­ ფუტ­კა­რი­
ჯან­მ­რ­თე­ლი­ იყო.­ ალ­ბათ,­ დღე­საც­ უნ­და­ არ­სე­ბობ­დეს­ რა­
ღაც­წე­სი­და­კონ­ტ­რო­ლი,­რაც­და­ი­ცავ­და­ფუტ­კარს­და­ა­ვა­
დე­ბე­ბი­სა­გან,”­–­სა­შუ­ა­ლო­მე­წარ­მე­გურ­გე­ნი­ა­ნი­დან.
“ალ­ბათ,­პრობ­ლე­მა­პრობ­ლე­მად­ვე­დარ­ჩე­ბა,­რად­გან­მი­
სი­ მოგ­ვა­რე­ბის­ გზას­ ვერ­ ვხე­დავ.­ ჩვენ­ თა­ვად­ მე­ფუტ­კ­რე­
ებ­მა­უნ­და­ვიზ­რუ­ნოთ­სა­კუ­თა­რი­ფუტ­კ­რის­მკურ­ნა­ლო­ბა­ზე.­
ფუტ­კ­რის­გა­მოკ­ვე­ბას­სხვა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­დან­შე­მო­სულ­
მე­ფუტ­კ­რეს­ ვერ­ აუკ­რ­ძა­ლავ,”­ –­ სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მე­რი­ ბა­ი­
სუბ­ნი­დან.
თანამედროვე ტექნოლოგიების
ხელმისაწვდომობა თაფლის
წარმოებაში, ცოდნის მიღების გზები და
საშუალებები
ისე­ვე,­ რო­გორც­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­ სხვა­ დარ­გებ­
ში,­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბა­შიც­ დი­დია­ მიღ­წე­ვე­ბი.­ დარ­გის­ გან­ვი­
თა­რე­ბას­ ხელს­ უწ­ყობს­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი,­
სამ­კურ­ნა­ლო­ სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი­ და­ ფუტ­კ­რის­ და­ა­ვა­დე­ბებ­
თან­ ბრძო­ლის­ მე­თო­დე­ბი.­ რო­გორც­ კვლე­ვამ­ გვიჩ­ვე­ნა,­
ლა­გო­დე­ხე­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­
ბის­ ყვე­ლა­ზე­ კარ­გი­ სა­შუ­ა­ლე­ბა­ პი­რა­დი­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­
ურ­თი­ერ­თგ­ ა­ზი­ა­რე­ბაა.­ ასე­ვე,­ და­ა­სა­ხე­ლეს­ სა­თა­ნა­დო­
ლი­ტე­რა­ტუ­რი­დან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია.­ შე­და­რე­ბით­
ახალ­გაზ­რ­და­ თა­ო­ბის­ ფერ­მე­რე­ბი­ კი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­
ღე­ბის­ წყა­როდ­ ინ­ტერ­ნეტ­ში­ მო­ძი­ე­ბულ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­
მი­იჩ­ნე­ვენ.­ ასე­ვე,­ აღი­ნიშ­ნა­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­ სამ­
მარ­თ­ვე­ლოს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტ­რის­
ლა­გო­დე­ხის­ წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბის­ მი­ერ­ ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­
სა­მუ­შაო­შეხ­ვედ­რე­ბი­დარ­გის­სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­თან.­თუმ­ცა,­
ყვე­ლა­რეს­პონ­დენ­ტი­ისურ­ვებ­და,­რომ­მე­ტი­იყოს­ხელ­მი­
საწ­ვ­დო­მო­ბა­პრო­ფე­სი­უ­ლი­გა­ნათ­ლე­ბის­მი­ღე­ბა­ზე.­ამა­ზე­
ძი­რი­თა­დად­ახალ­გაზ­რ­და­ფერ­მე­რე­ბი­სა­უბ­რო­ბენ,­ვი­საც­
სურ­ვი­ლი­ აქვთ­ პრო­ფე­სი­ად­ აქ­ცი­ონ­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბა­ და­
პრაქ­ტი­კულ­ უნარ­ჩვე­ვებ­თან­ ერ­თად,­ თე­ო­რი­ულ ­ ი­ ცოდ­
ნაც­შე­ი­ძი­ნონ.­გა­მო­კით­ხულ­რეს­პონ­დენ­ტ­თა­გან­მხო­ლოდ­
ერთ­ფერ­მერს­აქვს­სპე­ცი­ა­ლუ­რი­გა­ნათ­ლე­ბა­მი­ღე­ბუ­ლი­
მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­დარ­გ­ში­(გავ­ლი­ლი­აქვს­სამ­თ­ვი­ა­ნი­კურ­
სი).­სწო­რედ­ამი­ტო­მაც­მი­აჩ­ნია,­რომ­თე­ო­რი­ულ ­ ი­ცოდ­ნა­
ბევ­რად­ეხ­მა­რე­ბა­და­უი­ო­ლებს­სა­მუ­შა­ოს.­ასე­ვე,­ფერ­მე­
რე­ბი­არ­იც­ნო­ბენ­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებს­და­წარ­
მო­ე­ბას­ ძვე­ლი,­ ტრა­დი­ცი­უ­ლი­ მე­თო­დით­ მის­დე­ვენ,­ რაც­ ყვე­ლა­ფერ­მე­რი­სა­უბ­რობს­იმის­შე­სა­ხებ,­რომ­ქარ­თუ­ლი­
კვლავ­სპე­ცი­ა­ლურ­ცოდ­ნა­სა­და­ინ­ფორ­მა­ცი­ა­ზე­წვდო­მის­ თაფ­ლი­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­ თაფ­ლია,­ რომ­ ის­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­
ნაკ­ლე­ბო­ბას­უკავ­შირ­დე­ბა.
“სას­წავ­ლო­კურ­ს­ზე­სულ­შემ­თ­ხ­ვე­ვით­მოვ­ხ­ვ­დი.­არც­კი­ვი­
ცო­დი,­ ასე­თი­ სა­შუ­ა­ლე­ბა­ თუ­ არ­სე­ბობ­და.­ კურ­სის­ გავ­ლის­ რით,­სა­ხელ­მ­წი­ფომ­უნ­და­იზ­რუ­ნოს.
შემ­დეგ­ მივ­ხ­ვ­დი,­ რამ­დე­ნი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ მი­ვი­ღე.­ თურ­მე,­
არა­ფე­რი­ მცოდ­ნია­ მე­ფუტ­კ­რე­ო­ბა­ზე.­ დღემ­დე­ მაქვს­ ურ­
თი­ერ­თო­ბა­იმ­პე­და­გო­გებ­თან.­მე­პრაქ­ტი­კუ­ლად­შე­მიძ­ლია­
გან­ვა­ხორ­ცი­ე­ლო­ ის,­ რაც­ მათ­ თე­ო­რი­ის­ სა­ხით­ შე­მას­წავ­
ლეს.­ვუ­ზი­ა­რებ­კი­დეც­ჩემს­მიგ­ნე­ბებს.­სი­ა­მოვ­ნე­ბით­გა­ვაგ­
რ­ძე­ლებ­დი­ სწავ­ლას,­ ად­გილ­ზე­ რომ­ იყოს­ პრო­ფე­სი­უ­ლი­
სწავ­ლე­ბა,”­–­მცი­რე­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.
“ლა­გო­დეხ­ში­ სულ­ ახ­ლა­ხანს­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ კო­ლე­ჯის­ ,,აი­
სი“­ს­ ფი­ლი­ა­ლი­ გა­იხ­ს­ნა.­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბი,­
ალ­ბათ,­ ინ­ტე­რე­სით­ და­ე­უფ­ლე­ბოდ­ნენ­ მე­ფუტ­კ­რე­ო­ბის­
პრო­ფე­სი­ას.­ კარ­გი­ იქ­ნე­ბო­და,­ კო­ლეჯს­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრო­
ფე­სი­უ­ლი­სას­წავ­ლო­კურ­სი­რომ­და­მა­ტე­ბო­და,­ოღონდ­არ­
ვი­ცი,­ რა­ გზით­ უნ­და­ მო­ვაგ­ვა­როთ­ ეს­ სა­კით­ხი,”­ –­ მცი­რე­
ფერ­მე­რი­ლა­გო­დე­ხი­დან.
“მე­ფუტ­კ­რის­მოვ­ლის­ტექ­ნო­ლო­გი­ებს­გა­მოც­დი­ლი­მე­ფუტ­
კ­რის­გან­ვე­უფ­ლე­ბი.­ის­სრუ­ლი­ად­უსას­ყიდ­ლოდ­მეხ­მა­რე­ბა­
და­მას­წავ­ლის.­ასე­უწევს­დახ­მა­რე­ბას­ყვე­ლას,­თა­ნაც­არა­
მხო­ლოდ­ ჩვენს­ სო­ფელ­ში.­ ასე­თი­ პრაქ­ტი­კო­სი­ ადა­მი­ა­ნე­
ბის­შრო­მა­უნ­და­და­ფას­დეს,”­–­მცი­რე­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­
ნი­დან.
“სო­ფელ­ში­უხუ­ცე­სი­მე­ფუტ­კ­რე­გვყავს,­რო­მე­ლიც­საკ­მა­ოდ­
დი­დია­ ასა­კით,­ მაგ­რამ­ დღემ­დე­ სწავ­ლობს­ და­ წიგ­ნე­ბის­
დახ­მა­რე­ბით­ ეუფ­ლე­ბა­ ფუტ­კ­რის­ მოვ­ლის­ სა­შუ­ა­ლე­ბებს.­
თი­თო­ე­უ­ლი­ჩვენ­გა­ნი­სწო­რედ­მის­გან­ვი­ღებთ­რჩე­ვებს­და­
ვსწავ­ლობთ­მე­ფუტ­კ­რე­ო­ბას.­თუმ­ცა,­არ­მიგ­ვიწ­ვ­დე­ბა­ხე­ლი­
სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­ ტრე­ნინ­გებ­სა­ და­ სე­მი­ნა­რებ­ზე.­ ჩვე­ნი­
ცოდ­ნა­აგე­ბუ­ლია­პრაქ­ტი­კულ­გა­მოც­დი­ლე­ბა­ზე­და­არა­თე­
ო­რი­ა­ზე,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­გურ­გე­ნი­ა­ნი­დან.
“ჩვენ­გვინ­და,­რომ­ნაკ­ლე­ბი­შრო­მი­თი­და­ნა­ხარ­ჯე­ბით­მე­
ტი­რა­ო­დე­ნო­ბის­ფუტ­კ­რის­ოჯა­ხი­გვყავ­დეს­და­მე­ტი­თაფ­
ლი­ მი­ვი­ღოთ­ თი­თო­ე­ულ­ ოჯახ­ზე.­ ამის­ მი­საღ­წე­ვად­ უნ­და­
გვყავ­დეს­ჯან­მ­რ­თე­ლი­ფუტ­კა­რი,­შევ­ც­ვა­ლოთ­მოვ­ლის­ტექ­
ნო­ლო­გი­ე­ბი­და­ტექ­ნი­კუ­რი­აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბა.­ამ­ყვე­ლა­ფერს­
კი­ცოდ­ნა­სჭირ­დე­ბა.­მხო­ლოდ­ტრა­დი­ცი­უ­ლი­მა­მა­პა­პუ­რი­
მე­თო­დე­ბით­ევ­რო­პის­ბა­ზარს­ვერ­მოვ­ხიბ­ლავთ­,”­–­სა­შუ­ა­
ლო­ფერ­მე­რი­რა­ჭი­სუბ­ნი­დან.
მომხმარებლის ინფორმირებულობა
ქართული თაფლის უპირატესობებთან
დაკავშირებით
ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ გა­მო­ირ­ჩე­ვა­ ხა­რის­ხი­თა­ და­ გე­მოვ­
ნუ­რი­ თვი­სე­ბე­ბით.­ შე­საძ­ლოა,­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ უფ­რო­
ძვი­რია­სხვა­თაფ­ლ­თან­შე­და­რე­ბით,­მაგ­რამ­გა­ცი­ლე­ბით­
მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ა­ნია.­ იქ­ნებ­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­მა­ მე­ტიც­ გა­და­
ი­ხა­დოს,­ თუ­ ეცო­დი­ნე­ბა­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ წარ­მო­შო­ კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად,­გა­მოვ­ლინ­და­არ­სე­ბუ­
ბის­ის­ტო­რია­და­ის,­რომ­ეს­თაფ­ლი­მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხი­საა.­ ლი­პრობ­ლე­მე­ბის­დაძ­ლე­ვის­გზე­ბი­და­რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბი:
ბუ­ლია,­ მდი­და­რია­ ბევ­რი­ სა­სარ­გებ­ლო­ ვი­ტა­მი­ნით­ და­
ელე­მენ­ტით,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ ნო­ყი­ე­რია,­ მაგ­რამ­ აკ­ლია­
სა­ხე­ლი­ და­ აღი­ა­რე­ბა,­ რა­ზეც,­ უბ­რა­ლო­ ფერ­მერ­თა­ აზ­
“ევ­რო­პე­ლებს­ უნ­და­ ავუხ­ს­ნათ,­ რომ­ ქარ­თუ­ლი­ ფუტ­კა­რი,­
თა­ვი­სი­ გრძე­ლი­ ხორ­თუ­მით,­ სხვა­ ფუტ­კ­რე­ბის­გან­ გან­ს­ხ­
ვავ­დე­ბა­ და­ ის­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია.­ მა­შინ­ და­ინ­ტე­რეს­დე­
ბი­ან­კი­დეც.­მი­თუ­მე­ტეს,­რომ­გე­მოვ­ნუ­რი­თვი­სე­ბე­ბით­ვერ­
დაგ­ვი­წუ­ნე­ბენ,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი,­ბა­ი­სუბ­ნი­დან.
“პრო­დუქ­ტის­ბრენ­დი­რე­ბა­სა­და­რეკ­ლა­მი­რე­ბა­ზე­ძა­ლის­ხ­
მე­ვა­მთავ­რო­ბა­მაც­უნ­და­გა­წი­ოს­და­მე­წარ­მე­მაც.­მაგ­რამ­მე­
მირ­ჩევ­ნია,­ვიზ­რუ­ნო­ჩე­მი­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ე­ბა­ზე,­პა­სუ­
ხის­მ­გებ­ლო­ბაც­ავი­ღო­ხა­რის­ხ­ზე,­მაგ­რამ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­უნ­
და­და­მეხ­მა­როს­მის­რე­ა­ლი­ზე­ბა­ში.­ამას­კი­კარ­გი­რეკ­ლა­მა­
სჭირ­დე­ბა,”­–­სა­შუ­ა­ლო­ფერ­მე­რი­ვარ­დი­სუბ­ნი­დან.
დასკვნები და რეკომენდაციები
ანა­ლი­ზის­თ­ვის­ ძი­რი­თა­დად­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­ ფერ­
მერ­თა­ და­ ინ­ფორ­მი­რე­ბულ­ პირ­თა­ ნა­ამ­ბო­ბის­ თვი­სებ­
რი­ვი­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი.­ კვლე­ვა­
მიზ­ნად­ისა­ხავ­და­სა­მიზ­ნე­ჯგუ­ფე­ბის­კონ­კ­რე­ტულ­სა­კით­
ხებ­თან­ და­ თე­მებ­თან­ მი­მარ­თე­ბა­ში­ ცოდ­ნის,­ აღ­ქ­მი­სა­
და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ გა­მოვ­ლე­ნას.­ ინ­ტერ­ვი­უ­ე­ბი­ ჩა­ტარ­და­
ისეთ­ რეს­პონ­დენ­ტებ­თან,­ რომ­ლე­ბიც­ გა­მო­საკ­ვ­ლევ­ სა­
კით­ხ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით­უშუ­ა­ლოდ­ფლობ­დ­ნენ­ინ­ფორ­
მა­ცი­ა­სა­ და­ ცოდ­ნას.­ თი­თო­ე­ულ
­ ი­ ინ­ტერ­ვი­უს­ ხან­გ­რ­ძ­ლი­
ვო­ბა­იყო­1­დან­2­სა­ათ ­ ამ­დე.­
ფერ­მერ­თა­ გა­მო­კით­ხვ­ ის­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ მთე­ლი­
რი­გი­ პრობ­ლე­მე­ბი­ და­ ხე­ლის­ შემ­შლ ­ ე­ლი­ გა­რე­მო­ებ­ ე­ბი,­
მათ­შო­რის:
•­ ფერ­მე­რებ­ში­ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლურ­და­კო­ო­პე­რი­რე­ბულ­
წარ­მო­ე­ბას­ შო­რის­ გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბა­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბუნ­
დო­ვა­ნი­წარ­მოდ­გე­ნა;
•­ წარ­მო­ებ­ უ­ლი­თაფ­ლის­მას­შ­ტა­ბი;
•­ და­ბა­ლი­ხა­რის­ხის­პრო­დუქ­ცი­ის­სი­ჭარ­ბე­და­კონ­ტ­
რო­ლის­მე­ქა­ნიზ­მი;
•­ ფერ­მერ­თა­და­ბა­ლი­კვა­ლი­ფი­კა­ცია­წარ­მო­ებ­ ის,­გა­
და­მუ­შა­ვე­ბის,­და­ფა­სო­ებ­ ის,­ჰი­გი­ენ­ ის­დაც­ვის­პრო­
ცე­სებ­ში;
•­ მა­ღა­ლი­თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა;
•­ თაფ­ლის­ნი­მუ­შე­ბის­არას­რულ­ფა­სო­ვა­ნი­ანა­ლი­ზი;
•­ ახალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ზე­ხელ­მი­უწ­ვდ ­ ომ­ლო­ბა;
•­ და­ა­ვა­დე­ბებ­თან­ ბრძო­ლის­ არა­სა­ი­მე­დო­ მე­თო­
დე­ბი,­ ფერ­მერ­თათ­ვის­ სპე­ცი­ფი­კუ­რი­ ცოდ­ნა­სა­ და­
ეფექ­ტურ­მე­დი­კა­მენ­ტებ­ზე­წვდო­მის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;
•­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­მი­ღე­ბის­დე­ფი­ცი­ტი.
13
კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ ლა­გო­დეხ­ში­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­
„პრო­ფე­სია“,­ რო­გორც­ წე­სი,­ მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბით­ გა­და­ე­
ცე­მა­ თა­ო­ბი­დან­ თა­ო­ბას.­ მხო­ლოდ­ მცი­რე­ რა­ო­დე­ნო­ბის­
მე­ფუტ­კრ ­ ე­ებს­ აქვთ­ მი­ღე­ბუ­ლი­ და­მა­ტე­ბი­თი­ გა­ნათ­ლე­
ბა­ ტრე­ნინ­გე­ბი­დან­ ან­ სხვა­ წყა­რო­ე­ბი­დან.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­
დარ­გ­ში­არ­არ­სე­ბობს­გა­ნათ­ლე­ბის­მი­ღე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­
ლი­ფორ­მა.­ფერ­მე­რე­ბის­უმე­ტე­სო­ბა­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­
ბის­მიზ­ნით­იყე­ნებს­ინ­ტერ­ნეტ­რე­სურ­სებს.­შე­სა­ბა­მი­სად,­
მათ­ მი­ერ­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ხში­რად­ არას­რუ­ლია­
ან­არ­შე­ე­სა­ბა­მე­ბა­მათ­სა­ჭი­რო­ე­ბებს.­სა­სურ­ვე­ლია,­დარ­
გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შე­საწ­ყო­ბად­ ად­გილ­ზე­ შე­იქ­მ­ნას­
და­ად­გი­ლობ­რივ­პრო­ფე­სი­ულ­სას­წავ­ლე­ბელს­(იგუ­ლის­
ხ­მე­ბა­ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ კო­ლე­ჯი­ ,,აი­სი“­ს­ ფი­ლი­ა­ლი­ ლა­გო­
დეხ­ში)­და­ე­მა­ტოს­მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­სპე­ცი­ა­ლო­ბა,­შე­იქ­მ­ნას­
კონ­სულ­ტა­ცი­ი­სა­და­ახა­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­ბის­სა­შუ­
ა­ლე­ბე­ბი.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ხელს­შე­უწ­ყობს­ფუტ­კ­რის­მოვ­ლის­
ტექ­ნო­ლო­გი­ის­ სრულ­ყო­ფას,­ პრო­დუქ­ტი­უ­ლო­ბის­ გაზ­რ­
დას­ და­ წარ­მო­ე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბის­
შემ­ცი­რე­ბას.­
საკ­მა­ოდ­ მწი­რია­ ქარ­თ­ველ­ მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ ინ­ფორ­მი­
რე­ბუ­ლო­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თაფ­ლის­ უპი­რა­ტე­სო­ბებ­თან­
საზ­ღ­ვარ­გა­რე­თი­დან­შე­მო­ტა­ნილ­თაფ­ლ­თან­შე­და­რე­ბით.­
სა­ჭი­როა­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­გაზ­რ­და­
ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­გე­მოვ­ნუ­რი­და­სამ­კურ­ნა­ლო­თვი­სე­
ბე­ბის­შე­სა­ხებ,­რაც­სა­თა­ნა­დო­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­კამ­პა­ნი­ე­
ბის­წარ­მო­ე­ბით­არის­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
კვლე­ვამ­გა­მო­ავ­ლი­ნა­ლა­გო­დე­ხის­თ­ვის­და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­
ლი­ სპე­ცი­ფი­უ­რი­ პრობ­ლე­მე­ბიც,­ რაც­ ე.წ.­ მომ­თა­ბა­რე­ო­
ბას­ უკავ­შირ­დე­ბა.­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ მე­ზო­ბე­ლი­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­დან­ ლა­გო­დეხ­ში,­ კავ­კა­სი­ო­ნის­ სამ­ხ­
რე­თი­კალ­თის­ტყის­ზოლ­ში­გა­მო­საკ­ვე­ბად­შე­მოყ­ვა­ნი­ლი­
ფუტ­კ­რის­ ოჯა­ხე­ბის­ რა­ო­დე­ნო­ბის­ უკონ­ტრ ­ ო­ლო­ბა,­ რაც,­
ფერ­მერ­თა­ აზ­რით,­ ზრდის­ და­ა­ვა­დე­ბის­ გავ­რ­ცე­ლე­ბის­
რისკს.­ მარ­თა­ლია,­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­ სა­მი­ნის­ტ­როს­
დად­გე­ნი­ლი­აქვს­კა­რან­ტი­ნის­წე­სე­ბი­და­ა­ვა­დე­ბუ­ლი­ფუტ­
კ­რის­გა­დაყ­ვა­ნა­ზე,­მაგ­რამ­დი­დი­რა­ო­დე­ნო­ბის­ფუტ­კ­რის­
ერთ­ ლო­კა­ცი­ა­ზე­ კონ­ცენ­ტ­რა­ცია­ გავ­ლე­ნას­ ახ­დენს­ ად­
გი­ლობ­რი­ვი­მე­ფუტ­კ­რე­ე­ბის­მი­ერ­წარ­მო­ე­ბუ­ლი­თაფ­ლის­
რა­ო­დე­ნო­ბა­ზეც.
ლა­გო­დეხ­ში­წარ­მო­ე­ბუ­ლი­თაფ­ლის­გა­ყიდ­ვა­ხდე­ბა­უშუ­ა­
ლოდ­მომ­ხ­მა­რე­ბელ­ზე,­ან­ბი­თუ­მად­–­შუ­ა­მავ­ლე­ბის­თ­ვის,­
რომ­ლე­ბიც,­თა­ვის­მხრით,­პრო­დუქტს­ქა­ლა­ქის­მარ­კე­ტებ­
ში­ პლას­ტი­კუ­რი­ ან­ მი­ნის­ ქი­ლე­ბით­ ყი­დი­ან.­ გარ­კ­ვე­უ­ლი­
რა­ო­დე­ნო­ბის­თაფ­ლის­რე­ა­ლი­ზე­ბა­ხდე­ბა­აზერ­ბა­იჯ­ ა­ნელ­
მო­ქა­ლა­ქე­ებ­ზე,­ რომ­ლებ­საც­ შეზ­ღუ­დუ­ლი­ რა­ო­დე­ნო­ბით­
გა­აქვთ­მე­ზო­ბელ­აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის­რეს­პუბ­ლი­კა­ში.­ად­გილ­ზე­
წარ­მო­ე­ბუ­ლი­თაფ­ლის­და­მა­ტე­ბი­თი­სამ­რეწ­ვე­ლო­და­მუ­
შა­ვე­ბა­ ან­ შე­ფუთ­ვა,­ რო­გორც­ წე­სი,­ არ­ ხდე­ბა.­ ფერ­მერ­
თა­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­წარ­მო­ე­ბულ­თაფლს­სახ­ლი­დან­ყი­დის.­
ქვე­ყა­ნა­ში­არ­სე­ბულ­მა­ხელ­საყ­რელ­მა­პი­რო­ბებ­მა,­მე­ფუტ­
კ­რე­ო­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­დარ­გ­ში­სა­ხელ­მწ ­ ი­ფოს­მხრი­დან­
გარ­კ­ვე­ულ­მა­შე­ღა­ვა­თებ­მა­და­ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის­მო­პო­ვე­ბის­
პერ­ს­პექ­ტი­ვამ­ ლა­გო­დე­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მცი­რე­ და­
სა­შუ­ა­ლო­ ფერ­მე­რებს­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ მის­ცა­ ესარ­გებ­
ლათ­სა­ხელ­მ­წი­ფო­თუ­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­პროგ­რა­მე­ბით­და­
14
მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ და­ფი­ნან­სე­ბა­ წარ­მო­ებ­ ის­ ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის­
გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­ გა­მო­ეყ­ ე­ნე­ბი­ნათ.­ აღ­ნიშ­ნულ­ პროგ­
რა­მებ­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბის­ შე­დე­გად,­ რიგ­მა­ მე­წარ­მე­ებ­მა­
უკ­ვე­ შეძ­ლეს­ თაფ­ლის­ და­ფა­სო­ე­ბა­შე­ფუთ­ვის­ სა­კუ­თა­რი­
ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­და­პრო­დუქ­ცი­ის­მარ­კე­ტებ­
ში­შე­ტა­ნა.­
ლა­გო­დეხ­ში­წარ­მო­ებ­ უ­ლი­თაფ­ლის­გა­ტა­ნა­ევ­რო­პის­ბა­
ზარ­ზე­ ვერ­ ხერ­ხ­დე­ბა.­ ლა­გო­დე­ხის­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ე­ბი­ დღე­
ი­სათ­ვის­ არ­ არი­ან­ მზად­ იმ­ ხა­რის­ხის­ და­ რა­ო­დე­ნო­ბის­
თაფ­ლის­ სა­წარ­მო­ებ­ლად,­ რაც­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ გა­სა­
ტა­ნად­ არის­ სა­ჭი­რო.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრობ­ლე­მა­ აგ­რეთ­ვე­
უკავ­შირ­დე­ბა­ქვე­ყა­ნა­ში­სა­თა­ნა­დოდ­აღ­ჭურ­ვი­ლი­ლა­ბო­
რა­ტო­რი­ის­ შექ­მ­ნას,­ რაც­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ებს­ მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ა­
ნი­თაფ­ლის­წარ­მო­ე­ბის­კენ­უბიძ­გებს,­რაც,­თა­ვის­მხრით,­
ხელს­ შე­უწ­ყობს­ წარ­მო­ე­ბის­ სტან­დარ­ტე­ბის­ და­ნერ­გვ­ ას,­
ჰი­გი­ე­ნი­სა­და­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი­პრო­ცე­სე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­
ბას.­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბობს­ ფერ­მერ­თა­ რამ­დე­ნი­მე­
არა­ფორ­მა­ლუ­რი­ ჯგუ­ფი,­ რომ­ლე­ბიც­ ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბით­
თა­ნამ­შრ ­ ომ­ლო­ბენ.­ ისი­ნი­ ერ­თ­მა­ნეთს­ ეხ­მა­რე­ბი­ან­ წარ­
მო­ე­ბი­სათ­ვის­ სა­ჭი­რო­ ნივ­თე­ბის,­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბი­სა­ და­
და­ნად­გა­რე­ბის,­მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის,­ვაქ­ცი­ნე­ბის­თუ­ხის­ჩარ­
ჩო­ე­ბის­შე­ძე­ნა­ში,­თაფ­ლი­სა­თუ­ფუქ­ტ­კ­რის­სკე­ბის­ტრან­
ს­პორ­ტი­რე­ბა­ში.­ ფერ­მერ­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ ერ­თ­მა­ნეთს­
უზი­ა­რებს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ ან­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ მა­სა­ლებს,­
რა­თა­ ერ­თობ­ლი­ვად­ გა­ზარ­დონ­ ამ­ სფე­როს­ ტექ­ნი­კუ­რი­
ცოდ­ნა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ჭი­როა­ კო­ო­პე­რი­რე­ბუ­ლი­ წარ­
მო­ე­ბის­ უპი­რა­ტე­სო­ბე­ბის­ შე­სა­ხებ­ მე­ტი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
გავ­რ­ცე­ლე­ბა­ და­ პრაქ­ტი­კუ­ლი­ რე­კო­მენ­და­ცი­ე­ბის,­ მა­გა­
ლი­თე­ბი­სა­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ გა­ზი­ა­რე­ბა,­ რა­თა­ ფერ­მე­
რებ­მა­ გა­ა­ა­ნა­ლი­ზონ,­ რომ­ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ გა­ნა­ვი­თა­რებს­
მათ­წარ­მო­ე­ბას.
რო­გორც­ კვლე­ვამ­ ცხად­ყო,­ არ­სე­ბუ­ლი­ სირ­თუ­ლე­ე­ბი­სა­
და­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ მი­უ­ხე­და­ვად,­ მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბა­ და­ თაფ­
ლის­ წარ­მო­ე­ბა­ ლა­გო­დე­ხე­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის­ საკ­
მა­ოდ­ პერ­ს­პექ­ტი­უ­ლი­ დარ­გია.­ თუმ­ცა,­ იმი­სათ­ვის,­ რომ­
ლა­გო­დე­ხელ­მა­ და­ ზო­გა­დად,­ ქარ­თ­ველ­მა­ მე­ფუტ­კ­რე­ებ­
მა­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ც­ვე­ლი­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ ვაჭ­რო­ბის­
შე­თან­ხმ­ ე­ბის­ პი­რო­ბებ­ში,­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ ევ­რო­კავ­
ში­რის­ბა­ზარ­ზე­შე­ტა­ნა­შეძ­ლონ,­უპირ­ვე­ლე­სი­და­უმ­ნიშ­
ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი­სა­კით­ხი­–­სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ლა­ბო­რა­ტი­რი­
ის­შექ­მ­ნაა.­ეს­მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია­რო­გორც­მე­ფუტ­კრ ­ ე­ო­ბის­
დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის,­ისე­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ბა­ზარ­
ზე­ექ­სპ­ ორ­ტი­რე­ბი­სათ­ვის.
­ თუ­ თა­ნა­მედ­რო­ვე,­ რთუ­ლად­ გა­მო­საკ­ვ­ლე­ვი­ მა­ხა­სი­ა­
თებ­ლე­ბის­ კვლე­ვის­ მე­თო­დე­ბით­ თაფ­ლის­ პრო­დუქ­ტი­
სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში­ვე­ (და­ არა­ საზ­ღ­ვარ­გა­რეთ,­ რაც­ საკ­მა­
ოდ­დიდ­თან­ხებ­თან­არის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი)­შე­მოწ­მ­დე­ბა,­
მე­წარ­მე­ წარ­მო­ებ­ უ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ხა­რის­ხის­ დაც­ვა­ზეც­
იზ­რუ­ნებს­ და­ სა­კუ­თა­რი­ მე­ურ­ნე­ო­ბის­ გა­ფარ­თო­ე­ბა­სა­ და­
გან­ვი­თა­რე­ბა­ზეც­ და­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ იქ­ნე­ბა­ წარ­მო­ე­
ბის­სტან­დარ­ტე­ბის­და­ნერ­გვ­ ი­თა­და­გაზ­რ­დით,­ჰი­გი­ენ­ ი­სა­
და­ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი­პრო­ცე­სე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბით,­რად­გან­
ხა­რის­ხი­ა­ნი­პრო­დუქ­ტით­მას­გა­რან­ტი­რე­ბუ­ლი­გა­სა­ღე­ბის­
ბა­ზა­რი­ექ­ნე­ბა.
II მცირე და საშუალო ზომის სასტუმროები1
თელავში: განვითარების შესაძლებლობები
თა­მარ­ზუ­რა­ბიშ­ვი­ლი,­
კვლე­ვი­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბის­ფონ­დი

შესავალი ცი­ები7­ სას­ტუმ­რო­ თუ­ სა­რეს­ტორ­ნო­ ბიზ­ნე­სებ­ში8,­ მა­შინ,­

რო­დე­საც­ ქვეყ­ნის­ სხვა­ რე­გი­ონ­ებ­ის­ მო­ნა­წი­ლე­ობა­ ტუ­
ბო­ლო­ წლებ­ში­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ვი­ზი­ტო­რე­ბის­ მზარ­დი­ რიზ­მის­სექ­ტორ­ში­უმ­ნიშ­ვნე­ლოა.­
რა­ოდ­ენ­ობა­ფიქ­სირ­დე­ბა­–­Galt&Taggart­ის­კვლე­ვის­თა­
ნახ­მად,­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ვი­ზი­ტო­რე­ბის2­ რა­ოდ­ენ­ობა­ სა­ Galt&Taggart­ის­ ან­გა­რიშ­ში­ მო­ცე­მუ­ლია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
ქარ­თვე­ლოს­მუდ­მივ­მაცხოვ­რე­ბელ­თა­რიცხვზე­თით­ქმის­ ტუ­რიზ­მის­სექ­ტო­რის­SWOT­ან­ალ­იზი,­რო­მე­ლიც­ინ­სტრუ­
2­ჯერ­მა­ღა­ლია,­და­2017­წელს­7.5­მი­ლი­ონ­ად­ამი­ანი­შე­ მენ­ტუ­ლია­ რე­გი­ონ­ებ­ში,­ კერ­ძოდ,­ კა­ხეთ­ში­ და­ თე­ლავ­ში­
ად­გი­ნა,­ხო­ლო­რაც­შე­ეხ­ება­ტუ­რის­ტე­ბის­კა­ტე­გო­რი­ას,­ის­ ტუ­რიზ­მის­სექ­ტო­რის­ან­ალ­იზ­ის­ათ­ვის.­კერ­ძოდ,­აღ­ნიშ­ნუ­
მთე­ლი­ვი­ზი­ტო­რე­ბის­ოდ­ენ­ობ­ის­46%­იყო.­შე­სა­ბა­მი­სად,­ ლია­ზო­გა­დად­სექ­ტო­რი­სათ­ვის­და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი­სუს­ტი­
2017­წელს­სა­ქარ­თვე­ლოს­3.5.­მი­ლი­ონი­ტუ­რის­ტი­ეწ­ვია3,­ მხა­რე­ებ­ის­ ნა­წი­ლი,­ რო­გო­რი­ცაა­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­
რაც­ თით­ქმის­ უტ­ოლ­დე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ტრუქ­ტუ­რის­ შემ­დგო­მი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­ჭი­რო­ება­ თუ­
რა­ოდ­ენ­ობ­ას.­ სტუ­მარ­მას­პინ­ძლო­ბის­ სექ­ტო­რის­ კვა­ლი­ფი­ცი­ურ­ თა­ნამ­
შრო­მელ­თა­ დე­ფი­ცი­ტი.­ ას­ევე,­ SWOT­ში­ გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­
ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­ფა­სე­ბის­ ერთ­ერ­თი­ ინ­დი­კა­ შე­
საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ნა­წი­ლიც,­სა­ვა­რა­უდ­ოდ,­აქ­ტუ­ალ­ურია­
ტო­რი­ მი­სი­ წი­ლის­ ზრდაა­ ქვეყ­ნის­ მთლი­ანი­ ში­და­ პრო­ კა­
ხ ე­თის,­ და­ კერ­ძოდ,­ თე­ლა­ვის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სექ­ტო­რის­
დუქ­ტის­მო­ცუ­ლო­ბას­თან­მი­მარ­თე­ბა­ში:­2008­2017­წლებ­ში­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის,­ იქ­ნე­ბა­ ეს­ ღვი­ნის,­ სა­მე­დი­ცი­ნო­ და­
ის­ 3.5%­დან­ 18.1%­მდე­ გა­იზ­არ­და­ და­ 2017­ წელს­ 2.8­ მი­ ველ­ნეს,­ ეკო­ და­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ პო­ტენ­
ლი­არ­დი­აშშ­დო­ლა­რი­შე­ად­გი­ნა4.­ტუ­რის­ტე­ბის­ძი­რი­თა­დი­ ცი­ალ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა,­ თუ­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­
9
ნა­კა­დე­ბი­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მე­ზო­ბე­ლი­ ქვეყ­ნე­ბი­დან­ შე­მო­ ზრდის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი .­
დის­–­სომ­ხე­თი,­აზ­ერ­ბა­იჯ­ანი,­რუ­სე­თი­და­თურ­ქე­თი.­თუმ­
ცა,­ ბო­ლო­ წლებ­ში­ იზ­რდე­ბა­ ტუ­რის­ტე­ბის­ ნა­კა­დე­ბი­ ე.წ.­
არ­ატ­რა­დი­ცი­ული­ბაზ­რე­ბი­და­ნაც­–­შუა­აღ­მო­სავ­ლე­თი­დან­ მიზნები და ამოცანები
(მაგ.­ირ­ანი,­სა­უდ­ის­არ­აბ­ეთი,­იორ­და­ნია­და­ლი­ბა­ნი)­და­
ევ­რო­პის­ კავ­ში­რის­ ქვეყ­ნე­ბი­დან­ (მაგ.­ პო­ლო­ნე­თი,­ გერ­
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­ მი­ზანს­ წარ­მო­ად­გენ­და­ თე­ლა­ვის­
მა­ნია­ და­ დი­დი­ ბრი­ტა­ნე­თი)5.­ Galt&Taggart­ის­ კვლე­ვა­ში­
მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას­
მო­ცე­მუ­ლი­პროგ­ნო­ზე­ბის­მი­ხედ­ვით,­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ტუ­ თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი,­მა­თი­მფლო­ბე­ლე­ბის­
რის­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ მო­მა­ვალ­შიც­ გა­იზ­რდე­ბა­ და­ 2022­
მი­ერ­ და­ნა­ხუ­ლი­ ამ­ პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­დაჭ­რის­ გზე­ბი­ და­
წლის­თვის­შე­საძ­ლოა­7­მი­ლი­ონ­ად­ამი­ან­ზე­მე­ტი­იყ­ოს6. საქ­მი­ან­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი.­ კვლე­ვის­
შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა­შემ­დე­გი­ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­
ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­ ნა­თე­ლია,­ რომ­ ტუ­რიზ­მის­ სექ­ტო­რი­ სა­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ არა­ მარ­ტო­ თე­ლავ­ში,­ არ­ამ­ედ­
ქარ­თვე­ლო­ში­არ­ათ­ან­აბ­რად­ვი­თარ­დე­ბა,­რაც­ტუ­რიზ­მის­ ზო­გა­დად,­ქვეყ­ნის­მას­შტა­ბით­საფ­რთხეს­უქ­მნის­ტუ­რიზ­
გარ­კვე­ულ­ ცენ­ტრებს­ ქმნის,­ სა­დაც­ მა­ღა­ლია­ სას­ტუმ­რო­ მის­სექ­ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­ბას:
ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­და­სა­დაც­ძი­რი­თა­დად­ხდე­ბა­ინ­ვეს­ტი­

1­ წინამდებარე­ნაშრომის­ფარგლებში­მცირე­და­საშუალო­ზომის­სასტუმროები­მოიცავს­საოჯახო­სასტუმროებს,­აპარტამენტებს­და­ჰოსტელებს.
2­ ­მოიცავს­ტურისტებს,­სატრანზიტო­მგზავრებს­და­ერთი­დღით­ჩამოსულ­მგზავრებს­Georgia’s­Tourism­Sector­Tourism­at­Full­Speed­Georgia­Tourism­
Industry­Overview,­Galt­&Taggart,­2018,­Tbilisi,­გვ.­6.­
3­ ­იქვე,­გვ.­6.­
4­ ­იქვე,­გვ.­5.
5­ ­იქვე,­გვ.­7.
6­ ­იქვე,­გვ.­8.
7­ ­იქვე,­გვ.­12.
8­ ­ 2017­ წლისთვის­სასტუმროების­ განვითარების­ თვალსაზრისით­ ყველაზე­ მეტი­ ტურისტების­ მიღებისთვის­ განკუთვნილი­ საწოლი­ იყო­ თბილისში­ –­
საერთო­რაოდენობის­28.9%,­აჭარა­–­19.7%­და­სამცხე­ჯავახეთი­–­13%.­Galt­&Taggart,­გვ.­12.
9­ ­იქვე,­გვ.­30.

15
 •­ ქვეყ­ნის­ უს­აფ­რთხო­ებ­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ გა­ შე­სა­ბა­მი­სი­ სამ­სა­ხუ­რე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ და­ თე­
მოწ­ვე­ვე­ბი; ლა­ვის­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრის­ თა­ნამ­შრომ­ლებ­თან­ (სულ­ 5­
•­ თე­ლა­ვის/კა­ხე­თის­ ცნო­ბა­დო­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ ტუ­ რეს­პონ­დენ­ტი).­
რიზ­მის­ბა­ზარ­ზე;
•­ ცოდ­ნის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­ტუ­რიზ­მის­სექ­ტო­რის­ფუნ­ქცი­ სიღ­რმი­სე­ული­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­და­ჯგუ­ფუ­რი­ინ­ტერ­ვი­უს­
ონ­ირ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ და,­ კერ­ძოდ,­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ მე­თო­დი­გან­სა­კუთ­რე­ბით­სა­სარ­გებ­ლოა­მა­შინ,­რო­დე­საც­
ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მე­ნეჯ­მენ­ტის­შე­სა­ხებ; კვლე­ვის­ მი­ზანს­ წარ­მო­ად­გენს­ არა­ მარ­ტო­ რეს­პონ­დენ­
•­ თე­ლავ­ში­ტუ­რის­ტუ­ლი­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­გა­ნუ­ვი­ ტე­ბის­აზ­რის­გა­გე­ბა­ამა­თუ­იმ­სა­კითხთან­და­კავ­ში­რე­ბით,­
თა­რებ­ლო­ბა; არ­ამ­ედ­მო­დე­რი­რე­ბუ­ლი­დის­კუ­სი­ის­რე­ჟიმ­ში­ახ­ლე­ბუ­რი­
•­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ ინ­ფრას­ტრუქ­ ცოდ­ნი­სა­და­შე­ფა­სე­ბე­ბის­გა­მოვ­ლე­ნა.
ტუ­რა­ და­ მათ­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­
სერ­ვი­სე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა; ას­ევე­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იყო­ კვლე­ვის­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვი­ მე­
•­ კო­ოპ­ერ­აცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა; თო­დი­ –­ შე­მუ­შავ­და­ კითხვა­რი­ (self­administered­ ques­
•­ ტუ­რიზ­მის­სე­ზო­ნუ­რო­ბა; tionnaire)­ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ინ­გლი­სურ,­ქარ­თულ­და­რუ­
•­ ტუ­რიზ­მის­შეზღუ­დუ­ლი­სა­ხე­ობ­ები. სულ­ ენ­ებ­ზე,­ რო­მე­ლიც­ თე­ლა­ვის­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრთან­
შე­თან­ხმე­ბით­გან­თავ­სდა­ცენ­ტრში­და­რამ­დე­ნი­მე­მცი­რე/
ამ­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ გა­და­საჭ­რა­ მო­ითხოვს­ კომ­პლექ­სუ­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ში.­ სამ­წუ­ხა­როდ,­ კითხვა­რი­
რი­ მიდ­გო­მის­ გა­მო­ყე­ნე­ბას,­ რო­გორც­ ცენ­ტრა­ლუ­რი,­ ისე­ სულ­15­მა­ტუ­რის­ტმა­შე­ავ­სო,­რაც­არ­გვაძ­ლევს­იმ­ის­სა­
რე­გი­ონ­ული­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სამ­თავ­რო­ბო,­ არ­ას­ამ­ შუ­ალ­ებ­ას,­ რომ­ ეს­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვად­ და­ვა­
თავ­რო­ბო­ და­ კერ­ძო­ სექ­ტო­რე­ბის­ ჩარ­თუ­ლო­ბით.­ გა­ მუ­შა­ოთ,­ თუმ­ცა­ ღია­ კითხვებ­ზე­ პა­სუ­ხე­ბი­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
მოწ­ვე­ვე­ბი­სა­ და­ პრობ­ლე­მე­ბის­ ან­ალ­იზ­ის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა­ თუ­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ შე­
შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლია­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები,­ რომ­ლე­ბიც,­ რო­გორც­ სა­ხებ,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ გა­მო­ვი­ყე­ნოთ,­ რო­გორც­ არ­სე­ბუ­
ლო­კა­ლურ/ტექ­ნი­კურ,­ისე­ფარ­თო­მას­შტა­ბი­ან­რე­აგ­ირ­ებ­ ლი­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბი.­
ას­მო­ითხოვს.­

მეთოდოლოგია
კვლე­ვის­დროს­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­იყ­ოს­თვი­სობ­რი­ვი­და­რა­
ოდ­ენ­ობ­რი­ვი­ მე­თო­დე­ბის­ კომ­ბი­ნა­ცია,­ რის­ შე­დე­გა­დაც­
საკ­ვლევ­ სა­კითხზე­ შეგ­როვ­და­ მრა­ვალ­მხრი­ვი­ ინ­ფორ­
მა­ცია.­ მარ­თა­ლია,­ კვლე­ვის­ თვი­სებ­რი­ვი­ კომ­პო­ნენ­ტის­
შე­დე­გე­ბი­არ­იძ­ლე­ვა­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­გან­ზო­გა­დე­ბის­სა­შუ­
ალ­ებ­ას,­ მაგ­რამ,­ თუ­ ვი­ვა­რა­უდ­ებთ,­ რომ­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
სხვა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში/ქა­ლა­ქებ­ში­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ები­თე­ლავ­ში­მდე­ბა­რე­მცი­რე­და­სა­შუ­
ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მსგავ­სი­გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­წი­ნა­ში­
დგა­ნან,­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მიგ­ნე­ბე­ბი­ სა­სარ­
გებ­ლო­ იქ­ნე­ბა­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­თი­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­ უფ­რო­
ფარ­თო­ჯგუ­ფე­ბის­თვის,­ხო­ლო­შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­რე­კო­მენ­
და­ცი­ები­ხელს­შე­უწყობს­ტუ­რიზ­მის­ამ­სექ­ტო­რის­გან­ვი­
თა­რე­ბას.­
სულ­ჩა­ტარ­და­ერ­თი­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­და­სა­მი­ჯგუ­ფუ­რი­
სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუ­(ან­მცი­რე­ჯგუ­ფუ­რი­ინ­ტერ­ვიუ)10­
მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­ბე­ლებ­
თან/მე­ნე­ჯე­რებ­თან­ (სულ­ 8­ რეს­პონ­დენ­ტი).­ წარ­მოდ­გე­
ნი­ლი­ იყ­ვნენ­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ები­ (guest­ houses)­ და­
ჰოს­ტე­ლე­ბი;­ მათ­ში­ გან­თავ­სე­ბის­ ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ ერთ­ ად­
ამი­ან­ზე­10­ლა­რი­დან­50­ლა­რამ­დე­მერ­ყე­ობ­და.­ას­ევე­ჩა­
ტარ­და­ ერ­თი­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი­ თე­ლა­ვის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
კვლევის შედეგები
მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ის,­ რომ­ კა­ხეთს­ ხში­რად­ მო­იხ­სე­ნი­ებ­ენ­
ტუ­რიზ­მის­ ერთ­ერთ­ ძი­რი­თად­ მი­მარ­თუ­ლე­ბად,­ არ­სე­
ბუ­ლი­მო­ნა­ცე­მე­ბის­–­სას­ტუმ­რო­ებ­ისა­თუ­სას­ტუმ­რო­ებ­ში­
ტუ­რის­ტე­ბის­გან­თავ­სე­ბის­ად­გი­ლე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­–­მი­
ხედ­ვით,­კა­ხე­თის­წი­ლი­მხო­ლოდ­5.4%,­ანუ­3,614­ოთ­ახს­
შე­ად­გენს­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ 66,154­დან­ (BDO­
2018,­გვ.­9).­თუმ­ცა,­ის,­რომ­კა­ხე­თის­ტუ­რის­ტუ­ლი­და,­კერ­
ძოდ,­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მის­პო­ტენ­ცი­ალი­სულ­უფ­რო­თვალ­
სა­ჩი­ნო­ხდე­ბა,­მტკიც­დე­ბა­რო­გორც­სას­ტუმ­რო­ოთ­ახ­ებ­ის­
რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ ზრდის­ სტა­ტის­ტი­კით,­ ისე­ ბრენ­დუ­ლი­ სას­
ტუმ­რო­ებ­ის­და­გეგ­მი­ლი­თუ­მიმ­დი­ნა­რე­მშე­ნებ­ლო­ბე­ბით:­
ამ­ჟა­მად­მიმ­დი­ნა­რე­ობს­Holiday­Inn­ის­მშე­ნებ­ლო­ბა­თე­
ლავ­ში,­და­გეგ­მი­ლია­წი­ნან­დალ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­Radisson­Blu­
Hotel­ის­ გა­ფარ­თო­ება,­ ხო­ლო­ სა­გა­რე­ჯო­ში­ და­ თე­ლავ­ში­
ას­ევე­ და­გეგ­მი­ლია­ Rooms­ Hotel­ისა­ და­ Golden­ Tulip­ის­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ გახ­სნა11.­ მხო­ლოდ­ Holiday­ Inn­ისა­ და­
Golden­ Tulip­ის­ გახ­სნის­ შემ­თხვე­ვა­ში­ სას­ტუმ­რო­ ოთ­ახ­
ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­თე­ლავ­ში­თით­ქმის­200­ით­გა­იზ­რდე­ბა.12­
ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­ BDO­ს­ 2016­ წლის­ HoReCa­ს­ სექ­ტო­რის­
ან­ალ­იზ­ის­ მი­ხედ­ვით,­ კა­ხე­თი­ გა­მო­ირ­ჩე­ვა­ და­ბალ­ბი­უჯ­
ეტი­ანი­ სას­ტუმ­რო­ ოთ­ახ­ებ­ის­ და­კა­ვე­ბუ­ლო­ბის­ ერთ­ერ­
თი­ყვე­ლა­ზე­და­ბა­ლი­მაჩ­ვე­ნებ­ლით,­რაც,­იმ­პი­რო­ბებ­ში,­
რო­დე­საც­ კა­ხეთ­ში­ ნაკ­ლე­ბია­ მა­ღალ­ბი­უჯ­ეტი­ანი­ სას­ტუმ­

10­­ერთ­ჯგუფურ­ინტერვიუში­მონაწილეობა­მიიღო­სამმა,­ხოლო­ორ­ჯგუფურ­ინტერვიუში­–­ორ­ორმა­რესპონდენტმა.­
11­ ­Galt&Taggart,­გვ.­16.
12­­Galt&Taggart,­გვ.­34.

16
რო­ებ­ის­ ოდ­ენ­ობა,­ რთუ­ლად­ ას­ახ­სნე­ლია.13­ კა­ხეთ­ში­ ტუ­
რიზ­მის­ სექ­ტო­რის­ ან­ალ­იზ­ის­ას­ ას­ევე­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
იმ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა,­რომ,­რო­გორც­ჩანს,­ში­და­ტუ­რიზ­
მის­თვის­კა­ხე­თი­არ­არ­ის­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­–­2017­წლის­სტა­
ტის­ტი­კის­მი­ხედ­ვით,­კა­ხეთ­ში­ში­და­ტუ­რის­ტე­ბის­მხო­ლოდ­
6.9%­ჩა­ვი­და,­მა­შინ,­რო­დე­საც­თბი­ლის­ში­–­25.4%,­იმ­ერ­
ეთ­ში­18.5%,­ხო­ლო­აჭ­არ­აში­–­12.9%.­ამ­მაჩ­ვე­ნებ­ლით­კა­
ხე­თი­ ას­ევე­ ჩა­მო­უვ­არ­დე­ბა­ სა­მეგ­რე­ლო­ზე­მო­ სვა­ნეთს­
(7.3%)­და­ში­და­ქარ­თლს­(7.1%)14.
რაც­ შე­ეხ­ება­ თე­ლავს,­ თე­ლა­ვის­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრის­ მო­
ნა­ცე­მე­ბის­ მი­ხედ­ვით,­ 2017­ წლის­ ბო­ლოს­თვის­ თე­ლავ­ში­
51­ სას­ტუმ­რო/სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­როა­ რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი,­
რო­მელ­თაც­ ერ­თდრო­ულ­ად­ 1,076­ ტუ­რის­ტის­ და­ბი­ნა­ვე­
ბა­ შე­უძ­ლი­ათ.­ თუ­ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ,­ რომ­ სას­ტუმ­რო­
ებ­ის­ ონ­ლა­ინ­ სერ­ვი­სებ­ზე­ (Booking.com,­ Tripadvisor.com,­
Airbnb.com­და­ა.შ.)­თე­ლავ­ში­გა­ცი­ლე­ბით­მე­ტი­მცი­რე­და­
სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­როა­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი,­სა­ვა­რა­
უდოა,­რომ­თე­ლავ­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­ად­გი­ლე­ბის­რა­ოდ­ენ­
ობა­1,076­ზე­მე­ტი­უნ­და­იყ­ოს.­
თე­ლა­ვის­ტუ­რიზ­მის­ცენ­ტრის­ინ­ფორ­მა­ცი­ით15,­2017­წელს,­
ცენ­ტრის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბით­ 4,975­მა­ ვი­ზი­ტორ­მა­ ის­არ­გებ­
ლა,­ ტუ­რის­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში­ 8,064­ იყო,­
აქ­ედ­ან­ –­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბით­ 4,710­
ტუ­რის­ტმა­ ის­არ­გებ­ლა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ თე­ლა­ვის­ ტუ­რიზ­
მის­ ცენ­ტრის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ 2017­ წელს­ თე­ლავ­ში­ 12,774­
ტუ­რის­ტი­ გა­ჩერ­და­ სას­ტუმ­რო­ებ­სა­ თუ­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­
რო­ებ­ში,­თუმ­ცა,­ნა­თე­ლია,­რომ,­სა­ვა­რა­უდ­ოდ,­ტუ­რიზ­მის­
ცენ­ტრის­ვი­ზი­ტო­რებს­შო­რის­და­სას­ტუმ­რო­ებ­ში­გა­ჩე­რე­
ბულ­ვი­ზი­ტო­რებს­შო­რის­გარ­კვე­ული­გა­და­ფარ­ვა­იქ­ნე­ბა­
და­ ცენ­ტრის­ ვი­ზი­ტო­რე­ბი­სა­ და­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში­ გა­ჩე­რე­
ბუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მე­ქა­ნი­კუ­რი­ და­ჯა­მე­ბა­ ნაკ­ლე­ბად­ გა­
მარ­თლე­ბუ­ლია.­ას­ევე­რო­გორც­ფო­კუს­ჯგუ­ფი­სა­და­სიღ­
რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუების­დროს­გა­ირ­კვა,­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
მი­ერ­ ცენ­ტრის­თვის­ მი­წო­დე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ტუ­რის­
ტე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­შე­სა­ხებ­წარ­მო­მავ­ლო­ბის­ქვეყ­ნე­ბის­
მი­ხედ­ვით­ ნაკ­ლე­ბად­ ზუს­ტია­ –­ რო­გორც­ წე­სი,­ სას­ტუმ­
რო­ები­ტუ­რის­ტე­ბის­უფ­რო­ნაკ­ლებ­რა­ოდ­ენ­ობ­ას­აწ­ვდი­
ან­ცენ­ტრს,­რაც­კი­დევ­უფ­რო­ბა­დებს­კითხვებს­ტუ­რიზ­მის­
ცენ­ტრის­ მი­ერ­ შეგ­რო­ვე­ბუ­ლი­ მო­ნა­ცე­მე­ბის­ სან­დო­ობ­ის­
თა­ობ­აზე.­ამ­ყვე­ლაფ­რის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­შეგ­ვიძ­ლია­
ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრის­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ გან­ვი­ხი­ლოთ­ რო­გორც­
თე­ლავ­ში­ ტუ­რის­ტე­ბის­ კონ­სერ­ვა­ტო­რუ­ლი­ შე­ფა­სე­ბა­ და,­
თუ­ვი­ვა­რა­უდ­ებთ,­რომ­სა­შუ­ალ­ოდ­ტუ­რის­ტე­ბი­მი­ნი­მუმ­2­
ღა­მით­ მა­ინც­ ჩერ­დე­ბი­ან­ თე­ლავ­ში­ და­ სა­შუ­ალ­ოდ,­ სულ­
ცო­ტა,­ 50­ ლარს­ იხ­დი­ან­ დღე/ღა­მე­ში,­ 2017­ წელს­ ტუ­რის­
ტე­ბი­დან­ შე­მო­სუ­ლი­ მი­ნი­მუმ­ 1,277,400­ ლა­რი­ უნ­და­ იყ­ოს.­
ხო­ლო,­ თუ­ ვი­ვა­რა­უდ­ებთ,­ რომ­ თი­თოეული­ ტუ­რის­ტის­
მი­ერ­თე­ლავ­ში­გა­წე­ული­სხვა­ხარ­ჯე­ბი­დღე­ში­მი­ნი­მუმ­20­
ლარს­მა­ინც­შე­ად­გენს,­და­მა­ტე­ბით­კი­დევ­მი­ნი­მუმ­500,000­
ლა­რი­ იხ­არ­ჯე­ბა.­ უფ­რო­ კონ­სერ­ვა­ტო­რუ­ლი­ გათ­ვლე­ბის­
13­­BDO,­2016,­გვ.­9.­http://www.bdo.ge/getattachment/Insights/Publications/Review­of­HORECA­Sector/HORECA­brochure­(2).pdf.aspx?lang=en­GB
14­­Galt&Taggart,­გვ.­31.
15­­თელავის­ტურიზმის­ცენტრის­მიერ­მოწოდებული­მონაცემები,­2018­წლის­მაისი.
შემ­თხვე­ვა­ში­ კი,­ თუ­ ტუ­რის­ტე­ბი­ სა­შუ­ალ­ოდ­ ერ­თი­ ღა­მე­
რჩე­ბი­ან­და­მი­ნი­მუმ­სა­შუ­ალ­ოდ­25­ლარს­იხ­დი­ან­სას­ტუმ­
რო­ში­(ე.ი.­და­ახ­ლო­ებ­ით­320,000­ლა­რი)­და­10­ლარს­–­ყო­
ველ­დღი­ურ­ხარ­ჯებ­ზე,­მათ­მი­ერ­ყო­ველ­წლი­ური­შე­მო­სა­
ვა­ლი­თით­ქმის­450,000­ლარს­აღ­წევს.­
თე­ლა­ვის­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ 2017­ წლის­
მან­ძილ­ზე­ცენ­ტრის­მომ­სა­ხუ­რე­ბით­ძი­რი­თა­დად­შემ­დე­გი­
10­ქვეყ­ნი­დან­ვი­ზი­ტორ­მა­ის­არ­გებ­ლა­(ცხრი­ლი­1):
ცხრილი 1. თელავის ტურიზმის ცენტრის ვიზიტორები,
2017 წელი (10 ძირითადი ქვეყანა)
ქვე­ყა­ნა ვი­ზი­ტო­რე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა
1 ის­რა­ელი 102
2 აშშ 112
3 ლატ­ვია 121
4 ნი­დერ­ლან­დე­ბი 141
5 გა­ერ­თი­ან­ებ­ული­სა­მე­ფო 146
6 ჩე­ხე­თი 192
7 საფ­რან­გე­თი 243
8 პო­ლო­ნე­თი 650
9 გერ­მა­ნია 860
10 რუ­სე­თი 1,375
რო­გორც­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი­დან­ და­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­
ვიუებიდან­გა­ირ­კვა,­თე­ლავ­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­საკ­მა­ოდ­დი­
დი­მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბაა,­მათ­შო­რის­ჩა­მო­დი­ან­ტუ­რის­ტე­
ბი­ ის­ეთი­ შო­რე­ული­ ქვეყ­ნე­ბი­და­ნაც,­ რო­გო­რი­ცაა­ ახ­ალი­
ზე­ლან­დია,­კა­ნა­და,­ავ­სტრა­ლია­და­იაპ­ონია.­
თე­ლა­ვის­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრში­ 2017­ წლის­ ბო­ლოს­თვის­ 6­
გი­დია­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­–­ორი­ინ­გლი­სურ/რუ­სუ­ლე­ნო­
ვა­ნი,­ორი­–­რუ­სუ­ლე­ნო­ვა­ნი,­ერ­თი­–­ინ­გლი­სუ­რე­ნო­ვა­ნი­
და­ერ­თი­–­გერ­მა­ნუ­ლე­ნო­ვა­ნი.­რამ­დე­ნად­საკ­მა­რი­სია­გი­
დე­ბის­ეს­რა­ოდ­ენ­ობა­ვი­ზი­ტო­რე­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­თვის,­
რთუ­ლი­სათ­ქმე­ლია.­
სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუებიდან­და­ფო­კუს­ჯგუ­ფის­შე­დე­
გად­გა­მოვ­ლინ­და­ის­ძი­რი­თა­დი­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ას­პექ­ტე­ბი,­
რომ­ლე­ბიც­ხელს­უწყობს­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­
ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ თე­ლავ­ში.­ პირ­ველ­ რიგ­ში,­ ეს­ არ­ის­
შე­და­რე­ბით­ და­ბა­ლი­ ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ დიდ,­ ბრენ­დულ­ სას­
ტუმ­რო­ებ­თან­ შე­და­რე­ბით,­ მე­ორე­ –­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­
ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი­ ხში­რად­ სწო­რედ­
ავ­თენ­ტუ­რი­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ მი­სა­ღე­ბად­ მი­დი­ან,­ ის­ინი­
ნაკ­ლე­ბად­ითხო­ვენ­კომ­ფორ­ტის­მა­ღალ­დო­ნეს­და­სწო­
რედ­შე­ულ­ამ­აზ­ებ­ელი,­თბი­ლი­სა­ოჯ­ახო­გა­რე­მო­ხიბ­ლავთ.­
17
დასკვნები და რეკომენდაციები
ქვე­მოთ­მი­მო­ხი­ლუ­ლია­სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუებისა­და­
ფო­კუს­ჯგუ­ფის­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ მო­საზ­რე­ბე­ბის­ ან­ალ­
იზ­ის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­
კონ­კრე­ტუ­ლად­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ასა­და­გან­ვი­თა­რე­ბას­ეხ­ება:
•­ ქვეყ­ნის­ უს­აფ­რთხო­ება­ გა­მოვ­ლინ­და,­ რო­გორც­
ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ გა­მოწ­ვე­ვა,­
რო­მე­ლიც­ხელს­უშ­ლის­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას.­ მარ­თა­ლია,­ ზო­გი­
მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­ბე­ლი/მე­
ნე­ჯე­რი­მი­იჩ­ნევს,­რომ­ზო­გა­დად­ქვე­ყა­ნა­სწო­რი­მი­
მარ­თუ­ლე­ბით­ ვი­თარ­დე­ბა­ და­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტენ­დენ­
ცი­ებ­ის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ტუ­რის­ტე­ბის­
რა­ოდ­ენ­ობა­ გა­იზ­რდე­ბა,­ მაგ­რამ­ ის­ინი­ თავს­ იკ­ავ­
ებ­ენ­თა­ვი­სი­ბიზ­ნე­სე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­და­მა­
ტე­ბი­თი­ ფი­ნან­სუ­რი­ რის­კე­ბის­ აღ­ებ­ის­გან,­ რად­გან­
ხე­და­ვენ­ ქვე­ყა­ნა­ში­ უს­აფ­რთხო­ებ­ის/პო­ლი­ტი­კუ­რი­
არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბის­ სა­შიშ­რო­ებ­ას.­ რო­გორც­ რეს­
პონ­დენ­ტე­ბის­ნა­წი­ლი­აღ­ნიშ­ნავს,­საკ­მა­რი­სია­ქვე­
ყა­ნა­ში­ მოხ­დეს­ რა­იმე­ სა­ხის­ კონ­ფლიქ­ტი­ და­ ტუ­
რის­ტე­ბის­ ნა­კა­დე­ბი­ შემ­ცირ­დე­ბა,­ რაც­ მათ­ მი­ერ­
აღ­ებ­ული­ ფი­ნან­სუ­რი­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ გას­ტუმ­
რე­ბას­საფ­რთხეს­შე­უქ­მნის;­
•­ თე­ლავ­ში­მდე­ბა­რე­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­
ტუმ­რო­ებ­ის­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­ გარ­კვე­ულ­წი­ლად­ უკ­ავ­
შირ­დე­ბა­ ქვეყ­ნის­ და,­ კერ­ძოდ,­ კა­ხე­თის/თე­ლა­ვის­
ნაკ­ლებ­ცნო­ბა­დო­ბას­მსოფ­ლიო­ტუ­რის­ტულ­რუ­კა­
ზე,­რის­შე­დე­გად­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ჩა­მო­სუ­ლი­უცხო­
ელი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მხო­ლოდ­ მცი­რე­ წი­ლი­ ირ­ჩევს­
კა­ხეთს/თე­ლავს,­ რო­გორც­ თა­ვის­ და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­
ად­გილს;­
•­ ცოდ­ნი­სა­და­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­ტუ­რიზ­მის­
სექ­ტო­რის­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ის­ სფე­რო­ში,­ კერ­ძოდ,­
მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­ნეჯ­
მენ­ტის,­ ფი­ნან­სუ­რი­ ან­გა­რიშ­გე­ბის,­ უცხო­ ენ­ებ­ისა­
(გან­სა­კუთ­რე­ბით,­ ინ­გლი­სუ­რი)­ და­ ეფ­ექ­ტურ­ კო­
მუ­ნი­კა­ცი­აში.­ ერ­თი­ მხრით,­ ცოდ­ნის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­
გა­მოწ­ვე­ულია­ თა­ვად­ სექ­ტო­რის­ სი­ახ­ლით­ და იმ­
ფაქ­ტით,­ რომ­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­
რო­ებ­ის­მე­ნეჯ­მენ­ტს­ხშირ­შემ­თხვე­ვა­ში­ახ­ორ­ცი­ელ­
ებ­ენ­ ად­ამი­ან­ები,­ რომ­ლებ­საც­ არ­ანა­ირი­ ტრე­ნინ­
გი/სწავ­ლე­ბა­ არ­ გა­უვ­ლი­ათ­ ამ­ სფე­რო­ში,­ ხო­ლო,­
მე­ორე­ მხრით,­ თა­ვად­ ცოდ­ნის­ მი­ღე­ბის­ მზა­ობ­ის­
ნაკ­ლე­ბო­ბა­ამ­ჯგუ­ფის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­ში.­ეს­უკ­
ან­ას­კნე­ლი­ კი,­ შე­საძ­ლოა,­ გა­მოწ­ვე­ულია­ მცი­რე­
და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მომ­ხმა­რებ­
ლე­ბის­ სპე­ცი­ფი­კით­ –­ რაც,­ შე­საძ­ლოა,­ ნაკ­ლე­ბად­
მო­ითხოვს­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ დო­ნის­ კომ­ფორ­ტსა­ და­
16­­სასტუმროების/სასტუმრო­სახლების­რაოდენობა­ცვალებადია­განთავსების­რიცხვების/თავისუფალი­ოთახების­მიხედვით.­შესაბამისად,­მოყვანილი­
რაოდენობები­უფრო­საორიენტაციოა­და­გვეხმარება­ზოგადი­სურათის­შექმნაში.
18
მომ­სა­ხუ­რე­ბას.­ თუმ­ცა,­ ნა­თე­ლია,­ რომ­ წარ­მა­ტე­
ბის­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მუდ­მი­ვი­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­
და­ გან­ვი­თა­რე­ბა.­ ინ­ტერ­ვიუების­ დროს­ გა­მო­იკ­ვე­
თა­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ვებ­გვერ­დე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ სპე­
ცი­ფი­კუ­რი­ცოდ­ნის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­აუც­ილ­ებ­ლო­ბა,­
გან­სა­კუთ­რე­ბით­იმ­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­
ტუმ­რო­ებ­ის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ რომ­ლე­ბიც­ შე­და­რე­ბით­
ახ­ალი­ჩარ­თუ­ლე­ბი­არი­ან­ამ­საქ­მი­ან­ობ­აში;
•­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ ინ­
ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­ და­ მათ­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ სერ­ვი­სე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა.­ პირ­ვე­ლი,­
გარ­კვე­ულ­წი­ლად,­ უკ­ავ­შირ­დე­ბა­ იმ­ გა­რე­მო­ებ­
ას,­ რომ,­ რო­გორც­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­
სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ არ­ არ­ის­ დად­გე­ნი­ლი­ მცი­რე­ და­
სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ კერ­ძოდ,­ სა­ოჯ­
ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ სტან­დარ­ტე­ბი.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­
ის,­ თუ­ რა­ პი­რო­ბე­ბი­ დახ­ვდე­ბათ­ ტუ­რის­ტებს­ მცი­
რე­ და­ სა­შუ­ალო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში,­ დიდწი­ლად­ და­
მო­კი­დე­ბუ­ლია­ მე­პატ­რო­ნე­ებ­ზე­ და­ მათ­ ფი­ნან­სურ­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე.­ ის,­ რომ­ პი­რო­ბე­ბი­ საკ­მა­ოდ­
გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია,­ ნა­თე­ლი­ ხდე­ბა­ Booking.com­ზე­
გან­თავ­სე­ბუ­ლი­ გა­ნაცხა­დე­ბის­ ან­ალ­იზ­ის­ას.­ სულ,­
Booking.com­ზე­ თე­ლა­ვის­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 100­ სას­
ტუმ­რო/სას­ტუმ­რო­სახ­ლი/აპ­არ­ტა­მენ­ტი­იძ­ებ­ნე­ბა16,­
აქ­ედ­ან,­70­მდე­სას­ტუმ­რო­სახ­ლი,­აპ­არ­ტა­მენ­ტი­და­
ჰოს­ტე­ლია.­ ხო­ლო­ „სა­უზ­მის“­ ფილ­ტრის­ გა­მო­ყე­
ნე­ბით,­რაც­ნიშ­ნავს,­რომ­ნომ­რის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ში­
შე­დის­ სა­უზ­მე,­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 15­ სას­ტუმ­რო­ სახ­ლი­
იძ­ებ­ნე­ბა­(guesthouse).­რო­გორც­ჩანს,­უფ­ასო­Wi­Fi­
და­პარ­კინ­გის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­თით­ქმის­ყვე­ლა­სას­
ტუმ­რო­სახ­ლს/­აპ­არ­ტა­მენ­ტს/­ჰოს­ტელს­აქ­ვს.­სხვა­
მომ­სა­ხუ­რე­ბი­დან­და­ახ­ლო­ებ­ით­15­სთა­ვა­ზობს­რე­
გუ­ლა­რულ­და­სუფ­თა­ვე­ბას­და­მომ­სა­ხუ­რე­ბას­(room­
service),­4­ს­აქ­ვს­რეს­ტო­რა­ნი,­და­ერ­თს­–­სა­ცუ­რაო­
აუზი.­ 32­ შემ­თხვე­ვა­ში­ მი­თი­თე­ბუ­ლი­ აერ­ოპ­ორ­ტი­
დან­ტრან­სფე­რის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­(airport­shuttle),­
ხო­ლო­ 25­ შემ­თხვე­ვა­ში­ –­ სამ­ზა­რე­ულ­ოს­ არ­სე­ბო­
ბა.­რაც­შე­ეხ­ება­თა­ვად­ოთ­ახ­ებ­ის­მოწყო­ბი­ლო­ბას,­
და­ახ­ლო­ებ­ით­20­შემ­თხვე­ვა­ში­მი­თი­თე­ბუ­ლია­„პი­
რა­დი­ აბ­აზ­ან­ის­ ოთ­ახი“­ (private­ bathroom),­ კი­დევ­
12­ში­–­მხო­ლოდ­„აბ­აზ­ანა“­(bath),­16­შემ­თხვე­ვა­ში­
–­ კონ­დი­ცი­რე­ბა,­ ჩა­იდ­ანი­ და­ ჩა­ის/ყა­ვის­ აპ­არ­ატი­
(23­და­17­შემ­თხვე­ვა­შე­სა­ბა­მი­სად),­სა­რეცხი­მან­ქა­
ნა­(16­შემ­თხვე­ვა)­და­ტე­ლე­ვი­ზო­რი­(13­შემ­თხვე­ვა).­
სას­ტუმ­რო­ სახ­ლე­ბის/აპ­არ­ტა­მენ­ტე­ბი­სა­ და­ ჰოს­
ტე­ლე­ბის­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ ნა­ხე­ვა­რი­ მომ­ხმა­რე­ბელს­
ჰპირ­დე­ბა­ხედს­და­აივ­ანს,­20­მდე­–­ტე­რა­სას,­ხო­
ლო­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 15­ კი­ უთ­ით­ებს,­ რომ­ მი­სი­ ოთ­
ახ­ები­ხმა­ურ­გამ­ძლეა.­რაც­შე­ეხ­ება­სერ­ვი­სებს,­რო­
გორც­ზე­მოთ­აღ­ვნიშ­ნეთ,­ოთ­ახ­ის­და­სუფ­თა­ვე­ბი­სა­
და­სა­უზ­მის­სერ­ვი­სიც­კი­ყვე­ლა­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
 სას­ტუმ­რო­ში­არ­გვხვდე­ბა.­რო­გორც­თა­ვად­მცი­რე­
და­ სა­შუ­ალო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლებ­მა/მე­ნე­
ჯე­რებ­მა­ აღ­ნიშ­ნეს,­ სა­უზ­მის,­ ლან­ჩი­სა­ თუ­ ვახ­შმის­
შე­თა­ვა­ზე­ბა­ იმ­დე­ნად­ ძვი­რი­ უჯ­დე­ბათ­ და­ იმ­დენ­
დროს­მო­ითხოვს,­რომ­ის­ინი,­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­ცდი­
ლო­ბენ,­რომ­ეს­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­outsourcing­ზე­გა­იტ­
ან­ონ.­ ამ­ის­ ერთ­ერ­თი­ მი­ზე­ზი­ კი­ ის­იც­ არ­ის,­ რომ,­
რო­გორც­ჩანს,­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
დი­დი­ნა­წი­ლი­დამ­ხმა­რე­პერ­სო­ნა­ლის­გა­რე­შე­მუ­
შა­ობს,­ რაც­ ძა­ლი­ან­ ზრდის­ ად­ამი­ან­ურ­ რე­სურ­სზე­
დატ­ვირ­თვას;­
•­ კო­ოპ­ერ­აცი­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ შე­საძ­ლოა,­ ერთ­ერ­თი­
ყვე­ლა­ზე­ სე­რი­ოზ­ული­ და­მაბ­რკო­ლე­ბე­ლი­ ფაქ­ტო­
რი­იყ­ოს­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ თე­ლავ­ში.­ რო­გორც­ რეს­პონ­
დენ­ტე­ბი­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ბო­ლო­წლებ­ში­ამ­ტი­პის­სას­
ტუმ­რო­ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­შე­სამ­ჩნე­ვად­გა­იზ­არ­და­და­
კვლა­ვაც­აგ­რძე­ლებს­მა­ტე­ბას.­ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­კავ­
ში­რე­ბი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­
ბე­ლებს/მე­ნე­ჯე­რებს­ შო­რის­ უფ­რო­ კონ­კუ­რენ­ტულ­
ხა­სი­ათს­ატ­არ­ებს,­თუმ­ცა­იმ­ის­გა­აზ­რე­ბა,­რომ­კო­
ოპ­ერ­აცი­ის­სა­შუ­ალ­ებ­ით­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­სექ­ტო­რის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ სა­სარ­გებ­ლო­ იქ­ნე­ბა­
არა­მხო­ლოდ­თე­ლავ­ში­მდე­ბა­რე­მცი­რე­და­სა­შუ­
ალო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­თვის,­ არ­ამ­ედ­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
სხვა­ქა­ლა­ქებ­სა­და­რე­გი­ონ­ებ­ში­გან­თავ­სე­ბუ­ლი­ამ­
სექ­ტო­რის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­თვის;­
•­ კა­პი­ტალ­ზე­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ –­ რო­
გორც­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ისა­
მფლო­ბე­ლე­ბი/მე­ნე­ჯე­რე­ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რთუ­ლია­
ბიზ­ნეს­გრან­ტე­ბის­ მი­ღე­ბა­ (კვლე­ვის­ ჩა­ტა­რე­ბის­
დროს­„აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლოს“­შე­ჩე­რე­ბუ­ლი­ჰქონ­
და­ მცი­რე­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­თვის­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ კონ­
კურ­სი).­ბან­კე­ბის­თუ­სხვა­ფი­ნან­სუ­რი­ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის­
მი­ერ­შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­სეს­ხე­ბის­საპ­რო­ცენ­ტო­გა­ნაკ­ვე­
თე­ბი­კი,­მა­თი­აზ­რით,­იმ­დე­ნად­მა­ღა­ლია,­რომ­ბიზ­
ნე­სის­დაწყე­ბა­და­შემ­დგო­მი­გა­ფარ­თო­ება­მათ­თვის­
სე­რი­ოზ­ულ­რის­კებ­თან­არ­ის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი;
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­ თე­ლავ­ში­ ას­ევე­
გარ­კვე­ულ­ გა­მოწ­ვე­ვად­ რჩე­ბა.­ რო­გორც­ რეს­პონ­
დენ­ტე­ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ ქა­ლაქ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტუ­
რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბე­ბი­
არ­ან­აკ­ლებ­ აფ­ერ­ხებს­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ სექ­ტო­რის­
გან­ვი­თა­რე­ბას.­ ტუ­რის­ტე­ბი­ თე­ლავ­ში­ ცო­ტა­ ხნით­
რჩე­ბი­ან­ და­ უფ­რო­ ხში­რად­ იყ­ენ­ებ­ენ­ თე­ლავს­ არა­
რო­გორც­ თვით­მყო­ფად­ ტუ­რის­ტულ­ და­ნიშ­ნუ­ლე­
ბას,­ არ­ამ­ედ,­ რო­გორც­ სატ­რან­ზი­ტო­ ან­ ღა­მის­ გა­
სა­თევ­ ად­გილს,­ სა­იდ­ან­აც­ სხვა­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­
გა­და­ად­გილ­დე­ბი­ან.­მა­გა­ლი­თის­თვის,­თე­ლავ­ში­და­
თე­ლა­ვის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­არ­ის­მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­
რი­ტრან­სპორ­ტი,­რაც­ხელს­უშ­ლის­არა­მარ­ტო­ტუ­
რის­ტე­ბის,­ არ­ამ­ედ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­
ეფ­ექ­ტურ­გა­და­ად­გი­ლე­ბას,­რო­გორც­თა­ვად­ქა­ლაქ­
ში,­ას­ევე­ქა­ლა­ქის­შე­მო­გა­რენ­ში,­სა­დაც­გან­თავ­სე­
ბუ­ლია­არა­ერ­თი­ის­ტო­რი­ული­ ძეგ­ლი.­ ამ­ას­თა­ნა­ვე­
და­სა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლია­ არა­ მარ­ტო­ ში­და­სა­ქა­ლა­ქო­
ტრან­სპორ­ტის,­ არ­ამ­ედ­ სა­ქა­ლაქ­თა­შო­რი­სო­ მარ­
შრუ­ტე­ბი.­ მა­გა­ლი­თად,­ ტუ­რის­ტს,­ რო­მელ­საც­ დი­
ლით­ თე­ლა­ვი­დან­ სიღ­ნაღ­ში­ უნ­და­ წას­ვლა­ და­ სა­
ღა­მოს­ უკ­ან­ დაბ­რუ­ნე­ბა­ სა­მარ­შრუ­ტო­ ავ­ტო­ბუ­სით,­
ამ­ის­ გა­კე­თე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ არ­ აქ­ვს,­ რად­გან­
თე­ლა­ვი­დან­ დღე­ში­ მხო­ლოდ­ ერ­თი­ სა­მარ­შრუ­ტო­
ავ­ტო­ბუ­სი­გა­დის­სიღ­ნაღ­ში,­15­სა­ათ­სა­და­15­წუთ­ზე,­
ხო­ლო­ სიღ­ნა­ღი­დან­ დღე­ში­ ას­ევე­ მხო­ლოდ­ ერ­თი­
სა­მარ­შრუ­ტო­ ავ­ტო­ბუ­სია,­ რო­მე­ლიც­ დი­ლის­ 9­ სა­
ათ­ზე­ გა­მო­დის.­ ეს­ კი­ ნიშ­ნავს,­ რომ­ ტუ­რის­ტი,­ რო­
მელ­საც­სურს­სიღ­ნა­ღის­დათ­ვა­ლი­ერ­ება­და­სა­ღა­
მოს­ თე­ლავ­ში­ დაბ­რუ­ნე­ბა,­ იძ­ულ­ებ­ულია­ დარ­ჩეს­
ღა­მის­გა­სა­თე­ვად­სიღ­ნაღ­ში,­ან­და­იქ­ირა­ოს­ტაქ­სი/
მძღო­ლი,­ რაც­ და­მა­ტე­ბით­ ხარ­ჯებ­თა­ნაა­ და­კავ­ში­
რე­ბუ­ლი.­ას­ევე,­არ­არ­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ტრე­კინ­გის,­
ჰა­იკ­ინ­გის­ან­ვე­ლო­მარ­შრუ­ტე­ბი,­რაც­ამ­ცი­რებს­ტუ­
რის­ტე­ბის­ქა­ლაქ­ში­ეფ­ექ­ტუ­რად­„და­კა­ვე­ბის“­დროს.­
ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­რომ­
თე­ლავ­ში­ არ­სე­ბობს­ იმ­ის­ პო­ტენ­ცი­ალი,­ რომ­ ტუ­
რის­ტუ­ლი­ დატ­ვირ­თვა­ მი­ეც­ეს­ არ­სე­ბულ­ ქუ­ჩა­თა­
ქსე­ლებ­სა­ თუ­ რე­აბ­ილ­იტ­ირ­ებ­ულ­ უბ­ნებს,­ თუმ­ცა­
დღეს­დღე­ობ­ით­ ეს­ ნაკ­ლე­ბად­ ხდე­ბა.­ მა­გა­ლი­თად,­
ჩო­ლო­ყაშ­ვი­ლის­გამ­ზი­რი,­რომ­ლის­რე­აბ­ილ­იტ­აცი­
აც­2012­წელს­მოხ­და,­ტუ­რის­ტუ­ლი­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­
რის­ თვალ­საზ­რი­სით,­ დიდ­ წი­ლად­ ას­ათ­ვი­სე­ბე­ლია­
–­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­არ­არ­ის­კა­ფე­ები,­ღვი­ნის­ბა­რე­ბი­
თუ­ სხვა­ გა­სარ­თო­ბი/სას­ტუმ­რო­ ობი­ექ­ტე­ბი.­ მი­უხ­
ედ­ავ­ად­ ამ­ისა,­ ჩო­ლო­ყაშ­ვი­ლის­ ქუ­ჩა,­ ბა­ტო­ნის­ ცი­
ხეს­თან­ (ახ­ლად­გახ­სნი­ლი­ სა­მუ­ზე­უმო­ კომ­პლექ­სი),­
თე­ატ­რთან,­ ჭა­დარ­თან,­ ნა­დიკ­ვრის­ პარ­კთან­ და­
ბა­ზარ­თან­ ერ­თად,­ ქა­ლა­ქის­ ძი­რი­თა­დი­ მიმ­ზიდ­ვე­
ლო­ბის­ცენ­ტრე­ბია­ტუ­რის­ტე­ბის­თვის.­თუმ­ცა,­ამ­ყვე­
ლაფ­რის­დათ­ვა­ლი­ერ­ებ­ას­ერ­თი­დღეც­კი­არ­სჭირ­
დე­ბა.­ის­გა­რე­მო­ება,­რომ­ქა­ლაქ­ში,­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­
არ­არ­სე­ბობს­ღა­მის­ცხოვ­რე­ბა,­მა­ღა­ზი­ები,­კა­ფე­ები­
და­რეს­ტორ­ნე­ბი­კი­საკ­მა­ოდ­ად­რე­იკ­ეტ­ება,­ტუ­რის­
ტს­გარ­თო­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­არ­აძ­ლევს;
•­ გა­მოწ­ვე­ვად­ რჩე­ბა­ ტუ­რიზ­მის­ სე­ზო­ნუ­რო­ბა.­ რო­
გორც­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­
ნა­კა­დის­ზრდა­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­ებ­ში­
იწყე­ბა­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ აპ­რი­ლი­დან­ და,­ სა­შუ­ალ­ოდ,­
სექ­ტემ­ბე­რი­ოქ­ტომ­ბრის­ ბო­ლომ­დე­ გრძელ­დე­ბა.­
დე­კემ­ბე­რი­თე­ბერ­ვა­ლი­ ფაქ­ტობ­რი­ვად­ „მკვდა­
რი“­ სე­ზო­ნია,­ გარ­და­ იმ­ შემ­თხვე­ვე­ბი­სა,­ თუ­ რა­იმე­
ფეს­ტი­ვა­ლი,­ შე­ჯიბ­რი,­ ან­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ დო­ნის­ ღო­
ნის­ძი­ება­ და­იგ­ეგ­მე­ბა.­ ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­ აღ­ინ­იშ­ნა,­
რომ­ ფეს­ტი­ვა­ლე­ბი­სა­ თუ­ სპორ­ტუ­ლი­ ღო­ნის­ძი­ებ­
ებ­ის­დროს­დატ­ვირ­თვა­საკ­მა­ოდ­დი­დია­და­ამ­გვა­
რი­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ პო­ტენ­ცი­ალი­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­
გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იყ­ოს­ სე­ზო­ნუ­რო­ბის­ და­საძ­ლე­ვად­
–­უფ­რო­მე­ტი­და­გრძელ­ვა­დი­ანი­ფეს­ტი­ვა­ლი,­კონ­
ფე­რენ­ცია­თუ­სპორ­ტუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ება­და­იგ­ეგ­მოს­
ის­ეთ­თვე­ებ­ში,­რო­დე­საც­შე­ინ­იშ­ნე­ბა­ში­და­და­გა­რე­
ტუ­რის­ტის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;
19
 •­ ტუ­რიზ­მის­ სა­ხე­ობ­ებ­ის­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის­ ნაკ­ •­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ ტუ­რიზ­მის­ სექ­ტო­რის­
ლე­ბო­ბა.­ რო­გორც­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ აცხა­დე­ბენ,­ თვის­ მიზ­ნობ­რი­ვი­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ კრე­დი­ტის/გრან­
დღეს­დღე­ობ­ით­თე­ლა­ვი­უფ­რო­მე­ტად­ღვი­ნი­სა­და­ ტე­ბის­ მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­ და­ გან­ხორ­ცი­ელ­
კულ­ტუ­რუ­ლი­ტუ­რიზ­მით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ვი­ზი­ტო­ ება;
რებს­იზ­იდ­ავს.­თუმ­ცა,­ქა­ლაქს­აქ­ვს­იმ­ის­პო­ტენ­ცი­ •­ თე­ლავ­ში­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გან­ვი­
ალი,­ რომ­ მო­იზ­იდ­ოს­ რეკ­რე­აცი­ული,­ სპორ­ტუ­ლი­ თა­რე­ბა­არა­მარ­ტო­კონ­კრე­ტუ­ლად­რამ­დე­ნი­მე­მი­
და­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ მარ­თუ­ლე­ბით­(იხ.­ქვე­მოთ),­არ­ამ­ედ­ტუ­რიზ­მის­სექ­
ტუ­რის­ტე­ბი,­ რაც­ არა­ მარ­ტო­ გაზ­რდის­ სას­ტუმ­რო­ ტო­რის­სე­ზო­ნუ­რო­ბის­დაძ­ლე­ვის­მიზ­ნით.­კერ­ძოდ,­
ებ­ის­დატ­ვირ­თუ­ლო­ბას,­არ­ამ­ედ­ტუ­რიზ­მის­სე­ზო­ნუ­ სა­ქა­ლაქ­თა­შო­რი­სო­ და­ ში­და­სა­ქა­ლა­ქო­ ტრან­
რო­ბა­საც­შე­ამ­ცი­რებს; სპორ­ტის­ რე­გუ­ლი­რე­ბა,­ გზებ­ზე­ უს­აფ­რთხო­ებ­ის­
•­ ტუ­რის­ტულ­კომ­პა­ნი­ებ­თან­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის­ნაკ­ გაზ­რდა,­ჰა­იკ­ინ­გის/ტრე­კინ­გის,­საცხე­ნოს­ნო,­ვე­ლო,­
ლე­ბო­ბა.­ იქ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ რომ­ ზოგ­ მცი­რე­ სა­ფეხ­მა­ვა­ლო­მარ­შრუ­ტე­ბი/ბი­ლი­კე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­
და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებს­არ­აქ­ვთ­შე­საძ­ ბა,­თე­ლა­ვის­არ­სე­ბუ­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­
ლებ­ლო­ბა,­ერ­თდრო­ულ­ად­10­15­და­მე­ტი­სტუ­მა­რი­ ის­ შეს­წავ­ლა­ და­ გა­აქ­ტი­ურ­ება,­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­
გა­ნა­თავ­სონ,­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ები­მათ­თან­თა­ ტუ­ალ­ეტ­ებ­ის­ აგ­ება,­ ტუ­რის­ტებ­ზე­ გათ­ვლი­ლი­ ღა­
ნამ­შრომ­ლო­ბა­ზე­უარს­ამ­ბო­ბენ,­რაც­მათ­შე­მო­სავ­ მის­ ცხოვ­რე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ (რეს­ტორ­ნე­ბი/
ლებ­სა­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ფი­ნან­სურ­ მდგრა­დო­ბა­ზე­ კა­ფე­ბა­რე­ბი/ქარ­თუ­ლი­ცეკ­ვე­ბით/სიმ­ღე­რე­ბით­და­
და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე­დიდ­გავ­ლე­ნას­ახ­დენს.­ ა.შ.)­ გა­მო­ყე­ნე­ბა,­ ფეს­ტი­ვა­ლე­ბის/ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­
ის­ეთი­ თვე­ებ­ის­ დროს­ ორ­გა­ნი­ზე­ბა,­ რო­დე­საც­ შე­
ნა­თე­ლია,­ რომ­ ამ­ ტი­პის­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ გა­დაჭ­რა­ ცალ­ ინ­იშ­ნე­ბა­ტუ­რის­ტე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ტუ­რიზ­მის­სხვა­
კე­ული­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­თვის­ ნაკ­ლე­ბად­ რე­ალ­ის­ტუ­რია.­ დას­ხვა­ სა­ხე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ (სპორ­ტუ­ლი,­ რეკ­
ამ­ ტი­პის­ გა­მოწ­ვე­ვებ­თან­ გამ­კლა­ვე­ბა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ რე­აცი­ული,­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო,­ გას­ტრო­ნო­მი­ული­
სა­ და,­ სა­ვა­რა­უდ­ოდ,­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ მთავ­რო­ბის­ ჩა­რე­ვას­ და­ა.შ.);
სა­ჭი­რო­ებს,­ თუმ­ცა­ ნა­თე­ლია,­ რომ­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ •­ მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ გარ­კვე­ულ­მა­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ამ/კო­ოპ­ერ­ ბე­ლე­ბის­თვის­ და­ მე­ნე­ჯე­რე­ბის­თვის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­
აცი­ამ,­ შე­საძ­ლოა,­ შექ­მნას­ ის­ეთი­ სერ­ვი­სე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ობი­ექ­ტე­ბის­ მარ­თვის/ფი­ნან­სუ­რი/სა­გა­და­სა­ხა­დო­
გააუმჯობესებს­ტუ­რის­ტულ­გა­მოც­დი­ლე­ბას­და­ხელს­შე­ სა­კითხე­ბის­ტრე­ნინ­გე­ბის­შე­მუ­შა­ვე­ბა/შე­თა­ვა­ზე­ბა;­
უწყობს­ტუ­რის­ტუ­ლი­სექ­ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­ბას.­ •­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ სტან­
დარ­ტის­შე­მუ­შა­ვე­ბა,­რო­მე­ლიც­მორ­გე­ბუ­ლი­იქ­ნე­ბა­
ქვე­მოთ­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები,­ რომ­ლე­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ რე­ალ­ობ­აზე,­ შემ­დგო­მი­ სერ­ტი­ფი­
ბიც­შე­მუ­შავ­და­სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუებსა­და­ფო­კუს­ ცი­რე­ბის­პერ­სპექ­ტი­ვით.
ჯგუფ­ზე­გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­სა­და­მა­თი­ან­ალ­იზ­ის­
შე­დე­გად.­რე­კო­მენ­და­ცი­ები­დაჯ­გუ­ფე­ბუ­ლია­ორ­დო­ნე­ზე:­ რაც­ შე­ეხ­ება­ ცალ­კე­ულ­ –­ ერ­ოვ­ნულ/რე­გი­ონ­ულ/მუ­ნი­ცი­
ერ­ოვ­ნულ/რე­გი­ონ­ულ/მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­ და­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ პა­ლურ­დო­ნე­ზე­აქ­ტი­ვო­ბებს,­რო­გორც­ცენ­ტრა­ლურ­მა­ას­
ბო/კერ­ძო­ დო­ნე­ზე­ გან­სა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­ ევე­ად­გი­ლობ­რივ­მა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­უნ­და­უზ­რუნ­ველ­ყოს­
თუმ­ცა,­ უმ­ეტ­ეს­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ სა­ჭი­როა­ კომ­პლექ­სუ­რი­ ქვე­ყა­ნა­ში­უს­აფ­რთხო­გა­რე­მოს­არ­სე­ბო­ბას,­აგ­რეთ­ვე­კა­
მიდ­გო­მა­ და­ ოპ­ტი­მა­ლუ­რად­ გვე­სა­ხე­ბა­ ორ­ივე­ დო­ნის­ ხე­თის,­კერ­ძოდ­თე­ლა­ვის­სა­იმ­იჯო/PR­კამ­პა­ნი­ის­გან­ხორ­
ჩარ­თუ­ლო­ბა.­ას­ეთ­ებია:­ ცი­ელ­ება,­ რო­მე­ლიც­ მი­მარ­თუ­ლი­ იქ­ნე­ბა­ რო­გორც­ ში­და,­
ისე­ უცხო­ელ­ ტუ­რის­ტებ­ზე.­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ და­ კერ­ძო­
•­ ტუ­რიზ­მის­სტა­ტის­ტი­კის­მე­თო­დო­ლო­გი­ის­დახ­ვე­წა,­ სექ­ტორ­მა­კი­უნ­და­მო­ახ­დი­ნოს­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­
გან­სა­კუთ­რე­ბით­ად­გი­ლობ­რივ­დო­ნე­ზე;­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­კო­ოპ­ერ­აცი­ის­წა­ხა­ლი­სე­ბა.

20
III მეცხოველეობის დარგის ანალიზი და
ფერმების საჭიროებათა კვლევა საგარეჯოს
მუნიციპალიტეტში
სო­ფიო­მან­ძუ­ლაშ­ვი­ლი­ხა­რე­ბა­ვა,
ა(ა)იპ­­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ას­ოცი­აცია­–­„სპექ­ტრი“

შესავალი ას­ სჭირ­დე­ბა­ დრო,­ და­მა­ტე­ბი­თი­ უნ­არ­ები­ და­ ფი­ნან­სე­ბი.­

გან­სა­კუთ­რე­ბით­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ ფერ­მე­რებს­ ჰქონ­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­გის­ ან­ალ­იზი­ და­ დეთ­ შე­სა­ბა­მი­სი­ პი­რო­ბე­ბი,­ და­იც­ვან­ ყვე­ლა­ ის­ პი­რო­ბა,­
ფერ­მე­რე­ბის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­გა­მოვ­ლე­ნა­და­ეხ­მა­რე­ბა­ად­ რო­მელ­საც­ აწ­ეს­ებს­ ,,რძი­სა­ და­ რძის­ ნა­წარ­მის­ შე­სა­ხებ“­
გი­ლობ­რივ­ ფერ­მე­რებს­ და­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ მთავ­რო­ბის­ ტექ­ნი­კუ­რი­რეგ­ლა­მენ­ტი.­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­დი­დი­მნიშ­
წარ­მო­მად­გენ­ლებს­ მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­ ვნე­ლო­ბა­ ენ­იჭ­ება­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ და­ ფერ­მე­რე­ბის­ ერ­
რე­ბის­პროგ­რა­მე­ბის­და­პრო­ექ­ტე­ბის­და­გეგ­მვა­ში. თობ­ლივ­ძა­ლის­ხმე­ვას,­მო­აწ­ეს­რი­გონ­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­
სა­გა­რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ბო­ლო­პე­რი­ოდ­ში­იზ­რდე­ (წყა­ლი,­გზა,­დე­ნი).
ბა­მეცხო­ვე­ლე­ობ­ით­და­კა­ვე­ბუ­ლი­ფერ­მე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა.­ სწო­რედ­ ამ­იტ­ომ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ შე­ვის­წავ­ლოთ­ სა­გა­
ფერ­მე­რებს­აქ­ვთ,­რო­გორც­სა­ოჯ­ახო­ტი­პის­მე­ურ­ნე­ობ­ები,­ რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­ფერ­მე­ბის­მდგო­მა­
ას­ევე­დი­დი­ზო­მის­ფერ­მე­ბი.­მიმ­დი­ნა­რე­ობს­სა­მუ­შაოები­ რე­ობა­და­კვლე­ვის­ან­ალ­იზ­ის­სა­ფუძ­ველ­ზე­შე­ვი­მუ­შა­ოთ­
იმ­ის­თვის,­ რომ,­ სა­ქარ­თვე­ლო­სა­ და­ ევ­რო­კავ­შირს­ შო­ შე­სა­ბა­მი­სი­რე­კო­მენ­და­ცი­ები.
რის­ გა­ფორ­მე­ბუ­ლი­ ას­ოც­ირ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბის­
პი­რო­ბე­ბის­ თა­ნახ­მად,­ ამ­ სფე­რო­შიც­ და­ინ­ერ­გოს­ ევ­რო­ ,,კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში­შე­მა­ვალ­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებს­შო­რის­
კავ­ში­რის­მოთხოვ­ნე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სი­მიდ­გო­მე­ბი­და­სტან­ სა­ქონ­ლის­ ყვე­ლა­ზე­ მცი­რე­ სუ­ლა­დო­ბა­ ჰყავს­ თე­ლავს­ –­
დარ­ტე­ბი,­ რომ­ლის­ დაც­ვაც­ ყვე­ლა­ ფერ­მე­რის­თვის­ სა­ 8.6­ათ­ასი­სუ­ლი,­ხო­ლო­ყვე­ლა­ზე­მე­ტი­სა­გა­რე­ჯოს­–­24.6­
ვალ­დე­ბუ­ლო­გახ­დე­ბა.­ ათ­ასი­სუ­ლი.­სა­გა­რე­ჯოს­მოს­დევს­ლა­გო­დე­ხი,­დ/წყა­რო,­
სიღ­ნა­ღი­ და­ ყვა­რე­ლი.­ კა­ხეთ­ში­ მსხვილ­ფე­ხა­ რქო­სა­ნი­
ევ­რო­პულ­სტან­დარ­ტებ­თან­ერ­თად,­ბიზ­ნეს­ოპ­ერ­ატ­ორს,­ პი­რუტყვის­ რა­ოდ­ენ­ობა,­ წი­ნა­ წლებ­თან­ შე­და­რე­ბით,­ მა­
რო­მე­ლიც­ეწ­ევა­რძის­პირ­ვე­ლად­წარ­მო­ებ­ას,­,,რძი­სა­და­ ღა­ ლია,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში,­ სა­ოჯ­ახო­
რძის­ნა­წარ­მის­შე­სა­ხებ“,­ტექ­ნი­კუ­რი­რეგ­ლა­მენ­ტი­–­დად­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­99,3­99,8%­ს­შო­რის­მერ­ყე­
გე­ნი­ლე­ბა­ N152,­ მუხ­ლი­ 7­ –­ სპე­ცი­ფი­კურ­ მოთხოვ­ნებს­ ობს,­ და­ნარ­ჩე­ნი­ წი­ლი­ კი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ სა­წარ­
17
უყ­ენ­ებს.­ რძის­ და­ რძის­ ნა­წარ­მის,­ ას­ევე­ რძის­ შემ­ცვე­ მო­ებს­უკ­ავი­ათ.“
ლი­პრო­დუქ­ტის­წარ­მო­ებ­ისა­და­ბა­ზარ­ზე­გან­თავ­სე­ბი­სას­
ბიზ­ნეს­ოპ­ერ­ატ­ორ­ები­ვალ­დე­ბუ­ლი­არი­ან­იმ­ოქ­მე­დონ­ამ­ ,,2017­წლის­მდგო­მა­რე­ობ­ით­სა­გა­რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­
რეგ­ლა­მენ­ტით­დად­გე­ნი­ლი­მოთხოვ­ნე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად.­ ში­წარ­მო­ებ­ულია­22,­349­ტო­ნა­რძე.­2017­წლის­მდგო­მა­
ტექ­ნი­კუ­რი­რეგ­ლა­მენ­ტი­მიზ­ნად­ის­ახ­ავს­რძი­სა­და­რძის­ რე­ობ­ით­სა­გა­რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­პი­რუტყვის­სუ­ლა­
18
ნა­წარ­მის,­ ას­ევე­ რძის­ შემ­ცვე­ლი­ პრო­დუქ­ტის­ წარ­მო­ებ­ დო­ბა­33,­324­სუ­ლია­(მათ­შო­რის­17­075­ფუ­რი).“
ის,­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის,­დის­ტრი­ბუ­ცი­ის­ეტ­აპ­ზე­რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ,,ვე­ტე­რი­ნა­რი­ის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტი­ ზრუ­ნავს­ ქვე­ყა­ნა­ში­ ეპ­
ერ­თი­ანი­პრინ­ცი­პე­ბის­გან­საზღვრას­და­მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­ იზო­ოტი­ური­ კე­თილ­სა­იმ­ედო­ობ­ის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­სა­ და­
ინ­ტე­რე­სე­ბის­დაც­ვას.­ბა­ზარ­ზე­გან­თავ­სე­ბუ­ლი­რძე,­რძის­ კონ­ტროლ­ზე;­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებს­ ეპ­იზო­ოტი­ური­ მდგო­მა­რე­
ნა­წარ­მი­ და­ რძის­ შემ­ცვე­ლი­ პრო­დუქ­ტი­ უნ­და­ აკ­მა­ყო­ ობ­ის­ რის­კის­ ან­ალ­იზს,­ ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­ და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­
ფი­ლებ­დეს­ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით­ დად­გე­ნილ­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ პრე­პა­რა­ტე­ბის­ რე­გის­ტრა­ცი­ას;­ ად­გენს­ ცხო­ვე­ლე­ბი­სა­
მოთხოვ­ნებს. და­ ად­ამი­ან­ებ­ის­ სა­ერ­თო­ სა­ში­ში­ მა­სობ­რი­ვი,­ გა­დამ­
ას­ევე,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ფერ­მე­ბის­ კე­თილ­მოწყო­ბა­ და­ დე­ბი­ და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­ გა­ჩე­ნა­გავ­რცე­ლე­ბის­ მი­ზე­ზებს­ და­
ყვე­ლა­პი­რო­ბის­დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა­დად­გე­ნი­ლი­ჰი­გი­ენ­ური­ იღ­ებს­ სა­ჭი­რო­ ზო­მებს­ ამ­ და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­ პრე­ვენ­ცი­ის,­
ნორ­მე­ბის­დაც­ვით,­რა­თა­ფერ­მე­რებს­არ­შე­ექ­მნათ­პრობ­ პრო­ფი­ლაქ­ტი­კის,­ ლო­კა­ლი­ზა­ცი­ისა­ და­ ლიკ­ვი­და­ცი­ის­
ლე­მა­პრო­დუქ­ცი­ის­ხა­რის­ხთან­მი­მარ­თე­ბა­ში. უზ­რუნ­ველ­სა­ყო­ფად.­ ვე­ტე­რი­ნა­რი­ის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტის­ უმ­
ახ­ალ­ სტან­დარ­ტებ­თან­ პრო­დუქ­ტის­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ ად­ ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­ ფუნ­ქცი­ებია­ ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­ და­ნიშ­ნუ­
გი­ლობ­რი­ვი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ ად­ვი­ლი­ არ­ არ­ის.­ ამ­ ლე­ბის­პრე­პა­რა­ტე­ბის­მი­მოქ­ცე­ვის­კონ­ტრო­ლი,­ცხო­ველ­

17­­კახეთის­რეგიონის­განვითარების­სტრატეგია­(2014­2021)­–­ინფრასტრუქტურისა­და­რეგიონული­განვითარების­სამინისტრო.
18­­საგარეჯოს­საინფორმაციო­საკონსულტაციო­სამსახური,­2017­წლის­მონაცემები.

21
თა­ იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცია­რე­გის­ტრა­ცი­ის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ და­
კონ­ტრო­ლი,­ბიზ­ნეს­ოპ­ერ­ატ­ორ­ებ­ის­თვის­ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­
მომ­სა­ხუ­რე­ბა,­ ცხო­ველ­თა­ სნე­ულ­ებ­ებ­ის­ დი­აგ­ნოს­ტი­კა;­
ცხო­ველ­თა­გა­დაყ­ვა­ნა­გა­და­რეკ­ვა­ზე,­ბი­ოლ­ოგი­ური­ნარ­
ჩე­ნე­ბის­შეგ­რო­ვე­ბა­ზე,­უტ­ილ­იზ­აცი­ასა­და­გა­ნად­გუ­რე­ბა­ზე­
ზე­დამ­ხედ­ვე­ლო­ბა.“19
ბის­მწარ­მო­ებ­ელი­ფერ­მე­რე­ბის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­მოკ­ვლე­ვა­
და­ან­ალ­იზ­ის­სა­ფუძ­ველ­ზე­შე­სა­ბა­მი­სი­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­
მომ­ზა­დე­ბა.­
კვლე­ვის­შე­დე­გად­დად­გინ­დე­ბა­მოქ­მე­დი­მეცხო­ვე­ლე­ობ­
ის­ფერ­მებ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობა,­კერ­ძოდ:

•­ 2017­წელს­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ვაქ­ცი­ნა­ცი­ები:­ •­ ფერ­მებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­ნი­ტა­რულ/ჰი­გი­ენ­ური­

•­ თურ­ქუ­ლის­სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ; მდგო­მა­რე­ობა;
•­ ჯი­ლე­ხის­სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ; •­ პი­რუტყვის­რა­ოდ­ენ­ობა­და­ჯი­ში;
•­ ბრუ­ცე­ლო­ზის­სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ; •­ თა­ნამ­შრო­მელ­თა­რა­ოდ­ენ­ობა­და­კვა­ლი­ფი­კა­ცია;
•­ წვრილ­ფე­ხა­პი­რუტყვის­ჭი­რის­სა­წი­ნა­აღ­მდე­გოდ. •­ ფერ­მე­რე­ბის­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­შე­სა­ბა­მის­სა­კა­
•­ 2015­წლის­1­იან­ვრი­დან­ძა­ლა­შია­მსხვილ­ფე­ხა­ცხო­ ნონ­მდებ­ლო­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე;
ვე­ლის­ იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცია­რე­გის­ტრა­ცი­ის­ წე­სი,­ რო­ •­ ფერ­მე­რე­ბის­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­სა­ხელ­მწი­ფო­და­
მე­ლიც­ ხელს­ უწყობს­ სა­ქონ­ლის­ აღ­რიცხვას­ და­ სხვა­პროგ­რა­მებ­სა­და­კონ­კურ­სებ­ზე,­რო­მე­ლიც­მი­
პი­რუტყვის­ჯან­მრთე­ლო­ბის­დაც­ვის­მიზ­ნით­ღო­ნის­ მარ­თუ­ლია­მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბი­სა­კენ;­
ძი­ებ­ებ­ის­ეფ­ექ­ტი­ან­ად­გა­ტა­რე­ბას.­ •­ ფერ­მე­რე­ბის­ხედ­ვა­მე­ურ­ნე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას­თან­
და­კავ­ში­რე­ბით.
,,ქარ­თვე­ლოს­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ სა­
ხელ­მწი­ფო­ კონ­ტრო­ლის­ დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბულ­მა­ სა­ჯა­რო­
სა­მარ­თლის­იურ­იდი­ულ­მა­პირ­მა­–­სურ­სა­თის­ერ­ოვ­ნულ­
მა­ სა­აგ­ენ­ტომ,­ 2018­ წლის­ პირ­ველ­ იან­ვრამ­დე,­ ამ­ წე­სის­
მეთოდოლოგია
შე­სა­ბა­მი­სად,­ გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს­ მსხვილ­ფე­ხა­ სა­ქონ­ლის­
კვლე­ვის­ ავ­ტო­რებ­მა­ იხ­ელ­მძღვა­ნე­ლეს­ მიდ­გო­მით,­ რო­
იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცია­–­რე­გის­ტრა­ცია­და­მა­თი­სად­გო­მის/დრო­
მე­ლიც­იძ­ლე­ვა­ერ­თდრო­ულ­ად­რამ­დე­ნი­მე­სა­კითხის­შეს­
ებ­ითი­ სად­გო­მის­ რე­გის­ტრა­ცია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სა­ხელ­
წავ­ლის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას.­ ფერ­მე­რე­ბის­ ინ­ტერ­ვიუირება­
მწი­ფო­ბი­უჯ­ეტ­იდ­ან­გა­მო­ყო­ფი­ლი­ას­იგ­ნე­ბე­ბის­ფარ­გლებ­
მოხ­და­ნა­ხევ­რად­სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­კითხვა­რის­გა­მო­
ში.“20
ყე­ნე­ბით.­
,,მსხვილ­ფე­ხა­ სა­ქონ­ლის­ იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცი­ისა­ და­ რე­გის­
ტრა­ცი­ის­ელ­ემ­ენ­ტე­ბია:
კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბი­დან­ და­ და­ფარ­ვის­ ზო­ნი­დან­ გა­მომ­დი­
ნა­რე,­ შე­ირ­ჩა­ 10­ რეს­პო­დენ­ტი,­ მათ­ შო­რის­ რძის­ პირ­ვე­
ა)­ ნი­შან­დე­ბა;
ლა­დი­ მიმ­წო­დე­ბე­ლიი­ 5­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ მე­ურ­ნე­ობა­ და­
ბ)­ მო­ნა­ცემ­თა­ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი­ბა­ზა;
5­მცი­რე­ზო­მის­მე­ურ­ნე­ობა.­ფერ­მე­რე­ბი­მე­ურ­ნე­ობ­ას­ეწ­
გ)­ მსხვილ­ფე­ხა­სა­ქონ­ლის­პას­პორ­ტი­ზა­ცია;
ევი­ან­სა­გა­რე­ჯოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­შე­მა­ვალ­სხვა­დას­ხვა­
დ)­თი­თოეული­ სად­გო­მის/დრო­ებ­ითი­ სად­გო­მის­ რე­
სოფ­ლებ­ში.­ გა­მო­იკ­ითხა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ რამ­დე­ნი­მე­
გის­ტრა­ცია­ და­ სად­გო­მის/დრო­ებ­ითი­ სად­გო­მის­
სოფ­ლის­ ფერ­მე­რი­ (სულ­ სა­გა­რე­ჯოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
წიგ­ნა­კი.“21
ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ერ­თე­ულ­ში­შე­დის­ქ.­სა­გა­რე­ჯო­და­24­
სო­ფე­ლი).
დად­გე­ნი­ლე­ბა­ში­ დე­ტა­ლუ­რად­ არ­ის­ გა­წე­რი­ლი,­ რა­ მო­
ეთხო­ვე­ბა­ ფერ­მერს,­ რომ­ და­იც­ვას­ ამ­ დად­გე­ნი­ლე­ბით­
მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­გის­ ან­ალ­იზ­ის­თვის­ და­ მო­ნა­ცემ­თა­
გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ წე­სე­ბი.­ დად­გე­ნი­ლე­ბის­ მი­ხედ­ვით,­
შეგ­რო­ვე­ბის­თვის­ პირ­ვე­ლა­დი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ (ფერ­მე­რე­ბის­
ფერ­მერ­მა­ სის­ტე­მა­ტუ­რად­ უნ­და­ ით­ან­ამ­შრომ­ლოს­ სა­აგ­
რა­ოდ­ენ­ობა,­ პი­რუტყვის­ რა­ოდ­ენ­ობა,­ რძის­ წარ­მო­ებ­ის­
ენ­ტოს­თან­და­მი­აწ­ოდ­ოს­დე­ტა­ლუ­რი­ინ­ფორ­მა­ცია.­ფერ­
რა­ოდ­ენ­ობა)­ მი­ღე­ბულ­ იქ­ნა­ სა­გა­რე­ჯოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­
მერ­მა­ უნ­და­ აწ­არ­მო­ოს­ სად­გო­მის­ წიგ­ნა­კი­ და­ შე­იტ­ან­ოს­
ტის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რის­ ბა­ზი­
ცვლი­ლე­ბე­ბი.
დან,­გეგ­მი­ურ­ვე­ტე­რი­ნა­რულ­მომ­სა­ხუ­რე­ბას­თან­და­კავ­ში­
რე­ბით­–­სურ­სა­თის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტოს­(სსიპ)­წლი­ური­
ან­გა­რი­შით­და­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ული­სამ­მარ­თვე­ლოს­ინ­
მიზნები და ამოცანები ფორ­მა­ცი­ით.
­ პირ­ვე­ლა­დი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ შეს­წავ­ლის­ და­ და­მუ­შა­ვე­ბის­
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ სა­გა­რე­ჯოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მეცხო­ შემ­დგომ­ მოხ­და­ შერ­ჩე­ული­ ფერ­მე­რე­ბის­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­
ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­გის­ ან­ალ­იზი,­ რძის­ და­ რძის­ პრო­დუქ­ტე­ ური­გა­მო­კითხვა.­ინ­ტერ­ვი­უს­ხან­გრძლი­ვო­ბა­30­35­წუ­თი.­

19­­სურსათის­ეროვნული­სააგენტოს 2017­წლის­ანგარიში,­გვ.7.
20­­საქართველოს­მთავრობის­დადგენილება­N764,­2014­წლის­31­დეკემბერი,­მუხლი­2.
21­­საქართველოს­მთავრობის­დადგენილება­N764,­2014­წლის­31­დეკემბერი,­მუხლი­4.

22
კვლე­ვა­5­ძი­რი­თად­ნა­წი­ლად­იყ­ოფა:­ ბუ­ნებ­რი­ვი­პი­რო­ბე­ბი­სა­და­სა­ძოვ­რე­ბის­მცი­რე­ფარ­თო­ბე­
•­ პირ­ვე­ლი­ ნა­წი­ლი­ მო­იც­ავს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ პი­ ბის­გა­მო,­ფერ­მე­რე­ბი­სა­ერ­თო­სარ­გებ­ლო­ბის­სა­ძოვ­რებს­
რუტყვის­ჯიშ­ზე,­რა­ოდ­ენ­ობ­ასა­და­ფერ­მის­მდგო­მა­ იყ­ენ­ებ­ენ,­ რაც,­ მა­თი­ შე­ფა­სე­ბით,­ ძა­ლი­ან­ მცი­რეა­ და­ პი­
რე­ობ­აზე;­ რუტყვი­ სა­თა­ნა­დოდ­ ვერ­ იკ­ვე­ბე­ბა.­ ფერ­მე­რე­ბის­ უმ­რავ­
•­ მე­ორე­ ნა­წი­ლი­ ეხ­ება­ ფერ­მა­ში­ ჰი­გი­ენ­ურ/­ სა­ნი­ტა­ ლე­სო­ბა­ზამ­თრის­პე­რი­ოდ­ში­საკ­ვე­ბად­ხმელ­ბა­ლახს­და­
რულ­მდგო­მა­რე­ობ­ას,­რა­სა­ხით­ხდე­ბა­რძის­მი­ღე­ კომ­ბი­ნი­რე­ბულ­ნა­ერ­თს­იყ­ენ­ებს­(ხორ­ბლის,­სი­მინ­დის­და­
ბა­და­და­მუ­შა­ვე­ბა; ქე­რის).­ აღ­ნიშ­ნუ­ლის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ ძა­ლი­ან­ ძვი­რი­
•­ მე­სა­მე­ ნა­წი­ლი­ მო­იც­ავს­ და­საქ­მე­ბულ­თა­ რა­ოდ­ენ­ ჯდე­ბა­პი­რუტყვის­გა­მო­ზამ­თრე­ბა.
ობ­ას­და­კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ას;
•­ მე­ოთხე­ ნა­წილ­ში­ სა­უბ­არია­ ფერ­მერ­თა­ მხრი­დან­ ფერ­მე­რე­ბის­თქმით,­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­მა­ღა­ლი­წვე­ლა­დო­
სა­კა­ნონ­მდებ­ლო­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­ცოდ­ნა­ზე; ბის­მქო­ნე­უცხო­ური­(ჰო­ლან­დი­ური,­შვე­იც­არი­ული)­ჯი­შის­
•­ მე­ხუ­თე­ნა­წი­ლი­მო­იც­ავს­ფერ­მე­რე­ბის­ხედ­ვას­გან­ სა­ქონ­ლის­ შე­ძე­ნა­ (ძი­რი­თა­დად­ ხბო­ებ­ის),­ თუმ­ცა,­ მაქ­
ვი­თა­რე­ბის­ პერ­სპექ­ტი­ვებ­ზე­ და­ იმ­ პროგ­რა­მებ­სა­ სი­მა­ლუ­რი­ ეფ­ექ­ტის­ მი­საღ­წე­ვად­ სა­ჭი­როა,­ რომ­ ას­ეთი­
და­კონ­კურ­სებ­ზე,­რომ­ლე­ბიც­ეხ­ება­მცი­რე­და­სა­შუ­ სა­ქო­ნე­ლი­ ბა­გურ­ კვე­ბა­ზე­ ჰყავ­დეთ­ და­ ფერ­მე­რებ­მა­ სა­
ალო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბას.­ ძო­ვარ­ზე­არ­ატ­არ­ონ.­ბა­გუ­რი­კვე­ბა­კი­მო­ითხოვს­მა­ღალ­
პრო­დუქ­ტი­ული­საკ­ვე­ბი­ბა­ზას,­რაც,­სა­თი­ბე­ბის­სიმ­წი­რის­
პი­რო­ბებ­ში,­ დღეს­დღე­ობ­ით­ მი­უღ­წე­ვე­ლია.­ ას­ევე,­ ფერ­
კვლევის შედეგები მე­რე­ბის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ ად­გი­ლობ­რივ­ ჯი­შებ­თან­ შე­და­
რე­ბით,­რომ­ლე­ბიც­გა­რე­მოს­თან­უკ­ეთ­ად­აპ­ტი­რე­ბუ­ლე­ბი­
გა­მო­კითხულ­თა­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­წლე­ბია­ეწ­ევა­ფერ­მე­რულ­ არი­ან,­უცხო­ური­ჯი­შე­ბი­ხში­რად­ავ­ად­დე­ბი­ან.­ას­ეთი­ჯი­შის­
მე­ურ­ნე­ობ­ას,­ამ­წლე­ბის­მან­ძილ­ზე­მათ­და­უგ­როვ­დათ­შე­ ხბოს­ ფა­სი­ მა­ღა­ლია­ და­ კავ­კა­სი­ურ­ ჯი­შე­ბი­სას­ რამ­დენ­
სა­ბა­მი­სი­ცოდ­ნა­და­გა­მოც­დი­ლე­ბა,­რი­სი­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თაც­ ჯერ­მე­აღ­ემ­ატ­ება,­ამ­მი­ზე­ზე­ბის­გა­მო­ფერ­მე­რებ­ში­უფ­რო­
მარ­თა­ვენ­მე­ურ­ნე­ობ­ას.­მეცხო­ვე­ლე­ობა­არ­ის­მა­თი­შე­მო­ პო­პუ­ლა­რუ­ლია­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჯი­შე­ბი.­
სავ­ლის­ ძი­რი­თა­დი­ წყა­რო.­ მაგ­რამ­ წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­
ბა­ში­ მა­თი­ მე­ურ­ნე­ობ­ები­ არ­ არ­ის­ რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ და­
პრო­დუქ­ცი­ას­ყი­დი­ან­ად­გი­ლობ­რი­ვად­ან­ფი­ზი­კურ­პი­რებ­ რძის მიღებასთან დაკავშირებული
ზე,­ მა­თი­ პრო­დუქ­ტი­ არ­ შე­დის­ დიდ­ სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­ში.­ სანიტარულ/ჰიგიენური მდგომარეობა
ყვე­ლის­მწარ­მო­ებ­ელს,­თუ­მას­ბა­ზარ­ზე­გა­სა­ყი­დად­გა­აქ­
ვს­ პრო­დუქ­ცია,­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ული­ შე­მოწ­მე­ბა­ მო­ეთხო­ 10­რეს­პო­დენ­ტი­დან­8­რეს­პონ­დენ­ტი­ამ­ბობს,­რომ­ეწ­ევი­
ვე­ბა.­თუ­კი­ფერ­მერ­მა­გა­დაწყვი­ტა­ოჯ­ახ­ურ­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ ან­რძის­პირ­ვე­ლად­წარ­მო­ებ­ას,­და­ახ­ლო­ებ­ით­ერთ­სულ­
დამ­ზა­დე­ბუ­ლი­ყვე­ლის­გა­ყიდ­ვა,­მან­აუც­ილ­ებ­ლად­უნ­და­ მეწ­ველ­პი­რუტყვზე­დღე­ში­იღ­ებს­10­12­ლიტრ­რძეს.­
გაგ­ზავ­ნოს­ნი­მუ­ში­ლა­ბო­რა­ტო­რი­აში,­რომ­ლის­დას­კვნის­
გა­რე­შე­მას­ყვე­ლის­შე­ტა­ნა­არ­შე­უძ­ლია­არც­ერთ­სუ­პერ­ გა­მო­კითხუ­ლი­10­ფერ­მე­რი­დან­არც­ერთ­ფერ­მა­ში­არ­არ­
მარ­კეტ­ში.­გა­მო­კითხუ­ლი­ფერ­მე­რე­ბი­ამ­ეტ­აპ­ზე­ას­ეთ­ლა­ ის­ ცხო­ვე­ლის­ სად­გო­მი­დან­ გა­მო­ცალ­კე­ვე­ბუ­ლი­ საწ­ვე­ლი­
ბო­რა­ტო­რი­ულ­შე­მოწ­მე­ბას­არ­აკ­ეთ­ებ­ენ,­ამ­ის­გა­მო­მა­თი­ ად­გი­ლი.­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­ევ­რო­პუ­ლი­სტან­დარ­ტე­
ყვე­ლი­ვერ­შე­დის­სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტებ­ში. ბის­თა­ნახ­მად­და­რძის­და­ბინ­ძუ­რე­ბის­პრე­ვენ­ცი­ის­მიზ­ნით­
სა­ჭი­როა,­ რომ­ რძის­ წვე­ლის­ პრო­ცე­სი­ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­
ჰი­გი­ენ­ური­ მოთხოვ­ნე­ბის­ დაც­ვით,­ რძის­ წვე­ლის­ დაწყე­
ფერმებში არსებული მდგომარეობა ბამ­დე­ უნ­და­ მოხ­დეს­ ცხო­ვე­ლის­ სარ­ძე­ვე­ ჯირ­კვლი­სა­ და­
მი­სი­ მი­და­მო­ებ­ის­ გა­სუფ­თა­ვე­ბა,­ რა­თა­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­
გა­მო­კითხუ­ლი­რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­10­ფერ­მი­დან­ყვე­ლა­არ­ ლი­იყ­ოს­რძის­სი­სუფ­თა­ვე­და­უს­აფ­რთხო­ება.
ას­ტან­დარ­ტუ­ლია:­ ძვე­ლი­ შე­ნო­ბე­ბი,­ ღია­ სა­ერ­თო­ ფარ­
თით,­ შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­ მდგო­მა­რე­ობა­ არ­ შე­ეს­აბ­ამ­ ფერ­მა­ში­არ­არ­ის­ცალ­კე­გა­მო­ყო­ფი­ლი­ად­გი­ლი­რძის­შე­
ება­სტან­დარ­ტებს.­მხო­ლოდ­ერ­თი­ფერ­მა­შია­ცალ­ცალ­კე­ სა­ნა­ხად.­ფერ­მე­რე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­ამ­უშ­ავ­ებ­ენ­ნედლ­რძეს­
გა­მო­ყო­ფი­ლი­ სად­გო­მე­ბი­ პი­რუტყვის­თვის.­ სხვა­გან­ პი­ და­ ამ­ოჰ­ყავთ­ იმ­ერ­ული­ ყვე­ლი,­ ამ­ას­ მოწ­ვე­ლის­თა­ნა­ვე,­
რუტყვი­ სა­ერ­თო­ ფარ­თში­ იმ­ყო­ფე­ბა.­ ფერ­მე­ბის­ და­სუფ­ რძის­თერ­მუ­ლი­და­მუ­შა­ვე­ბის­გა­რე­შე­აკ­ეთ­ებ­ენ.­
თა­ვე­ბა­ხდე­ბა­ყო­ველ­დღი­ურ­ად,­ამ­სა­მუ­შა­ოს­ფერ­მე­რე­ბი­
ხე­ლით­აკ­ეთ­ებ­ენ.­ სო­ფელ­ უდ­აბ­ნო­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ მე­ურ­ნე­ობ­ები­ ძი­რი­თა­დად­
მის­დე­ვენ­ყვე­ლის­წარ­მო­ებ­ას,­ამ­ზა­დე­ბენ­სულ­გუნს,­რე­ალ­
გა­მო­კითხუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბის­ სა­ქონ­ლის­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­ იზ­აცი­ას­ახ­დე­ნენ­თბი­ლის­ში.­მა­თი­თქმით,­ბო­ლო­პე­რი­ოდ­ში­
უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ კავ­კა­სი­ური­ წაბ­ლას­ ჰიბ­რი­დია.­ თუმ­ცა­ ძა­ლი­ან­ძვი­რი­უჯ­დე­ბათ­ყვე­ლის­გა­ტა­ნა,­რაც­გა­მოწ­ვე­ულია­
არ­სე­ბუ­ლი­ პი­რუტყვი,­ გარ­და­ სა­ხორ­ცედ­ გაზ­რდი­ლი­ პი­ საწ­ვავ­ზე­ ფა­სის­ გაზ­რდით,­ შე­სა­ბა­მი­სად­ გა­იზ­არ­და­ ტრან­
რუტყვი­სა,­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ კვე­ბის­ და­ არ­ას­წო­რი­ მოვ­ლის­ სპორ­ტი­რე­ბის­ხარ­ჯი.­გა­სა­ყი­დი­ყვე­ლის­ფა­სი­ვე­ღარ­ფა­რავს­
პი­რო­ბებ­ში,­ვერ­იძ­ლე­ვა­იმ­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­რძეს,­რაც­მი­სი­ და­ნა­ხარ­ჯებს.­10­ლიტ­რი­რძის­გან­იღ­ებ­ენ­1­კგ­ყველს,­გა­სა­ყი­
პრო­დუქ­ტუ­ლო­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლით­არ­ის­გან­საზღრუ­ლი.­ დი­ფა­სი­6­დან­8­ლა­რამ­დეა­(ზაფხუ­ლი/ზამ­თა­რი).­

23
მა­თი­ მოთხოვ­ნაა,­ ად­გილ­ზე­ იყ­ოს­ რძის­ შემ­გრო­ვე­ბე­ლი­ და­გეგ­მვა­ და­ და­საქ­მე­ბულ­თა­ შო­რის­ ფუნ­ქცი­ებ­ის­ გა­ნა­
პუნ­ქტი­ და­ ფერ­მე­რი­ პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი­ იქ­ნე­ბა­ მხო­ლოდ­ წი­ლე­ბა.­ მე­ურ­ნე­ობა­ არა­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლია­ და­ ხშირ­ შემ­
რძის­ ხა­რის­ხზე.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ ყველს,­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­ ამ­ თხვე­ვა­ში­მათ­უჭ­ირთ­მუ­შა­ხე­ლის­და­ქი­რა­ვე­ბა.­პი­რუტყვის­
ოქ­მე­დე­ბის­ შემ­დეგ­ ფერ­მერს­ უკ­ვე­ გა­უჭ­ირ­დე­ბათ­ მი­სი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­შე­და­რე­ბით­მცი­რეა­და­
რე­ალ­იზ­აცია,­რად­გან­მო­ეთხო­ვე­ბათ­პრო­დუქ­ტის­შე­მოწ­ საქ­მე­ბულ­თა­ რა­ოდ­ენ­ობა.­ არ­ ყავთ­ დარ­გის­ სპე­ცი­ალ­ის­
მე­ბა­და­შე­ფუთ­ვა.­ ტე­ბი.­მხო­ლოდ­სა­კუ­თარ­გა­მოც­დი­ლე­ბა­ზე­დაყ­რდნო­ბით­
ხდე­ბა­მე­ურ­ნე­ობ­ის­მარ­თვა.­სარ­გებ­ლო­ბენ­და­ქი­რა­ვე­ბუ­
პრობ­ლე­მაა­საკ­ვე­ბი­ბა­ზა.­ზაფხუ­ლის­პე­რი­ოდ­ში­ძი­რი­თა­ ლი­ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი­მომ­სა­ხუ­რე­ბით,­არ­ჰყავთ­სა­კუ­თა­რი­
დი­საკ­ვე­ბია­მწვა­ნე­ბა­ლა­ხი.­ამ­პე­რი­ოდ­ში­პი­რუტყვს­არ­ ვეტ.­ექ­იმი.­კვე­ბის­სპე­ცი­ალ­ის­ტი­და­ა.­შ.
მი­ეც­ემა­კომ­ბი­ნი­რე­ბუ­ლი­საკ­ვე­ბი.­ კითხვა­ზე­–­რა­ტი­პის­პრო­ფე­სი­ული­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბი­და­ეხ­
მა­რე­ბო­დათ­ ბიზ­ნე­სის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ში?­ რეს­პონ­დენ­ტთა­
ზამ­თარ­ში­იწყე­ბა­ძრო­ხის­60­დღი­ანი­მშრა­ლო­ბის­პე­რი­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­კონ­კრე­ტუ­ლად­ვერ­პა­სუ­ხობს,­მი­უხ­ედ­ავ­
ოდი,­ რა­ დრო­საც­ ფუ­რის­ ორ­გა­ნიზ­მი­ ხბოს­ მო­გე­ბი­სა­ და­ ად­იმ­ისა,­რომ­ეს­მით,­რამ­დე­ნად­სა­ჭი­როა­ახ­ალი­ტექ­ნო­
ლაქ­ტა­ცი­ის­ათ­ვის­ ემ­ზა­დე­ბა.­ ამ­ პე­რი­ოდ­ში­ არ­ას­რულ­ფა­ ლო­გი­ებ­ის­და­ნერ­გვა,­საკ­ვე­ბი­ბა­ზის­და­ჯი­შობ­რი­ვი­გა­უმ­
სო­ვა­ნი­კვე­ბა­გავ­ლე­ნას­ახ­დენს­წვე­ლის­პე­რი­ოდ­ში­რძის­ ჯო­ბე­სე­ბა.
რა­ოდ­ენ­ობ­აზე.­ ზამ­თარ­ში­ იზ­რდე­ბა­ და­ნა­ხარ­ჯე­ბი,­ რძის­
რა­ოდ­ენ­ობა­ნაკ­ლე­ბია­და­შემ­ცი­რე­ბუ­ლია­შე­მო­სავ­ლე­ბი. ,,მეცხო­ვე­ლე­ობა­ის­ეთი­დარ­გია­წი­ნას­წარ­ვერ­და­იგ­ეგ­მე­ბა,­
სა­ჭი­როა­ პრაქ­ტი­კუ­ლი­ ცოდ­ნა.­ ცხო­ველს­ სჭირ­დე­ბა­ ინ­დი­
ფერ­მე­რე­ბი­იმ­ფერ­მებ­ში,­რომ­ლე­ბიც­საცხოვ­რე­ბელ­სახ­ ვი­დუ­ალ­ური­მიდ­გო­მა.­ძა­ლი­ან­კარ­გი­იქ­ნე­ბა­დარ­გის­სპე­
ლთან­ ახ­ლოს­ არ­ის­ გან­თავ­სე­ბუ­ლი,­ ცდი­ლო­ბენ,­ რომ­ ცი­ალ­ის­ტე­ბის­ კონ­სულ­ტა­ცი­ები­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ ზამ­თრის­
რძის­ჭურ­ჭე­ლი,­ას­ევე­აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბა,­რო­მე­ლიც­გა­მო­იყ­ პე­რი­ოდ­ში­კვე­ბის­რა­ცი­ონ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­პი­რუტყვის­
თვის­ კონ­ცენ­ტრი­რე­ბუ­ლი,­ წვნი­ანი­ საკ­ვე­ბის­ დამ­ზა­დე­ბა­
ენ­ება­წვე­ლის­დროს,­და­მუ­შავ­დეს,­მაგ­რამ­არ­ხდე­ბა­მა­თი­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ ამ­იტ­ომ­ სა­ჭი­როა­ ფერ­მე­რებს­ ქონ­დეთ­
დე­ზინ­ფი­ცი­რე­ბა.­ ამ­ის­გა­მოც­დი­ლე­ბა,“­–­რეს­პონ­დენ­ტი.

რაც­ შე­ეხ­ება­ რძის­ შე­მოწ­მე­ბას,­ მხო­ლოდ­ ერთ­ რეს­პონ­
დენ­ტს­ ჰქონ­და­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ მიდ­გო­მა.­ მი­სი­ თქმით,­
რძის­ შე­მოწ­მე­ბა­ მუდ­მი­ვი­ პრო­ცე­სია,­ პი­რუტყვი­ ჩა­კე­ტი­
ლია­ ერთ­ სივ­რცე­ში­ თუ­ სა­ძო­ვარ­ზე­ გა­დის,­ ნე­ბის­მი­ერ­
დროს­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­და­ავ­ად­დეს,­ამ­იტ­ომ­აუც­ილ­ებ­ელია­
რძე­შე­მოწ­მდეს­პე­რი­ოდ­ულ­ად,­და­ნარ­ჩე­ნი­რეს­პონ­დენ­
ტე­ბი­ თვლი­ან,­ რომ,­ რად­გან­ პი­რუტყვი­ აც­რი­ლია,­ მათ­
რძეს­არ­სჭირ­დე­ბა­შე­მოწ­მე­ბა.­
,,მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ რძე­ მოწ­მდე­ბო­დეს,­ მაგ­რამ­ იმ­ის­ გა­მო­
რომ­რაიონში­არ­არ­ის­რძის­შე­მოწ­მე­ბის­თვის­შე­სა­ბა­მი­სი­
ლა­ბო­რა­ტო­რია­და­მხო­ლოდ­თბი­ლის­ში­არ­ის­ამ­ის­შე­საძ­
ლებ­ლო­ბა,­ რძის­ შე­მოწ­მე­ბა­ ერ­თხელ­ დამ­ჭირ­და,­ მაგ­რამ­
ძა­ლი­ან­ძვი­რი­და­მიჯ­და­(ერ­თი­სინ­ჯი­100­ლა­რი).­ამ­ას­ემ­ატ­
ება­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა.­რძის­შე­მოწ­მე­ბა­მხო­ლოდ­ვაშ­ლიჯ­
ვარ­ში­ არ­ის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ ამ­იტ­ომ­ ვერ­ ვა­ხერ­ხებთ,­ რომ­
რძე­სის­ტე­მა­ტი­ურ­ად­შე­ვა­მოწ­მო.,“­–­რეს­პონ­დენ­ტი.
გა­მო­კითხუ­ლი­ 10­ ფერ­მე­რი­დან,­ არც­ ერ­თი­ არ­ იყ­ენ­ებს­
საწ­ველ­ აპ­არ­ატს.­ მა­თი­ გან­მარ­ტე­ბით,­ კარ­გად­ ეს­მით,­
რომ­რძის­ხა­რის­ხის­და­სა­ცა­ვად­ნამ­დვი­ლად­სჭირ­დე­ბათ­
საწ­ვე­ლი­აპ­არ­ატი,­მაგ­რამ­ფი­ნან­სუ­რი­მდგო­მა­რე­ობა­და­
ფერ­მის­მდგო­მა­რე­ობა­არ­უწყობს­ხელს­მის­შე­ძე­ნას.
ვე­ტე­რი­ნა­ლურ­ მომ­სა­ხუ­რე­ბას­ ფერ­მე­რებს­ უწ­ევს­ სურ­სა­
თის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტოს(­სსიპ)­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­
მად­გენ­ლო­ბა.­
საკანონმდებლო რეგულაციები
10­ ფერ­მე­რი­დან­ 8­ ფერ­მერს­ არ­ აქ­ვს­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­კა­
ნონ­მდებ­ლო­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე.­მოს­მე­ნი­ლი­აქ­ვთ­ამ­რე­გუ­
ლა­ცი­ის­შე­სა­ხებ,­მაგ­რამ,­არ­აქ­ვთ­დე­ტა­ლუ­რი­ინ­ფორ­მა­
ცია­ იმ­ის­ შე­სა­ხებ,­ რა­ სპე­ცი­ფი­ური­ მოთხოვ­ნე­ბია­ ნედ­ლი­
რძის­მი­მართ,­რა­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი­აქ­ვს­ფერ­მერს­სურ­სა­
თის­სა­აგ­ენ­ტოს­მი­მართ.­
,,ძა­ლი­ან­ კარ­გი­ იქ­ნე­ბა­ თუ­ ამ­ სი­ახ­ლე­ებს­ გაგ­ვაც­ნო­ბენ,­
რად­გან­ ვი­ცი­ რომ­ ცო­ტა­ ხან­ში­ პრობ­ლე­მა­ შე­მექ­მნე­ბა­ და­
ვერ­ გავ­ყი­დი­ ჩემს­ პრო­დუქ­ტს,­ ამ­იტ­ომ­ რა­ უნ­და­ გა­ვა­კე­
თო­ამ­აზე­არ­აფ­ერი­არ­ვი­ცით,­ჩვენ­ჯერ­კი­დევ­ბევ­რი­რა­მე­
გვჭირ­დე­ბა,­რომ­ჩვე­ნი­ფერ­მა­დაუახლოვდეს­იმ­სტან­დარ­
ტებს,­რაც­თქვე­ნი­თქმით­მო­ეთხო­ვე­ბა­ბიზ­ნეს­ოპ­ერ­ატ­ორს,­
რო­მე­ლიც­ ეწ­ევა­ რძის­ პირ­ვე­ლად­ წარ­მო­ებ­ას,“­ –­ რეს­პო­
დენ­ტი.

განვითარების პერსპექტივები
დასაქმებულთა რაოდენობა და
კვალიფიკაცია ყვე­ლა­ რეს­პო­დენ­ტი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ მთა­ვარ­ პრობ­
ლე­მად­ფი­ნან­სე­ბის­სიმ­ცი­რეს­ას­ახ­ელ­ებს.­აქ­ვთ­სურ­ვი­ლი,­
ფერ­მებ­ში­ ძი­რი­თა­დად­ ოჯ­ახ­ის­ წევ­რე­ბი­ არი­ან­ და­საქ­მე­ რომ­ გა­ზარ­დონ­ პი­რუტყვის­ რა­ოდ­ენ­ობა,­ გააუმჯობესონ­
ბუ­ლი,­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ული­ მარ­თვის­ პრინ­ცი­პით­ არც­ ერ­თი­ ფერ­მის­მდგო­მა­რე­ობა,­შე­იძ­ინ­ონ­საწ­ვე­ლი­აპ­არ­ატი.­
ფერ­მა­ არ­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს.­ არ­ ხდე­ბა­ სა­მე­ურ­ნეო­ წლის­ ამ­ის­თვის­ სა­ჭი­როდ­ მი­აჩ­ნი­ათ­ ბან­კებ­მა­ გას­ცენ­ და­ბალ­

24
პრო­ცენ­ტი­ანი­სეს­ხე­ბი,­რომ­ლის­გა­დახ­დაც­სეს­ხის­აღ­ებ­
ის­თა­ნა­ვე­არ­მო­ეთხო­ვე­ბათ.
ფერმერების ინფორმირებულობა
მეცხოველეობის განვითარებისკენ
მიმართული სახელმწიფო და სხვა
პროგრამებსა და კონკურსებზე
მთა­ვა­რი­მიზ­ნე­ბი­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლია­კონ­კრე­ტულ
კვლე­ვის­მიმ­დი­ნა­რე­ობ­ის­ას­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­ შე­დე­გებ­ზე:­
მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­
ბის­და­ბა­ლი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­გა­მო­იკ­ვე­თა.­ფერ­მე­რე­ბი­ამ­ბო­
ბენ,­რომ­მსგავს­კონ­კურ­სებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობა­არ­მი­უღი­
ათ,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ბიზ­ნეს­გეგ­მის­ წე­რის­ გა­მოც­დი­ლე­ბაც­
არ­აქ­ვთ.
გა­მო­კითხუ­ლი­ 10­ ფერ­მე­რი­დან,­ ერ­თს­ აქ­ვს­ რე­გის­ტრი­
რე­ბუ­ლი­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივი,­ რო­მელ­მაც­ მი­იღო­ მო­ნა­წი­ლე­
ობა­ ENPARD­ ­ის­ პროგ­რა­მა­ში.­ პროგ­რა­მის­ ფარ­გლებ­ში­
გაიარა­სწავ­ლე­ბა,­და­წე­რა­ბიზ­ნეს­გეგ­მა­და­მო­იპ­ოვა­და­
ფი­ნან­სე­ბა.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
ზე­მოთ­ შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ ან­ალ­იზ­ის­ შე­დე­გად­ დგინ­დე­ბა­
პო­ზი­ტი­ური­და­ნე­გა­ტი­ური­ფაქ­ტო­რე­ბი.
პო­ზი­ტი­ური­ფაქ­ტო­რე­ბია:­
•­ პროგ­რა­მის­ ფარ­გლებ­ში­ დრო­ული­ და­ ეფ­ექ­ტუ­რი­
ვე­ტე­რი­ნა­ლუ­რი­შე­მოწ­მე­ბა;
•­ მო­ტი­ვა­ცია­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ და­ ახ­ალი­ შე­საძ­
ლებ­ლო­ბე­ბის­თვის.
ნე­გა­ტი­ური­ფაქ­ტო­რე­ბია:­
•­ არ­არ­ეგ­ის­ტრი­რე­ბუ­ლი­წარ­მო­ება;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ წარ­მო­შო­ბის,­ შე­და­რე­ბით­ და­ბალ­
პრო­დუქ­ტი­ული­პი­რუტყვი;
•­ ფერ­მე­ბის­ ზო­მი­სა­ და­ პი­რუტყვის­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­
გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ დარ­გის­ სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბის­ და­
და­საქ­მე­ბულ­თა­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­სიმ­ცი­რე;
•­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სტან­დარ­ტებ­თან­ შე­უს­აბ­ამო­ ინ­
ფრას­ტრუქ­ტუ­რა;
•­ და­ბალ­ ტექ­ნო­ლო­გი­ური­ გან­ვი­თა­რე­ბა,­ რის­ გა­მოც­
სა­წარ­მოო­პრო­ცე­სის­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი­სრულ­დე­
ბა­ხე­ლით;
•­ პი­რუტყვის­ სად­გო­მე­ბის­ ზო­ოჰ­იგი­ენ­ური­ ნორ­მე­ბი­
სად­მი­შე­უს­აბ­ამ­ობა;
•­ ცხო­ველ­თა­ მოვ­ლა­შე­ნახ­ვის­ ექ­სტენ­სი­ური,­ ბა­
გურ­სა­ძოვ­რუ­ლი­სის­ტე­მა,­ზაფხულ­ში­ძი­რი­თა­დად­
სა­ძოვ­რუ­ლი­საკ­ვე­ბი,­ზამ­თარ­ში­–­მხო­ლოდ­უხ­ეში­
საკ­ვე­ბით­კვე­ბა;
•­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ და­ბა­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ სა­კა­
ნონ­მდებ­ლო­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე;
•­ ფი­ნან­სებ­თან­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა­ზე­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
ნაკ­ლე­ბო­ბა;
•­ მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
ნაკ­ლე­ბო­ბა.
•­ მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბით­ ღა­რი­ბი­ მო­სახ­
ლე­ობ­ის­შე­მო­სავ­ლე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა;­
•­ სა­ქონ­ლის­ჯი­შე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ხორ­ცის­და­ყვე­
ლის­უფ­რო­ხა­რის­ხი­ანი­და­ეფ­ექ­ტი­ანი­წარ­მო­ებ­ის­
თვის;
•­ ახ­ალი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­და­ნერ­გვა­(რძის­საწ­ვე­ლი­
აპ­არ­ატი,­სად­გო­მის­და­სუფ­თა­ვე­ბის­თვის­მე­ქა­ნი­კუ­
რი­მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბი).
აქ­ედ­ან­გა­მომ­დი­ნა­რე­რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია:
•­ ყვე­ლა­ სტრუქ­ტუ­რა:­ სა­ხელ­მწი­ფო,­ არ­ას­ამ­თავ­რო­
ბო­და­კერ­ძო­უნ­და­იყ­ოს­ჩარ­თუ­ლი­ერ­თი­ან­ჯაჭ­ვში.­
უნ­და­ჩა­ტარ­დეს­ერ­თობ­ლი­ვი­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­კამ­
პა­ნი­ები,­ ტრე­ნინ­გე­ბი­ და­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ შეხ­ვედ­
რე­ბი­ ად­გი­ლობ­რივ­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის.­ აუც­ილ­ებ­
ელია­ ,,ჰას­პის“­ სტან­დარ­ტი­ და­ინ­ერ­გოს­ ფერ­მებ­ში.­
ფერ­მე­რი­ უნ­და­ იყ­ოს­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­ სა­კა­ნონ­
მდებ­ლო­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე,­ რა­შიც­ უნ­და­ იყ­ოს­ ჩარ­
თუ­ლი­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­ხელ­მწი­ფო­სტრუქ­ტუ­რე­ბი;
•­ მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ აუც­
ილ­ებ­ელია­ წარ­მო­ებ­აში­ ახ­ალი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­
შე­ტა­ნა­ და­ და­ნერ­გვა.­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ფერ­მე­რე­
ბის­ცოდ­ნის­დო­ნის­ამ­აღ­ლე­ბა­ახ­ალ­ტექ­ნო­ლო­გი­
ებ­ზე­და­მა­თი­და­ნერ­გვის­მე­თო­დებ­ზე;
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ფერ­მე­რე­ბის­ინ­ფორ­მი­რე­ბა,­რამ­
დე­ნად­სა­ჭი­როა­დარ­გის­სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბი­(ვე­ტე­რი­
ნა­რი,­კვე­ბის­ტექ­ნო­ლო­გი);­
•­ ფი­ნან­სებ­ზე­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­ გაზ­რდა­ და­ბალ­
პრო­ცენ­ტი­ანი­ კრე­დი­ტე­ბით,­ გა­დახ­დის­ დაწყე­ბა­
ბიზ­ნეს­გეგ­მის­ მი­ხედ­ვით­ (მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­ დარ­
გში­2­3­წლის­შემ­დეგ);­
•­ პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­ფერ­მე­რებს­დრო­ულ­ად­უნ­
და­მი­ეწ­ოდ­ოს­ინ­ფორ­მა­ცია­(შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ად­გი­
ლობ­რივ­ გა­ზეთ­ში­ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბა).­ პა­რა­ლე­ლუ­რად­
უნ­და­ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ არ­აფ­ორ­მა­ლუ­რი­ გა­ნათ­
ლე­ბის­პროგ­რა­მე­ბი,­რა­თა­მათ­აიმ­აღ­ლონ­ბიზ­ნეს­
გეგ­მე­ბის­შედ­გე­ნის­ცოდ­ნის­დო­ნე;­
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­ და­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ არ­ას­ამ­თავ­
რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან.­ მათ­ უნ­და­ იაქ­ტი­ურ­ონ,­
რა­თა­დო­ნორ­მა­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­მა­შეძ­ლონ­სა­გა­რე­
ჯოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მიზ­ნობ­რი­ვი­ პრო­ექ­ტე­ბის­
გან­ხორ­ცი­ელ­ება;­
25
 •­ უნ­და­მომ­ზად­დეს­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­მა­სა­ლე­ბი; ყუ­რადღე­ბა­და­ეთ­მოს­ფერ­მე­რე­ბის­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის­სწავ­
•­ უნ­და­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­პროგ­ ლე­ბას­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­ ტრე­ნინგ­
რა­მე­ბი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის.­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ სა­კონ­ კურ­სე­ბის­მომ­ზა­დე­ბას.­
სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხურ­მა­ უნ­და­ იზ­რუ­ნოს­ ფერ­მე­რე­
ბის­თვის­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­წო­დე­ბა. რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია,­ რომ­ პროგ­რა­მე­ბის­ და­გეგ­მვა­სა­ და­
გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ დროს­ სა­ხელ­მწი­ფო­ სტრუქ­ტუ­რებ­მა­
კვლე­ვის­ავ­ტო­რებს­მიგ­ვაჩ­ნია,­რომ­მო­ცე­მუ­ლი­რე­კო­მენ­ ით­ან­ამ­შრომ­ლონ­ ქარ­თულ­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ და­ სა­ქარ­
და­ცი­ებ­იდ­ან­ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვე­ლო­ვა­ნია­და,­პირ­ველ­რიგ­ში,­ თვე­ლო­ში­ მო­მუ­შა­ვე­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან,­
რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ ერ­თობ­ლი­ვი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ კამ­პა­ნი­ რომ­ლებ­საც­ აქ­ვთ­ ამ­გვა­რი­ პროგ­რა­მე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ელ­
ებ­ის,­ ტრე­ნინ­გე­ბის­ და­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ შეხ­ვედ­რე­ბის­ ჩა­ ებ­ის­ გა­მოც­დი­ლე­ბა.­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­
ტა­რე­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის.­ აუც­ილ­ებ­ელია­ გუ­ლის­ხმობ­დეს,­ რო­გორც­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ გაც­ვლას,­ ას­
,,ჰას­პის“­ სტან­დარ­ტის­ და­ნერ­გვა.­ ნე­ბის­მი­ერი­ ფერ­მე­რი­ ევე­ ამ­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ას­ პროგ­რა­მე­ბის­
უნ­და­ იყ­ოს­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­ სა­კა­ნონ­მდებ­ლო­ რე­გუ­ლა­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­აში.
ცი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ,­ რა­შიც­ უნ­და­ იყ­ვნენ­ ჩარ­თუ­ლი­ რო­გორც­
სა­ხელ­მწი­ფო­ სტრუქ­ტუ­რე­ბი,­ ას­ევე­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ ორ­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ეფ­უძ­ნე­ბა­იმ­მო­საზ­რე­
გა­ნი­ზა­ცი­ები. ბებს,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფომ­უფ­რო­აქ­ტი­ური­რო­ლი­შე­ას­რუ­
ფერ­მე­რე­ბის­ ფი­ნან­სუ­რი­ ხელ­შეწყო­ბა­ უნ­და­ გან­ხორ­ცი­ ლოს­მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში­და­ხე­ლი­
ელ­დეს­სხვა­დას­ხვა­პროგ­რა­მე­ბის­სა­შუ­ალ­ებ­ით,­რომ­ლის­ შე­უწყოს­ფერ­მე­რე­ბის­სა­მე­წარ­მეო­აქ­ტი­ვო­ბას.­ეს­გუ­ლის­
შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბი­უნ­და­იყ­ვნენ­ფერ­მე­რე­ბი­და­ ხმობს­ არა­ მხო­ლოდ­ სა­კა­ნონ­მდებ­ლო­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­
მათ­უნ­და­გაიარონ­სწავ­ლე­ბა,­რა­თა­მო­ნა­წი­ლე­ობა­მი­იღ­ შექ­მნას,­არ­ამ­ედ­ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ხელ­შემ­წყო­ბი­პროგ­
ონ­პროგ­რა­მებ­ში.­ რა­მე­ბის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ას.­
გრძელ­ვა­დი­ანი­ შე­დე­გე­ბი­სათ­ვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მე­ტი­

26
IV სოფლის ტიპის სასტუმროების საჭიროებების
ანალიზი სიღნაღის მუნიციპალიტეტში
მაია­ბი­ძი­ნაშ­ვი­ლი,
სა­თე­მო­კავ­ში­რი­,,ნუკ­რი­ანი“

შესავალი კვლევის შედეგები

კა­ხე­თის­ რეგიონი,­ კერ­ძოდ,­ ქა­ლა­ქი­ სიღ­ნა­ღი­ და­ მის­ სიტუაციის ანალიზი
გარ­შე­მო­ არ­სე­ბუ­ლი­ ღირ­სე­შა­ნიშ­ნა­ობ­ები­ ტუ­რის­ტე­ბის­
ყუ­რადღე­ბას­იმ­თა­ვით­ვე­იქ­ცევს.­ში­და­და­გა­რე­ტუ­რის­ტე­ სიღ­ნა­ღის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რიზ­მის­ სა­ინ­ფო­მა­ციო­
ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­აქ­ნამ­დვი­ლად­არ­შე­იმ­ჩნე­ვა,­რაც,­ერ­თი­ ცენ­ტრი­დან­ აღ­ებ­ული­ მო­ნა­ცე­მე­ბის­ თა­ნახ­მად,­ 2016­2017­
შე­ხედ­ვით,­უნ­და­გამ­ხდა­რი­ყო­წვრი­ლი­და­სა­შუ­ალო­სას­ წლებ­ში­სიღ­ნაღს­ვი­ზი­ტო­რი­70­მდე­ქვეყ­ნი­დან­სტუმ­რობ­
ტუმ­რო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­ფუძ­ვე­ლი.­თუმ­ცა­გარ­ და,­ ჯამ­ში­ 17­ 418­ ვი­ზი­ტო­რი.­ ტუ­რიზ­მის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­
კვე­ული­სპე­ცი­ფი­კის­გა­მო,­ეს­ასე­არ­ხდე­ბა.­ ნის­ტრა­ცი­ის­ მო­ნა­ცე­მით,­ 2017­ წელს­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ 3,4­
მლნ­ტუ­რის­ტი­შე­მო­ვი­და,­სიღ­ნაღს­აქ­ედ­ან­2017­წელს­8982­
ტუ­რის­ტი­ სტუმ­რობ­და­ (ვინც­ ამ­ ცენ­ტრში­ გაიარა­ რე­გის­
ტრა­ცია).­ 2017­ წელს­ სოფ­ლის­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში(15)­
მიზნები და ამოცანები დამ­რჩენ­ტუ­რის­ტთა­რიცხვი­7200­ია.
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­სოფ­ლის­ტი­პის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­სა­ჭი­რო­
სიღ­ნაღ­ში­არ­ის­60­სას­ტუმ­რო­და­აქ­ედ­ან­54­სა­ოჯ­ახოა,­აქ­
ებ­ებ­ის­ ან­ალ­იზი­ სიღ­ნა­ღის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მა­გა­ლით­
ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს­30­კა­ფე­ბა­რი­და­რეს­ტო­რა­ნი,­5­ღვი­ნის­
ზე.­ აგ­რეთ­ვე­ იმ­ პრობ­ლე­მე­ბის­ შეს­წავ­ლა,­ რომ­ლე­ბიც­
მა­რა­ნი­და­3­ღვი­ნის­მა­ღა­ზია.­
აწ­უხ­ებთ­ უკ­ვე­ არ­სე­ბულ­ ბიზ­ნეს­ერ­თე­ულ­ებს,­ ამ­ პრობ­
ლე­მე­ბის­გა­დაწყვე­ტის­გზე­ბის­ძი­ება.­გარ­და­ამ­ისა,­კვლე­
www.booking.com­ზე­ სიღ­ნა­ღი­დან­ 98­ სას­ტუმ­როა­ გან­
ვის­ფარ­გლებ­ში­მიზ­ნად­იქ­ნა­და­სა­ხუ­ლი­იმ­გა­რე­მო­ებ­ებ­ის­
თავ­სე­ბუ­ლი,­რო­ცა­ტუ­რიზ­მის­ცენ­ტრში­54­ია­აღ­რიცხუ­ლი.­
ძებ­ნა­ და­ ან­ალ­იზი,­ რაც­ ხელს­ უშ­ლის­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­
უფ­ასო­ინ­ტერ­ნეტ­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­თით­ქმის­ყვე­ლა­სას­ტუმ­
მიმ­ზიდ­ველ­სიღ­ნა­ღის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მცი­რე­და­სა­შუ­
როს­აქ­ვს,­მაგ­რამ­სა­პარ­კინ­გე­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა,­სიღ­ნა­
ალო­სას­ტუმ­რო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბას.
ღის­ გა­ნა­შე­ნი­ან­ებ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ სახ­ლთან­ ახ­ლოს­
ძა­ლი­ან­ჭირს.­სოფ­ლის­ტი­პის­სას­ტუ­რო­ებ­ის­სტან­დარ­ტებ­
ზე­დაყ­რდნო­ბით­თუ­ვიმ­სჯე­ლებთ,­9­ად­ამი­ან­ზე­ერ­თი­აბ­
მეთოდოლოგია აზ­ანაა­გან­საზღვრუ­ლი­და­ამ­სტან­დარ­ტს­ყვე­ლა­სას­ტუმ­
რო­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს,­მე­ტიც,­არ­ის­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ები,­
კვლე­ვის­დროს­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­იქ­ნა­თვი­სობ­რი­ვი­კვლე­ვის­ სა­დაც­ყვე­ლა­ნო­მერს­თა­ვი­სი­სვე­ლი­წერ­ტი­ლი­აქ­ვს.­
ნა­ხევ­რად­ სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­ კითხვა­რი,­ რის­ შე­დე­გა­
დაც­შეგ­როვ­და­ინ­ფორ­მა­ცია­საკ­ვლევ­სა­კითხთან­და­კავ­ ამ­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში­ ღა­მის­თე­ვა­ კვე­ბის­ გა­რე­შე­ 30­ ლა­რი­
ში­რე­ბით.­ მაგ­რამ­ ვერ­ მო­ხერ­ხდა­ სრუ­ლი­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ დან­ იწყე­ბა,­ ხო­ლო­ სა­უზ­მით­ 55­60­ ლა­რია­ კაც­ზე.­ თით­
მო­ნა­ცე­მე­ბის­ამ­ოღ­ება­და­სა­ჭი­რო­გახ­და­ამ­მო­ნა­ცე­მე­ბის­ ქმის­ ყვე­ლა­ სო­ჯა­ხო­ სას­ტუმ­რო­ სიღ­ნაღ­სა­ და­ ნუკ­რი­ან­ში­
აღ­ება­სიღ­ნა­ღის­ტუ­რიზ­მის­სამ­სა­ხუ­რის­ხელთ­არ­სე­ბუ­ლი­ თავს­იწ­ონ­ებს­კარ­გი­ხე­დე­ბით­ალ­აზ­ნის­ველ­სა­და­კავ­კა­
სტა­ტის­ტი­კი­დან,­რაც­მხო­ლოდ­2011­წლის­შემ­დეგ­გროვ­ სი­ონ­ზე,­მაგ­რამ­სიღ­ნა­ღის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მე­პატ­რო­ნე­ები­
დე­ბა.­ უჩ­ივი­ან­ კვად­რო­ციკ­ლე­ბის­ ხმა­ურს,­ ბარ­რეს­ტო­რე­ბი­დან­
გა­მო­სულ­ხმა­ურს.­უკ­ვე­მე­ორე­წე­ლია­მი­ღე­ბუ­ლი­კა­ნო­ნის­
სულ­ჩა­ტარ­და­15­ინ­ტერ­ვიუ­–­10­სიღ­ნაღ­ში­და­5­ნუკ­რი­ან­ არა­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბა­ზეც­მსჯე­ლო­ბენ.
ში,­რად­გან­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სხვა­სოფ­ლებ­ში­სა­ოჯ­ახო,­
სოფ­ლის­ტი­პის­სას­ტუმ­რო­ები­არ­არ­ის.­ კვლე­ვამ­გვიჩ­ვე­ნა,­რომ­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებს­მხო­ლოდ­
ერ­თი­ღა­მის­და­უკ­ეთ­ეს­შემ­თხვე­ვა­ში­ორი­ღა­მის­ტუ­რის­
სიღ­რმი­სე­ულ­მა,­ ნა­ხევ­რად­ სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბულ­მა­ გა­მო­ ტე­ბი­სტუმ­რო­ბენ­და­ამ­ის­მი­ზე­ზებ­საც­ას­ახ­ელ­ებ­ენ.­
კითხვამ­მოგ­ვცა­სა­შუ­ალ­ება­რეს­პონ­დენ­ტებს­და­მო­უკ­იდ­ ეს­მი­ზე­ზე­ბია­გა­სარ­თო­ბი­ად­გი­ლე­ბის­არ­ქო­ნა,­ღა­მის­ღო­
ებ­ლად,­სხვის­აზ­რის­გა­ზი­არ­ებ­ის­გა­რე­შე­ემ­სჯე­ლათ­თა­ვი­ ნის­ძი­ებ­ებ­ის­და­ბავ­შვთა­გა­სარ­თო­ბი­ცენ­ტრე­ბის­არ­არ­სე­
ანთ­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე,­ გა­მოწ­ვევ­ბზე,­ ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბებ­სა­ ბო­ბა,­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­მხრი­დან­ნაკ­ლე­ბი­ინ­ტე­რე­სი­
და­სა­მო­მავ­ლო­ხედ­ვებ­ზე.­ მო­იზ­იდ­ონ­სა­კუ­თარ­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ტუ­რის­ტე­ბი,­კულ­
ტუ­რუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­ან­სუ­ლაც­არ­არ­სე­

27
ბო­ბა­(ერ­თი­ფეს­ტი­ვა­ლი­–­ქი­ზი­ყო­ბა­და­ერ­ოვ­ნუ­ლი­მუ­ზე­ თუ­ კა­ხე­თის­ სხვა­ რე­გი­ონ­ებ­ში­ ,,ღვი­ნის­ გზა“­ ერთ­ერთ­
უმ­ის­გა­მო­ფე­ნა­ვორ­ქშო­პე­ბი).­ წარ­მა­ტე­ბულ­ მარ­შუ­ტად­ ით­ვლე­ბა,­ ამ­ას­ ვერ­ ვიტყვით­
სიღ­ნა­ღის­მა­გა­ლით­ზე.­აქ­ტუ­რის­ტე­ბი­ბოდ­ბის­მო­ნას­ტრის,­
გა­ლავ­ნის­ და­ ლა­მა­ზი­ ხე­დე­ბი­სათ­ვის­ უფ­რო­ მო­დი­ან,­
სიღნაღის ტურისტული პოტენციალი რად­გან­სიღ­ნაღ­ში­ღვი­ნის­მარ­ნე­ბი,­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­ერ­თი­
კახეთის ჭრილში ან­ორია.­2007­წლი­დან­2012­წლამ­დე­სიყ­ვა­რუ­ლის­ქა­ლაქ­
ში­ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­და­24­სა­ათი­ანი­სა­ქო­წი­ნო­მომ­სა­ხუ­რე­
ბის­სახ­ლი.­შემ­დეგ­ეს­ფუნ­ქცია­იუს­ტი­ცი­ის­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­
2011­ წლი­დან­ სიღ­ნაღ­ში­ ჩა­მომ­სვლელ­ ვი­ზი­ტორ­თა­ სტა­ სერ­ვის­ცენ­ტრებს­(ნუკ­რი­ან­სა­და­წნორ­ში)­გა­დე­ცათ,­ამ­იტ­
ტის­ტი­კა­ (მოგ­ვა­წო­და­ ტუ­რიზ­მის­ ცენ­ტრმა)­ მზარ­დი­ ტენ­ ომ­ამ­აქ­ტი­ვო­ბა­მაც­და­კარ­გა­იერ­სა­ხე.
დენ­ცი­ით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა:
გა­მო­კითხვის­მა­სა­ლებ­ზე­დაყ­რდნო­ბით,­2017­წელს­სა­ოჯ­
ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში­ ღა­მის­ გამ­თევ­თა­ რიცხვი­ 7­ 200­ იყო.­
გა­მო­კითხვის­პე­რი­ოდ­ში­სა­უბ­რი­სას­გა­ირ­კვა,­რომ­მე­პატ­
წე­ლი ვი­ზი­ტო­რე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა
რო­ნე­ები­იძ­ულ­ებ­ულ­ნი­არი­ან,­შე­მო­სავ­ლე­ბის­სამ­სა­ხურს­
2011 2­358 ტუ­რის­ტე­ბის­ ზუს­ტი­ რიცხვი­ და­უმ­ალ­ონ,­ აგ­რეთ­ვე­ არ­ას­
2012 4­560 წორ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­აწ­ვდი­ან­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ცენ­ტრს­–­არ­
2013 5­809 გვთხო­ვენ­რე­გუ­ლა­რუ­ლა­დო.­

2014 4­170 გა­მო­კითხუ­ლი­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­პატ­რო­ნე­ები­ აღ­ნიშ­ნა­

2015 6­549 ვენ,­რომ­ყვე­ლა­ზე­მე­ტი­ვი­ზი­ტო­რი­ბო­ლო­სა­მი­წლის­გან­
2016 8­436 მავ­ლო­ბა­ში­რუ­სე­თი­დან,­უკ­რა­ინ­იდ­ან­და­პო­ლო­ნე­თი­დან­
ჰყავ­დათ.­ას­ევე­ვი­ზი­ტო­რე­ბი­გერ­მა­ნი­იდ­ან­და­საფ­რან­გე­
2017 8­982 თი­და­ნაც­სტუმ­რობ­დნენ.­

სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუებიდან­ გა­მოვ­ლინ­და­ ის­ ძი­რი­

ამ­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ბით­ თუ­ ვიმ­სჯე­ლებთ,­ თუ­ არ­ თა­დი­ მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ ას­პექ­ტე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ხელს­ უწყობს­
ჩავ­თვლით­ 2014­ წელს,­ სიღ­ნაღ­ში­ ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ სტა­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ სიღ­
ბი­ლუ­რად­მზარ­დია­ტუ­რის­ტე­ბის­რიცხვი. ნაღ­ში.­პირ­ველ­რიგ­ში,­ეს­არ­ის­დი­დი­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­გან­
გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი,­შე­და­რე­ბით­შდა­ბა­ლი­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა.­მე­
ბო­ლო­ წლებ­ში­ სულ­ უფ­რო­ და­ უფ­რო­ იზ­რდე­ბა­ კა­ხე­თი­ ორე­ –­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მომ­
სად­მი,­რო­გორც­ტუ­რის­ტუ­ლად­ყვე­ლა­ზე­სა­ინ­ტე­რე­სო­მხა­ ხმა­რებ­ლე­ბი­ ხში­რად­ სწო­რედ­ რომ­ ავ­თენ­ტუ­რი­ გა­მოც­
რი­სად­მი­ინ­ტე­რე­სი.­ამ­ას­მოწ­მობს­სიღ­ნა­ღის­ტუ­რის­ტუ­ლი­ დი­ლე­ბის­ მი­სა­ღე­ბად­ მი­დი­ან,­ ის­ინი­ ნაკ­ლე­ბად­ ითხო­ვენ­
ცენ­ტრი­დან­მი­ღე­ბუ­ლი­მო­ნა­ცე­მი,­რო­მელ­თა­მი­ხედ­ვი­თაც­ კომ­ფორ­ტის­მა­ღალ­დო­ნეს­და­სწო­რედ­ეს­თბი­ლი­სა­ოჯ­
სიღ­ნაღს­ 2016­2017­ წლებ­ში­ 70­ ქვეყ­ნი­დან­ სტუმ­რობ­დნენ.­ ახო­გა­რე­მო­ხიბ­ლავთ.­
პირ­ვე­ლი­ 10­ ქვეყ­ნის­ ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­ (შე­სა­ბა­მი­სი­ ტუ­რის­
ტე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ით),­სა­იდ­ან­აც­სიღ­ნაღ­ში­ტუ­რის­ტე­ბი­შე­
მო­ვიდ­ნენ,­ასე­გა­მო­იყ­ურ­ება:
დასკვნები და რეკომენდაციები
•­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ჩა­მო­სუ­ლი­უცხო­ელი­ტუ­რის­ტე­ბის­
ქვე­ყა­ნა 2016­წ 2017­წ
მხო­ლოდ­ მცი­რე­ ნა­წი­ლი­ ირ­ჩევს­ სიღ­ნაღს,­ რო­
1 რუ­სე­თი 2­420 2­353 გორც­და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ად­გილს;
2 პო­ლო­ნე­თი 1­424 1­289 •­ კვლე­ვი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ სას­ტუმ­როს­ მე­პატ­რო­ნე­
3 გერ­მა­ნია 622 866 ებ­ის­ უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა.­ და­ბა­ლია­ მა­თი­
4 უკ­რა­ინა 560 515 ცოდ­ნა­კომ­პი­უტ­ერ­ის­მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­მიზ­ნე­ბის­თვის­
გა­მო­ყე­ნე­ბის­თვალ­საზ­რი­სით.­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
5 ის­რე­ლი 500 473
სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­პატ­რო­ნე­ებს­ მხო­ლოდ­ სახ­ლთან­
6 ჩი­ნე­თი 238 294 ახ­ლოს­სურთ­მი­იღ­ონ­და­მა­ტე­ბი­თი­გა­ნათ­ლე­ბა­აღ­
7 საფ­რან­გე­თი 190 240 ნიშ­ნულ­სფე­რო­ში­და­ამ­ის­თვის­ის­ინი­ას­ახ­ელ­ებ­ენ­
სტუმ­რე­ბის­გან­მოწყვე­ტის­ფაქ­ტორს;
8 ინ­დო­ეთი 180 190
9 შვე­იც­არია 150 170 •­ ყვე­ლა­სას­ტუმ­რო­ში­სტან­დარ­ტე­ბი­სხვა­დას­ხვაა­და­
ის­ ძი­რი­თა­დად­ მე­პატ­რო­ნის­ გე­მოვ­ნე­ბა­სა­ და­ შე­
10 გა­ერ­თი­ან­ებ­ული­სა­მე­ფო 129 157 საძ­ლებ­ლო­ბა­ზეა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი;­

28
•­ კი­დევ­ ერთ­ გა­მოწ­ვე­ვად­ უცხო­ ენ­ის­ არ­ცოდ­ნა­ სა­
ხელ­დე­ბა,­ რაც,­ მა­თი­ აზ­რით,­ ხელს­ უშ­ლით,­ რო­
გორც­ შე­სა­ბა­მის­ ინ­ტერ­ნეტ­ სა­იტ­ებ­ზე­ ლა­ვი­რე­ბა­ში,­
ას­ევე­სტუმ­რის­გა­მას­პინ­ძლე­ბა­ში;
•­ გა­მო­კითხუ­ლი­ რეს­პონდენ­ტე­ბის­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­
–­ 45%­ (მე­ტად­ ნუკ­რი­ან­ელ­ები,­ ნაკ­ლე­ბად­ სიღ­ნა­
ღე­ლე­ბი)­აღ­ნიშ­ნავს,­რომ­სას­ტუმ­როს­ბიზ­ნე­სი­და­
იწყო­კომ­პა­ნია­,,ელ­კა­ნას“­და­პროგ­რა­მა­,,აწ­არ­მოე­
სა­ქარ­თვე­ლოს“­ გრან­ტით,­ შემ­დგო­მი­ გან­ვი­თა­რე­
ბი­სათ­ვის­ კი­ და­ჭირ­დათ­ სეს­ხის­ აღ­ება­ ბან­კი­დან.­
20%­ამ­ბობს,­რომ­ის­ევ­იხ­დის­სეს­ხს­და­საპ­რო­ცენ­
ტო­გა­ნაკ­ვე­თი­იმ­დე­ნად­მა­ღა­ლია,­რომ­სხვა­ბიზ­ნე­
სის­ დაწყე­ბა­ და­ შემ­დგო­მი­ გა­ფარ­თო­ება­ მათ­თვის­
სე­რი­ოზ­ულ­ რის­კებ­თან­ არ­ის­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­ მა­
გა­ლი­თად,­სა­იმ­ის­ოდ,­რომ­მო­იპ­ოვ­ონ­აგ­რო­გრან­
ტი,­რომ­ჰქონ­დეთ­სა­კუ­თა­რი,­ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­სუფ­
თა­ პრო­დუქ­ტი,­ სა­ჭი­როა­ ერთ­ სივ­რცე­ში­ მი­ნი­მუმ­ 1­
ჰა­მი­წი­ნაკ­ვე­თის­ფლო­ბა.­ას­ეთი­ნაკ­ვე­თე­ბი­კი­მათ­
არ­აქ­ვთ;
•­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ აღ­ნიშ­ნავს,­ რომ­
სიღ­ნაღ­ში­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­ გა­
უმ­არ­თა­ვია.­ ტრან­სპორ­ტი­ (სა­მარ­შუ­ტო­ ტაქ­სე­ბი),­
რომ­ლებ­საც­ თბი­ლი­სი­დან­ მოჰ­ყავს­ ტუ­რის­ტი,­ არ­
აკ­ომ­ფორ­ტუ­ლია,­ ზაფხულ­ში­ არ­ მუ­შა­ობს­ გაგ­რი­
ლე­ბის­სის­ტე­მე­ბი.­სა­მარ­შუ­ტო­ტაქ­სე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ობა­
მოძ­ვე­ლე­ბუ­ლია.­ცუ­დად­მოძ­რა­ობს­მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი­
ტრან­სპორ­ტი­ სოფ­ლებ­ში,­ მე­ზო­ბელ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტეტ­ბში­კი­სა­ერ­თოდ­არც­და­დის,­თუ­არ­ჩავ­თვლით­
სიღ­ნა­ღი­თე­ლა­ვის­ სა­მარ­შრუ­ტო­ ავ­ტო­ბუსს,­ რო­
მე­ლიც­ ძა­ლი­ან­ მოძ­ვე­ლე­ბუ­ლია­ და­ გა­უმ­არ­თა­ობ­
ის­ გა­მო­ გზა­ზე­ ხში­რად­ უწ­ევს­ გა­ჩე­რე­ბა.­ ამ­იტ­ომ­
სიღ­ნა­ღი­დან­ თე­ლავ­ში­ ჩას­ვლას­ სამ­ სა­ათს­ ან­დო­
მებს.­ გა­უმ­არ­თა­ვი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­
გარ­კვე­ულ­წი­ლად­ ამ­ცი­რებს­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მო­ტი­ვა­
ცი­ას­ ღა­მის­თე­ვით­ ეს­ტუმ­რონ­ სიღ­ნაღს,­ რომ­ მის­
ირ­გვლივ­ მდე­ბა­რე­ სოფ­ლე­ბის­ კულ­ტუ­რულ­ წარ­
სულ­სა­ და­ ღირ­შე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ებს­ გა­ეც­ნონ.­ გარ­და­
ამ­ისა,­არ­არ­სე­ბობს­ღა­მის­გა­სარ­თო­ბი­ად­გი­ლე­ბი,­
რომ­ლე­ბიც­ხელს­არ­შე­უშ­ლი­და­ქა­ლა­ქის­ცხოვ­რე­
ბას,­არც­ბავ­შვთა­გა­სარ­თო­ბი­ცენ­ტრე­ბია,­რაც­ბავ­
შვი­ანი­ტუ­რის­ტე­ბის­უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბას­იწ­ვევს.­მუ­ნი­
ცი­პა­ლურ­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში­ (სან­დრო­ ახ­მე­ტე­ლის,­ ვა­ნო­
სა­რა­ჯიშ­ვი­ლის)­არ­არი­ან­უცხო­ურ­ენ­ოვ­ანი­გი­დე­ბი;­
•­ სიღ­ნაღ­ში­ან­მიმ­დე­ბა­რე­სოფ­ლებ­ში­არ­არ­ის­სა­ჯა­
რო­ სივ­რცე­ები,­ სა­დაც­ ხე­ლო­ვა­ნე­ბი­ შეძ­ლე­ბენ­ გა­
აკ­ეთ­ონ­ გა­მო­ფე­ნე­ბი,­ ჩა­ატ­არ­ონ­ მას­ტერ­კლა­სე­ბი,­
ჩა­მო­იყ­ვა­ნონ­ სა­მიზ­ნე­ აუდ­იტ­ორია,­ რაც­ გაზ­რდის­
სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ში­დამ­რჩენ­თა­რიცხვს­და­გაზ­
რდის­სიღ­ნაღ­ში­ყოფ­ნის­დღე­ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობ­ას;
•­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­პატ­რო­ნე­ები­ აღ­ნიშ­ნა­
ვენ,­რომ­მა­თი­სტუმ­რე­ბი­ხში­რად­უკ­მა­ყო­ფი­ლო­ები­
ბრუნ­დე­ბი­ან­ აგ­რო­ბაზ­რი­დან,­ რო­მე­ლიც­ მო­უწყო­
ბე­ლია.­არ­ადა,­ბა­ზა­რი­არ­ის­კულ­ტუ­რის­ნა­წი­ლი­და­
მის­მოწყო­ბა­ზე­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბა­უნ­და­ზრუ­ნავ­
დეს;­
•­ ტუ­რიზ­მის­ სა­ხე­ობ­ებ­ის­ ერ­თფე­როვ­ნე­ბა­ –­ სა­თავ­
გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის,­ ეთ­ნო­ტუ­რიზ­მის,­ ფოლ­
კსეგ­მენ­ტის­არ­არ­სე­ბო­ბა­ხელს­უშ­ლის­აქ­დამ­რჩენ­
ტუ­რის­ტებს­ში­ნა­არ­სი­ან­ად­გა­ატ­არ­ონ­დღე­ები­სიღ­
ნაღ­ში.­
•­ ­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ აღ­ნიშ­ნულ­ გა­მოწ­ვე­
ვებს­მხო­ლოდ­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
მფლო­ბე­ლე­ბი­ ვერ­ გა­უმ­კლავ­დე­ბი­ან,­ შე­საძ­ლოა,­
მათ­თვი­თო­ნაც­შექ­მნან­ის­ეთი­სერ­ვი­სე­ბი,­რომ­ლე­
ბიც­გააუმჯობესებს­ტუ­რის­ტულ­გა­მოც­დი­ლე­ბას­და­
ხელს­ შე­უწყობს­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სექ­ტო­რის­ გან­ვი­თა­
რე­ბას.­
•­ ყო­ვე­ლი­ვე­ ზე­მოთ­ თქმუ­ლი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­შემ­დე­გი­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბა:
•­ სიღ­ნა­ღი­სა­ და­ მი­სი­ შე­მო­გა­რე­ნის­ კულ­ტუ­რის­ გა­
საც­ნო­ბად­(მუ­ზე­უმ­ები,­ის­ტო­რი­ული­სოფ­ლე­ბი)­ტუ­
რის­ტუ­ლი­მარ­შუ­ტე­ბის­შედ­გე­ნა;
•­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი,­კულ­ტრუ­ლი­სივ­რცე­ებ­ის­შექ­მნა;
•­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ კრე­დი­ტის/გრან­ტე­ბის­ მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­
შე­მუ­შა­ვე­ბა­და­გან­ხორ­ცი­ელ­ება;
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი­ ტრან­სპორ­ტის­ მარ­შუ­ტე­ბის­ რე­გუ­
ლა­ცია;­
•­ ტუ­რიზ­მის­სხვა­დას­ხვა­სა­ხე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა;
•­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ სტან­დარ­ტის­ გაც­ნო­ბა­ (ელ­კა­ნას­
სტან­დარ­ტის­დამ­კვიდ­რე­ბა);
•­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ ხა­რის­ხის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ სა­ქა­ლაქ­
თა­შო­რი­სო­ტრან­სპორ­ტზე;
•­ უცხო­ენ­ის­შემ­სწავ­ლე­ლი­კურ­სე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა.
29
V რძის გადამამუშავებელი მცირე და საშუალო
ზომის საწარმოები კახეთის რეგიონში და
HACCP
ნა­ტა­ლია­ცის­კა­რიშ­ვი­ლი,
მე­დია­ცენ­ტრი­კა­ხე­თი

შესავალი
2020­წლი­დან­რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­მწარ­მო­ებ­ელ­მა­კომ­პა­
ნი­ებ­მა­სა­წარ­მო­ებ­ში­საფ­რთხის­ან­ალ­იზ­ისა­და­კრი­ტი­კუ­
ლი­ სა­კონ­ტრო­ლო­ წერ­ტი­ლე­ბის­ (HACCP­ –­ Hazard­ Anal­
ysis­ and­ Critical­ Control­ Point)­ სის­ტე­მა­ უნ­და­ და­ნერ­გონ.­
სა­ნი­ტა­რულ­ჰი­გი­ენ­ური­ სტან­დარ­ტე­ბის­ დაც­ვა­ სა­ვალ­დე­
ბუ­ლო­­იქ­ნე­ბა­მცი­რე­სა­წარ­მო­ებ­ის­თვი­საც.­­­თუმ­ცა­უნ­და­
აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ ამ­ სა­კითხებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბული­ კა­
ნონ­მდებ­ლო­ბით­ დად­გე­ნი­ლი­ წე­სე­ბის­ შე­სა­ხებ­ მე­წარ­მე­
ებ­ის­ინ­ფორ­მი­რე­ბის­დო­ნე­და­ბა­ლია.
მიზნები და ამოცანები
წი­ნამ­დე­ბა­რე­კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში­არ­
სე­ბუ­ლი­რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­მწარ­მო­ებ­ელი­კომ­პა­ნი­ებ­
ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის,­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­და­პრობ­ლე­მე­ბის­
შეს­წავ­ლა,­ რა­თა­ მოხ­დეს­ იმ­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­
ცი­რე­ბა,­ რომ­ლე­ბიც­ მათ­ ექ­მნე­ბათ­ HACCP­ის­ სის­ტე­მის­
და­ნერ­გვი­სას­და­ამ­გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­გა­დაჭ­რის­გზე­ბის­ძი­
ება.
გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იყო­ კვლე­ვის­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვი­ მე­თო­დი­
კითხვა­რის­სა­ფუძ­ველ­ზე.
სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუები­ ჩა­ტარ­და­ კა­ხე­თის­ რე­გი­ონ­
ის­3­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მოქ­მე­დი­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში­რძის­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ სა­წარ­
მო­ებ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან.­ას­აკი­მერ­ყე­ობ­და­32­დან­
64­ წლამ­დე.­ HACCP­ის­ სის­ტე­მის­ სა­წარ­მო­ში­ და­ნერ­გვის­
შე­სა­ხებ­სა­წარ­მო­ებ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­მუ­შა­ობ­ის­გა­
მოც­დი­ლე­ბა­ და­ბა­ლია­ (სა­ფუძ­ვე­ლი:­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­
ტერ­ვიუების­ან­ალ­იზი).­რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­შერ­ჩე­ვა­მოხ­და­
შემ­დე­გი­კრი­ტე­რი­უმ­ებ­ით:­ვი­საც­სა­წარ­მო­ში­ჰას­პის­სის­
ტე­მა­ სრუ­ლად­ და­ ნა­წი­ლობ­რივ­ ჰქონ­დათ­ და­ნერ­გი­ლი.­
ას­ევე,­ ვინც­ ამ­ ეტ­აპ­ზე­ იწყებ­და­ აღ­ნიშ­ნულ­ სა­კითხზე­ მუ­
შა­ობ­ას.
აგ­რეთ­ვე,­სურ­სა­თის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტოს­კა­ხე­თის­რე­
გი­ონ­ული­ სამ­მარ­თვე­ლო­დან­ და­ სურ­სა­თის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­
სა­აგ­ენ­ტოს­ სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტი­დან­
გა­მო­ვითხო­ვეთ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ კა­ხე­თის­ რე­გი­ონ­ში­ რე­გის­
ტრი­რე­ბუ­ლი­რძი­სა­და­რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­გა­და­მა­მუ­შა­
ვე­ბელ­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­მო­ებ­ის­შე­სა­ხებ.

სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუებიდან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ შე­მუ­

მეთოდოლოგია შავ­და­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ კომ­პა­ნი­ებ­ის,­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ისა­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლო­
კვლე­ვის­ დროს­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იყო­ პირ­ვე­ლა­დი­ და­ მე­ ბე­ბის­თვის.­ დო­კუ­მენ­ტს­ ერ­თვის­ მო­დე­რა­ტო­რის­ შე­ფა­სე­
ორ­ადი­ კვლე­ვის­ მე­თო­დე­ბი.­ შეგ­როვ­და­ საკ­მოდ­ ბევ­რი­ ბა­მო­ძი­ებ­ული­ინ­ფორ­მა­ცი­ისა­და­სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­
ინ­ფორ­მა­ცია.­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­ მიგ­ნე­ ვიუების­ან­ალ­იზ­ის­შე­სა­ხებ.
ბე­ბი­სა­სარ­გებ­ლო­იქ­ნე­ბა­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში­რძის­გა­და­
მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­მო­ებ­ის­
თვის,­ვი­საც­სურს­და­ნერ­გოს­ჰას­პის­სის­ტე­მა­სა­წარ­მო­ში.­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ ხელს­ შე­უწყობს­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ კვლევის შედეგები
ზო­მის­სა­წარ­მო­ებ­ის­მე­პატ­რო­ნე­ებს­მი­იღ­ოს­მე­ტი­კვა­ლი­
ფი­ცი­ური­რჩე­ვა. 2020­წლი­დან­HACCP­ის­სტან­დარ­ტე­ბის­დაც­ვა­მო­ეთხო­
ვე­ბა­ყვე­ლა­ტი­პის­სა­წარ­მოს,­მათ­შო­რის,­მცი­რე­მე­წარ­
ჩა­ტარ­და­5­სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუ.­2­ინ­ტერ­ვიუ­ჩა­ტარ­ მე­ებს.­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ ინ­ტერ­ვი­უში­ აცხა­დე­ბენ,­ რომ­ ამ­
და­ რძის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ზო­მის­ კუთხით­ინ­ფორ­მი­რე­ბის­დო­ნე­და­ბა­ლია.­ის­ინი­ამ­მი­მარ­
სა­წარ­მო­ებ­ში,­ ვი­საც­ და­ნერ­გი­ლი­ აქ­ვს­ ჰას­პის­ სის­ტე­მა.­ თუ­ლე­ბით­აქ­ტი­ური­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­კამ­პა­ნი­ის­ჩა­ტა­რე­ბის­
ხო­ლო­ 3­ –­ რძის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ აუც­ილ­ებ­ლო­ბა­ზე­ მი­უთ­ით­ებ­ენ.­ ამ­ბო­ბენ,­ რომ­ მე­წარ­მე­
ზო­მის­ სა­წარ­მო­ებ­ში,­ ვი­საც­ არ­ აქ­ვს­ და­ნერ­გი­ლი­ ეს­ სის­ ებ­ის­ გარ­კვე­ულ­ ჯგუ­ფებს­ HACCP­ის­ შე­სა­ხებ­ არ­ სმე­ნია,­
ტე­მა.­ ინ­ტერ­ვიუები­ ძი­რი­თა­დად­ ჩა­ტარ­და­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ არ­იცი­ან­სიტყვის­გან­მარ­ტე­ბა­და,­ამ­ას­თან,­ვინც­იც­ის,­რა­
მფლო­ბე­ლებ­თან­ან­ჰას­პის­ჯგუ­ფის­წარ­მო­მად­გე­ნელ­თან.­ მოთხოვ­ნებ­ზეა­სა­უბ­არი,­მა­ინც­ჭირ­დე­ბათ­დახ­მა­რე­ბა.

30
კვლე­ვის­შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა­ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ამ­ჟა­მად­HACCP­ის­სის­ტე­მა­რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­მცი­
სა­კითხე­ბი.­ძი­რი­თა­დი­პრობ­ლე­მე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­რეს­პონ­ რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­20­სა­წარ­მო­დან­სრუ­ლად­და­ნერ­
დენ­ტებს­აწ­უხ­ებთ,­არ­ის­შემ­დე­გი: გი­ლი­აქ­ვს­რვას,­ნა­წი­ლობ­რივ­და­ნერ­გი­ლი­–­სამს,­ხო­ლო­
ახ­ლა­ხან­და­იწყო­და­ნერ­გვა­ოთხმა­სა­წარ­მომ.­ამ­15­დან­
ა)­ HACCP­ის­ სტან­დარ­ტის­ და­ნერ­გვის­თვის­ სა­ჭი­როა­ რვა­სა­წარ­მო,­წე­ლი­წა­დის­3­სე­ზონ­ზე,­სა­შუ­ალ­ოდ,­ამ­უშ­ავ­
კვა­ლი­ფი­ცი­ური­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ ებს­1000­ლიტრ­რძეს­დღე­ში,­ხო­ლო­და­ნარ­ჩე­ნი­7­კი­–­350­
მი­ღე­ბა.­მე­წარ­მე­ებ­ის­თქმით,­ხე­ლი­არ­მი­უწ­ვდე­ბათ­ დან­500­550­ლიტ­რამ­დე.­ზამ­თარ­ში­რძის­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­
სა­ჯა­რო­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ თუ­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ რა­ოდ­ენ­ობა­ კლე­ბუ­ლობს­ –­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ გან­ცხა­დე­ბით,­
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის,­ აგ­რეთ­ვე,­ ექ­სპერ­ტე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ სა­შუ­ალო­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ დღე­ში­ 200­350­ ლიტ­რამ­დე­ მერ­
ვინც­მუ­შა­ობს­აღ­ნიშ­ნულ­სა­კითხებ­ზე­და­შე­უძ­ლია­ ყე­ობს.
კონ­კრე­ტუ­ლი­დახ­მა­რე­ბა­გა­უწი­ოს­მე­წარ­მეს­წარ­
მო­ებ­ის­ პრო­ცეს­ში­ HACCP­ის­ სტან­დარ­ტე­ბის­ და­ სამ­მარ­თვე­ლოს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ არ­არ­ეგ­ის­ტრი­რე­ბუ­ლი­
ნერ­გვი­სას; სა­წარ­მო­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ ოფ­იცი­ალ­ური­ სტა­ტის­ტი­კა­ არ­ არ­
ბ)­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მე­წარ­მე­თა­ გა­ნათ­ლე­ბის­ სიმ­ სე­ბობს,­ თუმ­ცა­ სამ­მარ­თვე­ლო­ში­ ამ­ბო­ბენ­ და­ რეს­პონ­
წი­რე:­ ზო­გა­დად­ სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბას­თან­ მი­ დენ­ტი­ მე­წარ­მე­ებ­იც­ ად­ას­ტუ­რე­ბენ,­ რომ­ მა­თი­ რა­ოდ­ენ­
მარ­თე­ბა­ში,­ ას­ევე­ HACCP­ის­ სის­ტე­მის­ და­ნერ­გვის­ ობა­ცო­ტა­არ­არ­ის.
შე­სა­ხებ;­
რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ აზ­რით,­ პრობ­ლე­მე­ბის­ სა­თა­ვე­ებია:­
კვლე­ვის­ სფე­როს­თან­ მი­მარ­თე­ბით­ მთა­ვარ­ გა­მოწ­ვე­ვე­ საკ­მა­რი­სი­ფი­ნან­სე­ბის­არ­ქო­ნა,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­
ბად­და­სა­ხელ­და: ბა­და­მოკ­ლე­დრო­ში­ბევ­რი­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბის­შეს­რუ­ლე­ბა.

•­ მომ­ხმა­რებ­ლის­ ნაკ­ლე­ბი­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­ ფი­ნან­სე­ბის­ არ­ქო­ნა­ იწ­ვევს­ სა­წარ­მოს­ გა­და­ირ­აღ­ებ­ის­

რძი­სა­ და­ რძის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ შე­სა­
ხებ;­
•­ რძის­სა­წარ­მო­ებ­ში­კვა­ლი­ფი­ცი­ური­კად­რე­ბის­სიმ­
წი­რე;­
•­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­თან­შე­სა­ბა­მი­სო­ბი­სათ­ვის­დრო­ის­სიმ­
ცი­რე:­ იმ­ მე­წარ­მე­ებს,­ რო­მელ­თაც­ სურ­სა­თის­ ერ­
ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტოს­მი­ერ­მი­ეწ­ოდა­რე­კო­მენ­და­ცია­
სა­წარ­მო­ში­ დარ­ღვე­ვე­ბის­ აღ­მო­საფხვრე­ლად,­ ეძ­
ლე­ვათ­2­კვი­რი­ანი­ვა­და,­რაც,­მა­თი­ვე­შე­ფა­სე­ბით,­
საკ­მა­რი­სი­არ­არ­ის;
•­ სა­წარ­მოს­გა­და­ირ­აღ­ებ­ის­ათ­ვის­სა­ჭი­რო­რე­სურ­სე­
ბის­არ­ქო­ნა;
•­ სა­წარ­მო­ებ­ის­გა­რე­პე­რი­მეტ­რე­ბის­მოწყო­ბა.
არსებული სიტუაციის ანალიზი
სურ­სა­თის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სა­აგ­ენ­ტოს­ კა­ხე­თის­ რე­გი­ონ­ული­
სამ­მარ­თვე­ლო­დან­ და­ სურ­სა­თის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სა­აგ­ენ­ტოს­
სურ­სა­თის­უვ­ნებ­ლო­ბის­დე­პარ­ტა­მენ­ტი­დან­გა­მოთხო­ვილ­
ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­ დაყ­რდნო­ბით,­ კა­ხე­თის­ რე­გი­ონ­ის­ 8­დან­
6­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ (2­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ –­ ლა­გო­დეხ­სა­
და­სა­გა­რე­ჯო­ში­რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­მო­ები­არ­
არ­ის)­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლია­79­რძი­სა­და­რძის­პრო­დუქ­ტე­
ბის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­
მო.­აქ­ედ­ან­20­სა­წარ­მო­ახ­ორ­ცი­ელ­ებს­ნედ­ლი­რძის­თერ­
მულ­და­მუ­შა­ვე­ბას,­სა­წარ­მო­ებ­ის­სხვა­ნა­წი­ლი­დი­დი­ხნის­
გა­ჩე­რე­ბუ­ლია,­ ნა­წი­ლი­ კი­ დრო­ებ­ით­ არ­ მუ­შა­ობს­ (2018­
წლის­მა­ის­ის­მო­ნა­ცე­მე­ბი).
სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ დე­პარ­ტა­მენ­ტის­ წარ­მო­მად­გენ­
ლის­გან­ცხა­დე­ბით,­სტა­ტის­ტი­კა­ცვა­ლე­ბა­დია.­ერ­თი­თვის­
შემ­დეგ,­ შე­საძ­ლოა,­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ შემ­ცირ­დეს­ ან­ გა­იზ­არ­
დოს.
პრობ­ლე­მებს,­რაც­სა­ბო­ლო­ოდ­აის­ახ­ება­პრო­დუქ­ტის­ხა­
რის­ხი­ან­ობ­აზე.­HACCP­პრინ­ცი­პე­ბი­მო­ითხოვს­საფ­რთხის­
ან­ალ­იზ­სა­ და­ რის­კის­ შე­ფა­სე­ბას­ სის­ტე­მუ­რი­ მიდ­გო­მით.­
იგი­ მი­მარ­თუ­ლია­ არ­ამ­ხო­ლოდ­ სა­ბო­ლოო­ პრო­დუქ­ტის­
კონ­ტროლ­ზე,­ არ­ამ­ედ­ ბი­ოლ­ოგი­ური,­ ქი­მი­ური­ და­ ფი­ზი­
კუ­რი­ საფ­რთხე­ებ­ის­ წარ­მოქ­მნის­ წყა­რო­ებ­ის­ პრე­ვენ­ცი­
აზე.
რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ამ­ბო­ბენ,­რომ,­მა­გა­ლი­თად,­რძის­ხა­რის­
ხში­მჟა­ვი­ან­ობ­ის­დად­გე­ნას­სა­წარ­მო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­აპ­არ­
ატ­ურ­ის­მეშ­ვე­ობ­ით­თა­ვად­ახ­ერ­ხე­ბენ.­ას­ევე,­სა­წარ­მო­ში­
თა­ვად­ ად­გე­ნენ,­ რძეს­ წყა­ლი­ აქ­ვს­ თუ­ არა­ შე­რე­ული.­ იმ­
შემ­თხვე­ვა­ში,­ რო­დე­საც­ საქ­მე­ ეხ­ება­ რძის­ მიკ­რო­ბი­ოლ­
ოგი­ური­ პა­რა­მეტ­რე­ბის­ კვლე­ვებს,­ ბრუ­ცე­ლოზ­ზე­ შე­მოწ­
მე­ბა­სა­ და­ სხვა­ სა­ჭი­რო­ პრო­ცე­დუ­რებს,­ თბი­ლის­ში­ არ­
სე­ბულ­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებს­ მი­მარ­თა­ვენ.­ კვლე­ვას­ კერ­ძო­
კომ­პა­ნი­ის­ან­სა­ქარ­თვე­ლოს­გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­
ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნიტ­როს­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებს­უკ­ვე­თა­
ვენ.­მე­წარ­მე­ებ­ის­ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­პრო­ცე­დუ­რე­ბის­გავ­ლა­
3­ თვე­ში­ ერ­თხელ­ უწ­ევთ,­ რაც­ 300­ ლა­რი­ ჯდე­ბა­ (მა­გა­
ლი­თად,­ რძის­ მიკ­რო­ბი­ოლ­ოგი­ურ­ კვლე­ვა­ 50­60­ ლა­რი­
ღირს).­ ის­ინი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ ლა­ბო­რა­
ტო­რი­ის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ შე­და­რე­ბით­ იაფია,­ ვიდ­რე­ კერ­
ძო­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებ­ის­მომ­სა­ხუ­რე­ბა.­კა­ხე­თის­რე­გი­ონ­ში­
მსგავ­სი­ტი­პის­ლა­ბო­რა­ტო­რია/ფი­ლი­ალი­არ­არ­სე­ბობს.
ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის
ნაკლებობა
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ნაკ­ლებ­ლო­ბა­ იწ­ვევს­ სა­ჭი­რო­ დო­კუ­მენ­
ტა­ცი­ის­ დრო­ულ­ად­ ვერ­შეგ­რო­ვე­ბას,­ შე­სას­რუ­ლე­ბე­ლი­
სა­მუ­შაოების­ დრო­ში­ გა­წელ­ვას,­ უხ­არ­ის­ხო­ პრო­დუქ­ტის­

31
წარ­მო­ებ­ას,­ HACCP­ის­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ით­ შე­სას­რუ­ლე­ბე­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­ამ­ბო­ბენ,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფო­გარ­კვე­ული­
ლი­სა­მუ­შაოების­თა­ნა­მიმ­დევ­რო­ბის­დარ­ღვე­ვას,­ნაკ­ლებ­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­მოგ­ვა­რე­ბა­ში­ხელს­უნ­და­უწყობ­დეს.­მცი­
კონ­ტაქ­ტებს. რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­მო­ებ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლებს­
მი­აჩ­ნი­ათ,­ რომ­ რე­გუ­ლა­ცი­ები,­ რო­მე­ლიც­ 2020­ წლამ­დეა­
რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­თქმით,­ას­ევე­ერთ­ერ­თი­გა­და­უჭ­რე­ლი­ და­სა­ნერ­გი,­ვერ­მო­ეს­წრე­ბა.
პრობ­ლე­მა­ მომ­ხმა­რებ­ლის­ არა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­ცაა.­
ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­მომ­ხმა­რებ­ლის­გა­რე­შე­სურ­სა­თის­უვ­ „ჩვენ­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ხელ­შეწყო­ბა.­ გარ­კვე­ულ­წი­
ნებ­ლო­ბის­მოთხოვ­ნე­ბის­სრულ­ყო­ფი­ლი­შეს­რუ­ლე­ბა­შე­ ლად­ სა­ხელ­მწი­ფო­ ხელს­ უნ­და­ გვიწყობ­დეს,­ რომ­ ჰას­პის­
უძ­ლე­ბე­ლია. სის­ტე­მის­ ძი­რი­თა­დი­ პრინ­ცი­პე­ბი­ დავ­ნერ­გოთ­ რა­თა­ სა­
წარ­მო­ არ­ გა­ჩერ­დეს.­ ან­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობს­ სა­მი­ნიტ­რო­
„ძა­ლი­ან­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ქო­ნა­იმ­სა­კითხზე,­ ავ­რცე­ლებ­დეს­ დე­ტა­ლურ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­
რა­საც­აკ­ეთ­ებ.­თუ­ვერ­ერ­კვე­ვი,­ვერ­აწ­არ­მო­ებ­ხა­რის­ხი­ან­ შე­სა­ხებ.­ძა­ლი­ან­რთუ­ლია­გრან­ტის­მო­პო­ვე­ბაც,­რომ­ვინ­
და­სან­დო­პრო­დუქ­ცი­ას,­რთუ­ლი­იქ­ნე­ბა­მი­სი­რე­ალ­იზ­აცი­აც­ მე­ დაგ­ვეხ­მა­როს­ სტან­დარ­ტებ­თან­ და­ახ­ლო­ებ­აში,“­ –­ სა­
სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­ფარ­თო­ფე­ნებ­ში.­კი­დევ­ცალ­კე­პრობ­ლე­მაა­ წარ­მოს­მე­პატ­რო­ნე­დე­დოფ­ლის­წყა­რო­დან.­მას­სა­წარ­მო­
მომ­ხმა­რე­ბე­ლე­ბის­ არა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა,­ რომ­ლე­ბიც­ ში­ამ­დრომ­დე­არ­აქ­ვს­და­ნერ­გი­ლი­HACCP­ის­სის­ტე­მა­და­
ხში­რად­ არ­არ­ეგ­ეს­ტრი­რე­ბუ­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ მი­ერ­ წარ­ იწყებს­ამ­სა­კითხზე­მუ­შა­ობ­ას.
მოეულ­ პრო­დუქ­ტს­ ყი­დუ­ლო­ბენ,“­ –­ სა­წარ­მოს­ მე­პატ­რო­ნე­
გურ­ჯა­ან­იდ­ან,სა­წარ­მოს­აქ­ვს­გრძელ­ვა­დი­ანი­აღი­არ­ება. ევ­რო­პულ­სტან­დარ­ტებ­თან­და­ახ­ლო­ება­გან­სა­კუთ­რე­ბით­
მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვი­საა­ მტკივ­ნე­ული.­
მე­წარ­მე­ები­ სა­უბ­რო­ბენ,­ რომ­ მოკ­ლე­ დრო­ში­ გარ­კვე­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ აზ­რით,­ ზე­მოთ­ ჩა­მოთ­ვლი­ლი­ პრობ­
ული­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ შეს­რუ­ლე­ბა­ უჭ­ირთ.­ ეს­ კი­ ხში­ ლე­მუ­რი­ სა­კითხე­ბი­ დიდ­ გავ­ლე­ნას­ ახ­დენს­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­
რად­ იწ­ვევს­ სა­ვალ­დე­ბუ­ლო­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­ დარ­ღვე­ვას,­ სფე­როს­გან­ვი­თა­რე­ბა­სა­და­HACCP­ის­სის­ტე­მის­და­ნერ­
სა­წარ­მოს­და­ჯა­რი­მე­ბას,­მუ­შა­ობ­ის­პრო­ცე­სის­შე­ჩე­რე­ბას,­ გვა­ზე.­მა­თი­თქმით,­ყვე­ლა­პრობ­ლე­მას­თან­ერ­თად,­მნიშ­
ნაკ­ლე­ბად­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ტის­წარ­მო­ებ­ასა­და­სან­ ვნე­ლო­ვა­ნი­გა­მოწ­ვე­ვაა­არ­არ­ეგ­ის­ტრი­რე­ბუ­ლი­სა­წარ­მო­
დო­ობ­ის­და­კარ­გვას. ებ­ის­სა­კითხიც.­

„ჩე­მი­ აზ­რით,­ ფი­ნან­სე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ობს­ ძი­რი­თა­დი­ „ჩვენს­ მი­ერ­ წარ­მო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ცია­ შე­და­რე­ბით­ ძვი­
პრობ­ლე­მე­ბი,­ რა­საც­ მოყ­ვე­ბა­ შემ­დეგ­ ბევ­რი­ რე­გუ­ლა­ცი­ის­ რია,­რად­გან­HACCP­ის­ვი­ყე­ნებთ­სა­სურ­სა­თო­ჯაჭ­ვში,­პირ­
შე­უს­რუ­ლებ­ლო­ბა.­ რო­დე­საც­ საკ­მა­რი­სი­ თან­ხა­ გაქ­ვს,­ არ­ ვე­ლა­დი­წარ­მო­ებ­იდ­ან­სა­ბო­ლოო­მომ­ხმა­რებ­ლამ­დე.­ჩვე­ნი­
ნერ­ვი­ულ­ობ­ სა­ვალ­დე­ბუ­ლო­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე,­ და­იქ­ირ­ავ­ებ­ პრო­დუქ­ცია­შე­და­რე­ბით­ძვი­რია,­თუმ­ცა­ბა­ზა­რი­უკ­ონ­ტრო­
სპე­ცი­ალ­ის­ტს­ან­სტაფს­გა­და­ამ­აზ­ად­ებ,­ბევ­რი­სა­შუ­ალ­ებ­ის­ ლოა­ და­ არ­არ­ეგ­ის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ მი­ერ­ წარ­
გა­მო­ნახ­ვაა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი,“­­სა­წარ­მოს­მე­პატ­რო­ნე­თე­ლა­ მო­ებ­ული­პრო­დუქ­ტის­სიიაფის­გა­მო­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი­
ვი­დან.­მას­და­ნერ­გი­ლი­აქ­ვს­ჰას­პის­სის­ტე­მა.­სა­წარ­მოს­აქ­ გა­რე­მო­ ვერ­ იქ­მნე­ბა.­ მო­სახ­ლე­ობ­აში,­ რო­მე­ლიც­ არ­ არ­ის­
ვს­გრძელ­ვა­დი­ანი­აღი­არ­ება. ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­ჰას­პის­სის­ტე­მის­ძი­რი­თად­პრინ­ცი­პებ­ზე­
და­ჯან­მრთე­ლო­ბის­თვის­უს­აფ­რთხო­სურ­სათ­ზე,­მოთხოვ­ნა­
„ძა­ლი­ან­ ბევ­რი­ რე­კო­მენ­და­ციაა­ შე­სას­რუ­ლე­ბე­ლი­ მოკ­ლე­ ჩვენს­პრო­დუქ­ცი­აზე­და­ბა­ლია.­რომ­არ­შეგ­ვქნო­დეს­მა­ღა­
დრო­ში,­ას­ევე­სურ­სა­თის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტო­მა­შინ­ვე­აჯ­ ზი­ებ­სა­და­მარ­კე­ტებ­ში,­ად­გი­ლობ­რივ­ბაზ­რებ­ზე­ვერ­გავ­ყი­
არ­მებს­სა­წარ­მოს­თუ­არ­გვაქ­ვს­შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი.­ყვე­ლა­ფე­ დით,“­–­სა­წარ­მოს­მე­პატ­რო­ნე­დე­დოფ­ლის­წყა­რო­დან.­მას­
რი­მა­ინც­ფი­ნან­სებს­და­დროს­უკ­ავ­შირ­დე­ბა,“­–­სა­წარ­მოს­ სა­წარ­მო­ში­და­ნერ­გი­ლი­აქ­ვს­HACCP­ის­სის­ტე­მა.­
მე­პატ­რო­ნე­დე­დოფ­ლის­წყა­რო­დან.­მას­სა­წარ­მო­ში­დაწყე­
ბუ­ლი­აქ­ვს­HACCP­ის­სის­ტე­მის­და­ნერ­გვა. საფ­რთხის­ ან­ალ­იზ­ისა­ და­ კრი­ტი­კუ­ლი­ სა­კონ­ტრო­ლო­
წერ­ტი­ლე­ბის­ სის­ტე­მის­ პრინ­ცი­პე­ბის­ და­ნერ­გვა­ სა­ვალ­
გარ­და­ამ­პრობ­ლე­მე­ბი­სა,­რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­მცი­ დე­
ბუ­ლოა­ რო­გორც­ მსხვილ,­ ას­ევე­ მცი­რე­ სა­წარ­მო­ებ­
რე­და­სა­შუ­ალო­ზო­მის­სა­წარ­მო­ებ­ის­მე­პატ­რო­ნე­ები­ყუ­ ში.­ HACCP­ის­ სის­ტე­მის­ და­ნერ­გვამ­ უნ­და­ უზ­რუნ­ველ­ყოს­
რადღე­ბას­ ამ­ახ­ვი­ლე­ბენ­ მან­ქა­ნა­მა­ცივ­რის,­ სა­წარ­მოო­ სურ­სათ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ რის­კე­ბის­ მი­ნი­მი­ზა­ცია.­ რეს­პონ­
და­ნად­გა­რე­ბი­სა­და­გა­რე­პე­რი­მეტ­რე­ბის­მოწყო­ბის­სირ­ დენ­ტე­ბის­ აზ­რით,­ HACCP­ის­ სის­ტე­მა­ გა­მო­იყ­ენ­ება­ წარ­
თუ­ლე­ზეც.­ამ­ბო­ბენ,­რომ­სა­წარ­მო­ში­HACCP­ის­სპე­ცი­ალ­ მო­ებ­ის,­შე­ნახ­ვი­სა­და­მი­წო­დე­ბის­ნე­ბის­მი­ერ­ეტ­აპ­ზე.­რეს­
ის­ტე­ბის­გა­დამ­ზა­დე­ბის­გა­რე­შე­არ­აფ­ერი­გა­მო­ვა. პონ­დენ­ტე­ბის­ნა­წი­ლის­მო­საზ­რე­ბით,­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­
რომ­ რეგ­ლა­მენ­ტი­ ძა­ლა­ში­ 2015­ წელს­ შე­ვი­და,­ სის­ტე­მა­
„ჰას­პის­ სის­ტე­მის­ და­ნერ­გვა­ და­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ მო­ითხოვს­ მოქ­ნი­ლი­ვერ­გახ­და.­
ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბის­ სრულ­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას­ და­ მე­ნეჯ­მენ­
ტი­სა­და­სა­მუ­შაო­ძა­ლის­სრულ­ჩარ­თვას­ამ­სის­ტე­მა­ში.­იმ­ „პო­ტენ­ცი­ური­საფ­რთხე­ებ­ის­წი­ნას­წარ­გა­მოვ­ლე­ნას­ძა­ლი­
დე­ნი­პრობ­ლე­მუ­რი­სა­კითხია­გა­და­საჭ­რე­ლი,­რომ­ერ­თი­ან­ ან­ დი­დი­ მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ აქ­ვს­ რა­თა­ შევ­ძლოთ­ მი­სი­ შემ­ცი­
ორი­ად­ამი­ანი­საკ­მა­რი­სი­არ­არ­ის,“­–­სა­წარ­მოს­მე­პატ­რო­ რე­ბა­ ან­ პრე­ვენ­ცია­ წარ­მო­ებ­ის­ ნე­ბის­მი­ერ­ ეტ­აპ­ზე.­ მო­უფ­
ნე­ თე­ლა­ვი­დან.­ მას,­ სა­წარ­მო­ში­ ამ­ დრომ­დე­ არ­ აქ­ვს­ და­ რთხი­ლებ­ლო­ბამ,­ შემ­თხვე­ვი­თო­ბამ­ ან­ სხვა­ გა­რე­მო­ებ­ამ­
ნერ­გი­ლი­ HACCP­ის­ სის­ტე­მა.­ სურს,­ რომ­ და­იწყოს­ ამ­ სა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ სა­ბო­ლოო­ პრო­დუქ­ტის­ და­ბინ­ძუ­რე­ბა­ გა­
კითხზე­მუ­შა­ობა.­ მო­იწ­ვი­ოს.­პრო­დუქ­ტის­უვ­ნებ­ლო­ბის­თვის­კრი­ტი­კულ­წერ­

32
 ტი­ლებ­ზე­ მუდ­მი­ვი­ კონ­ტრო­ლი­ უნ­და­ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს.­
მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ის­გზა­ჰას­პის­გრძელ­ვა­დი­ან­
აღი­არ­ებ­ამ­დე­ ძა­ლი­ან­ რთუ­ლია.­ 2020­ წლის­თვის­ ყვე­ლას­
უნ­და­ჰქონ­დეს­და­ნერ­გი­ლი­ეს­სის­ტე­მა,­თუ­არ­ადა,­ფაქ­ტობ­
რი­ვად,­სა­წარ­მო­ფუნ­ქცო­ნი­რე­ბას­შეწყვეტს.­საფ­რთხე­ებ­ის­
აღ­მო­საფხვრე­ლად,­შე­სამ­ცი­რებ­ლად­და­გა­სა­კონ­ტრო­ლებ­
ლად,­სურ­სა­თის­შეგ­რო­ვე­ბის­ან­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ნე­ბის­მი­ერ­
ეტ­აპ­ზე­კონ­ტრო­ლი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­რა­საც­მცი­რე­და­სა­
შუ­ალო­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­ ფი­ნან­სე­ბის­ არ­ქო­ნის­
გა­მო­ვერ­ახ­ერ­ხებს,“­­ას­აწ­არ­მოს­მე­პატ­რო­ნე­თე­ლა­ვი­დან.­
მას­ სა­წარ­მო­ში­ დაწყე­ბუ­ლი­ აქ­ვს­ HACCP­ის­ სის­ტე­მის­ და­
ნერ­გვა.
რო­დე­საც­ სა­ქარ­თვე­ლო­დან­ ევ­რო­კავ­შირ­ში­ ცხო­ვე­ლუ­რი­
წარ­მო­შო­ბის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ ექ­სპორ­ტი­ და­იწყე­ბა,­ ერთ­
ერ­თი­მოთხოვ­ნა­იქ­ნე­ბა­HACCP­ის­სერ­ტი­ფი­კა­ტის­ქო­ნა.­
ამ­ ეტ­აპ­ზე,­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­მად­გენ­
ლებს­საფ­რთხის­ან­ალ­იზ­ისა­და­კრი­ტი­კუ­ლი­სა­კონ­ტრო­
ლო­ წერ­ტი­ლე­ბის,­ რო­გორც­ ტერ­მი­ნის­ ახ­სნა­ უჭ­ირთ.­ ამ­
ბო­ბენ,­რომ­ბევ­რი­არ­აფ­ერი­სმე­ნი­ათ­ამ­ის­შე­სა­ხებ.­
„ერ­თმა­ნე­თის­გან­ ვი­გებ­დით­ ხოლ­მე,­ თუ­ რო­მელ­მა­ მე­
წარ­მემ­ რა­ გა­აკ­ეთა,­ ვის­ მი­მარ­თა,­ კონ­სულ­ტა­ცია­ ვის­თან­
გაიარა,­თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი­ტრე­ნინ­გზე­სად­გა­აგ­ზავ­ნა­და­ასე­
შემ­დეგ.­ინ­ტერ­ნე­ტი­ყვე­ლას­არ­აქ­ვს­სოფ­ლებ­ში­და­ის­ედ­აც,­
რომც­ჰქონ­დეთ,­არ­იცი­ან­სად­წა­იკ­ითხონ,­სად­ნა­ხონ­ინ­
ფორ­მა­ცი­ები.­ახ­ლა­შე­და­რე­ბით­უკ­ეთ­ვფლობთ­ინ­ფორ­მა­
ცი­ას,­მაგ­რამ­ის­ეთ­ამ­ომ­წუ­რავ­მა­სა­ლას­ან­გზამ­კვლევს­მა­
ინც­ვერ­ნა­ხავთ,­რომ­სხვი­სი­დახ­მა­რე­ბა­ან­კონ­სულ­ტა­ცია­
არ­ დაგ­ჭირ­დეთ.­ ვფიქ­რობ,­ რომ­ სურ­სა­თის­ ერ­ოვ­ნულ­ სა­
აგ­ენ­ტოს­მივ­მარ­თო­დახ­მა­რე­ბის­თვის­და­შემ­დეგ­მას,­ვინც­
და­ნერ­გა­ეს­სის­ტე­მა­და­წარ­მა­ტე­ბით­მუ­შა­ობს,“­–­სა­წარ­მოს­
მე­პატ­რო­ნე­თე­ლა­ვი­დან.­მას­სა­წარ­მო­ში­ამ­დრომ­დე­არ­აქ­
ვს­და­ნერ­გი­ლი­HACCP­ის­სის­ტე­მა,­მაგ­რამ­სურს,­რომ­და­
იწყოს­ამ­სა­კითხზე­მუ­შა­ობა.
სა­ერ­თო­ ჯამ­ში,­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ აზ­რით,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­
ნია,­რომ:
რეკომენდაციები
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი
სა­წარ­მო­ებ­ის­თვის:
•­ სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ სტან­დარ­ტე­ბის­ და­ნერ­გვა­ •­
2020­წლამ­დე;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ სწრაფ­ვა­ მსხვი­ლი­ •­
კომ­პა­ნი­ებ­ის­თვის­მიმ­წო­დებ­ლო­ბის­კენ;
•­ სა­წარ­მოო­ნარ­ჩე­ნე­ბის­შემ­ცი­რე­ბა;
•­ პერ­სო­ნა­ლის­ პრო­დუქ­ტუ­ლო­ბის­ გაზ­რდა,­ მო­ტი­ვა­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­თვის:
ცი­ის­ამ­აღ­ლე­ბა;
•­ ზედ­მე­ტი­ ხარ­ჯე­ბის­ და­ ას­ევე,­ ჯა­რი­მე­ბის­ თა­ვი­დან­ •­ HACCP­ის­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სერ­ვი­სით­ და­ინ­ტე­რე­
აც­ილ­ება;
•­ HACCP­ის­ სის­ტე­მი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ სურ­სა­თის­
•­ ტე­ლე­ვი­ზი­ებ­ში­ გა­დი­ოდ­ეს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ ვი­დეო­
რგო­ლე­ბი­ეტ­აპ­ებ­ის­მი­ხედ­ვით­HACCP­ის­სის­ტე­მის­
და­ნერ­გვის­შე­სა­ხებ­–­რას­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­კა­ნონ­
მდებ­ლო­ბა,­ რო­მე­ლი­ რე­გუ­ლა­ცი­ის­ რო­დის­ არ­ის­
შე­სას­რუ­ლე­ბე­ლი­და­სხვა;
•­ მე­ტი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ მუ­შა­ობ­დეს­ აღ­ნიშ­ნულ­ სა­
კითხებ­ზე,­ რა­თა­ ჰქონ­დეთ­ მეტ­ ტრე­ნინ­გებ­ზე­ დას­
წრე­ბის­სა­შუ­ალ­ება;
•­ ჰქონ­დეთ­ წვდო­მა­ იმ­ პი­როვ­ნე­ბებ­თან,­ ვის­თა­ნაც­
შე­უძ­ლი­ათ­ გაიარონ­ კონ­სულ­ტა­ცია­ კონ­კრე­ტულ­
სა­კითხებ­ზე;
•­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­იყ­ოს­ე.წ.­მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი­პროგ­
რა­მე­ბი,­რა­თა­HACCP­ის­­სის­ტე­მის­და­ნერ­გვა­შე­და­
რე­ბით­გაიოლდეს;
•­ ჰქონ­დეთ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ფი­ნან­სურ­ სა­კითხებ­თან­
და­კავ­ში­რე­ბით­ –­ ვის­ შე­უძ­ლია­ მა­თი­ დახ­მა­რე­ბა,­
ვის­მი­მარ­თონ.
„ვი­ცით,­ რომ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ სტან­დარ­ტე­ბის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­
და­დაც­ვა.­თუმ­ცა,­ძა­ლი­ან­რთუ­ლია­ფი­ნან­სუ­რი­დახ­მა­რე­
ბის­გა­რე­შე,­მა­გა­ლი­თად,­სა­წარ­მოს­გა­დაიარაღება,­ჰას­პის­
ჯგუ­ფის­თვის­ სა­ჭი­რო­ ტრე­ნინ­გე­ბის­ ჩა­ტა­რე­ბა­ ან­ კვა­ლი­
ფი­კა­ცი­ის­ ამ­აღ­ლე­ბა­ საზღვარ­გა­რეთ.­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­
ბიზ­ნესს­ ხე­ლი­ არ­ მი­უწ­ვდე­ბა­ სა­ჭი­რო­ ფი­ნან­სებ­ზე,­ რომ­
კონ­კუ­რენ­ცია­ გა­უწი­ოს­ უზ­არ­მა­ზარ­ კომ­პა­ნი­ებს.­ სა­ჭი­როა­
მიკ­ვლე­ვა­დო­ბის­და­ნერ­გვა,­სურ­სა­თის­შე­ნახ­ვი­სა­და­მომ­
ზა­დე­ბის­ სა­თა­ნა­დო­ ტემ­პე­რა­ტუ­რუ­ლი­ რე­ჟი­მის­ დაც­ვა­ და­
კონ­ტრო­ლი;­მა­ღა­ლია­მოთხოვ­ნე­ბი­სა­წარ­მოს­ტე­რი­ტო­რი­
ის­ად­მი,­ გა­რე­ პე­რი­მეტ­რის­ მოწყო­ბა­ზე­ და­ კი­დევ­ სხვა­ სა­
კითხე­ბი,“­­სა­წარ­მოს­მე­პატ­რო­ნე­თე­ლა­ვი­დან.­მას­სა­წარ­
მო­ში­ამ­დრომ­დე­არ­აქ­ვს­და­ნერ­გი­ლი­HACCP­ის­სის­ტე­მა,­
მაგ­რამ­სურს,­რომ­და­იწყოს­ამ­სა­კითხზე­მუ­შა­ობა.­
კვლე­ვის­ დროს­ გა­მოვ­ლე­ნილ­ მიგ­ნე­ბებ­ზე­ დაყ­რდნო­ბით­
კვლე­ვის­ ავ­ტო­რე­ბის­ მი­ერ­ შე­მუ­შავ­და­ გარ­კვე­ული­ რე­
კო­მენ­და­ცი­ები­ რძის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის,­
სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ისა­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­მი­მართ.­
უვ­ნებ­ლო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­რის­კე­ბის­ეფ­ექ­
ტი­ან­ად­მარ­თვა­და­მი­ნი­მუ­მამ­დე­დაყ­ვა­ნა;
•­ ბა­ზარ­ზე­სან­დო­კომ­პა­ნი­ის­სა­ხე­ლის­დამ­კვიდ­რე­ბა;
•­ რე­გუ­ლა­რუ­ლი­ ტრე­ნინ­გე­ბი­ მათ­თვის,­ ვი­საც­ უკ­ვე­
და­ნერ­გი­ლი­აქ­ვს­HACCP­ის­სის­ტე­მა;
სის­ტე­მის­ და­ნერ­გვის­თვის­ სა­ჭი­რო­ რე­სურ­სე­ბის­
(ფი­ნან­სუ­რი,­ად­ამი­ან­ური,­ტექ­ნი­კუ­რი)­მო­ძი­ება;
სა­რე­ალ­იზ­აციო­ქსე­ლის,­ბაზ­რის­შეს­წავ­ლა.
სე­ბუ­ლი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­ კონ­სულ­ტა­ცი­ის­ გა­წე­ვა/
გა­და­მი­სა­მარ­თე­ბა/კონ­ტაქ­ტე­ბით­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა.
33
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ად­გი­ლობ­რივი
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­თვის:
•­ ად­გი­ლობ­რივ­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბას­ დაქ­ვემ­დე­ბა­
რე­ბულ­მა­ სამ­სა­ხუ­რებ­მა,­ მა­გა­ლი­თად,­ დაწყე­ბით­
მა­ სა­აღ­მზრდე­ლო­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­მა,­ სათ­ნო­ებ­ის­
სახ­ლებ­მა­და­სხვა,­რომ­ლე­ბიც­მცი­რეწ­ლო­ვა­ნი­აღ­
საზ­რდე­ლე­ბი­სა­ და­ მო­ხუ­ცე­ბი­სათ­ვის­ ყი­დუ­ლო­ბენ­
პრო­დუქ­ტს,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ შე­იძ­ინ­ონ­ სან­დო­ და­
34
ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ცია­იმ­სა­წარ­მო­ებ­იდ­ან,­ვი­საც­
აქ­ვს­და­ნერ­გი­ლი­HACCP­ის­სის­ტე­მა.­ეს­იქ­ნე­ბა­სა­
ქარ­თვე­ლო­ში­წარ­მო­ებ­ული­სან­დო­და­ხა­რის­ხი­ანი­
პრო­დუქ­ტის­ მხარ­და­ჭე­რა.­ ას­ევე,­ შე­საძ­ლებ­ლია,­
რომ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ შეს­ყიდ­ვე­ბის­ დროს,­ სა­ტენ­დე­
რო­გა­ნაცხა­დის­წარ­დგე­ნის­ერთ­ერთ­პი­რო­ბა­იყ­
ოს,­ რომ­ მო­ნა­წი­ლე­ სა­წარ­მოს­ HACCP­ის­ სის­ტე­მა­
ჰქონ­დეს­და­ნერ­გი­ლი.
samegrelo-
zemo svaneTi
I ლურჯი მოცვის წარმოების გაფართოების
შესაძლებლობების კვლევა ზუგდიდის
მუნიციპალიტეტში
ლა­შა­ნარ­სია,
გა­ნათ­ლე­ბის­სახ­ლი
შესავალი
ლურ­ჯი­ მოც­ვი­ ყინ­ვა­გამ­ძლე­ ბუჩ­ქო­ვა­ნი­ კენ­კრაა,­ რო­მე­
ლიც­ლურ­ჯი­ფე­რის­მრგვალ­ნა­ყოფს­იძ­ლე­ვა.­ვერ­იტ­ანს­
გვალ­ვას.­ და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­ მი­მართ­ გამ­ძლეა.­ სა­უკ­ეთ­ესო­
საკ­ვე­ბია,­ დი­ეტ­ური­ თვი­სე­ბე­ბის­ გა­მო­ ბო­ლო­ პე­რი­ოდ­ში­
ფარ­თოდ­ვრცელ­დე­ბა­მსოფ­ლი­ოში­და­მას­ზე­მოთხოვ­ნა­
დღი­თიდღე­იზ­რდე­ბა.­კენ­კრას­ორ­იგ­ინ­ალ­ური,­მომ­ჟა­ვო­
მოტ­კბო­ გე­მო­ აქ­ვს,­ რაც­ კი­დევ­ უფ­რო­ ზრდის­ მის­ პო­პუ­
ლა­რო­ბას.­იჭ­მე­ვა­ნედ­ლად.
ლურ­ჯი­მოც­ვის­გა­შე­ნე­ბა­დიდ­სირ­თუ­ლეს­არ­უკ­ავ­შირ­დე­
ბა.­ მი­სი­ დარგვა­ შე­იძ­ლე­ბა­ რო­გორც­ შე­მოდ­გო­მა­ზე,­ ისე­
გა­ზაფხულ­ზეც.­ ყვა­ვის­ მა­ის­ივ­ნის­ში,­ ნა­ყო­ფი­ მწიფ­დე­ბა­
ივ­ლის­აგ­ვის­ტო­ში.­ არ­ის­ ას­ევე­ ად­რე­ული­ ჯი­შე­ბი,­ რო­მე­
ლიც­მო­სა­ვალს­იძ­ლე­ვა­მა­ის­ივ­ნის­ში.
შე­იც­ავს­ C­ ვი­ტა­მინს,­ მთრიმ­ლავ­ ნივ­თი­ერ­ებ­ებს.­ გა­მო­იყ­
ენ­ება­კუ­ლი­ნა­რი­აში,­ხალ­ხურ­მე­დი­ცი­ნა­ში,­აქ­ვს­ან­ტი­ოქ­
სი­დანტუ­რი­ თვი­სე­ბე­ბი,­ დი­აბ­ეტ­ით­ და­ავ­ად­ებ­ულ­თათ­ვის­
მი­სი­ფოთ­ლე­ბის­ნა­ხარ­ში­კარ­გია­ჩა­ის­სა­ხით.­მოც­ვი­და­
დე­ბი­თად­მოქ­მე­დებს­ად­ამი­ან­ის­მხედ­ვე­ლო­ბა­ზე.­
მოც­ვის­კენ­კრით­კვე­ბა­ან­მი­სი­წვე­ნით­სარ­გებ­ლო­ბა­კვე­
ბავს­ ძვლო­ვან­ ქსო­ვილს.­ ზამ­თრის­თვის­ გა­ყი­ნულ­ მოც­ვს­
იყ­ენ­ებ­ენ­პრო­ფი­ლაქ­ტი­კის­მიზ­ნით.­
იგი­მდი­და­რია­პეკ­ტი­ნუ­რი­ნივ­თი­ერ­ებ­ებ­ით,­რა­საც­ორ­გა­
ნიზ­მი­დან­გა­მოჰ­ყავს­მძი­მე­რკი­ნის­მა­რი­ლე­ბი,­ას­ევე­ტოქ­
სი­ნე­ბი­და­სხვა­მავ­ნე­ნივ­თი­ერ­ებ­ები.­
ნივ­თი­ერ­ებ­ებ­ის­ცვლის­(მე­ტა­ბო­ლიზ­მის)­დარ­ღვე­ვის­შემ­
თხვე­ვა­ში­ რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ მოც­ვის­ კენ­კრის­ ყო­ველ­
დღი­ური­მოხ­მა­რე­ბა.­
მოც­ვის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­დე­სერ­ტად­ნე­ბის­მი­ერი­დი­ეტ­ის­სა­უკ­
ეთ­ესო­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ვაა.­ სის­ხლის­ ლე­კერ­ტი,­ რევ­მა­ტიზ­მი,­
შარ­დი­სა­და­ნაღ­ველ­კენ­ჭო­ვა­ნი­ავ­ად­მყო­ფო­ბა­—­ამ­ყვე­
ლაფ­რის­დაძ­ლე­ვა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­მოც­ვის­სამ­კურ­ნა­ლო­
თვი­სე­ბე­ბით.­
მოც­ვის­ რე­გუ­ლა­რუ­ლი­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ ამ­ცი­რებს­ ტვი­ნის­
მკვდა­რი­უჯ­რე­დე­ბის­რიცხვს,­ეს­კი­ყვე­ლა­ზე­მოქ­მე­დი­სა­
შუ­ალ­ებაა­ას­აკ­ობ­რი­ვი­ცვლი­ლე­ბე­ბის­წი­ნა­აღ­მდეგ.
გა­მო­იყ­ენ­ება­ მო­შუ­შე­ბუ­ლი­ ჭრი­ლო­ბე­ბის­ და­სა­მუ­შა­ვებ­
ლად.
არ­სე­ბობს­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ რამ­დე­ნი­მე­ სა­ხე­ობა.­ გა­მო­ყო­
ფენ­ ჩრდი­ლო­ეთ­ მა­ღალ­ბუჩ­ქო­ვან,­ სამ­ხრეთ­ მა­ღალ­ბუჩ­
ქო­ვან­ და­ სხვა­ სა­ხე­ობ­ებს.­ მოც­ვის­ ბუჩ­ქი­ სი­მაღ­ლე­ში­ 2­
მეტ­რამ­დე­იზ­რდე­ბა.­მოც­ვის­150­მდე­ჯი­შია­გა­მოყ­ვა­ნი­ლი.­
36
მათ­გან­ სა­წარ­მოო­ მნიშ­ვნე­ლო­ბით­ პო­პუ­ლა­რუ­ლი­ ჯი­შე­
ბია:­ლე­გა­სი,­ოლ­ენ­ინი,­მი­ტი­ნი­და­სხვე­ბი.
ლურ­ჯი­მოც­ვი­ითხოვს­ტე­ნი­ან­ნი­ად­აგს,­რო­მე­ლიც­იოლ­ად­
ატ­არ­ებს­წყალს.­კარ­გად­ხა­რობს­მჟა­ვე­ნი­ად­აგ­ზე,­ანუ­ის­
ეთ­ზე,­რო­მე­ლიც­რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ჩა­ის­გა­სა­შე­ნებ­ლად.
ლურ­ჯი­მოც­ვის­ნერ­გე­ბი­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­პირ­ვე­ლად­2006­
წელს­აშშ­დან­ჩა­მო­იტ­ან­ეს­და­საც­დე­ლად­იმ­ერ­ეთ­ში,­სო­
ფელ­სი­მო­ნეთ­ში­დარ­გეს,­ხო­ლო­პირ­ვე­ლი­მო­სა­ვა­ლი­მე­
სა­მე­წე­ლი­წადს,­2009­წელს­მი­იღ­ეს.­ლურ­ჯი­მოც­ვი­სა­ქარ­
თვე­ლოს­თვის­ ახ­ალი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ კულ­ტუ­რაა,­
რო­მე­ლიც­და­სავ­ლეთ­სა­ქარ­თვე­ლოს­რე­გი­ონ­ებ­ში­შე­მო­
სავ­ლის­გაზ­რდის­კარგ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ქმნის.
და­სავ­ლეთ­ სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის­ ლურ­ჯი­ მოც­ვი­ ჩა­ის­ რე­
ალ­ური­ალ­ტერ­ნა­ტი­ვაა,­რად­გან­ის­მოთხოვ­ნა­დი­და­კონ­
კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანია­ რო­გორც­ ად­გი­ლობ­რივ,­ ას­ევე­ სა­ექ­
სპორ­ტო­ბაზ­რებ­ზე.
რაც­შე­ეხ­ება­ქარ­თუ­ლი­მოც­ვის­უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებს­–­კომ­პა­
ნია­„ჯე­ოფ­ეშ­ის“­დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი­ამ­ბობს,­რომ­სა­ქარ­თვე­
ლო­ში­ მოც­ვი­ ად­რე­ მწიფ­დე­ბა,­ რაც­ მი­სი­ მთა­ვა­რი­ კონ­
კუ­რენ­ტუ­ლი­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობაა.­ სიმ­წი­ფის­ პე­რი­ოდი­ მა­ის­ის­
ბო­ლოს­ იწყე­ბა­ და­ ივ­ლი­სის­ შუა­ რიცხვებ­ში­ სრულ­დე­ბა.­
სა­ქარ­თვე­ლო­მოც­ვის­მწარ­მო­ებ­ელ­სხვა­ქვეყ­ნებს­და­ახ­
ლო­ებ­ით­ერ­თი­თვით­უს­წრებს.
ზუგ­დი­დის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ კვლე­ვის­ შე­
დე­გად­გა­ირ­კვა,­რომ­დღე­ის­მდგო­მა­რე­ობ­ით­არ­ის­ერ­თი­
შე­მო­სავ­ლი­ანი­პლან­ტა­ცია­–­სოფ.­რუხ­ში­(ნა­წუ­ლუ­კუს­უბ­
ან­ში).­და­ნა­ჩე­ნი­ფერ­მე­რე­ბის­(5­ფერ­მე­რის)­მი­ერ­გა­შე­ნე­
ბუ­ლი­პლან­ტა­ცი­ები­რამ­დე­ნი­მე­წე­ლი­წად­ში­იქ­ნე­ბა­შე­მო­
სავ­ლი­ანი.­მაგ­რამ­თხი­ლის­მო­სავ­ლი­ან­ობ­ის­შემ­ცი­რე­ბის­
და­და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­გავ­რცე­ლე­ბის­გა­მო­ძა­ლი­ან­დი­დია­აღ­
ნიშ­ნუ­ლი­კულ­ტუ­რის­გა­შე­ნე­ბით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­პირ­თა­
რა­ოდ­ენ­ობა.
მე­წარ­მე­ებ­ის­ თქმით,­ ყვე­ლა­ფერ­თან­ ერ­თად­ სა­ქარ­თვე­
ლო­ში­ მოყ­ვა­ნილ­ მოც­ვს­ უკ­ეთ­ესი­ გე­მოვ­ნუ­რი­ თვი­სე­ბე­ბი­
გა­აჩ­ნია,­ რაც­ კლი­მა­ტუ­რი­ პი­რო­ბე­ბით­ არ­ის­ გან­პი­რო­ბე­
ბუ­ლი.
„ამ­ას­თან,­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­სი­ახ­ლო­ვე­იმ­ქვეყ­ნებ­თან,­სა­
დაც­ პრო­დუქ­ცია­ ექ­სპორ­ტზე­ გა­დის.­ მოც­ვი­ მალ­ფუ­ჭე­ბა­დი­
პრო­დუქ­ტია,­ამ­იტ­ომ­ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობა­ძა­ლი­ან­მნიშ­ვნე­
 ლო­ვა­ნია.­ თუ­ ჩვენ­გან­ თვით­მფრი­ნა­ვით­ შეგ­ვიძ­ლია­ 3­ სა­ •­ ყუ­ლიშ­კარ­ში­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­5­ჰა­ზე,­ხო­ლო­5­ჰა­გამ­
ათ­ში­ უკ­ვე­ ად­გილ­ზე­ იყ­ოს­ პრო­დუქ­ტი,­ სხვა­ ქვეყ­ნე­ბი­დან­ ზა­დე­ბუ­ლია­გა­სა­შე­ნებ­ლად.
ჩა­ტა­ნას­2­დღე­სჭირ­დე­ბა,“­–­აცხა­დებს­„ჯე­ოფ­ეშ­ის“­კომ­პა­ •­ რი­ყე­ში­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­5­ჰა­ზე,­ხო­ლო­3­ჰა­გამ­ზა­დე­
ნი­ის­დამ­ფუძ­ნე­ბე­ლი.­ ბუ­ლია­გა­სა­შე­ნებ­ლად.
•­ ინ­გირ­ში­–­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­10­ჰა­ზე,­5­ჰა­გამ­ზა­დე­ბუ­
ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ წარ­მო­ებ­ისა­ და­ მი­სი­ რე­ალ­იზ­აცი­ის­ ლია­გა­სა­შე­ნებ­ლად.
ას­ ფერ­მე­რე­ბი­ ბევრ­ პრობ­ლე­მას­ აწყდე­ბი­ან,­ რო­გო­რი­ •­ ინ­გირ­ში­(ოირ­ემ­ეში)­–­3­ჰა­გამ­ზა­დე­ბუ­ლია­გა­სა­შე­
ცაა:­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ და­ არ­აშ­ეს­აფ­ერ­ისი­ აგ­როტექ­ნი­კა,­ ნებ­ლად.
რო­მე­ლიც­ სა­ჭი­როა­ მი­წის­ და­სა­მუ­შა­ვებ­ლად­ და­ მოც­ვის­ •­ ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ჯამ­ში­მოც­ვის­პლან­
პლან­ტა­ცი­ის­ გა­სა­შე­ნებ­ლად;­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ ფი­ნან­სუ­რი­ ტა­ცია­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­43,7­ჰა­ზე.­
რე­სურ­სი­ და­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ მიზ­ნობ­რი­ვი­ პროგ­რა­მე­ბი;­ •­ ას­ევე­ მი­სი­ გა­შე­ნე­ბა­ იგ­ეგ­მე­ბა­ 48­ ჰა­ზე,­ რომ­ლის­
არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ ცოდ­ნა­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბა­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ თვი­საც­წი­ნა­მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი­სა­მუ­შაოები­უკ­ვე­ჩა­
კულ­ტუ­რის­მოვ­ლა­პატ­რო­ნო­ბის­სა­კითხებ­ში;­არ­აკ­ვა­ლი­ ტა­რე­ბუ­ლია.
ფი­ცი­ური­ აგ­რო­ნო­მე­ბი;­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სტან­დარ­ტებ­ზე,­
რო­გო­რი­ცაა­ „Global­ Gap”­ის­ სტან­ტარ­ტი­ –­ ხელ­მი­საწ­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ მოყ­ვა­ნის­ ხელ­შეწყო­ბით­ და­კა­ვე­ბუ­ლია­
ვდო­მო­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ და­ მა­თი­ და­ნერ­გვის­ შო­რე­ული­ სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­პროგ­რა­მა­–­და­ნერ­
პერ­სპექ­ტი­ვე­ბი. გე­მო­მა­ვა­ლი.­ამ­პრო­ექ­ტის­ფარ­გლებ­ში­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­1­
ჰა­ზე­15000­ლა­რის­და­ფი­ნან­სე­ბის­მი­ღე­ბა,­რაც­საკ­მა­რი­
სი­არაა­პლან­ტა­ცი­ის­გა­სა­შე­ნებ­ლად.­ამ­იტ­ომ­ფერ­მე­რე­ბი­
მეთოდოლოგია სარ­გებ­ლო­ბენ­შე­ღა­ვა­თი­ანი­აგ­რო­კრე­დი­ტე­ბით,­რო­მელ­
საც­იძ­ლე­ვა­რამ­დე­ნი­მე­კო­მერ­ცი­ული­ბან­კი­(თი­ბი­სი,­სა­
საკ­ვლე­ვი­ საგ­ნის­ თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ ქარ­თვე­ლოს­ბან­კი,­ლი­ბერ­თი­ბან­კი­და­და­ა.შ.).
კვლე­ვის­პრო­ექ­ტი­მო­იც­ავს­სა­მა­გი­დო­კვლე­ვას­და­პირ­
ვე­ლად­თვი­სობ­რივ­კვლე­ვით­კომ­პო­ნენ­ტებს.­თვი­სობ­რი­ ზუგ­დიდ­ში­ ას­ევე­ მუ­შა­ობს­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ „აგ­რო­ ლა­ზი­კა“,­
ვი­ კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ ჩა­ტარ­და­ პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვიუ­ რო­მელ­საც­ ნერ­გე­ბი­ შე­მო­აქ­ვს­ უკ­რა­ინ­იდ­ან­ და­ ახ­დენს­
ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მოც­ვის­კულ­ტუ­რის­გა­ნა­შე­ მოც­ვის­პლან­ტა­ცი­ის­გა­შე­ნე­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბას.­
ნი­ან­ებ­ით­და­მოყ­ვა­ნით­და­კა­ვე­ბულ­ად­ამი­ან­ებ­თან.­ ძი­რი­თა­დად­ გა­შე­ნე­ბუ­ლია:­ ლე­გა­სი,­ ბლუ­კო­პი,­ ონე­ილი,­
კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­გა­მო­იკ­ითხა­5­ძი­რი­თა­დი­ფერ­მე­რი,­ ბრი­ჯი­ტა,­ჩან­დლე­რი,­რე­კა,­ნის­ტი,­ბლუ­გოლ­დი.­
რომ­ლებ­საც­ გა­შე­ნე­ბუ­ლი­ აქ­ვთ­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ პლან­ტა­
ცია­რამ­დე­ნი­მე­ჰექ­ტარ­ზე­და­ას­ევე­სა­მო­მავ­ლოდ­და­გეგ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ მი­ღე­ბის­ დროს­ (პროგ­რა­მა­
მი­ლი­ აქ­ვთ­ და­მა­ტე­ბით­ ფარ­თო­ბებ­ზე­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კულ­ „და­ნერ­გე­ მო­მა­ვა­ლი”)­ მოც­ვის­ ნერ­გე­ბის­ შე­ძე­ნა­ ხდე­ბა­
ტუ­რის­ გა­შე­ნე­ბა.­ ას­ევე­ კვლე­ვის­ პრო­ცეს­ში­ გა­მო­იკ­ითხა­ლა­ით­ურ­ში­მდე­ბა­რე­სა­ნერ­გე­დან.­ას­ევე­მოც­ვის­ნერ­გებს­
ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ „აგ­რო­ ლა­ზი­კა“­ს­ ერთ­ერ­თი­ დამ­ფუძ­ნე­ იძ­ენ­ენ­ ვე­ლის­ცი­ხის­ სა­ნერ­გე­ მე­ურ­ნე­ობ­იდ­ან­ და­ იმ­ კომ­
ბე­ლი,­რო­მელ­საც­ნერ­გე­ბი­შე­მო­აქ­ვს­უკ­რა­ინ­იდ­ან­და­ახ­ პა­ნი­ებ­იდ­ან,­ რომ­ლებ­საც­ ნერ­გე­ბი­ საზღვარ­გა­რე­თი­დან­
დენს­მოც­ვის­პლან­ტა­ცი­ის­გა­შე­ნე­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბას. შე­მო­აქ­ვთ.­ნერ­გის­ფა­სი­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­მის­ას­აკ­ზე­და­
მერ­ყე­ობს­7,5­ლა­რი­დან­10­ლა­რამ­დე.­სა­შუ­ალო­მო­სავ­ლი­
ან­ობა­ჰექ­ტარ­ზე­არ­ის­10­12­ტო­ნა.
რაც­შე­ეხ­ება­და­ავ­ად­ებ­ებს,­და­ავ­ად­ებ­ებ­იდ­ან­ძა­ლი­ან­გავ­
კვლევის შედეგები რცე­ლე­ბუ­ლია­ ნა­ცა­რი,­ მაგ­რამ­ მის­ სამ­კურ­ნა­ლოდ­ იყ­ენ­
ებ­ენ­ შე­სა­ბა­მის­ პრე­პა­რა­ტებს,­ რომ­ლე­ბიც­ შე­აქ­ვთ­ ხსნა­
ზუგ­დი­დის­ რე­ალ­ობ­აში­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ მო­სავ­ლი­ანი­ რე­ბის­ სა­ხით­ და­ ფოთ­ლებ­ზე­ და­ ღე­რო­ზე­ ახ­დე­ნენ­ მის­
პლან­ტა­ცია­ მხო­ლოდ­ ერ­თია­ (სოფ.­ რუხ­ში,­ ნა­წუ­ლუ­კუს­ შეს­ხუ­რე­ბას.­
უბ­ან­ში),­ რო­მელ­მაც­ შარ­შან­ მი­იღო­ 60­ ტო­ნა­ მო­სა­ვა­ლი.­
მი­ღე­ბუ­ლი­მო­სავ­ლის­95%­ზე­მე­ტი­სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ­იქ­ნა­ მო­სავ­ლის­ აღ­ება­და­ბი­ნა­ვე­ბა­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­ ჯიშ­
გა­ტა­ნი­ლი­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ბაზ­რებ­ზე. ზე.­ რო­გორც­ წე­სი,­ მი­სი­ აღ­ება­ იწყე­ბა­ მა­ის­ის­ ბო­ლო­
ინ­ტერ­ვიუ­ ჩა­ტარ­და­ სა­მეგ­რე­ლოს­ რე­გი­ონ­ის­ ზუგ­დი­დის­ რიცხვე­ბი­დან­ და­ გრძელ­დე­ბა­ ივ­ლის­აგ­ვის­ტო­ში.­ მო­სა­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მოც­ვის­მოყ­ვა­ნით­და­კა­ვე­ბულ­მე­წარ­ ვალს­ იღ­ებ­ენ­ ხე­ლით,­ მაკ­რატ­ლის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით.­ სრულ­
მე­ებ­თან.­დას­მულ­იქ­ნა­შე­კითხვე­ბი.­შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა­ მსხმოიარობაში­ შე­სუ­ლი­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ ერ­თი­ ბუჩ­ქი­სა­
შემ­დე­გი­ტენ­დენ­ცი­ები. გან­ მი­იღ­ება,­ სა­შუ­ალ­ოდ,­ 5­6­ კგ­ ნა­ყო­ფი.­ ნა­ყო­ფის­ მოკ­
რე­ფა­ხდე­ბა­დი­ლის­6­დან­10­სა­ათ­ამ­დე­და­სა­ღა­მოს­17­
•­ გა­ირ­კვა,­ რომ­ დღე­ის­ათ­ვის­ ზუგ­დი­დის­ მუ­ნი­ცი­პა­ დან­ 21­ სა­ათ­ამ­დე.­ ერ­თი­ კი­ლოგ­რა­მის­ მოკ­რე­ფის­ ფა­სია­
ლი­ტეტ­ში­შე­მო­სავ­ლი­ანი­პლან­ტა­ცია­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­ 45­ თეთ­რი.­ სე­ზონ­ში­ და­საქ­მე­ბუ­ლე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ 6­ ჰა­
5,7­ჰა­ზე­–­ნა­წუ­ლუ­კუ­ში. გა­შე­ნე­ბუ­ლი­პლან­ტა­ცი­ის­ნა­ყო­ფის­და­საკ­რე­ფად­120­მდე­
•­ ნა­რა­ზენ­ში­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­18­ჰა­ზე,­ხო­ლო­32­ჰა­გამ­ მკრე­ფა­ვია­ სა­ჭი­რო.­ სის­ტე­მა­ტუ­რად­ კი­ 8­ ად­ამი­ანია­ და­
ზა­დე­ბუ­ლია­გა­სა­შე­ნებ­ლად. საქ­მე­ბუ­ლი.­ნა­წუ­ლუ­კუს­პლან­ტა­ცი­აში­შარ­შან­60­ტო­ნამ­

37
დე­მოც­ვის­მო­სა­ვა­ლი­მი­იღ­ეს.­წელს­კი­მოც­ვის­ნერ­გე­ბის­ საძ­ლე­ბე­ლი­ იქ­ნე­ბა­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მო­სავ­ლის­ და­ბი­
სამ­კურ­ნა­ლოდ­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ სხვლის­ გა­მო­ შე­და­რე­ბით­ ნა­ვე­ბა.­ ნა­წუ­ლუ­კუს­ პლან­ტა­ცი­ას­ სა­კუ­თა­რი­ სა­მა­
ნაკ­ლებ­მო­სა­ვალს­ელ­ოდ­ები­ან,­და­ახ­ლო­ებ­ით­40­ტო­ნამ­ ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობა­ აქ­ვს,­ მაგ­რამ­ სხვა­ პლან­ტა­ცი­ის­
დე.­ წელს­ ნა­წუ­ლუ­კუს­ პლან­ტა­ცი­აში­ მოყ­ვა­ნი­ლი­ მოც­ვის­ მფლო­ბე­ლე­ბი­სათ­ვის­ ეს­ პრობ­ლე­მა­ ახ­ლო­ მო­მა­
სა­რე­ალ­იზ­აციო­ ფა­სი­ 15­ ლარს­ აღ­წევს,­ შარ­შან­ კი­ 10­12­ ვალ­ში­მწვა­ვედ­დად­გე­ბა.
ლარს­შე­ად­გენ­და.­ •­ „Global­Gap”­ის­სტან­ტარ­ტის­შე­მო­ღე­ბა­და­და­ნერ­
მი­ღე­ბუ­ლი­ მო­სავ­ლის­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ბა­ზარ­ზე­ გა­სა­ტა­ გვა­მოც­ვის­წარ­მო­ებ­აში,­რო­მე­ლიც­სპე­ცი­ალ­ურ­ად­
ნად­სა­ჭი­როა­პირ­ვე­ლად­წარ­მო­ებ­აში­და­ინ­ერ­გოს­„Global­ გა­იც­ემა­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­პრო­დუქ­ტის­პირ­ვე­
Gap”­ის­სტან­ტარ­ტი,­რაც­ხელს­შე­უწყობს­სა­ქარ­თვე­ლო­ ლა­დი­წარ­მო­ებ­ის­თვის.
ში­წარ­მო­ებ­ული­ლურ­ჯი­მოც­ვის­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­
უპ­რობ­ლე­მო­ გა­ტა­ნას­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად­ მოთხოვ­ნი­სა­ და­
ფა­სის­ზრდას.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
თი­თოეული­ მე­წარ­მე,­ რომ­ლებ­საც­ ამ­ჟა­მად­ გა­აჩ­ნია­ ახ­
ალ­გა­შე­ნე­ბუ­ლი­ პლან­ტა­ცია,­ ფიქ­რობს­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ გა­ რო­გორც­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­კვლე­ვის­შე­დე­გად­გა­ირ­კვა,­დღე­
ფარ­თო­ვე­ბა­ზე­და­ამ­მიზ­ნით­მათ­უკ­ვე­გამ­ზა­დე­ბუ­ლი­აქ­ვთ­ ის­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ ზუგ­დი­დის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­ის­
მი­წის­ნაკ­ვე­თე­ბი. ერ­თი­შე­მო­სავ­ლი­ანი­პლან­ტა­ცია,­სოფ.­რუხ­ში­(ნა­წუ­ლუ­
კუს­ უბ­ან­ში).­ და­ნა­ჩე­ნი­ ფერ­მე­რე­ბის­ (5­ ფერ­მე­რის)­ მი­ერ­
მოც­ვის­მიმ­ღებს­აუც­ილ­ებ­ლად­უნ­და­ჰქონ­დეს­მა­ცი­ვა­რი.­ გა­
შე­ნე­ბუ­ლი­პლან­ტა­ცი­ები­რამ­დე­ნი­მე­წე­ლი­წად­ში­იქ­ნე­ბა­
ნა­წუ­ლუ­კუ­ში­უკ­ვე­მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­მუ­ შე­მო­სავ­ლი­ანი.­ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ჯამ­ში­მოც­
შა­ობა­იგ­ეგ­მე­ბა­350­კვ.­მ­ფარ­თობ­ზე­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ ვის­პლან­ტა­ცია­გა­შე­ნე­ბუ­ლია­43,7­ჰა­ზე.­ას­ევე­მი­სი­გა­შე­
ობ­ის­აშ­ენ­ება.­„ერ­თი­კვად­რა­ტის­აშ­ენ­ებ­ის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ჩვე­ნი­ ნე­ბა­იგ­ეგ­მე­ბა­48­ჰა­ზე,­რის­თვი­საც­წი­ნა­მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი­
ვა­რა­უდ­ით­1000­1100­ლა­რამ­დე­იქ­ნე­ბა.­წლე­ვან­დელ­მყიდ­ველ­ სა­მუ­შაოები­უკ­ვე­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლია.
საც­ იმ­ პი­რო­ბით­ ვაძ­ლევთ­ მოც­ვს,­ რომ­ მა­თი­ წარ­მო­მად­გე­ნე­ თხი­ლის­მი­ერ­მო­სავ­ლი­ან­ობ­ის­შემ­ცი­რე­ბის­და­და­ავ­ად­ებ­
ლი­ გა­უწ­ევს­ მეთ­ვალ­ყუ­რე­ობ­ას­ შეს­ყიდ­ვის­ ყვე­ლა­ პრო­ცესს.­ ებ­ის­გავ­რცე­ლე­ბის­შე­დე­გად­ძა­ლი­ან­დი­დია­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­
წლე­ულ­საც­ ჩვე­ნი­ მოც­ვი­ სა­ვა­რა­უდ­ოდ­ ერ­თი­ან­ად­ გა­იყ­იდ­ება,“­ კულ­ტუ­რის­ გა­შე­ნე­ბით­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ პირ­თა­ რა­ოდ­
–­აცხა­დე­ბენ­„ჯე­ოფ­ეს­ში“.­მა­თი­ვე­თქმით:­ ენ­ობა.­ამ­ას­ემ­ატ­ება­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­მი­წე­ბი.­პო­ტენ­ცი­ურ­ად­
მო­მა­ვალ­ში­მოც­ვის­პლან­ტა­ცი­ის­გა­შე­ნე­ბა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­
„ბევ­რი­ გლე­ხი­ გვთხოვს­ ნერ­გებს,­ მაგ­რამ­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ მი­ნი­მუმ­1500­დან­2000­ჰა­ზე.
ნერ­გის­გა­მოყ­ვა­ნა­მხო­ლოდ­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ულ­ად­არ­ის­შე­ კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბის­ან­ალ­იზ­ისა­და­კვლე­ვის­მო­ნა­წი­ლე­
საძ­ლე­ბე­ლი.­თუმ­ცა,­ამ­ნერ­გე­ბის­ლა­ბო­რა­ტო­რი­აში­გა­მოყ­ ებ­ის­ მი­ერ­ გა­მოთ­ქმუ­ლი­ წი­ნა­და­დე­ბე­ბის­ შე­ჯე­რე­ბით­ შე­
ვა­ნას­ძა­ლი­ან­მა­ლე­ვა­პი­რებთ.­ჩვენს­გლეხს­თა­ვი­სუფ­ლად­ მუ­შა­ვე­ბულ­იქ­ნა­შემ­დე­გი­რე­კო­მენ­და­ცი­ები:
შე­უძ­ლია­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ პლან­ტა­ცი­ის­ გა­შე­ნე­ბა,­ რად­გან­
და­სა­მულ­ჩი­ მა­სა­ლა­ შე­და­რე­ბით­ ძვი­რი­ ღირს,­ გლეხს­ ნა­
ხერ­ხის­ გა­მო­ყე­ნე­ბაც­ შე­უძ­ლია,­ მი­წას­ ტენს­ ნა­ხერ­ხიც­ უნ­
•­ მოც­ვის­ წარ­მო­ებ­ით­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­ თი­თოეული­
არ­ჩუ­ნებს­და­სა­რე­ვე­ლე­ბის­გა­ნაც­იც­ავს,­­მო­სავ­ლის­თვის­კი­ ფერ­მე­რი­ სარ­გებ­ლობს­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­
სა­ჭი­რო­ მა­ცივ­რის­ შე­ძე­ნაც­ შე­იძ­ლე­ბა.­ მთა­ვა­რია,­ ნი­ად­აგი­ ბით,­რო­გო­რე­ბი­ცაა­„და­ნერ­გე­მო­მა­ვა­ლი“­და­„შე­
აღ­მოჩ­ნდეს­ის­ეთი,­სა­დაც­ლურ­ჯი­მოც­ვი­იხ­არ­ებს“.­ ღა­ვა­თი­ანი­ აგ­რო­ კრე­დი­ტი“,­ შე­სა­ბა­მი­სად­ მათ­ ამ­
პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ­ სრუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ გა­აჩ­
რაც­შე­ეხ­ება­გა­ნათ­ლე­ბას,­კომ­პა­ნი­ის­ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბას­ ნი­ათ.­მაგ­რამ­არი­ან­ფერ­მე­რე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­და­ინ­
გავ­ლი­ლი­აქ­ვს­ზუგ­დი­დის­,,აგ­რო­სახ­ლის“­მი­ერ­გან­ხორ­ ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ არი­ან­ მოც­ვის­ გა­შე­ნე­ბით­ და­ არ­ გა­
ცი­ელ­ებ­ული­ტრე­ნინ­გე­ბი.­ას­ევე­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­იღ­ებ­ენ­ინ­ აჩ­ნი­ათ­ინ­ფორ­მა­ცია­არც­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მა­
ტერ­ნე­ტის­სა­შუ­ალ­ებ­ით. „და­ნერ­გე­ მო­მა­ვალ­ზე“­ და­ არ­ აქ­ვთ­ ინ­ფორ­მა­ცია,­
შე­მო­სავ­ლი­ანი­ მოც­ვის­ პლან­ტა­ცი­იდ­ან­ (ნა­წუ­ლუ­კუს­ თუ­ რო­გორ­ გა­მო­იყ­ენ­ონ­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ აგ­რო­ კრე­
პლან­ტა­ცია)­მი­ღე­ბუ­ლი­მო­სავ­ლის­დი­დი­ნა­წი­ლი­იყ­იდ­ება­ დი­ტი.­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­კამ­პა­ნი­ები­უნ­და­იყ­ოს­აქ­ტი­
შუ­ამ­ავ­ლე­ბის­(გა­დამ­ყიდ­ვე­ლე­ბის)­სა­შუ­ალ­ებ­ით,­ძი­რი­თა­ ური­ხა­სი­ათ­ის­და­მის­ბე­ნე­ფი­ცი­არ­ებს­უნ­და­წარ­მო­
დად­ გა­აქ­ვთ­ უკ­რა­ინ­ის­ ბა­ზარ­ზე,­ ხო­ლო­ ნა­წილს­ კი­ თვი­ ად­გენ­დნენ­მოც­ვის­მოყ­ვა­ნის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­და­
თონ­ყი­დი­ან­ში­და­ბა­ზარ­ზე­სა­კუ­თა­რი­კონ­ტაქ­ტე­ბით. და­ინ­ტე­რე­სე­ბის­მქო­ნე­ფერ­მე­რე­ბი;

პრობ­ლე­მებს­რომ­ლებ­საც­მე­წარ­მე­ები­ას­ახ­ელ­ებ­ენ,­არ­ის:­ •­ მწი­რი­ ფი­ნან­სუ­რი­ რე­სურ­სე­ბის­ გა­მო­ და­ მოც­ვის­

•­ საკ­მა­ოდ­დიდ­ხარ­ჯებ­თა­ნაა­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­მოც­
ვის­პლან­ტა­ცი­ის­გა­შე­ნე­ბა;
•­ მოც­ვის­ კულ­ტუ­რის­ მოვ­ლა­პატ­რო­ნო­ბა­ში­ კვა­ლი­
ფი­ცი­ური­აგ­რო­ნო­მე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;
•­ არ­ არ­სე­ბობს­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ები,­ სა­დაც­ შე­
კულ­ტუ­რის­ გა­შე­ნე­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ დი­დი­
ხარ­ჯე­ბის­გა­სა­წე­ვად,­სა­ჭი­როა­შე­იქ­მნას­მიზ­ნობ­რი­
ვი­პროგ­რა­მე­ბი,­და­ფი­ნან­სე­ბის­წყა­რო­ებ­ის­ხელ­მი­
საწ­ვდო­მო­ბი­სათ­ვის.­ რად­გან­ არ­სე­ბუ­ლი­ პროგ­რა­
მე­ბი­არაა­ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­ფარ­თო­
მა­სე­ბის­თვის­და/ან­სრუ­ლად­არ­ფა­რავს­სხვა­დას­

38
 ხვა­მიზ­ნობ­რივ­ხარ­ჯებს,­სა­კუ­თა­რი­სახ­სრე­ბით­და­
ფი­ნან­სე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ფერ­მე­რებს­ხშირ­შემ­
თხვე­ვებ­ში­არ­გა­აჩ­ნი­ათ.­სა­ქარ­თვე­ლო­ში,­კერ­ძოდ­
სა­მეგ­რე­ლო­ში,­ მოც­ვის­ პლან­ტა­ცი­ებ­ის­ გა­შე­ნე­ბის­
სა­კითხით­ დო­ნო­რე­ბის­ და­ ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­ და­ინ­
ტე­რე­სე­ბა­ ძა­ლი­ან­ დი­დია,­ რად­გან­ სამ­გე­რე­ლო­ში­
არ­სე­ბუ­ლი­მჟა­ვე­ნი­ად­აგ­ები­სწო­რედ­მოც­ვის­კულ­
ტუ­რის­ გა­სა­შე­ნებ­ლა­დაა­ ვარ­გი­სი.­ გვაქ­ვს­ ინ­ფორ­
მა­ცია,­რომ­დო­ნო­რე­ბი­ამ­ზა­დე­ბენ­პრო­ექ­ტს,­რო­მე­
ლიც­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­სა­მეგ­რე­ლოს­რე­გი­ონ­ში­1000­
ჰა­ მოც­ვის­ პლან­ტა­ცი­ის­ გა­შე­ნე­ბას.­ არ­სე­ბობს­ მზა­
ობა­ დო­ნო­რე­ბის­გან­ და­აფ­ინ­ან­სონ­ მოც­ვის­ პლან­
ტა­ცი­ებ­ის­გა­შე­ნე­ბა­სა­ქარ­თვე­ლო­ში;­
•­ ხში­რად­ ხდე­ბა­ მოც­ვის­ ჯი­შე­ბის­ აღ­რე­ვა,­ რაც­ მო­
სავ­ლი­ან­ობ­ის­ გან­სხვა­ვე­ბულ­ ვა­დებს­ და­ გან­სხვა­
ვე­ბუ­ლი­ სა­ხის­ ნა­ყოფს­ იძ­ლე­ვა.­ ნაკ­ლე­ბად­ მო­
იძ­ებ­ნე­ბა­ კვა­ლი­ფი­ცი­ური­ აგ­რო­ნო­მი,­ რო­მელ­მაც­
კარ­გად­ იც­ის­ მოც­ვის­ კულ­ტუ­რის­ მოვ­ლა­პატ­რო­
ნო­ბა.­ას­ეთი­აგ­რო­ნო­მე­ბი­სულ­რამ­დე­ნი­მეა­სა­ქარ­
თვე­ლო­ში.­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო­
პროგ­რა­მე­ბის­ წა­ხა­ლი­სე­ბა­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­რუ­ნეო­
სპე­ცი­ალ­ობ­ებ­ის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­თვის.­ ამ­ას­თან,­
არ­სე­ბუ­ლი­ აგ­რო­ნო­მე­ბის­ გა­დამ­ზა­დე­ბა­ და­ მა­თი­
კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­ამ­აღ­ლე­ბა;
•­ რო­გორც­ბევ­რი­სხვა­კენ­კრო­ვა­ნი­მცე­ნა­რე,­მოც­ვის­
კულ­ტუ­რაც­ხში­რად­მცე­ნა­რი­სა­და­ნა­ყო­ფის­და­ავ­
ად­ებ­ებ­ის­გავ­რცე­ლე­ბის­ობი­ექ­ტი­ხდე­ბა.­მას­ზე­ხში­
რად­ შე­იძ­ლე­ბა­ გავ­რცელ­დეს­ ის­ეთი­ და­ავ­ად­ებ­ები,­
რო­გო­რი­ცაა­ მო­ნი­ლი­ოზ­ური­ სი­დამ­პლე,­ ყლორ­ტე­
ბის­ ფო­მოფ­სი­სუ­რი­ ჭკნო­ბა,­ ნაც­რის­ფე­რი­ სი­დამ­
პლე,­შტამ­ბის­კი­ბო­და­ყლორ­ტის­წვე­რო­ებ­ის­ხმო­ბა.­
წვი­მი­ან­ და­ ნეს­ტი­ან­ პი­რო­ბებ­ში­ კი­დევ­ შე­საძ­ლე­
ბე­ლია­ გან­ვი­თარ­დეს­ ნაც­რის­ფე­რი­ ობი.­ ყვე­ლა­ ამ­
და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­ თა­ვი­დან­ ას­აც­ილ­ებ­ლად­ მცე­ნე­რე­
ებ­ის­ შეს­ხუ­რე­ბა­ უნ­და­ მოხ­დეს­ ის­ეთი­ ფუნ­გი­ცი­დე­
ბით,­ რო­გო­რი­ცაა:­ ტოფ­სი­ნი,­ უპ­არ­ენი,­ სპი­ლენ­ძის­
ქლორ­ჟან­გი,­ კუპ­რო­ზა­ნი­ და­ სხვა.­ მავ­ნე­ბელ­თა­გან­
მოც­ვის­ ბუჩ­ქებს­ აზი­ან­ებს­ აბ­რე­შუმ­მხვე­ვია,­ ფო­
თოლ­მხვე­ვე­ბი,­ ბუგ­რი,­ ფა­რი­ან­ები­ და­ მა­ის­ის­ ხო­
ჭოს­ მატ­ლე­ბი.­ მათ­ წი­ნა­აღ­მდეგ­ გა­მო­იყ­ენ­ება­ ყვე­
ლა­ ხელ­თარ­სე­ბუ­ლი­ ინ­ექ­ტი­ცი­დი­ იმ­ დო­ზი­თა­ და­
ჯე­რა­დო­ბით,­ რო­გორც­ ეს­ აგ­რო­ღო­ნის­ძი­ებ­ითა­ და­
რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ით­არ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი;
•­ მოც­ვის­ ნა­ყო­ფის­ მალ­ფუ­ჭე­ბა­დო­ბის­ გა­მო­ აუც­ილ­
ებ­ელია­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ შექ­მნა,­ რა­თა­
მოხ­დეს­ნა­ყო­ფის­გა­ფუ­ჭე­ბის­თა­ვი­დან­აც­ილ­ება;­
•­ მოც­ვის­ ნა­ყო­ფის­ შემ­დგო­მი­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბი­სათ­ვის,­
აუც­ილ­ებ­ელია­ მი­სი­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ული­
პრო­დუქ­ცი­ის­ მი­ღე­ბი­სათ­ვის­ უცხო­ური­ გა­მოც­დი­
ლე­ბის­ გა­ზი­არ­ება­ და­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ კამ­პა­ნი­ის­
წარ­მო­ება.­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ათ­ვის,­ რომ­ლე­ბიც­ ზუგ­
დი­დის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ლურ­ჯი­ მოც­ვის­ მოყ­ვა­
ნით­ არი­ან­ და­კა­ვე­ბუ­ლი,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია:­ ახ­ალი­
ჯი­შე­ბის­ და­ნერ­გვა;­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­ სუფ­თა­ პრო­
დუქ­ტის­ წარ­მო­ება;­ პა­რა­ზი­ტე­ბის­ და­ და­ავ­ად­ებ­ებ­
ის­ კონ­ტრო­ლი;­ პრო­დუქ­ცი­ის­ თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბის­
შემ­ცი­რე­ბის­ გზე­ბის­ ძი­ება;­ მოც­ვის­ ნა­ყო­ფის­ და­
ფოთ­ლი­სა­გან­ შემ­დგო­მი­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ სტა­დი­ებ­
ის­და­ნერ­გვით­(­მოც­ვის­ნა­ტუ­რა­ლუ­რი­წვე­ნი,­ჯე­მი,­
მუ­რა­ბა,­ ჩი­რი,­ მოც­ვის­ ფოთ­ლის­ ჩაი)­ წარ­მო­ებ­ის­
გა­ფარ­თო­ება­და­მე­ტი­შე­მო­სავ­ლის­მი­ღე­ბა;­
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ები­ ძი­რი­თა­დად­ და­კავ­ში­
რე­ბუ­ლი­ არი­ან­ პოს­ტსაბ­ჭო­თა­ ქვეყ­ნე­ბის­ ბაზ­რებ­
თან.­ აუც­ილ­ებ­ელია,­ DCFTA­ ფარ­გლებ­ში­ მე­წარ­მე­
ებ­ის­ მხარ­და­ჭე­რა­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­
გა­სა­ტა­ნად.­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ვაჭ­რო­ბის­ხელ­შეკ­რუ­ლე­
ბის­ძა­ლა­ში­შეს­ვლის­შემ­დეგ­იკ­ვე­თე­ბა­ჩი­ნე­თის­ბა­
ზარ­ზე­პრო­დუქ­ცი­ის­შე­ტა­ნის­პერ­სპექ­ტი­ვე­ბიც.­
•­ დღე­ვან­დელ­ პი­რო­ბებ­ში­ ლურჯ­ მოც­ვზე­ მოთხოვ­
ნა­დი­დია­და­მი­სი­გა­სა­ღე­ბა,­სხვა­კენ­კროვ­ნებ­თან­
შე­და­რე­ბით,­პრობ­ლე­მას­არ­წარ­მო­ად­გენს.­ლურ­ჯი­
მოც­ვის­ წარ­მო­ებ­ით­ და­კა­ვე­ბა­ ძვი­რადღი­რე­ბუ­ლი­
საქ­მი­ან­ობაა,­ სა­მა­გი­ერ­ოდ,­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ სწო­რად­
და­გეგ­მვი­სა­ და­ მო­გე­ბა­ზე­ ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­ გათ­
ვლი­ლი­ მე­ნეჯ­მენ­ტის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ის­ მა­ღალ­ შე­
მო­სა­ვალს­იძ­ლე­ვა.
39
II სათავგადასავლო ტურიზმის
შესაძლებლობების კვლევა
წალენჯიხის მუნიციპალიტეტში
მაია­ჭან­ტუ­რია,
ააიპ­ჯვა­რის­სა­თე­მო­გა­ნათ­ლე­ბის­ცენ­ტრი

შესავალი კვლე­ვის­ შე­სა­ბა­მის­ ქვე­თა­ვებ­ში­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­ კვლე­

ეს­ დო­კუ­მენ­ტი­ წარ­მო­ად­გენს­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტეტ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­
კვლე­ვის­ან­ალ­იტ­იკ­ურ­ან­გა­რიშს.­
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცირ­და­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მში­ არ­სე­ბუ­ლი­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი,­ სა­ჭი­რო­ებ­ები­ და­ პრობ­ლე­მე­ბი,­ რაც,­
თა­ვის­ მხრით,­ და­ეხ­მა­რე­ბა­ რო­გორც­ ამ­ სფე­რო­ში­ უკ­ვე­
მოქ­მედ,­ას­ევე­პო­ტენ­ცი­ურ­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­
წარ­მო­მად­გენ­ლებს­მო­მა­ვა­ლი­პერ­სპექ­ტი­ვე­ბის­და­სახ­ვა­
ში.­ამ­ავე­დროს,­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­კულ­ტუ­
რის­ ცენ­ტრის­ ტუ­რიზ­მის­ მთა­ვარ­ სამ­სა­ხურს­ სა­თავ­გა­და­
სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პო­ლი­ტი­კის­და­გეგ­მვი­სას­
სწო­რი­და­ად­ეკ­ვა­ტუ­რი­გზის­არ­ჩე­ვა­ში.
მიზანი და ამოცანები
ვის­დი­ზა­ინი­და­კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბი.
მეთოდოლოგია
კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ პრო­ექ­ტის­ გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ის­ყვე­ლა­ზე­ოპ­ტი­მა­ლურ­გზად­მიჩ­ნე­ულ­იქ­ნა­თვი­
სებ­რი­ვი­მე­თო­დის­გა­მო­ყე­ნე­ბა.­კვლე­ვა­ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და­
ორ­ კომ­პო­ნენ­ტს:­ პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვი­უ­ებ­სა­ და­ ფო­კუს­
ჯგუ­ფის­დის­კუ­სი­ას.­
პირ­ველ­ეტ­აპ­ზე,­ჩა­ტარ­და­პი­რის­პი­რი­ინ­ტერ­ვი­უ­ე­ბი.­სულ­
გა­მო­იკ­ით­ხა­100­რეს­პონ­დენ­ტი­შემ­დე­გი­სა­მიზ­ნე­ჯგუ­ფე­ბი­
დან
•­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ცენ­
ტრე­ბი,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ სამ­სა­ხუ­რე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­
ლე­ბი­და­გი­დე­ბი­–­30­ინ­ტერ­ვიუ;

კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­თავ­ •­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­

გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის,­ სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ სე­ბუ­ლი­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ გეს­თჰა­უს­ებ­ის,­ კვე­ბის­
ის,­ პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­მოვ­ლე­ნა­ და­ შე­სა­ბა­მი­სი­ რე­კო­მენ­ ობი­ექ­ტე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­–­30­ინ­ტერ­ვიუ;
და­ცი­ებ­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბა.
კვლე­ვის­მიზ­ნე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე­გა­მო­იკ­ვე­თა­კვლე­ვის­ •­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ამ­ოც­ან­ები ტუ­რიზ­მის­ სერ­ვი­სით­ მო­სარ­გებ­ლე­ ში­და­ და­ გა­რე­
ვი­ზი­ტო­რე­ბი/ტუ­რის­ტე­ბი­–­40­ინ­ტერ­ვიუ.
•­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ და­ მას­ში­ შე­მა­ვალ­
ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ ერ­თე­ულ­ებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტუ­ კვლე­ვა­ ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და,­ რომ­ ინ­ტერ­ვიუები­ შემ­დგა­
რის­ტუ­ლი­ ცენ­ტრე­ბის,­ მოქ­მე­დი­ გი­დე­ბის­ შე­საძ­ რი­ყო­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­
ლებ­ლო­ბე­ბის,­რე­სურ­სე­ბი­სა­და­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­გა­ სერ­ვი­სე­ბის­ მიმ­წო­დე­ბე­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ და­ ფირ­მე­ბის­
მოვ­ლე­ნა; წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თა­ნაც,­ თუმ­ცა,­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­
რი­ტო­რი­აზე­მსგავ­სი­სერ­ვი­სის­მიმ­წო­დე­ბე­ლი­ოფ­იცი­ალ­
•­ წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სას­ტუმ­ ურ­ად­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­მცი­რე­ან­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­არ­
რო­ბის,­ გეს­თჰა­უს­ებ­ისა­ და­ კვე­ბის­ ობი­ექ­ტე­ბის­ მე­ აღ­მოჩ­ნდა.­
პატ­რო­ნე­ებ­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის,­რე­სურ­სე­ბი­სა­და­ რეს­პონ­დენ­ტთა­პირ­ველ­და­მე­ორე­კა­ტე­გო­რი­ას­ინ­ტერ­
სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­გა­მოვ­ლე­ნა; ვიუები­ჩა­უტ­არ­დათ­მათ­თვის­ხელ­საყ­რელ­ად­გილ­ზე,­ხო­
ლო­მე­სა­მე­კა­ტე­გო­რია­შერ­ჩე­ულ­იქ­ნა­კვლე­ვის­დაწყე­ბამ­
•­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­მი­წო­დე­ბუ­ლი­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ხა­ დე­ პირ­ვე­ლი­ კა­ტე­გო­რი­ის­გან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით­
რის­ხის­შე­ფა­სე­ბა­და­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­გა­მოვ­ლე­ნა;­ (ჩვე­ნი­თხოვ­ნის­სა­ფუძ­ველ­ზე,­კვლე­ვამ­დე­მი­ვი­ღეთ­მა­თი­
ყო­ფი­ლი­კლი­ენ­ტე­ბის­სა­ხე­ლო­ბი­თი­სია)­და­მათ­ინ­ტერ­
•­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბა­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ ვიუები­ ჩა­უტ­არ­დათ­ სა­ვე­ლე­ პი­რო­ბებ­ში,­ ინ­ტერ­ვიუებში­
ბიზ­ნე­სის­ რო­გორც­ მოქ­მე­დი,­ ას­ევე­ პო­ტენ­ცი­ური­ ჩა­ერ­თნენ­იმ­დრო­ის­ათ­ვის­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­თვის. ში­სტუმ­რად­მყო­ფი­ტუ­რის­ტე­ბიც.­

40
სა­მი­ვე­ კა­ტე­გო­რი­ის­თვის­ ცალ­ცალ­კე­ იქ­ნა­ შედ­გე­ნი­ლი­ ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­აზე­და­ამ­სფე­რო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­მცი­რე­და­
სპე­ცი­ალ­ური­ კითხვა­რე­ბი,­ რომ­ლის­ შე­დე­გა­დაც­ შე­საძ­ სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე.­
ლე­ბე­ლი­ გახ­და­ კვლე­ვის­ თვი­სებ­რი­ვი­ მე­თო­დის­ მიზ­ნის­ რო­გორც­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მოქ­მედ­გი­დებ­
შე­სა­ბა­მი­სი­შე­დე­გე­ბის­მი­ღე­ბა.­ინ­ტერ­ვი­უს­ხან­გრძლი­ვო­ თან­ და­ ტუ­რიზ­მის­ მთა­ვა­რი­ სამ­სა­ხუ­რის­ წარ­მო­მად­გენ­
ბა­და­ახ­ლო­ებ­ით­20­წუთს­შე­ად­გენ­და­და­მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და­ ლებ­თან­ ინ­ტერ­ვიუებმა­ აჩ­ვე­ნა,­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­
2018­წლის­20­მა­ის­იდ­ან­30­მა­ის­ის­ჩათ­ვლით.­ ლი­ტე­ტი­ მუ­დამ­ იყო­ სტუ­მარ­თმოყ­ვა­რე,­ მაგ­რამ­ არ­ არ­ის­
მე­ორე­ეტ­აპ­ზე,­რეს­პონ­დენ­ტთა­პირ­ვე­ლი­კა­ტე­გო­რი­იდ­ან­ მდი­და­რი­ტუ­რის­ტუ­ლი­ტრა­დი­ცი­ებ­ით,­ეს­სფე­რო­შე­და­რე­
შე­ირ­ჩა­10­წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი­ფო­კუს­ჯგუ­ფის­დის­კუ­სი­ის­ ბით­ახ­ალია­და­მი­სი­გან­ვი­თა­რე­ბა­არ­ის­სა­ჭი­რო.­
ათ­ვის.­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი­ ჩა­ტარ­და­ ჯვა­რის­ სა­თე­მო­ გა­ნათ­ თვი­სებ­რი­ვი­ კვლე­ვის­ მო­ნა­ცე­მებ­ზე­ დაყ­რდნო­ბით­ შე­იძ­
ლე­ბის­ ცენ­ტრში­ და­ გრძელ­დე­ბო­და­ სა­ათ­ნა­ხევ­რის­ გან­ ლე­ბა­ ით­ქვას,­ რომ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ წა­
მავ­ლო­ბა­ში.­შეხ­ვედ­რის­ფარ­გლებ­ში­გა­იმ­არ­თა­დის­კუ­სია­ ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­სე­ბუ­ლი­
წი­ნას­წარ­შექ­მნი­ლი­სა­დის­კუ­სიო­გეგ­მის­მი­ხედ­ვით.­ ტუ­რის­ტუ­ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ად­გი­ლე­ბი­მიმ­ზიდ­ვე­ლია­დას­
ვე­ნე­ბის­მიზ­ნით.­რაც­შე­ეხ­ება­უცხო­ელ­ტუ­რის­ტებს,­ის­ინი­
ძი­რი­თა­დად­ეკ­ოტ­ურ­იზ­მით­არი­ან­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ნი­და­
ამ­იტ­ომ­აც­მი­ემ­არ­თე­ბი­ან­მა­ღალ­მთი­ან­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­
კვლევის შედეგები ტუ­რის­ტულ­ მარ­შრუ­ტებ­ზე,­ რო­გო­რი­ცაა­ ტო­ბა­ვარ­ჩხი­ლი,­
მდ.­ინ­წრას­სა­თა­ვე­და­მთე­ლი­ხე­ობა,­ყვი­რას­მთა,­წი­ფუ­
წალენჯიხის მუნიციპალიტეტის რო­ნა­(წიფ­ლნა­რი),­კერ­ნა­ხო­ნა­და­სხვა.
ტურისტული გარემოს შეფასება წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რიზ­მის­ სამ­სა­ხუ­რის­
წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ ინ­ტერ­ვი­უში­ ირ­კვე­ვა,­ რომ­ წა­
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლინ­და,­ რომ­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­ არ­ის­ არ­ცერ­თი­ რე­გის­
ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მა­ღა­ლია­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ ტრი­რე­ბუ­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნია­ან­ფირ­მა,­რო­მე­ლიც­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ პო­ტენ­ცი­ალი,­ რა­საც­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­ წა­ ორ­გა­ნი­ზე­ბას­ გა­უწ­ევს,­ რო­გორც­ მარ­შრუ­ტე­ბის­ და­გეგ­
ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ მვას,­ას­ევე­ტუ­რის­ტე­ბი­სათ­ვის­სრულ­ფა­სო­ვა­ნი­სერ­ვი­სის­
ტუ­რის­ტუ­ლად­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ ად­გი­ლე­ბი­ და­ მარ­შრუ­ტე­ბი.­ შე­თა­ვა­ზე­ბას.­ამ­ის­მი­ზე­ზად­კი­სა­ხელ­დე­ბა­რეკ­ლა­მი­რე­ბის­
წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლია­ამ­სფე­ პრობ­ლე­მა.
როს­ გან­ვი­თა­რე­ბით­ და­ მი­სი­ვე­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­ ფარ­ რო­გორც­ მე­თო­დო­ლო­გი­ის­ ნა­წილ­ში­ აღ­ინ­იშ­ნა,­ კვლე­ვის­
გლებ­ში­ გა­დად­გმუ­ლი­ აქ­ვს­ კონ­კრე­ტუ­ლი­ ნა­ბი­ჯე­ბი­ სფე­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ითხა­ 40­ ში­და­ და­ გა­რე­ ტუ­რის­ტი­ (მუ­ნი­
როს­გან­ვი­თა­რე­ბის­ხელ­შეწყო­ბის­თვის.­ ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მცხოვ­რე­ბი­და­არა­მცხოვ­რე­ბი).­შე­დე­გე­ბის­

თქვენი აზრით, როგორი მდგომარეობაა წალენჯიხის მუნიციპალიტეტში

სათავგადასავლო ტურიზმის განვითარების მხრივ?

30
26

20 19
16
9 11 10
10 5
4
0 0 0 0 0 0 0
0

თუმ­ცა,­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ მი­ხედ­ვით,­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ გა­რე­ ტუ­რის­

ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ პრო­ცე­სი­ ძალ­ზე­ მდო­რედ­ მიმ­
დი­ნა­რე­ობს,­36­წელ­ზე­მე­ტი­ას­აკ­ის­რეს­პო­დენ­ტე­ბის­დი­დი­
ნა­წი­ლის­აზ­რით,­წარ­სულ­თან­შე­და­რე­ბით,­ბო­ლო­პე­რი­
ოდ­ში­ ტუ­რიზ­მი­ საკ­მა­ოდ­ და­ბა­ლი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ დო­ნე­
ზეა,­რაც,­თა­ვის­მხრით,­უარ­ყო­ფი­თად­აის­ახ­ება­ტუ­რის­ტე­
ტე­ბი­დან­სჭარ­ბო­ბენ­ქა­ლე­ბი,­ხო­ლო­ში­და­ტუ­რის­ტე­ბი­დან­
მა­მა­კა­ცე­ბი.­რაც­შე­ეხ­ება­ტუ­რის­ტთა­ას­აკ­ობ­რივ­ჯგუ­ფებს,­
გა­რე­ ტუ­რის­ტებს­ შო­რის­ ყვე­ლა­ზე­ ხში­რად­ წა­ლენ­ჯი­ხის­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მით­ ის­არ­
გებ­ლა­20­35­წლამ­დე­ად­ამი­ან­ებ­მა,­ხო­ლო­ში­და­ტუ­რის­

41
ტებ­ში­ამ­მხრივ­მო­ნა­ცე­მე­ბი­36­წელ­ზე­უფ­რო­სებ­სა­(34%)­
და­ 20­35­ წლამ­დე­ (39%)­ ას­აკ­ობ­რივ­ ჯგუ­ფებ­ზე­ თით­ქმის­
თა­ნაბ­რად­გა­და­ნა­წილ­და.­კვლე­ვის­შე­დე­გად­გა­მოვ­ლინ­
და,­ რომ­ ტუ­რის­ტე­ბი­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­
თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ვი­ზი­ტის­ და­გეგ­მვამ­დე,­ იყ­
ენ­ებ­ენ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­ბის­სხვა­დას­ხვა­სა­შუ­ალ­ებ­ებს/
წყა­რო­ებს,­რომ­ლებ­შიც­პი­რა­დი­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის­აშ­კა­რა­
უპ­ირ­ატ­ეს­ობა­გა­მო­იკ­ვე­თა:­
ამ­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მით­ იკ­ვე­თე­ბა­ რეკ­ლა­მი­რე­ბის­
და­ბა­ლი­დო­ნე,­რის­მი­ზე­ზა­დაც­ამ­სფე­რო­ში­ჩარ­თუ­ლი­მე­
წარ­მე­ებ­იც­და­მუ­ნი­ციპ­ლა­ური­სამ­სა­ხუ­რე­ბის­წარ­მო­მად­
გენ­ლე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ობა­ის­ევ­და­ის­ევ­უს­ახ­სრო­ბას­ას­ახ­ელ­
ებ­ენ.
კვლე­ვის­ მი­ხედ­ვით,­ გა­მოვ­ლინ­და­ ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბე­ბი­ სას­
ტუმ­რო­ებ­ის,­ გეს­თჰა­უს­ებ­ის­ და­ კვე­ბის­ ობი­ექ­ტე­ბის­ მომ­

რომელი წყაროდან მიიღეთ ინფორმაცია წალენჯიხის მუნიციპალიტეტში

არსებული სათავგადასავლო ტურისტული ადგილების შესახებ?

30

20 15
11
10 5
2 4 3
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
0

რო­გორც­ ჩანს,­ ტუ­რის­ტთა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ მე­გობ­რე­ბი­სა­ და­ სა­ხუ­რე­ბის­სფე­რო­ში.­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­და­ბა­ლი­დო­ნე­რეს­

ნაც­ნო­ბე­ბის­გან­იღ­ებს­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­
პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ტე­რი­ტო­რი­ებ­ის­ შე­
სა­ხებ,­ რაც,­ შე­საძ­ლოა,­ რეკ­ლა­მი­რე­ბის­ და­ბა­ლი­ დო­ნით­
აიხ­სნას.
კვლე­ვით­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბულ­ კითხვა­ზე­ –­ უფ­რო­ მე­ტად­
რეკ­ლა­მი­რე­ბის­ რო­მელ­ სა­შუ­ალ­ებ­ას/წყა­როს­ მი­მარ­თა­
ვენ?­გი­დე­ბის­ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­დაყ­რდნო­ბით,­უპ­ირ­ატ­ესია­
პი­რა­დი­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი,­ხო­ლო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­გეს­თჰა­
უს­ებ­ის­და­კვე­ბის­ობი­ექ­ტე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­პა­სუ­
ხებ­ში­სო­ცი­ალ­ური­ქსე­ლი­ლი­დე­რობს.
პო­დენ­ტე­ბის­ მი­ერ­ ყვე­ლა­ზე­ პრობ­ლე­მა­ტურ­ სა­კითხად­
გა­ნი­ხი­ლე­ბა.­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლინ­და,­ რომ­ ტუ­
რის­ტე­ბის­ დიდ­ ნა­წილს­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ მი­ღე­ბი­სას­
ყვე­ლა­ზე­მე­ტად­რაც­არ­მო­ეწ­ონ­ათ,­ესაა:­გი­დებს­არ­ჰქონ­
დათ­ სრულ­ყო­ფი­ლი­ ეკ­იპ­ირ­ება,­ არ­ ჰყავ­დათ­ საკ­მა­რი­სი­
ცხე­ნე­ბი,­ ავ­ტო­მო­ბი­ლი­ წი­ნას­წარ­ შე­თან­ხმე­ბულ­ დის­ტან­
ცი­ამ­დე­ ვერ­ მი­ვი­და,­ მარ­შრუ­ტის­ გავ­ლი­სას­ ხში­რად­ იყო­
შე­ფერ­ხე­ბა­გზის­გა­უმ­არ­თა­ობ­ის­გა­მო,­გზა­ზე­არ­იყო­მაჩ­
ვე­ნე­ბე­ლი­ის­რე­ბი,­ტუ­რის­ტუ­ლი­გი­დე­ბის­კომ­პე­ტენ­ცია­იყო­

წალენჯიხის მუნიციპალიტეტის ტურიზმის შესახებ

ინფორმაციის გავრცელების წყარო

30
21
20
18

7 7
10 5
2
0 0 0 0 0 0
0

42
სა­შუ­ალო­დო­ნის,­რთუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობაა­და­სუფ­თა­ვე­ბი­
სა­ და­ სა­ჭი­რო­ სა­ნი­ტა­რულ­ჰი­გი­ენ­ური­ კუთხით,­ სას­ტუმ­
რო­ებ­ის,­გეს­თჰა­უს­ებ­ის­და­კვე­ბის­ობი­ექ­ტე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ობა­
არ­არ­ის­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­პორ­ტა­ლებ­ზე­
და­რთუ­ლია­მათ­ზე­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მო­ძი­ება.­
კვლე­ვით­ გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­ შემ­დე­გი­ გა­რე­მო­ება­ პა­სუ­ხობს­
გი­დე­ბის­ კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­ და­ბალ­ დო­ნეს.­ წა­ლენ­ჯი­ხის­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ მოქ­მე­დი­ გი­დე­ბის­ დი­
დი­ ნა­წი­ლი­ არ­ ფლობს­ არ­ანა­ირ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ ტუ­რიზ­
მის­სფე­რო­ში­არ­სე­ბულ­თა­ნა­მედ­რო­ვე­სტან­დარ­ტებ­სა­და­
რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე.­ გი­დე­ბის­ გა­მო­კითხვი­დან­ ას­ევე­ გა­მოვ­
ლინ­და,­ რომ­ მათ­ სჭირ­დე­ბათ­ სპე­ცი­ალ­ური­ ეკ­იპ­ირ­ება,­
რო­მელ­თა­ნა­წი­ლის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­არ­იცი­ან­და­შე­ძე­ნის­ფი­
ნან­სუ­რი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბაც­არ­აქ­ვთ.­
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლინ­და­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­
ლი­ტე­ტის­ ტუ­რის­ტე­ბი­სათ­ვის­ სა­ჭი­რო­ებ­ის­ შემ­თხვე­ვა­ში­
სა­სურ­ვე­ლი­ და­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნა­დი­ ღა­მის­ გა­სა­თე­ვი.­
კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ ღა­მის­ გა­სა­თე­ვით­ უმ­ეტ­ეს­ად­ სარ­
გებ­ლობ­დნენ­ის­ტუ­რის­ტე­ბი­რომ­ლე­ბიც­ტო­ბა­ვარ­ჩხი­ლის­
ტუ­რის­ტულ­მარ­შრუტ­ზე­იმ­ყო­ფე­ბოდ­ნენ.
სა­სურ­ვე­ლი­ ღა­მის­ გა­სა­თე­ვი­ არ­ის­ გეს­თჰა­უსი­ (სა­ოჯ­ახო­
ტი­პის­ სას­ტუმ­რო).­ ცხა­დია,­ სა­სურ­ველ­ ღა­მის­ გა­სა­თე­ვად­
ტუ­რის­ტთა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ გეს­თჰა­უსს­ ას­ახ­ელ­ებს,­ რად­გა­ნაც­
არ­ის­შე­და­რე­ბით­იაფი,­ვიდ­რე­სას­ტუმ­როს­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­
და­ბევ­რად­უფ­რო­კომ­ფორ­ტუ­ლი,­ვიდ­რე­კა­რავ­ში­ღა­მის­
გა­თე­ვა,­ მაგ­რამ­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­ცერთ­
ტუ­რის­ტუ­ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ად­გილ­ზე­არ­არ­ის­არ­ანა­ირი­
სერ­ვი­სი­ან­ობი­ექ­ტი,­სა­დაც­ტუ­რის­ტი­ღა­მის­გა­თე­ვას­შეძ­
ლებს­ ან­ მი­ით­რბს­ სხვა­ სა­ხის­ რო­მე­ლი­მე­ მომ­სა­ხუ­რე­ბას­
(კვე­ბა,­ჰი­გი­ენ­ური­სა­ჭი­რო­ებ­ები,­სვე­ლი­წერ­ტი­ლე­ბი).­
წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ცენ­ტრის­
წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა­ აზ­რით,­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ სა­ინ­ტე­რე­სო­
ად­გი­ლე­ბის­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლად­ მოწყო­ბის­ აუც­ილ­
ებ­ლო­ბა­წა­მო­იჭ­რა­მას­მე­რე,­რაც­ტუ­რის­ტთა­უმ­ეტ­ეს­ობა­
ითხოვს­ღა­მის­გა­სა­თევს­ად­გილ­ზე.
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ ტუ­რის­ტთა­ უმ­ეტ­ეს­ობ­ას­ არ­ უს­არ­
გებ­ლია­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­
არ­სე­ბუ­ლი­კვე­ბის­ობი­ექ­ტე­ბით,­რაც,­თა­ვის­მხრით,­ორი­
მი­ზე­ზით­ აიხ­სნე­ბა:­ ერ­თი­ –­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ სა­ინ­ტე­რე­სო­
ად­გი­ლებ­ზე­კვე­ბის­ობი­ექ­ტე­ბის­(იგ­ულ­ის­ხმე­ბა­უშუ­ალ­ოდ­
ტუ­რის­ტულ­ ობი­ექ­ტზე­ ,­ მაგ.:­ ტო­ბა­ვარ­ჩხი­ლი,­ რო­მე­ლიც­
დი­დი­ პო­პუ­ლა­რო­ბით­ სარ­გებ­ლობს­ ტუ­რის­ტებ­ში,­ არ­ის­

საჭიროების შემთხვევაში სად გაათიეთ ღამე წალენჯიხის მუნიციპალიტეტში

სათავგადასავლო ტურიზმით სარგებლობისას?

იმ­ტუ­რის­ტე­ბი­დან­რომ­ლებ­მაც­აირ­ჩი­ეს­კა­ტე­გო­რია­“სხვა“­ მა­ღალ­მთი­ან­ზოლ­ში­და­იქ­ად­გილ­ზე­არ­არ­ის­არ­ანა­ირი­
–­არც­ერ­თს­არ­უს­არ­გებ­ლია­ღა­მის­გა­სა­თე­ვით,­რად­გან­ კვე­ბის­სერ­ვი­სის­მი­წო­დე­ბა,­ას­ევეა­სხვა­ობი­ექ­ტებ­ზე,­გა­
იმ­ღა­მით­ვე­სახ­ლში­დაბ­რუნ­დნენ.­იმ­ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­რავ­ მო­ნაკ­ლი­სია­ენ­გურ­ჰე­სის­კაშ­ხა­ლი,­სა­დაც­გახ­სნი­ლია­კა­
ლე­სო­ბა,­რომ­ლებ­მაც­ღა­მის­გა­სა­თე­ვი­ობი­ექ­ტე­ბით­ის­არ­ ფე­ბა­რი)­არ­არ­სე­ბო­ბით­და­მე­ორე­–­არ­სე­ბუ­ლი­ობი­ექ­
გებ­ლეს,­შე­კითხვი­სას,­თუ­რო­გო­რი­იყო­მი­ღე­ბუ­ლი­მომ­ ტე­ბის­შე­სა­ხებ­რეკ­ლა­მი­რე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბით.
სა­ხუ­რე­ბის­ხა­რის­ხი­–­ამ­ბობ­დნენ,­რომ­ნორ­მა­ლუ­რი.­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მი­ერ­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­
კვლე­ვამ­ გა­მო­ავ­ლი­ნა,­ რომ­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მი­ერ­ არ­ჩე­ულ­შე­ფა­სე­ბაც.­ მა­თი­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ უკ­მა­ყო­ფი­ლოა­ ტუ­რის­ტუ­
და­სა­სურ­ველ­ღა­მის­გა­სა­თევს­შო­რის­არ­ის­გან­სხვა­ვე­ბა.­ ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ტე­რი­ტო­რი­ებ­ამ­დე­მი­სას­ვლე­ლი­გზე­ბის­
მდგო­მა­რე­ობ­ით­ და­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­ტულ­ მარ­
რო­გორც­კვლე­ვამ­აჩ­ვე­ნა,­ტუ­რის­ტე­ბი­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ შრუ­ტებ­ზე­გზის­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბის­არ­ქო­ნით.
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რის­ტუ­ლი­მარ­შრუ­ტე­ ტუ­რის­ტთა­უმ­ეტ­ეს­ობ­ის­აზ­რით,­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ბით­ სარ­გებ­ლო­ბი­სას­ ხში­რად­ მი­მარ­თა­ვენ­ სა­ვე­ლე­ ღა­ ტე­ში­არ­სე­ბულ­ტუ­რის­ტუ­ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ტე­რი­ტო­რი­ებ­
მის­თე­ვას­კა­რავ­ში,­მაგ­რამ,­მა­თი­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­აზ­რით,­ ზე­ არ­ანა­ირი­ უს­აფ­რთხო­ებ­ის­ ზო­მე­ბი­ არ­ არ­ის­ და­ცუ­ლი,­

43
თუმ­ცა,­ამ­ფაქ­ტო­რის­მი­უხ­ედ­ავ­ად,­გა­რე­ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­ იმ­ ვი­ზი­ტორ­თა­ შო­რის,­ რომ­ლე­ბიც­ არ­ აპ­ირ­ებ­ენ­ მო­მა­
ეტ­ეს­ობა­ გან­მე­ორ­ებ­ით­ დი­დი­ სი­ამ­ოვ­ნე­ბით­ ეს­ტუმ­რე­ბო­ ვალ­ში­ დაბ­რუ­ნე­ბას,­ ყვე­ლა­ზე­ პო­პუ­ლა­რუ­ლი­ ფაქ­ტო­რია­
და­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­უკ­ვე­სხვა­მარ­შრუ­ტებ­ზე­ ის,­რომ­ვერ­მი­იღ­ეს­სრულ­ყო­ფი­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­სერ­ვი­სი.­
სა­მოგ­ზა­ურ­ოდ.­ რო­გორც­ ში­და,­ ისე­ გა­რე­ ტუ­რის­ტთა­ სრუ­ლი­ უმ­ეტ­ეს­ობა,­

ზოგადად ტურისტული მარშუტის დროს ღამის გასათევი ადგილის

შერჩევისას რომელს ანიჭებთ უპირატესობას?

ეწვეოდით თუ არა სხვა დროსაც წალენჯიხის მუნიციპალიტეტის

ტურისტულად საინტერესო ადგილებს?

რა სახის ცოდნისა და უნარ-ჩვევების ამაღლება გჭირდებათ თქვენი

ბიზნეს საქმიანობის ეფექტურად მართვისთვის?

30

20

10

44
მი­უხ­ედ­ავ­ად­ არ­სე­ბუ­ლი­ შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი­ ფაქ­ტო­რე­ბი­სა,­
მა­ინც­ გა­უწ­ევ­და­ რე­კო­მენ­და­ცი­ას­ მე­გო­ბარს/ახ­ლო­ბელს,­
მო­ენ­ახ­ულ­ებ­ინ­ათ­ წა­ლენ­ჯი­ხის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­
ტო­რი­აზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ ობი­ექ­
ტე­ბი.
სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­ უმ­ეტ­ეს­ობ­ას­ სურ­ვი­ლი­ აქ­ვს­
მი­იღ­ოს­ ცოდ­ნა,­ აიმ­აღ­ლონ­ უნ­არ­ები,­ შე­ის­წავ­ლონ­ უცხო­
ენ­ები­და­სხვა.­
მათ­გან,­ ვინც­ ამ­ გა­მო­კითხვა­ში­ აირ­ჩია­ კა­ტე­გო­რია­ სხვა,­
სჭარ­ბობს­უშუ­ალ­ოდ­გი­დის­კურ­სი,­ხო­ლო­უცხო­ენ­ებ­იდ­
ან,­რო­გორც­ად­ვი­ლად­სა­ვა­რა­უდო­იყო,­უპ­ირ­ატ­ესია­ინ­
გლი­სუ­რი­ენა.
სამომავლო ხედვები
კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ გა­მოვ­ლინ­და,­ რომ­ წა­ლენ­ჯი­ხის­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­
რე­ბის­ დი­დი­ პო­ტენ­ცი­ალი­ გა­აჩ­ნია,­ რაც­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­
ლია­არ­სე­ბუ­ლი­ბუ­ნებ­რი­ვი­რე­სურ­სე­ბით­და­ტუ­რის­ტე­ბის­
მხრი­დან­ მა­ღა­ლი­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბით.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­
შე­დე­გე­ბის­მი­ხედ­ვით,­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ში­
და­ ტუ­რის­ტებს­ ძი­რი­თა­დად­ იზ­იდ­ავთ­ ის­ეთი­ ად­გი­ლე­ბი,­
რო­გო­რი­ცაა­ყვი­რას­მთა,­მდ.ინ­წრას­სა­თა­ვე,­ენ­გურ­ჰე­სის­
თა­ღო­ვა­ნი­ კაშ­ხლის­ მიმ­დე­ბა­რე­ მთე­ბი,­ კუ­რორ­ტი­ სქუ­
რი,­ რომ­ლე­ბიც­ შე­და­რე­ბით­ ახ­ლოს­ არ­ის­ და­სახ­ლე­ბულ­
პუნ­ქტებ­თან­ და­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ სატ­რან­სპორ­ტო­ სა­შუ­
ალ­ებ­ებ­ით­ მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ ახ­ლოს­ მის­ვლა.­ ხო­ლო­ გა­რე­
ტუ­რის­ტე­ბის­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ ნამ­ყო­ფია­ ტო­ბა­ვარ­ჩხი­ლის­ უნ­
იკ­ალ­ურ­ ტე­რი­ტო­რი­აზე,­ რო­მე­ლიც­ მდე­ბა­რე­ობს­ ზღვის­
დო­ნი­დან­ 2650­ მეტ­რზე­ და­ და­სახ­ლე­ბუ­ლი­ პუნ­ქტი­დან­
და­შო­რე­ბუ­ლია­და­ახ­ლო­ებ­ით­27­კმ­ით.­რომ­შე­ვა­ჯა­მოთ,­
ფო­კუს­ჯგუ­ფი­სა­ და­ ინ­ტერ­ვიუების­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ რე­კო­
მენ­და­ცია­გა­ეწია­შემ­დეგ­ტუ­რის­ტუ­ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ად­
გი­ლებს:­
•­ ტო­ბა­ვარ­ჩხი­ლი;
•­ ყვი­რას­მთა­და­ქუაოქანცალია­(ქვა­ცან­ცა­რა);
•­ მდი­ნა­რე­ინ­წრას­სა­თა­ვე­და­მთე­ლი­ხე­ობა;
•­ კუ­რორ­ტი­სკუ­რი­და­მი­სი­ხე­ობა;
•­ კერ­ნა­ხო­ნა;­
•­ წყა­ვა­ში.
თუმ­ცა,­ნა­თე­ლია­რომ­ამ­სფე­როს­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­სა­ აჩ­ვე­ნებს,­ რომ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ ტუ­რის­ტე­ბი,­ ძი­რი­თა­დად­
ჭი­როა­ რი­გი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ გა­ტა­რე­ბა.­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ პი­რა­დი­ კონ­ტაქ­ტე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ იღ­ებ­ენ,­ ხო­ლო­ სერ­
გა­მოვ­ლინ­და­გარ­კვე­ული­სა­მო­მავ­ლო­ხედ­ვე­ბი­ტუ­რიზ­მის­ ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბი­ ვერ­ ახ­ერ­ხე­ბენ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ სა­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვალ­საზ­რი­სით:
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ცენ­ტრე­ბის­გახ­სნა;
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მარ­შრუ­ტე­ბის­ და­ რუ­კე­ბის­ დად­გე­ნა­
შე­მუ­შა­ვე­ბა;
•­ ტუ­რის­ტუ­ლად­სა­ინ­ტე­რე­სო­ობი­ექ­ტე­ბის­გზე­ბის­გა­
მარ­თვა­და­კე­თილ­მოწყო­ბა;
•­ სა­ზაფხუ­ლო­კუ­რორტ­სქუ­რის­რე­აბ­ილ­იტ­ირ­ება;­
•­ მდ.ინ­წრას­სა­თა­ვის­კე­თილ­მოწყო­ბა;
•­ ზამ­თრის­კუ­რორ­ტე­ბის­მოწყო­ბა;­
•­ უს­აფ­რთხო­ებ­ის­ზო­მე­ბის­მი­ღე­ბა;
•­ წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სას­ტუმ­რო­ებ­ისა­და­
სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­ სრულ­ყო­ფი­ლი­ სა­ინ­
ფორ­მა­ციო­ ერ­თი­ანი­ ბა­ზის­ შექ­მნა,­ რო­მე­ლიც­ ინ­
ტერ­ნე­ტის­ სა­შუ­ალ­ებ­ით­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ იქ­ნე­ბა­
მსოფ­ლი­ოს­ნე­ბის­მი­ერი­მცხოვ­რე­ბი­სათ­ვის;
•­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ და­საქ­მე­ბულ­ პერ­სო­ნა­ლის­
თვის­ტრე­ნინგ­კურ­სე­ბის­ჩა­ტა­რე­ბა,­რა­თა­შეძ­ლონ­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტე­ბის­დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა;
•­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მსხვილ­ ტუ­რის­ტულ­ კომ­პა­ნი­ებ­თან­
ურ­თი­ერ­თო­ბის­ დამ­ყა­რე­ბა­ –­ მაგ.­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­
ტის­ მი­ერ­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­თვის­ ერ­თგვა­
რი­ საჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ ტუ­რე­ბის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა,­ რა­მაც­
რე­გი­ონ­ის­ად­მი­ინ­ტე­რე­სი­შე­იძ­ლე­ბა­გა­აღ­ვი­ვოს.­
ფო­კუს­ჯგუ­ფის­მო­ნა­წი­ლე­ები­თვლი­ან,­რომ­ჩა­მოთ­ვლი­
ლი­სა­მო­მავ­ლო­ხედ­ვე­ბის­ნა­წი­ლის­მოგ­ვა­რე­ბა­შე­საძ­ლე­
ბე­ლია­მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­დო­ნე­ზე,­ხო­ლო­ნა­წილს­კი­სჭირ­დე­
ბა­ სე­რი­ოზ­ული­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ები,­ მა­გა­ლი­თად,­ რო­გო­რი­ცაა­
ზამ­თრის­კუ­რორ­ტის­მოწყო­ბა­და­გან­ვი­თა­რე­ბა.
დასკვნები და რეკომენდაციები
კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბი­აჩ­ვე­ნებს,­რომ­წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­
ლი­ტეტს,­გა­მომ­დი­ნა­რე­ტუ­რის­ტუ­ლი­ად­გი­ლე­ბის­სიმ­რავ­
ლი­დან,­აქ­ვს­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პო­ტენ­ცი­ალი.­თუმ­
ცა,­ არ­სე­ბობს­ რი­გი­ ბა­რი­ერ­ებ­ისა,­ რო­მელ­თა­ დაძ­ლე­ვაც­
უნ­და­მოხ­დეს.­ტუ­რის­ტე­ბი­უჩ­ივი­ან­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­და­ბალ­
დო­ნეს,­ რო­გორც­ უშუ­ალ­ოდ­ სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­
მხრი­დან,­ ას­ევე­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ თვალ­საზ­რი­სით.­
გარ­და­ამ­ისა,­ის­ურ­ვებ­დნენ­გარ­კვე­ული­სერ­ვი­სე­ბის­(მაგ.­
სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის)­მე­ტად­ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბას.­
სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლებს­ აქ­ვთ­ და­ბა­ლი­ კვა­ლი­ფი­კა­ცია­
საქ­მი­ან­ობ­აში­ და­ არ­ ფლო­ბენ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ თა­ნა­მედ­
რო­ვე­ სტან­დარ­ტე­ბი­სა­ და­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ.­ თუმ­
ცა,­მათ­სურთ­ტუ­რიზ­მის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის­
გაძ­ლი­ერ­ება­დ­კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­ამ­აღ­ლე­ბა.­
სირ­თუ­ლე­ებ­თან­ არ­ის­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ არ­სე­ბუ­ლი­ სერ­
ვი­სე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გავ­რცე­ლე­ბაც.­ კვლე­ვა­
თა­ნა­დოდ­გავ­რცე­ლე­ბას.­
გა­მოვ­ლე­ნი­ლი­სირ­თუ­ლე­ებ­იდ­ან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­კვლე­ვის­
ფარ­გლებ­ში­შე­მუ­შავ­და­გარ­კვე­ული­რე­კო­მენ­და­ცი­ები.­
წა­ლენ­ჯი­ხის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მი­მართ:
•­ ჩა­ტარ­დეს­ ად­გილ­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­
კვლე­ვა;
45
 •­ შე­მუ­შავ­დეს­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­
რე­ბის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ერ­თი­ანი­სტრა­ტე­გია;
•­ შე­მუ­შავ­დეს­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­
რე­ბის­სა­მოქ­მე­დო­გეგ­მა;
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ ჩა­ერ­თოს­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­
რიზ­მის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­ სა­კითხში,­ მო­ნა­წი­ლე­
ობა­ მი­იღ­ოს­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ცენ­ტრე­ბის­ გახ­სნა­ში,­
დააინტერესოს­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­წარ­
მო­მად­გენ­ლე­ბი,­ რა­თა­ გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ონ­ ინ­ვეს­ტი­
ცი­ები­ამ­სფე­რო­ში.
ად­გი­ლობ­რი­ვი­არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის
მი­მართ:
სა­ინ­იცი­ატ­ივო­ჯგუ­ფე­ბის­მი­მართ:
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­ გა­დამ­
ზა­დე­ბა­მა­თი­ძი­რი­თა­დი­საქ­მი­ან­ობ­ის­მი­მარ­თუ­ლე­
ბით,­მაგ.­გი­დე­ბის­გა­დამ­ზა­დე­ბა,­სას­ტუმ­როს­კურ­სი­
და­სხვა.
46
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­სერ­ვი­სის­მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­და­მა­ტე­
ბი­თი­უნ­არ­ებ­ის­გაძ­ლი­ერ­ება,­მაგ.­ენ­ებ­ის­კურ­სე­ბი,­
მცი­რე­ბიზ­ნე­სის­კურ­სე­ბი,­ბუ­ღალ­ტე­რია­და­სხვა;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­ სა­ზო­
გა­დო­ებ­ას­თან­ ურ­თი­ერ­თო­ბის­ (PR)­ უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის­
დახ­ვე­წა;­
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სერ­ვი­სის­ მიმ­წო­დებ­ლე­ბის­ ცნო­
ბი­ერ­ებ­ის­ გაზ­რდა­ ის­ეთ­ სა­კითხებ­ზე,­ რო­გო­რი­ცაა­
შე­მო­სავ­ლე­ბის­ სამ­სა­ხურ­თან­ ურ­თი­ერ­თო­ბა,­ ევ­
რო­კავ­შირ­თან­ას­ოც­ირ­ებ­ის­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბით­გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სტან­დარ­ტე­ბი­ და­
რე­გუ­ლა­ცი­ები­(DCFTA).
•­ შე­მუ­შავ­დეს­ინ­იცი­ატ­ივ­ები­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­
მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­მა­გა­ლი­თად,­
•­ ეკ­ომ­უზე­უმ­ის­შექ­მნის­ინ­იცი­ატ­ივა.
III სენაკის მუნიციპალიტეტში არსებული
ამორტიზებული შენობა-ნაგებობების კვლევა
იოს­ებ­ძა­ძა­მია,
სე­ნა­კის­სა­თე­მო­გა­ნათ­ლე­ბის­ცენ­ტრი

შესავალი ნულ­ობი­ექ­ტებ­ზე,­რის­თვი­საც­ოფ­იცი­ალ­ურ­ად­გა­მოთხო­
ვილ­იქ­ნა­დო­კუ­მენ­ტე­ბი­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­შე­სა­
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ დო­კუ­მენ­ტი­ წარ­მო­ად­გენს­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ ბა­მის­სამ­სა­ხუ­რე­ბი­დან.­
ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ იმ­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­ შე­ნო­ბა­ნა­ ას­ევე­ კვლე­ვა­ში­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნა­ ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­
გე­ბო­ბე­ბის­ კვლე­ვის­ ან­გა­რიშს,­ რომ­ლე­ბიც­ საფ­რთხეს­ ტერ­ვიუები,­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი­ პი­რებ­თან,­ რომ­ლე­ბიც­ უშუ­
უქ­მნი­ან­ მაც­ხოვ­რებ­ლებს,­ ქმნი­ან­ ან­ტი­სა­ნი­ტა­რი­ულ­ ალო­ კავ­შირ­ში­ არი­ან­ აღ­ნიშ­ნულ­ სა­კითხთან,­ კერ­ძოდ­
მდგო­მა­რე­ობ­ას,­ აუშ­ნო­ებ­ენ­ გა­რე­მოს­ იერ­სა­ხეს.­ ამ­ავე­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­და­მცი­რე­და­სა­შუ­
დროს­ არ­სე­ბობს­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­ ალო­ბიზ­ნე­სის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.
მად­გენ­ლე­ბის­ინ­ტე­რე­სი­ამ­შე­ნო­ბე­ბის­მი­მართ,­რომ­ლებ­
საც­მწვა­ვედ­უდ­გათ­შე­ნო­ბე­ბის­სა­კით­ხი­და­რომ­ლებ­საც­ კვლე­ვი­სას­ საკ­ვლევ­ სა­კითხებ­ზე­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­
სურთ­ამ­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­შე­ძე­ნა­ან­იჯ­არ­ით­აღ­ება მიზ­ნით,­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­იქ­ნა­კვლე­ვის­პირ­და­პი­რი­ინ­ტერ­
ვიუების­მე­თო­დი­–­ერ­თი­პირ­და­პი­რი­ინ­ტერ­ვიუ­ჩა­ტარ­და­
სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­ სამ­სა­ხუ­რის­ უფ­
როს­სპე­ცი­ალ­ის­ტთან­და­სა­მი­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ინდ.­მე­
მიზნები და ამოცანები წარ­მე­ებ­თან.
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­მოხ­დეს­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­
სე­ბუ­ლი­ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­იდ­ენ­ტი­ფი­
ცი­რე­ბა;­ კვლევის შედეგები
კვლე­ვის­ ძი­რი­თად­ ამ­ოც­ან­ას­ წარ­მო­ად­გენ­და­ მცი­რე­ და­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­დან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­
სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­სათ­ვის­მუ­ნი­ცი­პა­ სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ბა­ლან­სზე,­2018­წლის­იან­ვრის­
ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­ შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­არ­ის­მხო­ლოდ­ერ­თი­ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­შე­
ბის­პრი­ვა­ტი­ზა­ცი­ის­გა­მარ­ტი­ვე­ბის­ხელ­შეწყო­ბა.­ამ­ას­თან,­ ნო­ბა­ეკ­ის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ერ­თე­ულ­ში.­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­
არ­სე­ბუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბის­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­და­შე­სა­ბა­მი­ პა­ლი­ტე­ტის­ბა­ლან­სზე­არ­სე­ბუ­ლი­ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­შე­ნო­ბის­
სი­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბა. პრი­ვა­ტი­ზე­ბა­ან­იჯ­არ­ით­გა­ცე­მა­არ­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ულა.­
კვლე­ვის­ თვი­სებ­რი­ვი­ კომ­პო­ნენ­ტის­ ძი­რი­თად­ ამ­ოც­ან­ას­
წარ­მო­ად­გენ­და­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­ამ­ ინ­ტერ­ვიუებიდან­ გა­მოვ­ლინ­და­ მცი­რე­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ და­
ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა­და­შე­ფა­ ინ­ტე­რე­სე­ბა­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ გა­
სე­ბა­იმ­პი­რე­ბის­მი­ერ,­ვინც­ამ­ას­თან­უშუ­ალო­შე­ხე­ბა­შია.­ მო­უყ­ენ­ებ­ელი­შე­ნო­ბე­ბის­მი­მართ.­ამ­სა­კითხის­გა­მო­საკ­
კვლე­ვის­მიზ­ნე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე­გა­მო­იკ­ვე­თა­კვლე­ვის­ ვლე­ვად­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­იქ­ნა­დაკ­ვირ­ვე­ბის­და­შერ­ჩე­ვი­თი­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ამ­ოც­ან­ები: მო­ნი­ტო­რინ­გის­ მე­თო­დი.­ გა­მო­კითხვის­ მი­ხედ­ვით­ ლო­
კა­ცი­ით­ შერ­ჩე­ულ­ იქ­ნა­ ქა­ლა­ქის­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ნა­წილ­ში­
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­ძვე­ლი­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ გან­ლა­გე­ბუ­ლი­ორი­ობი­ექ­ტი:
ბო­ბე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­დად­გე­ნა;
•­ ამ­ შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­ კუთ­ვნი­ლე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სა­კუთ­რე­ბა­ში­ არ­სე­ბუ­ლი,­ ქ.­ სე­ნა­კის­
ცი­რე­ბა; ცენ­ტრა­ლუ­რი­ პარ­კის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ მდე­ბა­რე­ 102­ კვ.მ­
•­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­პი­რე­ბის­თვის­მა­თი­იჯ­არ­ით­გა­და­ცე­მა. შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბა­ მას­ზე­ და­მაგ­რე­ბუ­ლი­ 154­ კვ.მ­ არ­ას­ას­
ოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­მი­წის­ნაკ­ვე­თით­(საკ.
კო­დი­ N44.01.31.250)­ და­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სა­კუთ­რე­ბა­ში­
არ­სე­ბუ­ლი,­ქ.სე­ნაკ­ში,­ჭავ­ჭა­ვა­ძის­ქუ­ჩის­№76­ში­მდე­ბა­რე­
მეთოდოლოგია 196­კვ.მ­არ­ას­ას­ოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­მი­წის­
ნაკ­ვე­თი­(სა­კა­დას­ტრო­კო­დი­N44.­01.28.030).
კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ პრო­ექ­ტის­ გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ის­ას­ ოპ­ტი­მა­ლურ­ გზად­ მიჩ­ნე­ულ­ იქ­ნა­ რა­ოდ­ენ­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბი­ამ­ორ­ტი­
ობ­რი­ვი­და­თვი­სებ­რი­ვი­მე­თო­დის­გა­მო­ყე­ნე­ბა.­ ზე­ბუ­ლია­და­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ბა­ლან­სზეა,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
მოხ­და­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მოგ­რო­ვე­ბა­ აღ­ნიშ­ ტეტს­ის­ინი­არ­აქ­ვს­აღ­ნიშ­ნუ­ლი,­რო­გორც­ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი,­

47
რაც­ად­ას­ტუ­რებს,­რომ­ქო­ნე­ბის­აღ­რიცხვა­ინ­ვენ­ტა­რი­ზა­ მმარ­თვე­ლო­ბის­ქო­ნე­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით),­რომ­სა­ჯა­
ცი­ის­ პრობ­ლე­მა­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ერთ­ერ­თი­ რო­რე­ეს­ტრში­ქო­ნე­ბის­და­რე­გის­ტრი­რე­ბი­სას­შექ­მნი­ლია­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია. ფორ­მა­ლუ­რი­ბა­რი­ერ­ები­და­სა­ჭი­რო­ებს­გა­რე­მო­სა­და­ბუ­
რო­გორც­ გა­ირ­კვა­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ბა­ლან­სზე­ ნებ­რი­ვი­ რე­სურ­სე­ბის­ სა­მი­ნის­ტროს,­ ენ­ერ­გე­ტი­კის­ სა­მი­
არ­სე­ბუ­ლი­ქო­ნე­ბა­არ­ის­და­ყა­და­ღე­ბუ­ლი­ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­სა­ ნის­ტრო­სა­და­ქო­ნე­ბის­მარ­თვის­სა­აგ­ენ­ტოს­თან­ხმო­ბებს.­
მი­ნის­ტროს­მი­ერ­და­მის­გას­ხვი­სე­ბას­გარ­კვე­ული­სირ­თუ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ზე­ არ­ას­ას­ოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ მი­წე­ბის­
ლე­ები­ ახ­ლავს.­ თუმ­ცა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ობი­ გა­და­ცე­მას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ 2013,­ 2014,­ 2015,­ 2016­ (I­ და­
ექ­ტის­მრა­ვალ­წლი­ანი­იჯ­არ­ით­აღ­ება,­რა­დრო­საც­ხდე­ბა­ II­კვარ­ტა­ლი)­წლებ­ში­გა­ცე­მუ­ლი­თან­ხმო­ბე­ბის­რა­ოდ­ენ­
რამ­დე­ნი­მე­სა­მარ­თლებ­რი­ვი­სა­ფე­ხუ­რის­გავ­ლა.­კერ­ძოდ,­ ობ­ამ­1821­შე­ად­გი­ნა,­რაც­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ერთ­მუ­ნი­
შერ­ჩე­ული­ იჯ­არ­ით­ გა­სა­ცე­მი­ ობი­ექ­ტი­ უნ­და­ შე­ფას­დეს­ ცი­პა­ლი­ტეტ­ზე­ სა­შუ­ალ­ოდ­ 7­ სა­კა­დას­ტრო­ ერ­თე­ულ­ის­ გა­
კერ­ძო­აუდ­იტ­ის­მი­ერ,­გა­და­ეც­ეს­გან­სა­ხილ­ვე­ლად­სე­ნა­კის­ და­ცე­მას­ნიშ­ნავს.­თუ­გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ­უკ­უპ­რო­ცეს­საც,­
საკ­რე­ბუ­ლოს,­რო­მელ­მაც­უნ­და­და­ამ­ტკი­ცოს­მი­სი­იჯ­არ­ით­ რო­ცა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბიც­ გა­დას­ცე­მენ­ ქო­ნე­ბას­ სა­ხელ­
გა­ცე­მის­მი­ზან­შე­წო­ნი­ლო­ბა­და­გა­სა­ცე­მი­ფა­სი,­ამ­ის­შემ­ მწი­ფოს,­ ეს­ რიცხვი­ ძა­ლი­ან­ და­ბა­ლია.­ ას­ევე,­ გა­სათ­ვა­
დეგ­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­აღ­ნიშ­ნულ­ობი­ექ­ტს­გა­იტ­ ლის­წი­ნე­ბე­ლია­ სხვა­დას­ხვა­ შემ­თხვე­ვე­ბიც.­ მა­გა­ლი­თად,­
ანს­ელ­ექ­ტრო­ნულ­აუქ­ცი­ონ­ზე,­სა­იდ­ან­აც­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ ქა­ლაქ­ქუ­თა­ის­ის­შემ­თხვე­ვა,­რო­ცა­მუ­ნი­ცი­პალ­ტეტ­მა­მის­
ობი­ექ­ტის­იჯ­არ­ით­აღ­ება. ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ საზღვრებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ არ­ას­ას­ოფ­
ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ მი­წე­ბის­ აღ­რიცხვა­ზე­ გას­წია­ მნიშ­ვნე­
ამ­ას­თან,­კვლე­ვი­სას­გა­ირ­კვა,­რომ­ლო­კა­ცი­ით­შერ­ჩე­ული­ ლო­ვა­ნი­და­ნა­ხარ­ჯი­და­აღ­რიცხუ­ლი­ქო­ნე­ბის­აბ­სო­ლუ­ტუ­
ობი­ექ­ტე­ბის­ხან­გრძლი­ვად­იჯ­არ­ით­გა­ცე­მა­უკ­ვე­და­გეგ­მი­ რი­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­სა­ხელ­მწი­ფომ­და­ირ­ეგ­ის­ტრი­რა.
ლია­და­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლიც­აქ­ვს­
ოფ­იცი­ალ­ურ­ფე­ის­ბუქ­გვერ­დზე.­კერ­ძოდ,­გა­ნაცხა­დი­ქო­
ნე­ბის­იჯ­არ­ით­რე­ალ­იზ­აცი­ის­თვის­გა­მო­ტა­ნი­ლია­შემ­დე­გი­
პი­რო­ბე­ბით:­ დასკვნები და რეკომენდაციები
•­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მე­რია­ გეგ­მავს,­ ელ­ექ­ •­ კვლე­ვით­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ რე­
ტრო­ნუ­ლი­ აუქ­ცი­ონ­ის­ გზით,­ ხან­გრძლი­ვი­ იჯ­არ­ით­ ალ­ურ­ად­სრუ­ლად­არ­აქ­ვს­აღ­ნუს­ხუ­ლი­ამ­ორ­ტი­ზე­
გას­ცეს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სა­კუთ­რე­ბა­ში­ არ­სე­ბუ­ ბუ­ლი­ შე­ნო­ბე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ მის­ ბა­ლან­სზე­ იმ­ყო­
ლი,­ქ.სე­ნა­კის­ცენ­ტრა­ლუ­რი­პარ­კის­ტე­რი­ტო­რი­აზე­ ფე­ბა;
მდე­ბა­რე­102­კვ.მ­შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბა­მას­ზე­და­მაგ­რე­ •­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­დი­დი­ნა­წი­ლი­ეკ­ონ­
ბუ­ლი­154­კვ.მ­არ­ას­ას­ოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­და­ნიშ­ნუ­ ომ­იკ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ბა­ლან­სზეა,­ რაც­ მუ­ნი­ცი­პა­
ლე­ბის­ მი­წის­ ნაკ­ვე­თით­ (საკ.კო­დი­ N44.01.31.250).­ ლი­ტე­ტის­მი­ერ­მის­მარ­თვას­არ­თუ­ლებს;
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ შე­ნო­ბა­ნა­გე­ბო­ბა­ წარ­მო­ად­გენს­ პერ­ •­ და­ვა­ლი­ან­ებ­ები,­(ძი­რი­თა­დად­სა­გა­და­სა­ხა­დო)­რო­
სპექ­ტი­ულ­ად­გილს­მცი­რე­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ მე­ლიც­ ამ­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბულ­ შე­ნო­ბებს­ გა­აჩ­ნი­ათ,­ კი­
თვალ­საზ­რი­სით; დევ­ერ­თი­წი­ნა­ღო­ბაა­მა­თი­შემ­დგო­მი­რე­ალ­იზ­აცი­
•­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მე­რია­ გეგ­მავს,­ ელ­ექ­ ის­გზა­ზე;­
ტრო­ნუ­ლი­აუქ­ცი­ონ­ის­გზით,­სარ­გებ­ლო­ბის­უფ­ლე­ •­ წვრილ­და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებს­არ­აქ­ვთ­ინ­ფორ­
ბით,­ აღ­ნა­გო­ბის­ ფორ­მით­ გას­ცეს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ მა­ცია­ ქო­ნე­ბის­ პრი­ვა­ტი­ზა­ცი­ის­ პრო­ცე­დუ­რებ­თან­
ტის­სა­კუთ­რე­ბა­ში­არ­სე­ბუ­ლი,­ქ.სე­ნაკ­ში,­ჭავ­ჭა­ვა­ძის­ და­კავ­ში­რე­ბით­და­ხში­რად,­სურ­ვი­ლის­მი­უხ­ედ­ავ­ად­
ქუ­ჩის­№76­ში­მდე­ბა­რე­196­კვ.მ­არ­ას­ას­ოფ­ლო­სა­ ვერ­სარ­გებ­ლო­ბენ­ამ­ით;
მე­ურ­ნეო­ მი­წის­ ნაკ­ვე­თი­ (სა­კა­დას­ტრო­ კო­დი­ N44.­ •­ ას­ევე­არ­სე­ბობს­ფორ­მა­ლუ­რი­ბა­რი­ერ­ები,­რომ­ლე­
01.28.030). ბიც­სა­ჯა­რო­რე­ეს­ტრში­ქო­ნე­ბის­რე­გის­ტრა­ცი­ას­უშ­
ლის­ხელს.
კვლე­ვის­ დროს­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
•­ შე­სა­ბა­მი­სად,­კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­შე­მუ­შავ­და­რე­
ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბუ­ლი­ შე­ნო­
კო­მენ­და­ცი­ები:
ბა­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ წარ­მო­ად­გენს­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ისა­
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ დო­ნე­ზე­ ქო­ნე­ბის­ სრუ­ლი­ ინ­
და­თავ­დაც­ვის­სა­მი­ნის­ტრო­ებ­ის­სა­კუთ­რე­ბას­და­მა­თი­იდ­
ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,­ შე­ძე­ნა­ ან­ იჯ­არ­ით­ აღ­ება­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ვენ­ტა­რი­ზა­ცია­და­ცენ­ტრა­ლუ­რი­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მცი­რე­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ათ­ვის­ გარ­კვე­ულ­ სირ­თუ­ლე­ებს­ წარ­ ქო­ნე­ბის­გა­მიჯ­ვნის­პრო­ცე­დუ­რე­ბის­ხე­ლახ­ლა­გან­
მო­ად­გენს.­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­მა­თი­გან­კარ­გვის­უფ­ლე­ბა­არ­ ხორ­ცი­ელ­ება;­
აქ­ვს­და­ეს­ცენ­ტრა­ლურ­დო­ნე­ზე­უნ­და­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს. •­ ამ­ორ­ტი­ზე­ბულ­ ქო­ნე­ბა­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ და­ვა­ლი­ან­ებ­
ამ­ას­თან,­ ხში­რად,­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­შიც,­ რო­ცა­ მუ­ნი­ცი­პა­ ებ­ის­ რეს­ტრუქ­ტუ­რი­ზა­ცია­ ან­ ჩა­მო­წე­რა­ ა,­ რაც­ ამ­
ლი­ტე­ტის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ საზღვრებ­ში­ მოქ­ცე­ული­ ქო­ნე­ბას­უფ­რო­ლიკ­ვი­დურს­გახ­დის;
არ­ას­ას­ოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ მი­წე­ბი,­ კა­ •­ პრი­ვა­ტი­ზა­ცი­ის­ პრო­ცე­სის­ მე­ტი­ გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის­
ნონ­მდებ­ლო­ბით­ დად­გე­ნი­ლი­ გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბის­ გარ­და,­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­ ინ­ფორ­მი­რე­ბის­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ კა­ნო­ნით­ გა­მოცხა­დე­ბუ­ლი­ ქო­ნე­ბაა,­ სხავ­დას­ხვა­გზე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბით;
სხვა­დას­ხვა­ კვლე­ვე­ბით­ დას­ტურ­დე­ბა­ (მმარ­თვე­ლო­ბი­ •­ ფორ­მა­ლუ­რი­ ბა­რი­ერ­ებ­ის­ აღ­მო­ჩე­ნა­ და­ აღ­
თი­ სის­ტე­მე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ცენ­ტრის­ კვლე­ვა­ თვით­ მოფხვრა­ქო­ნე­ბის­რე­გის­ტრა­ცი­ის­გზა­ზე.

48
IV სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის
მდგომარეობის კვლევა ხობის
მუნიციპალიტეტში
გია­გე­ლაშ­ვი­ლი,­ირ­მა­გა­ბუ­ნია,
ხო­ბიNEWS
შესავალი
ხო­ბის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­მდე­ბა­რე­ობს­და­სავ­ლეთ­სა­ქარ­
თვე­ლო­ში,­ სა­მეგ­რე­ლო­ზე­მო­ სვა­ნე­თის­ რე­გი­ონ­ში.­ მი­სი­
ფარ­თო­ბი­შე­ად­გენს­67­600­ჰექ­ტარს,­სა­იდ­ან­აც­29­454­ჰექ­
ტა­რი­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­სა­ვარ­გუ­ლე­ბია,­ხო­ლო­16­156­
ჰექ­ტა­რი­–­ტყე.­
2014­წლის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­სა­ყო­ველ­თაო­აღ­წე­რის­მო­ნა­ცე­
მე­ბით,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მო­სახ­ლე­ობა­30­774­ად­ამი­ანია,­
ის­ინი­ ცხოვ­რო­ბენ­ 8977­ ოჯ­ახ­ში.­ ქა­ლა­ქის­ მო­სახ­ლე­ობა­
4200­ ად­ამი­ანია.­ ოჯ­ახ­ებ­ის­ 95%­ და­კა­ვე­ბუ­ლია­ სოფ­ლის­
მე­ურ­ნე­ობ­ით.
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სამ­სა­ხუ­რის­
ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ 2016­ წლის­ 15­ ივ­ლი­სის­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­
ხო­ბის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ირ­იცხე­ბა­ 328­ ერ­თე­ული­ სხვა­
დას­ხვა­სა­ხის­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ტექ­ნი­კა.­მათ­გან­156­
გა­მო­სუ­ლია­ მწყობ­რი­დან­ და­ არ­ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­ აღ­დგე­
ნას,­75­ერ­თე­ული­გა­მარ­თუ­ლია,­ხო­ლო­97­ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­
აღ­დგე­ნას.­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ტექ­ნი­კა­მეტ­ნაკ­ლე­ბად­
და­კომ­პლექ­ტე­ბუ­ლია­ სხვა­დას­ხვა­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ მი­საბ­მე­
ლი­მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბით.
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სამ­სა­ხუ­რის­ინ­
ფორ­მა­ცი­ით,­ 2017­ წლის­ 20­ დე­კემ­ბრის­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­
ხო­ბის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ გა­აჩ­ნია­ 13­ 341­ ჰა­ სახ­ნავ­სა­თე­
სი­ფარ­თო­ბი,­რო­მელ­თა­გან­7­733­ჰა­და­მუ­შავ­და,­ხო­ლო­5­
608­ჰა­დარ­ჩა­და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელი.
თე­მა­აქ­ტუ­ალ­ურია­იმ­იტ­ომ,­რომ­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­
ბუ­ლი­ტექ­ნი­კის­დი­დი­ნა­წი­ლი­არ­ის­საბ­ჭო­თა­პე­რი­ოდ­ის,­
30­და­მე­ტი­წლო­ვა­ნე­ბის,­დი­დი­ხა­ნია­ამ­ოწ­ურა­რე­სურ­სი,­
თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნი­კა­კი,­მი­სი­ფა­სე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­
მი­უწ­ვდო­მე­ლია­ მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­ დი­დი­ უმ­რავ­ლე­სო­ბი­
სათ­ვის.­ მათ­თვის­ ას­ევე­ მი­უწ­ვდო­მე­ლია­ დღემ­დე­ არ­სე­
ბუ­ლი­ ის­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბი,­ რო­მელ­თა­ მი­ზა­ნიც­
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ წარ­მო­ებ­ის­ სტი­მუ­ლი­რე­ბა­ და­
ხელ­შეწ­ყო­ბაა
გა­მო­კითხუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ სა­სოფ­ლო­
სა­მე­ურ­ნეო­მი­წე­ბის­დი­დი­ნა­წი­ლი­და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელია,­ხო­
ლო,­ რო­მე­ლიც­ და­მუ­შავ­და,­ და­მუ­შავ­და­ ძი­რი­თა­დად­ აგ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­დი­დი­ნა­წი­ლი­სოფ­ლის­
რო­ვა­დე­ბის­ დარ­ღვე­ვით,­ ეს­ კი­ იმ­ის­ წი­ნა­პი­რო­ბაა,­ რომ­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ ტრა­დი­ცი­ულ­ დარ­გებს­ მის­დევს­ –­ აკ­ეთ­ებ­ენ­
შემ­ცირ­დე­ბა­ მო­სა­ლოდ­ნე­ლი­ მო­სა­ვა­ლი­ და­ მო­სავ­ლი­ან­ იმ­ას,­რი­თიც­და­კა­ვე­ბულ­ნი­იყ­ვნენ­წი­ნა­თა­ობ­ები,­ოღ­ონდ­
ობა,­ რაც­ ცუ­დად­ აის­ახ­ება­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბულ­
ის­ედ­აც­მძი­მე­მდგო­მა­რე­ობ­აზე.
­
მეთოდოლოგია
კვლე­ვა­ჩა­ტარ­და­პირ­და­პი­რი­ინ­ტერ­ვი­ურ­ებ­ის­მე­თო­დით.­
კვლე­ვი­სათ­ვის­ გა­მო­ვი­ყე­ნეთ­ სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­
სამ­სა­ხუ­რის­ 2014­ წლის­ აღ­წე­რის­ მა­სა­ლე­ბი,­ ას­ევე­ მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­სამ­სა­ხუ­
რის­2017­წლის­მო­ნა­ცე­მე­ბი.­
კვლე­ვი­სას­ გა­ვე­სა­უბ­რეთ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ რამ­დე­ნი­მე­
სოფ­ლის­ 41­ მე­ქა­ნი­ზა­ტორს,­ ას­ევე­ შპს­ „მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რის“­
წარ­მო­მად­გე­ნელს­ ხო­ბის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში.­ მე­ქა­ნი­ზა­
ტორ­თა­ ნა­წი­ლი­ ვერ­ მო­ინ­ახა­ იმ­ის­ გა­მო,­ რომ­ კვლე­ვა­
ტარ­დე­ბო­და­სა­გა­ზაფხუ­ლო­სა­მუ­შაოების­სე­ზონ­ზე.
კვლე­ვი­სას­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ტექ­
ნი­კის­სფე­რო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბი­უშუ­ალო­გავ­ლე­
ნას­ახ­დენს­მა­თი­სერ­ვი­სის­მიმ­ღებ­ფერ­მე­რებ­ზე.­ამ­იტ­ომ­
მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­პრობ­ლე­მე­ბის­კვლე­ვის­პა­რა­ლე­ლუ­რად­
ვე­ცა­დეთ­მოგ­ვეხ­დი­ნა­ფერ­მერ­თა­პრობ­ლე­მე­ბის­იდ­ენ­ტი­
ფი­ცი­რე­ბაც.­ ამ­ის­ათ­ვის­ მოხ­და­ 50­ ფერ­მე­რუ­ლი­ მე­ურ­ნე­
ობ­ის­პირ­და­პი­რი­ინ­ტერ­ვი­ურ­ება.
კვლევის შედეგები
ხო­ბი­აგ­რა­რუ­ლი­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტია,­მო­სახ­ლე­ობ­ის­დი­დი­
ნა­წი­ლის­ შე­მო­სავ­ლის­ ძი­რი­თად­ წყა­როს­ წარ­მო­ად­გენს­
შე­მო­სავ­ლე­ბი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ საქ­მი­ან­ობ­იდ­ან,­
შე­სა­ბა­მი­სად,­მა­თი­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­მდგო­მა­რე­ობა­პირ­და­
პი­რაა­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ტექ­ნი­კის­
მდგო­მა­რე­ობ­აზე.­არ­სე­ბობს­უკ­უკ­ავ­ში­რი­მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რებ­
სა­ და­ მათ­ მომ­ხმა­რებ­ლებს­ (და­ახ­ლო­ებ­ით­ 8600­ ოჯ­ახი)­
შო­რის,­ ერ­თის­ მდგო­მა­რე­ობა­ გან­საზღვრავს­ და­ გა­ნა­პი­
რო­ბებს­ მე­ორ­ის­ მდგო­მა­რე­ობ­ას,­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­
ტექ­ნი­კის­მდგო­მა­რე­ობა­გა­მო­ძა­ხი­ლია­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­
ობ­ით­და­კა­ვე­ბუ­ლი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­მძი­მე­სო­ცი­ალ­ური­და­
ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­მდგო­მა­რე­ობ­ისა.
49
გა­ცი­ლე­ბით­ უარ­ეს­ გა­რე­მო­ში,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მა­თი­ საქ­მი­ ონ­ომ­იკ­ური­ მდგო­მა­რე­ობა­ არ­ აძ­ლევთ­ ახ­ალი­ ტექ­ნი­კის­
ან­ობ­ის­სა­ბო­ლოო­შე­დე­გიც­არ­არ­ენ­ტა­ბე­ლუ­რი­და­ეკ­ონ­ შე­ძე­ნის­ სა­შუ­ალ­ებ­ას,­ ხო­ლო­ ბან­კი­დან­ კრე­დი­ტის­ აღ­ება­
ომი­ურ­ად­გა­უმ­არ­თლე­ბე­ლია­(მცი­რეა­სხვა­ობა­წარ­მო­ებ­ კით­ხ­ვის­ ნიშ­ნის­ ქვეშ­ აქ­ცევს­ მათს­ საქ­მი­ან­ობ­ას:­ სე­ზო­
ის­ხარ­ჯებ­სა­და­მი­ღე­ბულ­შე­მო­სავ­ლებს­შო­რის),­წლე­ბის­ ნი­ გრძელ­დე­ბა­ 2­3­ თვე­ და­ მცი­რეა­ შე­მო­სავ­ლე­ბი,­ ბან­კი­
გან­მავ­ლო­ბა­ში­დი­დია­ჭარ­ბნა­ლე­ქი­ან­ობ­ითა­და­გვალ­ვე­ კი­ ყო­ველ­თვე­ ით­ხოვს­ შე­ნა­ტანს.­ არ­ ენ­დო­ბი­ან­ ბან­კებს,­
ბით­ მი­ყე­ნე­ბუ­ლი­ ზა­რა­ლი,­ მდგო­მა­რე­ობ­ას­ ამ­ძი­მებს­ ბო­ რად­გან­თვლი­ან,­რომ­ბან­კის­პი­რო­ბე­ბი­არაა­მათს­ინ­ტე­
ლო­წლებ­ში­გა­მო­ჩე­ნილ­გა­აქ­ტი­ურ­ებ­ული­აზი­ური­ფა­რო­ რე­სებ­ზე­მორ­გე­ბუ­ლი
სა­ნას­ნე­გა­ტი­ური­გავ­ლე­ნაც.­
და­ბა­ლია­ მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბა­ ახ­ალი­
კვლე­ვი­სას­გა­მო­იკ­ვე­თა­შემ­დე­გი­მხა­რე­ები: ტექ­ნი­კის­მსურ­ველ­თათ­ვის­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მის­შე­
•­ მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რე­ბი სა­ხებ,­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბი­ კი­ უნ­დობ­ლად­ უყ­ურ­ებ­ენ­ ამ­
•­ ფერ­მე­რე­ბი პრო­ექ­ტს­ ახ­ალი­ ტექ­ნი­კის­ მა­ღა­ლი­ ფა­სი­სა­ და­ სა­ბან­კო­
სექ­ტო­რის­პო­ლი­ტი­კის­გა­მო.
ტექ­ნი­კის­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ კვლე­ვი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­
მო­სახ­ლე­ობ­ის­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ტექ­ნი­კით­ მომ­სა­ მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თათ­ვის­პრობ­ლე­მაა­ის­იც,­რომ­ფერ­მე­რე­ბი­
ხუ­რე­ბა­ კერ­ძო­ სექ­ტორ­ზეა­ მინ­დო­ბი­ლი,­ სა­ხელ­მწი­ფო­ არ­ არი­ან­ მზად­ სა­გა­ზაფხუ­ლო­ სა­მუ­შაოებისათვის­ მძი­მე­
პირ­და­პირ­არ­ერ­ევა­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში. ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­მო­(ზე­დი­ზედ­რამ­დე­ნი­მე­
მო­უს­ავ­ლი­ანი­წე­ლი­ამ­ინ­დის­ჭირ­ვე­ულ­ობ­ისა­და­აზი­ური­
გა­მო­კითხულ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობ­ას­ ტექ­ნი­კა­ ჰყავს­ გა­მარ­თულ­ ფა­რო­სა­ნას­ გა­მო),­ პრობ­ლე­მაა­ ის­იც,­ რომ­ ხვნა­თეს­ვის­
მდგო­მა­რე­ობ­აში,­მაგ­რამ­ტექ­ნი­კის­ას­აკ­იდ­ან­გა­მომ­დი­ნა­ პე­რი­ოდს­ ემ­თხვე­ვა­ საწ­ვავ­სა­პო­ხი­ მა­სა­ლე­ბის­ ფა­სე­ბის­
რე,­ხში­რად­ცდე­ბი­ან­რე­მონ­ტზე,­რაც,­დრო­ის­კარ­გვას­თან­ პი­კი.
ერ­თად,­დიდ­ხარ­ჯებ­თა­ნა­ცაა­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.
ტექ­ნი­კის­ კვლე­ვი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ მა­თი­ სერ­ვი­სით­ მო­
რამ­დე­ნი­მე­მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რი­ტექ­ნი­კას­მხო­ლოდ­სა­კუ­თა­რი­ სარ­გებ­ლე­თა­–­ფერ­მერ­თა­მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­მოკ­ვლე­ვის­
მი­წის­და­სა­მუ­შა­ვებ­ლად­ იყ­ენ­ებს,­რაც­ან­მა­თი­ დი­დი­ ას­ აუც­ილ­ებ­ლო­ბა,­გა­მო­იკ­ვე­თა­რამ­დე­ნი­მე­პრობ­ლე­მა,­რაც­
აკ­ის­ბრა­ლია­და­ფი­ზი­კუ­რად­არ­შე­უძ­ლი­ათ­სხვი­სი­მი­წის­ სა­ერ­თოა­ფერ­მერ­თა­დი­დი­უმ­რავ­ლე­სო­ბი­სათ­ვის.
და­მუ­შა­ვე­ბა,­ან­მა­თი­შე­მო­სავ­ლის­ძი­რი­თად­წყა­როს­სხვა­
საქ­მი­ან­ობა­ წარ­მო­ად­გენს­ და­ დრო­ არა­ აქ­ვთ­ ტექ­ნი­კა­ზე­ რამ­დე­ნი­მე­ მო­უს­ავ­ლი­ანი­ წლის­ გა­მო­ ფერ­მერ­თა­ ხარ­
მუ­შა­ობ­ის­ათ­ვის. ჯე­ბი­ ზრდის­ ტენ­დე­ცი­ით­ ხა­სი­ათ­დე­ბა,­ ხო­ლო­ მო­სავ­ლის­
რე­ალ­იზ­აცია­ხში­რად­თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ზე­და­ბალ­ფა­სად­
ტექ­ნი­კა­ მეტნაკ­ლე­ბა­დაა­ და­კომ­პლექ­ტე­ბუ­ლი­ მი­საბ­მე­ უწ­ევთ.­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მო­სა­ვა­ლი­ ხარ­ჯე­ბის­ და­სა­ფა­რად­ არ­
ლი­ მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბით,­ რომ­ლე­ბიც­ საკ­მა­ოდ­ ძვე­ლია­ და­ ყოფ­ნით­ და­ არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რია­ მა­თი­ ფი­ნან­სუ­რი­ მდგო­მა­
ხში­რად­ მო­ითხოვს­ რე­მონ­ტს.­ ტექ­ნი­კი­სა­ და­ მი­საბ­მე­ლი­ რე­ობა.
მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბის­ რე­მონ­ტის­ ხარ­ჯე­ბი­ მძი­მე­ ტვირ­თია­ ფერ­მერ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ მცი­რე­მი­წი­ანია,­ რაც­ აიძ­ულ­ებთ­
რეს­პო­დენ­ტთა­ დი­დი­ უმ­რავ­ლე­სო­ბი­სათ­ვის­ მა­თი­ ეკ­ონ­ აწ­არ­მო­ონ­ ერ­თი­და­იგ­ივე­ კულ­ტუ­რა,­ რა­საც­ მივ­ყა­ვართ­
ომ­იკ­ური­მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან­გა­მომ­დი­ნა­რე. ნი­ად­აგ­ის­ გა­მო­ფიტ­ვი­სა­ და­ მო­სავ­ლი­ან­ობ­ის­ კლე­ბის­კენ.­
ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ და­ბა­ლი­ დო­ნი­სა­ და­ მძი­მე­ ფი­ნან­
რამ­დე­ნი­მე­მე­ქა­ნი­ზა­ტორს­არ­აქ­ვს­მი­საბ­მე­ლი­მოწყო­ბი­ სუ­რი­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ გა­მო­ ვერ­ ახ­ერ­ხე­ბენ­ ახ­ალი­ კულ­
ლო­ბე­ბი,­ მაგ­რამ­ სა­ჭი­რო­ებ­ის­ას­ სხვის­გან­ თხო­ულ­ობ­ენ­ ტუ­რე­ბი­სა­ და­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ და­ნერ­გვას,­ ფეხს­ ვერ­
სა­კუ­თა­რი­მი­წის­და­სა­მუ­შა­ვებ­ლად. უწყო­ბენ­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თა­ნა­მედ­
იმ­ის­ გა­მო,­ რომ­ ხში­რად­ უწ­ევთ­ ტექ­ნი­კი­სა­ და­ მი­საბ­მე­ რო­ვე­მოთხოვ­ნებს­და­სტან­დარ­ტებს.
ლი­ მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბის­ რე­მონ­ტი,­ დი­დია­ სა­მუ­შაო­ სე­ზონ­ მძი­მე­ ფი­ნან­სუ­რი­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ გა­მო­ ფერ­მე­რე­ბი­ სა­
ზე­ცდე­ნა­და­რე­ალ­ურ­ად­გა­ცი­ლე­ბით­ნაკ­ლებს­მუ­შა­ობ­ენ,­ გა­ზაფხუ­ლო­სა­მუ­შაოებს­ვერ­ხვდე­ბი­ან­მზად,­რაც­იწ­ვევს­
ვიდ­რე­ შეძ­ლებ­დნენ­ გა­მარ­თუ­ლი­ ტექ­ნი­კით­ მუ­შა­ობ­ის­ას.­ აგ­რო­ვა­დე­ბის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ დარ­ღვე­ვას­ და,­ შე­სა­ბა­მი­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ რე­მონ­ტს­ ძი­რი­თა­დად­ სა­კუ­თა­რი­ ხე­ სად,­მო­სავ­ლი­ან­ობ­ის­შემ­ცი­რე­ბას.
ლით­აკ­ეთ­ებ­ენ,­მაგ­რამ­და­ბა­ლია­მა­რაგ­ნა­წი­ლებ­ზე­წვდო­
მა­მა­თი­ფა­სი­სა­და­დე­ფი­ცი­ტის­გა­მო,­ძი­რი­თა­დად­იყ­ენ­ებ­ენ­ სახ­ნავ­სა­თე­სი­ სა­ვარ­გუ­ლე­ბი­ არ­ას­აკ­მა­რი­სა­დაა­ და­ცუ­
მე­ორ­ად­ნა­წი­ლებს.­მხო­ლოდ­შპს­„მე­ქა­ნი­ზა­ტორს“­არ­აქ­ ლი­ –­ პი­რუტყვი­ ხში­რად­ ან­ად­გუ­რებს­ ნა­თე­სებ­სა­ და­ მო­
ვს­პრობ­ლე­მა­მა­რაგ­ნა­წი­ლებ­ზე,­რად­გან­აქ­ვთ­მა­რა­გე­ბის­ სა­ვალს,­რაც­არ­არ­ენ­ტა­ბე­ლურს­ხდის­მი­წის­და­მუ­შა­ვე­ბას.­
შექ­მნის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­და­რე­მონ­ტზე­ტექ­ნი­კის­ცდე­ნა­მი­ ნა­თე­სე­ბის­გა­ნად­გუ­რე­ბას­ვე­გე­ტა­ცი­ის­სხვა­დას­ხვა­ეტ­აპ­ზე­
ნი­მუ­მამ­დე­აქ­ვთ­დაყ­ვა­ნი­ლი,­მწყობ­რი­დან­გა­მო­სუ­ლი­ტექ­ აქ­ვს­ად­გი­ლი,­არ­ის­შემ­თხვე­ვე­ბი,­რო­ცა­პი­რუტყვი­ას­აღ­ებ­
ნი­კის­ჩა­ნაც­ვლე­ბა­საც­უმ­ტკივ­ნე­ულ­ოდ­ახ­ერ­ხე­ბენ. მო­სა­ვალს­ ან­ად­გუ­რებს.­ ფერ­მე­რი­ ხში­რად­ იძ­ულ­ებ­ულია­
ან­სა­ერ­თოდ­არ­და­ამ­უშა­ოს­მი­წა,­ან­იჯ­არ­ით­აიღ­ოს­შე­
მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობ­ას,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ სურ­ვი­ლი­ და­რე­ბით­ უკ­ეთ­ და­ცულ­ ტე­რი­ტო­რი­აზე,­ რაც­ ზრდის­ ხარ­
სა,­არ­აქ­ვთ­ახ­ალი­ტექ­ნი­კა,­რად­გან­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რი­ეკ­ ჯებს.

50
ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­და­ბა­ლი­დო­ნე­ფერ­მერს­უკ­არ­გავს­
შან­სს,­ ის­არ­გებ­ლოს­ ხელ­შეწყო­ბის­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­
რა­მე­ბით,­ხო­ლო­მა­თი­დი­დი­ნა­წი­ლი,­ვი­საც­აქ­ვს­სა­თა­ნა­
დო­ინ­ფორ­მა­ცია,­ან­ვერ­სარ­გებ­ლობს­ამ­პროგ­რა­მე­ბით,­
ან­არ­სჯე­რა,­რომ­და­ეხ­მა­რე­ბი­ან.­უმ­ეტ­ეს­ობა­თვლის,­რომ­
სურ­ვი­ლის­მი­უხ­ედ­ავ­ად,­ეს­პროგ­რა­მე­ბი­ფი­ნან­სუ­რად­მი­
უწ­ვდო­მე­ლია­ მათ­თვის,­ რად­გან­ არაა­ მათ­ ინ­ტე­რე­სებ­ზე­
გათ­ვლი­ლი.
ფერ­მერ­თა­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­ არ­ას­აკ­მა­რი­სა­დაა­ ინ­ფორ­მი­
რე­ბუ­ლი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ებ­ის­ შე­სა­
ხებ,­არ­სჯე­რა­მა­თი­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბის­და­არ­აქ­ვთ­სურ­ვი­ლი­
კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ში­გა­წევ­რი­ან­ებ­ისა.
სა­ირ­იგ­აციო­ნა­გე­ბო­ბე­ბის­გა­უმ­არ­თა­ობა,­მი­წის­არ­ას­აკ­მა­
რი­სად­და­მუ­შა­ვე­ბას­თან­ერ­თად,­იწ­ვევს­სახ­ნა­ვი­მი­წე­ბის­
მე­ორ­ად­და­ჭა­ობ­ებ­ას,­ნაკ­ვე­თე­ბი­დრო­თა­გან­მავ­ლო­ბა­ში­
იფ­არ­ება­ ტყე­ბუჩ­ქნა­რით­ და­ მი­წათ­სარ­გებ­ლო­ბის­თვის­
გა­მო­უს­ად­ეგ­არი­ხდე­ბა.
დრო­თა­გან­მავ­ლო­ბა­ში­დაგ­რო­ვე­ბულ­მა­ამ­პრობ­ლე­მებ­
მა,­სოფ­ლის­დახ­მა­რე­ბის­პროგ­რა­მის­დას­რუ­ლე­ბის­ფონ­
ზე,­წლი­დან­წლამ­დე­გა­ზარ­დეს­და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელი­მი­წე­ბის­
ფარ­თო­ბი,­ რაც­ ნე­გა­ტი­ურ­ად­ მოქ­მე­დებს­ ის­ედ­აც­ მძი­მე­
მდგო­მა­რე­ობ­აში­მყოფ­მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­მდგო­მა­რე­ობ­აზე.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ტექ­ნი­კის­ კვლე­ვი­სას­ გა­მო­იკ­
ვე­თა­ ზო­გა­დად­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­აში­ დაგ­რო­ვი­ლი­
პრობ­ლე­მე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ურ­თი­ერ­თდა­მო­კი­დე­ბუ­ლია­
და­ გა­დაწყვე­ტი­სას­ მო­ითხოვს­ კომ­პლექ­სურ­ მიდ­გო­მას.­
ამ­ პრობ­ლე­მა­თა­ მოგ­ვა­რე­ბა­ რთუ­ლია­ ერ­თმა­ნე­თი­სა­გან­
და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად.­ პრობ­ლე­მა­ ეხ­ება­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ დიდ­
ნა­წილს­ და­ მი­სი­ გა­დაწყვე­ტა­ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი­ მნიშ­
ვნე­ლო­ბი­საა,­ რად­გან­ ქვეყ­ნის­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ ძლი­ერ­ება­
შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ძლი­ერი­სოფ­ლის­გა­რე­შე.
იზ­რდე­ბა­ და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ სა­ვარ­
გუ­ლე­ბის­ მო­ცუ­ლო­ბა,­ და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელი­ მი­წა­ კი­ დრო­თა­
გან­მავ­ლო­ბა­ში­გა­მო­დის­მწყობ­რი­დან,­მიმ­დი­ნა­რე­ობს­მი­
სი­ მე­ორ­ადი­ და­ჭა­ობ­ებ­ის­ და­ გატყე­ვე­ბის­ პრო­ცე­სი,­ რი­სი­
შე­ჩე­რე­ბა­და­სა­თა­ნა­დო­მდგო­მა­რე­ობ­ამ­დე­მიყ­ვა­ნა­უფ­რო­
ძნე­ლი­ და­ ძვი­რი­ პრობ­ლე­მაა,­ ვიდ­რე­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­ვარ­
გუ­ლე­ბის­მოვ­ლა.
პრობ­ლე­მე­ბის­ დაგ­რო­ვე­ბა­ ხელს­ უწყობს­ მიგ­რა­ცი­ულ­
პრო­ცე­სებს,­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ სოფ­ლის­ დაც­ლა.­ ფერ­მე­რი­
ტო­ვებს­ სა­კუ­თარ­ მი­წას­ და­ სარ­ჩოს­ სა­შოვ­რად­ ხში­რად­
უცხო­ეთ­შიც­გა­დის.­
პრობ­ლე­მის­ გა­დაწყვე­ტა­ მო­ითხოვს­ სა­კა­ნონ­მდებ­ლო­
ცვლი­ლე­ბე­ბის­გა­ტა­რე­ბას,­თუნ­დაც­სოფ­ლის­სტა­ტუ­სის­ან­
მი­წის­ კა­ნო­ნის­ მი­ღე­ბას.­ ეს­ შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ ად­გი­ლობ­რივ­
დო­ნე­ზე,­სა­ჭი­როა­ცენ­ტრა­ლურ­მა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­გა­დად­
გას­შე­სა­ბა­მი­სი­ნა­ბი­ჯე­ბი­დარ­გში­არ­სე­ბუ­ლი­რე­ალ­ობ­ისა­
და­მო­წი­ნა­ვე­მსოფ­ლიო­პრაქ­ტი­კის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით.
შექ­მნი­ლი­ მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან­ გა­მო­სა­ვა­ლი­ შე­იძ­ლე­ბა­
რამ­დე­ნი­მე­იყ­ოს:
•­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ დო­ნო­რე­ბის­გან­
მო­იძი­ოს­სა­ჭი­რო­რე­სურ­სი­და­გას­ცეს­გრძელ­ვა­დი­
ანი­გრან­ტე­ბი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­სა­შე­ღა­ვა­თო­პე­რი­
ოდ­ით­ახ­ალი­ტექ­ნი­კის­შე­ძე­ნის­მსურ­ვე­ლე­ბის­თვის,­
რად­გან­თა­ვად­მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რე­ბი­სათ­ვის­პრაქ­ტი­კუ­
ლად­შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ახ­ალი­ტექ­ნი­კის­შე­ძე­ნი­სათ­ვის­
სა­ჭი­რო­ თან­ხე­ბის­ მო­ძი­ება­მო­ბი­ლი­ზე­ბა,­ სა­ბან­კო­
სექ­ტო­რი­სად­მი­მა­თი­ნდო­ბა­კი­მი­ნი­მა­ლუ­რია;
•­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ უნ­და­ გა­მო­ნა­ხოს­ რე­სურ­სი,­ რა­თა­
გაიაფდეს­ და­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ გახ­დეს­ ქვე­ყა­ნა­
ში­ შე­მო­ტა­ნი­ლი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ტექ­ნი­კა,­
თუნ­დაც­სა­გა­და­სა­ხა­დო­შე­ღა­ვა­თე­ბის­(შე­მომ­ტა­ნე­
ბის­სა­ბა­ჟო­მო­საკ­რებ­ლის­გან­გან­თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­და­
სხვა)­და­წე­სე­ბით;
•­ აუც­ილ­ებ­ელია­ დო­ტა­ცი­ები­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­
სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­თვის­ გან­კუთ­ვნილ­ საწ­ვავ­სა­ და­ სა­
პოხ­მა­სა­ლებ­ზე,­რად­გან­სწო­რედ­სა­სოფ­ლო­სა­მე­
ურ­ნეო­ სა­მუ­შაოების­ პე­რი­ოდ­ში­ ხდე­ბა­ მათ­ზე­ ფა­
სე­ბის­მა­ტე­ბა,­ეს­კი­მძი­მე­ტვირ­თად­აწ­ვე­ბა­ის­ედ­აც­
მძი­მე­მდგო­მა­რე­ობ­აში­მყოფ­ფერ­მე­რებს;
•­ სა­სურ­ვე­ლია­პირ­ვე­ლა­დი­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ებ­ის­
ზრდის­თვის­ სტი­მუ­ლის­ მი­ცე­მა,­ რაც­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ მრეწ­ვე­ლო­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­
მოხ­დე­ბა­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ სურ­სა­თის­ ად­გი­ლობ­
რი­ვით­ჩა­ნაც­ვლე­ბა;­
•­ წლე­ბის­ წინ­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ სა­ვარ­გუ­ლე­ბი­
იზ­ოლ­ირ­ებ­ული­ იყო­ სა­ძოვ­რე­ბის­გან.­ დრო­თა­ გან­
მავ­ლო­ბა­ში­ მწყობ­რი­დან­ გა­მო­ვი­და­ და­ მო­იშ­ალა­
ხსე­ნე­ბუ­ლი­ სის­ტე­მა,­ სტი­ქი­ურ­ად­ ხდე­ბა­ მი­სი­ აღ­
დგე­ნა­შე­კე­თე­ბა,­ რაც­ არ­ იძ­ლე­ვა­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­
შე­დეგს,­ პი­რუტყვი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ საქ­მი­
ან­ობ­ის­ სხვა­დას­ხვა­ ეტ­აპ­ზე­ ან­ად­გუ­რებს­ ნა­თე­სებ­
სა­ და­ მო­სა­ვალს,­ ხდე­ბა­ აგ­რო­ვა­დე­ბის­ მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნი­ დარ­ღვე­ვა,­ რაც­ სა­ბო­ლო­ოდ­ ფერ­მერ­თა­
შე­მო­სავ­ლებ­ზე­ აის­ახ­ება,­ მცირ­დე­ბა­ მო­სა­ვა­ლი­ და­
იზ­რდე­ბა­ მი­სი­ თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა.­ სა­სარ­გებ­ლო­
იქ­ნე­ბო­და­სპე­ცი­ალ­ური­პროგ­რა­მის­შე­მუ­შა­ვე­ბა­სა­
სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­სა­ვარ­გუ­ლე­ბის­პი­რუტყვის­გან­
დაც­ვის­თვის,­ რად­გან­ თა­ვად­ სო­ფელს­ სა­ამ­ის­ოდ­
არ­გა­აჩ­ნია­ბი­უჯ­ეტი;
•­ წლე­ბის­წინ­სო­ფელს­ჰყავ­და­სა­კუ­თა­რი­არ­ჩე­ული­
ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა­(გამ­გე­ობა),­გა­აჩ­ნდა­ქო­ნე­ბა­და­
ჰქონ­და­ბი­უჯ­ეტი.­დღეს­ეს­მე­ქა­ნიზ­მი­გა­უქ­მე­ბუ­ლია,­
51
 მი­სი­აღ­დგე­ნით­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­იქ­ნე­ბა­უამ­რა­ვი­ად­ მოგ­ვა­რე­ბი­სა­კენ­ გა­დად­გმუ­ლი­ დი­დი­ ნა­ბი­ჯია.ს­ ას­არ­
გი­ლობ­რი­ვი­პრობ­ლე­მის­მოგ­ვა­რე­ბა; გებ­ლო­ იქ­ნე­ბა­ ან­ალ­ოგი­ური­ პრობ­ლე­მე­ბის­ მოგ­ვა­რე­ბის­
მსოფ­ლიო­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ გა­აზ­რე­ბუ­ლად­ გა­ზი­არ­ება­ და­
•­ და­ბა­ლია­ ფერ­მერ­თა­ წვდო­მა­ ფი­ნან­სებ­ზე.­ სა­ბან­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა.
კო­ პრო­დუქ­ტე­ბი,­ რომ­ლი­თაც­ ფერ­მერს­ შე­უძ­ლია­
ის­არ­გებ­ლოს,­ არ­ ით­ვა­ლის­წი­ნებს­ მნიშ­ვნე­ლო­ რე­გი­ონ­ში­შექ­მნი­ლია­შპს­„მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რი“,­მაგ­რამ­მა­თი­
ვან­ სა­შე­ღა­ვა­თო­ პე­რი­ოდს,­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ ძა­ლის­ხმე­ვა­არაა­საკ­მა­რი­სი­მო­ცე­მუ­ლი­პრობ­ლე­მის­გა­
ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ კი­ შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ გრძელ­ვა­დი­ანი­ და­საჭ­რე­ლად.­
პერ­სპექ­ტი­ვე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბის­ გა­რე­შე.­ სა­
ხელ­მწი­ფოს­ შე­უძ­ლია­ სტი­მუ­ლი­ მის­ცეს­ დარ­ წარ­მო­ჩე­ნი­ლი­ პრობ­ლე­მა­ გლო­ბა­ლუ­რი­ ხა­სი­ათ­ისაა­ და­
გის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ დო­ნო­რე­ბი­სა­ ცდე­ბა­ ერ­თი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ფარ­გლებს.­ პრობ­ლე­
გან­მიზ­ნობ­რი­ვი­გრან­ტე­ბის­მო­ძი­ებ­ით. მის­ მოგ­ვა­რე­ბა­ შე­უძ­ლე­ბე­ლია­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ძა­ლე­ბით,­
სა­ჭი­როა­ პრობ­ლე­მის­ მოგ­ვა­რე­ბა­ სამ­თავ­რო­ბო­ და­ სა­
ნე­ბის­მი­ერი­ზე­მოთ­ჩა­მოთ­ვლი­ლის­რე­კო­მენ­და­ცი­ის­გათ­ კა­ნონ­მდებ­ლო­ დო­ნე­ზე.­ პრობ­ლე­მის­ მოგ­ვა­რე­ბას­ ხე­ლი­
ვა­ლის­წი­ნე­ბა­ და­დე­ბი­თად­ წა­ად­გე­ბა­ დას­მუ­ლი­ პრობ­ მხო­ლოდ­გულ­გრი­ლო­ბამ­და­პრობ­ლე­მის­არ­და­ნახ­ვა­იგ­
ლე­მის­ გა­დაჭ­რას.­ მე­ქა­ნი­ზა­ტორ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ თა­ვა­დაც­ ნო­რი­რე­ბამ­შე­უძ­ლია­შე­უშ­ალ­ოს.
ფერ­მე­რია­ და­ მა­თი­ შე­მო­სავ­ლე­ბის­ გაზ­რდა­ პრობ­ლე­მის­

52
V ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის სოფლების –
ანაკლიისა და განმუხურის – აგროტურიზმში
ჩართული/ჩართვის პოტენციალის მქონე
მცირე და საშუალო მეწარმეების
პრობლემებისა და საჭიროებების კვლევა
ედუ­არდ­ფარ­ცვა­ნია,
ახ­ალ­გაზ­რდე­ბი­სა­მეგ­რე­ლოს­გან­ვი­თა­რე­ბისთვის

შესავალი მეთოდოლოგია
წი­ნამ­დე­ბა­რე­დო­კუ­მენ­ტი­წარ­მო­ად­გენს­ზუგ­დი­დის­მუ­ნი­ კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ მი­სი­ გან­ხორ­ცი­ელ­
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სოფ­ლებ­ში­(ან­აკ­ლია,­გან­მუ­ხუ­რი)­აგ­რო­ტუ­ ებ­ის­ ყვე­ლა­ზე­ ოპ­ტი­მა­ლურ­ გზად­ მიჩ­ნე­ულ­ იქ­ნა­ თვი­სებ­
რიზ­მში­ ჩარ­თუ­ლი/ჩარ­თვის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ მქო­ნე­ მცი­რე­ რი­ვი­მე­თო­დის­გა­მო­ყე­ნე­ბა.
და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ის­პრობ­ლე­მე­ბი­სა­და­სა­ჭი­რო­ებ­ ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­ვიუები­ ჩა­ტარ­და­ პი­რებ­თან,­ რომ­
ებ­ის­კვლე­ვის­ან­ალ­იტ­იკ­ურ­ან­გა­რიშს.­ ლე­ბიც­უშუ­ალო­კავ­შირ­ში­არი­ან­რე­გი­ონ­ში­აგ­რო­ტუ­რიზ­
მის­ სფე­როს­თან.­ ჩა­ტარ­და­ 11­ ინ­ტერ­ვიუ:­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მში­
კვლე­ვის­შე­დე­გად­გა­მოვ­ლინ­და­აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ ჩარ­თუ­ლი/ჩარ­თვის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­მქო­ნე­პი­რებ­თან,­ტუ­
ში­ამ­ჟა­მად­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ჭი­რო­ებ­ები/პრობ­ლე­მე­ბი,­რომ­ რის­ტებ­სა­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წარ­მო­მად­
ლის­ მოგ­ვა­რე­ბაც­ ად­გი­ლობ­რივ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­ აგ­რო­ტუ­ გენ­ლებ­თან.
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სწორ­და­გეგ­მვა­ში­შე­უწყობს­ხელს. თი­თოეული­ინ­ტერ­ვი­უს­ხან­გრძლი­ვო­ბა,­და­ახ­ლო­ებ­ით,­40­
წუთს­შე­ად­გენ­და,­ხო­ლო­სა­ვე­ლე­სა­მუ­შაოები­2018­წლის­
20­მა­ის­იდ­ან­20­ივ­ნი­სის­ჩათ­ვლით­მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და.
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­ძი­რი­თად­მი­ზანს­წარ­მო­ად­გენ­და­ან­აკ­ლია­გან­ კვლევის შედეგები
მუ­ხურ­ში­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­ სექ­ტორ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ პრობ­
ლე­მე­ბის/სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­და­შე­სა­ბა­მი­სი­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მი­ გუ­ლის­ხმობს­ ვი­ზი­ტო­რის­ მი­ღე­ბა­სა­ და­
რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ და­ ცენ­ გან­თავ­სე­ბას­ ფერ­მე­რულ­ მე­ურ­ნე­ობ­აში,­ ნა­ტუ­რა­ლუ­რი­
ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ წარ­მო­მად­გნე­ლე­ბის­თვის­ და­ ად­გილ­ზე­ დამ­ზა­დე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ტით­ გა­მას­პინ­ძლე­ბას,­
სხვა­შე­სა­ბა­მი­სი­პი­რე­ბის­თვის. პრო­დუქ­ტე­ბის­ გა­ყიდ­ვა­სა­ და­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას­ ად­გი­
ლობ­რი­ვად.­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ობ­
კვლე­ვის­ ძი­რი­თად­ ამ­ოც­ან­ას­ წარ­მო­ად­გენ­და­ ან­აკ­ლია­ ის­ყო­ფა­ცხოვ­რე­ბის­და­მა­თი­ტრა­დი­ცი­ული­საქ­მი­ან­ობ­ის,­
გან­მუ­ხუ­რის­ ზო­ნა­ში­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ პრობ­ლე­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ კულ­ტუ­რუ­ლი­ მემ­კვიდ­რე­ობ­ის,­ პრო­დუქ­
მე­ბი­სა­ და­ სა­ჭი­რო­ებ­ის­ შე­ფა­სე­ბა­ იმ­ პი­რე­ბის­ მი­ერ,­ ვინც­ ცი­ის­გაც­ნო­ბი­სა­და­ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ცოდ­ნის­გა­ზი­არ­ებ­ის­
უშუ­ალო­ კავ­შირ­შია­ ამ­ სფე­როს­თან,­ კონ­კრე­ტუ­ლად­ აგ­ კარ­გი­სა­შუ­ალ­ებაა.
რო­ტუ­რიზ­მში­ ჩარ­თუ­ლი/ჩარ­თვის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ მქო­ნე­
პი­რე­ბი,­ ტუ­რის­ტე­ბი­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ რო­გორც­კვლე­ვამ­აჩ­ვე­ნა­ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურს­აგ­რო­ტუ­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი. რიზ­მის­დი­დი­პო­ტენ­ცი­ალი­გა­აჩ­ნია,­მაგ­რამ­ად­გი­ლობ­რივ­
მო­სახ­ლე­ობ­ას­არ­აქ­ვს­შე­სა­ბა­მი­სი­ტუ­რის­ტუ­ლი­სერ­ვი­სე­
კვლე­ვის­მიზ­ნე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე­გა­მო­იკ­ვე­თა­კვლე­ვის­ ბის­ მი­წო­დე­ბის­ გა­მოც­დი­ლე­ბა­ და­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მთან­ და­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ამ­ოც­ან­ები: კავ­ში­რე­ბით­ მა­თი­ ზო­გა­დი­ ცოდ­ნა­ მწი­რია.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­
ვია,­ რომ­ ში­და­ ტუ­რის­ტებს­ ძი­რი­თა­დად­ ზღვა­ იზ­იდ­ავთ,­
•­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ვი­თა­რე­ბის­ ხო­ლო­ უცხო­ელი­ ტუ­რის­ტე­ბი­ მე­ტად­ არი­ან­ და­ინ­ტე­რე­სე­
შე­ფა­სე­ბა;­ ბუ­ლი­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მით,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ აუც­ილ­ებ­ელია­ ად­
•­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ნის­დად­გე­ნა; გი­ლობ­რივ­მა­ მო­სახ­ლე­ობ­ამ­ მი­იღ­ოს­ მე­ტი­ ინ­ფორ­მა­ცია­
•­ სა­მო­მავ­ლო­ხედ­ვე­ბი. ამ­ სფერ­სთან­ და­კავ­ში­რე­ბით,­ რა­თა­ შეძ­ლონ­ სა­კუ­თარ­
მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ და­ მომ­სა­ხუ­რე­

53
ბე­ბის­რე­ალ­იზ­ება,­რა­თა­რე­გი­ონი­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­იყ­ოს­ტუ­
რის­ტე­ბის­თვის­წლის­ნე­ბის­მი­ერ­სე­ზონ­ზე.
ვი­ზი­ტორ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ას­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­
სას­ტუმ­როს­ ან­იჭ­ებს,­ რაც,­ მა­თი­ თქმით,­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­
ლია­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ფა­სით­და­
ად­გი­ლობ­რივ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­თან­ აქ­ტი­ური­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბით.­ გა­მო­კითხულ­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ ან­აკ­
ლია­გან­მუ­ხუ­რის­უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ად­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ინ­ფრას­
ტუქ­ტუ­რას­თან­ შერ­წყმულ­ სოფ­ლის­ ტი­პის­ და­სახ­ლე­ბას­
მი­იჩ­ნევს,­ რაც­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ მნიშ­
ვნე­ლო­ვან­ფაქ­ტორს­წარ­მო­ად­გნს.
ანაკლია-განმუხურში არსებული
ტურისტული გარემოს შეფასება
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ ირ­კვე­ვა,­ რომ­ ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­
ში­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ პრო­ცე­სი­ დი­ნა­მი­ურ­ად­ მიმ­
დი­ნა­რე­ობს.­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ აზ­რით,­ წარ­სულ­თან­ შე­
და­რე­ბით,­ ბო­ლო­ პე­რი­ოდ­ში­ ტუ­რიზ­მი­ საკ­მა­ოდ­ მა­ღა­ლი­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ეტ­აპ­ებს­აღ­წევს,­რაც,­ერ­თი­მხრით,­ან­აკ­
ლია­გან­მუ­ხუ­რის­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ზე,­
ხო­ლო,­მე­ორე­მხრით,­ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­
რა­ოდ­ენ­ობ­აზე­ პო­ზი­ტი­ურ­ად­ აის­ახ­ება.­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­
გან­ცხა­დე­ბით,­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ამ­რე­გი­ონ­ის­მნიშ­
ვნე­ლო­ვან­ პრი­ორ­იტ­ეტს­ წარ­მო­ად­გენს,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ამ­
კუთხით­მკვეთ­რი­ცვლი­ლე­ბე­ბი­შე­ინ­იშ­ნე­ბა:
•­ სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ზრდა;
•­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა;
•­ გარ­თო­ბის­ობი­ექ­ტე­ბის­მა­ტე­ბა,­ტარ­დე­ბა­სე­ზო­ნუ­რი­
ფეს­ტი­ვა­ლე­ბი;
•­ რე­გი­ონ­ის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ მას­
შტა­ბე­ბით.
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­რომ­ტუ­რის­ტე­ბის­მო­ზიდ­ვის­მიზ­ნით,­მუ­სი­
კა­ლურ­ ფეს­ტი­ვალ­თან­ ერ­თად­ ტარ­დე­ბა­ სა­ხალ­ხო­ დღე­
სას­წა­ული­„ან­აკ­ლი­ობა“,­სა­დაც­გა­მო­ფე­ნი­ლია­ად­გი­ლობ­
რი­ვი­ წარ­მო­ებ­ის­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ პრო­დუქ­ტე­ბი,­
დღის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ტარ­დე­ბა­სხვა­დას­ხვა­კულ­ტუ­რუ­ლი­
აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­ რაც­ სტუმ­რებს­ უკ­ეთ­ აც­ნობს­ ად­გი­ლობ­რივ­
ტრა­დი­ცი­ებს,­ კუ­ლი­ნა­რი­ას­ და­ ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­ში­ არ­
სე­ბულ­ტუ­რის­ტულ­პრო­დუქ­ტებს.­
კვლე­ვის­ მო­ნა­ცე­მებ­ზე­ დაყ­რდნო­ბით­ შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას,­
რომ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ ან­აკ­ლია­გან­მუ­
ხუ­რი­ მიმ­ზიდ­ვე­ლია­ ზღვა­ზე­ დას­ვე­ნე­ბის­ კუთხით.­ აღ­
ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ამ­ ზო­ნა­ში,­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სხვა­ საზღვაო­
კუ­რორ­ტებ­თან­ შე­და­რე­ბით,­ უკ­ეთ­ესი­ კლი­მა­ტი­ და­ მრა­
ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­გა­რე­მოა.­ას­ევე­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­რომ,­აგ­რო­
ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ან­აკ­ლი­აში­ ტუ­
რის­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ არ­ იქ­ნე­ბა­ სე­ზო­ნუ­რი­ და­ ეს­ ზო­ნა­
მთე­ლი­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­იქ­ნე­ბა­ტუ­რის­ტუ­ლად­აქ­ტი­
ური.­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ თუ­ ად­გი­ლობ­რი­ვებს­ ექ­ნე­ბათ­ ინ­
ფორ­მა­ცია­ სერ­ვი­სის­ მი­წო­დე­ბის­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სტან­
54
დარ­ტებ­ზე,­ ექ­ნე­ბათ­ წვდო­მა­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სა­ძი­ებო­
სის­ტე­მებ­თან,­რომ­ლის­მეშ­ვე­ობ­ით­აც­თა­ვი­ანთ­მომ­სა­ხუ­
რე­ბას­და­პრო­დუქ­ცი­ას­გა­აც­ნო­ბენ­ფარ­თო­მა­სებს,­ან­აკ­
ლია­გან­მუ­ხურ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალი­
ყვე­ლა­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­გა­იზ­რდე­ბა.
კვლე­ვის­მო­ნა­წი­ლე­ებ­მა­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­ან­აკ­ლია­გან­მუ­
ხუ­რის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ სრუ­ლად­ ათ­ვი­სე­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­
შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ეს­ზო­ნა­გახ­დეს­ქვეყ­ნის­მას­შტა­ბით­ერთ­
ერ­თი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ტუ­რის­ტუ­ლი­ცენ­ტრი,­ერ­თი­მხრით,­
რა­საც­გა­ნა­პი­რო­ბებს­კარ­გი­კლი­მა­ტუ­რი­პი­რო­ბე­ბი­(მცი­
რე­ნა­ლე­ქი),­ხო­ლო,­მე­ორე­მხრით,­მი­სი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­
რე­სურ­სი,­ რო­გორც­ საზღვაო,­ ას­ევე­ აგ­რო­ ტუ­რიზ­მის­ მი­
მარ­თუ­ლე­ბით.
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ ირ­კვე­ვა,­ რომ­ ტუ­რის­ტე­ბი­ გან­სა­კუთ­
რე­ბით­ ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან­ და­ იხ­იბ­ლე­ბი­ან­ ქარ­თუ­ლი­ კულ­
ტუ­რით,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სტუ­მარ­თმოყ­ვა­რე­ობ­ით,­ ქარ­თუ­
ლი­სამ­ზა­რე­ულ­ოთი,­რაც,­რეს­პო­დენ­ტე­ბის­გან­ცხა­დე­ბით,­
ხში­რად­ ხდე­ბა­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ გან­მე­ორ­ებ­ით­ ვი­ზი­ტის­
მი­ზე­ზი.
„არ­ის­ ენ­ობ­რი­ვი­ ბა­რი­ერი,­ რო­მე­ლიც­ ხშირ­ შემ­თხვე­ვა­ში­
დაბ­რკო­ლე­ბებს­ქმნის,­ამ­იტ­ომ­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­როს­მე­პატ­
რო­ნე­ები­ვერ­ახ­ერ­ხე­ბენ­სრუ­ლად­შე­მოგ­ვთა­ვა­ზონ­ის­სერ­
ვი­სე­ბი­და­პრო­დუქ­ცია,­რომ­ლის­მი­წო­დე­ბის­პო­ტენ­ცი­ალ­იც­
გა­აჩ­ნი­ათ.­ძა­ლი­ან­მომ­წონს­სოფ­ლის­ტი­პის­და­სახ­ლე­ბას­
თან­ შე­თავ­სე­ბუ­ლი­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ინ­ფრას­ტურ­ქტუ­რა­ და­
ხალ­ხი,­რო­მე­ლიც­ძა­ლი­ან­სტუ­მარ­თმოყ­ვა­რეა,“­–­მეი,­ტუ­
რის­ტი­მა­ლა­იზი­იდ­ან.­­­­­­­­­
„ზუგ­დიდ­ში­ ვცხოვ­რობ.­ ჩემ­თვის­ ძა­ლი­ან­ მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი­
იქ­ნე­ბა,­ თუ­ ასე­ ახ­ლოს­ შევ­ძლებ­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ მომ­
სა­ხუ­რე­ბე­ბის­ მი­ღე­ბას,­ თა­ვი­სუ­ფალ­ დროს­ სი­ამ­ოვ­ნე­ბით­
ვეწ­ვე­ოდი­ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურს.­აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­მი­მარ­თუ­
ლე­ბით­ალ­ბათ­შვი­ლებ­თან­ერ­თად­მივ­მარ­თავ­დი­სხვა­დას­
ხვა­ მომ­სა­ხუ­რე­ბებს,­ ბავ­შვებს­ სა­თევ­ზა­ოდ­ წა­ვიყ­ვან­დი­ ან­
ნა­ვით­გა­ვი­სე­ირ­ნებ­დით,“­–­ზუ­რა­ბი,­ზუგ­დი­დის­მცხოვ­რე­ბი.
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოვ­ლინ­და­ ტუ­რის­ტულ­ სექ­ტორ­ში­
არ­სე­ბუ­ლი­კონ­კრე­ტუ­ლი­ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბე­ბიც.­სერ­ვი­სის­და­
ბა­ლი­ დო­ნე,­ რაც­ გა­მოწ­ვე­ულია­ ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის­ ნაკ­
ლე­ბი­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბით­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სერ­ვი­სე­ბის­
მი­წო­დე­ბის­სა­ერ­თა­შო­რი­სოდ­და­ნერ­გილ­პრაქ­ტი­კის­შე­
სა­ხებ.­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­სფე­რო­გა­მო­კითხულ­თა­მი­ერ­ყვე­
ლა­ზე­პრობ­ლე­მა­ტურ­სა­კითხად­გა­ნი­ხი­ლე­ბა.
ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ამ­ობ­ობს,­რომ­მათ­არ­
გა­აჩ­ნი­ათ­ინ­ფორ­მა­ცია­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ან­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­
პრო­ექ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ,­რომ­ლე­ბიც­მი­მარ­თუ­ლია­აგ­რო­ტუ­
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე.
„USAID“­ ახ­ორ­იც­ელ­ებს­ რე­გი­ონ­ში­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­
ბის­თვის­ სხვა­დას­ხვა­ პრო­ექ­ტს,­ მა­გა­ლი­თად:­ USAID­ ZR­
DA­ს­ პრო­ექ­ტი­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ და­ სოფ­ლის­ ტუ­რიზ­მის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­ პროგ­რა­მა,­ ას­ევე­ პროგ­რა­მა­
,,აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში“,­ რომ­ლის­ ფარ­გლებ­შიც­ ად­გი­
ლობ­რივ­მო­სახ­ლე­ობ­ას­სა­შუ­ალ­ება­ეძ­ლე­ვა,­ჩერ­თოს­მიკ­
 რო­და­მცი­რე­მე­წარ­მე­ებ­ის­ხელ­შეწყო­ბის­პროგ­რა­მა­ში,“­–­
ირ­აკ­ლი,­სამ­ხა­რეო­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­პრო­ექ­ტე­ბის­მარ­თვის­
სამ­სა­ხუ­რის­თა­ნამ­შრო­მე­ლი.
„არ­აფ­ერი­მსმე­ნია­აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე­მი­მარ­
თუ­ლი­პრო­ექ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ,­მაქ­ვს­საკ­მა­ოდ­ძლი­ერი­სოფ­
ლის­მე­ურ­ნე­ობა,­მყავს­მსხვილ­ფე­ხა­სა­ქო­ნე­ლი,­ვა­წარ­მო­ებ­
რძის­ პრო­დუქ­ტებს­ და­ მაქ­ვს­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ კუ­ლი­ნა­რი­
ული­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­მო­ვემ­სა­ხუ­რო­სტუმ­რებს,“­–­და­რი­კო,­
ან­აკ­ლი­ის­მცხოვ­რე­ბი.
„მაქ­ვს­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სხვა­ რე­გი­ონ­ებ­ში­ არ­
სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობ­ის­შე­სა­ხებ­აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­მი­მარ­თუ­
ლე­ბით.­ პე­რი­ოდ­ულ­ად­ ცხად­დე­ბა­ კონ­კურ­სე­ბი,­ რომ­ლე­
ბიც­მი­მარ­თუ­ლია­რე­გი­ონ­ში­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე,­მე­
პი­რა­დად­ აქ­ამ­დე­ არ­ მი­სარ­გებ­ლია­ მსგ­ავსი­ პრო­ექ­ტე­ბით,­
მაგ­რამ,­რო­გორც­კი­შე­საძ­ლე­ბო­ბა­მექ­ნე­ბა,­აუც­ილ­ებ­ად­ჩა­
ვერ­თვე­ბი­მსგავს­პრო­ექ­ტში,­რა­თა­გან­ვვი­თარ­დე­ამ­სფე­
რო­ში,“­–­ცოტ­ნე,­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმრ
სამომავლო ხედვები
ბო­ლო­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში,­ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­ში­სა­
ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ კვე­ბის­ ობი­ექ­ტე­ბის,­ რეს­
ტორ­ნე­ბის­ და­ ზო­გა­დად­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ობი­ექ­ტე­ბის­ რა­
ოდ­ენ­ობა­ საგ­რძნობ­ლად­ გა­იზ­არ­და.­ 2013­ წლი­დან­ 2018­
წლამ­დე­ტუ­რის­ტუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბის­რიცხვი­გა­სამ­მაგ­და.
2018­ წლის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­ში­ არ­სე­ბუ­
ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ამ­105­ს­მი­აღ­წია,­
მათ­შო­რის:­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ები­–­63%;­სას­ტუმ­რო­ები­
–­8%;­კა­ფე­ბა­რი,­რეს­ტო­რა­ნი­­23%.­
ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­შე­ად­გე­ნენ­18­დან­29­წლამ­დე­
ას­აკ­ის­ად­ამი­ან­ები,­რაც­გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­ბო­ლო­წლებ­ში­
ამ­ზო­ნა­ში­გა­მარ­თუ­ლი­მუ­სი­კა­ლუ­რი­ფეს­ტი­ვა­ლე­ბით.
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია­ ის­ ფაქ­ტიც,­ რომ­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ უმ­რავ­
ლე­სო­ბა­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­როს­ ან­იჭ­ებს­ უპ­ირ­ატ­
ეს­ობ­ას­ მი­სი­ და­ბა­ლი­ ფა­სის­ გა­მო,­ ხო­ლო­ სა­ოჯ­ახო­ სას­
ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­პატ­რო­ნე­ებს­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ სერ­ვი­სის­
მი­წო­დე­ბის­სა­ჭი­რო­ება­გა­უჩ­ნდათ­და­ერთ­ერთ­ძი­რი­თად­
მი­მარ­თუ­ლე­ბად­სწო­რედ­აგ­რო­ტუ­რიზ­მს­ას­ახ­ელ­ებ­ენ.
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ ირ­კვე­ვა,­ რომ­ ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურს­
დი­დი­პო­ტენ­ცი­ალი­გა­აჩ­ნია­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­სხვა­დას­
ხვა­მი­მარ­თუ­ლე­ბით:
•­ საზღვაო­ტუ­რიზ­მი;
•­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მი;
•­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მი.
რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ გან­ცხა­დე­ბით,­ ზე­მოთ­ ჩა­მოთ­ვლი­ლი­
სფე­რო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ საკ­მა­ოდ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ პრი­
ორ­იტ­ეტ­ად­ გა­ნი­ხი­ლე­ბა,­ რაც,­ მა­თი­ აზ­რით,­ ხელს­ შე­
უწყობს­უცხო­ური­ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­მო­ზიდ­ვას­და­შე­სა­ბა­მი­
სად,­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას.­
„მაქ­ვს­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო,­ სა­დაც­ სე­ზო­ნუ­რად­ ვმას­პინ­
ძლობ­ ად­გი­ლობ­რივ­ და­ უცხო­ელ­ ტუ­რის­ტებს.­ უცხო­ელი­
ტუ­რის­ტე­ბის­გან­ მე­ტია­ მოთხოვ­ნა­ ტუ­რიზ­მის­ სხვა­დას­ხვა­
მი­მარ­თუ­ლე­ბა­ზე,­ მათ­გან­ ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­
ნა­დი­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მია,­ რა­მაც­ გვი­ბიძ­გა­ ამ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­
სერ­ვი­სე­ბის­და­პრო­დუქ­ცი­ის­და­მა­ტე­ბის­კენ.­ვა­პი­რებთ,­სა­
კუ­თარ­ ეზ­ოში­ მო­ვაწყოთ­ კუ­ლი­ნა­რი­ული­ სა­ღა­მო­ები,­ სა­
დაც­ ტუ­რის­ტე­ბი­ შეძ­ლე­ბენ­ ჩა­ერ­თონ­ტრა­დი­ცი­ული­ კერ­ძე­
ბის­მომ­ზა­დე­ბის­პრო­ცეს­ში,“­–­ცოტ­ნე,­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­როს­
მფლო­ბე­ლი.
„ზაფხუ­ლის­ბო­ლოს­ან­აკ­ლია­გან­მუ­ხურ­ში­ჩა­ტარ­დე­ბა­ტუ­
რის­ტუ­ლი­ სიმ­პო­ზი­უმი,­ რო­მელ­საც­ და­ეს­წრე­ბი­ან­ სა­ერ­თა­
შო­რი­სო­ დო­ნის­ სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბი­ და­ გან­ხი­ლულ­ იქ­ნე­ბა­ ამ­
ზო­ნის­ტუ­რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალი­და­და­იგ­ეგ­მე­ბა­სა­მო­მავ­
ლო­ ნა­ბი­ჯე­ბი,­ მათ­ შო­რის­ ერთ­ერ­თი­ გან­სა­ხილ­ვე­ლი­ სა­
კითხი­ იქ­ნე­ბა­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბა,“­ –­ ირ­აკ­ლი,­
სამ­ხა­რეო­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­ პრო­ექ­ტე­ბის­ მარ­თვის­ სამ­სა­
ხუ­რის­თა­ნამ­შრო­მე­ლი.
დასკვნა
დას­კვნის­სა­ხით­შე­იძ­ლე­ბა­ით­ქვას,­რომ­ან­აკ­ლია­გან­მუ­
ხურ­ში­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პრო­ცე­სი­საკ­მა­ოდ­აქ­ტი­
ურ­ად­მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­რა­საც,­თა­ვის­მხრით,­ხე­ლი­შე­უწყო­
ბო­ლო­წლებ­ში­გა­მარ­თულ­მა­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­დო­ნის­მუ­
სი­კა­ლურ­მა­ფეს­ტი­ვა­ლებ­მა.­ტუ­რის­ტუ­ლი­ნა­კა­დის­ზრდას­
თან­ერ­თად­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ის­ეთი­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­პო­
პუ­ლა­რი­ზა­ცია­ რო­გო­რი­ცაა­ აგ­რო­ტუ­რიზ­მი,­ რის­თვი­საც,­
მარ­თა­ლია,­ად­გი­ლობ­რივ­მო­სახ­ლე­ობ­ას­აქ­ვს­საკ­მა­რი­სი­
რე­სურ­სი,­ მაგ­რამ­ არ­ აქ­ვს­ საკ­მა­რი­სი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ აგ­
რო­ტუ­რიზ­მის­სპე­ცი­ფი­კას­თან­და­არ­სე­ბუ­ლი­რე­სურ­სე­ბის­
გა­მო­ყე­ნე­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­სა­ჭი­როა­აქ­ტი­ური­მუ­შა­
ობა­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­აგ­რო­ტუ­რიზ­მის­მი­მარ­თუ­ლე­ბის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­კუთხით,­რა­თა­რე­გი­ონი­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­იყ­
ოს­ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­არ­ამ­არ­ტო­ზღვის­სე­ზონ­ზე,­არ­ამ­ედ­
წლის­სხვა­პე­რი­ოდ­შიც.­
­
55
VI ყველის მწარმოებლებზე ღრმა და
ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის
ხელშეკრულების ზეგავლენის კვლევა
სენაკის მუნიციპალიტეტში
ნო­ნა­ქა­და­რია,
სე­ნა­კის­სა­თე­მო­გა­ნათ­ლე­ბის­ცენ­ტრი
შესავალი
ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­ თა­ვი­სუ­
ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბის­ (DCFTA)­­
ფარ­გლებ­ში­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­სა­ქარ­თვე­ლოს­1­650­
ტონა­რძის­ნაწარმის­გატანა­შეუძლია.­ეს­არ­ის­შე­საძ­ლო­
ებ­ლო­ბა,­ რომ­ლის­ ას­ათ­ვი­სებ­ლა­დაც­ აუც­ილ­ებ­ელია­ ყვე­
ლის­ წარ­მო­ება­ ევ­რო­პულ­ სტან­დარ­ტს­ დაუახლოვდეს.­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ სტან­დარ­ტზე­ გა­დას­ვლის­ პრო­ცე­სი­ ფერ­
მე­ბი­დან­უნ­და­და­იწყოს.­აქ­ტუ­ალ­ურია,­თუ­რი­თი­იკ­ვე­ბე­ბა­
სა­ქო­ნე­ლი,­რო­გო­რია­მი­სი­ჯან­მრთე­ლო­ბა­და­ჯიშ­წარ­მო­
ება.­მკაც­რად­უნ­და­გა­კონ­ტროლ­დეს­წარ­მო­ებ­ული­პრო­
დუქ­ტის­ ბიოორგანიქტიკა.­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ მოთხოვ­ნე­ბი­
რძე­ზე­და­რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­ხა­რის­ხზე­მა­ღა­ლია.­მა­გა­
ლი­თად,­რძე­ში­არ­უნ­და­იყ­ოს­გაზ­რდი­ლი­ან­ტი­ბი­ოტ­იკ­ის­
მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი­და­სო­მა­ტუ­რი­უჯ­რე­დე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა.
მსოფ­ლი­ოს­მას­შტა­ბით­სა­შუ­ალ­ოდ­150­მი­ლი­ონი­სა­ოჯ­ახო­
მე­ურ­ნე­ობა­არ­ის­ჩარ­თუ­ლი­რძის­წარ­მო­ებ­ის­პრო­ცეს­ში.­
გან­ვი­თა­რე­ბა­დი­ქვეყ­ნე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ნა­წილ­ში­რძე­და­რძის­
პრო­დუქ­ტე­ბი­იწ­არ­მო­ება­მცი­რე­სა­ოჯ­ახო­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში,­
რაც­ მათ­ საკ­ვე­ბით­ უზ­რუნ­ველ­ყოფთ.­ ან­ალ­ოგი­ური­ ტენ­
დენ­ციაა­სა­ქარ­თვე­ლო­შიც,­რაც­ცხად­ყოფს,­რომ­რძის­და­
რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­წარ­მო­ება­არა­მხო­ლოდ­ეკ­ონ­ომ­იკ­
ური,­ არ­ამ­ედ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ სო­ცი­ალ­ური­ სა­კითხია­ და­
სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­საკ­მა­ოდ­ფარ­თო­ჯგუფს­ეხ­ება.­
რძის­ სტან­დარ­ტე­ბის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­ გზა­ზე­ გა­დად­გმულ­
ნა­ბი­ჯებს­ შო­რი­საა­ რძი­სა­ და­ რძის­ ნა­წარ­მის­ ტექ­ნი­კუ­რი­
რეგ­ლა­მენ­ტი,­ რო­მე­ლიც­ დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
მთავ­რო­ბის­2015­წლის­3­აპ­რი­ლის­N152­დად­გე­ნი­ლე­ბით­
და­მიზ­ნად­ის­ახ­ავს,­რძი­სა­და­რძის­ნა­წარ­მის,­რძის­შემ­
ცვე­ლი­პრო­დუქ­ტის­წარ­მო­ებ­ის,­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის,­დის­ტრი­
ბუ­ცი­ის­ ეტ­აპ­ებ­ზე­ რე­გუ­ლი­რე­ბის­ ერ­თი­ანი­ პრინ­ცი­პე­ბის­
გან­საზღვრას­და­მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­უფ­ლე­ბე­ბის­დაც­ვას.
ტექნიკური რეგლამენტი ადგენს:
•­ მოთხოვ­ნებს­ რძის,­ რძის­ ნა­წარ­მის­ და­ რძის­ შემ­
ცვე­ლი­პრო­დუქ­ტის­მი­მართ;
•­ მოთხოვ­ნებს­ რძის,­ რძის­ ნა­წარ­მის­ და­ რძის­ შემ­
ცვე­ლი­ პრო­დუქ­ტის­ წარ­მო­ებ­ასა­ და­ გა­და­მუ­შა­ვე­
ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ტერ­მი­ნე­ბის,­ას­ევე,­რე­გუ­
ლი­რე­ბის­ობი­ექ­ტის­ეტ­იკ­ეტ­ირ­ებ­ის­მი­მართ;
56
•­ რძის,­რძის­ნა­წარ­მის­და­რძის­შემ­ცვე­ლი­პრო­დუქ­
ტის­ბა­ზარ­ზე­გან­თავ­სე­ბის­პი­რო­ბებს;
•­ სპე­ცი­ფი­კურ­მოთხოვ­ნებს­ნედ­ლი­რძის­მი­მართ;
•­ ჰი­გი­ენ­ურ­მოთხოვ­ნებს­რძის­მწარ­მო­ებ­ელი­ბიზ­ნე­
სო­პე­რა­ტო­რის­მი­მართ;
•­ რძის,­რძის­ნა­წარ­მის­და­რძის­შემ­ცვე­ლი­პრო­დუქ­
ტის­იდ­ენ­ტი­ფი­კა­ცი­ის­წე­სებს;
•­ რძის,­რძის­ნა­წარ­მის­და­რძის­შემ­ცვე­ლი­პრო­დუქ­
ტის­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბის­ კონ­ტრო­ლის­ პრო­ცე­დუ­რებს,­
რომ­ლის­ თა­ნახ­მად,­ რძის,­ რძის­ ნა­წარ­მი­სა­ და­
რძის­ შემ­ცვე­ლი­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ ტექ­ნი­კურ­ რეგ­ლა­
მენ­ტთან­შე­სა­ბა­მი­სო­ბის­კონ­ტრო­ლი­ხორ­ცი­ელ­დე­
ბა­ სსიპ­ „სურ­სა­თის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სა­აგ­ენ­ტოს“­ მი­ერ­
სა­ხელ­მწი­ფო­ და­ ბიზ­ნე­ს­ო­პე­რა­ტო­რის­ მი­ერ­ ში­და­
სა­წარ­მოო­კონ­ტრო­ლოს­დროს.
რეგ­ლა­მენ­ტის­ მი­ხედ­ვით,­ მე­წარ­მე,­ რო­მე­ლიც­ ახ­ორ­ცი­
ელ­ებს­ ნედ­ლი­ რძის­ თერ­მულ­ და­მუ­შა­ვე­ბას,­ ვალ­დე­ბუ­
ლია,­ და­ნერ­გოს­ საფ­რთხის­ ან­ალ­იზ­ისა­ და­ კრი­ტი­კუ­ლი­
სა­კონ­ტრო­ლო­წერ­ტი­ლე­ბის­სის­ტე­მა­(HACCP),­რო­მე­ლიც,­
თა­ვის­ მხრით,­ ით­ვა­ლის­წი­ნებს­ რძის­ წარ­მო­ებ­ის­ ყვე­ლა­
ეტ­აპ­ზე­მი­სი­მიკ­ვლე­ვა­დო­ბის­ჯაჭ­ვის­არ­სე­ბო­ბას.­შე­სა­ბა­
მი­სად,­ ყო­ვე­ლი­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ კომ­პა­ნია,­ უმ­ცი­რე­
სი­ ყვე­ლის­ ქარ­ხნე­ბის­ ჩათ­ვლით,­ ვალ­დე­ბუ­ლი­ იქ­ნე­ბა,­
მკაც­რად­ აღ­ნუს­ხოს­ ინ­ფორ­მა­ცია­ რძის­ ყვე­ლა­ მომ­წო­
დე­ბელ­ზე,­ და­იც­ვას­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ნედ­ლე­ულ­ის­ ხა­რის­ხი­ და­
უვ­ნებ­ლო­ბის­ სტან­დარ­ტე­ბი­ წარ­მო­ებ­აში.­ ას­ევე,­ მი­უხ­ედ­
ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ ფერ­მე­რე­ბი­ 2020­ წლამ­დე­ გა­თა­ვი­სუფ­
ლე­ბუ­ლე­ბი­ არი­ან­ სა­ხელ­მწი­ფო­ კონ­ტრო­ლის­გან,­ არ­აპ­
ირ­და­პირ­ მა­ინც­ მო­უწ­ევთ­ უვ­ნებ­ლო­ბი­სა­ და­ ჰი­გი­ენ­ური­
სტან­დარ­ტე­ბის­ დაც­ვა,­ წი­ნა­აღ­მდეგ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ მათ­
ნედ­ლე­ულს­ქარ­ხნე­ბი­ვე­ღარ­ჩა­იბ­არ­ებ­ენ.­
კვლე­ვის­შე­დე­გად­გა­მოვ­ლინ­და,­რომ,­რო­გორც­მწარ­მო­
ებ­ლებს,­ას­ევე­მომ­ხმა­რებ­ლებს­აქ­ვთ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­
ლე­ბო­ბა­ახ­ალ­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით.­ამ­ას­თან­
კვლე­ვე­ბით­(რძის­პრო­დუქ­ტე­ბის­მწარ­მო­ებ­ელ­თა­ას­ოცი­
აცია­„საქ­რძის“­კვლე­ვა)­დას­ტურ­დე­ბა­(https://fortuna.ge/
qartuli­yvelis­problemebi­ra­shedegebi­dado­kvlevam/),­
რომ­დღე­ის­მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ბა­ზარ­ზე­არ­სე­ბუ­ლი­ყვე­ლის­
დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობა­არ­პა­სუ­ხობს­სტან­დარ­ტე­ბის­მოთხოვ­
ნებს­ და­ უფ­რო­ მე­ტიც,­ აღ­ებ­ულ­ ნი­მუ­შებ­ში­ ნაწ­ლა­ვის­
ჩხი­რის­ ჯგუ­ფის­ ბაქ­ტე­რი­ები­ –­ კო­ლი­ფორ­მე­ბი­სა­ და­ სტა­
ფი­ლო­კო­კე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა­და­საშ­ვებ­ნორ­მა­ზე­მე­ტი­აღ­
მოჩ­ნდა.
მიზნები და ამოცანები
•­ სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მოქ­მე­დი­ყვე­ლის­მწარ­
მო­ებ­ელი­ მცი­რე­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ წი­ნა­შე­ რძი­სა­ და­
რძის­ ნა­წარ­მის­ ტექ­ნი­კუ­რი­ რეგ­ლა­მენ­ტის­ დაკ­მა­
ყო­ფი­ლე­ბის­ გზა­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ წი­ნა­ღო­ბე­ბი­სა­ და­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის,­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ პრო­
დუქ­ცი­ის­გა­ტა­ნის­თვის­მზა­ობ­ის­შეს­წავ­ლა­და­შე­ფა­
სე­ბა.­
•­ რძი­სა­და­რძის­ნა­წარ­მის­შე­სა­ხებ­ტექ­ნი­კუ­რი­რეგ­
ლა­მენ­ტი­სა­ და­ სტან­დარ­ტთან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­
სხვა­ მოთხოვ­ნე­ბის­ შე­სა­ხებ­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ და­ მომ­
ხმა­რებ­ლე­ბის­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­შე­ფა­სე­ბა;
•­ არ­სე­ბუ­ლი­წარ­მო­ებ­ებ­ის­ტექ­ნი­კურ­რეგ­ლა­მენ­ტთან­
შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში­ მოყ­ვა­ნის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ შე­
ფა­სე­ბა.
მეთოდოლოგია
კვლე­ვის­ სა­მიზ­ნე­ ჯგუ­ფე­ბია­ სე­ნა­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
რძის­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ მო­მუ­შა­ვე­ ფერ­მე­
რუ­ლი­ მე­ურ­ნე­ობ­ები,­ მცი­რე­ მე­წარ­მე­ები­ და­ კო­ოპ­ერ­ატ­
ივ­ები,­ას­ევე­მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი­–­რეს­ტორ­ნე­ბის,­სა­ბან­კე­ტო­
დარ­ბა­ზების,­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბის­მფლო­ბე­ლე­ბი,­მო­სახ­ლე­
ობა.
თვი­სებ­რი­ვი­კვლე­ვის­დროს­ჩა­ტარ­და­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­
ვიუები­ და­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი.­ სულ­ გა­მო­იკ­ითხა­ 8­ რეს­პონ­
დენ­ტი,­ პი­რის­პი­რი­ ინ­ტერ­ვი­უს­ მე­თო­დით­ გა­მო­იკ­ითხა­ 4­
რეს­პონ­დენ­ტი,­ფო­კუს­ჯგუფ­ში­კი­მო­ნა­წი­ლე­ობ­და­4­რეს­
პონ­დენ­ტი.­
პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვიუ­ ჩა­ტარ­და­ ყვე­ლის­ მწარ­მო­ებ­ელ­ სს­
კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ რძის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ ქარ­ხნის­ დი­
რექ­ტორ­თან­ (მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცირ­და­ ერ­თი­
რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ ბიზ­ნეს­ოპ­ერა­ტო­რი­ –­ რკ­ „შუ­რო­ბუ­
მუ”,­რო­მელ­საც­გა­აჩ­ნია­რძის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­
მო­და­ყვე­ლი­გა­აქ­ვს,­რო­გორც­სე­ნა­კის,­ას­ევე­რუს­თა­ვი­
სა­ და­ თბი­ლი­სის­ ბა­ზარ­ზე),­ მცი­რე­ სა­ოჯ­ახო­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­
მფლო­ბელ­თან,­რო­მე­ლიც­აწ­არ­მო­ებს­ყველს­და­აგ­რეთ­ვე­
ფი­ზი­კურ­პირ­თან,­რო­მე­ლიც­აწ­არ­მო­ებს­ყველს­და­აბ­არ­
ებს­ად­გი­ლობ­რივ­ბა­ზარ­ში.­ას­ევე­სე­ნა­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­
ტის­მე­რი­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­სამ­სა­ხუ­რის­უფ­როს­თან.
ფო­კუს­ჯგუფ­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­და­ 4­ ად­ამი­ანი­ (პირ­და­პი­რი­
მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ყველს­ ყი­დუ­ლო­ბენ­ ად­გი­
ლობ­რივ­ ბა­ზარ­ზე,­ რეს­ტო­რან­ “ვერ­სა­ლის”­ მფლო­ბე­ლი­
და­სე­ნაკ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სუ­პერ­მარ­კე­ტის­მფლო­ბე­ლი).
პი­რის­პი­რი­ ინ­ტერ­ვი­უს­ ხან­გრძლი­ვო­ბა­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 30­
წუთს­შე­ად­გენ­და,­ფო­კუს­ჯგუ­ფის­–­90­წუთს.­კვლე­ვა­ჩა­
ტარ­და­20­აპ­რი­ლი­დან­15­მა­ის­ამ­დე­პე­რი­ოდ­ში.
კვლევის შედეგები
•­ რო­გორც­კვლე­ვამ­აჩ­ვე­ნა,­გარ­და­რკ­“შუ­რო­ბუ­მუს”­
რძის­ ქარ­ხნი­სა,­ არ­ცერთ­ მწარ­მო­ებ­ელს­ არ­ აქ­ვს­
ინ­ფორ­მა­ცია­ახ­ალ­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ზე,­რძის­ტექ­ნი­კურ­
რეგ­ლა­მენ­ტზე,­ყვე­ლის­სპე­ცი­ფი­კა­ცი­აზე,­სურ­სა­თის­
უვ­ნებ­ლო­ბის­ სტან­დარ­ტებ­ზე,­ პირ­ვე­ლა­დი­ წარ­მო­
ებ­ის­ სა­ნი­მუ­შო­ ჰი­გი­ენ­ის­ პრაქ­ტი­კა­ზე.­ რაც­ შე­ეხ­ება­
ეტ­იკ­ეტ­ირ­ებ­ას,­ მიკ­ვლე­ვა­დო­ბას­ და­ და­ფა­სო­ებ­ის­
სა­კითხებს,­ამ­აზე­გარ­კვე­ულ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ფლობ­
დე­ნენ­ას­ევე­რეს­ტორ­ნი­სა­და­მარ­კე­ტის­მე­პატ­რო­
ნე­ები;
•­ ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ­ის­ მფლო­ბელ­მა­ და­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­
ურ­მა­ მე­წარ­მემ­ გა­მო­ხა­ტეს­ უკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა­ ახ­ალ­
რე­გუ­ლა­ცი­ებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ და­ გა­ნაცხა­დეს,­
რომ­მათ­თვის­რე­ალ­ურ­ად­პრობ­ლე­მას­წარ­მო­ად­
გენს­წარ­მო­ებ­ის­შე­სა­ბა­მის­სტან­დარ­ტე­ბა­თან­მოყ­
ვა­ნა,­ ვი­ნა­იდ­ან­ არ­ აქ­ვთ­ ფი­ნან­სე­ბი,­ არ­ მი­უწ­ვდე­
ბათ­ ხე­ლი­ სხვა­დას­ხვა­ იაფ­ ფი­ნან­სურ­ წყა­რო­ებ­ზე,­
ამ­ას­თან­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­არ­სე­ბო­ბენ­კვა­ლი­
ფი­ცი­ური­ სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბი,­ ვი­საც­ შე­უძ­ლია­ გას­ცეს­
შე­სა­ბა­მი­სი­კონ­სულ­ტა­ცი­ები,­თუნ­დაც­ან­აზღა­ურ­ებ­
ის­ფა­სად;
•­ ფო­კუს­ჯგუფ­მა­გა­მო­ავ­ლი­ნა,­რომ,­კერ­ძო­მომ­ხმა­
რე­ბელ­თა­აზ­რით,­უფ­რო­მე­ტი­ნდო­ბა­აქ­ვს­სახ­ლში­
დამ­ზა­დე­ბულ­ყველს,­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­იცი­
ან­ ზო­გა­დად­ კვლე­ვე­ბის­ შე­დე­გე­ბი.­ რაც­ შე­ეხ­ება­
დიდ­ შემ­სყიდ­ვე­ლებს,­ მათ­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
აღი­არ­ებ­ის­დო­კუ­მენ­ტი,­სტან­დარ­ტებ­თან­შე­სა­ბა­მი­
სო­ბა,­მიკ­ვლე­ვა­დო­ბა;
•­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­ სამ­სა­ხუ­რის­ უფ­რო­სის­ თვალ­საზ­რი­
სით,­ ახ­ალი­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ით,­ ფერ­მე­რუ­ლი­ ში­ნა­
მე­ურ­ნე­ობ­ები­ იძ­ულ­ებ­ული­ გახ­დე­ბი­ან,­ და­იც­ვან­
პირ­ვე­ლა­დი­წარ­მო­ებ­ის­სა­ერ­თო­ჰი­გი­ენ­ური­სტან­
დარ­ტე­ბი­ და­ რძე­ ჩა­აბ­არ­ონ­ რძის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­
ბელ­ სა­წარ­მო­ებს.­ საწყის­ ეტ­აპ­ზე­ ამ­ან­ შე­იძ­ლე­ბა­
გა­მო­იწ­ვი­ოს­ რძის­ ფა­სის­ და­წე­ვა­ და­ ფერ­მე­რუ­ლი­
მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­შე­მო­სავ­ლე­ბის­შემ­ცი­რე­ბა;
•­ კვლე­ვის­ მი­ხედ­ვით­ დად­გინ­და,­ რომ­ მცი­რე­ ფერ­
მე­რულ­ მე­ურ­ნე­ობ­ებს­ და­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ მე­წარ­
მე­ებს­ გა­უჭ­ირ­დე­ბათ­ ახ­ალ­ რე­გუ­ლა­ცი­ებ­თან­ შე­სა­
ბა­მი­სო­ბის­ მიღ­წე­ვა,­ ვი­ნა­იდ­ან­ ეს­ მო­ითხოვს­ დიდ­
მა­ტე­რი­ალ­ურ­ და­ ტექ­ნო­ლო­გი­ურ­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებს,­
ცოდ­ნას­და­ფი­ნან­სებ­თან­ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბას,­რაც­
ად­გი­ლობ­რივ­მე­წარ­მე­ებს­არ­გა­აჩ­ნი­ათ;
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ექ­სპერ­ტე­ბის,­კონ­სულ­ტან­ტე­ბის,­
ტექ­ნო­ლო­გე­ბის,­ ვე­ტე­რი­ნა­რე­ბის­ მომ­სა­ხუ­რე­ობ­ის­
ხელ­მის­წვდო­მო­ბის­ პრობ­ლე­მა­ აქ­ტუ­ალ­ურია,­ არ­
ხდე­ბა­ახ­ალი­კად­რე­ბის­მო­ზიდ­ვა­და­გა­დამ­ზა­დე­ბა;
57
 •­ მომ­ხმა­რე­ბელს­ არ­ აქ­ვს­ საკ­მა­რი­სი­ ინ­ფორ­მა­ცია,­
რა­ პა­რა­მეტ­რე­ბით­ უნ­და­ მოხ­დეს­ ყვე­ლის­ სან­დო­
ობ­ის­შე­მოწ­მე­ბა.
•­ გა­მოწ­ვე­ვაა­ას­ევე­რძის­პირ­ვე­ლა­დი­მწარ­მო­ებ­ელი­
მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­სა­ნი­ტა­რულ­ჰი­გი­ენ­ური,­ას­ევე­ცხო­
ველ­თა­ჯან­მრთე­ლო­ბის­მდგო­მა­რე­ობა.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
•­ კვლე­ვის­ პრო­ცეს­ში­ და­დას­ტურ­და,­ რომ­ სა­ქარ­
თვე­ლო­ში,­ ის­ევე,­ რო­გორც­ სხვა­ გან­ვი­თა­რე­ბად­
ქვეყ­ნებ­ში,­რძი­სა­და­ყვე­ლის­წარ­მო­ებ­ის­პრო­ცეს­
ში­ ძი­რი­თა­დად­ ჩაბ­მუ­ლი­ არი­ან­ სა­ოჯ­ახო­ მე­ურ­ნე­
ობ­ები­და­ფი­ზი­კუ­რი­პი­რე­ბი.­რო­გორც­აღ­ვნიშ­ნეთ,­
რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ყვე­ლის­მწარ­მო­ებ­ელი­ქარ­ხა­ნა­
რაიონში­ ერ­თი­ და­ფიქ­სირ­და.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ რძი­
სა­ და­ ყვე­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ გა­დაყ­ვა­ნა­ რე­გის­ტრი­
რე­ბულ­ და­ ფორ­მა­ლი­ზე­ბულ­ ბიზ­ნეს­ში­ ამ­ სფე­როს­
ერთ­ერ­თი­ გა­მოწ­ვე­ვაა.­ ამ­ მიზ­ნით,­ შე­საძ­ლოა,­
სხვა­დას­ხვა­ პროგ­რა­მე­ბით­ წა­ხა­ლის­დეს­ რე­გის­
ტრა­ცია­და­კო­ოპ­ერ­აცია;­
•­ კვლე­ვამ­ წარ­მო­აჩ­ინა,­ რომ­ ოჯ­ახ­ური­ ბიზ­ნე­სი­სა­
და­ ფი­ზი­კუ­რი­ პი­რე­ბის­ ცოდ­ნა­ მწი­რია­ არა­ მხო­
ლოდ­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ზო­გა­დი­ მოთხოვ­ნე­ბი­სა­ და­
სა­ექ­სპორ­ტო­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ არ­ამ­ედ­
სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ დღეს­ უკ­ვე­ ამ­ოქ­მე­დე­ბუ­ლი­ რძის­
და­ რძის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ რეგ­ლა­მენ­ტის­ თა­ობ­აზე.­
ამ­იტ­ომ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ რძის­ პირ­ვე­ლად­ მწარ­
მო­ებ­ლებს,­ ფერ­მე­რულ­ და­ მცი­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებს­
მი­ეწ­ოდ­ოს­ინ­ფორ­მა­ცია­რძი­სა­და­რძის­ნა­წარ­მის­
58
ტექ­ნი­კურ­რე­გუ­ლა­ცი­აზე,­მათ­წი­ნა­შე­არ­სე­ბულ­გა­
მოწ­ვე­ვებ­ზე­–­ეს,­შე­საძ­ლოა,­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ად­
გი­ლებ­ზე­ სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ სა­
კონ­სულ­ტა­ციო­ სერ­ვი­სე­ბის­ გაძ­ლი­ერ­ებ­ით,­ ას­ევე­
კარ­და­კარ­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­აქ­ტი­ვო­ბე­ბი­სა­თუ­მე­დი­
ის­გა­მო­ყე­ნე­ბით;­
•­ გა­საძ­ლი­ერ­ებ­ელია­ სა­ჯა­რო­ სერ­ვი­სე­ბის­ მი­წო­დე­
ბა,­ რო­გორც­ ვე­ტე­რი­ნა­რი­ის,­ ას­ევე­ სურ­სა­თის­ უვ­
ნებ­ლო­ბის­ სფე­რო­ში,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ინ­ტერ­ვენ­ცი­ებ­ის­
გზით;
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­ ფორ­მა­ლი­ზე­ბულ,­ გა­და­
მა­მუ­შა­ვე­ბელ­ სა­წარ­მო­ებს­ ხე­ლი­ შე­ეწყოს­ ახ­ალი­
სტან­დარ­ტე­ბის,­სა­ნი­მუ­შო­ჰი­გი­ენ­ის­პრაქ­ტი­კის,­ახ­
ალი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ და­ნერ­გვა­ში,­ რაც­ ხელს­ შე­
უწყობს­ სხვე­ბის­ ინ­ტე­რესს,­ ჩა­მო­ყა­ლიბ­დნენ­ ოფ­
იცი­ალ­ურ­ბიზ­ნე­სად;
•­ ფი­ნან­სე­ბის­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა­ ერთ­ერთ­ მნიშ­
ვნე­ლო­ვან­ გა­მოწ­ვე­ვად­ და­სა­ხელ­და.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­
მნიშ­ნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­ სწო­რედ­ გა­დაიარაღებისა­
და­ ახააი­ ბაზ­რე­ბის­ მო­ძე­ბის­ პერ­სპე­ტი­ვის­ გა­სა­უმ­
ჯო­ბე­სებ­ლად,­ მოხ­დეს­ ამ­ სექ­ტო­რის­ დო­ნო­რუ­ლი­
თუ­შე­ღა­ვა­თი­ანი­სეს­ხე­ბით­მხარ­და­ჭე­რა;
•­ კვლე­ვამ­გა­მო­ავ­ლი­ნა­ის­იც,­რომ­ცოდ­ნა­და­მზა­ობა­
საკ­მა­ოდ­და­ბალ­დო­ნე­ზეა­თა­ვად­რძის­რეგ­ლა­მენ­
ტთან­ მი­მარ­თე­ბა­შიც,­ რომ­ლის­ დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბაც­
აუც­ილ­ებ­ელია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ბა­ზარ­ზე­ და­სარ­ჩე­
ნად.­სა­ექ­სპორ­ტო­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­შე­სა­ხებ­მზა­
ობა­ კი­ უკ­ვე­ შემ­დე­გი­ ეტ­აპ­ის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ გა­
მოწ­ვე­ვაა.
imereTi
I ეკოლოგიური ნაწარმის – თიხის ნაკეთობების
წარმოების და რეწვის განვითარება-
ხელშეწყობა
მედეა­ლომინაშვილი­ფრუიძე,
ეკონომიკის­დოქტორი,­აკაკი­წერეთლის­სახელმწიფო­
უნივერსიტეტის­ბიზნეს­ადმინისტრირების­დეპარტამენტის­
ასოცირებული­პროფესორი
შესავალი
რე­გი­ონ­ის­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ დო­ნეს­ და­ მის­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­ ბუ­
ნებ­რი­ვი­რე­სურ­სე­ბის­არ­სე­ბუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალი.­იმ­ერ­ეთ­ის­
რე­გი­ონი­ გა­მო­ირ­ჩე­ვა­ წი­აღ­ისე­ული­ სიმ­დიდ­რე­ებ­ის­ საკ­
მაო­მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით,­მათ­შო­რის­ერთ­ერთ­უმ­ნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნეს­სა­ნედ­ლე­ურო­ბა­ზად­შე­იძ­ლე­ბა­მიჩ­ნე­ულ­იქ­
ნას­თი­ხის­სა­ბა­დო­ები.­
ჯერ­კი­დევ­უხ­სო­ვა­რი­დრო­იდ­ან­იმ­ერ­ეთ­ში­ხდე­ბო­და­თი­
ხის­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბა,­ რა­საც­ არ­ქე­ოლ­ოგი­ური­ გათხრე­ბის­
შე­დე­გად­აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­თი­ხის­ჭურ­ჭლის­და­მამ­ზა­დე­ბე­ლი­
კე­რე­ბიც­ად­ას­ტუ­რებს.­მათ­გან­უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სია­შრო­
შა,­ სა­დაც­ მე­თუ­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ გარ­და­ თი­ხის­ სა­
ნედ­ლე­ულო­ბა­ზის­არ­სე­ბო­ბი­სა,­ხე­ლი­შე­უწყო­სა­სოფ­ლო­
სა­მე­ურ­ნეო­ საქ­მი­ან­ობ­ის­თვის­ ვარ­გი­სი­ მი­წის­ სიმ­ცი­რემ­
–­მი­წათ­მოქ­მე­დე­ბა­არ­სე­ბო­ბის­თვის­სა­ჭი­რო­შე­მო­სავ­ლის­
მხო­ლოდ­უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ნა­წილს­იძ­ლე­ოდა.­ამ­გა­რე­მო­ებ­ამ­
თი­ხის­ნა­კე­თო­ბე­ბის­რეწ­ვა­და­წარ­მო­ება­სა­ქარ­თვე­ლოს­
ზო­გი­ერთ­ სო­ფელ­ში­ და­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ შრო­შა­ში­ მნიშ­
ვნე­ლო­ვან­სა­არ­სე­ბო­წყა­როდ­გა­და­აქ­ცია,­სა­ფუძ­ვე­ლი­ჩა­
ეყ­არა­კე­რა­მი­კუ­ლი­ნა­წარ­მის­წარ­მო­ებ­ას­აც.­
სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მუდ­მი­ვად­ პროგ­რე­სი­რე­
ბად­მა­და­შე­უქ­ცე­ვად­მა­პრო­ცეს­მა­დრო­თა­გან­მავ­ლო­ბა­ში­
მე­თუ­ნე­ობ­ის­ ტრა­დი­ცი­ებ­ის­ გარ­კვე­ულ­წი­ლად­ მი­ვიწყე­ბა­
გა­ნა­პი­რო­ბა.­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ დამ­ზა­დე­ბა­ მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნი­იყო­მა­ნამ,­ვიდ­რე­ად­ამი­ან­მა­ლი­თო­ნის­და­მუშ­
ვე­ბა­და­იწყო.­სა­ქარ­თვე­ლო­ში,­რო­გორც­ყველ­გან­მსოფ­
ლი­ოში,­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ სა­ყო­ფაცხოვ­რე­ბო­ ნივ­თებ­მა­ და­
სა­შენ­მა­სა­ლებ­მა­ თით­ქმის­ ჩა­ან­აც­ვლეს­ თი­ხის­ ნა­წარ­მი.­
მი­უხ­ედ­ავ­ად­ ამ­ისა.­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მო­სახ­ლე­ობა,­ რო­მე­
ლიც­ გა­ნე­ბივ­რე­ბუ­ლი­ არ­ არ­ის­ მა­ღა­ლი­ შე­მო­სავ­ლე­ბით,­
ცდი­ლობ­და­ შე­ეძ­ინა­ იაფი­ და­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ული­ ნა­წარ­მი,­
რა­მაც­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბებ­ზე­ გარ­კვე­ული­
მოთხოვ­ნი­ლე­ბის­შე­ნარ­ჩუნ­ბა­ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის­ფონ­ზეც.
შრო­შა­ში­ მე­თუ­ნე­ობ­ის­ კე­რად­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა,­ ფაქ­ტობ­რი­
ვად,­ მის­მა­ უნ­იკ­ალ­ურ­მა­ გე­ოგ­რა­ფი­ულ­მა­ მდე­ბა­რე­ობ­ამ­
აც­–­აღ­მო­სავ­ლე­თი­სა­და­და­სავ­ლეთ­სა­ქარ­თვე­ლოს­შე­
მა­ერ­თე­ბელ­ მა­გის­ტრალ­თან­ სი­ახ­ლო­ვემ­ –­ გა­ნა­პი­რო­ბა.­
აღ­მო­სავ­ლეთ­და­და­სავ­ლეთ­სა­ქარ­თვე­ლოს­შო­რის­მოძ­
რა­ვი­ ხალ­ხის,­ ტუ­რის­ტე­ბის­ ნა­კა­დის­ ყუ­რადღე­ბას­ გზა­ზე­
გა­მო­ფე­ნი­ლი­თი­ხის­ნა­კე­თო­ბე­ბი­იქ­ცევს.­ეს­ად­გი­ლი­მე­
60
თუ­ნე­თა­ საცხოვ­რებ­ლი­დან­ რამ­დე­ნი­მე­ კი­ლო­მეტ­რი­თაა­
და­შო­რე­ბუ­ლი.­ამ­ად­გი­ლის­უნ­იკ­ალ­ურ­ობ­ის­მი­უხ­ედ­ავ­ად­
არ­ არ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ ობი­ექ­ტე­ბის­ ქსე­ლი,­
თა­ნა­მედ­რო­ვე­სა­ვაჭ­რო­სივ­რცე­ებ­ით,­სა­დაც­შე­საძ­ლე­ბე­
ლი­იქ­ნე­ბა­თი­ხის­ნა­წარ­მის­გა­ყიდ­ვა,­რი­თაც­ის­ტუ­რის­ტე­
ბის­თვი­საც­უფ­რო­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­იქ­ნე­ბო­და.­
შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას,­ რომ­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ სა­რე­ალ­იზ­
აციო­სა­ვაჭ­რო­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ მხო­
ლოდ­ ხელს­ შე­უწყობს­ და­ გაზ­რდის­ ამ­ ტე­რი­ტო­რი­ის­
ტუ­რის­ტულ­მნიშ­ვნე­ლო­ბას,­რო­მე­ლიც,­არ­სე­ბუ­ლი­პი­რო­
ბე­ბის­ მი­უხ­ედ­ავ­ად,­ იმ­ერ­ეთ­ის­ სა­ვი­ზი­ტო­ ბა­რა­თად­ არ­ის­
მიჩ­ნე­ული.­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­თვის­ არ­სე­ბულ­ პი­რო­ბებ­ში­
პრო­დუქ­ცი­ის­რე­ალ­იზ­აცია­ნამ­დვი­ლად­არ­არ­ის­მიმ­ზიდ­
ვე­ლი,­რა­საც­დრო­თა­გან­მავ­ლო­ბა­ში­მოჰ­ყვე­ბა­შრო­ში­დან­
ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ გა­დი­ნე­ბა­ და­ გა­მო­იწ­ვევს­ მე­თუ­ნე­ობ­ის­
ტრა­დი­ცი­ებ­ის­ად­მი­ინ­ტე­რე­სის­და­კარ­გვას.­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­ად­გი­ლობ­რივ­სა­
ნედ­ლე­ულო­ბა­ზა­ზე­და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­რეწ­ვის­ტრა­დი­ცი­ული­
მე­თო­დე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით,­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ წარ­მო­
ება­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ პრო­ცე­სის­ მას­ტი­მუ­ლი­რე­ბე­ლი­ ფაქ­
ტო­რე­ბის­ შეს­წავ­ლა,­ თი­ხის­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზებ­თან­
ახ­ლოს­ მცი­რე­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ წარ­მო­ებ­ებ­ის­ გან­ვი­
თა­რე­ბის­ ხე­ლის­ შემ­შლე­ლი­ გა­რე­მო­ებ­ებ­ის­ გა­მოვ­ლე­ნა,­
სხვა­დას­ხვა­ ფუნ­ქცი­ური­ და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ ეკ­ოლ­ოგი­ური­
პრო­დუქ­ტე­ბის­ –­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ ცნო­ბა­დო­ბის­ გაზ­
რდა­ ტუ­რის­ტებს­ შო­რის­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ გა­ტა­ნის­ მიზ­
ნით,­რო­გორც­რე­გი­ონ­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­გა­
უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­სა­შუ­ალ­ება.­
მიზ­ნით­მი­საღ­წე­ვად­და­სა­ხულ­იქ­ნა­შემ­დე­გი­სა­კითხე­ბის­
გარ­კვე­ვა:­
•­ რა­ წარ­მო­ად­გენს­ თი­ხა­მა­სა­ლე­ბის­ მო­პო­ვე­ბი­სა­ და­
ეკ­ოლ­ოგი­ური­პრო­დუქ­ტის­წარ­მო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­
ბის­ ხე­ლის­შემ­შლელ­ ფაქ­ტო­რებს,­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­
თუ­არა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ორ­
გა­ნო­ებ­ის­ დო­ნე­ზე­ ბიზ­ნე­სის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია­გან­
ვი­თა­რე­ბის­ხელ­შემ­წყო­ბი­ღო­ნის­ძი­ებ­ები;
 •­ რო­გო­რია­თი­ხის­ნა­კე­თო­ბე­ბის­მწარ­მო­ებ­ელი­ბიზ­
ნეს­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­სა­ჭი­რო­ებ­ები;
•­ რამ­დე­ნად­ მომ­გე­ბი­ანია­ ამ­ჟა­მად­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბიზ­
ნეს­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­საქ­მი­ან­ობა,­აქ­ვთ­თუ­არა­მათ­ინ­
ფორ­მა­ცია­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­არ­სე­ბუ­ლი­მოთხოვ­
ნე­ბის­შე­სა­ხებ;
•­ თი­ხის­ ეკ­ოლ­ოგი­ური­ ნა­წარ­მის­ რამ­დე­ნად­ არ­ის­
მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ტუ­რის­ტებს­შო­რის.
მა­შინ,­ რო­დე­საც­ ამ­ ნედ­ლე­ულ­ის­ მო­პო­ვე­ბა­გა­და­მუ­შა­
ვე­ბა­ და­ რე­ალ­იზ­აცია,­ შრო­შის­ მსგავ­სად,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მო­სახ­ლე­ობ­ის­თვის­ და­მა­ტე­ბი­თი­ შე­მო­სავ­ლის­ წყა­როდ­
შე­იძ­ლე­ბა­იქ­ცეს.­გა­რე­მოს­დაც­ვის­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­რე­სურ­
სე­ბის­სა­მი­ნის­ტროს­მი­ერ­მო­წო­დე­ბუ­ლი­2009­2010­წლის­
მო­ნა­ცე­მე­ბით,­იმ­ერ­ეთ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ბა­დო­ებ­იდ­ან­მნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნი­თი­ხის­სა­ნედ­ლე­ულო­ბა­ზე­ბი­იყო­ჩა­მოთ­ვლი­
ლი:­

•­ ზეს­ტა­ფო­ნის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ –­ არ­გვე­თის,­ შრო­

შის­და­ბოს­ლე­ვის­თი­ხის­სა­ბა­დო­ები;
მეთოდოლოგია •­ თერ­ჯო­ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­–­ჩხა­რის­სა­ბა­დო;
•­ საჩხე­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­–­პე­რე­ვის­კე­რა­მი­კუ­ლი­
•­ კვლე­ვის­თვის­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­იქ­ნა­შემ­დეგ­მე­თო­დი:
თი­ხის­და­ლა­შუ­რის­თი­ხის­სა­ბა­დო;
•­ ტუ­რის­ტე­ბის­ და­ მე­ურ­ნე­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ ან­კე­ტი­რე­ბა­
•­ სამ­ტრე­დი­ის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ –­ ბარ­ძგნა­რის­ და­
ინ­ტერ­ვიუირება;
ბუკ­ნა­რის­თი­ხის­სა­ბა­დო;
•­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­მუ­შა­ვე­ბა;
•­ წყალ­ტუ­ბოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ –­ უკ­ან­ეთ­ის­ თი­ხის­
•­ თი­ხა­მა­სა­ლე­ბის­მომ­პო­ვე­ბელ­და­თი­ხის­გან­ეკ­ოლ­
სა­ბა­დო;
ოგი­ური­ ნა­წარ­მის­ მწარ­მო­ებ­ელი­ სუ­ბი­ექ­ტებ­თან­
•­ ხო­ნის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­–­ხო­ნის­თი­ხის­სა­ბა­დო.
გა­სა­უბ­რე­ბა­ინ­ტერ­ვიუები.
არ­სე­ბულ­მა­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ­მა­ სა­წარ­მო­ებ­მა­ 90­იან­
წლე­ბამ­დე­ შეწყვი­ტეს­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ება,­ შეწყდა­ კე­რა­მი­
კვლევის შედეგები კუ­ლი­ ფი­ლე­ბის­ და­ მო­სა­პირ­კე­თე­ბე­ლი­ მა­სა­ლე­ბის­ წარ­
მო­ებ­აც,­უფ­რო­კონ­კრე­ტულ­სუ­რათს­იძ­ლე­ვა­N1­ცხრი­ლის­
იმ­ერ­ეთ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ თი­ხის­ სხვა­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზე­ მო­ნა­ცე­მე­ბი,­ ნედ­ლე­ულ­ის­ მო­პო­ვე­ბი­თი­ სა­მუ­შაოების­ შე­
ბი,­ შრო­შის­გან­ გან­სხვა­ვე­ბით,­ თით­ქმის­ უმ­ოქ­მე­დოა­ და­ სა­ხებ:
არ­ ხდე­ბა­ ნედ­ლე­ულ­ის­ მო­პო­ვე­ბა­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­თვის.­

ცხრილი N1. იმერეთის რეგიონის თიხის სანედლეულო ბაზა, რაოდენობა და მოპოვებითი საქმიანობის წარმოება

N მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­და­სა­ხე­ლე­ბა სა­რე­სურ­სო­პო­ტენ­ცი­ალი მო­პო­ვე­ბი­თი­საქ­მი­ან­ობა

1 ზეს­ტა­ფო­ნის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
შრო­შის­ცეცხლგამ­ძლე­თი­ხე­ბი 870­ათ­ასი­მ3 მუ­შა­ობს
ბოს­ლე­ვის­თი­ხის­სა­ბა­დო 870­ათ­ასი­მ3 არ­მუ­შა­ობს
2 თერ­ჯო­ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
ჩხა­რის­სა­აგ­ურე­ 655­ათ­სი­მ3 მუ­შა­ობს
არ­გვე­თის­თი­ხის­სა­ბა­დო 160­ათ­ასი­მ3 არ­მუ­შა­ობს
3 წყალ­ტუ­ბოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
უკ­ან­ეთ­ის­თი­ხის­სა­ბა­დო 343­ათ­ასი­მ3 არ­მუ­შა­ობს
4 ხო­ნის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
ხო­ნის­თი­ხის­სა­ბა­დო 128­ათ­ასი­მ3 იწყებს­მუ­შა­ობ­ას
5 ჭი­ათ­ურ­ის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
ჯვა­რი­სის­თი­ხის­სა­ბა­დო 1.3­მლნ.ტ. არ­მუ­შა­ობს
6 სამ­ტრე­დი­ის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
ბარ­ძგნა­რის­თი­ხის­სა­ბა­დო 420­ათ­სი­მ3 არ­მუ­შა­ობს
ბუკ­ნა­რის­თი­ხის­სა­ბა­დო­ 1.9­მლნ.­მ3 იწყებს­მუ­შა­ობ­ას
7 საჩხე­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი:
ლა­შე­რის­თი­ხის­სა­ბა­დო 6.9­მლნ.­მ3 არ­მუ­შა­ობს

61
ფაქ­ტია,­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ უხ­ვად­ მო­იპ­ოვ­ება­ თი­ხის­
წარ­მო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­სა­ჭი­რო­ნედ­ლე­ული,­გან­
სა­კუთ­რე­ბით­ზე­მო­იმ­ერ­ეთი­მდი­და­რია­კე­რა­მი­კუ­ლი­თი­
ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ წარ­მო­ებ­ის­თვის­ სა­ჭი­რო­ ძი­რი­თა­დი­
ნედ­ლე­ულ­ით,­ ას­ევე­ სამ­შე­ნებ­ლო­ მა­სა­ლე­ბის­ (კრა­მი­ტი,­
აგ­ური,­მო­სა­პირ­კე­თე­ბე­ლი­კე­რა­მი­კუ­ლი­ფი­ლე­ბი)­წარ­მო­
ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­აყ­ალო­თი­ხა­მა­სა­ლე­ბით,­რაც­რე­ალ­ურ­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ იძ­ლე­ვა­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ბიზ­ნე­სის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის.­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ რომ­ უხ­ვად­
არ­ის­ თი­ხა­მა­სა­ლე­ბის­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ რე­სურ­სე­ბის­ სა­ნედ­
ლე­ულო­ ბა­ზა,­ ამ­ას­ „იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ის­ გან­ვით­რე­ბის­
სტრა­ტე­გია­2014­2021“22­ის­და­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ის­გან­ვი­
თა­რე­ბის­ პრო­ექ­ტის­ „ძლი­ერი­ რე­გი­ონი­ ძლი­ერი­ სა­ქარ­
თვე­ლოს­თვის“­ კვლე­ვე­ბიც­ ად­ას­ტუ­რებს.­ მა­სა­ლე­ბი­დან­
დას­ტურ­დე­ბა­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მას­შტა­ბე­ბის­ ბიზ­ნე­სის­
ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­გან­ვა­თა­რე­ბის­თვის­ სა­ჭი­რო­ სა­ნედ­ლე­
ულო­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­საკ­მა­რი­სო­ბა­რე­გი­ონ­ის­და­მი­სი­მო­
სახ­ლე­ობ­ის­თვის,­რა­თა­რეწ­ვის­ის­ტო­რი­ულ­გა­მოც­დი­ლე­
ბა­ზე­ დაყ­რდნო­ბით­ მი­იღ­ონ­ და­მა­ტე­ბი­თი­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­
შე­მო­სავ­ლე­ბი­ თი­ხის­ რეწ­ვის­ ნი­მუ­შე­ბის,­ რო­გორ­ ქარ­
თუ­ლი­კულ­ტუ­რუ­ლი­მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­და­ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­
სუფ­თა­ნა­წარ­მის­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­რე­ალ­იზ­აცი­იდ­ან.­
აკ­აკი­წე­რეთ­ლის­სა­ხელ­მწი­ფო­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის­ბიზ­ნე­სის­
ად­მი­ნის­ტრი­რე­ბის­ აკ­ად­ემი­ური­ პერ­სო­ნა­ლის­ და­ სტუ­
დენ­ტე­ბის­მი­ერ­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­კვლე­ვის­“MARKETING­RE­
SEARCH­ AND­ SWOT­ ANALYSIS­ OF­ TOURISM­ MARKET­
IN­ IMERETI­ REGION”­ ფარ­გლებ­ში23­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული­
ან­კე­ტუ­რი­ გა­მო­კითხვის­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ იმ­
ერ­ეთ­ში­ვი­ზი­ტორ­ტუ­რის­ტებს­შო­რის­(გა­მო­კითხუ­ლი­იყო­
406­ უცხო­ელი­ ტუ­რის­ტი)­ კითხვა­ზე­ –­ ტუ­რიზ­მის­ რო­მე­ლი­
სა­ხეა­მათ­თვის­ყვე­ლა­ზე­მიმ­ზიდ­ვე­ლი?­–­ყვე­ლა­ზე­მეტ­მა­
რეს­პო­დენ­ტმა­ –­ 24%­მა­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ იმ­ერ­ეთ­ში­ სტუმ­
რო­ბა­გა­ნა­პი­რო­ბა­სწო­რედ­კულ­ტუ­რუ­ლი­მემ­ვიდ­რე­ობ­ის­
გაც­ნო­ბის­სურ­ვილ­მა.­ის­ფაქ­ტი,­რომ­ვი­ზი­ტო­რე­ბის­დი­დი­
უმ­რავ­ლე­სო­ბის­სტუმ­რო­ბა­რე­გი­ონ­ში­უკ­ავ­შირ­დე­ბა­კულ­
ტუ­რუ­ლი­ მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­ თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბის­ გაც­ნო­ბის­
სურ­ვილს,­გვაძ­ლევს­სა­ფუძ­ველს­ვი­ფიქ­როთ,­რომ­თი­ხის­
რეწ­ვის­ ნი­მუ­შე­ბი­ წარ­მო­ად­გენს­ იმ­ერ­ეთ­ის­ კულ­ტუ­რუ­ლი­
მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­იმ­ნა­წილს,­რო­მე­ლიც­იპყრობს­ევ­რო­პე­
ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ ყუ­რადღე­ბას,­ რაც­ ამ­ დარ­გის­ პო­პუ­ლა­
რი­ზა­ცი­ის­ და­ ბიზ­ნე­სის­ გა­ფარ­თო­ებ­ის­ პერ­სპექ­ტი­ვას­ იძ­
ლე­ვა.­ტუ­რის­ტე­ბის­ინ­ტე­რე­სის­სფე­როდ­შე­იძ­ლე­ბა­იქ­ნას­
მიჩ­ნე­ული­თი­ხის­ძერ­წვის­ტრა­დი­ცი­ებ­ის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­
მა­ცი­ული,­სა­მუ­ზე­უმო­ცენ­ტრე­ბი­და­თი­ხის­ძერ­წვის­გაკ­ვე­
თი­ლე­ბით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­მო­მა­ვალ­ში.
გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლია­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ წარ­მო­ება­რეწ­
22­https://imereti.gov.ge/res/docs/strategia.pdf­
23­Akhvlediani­Maia­Ekvtimovna,­Lominashvili­Pruidze­Medea­Shotaevna,­Gugeshashvili­Tinatini­Elgujievna,­3rd­International­Conference­Economic­Sciences­
“Functioning­of­economicsystems­in­the­global­world”,­20th­April,­2018.­Vienna­2018.
24­საქართველოს­ეკონომიკისა­და­მდგრადი­განვითარების­სამინისტრო,­საქართველოს­ინდუსტრიული­განვითარების­ჯგუფი.,­„კერამიკული­ფილების­
წარმოება“.­2015წ.­http://www.economy.ge/uploads/gidg/keramikuli_filebis_carmoeba_1.pdf
25­პასპორტი­„იმერეთის­მხარე,­(ქ.­ქუთაისი,­ზესტაფონის,­წყალტუბოს,­სამტრედიის,­ჭიათურის­საჩხერის,­თერჯოლის,­ვანის,­ხონის,­ტყიბულის,­ბაღდათის,­
62
ვის­ იმ­ერ­ეთ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ტრა­დი­ცი­ები,­ რომ­ლე­ბიც­ გარ­
კვე­ულ­წი­ლად­გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია­ერ­თმა­ნე­თის­გან,­რაც­იწ­
ვევს­ინ­ტე­რესს­და­უფ­რო­მიმ­ზიდ­ველს­ხდის­ამ­სფე­როს,­
რო­გორც­ იმ­ერ­ეთ­ის­ კულ­ტუ­რუ­ლი­ მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­ ნა­წი­
ლის­შეც­ნო­ბას.­
რო­გორც­ ცხრილ­ N1­იდ­ან­ ჩანს,­ იმ­ერ­ეთ­ის­ თი­ხის­ სა­ბა­
დო­ებ­ის­ნედ­ლე­ულ­ის­მა­რა­გე­ბი­სა­შუ­ალ­ებ­ას­იძ­ლე­ვა,­რომ­
მის­ბა­ზა­ზე­გან­ვი­თარ­დეს­წარ­მო­ება,­უფ­რო­მე­ტიც,­სა­ქარ­
თვე­ლოს­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ისა­ და­ მდგრა­დი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­
მი­ნის­ტროს­ კვლე­ვე­ბის­ მი­ხედ­ვით,­ არ­სე­ბობს­ რე­ალ­ური­
პო­ტენ­ცი­ალი­ კე­რა­მი­კუ­ლი­ წარ­მო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
თვი­საც.­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ქარ­თუ­ლი­კე­რა­მი­კუ­ლი­წარ­მო­ება­
1925­წლი­დან­იღ­ებს­სა­ფუძ­ვლებს­და­ემ­ყა­რე­ბა­ქარ­თუ­ლი­
კე­რა­მი­კის­ხალ­ხუ­რი­ნა­წარ­მის­რეწ­ვის­ტრა­დი­ცი­ებს,­რაც­
მას­ან­იჭ­ებს­ერ­ოვ­ნუ­ლი­მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­სტა­ტუსს.­
კე­რა­მი­კუ­ლი­ წარ­მო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მიზ­ნით­ ად­გი­
ლობ­რივ­ სა­ნედ­ლე­ულო­ რე­სურ­სე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით,­ სა­
ქარ­თვე­ლოს­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ისა­ და­ მდგრა­დი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
სა­მი­ნის­ტრო­სა­ და­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ინ­დუს­ტრი­ული­ გან­ვი­
თა­რე­ბის­ჯგუ­ფის­მი­ერ24­შეს­წავ­ლილ­იქ­ნა­სა­ქარ­თვე­ლო­
ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ თი­ხის­ ნედ­ლე­ულ­ის­ ქი­მი­ური­ შე­მად­გენ­
ლო­ბა­და­დად­გე­ნილ­იქ­ნა­მა­თი­ვარ­გი­სი­ან­ობ­ის­ხა­რის­ხი­
წარ­მო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის,­მათ­შო­რის­შეს­წავ­ლილ­
იყო­იმ­ერ­ეთ­ის­ნედ­ლე­ულ­იც­(კვლე­ვა­ჩა­ტარ­და­იტ­ალი­ური­
კორ­პო­რა­ცია­ –­ SACMI­ Group­ და­ SITI­ B&T­ Group­ის­ მი­
ერ),­ რო­მე­ლიც­ ხა­რის­ხი­ან­ად­ და­ ვარ­გი­სი­ან­ად­ იქ­ნა­ მიჩ­
ნე­ული­იატ­აკ­ის­და­კედ­ლის­მო­სა­პირ­კე­თე­ბე­ლი­ფი­ლე­ბის­
წარ­მო­ებ­ის­თვის.­ რაც­ ყვე­ლა­ზე­ სა­ყუ­რადღე­ბოა,­ სა­ქარ­
თვე­ლოს­ სა­ნედ­ლე­ულო­ რუ­კის­ შედ­გე­ნის­ შემ­დეგ­ თი­ხის­
ნედ­ლე­ულ­ის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ გან­ლა­გე­ბის­
ად­გი­ლად­შე­ირ­ჩა­ზეს­ტა­ფო­ნის­რაიონის­სო­ფე­ლი­ზოვ­რე­
თი.­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ას­
კრი­ტე­რი­უმ­ად­და­ედო­სა­ნედ­ლე­ულო­სა­ბა­დო­ებ­თან­გან­
ლა­გე­ბის­სი­ახ­ლო­ვე.
ამ­ავე­ კვლე­ვე­ბის­ ფარ­გლებ­ში­ დას­ტურ­დე­ბა,­ რომ­ თი­ხის­
სა­ნედ­ლე­ულო­ მა­რა­გი­ სავ­სე­ბით­ საკ­მა­რი­სია,­ რომ­ სრუ­
ლი­ად­და­აკ­მა­ყო­ფი­ლოს­რე­გი­ონ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­მოთხოვ­ნა­
სხვა­დას­ხვა­ ტი­პის­ კე­რა­მი­კულ­ ფი­ლებ­ზე­ და­ გათ­ვლი­ლი­
იყ­ოს­ ექ­სპორ­ტზეც.­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლის­ სა­ინ­
ვეს­ტი­ციო­მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბი­სა,­2017­წლის­იმ­ერ­ეთ­ის­მხა­რის­
პას­პორ­ტის­მო­ნა­ცე­მებ­ში25­კე­რა­მი­კუ­ლი­ფი­ლე­ბის­სა­წარ­
მოს­ ამ­ოქ­მე­დე­ბა­ კვლავ­ იმ­ერ­ეთ­ის­ სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­ წი­ნა­
დად­ბე­ბის­ჩა­მო­ნათ­ვალ­შია­და­ჯერ­ის­ევ­ინ­ვეს­ტო­რის­მო­
ლო­დინ­შია.
თი­ხის­ სა­ნედ­ლე­ულო­ მა­რა­გე­ბის­ დი­დი­ მო­ცუ­ლო­ბის­ მი­
უხ­ედ­ავ­ად,­ვერ­მო­ხერ­ხდა­იმ­ერ­ეთ­ის­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
წარ­მო­ებ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა.­მხო­ლოდ­შრო­შა­აგ­რძე­ლებს­
რეწ­ვის­ ტრა­დი­ცი­ებს,­ სა­დაც­ შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას­ სა­უკ­უნე­
ებია­არ­აფ­ერი­შეც­ვლი­ლა,­რო­გორც­უკ­ვე­აღ­ვნიშ­ნეთ,­არ­
არ­სე­ბობს­ ელ­ემ­ენ­ტა­რუ­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა.­
იმ­ოს­ტა­ტებს,­რომ­ლებ­მაც­იცი­ან­თი­ხის­რეწ­ვა,­შემ­ცვლე­
ლი­ ოს­ტა­ტე­ბი­ აღ­არ­ ეყ­ოლ­ებ­ათ,­ რად­გან­ შრო­შას,­ იმ­ერ­
ეთ­ის­სხვა­მთა­გო­რი­ანი­სოფ­ლე­ბის­მსგავ­სად,­მიგ­რა­ცი­ის­
მა­ღა­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ გა­მო­არ­ჩევს.­ ახ­ალ­გაზ­დე­ბის­ გა­
დი­ნე­ბით­საფ­რთხის­წი­ნა­შე­დად­გე­ბა­მე­თუ­ნე­ობა­რეწ­ვა,­
რაც­თი­ხის­ნა­კე­თო­ბე­ბის­რეწ­ვის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­ტრა­დი­ცი­ებ­
ის­ და­კარ­გვა­მი­ვიწყე­ბის­ საფ­რთხეს­ ქმნის.­ წინ­მდე­ბა­რე­
კვლე­ვი­სას­შედ­გე­ნილ­კითხვარ­ზე­რეს­პო­დენ­ტე­ბის­პა­სუ­
ხე­ბი­დან­იკ­ვე­თე­ბა,­რომ­ამ­საფ­რთხეს­თა­ვად­ად­გი­ლობ­
რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­აც­რე­ალ­ურ­ად­იაზ­რებს­და­თვლის,­რომ­
დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბას­და­წი­ნაპ­რე­ბის­ტრა­დი­ცი­ებ­ის­შე­
ნარ­ჩუ­ნე­ბას­ სჭირ­დე­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლი­
ორ­გა­ნო­ებ­ის­მხრი­დან­მი­ზან­მი­მარ­თუ­ლი­პო­ლი­ტი­კის­გა­
ტა­რე­ბა,­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ ჩარ­თვა­ სხვა­დას­ხვა­ ღო­ნის­ძი­
ებ­ებ­ში,­წა­ხა­ლი­სე­ბის­გზით­მათ­ში­ტრა­დი­ცი­ებ­ის­გაგ­რძე­
ლე­ბის­სურ­ვი­ლის­აღ­ძვრა­და­სხვა.­
კვლე­ვი­სათ­ვის­ გა­მო­კითხულ­ იქ­ნა­ 11­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­
წარ­მე­ სუ­ბი­ექ­ტი,­ რომ­ლე­ბიც­ სხვა­დას­ხვაგ­ვა­რად­ არი­
ან­ ჩაბ­მუ­ლი­ თი­ხის­ წარ­მო­ება­რეწ­ვის­ და­ რე­ალ­იზ­აცი­ის­
საქ­მი­ან­ობ­აში.­კვლე­ვის­შე­დე­გად­დად­გინ­და,­რომ­გა­მო­
კითხუ­ლი­ 6­ სუ­ბი­ექ­ტის­ –­ 55%­ის­ აზ­რით,­ იმ­ერ­ეთ­ში­ არ­
სე­ბუ­ლი­ თი­ხის­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზა­ზე­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ სა­წარ­მო­ებ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბა,­ თუმ­ცა­ ჯა­მუ­რად­ 4­ გა­მო­კუთხუ­ლი­ რეს­პო­
დენ­ტი­ 11­დან,­ ანუ­ 36%­ აკ­ონ­კრე­ტებს,­ რომ­ წარ­მო­ებ­ის­
გა­ფარ­თო­ებ­ის­თვის­ აუც­ილ­ებ­ელია­ გა­იზ­არ­დოს­ ნა­კე­თო­
ბე­ბის­შე­სა­ხებ­ცნო­ბა­დო­ბა­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე,­რად­გან­მი­
აჩ­ნი­ათ,­რომ­პო­ტენ­ცი­ურ­ინ­ვეს­ტო­რებს­არ­აქ­ვთ­ინ­ფორ­
მა­ცია­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ნედ­ლე­ულო­მა­რა­გე­ბის­შე­სა­ხებ.­მა­თი­
აზ­რით,­ის,­რომ­ამ­ჟა­მად­არ­სე­ბობს­მხო­ლოდ­თი­ხის­მცი­
რე­ოჯ­ახ­ური­გა­და­მა­მუშ­ვე­ბე­ლი­წარ­მო­ებ­ები­და­არ­არ­ის­
ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­ წარ­მო­ებ­ის­ და­ რე­ალ­იზ­აცი­ის­ პრო­ცე­სი,­
მნიშ­ვნე­ლო­ვან­წი­ლად­ არ­ის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­
თვე­ლი­ორ­გა­ნო­ებ­ის­პა­სი­ური­პო­ლი­ტი­კის­შე­დე­გი.­
გა­მო­კითხულ­თა­გან,­ ას­ევე­ 4­ რეს­პო­დენ­ტის­ აზ­რით,­ აუც­
ილ­ებ­ელია­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ მი­ერ­ გა­აქ­ტი­
ურ­დეს­ ამ­ უნ­იკ­ალ­ური­ მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­
ღო­ნის­ძი­ებ­ები.­ას­ეთი­აქ­ტი­ვო­ბის­და­ხელ­შეწყო­ბის­პი­რო­
ბებ­ში­გა­მო­კითხულ­თა­73%­–­8­რეს­პო­დენ­ტი,­სი­ამ­ოვ­ნე­ბით­
გა­აფ­არ­თო­ებ­და­ საქ­მი­ან­ობ­ას,­ რაც­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მე­ტი­
ად­ამი­ან­ის­ და­საქ­მე­ბის­თვის.­ მა­თი­ აზ­რით,­ წარ­მო­ებ­ის­ გა­
ფარ­თო­ება­ ას­ევე­ წი­ნა­პარ­თა­ ტრა­დი­ცი­ული­ საქ­მი­ან­ობ­ის­
შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას,­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­წი­ნა­პარ­თა­ფუ­ძე­ებ­ზე­და­
მაგ­რე­ბას­უზ­რუნ­ველ­ყოფს.­11­გა­მო­კითხუ­ლი­დან­მხო­ლოდ­
ერ­თი­ რეს­პო­დენ­ტი­ მი­იჩ­ნევს,­ რომ­ აზ­რი­ არ­ აქ­ვს­ საქ­მი­
ან­ობ­ის­ გა­ფარ­თო­ებ­აზე­ და­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე­ ფიქ­რს,­ რად­
ხარაგაულის­ადმინისტრაციულ­ტერიტორიული­ერთეულები)“,­2007წ.­https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/Imereti_passport.pdf
გან­არ­ავ­ინ­არ­ის­საქ­მის­გაგ­რძე­ლე­ბით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი.­
გა­მო­კითხულ­თა­ შო­რის­ არ­სე­ბუ­ლი­ აზ­რის­ მი­ხედ­ვით,­ არ­
სე­ბობს­ალ­ბა­თო­ბა,­საფ­რთხე­იმ­ისა,­რომ­დრო­თა­გან­მავ­
ლო­ბა­ში­თი­ხის­რეწ­ვით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­მი­ვიწყე­ბას­მი­ეც­ემა.
რეს­პო­დენ­ტთა­გან­ 4­ გა­მო­კითხუ­ლი­ სწო­რედ­ ახ­ალ­გაზ­
რდე­ბის­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბას­ და­ პრო­ფე­სი­ული­ უნ­არ­ებ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბას­ მი­იჩ­ნევს­ აუც­ილ­ებ­ლად,­ რა­თა­ არ­სე­ბულ­
ტრა­დი­ცი­ებ­ზე­ახ­ალი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­შერ­წყმით­მოხ­დეს­
მა­ღა­ლი­პრო­ფე­სი­ონ­ალ­ური­უნ­არ­ებ­ის­მქო­ნე­ოს­ტა­ტე­ბის­
ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა.­ 4­ გა­მო­კითხუ­ლი­ რეს­პო­დენ­ტის­ აზ­რით,­
თი­ხის­წარ­მო­ებ­ასა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­საქ­მე­ში­ჩარ­თუ­ლია­
შუ­ახ­ნის­ხალ­ხი,­ხო­ლო­3­რეს­პო­დენ­ტი­ად­ას­ტუ­რებს­ხან­
დაზ­მუ­ლი­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­საც.­ მა­შა­სა­და­მე,­
სულ­7­რეს­პო­დენ­ტის­აზ­რით,­ამ­საქ­მი­ან­ობ­ით­და­კა­ვე­ბუ­
ლია­ხან­დაზ­მუ­ლი­და­შუ­ახ­ნის­მო­სახ­ლე­ობა­და­მხო­ლოდ­
1­ს­მი­აჩ­ნია,­რომ­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­აქ­ტი­ვო­ბაც­სა­ხე­ზეა.­ას­
ეთი­ მო­ცე­მუ­ლო­ბის­ პი­რო­ბებ­ში­ აუც­ილ­ებ­ელია­ ახ­ალ­გაზ­
რდე­ბის­ წა­მა­ხა­ლი­სე­ბე­ლი­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ დრო­ული­ გა­
ტა­რე­ბა­და­თუნ­დაც­შრო­შის­თი­ხის­რეწ­ვის­ტრა­დი­ცი­ებ­ის­
შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბით­კულ­ტუ­რუ­ლი­მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­ამ­უნ­იკ­ალ­
ური­მო­ნა­პო­ვა­რის­გა­და­ცე­მა­შთა­მო­მავ­ლო­ბის­თვის.
რთუ­ლი­ არ­ არ­ის­ გა­ვი­თა­ვი­სოთ­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ ას­ეთი­
და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა,­ მა­შინ,­ რო­დე­საც­ გა­მო­კითხუ­ლი­ 11­
რეს­პო­დენ­ტი­დან­ 7­ ად­ას­ტუ­რებს,­ რომ­ იძ­ულ­ებ­ულია­ და­
კავ­დეს­ თი­ხის­ რეწ­ვა­რე­ალ­იზ­აცი­ით,­ რად­გან­ არ­ აქ­ვთ­
სხვა­ არ­ჩე­ვა­ნი­ და­ იძ­ულ­ებ­ული­ არი­ან­ და­ჯერ­დე­ნენ­ და­
ბალ­შე­მო­სა­ვალს,­რის­თვი­საც­ის­ინი­წე­ლი­წა­დის­ნე­ბის­მი­
ერ­დროს­დგა­ნან­ღია­ცის­ქვეშ­და­ცდი­ლო­ბენ­უზ­რუნ­ველ­
ყონ­ოჯ­ახ­ები­სა­არ­სე­ბო­შე­მო­სავ­ლით.­
ამ­ჟა­მად­ თი­ხის­ რეწ­ვით­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­
თქმით,­ მი­ზე­რუ­ლი­ შე­მო­სავ­ლის­ მი­უხ­ედ­ავ­ად,­ გა­აგ­რძე­
ლე­ბენ­წი­ნაპ­რე­ბის­საქ­მეს­ვიდ­რე­შეძ­ლე­ბენ,­თუმ­ცა­აქ­ვთ­
ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­პრო­დუქ­ცი­ის­ექ­სპორ­ტი­რე­ბის­მო­ლო­
დი­ნი­და­მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­იმ­ედი.
9­ გა­მო­კითხუ­ლი,­ რაც­ გა­მო­კითხულ­თა­ 82%­ია,­ სა­ქარ­
თვე­ლო­სა­ და­ ევ­რო­კავ­შირს­ შო­რის­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­
მომ­ცვე­ლი­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ ვაჭ­რო­ბის­ პი­რო­ბებ­ში­ იმ­ედ­ოვ­
ნებს­თი­ხის­ნა­წარ­მის­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­ექ­სპორ­ტი­რე­ბას­
და­აქ­ვს­უკ­ეთ­ეს­ობ­ის­მო­ლო­დი­ნი­საქ­მი­ან­ობ­აში.­რა­საც,­5­
რეს­პო­დენ­ტის­ აზ­რით,­ მოყ­ვე­ბა­ ევ­რო­პელ­ ტუ­რის­ტთა­ და­
ვი­ზი­ტორ­თა­ რიცხვის­ გაზ­რდა­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ და­ იმ­ედ­
ოვ­ნე­ბენ,­ რომ­ ტუ­რის­ტე­ბის­ რიცხვის­ გაზ­რდა­ მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­გაზ­რდის­ნა­წარ­მის­გა­ყიდ­ვებს.­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­
ზე­თი­ხის­რეწ­ვის­ნა­კე­თო­ბე­ბის­გა­ტა­ნის­შემ­თხვე­ვა­ში,­მათ­
სჯე­რათ,­ რომ­ პრო­დუქ­ტის­ იდ­ენ­ტო­ბა­ იქ­ნე­ბა­ შემ­ჩნე­ული­
და­ მო­წო­ნე­ბუ­ლი­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ მო­ქა­ლა­ქე­ებ­ის­ მი­ერ.­
გა­მო­კითხულ­რეს­პო­დენ­ტთა­აზ­რით,­სწო­რი­პო­ლი­ტი­კის­
პი­რო­ბებ­ში­ თი­ხის­ რეწ­ვის­ ტრა­დი­ცი­ებ­ით­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­
რე­სურ­სე­ბის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ით­ და­ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან­ ევ­რო­პე­
63
ლი­ ინ­ვეს­ტო­რე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ გა­აფ­არ­თო­ებ­ენ­ წარ­მო­ებ­
ის­სფე­როს.­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­გახ­დე­ბა­ტრა­დი­ცი­ული­რეწ­ვის­
გარ­და­ წარ­მო­ებ­ის­ გა­ფარ­თო­ება­ სხვა­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი­
თაც,­ას­ევე­წარ­მო­ებ­ის­ას­ორ­ტი­მენ­ტის­გაზ­რდა.
რო­გორც­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ შემ­ხვედ­რი­ გა­მო­კითხვით­ და­
დას­ტურ­და,­ მარ­თა­ლია,­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ შე­ძე­ნის­
გან­ ევ­რო­პე­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბი­ და­ ვი­ზი­ტო­რე­ბი­ თავს­ იკ­ავ­
ებ­ენ­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­ მძი­მე­ წო­ნის­ და­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­
სირ­თუ­ლე­ებ­ის­ გა­მო,­ მაგ­რამ­ აფ­იქ­სი­რე­ბენ,­ რომ­ აქ­ვთ­
გარ­კვე­ული­ ნივ­თე­ბის­ სამ­შობ­ლო­ში­ შე­ძე­ნის­ სურ­ვი­ლი.­
გარ­და­ ამ­ისა,­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ იყო­ სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ­ წარ­
მოდ­გე­ნი­ლი­ ნა­კე­თო­ბე­ბი­დან­ რას­ მი­იჩ­ნე­ვენ­ ქარ­თვე­ლი­
მე­წარ­მე­ები­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნად­ პრო­დუქ­ტად?­ გა­მო­
კითხუ­ლი­ქარ­თვე­ლი­მე­წარ­მე­ებ­იდ­ან­3­რეს­პო­დენ­ტი­მი­
იჩ­ნევს,­რომ­სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ­წარ­მოდ­გე­ნილ­სხვა­დას­ხვა­
და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ ნივ­თებს­ შო­რის­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნა­დი­
ევ­რო­პელ­ ტუ­რის­ტებ­ში­ არ­ის­ კულ­ტუ­რუ­ლი­ მემ­კვიდ­რე­
რამდენად მისაღებია თქვენთვის ფასი
თიხის რეწვის ნაწარმზე
ობ­ის­თე­მა­ტი­კის­მქო­ნე­ნივ­თე­ბი.­2­რეს­პო­დენ­ტის­აზ­რით,­
ყვე­ლა­ზე­მოთხოვ­ნა­დი­ რეწ­ვის­ნი­მუ­შე­ბია,­ 2­ის­ აზ­რით­ –­
ჭურ­ჭე­ლი­ და­ მხო­ლოდ­ 1­ რეს­პო­დენ­ტი­ თვლის,­ რომ­ სუ­
ვე­ნი­რე­ბია­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნა­დი.­ ზო­გა­დად­ ის­ ფაქ­ტი,­
რომ­ 4­ სხვა­დას­ხვა­ კა­ტე­გო­რი­აზე­ ხმე­ბი­ თით­ქმის­ თა­ნაბ­
რად­ გა­და­ნა­წილ­და,­ შე­იძ­ლე­ბა­ პო­ზი­ტი­ურ­ ფაქ­ტო­რა­დაც­
იქ­ნას­ მიჩ­ნე­ული,­ რად­გან­ თი­ხის­ ყვე­ლა­ სა­ხის­ ნა­კე­თო­ბა­
თა­ნაბ­რად­ მოთხოვ­ნა­დია­ ტუ­რის­ტებს­ შო­რის,­ ე.ი.­ სა­ხე­
ზეა­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ნა­კე­თო­ბე­ბის­დი­დი­არ­ჩე­ვა­ნი­და­ას­
ორ­ტი­მენ­ტუ­ლი­სიმ­რავ­ლე.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­
თი­ხის­ ნა­წარ­მის­ ას­ორ­ტი­მენ­ტუ­ლი­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით­
წარ­დგე­ნის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­იძ­ლე­ვა.­
უნ­და­მი­ექ­ცეს­ყუ­რადღე­ბა­იმ­ას,­რომ­კვლე­ვის­დროს­ევ­
რო­პე­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ ან­კე­ტი­რე­ბის­ შე­დე­გებ­ში­ გა­მო­იკ­
ვე­თა,­რომ­თი­ხის­ნა­კე­თო­ბე­ბი­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზეც­მრავ­
ლად­არ­ის­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­თა­ვად­ევ­რო­პის­სხვა­და­სახ­ვა­
ქვეყ­ნე­ბი­დან,­ თუმ­ცა­ ქარ­თულ­ ნა­კე­თო­ბებ­ში­ და­ინ­ახ­ეს­
გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­იზ­მის­ მქო­ნე­ ნივ­თე­ბი­ და­
64
ელ­ემ­ენ­ტე­ბი.­სწო­რედ­ეს­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ობ­ით­გა­მორ­ჩე­
ული­ნა­კე­თო­ბე­ბია­რეწ­ვის­ის­ნი­მუ­შე­ბი,­რი­თაც­შეძ­ლებს­
ქარ­თუ­ლი­თი­ხის­ნა­წარ­მი­ევ­რო­პე­ლი­მყიდ­ვე­ლე­ბის­მო­
ზიდ­ვას.­
გა­მო­კითხუ­ლი­9­ევ­რო­პე­ლი­ტუ­რის­ტი­დან­6­აფ­იქ­სი­რებს,­
რომ­სამ­შობ­ლო­ში­ამ­ნივ­თებს­არ­შე­იძ­ენ­დნენ,­თუმ­ცა­სა­
ქარ­თვე­ლო­დან­ სა­მახ­სოვ­როდ­ წა­ღე­ბის­ სურ­ვი­ლი­ აქ­ვთ,­
რომ­არ­აწყდე­ბოდ­ნენ­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­სირ­თუ­ლე­ებს.­
გა­მო­კითხუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბი­დან­ 8­მ­ ყუ­რადღე­ბა­ მი­აქ­ცია­
თი­ხის­ ნა­წარ­მს­ (ტუ­რის­ ფარ­გლებ­ში,­ აღ­მო­სავ­ლეთ­ და­
და­სავ­ლეთ­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­გა­და­ად­გი­ლე­ბი­სას),­1­რეს­პო­
დენ­ტი­ კი­ აფ­იქ­სი­რებს,­ რომ­ პირ­ვე­ლად­ მსგავს­ ნივ­თებს­
ყუ­რადღე­ბა­ მი­აქ­ცია­ კა­ხეთ­ში­ მოგ­ზა­ურ­ობ­ის­ას­ და­ უკ­ვე­
შრო­შა­ში­ აღ­მო­აჩ­ინა­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ ას­ორ­ტი­მენ­ტი.­
გა­მო­კითხუ­ლი­ევ­რო­პე­ლი­ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ობ­ას­–­7­ს­
არ­ ქონ­და­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ჩა­მოს­ვლამ­დე­ ინ­ფორ­მა­ცია­
თი­ხის­ქარ­თუ­ლი­რეწ­ვის­ტრა­დი­ცი­ებ­ის­შე­სა­ხებ,­რაც­ზუს­
ტად­თან­ხვედ­რა­შია­ქარ­თვე­ლი­მე­წარ­მე­ებ­ის­გან­წყო­ბას­
თან,­რო­მელ­თაც­მი­აჩ­ნი­ათ,­რომ­სა­ჭი­როა­ამ­პრო­დუქ­ტის­
შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­ცნო­ბა­დო­ბის­გაზ­რდა­ევ­რო­პა­
ში­სხვა­დას­ხვა­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ფარ­გლებ­ში.­
გა­მო­კითხუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბი­დან­ 4­ სა­ერ­თოდ­ არ­ და­ინ­ტე­
რე­სე­ბუ­ლა­თი­ხის­ჭურ­ჭლის­ფა­სით,­მაგ­რამ­მნიშ­ვნე­ლო­
ვა­ნია,­რომ­ჯა­მუ­რად­5­რეს­პო­დენ­ტი­მი­იჩ­ნევს,­რომ­ნა­კე­
თო­ბე­ბის­ფა­სი­არ­არ­ის­ძვი­რი­და­ხა­რის­ხის­შე­სა­ბა­მი­სია.­
შე­სა­ბა­მი­სად,­ შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას,­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ შე­ძე­
ნის­ხე­ლის­შემ­შლე­ლი­ფაქ­ტო­რი­სიძ­ვი­რე­არ­არ­ის.
რე­ალ­იზ­აცი­ის­ სტი­მუ­ლი­რე­ბის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ გან­
მსაზღვრე­ლი­ ფაქ­ტო­რი­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ლი­ ბაზ­რის­ პი­რო­
ბებ­ში­ ას­ორ­ტი­მენ­ტის­ სიმ­რავ­ლეა,­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ევ­
რო­პე­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ –­ 7­ რეს­პო­დენ­ტი­
თვლის,­რომ­გა­სა­ყი­დად­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ნივ­თე­ბი­გა­მო­
ირ­ჩე­ვა­მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით.­მარ­თა­ლია­ეს­არ­ნიშ­ნავს,­
რომ­ას­ორ­ტი­მენ­ტის­მე­ტი­მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით­წარ­მოდ­
ევროპული ტურისტები შეიძენდნენ თიხის ნივთებს
შემდეგი დანიშნულებით
თიხის ეთნოგრაფიოლ სამუზეიმო სივრცეში ევროპელი
ტურისტებისთვის სასურველი აქტივობები
გე­ნა­არ­შე­იძ­ლე­ბა,­ან­სა­ჭი­რო­არ­არ­ის,­მით­უფ­რო,­რომ­
1­ რეს­პო­დენ­ტი­ აფ­იქ­სი­რებს,­ რომ­ სა­სურ­ვე­ლი­ იქ­ნე­ბო­და­
ას­ორ­ტი­მენ­ტის­ კი­დევ­ მე­ტი­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის­ წარ­
მოდ­გე­ნა.­ იმ­ის­თვის,­ რომ­ უფ­რო­ ზუს­ტად­ გა­მო­იკ­ვე­თოს­
ევ­რო­პის­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ მსყიდ­ვე­ლო­ბი­თი­ პრი­ორ­იტ­ეტ­
ები,­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­კვლე­ვა­საკ­მა­რი­სი­არ­არ­ის,­თუმ­ცა,­
გვაძ­ლევს­მა­თი­გე­მოვ­ნე­ბის­შე­სა­ხებ­გარ­კვე­ულ­წარ­მოდ­
გე­ნას.­ ამ­ჟა­მად­ თი­ხის­ წარ­მო­ება­რეწ­ვით­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­
მე­წარ­მე­ები­ ძი­რი­თა­დად­ ქმნი­ან­ იმ­ პრო­დუქ­ტს,­ რა­საც­
თა­ვად­მი­იჩ­ნე­ვენ­მიმ­ზიდ­ვე­ლად­მყიდ­ვე­ლის­თვის,­ან­უბ­
რა­ლოდ­აკ­ეთ­ებ­ენ­იმ­ას,­რი­სი­ფან­ტა­ზი­აც­ყოფ­ნით­და­ნაკ­
ლე­ბად­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­მომ­ხმა­რებ­ლის­რე­ალ­ურ­სურ­ვი­
ლებს.­
­ •­ ევ­რო­პე­ლი­ ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­ თი­ხის­
ამ­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ ნა­კე­თო­ბე­ბი­დან­ ევ­რო­პე­ლი­ ტუ­
რის­ტე­ბის­ უმ­ეტ­ეს­ობა,­ ჯა­მუ­რად­ 6­ რეს­პო­დენ­ტი­ აფ­იქ­
სი­რებს,­ რომ­ შე­იძ­ენ­და­ თი­ხის­ ამ­ ნა­კე­თო­ბებს,­ რო­გორც­
მო­სა­გო­ნარს­ სა­ქარ­თვე­ლო­ზე,­ რომ­ლე­ბიც­ ას­ახ­ავს­ ქარ­
თულ­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ობ­ას­და­სა­მახ­სოვ­რო­სა­ჩუ­ქარს­ოჯ­ახ­
ის­წევ­რე­ბის­თვის,­მე­გობ­რე­ბის­თვის­და­კო­ლე­გე­ბის­თვის.­
რო­გორც­ ინ­ტერ­ვიუებისას­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ გან­სა­კუთ­რე­
ბულ­ყუ­რადღე­ბას­იქ­ცევს­ქვევ­რე­ბი­და­თო­ნე­ები,­რად­გან­
მსგავ­სი­ რამ­ მათ­ არ­ ენ­ახ­ათ­ თი­ხის­ რეწ­ვით­ და­კა­ვე­ბულ­
სხვა­ქვეყ­ნებ­ში.­
გა­მო­კითხულ­ რეს­პო­დენ­ტთა­გან­ 6­ ის­ურ­ვებ­და­ თი­ხის­
რეწ­ვის­ ქარ­თუ­ლი­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ტრა­დი­ცი­ებ­ის­ სა­მუ­ზე­ომო­
სივ­რცე­ში­ მოხ­ვედ­რას,­ სა­დაც­ ტუ­რის­ტებს­ უნ­და­ დახ­ვდეს­
მათ­თვის­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­და­სა­ინ­ტე­რე­სო­გა­რე­მო,­ხო­ლო­2­
რეს­პონ­დენ­ტი­არ­გა­მოთ­ქვამს­თი­ხის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­ტრა­დი­
ცი­ებ­ის­სა­მუ­ზე­უმო­სივ­რცის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბის­სურ­ვილს.
რეკომენდაციები
ად­გი­ლობ­რივ­მა­ თვით­მმარ­თველ­მა­ ორ­გა­ნო­ებ­მა,­ იმ­ერ­
ეთ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ თი­ხის­ სა­რე­სურ­სო­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ გათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­უნ­და­მო­ახ­დი­ნონ:
•­ ღო­ნის­ძი­ებ­ათა­და­გეგ­მვა,­რომ­ლე­ბიც­დარ­გის­გან­
ვი­თა­რე­ბით­რო­გორც­უცხო­ელი,­ისე­ად­გი­ლობ­რი­
ვი­მე­წარ­მე­ებ­ის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბას­გა­მო­იწ­ვევს;
•­ მსხვი­ლი­ ბიზ­ნეს­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ მხარ­და­ჭე­რით­ და­
ჩარ­თუ­ლო­ბით­უნ­და­მოხ­დეს­თი­ხის­რეწ­ვის­ნი­მუ­
შე­ბის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია­ ევ­რო­პა­ში,­ გა­მო­ფე­ნებ­ზე­
პრო­დუქ­ტის­სა­ინ­ტე­რე­სოდ­წარ­დგე­ნა;
•­ უცხო­ელი­ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­მო­სა­ზი­დად­მათ­თვის­თი­
ხის­რეწ­ვის­და­იმ­ერ­ეთ­ის­სა­ბა­დო­ებ­ის­პო­ტენ­ცი­ალ­
ის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­წო­დე­ბა;
ნედ­ლე­ულ­ის­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბით­ ახ­ალი­ ტექ­ნო­ლო­გი­
ებ­ის­და­ნერ­გვით,­რაც­ქმნის­მო­ლო­დინს,­რომ­ნა­
კე­თო­ბე­ბი­გახ­დე­ბა­დახ­ვე­წი­ლი­და­მსუ­ბუ­ქი,­თუმ­ცა­
შე­ნარ­ჩუნ­დე­ბა­ ის­ კულ­ტუ­რუ­ლი­ მემ­კვიდ­რე­ობ­ის­
65
 ელ­ემ­ენ­ტე­ბი,­ რაც­ ყველა­ზე­ მე­ტად­ იზ­იდ­ავს­ ტური­
სტებს­სა­ქარ­თვე­ლო­ში;
•­ კლას­ტე­რუ­ლი­ ცენ­ტრის­ გან­ვი­თა­რე­ბა,­ რო­მე­ლიც­
ხელს­ შე­უწყობს­ იმ­ერ­ეთ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ თი­ხის­ სა­
ბა­დო­ებ­ზე­ მო­პო­ვე­ბი­თი­ სა­მუ­შაოების­ სრუ­ლად­
გა­აქ­ტი­ურ­ებ­ას,­ ნედ­ლე­ულ­ის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­
სა­წარ­მო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ მოხ­დე­ბა­ რო­გორც­
ხალ­ხუ­რი­რეწ­ვის­თი­ხის­ნა­წარ­მის,­ისე­სა­წარ­მოო­
პრო­დუქ­ცი­ის­ ევ­რო­პის­ ქვეყ­ნებ­ში­ ექ­სპორ­ტი­რე­ბის­
ხელ­შეწყო­ბა,­ თი­ხის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ­ ცენ­ტრებ­
თან­ ახ­ლოს­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის,­ სა­
მუ­ზე­ომო­სივ­რცე­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა;
•­ არ­სე­ბუ­ლი­ რეწ­ვის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ტრა­დი­ცი­ებ­ის­ შე­
ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ და­ ახ­ალ­გაზ­რდა­ თა­ობ­ებ­ში­ ამ­ ტრა­დი­
ცი­ებ­ის­შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბის­მო­ტი­ვი­რე­ბა;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­მმარ­თვე­ლი­ორ­გა­ნო­ებ­ის­აქ­
ტი­ვო­ბე­ბი:
­ ა)­ სა­ქარ­თვე­ლო­სა­ და­ ევ­რო­კავ­შირს­ შო­რის­ ღრმა­
და­ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ვაჭ­რო­ბის­სივ­
66
რცის­სი­კე­თე­ებ­ის­შე­სა­ხებ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მე­წარ­მე­
ებ­ის­გა­ნათ­ლე­ბის­და­ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ამ­აღ­ლე­ბა;
­ ბ)­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ჩარ­თუ­ლო­ბით­ევ­
რო­პის­ქვეყ­ნებ­ში­გა­მო­ფე­ნე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა,­რეწ­ვის­
ქარ­თუ­ლი­ნი­მუ­შე­ბის­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ობ­ის­გაც­ნო­ბა;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლი­ ერ­თე­ულ­ებ­ის,­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ მი­ერ­ თი­ხის­ რეწ­ვით­ და­კა­ვე­
ბუ­ლი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­კვლე­ვა;
•­ შრო­შა­ში­ და­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ის­ სხვა­ მუ­ნი­ცი­პა­
ლი­ტე­ტებ­ში­(თი­ხა­მა­სა­ლე­ბის­მო­პო­ვე­ბის­ად­გი­ლებ­
ში/ტუ­რის­ტულ­ ცენ­ტრებ­ში)­ თი­ხის­ ნა­კე­თო­ბე­ბის­
წარ­მო­ებ­ის,­ძერ­წვის­გაკ­ვე­თი­ლე­ბის­და­სა­მუ­ზე­უმო­
ინ­ფრას­ტუქ­ტუ­რის­ ად­გი­ლე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ და­
გეგ­მვა.­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ჩა­მო­სულ­ტუ­რის­ტებს­შო­
რის­ თი­ხის­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­ სუფ­თა­ პრო­დუქ­ტე­ბის­
პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია­ცნო­ბა­დო­ბის­ამ­აღ­ლე­ბა;­
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­მიმ­ზიდ­ვე­ლო­ბის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­გან­ვი­
თა­რე­ბა­ხელ­შემ­წყო­ბის­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ გა­მოვ­ლე­ნა­
შეს­წავ­ლა.­
II იმერეთში წარმოებული ცალკეული
სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების
ევროპის ბაზარზე რეალიზაციის
შემაფერხებელი გარემოებების კვლევა
ლე­ვან­ოყ­რე­ში­ძე,
სა­ქარ­თვე­ლოს­ახ­ალ­გაზ­რდა­ეკ­ონ­ომ­ის­ტთა­ას­ოცი­აციის­(საეა)­იმ­ერ­ეთ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლო­ბა;
პა­ატა­კლდი­აშ­ვი­ლი,
ქუ­თა­ის­ის­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის­ას­ოც­ირ­ებ­ული­პრო­ფე­სო­რი,­სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­მეც­ნი­ერ­ებ­ათა­ფა­კულ­ტე­ტის­დე­კა­ნი;
გი­ორ­გი­გურ­გე­ნი­ძე,
აკ­აკი­წე­რეთ­ლის­სა­ხელ­მწი­ფო­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის­ბიზ­ნე­სის,­სა­მარ­თლის­და­სო­ცი­ალ­ური­მეც­ნი­ერ­ებ­ათა­ფა­კულ­ტე­ტის­სტუ­დენ­ტი
შესავალი
სა­ქარ­თვე­ლოს­სტა­ტის­ტი­კის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რის­მო­
ნა­ცე­მე­ბით,­2017­წლი­სათ­ვის­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­მო­სახ­
ლე­ობ­ის­ უმ­უშ­ევ­რო­ბის­ დო­ნე­ 14%­ს­ შე­ად­გენს­ და­ ის­ ამ­
მაჩ­ვე­ნებ­ლით­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ რე­გი­ონს­
აღ­ემ­ატ­ება­(ქვე­მო­ქარ­თლი­–­14,1%,­გუ­რია­–­2,7%,­კა­ხე­
თი­–­3,7%).­ამ­ას­თან,­სა­ყუ­რადღე­ბოა,­რომ­უმ­უშ­ევ­რო­ბის­
დო­ნე­ რე­გი­ონ­ში­ მზარ­დი­ ტენ­დენ­ცი­ით­ ხა­სი­ათ­დე­ბა,­ თუ­
2015­წლი­სათ­ვის­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­10,4%­ს­შე­ად­
გენ­და,­2016­წელს­მან­12,4%­ს­მი­აწია.­ეს­მა­შინ,­რო­დე­საც­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ სხვა­ რე­გი­ონ­ებ­ის­ათ­ვის,­ მათ­
შო­რის­ მე­ზო­ბე­ლი­ რე­გი­ონ­ებ­ის­ათ­ვის­ (სა­მეგ­რე­ლო­ზე­
მო­ სვა­ნე­თი,­ აჭ­არა)­ იგ­ივე­ პე­რი­ოდ­ში­ უმ­ჯო­ბეს­დე­ბო­და.­
თუმ­ცა,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ გა­რე­მო­ება­ არ­ის­ ას­ევე­ ის,­ რომ­
იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონი­სა­მუ­შაო­ძა­ლის­ოდ­ენ­ობ­ით­მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­აღ­ემ­ატ­ება­სა­ქარ­თვე­ლოს­ყვე­ლა­სხვა­რე­გი­ონს,­
რაც­ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­სხვა­დას­ხვა­დარ­გე­ბის,­მათ­შო­რის­სოფ­
ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ერთ­ერთ­ აუც­ილ­ებ­ელ­
ფაქ­ტორს­ წარ­მო­ად­გენს.­ ამ­ მხრივ­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­
ინ­ტე­რე­სოა­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­რაც­ქვე­ყა­ნამ­მი­იღო­ევ­
რო­კავ­შირ­თან­ ას­ოც­ირ­ებ­ის­ შე­თან­ხმე­ბის­ გა­ფორ­მე­ბით,­
რომ­ლის­ ერთ­ერ­თი­ უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­ კომ­პო­ნენ­ტი­
არ­ის­„ევ­რო­კავ­შირ­თან­ღრმა­და­ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­
ვი­სუ­ფა­ლი­სა­ვაჭ­რო­სივ­რცის­შე­სა­ხებ­შე­თან­ხმე­ბა“.
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ შე­თან­ხმე­ბა­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ ამ­არ­ტი­ვებს­
ქარ­თუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­შეს­ვლას­ევ­რო­კავ­ში­რის­500­მი­
ლი­ონ­მომ­ხმა­რებ­ლი­ან­ბა­ზარ­ზე.
ძი­რი­თა­დი­ბა­რი­ერ­ები,­რომ­ლე­ბიც­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­შეს­
ვლი­სას­ ნე­ბის­მი­ერ­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ტს­
ხვდე­ბა,­ არ­ის­ ორი­ ტი­პის:­ ე.წ.­ სა­ტა­რი­ფო­ ბა­რი­ერ­ები­ და­
ე.წ.­არ­ას­ატ­არ­იფო­ბა­რი­ერ­ები.­პირ­ვე­ლი­გუ­ლის­ხმობს­იმ­
პორ­ტის­და­ბეგ­ვრას­სა­ბა­ჟო­გა­და­სა­ხა­დით,­რაც,­ცალ­კე­ულ­
შემ­თხვე­ვა­ში,­საკ­მა­ოდ­მა­ღა­ლია­ევ­რო­კავ­ში­რის­არ­აწ­ევ­
რი­ქვეყ­ნე­ბი­სათ­ვის,­ხო­ლო­არ­ას­ატ­არ­იფო­ბა­რი­ერ­ები­ძი­
რი­თა­დად­მო­იც­ავს­სხვა­დას­ხვა­ტექ­ნი­კურ­რე­გუ­ლა­ცი­ებს,­
რომ­ლე­ბიც­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია­ პრო­დუქ­ცი­ის­ წარ­მო­ებ­ის­
და­ მი­წო­დე­ბის­ პი­რო­ბებ­თან,­ ხა­რის­ხთან,­ უს­აფ­რთხო­ებ­
ას­თან­და­ა.შ.­
ზე­მოთ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ შე­თან­ხმე­ბის­ გა­ფორ­მე­ბით,­ სა­ქარ­
თვე­ლო­ში­ წარ­მო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ცი­ის­თვის,­ მათ­ შო­რის­
სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­პრო­დუქ­ცი­ის­თვის,­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­
ზე­შე­სას­ვლე­ლად­სრუ­ლად,­ან­თით­ქმის­სრუ­ლად­მო­იხ­
სნა­ე.წ.­სა­ტა­რი­ფო­ბა­რი­ერ­ები,­რაც­ძა­ლი­ან­დიდ­მხარ­და­
ჭე­რას­ წარ­მო­ად­გენს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ათ­ვის,­
თუმ­ცა,­ ე.წ.­ არ­ას­ატ­არ­იფო­ ბა­რი­ერ­ებ­ის­ გა­და­ლახ­ვა­ ქარ­
თუ­ლი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ათ­ვის­ გან­ვი­
თა­რე­ბის­მო­ცე­მულ­ეტ­აპ­ზე­ას­ევე­საკ­მა­ოდ­რთუ­ლია.­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ წარ­მო­ებ­ული­
ცალ­კე­ული­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ ევ­რო­
პის­ბა­ზარ­ზე­ექ­სპორ­ტი­რე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­და­„ევ­
რო­კავ­შირ­თან­ღრმა­და­ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­
სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბის“­ შე­სა­ბა­მი­სად­
მი­ღე­ბუ­ლი­სა­ექ­სპორ­ტო­შე­ღა­ვა­თე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შე­მა­
ფერ­ხე­ბე­ლი­გა­რე­მო­ებ­ებ­ის­კვლე­ვა.
კვლევის ამოცანებია:
•­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ წარ­მო­ებ­ული­ მწვა­ნი­ლის­ და­
თაფ­ლის­სა­ექ­სპორ­ტო­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კვლე­ვა;
•­ „ევ­რო­კავ­შირ­თან­ღრმა­და­ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­
ვი­სუ­ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­
ბით“­მწვა­ნილ­სა­და­თაფ­ლის­თვის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­
ბუ­ლი­შე­ღა­ვა­თე­ბის­ან­ალ­იზი;
•­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ დად­გე­ნი­ლი­ შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი­
გა­რე­მო­ებ­ებ­ის­ გა­ნე­იტ­რა­ლე­ბი­სათ­ვის­ რე­კო­მენ­და­
ცი­ებ­ის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა.
67
მეთოდოლოგია მი­ღე­ბუ­ლი­იქ­ნა­გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბა­მხო­ლოდ­ორი,­ყვე­ლა­
ზე­ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ტის­ –­ მწვა­ნი­ლი­სა­ და­ თაფ­
კვლე­ვა­ ჩა­ტარ­და­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ წი­ნას­წარ­ გან­ ლის­–­გა­მოკ­ვლე­ვის­შე­სა­ხებ.
საზღვრუ­ლი­ მე­თო­დო­ლო­გი­ის­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ რო­მე­ლიც­
ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და­შემ­დე­გი­მე­თო­დე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბას:
მწვა­ნი­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია­
სა­მა­გი­დო­კვლე­ვა­–­რე­ლე­ვან­ტუ­რი­პუბ­ლი­კა­ცი­ებ­ის,­ნორ­
მა­ტი­ული­ ბა­ზის,­ სა­მეც­ნი­ერო­ სტა­ტი­ებ­ის,­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ სა­ქარ­თვე­ლოს­სტა­ტის­ტი­კის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რის­მო­
მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბის­შეგ­რო­ვე­ბა­ან­ალ­იზი; ნა­ცე­მე­ბით,­ქვე­ყა­ნა­ში­ბოს­ტნე­ულ­ის­წარ­მო­ებ­აში­მწვა­ნი­
ლის­წი­ლი­შე­ად­გენს­5%­ს.­სულ­ქვე­ყა­ნა­ში­25­მდე­სა­ხე­
ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­ვიუირება­ –­ მწვა­ნი­ლი­სა­ და­ თაფ­ ობ­ის­ მწვა­ნი­ლი­ მოჰ­ყავთ.­ მწვა­ნი­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ათ­ვის­
ლის­ შე­და­რე­ბით­ მსხვი­ლი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­ გა­მო­კითხვა­ ყვე­ლა­ზე­ შე­სა­ფე­რი­სი­ რე­გი­ონ­ებია­ –­ იმ­ერ­ეთი­ და­ ქვე­მო­
ნა­ხევ­რად­სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­კითხვა­რით. ქარ­თლი.­ მწვა­ნი­ლის­ ძი­რი­თა­დი­ სა­ხე­ობ­ები,­ რომ­ლე­ბიც­
იმ­ერ­ეთ­ში­მო­იყ­ვა­ნე­ბა­და­გან­კუთ­ვნი­ლია­სა­ექ­სპორ­ტოდ­
სა­მა­გი­დო­ კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ გა­ან­ალ­იზ­ებ­ულ­ იქ­ნა­ არ­ის­ქინ­ძი,­ოხ­რა­ხუ­ში­და­კა­მა­(ცე­რე­ცო).­
„ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­ თა­ვი­სუ­
ფა­ლი­სა­ვაჭ­რო­სივ­რცის­შე­სა­ხებ­შე­თან­ხმე­ბის“­პი­რო­ბე­ იმ­ერ­ეთ­ში­ მწვა­ნი­ლის­ წარ­მო­ებ­ას­ უმ­ეტ­ეს­ად­ წყალ­ტუ­
ბი,­სფე­როს­მა­რე­გუ­ლი­რე­ბე­ლი­სა­ქარ­თვე­ლოს­კა­ნო­ნე­ბი,­ ბოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ქვე­და­ ზო­ნა­ში­ (გე­გუ­თი,­ პატ­რი­
მათ­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ მი­ღე­ბუ­ლი­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მთავ­რო­ბის­ კე­თი,­ ტყა­ჩი­რი,­ ოფ­შქვი­თი,­ მუ­ხი­ანი,­ ქვი­ტი­რი,­ მეს­ხე­თი,­
დად­გე­ნი­ლე­ბე­ბი,­ დარ­გში­ სხვა­დას­ხვა­ დროს­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ ფარ­ცხა­ნა­ყა­ნე­ბი)­ ეწ­ევი­ან,­ თუმ­ცა­ მცი­რე­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­
ლი­კვლე­ვე­ბის­შე­დე­გე­ბი,­სა­მეც­ნი­ერო­და­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ მე­ზო­ბელ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­შიც­ (სატ­რე­დია,­ თერ­ჯო­ლა,­
სტა­ტი­ები.­ აღ­ნიშ­ნულ­მა­ სა­შუ­ალ­ება­ მის­ცა­ მკვლე­ვარ­თა­ ბაღ­და­თი,­ ხო­ნი)­ ვხვდე­ბით.­ სა­ექ­სპორ­ტო­ პრო­დუქ­ცი­ის­
ჯგუფს­ღრმა­და­სრულ­ყო­ფი­ლი­სუ­რა­თი­და­ეხ­ატა­დარ­გში­ უდ­იდ­ესი­ ნა­წი­ლი­ იწ­არ­მო­ება­ ოქ­ტომ­ბერ­მა­ის­ის­ გან­მავ­
არ­სე­ბულ­მდგო­მა­რე­ობ­აზე. ლო­ბა­ში­სა­სათ­ბუ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში.

ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­ვიუ­ ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­ მწვა­ნი­ ექ­სპერ­ტუ­ლი­შე­ფა­სე­ბით,­წყალ­ტუ­ბოს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­

ლის­და­თაფ­ლის­სამ­სამ­მსხვილ­მწარ­მო­ებ­ელ­თან,­სულ­
6­ ინ­ტერ­ვიუ,­ რო­მელ­თა­გან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­ დე­ტა­ლუ­რი­
ინ­ფორ­მა­ცია­დარ­გში­არ­სე­ბუ­ლი­უახ­ლე­სი­მდგო­მა­რე­ობ­
ის­ შე­სა­ხებ.­ კითხვე­ბი­ შე­ეხ­ებ­ოდა­ რო­გორც­ წარ­მო­ებ­ის,­
ას­ევე­რე­ალ­იზ­აცი­ის­სფე­როს,­მწარ­მო­ებ­ელ­თა­ინ­ფორ­მი­
რე­ბუ­ლო­ბას,­ტექ­ნი­კურ­რე­გუ­ლა­ცი­ებს­და­ა.შ.­თი­თოეული­
ინ­ტერ­ვი­უს­ სა­შუ­ალო­ ხან­გრძლი­ვო­ბა­ 2­დან­ 2,5­მდე­ სა­
ათს­შე­ად­გენ­და.
კვლევის შედეგები
სიტუაციის აღწერა
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­აზე­ აქ­ცენ­ტის­ გა­კე­თე­
ბა­გა­ნა­პი­რო­ბა­რე­გი­ონ­ში­აღ­ნიშ­ნულ­სფე­რო­ში­და­საქ­მე­
ბულ­თა­ ხვედ­რით­მა­ წილ­მა.­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სტა­ტის­ტი­კის­
ერ­ოვ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რის­ოფ­იცი­ალ­ური­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­იმ­
ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­და­საქ­მე­ბულ­თა­48%­სწო­რედ­სოფ­ლის­
მე­ურ­ნე­ობ­აზე­მო­დის,­შემ­დე­გი­ყვე­ლა­ზე­დი­დი­დამ­საქ­მე­
ბე­ლი­ კი­ გა­ნათ­ლე­ბის­ სექ­ტო­რია­ 13%­ით,­ რაც­ ნათ­ლად­
ას­ახ­ავს­და­საქ­მე­ბის­კუთხით­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­დარ­
გის­მნიშ­ვნე­ლო­ბას­რე­გი­ონ­ის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­ათ­ვის.­
ამ­ას­თან,­ ვი­ნა­იდ­ან­ რე­გი­ონ­ის­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობა­ მრა­
ვა­ლი­ სხვა­დას­ხვა­ სა­ხის­ პრო­დუქ­ცი­ის­ წარ­მო­ებ­ას­ აერ­
თი­ან­ებს,­რო­მელ­თა­სრუ­ლი­კვლე­ვა­არ­სე­ბუ­ლი­დრო­ითი­
რე­სურ­სის­ პი­რო­ბებ­ში­ შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ იქ­ნე­ბო­და,­ კვლე­ვი­
თი­ ჯგუ­ფის­ მი­ერ­ ექ­სპერ­ტუ­ლი­ შე­ფა­სე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­
და­ახ­ლო­ებ­ით­5000­ზე­მე­ტი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ფერ­მე­რი­
არ­ის­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­ მემ­წვა­ნი­ლე­ობ­ით,­ რო­მელ­თაც­ სა­ერ­
თო­ჯამ­ში­11­დან­12­ათ­ას­ამ­დე­სა­სათ­ბუ­რე­მე­ურ­ნე­ობა­აქ­
ვთ­და­სე­ზონ­ზე,­და­ახ­ლო­ებ­ით,­25­000­ტო­ნამ­დე­მწვა­ნილს­
აწ­არ­მო­ებ­ენ.­წარ­მო­ებ­ული­პრო­დუქ­ცია­იყ­იდ­ება­რო­გორც­
ში­და,­ას­ევე­გა­რე­ბაზ­რებ­ზე.­ამ­ას­თან,­ში­და­ბაზ­რის­მო­ცუ­
ლო­ბა­ შეზღუ­დუ­ლია,­ მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­ მსყიდ­ვე­ლო­ბი­თი­
უნ­არი­ არ­ არ­ის­ მა­ღა­ლი­ და­ უკ­ან­ას­კნე­ლი­ წლე­ბის­ გან­
მავ­ლო­ბა­ში­ ფა­სე­ბი­ კლე­ბის­ ტენ­დენ­ცი­ით­ ხა­სი­ათ­დე­ბა.­
ად­გი­ლობ­რივ­ ბა­ზარ­ზე­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ფა­სი­ მნიშ­ვნე­ლოვ­
ნად­და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ბა­ზარ­ზე­არ­სე­ბულ­
ფა­სებ­ზე­ და­ წარ­მო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ექ­სპორ­ტი­რე­ბის­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე.­ 2000­იანი­ წლე­ბის­ და­საწყი­სი­დან,­
ქარ­თუ­ლი­მწვა­ნი­ლი­მზარ­დი­მო­წო­ნე­ბით­სარ­გებ­ლობ­და­
რუ­სე­თის­ბა­ზარ­ზე,­მოთხოვ­ნაც­შე­სა­ბა­მი­სად­მზარ­დი­იყო,­
ფა­სე­ბი­კი­მოთხოვ­ნის­ად­ეკ­ვა­ტუ­რი,­რა­მაც­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­
ნი­ბიძ­გი­მის­ცა­დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბას­რე­გი­ონ­ში.­თუმ­ცა,­
რუ­სე­თის­მი­ერ­ქარ­თულ­პრო­დუქ­ცი­აზე­და­წე­სე­ბულ­მა­ემ­
ბარ­გომ­ მძი­მე­ მდგო­მა­რე­ობ­აში­ ჩა­აყ­ენა­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი,­
გან­სა­კუთ­რე­ბით­ პირ­ველ­ წლებ­ში,­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ული­ ბაზ­
რე­ბის­ მო­ძი­ებ­ამ­დე.­ ას­ეთ­ ბაზ­რე­ბად­ 21­ე­ სა­უკ­უნ­ის­ პირ­
ვე­ლი­ათ­წლე­ულ­ის­ბო­ლო­სათ­ვის­კვლავ­დსთ­ს­ქვეყ­ნე­ბი­
მოგ­ვევ­ლი­ნა,­ რო­გო­რი­ცაა­ უკ­რა­ინა,­ ბე­ლო­რუ­სია,­ ყა­ზა­
ხე­თი­ და­ აზ­ერ­ბა­იჯ­ანი,­ სა­იდ­ან­აც­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ პრო­
დუქ­ცი­ის­ ნა­წი­ლი­ რე­ექ­სპორ­ტზე­ კვლავ­ რუ­სეთ­ში­ იგ­ზავ­
ნე­ბო­და.­შე­სა­ბა­მი­სად,­დარ­გმა­კვლავ­აღ­მას­ვლა­და­იწყო,­
თუმ­ცა­ამ­ქვეყ­ნებ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რი­ეკ­ონ­ომ­
იკ­ური­ მდგო­მა­რე­ობა­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ გავ­ლე­ნას­ ახ­დენს­
მას­ზე,­ რაც­ ცალ­კე­ულ­ წლებ­ში­ ექ­სპორ­ტის­ მო­ცუ­ლო­ბის­

68
შემ­ცი­რე­ბა­შიც­გა­მო­იხ­ატა.­ემ­ბარ­გოს­შემ­დეგ­რთუ­ლი­აღ­
მოჩ­ნდა­რუ­სე­თის­ბა­ზარ­ზე­დაბ­რუ­ნე­ბაც,­მა­ღა­ლი­კონ­კუ­
რენ­ცი­ის­ გა­მო.­ რუ­სე­თის­ ბა­ზა­რი­ ამ­ჟა­მად­ საკ­მა­ოდ­ გა­ჯე­
რე­ბუ­ლია­ირ­ან­ული­მწვა­ნი­ლით,­რო­მე­ლიც,­მი­უხ­ედ­ავ­ად­
იმ­ისა,­რომ­ხა­რის­ხით­ჩა­მო­უვ­არ­დე­ბა­ქარ­თულს,­და­ბა­ლი­
თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბით­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ და­ბა­ლი­ გა­სა­ყი­
დი­ფა­სით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა,­ვი­ნა­იდ­ან­ის­მო­იყ­ვა­ნე­ბა­ე.წ.­ღია­
გრუნ­ტზე­და­არა­სა­სათ­ბუ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­აში.26
სა­მე­ურ­ნეო­წარ­მო­ებ­ის­სა­ნი­მუ­შო­პრაქ­ტი­კის­გლო­ბა­ლუ­
რი­სტან­დარ­ტის­(GLOBAL­GAP)­ქო­ნა.­ის­და­მო­უკ­იდ­ებ­ელ­
სა­სერ­ტი­ფი­კა­ციო­ სის­ტე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ და­ ინ­ერ­გე­
ბა­ ფერ­მე­რულ­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში,­ რომ­ლე­ბიც­ პირ­ვე­ლა­დი­
წარ­მო­ებ­ით­არი­ან­და­კა­ვე­ბუ­ლი.­სტან­დარ­ტი­მო­იც­ავს­სა­
სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­წარ­მო­ებ­ის­სრულ­ციკ­ლს­(ად­გი­ლის­
შერ­ჩე­ვა­და­ნი­ად­აგ­ის­და­მუ­შა­ვე­ბა,­პრო­დუქ­ტის­დამ­ზა­დე­
ბა,­და­ფა­სო­ება­და­შე­ფუთ­ვა).­GLOBAL­GAP­ის­სტან­დარ­ტი­

თაფლის წარმოება საქართველოში

(ათასი ტონა)

დარ­გის­შემ­დგო­მი­სტა­ბი­ლუ­რი­გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­კრი­ ევ­რო­პე­ლი­ მომ­ხმა­რებ­ლის­თვის­ ნიშ­ნავს­ იმ­ას,­ რომ­ კვე­

ტი­კუ­ლი­ მნიშ­ვნე­ლო­ბის­ არ­ის­ სტა­ბი­ლუ­რი­ და­ პროგ­ნო­
ზი­რე­ბა­დი­ ბაზ­რის­ მო­ძი­ება.­ შექ­მნილ­ სი­ტუ­აცი­აში­ ას­ეთ­
ბაზ­რად­ გვევ­ლი­ნე­ბა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზა­რი,­ რო­მე­ლიც­
საკ­მა­ოდ­ მომ­გე­ბი­ანია.­ თუმ­ცა,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­
„ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­ თა­ვი­სუ­
ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბის“­ გა­ფორ­
მე­ბით­ ამ­ ბა­ზარ­ზე­ შეს­ვლის­ ერთ­ერ­თი­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­
და­მაბ­რკო­ლე­ბე­ლი­ გა­რე­მო­ება­ –­ მა­ღა­ლი­ გა­და­სა­ხა­დე­ბი­
მო­იხ­სნა,­რჩე­ბა­კი­დევ­ერ­თი,­ქარ­თვე­ლი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­
სათ­ვის­არ­ან­აკ­ლებ­შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი­ბა­რი­ერი,­რო­მე­ლიც­
უკ­ავ­შირ­დე­ბა­ პრო­დუქ­ცი­ის­ უს­აფ­რთხო­ებ­ას­ და­ ხა­რის­
ხობ­რივ­მხა­რეს.­
ბის­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ წარ­მო­ება­ შე­სა­ბა­მი­სი­ წე­სე­ბის­ მკაც­
რი­ დაც­ვით­ ხდე­ბა,­ სა­ზი­ანო­ ეკ­ოლ­ოგი­ური­ გავ­ლე­ნა­ და­
ქი­მი­კა­ტე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ კი­ მი­ნი­მუ­მამ­დეა­ დაყ­ვა­ნი­ლი.­
GLOBAL­GAP­ი­234­მოთხოვ­ნას­მო­იც­ავს,­მათ­შო­რის­არ­
ის­ სა­ვალ­დე­ბუ­ლო,­ მე­ორ­ეხ­არ­ის­ხო­ვა­ნი­ და­ რე­კო­მენ­დი­
რე­ბუ­ლი­მოთხოვ­ნე­ბი.­სერ­ტი­ფი­კა­ტის­მი­სა­ღე­ბად­აუც­ილ­
ებ­ელია­მე­ურ­ნე­ობ­ის­მოწყო­ბა­შე­სა­ბა­მი­სი­მოთხოვ­ნე­ბით,­
სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის­ ორ­გა­ნოს­ მოწ­ვე­ვა­ სა­სერ­ტი­ფი­კა­ციო­
აუდ­იტ­ზე,­ რომ­ლის­ მი­ერ­ და­დე­ბი­თი­ გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბის­
მი­ღე­ბის­შემ­დეგ,­კომ­პა­ნი­ის­რე­გის­ტრა­ცია­ხდე­ბა­GLOBAL­
GAP­ის­მო­ნა­ცემ­თა­ბა­ზა­ში.­სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის­ღი­რე­ბუ­ლე­
ბა­შე­ად­გენს­50­ათ­ას­ევ­როს.

ევ­როს­ტა­ტის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ 2014­ წელს­ მწვა­ნი­ლი­სა­ და­ თაფ­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია

სა­ნე­ლებ­ლე­ბის­იმ­პორ­ტმა­ევ­რო­პა­ში­შე­ად­გი­ნა­533­ათ­ასი­
ტო­ნა,­რაც­1,9­მი­ლი­არ­დი­ევ­როს­ღი­რე­ბუ­ლე­ბის­იყო.­ამ­ას­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ მე­ფუტ­კრე­ობა­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­
თან,­ პრო­დუქ­ცი­ის­ გა­სა­ყი­დი­ ფა­სი­ უკ­ან­ას­კნე­ლი­ წლე­ბის­
ერთ­ერთ­ ძვე­ლი­ და­ ტრა­დი­ცი­ული­ დარ­გია,­ რო­მე­ლიც­
გან­მავ­ლო­ბა­ში­ ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 10%­ით­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ პი­რო­ბებ­ში­ ახ­ალი­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ და­ ახ­
იზ­რდე­ბა­და­სა­შუ­ალ­ოდ­4­6­ევ­როს­შე­ად­გენს­კი­ლოგ­რამ­ ალი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ წი­ნა­შე­ დგას.­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
ზე.­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ ყვე­ლა­ზე­ მოხ­მა­რე­ბა­დი­ მწვა­ნი­ლი­
სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ ოფ­იცი­ალ­ური­ მო­
არ­ის­ოხ­რა­ხუ­ში,­კა­მა­და­ქინ­ძი. ნა­ცე­მე­ბით,­ 21­ე­ სა­უკ­უნ­ის­ პირ­ველ­ ათ­წლე­ულ­ში­ და­ახ­
ლო­ებ­ით­ სამ­ჯერ­ გა­იზ­არ­და­ ქვე­ყა­ნა­ში­ ფუტ­კრის­ სკე­ბის­
ქარ­თუ­ლი­ მწვა­ნი­ლის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ გა­ტა­ნის­ რა­ოდ­ენ­ობა,­აგ­რეთ­ვე,­გა­იზ­არ­და­წარ­მო­ებ­ული­პრო­დუქ­
ერთ­ერ­თი­უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­პი­რო­ბა­არ­ის­სა­სოფ­ლო­ ცი­ის­მო­ცუ­ლო­ბაც.­თუმ­ცა,­უკ­ან­ას­კნელ­წლებ­ში­ის­კლე­ბის­

26­წყარო:­საქართველოს­სტატისტიკის­ეროვნული­სამსახური

69
ტენ­დენ­ცი­ით­ ხა­სი­ათ­დე­ბა,­ რაც­ საკ­მა­ოდ­ სა­ყუ­რადღე­ბო­ ას­ევე­ხა­რის­ხშიც,­რის­გა­მოც­ქარ­თვე­ლი­მომ­ხმა­რებ­ლის­
ფაქ­ტია. არც­თუ­მცი­რე­ნა­წი­ლი­სათ­ვის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­პრო­დუქ­ტი­მა­
ინც­მი­სა­ღე­ბია.
სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ება­ მეტ­ნაკ­ლე­ბი­ მო­
ცუ­ლო­ბით­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ რე­გი­ონ­ში­ ხდე­ბა.­ იმ­ერ­ეთ­ის­ მსოფ­ლი­ოში­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ება­ გლო­ბა­ლუ­რი­ მას­შტა­
რე­გი­ონ­ის­ძი­რი­თა­დი­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­მე­ ბით­გა­იზ­არ­და­და­2012­წლის­თვის­1.5­მი­ლი­ონ­ტო­ნას­მი­
ფუტ­კრე­ობ­ითაა­გა­მორ­ჩე­ული,­არ­ის:­ბაღ­და­თი,­ტყი­ბუ­ლი,­ აღ­წია­ (FAO­ 2014).­ თაფ­ლის­ 10­ უდ­იდ­ესი­ მწარ­მო­ებ­ელია­
ხა­რა­გა­ული,­ხო­ნი,­წყალ­ტუ­ბოს­ზე­და­ზო­ნა­და­თერ­ჯო­ლა.­ ჩი­ნე­თი­(400­000­ტო­ნა),­თურ­ქე­თი­და­შე­ერ­თე­ბუ­ლი­შტა­ტე­
ექ­სპერ­ტუ­ლი­შე­ფა­სე­ბით­(ჩვენს­მი­ერ­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­მწარ­ ბი­(თი­თოეულზე­80­000­ტო­ნა),­უკ­რა­ინა­(70­000­ტო­ნა),­არ­
მო­ებ­ელ­თა­ კვლე­ვით),­ წარ­მო­ებ­ის­ სა­ერ­თო­ მო­ცუ­ლო­ბა­ გენ­ტი­ნა­(60­000­ტო­ნა),­მექ­სი­კა­და­ეთი­ოპია­(თი­თოეულზე­
შე­ად­გენს­და­ახ­ლო­ებ­ით­250­ტო­ნას­წე­ლი­წად­ში. 55­000­ტო­ნა),­რუ­სე­თი­და­ირ­ანი­(თი­თოეულზე­50­000­ტო­
კვლე­ვამ­აჩ­ვე­ნა,­რომ­თი­თო­ფერ­მერ­ზე­რე­გი­ონ­ში­სა­შუ­ ნა)­და­ინ­დო­ეთი­(40­000­ტო­ნა).­ევ­რო­კავ­ში­რის­ქვეყ­ნე­ბი­
ალ­ოდ­ მო­დის­ 50­დან­ 240­მდე­ ფუტ­კრის­ სკა,­ ხო­ლო­ იმ­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ თვი­თუზ­რუნ­ველ­ყო­ფას­ ვერ­ ახ­დე­
ფერ­მერ­თა­ რა­ოდ­ენ­ობა,­ რო­მელ­თაც­ 1000­ზე­ მე­ტის­ სკა­ ნენ.­ უკ­ან­ას­კნე­ლი­ წლე­ბის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ ევ­რო­კავ­შირ­ში­
ჰყავთ,­ერთ­ათე­ულ­იც­კი­არ­არ­ის. ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ მოხ­მა­რე­ბუ­ლი­ თაფ­ლის­ და­ახ­ლო­ებ­ით­
სა­ქარ­თვე­ლოს­სტა­ტის­ტი­კის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სამ­სა­ხუ­რის­მო­ 40%­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლია.­ამ­ას­თან,­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­
ნა­ცე­მე­ბით,­უკ­ან­ას­კნე­ლი­წლე­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი­თაფ­ლის­ ყო­ველ­წლი­ურ­ად­თაფ­ლზე­მოთხოვ­ნა­6%­ით­იზ­რდე­ბა.
ექ­სპორ­ტი­სა­ და­ იმ­პორ­ტის­ შე­სა­ხებ­ დარ­გში­ არ­ას­ას­ურ­
ველ­ტენ­დენ­ცი­აზე­მი­უთ­ით­ებ­ენ­–­და­დე­ბი­თი­ბა­ლან­სი­ექ­ ევ­რო­პულ­ ბა­ზარ­ზე,­ გარ­და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ წარ­მო­ებ­ისა,­
სპორ­ტსა­ და­ იმ­პორ­ტს­ შო­რის­ მხო­ლოდ­ 2013­ წელს­ იყო,­ ძი­რი­თა­დად­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­ არ­გენ­ტი­ნუ­ლი,­ ავ­სტრა­
ყვე­ლა­შემ­დგომ­წელს­კი­ბა­ლან­სი­უარ­ყო­ფი­თია. ლი­ური,­ ჩი­ნუ­რი­ და­ მექ­სი­კუ­რი­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­დუქ­ცია,­

თაფლის ექსპორტი და იმპორტი

(ათასი აშშ. დოლარი)

ბო­ლო­ წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ ექ­ რო­მელ­თა­ფა­სე­ბი­საკ­მა­ოდ­და­ბა­ლია­ქარ­თულ­პრო­დუქ­

სპორ­ტზე­ ძი­რი­თა­დად­ ლი­ბი­აში,­ არ­აბ­თა­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ულ­ ტთან­შე­და­რე­ბით.
სა­ემ­ირო­ებ­ში,­ სა­უდ­ის­ არ­აბ­ეთ­ში,­ ერ­აყ­სა­ და­ ლი­ბან­ში­
გა­დის.­ ჩვენს­ მი­ერ­ ჩა­ტა­რე­ბულ­მა­ კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­
არა­ოფ­იცი­ალ­ურ­ად­ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლი­ას­ევე­გა­დის­თურ­ ცხრილი 1: 1 კგ. თაფლის საშუალო საბაზრო ფასი
ქეთ­სა­და­აზ­ერ­ბა­იჯ­ან­ში,­რო­მელ­თა­მო­ქა­ლა­ქე­ები­ქვე­ყა­ მსოფლიო ბაზარზე27
ნა­ში­ შეს­ყი­დულ­ პრო­დუქ­ცი­ას­ თა­ვად­ გა­დააადგილებენ­
სა­ხელ­მწი­ფო­საზღვარ­ზე. წე­ლი 2012 2013 2014 2015
არ­გენ­ტი­ნუ­ლი 3.48$ 3.93$ 4.39$ 3.92$
წარ­მო­ებ­ული­ თაფ­ლის­ უდ­იდ­ესი­ ნა­წი­ლი­ ში­და­ ად­გი­
ავ­სტრა­ლი­ური 3.81$ 3.90$ 4.86$ 4.87$
ლობ­რივ­ბა­ზარ­ზე­იყ­იდ­ება­და­მი­სი­1­კგ­ის­სა­შუ­ალო­სა­
ცა­ლო­სა­რე­ალ­იზ­აციო­ფა­სი­15­ლარს­შე­ად­გენს.­აღ­ნიშ­ნუ­ ჩი­ნუ­რი 2.13$ 2.09$ 2.05$ 1.95$
ლი­ ფა­სი­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ აღ­ემ­ატ­ება­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ მექ­სი­კუ­რი 3.90$ 3.97$ 4.07$ 4.33$
პრო­დუქ­ცი­ის­ფასს,­თუმ­ცა­შე­სა­ბა­მი­სი­სხვა­ობა­არ­სე­ბობს­

27­­წყარო:­სოფლის­მეურნეობის­სამინისტრო

70
გა­მო­კითხულ­ქარ­თველ­მე­ფუტ­კრე­თა­ნა­წი­ლი­ფიქ­რობს,­ დროს­მო­ითხოვ­და,­ვიდ­რე­ად­გი­ლობ­რი­ვად­მი­სი­შე­მოწ­
რომ­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლი­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ შე­იძ­ლე­ბა­ არ­ მე­ბა.­ყო­ვე­ლი­ვე­ეს­კი­მათ­თვის­არ­ასა­ინ­ტე­რე­სოს­ხდი­და­
იყ­ოს­მოთხოვ­ნა­დი­მი­სი­მა­ღა­ლი­ფა­სის­გა­მო.­თუმ­ცა,­არ­ ევ­რო­პუ­ლი­ ბაზ­რი­სა­კენ­ სწრაფ­ვას.­ თუმ­ცა,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­
სე­ბობს­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ მო­საზ­რე­ბაც,­ რომ­ლის­ თა­ნახ­მა­ ამ­ისა,­ევ­რო­პულ­ბა­ზარ­ზე­ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­სტა­ბი­ლუ­
დაც,­ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლი­იმ­დე­ნად­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანია­და­ რი­ექ­სპორ­ტი­ჯე­რაც­არ­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა.­ამ­ის­ერთ­ერ­თი­
იმ­დე­ნად­ კარ­გი­ გე­მოვ­ნუ­რი­ თვი­სე­ბე­ბით­ ხა­სი­ათ­დე­ბა,­ მთა­ვა­რი­მი­ზე­ზი­არ­ის­წარ­მო­ებ­ის­მცი­რე­მო­ცუ­ლო­ბა.­
რომ,­ სწო­რი­ პო­ზი­ცი­ონ­ირ­ებ­ის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ევ­რო­პის­
ბა­ზარ­ზე­ მას­ აუც­ილ­ებ­ლად­ ეყ­ოლ­ება­ სა­კუ­თა­რი­ მომ­ხმა­ კვლე­ვის­ პრო­ცეს­ში­ გა­მო­კითხუ­ლი­ მე­ფუტ­კრე­თა­ ერთ­
რე­ბე­ლი.­ ამ­ მხრივ­ კი­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ათ­ვის­ კრი­ტი­კუ­ლი­ ერ­თი­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­აცხა­დე­ბენ,­რომ­
მნიშ­ვნე­ლო­ბი­საა­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხარ­და­ჭე­რა,­ ვი­ნა­იდ­ან­ მა­თი­წარ­მო­ებ­ის­მთლი­ანი­წლი­ური­მო­ცუ­ლო­ბა­30­ტო­ნას­
სა­კუ­თა­რი­ძა­ლე­ბით,­ან­თუნ­დაც­დარ­გობ­რი­ვი­ას­ოცი­აცი­ შე­ად­გენს.­ამ­მო­ცუ­ლო­ბით­კი,­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­შეს­ვლა­
ებ­ის­რე­სურ­სე­ბით­ევ­რო­პის­500­მი­ლი­ონი­ანი­ბაზ­რის­ინ­ ზე­ ფიქ­რიც­ არ­ შე­იძ­ლე­ბა.­ ევ­რო­პე­ლი­ დის­ტრი­ბუ­ტო­რე­ბი­
ფორ­მი­რე­ბა­ძა­ლი­ან­რთუ­ლი­იქ­ნე­ბა. ითხო­ვენ­ერ­თგვა­რო­ვა­ნი­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ტის­
დი­დი­ ოდ­ენ­ობ­ით­ სტა­ბი­ლურ­ მი­წო­დე­ბას.­ თუმ­ცა­ პრო­
ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ და­ სხვა­ მო­ნა­თე­სა­ვე­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ დუქ­ცი­ის­ერ­თგვა­როვ­ნე­ბის­მიღ­წე­ვა­ერთ­ერთ­უმ­თავ­რეს­
ევ­რო­პულ­ბა­ზარ­ზე­მო­სახ­ვედ­რად,­გარ­და­სა­ფა­სო­ბა­რი­ პრობ­ლე­მას­წა­მო­ად­გენს.
ერ­ისა,­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­წარ­მო­ება­აკ­მა­ყო­ფი­
ლებ­დეს­მის­წი­ნა­შე­და­ყე­ნე­ბულ­ტექ­ნი­კურ­და­ტექ­ნო­ლო­ ძირითადი მიგნებები
გი­ურ­მოთხოვ­ნებს­და­პრო­დუქ­ცი­ას­გა­აჩ­ნდეს­შე­სა­ბა­მი­სი­
ხა­რის­ხის­ სერ­ტი­ფი­კა­ტი,­ რო­მე­ლიც­ მას­ ევ­რო­პელ­ მომ­ მწვა­ნი­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია
ხმა­რე­ბელ­თა­კარს­გა­უღ­ებს.­
•­ დსთ­ს­ ქვეყ­ნე­ბის­ ბაზ­რე­ბი,­ რომ­ლებ­შიც­ ამ­ჟა­მად­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­მოთხოვ­ნე­ბის­დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბი­სათ­ვის­ზრუნ­ ხდე­ბა­ ქარ­თუ­ლი­ მწვა­ნი­ლის­ ექ­სპორ­ტი,­ არ­ ხა­სი­
ვა­სა­ხელ­მწი­ფომ­და­დო­ნორ­მა­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­მა­ერ­თობ­ ათ­დე­ბა­სტა­ბი­ლუ­რო­ბით.­უკ­ან­ას­კნელ­წლებ­ში­მათ­
ლი­ვად­ჯერ­კი­დევ­რამ­დე­ნი­მე­წლის­წინ­და­იწყეს.­კერ­ძოდ,­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ებ­ში­ არ­სე­ბულ­მა­ რყე­ვებ­მა­ მნიშ­ვნე­ლო­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ მთავ­რო­ბის­ N714­ დადგენილებით­ (2014­ ვა­ნი­ უარ­ყო­ფი­თი­ გავ­ლე­ნა­ მო­ახ­დი­ნა­ მწვა­ნი­ლის­
წლის­26­დე­კემ­ბრის)­დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი­იქ­ნა­თაფ­ლზე­ტექ­ ფა­სებ­ზე­და­მოთხოვ­ნა­ზე;
ნი­კუ­რი­ რეგ­ლა­მენ­ტი,­ რო­მე­ლიც­ ძა­ლა­ში­ 2015­ წლის­ ივ­
ლი­სი­დან­შე­ვი­და­და­სა­ვალ­დე­ბუ­ლოა­შე­სას­რუ­ლებ­ლად.­ •­ ევ­რო­პის­ ბა­ზა­რი­ ქარ­თუ­ლი­ მწვა­ნი­ლი­სათ­ვის­ მიმ­
მას­ში­ გა­წე­რი­ლი­ არ­ის­ რო­გორც­ უვ­ნებ­ლო­ბის,­ ას­ევე­ ხა­ ზიდ­ვე­ლია­ მა­ღა­ლი­ სა­რე­ალ­იზ­აციო­ ფა­სი­სა­ და­
რის­ხის­პა­რა­მეტ­რე­ბი.­ სტა­ბი­ლუ­რო­ბის­ გა­მო.­ ამ­ას­თან,­ ბა­ზა­რი­ მზარ­დია­
რო­გორც­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვი,­ ისე­ ღი­რე­ბუ­ლე­ბი­თი­
ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ შე­სას­ვლე­ლად­ ერთ­ერ­თი­ აუც­ილ­ებ­ მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბით­ და­ დიდ­წი­ლად­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­
ელი­პი­რო­ბა­არ­ის­თაფ­ლის­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ული­შე­მოწ­მე­ იმ­პორ­ტი­რე­ბულ­პრო­დუქ­ცი­აზე;
ბა­აკ­რე­დი­ტე­ბუ­ლი­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის­მი­ერ­და­შე­სა­ბა­მი­სი­
დო­კუ­მენ­ტის­ ქო­ნა.­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ •­ ქარ­თუ­ლი­ მწვა­ნი­ლის­ ხა­რის­ხი,­ თუ­ მწარ­მო­ებ­
ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­სსიპ­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­ ელი­ და­იც­ავს­ GLOBAL­ GAP­ის­ სტან­დარ­ტით­ გან­
ლა­ბო­რა­ტო­რი­აში­ (LMA)­ 2015­ წლის­ სექ­ტემ­ბრი­დან­ ევ­ საზღვრულ­ტექ­ნო­ლო­გი­ურ­ციკ­ლს,­იქ­ნე­ბა­საკ­მა­ოდ­
რო­კავ­ში­რის­ სტან­დარ­ტის­ შე­სა­ბა­მი­სი­ თაფ­ლის­ კვლე­ვის­ მა­ღა­ლი­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­იც­
სრუ­ლი­ სპექ­ტრის­ და­ნერ­გვის­ პრო­ცე­სი­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს.­ ევ­რო­პულ­ბა­ზარ­ზე;
თაფ­ლის­ შე­მოწ­მე­ბი­სას­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ კვლე­ვის­ მე­თო­
დე­ბით­ის­ეთი­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბის­გან­საზღვრა­ხდე­ბა,­რო­ •­ გა­მო­კითხულ­ რეს­პო­დენ­ტთა­ გან­ცხა­დე­ბით,­ სა­თა­
გო­რი­ცაა­ან­ტი­ბი­ოტ­იკ­ებ­ისა­და­პეს­ტი­ცი­დე­ბის­შემ­ცვე­ლო­ ნა­დო­პი­რო­ბებ­ში­შე­ნახ­ვის­შემ­თხვე­ვა­ში­ქარ­თუ­ლი­
ბა.­აღ­ნიშ­ნულ­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლებ­ზე­კვლე­ვას­ევ­რო­კავ­ში­რი­ მწვა­ნი­ლის­ ვარ­გი­სი­ან­ობა/გამ­ძლე­ობა­ აღ­ემ­ატ­ება­
სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ კონ­კუ­რენ­ტე­ბი­სას;
სა­ვალ­დე­ბუ­ლოდ­ ითხოვს.­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ სტან­დარ­ტის­
კვლე­ვე­ბის­ და­ნერ­გვის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თვის­ სოფ­ლის­ •­ მწვა­ნი­ლის­ მოყ­ვა­ნი­სას­ ორ­გა­ნუ­ლი­ სა­სუ­ქე­ბის­ გა­
მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ამ­ უახ­ლე­სი,­ მო­ყე­ნე­ბა­ კი­დევ­ უფ­რო­ მიმ­ზიდ­ველს­ გახ­დის­ ქარ­
მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ური­ აპ­არ­ატ­ურა­ შე­იძ­ინა,­ რა­მაც­ აღ­ თულ­პრო­დუქ­ცი­ას­ევ­რო­პუ­ლი­ბაზ­რი­სათ­ვის;
ნიშ­ნუ­ლი­ კვლე­ვის­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ჩა­ტა­რე­ბა­ გა­ხა­და­
შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის­ შექ­მნამ­დე­ •­ მწვა­ნი­ლის­ ქარ­თვე­ლი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­ უმ­ეტ­
ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ შეს­ვლის­ სურ­ვი­ლის­ მქო­ნე­ მე­წარ­მე­ ეს­ობ­ის­ მე­ურ­ნე­ობა­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ წარ­მო­ებ­ის­
ები­იძ­ულ­ებ­ულ­ნი­იყ­ვნენ,­თაფ­ლის­ნი­მუ­შე­ბი­ლა­ბო­რა­ტო­ მო­ცუ­ლო­ბა­უაღ­რე­სად­მცი­რე­ზო­მი­საა,­რის­გა­მოც­
რი­ული­შე­მოწ­მე­ბი­სათ­ვის­ევ­რო­პა­ში­გა­და­ეგ­ზავ­ნათ,­რაც­ ცალ­კე­ულ­ მწარ­მო­ებ­ლებს­ არ­ შე­უძ­ლი­ათ­ GLOBAL­
და­ახ­ლო­ებ­ით­ 2000­ ევ­რო­ ჯდე­ბო­და­ და­ გა­ცი­ლე­ბით­ დიდ­ GAP­ის­სერ­ტი­ფი­კა­ტის­მი­ღე­ბა­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ად;

71
 •­ ევ­რო­პის­ბა­ზა­რი­ითხოვს­მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხის­და­უს­
აფ­რთხო­ებ­ის­ მქო­ნე­ ერ­თგვა­რო­ვა­ნი­ მწვა­ნი­ლის­
დი­დი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ სტა­ბი­ლურ­ მი­წო­დე­ბას,­ რი­სი­
დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბაც­ამ­ეტ­აპ­ზე­ქარ­თველ­მწარ­მო­ებ­
ლებს­არ­შე­უძ­ლი­ათ;
•­ წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­ გაზ­რდა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­
ორი­ გზით:­ 1.­ არ­სე­ბუ­ლი­ მცი­რე­ ფერ­მე­რუ­ლი­ მე­
ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ით­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ში­ და­ 2.­
დარ­გში­ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­მო­ზიდ­ვით,­მსხვი­ლი­მე­ურ­
ნე­ობ­ებ­ის­შე­საქ­მნე­ლად;
•­ კო­ოპ­ერ­ირ­ებ­ის­ მი­მართ­ ფერ­მე­რებს­ წლე­ბის­ გან­
მავ­ლო­ბა­ში­ მკვეთ­რად­ უარ­ყო­ფი­თი­ და­მო­კი­დე­ბუ­
ლე­ბა­ჰქონ­დათ.­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­სა­ხელ­მწი­ფოს­
და­დო­ნო­რი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­მი­ერ­გან­ხორ­ცი­ელ­
ებ­ულ­მა­მუ­შა­ობ­ამ­შე­დე­გი­გა­მო­იღო­და­უკ­ვე­სა­ხე­ზე­
გვაქ­ვს­მწვა­ნი­ლის­მწარ­მო­ებ­ელ­თა­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­
შექ­მნა­ფუნ­ქცი­ონი­ებ­ის­ რამ­დე­ნი­მე­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­
შემ­თხვე­ვა,­თუმ­ცა­მა­თი­რო­ლი­დარ­გში­ჯერ­ჯე­რო­
ბით­ არ­ არ­ის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ და­ ის­ინი­ შემ­დგომ­
გაძ­ლი­ერ­ებ­ას­სა­ჭი­რო­ებ­ენ;
•­ მწვა­ნი­ლის­ არ­სე­ბუ­ლი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ არ­ იყ­ენ­ებ­
ენ­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნი­კა­სა­და­ტექ­ნო­ლო­გი­ას,­რის­
გა­მოც­ და­ბა­ლია­ მწარ­მო­ებ­ლუ­რო­ბა­ და­ წარ­მო­ებ­
ული­პრო­დუქ­ცი­ის­ხა­რის­ხი;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ექ­სპორ­ტზე­ გა­ტა­ნა­
ხდე­ბა­ რამ­დე­ნი­მე­ შუ­ამ­ავ­ალი­ რგო­ლის­ მეშ­ვე­ობ­
ით­და­წვრილ­მწარ­მო­ებ­ლებს­ექ­სპორ­ტი­ორ­ებ­თან­
უშუ­ალო­ ურ­თი­ერ­თო­ბა­ არ­ აქ­ვთ,­ გან­სხვა­ვე­ბით­
მსხვი­ლი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­სა­გან;
•­ მწვა­ნი­ლის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­აცხა­დე­
ბენ,­რომ­მათ­აქ­ვთ­ინ­ფორ­მა­ცია,­თუ­რა­მოთხოვ­
ნებს­უნ­და­აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­დეს­პრო­დუქ­ცია­ევ­რო­პის­
ბა­ზარ­ზე­გა­სას­ვლე­ლად,­თუმ­ცა­მა­თი­წარ­მოდ­გე­ნე­
ბი­ ზო­გა­დი­ და­ ზე­და­პი­რუ­ლია.­ ის­ინი­ აფ­ას­ებ­ენ­ სა­
ხელ­მწი­ფოს­ და­ დო­ნო­რი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ მხარ­
და­ჭე­რას,­ მაგ­რამ­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ეს­ არ­ არ­ის­
საკ­მა­რი­სი­დარ­გის­სწრა­ფი­გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის;
•­ მწვა­ნი­ლის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ გა­ნიც­
დი­ან­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნი­კის­ნაკ­ლე­ბო­ბას,­რო­მე­
ლიც­გაზ­რდის­მა­თი­შრო­მის­ნა­ყო­ფი­ერ­ებ­ას;
•­ კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ში­და­ ბა­
ზარ­ზე­ მწვა­ნი­ლის­ დის­ტრი­ბუ­ცი­ას,­ რო­გორც­ წე­სი,­
მსხვი­ლი­ ევ­რო­პუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ,­
ქარ­თვე­ლი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ კი­ მოკ­ლე­ბუ­ლი­ არი­ან­
მათ­თან­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას.­ ვი­ნა­იდ­
ან,­ევ­რო­პე­ლი­იმ­პორ­ტი­ორ­ებ­ის­ათ­ვის­კრი­ტი­კუ­ლი­
მნიშ­ვნე­ლო­ბის­არ­ის­დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ით,­ერ­თგვა­
რო­ვა­ნი,­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ცი­ის­მი­წო­დე­
72
ბა,­რაც­ქარ­თვე­ლი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­სათ­ვის­ჯერ­ჯე­
რო­ბით­თით­ქმის­შე­უძ­ლე­ბე­ლია.
თაფ­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია
•­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში,­ მით­ უფ­რო­ იმ­ერ­ეთ­ში­ წარ­მო­ებ­
ული­ თაფ­ლის­ მო­ცუ­ლო­ბა­ იმ­დე­ნად­ მცი­რეა,­ რომ­
ევ­რო­პულ­ ბა­ზარ­ზე­ მი­სი­ გა­ტა­ნა­ და­ დამ­კვიდ­რე­ბა­
წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ზრდის­
გა­რე­შე­შე­უძ­ლე­ბე­ლი­იქ­ნე­ბა;
•­ სხვა­დას­ხვა­ მწარ­მო­ებ­ელ­თა­ მი­ერ­ მი­ღე­ბუ­ლი­
თაფ­ლი­ ხში­რად­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ გან­სხვავ­დე­ბა­
ერ­თმა­ნე­თი­სა­გან­ რო­გორც­ გე­მოვ­ნუ­რი,­ ას­ევე­ ხა­
რის­ხობ­რი­ვი­ მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბით,­ რის­ გა­მოც­ მა­თი­
გა­ერ­თი­ან­ება­ვერ­ხდე­ბა­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­მწარ­მო­
ებ­ლე­ბი­არ­არი­ან­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­უცხო­ელი­მსხვი­ლი­
მყიდ­ვე­ლე­ბი­სათ­ვის;
•­ გა­მო­კითხულ­ ფერ­მერ­თა­ შე­ფა­სე­ბით,­ სა­ქარ­თვე­
ლო­ში­და­ახ­ლო­ებ­ით­50­ათ­ასი­ად­ამი­ანი­არ­ის­და­
კა­ვე­ბუ­ლი­მე­ფუტ­კრე­ობ­ით,­თუმ­ცა­მა­თი­99%­მოყ­
ვა­რუ­ლი­მე­ფუტ­კრეა;
•­ მე­ფუტ­კრე­ობ­ის­ათ­ვის­ აუც­ილ­ებ­ელი­ იმ­პორ­ტი­რე­
ბუ­ლი­ პრე­პა­რა­ტე­ბის­ ხა­რის­ხი­ სრუ­ლი­ად­ უკ­ონ­
ტრო­ლოა,­ რის­ გა­მოც­ არა­ერ­თი­ მე­ფუტ­კრე­ და­
ზა­რა­ლე­ბუ­ლა­ –­ რო­გორც­ სკე­ბის­ გა­ნად­გუ­რე­ბით­
(და­ხოც­ვით),­ ას­ევე­ უხ­არ­ის­ხო­ თაფ­ლის­ მი­ღე­ბით,­
რო­მე­ლიც­შე­იც­ავს­სხვა­დას­ხვა­და­უშ­ვე­ბელ­ნივ­თი­
ერ­ებ­ებს;
•­ ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­სა­რე­ალ­იზ­აციო­ფა­სი­მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­აღ­ემ­ატ­ება­რო­გორც­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­იმ­
პორ­ტი­რე­ბულ,­ ას­ევე­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ არ­სე­ბულ­
ფა­სებს,­თუმ­ცა­მი­სი­ხა­რის­ხობ­რი­ვი­და­გე­მოვ­ნუ­რი­
თვი­სე­ბე­ბი­იმ­დე­ნად­მა­ღა­ლია,­რომ­სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­
სა­შუ­ალო­და­მა­ღალ­შე­მო­სავ­ლი­ანი­ნა­წი­ლი­თა­ნახ­
მაა­მას­ში­შე­და­რე­ბით­ძვი­რი­გა­და­იხ­ად­ოს.­ამ­ას­თან,­
ში­და­ ბა­ზარ­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ მა­ღა­ლი­ ფა­სი­ ამ­ცი­რებს­
მწარ­მო­ებ­ელ­თა­ მო­ტი­ვა­ცი­ას­ –­ იზ­რუ­ნონ­ ევ­რო­პის­
ბა­ზარ­ზე­გას­ვლა­ზე;
•­ ფუტ­კრის­ მოვ­ლი­სა­ და­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­
ცეს­ში­ქარ­თვე­ლი­ფერ­მე­რე­ბი­იყ­ენ­ებ­ენ­უაღ­რე­სად­
მოძ­ვე­ლე­ბულ­ტექ­ნი­კას­და­ტექ­ნო­ლო­გი­ას,­რის­გა­
მოც­და­ბა­ლია­შრო­მის­ნა­ყო­ფი­ერ­ება.­მა­გა­ლი­თად,­
ერთ­ერ­თი­ გა­მო­კითხუ­ლი­ მე­ფუტ­კრის­ ინ­ფორ­
მა­ცი­ით,­ თუ­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ 1­ მე­ფუტ­კრეს­ 1­ დამ­
ხმა­რეს­თან­ ერ­თად­ შე­უძ­ლია­ მაქ­სი­მუმ­ 200­ ოჯ­ახს­
მოუაროს,­ ჩე­ხეთ­ში­ იგ­ივე­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ 600­დან­
800­მდე­ოჯ­ახს­შე­ად­გენს.­ამ­ის­მი­ზე­ზი­კი­წარ­მო­ებ­
ის­პრო­ცე­სე­ბის­მე­ქა­ნი­ზა­ცი­ის­დო­ნე­ებს­შო­რის­უაღ­
რე­სად­დი­დი­გან­სხვა­ვე­ბაა;
 •­ შე­და­რე­ბით­ მსხვილ­ მე­ფუტ­კრე­თა­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­ ტი­კი­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­წარ­მო­ებ­ის­სა­ნი­მუ­შო­პრაქ­
ფლობს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ „ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ტი­კის­ გლო­ბა­ლუ­რი­ სტან­დარ­ტის­ (GLOBAL­ GAP)­ ქო­ნაა,­
ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­სა­ვაჭ­რო­სივ­რცის­ რომ­ლის­ მი­ღე­ბა­ში­ ფერ­მერ­თათ­ვის­ ხელ­შეწყო­ბა­ მას­ტი­
შე­სა­ხებ­შე­თან­ხმე­ბით“­მი­ღე­ბუ­ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ მუ­ლი­რე­ბე­ლი­ეფ­ექ­ტის­მიმ­ცე­მი­შე­იძ­ლე­ბა­იყ­ოს­მათ­თვის.
ბის­შე­სა­ხებ,­ას­ევე­იცი­ან,­თუ­რა­ტექ­ნი­კურ­რეგ­ლა­
მენ­ტს­ უნ­და­ შე­ეს­აბ­ამ­ებ­ოდ­ეს­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ მწვა­ნი­ლის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­სათ­ვის­ გა­სა­
პრო­ცე­სი,­ თუმ­ცა,­ ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­ რე­ალ­ის­ტუ­რად­ ღე­ბის­ ბაზ­რე­ბის­ მო­ძი­ებ­ის­ პირ­ველ­ ეტ­აპ­ზე,­ მნიშ­ვნე­ლო­
აფ­ას­ებ­ენ­ სა­კუ­თარ­ და­ მთლი­ან­ად­ დარ­გის­ ამ­ჟა­ ვა­ნი­იქ­ნე­ბა­სა­ხელ­მწი­ფოს­მხარ­და­ჭე­რა­ას­ევე­ლო­ჯის­ტი­
მინ­დელ­პო­ტენ­ცი­ალს­და­სა­მო­მავ­ლო­პერ­სპექ­ტი­ კუ­რი­სის­ტე­მე­ბის­აწყო­ბა­ში.
ვას­ევ­რო­პულ­ბა­ზარ­თან­მი­მარ­თე­ბა­ში.
­
თაფ­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია
დასკვნები და რეკომენდაციები
ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ ევ­რო­პულ­ ბა­ზარ­ზე­ დამ­კვიდ­რე­
მწვა­ნი­ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია ბი­სათ­ვის­ აუც­ილ­ებ­ელია­ მი­სი­ წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­
მკვეთ­რი­ გაზ­რდა­ და­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ ერ­თგვა­რო­ვა­ნი­
ჩა­ტა­რე­ბულ­მა­ კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ ქარ­თუ­ლი­ მწვა­ნი­ პრო­დუქ­ცი­ის­სტა­ბი­ლუ­რი­წა­არ­მო­ება.­თუმ­ცა,­იმ­ის­გა­მო,­
ლის­ ევ­რო­პულ­ ბა­ზარ­ზე­ შეს­ვლა­დამ­კვიდ­რე­ბი­სათ­ვის­ რომ­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­თაფ­ლის­ფა­სი­გა­ცი­ლე­ბით­და­ბა­
აუც­ილ­ებ­ელია­ წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ლია,­ ვიდ­რე­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ ფა­სი­ ად­გი­ლობ­რივ­ ბა­
გაზ­რდა­და­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­ერ­თგვა­რო­ვა­ნი­პრო­დუქ­ ზარ­ზე,­მწარ­მო­ებ­ლებ­ში­არ­შე­იმ­ჩნე­ვა­ევ­რო­პულ­ბა­ზარ­ზე­
ცი­ის­ სტა­ბი­ლუ­რი­ წარ­მო­ება.­ ას­ევე­ ზრუნ­ვა­ გა­სა­ღე­ბის­ შეს­ვლით­რე­ალ­ური­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა;
კონ­კრე­ტუ­ლი­ბაზ­რე­ბის­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­პარ­ტნი­ორ­ებ­
ის­მო­ძი­ებ­აზე. პრო­დუქ­ცი­ის­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­ ერთ­
ერ­თი­ მთა­ვა­რი­ გან­მა­პი­რო­ბე­ბე­ლი­ არ­ის­ ხა­რის­ხი­ანი­ მე­
წარ­მო­ებ­ის­ზრდა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ინ­ტენ­სი­ური­და­ექ­სტენ­ დი­კა­მენ­ტე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­რომ­ლის­ბა­ზა­რიც,­ფაქ­ტობ­რი­
სი­ური­ფაქ­ტო­რე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბით.­კერ­ძოდ,­ექ­სპერ­ტუ­ლი­ ვად,­არ­კონ­ტროლ­დე­ბა­სა­ხელ­მწი­ფო­უწყე­ბე­ბის­მი­ერ­და­
შე­ფა­სე­ბით,­არ­სე­ბულ­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში,­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ ვე­რა­ვინ­საზღვრავს­შე­ძე­ნი­ლი­მე­დი­კა­მენ­ტე­ბის­ხა­რის­ხს;
ნი­კი­სა­ და­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით,­ და­ახ­ლო­ებ­ით­
50%­ით­ არ­ის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­ მე­ფუტ­კრე­ობა­ ერთ­ერ­თი­ იმ­ დარ­გთა­გა­ნია­ იმ­ერ­ეთ­ის­
გაზ­რდა.­გარ­და­ამ­ისა,­რე­გი­ონ­ში­არ­ის­მწვა­ნი­ლის­მო­საყ­ რე­გი­ონ­ში,­რო­მელ­შიც,­სხვა­დარ­გებ­თან­შე­და­რე­ბით,­კო­
ვა­ნად­ ვარ­გი­სი­ და­უმ­უშ­ავ­ებ­ელი­ მი­წე­ბის­ საკ­მა­ოდ­ დი­დი­ ოპ­ერ­ირ­ება­ყვე­ლა­ზე­უკ­ეთ,­თუმ­ცა,­მა­ინც­არ­ას­აკ­მა­რი­სად­
ფარ­თო­ბე­ბი,­რო­მელ­თა­ათ­ვი­სე­ბა­ას­ევე­არ­ის­წარ­მო­ებ­ის­ არ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი,­ ერ­თგვა­რო­ვა­ნი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ მი­
მო­ცუ­ლო­ბის­ზრდის­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­რე­სურ­სი.­თუმ­ცა,­მა­ ღე­ბა­კი­ამ­ის­გა­რე­შე­ვერ­მო­ხერ­ხდე­ბა.
თი­ათ­ვი­სე­ბა­ას­ევე­მო­ითხოვს­დარ­გში­მე­ქა­ნი­ზა­ცი­ის­დო­
ნის­მკვეთრ­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას. ვი­ნა­იდ­ან­ქარ­თუ­ლი­თაფ­ლის­ფა­სი­აღ­ემ­ატ­ება­ევ­რო­პულ­
ბა­ზარ­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ ან­ალ­ოგი­ური­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ფა­სებს,­
პრო­დუქ­ცი­ის­ ერ­თგვა­როვ­ნე­ბის­ და­ წარ­მო­ებ­ის­ სტა­ბი­ აუც­ილ­ებ­ელია­ სწო­რი­ პო­ზი­ცი­ონ­ირ­ება­ ბა­ზარ­ზე,­ რა­თა­
ლუ­რო­ბის­მიღ­წე­ვა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­მცი­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ათა­ მომ­ხმა­რებ­ლებ­მა­მი­იღ­ონ­ქარ­თუ­ლი,­ძვი­რადღი­რე­ბუ­ლი,­
შო­რის­ კო­ოპ­ერ­ირ­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბით,­ და/ან­ მას­შტა­ბუ­ მაგ­რამ­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­თაფ­ლი.
რი­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ შე­დე­გად,­ მსხვი­ლი­
ფერ­მე­რუ­ლი­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­შექ­მნით. დარ­გში­წარ­მო­ებ­ის­მო­ცუ­ლო­ბის­გაზ­რდა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­
მიღ­წე­ული­ იქ­ნას­ ძი­რი­თა­დად­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნი­კი­სა­
ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ებ­ის­უმ­თავ­რე­სი­გა­რან­ და­ტექ­ნო­ლო­გი­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბით.

73
III იმერეთის მუზეუმების ტურისტული
პოტენციალის კვლევა
ივ­ლი­ტა­გო­გუა,
გა­ნათ­ლე­ბა­და­სამ­ყა­რო

შესავალი
იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ უკ­ან­ას­კნელ­ პე­რი­ოდ­ში­ საგ­რძნობ­
ლად­ გა­იზ­არ­და­ ტუ­რის­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა.­ ტუ­რის­ტე­ბის­
ინ­ტე­რესს­ძი­რი­თა­დად­რე­გი­ონ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სხვა­დას­ხვა­
ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ებ­ის­დათ­ვა­ლი­ერ­ება­წარ­მო­ად­გენს.­
მა­გა­ლი­თად,­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­
სამ­სა­ხუ­რის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ გა­სულ­ წელს­ სა­ქარ­თვე­
ლოს­და­ცუ­ლი­ტე­რი­ტო­რი­ებ­იდ­ან­ყვე­ლა­ზე­მე­ტი­უცხო­ელი­
პრო­მე­თეს­ მღვი­მეს­ ეს­ტუმ­რა.­ მათ­მა­ რა­ოდ­ენ­ობ­ამ­ წლი­
ურ­ად­101­290­შე­ად­გი­ნა,­რაც,­2016­წელ­თან­შე­და­რე­ბით,­25­
000­ვი­ზი­ტო­რით­გაზ­რდი­ლი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლია.
ცენ­ტრის­წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი,­ქუ­თა­ის­ის­მე­რი­ის­კულ­ტუ­რის­
ააიპ­­ის­ ხელ­მძღვა­ნე­ლი,­ აგ­რეთ­ვე­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ად­მი­ნის­
ტრა­ცი­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სა­აგ­ენ­ტო­ები,­
ტუ­რის­ტე­ბი.­ გა­მო­კითხვის­ სა­მიზ­ნე­ იყო­ შემ­დე­გი­ მუ­ზე­უმ­
ები:­ქუ­თა­ის­ის­ის­ტო­რი­ულ­ეთ­ნოგ­რა­ფი­ული­მუ­ზე­უმი,­ნი­
კო­ ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლის­ სა­ხე­ლო­ბის­ ქუ­თა­ის­ის­ სა­ხელ­მწი­ფო­
ის­ტო­რი­ული­ მუ­ზე­უმი,­ და­ვით­ კა­კა­ბა­ძის­ სა­ხე­ლო­ბის­ ქუ­
თა­ის­ის­სახ­ვი­თი­ხე­ლოვ­ნე­ბის­გა­ლე­რეა,­ქუ­თა­ის­ის­სპორ­
ტის­მუ­ზე­უმი,­ქუ­თა­ის­ის­საბ­რძო­ლო­დი­დე­ბის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­
მუ­ზე­უმი,­ ნი­კო­ ნი­კო­ლა­ძის­ სახლ­მუ­ზე­უმი­ (სამ­ტრე­დი­ის­
რაიონი,­ სოფ.­ დი­დი­ ჯი­ხა­იში),­ გი­ორ­გი­ ახ­ვლე­დი­ან­ის­ სა­
ხე­ლო­ბის­წყალ­ტუ­ბოს­მხა­რეთ­მცოდ­ნე­ობ­ის­მუ­ზე­უმი,­ხო­
ნის­ის­ტო­რი­ული­მუ­ზე­უმი.­

რაც­შე­ეხ­ება­მუ­ზე­უმ­ებს,­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­სულ­241­მუ­ზე­უმი­
და­ მუ­ზე­უმ­ნაკ­რძა­ლია.­ მათ­ შო­რის­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­
–­35.­იმ­ერ­ეთ­ში­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა,­თბი­ლი­სის­გარ­
კვლევის შედეგები
და,­სხვა­ყვე­ლა­რე­გი­ონ­ის­მაჩ­ვე­ნე­ბელს­აღ­ემ­ატ­ება.­თუმ­
ქუ­თა­ის­ის­ტუ­რიზ­მის­ცენ­ტრის­ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ტუ­რის­ტე­ბის­
ცა,­მნახ­ვე­ლე­ბის­მაჩ­ვე­ნებ­ლით­(94,6­ათ­ასი­ვი­ზი­ტო­რი­2017­
წელს)­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ ჩა­მო­უვ­არ­დე­ბა­ თბი­ლის­სა­ და­ 4­ რა­ოდ­ენ­ობა­ იმ­ერ­ეთ­ში,­ წი­ნა­ წელ­თან­ შე­და­რე­ბით­ 41%­
რე­გი­ონს­(კა­ხე­თი,­ში­და­ქარ­თლი,­აჭ­არა,­სამ­ცხე­ჯა­ვა­ხე­თი). ით­გა­იზ­არ­და.­ამ­ას­ემ­ატ­ება­ად­გი­ლობ­რივ­ტუ­რიზ­მის­ცენ­
ტრში­მი­მარ­თვის­გა­რე­შე­შე­სულ­ტუ­რის­ტთა­რა­ოდ­ენ­ობა,­
ეს­სტა­ტის­ტი­კა­მოწ­მობს,­რომ­იმ­ერ­ეთ­ში­არ­არ­ის­ათ­ვი­სე­ რაც­ ზრდის­ სტა­ტის­ტი­კურ­ მაჩ­ვე­ნე­ბელს,­ და­ახ­ლო­ებ­ით,­
ბუ­ლი­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­რე­სურ­სი­და­ამ­მხრივ­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ 60%­მდე.­
პო­ტენ­ცი­ალი­არ­სე­ბობს.­ ინ­ტერ­ვიუების­მსვლე­ლო­ბი­სას,­მუ­ზე­უმ­ის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­
ისა­ და­ ას­ევე­ იმ­ სტუმ­რე­ბის­ მხრი­დან,­ რომ­ლე­ბიც­ იმ­ყო­
ფე­ბოდ­ნენ­მუ­ზე­უმ­ში­ჩვე­ნი­ვი­ზი­ტი­სას,­გა­მო­იკ­ვე­თა­­რი­გი­
სა­კითხე­ბი­–­და­დე­ბი­თი­და­უარ­ყო­ფი­თი­მხა­რე­ები.­
მიზნები და ამოცანები
და­დე­ბი­თი­ მხა­რე­ებია:­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში­ და­ცუ­ლი­ ექ­სპო­ნა­ტე­
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ტუ­
ბის­რა­ოდ­ენ­ობა­(ბრინ­ჯა­ოსა­და­ან­ტი­კუ­რი­ხა­ნის­უამ­რა­
რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­შეს­წავ­ლა,­ამ­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­გან­ ვი­ნი­მუ­ში,­ნუ­მიზ­მა­ტუ­რი­კო­ლექ­ცია,­ჭე­დუ­რი­ხე­ლოვ­ნე­ბის­
ვი­თა­რე­ბის­გზა­ზე­არ­სე­ბუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბი­სა­და­ძლი­ერი­ ნი­მუ­შე­ბი,­ხელ­ნა­წერ­თა­ფონ­დე­ბი,­გა­მო­ჩე­ნილ­მოღ­ვა­წე­
მხა­რე­ებ­ის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა.­ ამ­ის­თვის­ კვლე­ვის­ ფარ­ თა­მე­მო­რი­ალ­ური­ნივ­თე­ბი,­მდი­და­რი­ბიბ­ლი­ოთ­ეკა).
გლებ­ში­შეს­წავ­ლი­ლია­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­მდე­ბა­რე­მუ­ სუს­ტი­მხა­რე­ები:­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ვი­ზუ­ალური­მხა­რე­–­ჩაბ­ნე­
ზე­უმ­ებ­ის­რო­ლი­კულ­ტუ­რუ­ლი­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში,­ ლე­ბუ­ლი­ ოთ­ახ­ები,­ უინ­ტე­რე­სო­ ექ­სტე­რი­ერი­ინ­ტე­რი­ერი­
მათ­და­მი­ სტუმ­რე­ბის­ მი­მარ­თვი­ან­ობა­ და­ სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­
და­ ა.შ.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრობ­ლე­მა­ და­ფიქ­სირ­და,­ რო­გორც­
ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა.­­­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის,­ ას­ევე­ სტუმ­რე­ბის­ მხრი­დან.­ ას­ევე­ ორ­
ივე­მხრი­დან­და­ფიქ­სირ­და­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის­
არ­არ­სე­ბო­ბა­–­ბეჭ­დუ­რი­ბუკ­ლე­ტე­ბის­არ­ქო­ნა;­სა­მუ­ზე­უმო­
მეთოდოლოგია კულ­ტუ­რის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­ქვე­ყა­ნა­ში,­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­და­ბა­
ლი­ ინ­ტე­რე­სი;­ ზო­გა­დად,­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­
კვლე­ვის­ დროს­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იყო­ თან­დარ­თუ­ლი­ ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა.
კითხვა­რე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით,­ პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვიუების­
მე­თო­დი.­ ას­ევე­ და­მუ­შავ­და­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ად­გი­ლობ­რივ­ და­ უცხო­ელ­ სტუმ­რებ­თან­ ინ­
ბი.­კვლე­ვის­რეს­პონ­დენ­ტე­ბი­არი­ან­ქუ­თა­ის­ის­ტუ­რიზ­მის­ ტერ­ვიუების­შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა­შემ­დე­გი­დას­კვნე­ბი:

74
 •­ ტუ­რის­ტთა­სა­ერ­თო­მო­ნა­ცე­მე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­
ტუ­რის­ტთა­მხო­ლოდ­მცი­რე­ნა­წი­ლი­სტუმ­რობს­მუ­
ზე­უმ­ებს;­
•­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ არ­სე­ბუ­ლი­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­
სტუმ­რე­ბი­იღ­ებ­ენ­ძი­რი­თა­დად­პი­რა­დი­კონ­ტაქ­ტე­
ბით,­იშ­ვი­ათ­ად­–­ბრო­შუ­რე­ბით;­
•­ გა­რე­მოს­ შე­ფა­სე­ბი­სას­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ­ კმა­ყო­ფი­ლე­
ბას­ (თუმ­ცა,­ ერთ­ შემ­თხვე­ვა­ში­ ქუ­თა­ის­ში.­ და­ვით­
კა­კა­ბა­ძის­ სა­ხე­ლო­ბის­ ქუ­თა­ის­ის­ სახ­ვი­თი­ ხე­ლოვ­
ნე­ბის­გა­ლე­რე­ის­მი­მართ­ვი­ზი­ტო­რის­მხრი­დან­და­
ფიქ­სირ­და­წუ­ხი­ლი­იმ­ის­გა­მო,­რომ­არ­დახ­ვდა­ის­
გა­რე­მო,­ რი­სი­ მო­ლო­დი­ნიც­ ჰქონ­და,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­
იმ­ისა,­რომ­სა­მუ­ზე­უმო­ფონ­დი­მდი­და­რია,­გა­რე­მო­
არ­უწყობს­ხელს,­ყო­ვე­ლი­ვე­შე­სა­ბა­მი­სად­წარ­მო­
ჩინ­დეს­სტუმ­რე­ბის­წი­ნა­შე);­
•­ სტუმ­რე­ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ის­ტო­რი­ული­ ექ­სპო­
ნა­ტე­ბი,­ თა­ვი­სი­ მდი­და­რი­ ის­ტო­რი­ით­ წა­რუშ­ლელ­
კვალს­ ტო­ვებს­ მათ­ზე­ და­ ას­ევე­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ­ მუ­ზე­
უმ­ის­თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის­კე­თილ­გან­წყო­ბას­და­პრო­
ფე­სი­ონ­ალ­იზ­მს.­
•­ სტუმ­რე­ბის­თვის­ სა­სურ­ვე­ლია,­ რომ­ ინ­ფორ­მა­ცია­
იყ­ოს­ სრულ­ყო­ფი­ლად­ მი­წო­დე­ბუ­ლი­ ამა­ თუ­ იმ­
მუ­ზე­უმ­ის­ არ­სე­ბო­ბის,­ მდე­ბა­რე­ობ­ის,­ ის­ტო­რი­ული­
მნიშ­ვნე­ლო­ბის­შე­სა­ხებ,­რა­თა­ჰქონ­დეთ­არ­ჩე­ვა­ნი.­
ამ­ას­თა­ნა­ვე,­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­რომ­კარ­გი­იქ­ნე­ბა,­თუ­მუ­
ზე­უმ­ებ­ის­ირ­გვლივ­მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი­იქ­ნე­ბა­და­სას­
ვე­ნე­ბე­ლი­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­–­კა­ფე,­ღია­ტე­რა­სა.
მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­თან­ შეხ­ვედ­რე­ბის­ შე­დე­გად­
მი­ღე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ან­ალ­იზ­ით­გა­მო­იკ­ვე­თა­შემ­დე­
გი­დას­კვნე­ბი:­
•­ უმ­რავ­ლე­სო­ბის­ აზ­რით,­ მა­თი­ მუ­ზე­უმი­ აკ­მა­ყო­ფი­
ლებს­ სტუმ­რე­ბის­ ინ­ტე­რესს,­ ზოგ­ჯერ­ აჭ­არ­ბებს­ კი­
დეც­ მო­ლო­დინს­ და­ ამ­ას­ პირ­და­პირ­ აფ­იქ­სი­რე­ბენ­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ შეხ­ვედ­რე­
სტუმ­რე­ბი.­მუ­ზე­უმ­ებ­ში­და­ცუ­ლი­ექ­სპო­ნა­ტე­ბის­რა­ ბის­შე­დე­გად­მი­ღე­ბუ­ლია­შემ­დე­გი­ინ­ფორ­მა­ცია:
ოდ­ენ­ობა­ და­მაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბე­ლია­ ვი­ზი­ტო­რე­ბი­
სათ­ვის­ (ბრინ­ჯა­ოსა­ და­ ან­ტი­კუ­რი­ ხა­ნის­ უამ­რა­ვი­ •­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ კულ­ტუ­რის­
ნი­მუ­ში,­ნუ­მიზ­მა­ტუ­რი­კო­ლექ­ცია,­ჭე­დუ­რი­ხე­ლოვ­
ნე­ბის­ ნი­მუ­შე­ბი,­ ხელ­ნა­წერ­თა­ ფონ­დე­ბი,­ გა­მო­ჩე­
ნილ­მოღ­ვა­წე­თა­მე­მო­რი­ალ­ური­ნივ­თე­ბი,­მდი­და­
რი­ ბიბ­ლი­ოთ­ეკა).­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ თა­ვად­ მუ­ზე­უმ­ის­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­ნაკ­ლე­ბად­კრი­ტი­კუ­ლად­არი­ან­
გან­წყო­ბი­ლი­ სა­კუ­თა­რი­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ მი­მარ­
თდ­ და­ ხში­რად­ ვერ­ აც­ნო­ბი­ერ­ებ­ენ,­ რა­ შე­იძ­ლე­ბა­
გა­კეთ­დეს­მის­გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად;
•­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­
ბი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ბო­ლო­ პე­რი­ოდ­ში­ გა­იზ­არ­და­
სტუმ­რე­ბის­ მო­მარ­თვი­ან­ობა,­ მაგ­რამ,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­
ამ­ისა,­ რა­ოდ­ენ­ობა­ მთლი­ან­ობ­აში­ მცი­რეა.­ უცხო­
ელი­ ტუ­რის­ტე­ბი­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ად­ სტუმ­რო­ბენ­
მუ­ზე­უმ­ებს,­ ზოგ­ჯერ­ შემ­თხვე­ვით­ ჩა­ივ­ლი­ან,­ აბ­რას­
და­ინ­ახ­ავ­ენ­და­და­ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან;
•­ ქარ­თვე­ლი­სტუმ­რე­ბი­ძი­რი­თა­დად­პი­რა­დი­ნაც­ნო­
ბო­ბი­თა­ და­ პი­რა­დი­ კონ­ტაქ­ტე­ბით­ არი­ან­ მიწ­ვე­
ულ­ები­ მუ­ზე­უმ­ში­ სხვა­დას­ხვა­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ზე,­ მათ­
შო­რის­ სკო­ლის­ მოს­წავ­ლე­ები,­ რო­მელ­თა­ და­ინ­
ტე­რე­სე­ბის­დო­ნეც­საკ­მა­ოდ­და­ბა­ლია.­მი­უხ­ედ­ავ­ად­
იმ­ისა,­რომ­მუ­ზე­უმ­ები­სკო­ლებს,­პე­და­გო­გებს­სთა­
ვა­ზო­ბენ­სხვა­დას­ხვა­აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­გან­ხორ­ცი­ლე­ბას­
მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ბა­ზა­ზე,­თუნ­დაც­ღია­გაკ­ვე­თი­ლე­ბის­ჩა­
ტა­რე­ბას­ის­ტო­რი­ის,­სა­მო­ქა­ლა­ქო­გა­ნათ­ლე­ბის­და­
ა.შ.­თე­მა­ტი­კა­ზე,­მათ­გან­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­ძა­ლი­ან­და­
ბა­ლია.­ არ­ის­ შემ­თხვე­ვე­ბი,­ ძი­რი­თა­დად­ რე­გი­ონ­ში­
(წყალ­ტუ­ბო­ში,­ხონ­ში),­სა­დაც­ამ­კუთხით­აქ­ტი­ვო­ბა­
მა­ღა­ლია.­ძი­რი­თა­დად­მუ­ზე­უმ­ებს­სკო­ლის­მოს­წავ­
ლე­ები­ და­ სა­მეც­ნი­ერო­ წრის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ და­ვა­ლე­ბის­ ან­ სა­მუ­შა­ოს­ შე­სას­რუ­
ლებ­ლად­სტუმ­რო­ბენ;­
•­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­ათ­ვის­ მუ­ზე­უმ­ები­ გა­მო­იყ­ენ­ებ­ენ­
სო­ცი­ალ­ურ­ქსე­ლებს,­პი­რად­კონ­ტაქ­ტებს,­ბრო­შუ­
რებს;­
•­ შეხ­ვედ­რე­ბი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ ნა­წი­ლი­ მუ­
ზე­უმ­ებ­ისა­ არ­ის­ კულ­ტუ­რის­ სა­მი­ნის­ტროს­ დაქ­
ვემ­დე­ბა­რე­ბა­ში,­ ხო­ლო­ ნა­წი­ლი­ –­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
თვით­თმარ­თვე­ლო­ბის­ბა­ლან­სზე.­აშ­კა­რად­თვალ­
ში­სა­ცე­მია­ის­ფაქ­ტი,­რომ­კულ­ტუ­რის­სა­მი­ნის­ტროს­
დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­ში­ მყო­ფი­ მუ­ზე­უმ­ები­ უკ­ეთ­ეს­ გა­
რე­მოს­ სთა­ვა­ზობს­ დამ­თვა­ლი­ერ­ებ­ელს,­ ვიდ­რე­
სხვე­ბი;­
•­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა­ ძი­რი­თა­დად­ წარ­
სუ­ლი­და­სა­კუ­თა­რი­გა­მოც­დი­ლე­ბით­გეგ­მავს­სხვა­
დას­ხვა­ღო­ნის­ძი­ებ­ებს.­
სამ­სა­ხუ­რი­მუ­ზე­უმ­ებს­ნა­წი­ლობ­რივ­ეხ­მა­რე­ბა­სხვა­
დას­ხვა­ ში­ნა­არ­სის­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ ჩა­ტა­რე­ბა­ში,­
რაც­ გა­მო­იხ­ატ­ება­ იმ­აში,­ რომ­ და­ფი­ნან­სე­ბას­ (მაგ.­
ერ­თჯე­რა­დი­ 200­ ლა­რი­ანი­ ვა­უჩ­ერი)­ გა­მო­უყ­ოფს­
თი­თოეულ­ მუ­ზე­უმს.­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბი­სას­ ზოგ­ჯერ­
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბე­ბი­ გა­მო­დი­ან­ თა­ნა­დამ­ფი­ნან­
სებ­ლის­როლ­ში;­
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ კულ­ტუ­რის­
სამ­სა­ხუ­რი­ხელს­უწყო­ბენ­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­პო­პუ­ლა­რი­
ზა­ცი­ას,­მაგ­რამ­ყო­ვე­ლი­ვე­ეს,­შეზღუ­დუ­ლი­ფი­ნან­
სუ­რი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­არ­ის­მწი­
75
 რი.­ ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ იმ­არ­თე­ბა­ „ღა­მე­ მუ­ზე­უმ­ში“,­
რა­მაც­ გარ­კვე­ული­ წვლი­ლი­ შე­იტ­ანა­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბა­ში­და­სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­
ში.­მცი­რე­რა­ოდ­ენ­ობ­ით­იბ­ეჭ­დე­ბა­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­
ბუკ­ლე­ტე­ბი;­
•­ ეც­ნო­ბი­ან­პო­პუ­ლა­რუ­ლი­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­გა­მოც­დი­ლე­
ბას,­ მაგ­რამ,­ მცი­რე­ ბი­უჯ­ეტ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ არ­
შე­უძ­ლი­ათ­ქმე­დი­თი­ნა­ბი­ჯე­ბი­გა­დად­გან­მუ­ზე­უმ­ებ­
ის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­თვის;
•­ ერთ­ერ­თი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­პრობ­ლე­მა,­რო­მე­ლიც­
და­ის­ვა­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­
მი­ერ,­ იყო­ ფი­ნან­სე­ბის­ დე­ფი­ცი­ტი­ ამ­ მი­მარ­თუ­ლე­
ბით.­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ სა­აგ­ენ­ტო­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ შეხ­
ვედ­რი­სას­გა­მო­იკ­ვე­თა­შემ­დე­გი­სა­კი­თე­ბი:­
•­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მხრი­დან­ მუ­ზე­უმ­ებ­ით­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­
ნაკ­ლე­ბია,­შე­სა­ბა­მი­სად,­სა­აგ­ენ­ტო­ები­შე­სა­თა­ვა­ზე­
ბელ­პა­კეტ­ში­არ­სვა­მენ­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბას;
•­ არ­ის­ კონ­კრე­ტუ­ლი­ ჯგუ­ფე­ბი,­ სა­მეც­ნი­ერო­ წრის­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ინ­ტე­რესს­ გა­მოთ­
ქვა­მენ­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მო­ითხო­ვენ,­ რომ­ მათ­
პროგ­რა­მა­ში­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი­ იყ­ოს­ კონ­კრე­
ტუ­ლი­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბა.­
•­ დიდ­ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას­ ახ­დენს­ სა­მუ­ზე­უმო­ ფონ­დე­
ბი,­მაგ­რამ­არ­ის­რი­გი­მუ­ზე­უმ­ები,­რომ­ლებ­ზეც­უკ­ვე­
ზე­მო­თაც­ ვი­სა­უბ­რეთ,­ სა­დაც­ ინ­ტე­რი­ერი­ უარ­ყო­
ფით­ემ­ოცი­ას­იწ­ვევს;­
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები­ მზა­ობ­ას­ გა­მოთ­ქვა­მენ,­
რომ­ უფ­რო­ აქ­ტი­ურ­ად­ გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ონ­ სა­რეკ­
ლა­მო­ კამ­პა­ნია­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­
ამ­აღ­ლე­ბის­ კუთხით­ და­ ამ­ბო­ბენ,­ რომ­ აქ­ტი­ურ­ად­
ით­ან­ამ­შრომ­ლებ­დნენ­ სხვა­დას­ხვა­ სა­გან­მა­ნათ­
ლებ­ლო­ სტრუქ­ტუ­რებ­თან,­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ ორ­
გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან,­სა­ხელ­მწი­ფო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­თან,­
ტუ­რიზ­მის­ერ­ოვ­ნულ­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­თან,­გი­დე­ბის­
ას­ოცი­აცი­ას­თან,­რა­თა­მოთხოვ­ნა­იყ­ოს­ოფ­იცი­ალ­
ურ­ად­და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი,­რომ,­რო­დე­საც­ტუ­რის­ტუ­
ლი­პა­კე­ტის­შე­თა­ვა­ზე­ბა­ხდე­ბა,­მას­ჰქონ­დეს­არ­ჩე­
ვა­ნი,­მო­ინ­ახ­ულ­ოს­არ­სე­ბუ­ლი­მუ­ზე­უმ­ები.
კვლე­ვამ­გვაჩ­ვე­ნა,­რომ­მუ­ზე­უმ­ებ­ში,­რომ­ლე­ბიც­კულ­ტუ­
რის­ სა­მი­ნის­ტროს­ დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა­შია,­ ან­ თა­ნამ­შრომ­
ლო­ბენ­ სხვა­დას­ხვა­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან,­
მა­გა­ლი­თად,­ ხო­ნის­ და­ წყალ­ტუ­ბოს­ მუ­ზე­უმ­ები,­ გა­რე­მო­
გა­ცი­ლე­ბით­ უკ­ეთ­ესია­ და­ შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ ექ­სპო­ზი­ცი­
ებ­ის­ხა­რის­ხიც­გა­ცი­ლე­ბით­მა­ღა­ლი.­თუმ­ცა,­ამ­მუ­ზე­უმ­ებ­
შიც­მთა­ვა­რი­პრობ­ლე­მა­და­მა­თი­წუ­ხი­ლი­არ­ის­ის,­რომ­
არ­არ­ის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­სტუმ­რე­ბის­მხრი­დან.­
76
•­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ სა­ხელ­მწი­ფო­ში­
არ­სე­ბობ­დეს­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ტუ­რის­ტუ­ლი­კუთხით­გან­
ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გია,­ რომ­ლის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­შიც­
ჩარ­თუ­ლი­იქ­ნე­ბა­ტუ­რიზ­მის­ერ­ოვ­ნულ­სამ­სა­ხუ­რი.­
ას­ევე­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ეს­ სტრა­ტე­გია­ რე­გი­ონ­ულ­
ჭრილ­ში­იქ­ნას­გან­ხი­ლუ­ლი­და­გა­მოკ­ვე­თილ­იქ­ნას­
სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­დაქ­ვემ­დე­
ბა­რე­ბის­ის­მუ­ზე­უმ­ები,­რო­მელ­თაც­აქ­ვთ­უცხო­ელი­
ან­ქარ­თვე­ლი­ტუ­რის­ტის­მი­ზიდ­ვის­პო­ტენ­ცი­ალი;­
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ მუ­ნი­ცი­პა­
ლი­ტე­ტებ­მა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ დაქ­ვემ­დე­ბა­რე­ბის­ მუ­
ზე­უმ­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გი­ები­ შე­იმ­უშა­ონ,­
რო­მელ­შიც­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ იქ­ნე­ბა­ ხედ­ვე­ბი,­ თუ­
რო­გორ­შე­იძ­ლე­ბა­მუ­ზე­უმ­ებ­ში­თვით­და­ფი­ნან­სე­ბის­
კომ­პო­ნენ­ტე­ბის­ ამ­ოქ­მე­დე­ბა.­ ამ­ის­თვის­ მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნია­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­გა­მოც­დი­ლე­ბის­შე­სა­ხებ­
ცოდ­ნის­მი­წო­დე­ბა,­რო­გორც­ად­გი­ლობ­რი­ვი­თვით­
მმარ­თვე­ლო­ბე­ბის,­ისე­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­თა­ნამ­შრომ­ლე­
ბის­თვის,­სხვა­დას­ხვა­ტრე­ნინ­გე­ბი­სა­თუ­სა­პი­ლო­ტე­
პრო­ექ­ტე­ბის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­გზით.­
•­ კვლე­ვი­სას­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ად­მი­ნის­
ტრა­ცი­ებს,­რო­გორც­წე­სი,­არ­აქ­ვთ­თვით­გან­ვი­თა­
რე­ბის­ ხედ­ვე­ბი­ –­ ტრე­ნინ­გე­ბი­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­
გა­ზი­არ­ება­ მათ­ ამ­ ხედ­ვე­ბის­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ში­ და­
ეხ­მა­რე­ბა.
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­არ­სე­ბუ­ლი­რე­სურ­სის­შე­სა­ხებ­ინ­
ფორ­მა­ცი­ული­ვა­კუ­უმ­ის­შევ­სე­ბა.
•­ ვფიქ­რობთ,­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ იქ­ნე­ბა,­ ად­გი­ლობ­რივ­
ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან­ და­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­როს­ წარ­
მო­მად­გენ­ლებ­თან­ ერ­თად,­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ ჩარ­თვა­
ერ­თობ­ლივ­სა­დის­კუ­სიო­ფო­რუ­მებ­ში,­სა­დაც­სხვა­
დას­ხვა­ მხრი­დან­ იქ­ნე­ბა­ და­ნა­ხუ­ლი­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ კუთხით­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გია.­
ამ­ფო­რუ­მებ­ზე,­შე­საძ­ლოა,­და­იგ­ეგ­მოს­ტუ­რის­ტულ­
მარ­შრუ­ტებ­ში­ახ­ალი­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ჩარ­თვის­პრო­ექ­
ტე­ბი.­
•­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ იქ­ნე­ბა­ სპე­ცი­ალ­ური­ პროგ­რა­მის­ შე­
უშ­ავ­ება,­ რო­მე­ლიც­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ მის­ცემს­ მუ­
ზე­უმ­ებს­ პრო­ექ­ტის­ ფორ­მით­ წარ­მო­ად­გი­ნონ­ მცი­
რე­ბი­უჯ­ეტი­ანი­ სტრა­ტე­გი­ული­ იდე­ები,­ რო­მელ­თა­
და­ფი­ნან­სე­ბაც,­რო­გორც­სა­პი­ლო­ტე­პროგ­რა­მე­ბის,­
მოხ­დე­ბა­ სა­ხელ­მწი­ფო­ და/ან­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ბი­
უჯ­ეტ­იდ­ან.­ ეს­ შე­საძ­ლე­ბელს­ გახ­დის­ კონ­კრე­ტუ­ლი­
მა­გა­ლი­თე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ გა­კეთ­დეს­ დას­კვნე­ბი,­
თუ­ რა­ ნა­ბი­ჯე­ბის­ გა­დად­გმა­ შე­იძ­ლე­ბა­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­
მე­ტად­ჩა­სარ­თა­ვად­ტუ­რის­ტულ­მარ­შრუ­ტებ­ში.­
IV მუზეუმებში ვიზიტორთა მისვლის გამომწვევი
ფაქტორების კვლევა
და­ვით­ვა­სა­ძე,­მი­ხე­ილ­უშ­ვე­რი­ძე,
თემ­თა­სო­ცი­ალ­ურ­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­გან­ვი­თა­რე­ბის­ას­ოცი­აცია­,,იმ­ერ­ეთი“

მიზნები და ამოცანები
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­ მი­ზანს­ წარ­მო­ად­გენ­და,­ დაგ­ვედ­
გი­ნა:­რა­სტრა­ტე­გი­ული­მიდ­გო­მე­ბი­და­მიზ­ნე­ბი­გა­აჩ­ნი­ათ­
მუ­ზე­უმ­ებს­ტუ­რის­ტე­ბის­მო­სა­ზი­დად;­რო­გორ­თა­ნამ­შრომ­
ლო­ბენ­ ის­ინი­ ბიზ­ნეს­ სექ­ტორ­თან­ (მა­გა­ლი­ტად­ ტუ­რო­პე­
რა­ტო­რებ­თან);­ რა­ ინ­ტე­რე­სე­ბი­ და­ მო­ლო­დი­ნე­ბი­ აქ­ვთ­
ტუ­რის­ტებს­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­მი­მართ.

მეთოდოლოგია
კვლე­ვა­ ჩა­ტარ­და­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ის­ 3­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ კითხვა­ზე­–­რა­ტომ­მო­ინ­ახ­ულ­ეთ­მუ­ზე­უმ­ები?­–­17­ტუ­რის­
ტეტ­ში:­ ქუ­თა­ის­ში,­ წყალ­ტუ­ბო­სა­ და­ ხონ­ში.­ წი­ნას­წარ­ ტი­ აფ­იქ­სი­რებს,­ რომ­ ეს­ იყო­ ტუ­რის­ ნა­წი­ლი,­ 3­ ტუ­რის­ტი­
შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ კითხვა­რის­ მეშ­ვე­ობ­ით,­ თი­თოეული­ აფ­იქ­სი­რებს,­რომ­ინ­ტერ­ნე­ტით­შე­იტყვეს­მუ­ზე­უმ­ის­შე­სა­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­დან­გა­მო­იკ­ითხნენ­1­მუ­ზე­უმ­ის,­3­ტუ­რო­ ხებ­(ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზე­უმი)­და­დააინტერესათ.
პე­რა­ტო­რის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­და­იმ­ერ­ეთ­ის­ტუ­რის­ტუ­ ­
ლი­ზო­ნის­სხვა­დას­ხვა­ლო­კა­ცი­აზე­–­ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზე­უმ­ში,­
წყალ­ტუ­ბო­ში,­გე­ლათ­ში,­ხონ­ში­და­გორ­დში­მყო­ფი­30­ტუ­ მუზეუმის მონახულების მიზეზი
რის­ტი.­ხო­ნის­რაიონში­გა­მო­იკ­ითხა­–­10­(5­მა­მა­კა­ცი­და­5­
ქა­ლი);­წყალ­ტუ­ბოს­რაიონში­გა­მო­იკ­ითხა­–­10­(4­მა­მა­კა­ცი­
და­6­ქა­ლი);­ქუ­თა­ისი­–­10­(5­მა­მა­კა­ცი­და­5­ქა­ლი)
ტუ­რის­ტე­ბი­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ იყ­ვნენ­ შემ­დე­გი­ ქვეყ­ნე­ბი­
დან:­რუ­სე­თი­–­6­ად­ამი­ანი,­უკ­რა­ინა­–­4­ად­ამი­ანი,­სომ­
ხე­თი­–­3­ად­ამი­ანი,­ის­რა­ელი­–­3­ად­ამი­ანი,­ჰო­ლან­დია­–­3­
ად­ამი­ანი,­ გერ­მა­ნია­ –­ 2­ ად­ამი­ანი,­ ჩე­ხე­თი­ –­ 2­ ად­ამი­ანი,­
საფ­რან­გე­თი­–­1­ად­ამი­ანი.
აქ­ედ­ან­9­ად­ამი­ანი­ად­რეც­იყო­ნამ­ყო­ფი­სა­ქარ­თვე­ლო­ში.

კვლევის შედეგები რო­მელ­მუ­ზე­უმ­ებ­ში­იყ­ვნენ?­–­17­ტუ­რის­ტი­იყო­ქუ­თა­ის­ის­

მუ­ზე­უმ­ში,­2­ტუ­რის­ტი­თბი­ლი­სის­ერ­ოვ­ნულ­მუ­ზემ­ში­და­2­
გა­მო­კითხულ­თა­გან­ ჯგუფ­თან­ ერ­თად­ (ტუ­რო­პე­რა­ტო­რის­ ტუ­რის­ტი­სვა­ნე­თი­სა­და­ზუგ­დი­დის­მუ­ზე­უმ­ებ­ში.
მეშ­ვე­ობ­ით)­მოგ­ზა­ურ­ობ­და­­17­ტუ­რის­ტი,­ხო­ლო­13­–­და­
მუ­კი­დებ­ლად; რას­და­ამ­ატ­ებ­დნენ­მუ­ზე­უმ­ის­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ში?­–­ის­ტო­რი­
ულ­გა­სარ­თობ­აქ­ცი­ებს­ან­რო­ლურ­თა­მა­შებს,­შე­მეც­ნე­ბით­
ტუ­რი­ და­გეგ­მა­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რის­ ან­ ინ­ტერ­ნე­ტის­ მეშ­ვე­ ვიქ­ტო­რი­ნებ­სა­ და­ კონ­კურ­სებს.­ ნე­ბის­მი­ერ­ აქ­ტი­ვო­ბას,­
ობ­ით­22­ტუ­რის­ტმა,­ხო­ლო­8­ტუ­რის­ტმა­–­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ რო­მე­ლიც­ უფ­რო­ შე­მეც­ნე­ბითს­ გახ­დი­და­ მუ­ზე­უმ­ში­ ყოფ­
ურ­ად; ნას.
კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­გა­მო­იკ­ითხა­3­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რი.
10­ტუ­რის­ტი­გა­მო­იკ­ითხა­ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზემ­ში,­ამ­ათ­გარ­და,­
გა­მო­კითხულ­თა­გან­კი­დევ­10­ტუ­რის­ტი­ნამ­ყო­ფი­იყო­თბი­ სა­მი­ვე­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რის­ მი­ერ­ მო­წო­დე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­
ლი­სის,­ქუ­თა­ის­ისა­და­ზუგ­დი­დის­მუ­ზე­უმ­ებ­ში.­და­ნარ­ჩე­ნი­ ცია­ თით­ქმის­ ან­ალ­ოგი­ურია,­ მცი­რე­დი­ გან­სხვა­ვე­ბა­ ფიქ­
10­ტუ­რის­ტი­არ­იყო­ნამ­ყო­ფი­და­არ­გეგ­მავ­და­მუ­ზე­მის­მო­ სირ­დე­ბა­მომ­სა­ხუ­რე­არე­ალ­სა­და­ტუ­რის­ტუ­ლი­ნა­კა­დე­ბის­
ნა­ხუ­ლე­ბას. რა­ოდ­ენ­ობ­ასა­და­სა­ხე­ობ­აში.

77
ტუ­რო­პე­რა­ტო­რებს­ გა­აჩ­ნი­ათ­ რო­გორც­ უკ­ვე­ მზა­ ტუ­რე­ბი­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ სხვა­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან:­ ყვე­ლა­ მუ­ზე­
(ის­ტო­რი­ული,­ ეთ­ნოგ­რა­ფი­ული­ და­ სხვა),­ ას­ევე­ კლი­ენ­ უმი­თა­ნამ­შრომ­ლობს­ად­გი­ლობ­რივ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან,­
ტებს­სთა­ვა­ზო­ბენ­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ტუ­რე­ბის­და­გეგ­მვას. ად­გი­ლობ­რივ­ტუ­რის­ტულ­სა­აგ­ენ­ტო­ებ­თან­და­ტუ­რო­პე­რა­
ტო­რებ­თან,­ და­მა­ტე­ბით­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმი­ თა­ნამ­შრომ­
ტუ­რის­ტე­ბის­ჩარ­თუ­ლო­ბა­ტუ­რის­და­გეგ­მვა­ში­–­ფიქ­სი­რე­ ლობს­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტებ­თან­(მათ­შო­რის­საზღვარ­გა­რეთ).
ბუ­ლი­ტუ­რის­შერ­ჩე­ვი­სას­მა­თი­ჩა­რე­ვა­არ­ხდე­ბა,­ხო­ლო­
ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ ტუ­რის­ და­გეგ­მვი­სას­ მთლი­ან­ად­ მათ­ ონ­ლა­ინ­ ტექ­ნო­ლო­გი­ები:­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმს­ აქ­ვს­ ვებ­
სურ­ვილ­ზე­და­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რის­მი­ერ­რე­კო­მენ­დი­რე­ბულ­ გვერ­დიც­და­ფე­ის­ბუქ­გვერ­დი,­რო­მელ­საც­მარ­თავს­შტა­
ად­გი­ლებ­ში­ხდე­ბა­ტუ­რის­და­გეგ­მვა. ტი­ანი­თა­ნამ­შრო­მე­ლი­(IT­მე­ნე­ჯე­რი),­ხო­ნის­მუ­ზე­უმს­აქ­ვს­
მხო­ლოდ­ფე­ის­ბუქ­გვერ­დი,­რო­მელ­საც­მარ­თავს­მუ­ზე­უმ­
მუ­ზე­უმ­ებ­თან­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ –­ ძი­რი­თა­დად­ თა­ნამ­ ის­თა­ნამ­შრო­მე­ლი­ან­აზღა­ურ­ებ­ის­გა­რე­შე,­ხო­ლო­წყალ­
შრომ­ლო­ბენ­ მსხვილ­ მუ­ზე­უმ­ებ­თან:­ თბი­ლი­სის,­ ქუ­თა­ის­ ტუ­ბოს­მუ­ზე­უმს­არ­აქ­ვს­არც­ვებ­გვერ­დი­და­არც­ფე­ის­ბუქ­
ის,­ზუგ­დი­დის,­სვა­ნე­თის­და­სხვა. გვერ­დი

მცი­რე­მუ­ზე­უმ­ებ­თან­ურ­თი­ერ­თო­ბა­ნაკ­ლე­ბა­დაა,­რად­გან­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ ღო­ნის­ძი­ებ­ები:­ ყვე­ლა­ მუ­ზე­უმ­ში­ ტარ­დე­ბა­

ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­შე­და­რე­ბით­ნაკ­ლე­ბად­აინ­
ტე­რე­სებს­მუ­ზე­ულ­ები,­ერთ–ერთ­მი­ზე­ზად­სა­ხელ­დე­ბა­მუ­
ზე­უმ­ებ­ის­ექ­სპო­ნა­ტე­ბის­შე­და­რე­ბით­ერ­თფე­როვ­ნე­ბა­და,­
რო­დე­საც­ტუ­რის­ტი­მი­ყავთ,­მა­გა­ლი­თად,­ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზე­
უმ­ში,­შემ­დეგ­აღ­არ­მი­ყავთ­ხო­ნის­ან­წყალ­ტუ­ბოს­მუ­ზე­უმ­
ში­ან­პი­რი­ქით.
თუმ­ცა,­ უნ­და­ აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ არ­სე­ბობს­ ე.წ.­ სა­მუ­ზე­უმო­
ტუ­რე­ბი,­ რომ­ლებ­შიც­ უფ­რო­ მე­ტი­ მუ­ზე­უმია­ ჩას­მუ­ლი,­
ვიდ­რე­ სტან­დარ­ტუ­ლი­ ტუ­რი­სას,­ მაგ­რამ­ ას­ეთი­ ტუ­რე­ბის­
წი­ლი­შე­და­რე­ბით­ნაკ­ლე­ბია.
კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­გა­მო­კითხვა­ჩა­ტარ­და­3­მუ­ზე­უმ­ში:
•­ ნ.­ ბე­რძე­ნიშ­ვი­ლის­ სა­ხე­ლო­ბის­ ქუ­თა­ის­ის­ სა­ხელ­
მწი­ფო­ის­ტო­რი­ული­მუ­ზე­უმი­–­შტა­ტი­50­ად­ამი­ანი;
•­ წყალ­ტუ­ბოს­ და­რახ­ვე­ლი­ძის­ სა­ხე­ლო­ბის­ მხა­რეთ­
მცოდ­ნე­ობ­ის­მუ­ზე­უმი­–­შტა­ტი­13­ად­ამი­ანი;
•­ ხო­ნის­ის­ტო­რი­ული­მუ­ზე­უმი­–­შტა­ტი­12­ად­ამი­ანი.
სხვა­დას­ხვა­ტი­პი­სა­და­სხვა­დას­ხვა­მას­შტა­ბის­ღო­ნის­ძი­ებ­
ები,­პა­რა­ლე­ლუ­რად,­სა­კუ­თა­რი­ბი­უჯ­ეტ­ებ­ის­შე­სა­ბა­მი­სად,­
ამ­ზა­დე­ბენ­და­არ­იგ­ებ­ენ­ბრო­შუ­რებ­სა­და­წიგ­ნებს.­აღ­სა­
ნიშ­ნა­ვია­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმ­ში­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ აქ­ცია­ „ღა­მე­
მუ­ზე­უმ­ში“,­ რო­მელ­საც­ და­ეს­წრნენ­ რო­გორც­ ტუ­რის­ტე­ბი,­
ას­ევე­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­აც.
დამ­სწრე­თა­ აღ­რიცხვა:­ ხო­ნის­ მუ­ზე­უმ­ში­ დას­წრე­ბა­ უფ­
ასოა,­ ამ­იტ­ომ­ მნახ­ველ­თა­ რე­გის­ტრა­ცია­ ხდე­ბა­ სპე­ცი­
ალ­ურ­ ჟურ­ნალ­ში,­ წყალ­ტუ­ბოს­ მუ­ზე­უმ­ში­ აღ­რიცხვის­
წარ­მო­ება­ ხდე­ბა­ ჟურ­ნალ­ში­ და­ გა­ყი­დუ­ლი­ ბი­ლე­თე­ბის­
რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ მი­ხედ­ვით.­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმ­ში­ აღ­რიც­ვის­
წარ­მო­ება­ ხდე­ბა­ ჟურ­ნალ­ში,­ ბი­ლე­თე­ბის­ მეშ­ვე­ობ­ით­ და­
აგ­რეთ­ვე­ გი­დე­ბის­ მეშ­ვე­ობ­ით­ (ტუ­რის­ტუ­ლი­ ჯგუ­ფის­ შემ­
თხვე­ვა­ში).­ყველ­გან­ფიქ­სირ­დე­ბა­სტუ­მარ­თა­რა­ოდ­ენ­ობა,­
მა­თი­ წარ­მო­მავ­ლო­ბა­ (ქვე­ყა­ნა­ ან,­ ში­და­ ტუ­რიზ­მის­ შემ­
თხვე­ვა­ში,­მხა­რე).­

ექ­სპო­ნა­ტე­ბი:­ყვე­ლა­ზე­ძვე­ლი­ექ­სპო­ნა­ტე­ბი­ყვე­ლა­მუ­ზე­ დამ­სწრე­თა­ სტა­ტის­ტი­კის­ ან­ალ­იზი:­ დამ­სწრე­თა­ სტა­ტის­

უმ­ში­არ­ის­ძვე­ლი­წელ­თაღ­რიცხვის­4–6­სა­უკ­უნე­ებ­ის.­მუ­ ტი­კის­ ან­ალ­იზი­ წყალ­ტუ­ბო­სა­ და­ ხო­ნის­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში­ ად­
ზე­უმ­ებ­ში­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ ექ­სპო­ნა­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობ­ითა­გილ­ზე­ არ­ ხდე­ბა,­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ იგ­ზავ­ნე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­
და­ მნიშ­ვნე­ლო­ბით­ ქუ­თა­ის­ის­ სა­ხელ­მწი­ფო­ ის­ტო­რი­ული­ სტა­ტის­ტი­კის­ სამ­სა­ხურ­ში.­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმ­ში­ მიმ­დი­ნა­
მუ­ზე­უმი­საკ­მა­ოდ­უს­წრებს­და­ნარ­ჩენ­ორ­მუ­ზე­უმს­(მას­ში­ რე­ობს­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ან­ალ­იზი­ად­გი­ლობ­რივ­დო­ნე­ზე­და­
წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­230000­ექ­სპო­ნა­ტი) ამ­ის­სა­ფუძ­ველ­ზე­იგ­ეგ­მე­ბა­ახ­ალი­ღო­ნის­ძი­ებ­ები,­პა­რა­
ლე­ლუ­რად,­ სა­ჭი­რო­ებ­ის­ შემ­თვე­ვა­ში,­ ცვლი­ლე­ბე­ბი­ შე­
და­ფი­ნან­სე­ბა:­ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზე­უმი­ფი­ნან­სდე­ბა­კულ­ტუ­რის­ დის­ მუ­ზე­უმ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ კონ­ცეფ­ცი­აში.­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­
სა­მინ­სტრო­დან­ და­ სა­კუ­თა­რი­ შე­მო­სავ­ლე­ბით,­ წყალ­ტუ­ იგ­ზავ­ნე­ბა­აგ­რეთ­ვე­კულ­ტუ­რის­სა­მი­ნის­ტრო­სა­და­სა­ქარ­
ბოს­ მუ­ზე­უმი­ ფი­ნან­სდე­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ თვე­ლოს­სტა­ტის­ტი­კის­სამ­სა­ხურ­ში.
ბი­სა­გან­ და­ თვით­და­ფი­ნან­სე­ბით,­ ხო­ლო­ ხო­ნის­ მუ­ზე­უმი­
მხო­ლოდ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ მი­ერ­ ფი­ნან­
სდე­ბა­(მუ­ზე­უმ­ში­შეს­ვლა­უფ­ასოა).
დასკვნები და რეკომენდაციები
სტრა­ტე­გი­ული­გან­ვი­თა­რე­ბის­დო­კუ­მენ­ტი:­ამ­ტი­პის­დო­
კუ­მენ­ტი­ გა­აჩ­ნია­ მხო­ლოდ­ ქუ­თა­ის­ის­ მუ­ზე­უმს­ (მუ­ზე­უმ­ის­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­კვლე­ვა­და­ზე­მოთ­მო­ცე­მუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ კონ­ცეფ­ცია,­ რო­მე­ლიც­ წე­ლი­წად­ში­ მი­ნი­ ან­ალ­იზი­სა­შუ­ალ­ებ­ას­გვაძ­ლევს­და­ვას­ვნათ,­რომ:
მუმ­ორ­ჯერ­რე­დაქ­ტირ­დე­ბა),­ხო­ლო­წყალ­ტუ­ბო­სა­და­ხო­
ნის­მუ­ზე­უმ­ებს­ას­ეთი­დო­კუ­მენ­ტი­არ­გა­აჩ­ნი­ათ. •­ ტუ­რის­ტე­ბის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლია­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ ბუ­ნე­ბი­თა­ და­ ხუ­როთ­მოძ­ღვრე­ბის­
სა­მუ­ზე­უმო­ გა­ერ­თი­ან­ება:­ ICOM­ ქსელ­ში­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ ძეგ­ლე­ბით­ ხილ­ვით.­ მხო­ლოდ­ ტუ­რის­ტე­ბის­ სპე­
ულია­მხო­ლოდ­ქუ­თა­ის­ის­მუ­ზე­უმი. ცი­ფი­კუ­რი­ ჯგუ­ფი­ (რო­მელ­თათ­ვი­საც­ შექ­მნი­ლია­

78
 სა­მუ­ზე­უმო­ ტუ­რე­ბი)­ შე­იძ­ლე­ბა­ და­ინ­ტე­რეს­დეს­
სხვა­დას­ხვა­მცი­რე­მუ­ზე­უმ­ებ­ში­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ექ­
სპო­ნა­ტე­ბით;
•­ ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­არ­აქ­ვს­ინ­ფორ­მა­ცია­
მგზავ­რო­ბის­ რაიონში­ არ­სე­ბუ­ლი­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ შე­
სა­ხებ,­ მხო­ლოდ­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რი­სა­გან­ შე­უძ­ლი­ათ­
მი­იღ­ონ­ეს­ინ­ფორ­მა­ცია,­რო­მე­ლიც­ხშირ­შემ­თხვე­
ვა­ში­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­სა­კუ­თარ­ბიზ­ნეს­ინ­ტე­რე­სებს;
•­ იმ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­რომ­ტუ­რის­ტე­ბი­ჩა­მო­დი­
ან­ ძი­რი­თა­დად­ და­სას­ვე­ნებ­ლად­ და­ გა­სარ­თო­ბად,­
ის­ინი­ სა­მუ­ზე­უმო­ ექ­სპო­ნა­ტე­ბის­ მი­მართ­ ნაკ­ლებ­
ინ­ტე­რესს­ იჩ­ენ­ენ,­ თუმ­ცა,­ ტუ­რე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­
ნა­რე,­ მა­თი­ ნა­წი­ლი­ ნამ­ყო­ფია­ ცენ­ტრა­ლურ­ მუ­ზე­
უმ­ებ­ში­ (თბი­ლი­სი,­ ქუ­თა­ისი,­ ზუგ­დი­დი,­ სვა­ნე­თი,­
ბა­თუ­მი­და­სხვა)­და­ის­ურ­ვებ­დნენ­რა­იმე­შე­მეც­ნე­
ბი­თი­ტი­პის­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­და­ნერ­გვას­მუ­ზე­უმ­ში.
•­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რე­ბი­ წარ­მო­ად­გე­გენ­ ბიზ­ნეს­ ორ­გა­
ნი­ზა­ცი­ებს­ და­ მა­თი­ ძი­რი­თა­დი­ მი­ზა­ნი­ არ­ის­ შე­მო­
სავ­ლის­გე­ნე­რი­რებ.­ამ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ის­ინი­
ტუ­რის­ტებს­სთა­ვა­ზო­ბენ­ის­ეთ­მარ­შრუ­ტებ­სა­და­ტუ­
რებს,­რომ­ლე­ბიც­გათ­ვლი­ლი­იქ­ნე­ბა­მა­თი­და­ტუ­
რის­ტის­ინ­ტე­რე­სე­ბის­თან­ხვედ­რა­ზე.­ვერ­ვიტყვით,­
რომ­ის­ინი­არ­რთა­ვენ­ტუ­რებ­ში­მუ­ზე­უმ­ებს,­თუმ­ცა,­
მათი­ყუ­რადღე­ბის­მიღ­მა­ნამ­დვი­ლად­რჩე­ბა­მცი­რე­
მუ­ზე­უმ­ები;
•­ ტუ­რო­პერ­ტო­რებს­ კავ­ში­რი­ აქ­ვთ­ მუ­ზე­მებ­თან­ (ძი­
რი­თა­და­ ცენ­ტრა­ლუ­რებ­თან),­ აქ­ვთ­ მათ­ შე­სა­ხებ­
ინ­ფორ­მა­ცია,­ აქ­ვთ­ შე­თან­ხმე­ბაც­ და,­ ტუ­რის­ტე­ბის­
ინ­ტე­რე­სე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ ტურ­ში­ მუ­ზე­უმ­ის­
ჩარ­თვას­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ მცი­რე­ მუ­
ზე­უმ­ებს,­ მათ­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ან­ არ­ აქ­ვთ,­
ან­ ცო­ტა­ აქ­ვთ­ და­ მი­აჩ­ნი­ათ,­ რომ­ ერ­თი­ და­ იგ­ივე­
რაიონში­საკ­მა­რი­სია­ერ­თი­მუ­ზე­უმ­ის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბა,­
რად­გან­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ ექ­სპო­ნა­ტე­ბი­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში­
თით­ქმის­იდ­ენ­ტუ­რია.
•­ მცი­რე­ მუ­ზე­უმ­ებს­ არ­ გა­აჩ­ნი­ათ­ რა­იმე­ სტრა­ტე­გი­
ული­გან­ვი­თა­რე­ბის­დო­კუ­მენ­ტი,­რომ­ლის­მი­ხედ­ვი­
თაც­ იმ­უშ­ავ­ებ­დნენ­ და­ გა­ნა­ვი­თა­რებ­დნენ­ მუ­ზე­უმ­
ებს,­გაზ­რდიდ­ნენ­მათ­ში­მნახ­ველ­თა­რა­ოდ­ენ­ობ­ას;
•­ მცი­რე­მუ­ზე­უმ­ები­არ­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბენ­რა­იმე­სა­
მუ­ზე­უმო­ქსელ­თან­ან,­თუ­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბენ,­ამ­ას­
აქ­ვს­მხო­ლოდ­ფორ­მა­ლუ­რი­ხა­სი­ათი­და­არაა­გა­
მიზ­ნუ­ლი­ გრძელ­ვა­დი­ან,­ მუ­ზე­უმ­ის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­
ცი­ის­ათ­ვის­გათ­ვლილ­ქმე­დე­ბად;
•­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რებ­თან­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ უძ­ნელ­
დე­ბა­ ყვე­ლა­ მუ­ზე­უმს,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ მცი­რეს,­
რად­გან­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რი­სათ­ვის­ მთა­ვა­რია­ ბიზ­ნეს­
ინ­ტე­რე­სი­ და­ ხში­რად­ ტუ­რე­ბის­ და­გეგ­მვი­სას­ ტუ­
რის­ტებს­ სთა­ვა­ზო­ბენ­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ თუ­ ხუ­როთ­მოძ­
ღვრე­ბი­თი­ძეგ­ლე­ბის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბას;
•­ მცი­რე­ მუ­ზე­უმ­ებს­ არ­ გა­აჩ­ნი­ათ­ სე­რი­ოზ­ული­ ონ­
ლა­ინ­ რე­სურ­სი­ (არც­ ტექ­ნო­ლო­გი­ური­ და­ არც­ სა­
კად­რო­ თვალ­საზ­რი­სით),­ რომ­ლის­ მეშ­ვე­ობ­ით­აც­
მო­ახ­დენ­დნენ­ მუ­ზე­უმ­ის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას­ და­ მო­
იზ­იდ­ავ­დნენ­უცხო­ელ­და­ად­გი­ლობ­რივ­ტუ­რის­ტს;
•­ მცი­რე­ მუ­ზე­უმ­ებ­ში,­ ფაქ­ტობ­რი­ვად,­ არ­ არ­სე­ბობს­
უკ­უკ­ავ­ში­რი­მუ­ზე­უმ­ში­ნამ­ყოფ­ტუ­რის­ტსა­და­მუ­ზე­
უმ­ის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­შო­რის­იმ­ის­შე­სა­ხებ,­თუ­რა­
მო­ეწ­ონა­ტუ­რის­ტს,­რას­ნა­ხავ­და­კი­დევ­ან­რა­მო­
ლო­დი­ნე­ბი­ ჰქონ­და­ და­ რა­ აუს­რულ­და­ ამ­ მო­ლო­
დი­ნე­ბი­დან;
•­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ თვალ­საზ­რი­სით,­ მცი­რე­ მუ­ზე­უმ­ები­
და­მო­კი­დე­ბულ­ნი­არი­ან­ძი­რი­თა­დად­ად­გი­ლობ­რივ­
ბი­უჯ­ეტ­ზე,­ რის­ გა­მოც­ მათ­თვის­ ძნე­ლია­ რა­იმე­ ახ­
ალი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ური­ თუ­ ტექ­ნი­კუ­რი­ სი­ახ­ლე­ებ­ის­
და­ნერ­გვა;
•­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ დი­დი­ ნა­წი­ლის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ აპ­
არ­ატი­არაა­მზად­თა­ნა­მედ­რო­ვე­სა­ბაზ­რო­ეკ­ონ­ომ­იკ­
ის­პი­რო­ბებ­ში­მუ­შა­ობ­ის­ათ­ვის,­რა­მაც,­სწო­რი­და­გეგ­
მვი­სა­და­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­შემ­თხვე­ვა­ში,­შე­იძ­ლე­ბა­
და­დე­ბი­თი­რო­ლი­შე­ას­რუ­ლოს­ვი­ზი­ტორ­თა­(­და­შე­
სა­ბა­მი­სად­–­შე­მო­სავ­ლის)­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­გაზ­რდა­ში.
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­ გა­წე­ვა­ შე­საძ­ლე­
ბე­ლია­ მხო­ლოდ­ მუ­ზე­უმ­ებ­ის­ათ­ვის,­ რად­გან­ ტუ­რის­ტე­ბი­
და­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რე­ბი­ და­მო­უკ­იდ­ებ­ელი­ კერ­ძო­ და­ ბიზ­
ნეს­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბია,­ რომ­ლე­ბიც­ თა­ვად­ წყვე­ტენ­ სა­კუ­თა­რი­
ცხოვ­რე­ბი­სა­თუ­მუ­შა­ობ­ის­წესს.
•­ აუც­ილ­ებ­ელია­ მუ­ზე­უმ­ის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­ გა­აჩ­
ნდეს­მუ­ზე­უმ­ის­მუ­შა­ობ­ის­მი­მართ­და­მა­ტე­ბით­ბიზ­
ნეს­ მიდ­გო­მა,­ რაც­ გა­მო­იხ­ატ­ება­ სტრა­ტე­გი­ული­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ გეგ­მის­ შე­მუ­შა­ვე­ბით,­ რომ­ლის­ სა­
ფუძ­ველ­ზეც,­ ვი­ზი­ტორ­თა­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ გაზ­რდის­
მიზ­ნით,­და­იგ­ეგ­მე­ბა­და­გან­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­სხვა­და­
სხვა­ ტი­პის­ ღო­ნის­ძი­ებ­ები.­ რო­გორც­ კვლე­ვამ­ აჩ­
ვე­ნა,­მუ­ზე­უმი,­რო­მელ­საც­აქ­ვს­სტრა­ტე­გი­ული­გან­
ვი­თა­რე­ბის­დო­კუ­მენ­ტი­და,­შე­სა­ბა­მი­სად,­ახ­ორ­ცი­
ელ­ებს­ ჩა­სა­ტა­რე­ბე­ლი­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­ და­გეგ­მვას,­
სხვებ­ზე­წარ­მა­ტე­ბუ­ლია;
•­ აუც­ილ­ებ­ელია­ მუ­ზე­უმს­ ჰქონ­დეს­ სა­კუ­თა­რი­ ვებ­
გვერ­დი­ (ან­ მი­ნი­მუმ­ ფე­ის­ბუქ­ გვერ­დი)­ და­ ამ­ რე­
სურ­სის­მარ­თვა­ზე­პა­სუ­ხის­მგე­ბე­ლი­იყ­ოს­მუ­ზე­უმ­ის­
თა­ნამ­შრო­მე­ლი,­რად­გან,­ამ­რე­სურ­სის­სწო­რი­გა­
მო­ყე­ნე­ბის­შემ­თხვე­ვა­ში,­გა­ცი­ლე­ბით­მე­ტია­მუ­ზე­მის­
პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ისა­და­ცნო­ბა­დო­ბის­ეფ­ექ­ტი­ვიდ­რე­
ბუკ­ლე­ტე­ბის­ან/და­ბრო­შუ­რე­ბის­ბეჭ­დვი­სას,­თუმ­ცა,­
არაა­გა­მო­რიცხუ­ლი­ორ­ივე­მე­თო­დის­გა­მო­ყე­ნე­ბა;
79
 •­ აუც­ილ­ებ­ელია­ მუ­ზე­უმი­ თა­ნამ­შრომ­ლობ­დეს­ სხვა­
მუ­ზე­უმ­ებ­თან­და­სა­მუ­ზე­უმო­ქსე­ლებ­თან,­სკო­ლებ­
თან,­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტებ­თან­და­სხვა­შე­სა­ბა­მი­სი­პრო­
ფი­ლის­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­თან,­ რაც­ ხელს­ შე­უწყობს­
მცი­რე­მუ­ზე­უმ­ებ­ის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას­და­შე­სა­ბა­მი­
სად­გაზ­რდის­მნახ­ველ­თა­რა­ოდ­ენ­ობ­ას;
•­ აუც­ილ­ებ­ელია­ მუ­ზე­უმი­ თა­ნამ­შრომ­ლობ­დეს­ სხვა­
დას­ხვა­ ტუ­რო­პე­რა­ტორ­თან­ და­ ამ­ის­ ინ­იცი­ატ­ორი­
იყ­ოს­ თვი­თონ,­ რად­გან­ უმ­ეტ­ეს­ შემ­თხვე­ვა­ში­ ტუ­
რო­პე­რა­ტო­რია­ ის­ ძი­რი­თა­დი­ რგო­ლი,­ რო­მელ­საც­
80
შე­უძ­ლია­და­აკ­ავ­ში­როს­ერ­თმა­ნეთ­თან­ტუ­რის­ტი­და­
მუ­ზე­უმი;
•­ სა­სურ­ვე­ლია­მუ­ზე­უმ­ებს­ჰქონ­დეთ­რა­იმე­ტი­პის­გა­
სარ­თო­ბი,­ შე­მეც­ნე­ბი­თი­ ხა­სი­ათ­ის­ ის­ტო­რი­ული­ ან­
ეთ­ნოგ­რა­ფი­ული­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­ რაც­ კი­დევ­ უფ­რო­
მეტ­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბას­ გა­მო­იწ­ვევს­ ტუ­რის­ტებ­ში­ და­
უფ­რო­სა­სი­ამ­ოვ­ნოს­გახ­დის­მათ­ვი­ზიტს­მუ­ზე­უმ­ში.­
ას­ეთი­ტი­პის­აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რე­ბი­სათ­
ვის­შე­თა­ვა­ზე­ბა­დააინტერესებს­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რებ­
საც,­რად­გან­მა­თი­მი­ზა­ნია­ტუ­რის­ტე­ბის­ხა­ლი­სი­ანი­
დას­ვე­ნე­ბის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა.
V ხილის გადამამუშავებელი საწარმოების
საჭიროებების დადგენა – რეგიონის
ეკონომიკური განვითარების პერსპექტივა
ზა­ზა­გო­ჩე­ლაშ­ვი­ლი,
ტყი­ბუ­ლის­რაიონის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ფონ­დი

შესავალი
ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ ოდ­ით­გან­ვე,­ თა­ვი­სი­ ნი­ად­
აგ­ური­ და­ კლი­მა­ტუ­რი­ პი­რო­ბე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­
მი­ეკ­უთ­ვნე­ბო­და­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ რაიონს,­ სა­დაც­ მრავ­ლად­
იყო­ სხვა­დას­ხვა­ ჯი­შის,­ რო­გორც­ თეს­ლო­ვა­ნი­ (ვაშ­ლი,­
მსხა­ლი),­ას­ევე­კურ­კო­ვა­ნი­ხი­ლის­(ძი­რი­თა­დად­ტყე­მა­ლი,­
ალ­უბ­ალი,­ბა­ლი­და­სხვ.)­ჯი­შის­ბა­ღე­ბი.­დღე­საც­შე­მორ­ჩე­
ნი­ლია­ ად­გი­ლებ­ზე­ გა­მოყ­ვა­ნი­ლი­ ჯი­შე­ბის­ პო­პუ­ლა­ცი­ები,­
რო­გო­რი­ცაა,­მა­გა­ლი­თად,­სოჩხე­თუ­რა­ვაშ­ლი,­მუ­ხუ­რუ­ლა­
ვაშ­ლი,­გო­ჩე­ლაშ­ვი­ლის­ვაშ­ლი,­მხე­იძ­ის­მსხა­ლი­და­სხვა.­
ას­ევ­ემ­ მრავ­ლად­ არ­ის­ ტყის­ ხი­ლი­ მა­ჟა­ლო­ (ჭკვი­ტა)­ და­
პან­ტა.
თა­ვის­თა­ვად­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ სფე­რო­ ძა­ლი­ან­ ფარ­
თოა­ და­ მო­იც­ავს­ მთელ­ რიგ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბებს,­ რო­გორც­
სა­ხელ­მწი­ფო­ ცენ­ტრა­ლურ­ დო­ნე­ზე­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული­
პროგ­რა­მე­ბი­სა,­ ას­ევე­ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­ დო­ნე­ზე.­ მი­უხ­ედ­ავ­
ად­ იმ­ისა,­ რომ­ ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ არ­სე­ბობს­
ხი­ლის­წარ­მო­ებ­ის­ტრა­დი­ცია,­90­იანი­წლე­ბი­დან­დღემ­დე­
ხი­ლის­წარ­მო­ებ­ის­ერთ­ერ­თი­ძი­რი­თა­დი­ეტ­აპი­–­ხი­ლის­
გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­ არ­ ხდე­ბა­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ამ­ მი­მარ­თუ­
ლე­ბით­ სრუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ დად­გე­ნა­ კვლე­ვის­ ძი­რი­
თა­დი­გა­მოწ­ვე­ვა­იყო.
•­ დად­გინ­დეს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ხი­ლის­გა­და­მა­მუ­შა­
ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბის­ მი­ზან­შე­წო­ნი­
ლო­ბა.­
მეთოდოლოგია
კვლე­ვი­სათ­ვის­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნა­ თვი­სებ­რი­ვი­ მე­თო­
დი­ და­ ჩა­ტარ­და­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუები.­ კვლე­ვის­
ფარ­გლებ­ში,­ კვლე­ვის­ სა­მიზ­ნე­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში,­ ჩა­
ტარ­და­ 20­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუ­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ით­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ და­ გა­დაწყვე­ტი­ლე­ბის­ მიმ­ღებ­ პი­რებ­
თან,­ რო­გორც­ ცენ­ტრა­ლურ,­ ას­ევე­ ად­გი­ლობ­რივ­ დო­
ნე­ზე.­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვი­უს­ კითხვა­რი­ შედ­გე­ბო­და­
ოთხი­ ძი­რი­თა­დი­ ბლო­კის­გან:­ ა)­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ას­თან­
და­კავ­ში­რე­ბით­ ზო­გა­დი­ სი­ტუ­აცი­ის­ აღ­წე­რა;­ ბ)­ სფე­როს­
ძი­რი­თა­დი­პრობ­ლე­მე­ბი­და­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი;­გ)­ხი­ლის­მო­
პო­ვე­ბა­შეგ­რო­ვე­ბა­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ სფე­რო­ში­ ჩარ­თულ­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მხა­რე­ებს­შო­რის­კო­ორ­დი­ნა­ცია­და­თა­
ნამ­შრომ­ლო­ბა;­დ)­სა­ჭი­რო­ებ­ათა­ან­ალ­იზი.­
სა­მა­გი­დო­კვლე­ვის­შე­დე­გად­შე­ფას­და­შემ­დე­გი­ტი­პის­ინ­
ფორ­მა­ცია:­

•­ მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ან­ალ­

მიზნები და ამოცანები იზი;­

კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ შე­ის­წავ­ლოს­ ხი­ლის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ •­ სფე­როს­შე­სა­ხებ­არ­სე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­(ან­ალ­

ლი­სა­წარ­მო­ებ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­ები­ტყი­ბუ­ლის­რაიონში,­კერ­ ოგი­ები­ქვეყ­ნის­მას­შტა­ბით­და­საზღვარ­გა­რეთ)­ან­
ძოდ,­და­ად­გი­ნოს­ამ­ბიზ­ნე­სით­და­კა­ვე­ბუ­ლი­მე­წარ­მე­ებ­ის­ ალ­იზი;
გა­მოწ­ვე­ვე­ბი,­ რო­გორც­ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ,­ ისე­ ცენ­ტრა­ლურ­
დო­ნე­ზე.­ •­ პო­ტენ­ცი­ური­ბაზ­რის­შეს­წავ­ლა.­

წარმოდგენილი კვლევის ამოცანებია: და­მა­ტე­ბით,­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ და­ ინ­ტერ­ვიუები­ ჩა­ტარ­და­ და­

ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მხა­რე­ებ­თან:­სოფ­ლად­მცხოვ­რებ­ფერ­მე­
•­ შე­ფას­დეს­ ტყი­ბუ­ლის­ რაიონში­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ რებ­თან,­რომ­ლებ­საც­გა­აჩ­ნი­ათ­ხი­ლის­გარ­კვე­ული­რა­ოდ­
მხრივ­არ­სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობა; ენ­ობა­ და­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ნი­ არი­ან­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ით;­
ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ მქო­ნე­ პი­რებ­თან;­
•­ დად­გინ­დეს­რე­გი­ონ­ში­სა­წარ­მოო­ხი­ლის­ის­რა­ოდ­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­
ენ­ობა,­რომ­ლის­რე­ალ­იზ­აცია­ვერ­ხერ­ხდე­ბა;­ კონ­სულ­ტა­ციო­ცენ­ტრის­თა­ნამ­შრომ­ლებ­თან;­თვით­მმარ­
თვე­ლო­ბის­ შე­სა­ბა­მი­სი­ თა­ნამ­დე­ბო­ბის­ პი­რებ­თან.­ სა­მუ­
•­ დად­გინ­დეს­სა­წარ­მოო­ხი­ლის­ნა­ირ­სა­ხე­ობა,­რომ­ შაოები­ჩა­ტარ­და­2018­წლის­მა­ისი­ივ­ნი­სის­თვე­ში.­
ლის­რე­ალ­იზ­აცია­ვერ­ხერ­ხდე­ბა;­ სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­კითხვა­რე­ბის­ან­ალ­იზი­აჩ­ვე­ნებს­ბე­

81
ნე­ფი­ცი­არ­თა­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ ზო­გად­ ტენ­დენ­ცი­ებს­ საძ­ლე­ბე­ლია­მი­სი­შევ­სე­ბა­ტყის­ხი­ლით,­რომ­ლის­მა­რა­გი,­
რი­გი­სა­კითხე­ბის­მი­მართ,­თუმ­ცა,­გა­მო­კითხულ­რეს­პონ­ ფაქ­ტობ­რი­ვად,­ამო­უწ­ურ­ავია.­ზო­გი­ერ­თი­მე­წარ­მე­სა­ერ­
დენ­ტთა­ მცი­რე­ რა­ოდ­ენ­ობ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ კითხვა­ თო­დაც­მხო­ლოდ­ტყის­ხილს­ითხოვს­მი­სი­გან­სა­კუთ­რე­
რის­ შე­დე­გე­ბი­ გან­ზო­გა­დე­ბას­ არ­ ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა.­ ჯამ­ში­ ბუ­ლი­და­მა­ღალ­ღა­რის­ხო­ვა­ნი­ეკ­ოლ­ოგი­ური­და­ორ­გა­ნუ­
გა­მო­იკ­ითხა­ 20­ რეს­პონ­დენ­ტი,­ რაც­ ტენ­დენ­ცი­ებ­ის­ გა­მო­ ლეპ­ტი­კუ­რი­თვი­სე­ბე­ბის­გა­მო.
სავ­ლე­ნად­სავ­სე­ბით­საკ­მა­რი­სია.
ხი­ლის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ და­ფუძ­ნე­ბა­ შე­საძ­
ლე­ბე­ლია­ტყი­ბუ­ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მა­ღალ­მთი­ან­სოფ.­
მუ­ხუ­რა­ში­(სო­ფელ­მუ­ხუ­რა­ერ­თა­დერ­თი­სო­ფე­ლია­ტყი­ბუ­
კვლევის შედეგები ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში,­რო­მელ­საც­მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­აქ­ვს­მა­
ღალ­მთი­ანი­და­სახ­ლე­ბის­სტა­ტუ­სი­და­ინ­ვეს­ტორს­ექ­ნე­ბა­
ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ გა­აჩ­ნია­ სა­თა­ნა­დო­ გა­მოც­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­ის­არ­გებ­ლოს­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­გა­და­სა­ხა­დო­
დი­ლე­ბა­და­ტრა­დი­ცი­ები­ხი­ლის­დამ­ზა­დე­ბი­სა­და­მი­სი­გა­ და­ სხვა­ შე­ღა­ვა­თე­ბით),­ რად­გან­ ზე­მოთ­ და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი­
და­მუ­შა­ვე­ბის­ თვალ­საზ­რი­სით.­ კერ­ძოდ,­ 90­იან­ წლე­ბამ­ ნედ­ლე­ულ­ის­ მთლი­ანი­ მო­ცუ­ლო­ბის­ 60­70%­ სწო­რედ­ ამ­
დე­სრუ­ლი­დატ­ვირ­თვით­მუ­შა­ობ­და­ხრე­სი­ლის­წვე­ნე­ბის­ სო­ფელ­ში­მო­დის.­ამ­ას­თან,­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­და­სახ­ლე­ბა­არ­გა­
ქარ­ხა­ნა,­ რომ­ლის­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზა­ (თით­ქმის­ 100%)­ ნიც­დის­მუ­შა­ხე­ლის­სიმ­წი­რეს­(მუ­ხუ­რა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ პრო­დუქ­ტი­ იყო.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ ამ­ ერთ­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­მჭიდ­როდ­და­სახ­ლე­ბუ­ლი­სო­ფე­ლია,­
სფე­რო­დან­შე­მო­სუ­ლი­თან­ხე­ბი­გა­სუ­ლი­სა­უკ­უნ­ის­80­იან­ 1412­ მო­სახ­ლით)­ და­ ქ.­ ტყი­ბუ­ლის­ ცენ­ტრთა­ნაც­ ახ­ლო­საა­
წლებ­ში­ტყი­ბუ­ლის­რაიონის­ბი­უჯ­ეტ­ის­70%­ს­შე­ად­გენ­და.­ (მან­ძი­ლი­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ცენ­ტრი­დან­9­კმ.).
ას­ევე,­ უახ­ლო­ეს­ წარ­სულ­ში­ (2010­2015­ წლე­ბი)­ ხდე­ბო­და­
ხი­ლის­(ტყის­ვაშ­ლი­და­მსხა­ლი)­დამ­ზა­დე­ბა­და­მი­სი­და­ სა­კითხის­აქ­ტუ­ალ­ობ­ას­აძ­ლი­ერ­ებს­ის­იც,­რომ,­შე­სა­ბა­მი­სი­
ჩირ­ვა­ტყი­ბუ­ლის­ჩა­ის­ფაბ­რი­კის­ბა­ზა­ზე.­ხი­ლის­წარ­მო­ება­ პრო­ექ­ტე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ხი­ლის­ მო­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ ძი­რი­თა­დი­ სა­სოფ­ პო­ვე­ბა­ზე,­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­სა­და­გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­ზე­–­სე­
ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ დარ­გე­ბი­დან:­ ჩა­ის­ წარ­მო­ება,­ მეცხო­ვე­ ზონ­ზე­ასე­ულ­ობ­ით­ად­ამი­ან­ის­და­საქ­მე­ბაა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი.
ლე­ობა,­ მე­ხი­ლე­ობა,­ ერ­თა­დერ­თი­ დარ­გია,­ რო­მელ­მაც,­
მი­უხ­ედ­ავ­ად­90­იანი­წლე­ბის­სრუ­ლი­სტაგ­ნა­ცი­ისა,­მა­ინც­ ას­ევე,­ნი­შან­დობ­ლი­ვია­ის­იც,­რომ­არ­ას­ეზ­ონ­ურ­პე­რი­ოდ­
შე­ინ­არ­ჩუ­ნა­რენ­ტა­ბე­ლო­ბა.­ხი­ლის­წარ­მო­ებ­ის­პრო­ცეს­ში­ ში­სა­წარ­მო­ში­შე­იძ­ლე­ბა­გა­და­მუ­შავ­დეს­ტყის­ბუ­ნებ­რი­ვი­
ჩარ­თულ­ნი­არი­ან­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სოფ­ლად­მცხოვ­რე­ სიმ­დიდ­რე­ები:­ შქე­რი­ და­ წყა­ვი,­ გვი­რი­ლა,­ ფუ­რი­სუ­ლას­
ბი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­დი­დი­ნა­წი­ლი,­თუმ­ცა,­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­მათ­ ყვა­ვი­ლის­ ძი­რე­ბი,­ ორ­კბი­ლა­ ბა­ლა­ხი,­ სუ­როს­ ფოთ­ლე­ბი­
თვის­ სე­ზო­ნუ­რი­ სა­მუ­შაოა­ და­ და­კა­ვე­ბულ­ნი­ არი­ან­ მხო­ და­სხვა,­რო­მელ­თა­დამ­ზა­დე­ბა­სა­და­ხმო­ბას­წლე­ბის­გან­
ლოდ­აგ­ვის­ტო­სექ­ტემ­ბრის­პე­რი­ოდ­ში. მავ­ლო­ბა­ში­ ახ­დენ­დნენ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ და­ მი­სი­ რე­
ალ­იზ­აცი­აც­ წარ­მა­ტე­ბით­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბო­და­ მსოფ­ლი­ოს­
ინ­ვეს­ტო­რის­ მო­ძებ­ნი­სა­ და­ პრო­ექ­ტის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ მრა­ვალ­ქვე­ყა­ნა­ში.
შემ­თხვე­ვა­ში,­ხი­ლის­შეგ­რო­ვე­ბა­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­პრო­ცე­
სით,­შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­მთლი­ანი­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მოც­ვა.­ ხი­ლის­ შეგ­რო­ვე­ბა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­
დღე­ის­ათ­ვის­ არ­სე­ბუ­ლი­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ შე­იძ­ლე­ბა­ ზღვის­ ლი­ტე­ტის­ შემ­დეგ­ სოფ­ლებ­ში:­ მუ­ხუ­რა,­ ოჯ­ოლა,­ ჯვა­რი­სა,­
დო­ნი­დან­600­900­მ­სი­მაღ­ლე­ზე­გან­თავ­სე­ბუ­ლი­გა­რე­ული­ გურ­ნა,­სოჩხე­თი,­ცი­ხია,­მან­დი­კო­რი,­ლა­ფე­თი,­ზე­და­ჭყე­
ვაშ­ლის,­ მსხლის­ და­ ტყემ­ლის­ (1000­ ტო­ნამ­დე)­ დამ­ზა­დე­ პი,­ქვე­და­ჭყე­პი,­ხრე­სი­ლი,­ახ­ალ­და­ბა,­წყალ­წი­თე­ლა,­ივ­
ბა.­ას­ევე,­შე­იძ­ლე­ბა­დამ­ზად­დეს­10­ტო­ნა­ზე­მე­ტი­მოც­ვი­და­ ანე­ული,­ცუცხვა­თი,­სა­წი­რე,­და­ბაძ­ვე­ლი,­ძი­რო­ვა­ნი.
მაყ­ვა­ლი­ (კენ­კრო­ვა­ნის­ წარ­მო­ება­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ეტ­აპ­
ზეა,­უკ­ვე­ჩა­მო­ყა­ლიბ­და­არა­ერ­თი­კო­ოპ­ერ­ატ­ივი,­ცვლი­ ტყი­ბულ­ში­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­ცე­სის­ დაწყე­ბა­ ას­ევე­
ლე­ბე­ბი­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მა­ში­„და­ნერ­გე­მო­მა­ვა­ლი“­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ წი­ნა­პი­რო­ბა­ იქ­ნე­ბა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ შე­უწყობს­ ხელს­ კენ­კრო­ვა­ნის­ წარ­მო­ არ­სე­ბუ­ლი­გან­სა­კუთ­რე­ბით­მწვა­ვე­პრობ­ლე­მის­–­მო­სახ­
ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას),­ 10­ ტო­ნამ­დე­ ან­წლი,­ 50­ ტო­ნა­ზე­ მე­ ლე­ობ­ის­ მიგ­რა­ცი­ის­ პრო­ცე­სის­ შე­ჩე­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­
ტი­ ხურ­მა­კა­რა­ლი­ოკი,­ 20­ ტო­ნამ­დე­ ღოღ­ნა­შო­ქლი­ავი,­ კუთხით.­ ბო­ლო­ ათ­წლე­ულ­ის­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მაჩ­ვე­ნებ­
100­ტო­ნამ­დე­კულ­ტუ­რუ­ლი­ვაშ­ლი­და­მსხა­ლი,­რო­მელ­თა­ ლის­მი­ხედ­ვით,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­მო­სახ­ლე­ობ­ის­კლე­ბის­
გა­და­მუ­შა­ვე­ბი­თაც­ შე­იძ­ლე­ბა­ მი­ვი­ღოთ­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­კა­ტას­ტრო­ფუ­ლია,­ყო­ველ­წლი­ურ­ად­500­600­
სუფ­თა­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­წვე­ნე­ბი,­ხილ­ფა­ფე­ბი­და­ჩი­რი,­ ად­ამი­ან­ით­მცირ­დე­ბა­მო­სახ­ლე­ობ­ის­რიცხოვ­ნე­ბა­და,­თუ,­
სა­დაც­ მთლი­ან­ად­ იქ­ნე­ბა­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი­ მა­ღალ­მთი­ 2002­წლის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­სა­ყო­ველ­თაო­აღ­წე­რის­მი­ხედ­
ანი­ რე­გი­ონ­ის­ ხი­ლი­სათ­ვის­ ­ და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი­ სა­თა­ნა­ ვით,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­31­000­
დო­ ორ­გა­ნო­ლეპ­ტი­კუ­რი­ თვი­სე­ბე­ბი.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ შე­ად­გენ­და,­უკ­ვე­2014­წლის­აღ­წე­რით,­მა­თი­რა­ოდ­ენ­ობა­
ტყი­ბულს­ხი­ლის­შეგ­რო­ვე­ბი­სათ­ვის­სხვა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ 2­100­მდე­ჩა­მო­ვი­და.­კლე­ბის­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­34%­ია.­სა­გან­
ტე­ბი­სა­გან­ გა­მო­არ­ჩევს­ ერთ­ერ­თი­ უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­ გა­შოა­ას­ევე­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­სო­ცი­ალ­ურ­ად­და­უც­ვე­ლი­
უპ­ირ­ატ­ეს­ობა­ –­სტა­ბი­ლუ­რო­ბა.­ ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მი­ერ­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი.­ სო­ცი­ალ­ური­ სუბ­სი­დი­ებ­ის­
მოყ­ვა­ნი­ლი­ ხი­ლის­ არ­ას­აკ­მა­რი­სო­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ შე­ სა­აგ­ენ­ტოს­ სტა­ტის­ტი­კის­ მი­ხედ­ვით,­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­

82
მო­სახ­ლე­ობ­ის­41,2%­თავს­ღა­რი­ბად­თვლის­(რე­გის­ტრი­
რე­ბულ­ნი­ არი­ან­ სო­ცი­ალ­ურ­ად­ და­უც­ველ­თა­ ბა­ზა­ში,­ გა­
ნაცხა­დი­ აქ­ვთ­ გა­კე­თე­ბუ­ლი­ ყო­ველ­თვი­ური­ სა­არ­სე­ბო­
შემ­წე­ობ­ის­მი­ღე­ბი­სათ­ვის).­და­საქ­მე­ბის­ახ­ალი­შე­საძ­ლებ­
ლო­ბის­გა­ჩე­ნა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
იმ­ თვალ­საზ­რი­სით,­ რომ­ ტყი­ბუ­ლი­ მო­ნო­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­
რე­გი­ონია­ –­ ქ.­ ტყი­ბუ­ლის­ ეკ­ონ­ომ­იკა­ ქვა­ნახ­ში­რის­ წარ­
მო­ებ­აზეა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­(2017­წლის­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ქვა­
ნახ­ში­რის­ სა­წარ­მოს­ წი­ლი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ბი­უჯ­ეტ­ის­
ად­გი­ლობ­რივ­შე­მო­სავ­ლებ­ში­94,93%­ია;­ბიზ­ნეს­სექ­ტორ­
ში­და­საქ­მე­ბუ­ლებს­შო­რის­საქ­ნახ­შირ­ში­და­საქ­მე­ბუ­ლე­ბის­
პრო­ცენ­ტუ­ლი­ წი­ლი­ 80,51%),­ და­ სოფ­ლე­ბის­ ეკ­ონ­ომ­იკა­
ჩა­ისა­ და­ ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­აზე­ იყო­ ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი.­ შე­
სა­ბა­მი­სად,­ ხი­ლის­ შეგ­რო­ვე­ბა­გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ პრო­ცე­სის­
დაწყე­ბა­მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ბიძ­გს­მის­ცემს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ეკ­ონ­იმ­იკ­ის­ დი­ვერ­სი­ფი­კა­ცი­ის­ პრო­ცე­სის­ დაწყე­ბას­ და­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ათ­ვის­ და­მა­ტე­ბი­თი­ ეკ­ონ­
ომ­იკ­ური­შე­მო­სავ­ლის­წყა­როს­გა­ჩე­ნას.­
ნი­აკე­სპირ­ტი,­კო­ნი­აკი,­ხი­ლის­სხვა­დას­ხვა­და­სა­ხე­ლე­ბის­
ჯე­მი­ და­ ა.შ.)­ ძი­რი­თა­დად­ მა­რაგ­დე­ბო­და­ რაიონის­ სოფ­
ლებ­ში­მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ხი­ლით.
ხი­ლის­დამ­ზა­დე­ბა­მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ამ­ეტ­აპ­ზეც.­მუ­ნი­ცი­პა­
ლი­ტეტ­ში­ შე­მო­დი­ან­ სხვა­დას­ხვა­ კერ­ძო­ და­მამ­ზა­დე­ბე­ლი­
მე­წარ­მე­ები,­ ქ.­ ტყი­ბულ­სა­ და­ სო­ფელ­ ორ­პირ­ში­ მიმ­დი­
ნა­რე­ობს­ სხა­ვა­დას­ხვა­ სოფ­ლებ­ში­ მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ ხი­ლის­
(ტყე­მა­ლი,­ტყის­ვაშ­ლი­და­მსხა­ლი)­ჩა­ბა­რე­ბა.­მა­გა­ლი­თად­
2015­ წელს,­ შ.პ.ს.­ „გე­ოფ­ლაიერის“­ დაკ­ვე­თით,­ 600­ ტო­ნა­
ნედ­ლე­ულ­ის­აგ­ან­(ტყის­ვაშ­ლი)­დამ­ზად­და­100­ტო­ნა­ტყის­
ვაშ­ლის­ჩი­რი.
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ამ­ ეტ­აპ­ზე­ ხდე­ბა­
მხო­ლოდ­ ხი­ლის­ დამ­ზა­დე­ბა­ და­ ჩა­ბა­რე­ბა,­ ხო­ლო­ გა­და­
სა­მუ­შა­ვებ­ლად­გა­დის­რაიონის­საზღვრებს­გა­რეთ,­შე­სა­
ბა­მი­სად­აქ­ხალ­ხი­და­საქ­მე­ბუ­ლია­სე­ზო­ნუ­რად­და­ძა­ლი­ან­
მცი­რე­რა­ოდ­ენ­ობ­ით.

უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­25­30­წლის­წი­ნათ,­რო­დე­საც­მუ­ნი­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ათ­ვის­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­სა­ხის­მი­ცე­მა­ამ­პრო­
ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­არ­სე­ბობ­და­ე.წ.­ხი­ლის­დამ­ზა­დე­ბის­ბი­ურო,­ ცესს­კი­დევ­უფ­რო­წარ­მა­ტე­ბულს­გახ­დის­და­სა­ფუძ­ველს­
რაიონში­ იწ­არ­მო­ებ­ოდა­ 4000­6000­ ტო­ნამ­დე­ თეს­ლო­ვა­ ჩა­უყ­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სოფ­ლებ­ში­ სე­ზონ­ზე­ და­ახ­
ნი­და­კურ­კო­ვა­ნი­ხი­ლი,­ხო­ლო­სა­ხელ­მწი­ფო­დამ­ზა­დე­ბა­ ლო­ებ­ით­1500­ად­ამი­ან­ის­და­საქ­მე­ბას.­დღე­ის­ათ­ვის­არ­სე­
მერ­ყე­ობ­და­ 1700­2500­ ტო­ნამ­დე.­ ეს­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლი­ იყო­ ბუ­ლი­რე­ალ­ობ­იდ­ან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­პრო­ცე­სის­გა­მარ­თვის­
იმ­აზე,­რომ­ხი­ლი­მეწ­ლე­ობ­ით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა,­რაც­იმ­ას­ნიშ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­გახ­დე­ბა­1500­2200­ტო­ნა­ხი­
ნავს,­რომ­ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ნა­ყოფს­არ­იძ­ლე­ვა,­მაგ­რამ­ ლის­ დამ­ზა­დე­ბა.­ უნ­და­ აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ მო­სა­პო­ვე­ბე­ლი­
ეს­ ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­ერ­თო­ ხი­ლის­ დამ­ზა­ ხი­ლის­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი­ტყის­ხი­ლია­(პან­ტა­ვაშ­ლი­და­
დე­ბა­ზე­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ გავ­ლე­ნას­ ვერ­ ახ­დენს,­ რად­გან­ მსხა­ლი,­ მა­ჟა­ლო­ და­ ა.შ.),­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ბო­ლო­ წლებ­ში­
რაიონში­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა­ვარ­გუ­ლე­ბი­გან­ლა­გე­ბუ­ლია­რო­ მი­სი­რა­ოდ­ენ­ობა­მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­არ­შემ­ცი­რე­ბუ­ლა.­ხი­
გორც­ქვე­და­(შე­და­რე­ბით­დაბ­ლო­ბი),­ას­ევე­ზე­და­(შე­და­ ლის­ მიმ­ღე­ბი­ პუნ­ქტე­ბის­ გახ­სნა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ მუ­ნი­ცი­
რე­ბით­ მაღ­ლო­ბი)­ ად­გი­ლებ­ში.­ ეს­ კი­ ნიშ­ნავს,­ რომ­ ,­ თუ­ პა­ლი­ტე­ტის­ ორ­ და­სახ­ლე­ბულ­ პუნ­ქტში:­ ქ.­ ტყი­ბულ­სა­ და­
ერთ­კონ­კრე­ტულ­წე­ლი­წადს,­თუ­ქვე­და­ზო­ნა­ში­ე.წ.­დაბ­ სო­ფელ­ორ­პირ­ში.­სა­წარ­მოო­სიმ­ძლავ­რის­მიღ­წე­ვის­შემ­
ლობ­ში­არ­იქ­ნე­ბა­მო­სა­ვა­ლი,­აუც­ილ­ებ­ლად­ამ­წელს­მო­ თხვე­ვა­ში,­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­გახ­დე­ბა­ქ.­ტყი­ბულ­ში­გა­და­მა­მუ­
სა­ვა­ლი­იქ­ნე­ბა­ზე­და­ზო­ნა­ში­და­პი­რი­ქით. შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ გახ­სნა,­ რაც­ კი­დევ­ უფ­რო­ გაზ­რდის­
სფე­რო­ში­ არ­ას­ეზ­ონ­ურ­ად­ და­საქ­მე­ბულ­თა­ რიცხოვ­ნე­ბას.­
ამ­ას­თან,­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­ჩვენ­თან­სოფ­ლის­მე­ურ­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ,­ თუ­კი­ ად­გილ­ზე­ არ­ მოხ­დე­ბა­ ხი­ლის­
ნე­ობ­ის­ პრო­დუქ­ტე­ბი­ და­ მათ­ შო­რის­ ხი­ლიც­ იწ­არ­მო­ება­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბა,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხი­ლი­არაა­მალ­ფუ­ჭე­ბა­დი­
ზღვის­ დო­ნი­დან­ 300­ მეტრ­ და­ მეტ­ სი­მაღ­ლე­ზე,­ იგი­ ეკ­ და­კარ­გად­უძ­ლებს­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბას.
ოლ­ოგი­ურ­ად­სუფ­თაა.­ად­გი­ლობ­რივ­ხილს,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტე­ტის­ მა­ღალ­მთი­ან­ობ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ ახ­ასი­ათ­ებს­
ყინ­ვა­გამ­ძლე­ობა,­ შე­სა­ნა­ხად­ ვარ­გი­სი­ან­ობა,­ და­ჭი­ან­ებ­
ის­ საფ­რთხის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ მა­ღალ­სპირ­ტი­ან­ობა­ და­ სხვა­
სფე­როს­ზო­გა­დი­სი­ტუ­აცი­ის­აღ­წე­რა
და­დე­ბი­თი­ თვი­სე­ბე­ბი.­ ნაკ­ლე­ბია­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხი­ლის­ ცენ­ტრა­ლურ­დო­ნე­ზე
სუფ­რი­სათ­ვის­ვარ­გი­სი­ან­ობა,­თუმ­ცა­იგი­იდე­ალ­ურია­სა­ (სა­ხელ­მწი­ფოს­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი
კონ­სერ­ვო­წარ­მო­ებ­ის­ათ­ვის. ინ­ტერ­ვი­უს­სა­ფუძ­ველ­ზე)

აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ხი­ლის­დამ­ზა­დე­ბი­სათ­ვის­ოკ­რი­ბის­(მუ­ნი­ცი­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა­ (სა­ქარ­თვე­ლოს­

პა­ლი­ტე­ტის­ ის­ტო­რი­ული­ სა­ხე­ლი)­ ყვე­ლა­ სო­ფელ­ში­ გახ­
სნი­ლი­ იყო­ ხი­ლის­ და­მამ­ზა­დე­ბე­ლი­ პე­რი­ფე­რი­ალ­ური­
პუნ­ქტე­ბი,­ ზო­გი­ერთ­ დიდ­ სო­ფელ­ში­ ორი­ დამ­ზა­დე­ბის­
პუნ­ქტიც­კი­იყო,­სა­დაც­შეგ­რო­ვე­ბუ­ლი­ხი­ლი­გა­და­მუ­შავ­
დე­ბო­და­ხრე­სი­ლის­და­ქუ­თა­ის­ის­სა­კონ­სერ­ვო­ქარ­ხნებ­ში.
ხრე­სი­ლის­სა­კონ­სერ­ვო­ქარ­ხა­ნა,­რო­მე­ლიც­90­იან­წლე­
ბამ­დე­წარ­მა­ტე­ბუ­ლად­საქ­მი­ან­ობ­და­(მზად­დე­ბო­და­სა­კო­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ტყი­ბუ­ლის­ სა­ინ­
ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტრის­ ხელ­მძღვა­ნე­ლი­
და­ მთა­ვა­რი­ სპე­ცი­ალ­ის­ტი)­ აღ­ნიშ­ნეს,­ რომ­ ქვეყ­ნის­თვის­
ხი­ლის­სექ­ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­ბა­პრი­ორ­იტ­ეტ­ულია,­რა­საც­
ად­ას­ტუ­რებს­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მთავ­რო­ბის­ 12.02.2015­ წლის­
N56­დად­გე­ნი­ლე­ბით­დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­
რა­მა­ „და­ნერ­გე­ მო­მა­ვა­ლი“.­ პროგ­რა­მის­ პირ­ვან­დე­ლი­
ვერ­სია­არ­იყო­მორ­გე­ბუ­ლი­ტყი­ბუ­ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­

83
მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­რე­ბის­ მოთხოვ­ნებს,­ რად­გა­ნაც­ ით­ვა­ გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ძი­რი­თა­დი­ გა­მოწ­ვე­ვა­ სექ­ტო­რის­
ლის­წი­ნებ­და­ერთ­კონ­ტურ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სულ­ცო­ტა­ერ­თი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გი­ული­ ხედ­ვის­ არ­არ­სე­ბო­ბაა.­ შე­
ჰექ­ტა­რის­მფლო­ბე­ლი­მე­წარ­მე­ებ­ის­დახ­მა­რე­ბას­(ტყი­ბუ­ სა­მუ­შა­ვე­ბე­ლია­ ეფ­ექ­ტუ­რი­ პროგ­რა­მა,­ რო­მე­ლიც­ მუ­ნი­
ლის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მცი­რე­მი­წი­ან­ობ­იდ­ან­გა­მომ­დი­ნა­ ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ მი­მართ­ მეტ­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბას­
რე,­ ას­ეთი­ ფარ­თო­ბე­ბი­ მხო­ლოდ­ ერ­თე­ულ­ ფერ­მე­რებს­ გა­აჩ­ენს.­
აქ­ვთ).­თუმ­ცა,­არ­სე­ბუ­ლი­მოთხოვ­ნე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­
დად­გე­ნი­ლე­ბა­ში­შე­ტა­ნილ­იქ­ნა­ცვლი­ლე­ბა­და­დღეს­უკ­ვე­ ის­ინი­თვლი­ან,­რომ­ხი­ლის­სექ­ტო­რის­(წარ­მო­ება­–­შეგ­
0,15­0,5­ჰა­ფარ­თო­ბის­მქო­ნე­მე­წარ­მე­ებ­ის­თა­ნა­და­ფი­ნან­ რო­ვე­ბა­–­გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­–­გა­სა­ღე­ბა/მარ­კე­ტინ­გის)­ყვე­ლა­
სე­ბა­საც­ ით­ვა­ლის­წი­ნებს.­ სამ­სა­ხუ­რი­ აქ­ტი­ურ­ად­ მუ­შა­ობს­რგოლს­აქ­ვს­შე­სა­ბა­მი­სი­დატ­ვირ­თვა,­მაგ­რამ­დიდ­გა­მოწ­
ამ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის­ ვე­ვად­ რჩე­ბა­ მი­სი­ ად­გილ­ზე­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­ და­ გა­სა­ღე­ბა,­
მი­წო­დე­ბა­ზე.­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ არ­არ­სე­ბო­ბა.­ ას­ევე,­ სექ­ტო­რის­
და­დე­ბი­თი­მხა­რეა­მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხი­სა­და­შე­მად­გენ­ლო­
სა­ხელ­მწი­ფოს­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა­ას­ევე­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­ ბის­ ნა­ტუ­რა­ლუ­რი­ პრო­დუქ­ტი,­ სუს­ტი­ კი­ –­ სა­ექ­სპორ­ტო­
სექ­ტო­რის­ძი­რი­თა­დი­გა­მოწ­ვე­ვა­,­რაც­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ ბაზ­რის­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბა.
სა­ და­ რენ­ტა­ბე­ლო­ბის­ გაზ­რდას­ უშ­ლის­ ხელს,­ ად­გილ­ზე,­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ შემ­გრო­ვე­ბე­ლი­ და­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ სფე­როს­ზო­გა­დი­სი­ტუ­აცი­ის­აღ­წე­რა
ლი­პუნ­ქტე­ბის­არ­არ­სე­ბო­ბაა. პრო­ცეს­ში­ჩარ­თულ­მხა­რე­ებ­თან
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ინ­ტერ­ვიუების­სა­ფუძ­ველ­ზე­
სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტრის­ წარ­მო­მად­
(ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი,­ შემ­გრო­ვებ­ლე­ბი,­
გენ­ლე­ბი­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხი­ლის­და­დე­ბით­მხა­რედ­ნი­ად­
პეს­ტი­ცი­დე­ბის­მიმ­წო­დე­ბე­ლი)
აგ­ობ­რივ­და­კლი­მა­ტურ­პი­რო­ბებს­მი­იჩ­ნე­ვენ,­რაც­ზღვის­
დო­ნი­დან­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ და­სახ­ლე­ბუ­ლი­ პუნ­ქტე­ბის­
ხი­ლის­ წარ­მო­ებ­ით­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მა­ პი­რებ­მა­ აღ­ნიშ­
სი­მაღ­ლე­ში­ და­ მოყ­ვა­ნი­ლი­ ხი­ლის­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ობ­აში­
ნეს,­რომ­მი­უხ­ედ­ავ­ად­სა­ხელ­მწი­ფო­სა­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
გა­მო­იხ­ატ­ება­(მო­წე­ული­ხი­ლის­დი­დი­ნა­წი­ლი­ტყის­პრო­
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ მხრი­დან­ მხარ­და­ჭე­რის­ არ­არ­სე­
დუქ­ტია­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მოყ­ვა­ნის­ პრო­ცეს­ში­ არ­ ხდე­ბა­
ბო­ბი­სა,­ ის­ინი­ წარ­მა­ტე­ბით­ ეწ­ევი­ან­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხი­
მი­სი­ქი­მი­ურ­ად­და­მუ­შა­ვე­ბა).
ლის­ მოყ­ვა­ნა­რე­ალ­იზ­აცი­ას.­ მათ­ აღ­ნიშ­ნეს,­ რომ­ პრო­
ცე­სის­შე­მა­ფერ­ხე­ბე­ლი­ის­ეთი­გა­რე­მო­ებ­ები,­რო­გო­რი­ცაა­
ზო­გა­დი­სი­ტუ­აცი­ის­აღ­წე­რა­მუ­ნი­ცი­პა­ლურ ხი­ლის­ მეწ­ლე­ურ­ობა,­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­ დი­დი­ და­ნა­
დო­ნე­ზე ხარ­ჯე­ბი­და­სხვა,­მათ­ხელს­არ­უშ­ლის.­ხი­ლის­მო­სავ­ლი­
(თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან ან­ობ­ის­ სტა­ბი­ლუ­რო­ბის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა­ არ­ წარ­მო­ად­გენს­
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ინ­ტერ­ვი­უს­სა­ფუძ­ველ­ზე) პრობ­ლე­მას,­ რად­გა­ნაც­ ში­ნა­მე­ურ­ნე­ობ­აში­ მოყ­ვა­ნი­ლი­
ხი­ლის­ და­ბა­ლან­სე­ბას­ ახ­დე­ნენ­ ტყის­ ხი­ლით.­ მოთხოვ­ნა­
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა­ (ტყი­ბუ­ლის­ ოკ­რი­ბულ­ ხილ­ზე,­ მი­სი­ მა­ღა­ლი­ ორ­გა­ნუ­ლი­ თვი­სე­ბე­ბი­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მე­რის­ პირ­ვე­ლი­ მო­ად­გი­ლე,­ მე­რის­ დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­იმ­დე­ნად­დი­დია,­რომ­ჩამ­ბა­რებ­ლე­ბი­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­ სო­ფელ­ მუ­ხუ­რი­სა­ და­ ჯვა­რი­სის­ თე­ არ­ახ­დე­ნენ­მის­გა­დარ­ჩე­ვას­ზო­მი­სა­და­სხვა­მა­ხა­სი­ათ­ებ­
მის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ერ­თე­ულ­ებ­ში)­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­ად­ ლე­ბის­მი­ხედ­ვი­თაც­კი.­ის­ინი­იბ­არ­ებ­ენ­ნე­ბის­მი­ერი­ზო­მის­
რე­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ყვე­ლა­სო­ფელ­ში­ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­და­ და­უზი­ან­ებ­ელ­ ხილს.­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­ზე­ და­ნა­ხარ­ჯე­ბი­
ხი­ლის­მიმ­ღე­ბი­პუნ­ქტე­ბი­(მა­გა­ლი­თად­სო­ფელ­მუ­ხუ­რა­ში­ არა­ აქ­ვთ,­ რად­გა­ნაც­ ჩამ­ბა­რებ­ლე­ბი­ თვი­თონ­ვე­ მო­დი­ან­
4­ხი­ლის­მიმ­ღე­ბი­პუნ­ქტი­იყო)­და­წვე­ნე­ბის­ქარ­ხა­ნა,­რო­ ხი­ლის­წა­სა­ღე­ბად,­რო­დე­საც­მი­სი­რა­ოდ­ენ­ობა­წი­ნას­წარ­
მე­ლიც­ხი­ლის­წვე­ნებს,­ჯე­მებს,­მუ­რა­ბებს,­კო­ნი­აკს­და­სა­ შე­თან­ხმე­ბულს­მი­აღ­წევს.­
კო­ნი­აკე­სპირ­ტს­ამ­ზა­დებ­და.
ფერ­მე­რებ­მა­ აღ­ნიშ­ნეს,­ რომ­ მათ­თვის­ გარ­თუ­ლე­ბუ­ლი­
მა­თი­აღ­ნიშ­ვნით,­დღე­ის­მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­ იყო­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მა­„და­ნერ­გე­მო­მავ­ლით“­სარ­
მე­ხი­ლე­ობ­ის­დარ­გი­თა­ვი­დან­არ­ის­ას­აღ­ორ­ძი­ნე­ბე­ლი­და,­ გებ­ლო­ბა,­მი­სი­სპე­ცი­ფი­კუ­რი­მოთხოვ­ნე­ბი­დან­გა­მომ­დი­
ხი­ლის­ ხა­რის­ხის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით­ (მაგ:­ პან­ტა­ ვაშ­ლი,­
ნა­რე,­თუმ­ცა­ახ­ლა­ხანს­ცნო­ბი­ლი­გახ­და­ამ­მოთხოვ­ნე­ბის­
მსხა­ლი,­კენ­კრა­და­ა.შ),­ფიქ­რო­ბენ,­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­აქ­ შეც­ვლის­შე­სა­ხებ­და­ამ­ჟა­მად­აპ­ირ­ებ­ენ,­შე­ეც­ად­ონ­პროგ­
ვს­დარ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პო­ტენ­ცი­ალი.­ რა­მა­ში­ჩარ­თვას,­რაც,­მა­თი­აზ­რით,­30­40%­ით­გაზ­რდის­
მათ­ გა­ყიდ­ვებს­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად­ მი­ღე­ბულ­ სარ­გე­ბელს,­
მა­თი­ მიდ­გო­მით,­ სტრა­ტე­გი­ულ­ ხედ­ვად­ შე­იძ­ლე­ბა­ ჩა­ით­ რად­გა­ნაც­მა­თი­ხი­ლის­ბა­ღე­ბი­ძი­რი­თა­დად­გა­და­ბე­რე­ბუ­
ვა­ლოს­ მცი­რე­ ზო­მის­ ქარ­ხნე­ბის­ გახ­სნა­ იმ­ სოფ­ლებ­ში­ ლია­და­უკ­ვე­ვე­ღარ­იძ­ლე­ვა­მა­ღალ­მო­სა­ვალს.­
(ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ულ­ ცენ­ტრებ­ში),­ რო­მელ­თაც­ აქ­ვთ­ მე­ხი­
ლე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პერ­სპექ­ტი­ვა. გა­მო­კითხუ­ლებ­მა­ ას­ევე­ აღ­ნიშ­ნეს,­ რომ,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­
პრო­ცე­სის­ მეტ­წი­ლად­ არა­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლო­ბი­სა,­ ხი­ლის­
თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ აზ­რით­ დარ­ ჩა­ბა­რე­ბით­ და­კა­ვე­ბუ­ლია­ სოფ­ლის­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ (ძი­

84
რი­თა­დად­ სო­ფელ­ მუ­ხუ­რის,­ ოჯ­ოლ­ის,­ ჯვა­რი­სის,­ გურ­
ნის,­ სოჩხე­თის,­ ცი­ხი­ის­ და­ სხვა­ მე­ხი­ლე­ობ­ით­ გან­თქმუ­
ლი­სოფ­ლე­ბი),­და­ახ­ლო­ებ­ით,­80%­და­აქ­ედ­ან­მი­ღე­ბუ­ლი­
შე­მო­სა­ვა­ლი­ ერ­თა­დერ­თი­ სტა­ბი­ლუ­რი­ შე­მო­სა­ვა­ლია­
მათ­თვის,­ რად­გა­ნაც­ ხი­ლის­ ჩა­ბა­რე­ბა­ზე­ გავ­ლე­ნას­ ვერ­
ახ­დენს­ ბო­ლო­ წლებ­ში­ მოხ­ში­რე­ბუ­ლი­ გვალ­ვი­ან­ობა­ და­
სხვა­ გა­რე­მო­ ფაქ­ტო­რე­ბი.­ ას­ევე­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­
ჩა­ბა­რე­ბის­ სა­შუ­ალო­ ფა­სი­ სტა­ბი­ლუ­რია­ (20­ თეთ­რი­ კი­
ლოგ­რამ­ზე)­და­არ­იც­ვლე­ბა­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­ში,­არც­
ჯი­შე­ბის­სხვა­დას­ხვა­ობ­ის­მი­ხედ­ვით.­
ქტე­ბის,­ შეგ­რო­ვე­ბის­ სის­ტე­მის­ ორ­გა­ნი­ზე­ბის,­ გა­და­მა­მუ­
შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­მო­ებ­ისა­და­შე­სა­ნა­ხი­მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბის­
უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი­ იქ­ნე­ბა­
სე­ზო­ნუ­რად­ და­საქ­მე­ბი­სა­ და­ და­ნა­კარ­გე­ბის­ (დრო­ულ­ად­
ვერ­ჩა­ბა­რე­ბის­შემ­თხვე­ვა­ში­ხი­ლის­ლპო­ბა)­პრობ­ლე­მე­
ბის­აღ­მოფხვრა.­ას­ევე,­ად­გილ­ზე­ხი­ლის­შე­ნახ­ვა/გა­და­მუ­
შა­ვე­ბა,­ მა­თი­ აზ­რით,­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ გაზ­რდის­ მათ­ ეკ­
ონ­ომ­იკ­ურ­სარ­გე­ბელს.

დარ­გის­მომ­გე­ბი­ან­ობ­ას­ას­ევე­გა­ნა­პი­რო­ბებს­ად­გი­ლობ­ რეკომენდაციები
რივ­ხი­ლის­მა­ღა­ლი­ორ­გა­ნუ­ლეპ­ტი­კუ­რი­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­
ბი,­რის­გა­მოც,­მას,­ფაქ­ტობ­რი­ვად,­კონ­კუ­რენ­ტი­არ­ჰყავს­ ტყი­ბუ­ლის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ამ­ ეტ­აპ­ზე­ ხდე­ბა­ მხო­ლოდ­
და­ ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ იზ­რდე­ბა­ მას­ზე­ მოთხოვ­ნა.­ კონ­კუ­ ხი­ლის­ დამ­ზა­დე­ბა­ და­ ჩა­ბა­რე­ბა,­ ხო­ლო­ გა­და­სა­მუ­შა­ვებ­
რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ას­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­გა­ნა­პი­რო­ბებს­ ლად­ გა­დის­ რაიონის­ საზღვრებს­ გა­რეთ,­ შე­სა­ბა­მი­სად­
ხი­ლის­სტა­ბი­ლუ­რი­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­მი­წო­დე­ბის­შე­საძ­ლებ­ და­საქ­მე­ბა­სე­ზო­ნუ­რია­და­არ­გა­მო­ირ­ჩე­ვა­დი­დი­მას­შტა­
ლო­ბა­(ტყის­ხი­ლით­შევ­სე­ბა).­ოკ­რი­ბულ­ხილ­ზე­მოთხოვ­ ბე­ბით.­
ნა­ იმ­დე­ნად­ მა­ღა­ლია,­ რომ­ ჩამ­ბა­რებ­ლე­ბი­ მის­ ღი­რე­ბუ­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ათ­ვის­
ლე­ბას­ წი­ნას­წარ­ იხ­დი­ან­ და­ არ­ არ­სე­ბობს­ მი­სი­ ნი­სი­აზე­ ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი­ სა­ხის­ მი­ცე­მის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ მე­ხი­ლე­ობა­
(კრე­დიტ­ზე)­გა­ყიდ­ვის­ფაქ­ტე­ბი.­ ტყი­ბულ­ში­ კი­დევ­ უფ­რო­ წარ­მა­ტე­ბულ­ სა­ხეს­ მი­იღ­ებს­ და­
სა­ფუძ­ვე­ლი­ გახ­დე­ბა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სოფ­ლებ­ში­ სე­
ფერ­მე­რებ­მა­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­ის­ინი­არ­ახ­დე­ნენ­ში­ნა­მე­ურ­ ზონ­ზე­და­ახ­ლო­ებ­ით­1500­ად­ამი­ან­ის­და­საქ­მე­ბის.
ნე­ობ­აში­არ­სე­ბუ­ლი­ხი­ლის­პლან­ტა­ცი­ებ­ის­პეს­ტი­ცი­დე­ბი­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ აუც­ილ­ებ­ელი­ ღო­ნის­ძი­ებ­
თა­და­სა­სუ­ქით­და­მუ­შა­ვე­ბას,­რად­გა­ნაც­ამ­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ ებია:­ სექ­ტო­რის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გი­ული­ ხედ­ვის­
ური­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ამ­ეტ­აპ­ზე­არა­აქ­ვთ.­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა,­ეფ­ექ­ტუ­რი­პროგ­რა­მის­შექ­მნა,­რო­მე­ლიც­
უზ­რუნ­ველ­ყოფს­არ­ას­ეზ­ონ­ის­პე­რი­ოდ­ში­ამ­სფე­რო­ში­და­
ის­ინი­ფიქ­რო­ბენ,­რომ­ხი­ლის­სექ­ტო­რის­(წარ­მო­ება­–­შეგ­ საქ­მე­ბულ­თა­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ მეტნაკ­ლე­ბად­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას,­
რო­ვე­ბა­–­გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­–­გა­სა­ღე­ბა/მარ­კე­ტინ­გის)­ყვე­ლა­ დარ­გის­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში­ მოყ­ვა­ნას­ სა­ექ­სპორ­ტო­ ბაზ­რის­
რგოლს­აქ­ვს­შე­სა­ბა­მი­სი­დატ­ვირ­თვა,­მაგ­რამ­დიდ­გა­მოწ­ მოთხოვ­ნებ­თან­ და,­ რაც­ მთა­ვა­რია,­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
ვე­ვად­ რჩე­ბა­ მი­სი­ ად­გილ­ზე­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბა­ და­ გა­სა­ღე­ბა,­ შემ­გრო­ვე­ბე­ლი­ და­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ პუნ­ქტე­ბის­ არ­სე­
სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ის­არ­არ­სე­ბო­ბა.­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მა­ ბო­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფას.
პი­რებ­მა­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­შე­სა­ბა­მი­სი­შემ­გრო­ვე­ბე­ლი­პუნ­

85
VI ადამიანური რესურსების საჭიროებათა
კვლევა ქუთაისში, ტურიზმის სფეროში
ირ­აკ­ლი­თევ­ზა­ძე,
სა­მეც­ნი­ერო­ინ­ტე­ლექ­ტუ­ალ­ური­კლუ­ბი­„თა­ობ­ათა­დი­ალ­ოგი“­(RICDOG)
შესავალი
ქუ­თა­ის­ში,­და­ვით­აღ­მა­შე­ნებ­ლის­სა­ხე­ლო­ბის­სა­ერ­თა­შო­
რი­სო­აერ­ოპ­ორ­ტის­გახ­სნამ­დე­2­3­ჰოს­ტე­ლი­და­ათ­ამ­დე­
სას­ტუმ­რო­ იყო.­ აერ­ოპ­ორ­ტის­ გახ­სნის­ შემ­დეგ­ კი­ სწრა­
ფად­გა­იზ­არ­და­ჰოს­ტე­ლე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა,­ის­ევე,­რო­გორც­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ისა­ და­ ტუ­
რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­რიცხვი.­ას­ევე­გა­იხ­სნა­ბრენ­დუ­ლი­
სას­ტუმ­რო.­ბო­ლო­6­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში,­ქუ­თა­ის­ის­და­
საქ­მე­ბის­ ბა­ზარ­ზე,­აღ­ნიშ­ნულ­სფე­რო­ში­სა­ჭი­რო­ კად­რზე­
მოთხოვ­ნა­ წლი­დან­ წლამ­დე­ იზ­რდე­ბო­და.­ ამ­ კონ­კრე­
ტულ­მა­სფე­რომ­თა­ვის­კუთხით­ხე­ლი­შე­უწყო­კად­რე­ბის­
და­საქ­მე­ბას.­ ქუ­თა­ისი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ სი­დი­დით­ მე­ორე­
ქა­ლა­ქია,­ მაგ­რამ­ და­უს­აქ­მე­ბე­ლი­ ად­ამი­ან­ებ­ის­ რა­ოდ­ენ­
ობ­ით­პირ­ველ­სა­მე­ულ­ში­ხვდე­ბა.­
ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ ჰოს­ტე­ლე­ბი,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­
ები,­ სას­ტუმ­რო­ები­ მუდ­მი­ვად­ ეძ­ებ­ენ­ კად­რებს.­ RICDOG­
და­საქ­მე­ბის­ ბა­ზა­ში­ ამ­ სფე­რო­დან­ კვი­რა­ში­ 2­ჯერ­ ვა­კან­
ტუ­რი­ ად­გი­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ შე­მო­დის.­ ჩვენს­
კვლე­ვა­ზე­ დაყ­რდნო­ბით,­ რო­მე­ლიც­ 2017­ წელს­ ERAS­
MUS+­ ფარ­გლებ­ში­ „ქუ­თა­ის­ის­ და­საქ­მე­ბის­ ბა­ზა­რი“­ ჩა­
ტარ­და,­ ­ გა­მოვ­ლინ­და,­ რომ­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ არ­ის­ ად­
გი­ლი,­სა­დაც­­სხვა­დას­ხვა­ას­აკ­ის­ად­ამი­ან­ებ­ის­და­საქ­მე­ბაა­
შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ თუმ­ცა,­ კვლე­ვა­ იმ­ას­აც­ ამ­ბობს,­ რომ­ ამ­
სფე­რო­ში­ მუდ­მი­ვად­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ კად­რე­ბის­ ჩა­ნაც­
ვლე­ბა.­დამ­საქ­მე­ბე­ლი­ხში­რად­აცხა­დებს­ვა­კან­სი­ებს,­რაც,­
ხშირ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ მი­ერ­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­
შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ მომ­სა­ხუ­რე­ბე­ბის­ ხა­რის­ხის­ სტა­ბი­ლუ­რო­
ბა­ზე­უარ­ყო­ფით­გავ­ლე­ნას­ახ­დენს.
საქ­სტა­ტის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ ბო­ლო­ წლე­ბის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­
მხო­ლოდ­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­(სა­ქარ­თვე­ლოს­კა­ნონ­მდებ­ლო­
ბის­ შე­სა­ბა­მი­სად­ და­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ იურ­იდი­ული­ პი­
რე­ბი­და­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­მე­წარ­მე­ები)­რა­ოდ­ენ­ობა­2008­
წლი­დან­ 2016­ წლამ­დე­ 4,2–ჯერ­ გა­იზ­არ­და,­ ხო­ლო­ და­საქ­
მე­ბუ­ლი­ ად­ამი­ან­ებ­ის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ კი­ 3,6–ჯერ,­ რაც­ იმ­აზე­
მეტყვე­ლებს,­რომ­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­კომ­პა­
ნი­ებ­ის­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ ზრდას­თან­ ერ­თად,­ სა­ჭი­რო­ ხდე­ბა­
ად­ამი­ან­ური­ რე­სურ­სი,­ სა­ჭი­რო­ გა­მოც­დი­ლე­ბით,­ უნ­არ–
ჩვე­ვე­ბი­თა­ და­ კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ით.­ კვლე­ვის­ წარ­მო­ებ­ის­ას­
დამ­საქ­მებ­ლე­ბი­გა­მოთ­ქვამ­დნენ­მო­საზ­რე­ბებს,­რომ­შრო­
მით­ბა­ზარ­ზე­პრობ­ლე­მუ­რია­მსგავ­სი­კად­რე­ბის­პოვ­ნა.
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ შეს­წავ­ლი­ლი­ იყ­ოს­ კონ­კრე­ტუ­ლი­
მოთხოვ­ნე­ბი,­თუ­რა­ტი­პის­ად­ამი­ან­ური­რე­სურ­სი,­რა­უნ­
86
არ–ჩვე­ვე­ბის,­ კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ მქო­ნე­
ად­ამი­ან­ები­ სჭირ­დე­ბა­ ამ­ სფე­როს,­ რა­თა­ სა­ხელ­მწი­ფომ,­
კერ­ძო­ სექ­ტორ­მა­ და­ ამ­ სფე­რო­ში­ მუ­შა­ობ­ის­ დაწყე­ბის­
მსურ­ვე­ლებ­მა­ერ­თად­შეძ­ლონ­­მოთხოვ­ნე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სი­
კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ებ­ის,­უნ­არ­ებ­ისა­და­კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­ამ­აღ­
ლე­ბა.­აუც­ილ­ებ­ელია,­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ჩა­იშ­ალ­ოს­კონ­
კრე­ტუ­ლი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბით­ და,­ კვლე­ვის­ სა­ფუძ­ველ­ზე,­­
ცალ–ცალ­კე­სფე­რო­ებ­ად­მოხ­დეს­ად­ამი­ან­ური­რე­სურ­სის­
კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის,­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­გა­მოვ­ლე­ნა­და­კად­რე­ბის­
დე­ნა­დო­ბის,­ას­ევე­რო­ტა­ცი­ის­პრინ­ცი­პით­მუ­შა­ობ­ის­შე­სა­
ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­შეს­წავ­ლა.­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­ქუ­თა­ის­ში­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­არ­სე­ბუ­
ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის,­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ ჰოს­ტე­ლე­ბის,­ სა­ოჯ­ახო­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ტუ­რის­ტუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტო­ებ­ის­სა­კად­რო­სა­
ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ შეს­წავ­ლა,­ ამ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ პრობ­ლე­მე­
ბის­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­და­მა­თი­გა­დაჭ­რის­გზე­ბის­მო­ძი­ება.
საკ­ვლე­ვი­ ამ­ოც­ან­ებ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ შედ­გა­ შემ­დე­გი­
კითხვა­რი:
•­ რა­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბის,­კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ისა­და­კვა­ლი­ფი­
კა­ცი­ის­ მქო­ნე­ ად­ამი­ან­ური­ რე­სურ­სი­ არ­ის­ სა­ჭი­რო­
ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ (ჰოს­ტე­ლე­ბი,­ სას­ტუმ­რო­ები,­
სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ები,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები)­
და­ რამ­დე­ნად­ დე­ფი­ცი­ტუ­რია­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ად­ამი­ან­
ური­რე­სურ­სი?
•­ რო­გო­რია­კად­რე­ბის­დე­ნა­დო­ბა­ამ­სფე­რო­ში­და­რა­
არ­ის­ კად­რე­ბის­ რო­ტა­ცი­ის­ პრინ­ცი­პით­ მუ­შა­ობ­ის­
მი­ზე­ზი?­
•­ არ­სე­ბობს­თუ­არა­დამ­საქ­მებ­ლე­ბის­გან­(ჰოს­ტე­ლი,­
სას­ტუმ­რო,­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო,­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­
პა­ნი­ები)­ მოთხოვ­ნა­ კონ­კრე­ტულ­ სფე­რო­ში­ პრო­
ფე­სი­ული­ან­უმ­აღ­ლე­სი­გა­ნათ­ლე­ბის?­
•­ იცი­ან­ თუ­ არა­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ და­საქ­მე­ბის­
მსურ­ვე­ლებ­მა,­მუ­შა­ობ­ის­და­საწყე­ბად­სა­ჭი­რო­კვა­
ლი­ფი­კა­ცი­ებ­ის,­ უნ­არ–ჩვე­ვე­ბის,­ კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­
მი­ღე­ბის­და­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­გზე­ბის­შე­სა­ხებ­და­მი­
მარ­თა­ვენ­თუ­არა­ამ­გზებს?
მეთოდოლოგია შემ­თხვე­ვებს,­იხ­სე­ნებს­თით­ქმის­ყვე­ლა­კომ­პა­ნია,­რო­მე­
ლიც­შემ­დეგ­ში­კად­რე­ბის­გა­დამ­ზა­დე­ბა­ზე­და­კომ­პე­ტენ­ცი­
•­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­მუ­შა­ვე­ბა;­ ის­ამ­აღ­ლე­ბა­ზე­მუ­შა­ობს.­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­ინ­ტერ­ვიუების­და­ვა­კან­სი­ებ­ის­სა­
•­ პი­რის­პი­რი­ინ­ტერ­ვიუები­–­ჯამ­ში­22­ინ­ტერ­ვიუ: ძი­ებო­ პორ­ტა­ლე­ბი­დან­ (jobs.ge,­ HR.ge,­ dasaqmeba.ge)­
ა)­რე­გი­ონ­ში,­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­არ­სე­ბულ­კომ­პა­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ რე­გი­ონ­ში­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­როს­
ნი­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან,­ ჯამ­ში­ 12­ ინ­ტერ­ვიუ,­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ (სას­ტუმ­რო­ები,­ ჰოს­ტე­ლე­ბი,­ სა­ოჯ­ახო­ სას­
აქ­ედ­ან­ –­ სას­ტუმ­როს­ (3­ ინ­ტერ­ვიუ),­ ჰოს­ტე­ლის­ (3­ ტუმ­რო­ები,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები)­ მოთხოვ­ნე­ბი­ და­
ინ­ტერ­ვიუ),­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­როს­(3­ინ­ტერ­ვიუ),­ტუ­ საქ­მე­ბის­მსურ­ვე­ლე­ბის­თვის­სპე­ცი­ფი­კური­არაა­და­მა­თი­
რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ის­(3­ინ­ტერ­ვიუ). ძი­რი­თა­დი­ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­ყვე­ლას­თვის­სა­ერ­თოა.­ის­და­
ბ)ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­სა­მუ­შა­ოს­მა­ძი­ებ­ლებ­თან­–­10­ ახ­
ლო­ებ­ით­ასე­გა­მო­იყ­ურ­ება:
ინ­ტერ­ვიუ­–­კომ­პა­ნი­ებ­ის­ინ­ტერ­ვიუებიდან­გა­მოვ­
ლე­ნი­ლი­ სა­ჭი­რო­ უნ­არ–ჩვე­ვე­ბის­ და­ კვა­ლი­ფი­კა­ •­ ყვე­ლა­ზე­დი­დი­ყუ­რადღე­ბა­უცხო­ენ­ებ­ის­(რუ­სუ­ლი­
ცი­ის­მი­ღე­ბის­გზე­ბის,­ცნო­ბა­დო­ბის­დარ­სად­გე­ნად. და­ინ­გლი­სუ­რი)­ცოდ­ნას­ექ­ცე­ვა;

•­ მე­2­ად­გილ­ზეა­პი­როვ­ნუ­ლი­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბი:­
­­­­­­­­­ა)­კო­მუ­ნი­კა­ბე­ლუ­რო­ბა;­
კვლევის შედეგები ­­­­­­­­­ბ)­სტრეს­თან­გამ­კლა­ვე­ბის­უნ­არი;­
­­­­­­­­­გ)­პა­სუ­ხის­მგებ­ლი­ან­ობა;
რო­გორც­ინ­ტერ­ვიუებიდან­ირ­კვე­ვა,­რე­გი­ონ­ში­ტუ­რიზ­მის­ ­­­­­­­­­დ)­­პუნ­ქტუ­ალ­ობა;
სფე­რო­ში­ მო­მუ­შა­ვე­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ კომ­პა­ნია,­ სას­ტუმ­ ­­­­­­­­­ე)­გუნ­დუ­რი­მუ­შა­ობა;
რო,­ჰოს­ტე­ლი­თუ­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნია­კად­რე­ბის­რო­ტა­ ­­­­­­­­­ვ)­კონ­ფლიქ­ტე­ბის­მარ­თვის­უნ­არ­ჩვე­ვე­ბი;
ცი­ის­პრინ­ცი­პით­მუ­შა­ობს.­კომ­პა­ნი­ებს­ახ­ალი­ვა­კან­სი­ები­
3–5­ თვე­ში­ ერ­თხელ­ აქ­ვთ,­ რაც­ იმ­აზე­ მეტყვე­ლებს,­ რომ­ •­ მე­3­ად­გილ­ზე­კომ­პი­უტ­ერ­ული­პროგ­რა­მე­ბის­ცოდ­
ამ­ სფე­რო­ში­ კად­რე­ბის­ დე­ნა­დო­ბა­ მა­ღა­ლია,­ რაც,­ თა­ვის­ ნაა,­მი­ნი­მუმ­MS­office.­ერთ­ერ­თი­დი­დი­პლი­უსია,­
მხრით,­რამ­დე­ნი­მე­კომ­პლექ­სურ­პრობ­ლე­მას­ქმნის: თუ­კად­რმა­ის­კომ­პი­უტ­ერ­ული­პროგ­რა­მა­იც­ის­ან­
შეს­წა­ლი­ლი­აქ­ვს,­რო­მელ­შიც­კომ­პა­ნია­მუ­შა­ობს;
•­ იკ­არ­გე­ბა­ დრო­ ახ­ალი­ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის­ მო­ძი­ებ­
ის­და­შერ­ჩე­ვის­პრო­ცეს­ში,­რად­გან­მოთხოვ­ნი­ლი­ •­ მე­4­ ად­გილ­ზე­ სხვა­ კომ­პა­ნი­აში,­ იმ­ავე­ პო­ზი­ცი­აზე­
კრი­ტე­რი­უმ­ებ­ით­ახ­ალი­კად­რის­პოვ­ნა­რთუ­ლია; მუ­შა­ობ­ის­გა­მოც­დი­ლე­ბას­აყ­ენ­ებ­ენ;­

•­ ხშირ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ კომ­პა­ნი­ას­ უწ­ევს­ დათ­მო­ბა­ზე­ •­ მე­5­ ად­გი­ლი­ უკ­ავია­ ზო­გა­დად­ მუ­შა­ობ­ის­ გა­მოც­
წას­ვლა­და­გარ­კვე­ული­მოთხოვ­ნე­ბის­გა­უქ­მე­ბა­ან­ დი­ლე­ბას­ –­ შე­საძ­ლოა,­ კად­რს­ არ­ ჰქონ­დეს­ კონ­
კად­რის­მი­ნუ­სებ­ზე­თვა­ლის­და­ხუჭ­ვა,­რაც­მომ­სა­ხუ­ კრე­ტულ­ პო­ზი­ცი­აზე­ მუ­შა­ობ­ის­ გა­მოც­დი­ლე­ბა,­
რე­ბის­ხა­რის­ხზე­მოქ­მე­დებს. მაგ­რამ­ყუ­რადღე­ბა­ექ­ცე­ვა,­იყო­თუ­არა­კად­რი­და­
საქ­მე­ბუ­ლი­აქ­ამ­დე­ან­გავ­ლი­ლი­აქ­ვს­თუ­არა­სტა­
კომ­პა­ნი­ები­ სა­შუ­ალ­ოდ­ 1–2­ თვის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ არ­ჩე­ ჟი­რე­ბის­პროგ­რა­მე­ბი.
ვენ­კად­რებს,­ამ­პე­რი­ოდ­ის­გავ­ლის­შემ­დე­გაც­კი­ხში­რია­
შემ­თხვე­ვა,­რო­დე­საც­ვერც­ერ­თი­კან­დი­და­ტი­ვერ­იკ­ავ­ებს­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­ არც­ ერ­თი­ რეს­პონ­დენ­ტი­ კომ­პა­
პო­ზი­ცი­ას,­რად­გან­ის­ინი­მოთხოვ­ნებს­ვერ­აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ ნია­ არ­ აყ­ენ­ებს­ ძი­რი­თად­ და­ აუც­ილ­ებ­ელ­ მოთხოვ­ნად­
ბენ.­მა­გა­ლი­თად,­ერთ­ერ­თი­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ის­გა­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ პრო­ფე­სი­ული­ ან­ უმ­აღ­ლე­სი­ გა­ნათ­
ყიდ­ვე­ბის­მე­ნე­ჯე­რი­ჩვენ­თან­სა­უბ­რი­სას­ამ­ბობს,­რომ­ ლე­ბის­ქო­ნას.­მათ­გან­მხო­ლოდ­ნა­წი­ლი­ამ­ბობს,­რომ­სა­
სურ­ვე­ლია­ ჰქონ­დეს­ უმ­აღ­ლე­სი­ გა­ნათ­ლე­ბა­ ნე­ბის­მი­ერი­
„ვე­რას­დროს­ვერ­ვნა­ხეთ­ქუ­თა­ის­ში­კად­რი,­რო­გო­რიც­ჩვენ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­ ჩვენ­
გვინ­დო­და­და­წარ­მოგ­ვედ­გი­ნა“. თან­სა­უბ­რი­სას­ამ­ბო­ბენ,­რომ­მნიშ­ვნე­ლო­ბა­არ­აქ­ვს,­აქ­ვს­
თუ­ არა­ უმ­აღ­ლე­სი­ ან­ პრო­ფე­სი­ული­ გა­ნათ­ლე­ბა­ კად­რს,­
ქუ­თა­ის­ში­2­ჰოს­ტე­ლის­მფლო­ბე­ლი­ინ­ტერ­ვი­უს­პრო­ცეს­ რად­გან­ ძი­რი­თა­დად­ მოთხოვ­ნილ­ კომ­პე­ტენ­ცი­ებს­ სრუ­
ში­გვე­უბ­ნე­ბა,­რომ­იმ­მცი­რე­არ­ჩე­ვა­ნი­დან,­რო­მე­ლიც­თი­ ლად­ვერ­აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბენ.­
თოეული­ ვა­კან­სი­ის­ გა­მოცხა­დე­ბი­სას­ არ­ის,­ ვე­რას­დროს­
არ­ჩევს­სა­უკ­ეთ­ეს­ოს­და­2­თვის­გან­მავ­ლო­ბა­შიც­კი­ჰქო­ნია­ ძი­რი­თა­დი­მნიშ­ვნე­ლო­ბა­კად­რის­კომ­პე­ტენ­ცი­ას­ექ­ცე­ვა,­ას­
ვა­კან­ტუ­რი­პო­ზი­ცია.­ ევე­მოთხოვ­ნებ­ში­ხვდე­ბა­ას­აკ­ის,­სა­სი­ამ­ოვ­ნო­გა­რეგ­ნო­ბის,­
ღი­მი­ლის­ და­ პო­ზი­ტი­ურ­ობ­ის­ კომ­პო­ნენ­ტიც.­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­
გარ­კვე­ული­პე­რი­ოდ­ის­გავ­ლის­შემ­დეგ,­კომ­პა­ნი­ას­უწ­ევს­ თვის­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლო­ბა­აქ­ვს,­რა­გა­მოც­დი­ლე­ბით­და­სა­იდ­
დათ­მო­ბებ­ზე­წას­ლა,­იღ­ებს­კად­რს,­რო­მე­ლიც­თავ­და­პირ­ ან­­მი­იღო­კად­რმა­კონ­კრე­ტუ­ლი­კომ­პე­ტენ­ცია?­რამ­დე­ნად­
ველ­ მოთხოვ­ნებს­ სრუ­ლად­ არ­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­და.­ მსგავს­ სტა­ბი­ლუ­რია­კად­რი?­გავ­ლი­ლი­აქ­ვს­თუ­არა­ტრე­ინ­ინ­გე­ბი,­

87
სე­მი­ნა­რე­ბი­ პი­როვ­ნუ­ლი­ უნ­არ­ებ­ის­ გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­ ან­ ამ­ სფე­რო­ში­ სა­მუ­შაო­ გა­მოც­დი­ლე­ბა,­ სა­ჭი­რო­ უნ­არ­ები,­
შე­უძ­ლია­თუ­არა­ვინ­მეს,­რე­კო­მენ­და­ცი­ის­სა­ხით­და­ად­ას­ტუ­ კომ­პი­უტ­ერ­ის­ პროგ­რა­მე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ და­ ტერ­მი­ნე­ბიც­
როს,­რომ­კან­დი­დატს­აქ­ვს­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კომ­პე­ტენ­ცი­ები? კი­ უცხო­ იყო­ მის­თვის.­ მას­ შემ­დეგ,­ რაც­ სა­ჭი­რო­ გა­მოც­
დი­ლე­ბა­და­აგ­რო­ვა,­რამ­დე­ნი­მე­კომ­პა­ნი­აში­მუ­შა­ობ­და­და­
კომ­პა­ნი­ებ­მა­ ინ­ტერ­ვიუების­ პრო­ცეს­ში­ ყვე­ლა­ზე­ პრობ­ დღეს­ის­კვლავ­ახ­ალ­სამ­სა­ხურს­ეძ­ებს.
ლე­მურ­კომ­პო­ნენ­ტად­და­ას­ახ­ელ­ეს:
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ ყვე­ლა­ რეს­პო­დენ­ტი­ უფ­რო­ მე­ტად­
•­ უცხო­ ენ­ებ­ის­ –­ რუ­სუ­ლი­სა­ და­ ინ­გლი­სუ­რის­ ერ­ პრაქ­ტი­კუ­ლი­გა­მოც­დი­ლე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბას­გა­ნიც­დის.­ას­
თდრო­ულ­ად­ცოდ­ნა; ევე­ფაქ­ტია,­რომ,­უნ­არ–ჩვე­ვე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­კუთხით,­
მათ­არ­იცი­ან,­სად­და­რა­ფორ­მით­შე­იძ­ლე­ბა­იმ­უშა­ონ­სა­
•­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­მქო­ნე­კად­რე­ბის­და­შე­სა­ბა­მი­სი­პი­ კუ­თარ­თავ­ზე.
როვ­ნუ­ლი­უნ­არ­ებ­ისა­თუ­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბის­მქონ­
დე­ად­ამი­ან­ის­პოვ­ნა; ნაკ­ლე­ბად­ ცნო­ბი­ლი­ აღ­მოჩ­ნდა­ სტა­ჟი­რე­ბის­ პროგ­რა­მე­
ბის­და­მო­ხა­ლი­სედ­მუ­შა­ობ­ის­სარ­გებ­ლი­ან­ობ­ის­შე­სა­ხებ­
•­ სტა­ბი­ლუ­რი­ კად­რე­ბის­ მო­ძი­ება­ (ჰოს­ტე­ლე­ბის­ ინ­ფორ­მა­ცი­აც.
მფლო­ბე­ლი­ამ­ბობს,­რომ­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბი,­რომ­ლე­
ბიც­ მუ­შა­ობ­ას­ იწყე­ბენ­ რო­მე­ლი­მე­ პო­ზი­ცი­აზე,­ მა­
ლე­ვე­ტო­ვე­ბენ­სა­მუ­შა­ოს,­სხვა­დას­ხვა­მი­ზე­ზით).
დასკვნები და რეკომენდაციები
ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ და­საქ­მე­ბის­ მსურ­ვე­ლე­ბის­ ინ­ტერ­
ვიუების­ პრო­ცეს­ში­ გა­ირ­კვა,­ რომ­ ქუ­თა­ის­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­ და­ გა­მოწ­ვე­ვებ­ზე­
ჰოს­ტე­ლე­ბის,­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ რე­აგ­ირ­ებ­ის­თვის­ სა­ჭი­როა­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში,­ ჰოს­ტე­ლებ­ში­
მოთხოვ­ნე­ბის­შე­სა­ხებ­მათ­ინ­ფორ­მა­ცია­აქ­ვთ. და­ტუ­რის­ტულ­კომ­პა­ნი­ებ­ში­მუ­შა­ობ­ის­მსურ­ვე­ლებს­მი­ეც­
ეთ­სა­შუ­ალ­ება,­გა­მო­იმ­უშა­ონ­მოთხოვ­ნა­დი­კომ­პე­ტენ­ცი­
თი­თოეულ­მათ­განს­ვკითხეთ,­რო­გორ­შე­იძ­ლე­ბა­ამ­კომ­ ები,­ამ­პრო­ცეს­ში­აუც­ილ­ებ­ელია­ჩა­ერ­თოს­არა­მხო­ლოდ­
პე­ტენ­ცი­ებ­ის­მო­პო­ვე­ბა­და­ამ­აღ­ლე­ბა,­მათ­გან­პა­სუ­ხე­ბის­ სა­მუ­შა­ოს­ მა­ძი­ებ­ლე­ბი,­ არ­ამ­ედ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ და­ კერ­ძო­
რამ­დე­ნი­მე­ვერ­სია­მო­ვის­მი­ნეთ: სექ­ტო­რიც.
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­რომ:
•­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­აღ­ნიშ­ნავს­ფორ­მა­ლუ­რი­გა­ნათ­ლე­
ბის­ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბებს­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­სა­უბ­რი­სას­ •­ ფორ­მა­ლუ­რი­ გა­ნათ­ლე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ და­ინ­ერ­გოს­
ამ­ბო­ბენ,­რომ­პრაქ­ტი­კუ­ლი­გა­ნათ­ლე­ბის­სა­შუ­ალ­ ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­სა­ჭი­რო­უნ­არ­ებ­ისა­და­კვა­ლი­
ება­ ფორ­მა­ლუ­რი­ გა­ნათ­ლე­ბის­ მი­ღე­ბი­სას­ არ­ ეძ­ ფი­კა­ცი­ის­გა­მო­სა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სას­წავ­ლო­პროგ­რა­
ლე­ვათ,­ რაც­ უნ­არ­ებ­ისა­ და­ ჩვე­ვე­ბის,­ პი­როვ­ნუ­ლი­ მე­ბი;
მა­ხა­სი­ათ­ებ­ლე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ კუთხით­ პრობ­
ლე­მა­ტუ­რია.­ამ­იტ­ომ­ის­ინი­არ­აფ­ორ­მა­ლურ­გა­ნათ­ •­ კვლე­ვის­პრო­ცეს­ში­გა­მოკ­ვე­თი­ლი­კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­
ლე­ბას­–­ტრე­ნინ­გებს,­სე­მი­ნა­რებს­მი­მარ­თა­ვენ. გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად,­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ პი­რე­ბის­
თვის­ შე­იქ­მნას­ და­ გა­იმ­არ­თოს­ ტრე­ნინ­გე­ბი,­ სე­მი­
რეს­პონ­დენ­ტი,­ რო­მე­ლიც­ აკ­აკი­ წე­რეთ­ლის­ სა­ხელ­მწი­ ნა­რე­ბი,­ენ­ის­უფ­ასო­კურ­სე­ბი­და­ინ­ფორ­მა­ცია­მათ­
ფო­ უნ­ივ­ერ­სი­ტეტ­ში­ (ქუ­თა­ის­ის­ ერ­თა­დერ­თი­ სა­ხელ­მწი­ შე­სა­ხებ­გახ­დეს­უფ­რო­ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ყვე­ლა­და­
ფო­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტი)­ტუ­რიზ­მის­ფა­კულ­ტეტ­ზე­სწავ­ლობ­და,­ ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­პი­რის­თვის;
იხ­სე­ნებს,­რომ­უნ­ივ­ერ­სი­ტეტ­ში­მი­ღე­ბუ­ლი­გა­ნათ­ლე­ბა­და­
ცოდ­ნა­არ­არ­ის­საკ­მა­რი­სი­ამ­სფე­რო­ში­სა­მუ­შა­ოდ,­ამ­მი­ •­ ახ­ალ­გაზ­რდებს­და­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­პი­რებს­მი­ეც­
მარ­თუ­ლე­ბით­ ტრე­ნინ­გე­ბი­სა­ და­ სე­მი­ნა­რე­ბის­ რიცხვიც­ ეთ­სა­შუ­ალ­ება,­მი­იღ­ონ­სტა­ჟი­რე­ბის­პროგ­რა­მებ­ში­
მცი­რეა­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ მის­თვის­ ძა­ლი­ან­ რთუ­ლი­ აღ­ მო­ნა­წი­ლე­ობა;
მოჩ­ნდა­შე­სა­ბა­მი­სი­კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­მიღ­წე­ვა.
მთა­ვა­რი­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­ამ­პუნ­ქტე­ბის­შეს­რუ­ლე­ბი­სას­იქ­ნე­
•­ რამ­დე­ნი­მე­ რეს­პო­დენ­ტი­ აღ­ნიშ­ნავს,­ რომ­ მსგავ­ ბა­–­სა­ხელ­მწი­ფო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­და­კერ­ძო­სექ­ტო­რის­
სი­ კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­ აუც­ილ­ მზა­ობა,­პრობ­ლე­მე­ბის­მოგ­ვა­რე­ბი­სა­და­ამ­პრო­ცეს­ში­ფი­
ებ­ელია­ მი­ნი­მუმ­ ერ­თხელ­ აგ­იყ­ვა­ნონ­ სამ­სა­ხურ­ში,­ ნან­სუ­რი­მხარ­და­ჭე­რის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­თვის.
რა­თა­ მი­იღო­ გა­მოც­დი­ლე­ბა­ და­ უნ­არ­ები.­ იგ­ივ­ეს­
ფიქ­რობს­ის,­ვინც­ამ­სფე­რო­ში­მუ­შა­ობ­და­და­ამ­ეტ­ ფორ­მა­ლუ­რი­გა­ნათ­ლე­ბის­სის­ტე­მა­ში­გარ­კვე­ული­ცვლი­
აპ­ზე­კვლავ­ეძ­ებს­სამ­სა­ხურს. ლე­ბე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ პრო­ცეს­ში,­ გა­მოწ­ვე­ვაა,­ თუ­
რამ­დე­ნად­შეძ­ლე­ბენ­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტე­ბი­­და­პრო­ფე­სი­ული­
ერთ­ერ­თი­ რეს­პონ­დენ­ტი­ იხ­სე­ნებს,­ რომ­ პირ­ველ­ ეტ­აპ­ სას­წავ­ლებ­ლე­ბი,­­შექ­მნან­რე­ალ­ურ­ად­ქმე­დი­თი­პროგ­რა­
ზე,­ სა­ნამ­ ტუ­რის­ტულ­ კომ­პა­ნი­აში­ მუ­შა­ობ­ას­ და­იწყებ­და,­ მე­ბი­ და­ ას­ევე,­ მო­იძი­ებ­ენ­ ­ თუ­ არა­ ის­ინი­ შე­სა­ბა­მის­ ად­

88
ამი­ან­ურ­ რე­სურ­სს.­ მათ­ შე­უძ­ლი­ათ,­ პრო­ცეს­ში­ ჩარ­თონ­ ყო­ვე­ლი­ვე­ ზე­მოთ­თქმუ­ლი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ სა­ჭი­როა­
კერ­ძო­ სექ­ტო­რი­დან­ ამ­ სფე­რო­ში­ გა­მოც­დი­ლი­ და­ წარ­ შემ­დე­გი­კონ­კრე­ტუ­ლი­ნა­ბი­ჯე­ბის­გა­დად­გმა:
მა­ტე­ბუ­ლი­მე­ნე­ჯე­რე­ბი­და­სხვა­პო­ზი­ცი­აზე­მო­მუ­შა­ვე­ად­
ამი­ან­ებს,­რომ­ლე­ბიც­გა­მოც­დი­ლე­ბის­გა­ზი­არ­ებ­ას­თან­ერ­
თად,­პრაქ­ტი­კულ­მა­გა­ლი­თებ­საც­აჩ­ვე­ნე­ბენ­სტუ­დენ­ტებ­სა­
და­პრო­ფე­სი­ული­სას­წავ­ლებ­ლის­მოს­წავ­ლე­ებს.­
გარ­და­ამ­ისა,­ამ­ინ­სტი­ტუ­ტებ­მა­თა­ვი­ანთ­სას­წავ­ლო­პროგ­
რა­მებ­ში­სტა­ჟი­რე­ბის­პროგ­რა­მე­ბის­კომ­პო­ნენ­ტის­შე­ტა­ნა­
უნ­და­ და­იწყონ,­ რა­შიც­ მათ­ ას­ევე­ დას­ჭირ­დე­ბათ­ კერ­ძო­
სექ­ტო­რის­მო­ნა­წი­ლე­ობა­და­ჩარ­თუ­ლო­ბა.
მხო­ლოდ­ კერ­ძო­ სექ­ტო­რის­ ჩარ­თუ­ლო­ბით­ და­ სამ­თავ­
რო­ბო­ უწყე­ბე­ბის­ მხარ­და­ჭე­რით­ მო­ხერ­ხდე­ბა­ მე–2­ კომ­
პო­ნენ­ტის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ება­ –­ კონ­კრე­ტუ­ლი­ კომ­პე­ტენ­
ცი­ებ­ის­ ტრე­ინ­ინ­გე­ბის,­ სე­მი­ნა­რე­ბის,­ ვორ­ქშო­პე­ბის­ და­
მცი­რე­კურ­სე­ბის­ჩა­ტა­რე­ბა­ახ­ალ­გაზ­რდე­ბი­სა­და­და­ინ­ტე­
რე­სე­ბუ­ლი­პი­რე­ბის­თვის.
ყვე­ლა­ზე­სწრა­ფი­შე­დე­გის­მომ­ცე­მია­ალ­ტერ­ნა­ტი­ვაა­მე–3­
კომ­პო­ნენ­ტი,­რაც­თა­ვის­თავ­ში­გუ­ლის­ხმობს­კერ­ძო­სექ­
ტო­რის­მი­ერ­და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად­შექ­მნილ­მცი­რეხ­ნი­ან­სტა­
ჟი­რე­ბის­პროგ­რა­მებს.­მნიშ­ნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­სტა­ჟი­რე­ბის­
პროგ­რა­მე­ბის­ხან­გრძლი­ვო­ბა­არ­აღ­ემ­ატ­ებ­ოდ­ეს­3­თვეს,­
რა­თა­ მე­ტი­ იყ­ოს­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­ და­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ პი­
რე­ბის­მხრი­დან­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ხა­რის­ხი.
თი­თოეული­კომ­პო­ნენ­ტის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­შემ­თხვე­ვა­
ში,­ქუ­თა­ის­ის­და­საქ­მე­ბის­ბა­ზარ­ზე­დრო­თა­გა­ნამ­ვლო­ბა­ში­
გაჩ­ნდე­ბა­კად­რე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­ფლო­ბენ­ყვე­ლა­იმ­კომ­პე­
ტენ­ცი­ას,­ რო­მე­ლიც­ სას­ტუმ­რო­ებს,­ ჰოს­ტე­ლებს,­ სა­ოჯ­ახო­
ტი­პის­სას­ტუმ­რო­ებ­სა­და­ტუ­რის­ტულ­კომ­პა­ნი­ებს­სჭირ­დე­
ბათ.
•­ უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტებ­მა­ და­ პრო­ფე­სი­ულ­მა­ სას­წავ­ლებ­
ლებ­მა­ შექ­მნან­ სას­წავ­ლო­ პროგ­რა­მე­ბი,­ რომ­ლი­
თაც­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფენ­სა­ჭი­რო­უნ­არ­ებ­ისა­და­კვა­
ლი­ფი­კა­ცი­ებ­ის­გა­მო­მუ­შა­ვე­ბას;
•­ კერ­ძო­ სექ­ტორ­თან­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით,­ უნ­ივ­ერ­
ის­ტე­ტებ­მა­და­პროფ.­სას­წავ­ლებ­ლებ­მა­სას­წავ­ლო­
პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­თონ­ პრო­ფე­სი­ონ­ალი­ კად­რე­ბი,­
სტუ­დენ­ტე­ბი­სა­ და­ მოს­წავ­ლე­ებ­ის­ათ­ვის­ გა­მოც­დი­
ლე­ბის­გა­ზი­არ­ებ­ისა­და­პრაქ­ტი­კუ­ლი­მა­გა­ლი­თე­ბის­
ჩვე­ნე­ბი­სათ­ვის;
•­ უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტებ­მა­ და­ პრო­ფე­სი­ულ­მა­ სას­წავ­ლებ­
ლებ­მა,­ კერ­ძო­ სექ­ტორ­თან­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით­
სას­წავ­ლო­ პრო­ცეს­ში­ შე­იტ­ან­ონ­ სტა­ჟი­რე­ბე­ბის­
კომ­პო­ნენ­ტე­ბი;
•­ კერ­ძო­სექ­ტორ­მა­და­იწყოს­მცი­რე­ხნი­ანი­(მაქ­სი­მუმ­
3­თვი­ანი)­სტა­ჟი­რე­ბე­ბის­პროგ­რა­მე­ბის­გან­ხორ­ცი­
ელ­ება,­რო­მე­ლიც­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­იქ­ნე­ბა­სტა­ჟი­
რე­ბის­პროგ­რა­მის­მო­ნა­წი­ლე­ებ­ის­ათ­ვის­უნ­არ­ებ­ისა­
და­პრაქ­ტი­კუ­ლი­გა­მოც­დი­ლე­ბე­ბის­მი­წო­დე­ბა­ზე;
•­ სამ­თავ­რო­ბო­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­მა,­ფი­ნან­სუ­რი­ან­და­
სხვა­ სა­ხის­ დახ­მა­რე­ბა­ გა­უწი­ონ­ ტრე­ნინ­გე­ბის,­ სე­
მი­ნა­რე­ბის,­ვორ­ქშო­პე­ბის­და­სხვა­დას­ხვა­კურ­სე­ბის­
ორ­გა­ნი­ზე­ბას,­იმ­მი­მარ­თუ­ლე­ბებ­ზე,­რომ­ლე­ბიც­უზ­
რუნ­ველ­ყოფს­მოთხოვ­ნი­ლი­კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­დახ­
ვე­წას,­შეს­წავ­ლა­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბას.
89
VII სათავგადასავლო ტურიზმის განვითარების
პერსპექტივა იმერეთის რეგიონში
ირ­ინა­ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლი,
სა­ქარ­თვე­ლოს­დე­მოკ­რა­ტი­ის­სახ­ლი

შესავალი
ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­
გაძ­ლი­ერ­ებ­ის­ ერთ­ერ­თი­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ხელ­შემ­წყო­
ბი­ფაქ­ტო­რია.­ტუ­რიზ­მის­სექ­ტო­რი­დან­მი­ღე­ბულ­შე­მო­სა­
ვალს­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ად­გი­ლი­უკ­ავია­მრა­ვა­ლი­ქვეყ­ნის­
ეკ­ონ­ომ­იკ­აში.­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ვალ­დე­
ბუ­ლე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ას­ოც­ირ­ებ­ის­
ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბი­თაც­აქ­ვს­აღ­ებ­ული.­ას­ოც­ირ­ებ­ის­ხელ­სეკ­
რუ­ლე­ბის­მე­9­თა­ვი­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­შე­თან­ხმე­ბას,­„მხა­
რე­ები­ ით­ან­ამ­შრომ­ლე­ბენ­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ კონ­კუ­
რენ­ტუ­ლი­და­მდგრა­დი­ტუ­რიზ­მის,­რო­გორც­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­
ზრდი­სა­და­გაძ­ლი­ერ­ებ­ის,­და­საქ­მე­ბი­სა­და­სა­ერ­თა­შო­რი­
სო­გაც­ვლე­ბის­ხელ­შემ­წყო­ბი­ინ­დუს­ტრი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­
მიზ­ნით“28.­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ხელს­შე­უწყობს­ას­ევე­
რე­გი­ონ­ებ­ში­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თე­მე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ ას­
ავე,­სხვა­დას­ხვა­ტუ­რის­ტუ­ლი­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­გან­ვი­თა­
რე­ბის­შე­დე­გად­და­საქ­მე­ბის­ად­გი­ლე­ბის­შექ­მნა­მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­შე­აჩ­ერ­ებს­თე­მე­ბი­დან­მიგ­რა­ცი­ას.­გარ­და­ამ­ისა,­
ეს­იქ­ნე­ბა­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ფაქ­ტო­რი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის,­რაც­გან­სა­კუთ­რე­ბით­მნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნია­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ სა­შუ­ალო­ სო­ცი­ალ­ური­
კლა­სის­ გაზ­რდის­თვის.­ ყო­ვე­ლი­ვე­ ზე­მოთ­ ჩა­მოთ­ვლი­ლი­
სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში­ხელს­შე­უწყობს­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­სი­კე­
თის­დაგ­რო­ვე­ბას.
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ხელს­შე­უწყობს­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბას.­
მეთოდოლოგია
კვლე­ვი­სას­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნა­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვი­ და­ თვი­
სობ­რი­ვი­კვლე­ვის­მე­თო­დე­ბი.­
კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ სულ­ ჩა­ტარ­და­ 31­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­
ური­ ინ­ტერ­ვიუ:­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ ტუ­რიზ­მის­ სპე­ცი­
ალ­ის­ტე­ბი­სა­ და­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ ცენ­ტრე­ბის­
ხელ­მძღვა­ნე­ლებ­თან­ (13­ რეს­პო­დენ­ტი),­ ­ 5­ ტუ­რის­ტულ­
კომ­პა­ნი­ას­თან­ (6­ რეს­პო­დენ­ტი),­ ტუ­რის­ტებ­თან­ (5­ რეს­
პონ­დენ­ტი)­1­ინ­ტერ­ვიუ­პრო­ფე­სორ­გი­ორ­გი­დვა­ლაშ­ვილ­
თან,­რო­მელ­საც­შეს­წავ­ლი­ლი­აქ­ვს­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ის­
ბუ­ნებ­რი­ვი­ ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ები­ და­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ ძეგ­ლე­
ბი29.­1­ინ­ტერ­ვიუ­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ის­სა­ხელ­მწი­ფო­რწმუ­
ნე­ბუ­ლი­ გუ­ბერ­ნა­ტო­რის­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­ რე­გი­ონ­ული­
პრო­ექ­ტე­ბის­ კო­ორ­დი­ნი­რე­ბის­ სამ­სა­ხუ­რის­ მთა­ვარ­ სპე­
ცი­ალ­ის­ტთან­კონ­სტან­ტი­ნე­ჭარ­ხა­ლაშ­ვილ­თან.­
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ლო­კა­ცი­ებ­ის,­
ამ­ლო­კა­ცი­ებ­ზე­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­სხვა­დას­ხვა­
სა­ხე­ობ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­შე­სა­ხებ­ღია­კითხვებ­ზე­მი­ღე­
ბუ­ლი­პა­სუ­ხე­ბი,­შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­გა­მო­ვი­ყე­ნოთ,­რო­გორც­
არ­სე­ბუ­ლი­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ინ­დი­კა­ტო­რე­ბი.

კვლევის შედეგები
მიზნები და ამოცანები
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ გა­ან­ალ­იზ­ოს­ იმ­ერ­ეთ­ის­ სიტუაციის ანალიზი
რე­გი­ონ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
პო­ტენ­ცი­ალი.­ამ­ას­თან­მო­ახ­დი­ნოს­ტუ­რიზ­მის­ამ­სა­ხე­ობ­ მთლი­ან­ად­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში30­ და,­ მათ­ შო­რის,­ იმ­ერ­ეთ­ში­
ის­თვის­შე­სა­ფე­რი­სი­ლო­კა­ცი­ები­და­და­სა­ხოს­გან­ვი­თა­რე­ უცხო­ელი­ მოგ­ზა­ურ­ებ­ისა­ და­ ვი­ზი­ტო­რე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­
ბის­გზე­ბი. მზარ­დია,­ რა­საც­ ად­ას­ტუ­რებს­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ტუ­რიზ­მის­
ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­ 2017­ წლის­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­
იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მიგ­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­(იხ.გრა­ფი­კი­1).
ნე­ბე­ბი­ სა­სარ­გებ­ლო­ იქ­ნე­ბა­ რო­გორც­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ და­ ქუ­თა­ის­ში­ შე­მო­სულ­ უცხო­ელ­ ტუ­რის­ტთა­ წარ­მო­მავ­ლო­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­მთავ­რო­ბის,­ას­ევე­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ ბის­ თვალ­საზ­რი­სით,­ ქუ­თა­ის­ის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ სა­ინ­ფორ­
ებ­ისა­ და­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ მა­ციო­ცენ­ტრის­2016­2017­წლე­ბის­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­პირ­ველ­
ებ­ის­თვის,­ რა­თა­ ამ­ კვლე­ვა­ზე­ დაყ­რდნო­ბით­ მო­მა­ვალ­ში­ ოთხე­ულ­ში­შემ­დე­გი­ქვეყ­ნე­ბი­ხვდე­ბა:­პო­ლო­ნე­თი,­გერ­
და­გეგ­მონ­ თა­ვი­ან­თი­ საქ­მი­ან­ობა,­ ხო­ლო­ შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ მა­ნია,­რუ­სე­თი,­ლიტ­ვა.

28­­საქართველოს­ევროკავშირთან­ასოცირების­შესახებ­შეთანხმება,­თავი­9,­მუხლი­328,­გვ.­444.
29­­გ.­დვალაშვილი­„ენდოგენური­წარმოშობის­­ბუნების­­ძეგლების­კვლევა­პოპულარიზაცია­მდინარე­რიონის­აუზში“.­თსუ.­2015­წ.
30­­„საერთაშორისო­ვიზიტები­საქართველოში“­საქართველოს­ტურიზმის­ეროვნული­ადმინისტრაცია­2017­წ.­გვ.­1;

90
გრაფიკი N1. საერთაშორისო ვიზიტორების რაოდენობა 2016-2017 წ.წ. ქუთაისში31
სა­ქარ­თვე­ლო­ში31­ შე­მო­სუ­ლი­ უცხო­ელი­ ვი­ზი­ტო­რე­ბის­
მხო­ლოდ­5%­ეწ­ვია­ქუ­თა­ისს,­ხო­ლო­ყვე­ლა­ზე­მე­ტი­–­50%­
თბი­ლისს.32
იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში,­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მი­ღე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობ­
ით,­ ყვე­ლა­ზე­ მა­ღა­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლია­ ქუ­თა­ის­ში,­ შემ­დეგ­
მო­დის­ წყალ­ტუ­ბო,­ ხო­ნი,­ ბაღ­და­თი.­ ას­ევე­ მზარ­დია­ გან­
მე­ორ­ებ­ითი­ვი­ზი­ტე­ბი­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში.­
Galt&Taggart­ის­კვლე­ვა­ში­მო­ცე­მუ­ლი­ პროგ­ნო­ზე­ბის­ მი­
ხედ­ვით,­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობა­მო­მა­
ვალ­შიც­გა­იზ­რდე­ბა,­და­2022­წლის­თვის­შე­საძ­ლოა­7­მი­
ლი­ონ­ად­ამი­ან­ზე­მე­ტი­იყ­ოს.33
ქუ­თა­ისი­მსოფ­ლი­ოში­5­უძ­ვე­ლეს­ქა­ლაქ­თა­ნუს­ხა­შია,­წე­
სით,­იგი­ტუ­რის­ტთა­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­მოგ­ზა­ურ­თა­უხვ­
ნა­კადს­უნ­და­მას­პინ­ძლობ­დეს,­თუმ­ცა­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­
ნა­ცე­მე­ბი­ ცხად­ყოფს,­ რომ­ რა­ოდ­ენ­ობა­ არც­ ისე­ ბევ­რია,­
რო­გორც­ ამ­ ქა­ლა­ქის­ ტუ­რის­ტულ­ პო­ტენ­ცი­ალს­ შე­ეფ­ერ­
ება,­ მით­ უმ­ეტ­ეს­ იმ­ერ­ეთ­ის­ რაიონებში­ სა­თავ­გა­და­სავ­
ლო­ტუ­რიზ­მის­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მე­ტი­პო­
ტენ­ცი­ალია.­ დღეს­დღე­ობ­ით­ არ­ არ­სე­ბობს­ ოფ­იცი­ალ­ური­
მო­ნა­ცე­მე­ბი,­ რა­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ ტუ­რის­ტი­ ეწ­ვია­ იმ­ერ­ეთს­
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ სერ­ვი­სის­ მი­ღე­ბის­ მიზ­ნით,­
რად­გან­ ცალ­კე­ ამ­ის­ აღ­რიცხვა­ არ­ ხდე­ბა,­ თუმ­ცა,­ შე­საძ­
ლოა­სტა­ტის­ტი­კურ­მო­ნა­ცე­მებ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­გა­ერ­თი­ან­ებ­
ული­ან­მო­მიჯ­ნა­ვე­და­სა­ხე­ლე­ბე­ბი­დან­ვი­ვა­რა­უდ­ოთ.­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ვი­ზი­ტი­სას­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული­ და­ნა­
ხარ­ჯე­ბის­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ წი­ლი­ საკ­ვებ­სა­ და­ სას­მელ­ზე­
მო­დის­–­მთლი­ანი­ხარ­ჯე­ბის­26%,­ხო­ლო­მე­3­ად­გილ­ზეა­
კულ­ტუ­რულ­სპორ­ტუ­ლი­აქ­ტი­ვო­ბე­ბი­18%.34
ტუ­რიზ­მის­ პო­პუ­ლა­რულ­ აქ­ტი­ვო­ბებ­ში­ ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნა­
ობ­ებ­ის­მო­ნა­ხუ­ლე­ბას­31%,­ხო­ლო­ბუ­ნე­ბის­ლან­დშაფ­ტის­
მო­ნა­ხუ­ლე­ბას­19%­უკ­ავია.35­
ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ებ­ის­ მო­ნა­ხუ­ლე­ბა­ში­ შე­საძ­ლოა­ ჩა­ით­
31­ტურიზმის­საინფორმაციო­ცენტრის­შედარებითი­მონაცემები­2016­2017­წ.წ.­www.gnta.ge
32­„საერთაშორისო­ვიზიტები­საქართველოში“­საქართველოს­ტურიზმის­ეროვნული­ადმინისტრაცია­2017­წ.­გვ.­3;
33­Georgia’s­Tourism­Sector­Tourism­at­Full­Speed­Georgia­Tourism­Industry­Overview,­Galt­&Taggart,­2018,­Tbilisi,­გვ.­8.
34­„საერთაშორისო­ვიზიტები­საქართველოში“­საქართველოს­ტურიზმის­ეროვნული­ადმინისტრაცია­2017­წ.­გვ.­5;
35­იქვე­გვ.­6
36­იქვე­გვ.­6
ვა­ლოს­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ მი­მართ­ ინ­ტე­რე­სი,­
კულ­ტუ­რუ­ლი­ და­ ის­ტო­რი­ული­ ძეგ­ლე­ბის­ მო­ნა­ხუ­ლე­ბა­
(37,1%).36
კვლე­ვი­დან­ ჩანს,­ რომ­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ მი­
მარ­თუ­ლე­ბით­დი­დი­ინ­ტე­რე­სი­არ­იკ­ვე­თე­ბა,­რა­საც­ბევ­რი­
გან­მა­პი­რო­ბე­ბე­ლი­ ფაქ­ტო­რი­ აქ­ვს.­ ჩვენს­ მი­ერ­ მოკ­ვლე­
ული­ ინ­ფორ­მა­ცი­იდ­ან­ და­ რე­ალ­ური­ ფაქ­ტე­ბი­დან­ ჩანს,­
რომ­სა­თავ­გა­და­სა­ვო­ტუ­რის­ტუ­ლი­სექ­ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­
ბა­იმ­ერ­ეთ­ში­რამ­დე­ნი­მე­წლის­წინ­და­იწყო­და­ნე­ლი­ტემ­
პით­ვი­თარ­დე­ბა.­
კვლე­ვე­ბი­ და­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­ბე­ბი­ ად­ას­ტუ­რებს,­
რომ­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­სა­ქარ­თვე­
ლო­ში­ და,­ მათ­ შო­რის,­ იმ­ერ­ეთ­ში­ მრა­ვა­ლი­ გა­მოწ­ვე­ვაა,­
გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ მი­მარ­თუ­
ლე­ბით.­იმ­ერ­ეთ­ში­არ­სე­ბობს­უამ­რა­ვი­უც­ნო­ბი­ლო­კა­ცია,­
სა­დაც­ შე­საძ­ლოა­ გან­ვი­თარ­დეს­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­
რიზ­მის­სხვა­დას­ხვა­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი,­რო­მელ­თა­შე­სა­ხებ­
არ­ამ­არ­ტო­უცხო­ელ­ტუ­რის­ტებ­სა­და­მოგ­ზა­ურ­ებს,­არ­ამ­ედ­
ად­გი­ლობ­რივ­ ვი­ზი­ტო­რებ­საც­ ნაკ­ლე­ბი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ აქ­
ვთ.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ლო­კა­ცი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ ინ­
ფორ­მა­ცია­ აქ­ვთ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ სპე­ცი­ალ­ის­ტებ­საც.­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ ტუ­რიზ­მის­ სპე­ცი­
ალ­ის­ტე­ბი­სრულ­ყო­ფი­ლად­გა­ეც­ნონ­მოკ­ვლე­ულ­ინ­ფორ­
მა­ცი­ას­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­ონ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ მქო­ნე­ ლო­კა­ცი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ,­
ას­ევე­ თა­ვად­ მო­ინ­ახ­ულ­ონ­ თა­ვი­ანთ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
არ­სე­ბუ­ლი­ყვე­ლა­ტუ­რის­ტუ­ლი­ლო­კა­ცია.
კვლე­ვის­შე­დე­გად­აღ­მოჩ­ნდა,­რომ­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­
რიზ­მის­სერ­ვი­სის­მი­ღე­ბის­თვის­ტურ­სტე­ბი­სა­და­მოგ­ზა­ურ­
ებ­ის­ცო­ტა­რა­ოდ­ენ­ობა­მი­მარ­თავს­იმ­ერ­ეთს.­აქ­ამ­მი­მარ­
91
თუ­ლე­ბით­ლო­კა­ცი­ები­ჯერ­კი­დევ­არ­არ­ის­ათ­ვი­სე­ბუ­ლი.­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებს­ ჯერ­ჯე­რო­ბით­ არ­ შე­უძ­ლი­ათ­ ზუს­ტი­
სტა­ტის­ტი­კის­მო­წო­დე­ბა,­თუმ­ცა­აქ­ვთ­და­ახ­ლო­ებ­ითი­ინ­
ფორ­მა­ცია.­
იმ­ერ­ეთ­ის­ რე­გი­ონ­ში­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს­ 3­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნია,­ რო­მე­ლიც­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­
რიზ­მის­ სერ­ვისს­ სთა­ვა­ზობს­ მომ­ხმა­რე­ბელს.­ ას­ევე­ იმ­
ერ­ეთ­ში­ ტუ­რებს­ აწყო­ბენ­ სხვა­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები,­
თუმ­ცა­ მათ­ მი­ერ­ მოწ­ვე­ულ­ ტუ­რის­ტთა­ რა­ოდ­ენ­ობა­ მცი­
რეა.­ჩვენს­მი­ერ­მოკ­ვლე­ული­ინ­ფორ­მა­ცი­ით:
•­ „ჯო­მარ­დო­ბის­ ტურს“­ წე­ლი­წად­ში­ ჰყავს­ 800­მდე­
მომ­ხმა­რე­ბე­ლი,­მათ­გან­30%­უცხო­ელი.
•­ „კოლ­ხა­ ტუ­რი“­ წე­ლი­წად­ში­ იღ­ებს­ 10­15­ ჯგუფს,­
მათ­გან­98%­უცხო­ელ­ებს;
•­ „კა­ნი­ონ­გი­სა­ქარ­თვე­ლომ“­საქ­მი­ან­ობა­ოფ­იცი­ალ­
ურ­ად­წელს­და­იწყო.­2018­წელს­მი­იღო­25­ტუ­რის­ტი,­
მათ­გან­ ყვე­ლა­ უცხო­ელი.­ ქარ­თვე­ლე­ბი­ მხო­ლოდ­
ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან­და­რე­ალ­ურ­ად­არ­იღ­ებ­ენ­ამ­მომ­
სა­ხუ­რე­ბას.­
სოფ.­სა­ყუ­ლია,­სოფ.­ოფ­შკვი­თი,­სა­თაფ­ლი­ის­ნაკ­რძა­ლი,­
სოფ.­მე­ლო­ური;
ზ)­კა­ნი­ონ­ინ­გი­–­სოფ.­ყუ­მის­თავ­ში­“გაბ­ზა­რუ­ლი­ტბა”,­სოფ.­
ხო­მულ­ში­“დუქ­ნის­წყა­რო”,­სოფ.­ყუ­მის­თავ­ში­“სე­მის­ხე­
ობა”;
თ)­ სპე­ლე­ოტ­ური­ –­ სოფ.­ ბა­ნო­ჯა­ში­ ახ­ლა­დაღ­მო­ჩე­ნი­ლი­
მღვი­მე;­სოფ.­ხო­მულ­ში­“დუქ­ნის­წყა­როს­თან”­არ­სე­ბუ­ლი­
მღვი­მე;­ წყალ­ტუ­ბო­სი­ ცი­ვი­ ტბის­ მღვი­მე,­ სოფ.ხო­მულ­ში­
,,დათ­ვის­ მღვი­მე”,­ სოფ.­ ყუ­მის­თავ­სი­ “ღლი­ან­ას­ მღვი­მე”,­
“ოფ­იჭ­ოს­მღვი­მე”,­“ოლ­კო­ტას­მღვი­მე”,­სოფ.­მე­ლო­ურ­ში­
“ბღე­რის­მღვი­მე”,­“დიდღე­ლის­მღვი­მე”;
ი)­ზორ­ბი­–­წყალ­ტუ­ბო­ში­“ცი­ვი­ტბა”;­სოფ.გუმ­ბრა.
­
ხო­ნი­ –­ საცხე­ნოს­ნო­ ტუ­რი,­ სა­ფეხ­მავ­ლო­ ბი­ლი­კე­ბი,­ ჯიპ­
ტუ­რი­ას­ხი­სა­და­თურ­ჩუს­მთა­ზე.
ბაღ­და­თი­ –­ რაფ­ტინ­გი­ ხა­ნის­წყალ­ზე,­ კაიაკინგი­ ხა­ნის­
წყალ­სა­და­საკ­რა­ულ­აზე,­კა­ნი­ონ­ინ­გი­ხა­ნის­წყალ­ზე,­ლაშ­
ქრო­ბა­გუ­ლაშ­ვა­ნის­ტყე­პარ­კში­და­სხვა­ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნავ­
ად­გი­ლებ­ში.

მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ თა­ნახ­მად,­ ად­გი­ლობ­რივ­ კომ­ ზეს­ტა­ფო­ნი­ –­ სა­ფეხ­მავ­ლო,­ საცხე­ნოს­ნო­ ბი­ლი­კე­ბის­

პა­ნი­ებს­არ­ჰყავთ­ბევ­რი­მომ­ხმა­რე­ბე­ლი,­თუმ­ცა­მომ­ხმა­ მოწყო­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ ბუ­ჯის­ ცი­ხე­ზე,­ ქვე­და­ სა­ქა­რას­
რე­ბელ­თა­რა­ოდ­ენ­ობა,­წი­ნა­წლებ­თან­შე­და­რე­ბით,­აქ­აც­ ტე­რი­ტო­რი­აზე,­ სამ­შრა­ლი­ას­ მთა­ზე,­ კვა­ლით­ში,­ სამ­ცვე­
მზარ­დია.­ რას­ჩან­ჩქერ­ზე,­ზოვ­რეთ­ში.­აქ­ვე­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­რაფ­ტინ­
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ სერ­ვი­სის­ მომ­ხა­რე­ბელ­ გის­ და­ კა­ნი­ონ­ინ­გის­ ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ (სა­ჭი­რო­ებს­ შეს­წა­ვას­
თა­ ნაკ­ლე­ბო­ბას­ მრა­ვა­ლი­ ფაქ­ტო­რი­ გა­ნა­პი­რო­ბებს,­ მათ­ ზუს­ტი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­თვის).
შო­რის,­რაც­უშუ­ალ­ოდ­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­სი­სუს­
ტი­თაა­ გა­მოწ­ვე­ული,­ არ­ის­ შემ­დე­გი:­ პი­არ­ისა­ და­ მარ­კე­ თერ­ჯო­ლა­–­წყალ­წი­თე­ლას­კა­ნი­ონ­ში­–­და­ივ­ინ­გი,­კა­ნი­
ტინ­გის­ სი­სუს­ტე,­ ფი­ნან­სუ­რი­ რე­სურ­სის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ ინ­ ონ­ინ­გი;­ალ­ის­უბ­ნის­კა­ნი­ონ­ში­–­კა­ნი­ონ­ინ­გი;­გო­დო­გა­ნის­
ვენ­ტა­რის­ნაკ­ლე­ბო­ბა.­არ­ის­სხვა­პრობ­ლე­მე­ბიც,­რომ­ლის­ ტყე­ში­–­თე­ქინ­გი;­მღვი­მე­ებ­ში­–­სპე­ლე­ოტ­ურ­იზ­მი;­ქვე­ხუ­
მო­წეს­რი­გე­ბა­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ან­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მთავ­რო­ ნას­ხე­ობ­აში­–­მეკ­ლდე­ურ­ობა,­სპე­ლე­ოტ­ურ­იზ­მი­კლდე­ზე­
ბის­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბაა.­ ცოც­ვა,­ ზიპ­ლა­ინი,­ რაფ­ტინ­გი;­ ხე­კე­პილ­ში­ –­ საცხე­ნოს­ნო­
ტუ­რი,­თრე­ქინ­გი;­ქა­და­გი­ძის­რაფ­ში­–­და­ივ­ინ­გი;­წინ­წკი­
კვლე­ვის­შე­დე­გად­მი­ვი­ღეთ­მი­ვი­ღეთ­შემ­დე­გი­სუ­რა­თი: ლას­პა­ნო­რა­მა­ზე­–­პა­რაპ­ლა­ნით­გად­მოხ­ტო­მა;­უნ­აგ­ირ­ას­
მთა­ზე­–­ოფ­რო­უდი.­
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის
პო­ტენ­ცი­ალ­ის­მქო­ნე­ლო­კა­ცი­ები სამ­ტრე­დია­–­სა­ფეხ­მავ­ლო­ტუ­რის­მოწყო­ბა­–­სო­ფელ­ვა­
ზი­სუბ­ნის­ტო­ლე­ბის­ტე­ლე­ფი­სის­ცი­ხი­ნან­გრე­ვებ­ზე;
ქუ­თა­ისი­
ქუ­თა­ისი­მო­წა­მე­თა­გე­ლა­თის­ სა­ფეხ­მავ­ლო­ ბი­ლი­კი,­ ქუ­ საჩხე­რე
თა­ისი­გე­ლა­თი­ცუცხვა­თი­სა­ფეხ­მავ­ლო­ბი­ლიკ,­რაფ­ტინ­ დე­ვის­ტბა­ზე­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­მო­ეწყოს­საცხე­ნოს­ნო­ტუ­რე­
გი­ რი­ონ­ზე,­ ჭო­მა­ში­ კლდე­ზე­ ცოც­ვა,­ ე.წ­ „პროპ­კის­ ტყე“­ ბი,­წყლის­ვე­ლო­სი­პე­დე­ბით­ტუ­რი,­სო­კოს­ტუ­რი,­სა­კალ­
(სა­ფეხ­მავ­ლო,­საცხე­ნოს­ნო­ტუ­რე­ბი,­ვე­ლო­ბი­ლი­კე­ბი). მა­ხე­მე­ურ­ნე­ობა.
ჩი­ხუ­რის­ხე­ობ­აში(სოფ­კვე­რე­თი)­–­თევ­ზჭე­რის­ტუ­რი,­კემ­
წყალ­ტუ­ბო პინ­გი.
ა)­რაფ­ტინ­გი­–­სოფ.ონ­ჭე­იში­მდი­ნა­რე­რი­ონი; ძი­რუ­ლას­ ხე­ობ­აში­ –­ ბა­ნა­კე­ბის­ მოწყო­ბა,­ პიკ­ნი­კე­ბი­სა­
ბ)­და­ივ­ინ­გი­–­სოფ.­ყუ­მის­თა­ვი,­სოფ.­პირ­ველ­წყალ­ტუ­ბო­ და­ბუ­ნე­ბა­ში­დამ­სვე­ნე­ბელ­თა­მოყ­ვა­რულ­თათ­ვის­სო­კოს­
ში­”კა­რი­ერ­ის­ტბა”,­სოფ.­ყუ­მის­თავ­ში­“გაბ­ზა­რუ­ლი­ტბა”; კრე­ფის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბით­ტუ­რის­მოწყო­ბა
გ)­კლდე­ზე­ცოც­ვა­–­სოფ.­ზე­და­მექ­ვე­ნა­ში­ხვამ­ლის­მთა; ჯრუ­ჭუ­ლას­ხე­ობ­აში­–­თევ­ზჭე­რის­ტუ­რი,­კლდე­ებ­ზე­ცოც­ვა,­
დ)­ალ­პი­ნიზ­მი­–­სოფ.­ყუ­მის­თავ­ში­მე­ლო­ურ­ის­მთა,­სოფ.­ კემ­პინ­გი.
დერ­ჩის­მთა;
ე)­ სამ­თო­ ვე­ლო­ტუ­რიზ­მი­ –­ სოფ.ბა­ნო­ჯა­ში­ სა­თაფ­ლი­ის­ ტყი­ბუ­ლი
მთა,­სოფ.­ქვი­ლი­შო­რი,­სოფ.­მე­ლო­ური; ცუცხვა­თის­მღვი­მე­–­საჩხე­ნოს­ნო­სა­ფეხ­მავ­ლო­ტუ­რიზ­მი,­
ვ)­ საცხე­ნოს­ნო­ ტუ­რიზ­მი­ –­ სოფ.­ დერ­ჩი,­ სოფ.­ მაღ­ლა­კი,­ სპე­ლეო­ტუ­რიზ­მი;­

92
ძმუ­ის­ის­კა­ნი­ონი­–­კა­ნი­ონ­ინ­გი,­სპორ­ტუ­ლი­თევ­ზა­ობა;
წყალ­წი­თე­ლას­ხე­ობა­–­სა­ფეხ­მავ­ლო­ტუ­რიზ­მი­სხვა­დას­
ხვა­ტუ­რის­ტუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით;
ცხრაჯ­ვა­რი­–­სა­ბა­ნა­კო,­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო,­ექ­სტრე­მა­ლუ­
რი,­სპე­ლეო­ტუ­რიზ­მი,­ალ­პი­ნიზ­მი,­საცხე­ნოს­ნო­სა­ფეხ­მავ­
ლო­ტუ­რიზ­მი.­ას­ევე­აქ­ტი­ურ­თე­მად­მი­იჩ­ნე­ვა­პა­რა­შუ­ტით­
ხტო­მე­ბი,­რაც­გან­ხორ­ცი­ელ­და­გა­სულ­წელს;
ტყი­ბუ­ლის­წყალ­სა­ცავ­ზე­ას­ევე­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­სა­ნა­ოს­ნო­
და­სა­თევ­ზაო­ტუ­რის­მოწყო­ბა.
­­­­­
ჭი­ათ­ურა­
სოფ.­ ხრე­ითი–­ საცხე­ნოს­ნო­ ტუ­რიზ­მი,­ კა­ნი­ონ­ინ­გი,­ ჯო­
მარ­დო­ბა,­ალ­პი­ნიზ­მი;
სოფ.კაცხი­ –­ მეკ­ლდე­ურ­ობა,­ საცხე­ნოს­ნო­ ტუ­რიზ­მი,­ ვე­
ლოს­პორ­ტი;­
სოფ.­მღვი­მე­ვი­–­სპე­ლე­ოტ­ურ­იზ­მი;­
სოფ.­ მან­და­ეთი­ –­ სპე­ლე­ოტ­ურ­იზ­მი,­ კა­ნი­ონ­ინ­გი­ საცხე­
ნოს­ნო­ტუ­რიზ­მი;­
სოფ.­ვა­ჭე­ვი­–­სპე­ლე­ოტ­ურ­იზ­მი,­კა­ნი­ონ­ინ­გი,­მეკ­ლდე­ურ­ობა;
ჭი­ათ­ურა­ –­ მეკ­ლდე­ურ­ობა,­ ზიპ­ლა­ინ­ები,­ სა­ბა­გი­რო­ებ­ით­
სე­ირ­ნო­ბა.
ხა­რა­გა­ულ­ში­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ტუ­რიზ­მის­­სა­ხე­ობ­იდ­ან­გან­
ვი­თარ­დეს­­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­და­­აგ­რო­­ტუ­რიზ­მი,­ას­ევე­­
სპორ­ტუ­ლი­თევ­ზა­ობა,­რა­ზეც­­მოთხოვ­ნა­­იზ­რდე­ბა.­
ვა­ნი­ –­ მთებ­ში­ ლაშ­ქრო­ბე­ბის­ მოწყო­ბა,­ დუცხუ­ნის­ კა­ნი­
ონ­ში­კა­ნი­ონ­ინ­გის­გან­ვი­თა­რე­ბა.
კვლე­ვი­სას­გა­მო­კითხუ­ლი­5­ტუ­რის­ტი­დან­3­ად­ას­ტუ­რებს,­
რომ­ აინ­ტე­რე­სებს­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მი,­ ხო­ლო­
კითხვა­ზე­–­აქ­ვთ­თუ­არა­ინ­ფორ­მა­ცია­იმ­ერ­ეთ­ში­სა­თავ­
გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ სერ­ვი­სის­ არ­სე­ბო­ბის­ შე­სა­ხებ?­ –­
5­დან­ მხო­ლოდ­ 1­ რეს­პო­დენ­ტი­ პა­სუ­ხობს­ და­დე­ბი­თად.­
მით­უმ­ეტ­ეს­არ­აფ­ერი­იცი­ან­იმ­ად­გი­ლე­ბის­შე­სა­ხებ,­რო­
მელ­თა­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ და­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­ გაზ­რდაა­ შე­
საძ­ლე­ბე­ლი.­კითხვა­ზე­–­დაბ­რუნ­დე­ბო­და­თუ­არა­სა­ქარ­
თვე­ლო­ში­ და­ ურ­ჩევ­და­ მე­გო­ბარს­ ჩა­მოს­ვლას?­ –­ ყვე­ლა­
მათ­გა­ნი­ პა­სუ­ხობს­ და­დე­ბი­თად,­ ხო­ლო­ კითხვა­ზე­ –­ რის­
გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას­ ის­ურ­ვებ­დნენ­ ტუ­რის­ტულ­ სერ­ვი­სებ­ში“­ –­
2­მა­რეს­პო­დენ­ტმა­და­ას­ახ­ელა­ტუ­რის­ტუ­ლი­მი­მარ­თუ­ლე­
ბე­ბის­გამ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­და­მე­ტი­რეკ­ლა­მა­ტუ­რის­ტთა­
ინ­ფორ­მი­რე­ბის­თვის.
რო­გორც­კვლე­ვა­და­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­მი­ხილ­ვა­ად­ას­ტუ­
რებს,­მო­სა­ლოდ­ნე­ლია­ვი­ზი­ტო­რე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­მა­ტე­
ბა,­მაგ­რამ­ზო­გა­დად­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­და­იმ­ერ­ეთ­ის­რე­გი­
ონ­ში­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­მრა­ვა­ლი­
გა­მოწ­ვე­ვა­არ­სე­ბობს.­
37­­ თუმცა­ თსუ­ს­ ასისტენტ­ პროფესორი­ გიორგი­ დვალაშვილის­ ინფორმაციით,­ იმერეთის­ რეგიონის­ ბუნებრივი­ ღირსშესანიშნაობები­ საკმარისად­
შესწავლილია,­მას­ამის­შესახებ­სპეციალური­კვლევა­აქვს­გაკეთებული,­(იხ.­გ.­დვალაშვილი­„ენდოგენური­წარმოშობის­­ბუნების­­ძეგლების­­კვლევა­
პოპულარიზაცია­მდინარე­რიონის­აუზში“.­თსუ.­2015­წ.)
38­­Georgia’s­Tourism­Sector­Tourism­at­Full­Speed­Georgia­Tourism­Industry­Overview­2018.­30­გვ.
39­­­იქვე­გვ.30
გამოწვევები
•­ ზო­გა­დად­ტუ­რის­ტუ­ლი­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რი­სა­და­სა­
თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­თვის­ სა­ჭი­რო­ ინ­ფრას­
ტრუქ­ტუ­რის­მო­უწ­ეს­რი­გებ­ლო­ბა;­
•­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­
ხელ­მწი­ფო­ ხედ­ვის/სტრა­ტე­გი­ის,­ სა­მოქ­მე­დო­ გეგ­
მის­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მარ­შრუ­ტე­ბის­ არ­
არ­სე­ბო­ბა;
•­ ზოგ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ტუ­რიზ­მის­ სპე­ცი­ალ­იტ­ებ­
ის­ არ­ას­აკ­მა­რი­სად­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­ თა­ვი­ანთ­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­
ტუ­რიზ­მის­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­მქო­ნე­ლო­კა­ცი­ებ­ის­შე­სა­
ხებ;37­
•­ ტუ­რიზ­მის­ სექ­ტო­რის­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ისა­ და,­ კერ­
ძოდ,­მე­ნეჯ­მენ­ტის­შე­სა­ხებ­ცოდ­ნის­ნაკ­ლე­ბო­ბა,­იგ­
ივე­შე­იძ­ლე­ბა­ით­ქვას­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­
სექ­ტორ­ში;
•­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­
სიმ­წი­რე;
•­ კვა­ლი­ფი­ცი­ური­ გი­დე­ბი­სა­ და­ ინ­სტრუქ­ტო­რე­ბის­
ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ (თუმ­ცა­ ჩვე­ნი­ გა­მო­კითხვის­ შემ­დეგ­
USAID­ZRDA­­ს­ფარ­გლებ­ში­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­
რიზ­მის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­გა­დამ­ზად­და­გი­დე­ბი);
•­ მარ­კე­ტინ­გი­სა­და­პი­არ­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;
•­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებს­ შო­რის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ლო­კა­ცი­
ებ­ის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;
•­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ ექ­სპე­დი­ცი­აში­ მყო­ფი­
ბე­ნე­ფი­ცი­არ­ებ­ის­და­შა­ვე­ბის­შემ­თხვე­ვა­ში­სა­მაშ­ვე­
ლო­სამ­სა­ხუ­რის­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ მდი­ნა­რე­ებ­ის­და­ბინ­ძუ­რე­ბა.
Galt&Taggart38­ კვლე­ვის­ SWOT­ ან­ალ­იზ­ში­ ფიქ­სირ­დე­ბა­
ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რი­სა­ და­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა.­
თუმ­ცა,­ SWOT­ ან­ალ­იზ­ის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ში­ მი­თი­თე­ბუ­
ლია­ეკო­ტუ­რიზ­მის­და­უბ­ეგ­რა­ვი­პო­ტენ­ცი­ალი­–­სა­თავ­გა­
და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მი.39­
93
რეკომენდაციები
რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ მო­
წეს­რი­გე­ბა:­ბი­ლი­კე­ბის­მარ­კი­რე­ბა,­ტუ­რის­ტთა­გან­თავ­სე­
ბის­ ად­გი­ლე­ბის,­ კვე­ბის­ ობი­ექ­ტე­ბის,­ სა­პირ­ფა­რე­შო­ებ­ის,­
სა­ინ­ფო­რამ­ციო­სტენ­დე­ბის­მო­წეს­რი­გე­ბა;
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის­ გა­ქი­რა­
ვე­ბის­სერ­ვი­სის­შექ­მნა­იმ­ერ­ეთ­ში;
შე­სა­ბა­მი­სი­ კად­რე­ბის­ გა­დამ­ზა­დე­ბა,­ კვა­ლი­ფი­კა­ცი­ის­ ამ­
აღ­ლე­ბა;.
ტუ­რიზ­მის­ სპე­ცი­ალ­იტ­ებ­ის­ მი­ერ­ თა­ვი­ან­თი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტე­ტე­ბის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ უკ­ეთ­ შეს­წავ­ლა­ და­
უკ­ვე­მოკ­ვლე­ული­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გაც­ნო­ბა;
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რი­ტუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბი­სა­და­სერ­ვი­სე­
ბის­ პი­არ­ის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ რო­გორც­ ად­გი­ლობ­რივ,­ ას­ევე­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ მას­შტა­ბით.­ ნაკ­ლე­ბად­ ცნო­ბილ­ ლო­კა­
ციბ­ზე­მე­დია­ტუ­რე­ბის­მოწყო­ბა;
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რიზ­მის­ სერ­ვი­სის­ მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­
სტა­ტის­ტი­კის­წარ­მო­ება;
ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­ებ­ის,­ ფი­ნან­სუ­რი­ ხელ­შეწყო­ბის­ სა­ხელ­
94
მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბი­სა­და­გრან­ტე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­სა­ჭი­
რო­უნ­არ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა;
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­ხელ­მწი­ფო­
ხედ­ვის/სტრა­ტე­გი­ის­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა,­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­მოქ­მე­
დო­გეგ­მის­შედ­გე­ნა;
თი­თოეულ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ ტუ­რის­
ტუ­ლი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­ გა­ვი­თა­რე­ბის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლო­
ბე­ბის­ და­სა­კონ­კრე­ტებ­ლად­ ოფ­იცი­ალ­ური­ დო­კუ­მენ­ტის­
შედ­გე­ნის­ მიზ­ნით,­ სა­მუ­შაო­ ჯგუ­ფის­ შექ­მნა,­ რო­მე­ლიც­
და­კომ­პლექ­ტე­ბა­შე­სა­ბა­მი­სი­სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბის­გან.­ჯგუფ­მა­
ერ­თობ­ლი­ვი­ შე­ფა­სე­ბით­ უნ­და­ შე­იმ­უშა­ოს­ ოფ­იცი­ალ­ური­
დას­კვნა­კონ­კრე­ტულ­ობი­ექ­ტზე­რა­ტი­პის­ტუ­რის­ტუ­ლი­მი­
მარ­თუ­ლე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბაა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი;
სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რის­ტუ­ლი­მარ­შრუ­ტე­ბის­შექ­მნა;
მთავ­რო­ბა­სა­და­ბიზ­ნეს­სექ­ტორს­შო­რის­თა­ნამ­შორ­მლო­
ბა,­რა­თა­და­ინ­ერ­გოს­და­გან­ვი­თარ­დეს­შე­სა­ბა­მის­ლო­კა­
ცი­ებ­ზე­სა­თავ­გა­და­სავ­ლო­ტუ­რის­ტუ­ლი­სერ­ვი­სე­ბი;
უს­აფ­რთხო­ებ­ის­სის­ტე­მის­დახ­ვე­წა;
სპორტ­სკო­ლე­ბის­შექ­მნა,­სა­დაც­მომ­ზად­დე­ბი­ან­მო­მა­ვა­
ლი­ინ­სტრუქ­ტო­რე­ბი.
 Sida
qarTli
I კვლევა კასპის მუნიციპალიტეტში
მეხილეობის კერძო სექტორის საჭიროების
იდენტიფიცირებისთვის
გია­გა­ჩე­ჩი­ლა­ძე,
არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცია­„ძა­ლა­დო­ბის­გან­დაც­ვის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­ქსე­ლი“

შესავალი ჩვე­ნი­ მი­ზა­ნი­ იყო­ გაგ­ვერ­კვია,­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­

მე­ხი­ლე­ობ­ის­ბიზ­ნეს­ში­ჩარ­თუ­ლი­ად­ამი­ან­ებ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­
კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ ში­და­ ქარ­თლის­ მხა­რე­ში­ მდე­ ები­გენ­ დე­რულ­ჭრილ­ში,­ას­ევე­მიგ­ვე­ღო­ინ­ფორ­მა­ცია,­თუ­
ბა­რე­ობს.­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ 17­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ ერ­ რამ­დ ე­
ნ ად­ ინ­ფორ­მი­რე­ბულ­ნი­ არი­ან­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­
თე­ულია.­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბის­ რე­ეს­ტრის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ ნეს­ში­ჩარ­თუ­ლი­მო­ქა­ლა­ქე­ები­იმ­სა­ხელ­მწი­ფო­თუ­სა­ერ­
კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­1­ქა­ლა­ქი­და­78­სო­ფე­ლია.­მუ­ნი­ თა­შო­რი­სო­პროგ­რა­მე­ბი­სა­თუ­პრო­ექ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ,­რაც­
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ცენ­ტრი­–­ქა­ლა­ქი­კას­პი­ ამ­ სფე­რო­ში­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­ და­ გა­მოგ­ვერ­კვია,­ თუ­ რამ­
თბი­ლი­სი­დან­ 48­ კი­ლო­მეტ­რზე­ მდე­ბა­რე­ობს.­ მო­სახ­ლე­ დე­ნად­სარ­გებ­ლო­ბენ­ამ­მხარ­და­ჭე­რით­მე­ხი­ლე­ობ­ის­ბიზ­
ობ­ის­ რიცხოვ­ნო­ბა­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ 2014­ წლის­ ნეს­ში­და­კა­ვე­ბუ­ლი­ად­ამი­ან­ები­–­ქა­ლე­ბი­და­მა­მა­კა­ცე­ბი­.­
აღ­წე­რის­მი­ხედ­ვით­შე­ად­გენს­43771­ს,­ამ­ავე­აღ­წე­რის­მი­ ­ას­ევე,­კვლე­ვა­მიზ­ნად­ის­ახ­ავ­და­შეგ­ვეტყო,­თუ­რამ­დე­ნად­
ხედ­ვით,­ქა­ლაქ­კას­პში­ცხოვ­რობს­13­423­ად­ამი­ანი.40­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მია­ კას­პე­ლი­ მე­ხი­ლე­ებ­ის­თვის­ ინ­ფორ­მა­
ცია,­რო­გო­რია­მათ­თვის­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­ღე­ბის­გზე­ბი,­რა­
კას­პი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ სა­შენ­ მა­სა­ლა­თა­ წარ­მო­ებ­ის­ ცენ­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­ ხვდე­ბა­ მათ­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ მი­ღე­ბის­ პრო­
ტრია.­აქ­მოქ­მე­დებს­ცე­მენ­ტის­ქარ­ხა­ნა,­რო­მე­ლიც­ად­გი­ ცეს­ში­და­რო­გო­რია­ეს­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­ქა­ლე­ბის­თვის­და­მა­
ლობ­რი­ვე­ბის­და­საქ­მე­ბის­ერთ­ერ­თი­ძი­რი­თა­დი­წყა­როა. მა­კა­ცე­ბის­თვის.­

კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ას­ევე­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლია­ სოფ­

ლის­მე­ურ­ნე­ობა,­რო­გორც­მე­ბოს­ტნე­ობა,­ას­ევე­მე­ხი­ლე­ მეთოდოლოგია
ობა­და­მე­ვე­ნა­ხე­ობა.­კას­პში­ბო­ლო­წლე­ბის­გან­მავ­ლო­ბა­
ში­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა­ მეფ­რინ­ვე­ლე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მზარ­დი­ კვლე­ვის­ მე­თო­დად­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ იქ­ნა­ პირ­ვე­ლა­დი­ და­
ტენ­დენ­ცი­აც,­საბ­ჭო­თა­კავ­ში­რის­პე­რი­ოდ­ის­ტრა­დი­ცი­იდ­ან­ მე­ორ­ადი­კვლე­ვა­–­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­სა­ჯა­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
გა­მომ­დი­ნა­რე.­ გა­მოთხო­ვა­შე­სა­ბა­მი­სი­ორ­გა­ნო­ებ­იდ­ან­და­მი­სი­და­მუ­შა­
ვე­ბა;­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვიუები:­
კვლე­ვის­თვის­ჩვენს­მი­ერ­შერ­ჩე­ული­მე­ხი­ლე­ობ­ის­დარ­
გი­დან,­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ძი­რი­თა­დად­ გან­ვი­თა­
•­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნეს­ში­
რე­ბუ­ლია­ბლის­და­ვაშ­ლის­კულ­ტუ­რე­ბის­მოყ­ვა­ნა.
და­საქ­მე­ბულ­ პი­რებ­თან­ მა­თი­ პრობ­ლე­მე­ბის,­ გა­
მოწ­ვე­ვე­ბის­ და­ მა­თი­ გა­და­ლახ­ვის­ შე­საძ­ლებ­ლო­
ბე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ წი­ნას­წარ­ შედ­გე­ნი­ლი­ კითხვა­რის­
მიზნები და ამოცანები გა­მო­ყე­ნე­ბით.­ ჩვენს­ მი­ერ­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ფერ­მე­
რე­ბის­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სფე­რო­ში­საქ­მი­ან­ობ­
კვლე­ვის­თვის­ შე­ირ­ჩა­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი,­ კერ­ძოდ­ ის­ სა­შუ­ალო­ პე­რი­ოდი­ 20­25­ წე­ლია­ და­ მერ­ყე­ობს­
კი,­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მდგო­მა­რე­ობა­ კას­პის­ 40­ წლი­ანი­ გა­მოც­დი­ლე­ბი­დან­ 4­ წლი­ან­ გა­მოც­დი­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში.­ კვლე­ვი­სას­ ჩვენს­ მი­ერ­ აქ­ცენ­ტი­ გა­ ლე­ბამ­დე.­(გა­მო­კითხუ­ლია­10­რეს­პონ­დენ­ტი);
კეთ­და­ გენ­დე­რულ­ მე­ინ­სტრი­მინ­გზეც,­ რა­თა­ გაგ­ვერ­კვია,­
თუ­ რამ­დე­ნად­ არი­ან­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ ქა­ლე­ბი­ სოფ­ლის­ •­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ სა­ჯა­რო­ სექ­ტორ­ში­ და­საქ­მე­ბულ­თათ­
მე­ურ­ნე­ობ­ის,­ კერ­ძოდ­ კი,­ კას­პში­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნეს­ში,­ ვის­ –­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­
რო­გო­რია­მა­თი­რო­ლი­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­ამ­დარ­გში­ სა­მი­ნის­ტროს­ კას­პის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­
და­ზო­გა­დად,­რო­გო­რია­ქა­ლე­ბის­თვის­პერ­სპექ­ტი­ვა­სოფ­ ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რის­ თა­ნამ­შრომ­ლებ­თან­ მათ­თა­ვის­
ლის­მე­ურ­ნე­ობ­აში,­კერ­ძოდ­კი­მე­ხი­ლე­ობ­აში­ჩარ­თუ­ლო­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ სექ­ტორ­ში­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ პი­რე­ბის­
ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­ პრობ­ლე­მე­ბი­სა­და­გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­გაც­ნო­ბის­და­ას­

40­­წყარო:­კასპის­მუნიციპალიტეტის­ოფიციალური­ვებ­გვერდი:­www.kaspi.gov.ge;
სტატისტიკის­ეროვნული­სამსახური­–­საქსტატი­–­მოსახლეობის­2014­წლის­საყოველთაო­აღწერის­ძირითადი­შედეგები­–­ზოგადი­ინფორმაცია­

96
 ევე­საკ­ვლე­ვი­ინ­ტერ­ვი­უს­ჩა­ტა­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­
ბით­(გა­მო­კითხუ­ლია­3­რეს­პონ­დენ­ტი);
კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბის­თვის­ გა­იმ­არ­თა­ შეხ­ვედ­რა­ გა­რე­მოს­
დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ კას­
პის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რის­ ხელ­
მძღვა­ნელ­თან­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­
მე­ხი­ლე­ობ­ის­ სფე­რო­ში­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ ად­ამი­ან­ებ­ის­ და­
ბიზ­ნე­სის­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ზო­გა­დი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
მი­ღე­ბის,­ას­ევე­მე­ხი­ლე­ობ­ის­პლან­ტა­ცი­ებ­ის­ლო­კა­ცი­ებ­ის­
გან­საზღვრის­თვის.
კვლევის შედეგები
სტატისტიკური მონაცემები
ხი­ლის­წარ­მო­ებ­ას,­გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­
ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­გან­მი­ღე­ბუ­ლი­სა­ჯა­რო­იფ­ორ­მა­ცი­ის­
თა­ნახ­მად,­ ში­და­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონ­ში­ ხი­ლის­ წარ­მო­ება­
2014­წელს­შე­ად­გენ­და­83.6­ათ­ას­ტო­ნას,­2015­წელს­ეს­რა­
ოდ­ენ­ობა­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ შემ­ცირ­და­ და­ შე­ად­გი­ნა­ 25.8­
ათ­ასი­ტო­ნა,­2016­წელს­კი­ზრდის­ტენ­დენ­ცია­გა­მო­იკ­ვე­თა­
და­წარ­მა­დო­ბამ­მი­აღ­წია­69.9­ათ­ას­ტო­ნას.­სა­მი­ნის­ტრომ­
ვერ­მოგ­ვა­წო­და­ინ­ფორ­მა­ცია­კონ­კრე­ტუ­ლად­კას­პის­მუ­
ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ტე­რი­ტო­რი­აზე­მე­ხი­ლე­ობ­ის­წარ­მა­დო­ბის­
შე­სა­ხებ.43
გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­
კას­პის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხურ­თან­
შეხ­ვედ­რი­სას­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­მე­ხი­ლე­ობ­ის,­კერ­ძოდ­კი,­
ბლის­და­ვაშ­ლის­პლან­ტა­ცი­ები­კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ტე­რი­ტო­რი­აზე­ძი­რი­თა­დად­ლო­კა­ლი­ზე­ბუ­ლია­სოფ­ლე­ბის­
–­ხოვ­ლე­სა­და­გრა­კა­ლის­არე­ალ­ში.­

გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­
ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე,­ გამოკითხვის შედეგები
2018­ წლის­ 1­ მა­ის­ის­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­და­
104­იურ­იდი­ული­პი­რი,­რო­მელ­თა­ძი­რი­თად­საქ­მი­ან­ობ­ას­ სა­ვე­ლე­ სა­მუ­შაოების­ დროს­ გა­მო­კითხუ­ლი­ 10­ პი­რი­დან­
წარ­მო­ად­გენ­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობა.­რაც­შე­ეხ­ება­ამ­სა­ 9­ ად­ამი­ანი­ თვი­თონ­ ფლობს­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნესს,­ ხო­
წარ­მო­თა­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ გენ­დე­რუ­ლად­ სეგ­რე­გი­რე­ბულ­ ლო­1­–­და­საქ­მე­ბუ­ლია­ამ­ბიზ­ნეს­ში,­რო­გორც­სე­ზო­ნუ­რი­
მო­ნა­ცე­მებს,­გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­ მუ­შა.­გა­მო­კითხულ­თა­სა­შუ­ალო­ას­აკი­58,5­წე­ლია.­გა­მო­
სა­მი­ნის­ტრო­დან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ კითხულ­თა­ შო­რის­ ყვე­ლა­ზე­ უფ­რო­სი­ 63,­ ხო­ლო­ ყვე­ლა­
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ წარ­მო­ებ­ით­ და­კა­ვე­ბულ­ სა­წარ­ ზე­უმ­ცრო­სი­50­წლი­საა.­ნი­შან­დობ­ლი­ვი­და­სა­ყუ­რადღე­
მო­თა­ მფლო­ბე­ლებს­ შო­რის­ 4­ ქა­ლი­ და­ 63­ მა­მა­კა­ცია.­ 2­ ბოა,­ რომ­ ჩვენს­ მი­ერ­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ყვე­ლა­ ად­ამი­ანი,­
სა­წარ­მოს­ მფლო­ბელ­თა­ სქე­სი­ შე­რე­ულია,­ რაც­ გუ­ლის­ ვინც­ბიზ­ნე­სის­მფლო­ბე­ლია,­მა­მა­კა­ცია­მა­შინ,­რო­ცა­ას­ევე­
ხმობს,­რომ­მფლო­ბელ­თა­შო­რის­არ­ის­ქა­ლი­და­მა­მა­კა­ცი,­ ჩვენს­მი­ერ­გა­მო­კითხუ­ლი,­ბიზ­ნეს­ში­სე­ზო­ნუ­რად­და­საქ­
27­შემ­თხვე­ვა­ში­მფლო­ბე­ლის­სქე­სი­უც­ნო­ბია,­8­შემ­თხვე­ მე­ბუ­ლი­მუ­შა­–­ქა­ლია.­რაც­შე­ეხ­ება­რეს­პონ­დენ­ტებ­ში­მკა­
ვა­ში­ერთ­ერ­თი­მფლო­ბე­ლი­მა­მა­კა­ცია­და­სხვა­მფლო­ბე­ ფი­ოდ­გა­მო­ხა­ტულ­გენ­დე­რულ­დის­ბა­ლან­სს­–­ის­ას­ახ­ავს­
ლის­სქე­სი­უც­ნო­ბია.41­ იმ­მდგო­მა­რე­ობ­ას,­რაც­რე­ალ­ურ­ად­არ­ის­კას­პის­მუ­ნი­ცი­
პა­ლი­ტე­ტის­ტე­რი­ტო­რი­აზე­მე­ხი­ლე­ობ­ის­ბიზ­ნე­სის­მფლო­
რაც­ შე­ეხ­ება­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ხე­ხი­ლის­ პლან­ ბე­ლებ­სა­ და­ ამ­ავე­ ბიზ­ნეს­ში­ და­საქ­მე­ბულ­ ორ­ივე­ სქე­სის­
ტა­ცი­ებ­ის­ ფარ­თობს,­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­ წარ­მო­მად­გენ­ლებს­შო­რის.­
და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­გან­ მი­ღე­ბუ­ლი­
ოფ­იცი­ალ­ური­მო­ნა­ცე­მე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სად,­სა­ქარ­თვე­ლოს­ •­ გა­მო­კითხვამ­ და­ რეს­პონ­დენ­ტთა­ შერ­ჩე­ვის­ პრო­
სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ 2014­ წლის­ სა­სოფ­ ცეს­მა­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ლო­სა­მე­ურ­ნეო­აღ­წე­რის­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნე­სის­ მფლო­
ლი­ტეტ­ში­2014­წლის­1­ოქ­ტომ­ბრის­მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ხე­ხი­ ბელ­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ მა­მა­კა­ცია­ მა­შინ,­ რო­ცა,­ ქა­
ლის­ბა­ღე­ბის­ფარ­თო­ბი­1247­ჰექ­ტარს­შე­ად­გენს. ­ 42
ლე­ბი­თით­ქმის­არ­არი­ან­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ბიზ­ნე­სის­
ხე­ხი­ლის­ძი­რე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­შე­სა­ხებ­გა­რე­მოს­დაც­ვი­ მფლო­ბე­ლებს­ შო­რის,­ ნაკ­ლე­ბად­ არი­ან­ წარ­მოდ­
სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­გან­მი­ღე­ბუ­ლი­ გე­ნი­ლი­ მე­ხი­ლე­ობ­აში­ და­საქ­მე­ბუ­ლებს­ შო­რის­ და­
სა­ჯა­რო­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ ძი­რი­თა­დად­ას­რუ­ლე­ბენ­სე­ზო­ნურ­და­მცი­რედ­ან­
ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ ხე­ხი­ლის­ ძი­რე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ აზღა­ურ­ებ­ად­სა­მუ­შაოებს.
434.9­ ათ­ასია,­ აქ­ედ­ან­ ნა­ყო­ფის­ მომ­ცემ­ ძირ­თა­ რა­ოდ­ენ­
ობა­შე­ად­გენს­372,­7­ათ­ასს,­ცალ­კე­მდგო­მი­ძი­რე­ბის­რა­ •­ გა­მო­კითხულ­თა­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ას­ ძი­რი­თად­ გა­
ოდ­ენ­ობა­ 116,­ 1­ ათ­ასია,­ ხო­ლო­ ნა­ყო­ფის­ მომ­ცე­მი­ ცალ­კე­ მოწ­ვე­ვე­ბად­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნეს­ში­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­
მდგო­მი­ ძი­რე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობაა­ 104.8­ ათ­ასი.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ მფლო­ბე­ლე­ბი­ ას­ახ­ელ­ებ­ენ­ მე­ლი­ორ­აცი­ის­ სის­ტე­

41­­სოფლის­მეურნეობის­სამინისტროს­პასუხი­საჯარო­ინფორმაციის­მოთხოვნაზე,­2018­წლის­1­ივნისი;
42­­სოფლის­მეურნეობის­სამინისტროს­პასუხი­საჯარო­ინფორმაციის­მოთხოვნაზე,­2018­წლის­23­მაისი;
43­­სოფლის­მეურნეობის­სამინისტროს­პასუხი­საჯარო­ინფორმაციის­მოთხოვნაზე,­2018­წლის­1­ივნისი;

97
 მის­ გა­უმ­არ­თა­ობ­ას,­ სარ­წყა­ვი­ წყლის­ უს­ის­ტე­მოდ,­
გრა­ფი­კის­ გა­რე­შე­ მი­წო­დე­ბას­ ან­ მე­ლი­ორ­აცი­ის­
სის­ტე­მის­ არ­არ­სე­ბო­ბას.­ ფერ­მე­რე­ბი­ მი­იჩ­ნე­ვენ,­
რომ­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გრძელ­ვა­დი­ანი­ გან­ვი­თა­რე­ბა­
შე­უძ­ლე­ბე­ლია­სა­ირ­იგ­აციო­სის­ტე­მე­ბის­მო­უწ­ეს­რი­
გებ­ლო­ბის­პი­რო­ბებ­ში.­ამ­ას­თან,­ის­ინი­მო­ითხო­ვენ­
სარ­წყა­ვი­ წყლის­ ლი­მი­ტის­ გაზ­რდა­საც.­ ფერ­მე­რე­
ბი­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­რომ­სა­ირ­იგ­აციო­წყლის­მი­წო­დე­ბა­
უს­ის­ტე­მოდ­ და­ არ­არ­აცი­ონ­ალ­ურ­ად­ ხდე­ბა.­ სარ­
წყა­ვი­წყა­ლი­კას­პელ­მე­ხი­ლე­ებს­მი­ეწ­ოდ­ებ­ათ­წვი­
მი­ან­პე­რი­ოდ­შიც,­რო­ცა­ამ­ისი­სა­ჭი­რო­ება­არ­არ­ის,­
ხო­ლო­გვალ­ვის­პე­რი­ოდ­ში,­რო­ცა­სარ­წყავ­წყალ­
ზე­მოთხოვ­ნა­იზ­რდე­ბა,­მი­წო­დე­ბუ­ლი­სა­ირ­იგ­აციო­
წყლის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ არ­ას­აკ­მა­რი­სია.­ ფერ­მე­რე­ბი­
მი­იჩ­ნე­ვენ,­რომ­ეს­ერთ­ერ­თ­პირ­ველ­რიგ­ში­გა­და­
საწყვე­ტი­პრობ­ლე­მაა.­
•­ ფერ­მე­რე­ბის­ მი­ერ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ პრობ­ლე­მად­
და­სა­ხელ­და­ შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­ უხ­არ­ის­ხო­ბა­ და­
სიძ­ვი­რე,­ სა­ჭი­რო­ აგ­რო­ტექ­ნი­კის­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­
რა­ოდ­ენ­ობა.­ფერ­მე­რე­ბი­მი­იჩ­ნე­ვენ,­რომ­მე­ხი­ლე­
ობ­ის­ბიზ­ნე­სის­პერ­სპექ­ტი­ული­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ გა­აკ­ონ­ტრო­ლოს­
ად­გი­ლობ­რივ­ბაზ­რებ­ზე­სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ­შე­მო­ტა­
ნი­ლი­შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­ხა­რის­ხი.
•­ კვლე­ვის­ თა­ნახ­მად,­ ფერ­მე­რებს­ პრობ­ლე­მუ­რი­
ურ­თი­ერ­თო­ბა­ აქ­ვთ­ სა­დაზღვე­ვო­ კომ­პა­ნი­ებ­თან,­
რაც­გა­მო­იხ­ატ­ება­იმ­აში,­რომ­ნა­ად­რე­ვი­ყინ­ვა,­რაც­
ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ მო­სავ­ლის­ მოყ­ვა­ნა­ში­ ერთ­ერ­
თი­ ძი­რი­თა­დი­ ხე­ლის­შემ­შლე­ლი­ გა­რე­მო­ებაა,­ სა­
დაზღვე­ვო­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ მი­ერ­ არ­ არ­ის­ აღ­ქმუ­ლი­
და­მა­ზი­ან­ებ­ელ­ ფაქ­ტო­რად.­ სეტყვის­ შემ­თხვე­ვა­ში­
კი,­ ფერ­მე­რე­ბის­ გან­ცხა­დე­ბით,­ სა­დაზღვე­ვო­ კომ­
პა­ნი­ებ­ის­ რე­აგ­ირ­ება­ დაგ­ვი­ან­ებ­ული­ და­ არა­ად­ეკ­
ვა­ტუ­რია.­
•­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­ სე­რი­ოზ­ულ­ პრობ­ლე­
მად­ ას­ახ­ელ­ებ­ენ­ იმ­ გა­რე­მო­ებ­ას­აც,­ რომ­ შხამ­ქი­
მი­კა­ტე­ბი­ და­ საწ­ვა­ვი­ ძვი­რია­ და­ კი­დევ­ ძვირ­დე­ბა­
მა­შინ,­ რო­ცა­ მათ­ მი­ერ­ წარ­მო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ცია­
იაფ­დე­ბა.­
•­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­აქ­ცენ­ტი­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­გა­
კეთ­და­ ნაკ­ლე­ბად­ ხა­რის­ხი­ანი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ფა­
სებ­ზე.­ მა­გა­ლი­თად,­ ნაკ­ლე­ბად­ ხა­რის­ხი­ანი­ ბლის­
ან­ვაშ­ლის­სა­რე­ალ­იზ­აციო­ფა­სი­ხი­ლის­მოყ­ვა­ნი­
სას­ და­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბი­სას­ და­ხარ­ჯულ­ თან­ხას­
ვერ­ ან­აზღა­ურ­ებს.­ მე­ხი­ლე­ ფერ­მე­რე­ბის­ ნა­წი­
ლი­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ შე­მა­ფერ­ხე­ბელ­
ფაქ­ტო­რად­ გა­ნი­ხი­ლა­ვენ­ ან­ალ­ოგი­ურ­ იმ­პორ­
ტი­რე­ბულ­ პრო­დუქ­ცი­აზე­ (ძი­რი­თა­დად­ ვაშ­ლზე)­
არ­სე­ბულ­და­ბალ­სა­რე­ალ­იზ­აციო­ფასს.­ის­ინი­მი­
იჩ­ნე­ვენ,­რომ­უხ­არ­ის­ხო­შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­პი­რო­
ბებ­ში­მათ­მი­ერ­წარ­მო­ებ­ულ­პრო­დუქ­ცი­ას­არ­გა­
98
აჩ­ნია­შე­სა­ბა­მი­სი­სა­სა­ქონ­ლო­სა­ხე,­რაც­თა­ნა­ბა­რი­
ფა­სის­ პი­რო­ბებ­შიც­ კი­ მათ­ პრო­დუქ­ცი­ას­ იმ­პორ­
ტი­რე­ბულ­ პრო­დუქ­ცი­ას­თან­ წამ­გე­ბი­ან­ პო­ზი­ცი­აში­
აყ­ენ­ებს.­
•­ ფერ­მე­რე­ბის­ნა­წი­ლის­მი­ერ­ხე­ლის­შემ­შლელ­ფაქ­
ტო­რად­ და­სა­ხელ­და­ სა­ხელ­მწი­ფოს­თან­ ურ­თი­ერ­
თო­ბი­სას­ ბი­ურ­ოკ­რა­ტი­ული­მე­ქა­ნიზ­მე­ბის­არ­სე­ბო­
ბა,­ რაც­ მათ­ ხელს­ უშ­ლის­ სა­ჭი­რო­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
დრო­ულ­ად­მი­ღე­ბა­ში.
•­ ფერ­მე­რე­ბი­ გა­მოწ­ვე­ვად­ გა­ნი­ხი­ლა­ვენ­ ბან­კებ­თან­
ურ­თი­ერ­თო­ბის­სა­კითხსაც.­მა­თი­მო­საზ­რე­ბით,­სა­
ბან­კო­სეს­ხის­მი­სა­ღე­ბად­მა­ღა­ლი­გა­რან­ტი­ებია­სა­
ჭი­რო,­ რაც­ მათ­თვის­ ხში­რად­ ხელ­მი­უწ­ვდო­მე­ლია,­
ას­ევე­პრობ­ლე­მაა­ბან­კე­ბის­მი­ერ­და­წე­სე­ბუ­ლი­მა­
ღა­ლი­ საპ­რო­ცენ­ტო­ გა­ნაკ­ვე­თე­ბი.­ მე­ხი­ლე­ ფერ­მე­
რე­ბის­ გან­ცხა­დე­ბით,­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გრძელ­ვა­დი­ანი­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სია­ შე­ღა­
ვა­თი­ან­ აგ­როკ­რე­დი­ტებ­ზე­ და­ სხვა­ სა­ფი­ნან­სო­ ინ­
სტრუ­მენ­ტებ­ზე­წვდო­მა.
•­ ფერ­მე­რე­ბის­ მი­ერ­ ერთ­ერთ­ უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნეს­
პრობ­ლე­მად­ და­სა­ხელ­და­ ხი­ლის­ გა­სა­ღე­ბის­ ბაზ­
რის­ სიმ­წი­რე.­ ფერ­მე­რე­ბი­ მი­იჩ­ნე­ვენ,­ რომ­ ხი­ლის­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ გახ­სნა­ მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­ შე­უწყობს­ ხელს­ რე­გი­ონ­ში­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბას.­ მა­თი­ გან­ცხა­დე­ბით,­ მო­ცე­მულ­ ეტ­
აპ­ზე­ხი­ლის­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­მო­ფუნ­ქცი­
ონ­ირ­ებს­მხო­ლოდ­გორ­ში,­რო­მე­ლიც­ამ­სფე­რო­ში­
ბუ­ნებ­რი­ვი­ მო­ნო­პო­ლის­ტია.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ახ­ალი­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ გახ­სნა­ ბო­ლოს­
მო­უღ­ებს­ მო­ნო­პო­ლი­ას­ და­ აის­ახ­ება­ სა­რე­ალ­იზ­
აციო­პრო­დუქ­ცი­ის­ფას­ზეც,­რაც­ფერ­მე­რე­ბის­შე­მო­
სა­ვალს­გაზ­რდის.­
•­ ჩვენს­ მი­ერ­ გა­მო­კითხუ­ლი­ კას­პე­ლი­ მე­ხი­ლე­ები,­
რო­მელ­თა­ სა­შუ­ალო­ ას­აკი,­ რო­გორც­ ზე­მოთ­ აღ­
ვნიშ­ნეთ,­50­წელ­ზე­მე­ტია,­დარ­გის­პერ­სპექ­ტი­ული­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნეს­ ფაქ­ტო­რად­
გა­ნი­ხი­ლა­ვენ­ მე­ხი­ლე­ობ­აში­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ ჩარ­
თუ­ლო­ბას.­ ის­ინი­ მი­იჩ­ნე­ვენ,­ რომ­ ნაკ­ლე­ბი­ შე­მო­
სავ­ლის­ გა­მო,­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბი­ თავს­ არ­იდ­ებ­ენ­ მე­
ხი­ლე­ობ­აში­ და­ ზო­გა­დად­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­აში­
საქ­მი­ან­ობ­ას­ და­ ქა­ლაქ­ში­ გა­და­დი­ან­ საცხოვ­რებ­
ლად.­
•­ ფერ­მე­რე­ბი­ მი­იჩ­ნე­ვენ,­ რომ­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გრძელ­
ვა­დი­ანი­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­
გი­ებ­ის­ გა­რე­შე­ შე­უძ­ლე­ბე­ლია,­ მათ­ კი,­ ას­აკ­ის­ გა­
მო,­უძ­ნელ­დე­ბათ­ან­ვერ­ახ­ერ­ხე­ბენ­თა­ნა­მედ­რო­ვე­
ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბას.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ახ­
ალ­გაზ­რდე­ბის­ხელ­შეწყო­ბა,­მა­თი­სოფ­ლის­მე­ურ­
ნე­ობ­აში­ ჩარ­თვის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ გა­და­უდ­ებ­ელი­
აუც­ილ­ებ­ლო­ბაა.
•­ კვლე­ვი­სას­ იყო­ შემ­თხვე­ვა,­ რო­ცა­ ფერ­მერ­მა­ ბიზ­
ნე­სის­ გა­ფარ­თო­ება­ პრი­ორ­იტ­ეტ­ად­ არ­ და­ას­ახ­ელა.­
მან­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბიზ­ნე­სი­ მი­სი­ ოჯ­ახ­ის­
მოთხოვ­ნი­ლე­ბებს­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებს,­ თუმ­ცა,­ პრობ­
ლე­მად­მი­იჩ­ნია­ად­გილ­ზე­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­
მოს­არ­არ­სე­ბო­ბა,­რაც­მას­აარ­იდ­ებ­და­პრო­დუქ­ცი­ის­
ტრან­სპორ­ტი­რე­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­ხარ­ჯებს.
•­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნეს­ში­ და­კა­ვე­ბუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბი­
მი­იჩ­ნე­ვენ,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფო­სის­ტე­მა­ტუ­რად­უნ­და­
ატ­არ­ებ­დეს­ მავ­ნებ­ლე­ბის­ მო­ნი­ტო­რინ­გს­ და­ მათ­
თან­ბრძო­ლი­სას­მაქ­სი­მა­ლუ­რი­ეფ­ექ­ტის­მი­საღ­წე­
ვად,­დრო­ულ­ად­უზ­რუნ­ველ­ყოფ­დეს­პრე­ვენ­ცი­ული­
სა­მუ­შაოების­ ჩა­ტა­რე­ბას.­ ის­ინი­ ას­ევე­ ხაზ­გას­მით­
აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ეფ­ექ­ტი­ანი­ იქ­ნე­ბა­ ად­გი­ლებ­ზე­
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ტრე­ნინგ­სე­მი­ნა­რე­ბი­სოფ­ლის­მე­ურ­
ნე­ობ­ის­სა­კითხებ­ზე.­ფერ­მე­რე­ბი­სა­ხელ­მწი­ფოს­გან­
დახ­მა­რე­ბას­ მო­ითხო­ვენ­ ხე­ხი­ლის­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­
და­მა­ღალ­პრო­დუქ­ტი­ული,­კარ­გი­სა­გე­მოვ­ნო­თვი­
სე­ბე­ბის­ მქო­ნე­ ჯი­შე­ბის­ და­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­
ლო­გი­ებ­ისა­და­მა­თი­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­
მა­ცი­ის­მი­წო­დე­ბი­სა­და­სწავ­ლე­ბის­სა­კითხებ­ში.­
•­ რაც­ შე­ეხ­ება­ წარ­მო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­იზ­
აცი­ას,­კას­პე­ლი­მე­ხი­ლე­ები­არ­იყ­ენ­ებ­ენ­თა­ნა­მედ­
რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებს­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­იზ­აცი­ის­
პრო­ცეს­ში.­ მა­თი­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­
ალ­იზ­აცი­ას­ დის­ტრი­ბუ­ტო­რე­ბის­ მეშ­ვე­ობ­ით­ ახ­ორ­
ცი­ელ­ებს,­ან­პი­რა­დად­ყი­დის­აგ­რო­ბა­ზარ­ზე.­
•­ ჩვენს­მი­ერ­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­კვლე­ვის­მო­ნა­წი­ლე­ფერ­
მე­რე­ბი­აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­რომ­არ­იცი­ან,­ან­ძა­ლი­ან­ზე­
და­პი­რუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცია­აქ­ვთ­მსოფ­ლი­ოს­წამ­ყვან­
ქვეყ­ნებ­ში­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­და­კერ­ძოდ,­მე­ხი­
ლე­ობ­ის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ არ­სე­ბუ­ლი­ მიღ­წე­ვე­ბი­სა­
თუ­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ თუმ­ცა,­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­
რომ­ აქ­ვთ­ სურ­ვი­ლი­ იც­ოდ­ნენ­ და­ მე­ტი­ შე­იტყონ­
სხვა­ ქვეყ­ნებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ გა­მოც­
დი­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ.­ მა­თი­ გან­ცხა­დე­ბით,­ სოფ­ლის­
მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­კითხებ­ზე­არ­სე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
მი­ღე­ბის­ ძი­რი­თა­დი­ წყა­რო­ მათ­თვის­ ტე­ლე­ვი­ზიაა­
(და­სახ­ლდა­ტე­ლე­კომ­პა­ნია­„სა­ფე­რა­ვი“).­
•­ გა­მო­კითხვის­ მო­ნა­წი­ლე­ ფერ­მე­რებს­ არ­ აქ­ვთ­ სა­
ერ­თა­შო­რი­სო­თუ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­
მი­ერ­ გა­მოცხა­დე­ბულ­ კონ­კურ­სებ­სა­ თუ­ პროგ­რა­
მებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­გა­მოც­დი­ლე­ბა.­რო­გორც­მა­
თი­ნა­წი­ლი­აღ­ნიშ­ნავს,­აქ­ვთ­ინ­ფორ­მა­ცია­სა­ხელ­
მწი­ფოს­მი­ერ­შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­პროგ­რა­მის­„აწ­არ­მოე­
სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­და­„და­ნერ­გე­მო­მა­ვა­ლი“­შე­სა­ხებ,­
თუმ­ცა­არ­ას­დროს­ჰქო­ნი­ათ­ამ­პროგ­რა­მა­ში­მო­ნა­
წი­ლე­ობ­ის­ თუნ­დაც­ წა­რუ­მა­ტე­ბე­ლი­ მცდე­ლო­ბა.­
ბიზ­ნე­სის­ გა­ფარ­თო­ებ­ის­ მიზ­ნით­ სახ­სრე­ბის­ მო­ძი­
ებ­ის­თვის­ კას­პე­ლი­ მე­ხი­ლე­ები­ ძი­რი­თა­დად­ ბან­
კის­გან­აღ­ებ­ულ­კრე­დი­ტებს­იყ­ენ­ებ­ენ,­მი­უხ­ედ­ავ­ად­
იმ­ისა,­რომ­მა­თი­გა­დახ­დის­ტვირ­თი­მათ­თვის­მძი­მე­
ვალ­დე­ბუ­ლე­ბას­წარ­მო­ად­გენს.­რაც­შე­ეხ­ება­სა­ერ­
თა­შო­რი­სო­ დო­ნო­რე­ბის­გან­ მი­ღე­ბულ­ სახ­სრებს,­
ყვე­ლა­ გა­მო­კითხუ­ლი­ აცხა­დებს,­ რომ­ არ­ ფლობს­
ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ამ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­შე­სა­ხებ.­
•­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­გან­ მი­ღე­ბუ­ლი­
დახ­მა­რე­ბის­შე­სა­ხებ­სა­უბ­რი­სას,­გა­მო­კითხუ­ლე­ბის­
მი­ერ­და­სა­ხელ­და,­და­ახ­ლო­ებ­ით,­სა­მი­წლის­წი­ნათ,­
ლი­ეტ­უვ­ეს­ რეს­პუბ­ლი­კის­ მხარ­და­ჭე­რით­ ორ­გა­ნი­
ზე­ბუ­ლი­ ტრე­ნინ­გი,­ სა­დაც­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­
სუფ­ლე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბიც­მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ­
და­ სა­დაც­ ფერ­მე­რებ­მა­ სა­სარ­გებ­ლო­ ცოდ­ნას­თან­
ერ­თად­ სა­ჩუქ­რად­ ხა­რის­ხი­ანი­ შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბიც­
მი­იღ­ეს.­ის­ინი­ერ­თხმად­აღ­ნიშ­ნა­ვენ­მსგავ­სი­ტრე­
ნინ­გე­ბის­ჩა­ტა­რე­ბის­ეფ­ექ­ტი­ან­ობ­ას­და­შე­სა­ბა­მი­სი­
გა­ნათ­ლე­ბის­ მი­ღე­ბას­ მა­თი­ ბიზ­ნე­სის­ გან­ვი­თა­რე­
ბის­თვის­აუც­ილ­ებ­ელ­წი­ნა­პი­რო­ბად­გა­ნი­ხი­ლა­ვენ.­
•­ გა­მო­კითხულ­ფერ­მე­რებს­არ­ჰქონ­დათ­ინ­ფორ­მა­
ცია­DCFTA­–­„ევ­რო­კავ­შირ­თან­ღრმა­და­ყოვ­ლის­
მომ­ცვე­ლი­თა­ვი­სუ­ფა­ლი­სა­ვაჭ­რო­სივ­რცის­შე­სა­ხებ­
შე­თან­ხმე­ბის“­­თა­ობ­აზე.­მათ­ას­ევე­არ­იც­ოდ­ნენ­იმ­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ რი­თაც,­ DCFTA­ს­ შე­
სა­ბა­მი­სად,­შე­უძ­ლი­ათ­მა­თაც­ის­არ­გებ­ლონ.­თუმ­ცა,­
მას­ შემ­დეგ,­ რაც­ მოკ­ლედ­ გან­ვუ­მარ­ტეთ­ DCFTA­ს­
ძი­რი­თა­დი­ პრინ­ცი­პე­ბი­ და­ შე­მო­თა­ვა­ზე­ბე­ბი,­ ფერ­
მე­რებ­მა­ აღ­ნიშ­ნეს,­ რომ­ შე­თან­ხმე­ბა­ სარ­გებ­ლის­
მომ­ტა­ნი­ იქ­ნე­ბა­ ქვეყ­ნის­თვი­საც­ და­ მათ­თვი­საც­ იმ­
შემ­თხვე­ვა­ში,­ თუ­ სწო­რად­ მოხ­დე­ბა­ ფერ­მე­რე­ბის­
ინ­ფორ­მი­რე­ბა­ შე­თან­ხმე­ბის­ ფარ­გლებ­ში­ არ­სე­ბუ­
ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­შე­სა­ხებ.­
•­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად­ გვინ­და­ აღ­ვნიშ­ნოთ­ მე­ხი­ლე­
ობ­ის­ბიზ­ნეს­ში­და­საქ­მე­ბუ­ლი­ქა­ლის­პო­ზი­ცია,­რო­
მელ­მაც­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ მი­სი­ შრო­მის­ ან­აზღა­ურ­ება­
და­ბა­ლია­ მა­შინ,­ რო­ცა­ შრო­მის­ პი­რო­ბე­ბი­ მძი­მეა.­
მი­სი­სა­მუ­შაო­დრო­არ­არ­ის­ლი­მი­ტი­რე­ბუ­ლი,­სის­
ტე­მა­ტუ­რად­ უწ­ევს­ 8­ სა­ათ­ზე­ მე­ტი­ მუ­შა­ობა,­ თუმ­
ცა,­ შრო­მის­ ან­აზღა­ურ­ებ­აზე­ ეს­ არ­ აის­ახ­ება.­ აღ­
სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ კვლე­ვის­ მო­ნა­წი­ლე­ ქალ­ბა­ტონს­
მი­ღე­ბუ­ლი­ აქ­ვს­ მო­ნა­წი­ლე­ობა­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ მი­ერ­ ჩა­ტა­რე­ბულ­ სხვა­დას­ხვა­
ტრე­ნინ­გებ­ში­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­აში­ მოწყო­ბი­
ლო­ბა­და­ნად­გა­რე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ თუმ­
ცა,­იმ­ის­გა­მო,­რომ­ბიზ­ნე­სის­წა­მო­საწყე­ბი­საწყი­სი­
კა­პი­ტა­ლის­ მო­ბი­ლი­ზე­ბა­ ვერ­ შეძ­ლო,­ გარ­კვე­ული­
ცოდ­ნის­მი­უხ­ედ­ავ­ად,­იგი­ეწ­ევა­ნაკ­ლე­ბად­კვა­ლი­
ფი­ცი­ურ­და­მცი­რედ­ან­აზღა­ურ­ებ­ად­სე­ზო­ნურ­საქ­
მი­ან­ობ­ას.­კვლე­ვის­მო­ნა­წი­ლე­ქალ­ბა­ტო­ნი­თა­ვი­სი­
გან­ვი­თა­რე­ბის­ თუ­ შე­მო­სავ­ლის­ გაზ­რდის­ წი­ნა­პი­
რო­ბად­ დამ­ქი­რა­ვებ­ლის­ ბიზ­ნე­სის­ გა­ფარ­თო­ებ­ას­
მი­იჩ­ნევს.­ იგი­ მი­იჩ­ნევს,­ რომ,­ თუ­ დამ­ქი­რა­ვებ­ლის­
შე­მო­სავ­ლე­ბი­გა­იზ­რდე­ბა,­მა­შინ­მი­სი,­რო­გორც­და­
ქი­რა­ვე­ბუ­ლის­შრო­მის­ან­აზღა­ურ­ებ­აც­მო­იმ­ატ­ებს.­
99
 გარ­და­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ სფე­რო­ში­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ ფერ­მე­
რე­ბი­სა,­ ინ­ტერ­ვიუ­ ჩა­ვა­ტა­რეთ­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­ და­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ კას­პის­ სა­ინ­ფორ­
მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რის­ თა­ნამ­შრო­მელ­ბის­
გან­ შემ­დგარ­ ფო­კუს­ჯგუფ­თან.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ გა­რე­მოს­
დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ კას­პის­
სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხურ­ში­ რო­გორც­
ხელ­მძღვა­ნე­ლი,­ ისე­ ყვე­ლა­ თა­ნამ­შრო­მე­ლი­ არ­ის­ მა­მა­
კა­ცი.­ კას­პის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­
რის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­მი­ერ­გა­მოკ­ვე­თი­ლი­პრი­ორ­იტ­
ეტ­ები­ძი­რი­თა­დად­და­ემ­თხვა­ფერ­მე­რე­ბის­გა­მო­კითხვის­
შე­დე­გებს.­მა­თი­ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ტე­რი­ტო­რი­აზე­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ და­ კონ­კრე­ტუ­ლად­
მე­ხი­ლე­ობ­ის­დარ­გში­და­საქ­მე­ბუ­ლი­ად­ამი­ან­ებ­ის­თვის­ძი­
რი­თად­პრობ­ლე­მებს­წარ­მო­ად­გენს:
•­ სარ­წყა­ვი­სის­ტე­მე­ბის­გა­უმ­არ­თა­ობა­ან­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ტექ­ნი­კის­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­
რა­ოდ­ენ­ობა;
•­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ ცოდ­ნის­
ნაკ­ლე­ბო­ბა;­
•­ გა­სა­ღე­ბის­ბაზ­რე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­არ­ქო­ნა;­
•­ სა­ჯა­რო­ მო­ხე­ლე­ები­ არ­სე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­
დაწყვე­ტის­ გზად­ მოიაზრებენ­ ად­გილ­ზე­ სა­ვე­ლე­
გას­ვლე­ბის­ და­ სას­წავ­ლო­ სე­მი­ნა­რე­ბის­ მოწყო­ბას­
და­ბიზ­ნეს­ში­ჩარ­თუ­ლი­პი­რე­ბის­მეტ­ინ­ფორ­მი­რე­
ბუ­ლო­ბას.­ ის­ინი­ აღ­ნიშ­ნა­ვენ,­ რომ­ ხელს­ უწყო­ბენ­
იმ­პროგ­რა­მე­ბის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ას,­რა­საც­სა­ხელ­
მწი­ფო­ სთა­ვა­ზობს­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სფე­რო­
ში­ და­საქ­მე­ბულ­ ად­ამი­ან­ებს.­ მაგ:­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­
აწ­ვდი­ან­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­
ბი­სა­ და­ პრო­ექ­ტე­ბის,­ მა­გა­ლი­თად,­ „და­ნერ­გე­ მო­
მავ­ლის“­შე­სა­ხებ,­ხო­ლო,­სა­დაც­ეს­შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­
ახ­დე­ნენ­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ინ­ფორ­მი­რე­ბას­ სოფ­ლის­
მე­ურ­ნე­ობ­ის­დარ­გში­არ­სე­ბუ­ლი­სი­ახ­ლე­ებ­ის­შე­სა­
ხებ­ ინ­ტერ­ნე­ტის,­ მათ­ შო­რის­ სო­ცი­ალ­ური­ ქსე­ლე­
ბის­სა­შუ­ალ­ებ­ით.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
•­ კას­პის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ტე­რი­ტო­რი­აზე­მე­ხი­ლე­ობ­
ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ პირ­ვე­ლი­ რი­გის­ ამ­ოც­ან­ად,­
რო­გორც­ ფერ­მე­რებ­მა,­ ას­ევე­ სა­ჯა­რო­ მო­ხე­ლე­ებ­მა,­
და­ას­ახ­ელ­ეს­სა­ირ­იგ­აციო­სის­ტე­მე­ბის­მოწყო­ბა/რე­აბ­
ილ­იტ­აცია­და­ირ­იგ­აცი­ის­სის­ტე­მა­ტი­ზა­ცია;
•­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
სა­ხელ­მწი­ფოს­მი­ერ­მოხ­დეს­სა­რე­ალ­იზ­აციო­შხამ­
ქი­მი­კა­ტე­ბის­ხა­რის­ხის­მო­ნი­ტო­რინ­გი;
100
•­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
სა­ხელ­მწი­ფოს­ მი­ერ­ მოხ­დეს­ ფერ­მე­რე­ბის­ დრო­
ული­ ინ­ფორ­მი­რე­ბა­ მავ­ნებ­ლე­ბი­სა­ და­ მათ­თან­
ბრძო­ლის,­ ას­ევე­ პრე­ვენ­ცი­ული­ ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­
დრო­ულ­ად­გა­ტა­რე­ბის­შე­სა­ხებ;
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ხი­ლის­გა­და­მა­
მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ დი­ვერ­სი­ფი­კა­ცია,­ რაც­
გა­მო­იწ­ვევს­ ნაკ­ლე­ბად­ ხა­რის­ხი­ან­ პრო­დუქ­ცი­აზე­
ად­ეკ­ვა­ტუ­რი­ფა­სის­გან­საზღვრას;
•­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ ის­იც,­ რომ­ ფერ­მე­რე­
ბის­ სა­შუ­ალო­ ას­აკი­ არ­ის­ 58,5­ წე­ლი.­ ახ­ალ­გაზ­
რდე­ბი­არ­არი­ან­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­მე­ხი­ლე­ობ­აში­
საქ­მი­ან­ობ­ით.­ მნიშ­ნე­ლო­ვა­ნია­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­
მი­ერ­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ ჩარ­თუ­ლო­ბის­თვის­ ხელ­
შემ­წყო­ბი­ პრო­ექ­ტე­ბის­ წა­ხა­ლი­სე­ბა­ ამ­ მი­მარ­თუ­
ლე­ბით;­
•­ აგ­რო­დაზღვე­ვის­ პროგ­რა­მე­ბი­ ვერ­ მუ­შა­ობს­ წი­
ნას­წარ­ და­გეგ­მი­ლი­ მო­ლო­დი­ნის­ შე­სა­ბა­მი­სად­ და­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მა­თი­ გან­ხილ­ვა­ და­ გა­და­ხედ­ვა­
ფერ­მე­რებ­თან­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით;­
•­ პრობ­ლე­მაა­ ის­იც,­ რომ­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ბიზ­ნე­სის­
მფლო­ბელ­თა­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ არ­ის­
მა­მა­კა­ცი­ და­ ქა­ლე­ბის­თვის­ ეს­ ბიზ­ნე­სი­ მხო­ლოდ­
მცი­რე­ სე­ზო­ნუ­რი­ შე­მო­სავ­ლის­ მი­ღე­ბის­ წყა­როდ­
რჩე­ბა;
•­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ მე­ხი­
ლე­ობ­აში­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ ბიზ­
ნე­სის­ გა­ფარ­თო­ებ­ის­ ერ­თა­დერთ­ წყა­როს­ წარ­
მო­ად­გენს­ მხო­ლოდ­ კო­მერ­ცი­ული­ ბან­კე­ბის­გან­
მი­ღე­ბუ­ლი­ მა­ღალ­პრო­ცენ­ტი­ანი­ სეს­ხე­ბი­ და­ მათ­
თით­ქმის­ არ­ აქ­ვთ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­ხელ­მწი­ფოს­
მი­ერ­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ული­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ პროგ­
რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ;­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მი­ერ­ გა­წე­ული­
სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი­ არ­ას­აკ­მა­რი­სია­ ამ­
მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ და­ სა­კო­მუ­ნი­კა­ციო­ სტრა­ტე­გი­
ები­ სა­ჭი­რო­ებს­ გა­აქ­ტი­ურ­ებ­ის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­
გა­და­ხედ­ვას;­
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­
რი­ტო­რი­აზე,­ სოფ­ლად­ და­საქ­მე­ბუ­ლი­ ფერ­მე­რე­
ბის­თვის­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის,­ ას­ევე­
სა­ხელ­მწი­ფო­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ პროგ­რა­მე­ბი­სა­ თუ­
პრო­ექ­ტე­ბის,­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბე­ბის­
შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ად­გილ­ზე­მი­წო­დე­ბა;
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ მე­ხი­
ლე­ობ­აში­ და­საქ­მე­ბულ­ ფერ­მე­რებ­სა­ და­ გა­რე­მოს­
დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­
კას­პის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­
ხურს­შო­რის­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა,­რაც­შე­იძ­
 ლე­ბა­აიხ­სნას,­ერ­თი­მხრით,­შე­სა­ბა­მის­სამ­სა­ხურ­ში­ აზღა­ურ­ება,­რად­გან­ის­ინი­ძი­რი­თა­დად­და­ქი­რა­ვე­
მცი­რე­რე­სურ­სით,­მე­ორე­მხრით,­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ ბულ­მუ­შა­ხელს­წარ­მო­ად­გე­ნენ.
ერ­ინ­ოვ­აცი­ებ­ის­ნაკ­ლე­ბი­ცოდ­ნით;
•­ ქა­ლე­ბის­თვის­ და­მა­ტე­ბით­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­
•­ კას­პე­ლი­მე­ხი­ლე­ები­გა­მო­ხა­ტა­ვენ­მზად­ყოფ­ნას,­მი­ გენს­ ის­იც,­ რომ,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ გარ­კვე­ული­ ცოდ­ნი­
იღ­ონ­მე­ტი­ცოდ­ნა­და­გა­ეც­ნონ­მათ­დარ­გში­არ­სე­ სა­ და­ ცოდ­ნის­ შე­ძე­ნის­ მი­მართ­ ღიაობისა,­ მწი­რი­
ბულ­ინ­ოვ­აცი­ებს,­რა­საც­გან­ვი­თა­რე­ბის­წი­ნა­პი­რო­ ფი­ნან­სუ­რი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­გა­მო,­მათ­არ­აქ­ვთ­
ბად­მი­იჩ­ნე­ვენ; შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­თა­ვად­წა­მო­იწყონ­ბიზ­ნე­სი­და­იძ­
ულ­ებ­ული­ არი­ან­ შე­მო­თა­ვა­ზე­ბულ­ და­ბალ­კვა­ლი­
•­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ მე­ხი­ლე­ობ­აში­ და­საქ­მე­ ფი­ცი­ურ­ და­ და­ბა­ლა­ნაზღა­ურ­ებ­ად­ სა­მუ­შა­ოს­ და­
ბუ­ლი­ ქა­ლე­ბი­სა­ და­ მა­მა­კა­ცე­ბის­თვის­ არ­სე­ბუ­ლი­ თან­ხმდნენ.
გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­ მკვეთ­რად­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია­ –­ მა­მა­
კა­ცე­ბის­თვის­ ძი­რი­თად­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ არ­სე­ბუ­ლი­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ ეფ­ექ­ტუ­რად­ მოგ­ვა­რე­ბის­ შემ­
ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ძი­ება,­ თხვე­ვა­ში­ კას­პის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­ის­
ქა­ლე­ბის­თვის­კი­ძი­რი­თა­დი­პრობ­ლე­მაა­მცი­რე­ან­ მე­ხი­ლე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­დი­დი­პო­ტენ­ცი­ალი.

101
 II DCFTA-სთან დაკავშირებული აღქმები და
ადგილობრივი და ცენტრალური
ხელისუფლების როლი მცირე მეურნეების
მიერ DCFTA-ით მინიჭებული
შესაძლებლობების გამოყენების
ხელშეწყობაში შიდა ქართლის რეგიონში
მი­ხე­ილ­ჩი­ტა­ძე,­ნა­თია­ნა­დი­რა­ძე,­კა­ხა­სეხ­ნი­აშ­ვი­ლი,
გო­რის­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ცენ­ტრი
შესავალი
რო­გორც­ ცნო­ბი­ლია,­ ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­
ლის­მომ­ცვე­ლი­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­
შე­თან­ხმე­ბა­ (DCFTA)­ ას­ოც­ირ­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბის­
უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­ნა­წი­ლია­(IV­კა­რი­–­ვაჭ­რო­ბა­და­ვაჭ­
რო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­სა­კითხე­ბი),­რად­გან­სწო­რედ­
ის­მო­იც­ავს­ევ­რო­კავ­შირ­თან­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ინ­ტეგ­რა­ცი­ის­
მე­ქა­ნიზ­მს­ და­ სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის­ ხსნის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­
ში­და­ბა­ზარს.
DCFTA­ის­ ამ­ოქ­მე­დე­ბით,­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ წარ­მო­ებ­ულ­
სა­ქო­ნელ­სა­ და­ მომ­სა­ხუ­რე­ბას,­ გარ­კვე­ული­ პი­რო­ბე­ბის­
დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ გა­ეხ­სნე­ბა­ მსოფ­ლი­ოს­
უმ­სხვი­ლე­სი­ბა­ზა­რი,­რო­მე­ლიც­ამ­ეტ­აპ­ზე­აერ­თი­ან­ებს­28­
ქვე­ყა­ნას­და­500­მი­ლი­ონ­ზე­მეტ­მომ­ხმა­რე­ბელს.­შე­სა­ბა­
მი­სად,­ ამ­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ ძალ­ზე­ მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნია­ქარ­თვე­ლი­მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის.­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნი­ იყო,­ გა­მო­ევ­ლი­ნა­ ში­და­ ქარ­თლში,­ სა­
სოფ­ლო­ თე­მე­ბის­ მცი­რე­ მე­ურ­ნე­ებს­ შო­რის­ DCFTA­სთან­
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­აღ­ქმე­ბი­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­და­ცენ­ტრა­
ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ რო­ლი­ მცი­რე­ მე­ურ­ნე­ებ­ის­ მი­ერ­
DCFTA­ს­ მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­
ხელ­შეწყო­ბა­ში.­კვლე­ვის­დი­ზა­ინ­ის­ეტ­აპ­ზე,­მიზ­ნი­დან­გა­
მომ­დი­ნა­რე,­გა­ნი­საზღვრა­შემ­დე­გი­ძი­რი­თა­დი­საკ­ვლე­ვი­
კითხვე­ბი:­
•­ რამ­დე­ნად­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლე­ბი­ არი­ან­ ში­და­ ქარ­
თლში,­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ გამ­ყო­ფი­ ხა­ზის­ გას­
წვრივ­მცხოვ­რე­ბი­მცი­რე­მე­ურ­ნე­ები­DCFTA­ს­შე­სა­
ხებ?
•­ რა­ აღ­ქმე­ბი/და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­ არ­სე­ბობს­ DCFTA­
სთან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ და­ რა­ ფაქ­ტო­რე­ბი­ ახ­დე­ნენ­
გავ­ლე­ნას­ამ­აღ­ქმებ­ზე­საკ­ვლევ­არე­ალ­ში?
102
•­ რა­ ხე­ლის­შემ­შლე­ლი/ხელ­შემ­წყო­ბი­ ფაქ­ტო­რე­ბი­
არ­სე­ბობს­ (მაგ.­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ სეს­ხე­ბი,­ სა­ხელ­მწი­
ფო­სუბ­სი­დი­ები,­ტექ­ნი­კუ­რი­დახ­მა­რე­ბა­წარ­მო­ებ­ის­
პრო­ცე­სის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ სტან­დარ­ტებ­თან­ და­სა­
ახ­ლო­ვებ­ლად­ან­მა­თი­არ­არ­სე­ბო­ბა,­წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­
მცი­რე­მე­წარ­მე­ებ­ის­მა­გა­ლი­თე­ბი)­იმ­ის­ათ­ვის,­რომ­
სა­მიზ­ნე­ ჯგუ­ფის­ მცი­რე­ მე­ურ­ნე­ებ­მა­ ის­არ­გებ­ლონ­
DCFTA­ით?
მეთოდოლოგია
კვლე­ვის­ მე­თო­დად­ შერ­ჩე­ულ­ იქ­ნა­ ნა­ხევ­რად­ სტრუქ­
ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­ ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­ვიუები,­ ხო­ლო­
რეს­პონ­დენ­ტე­ბად­ შე­ირ­ჩნენ­ ზა­ალ­ ახ­ალ­კა­ცი,­ სო­ფელ­
დვან­ში­ მცხოვ­რე­ბი­ მცი­რე­ მე­ურ­ნე­ და­ იმ­ავე­ სოფ­ლის­
მკვიდ­რი­ იური­ კო­პა­ძე,­ რო­მელ­საც­ აქ­ვს­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­
მცი­რე­ სა­მე­ურ­ნეო­ ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­ებ­ის­ გა­მოც­დი­ლე­ბა.­
იგი­ახ­დენს­ად­გილ­ზე­მოყ­ვა­ნი­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­გა­და­მუ­
შა­ვე­ბას­და­რე­ალ­იზ­ებ­ას­სა­ვაჭ­რო­ქსე­ლე­ბის­მეშ­ვე­ობ­ით,­
აქ­ვს­ მოქ­ნი­ლი­ სა­წარ­მოო­ ბა­ზა,­ რო­მე­ლიც­ სა­შუ­ალ­ებ­ას­
იძ­ლე­ვა,­ გა­და­ამ­უშა­ოს­ ფაქ­ტი­ურ­ად­ ყვე­ლა­ სა­ხის­ პრო­
დუქ­ტი,­ რაც­ ად­გი­ლობ­რივ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­ მო­ყავს.­შე­სა­
ბა­მი­სად,­ აქ­ვს­ სტა­ბი­ლუ­რი­ და­ საკ­მა­ოდ­ და­ბალ­ფა­სი­ანი­
ნედ­ლე­ულ­ის­ ბა­ზა,­ ხო­ლო­ რე­ალ­იზ­ება­ ნა­ტუ­რა­ლუ­რი­
მცი­რე­სე­რი­ული­პრო­დუქ­ცი­ის­სა­ხით­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­საკ­
მა­ოდ­მა­ღალ­ფა­სად.­აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­რომ­სო­ფე­ლი­დვა­ნი­
კონ­ფლიქ­ტით­და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლი­სო­ფე­ლია,­რაც­უდ­ავ­ოდ­
სძენს­ გარ­კვე­ულ­ სპე­ცი­ფი­კას­ სო­ფელ­ში­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბას­ და­ დი­დი­ ალ­ბა­თო­ბით­ და­მა­ტე­ბით­ ბა­
რი­ერ­ებ­საც­ქმნის.­რაც­შე­ეხ­ება­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წარ­მო­
მად­გენ­ლებს,­ კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბად­
შე­ირ­ჩნენ­ მა­მუ­კა­ ლომ­სა­ძე,­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­
ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­ში­და­ქარ­თლის­სამ­მარ­
თვე­ლოს­ ხელ­მძღვა­ნე­ლი­ და­ მე­რაბ­ მე­ლა­ნაშ­ვი­ლი,­ გო­
რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­საკ­რე­ბუ­ლოს­ქო­ნე­ბის­მარ­თვის,­
ბუ­ნებ­რი­ვი­ რე­სურ­სე­ბის,­ აგ­რა­რულ­ და­ მი­წის­ სა­კითხთა­
კო­მი­სი­ის­თავ­ჯდო­მა­რე.­
ძი­რი­თად­ საკ­ვლევ­ კითხვებ­ზე­ დაყ­რდნო­ბით,­ შე­მუ­შავ­და­ სა­დაც­მო­ნა­წი­ლე­ებს­გა­აც­ნეს­ინ­ფორ­მა­ცია­DCFTA­ის­შე­
უფ­რო­დე­ტა­ლუ­რი­კითხვე­ბი­რეს­პონ­დენ­ტთა­თი­თოუელი­ სა­ხებ.­ორ­ივე­მე­ურ­ნე­აღ­ნიშ­ნავს,­რომ­მსგავ­სი­შეხ­ვედ­რა­
კა­ტე­გო­რი­ის­თვის­ (მე­ურ­ნე­ები,­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ სო­ფელ­ში­ ან­ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­ ცენ­ტრში­
ლე­ბა,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხელ­სუფ­ლე­ბა).­ არ­ას­დროს­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლა.­ მი­სი­ვე­ თქმით,­ ტე­ლე­ვი­ზი­ით­
მხო­ლოდ­ის­შუქ­დე­ბა,­თუ­რა­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბას­მო­ეწ­ერა­
ხე­ლი­და­რა­გა­კეთ­და.­თუმ­ცა,­ნაკ­ლე­ბია­ინ­ფორ­მა­ცია­იმ­
ის­შე­სა­ხებ,­თუ­რო­გორ­უნ­და­ის­არ­გებ­ლოს­მო­სახ­ლე­ობ­ამ­
კვლევის შედეგები DCFTA­ით.­მა­გა­ლი­თად,­ზა­ალ­ახ­ალ­კა­ცი­აღ­ნიშ­ნავს:­„არ­
ვი­ცით­ან­რა­სა­ხის­პრო­დუქ­ტი­უნ­და­იყ­ოს,­ან­რა­სტან­დარ­
განწყობა და ინფორმაციის წყაროები ტს­უნ­და­აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­დეს,­რომ­უკ­ან­არ­დაგ­ვიბ­რუნ­დეს“.­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ ახ­ალ­კა­ცის­ აზ­რით,­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­
სოფ­ლად­ მცხოვ­რებ­ მე­ურ­ნე­ებ­თან­ ინ­ტერ­ვიუების­ შე­დე­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­მა­მე­ტი­მუ­შა­ობა­უნ­და­გას­წი­ონ­სა­ხელ­მწი­
გე­ბის­მი­ხედ­ვით­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­სოფ­ლად­მცხოვ­რე­ბი­ ფო­სტრუქ­ტუ­რებ­თან­ერ­თად,­რა­თა­მო­სახ­ლე­ობ­ას­მი­ეწ­
მო­სახ­ლე­ობ­ის­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­ და­დე­ბი­თა­დაა­ გან­წყო­ბი­ ოდ­ოს­სა­ჭი­რო­და­პრაქ­ტი­კუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცია.­
ლი­DCFTA­ის­მი­მართ.­ის­ინი­მი­იჩ­ნე­ვენ,­რომ­ეს­მე­ქა­ნიზ­
მი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ და­ ცენ­ტრა­ლუ­რის­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­
პრო­დუქ­ცი­ის­გა­სა­ღე­ბის­სა­შუ­ალ­ებ­ას­იძ­ლე­ვა,­რაც­ეკ­ონ­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ თქმით,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­წო­დე­
ომ­იკ­ურ­ად­ გა­აძ­ლი­ერ­ებს­ ად­გი­ლობ­რივ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას.­ ბის­ კუთხით­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ და­ კო­ორ­დი­ნა­ცია­ ად­გი­
თუმ­ცა,­ რო­გორც­ ირ­კვე­ვა,­ რეს­პონ­დენ­ტებს­ აქ­ვთ­ არ­ას­ ლობ­რივ­და­ცენ­ტრა­ლურ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­შო­რის­მე­ტად­
წო­რი­შე­ხე­დუ­ლე­ბაც,­გან­სა­კუთ­რე­ბით­იმ­ას­თან­და­კავ­ში­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია.­ მა­მუ­კა­ ლომ­სა­ძემ(გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­
რე­ბით,­თუ­რას­შე­უწყობს­ხელს­ამ­გვა­რი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა.­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ში­და­ ქარ­თლის­
კერ­ძოდ,­ის­ინი­ფიქ­რო­ბენ,­რომ­ეს­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ხელს­ სამ­მარ­თვე­ლოს­ ხელ­მძღვა­ნე­ლი)­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ გა­რე­
შე­უწყობს­პრო­დუქ­ცი­ის­სტან­დარ­ტის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას,­რაც­ მოს­ დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტრო­ ამ­
მცდა­რი­ვა­რა­უდია,­რად­გან­სტან­დარ­ტე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ კუთხით­ გარ­კვე­ულ­ სა­მუ­შაოებს­ ატ­არ­ებს.­ კერ­ძოდ,­ რო­
ხდე­ბა­ კვლე­ვე­ბი­სა­ და­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბით,­ გორც­ რე­გი­ონ­ალ­ური­ სამ­მარ­თვე­ლო,­ ისე­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ხო­ლო­ეს­პრო­ცე­სი­მხო­ლოდ­ევ­რო­პულ­სტან­დარ­ტებ­თან­ ტე­ტე­ბის­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რი­
შე­სა­ბა­მი­სო­ბას­გაზ­რდის­და­არა­თვი­თონ­ამ­სტან­დარ­ტე­ აწყობს­შეხ­ვედ­რებს­სოფ­ლებ­ში­და­სამ­მარ­თვე­ლო­ში.­ას­
ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას.­ ევე,­ გას­ცემს­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ და­ ონ­ლა­ინ­ კონ­სულ­ტა­ცი­ებს­
DCFTA­ის,­ მი­სი­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებ­ის­ და­ კრი­ტე­რი­უმ­ებ­ის­ და­
ფერ­მე­რე­ბი­სა­და­მე­ურ­ნე­ებ­ის­და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბას­DCFTA­ იმ­ფაქ­ტო­რე­ბის­შე­სა­ხებ,­რაც­ფერ­მე­რებ­მა­უნ­და­გა­ით­ვა­
ის­მი­მართ­ას­ევე­და­დე­ბი­თად­აფ­ას­ებს­გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­ ლის­წი­ნონ.­
და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ში­და­ ქარ­თლის­
სამ­მარ­თვე­ლოს­ხელ­მძღვა­ნე­ლი­მა­მუ­კა­ლომ­სა­ძეც.­თუმ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წარ­მო­მად­გე­ნელ­მა­(გო­
ცა,­იგი­ამ­ავე­დროს­აღ­ნიშ­ნავს,­რომ­ის­ფერ­მე­რე­ბი,­რომ­ რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი)­აღ­ნიშ­ნა,­რომ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხე­
ლე­ბიც­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლე­ბი­არი­ან­ში­და­ბა­ზარ­ზე,­დი­დად­ ლი­სუფ­ლე­ბა­ჩარ­თუ­ლია­DCFTA­ის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
არ­ ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან­ DCFTA­ით­ გან­საზღვრუ­ლი­ სარ­გებ­ გავ­რცე­ლე­ბა­ში.­მე­რაბ­მე­ლა­ნაშ­ვი­ლის­(გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­
ლე­ბით.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ ლი­ტე­ტის­საკ­რე­ბუ­ლოს­ქო­ნე­ბის­მარ­თვის,­ბუ­ნებ­რი­ვი­რე­
წარ­მო­მად­გე­ნელს,­ მან­ გა­ნაცხა­და,­ რომ­ მას­ აღ­ნიშ­ნულ­ სურ­სე­ბის,­აგ­რა­რულ­და­მი­წის­სა­კითხთა­კო­მი­სი­ის­თავ­
სა­კითხზე­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­თან­ არ­ უსა­უბ­რია­ და­ შე­სა­ბა­მი­ ჯდო­მა­რე)თქმით,­ თუ­ რა­იმე­ ახ­ალი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ შე­დის­
სად,­მა­თი­პო­ზი­ცია­მის­თვის­უც­ნო­ბია.­ სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­კუთხით,­ან,­თუ­რო­მე­ლი­მე­ორ­გა­
ნი­ზა­ცია­ გეგ­მავს­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­კითხებ­ზე­ შეხ­
მე­ურ­ნე­ებ­თან­ ინ­ტერ­ვიუების­ შე­დე­გე­ბი­ მი­უთ­ით­ებს,­ რომ­ ვედ­რას,­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­და­უყ­ოვ­ნებ­ლივ­აწ­ვდი­ან­სოფ­ლის­
მათ­თვის­ და­ სა­ერ­თოდ,­ სოფ­ლად­ მცხოვ­რე­ბი­ მე­ურ­ნე­ მაცხოვ­რებ­ლებს­და­ხელს­უწყო­ბენ­შეხ­ვედ­რე­ბის­ორ­გა­
ებ­ის­თვის­ DCFTA­ის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­ ძი­ ნი­ზე­ბას.­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გა­ზი­არ­ება­ ხდე­ბა­ სოფ­ლის­ კრე­
რი­თა­დი­ წყა­რო­ ტე­ლე­ვი­ზიაა.­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ თქმით,­ ბებ­ზეც,­თუმ­ცა,­მე­ლა­ნაშ­ვილს­მი­აჩ­ნია,­რომ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
სო­ფელ­ დვან­ში­ რა­იმე­ სა­ხის­ ბეჭ­დუ­რი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ გა­ზი­არ­ებ­ის­სა­უკ­ეთ­ესო­სა­შუ­ალ­ება­მა­ინც­ე.წ.­„ბირ­ჟე­ბია“.­
მა­სა­ლა­ (ბუკ­ლე­ტე­ბი­ ან­ ფლა­ერ­ები)­ არ­ და­რი­გე­ბუ­ლა.­ „ვი­საც­ აინ­ტე­რე­სებს,­ შეხ­ვედ­რე­ბის­ დროს­ გვის­მე­ნენ­ და­
რაც­ შე­ეხ­ება­ შეხ­ვედ­რებს,­ იური­ კო­პა­ძემ­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ ყვე­ლა­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­იღ­ებ­ენ.­ვი­საც­არ­აინ­ტე­რე­სებს,­არც­
ამ­გვა­რი­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ მხო­ლოდ­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ებ­ისა­ და­ ინ­ფორ­მა­ცია­აქ­ვს,“­–­მე­რაბ­მე­ლა­ნაშ­ვი­ლი,­გო­რის­მუ­ნი­
შპს­ებ­ის­თვის­ იმ­არ­თე­ბა.­ მა­გა­ლი­თად,­ გა­სულ­ წელს­ მან­ ცი­პა­ლი­ტე­ტის­საკ­რე­ბუ­ლოს­ქო­ნე­ბის­მარ­თვის,­ბუ­ნებ­რი­
მო­ნა­წი­ლე­ობა­მი­იღო­ორ­შეხ­ვედ­რა­ში,­ამ­ათ­გან­ერთ­შეხ­ ვი­რე­სურ­სე­ბის,­აგ­რა­რულ­და­მი­წის­სა­კითხთა­კო­მი­სი­ის­
ვედ­რა­ზე­ და­სას­წრე­ბად­ მან­ მოწ­ვე­ვა­ მი­იღო­ სა­სოფ­ლო­ თავ­ჯდო­მა­რე.
სა­მე­ურ­ნეო­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ებ­იდ­ან,­ხო­ლო­მე­ორე,­ორ­დღი­
ანი­ შეხ­ვედ­რა­ გუ­ბერ­ნა­ტო­რის­ ოფ­ის­ში­ გა­იმ­არ­თა­ ხი­ლის­ რეს­პო­დენ­ტე­ბის­ პა­სუ­ხე­ბი­დან­ იქ­მნე­ბა­ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა,­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბის­თვის,­ რომ,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­გა­ზი­არ­ებ­ისა­და­მო­სახ­ლე­ობ­ამ­დე­მი­

103
 ტა­ნის­მხრივ,­არ­სე­ბობს­პრობ­ლე­მე­ბი.­კერ­ძოდ,­მი­უხ­ედ­ მე­რაბ­ მე­ლა­ნაშ­ვი­ლი,­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ საკ­რე­ბუ­
ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­(რო­გორც­ცენ­ტრა­ლუ­ ლოს­ქო­ნე­ბის­მარ­თვის,­ბუ­ნებ­რი­ვი­რე­სურ­სე­ბის,­აგ­რა­რულ­
რი,­ ას­ევე­ ად­გი­ლობ­რი­ვი)­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ აზ­რით,­ და­მი­წის­სა­კითხთა­კო­მი­სი­ის­თავ­ჯდო­მა­რე.­
მო­სახ­ლე­ობ­ას­ რე­გუ­ლა­რუ­ლად­ მი­ეწ­ოდ­ება­ ინ­ფორ­მა­ცია­
შეხ­ვედ­რე­ბის­ მეშ­ვე­ობ­ითა­ თუ­ ბეჭ­დუ­რი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ რაც­ შე­ეხ­ება­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხრი­დან­ ხელ­შეწყო­ბას,­ მე­
მა­სა­ლის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით,­ ირ­კვე­ვა,­ რომ­ სოფ­ლად­ მცხოვ­ ლა­ნაშ­ვი­ლი­ აღ­ნიშ­ნავს,­ რომ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­ სურ­ვი­ლი­
რე­ბი­ მე­ურ­ნე­ებ­ის­თვის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ დე­ფი­ცი­ტი­ მა­ინც­ აქ­ვს­ად­გილ­ზე­აშ­ენ­დეს­გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­სა­წარ­მო­ები,­
პრობ­ლე­მად­რჩე­ბა.­ რაც­ძა­ლი­ან­სა­სი­კე­თო­იქ­ნე­ბა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­
გა­მო­იკ­ვე­თა­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ ობ­ის­თვის.­უპ­ირ­ვე­ლეს­ყოვ­ლი­სა,­მშე­ნებ­ლო­ბის­პრო­ცეს­
გა­ზი­არ­ებ­ის­ კუთხი­თაც.­ მა­გა­ლი­თად,­ არც­ ერ­თი­ მე­ურ­ნე­ ში­ და­საქ­მდე­ბა­ სოფ­ლის­ მო­სახ­ლე­ობა,­ ხო­ლო­ დას­რუ­
არ­ იც­ნობს­ ად­ამი­ანს,­ რო­მე­ლიც­ სა­კუ­თარ­ პრო­დუქ­ცი­ას­ ლე­ბულ­ სა­წარ­მო­ში­ ფერ­მე­რე­ბი­ შეძ­ლე­ბენ­ მოყ­ვა­ნი­ლი­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­ყი­დის­ან,­ვი­საც­ხე­ლი­აქ­ვს­მო­წე­ პრო­დუქ­ცი­ის­ჩა­ბა­რე­ბას.­მე­ლა­ნაშ­ვი­ლის­აზ­რით,­სა­ხელ­
რი­ლი­რა­იმე­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა­ზე­ევ­რო­კავ­ში­რის­ქვეყ­ნებ­ში­ მწი­ფოს­მხრი­დან­ხელ­შეწყო­ბა­უკ­ვე­ხდე­ბა.
სა­ვაჭ­როდ.­მე­ურ­ნე­ებ­ის­გან­გან­სხვა­ვე­ბით,­მა­მუ­კა­ლომ­სა­
ძე­(გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ „გა­სულ­წელს­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტრო­70%­თა­
ტროს­ ში­და­ ქარ­თლის­ სამ­მარ­თვე­ლოს­ ხელ­მძღვა­ნე­ლი)­ ნა­და­ფი­ნან­სე­ბით­აფ­ინ­ან­სებ­და­ხი­ლის­ბა­ღე­ბის­გა­შე­ნე­ბას,­
მხო­ლოდ­30%­ს­იხ­დი­და­ფერ­მე­რი.­მთა­ვა­რი­იყო,­რომ­მე­
პი­რა­დად­ იც­ნობს­ ად­ამი­ან­ებს,­ რომ­ლებ­საც­ უკ­ვე­ აღ­ებ­
წარ­მეს­ მი­წა­ ჰქო­ნო­და­ და­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­ სა­ჯა­რო­ რე­
ული­ აქ­ვთ­ სტან­დარ­ტის­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სერ­თი­ფი­კა­ტი,­ ეს­ტრში,“­–­მე­რაბ­მე­ლა­ნაშ­ვი­ლი,­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
აქ­ვთ­ დიდ­ ფარ­თობ­ზე­ გა­შე­ნე­ბუ­ლი­ ბა­ღე­ბი­ (მაგ.­ გო­რის­ საკ­რე­ბუ­ლოს­ ქო­ნე­ბის­ მარ­თვის,­ ბუ­ნებ­რი­ვი­ რე­სურ­სე­ბის,­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სო­ფელ­მეჯ­ვრის­ხევ­ში­მცხოვ­რე­ბი­ზუ­ აგ­რა­რულ­და­მი­წის­სა­კითხთა­კო­მი­სი­ის­თავ­ჯდო­მა­რე.
რაბ­გუ­ჯი­აშ­ვი­ლი)­და­გეგ­მა­ვენ,­რომ­უახ­ლო­ეს­მო­მა­ვალ­ში­
გა­ვიდ­ნენ­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე.­ თუმ­ცა,­მე­ლა­ნაშ­ვი­ლი­ამ­ბობს,­რომ,­რად­გან­მი­წა­ძალ­ზე­
ცო­ტა­მო­სახ­ლეს­აქ­ვს­და­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი,­ეს­ინ­იცი­ატ­
ივა­და­ბა­ლი­აქ­ტი­ვო­ბით­ხა­სი­ათ­დე­ბო­და.­
ხელშემშლელი და ხელშემწყობი მა­მუ­კა­ლომ­სა­ძის­(გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­
ფაქტორები ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ში­და­ ქარ­თლის­ სამ­მარ­თვე­ლოს­
ხელ­მძღვა­ნე­ლი)­ აზ­რით,­ იმ­ რამ­დე­ნი­მე­ პრობ­ლე­მას­ შო­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­ DCFTA­თან­ და­ რის,­ რო­მე­ლიც­ გავ­ლე­ნას­ ახ­დენს­ მე­ურ­ნე­ებ­ზე,­ ერთ­ერ­
კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ ხე­ლის­ შემ­შლე­ლი­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ მი­მართ­ თი­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მენ­ტა­ლი­ტეტ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­
გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია­ მე­ურ­ნე­ებ­სა­ და­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბი.­ მი­სი­ აზ­რით,­ უნ­და­ შე­იც­ვა­ლოს­ და­მო­კი­
სუფ­ლე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­ში.­ ად­გი­ლობ­რივ­ მე­ურ­ნე­ დე­ბუ­ლე­ბა,­რაც­არ­სე­ბობს­აქ­წარ­მო­ებ­ული­პრო­დუქ­ცი­ის­
ებს­ მი­აჩ­ნი­ათ,­ რომ­ სტრუქ­ტუ­რულ,­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რულ­ მი­მართ.­ ფერ­მე­რე­ბი­ არ­ უნ­და­ იყ­ვნენ­ ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­
და­პროგ­რა­მულ­ბა­რი­ერ­ებ­თან­ერ­თად,­არ­სე­ბობს­მენ­ტა­ მხო­ლოდ­რა­ოდ­ენ­ობ­აზე­და­შე­ეც­ად­ონ­ხა­რის­ხის­გა­უმ­ჯო­
ლი­ტეტ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბი.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ ბე­სე­ბას­და­სტან­დარ­ტებ­თან­შე­სა­ბა­მი­სო­ბას.­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ წარ­მო­მად­გე­ნელს,­ იგი­
აცხა­დებს,­რომ­ამ­მხრივ­ბა­რი­ერ­ები,­გარ­და­ხი­ლის­ჯი­შე­ „ჩვენ­თან­ძა­ლი­ან­დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ხდე­ბა­შხამ­ქი­მი­კა­
ბი­სა,­სა­ერ­თოდ­არ­არ­სე­ბობს.­მი­სი­აზ­რით,­აუც­ილ­ებ­ელია­ ტე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა,“­ –­ მა­მუ­კა­ ლომ­სა­ძე,­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­
ჯი­შე­ბის­ცვლი­ლე­ბა,­რად­გან­ის­ჯი­შე­ბი,­რაც­ამ­ჟა­მად­არ­ის,­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ში­და­ ქარ­თლის­
სტან­დარ­ტებს­ ვერ­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­ და­ ში­და­ ბა­ზა­რიც­ ვე­ სამ­მ არ­თვე­ლოს­ხელ­მძღვა­ნე­ლი.­
ღარ­ით­ვი­სებს.
ლომ­სა­ძის­ აზ­რით,­ ამ­ მდგო­მა­რე­ობ­იდ­ან­ გა­მო­სა­ვა­ლი­
„მეც­სო­ფელ­ნი­ქო­ზი­დან­ვარ­და­მაქ­ვს­სა­კუ­თა­რი­ბა­ღე­ბი,­ მდგო­მა­რებს­ შეტყო­ბი­ნე­ბის­ სის­ტე­მის­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­ში,­
მაგ­რამ­არ­გვაქ­ვს­ბა­ღებ­ში­ის­ჯი­შე­ბი,­რომ­ლის­რე­ალ­იზ­აცი­ რო­მე­ლიც­ გან­საზღვრავს,­ თუ­ რო­დის­ არ­ის­ სა­ჭი­რო­ შე­
აც­ევ­რო­პის­ბა­ზარ­ზე­იქ­ნე­ბა­შე­საძ­ლე­ბე­ლი,“­–­მე­რაბ­მე­ლა­ წამ­ვლა.­სპე­ცი­ალ­ურ­სად­გუ­რებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით­გა­რე­
ნაშ­ვი­ლი,­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­საკ­რე­ბუ­ლოს­ქო­ნე­ბის­ მოს­დაც­ვის­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­ში­და­
მარ­თვის,­ბუ­ნებ­რი­ვი­რე­სურ­სე­ბის,­აგ­რა­რულ­და­მი­წის­სა­ ქარ­თლის­ სამ­მარ­თვე­ლოს­ მო­ლა­პა­რა­კე­ბა­ აქ­ვს­ სურ­სა­
კითხთა­კო­მი­სი­ის­თავ­ჯდო­მა­რე.­ თის­ერ­ოვ­ნულ­სა­აგ­ენ­ტოს­თან,­რო­მე­ლიც­ერთ­ერთ­დო­
ნორ­თან­ აწ­არ­მო­ებს­ მო­ლა­პა­რა­კე­ბას,­ რა­თა­ ში­და­ ქარ­
სხვა­ მხრით,­ მი­სი­ აზ­რით,­ არ­ანა­ირი­ და­მაბ­რკო­ლე­ბე­ლი­ თლში­და­იდ­გას­14­ას­ეთი­სად­გუ­რი.­
გა­რე­მო­ებ­ები,­ DCFTA­ ­ის­ სი­კე­თე­ებ­ის­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­
ბის­მხრივ,­არ­არ­ის.­ „თუ­ას­ეთი­სად­გუ­რი­გან­ლაგ­დე­ბა,­ფერ­მე­რებს­მი­ეც­ემა­სა­
შუ­ალ­ება,­შეტყო­ბი­ნე­ბა­მი­იღ­ონ,­რო­დის­უნ­და­მოხ­დეს­შე­
„ვი­საც­სურ­ვი­ლი­აქ­ვს,­დაბ­რკო­ლე­ბა­არ­არ­ის.­ომ­ის­შემ­დეგ­ წამ­ვლა­და­არა­ყო­ველ­კვი­რას.­შე­სა­ბა­მი­სად,­შემ­ცირ­დე­ბა­
იყო­სარ­წყა­ვი­წყლის­პრობ­ლე­მა,­მაგ­რამ­ეს­ეც­მოგ­ვარ­და.­ პეს­ტი­ცი­დე­ბის­ჯე­რა­დო­ბა­და­უფ­რო­სუფ­თა­პრო­დუქ­ცია­იქ­
თუ­ ვინ­მეს­ სურ­ვი­ლი­ აქ­ვს,­ არ­ავ­ის­ პრობ­ლე­მა­ არ­ აქ­ვს,“­ –­ ნე­ბა,­რაც­და­ახ­ლო­ებ­ული­იქ­ნე­ბა­სტან­დარ­ტებ­თან,“­­მა­მუ­კა­

104
 ლომ­სა­ძე,­გა­რე­მოს­დაც­ვი­სა­და­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­ „არ­ანა­ირი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­სუქ­ზე­ და­ პეს­ტი­ცი­დებ­ზე­ არ­
მი­ნის­ტროს­ში­და­ქარ­თლის­სამ­მარ­თვე­ლოს­ხელ­მძღვა­ნე­ გვაქ­ვს.­ კონ­სულ­ტა­ცი­ას­ ვერ­სად­ გავ­დი­ვართ.­ ძი­რი­თა­დად,­
ლი.­ გა­მოც­დი­ლე­ბას­ „ბირ­ჟა­ზე“­ ვუ­ზი­არ­ებთ­ ერ­თმა­ნეთს,“­ –­ ზა­
ალ­ახ­ალ­კა­ცი,­მე­ურ­ნე­დვა­ნი­დან.
შემ­დეგ­ დაბ­რკო­ლე­ბად­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ხელ­მწი­ფოს­
პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბად­ ლომ­სა­ძეს­ მი­აჩ­ნია­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ახ­ალ­კა­ცის­ აზ­რით,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­ ძი­რი­თა­დი­
ნაკ­ლე­ბო­ბა­ კრი­ტე­რი­უმ­ებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით,­ რა­თა­ მე­ წყა­რო­ ის­ მა­ღა­ზი­ებია,­ სა­დაც­ მცე­ნა­რე­თა­ მოვ­ლის­ სა­შუ­
ურ­ნე­ებ­ისა­და­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­მოყ­ვა­ნილ­მა­პრო­დუქ­ ალ­ებ­ებს­ყი­დუ­ლო­ბენ.­თუმ­ცა,­იქ­აც­მხო­ლოდ­იმ­პრო­დუქ­
ცი­ამ­ და­აკ­მა­ყო­ფი­ლოს­ სტან­დარ­ტე­ბი­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ ტს­უწ­ევ­ენ­რე­კო­მენ­და­ცი­ას,­რომ­ლის­რე­ალ­იზ­ებ­აც­ნაკ­ლე­
გა­სას­ვლე­ლად.­ გარ­და­ ამ­ისა,­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ ბად­ხდე­ბა.­
ის­ფაქ­ტი,­რომ­არ­არ­სე­ბობს­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ები,­რომ­ლე­
ბიც­ და­ეხ­მა­რე­ბო­და­ ფერ­მე­რებს­ პრო­დუქ­ცი­ის­ სტან­დარ­
ტთან­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში­ მოყ­ვა­ნა­ში.­ ას­ევე­ აუც­ილ­ებ­ელია­
ხელ­შეწყო­ბა­ პარ­ტნი­ორ­ებ­ის­ მო­ძი­ებ­აში,­ რო­გორც­ ქვეყ­
რეკომენდაციები
ნის­ შიგ­ნით,­ ისე­ ქვეყ­ნის­ გა­რეთ,­ რა­თა­ ფერ­მერ­თა­ მი­ერ­
•­ მოხ­დეს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ წყა­რო­ებ­ის­ დი­ვერ­სი­ფი­
მოყ­ვა­ნი­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ და­ფა­სო­ება­ და­ ეტ­იკ­ეტ­ირ­ება­
ცი­რე­ბა,­ რა­თა­ ტე­ლე­ვი­ზია­ არ­ იყ­ოს­ ერ­თა­დერ­თი­
მოხ­დეს.­
წყა­რო,­სა­იდ­ან­აც­სოფ­ლად­მაცხოვ­რე­ბე­ლი­მე­ურ­
რაც­შე­ეხ­ება­დვა­ნელ­მე­ურ­ნე­ებს,­იური­კო­პა­ძის­აზ­რით,­
ნე­ები­ შეძ­ლებ­დნენ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბას.­ გან­სა­
ხე­ლის­შემ­წყო­ბი­ ფაქ­ტო­რია­ ის,­ რომ­ არ­სე­ბობს­ სა­ხელ­
კუთ­რე­ბით­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ ბეჭ­დუ­რი­ მა­სა­ლის­
მწი­ფოს­ მი­ერ­ დად­გე­ნი­ლი­ სტან­დარ­ტე­ბი­ პრო­დუქ­ტის­
(ინ­სტრუქ­ცი­ები­ პრო­ცე­დუ­რებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით,­
ექ­სპორ­ტი­სათ­ვის.­ თუმ­ცა,­ მი­სი­ აზ­რით,­ DCFTA­თან­ მი­
პრო­ცე­დუ­რებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ პა­სუ­ხის­მგე­ბე­
მარ­თე­ბა­ში­ დაბ­რკო­ლე­ბა­ უფ­რო­ მე­ტია,­ ვიდ­რე­ ხელ­
ლი­პი­რე­ბი­სა­და­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი­
შეწყო­ბა.­მი­სი­აზ­რით,­უმ­თავ­რე­სი­დაბ­რკო­ლე­ბა­ის­არ­ის,­
და­ მი­სა­მარ­თე­ბი­ და­ ა.­ შ,)­ შე­მუ­შა­ვე­ბა­ გა­სა­გებ­ და­
რომ­მე­ურ­ნე­ები­და­ფერ­მე­რე­ბი,­ხშირ­შემ­თხვე­ვა­ში,­ვერ­
პრო­ფე­სი­ული­ჟარ­გო­ნის­გან­თა­ვი­სუ­ფალ­ენ­აზე­და­
აკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბენ­ ვერც­ პირ­ვე­ლა­დი­ და­ ვერც­ მე­ორ­ადი­
ამ­მა­სა­ლის­დი­დი­ტი­რა­ჟით­გავ­რცე­ლე­ბა­რე­გი­ონ­
წარ­მო­ებ­ის­ სტან­დარ­ტებს,­ რად­გან­ ყვე­ლა­ფე­რი­ ფი­ნან­
ებ­ში;­
სებ­თან­არ­ის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­მა­გა­ლი­თად,­ბოს­ტნე­ული­
მალ­ფუ­ჭე­ბა­დი­ პრო­დუქ­ტია,­ რა­საც­ ეს­აჭ­ირო­ება­ სპე­ცი­
•­ გა­უმ­ჯო­ბეს­დეს­ კო­ორ­დი­ნა­ცია­ ცენ­ტრა­ლურ­ და­
ალ­ური­მა­ცი­ვა­რი,­ბან­კე­ბი­კი­სეს­ხის­გა­ცე­მა­ზე­უარს­ამ­
ად­გი­ლობ­რივ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­ შო­რის,­ რა­თა­ ინ­
ბო­ბენ.­კო­პა­ძის­აზ­რით,­კონ­ფლიქ­ტის­ზო­ნა­ში­მცხოვ­რებ­
ფორ­მა­ცია­ და­უბ­რკო­ლებ­ლად­ მი­ვი­დეს­ სოფ­ლად­
ფერ­მე­რებს­და­მა­ტე­ბი­თი­ბა­რი­ერ­ები­ექ­მნე­ბათ­ბან­კე­ბის­
მცხოვ­რებ­ მო­სახ­ლე­ობ­ამ­დე.­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­
მხრი­დან,­ რომ­ლე­ბიც,­ მა­ღა­ლი­ რის­კის­ გა­მო,­ კრე­დი­
ჭი­როა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­წარ­მო­მად­
ტე­ბის­ გა­ცე­მას­ კონ­ფლიქ­ტის­ ზო­ნა­ში­ მცხოვ­რებ­ლებ­ზე­
გენ­ლე­ბის,­ რო­გორც­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­თან­ ყვე­ლა­ზე­
ერ­იდ­ები­ან,­ ხო­ლო­ მიკ­რო­სა­ფი­ნან­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­
ახ­ლოს­მდგო­მი­რგო­ლის­გაძ­ლი­ერ­ება­DCFTA­თან­
საპ­რო­ცენ­ტო­ გა­ნაკ­ვე­თი­ მე­ტის­მე­ტად­ მა­ღა­ლია.­ გარ­და­
და­კავ­ში­რე­ბით.­რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­რე­გი­ონ­ებ­ში­შე­
ამ­ისა,­ ფერ­მე­რებ­სა­ და­ მე­ურ­ნე­ებს­ არ­ავ­ინ­ უხ­სნის,­ რა­
მა­ვალ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტი­ტებ­ში­ ერ­თი­ ან­ რამ­დე­ნი­მე­
ოდ­ენ­ობ­ის­სა­სუ­ქი­უნ­და­გა­მო­იყ­ენ­ონ­ამა­თუ­იმ­პრო­დუქ­
ად­ამი­ან­ის­თვის­სა­კონ­ტაქ­ტო­ფუნ­ქცი­ის­მი­ნი­ჭე­ბა;
ტის­მო­საყ­ვა­ნად:
•­ ჩა­მო­ყა­ლიბ­დეს­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­მე­ქა­ნიზ­მე­ბი,­რა­
„არა­ერ­თი­ მცდე­ლო­ბა­ გვქო­ნია­ ჩვე­ნი­ მხრი­დან­ პრო­დუქ­
ტის­გა­ტა­ნი­სა.­მო­ლა­პა­რა­კე­ბა­მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და­სხვა­დას­ხვა­ თა­და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მე­ურ­ნე­ებს­გა­ეწი­ოთ­კვა­ლიფ­
ქვეყ­ნებ­თან,­ მაგ­რამ­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის­ გა­ფორ­მე­ბამ­დე­ არ­ ცი­ური­ კონ­სულ­ტა­ცია­ ევ­რო­კავ­შირ­ში­ პრო­დუქ­ცი­
მი­სუ­ლა­საქ­მე,­რად­გან­ეს­ყვე­ლა­ფე­რი­ფი­ნან­სებ­თან­არ­ის­ ის­ გა­ტა­ნას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბულ­ სა­კითხებ­ზე,­ მათ­
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­ ინ­ვეს­ტო­რი­ სრუ­ლად­ ვერ­ რის­კავს,­ არც­ შო­რის­ სტან­დარ­ტებ­სა­ და­ კრი­ტე­რი­უმ­ებ­ზე.­ გარ­და­
ჩე­ნი­პრო­დუქ­ტი­არ­არ­ის­მთლად­სტნა­დარ­ტებ­თან­შე­სა­ბა­ ამ­ისა,­ აუც­ილ­ებ­ელია­ ევ­რო­კავ­შირ­ში­ ვაჭ­რო­ბის­
მი­სი,“­–­იური­კო­პა­ძე,­მე­ურ­ნე­დვა­ნი­დან.­ მო­სურ­ნე­მე­ურ­ნე­ებს­გა­ეწი­ოთ­დახ­მა­რე­ბა­პარ­ტნი­
ორ­ებ­ის­მო­ძი­ებ­აში­ევ­რო­კავ­ში­რის­ქვეყ­ნებ­ში;­
დვა­ნე­ლი­მე­ურ­ნის­ზა­ალ­ახ­ალ­კა­ცის­აზ­რით,­სა­ჭი­როა­გა­
მო­იძ­ებ­ნოს­ მე­ქა­ნიზ­მის­ იმ­ის­თვის,­ რომ­ მოხ­დეს­ წვრი­ლი­ •­ გაძ­ლი­ერ­დეს­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ სა­მო­ქა­ლა­ქო­ სა­
ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­მოყ­ვა­ნი­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­შეკ­რე­ბა­და­ ზო­გა­დო­ებ­რივ­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან,­ რა­თა­ შე­ივ­სოს­
მი­სი­ გა­ტა­ნა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე.­ მი­სი­ აზ­რით,­ პრო­ ინ­ფორ­მა­ცი­ასა­და­კონ­სულ­ტა­ცი­ას­თან­და­კავ­ში­რე­
დუქ­ცი­ის­სიმ­ცი­რე­დიდ­წი­ლად­გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­არ­ას­აკ­ ბუ­ლი­ხარ­ვე­ზე­ბი;­
მა­რი­სი­ტექ­ნი­კით.­ხში­რად­მე­ურ­ნე­ებს­სხვა­სოფ­ლე­ბი­დან­
უწ­ევთ­ ტექ­ნი­კის­ შე­მოყ­ვა­ნა,­ რაც­ და­მა­ტე­ბით­ ხარ­ჯებ­თან­ •­ გა­და­იჭ­რას­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებ­ის­სიმ­ცი­რის­პრობ­ლე­
არ­ის­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­ გარ­და­ ამ­ისა,­ მწვა­ვედ­ დგას­ ინ­ მა,­რა­თა­ფერ­მე­რებ­სა­და­მე­ურ­ნე­ებს­გაუადვილდეთ­
ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბის­სა­კითხით.­ პრო­დუქ­ცი­ის­ სტან­დარ­ტებ­თან­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­ში­

105
 მოყ­ვა­ნა­ისე,­რომ­მას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ხარ­ჯე­
ბი­არ­და­აწ­ვეთ­ტვირ­თად;­
•­ მი­ღე­ბულ­იქ­ნას­ზო­მე­ბი,­რა­თა­კონ­ფლიქ­ტის­ზო­ნა­ში­
მცხოვ­რებ­მე­ურ­ნე­ებს­მო­ეხ­სნათ­ფი­ნან­სურ­ინ­სტი­
ტუ­ტებ­თან­ურ­თი­ერ­თო­ბის­და­მა­ტე­ბი­თი­ბა­რი­ერ­ები­
და­ მათ­ შეძ­ლონ­ დის­კრი­მი­ნა­ცი­ული­ მოპყრო­ბის­
გა­რე­შე­ ის­არ­გებ­ლონ­ ბან­კე­ბის­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­
ლი­მომ­სა­ხუ­რე­ბით;
•­ სა­ჭი­როა­აქ­ტი­ური­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­კამ­პა­ნი­ის­წარ­
მო­ება,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სოფ­ლად,­ რომ­ლის­ ფარ­
გლებ­შიც­ ად­გი­ლობ­რივ­ მე­ურ­ნე­ებს­ სა­შუ­ალ­ება­
მი­ეც­ემ­ათ,­ გა­ესა­უბ­რონ­ იმ­ ბიზ­ნეს­მე­ნე­ნებს,­ რომ­
ლებ­მაც­ შეძ­ლეს­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ გას­ვლა,­
რაც­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ სტი­მუ­ლი­ ინ­ება­ სოფ­ლად­
მცხოვ­რე­ბი­მე­ურ­ნე­ებ­ის­თვის,­რა­თა­თა­ვა­დაც­გა­აქ­
ტი­ურ­დნენ­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­
წარ­მოდ­გე­ნილ­რე­კო­მენ­და­ცი­ებს­შო­რის­გან­სა­კუთ­რე­ბით­
აქ­ტუ­ალ­ურ­ად­მე­3­და­მე­7­პუნ­ქტე­ბი­ მიგ­ვაჩ­ნია,­ რად­გან­
სა­ხე­ზეა­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­დე­ფი­ცი­ტი­და­ამ­სფე­რო­ში­ცოდ­ნის­
მა­ტა­რე­ბელ­თა­ ნაკ­ლე­ბო­ბა.­ რა­ თქმა­ უნ­და,­ სა­მო­ქა­ლა­
ქო­ სექ­ტო­რი­ ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ ქმე­დი­თი­ ინ­სტი­ტუ­ტია­
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გავ­რცე­ლე­ბი­სა­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­ მულ­
ტიპ­ლი­კა­ცი­ის­თვის,­ მაგ­რამ­ პრო­ცე­სი­ კო­ორ­დი­ნა­ცი­ას­ სა­
ჭი­რო­ებს,­რაც,­ჩვე­ნი­აზ­რით,­სა­ხელ­მწი­ფო­და­თვით­მმარ­
თვე­ლო­ბის­სტრუქ­ტუ­რებ­მა­უნ­და­მო­ახ­დი­ნონ.­
ას­ევე­ ხა­ზი­ გვინ­და­ გა­ვუს­ვათ­ ევ­რო­პა­ში­ სა­კონ­ტაქ­ტო­
ქსე­ლის­ შექ­მნის­ აუც­ილ­ებ­ლო­ბას.­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ძი­
რი­თა­დად­ ხდე­ბა­ პირ­ვე­ლა­დი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ ან­
მარ­ტი­ვად­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ მცი­რე­ და­ სა­
შუ­ალო­ სე­რი­ული­ წარ­მო­ება,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ფერ­მე­რებ­სა­
და­მე­წარ­მე­ებს,­რომ­ლე­ბიც­ამ­პრო­დუქ­ცი­ას­აწ­არ­მო­ებ­ენ,­
არ­ გა­აჩ­ნი­ათ­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ მარ­კე­ტინ­გის­ არც­ ცოდ­ნა­
და­ არც­ გა­მოც­დი­ლე­ბა,­ ას­ევე,­ დამ­წყე­ბი­ ექ­სპორ­ტი­ორ­
106
ებ­ის­თვის­ თით­ქმის­ გა­და­ულ­ახ­ავია­ ენ­ობ­რი­ვი­ ბა­რი­ერი,­
გა­უგ­ებ­არია­ და­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია­ ბაზ­რის­
სტრუქ­ტუ­რა­ და­ მე­ქა­ნიზ­მე­ბი,­ ხო­ლო­ ევ­რო­პუ­ლი­ იმ­პორ­
ტის­კომ­პა­ნი­ები­მო­ცუ­ლო­ბე­ბის­სიმ­ცი­რის­გა­მო­არ­ინ­ტე­
რეს­დე­ბი­ან­ჩვე­ნი­პრო­დუქ­ცი­ით.­
საწყის­ეტ­აპ­ზე­აუც­ილ­ებ­ელია­ევ­რო­პა­ში­სა­კონ­ტაქ­ტო­ქსე­
ლის­შექ­მნა,­რომ­ლის­ბა­ზად­შე­საძ­ლოა­ევ­რო­პის­ქვეყ­ნებ­
ში­ მცხოვ­რე­ბი­ და­ მოს­წავ­ლე­ ად­ამი­ან­ები­ გა­მო­ვი­ყე­ნოთ.­
უნ­და­ შე­მუ­შავ­დეს­ ქსე­ლის­ კონ­ცეფ­ცია­ და­ სტრუქ­ტუ­რა,­
რაც,­ჩვე­ნი­აზ­რით,­სა­ხელ­მწი­ფომ­უნ­დაა­მო­ახ­დი­ნოს­და­
შე­საძ­ლოა,­საწყის­ეტ­აპ­ზე­და­აფ­ინ­ან­სოს­კი­დეც.­
გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია­ის­ფაქ­ტიც,­რომ­მწარ­მო­ებ­ელ­თა­
და­ პო­ტენ­ცი­ურ­ ექ­სპორ­ტი­ორ­თა­ დი­დი­ ნა­წი­ლი­ გლე­ხე­
ბის­ სო­ცი­ალ­ური­ ფე­ნი­და­ნაა,­ რო­მე­ლიც­ მე­ტის­მე­ტი­ კონ­
სერ­ვა­ტუ­ლო­ბით­და­სი­ახ­ლე­ებ­ისა­და­ცვლი­ლე­ბე­ბი­სად­მი­
რე­ზის­ტენ­ტუ­ლო­ბით­ გა­მო­ირ­ჩე­ვა.­ ამ­დე­ნად­ გან­სა­კუთ­
რე­ბუ­ლი­ მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ აქ­ვს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ კამ­პა­ნი­ის­
სწორ­ და­ გა­აზ­რე­ბუ­ლად­ და­გეგ­მვას­ და­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­
ას.­ჩვე­ნი­დაკ­ვირ­ვე­ბით,­ყვე­ლა­ზე­კარ­გად­პრე­ცე­დენ­ტე­ბის­
და­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ მა­გა­ლი­თე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ული­ კამ­პა­ნი­ები­ მუ­შა­ობს,­ რი­სი­ მა­გა­ლი­თე­ბი­ცაა­
სა­დე­მონ­სტრა­ციო­ ბა­ღე­ბი,­ ახ­ალი­ ხი­ლის­ ჯი­შე­ბი­სა­ და­
მე­ხი­ლე­ობ­ის­ ახ­ალი­ მე­თო­დე­ბის­ და­ნერ­გვის­ პრო­ცეს­ში,­
ას­ევე­ მორ­წყვის,­ სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის­ ახ­ალი­ ტექ­ნო­ლო­
გი­ის­და­ნერ­გვი­სას.­გა­მოც­დი­ლე­ბამ­გვაჩ­ვე­ნა,­რომ­ნე­ლა,­
მაგ­რამ­ კამ­პა­ნი­ებ­მა­ იმ­უშ­ავა,­ რაც,­ თა­ვის­ მხრით,­ ერთ­
ერ­თი­ მთა­ვა­რი­ ნა­ბი­ჯი­ იყო­ DCFTA­სკენ­ –­ მეტ­ნაკ­ლე­ბად­
უკ­ვე­არ­სე­ბობს­სტან­დარ­ტე­ბის­შე­სა­ბა­მი­სი­პრო­დუქ­ცია­და­
დაგ­როვ­და­შე­სა­ბა­მი­სი­ცოდ­ნა.­
აქ­ვე­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­კამ­პა­ნი­ები­ძი­
რი­თა­დად­ მულ­ტი­სექ­ტო­რუ­ლი­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით­ ხორ­
ცი­ელ­დე­ბა,­ სა­დაც­ ძი­რი­თა­დი­ გან­მა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელ­ნი­
სამ­თავ­რო­ბო,­თვით­მმარ­თვე­ლო­ბის­და­სა­მო­ქა­ლა­ქო­სა­
ზო­გა­დო­ებ­ის­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ები­არი­ან.­ამ­დე­ნად,­აუც­ილ­ებ­
ლად­მიგ­ვაჩ­ნია­კამ­პა­ნი­ებ­ის­სწო­რედ­ამ­აქ­ტო­რებ­ზე­ორი­
ენ­ტა­ცი­ით­და­გეგ­მვა­და­გან­ხორ­ცი­ელ­ება.
III შიდა ქართლის რეგიონში არსებული
სამაცივრე მეურნეობების რესურსების
კვლევა
ლა­ლი­ომი­აძე,
ში­და­ქარ­თლის­სა­მო­ქა­ლა­ქო­ფო­რუ­მი
შესავალი
ში­და­ქარ­თლი­წარ­მო­ად­გენს­აგ­რა­რულ­რე­გი­ონს,­სა­დაც­
მოსახლეობის­60%­ცხოვრობს­სოფლად.­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­
ისა,­რომ­მო­სახ­ლე­ობ­ის­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­მის­დევს­მე­ხი­ლე­
ობ­ას­ და­ აწ­არ­მო­ებს­ დი­დი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ პრო­დუქ­ცი­ას,­
მა­თი­ ცხოვ­რე­ბის­ დო­ნე­ და­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ მდგო­მა­რე­ობა­
კვლავ­ არ­ას­ახ­არ­ბი­ელოა.­ მე­ურ­ნე­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ ვერ­
ახ­ერ­ხებს­ სა­კუ­თა­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ის­ეთ­ ფას­ში­ რე­ალ­იზ­
აცი­ას,­რო­მე­ლიც­მას­სა­შუ­ალ­ებ­ას­მის­ცემს,­გა­ნა­ვი­თა­როს­
მე­ხი­ლე­ობ­ის­სექ­ტო­რი,­გააუმჯობესოს­მო­სავ­ლი­ან­ობა­და­
პრო­დუქ­ცი­ის­ხა­რის­ხი.­მათ­უმ­რავ­ლე­სო­ბას­უწ­ევს­მო­სავ­
ლის­მი­ნი­მა­ლურ­ფა­სებ­ში­რე­ალ­იზ­აცია­ან­სა­ერ­თოდ­ვერ­
ახ­ერ­ხებს­ პრო­დუქ­ცი­ის­ გა­ყიდ­ვას.­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ თუ­
ფერ­მე­რე­ბი­ შეძ­ლებ­დნენ­ მო­სავ­ლის­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­
ობ­ებ­ში­ შე­ნახ­ვას,­ მათ­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ მი­ეც­ემ­ოდ­ათ,­ სა­
კუ­თა­რი­ მო­სავ­ლის­ რე­ალ­იზ­აცია­ მო­ეხ­დი­ნათ­ რამ­დე­ნი­მე­
თვის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ ეტ­აპ­ობ­რი­ვად,­ რაც­ ზამ­თრი­სა­ და­
გა­ზაფხუ­ლის­ პე­რი­ოდ­ში­ ხილ­ზე­ გაზ­რდი­ლი­ მოთხოვ­ნის­
პა­რა­ლე­ლუ­რად,­ პრო­დუქ­ტზე­ ფა­სე­ბის­ მა­ტე­ბა­საც­ გა­მო­
იწ­ვევ­და.­ეს­კი­პირ­და­პირ­აის­ახ­ებ­ოდა­მე­ურ­ნე­ებ­ის­შე­მო­
სავ­ლებ­ზე.­რო­გორც­აღ­ვნიშ­ნეთ,­პრობ­ლე­მის­მოგ­ვა­რე­ბის­
ერთ­ერ­თი­ გა­სა­ღე­ბი­ რე­გი­ონ­ში­ ხე­ხი­ლი­სათ­ვის­ გან­კუთ­
ვნი­ლი­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა­შია.­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­ მი­ზანს­ წარ­მო­ად­გენ­და­ ში­და­ ქარ­თლის­ რე­გი­
ონ­ში­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­რე­სურ­სე­ბი­სა­და­პო­ტენ­
ცი­ალ­ის­შეს­წავ­ლა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­
პრო­დუქ­ცი­ის­შე­ნახ­ვი­სა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­
მიზ­ნით.
კვლე­ვის­ ამ­ოც­ან­ებ­ში­ შე­დი­ოდა­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­
ის­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­შეს­წავ­ლა,­დად­გე­ნა,­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­თუ­
არა­სა­ხელ­მწი­ფო­მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მე­ბი­სა­მა­ცივ­რე­
მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­კუთხით;­რა­სტარ­ტე­გი­ული­
ხედ­ვე­ბი­ არ­სე­ბობს­ ამ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ და­ თა­ნამ­შრომ­
ლო­ბენ­თუ­არა­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­დო­ნორ­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­
ებ­თან­აგ­როპ­როგ­რა­მე­ბის­და­ფი­ნან­სე­ბის­კუთხით
მეთოდოლოგია
საკ­ვლევ­ თე­მა­ზე­ მუ­შა­ობ­ის­ას­ გა­მო­ვი­ყე­ნეთ­ რამ­დე­ნი­მე­
მე­თო­დი.­
სა­მა­გი­დო­ კვლე­ვა­ –­ პირ­ველ­ რიგ­ში,­ ეს­ იყო­ ინ­ტერ­ნეტ­
და­ სა­ჯა­რო­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ რე­სურ­სე­ბი.­ გა­მო­ვი­ყე­ნეთ­
სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ მო­ნა­ცემ­თა­ ბა­ზა,­
აგ­რეთ­ვე,­ გო­რის­ რაიონში­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­
თა­რე­ბის­ დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი­ სტრა­ტე­გი­ული­ დო­კუ­მენ­ტი,­ სა­
დაც­ უშუ­ალ­ოდ­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ზე­ცაა­ მო­ნა­ცე­მე­
ბი.­ რაც­ შე­ეხ­ება­ კას­პის­ რაიონს,­ აქ­ უშუ­ალ­ოდ­ ად­გილ­ზე­
გა­მოვ­კითხეთ­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ წარ­
მო­მად­გე­ნე­ლი,­რომ­ლის­დახ­მა­რე­ბი­თაც­კას­პის­რაიონის­
სოფ­ლებ­ში­ შევ­ხვდით­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მფლო­
ბე­ლებს.
პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვი­უს­ მე­თო­დი­ –­ გო­რი­სა­ და­ კას­პის­
რაიონებში,­ ად­გილ­ზე­ ჩას­ვლით­ გა­მო­იკ­ითხა­ სა­მა­ცივ­
რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ 18­ მფლო­ბე­ლი.­ კვლე­ვის­თვის­ შედ­გე­ნი­
ლი­იყო­სპე­ცი­ალ­ური­კითხვა­რე­ბი.­გარ­და­სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­
მფლო­ბე­ლე­ბი­სა,­გა­მო­იკ­ითხნენ­გო­რი­სა­და­კას­პის­ად­გი­
ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბე­ბის­ წევ­რე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­კითხებ­ზე­ მუ­შა­ობ­ენ.­ შეხ­ვედ­
რე­ბი­სას­ შე­ავ­სეს­ კითხვა­რე­ბი.­ დად­გინ­და,­ რამ­დე­ნა­დაა­
სოფ­ლის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­
მოქ­მე­დი­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­არ­სე­ბო­ბის­შე­სა­ხებ.
გარ­და­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მი­ერ­ მო­წო­დე­ბუ­ლი­ სა­მა­ცივ­
რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ ბა­ზე­ბი­სა,­ ას­ევე­ კვლე­ვი­სას,­ პი­რა­
დი­ კონ­ტაქ­ტე­ბის­ სა­შუ­ალ­ებ­ით,­ კო­მუ­ნი­კა­ცია­ დამ­ყარ­და­
რამ­დე­ნი­მე­ სოფ­ლის­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­თან.­ ეს­ ად­ამი­ან­ები,­
რომ­ლე­ბიც­ ჩვე­ნი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­ პარ­ტნი­ორ­ები­ და­ ბე­
ნე­ფი­ცი­არ­ები­ არი­ან,­ დაგ­ვეხ­მარ­ნენ­ დავ­კავ­ში­რე­ბო­დით­
რამ­დე­ნი­მე­სო­ფელ­ში­სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­მფლო­ბე­ლებს.­მათ­
მოგ­ვა­წო­დეს­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­ ად­გილ­მდე­ბა­
რე­ობ­ისა­და­მფლო­ბე­ლე­ბის­კონ­ტაქ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ.
კვლე­ვის­ მე­თო­დი,­ რო­გორც­ ზე­მოთ­ აღ­ინ­იშ­ნა,­ იყო­ პირ­
და­პი­რი­გა­მო­კითხვა­შე­სა­ბა­მი­სი­კითხვა­რე­ბით.
კვლე­ვის­ დროს­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­ კითხვა­რი­ შედ­გე­ნი­ლი­
იყო­ სა­მი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით:­ ერ­თი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­თვის­ გან­კუთ­ვნი­ლი,­
მე­ორე­–­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მფლო­ბე­ლე­ბი­სათ­ვის­
და­მე­სა­მე­–­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­ათ­ვის.­
107
 კვლევის შედეგები ურ­ნე­ობ­ებ­ში­და­რა­ინ­ტენ­სი­ვო­ბით­იყ­ენ­ებს­სა­მა­ცივ­რე­ებს­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობა.
პრობ­ლე­მა­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ორ­ივე­რაიონში­მეტ­ნაკ­
სიტუაციური ანალიზი ლე­ბად­ არ­სე­ბობს.­ ფაქ­ტია,­ რომ­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­
ები­ საკ­მა­რი­სი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ენ.­ თუმ­ცა,­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ პრობ­ლე­მას­ ვაწყდე­ბით­ მა­თი­ ეფ­ექ­ტუ­რად­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­
(საქ­სტა­ტი)­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ ნა­წილ­ში.­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ სა­ზო­გა­დო­ებ­ის­თვის­ (ფერ­
მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­43%­სწო­რედ­ში­და­ქარ­თლზე­მო­ მე­რე­ბის­თვის)­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­იდ­ან­ ად­ეკ­ვა­ტუ­რი­
დის.­2016­წლის­მო­ნა­ცე­მე­ბით,­მა­თი­რა­ოდ­ენ­ობა­25­იყო.­ სარ­გებ­ლის­მი­ღე­ბის­კო­ეფ­იცი­ენ­ტი­და­ბა­ლია.
თუმ­ცა,­ში­და­ქარ­თლის­სამ­ხა­რეო­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­მი­ერ­
ჩვენ­თვის­ მო­წო­დე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ით­ დგინ­დე­ბა,­ რომ,­ კვლე­ვის­მიმ­დი­ნა­რე­ობ­ის­ას­გა­მო­იკ­ვე­თა­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­
2018­ წლის­ 1­ აპ­რი­ლის­ მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ რე­გი­ონ­ში­ ფუნ­ ნე­ობ­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბით­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ რამ­დე­ნი­მე­
ქცი­ონ­ირ­ებს­54­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობა,­მათ­შო­რის­29­გო­ მხა­რე,­ ეს­ენია:­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბი,­
რის,­14­–­კას­პის,­10­–­ქა­რე­ლი­სა­და­1­–­ხა­შუ­რის­რაიონში.­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი,­ მათ­თან­ არ­სე­ბუ­ლი­
სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი­და­
ოფ­იცი­ალ­ურ­ად­რე­გის­ტრი­რე­ბუ­ლი­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობა­(ძი­რი­თა­დად­ფერ­მე­რე­ბი).
ებ­ის­გარ­და,­მცი­რე­ზო­მის­სა­მა­ცივ­რე­ნა­გე­ბო­ბე­ბი­ფუნ­ქცი­
ონ­ირ­ებს­ში­და­ქარ­თლის­არა­ერთ­სო­ფელ­ში,­რომ­ლი­თაც­ •­ პირ­ველ­ რიგ­ში­ უნ­და­ აღ­ნი­ნიშ­ნოს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
სარ­გებ­ლო­ბენ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ფერ­მე­რე­ბი­ (ძი­რი­თა­დად­ გაც­ვლი­სა­ და­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ და­
ის­ინი,­რომ­ლებ­მაც­ერ­თობ­ლი­ვი­რე­სურ­სე­ბით­(3­4­5­ოჯ­ ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ მხა­რე­ებს­ შო­რის.­ გა­მო­კითხუ­ლი­
ახი)­ თა­ვად­ შექ­მნეს­ მე­ურ­ნე­ობ­ები).­ ამ­ უკ­ან­ას­კნე­ლე­ბის­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ 90%­მა­
შე­სა­ხებ­ სტა­ტი­სი­კუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ჩვენ­თვის­ უც­ნო­ბია,­ პი­რა­დი­სახ­სრე­ბით­მო­აწყო­სა­მა­ცივ­რე­ები­მოწყო­
ვი­ნა­იდ­ან­ ის­ინი­ არ­ არი­ან­ და­რე­გის­ტრი­რე­ბულ­ნი.­ კვლე­ ბა,­მხო­ლოდ­10%­ს­ჰქონ­და­ინ­ფორ­მა­ცია­საგ­რან­
ვის­ჩა­ტა­რე­ბის­პრო­ცეს­ში­გა­ირ­კვა,­რომ­მე­ხი­ლე­ებ­ის­მი­ერ­ ტო­ პროგ­რა­მე­ბის­ (და­ფი­ნან­სე­ბის­ რე­სურ­სე­ბის)­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­ რე­სურ­სე­ბი­სა­ და­ პო­ტენ­ცი­ შე­სა­ხებ­ და­ მათ­ შეძ­ლეს­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ მო­პო­ვე­ბა­
ალ­ის­გა­მო­უყ­ენ­ებ­ლო­ბა­პირ­და­პირ­კავ­შირ­შია­რამ­დე­ნი­მე­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ შე­საქ­მნე­ლად­ (დო­ნო­
ფაქ­ტორ­თან,­მათ­შო­რი­საა: რე­ბი­–­“აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში”,­წი­თე­ლი­ჯვრის­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია).­ გარ­და­ ფი­ნან­სე­
•­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ არა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­ სა­მა­ცივ­რე­ ბის­ მო­ძი­ებ­ის­ პრობ­ლე­მი­სა,­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ უმ­
მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მნიშ­ვნე­ლო­ბის­შე­სა­ხებ; რავ­ლე­სო­ბამ­ პირ­ვე­ლი­ვე­ წლებ­ში­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­ად­
იზ­არ­ალა,­ რად­გან­ არ­ ჰქონ­დათ­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ცოდ­
•­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ მა­ღა­ლი­ ნა­და­ინ­ფორ­მა­ცია,­თუ­რო­მე­ლი­პრო­დუქ­ტი­(მაგ.:­
ტა­რი­ფე­ბი; ხი­ლის­ ესა­ თუ­ ის­ ჯი­ში)­ რა­ ტემ­პე­რა­ტუ­რა­ზე­ უნ­და­
და­საწყო­ბე­ბუ­ლი­ყო.­შე­იძ­ლე­ბა­ით­ქვას,­რომ­ყვე­ლა­
•­ სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ხე­ხი­ლის­შე­ნახ­ვი­სათ­ვის­ მე­წარ­მი­სათ­ვის­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ბიზ­ნე­სის­ წა­მოწყე­ბის­
აუც­ილ­ებ­ელი­ პი­რო­ბე­ბის­ (მაგ.:­ კლი­მატ­ კონ­ტრო­ პირ­ვე­ლი­ წე­ლი­ იყო­ სა­ტეს­ტო.­ კვლე­ვამ­ გვიჩ­ვე­ნა,­
ლი)­არ­არ­სე­ბო­ბა; რომ­საკ­ვლევ­რე­გი­ონ­ში­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­
უმ­რავ­ლე­სო­ბამ­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ება­ ძი­რი­თა­დად­ 2016­
•­ მა­ღა­ლი­კო­მუ­ნა­ლუ­რი­გა­და­სა­ხა­დე­ბი; წლი­დან­და­იწყო.­

•­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სტან­დარ­ტე­ბის­ შე­მო­ღე­ბა­ სა­მა­ •­ კვლე­ვი­სას­აღ­მოჩ­ნდა,­რომ­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­

ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­
ბით.
კვლე­ვი­სას­ მო­პო­ვე­ბულ­ იქ­ნა­ ინ­ფორ­მა­ცია,­ ხორ­ცი­ელ­
დე­ბა­ თუ­ არა­ სა­ხელ­მწი­ფო­ მხარ­დამ­ჭე­რი­ პროგ­რა­მე­
ბი­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ კუთხით,­ რა­
სტარ­ტე­გი­ული­ ხედ­ვე­ბი­ არ­სე­ბობს­ ამ­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­
თა­ნამ­შრომ­ლო­ბენ­ თუ­ არა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­ დო­ნორ­
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­თან­ აგ­როპ­როგ­რა­მე­ბის­ და­ფი­ნან­სე­ბის­
კუთხით,­ ას­ევე­ გა­ირ­კვა,­ რომ­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­
უფ­რო­მე­ტად­გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­უნ­და­მოხ­დეს­სა­მა­ცივ­
რე­ებ­ის­ მფლო­ბელ­თა­ შო­რის­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გაც­ვლა­ და­
ეფ­ექ­ტუ­რი­ კო­მუ­ნი­კა­ცია,­ რა­თა­ ერ­თმა­ნეთს­ გა­უზი­არ­ონ­
ინ­ფორ­მა­ცია,­რა­ტი­პის­ხი­ლი­და­ბოს­ტნე­ული­ინ­ახ­ება­მე­
ებს­მა­თი­მე­სა­კუთ­რე­ები­ძი­რი­თა­დად­იყ­ენ­ებ­ენ­პი­
რა­დი­ მოხ­მა­რე­ბი­სათ­ვის.­ ეს­ ეხ­ება­ და­ახ­ლო­ებ­ით­
10­15­ტო­ნის­ტე­ვა­დო­ბის­მა­ცივ­რებს.­საკ­ვლევ­მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში­არ­ის­რამ­დე­ნი­მე­დი­დი­სა­მა­ცივ­რე­
მე­ურ­ნე­ობა,­ რომ­ლე­ბიც­ 100­150­ ტო­ნა­ზეა­ გათ­ვი­ლი­
და­ მა­თი­ გა­მო­ყე­ნე­ბაც­ ხდე­ბა­ უმ­თავ­რე­სად­ მე­სა­
კუთ­რე­ებ­ის­პი­რად­სა­კუთ­რე­ბა­ში­არ­სე­ბუ­ლი­მე­ურ­
ნე­ობ­ებ­იდ­ან­მი­ღე­ბუ­ლი­მო­სავ­ლის­შე­სა­ნა­ხად.­
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობა­პრაქ­ტი­კუ­ლად­არ­იყ­
ენ­ებს­სხვის­სა­კუთ­რე­ბა­ში­არ­სე­ბულ­სა­მა­ცივ­რე­მე­
ურ­ნე­ობ­ებს.­ამ­ის­ათ­ვის­არ­სე­ბობს­შე­სა­ბა­მი­სი­მი­ზე­
ზე­ბი.­ეს­ენია:­
ა)­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლებს­ არ­

108
 აწყობთ­მცი­რე,­ანუ­ის­ეთი­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­პრო­დუქ­
ტის­ შე­ნახ­ვა,­ რო­მე­ლიც­ სრუ­ლად­ ვერ­ აით­ვი­სებს­
სა­მა­ცივ­რეს,­ რად­გან­ ეს­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია­ მა­ღალ­
კო­მუ­ნა­ლურ­ გა­და­სა­ხა­დებ­თან­ (არაა­ რენ­ტა­ბე­ლუ­
რი­ მა­ცივ­რის­ სრუ­ლი­ დატ­ვირ­თვით­ ამ­ოქ­მე­დე­ბა­
მცი­რე­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ პრო­დუქ­ტის­ შე­სა­ნა­ხად).­ სა­
მა­ცივ­რე­ებ­ის­ ნა­წი­ლი­ არ­ შე­ეს­აბ­ამ­ება­ სტრან­დარ­
ტებს­ და­ ხდე­ბა­ შე­ნა­ხუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ გა­ფუ­ჭე­ბა/
და­ზი­ან­ება,­ რაც­ კონ­ფლიქ­ტურ­ სი­ტუ­აცი­ას­ წარ­მო­
შობს­მო­სახ­ლე­ობ­ასა­და­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­
მფლო­ბე­ლებს­შო­რის;­
ბ)­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ პრობ­ლე­მაა­ პრო­დუქ­ტის­ (მო­
სავ­ლის)­ და­ბა­ლი­ ხა­რის­ხი.­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ იქ­იდ­ან,­
რომ­ ბი­ოლ­ოგი­ური­ და­ მა­ღა­ლე­ფექ­ტუ­რი­ ქი­მი­ური­
სა­სუ­ქი­არ­ის­საკ­მა­ოდ­ძვი­რი­და­მო­სახ­ლე­ობ­ას­არ­
მი­უწ­ვდე­ბა­ მას­ზე­ ხე­ლი,­ მი­ღე­ბუ­ლი­ მო­სა­ვა­ლი­ არ­
არ­ის­ მა­ღალ­ხა­რი­ს­ხი­ანი­ და­ რთულ­დე­ბა­ მი­სი­ დი­
დი­ხნით­შე­ნახ­ვა.­გარ­და­ამ­ისა,­მო­სახ­ლე­ობ­ას­აწ­
უხ­ებს­სარ­წყა­ვი­არ­ხე­ბის­პრობ­ლე­მა,­გან­სა­კუთ­რე­
ბით­ კას­პის­ რაიონში.­ კვლე­ვა­ში­ რეს­პო­დენ­ტე­ბის­
უმ­რავ­ლე­სო­ბამ­ აღ­ნიშ­ნა,­ რომ­ 2017­ წელს­ ძა­ლი­ან­
მცი­რე­ მო­სა­ვა­ლი­ მო­ვი­და­ კლი­მა­ტუ­რი­ პი­რო­ბე­ბის­
გა­მო,­რა­საც­თან­ახ­ლდა­სარ­წყა­ვი­რე­სურ­სე­ბის­არ­
არ­სე­ბო­ბა.­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ აღ­ნიშ­ნულ­მა­ ფაქ­
ტო­რებ­მა­და­აზი­ანა­მო­სავ­ლის­გა­რეგ­ნუ­ლი­მხა­რე;­
გ)­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ თუ­ მე­პატ­რო­ნე­ები­ სა­კუ­თა­რი­
პრო­დუქ­ცი­ით­ სრუ­ლად­ ვერ­ ით­ვი­სე­ბენ­ მა­ცივ­რე­
ბის­ შე­სა­ნახ­ რე­სურ­სს­ (ას­ეთი­ ცო­ტა­ შემ­თხვე­ვაა),­
მა­შინ­ის­ინი­იძ­ენ­ენ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­
გან­პრო­დუქ­ტს­და­სრუ­ლად­ტვირ­თა­ვენ­მა­ცივ­რებს.­
მო­სახ­ლე­ობ­ის­გან­ მო­სავ­ლის­ ყიდ­ვას­ ახ­ორ­ცი­ელ­
ებს­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ მფლო­ბელ­თა­ მხო­
ლოდ­5%,­რაც­ძა­ლი­ან­და­ბა­ლი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლია;­
დ)­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­დან­პა­სუ­ხის­
მგე­ბე­ლი­ სამ­სა­ხუ­რე­ბი­ ნაკ­ლე­ბად­ ზრუ­ნა­ვენ­ იმ­აზე,­
რომ­ მოხ­დეს­ ფერ­მე­რე­ბის­ დახ­მა­რე­ბა­ მო­სავ­ლის­
მოვ­ლის,­შე­ნახ­ვი­სა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­კუთხით.­პირ­
ველ­ რიგ­ში,­ არ­სე­ბობს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­
სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ არ­სე­ბო­ბა­ზე.­ აგ­რეთ­ვე­
სა­ხელ­მწი­ფო­და­კერ­ძო­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­არ­
არ­ის­შე­სა­ბა­მი­სი­ინ­ფორ­მა­ცია,­თუნ­დაც­იმ­კუთხით,­
რომ­ ფერ­მე­რებს­ შე­უძ­ლი­ათ­ თა­ვა­დაც­ შექ­მნან­ სა­
მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ები­ და­ შე­ინ­ახ­ონ­ ბოს­ტნე­ული,­
ხი­ლი­ თუ­ სხვა­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ტი;­
სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მფლო­ბე­ლე­ბი­არ­ცვლი­
ან­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ ერ­თმა­ნეთ­ში,­ რა­თა­ მოხ­დეს­ მი­
ღე­ბუ­ლი­გა­მოც­დი­ლე­ბის­გა­ზი­არ­ება­და­შემ­დგომ­ში­
(პრობ­ლე­მის­ აღ­მო­ჩე­ნის­ შემ­თხვე­ვა­ში)­ მათ­ზე­ ად­
ეკ­ვა­ტუ­რი­რე­აგ­ირ­ება.
წი­ნა­აღ­მდე­გო­ბა­ არ­სე­ბობს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­წო­დე­ბა­მი­ ერ­თობ­ლი­ვად­ და­გეგ­მონ­ პრობ­ლე­მის­ გა­დაჭ­რის­ გზე­ბი.­
ღე­ბის­შე­ფა­სე­ბის­კუთხით:
სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბულ­ პი­რებ­სა­ და­ ცენ­ტრში­ და­ ამ­ის­თვის­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­
მუ­ნი­ცა­პი­ლი­ტე­ტებს­ შო­რის­ არ­სე­ბობს­ ურ­თი­ერ­თსა­წი­ნა­ მა­თვე­ში­ერ­თხელ­გა­მო­ყოს­შე­სა­ბა­მი­სი­ად­გი­ლი­(შე­საძ­
აღ­მდე­გო­ პო­ზი­ცი­ები.­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ აცხა­დებს,­ რომ­ ლე­ბე­ლია­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნას­ ას­ევე­ დე­მოკ­რა­ტი­ული­
მო­სახ­ლე­ობ­ას­ გა­აჩ­ნია­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ინ­ფორ­მა­ცია,­ მხარ­
და­ჭე­რა­მათ­გან­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­სერ­ვი­სებ­ზე,­ას­ევე­
გრან­ტებ­ზე,­აქ­ვთ­ინ­ფორ­მა­ცია,­თუ­რო­გორ­გა­ნა­ვი­თა­რონ­
სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ები,­ვი­ნა­იდ­ან­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი­ხში­
რად­ატ­არ­ებს­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­შეხ­ვედ­რებს­ფერ­მე­რებ­თან,­
თუმ­ცა,­არ­სე­ბობს­კვა­ლი­ფი­ცი­ური­კად­რე­ბის­პრობ­ლე­მა.
თა­ვის­ მხრით,­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ აქ­ვს­
ვი­ზუ­ალ­ური­მა­სა­ლა­ბრო­შუ­რე­ბის,­ბუკ­ლე­ტე­ბის,­ონ­ლა­ინ­
გა­მო­ცე­მე­ბი­სა­და­სხვა­სა­ხით,­რო­მელ­საც­უფ­ას­ოდ­არ­იგ­
ებს­ად­გი­ლობ­რივ­მო­სა­ხე­ლო­ბა­ში.­
გან­სხვა­ვე­ბულ­ სუ­რათს­ ვაწყდე­ბით­ სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­
მფლო­ბე­ლე­ბი­სა­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­გან.­
გარ­და­იმ­ისა,­რომ­ის­ინი­უჩ­ივი­ან­სა­ხელ­მწი­ფოს­მხრი­დან­
არ­ას­აკ­მა­რის­მხარ­და­ჭე­რას,­ას­ევე,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­
ბო­ბას.­ის­ინი­აცხა­დე­ბენ,­რომ­ჭირ­დე­ბათ­უფ­რო­მომ­ზა­დე­
ბუ­ლი­ და­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლი­ კად­რე­ბი­ (კონ­სულ­ტან­ტე­ბი),­
რა­თა­ კარ­გად­ გა­ერ­კვნენ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პროგ­რა­მე­ბის­ არ­
სში.
დასკვნები და რეკომენდაციები
დას­კვნის­სა­ხით­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­ჩვენს­მი­ერ­შეს­
წავ­ლილ­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებს­ აქ­ვთ­ დი­დი­ პო­ტენ­ცი­
ალი­ და­ პერ­სპექ­ტი­ვა­ რე­გი­ონ­ში­ აქ­ტი­ური­ საქ­მი­ან­ობ­ის­
წარ­მარ­თვის­ კუთხით­ იქ­იდ­ან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ რომ­ ში­და­
ქარ­თლის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი­და­საქ­მე­ბუ­
ლია­სოფ­ლად­და­მა­თი­შე­მო­სავ­ლის­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი­
სწო­რედ­ხი­ლი­სა­და­ბოს­ტნე­ულ­ის­რე­ალ­იზ­აცი­აზე­მო­დის.­
სწო­რი­მე­ნეჯ­მენ­ტის­შემ­თხვე­ვა­ში,­ფერ­მე­რე­ბი­შეძ­ლე­ბენ­
წარ­მო­ებ­ის­გაზ­რდას­და­მი­ღე­ბუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­მა­ღალ­
ფას­ში­რე­ალ­იზ­აცი­ას.­
ქვე­მოთ­ მო­ცე­მუ­ლია­ ჩვენს­ მი­ერ­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი­
პრობ­ლე­მე­ბი­ და­ მათ­ მო­საგ­ვა­რებ­ლად­ შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები:
1.­მო­სახ­ლე­ობ­ის­არა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­და­ინ­ფორ­მა­ცი­
ის­წვდო­მა­ზე­ნაკ­ლე­ბო­ბა­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­(სად?­
ვის­თან?­რო­გორ­ხდე­ბა?­და­ა.შ.)­და­მი­სი­ქმე­დუ­ნა­რი­ან­
ობ­ის­შე­სა­ხებ.
რე­კო­მენ­და­ცია­–­შე­იქ­მნას­ეფ­ექ­ტუ­რი­დი­ალ­ოგ­ის­ფორ­მა­
ტი,­ რა­თა­ მას­ში­ ჩარ­თვა­ ყვე­ლა­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მა­ მხა­
რემ­ თა­ნაბ­რად­ შეძ­ლოს,­ მოხ­დეს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გაც­ვლა­
ყვე­ლა­ მხრი­დან,­ ბე­ნე­ფი­ცი­არ­ებს­ მუდ­მი­ვად­ მი­ეწ­ოდ­ოს­
ინ­ფორ­მა­ცია­ახ­ალ­პროგ­რა­მებ­ზე­და­შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­ზე,­
მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ ჰქონ­დეს­ სა­შუ­ალ­ება­ უშუ­ალ­ოდ­ მე­ურ­
ნე­ობ­ებ­ის­მფლო­ბე­ლე­ბის­გან­მო­ის­მი­ნონ­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­და­
დი­ალ­ოგ­ის­ფორ­მა­ტის­ად­გი­ლი­უმ­ჯო­ბე­სია­იყ­ოს­რაიონის­
109
 ჩარ­თუ­ლო­ბის­ ცენ­ტრი,­ რო­მე­ლიც­ უფ­ას­ოდ­ უთ­მობს­ შეხ­
ვედ­რის­ ად­გილს­ ად­გი­ლობ­რივ­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­სა­ თუ­ სა­
ინ­იცი­ატ­ივო­ჯგუ­ფებს).­ამ­შემ­თხვე­ვა­ში­მოხ­დე­ბა­ინ­ფორ­
მა­ცი­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბის­ აღ­მოფხვრა­ და­ პერ­მა­ნენ­ტუ­ლად­
გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ებ­ის­გაც­ვლა­მხა­რე­ებს­შო­რის­
სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ზე.
გე­ბი,­მათ­უკ­ეთ­შე­ის­წავ­ლონ­სა­მა­ცივ­რე­ებ­ის­მუ­შა­ობა,­ინ­
სტრუქ­ცი­ები­და­გა­მო­ყე­ნე­ბა.­ას­ეთი­ტრე­ნინ­გე­ბის­ჩა­ტა­რე­
ბა­უშუ­ალ­ოდ­რე­გი­ონ­ში­ვე,­შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ად­გი­ლობ­რივ­
ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­
ტროს­თან­ერ­თად,­სა­ერ­თა­სო­რი­სო­ფონ­დებ­მაც­და­აფ­ინ­
ან­სონ.­

2.­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ მა­ღა­ლი­ ტა­რი­ფე­ბი­ და­ მა­ღა­ლი­ კო­მუ­ 4.­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სტან­დარ­ტე­ბის­ შე­მო­ტა­ნა­ სა­მა­ცივ­რე­
ნა­ლუ­რი­ გა­და­სა­ხა­დე­ბი,­ რაც­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­გენს­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.
სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ მუ­შა­ობ­ის­თვის,­ გან­სა­კუთ­რე­
ბით­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ და­ სა­მა­ცივ­რის­ რე­კო­მენ­და­ცია­ –­ აღ­ნიშ­ნულ­ სა­კითხზე­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­
მფლო­ბე­ლე­ბის­თვის.­ მა­გა­ლი­თად,­ მა­ღა­ლი­ გა­და­სა­ხა­დე­ ის­ შე­სა­მუ­შა­ვებ­ლად­ სრუ­ლი­ად­ ვეყ­რდნო­ბით­ სა­მა­ცივ­რე­
ბი­ მდგო­მა­რე­ობს­ იმ­აში,­ რომ­ თვე­ში­ სა­შუ­ალ­ოდ­ 200­300­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მფლო­ბე­ლებს.­მა­თი­სურ­ვი­ლია,­რომ:­გა­
ლა­რის­ მხო­ლოდ­ ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გია­ იხ­არ­ჯე­ბა,­ რა­თა­ იქ­ სა­ღე­ბის­ ბა­ზა­რი­ იყ­ოს­ უფ­რო­ მოთხოვ­ნა­დი­ და­ ქარ­თულ­
პრო­დუქ­ტი­შე­ინ­ახ­ონ,­ამ­ფას­ში­არ­შე­დის­პრო­დუქ­ტის­შე­ პრო­დუქ­ცი­ას­ არ­ უწ­ევ­დეს­ შე­მო­ტა­ნი­ლი­ პრო­დუქ­ტი­ კონ­
ნახ­ვის­თვის­გან­საზღვრუ­ლი­სა­ფა­სუ­რი.­გა­მომ­დი­ნა­რე­აქ­ კუ­რენ­ცი­ას.­ სა­ჩი­რე­ და­ნად­გა­რე­ბით­ აღ­ჭურ­ვა­ იქ­ნე­ბო­და­
ედ­ან,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ობა­ არ­ მი­მარ­თავს­ სა­მა­ მომ­გე­ბი­ანი­ და­ და­მა­ტე­ბით­ გაზ­რდი­და­ პრო­დუქ­ტის­ რე­
ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებს­და­მე­პატ­რო­ნე­ები­თა­ვი­სი­სა­სოფ­ლო­ ალ­იზ­აცი­იდ­ან­ შე­მო­სულ­ თან­ხებს­ და­ მო­გე­ბას.­ მათ­თვის­
სა­მე­ურ­ნეო­მი­წე­ბი­დან­მოყ­ვა­ნი­ლი­პრო­დუქ­ტით­ტვირ­თა­ პრობ­ლე­მა­ ბი­ოს­ას­უქ­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ რაც­ ხელს­ უწყობს­
ვენ.­რო­გორც­ეს­კვლე­ვამ­გვა­ჩე­ნა,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ფერ­ პრო­დუქ­ტის­ მა­ლე­ გა­ფუ­ჭე­ბას.­ გარ­და­ ამ­ისა,­ ბი­ოს­ას­უქს­
მე­რე­ბის­მხო­ლოდ­5%­იყ­ენ­ებს­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებს. შე­მო­დის­ევ­რო­პის­ქვეყ­ნე­ბი­დან­და­საკ­მა­ოდ­ძვი­რია,­ამ­
ას­თან,­ ყვე­ლას­ არ­ აქ­ვს­ არა­ მხო­ლოდ­ შე­ძე­ნის­ სა­შუ­ალ­
რე­კო­მენ­და­ცია­ –­ უნ­და­ მოხ­დეს­ კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლი­ მუ­ ება,­არ­ამ­ედ­ინ­ფორ­მა­ცი­აც,­თუ­სად­შე­იძ­ინ­ოს­ეს­სა­სუ­ქი.­
შა­ობა­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ მხა­რე­ებს­ შო­რის­ პრობ­ლე­მის­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ უნ­და­ და­აწ­ეს­ოს­ კონ­ტრო­ლი­ შხამ­ქი­მი­კა­
აღ­მო­საფხვრე­ლად.­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ ფერ­მე­რებს­ უნ­და­ ტებ­ზე­ და­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ გა­ხა­დოს­ ბი­ოს­ას­უქ­ები,­ რომ­
შეს­თა­ვა­ზოს­ შე­ღა­ვა­თი­ანი­ მი­წის­ გა­და­სა­ხა­დი­ და­ შე­ღა­ მო­სახ­ლე­ობ­ამ­შეძ­ლოს­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ცი­ის­მოყ­ვა­
ვა­თი­ანი­ ტა­რი­ფე­ბი­ ელ­ექ­ტო­რე­ნერ­გი­აზე.­ ხე­ლი­ შუ­ეწყონ­ ნა,­ ეს­ პირ­და­პირ­ გავ­ლე­ნას­ მო­ახ­დენს­ ბაზ­რის­ გან­ვი­თა­
სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ და­ მცი­რე­ /­ მსხვი­ლი­ ბიზ­ნე­სის­ რე­ბა­ზე.­ბაზ­რის­გან­ვი­თა­რე­ბა­კი­უდ­რის­მე­ტი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­
(მარ­კე­ტე­ბის,­სა­წარ­მო­ებ­ის,­სა­ჩი­რე­ებ­ის)­თა­ნამ­შრომ­ლო­ მო­ზიდ­ვას­და­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბას­ექ­სპორ­ტის­ხელ­შეწყო­
ბას,­ გა­სა­ღე­ბის­ ბა­ზა­რი­ უნ­და­ იყ­ოს­ მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ დი­ ბის­ მიზ­ნით.­ სა­ჭი­როა­ ში­და­ ბაზ­რის­ და­რე­გუ­ლი­რე­ბა­ და­
ვერ­სი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი­ რა­თა,­ ხელ­შე­სა­ხე­ბი­ მო­გე­ბა­ ნა­ხონ­ მე­ტი­ კონ­ტრო­ლი,­ რა­თა­ სწორ­ დროს­ მოხ­დეს­ პრო­დუქ­
ფერ­მე­რებ­მა,­რად­გან­ამ­დრო­ის­თვის­თით­ქმის­ყვე­ლა­სა­ ტის­რე­ალ­იზ­აცია.­
მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ის­პრო­დუქ­ტის­რე­ალ­იზ­აცია­ხდე­ბა­სა­
ცა­ლო­გა­ყიდ­ვე­ბით­თბი­ლი­სის,­გო­რის­და­ქუ­თა­ის­ის­ბაზ­ ზო­გა­დი­რე­კო­მე­ნდა­ცი­ის­სა­ხით­გვსურს­აღ­ვნიშ­ნოთ,­რომ­
რებ­ზე.­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ას­ევე,­სა­მა­ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­ უმ­ჯო­ბე­სია­ გა­კეთ­დეს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ ცენ­ტრე­ბი­ დიდ­
მფლო­ბე­ლე­ბის­აქ­ტი­ური­დატ­რე­ნინ­გე­ბა­და­სხვა­ქვეყ­ნე­ სოფ­ლებ­ში­და­გან­სა­კუთ­რე­ბით­იმ­ად­გი­ლებ­ში,­სა­დაც­სა­
ბის­გა­მოც­დი­ლე­ბის­გა­ზი­არ­ება,­რა­თა­ის­ინი­მუდ­მი­ვად­არ­ მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ები­ არ­სე­ბობს,­ რა­თა­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­
ელ­ოდ­ებ­ოდ­ნენ­სა­ხელ­მწი­ფოს­მხარ­და­ჭე­რას­და­სა­კუ­თა­ ფერ­მე­რებ­მა­მი­იღ­ონ­კომ­პე­ტენ­ტუ­რი­რჩე­ვა­და­ინ­ფორ­მა­
რი­ცოდ­ნით­და­რე­სურ­სე­ბით­მო­ახ­დი­ნონ­სხვა­ქვეყ­ნე­ბის­ ცია­ უშუ­ალ­ოდ­ პროგ­რა­მის­ გან­მა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი­ პი­რე­
მცი­რე­ბიზ­ნეს­თან­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა,­ამ­ის­რამ­დე­ნი­მე­მა­ ბი­სა­გან.­ ას­ევე­ აუც­ილ­ებ­ელია,­ მოხ­დეს­ ფერ­მერ­თა­ შე­სა­
გა­ლი­თი­ არ­ის­ უკ­ვე­ გო­რის­ სოფ­ლებ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ სა­მა­ ბა­მი­სი­გა­დამ­ზა­დე­ბა­ზე­მოთ­აღ­ნიშ­ნულ­სა­კითხებ­ზე.­რაც­
ცივ­რე­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში.­ ყვე­ლა­ზე­მთა­ვა­რია,­უნ­და­მოხ­დეს­მა­თი­დახ­მა­რე­ბა­ბიზ­
ნეს­ გეგ­მე­ბის­ მომ­ზა­დე­ბა­ში­ და­ იმ­პლე­მენ­ტი­რე­ბის­ პრო­
3.­ სა­მა­ცივ­რე­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ ხე­ხი­ლის­ შე­ნახ­ვი­სათ­ვის­ ცეს­ში.­სა­სურ­ვე­ლია,­ფერ­მე­რებ­მა­შე­იძ­ინ­ონ­მარ­კე­ტინ­გუ­
აუც­ილ­ებ­ელი­ პი­რო­ბე­ბის,­ კლი­მატ­ კონ­ტრო­ლის­ და­ გა­ ლი­უნ­არ­ები­და­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ზე­წვდო­მის­
მარ­თუ­ლი­ ტექ­ნი­კის­ არ­არ­სე­ბო­ბა.­ სა­სურ­ვე­ლია­ სა­ჩი­რე­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა.­აღ­ნიშ­ნულ­პრო­ცეს­ში­უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­
და­ნად­გა­რის­შე­ძე­ნა,­რა­თა­წარ­მო­ებ­ის­დი­ვერ­სი­ფი­ცი­რე­ბა­ სია­ სა­ხელ­მწი­ფოს,­ დო­ნო­რი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის,­ სა­მა­ცივ­
მოხ­დეს­და­ბიზ­ნე­სი­უფ­რო­მომ­გე­ბი­ანი­გახ­დეს.­ რე­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი­სა­ და­ წვრი­ლი/მსხვი­ლი­ ფერ­მე­რუ­
ლი­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ის­მჭიდ­რო­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბა­ოთხმხრივ­
რე­კო­მენ­და­ცია­–­ფერ­მე­რებს­უნ­და­ჩა­უტ­არ­დეთ­ტრე­ნინ­ ფორ­მატ­ში.­

110
IV მცირე და საშუალო ბიზნესის საჭიროებების
კვლევა – ტურიზმი სურამში
და­ვით­სუ­ხი­აშ­ვი­ლი,
„ძლი­ერი­სა­ზო­გა­დო­ება“

შესავალი ის­გან­ თუ­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ სექ­ტო­რის­გან­ სა­ჭი­რო­ მხარ­

და­ჭე­რის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მოგ­რო­ვე­ბა.­
სუ­რა­მი­თბი­ლი­სი­დან­115­კი­ლო­მეტ­რის­და­შო­რე­ბით­მდე­
ბა­რე­ სამ­თო­ კლი­მა­ტუ­რი­ კუ­რორ­ტია­ ხა­შუ­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ ამ­ას­თა­ნა­ვე,­ კვლე­ვის­ გარ­კვე­ული­ ნა­წი­ლი­ და­ეთ­მო­ იმ­ის­
ლი­ტეტ­ში.­იგი­წარ­მო­ად­გენს­სუ­რა­მის­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ული­ გა­მოვ­ლე­ნას,­ თუ­ რამ­დე­ნად­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლია­ სუ­რამ­
ერ­თე­ულ­ის­სა­და­ბო­ცენ­ტრს­7492­მცხოვ­რე­ბით­(მო­სახ­ლე­ ში­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობა­(სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
ობ­ის­2014­წლის­აღ­წე­რის­შე­დე­გე­ბის­მი­ხედ­ვით). მე­პატ­რო­ნე­ები­ და,­ ას­ევე,­ ის­ ად­ამი­ან­ები,­ ვი­საც­ ამ­ ბიზ­
ნეს­ში­ სა­მო­მავ­ლოდ­ სურს­ საქ­მი­ან­ობა)­ იმ­ სა­ხელ­მწი­ფო­
სუ­რამ­ში­არ­ის­გა­ნათ­ლე­ბი­სა­და­კულ­ტუ­რის­და­წე­სე­ბუ­ლე­ პროგ­რა­მე­ბი­სა­თუ­პრო­ექ­ტე­ბის­შე­სა­ხებ,­რაც­ამ­სფე­რო­
ბე­ბი,­ ას­ევე­ ის­ტო­რი­ული­ ძეგ­ლე­ბი­ –­ მათ­ შო­რის­ შუა­ სა­ ში­ხორ­ცი­ელ­დე­ბა­და­რამ­დე­ნად­სარ­გებ­ლო­ბენ­ის­ინი­ამ­
უკ­უნე­ებ­ის­სუ­რა­მის­ცი­ხე,­XVI­XVII­სა­უკ­უნე­ებ­ის­ეკ­ლე­სია,­ სერ­ვი­სე­ბით.­ას­ევე,­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­იყო,­გაგ­ვერ­კვია,­თუ­
ებ­რა­ული­სა­ლო­ცა­ვი­–­სი­ნა­გო­გა­და­სხვ.­ რა­ გზე­ბი­თა­ და­ წყა­რო­ებ­ით­ იღ­ებ­ენ­ ის­ინი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­
და­ რამ­დე­ნად­ რთუ­ლია­ მათ­თვის­ რო­გორც­ ინ­ფორ­მა­ცი­
სუ­რა­მი,­ის­ტო­რი­ულ­ად,­სა­ბავ­შვო­პრო­ფი­ლის­კუ­რორ­ტია.­ აზე­წვდო­მა,­ას­ევე­და­ფი­ნან­სე­ბის­მი­ღე­ბა­და­რა­ხე­ლის­
მის­ ბუ­ნებ­რივ­ სამ­კურ­ნა­ლო­სა­რეკ­რე­აციო­ ფაქ­ტო­რებს­ შემ­შლე­ლი­თუ­ხე­ლ­შემ­წყო­ბი­პი­რო­ბე­ბი­არ­სე­ბობს­ამ­მი­
წარ­მო­ად­გენს­ მშრა­ლი,­ სუბ­ტრო­პი­კუ­ლი­ ჰა­ვა­ და­ და­ მარ­თუ­ლე­ბით.
ბის­ირ­გვლივ­120­ჰექ­ტარ­ზე­გაშ­ლი­ლი­ფოთ­ლო­ვა­ნი­ტყე,­
რო­მელ­შიც­ ხე­ლოვ­ნუ­რად­ გა­შე­ნე­ბუ­ლი­ წიწ­ვო­ვა­ნი­ მა­სი­ კვლე­ვის­ შე­დე­გე­ბი­სა­ და­ ან­ალ­იზ­ის­ მე­ტი­ შე­საძ­ლებ­ლო­
ვე­ბია­ შე­რე­ული.­ და­ბა­ში­ მრავ­ლად­ არ­ის­ სხვა­დას­ხვა­ სა­ ბე­ბი­სათ­ვის­ გა­მოკ­ვლე­ული­ იქ­ნა­ ას­ევე­ მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­
ხის­ მი­ნე­რა­ლუ­რი­ წყა­რო­ებ­იც.­ ამ­ ყვე­ლა­ფერ­თან­ ერ­თად­ აზ­რიც.
სუ­რა­მის­ მო­ხერ­ხე­ბუ­ლი­ მდე­ბა­რე­ობა­ –­ (მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი­ კვლე­ვა­მო­იც­ავ­და­შემ­დეგ­სა­კითხებს:­
ცენ­ტრი­დან,­ხა­შუ­რი­დან­–­7­კმ,­რე­გი­ონ­ული­ცენ­ტრი­დან,­
გო­რი­დან­–­50­კმ,­დე­და­ქა­ლა­ქი­დან­–­115­კმ)­აქ­ტუ­რიზ­მის­ •­ რამ­დე­ნად­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მია­ ბიზ­ნე­სის­ დაწყე­ბი­სა­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­კარგ­პი­რო­ბებს­ქმნის. და­გა­ფარ­თო­ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­ფი­ნან­სუ­რი­რე­სურ­
სე­ბი?
ზე­მოთ­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ფაქ­ტო­რე­ბი­მი­ან­იშ­ნებს,­რომ­სუ­რამს­
აქ­ვს­სა­ოჯ­ახო­ტუ­რიზ­მის­კარ­გად­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ად­გილ­ •­ რო­გორ­ხე­და­ვენ­ბიზ­ნე­სის­მფლო­ბე­ლე­ბი­სა­კუ­თარ­
მდე­ბა­რე­ობ­ად­გა­დაქ­ცე­ვის­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­პო­ტენ­ცი­ალი.­ ბიზ­ნესს­5­10­წლის­შემ­დგომ­პერ­სპექ­ტი­ვა­ში?
დღე­ის­ათ­ვის,­სუ­რამ­ში,­ძი­რი­თა­დად­სა­ოჯ­ახო­ტი­პის­სას­
ტუმ­რო­ებია­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ და­ ძალ­ზედ­ მწი­რად­ არ­ის­ •­ არ­ის­ თუ­ არა­ სუ­რამ­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­
ათ­ვი­სე­ბუ­ლი­და­ბის­ტუ­რის­ტუ­ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი. ტუ­რა­ტუ­რის­ტუ­ლი­ბიზ­ნე­სის­ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ისა­და­
გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­ხელ­საყ­რე­ლი?­(გზე­ბი,­ბუ­ნებ­
ამ­ას­თან,­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბას­თან­მოჰ­ყვე­ბა­ამ­რე­გი­ რი­ვი­ აირი,­ სას­მე­ლი­ წყა­ლი,­ სა­კა­ნა­ლი­ზა­ციო­ სის­
ონ­ში­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის,­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის,­ ტრან­სპორ­ ტე­მე­ბი­და­ა.შ.)
ტის­და­სხვა­სფე­რო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა.­
•­ რა­სა­ჭი­რო­ებ­ები­ექ­მნე­ბათ­დამ­სვე­ნებ­ლებს­დას­ვე­
ნე­ბის­ პე­რი­ოდ­ში?­ რო­მე­ლი­ სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ დაკ­მა­
ყო­ფი­ლე­ბა­ვერ­ხერ­ხდე­ბა­ან­ხერ­ხდე­ბა­რთუ­ლად?
მიზნები და ამოცანები
•­ პრო­დუქ­ცი­ისა­და­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­გა­ყიდ­ვის­რა­არ­
კვლე­ვის­ მთა­ვა­რი­ მი­ზა­ნია­ იმ­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი,­ სა­ ხებს­იყ­ენ­ებ­ენ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ბიზ­ნე­სე­ბი?­
ინ­ფორ­მა­ციო­ თუ­ სხვა­ სა­ხის­ სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­ გა­მოვ­ლე­ნა,­
რაც­ არ­სე­ბულ­ ტუ­რის­ტულ­ ობი­ექ­ტებს­ აქ­ვთ.­ მა­თი,­ რო­ •­ რამ­დე­ნად­ფლო­ბენ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ბიზ­ნე­სის­მხარ­
გორც­ბიზ­ნე­სის,­გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ხე­ლის­შემ­შლე­ლი­თუ­ დამ­ჭე­რი­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ?­
ხე­ლის­შემ­წყო­ბი­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ გა­მოვ­ლე­ნა.­ ას­ევე,­ მათ­ რო­მე­ლი­პროგ­რა­მის­შე­სა­ხებ­აქ­ვთ­ინ­ფორ­მა­ცია?
თვის­სა­ხელ­მწი­ფოს­გან,­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ •­ ბიზ­ნე­სის­ მხარ­დამ­ჭე­რი­ სა­ხელ­მწი­ფო­ ან­ სა­ერ­თა­

111
 შო­რი­სო­რო­მე­ლი­პროგ­რა­მით­უს­არ­გებ­ლი­ათ?
•­ სჭირ­დე­ბათ­ თუ­ არა­ ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებს­
და­მა­ტე­ბი­თი­ კონ­სულ­ტა­ცი­ები­ სხვა­დას­ხვა­ პროგ­
რა­მის­სა­აპ­ლი­კა­ციო­პრო­ცეს­ში?
•­ აქ­ვთ­თუ­არა­ინ­ფორ­მა­ცია­DCFTA­ს­შე­სა­ხებ?­
•­ რო­გორ­შე­იძ­ლე­ბა­და­ეხ­მა­როს­DCFTA­შე­თან­ხმე­ბა­ თოეული­წყა­რო­დან­მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცია.
მა­თი­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბას?
პორ­ტა­ლებ­ზე­ tripadvisor.com­ზე,­ booking.com­სა­
და­airbnb.com­ზე­გან­თავ­სე­ბუ­ლი,­მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­
კო­მენ­ტა­რე­ბი­და­შე­ფა­სე­ბე­ბი.
სამ­წუ­ხა­როდ,­ ვერ­ მო­ხერ­ხდა­ ოფ­იცი­ალ­ურ­ად­ რე­გის­ტრი­
რე­ბუ­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­ობი­ექ­ტე­ბი­სა­და­მათ­მი­ერ­ბი­უჯ­ეტ­ში­
შე­ტა­ნი­ლი­გა­და­სა­ხა­დე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მო­ძი­ება.
კვლე­ვის­ სა­ბო­ლოო­ მიზ­ნე­ბი­სათ­ვის­ გა­ან­ალ­იზ­და­ თი­

კვლევის შედეგები
მეთოდოლოგია არსებული მდგომარეობის მიმოხილვა
კვლე­ვის­მიზ­ნე­ბის­მი­საღ­წე­ვად­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­იქ­ნა­ორი:­
სუ­რამ­ში­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 2,000­ ოჯ­ახი­ ცხოვ­რობს­ და­ მა­თი­
სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუებისა­ და­ მე­ორ­ადი­ სა­მა­გი­დო­
და­ახ­ლო­ებ­ით­ ნა­ხე­ვა­რი,­ ტუ­რის­ტულ­ სე­ზონ­ზე,­ და­მა­ტე­
კვლე­ვის­მე­თო­დი.
ბით­ შე­მო­სა­ვალს­ ტუ­რის­ტებ­ზე­ ოთ­ახ­ებ­ის­ გა­ქი­რა­ვე­ბით­
შეხ­ვედ­რე­ბი­და­სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვიუები­ჩა­ტარ­და­სამ­
იღ­ებს.­ სუ­რა­მი,­ ტუ­რიზ­მის­ თვალ­საზ­რი­სით,­ მა­ღა­ლი­ სე­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მხა­რეს­თან:
ზო­ნუ­რო­ბით­ხა­სი­ათ­დე­ბა­–­აქ­ძი­რი­თა­დი­სე­ზო­ნი­მა­ის­ის­
შუა­ რიცხვე­ბი­დან­ იწყე­ბა,­ რო­დე­საც­ წიწ­ვო­ვა­ნი­ ტყე­ ყვა­
•­ ინ­ტერ­ვიუ­ ხა­შუ­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მე­რი­ის­ სა­
ვი­ლო­ბის­ ფა­ზა­ში­ შე­დის.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­
ზო­გა­დო­ებ­ას­თნ­ ურ­თი­ერ­თო­ბი­სა­ და­ სა­ინ­ფორ­მა­ წიწ­ვო­ვა­ნი­ ტყის­ ყვა­ვი­ლო­ბის­ პე­რი­ოდ­ის­თვის­ და­მა­ხა­სი­
ციო­ გან­ყო­ფი­ლე­ბის­ წარ­მო­მად­გე­ნელ­თან­ –­ ერ­თი­ ათ­ებ­ელი­სამ­კურ­ნა­ლო­თვი­სე­ბე­ბით.­პირ­ვე­ლი­ტუ­რის­ტუ­
ინ­ტერ­ვიუ; ლი­ნა­კა­დი­მა­ის­ის­ბო­ლოს­კლე­ბუ­ლობს­და­ივ­ნი­სის­ბო­
ლო­დან­ახ­ალი­ტალ­ღა­იწყე­ბა,­რო­მე­ლიც­სექ­ტემ­ბრის­შუა­
•­ გა­სა­უბ­რე­ბა­ სუ­რამ­ში,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მომ­სა­ხუ­რე­ბით­ რიცხვე­ბამ­დე­გრძელ­დე­ბა.­
მო­სარ­გებ­ლე­მო­ქა­ლა­ქე­ებ­თან­–­3­ინ­ტერ­ვიუ;
გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია,­ რომ­ სუ­რა­მი­ დღე­ის­ათ­ვის­ არ­
•­ ინ­ტერ­ვიუები­და­ბა­სუ­რა­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­ წა­მო­ად­გენს­ მა­ღალ­ბი­უჯ­ეტი­ან­ კუ­რორ­ტს.­ აქ­ მეტ­წი­ლად­
ბე­ლებ­თან­–­5­ინ­ტერ­ვიუ. სა­შუ­ალო­ და­ სა­შუ­ალ­ოზე­ და­ბა­ლი­ შე­მო­სავ­ლის­ მქო­
ნე­ ტუ­რის­ტე­ბი­ ის­ვე­ნე­ბენ.­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლია­ ძი­რი­თა­დად­
•­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ ყუ­რადღე­ბა­ მი­ექ­ცა­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ ორი­ტი­პის­სას­ტუმ­რო­ები:­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ები,­სა­დაც­
მფლო­ბე­ლებ­თან­ ინ­ტერ­ვიუებს.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ შეხ­ ოთ­ახ­ებ­ის­ რა­ოდ­ენ­ობა­ 2­3­დან­ 10­12­მდე­ მერ­ყე­ობს­ და­
ვედ­რე­ბი­სათ­ვის­შე­ირ­ჩა­სუ­რა­მის­სხვა­დას­ხვა­უბ­ან­ მცი­რე­ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ები,­სა­დაც­ოთ­ახ­ებ­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­
ში­ მოქ­მე­დი­ სხვა­დას­ხვა­ ტი­პის­ სას­ტუმ­როს­ მე­პატ­ 5­6­დან­30­მდე­მერ­ყე­ობს.­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ში­ნომ­
რო­ნე­ები.­ რის­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­სა­შუ­ალ­ოდ­30­ლა­რი­დან,­ხო­ლო­მცი­რე­
ზო­მის­სას­ტუმ­რო­ებ­ში­–­50­ლა­რი­დან­იწყე­ბა.­
მე­ორ­ადი,­სა­მა­გი­დო­კვლე­ვი­სათ­ვის­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­იქ­ნა­
სხვა­დას­ხვა­წყა­რო­დან­მო­პო­ვე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცია: ვფიქ­რობთ,­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­სა­
ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბი,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­
•­ შეს­წავ­ლი­ლი­იქ­ნა­ტუ­რის­ტუ­ლი­სტა­ტის­ტი­კის­არ­სე­ ისა,­ რომ­ ეს­ მა­თი­ შე­მო­სავ­ლის­ წყა­როა,­ სა­კუ­თარ­ თავს­
ბუ­ლი­მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი; მე­წარ­მე­ებ­ად­ ნაკ­ლე­ბად­ აღ­იქ­ვა­მენ,­ ხო­ლო­ ოთ­ახ­ებ­ის­
გა­ქი­რა­ვე­ბით­ მი­ღე­ბულ­ შე­მო­სა­ვალს­ კი­ მა­თი­ ძი­რი­თა­
•­ შეს­წავ­ლი­ლი­ იქ­ნა­ სხვა­დას­ხვა­ ინ­ტერ­ნეტ­ წყა­რო­ დი­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ პა­რა­ლე­ლურ,­ და­მა­ტე­ბით­ შე­მო­სავ­ლად­
ებ­სა­ და­ ტუ­რის­ტულ­ პორ­ტალ­ tripadvisor.com­გან­ მი­იჩ­ნე­ვენ.­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ მიდ­გო­მა­ აქ­ვთ­ მცი­რე­ ზო­მის­
თავ­სე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სუ­რა­მის,­ რო­გორც­ ტუ­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­მფლო­ბე­ლებს,­რომ­ლე­ბიც­სას­ტუმ­რო­ებს,­
რის­ტუ­ლი­ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ის­შე­სა­ხებ; რო­გორც­ბიზ­ნესს,­ისე­უყ­ურ­ებ­ენ­და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზეც­მე­
ტად­ფიქ­რო­ბენ.
•­ შეს­წავ­ლი­ლი­იქ­ნა­ტუ­რის­ტულ­პორ­ტა­ლებ­ზე­book­
ing.com­სა­ და­ airbnb.com­ზე­ გან­თავ­სე­ბუ­ლი,­ სუ­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ პორ­ტა­ლე­ბის­ შეს­წავ­ლის­
რამ­ში­ მდე­ბა­რე­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ობი­ექ­ტე­ბის­ შე­სა­ხებ­ შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში­სუ­რა­მი­
ინ­ფორ­მა­ცია; სა­და­აქ­არ­სე­ბუ­ლი­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­შე­სა­ხებ­საკ­მა­ოდ­მწი­
•­ შეს­წავ­ლი­ლი­და­გა­ან­ალ­იზ­ებ­ული­იქ­ნა­ტუ­რის­ტულ­ რი­ ინ­ფორ­მა­ციაა.­ კერ­ძოდ,­ Tripadvisor.com­ზე­ მხო­ლოდ­

112
6­ ობი­ექ­ტია­ გან­თავ­სე­ბუ­ლი­ და­ მათ­ზე­ არც­ ერ­თი­ კო­მენ­
ტა­რი­არ­გა­კე­თე­ბუ­ლა,­ზო­გა­დად,­სუ­რა­მის,­რო­გორც­კუ­
რორ­ტის­შე­სა­ხებ­კი­არ­აფ­ერია­ნათ­ქვა­მი.­Booking.com­ზე­
მხო­ლოდ­4­ობი­ექ­ტია­გან­თავ­სე­ბუ­ლი,­რო­მელ­თა­გან­მხო­
ლოდ­ორს­აქ­ვს­კლი­ენ­ტთა­შე­ფა­სე­ბა­და­ის­იც­არ­ცთუ­სა­
ხარ­ბი­ელო.­Airbnb.com­ზეც­არ­შე­იმ­ჩნე­ვა­გან­სა­კუთ­რე­ბუ­
ლი­აქ­ტი­ურ­ობა,­თუმ­ცა­აქ­სუ­რამ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­10­ობი­ექ­ტია­
გან­თავ­სე­ბუ­ლი­და­მათ­გან­მხო­ლოდ­ორს­აქ­ვს­კლი­ენ­ტთა­
შე­ფა­სე­ბე­ბი,­თი­თოეულს­ერ­თი.­ამ­შემ­თხვე­ვა­ში­შე­ფა­სე­
ბე­ბი­და­დე­ბი­თია.
პრობლემები და გამოწვევები
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ კვლე­ვი­თი­ სა­მუ­შაოების­ –­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
ბიზ­ნე­სი­სა­ და­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან,­
დამ­სვე­ნებ­ლებ­თან­შეხ­ვედ­რე­ბი­სა­და­ფაქ­ტობ­რი­ვი­მა­სა­
ლის­ შეს­წავ­ლის­ სა­ფუძ­ველ­ზე,­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ რი­გი­ პრობ­
ლე­მუ­რი­ ფაქ­ტო­რე­ბი­სა,­ რო­მელ­თა­ არ­სე­ბო­ბაც­ ხელს­
უშ­ლის­ სუ­რა­მის,­ რო­გორც­ სამ­კურ­ნა­ლო­სა­რეკ­რე­აციო­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას.­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­პრობ­ლე­მუ­რი­სა­კითხე­ბი,­მე­ტი­ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­
ლო­ბი­სა­და­თვალ­სა­ჩი­ნო­ებ­ის­ათ­ვის,­ხუთ­ძი­რი­თად­ჯგუფ­
ში­გა­ვა­ერ­თი­ან­ეთ,­რომ­ლე­ბიც­სიმ­წვა­ვი­სა­და­პრი­ორ­იტ­
ეტ­ულ­ობ­ის­მი­ხედ­ვით­არ­ის­და­ლა­გე­ბუ­ლი:­
1)­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბი,­რომ­ლე­ბიც­მო­იც­
ავს­საგ­ზაო,­კო­მუ­ნა­ლურ­და­ტუ­რის­ტულ­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­
რა­ში­არ­სე­ბულ­პრობ­ლე­მებ­სა­და­სა­ჭი­რო­ებ­ებს­და­ბა­სუ­
რა­მის­ტე­რი­ტო­რი­აზე;­
2)­სას­ტუმ­რო­ობი­ექ­ტე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­და­ბა­ლი­დო­ნე;­
3)­ტუ­რის­ტუ­ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა;­
4)­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ერ­თი­ანი­ხედ­ვის­–­სტრა­ტე­გი­
ის­არ­არ­სე­ბო­ბა;
5)­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­ნა­ცე­მე­ბის­არ­არ­სე­ბო­ბა.­ქვე­მოთ­დე­
ტა­ლუ­რად­ არ­ის­ აღ­წე­რი­ლი­ თი­თოეული­ ჯგუ­ფის­ შე­სა­ბა­
მი­სი­კონ­კრე­ტუ­ლი­პრობ­ლე­მა­ტი­კა­და­მა­თი­გავ­ლე­ნა­ტუ­
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე.
1.­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბი
ერთ­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­აქ­ტუ­ალ­ური­სა­კითხი,­სუ­რამ­ში,­რო­
გორც­ სას­ტუმ­როს­ მფლო­ბე­ლე­ბის,­ ას­ევე­ დამ­სვე­ნებ­ლე­
ბი­სათ­ვის,­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­პრობ­ლე­მე­ბია.­კერ­ძოდ:­
•­ გზე­ბი:­ მო­უწ­ეს­რი­გე­ბე­ლია­ სუ­რა­მის­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­
გზა.­ მო­უწ­ეს­რი­გე­ბე­ლია­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ ყვე­ლა­ზე­
მიმ­ზიდ­ველ­ ზო­ნებ­ში­ –­ ზინ­დის­სა­ და­ ბაიანთხევში,­
ტყის­პი­რა­ უბ­ნე­ბამ­დე­ მი­სას­ვლე­ლი­ გზა,­ სა­დაც­ ას­
ფალ­ტის­ სა­ფა­რი­ არ­ არ­ის­ და­გე­ბუ­ლი­ და­ ყო­ველ­
წლი­ურ­ად­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ძა­ლის­ხმე­ვით­ ტარ­დე­ბა­
გარ­კვე­ული­სა­მუ­შაოები.
•­ სას­მე­ლი­ წყა­ლი:­ მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლია­ სუ­რა­მის­ ცენ­
ტრა­ლურ­ უბ­ნებ­ში,­ მაგ­რამ­ იმ­ავე­ ტყის­პი­რა­ უბ­
ნებ­ში,­ რომ­ლე­ბიც­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ ყვე­ლა­ზე­ აქ­ტუ­
ალ­ურია,­ წყლის­ სის­ტე­მა­ გა­უმ­არ­თა­ვია.­ კერ­ძოდ,­
ბაიანთხევის­ ტყის­პი­რა­ უბ­ან­ში­ სას­მე­ლი­ წყა­ლი­
მო­სახ­ლე­ობ­ას­ სა­კუ­თა­რი­ ძა­ლე­ბით­ გა­მო­ყავს­ და­
აგ­რო­ვებს­ რე­ზერ­ვუ­არ­ებ­ში­ კი­ლო­მეტ­რე­ბის­ და­
შო­რე­ბით­ არ­სე­ბუ­ლი­ წყა­რო­ებ­იდ­ან.­ რაც­ შე­ეხ­ება­
ზინ­დი­სის­ ტყის­პი­რა­ უბ­ანს,­ აქ­ წყლის­ სის­ტე­მა­ არ­
სე­ბობს,­ თუმ­ცა,­ ზაფხუ­ლის­ პე­რი­ოდ­ში,­ რო­დე­საც­
წყალ­ზე­მოთხოვ­ნა­იზ­რდე­ბა­გაზ­რდი­ლი­ტუ­რის­ტუ­
ლი­ ნა­კა­დე­ბის­ გა­მო,­ წყა­ლი­ ვერ­ აღ­წევს­ სუ­რა­მის­
გე­ოგ­რა­ფი­ულ­ად­ მაღ­ლა­ მდე­ბა­რე­ უბ­ნამ­დე.­ შე­სა­
ბა­მი­სად,­ ზაფხულ­ში,­ მა­შინ,­ რო­დე­საც­ მოთხოვ­ნა­
დი­დია,­ ტუ­რის­ტე­ბის­ რა­ოდ­ენ­ობ­აც­ დი­დია,­ ად­გი­
ლობ­რი­ვი­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მე­პატ­რო­ნე­ები­ და­ მა­თი­
დამ­სვე­ნებ­ლე­ბი,­ამ­თვალ­საზ­რი­სით,­რთულ­მდგო­
მა­რე­ობ­აში­არი­ან.
•­ სა­ნაგ­ვე­ ურ­ნე­ბი:­ ნაგ­ვის­ ურ­ნე­ბი­ სუ­რამ­ში­ დგას­
მხო­ლოდ­ ერთ­ ცენ­ტრა­ლურ,­ რუს­თა­ვე­ლის­ ქუ­ჩის­
გას­წვრივ,­ხო­ლო­და­ნარ­ჩენ,­ას­ევე­ცენ­ტრა­ლურ­და­
სხვა­ქუ­ჩებ­ზე,­ურ­ნე­ბი­არ­არ­ის­გან­თავ­სე­ბუ­ლი.­ას­
ევე­არ­არ­ის­გან­თავ­სე­ბუ­ლი­ურ­ნე­ბი­სუ­რა­მის­ტყე­
ში,­ სა­დაც­ ტუ­რის­ტე­ბი­ ატ­არ­ებ­ენ­ დღის­ ძი­რი­თად­
ნა­წილს­ბავ­შვებ­თან­ერ­თად.­იქ­ვე­იკ­ვე­ბე­ბი­ან,­თა­
მა­შო­ბენ,­ერ­თო­ბი­ან,­ხო­ლო­ნარ­ჩე­ნებს­პირ­და­პირ­
ტყე­ში­ ტო­ვე­ბენ.­ ნარ­ჩე­ნე­ბის­ მარ­თვის­ პრობ­ლე­მა,­
ვფიქ­რობთ,­უფ­რო­ფარ­თოა,­მაგ­რამ­ჩვე­ნი­აზ­რით,­
ნაგ­ვის­ ურ­ნე­ბის­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ ყვე­
ლა­ზე­ აქ­ტი­ურ­ ზო­ნა­ში­ ხელს­ უწყობს­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­
პრობ­ლე­მის­მო­უგ­ვა­რებ­ლო­ბას.
•­ მო­უწ­ეს­რი­გე­ბე­ლი­ ტყის­ ზო­ნა:­ ტყის­ ზო­ნის­ მო­უწ­
ეს­რი­გებ­ლო­ბას­ წი­ნა­ პუნ­ქტშიც­ შე­ვე­ხეთ,­ თუმ­ცა,­
გარ­და­სა­ნაგ­ვე­ურ­ნე­ბი­სა,­აქ­ას­ევე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­
გა­მოწ­ვე­ვაა­სხვა­ტი­პის­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­არ­არ­
სე­ბო­ბაც.­ კერ­ძოდ,­ რო­გორც­ უკ­ვე­ აღ­ინ­იშ­ნა,­ ტყის­
ზო­ნა­არ­ის­სუ­რა­მის­ის­ნა­წი­ლი,­რო­მე­ლიც­ყვე­ლა­
ზე­მე­ტად­იზ­იდ­ავს­ტუ­რის­ტებს­და­ფაქ­ტი­ურ­ად,­რის­
გა­მოც­ ტუ­რის­ტე­ბი­ ირ­ჩე­ვენ­ სუ­რამ­ში­ დას­ვე­ნე­ბას.­
თუმ­ცა,­აქ­ვე,­აუც­ილ­ებ­ელია­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­ტყის­
ზო­ნა­სრუ­ლი­ად­არ­არ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ინ­ფრას­
ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­თვალ­საზ­რი­სით:­არ­არ­ის­ბი­ლი­კე­ბი,­
რა­თა­დამ­სვე­ნებ­ლებ­მა­შე­და­რე­ბით­ცუდ­ამ­ინ­დშიც­
შეძ­ლონ­ ფე­ხით­ გა­სე­ირ­ნე­ბა;­ არ­ არ­ის­ მო­სას­ვე­ნე­
ბე­ლი­ სკა­მე­ბი­ და­ ტუ­რის­ტებს­ პირ­და­პირ­ მი­წა­ზე­
უწ­ევთ­ჩა­მოს­ხდო­მა.­ვფიქ­რობთ,­ამ­გვა­რი­ინ­ფრას­
ტრუქ­ტუ­რის­არ­არ­სე­ბო­ბა­სუ­რამს­ტუ­რის­ტე­ბის­დიდ­
რა­ოდ­ენ­ობ­ას­ არ­ აკ­არ­გვი­ნებს,­ მაგ­რამ­ არც­ ახ­ალი­
ტუ­რის­ტე­ბის­მო­ზიდ­ვას­და­მათ­და­ინ­ტე­რე­სე­ბას­ემ­
სა­ხუ­რე­ბა.
113
 2.­სას­ტუმ­რო­ობი­ექ­ტე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის რა­მი­ ის­ტო­რი­ულ­ად­ ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ ცნო­ბი­ლი­ ტუ­
და­ბა­ლი­დო­ნე რის­ტუ­ლი­ად­გი­ლი­იყო­სა­ქარ­თვე­ლო­ში,­გან­სა­კუთ­რე­ბით­
კი­ დე­და­თა­ და­ ბავ­შვთა­ დას­ვე­ნე­ბის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­
სას­ტუმ­რო­ობი­ექ­ტე­ბი,­გან­სა­კუთ­რე­ბით­კი­სა­ოჯ­ახო­ტი­პის­ დღე­ის­ათ­ვის,­სუ­რამ­ში­არ­არ­ის­ის­ეთი­ად­გი­ლე­ბი,­სა­დაც­
სას­ტუმ­რო­ები,­გან­ვი­თა­რე­ბის­და­ბა­ლი­დო­ნით­გა­მო­ირ­ჩე­ ტუ­რის­ტე­ბი­ შეძ­ლებ­დნენ­ გარ­თო­ბას,­ გა­სე­ირ­ნე­ბა­სა­ და­
ვი­ან.­კერ­ძოდ:­ წა­ხემ­სე­ბას.­ კერ­ძოდ,­ არ­ არ­ის­ კა­ფე­ები,­ ბა­რე­ბი,­ მცი­რე­
რეს­ტორ­ნე­ბი;­არ­არ­ის­გა­სარ­თო­ბი­პარ­კი­სა­ბავ­შვო­ატ­
მათ­გან­ დიდ­ ნა­წილ­ში­ არ­ არ­ის­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფი­ლი­ სას­ რაქ­ცი­ონ­ებ­ით,­(სა­ბავ­შვო­ატ­რაქ­ცი­ონ­ები­არ­ის­მხო­ლოდ­
ტუმ­რო­ ნომ­რე­ბის­თვის­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ სვე­ლი­ წერ­ტი­ ტყე­ში,­სპონ­ტა­ნუ­რად,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­ის­მი­
ლე­ბი.­იშ­ვი­ათ­შემ­თხვე­ვებ­ში­კი­ას­ეთი­სვე­ლი­წერ­ტი­ლე­
ერ­გან­ლა­გე­ბუ­ლი).­ყო­ფი­ლი­პარ­კის­ტე­რი­ტო­რი­აზე­(ყო­
ბი­ ძი­რი­თა­დი­ საცხოვ­რე­ბე­ლი/სას­ტუმ­რო­ შე­ნო­ბი­სა­გან­
გან­ცალ­კე­ვე­ბით­ არ­ის­ მოწყო­ბი­ლი.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ას­ეთი­ ფი­ლი­ რკ.­ სად­გუ­რის­ მიმ­დე­ბა­რედ)­ ამ­ჟა­მად­ მხო­ლოდ­
ნომ­რე­ბით­სარ­გებ­ლო­ბა­გა­ცი­ლე­ბით­და­ბალ­ფა­სად­არ­ის­ რამ­დე­ნი­მე­ გაც­ვე­თი­ლი­ ძვე­ლი­ ატ­რაქ­ცი­ონი­ დგას.­ პარ­
შე­საძ­ლე­ბე­ლი. კთან­ მი­სას­ვლე­ლი­ გზა­ კი­ მო­უვ­ლე­ლი­ და­ მო­უწ­ეს­რი­გე­
ბე­ლია.
გარ­და­ამ­ისა,­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­დიდ­უმ­რავ­ლე­სო­
ბა­ში­კვე­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­არ­შე­დის.­სამ­ზა­რე­ულო­ები­აღ­
ჭურ­ვი­ლია­ ყვე­ლა­ სა­ჭი­რო­ სა­ოჯ­ახო­ ინ­ვენ­ტა­რით­ და­ სა­ 4.­ტუ­რის­ტუ­ლი­სტრა­ტე­გი­ის­არ­არ­სე­ბო­ბა­
ერ­თოა­ყვე­ლა­ტუ­რის­ტის­თვის,­სა­დაც­მათ­თა­ვად­უწ­ევთ­
საკ­ვე­ბის­მომ­ზა­დე­ბა. მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­სუ­რა­მი­ცნო­ბი­ლი­კუ­რორ­ტია,­მი­
სი,­ რო­გორც­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ის­ ბრენ­დი­
მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­სუ­რა­მი­ის­ტო­რი­ულ­ად­ცნო­ბი­ლია,­
რე­ბა­ (ე.წ.­ Place­ Branding),­ და­ გა­პი­არ­ება­ არ­ მომ­ხდა­რა.­
რო­გორც­სა­ბავ­შვო­კუ­რორ­ტი,­სა­სა­ტუმ­რო­ებ­ის­ძი­რი­თად­
უმ­რავ­ლე­სო­ბას­არ­აქ­ვს­ეზ­ოს­ტე­რი­ტო­რი­აზე­მოწყო­ბი­ლი­ ას­
ევე,­სუ­რა­მი­არ­არ­ის­დი­დად­ცნო­ბი­ლი­უცხო­ელ­ტუ­რის­
სა­ბავ­შვო­ გა­სარ­თო­ბი­ ატ­რაქ­ცი­ონ­ები­ (სა­ქა­ნე­ლა,­ სას­რი­ ტებს­ შო­რის,­ რომ­ლე­ბიც­ და­ბა­ში­ მხო­ლოდ­ ერ­თი­ ღა­მის­
ალო,­ეზ­ოს­სა­თა­მა­შო­ები). გა­
ს ა­
თ ე­ვად­რჩე­ბი­ან­და­ის­იც­მხო­ლოდ­საქ­მი­ანი­ვი­ზი­ტი­
სას.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კი­გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­იმ­ით,­რომ­არ­არ­
ზე­მოთ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბე­ბი­ ძი­რი­თა­დად­ გან­პი­ სე­ბობს­სუ­რა­მის,­რო­გორც­ტუ­რის­ტუ­ლი­ად­გილ­მდე­ბა­რე­
რო­ბე­ბუ­ლია­ ფი­ნან­სუ­რი­ რე­სურ­სის­ ნაკ­ლე­ბო­ბით.­ ამ­ას­ ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ერ­თი­ანი­ ხედ­ვა­ ან­ სტრა­ტე­გია,­ რაც­
თან,­ სას­ტუმ­როს­ მფლო­ბე­ლე­ბი­ არ­ არი­ან­ ინ­ფორ­მი­რე­ ად­გი­ლობ­რივ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­ ორ­გა­ნო­ებს­ სა­შუ­ალ­ებ­ას­
ბუ­ლი­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ.­გა­მო­კითხულ­ მის­ცემ­და­შე­სა­ბა­მი­სი­ამ­ოც­ან­ები­და­ეგ­ეგ­მათ­და­გა­ნე­ხორ­
სას­ტუმ­როს­მე­პატ­რო­ნე­თა­გან­მხო­ლოდ­ერ­თი­იყო­ის­ეთი,­ ცი­ელ­ებ­ინ­ათ.
რო­მელ­მაც­ის­არ­გებ­ლა­სა­ხელ­მწი­ფო­5000­ლა­რი­ანი­საგ­
რან­ტო­ პროგ­რა­მის­ დახ­მა­რე­ბით­ და­ ერ­თი­ იზ­ოლ­ირ­ებ­
ული­სას­ტუმ­რო­ოთ­ახი­მო­აწყო.
5.­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­ნა­ცე­მე­ბის­არ­არ­სე­ბო­ბა
სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მფლო­ბე­ლე­ბის­ დიდ­ ნა­წილს­
ას­ევე­არ­აქ­ვს­ინ­ფორ­მა­ცია­ტუ­რის­ტუ­ლი­ვებ­პლატ­ფორ­ წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ას­ წარ­მოქ­მნი­
მე­ბის­ შე­სა­ხებ­ და­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ არც­ სარ­გებ­ლობს­ მა­თი­ ლი­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­დაბ­რკო­ლე­ბა­აღ­მოჩ­ნდა­სტა­ტის­ტი­
მომ­სა­ხუ­რე­ბით.­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ გა­ყიდ­ვის­ კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ბის­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ და­ ფაქ­ტობ­რი­ვი­ მა­სა­
ძი­რი­თა­დი­წყა­რო­ე.წ.­Word­of­mouth­ია:­ძვე­ლი,­მუდ­მი­ ლის­ სიმ­წი­რე­ სუ­რა­მის­ ტუ­რის­ტულ­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებ­თან­
ვი­ დამ­სვე­ნებ­ლე­ბი­ არი­ან,­ რომ­ლე­ბიც­ თა­ვა­დაც­ ის­ვე­ნე­ და­კავ­ში­რე­ბით.­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­არ­მო­ეპ­ოვ­ება­მო­ნა­ცე­
ბენ­სუ­რამ­ში,­და­სხვებ­საც­ურ­ჩე­ვენ­აქ­ჩა­მოს­ვლას.­ას­ევე,­ მე­ბი­სუ­რამ­ში­ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ჩა­სუ­ლი­დამ­სვე­ნებ­ლე­ბის­
ერთ­ერ­თი­ არ­ხია­ პე­დი­ატ­რე­ბის­ რჩე­ვა­ მშობ­ლე­ბი­სად­მი,­ შე­სა­ხებ;­ არ­ არ­ის­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ობი­ექ­ტე­ბი­სა­
რომ­ბავ­შვე­ბი­სუ­რამ­ში­და­ას­ვე­ნონ,­თუმ­ცა,­ამ­შემ­თხვე­ვა­ და­სა­წო­ლი­ად­გი­ლე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­შე­სა­ხებ.­
ში­კონ­კრე­ტულ­სას­ტუმ­რო­ებ­ზე­მი­თი­თე­ბა,­რა­თქმა­უნ­და,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ სუ­რა­მის­
არ­ხდე­ბა.­
სამ­კურ­ნა­ლო­ და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ­ სა­ყო­ველ­თა­ოდ­
ყვე­ლა­ ზე­მოთ­ჩა­მოთ­ვლი­ლი­ მი­ზე­ზი­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­ სას­ გავ­რცლე­ებ­ული­ აზ­რი­სა,­ ვერ­ მო­ვი­პო­ვეთ­ რა­იმე­ სა­ხის­
ტუმ­რო­ნომ­რე­ბის­გა­ქი­რა­ვე­ბის­და­ბალ­ფასს,­უფ­რო­მა­ღა­ დო­კუ­მენ­ტუ­რი­მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა­ან­კვლე­ვა,­რო­მე­ლიც­ამ­ას­
ლი­მხარ­ჯვე­ლო­ბი­თი­უნ­არ­ის­მქო­ნე­ტუ­რის­ტე­ბის­მო­ზიდ­ და­ად­ას­ტუ­რებ­და.­
ვი­სა­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­და­მა­ტე­ბი­თი­შე­მო­სავ­ლის­მი­ღე­ბის­
ნაკ­ლებ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბას.­ ზე­მოთ­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­დო­კუ­მენ­ტუ­რი­და­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­
ნა­ცე­მე­ბის­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ და­ სიმ­წი­რე­ თა­ვის­ მხრივ­ მნიშ­
ვნე­ლო­ვან­ დაბ­რკო­ლე­ბას­ წარ­მო­ად­გენს­ ნე­ბის­მი­ერი­
3.­ტუ­რის­ტუ­ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა სე­რი­ოზ­ული­მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­და­პი­არ­კამ­პა­ნი­ის­გან­ხორ­
ცი­ელ­ებ­ის,­ ას­ევე,­ სუ­რა­მის­ სა­მო­მავ­ლო­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბას­ ძი­რი­თა­ გეგ­მის­შე­მუ­შა­ვე­ბის­თვის.
დად­ ტუ­რის­ტე­ბი­ უჩ­ივი­ან.­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ სუ­

114
დასკვნები და რეკომენდაციები ის­ათ­ვის,­რომ­შეძ­ლონ­უფ­რო­მა­ღალ­შე­მო­სავ­ლი­ანი­ტუ­
რის­ტე­ბის­მო­ზიდ­ვაც­და­ტუ­რის­ტე­ბის­კმა­ყო­ფი­ლე­ბის­უფ­
რო­გორც­ დო­კუ­მენ­ტის­ და­საწყის­ში­ აღ­ინ­იშ­ნა,­ სუ­რა­მი­ რო­მა­ღა­ლი­დო­ნის­მიღ­წე­ვა.
წარ­მო­ად­გენს­ სამ­კურ­ნა­ლო­სა­რეკ­რე­აციო­ ტუ­რიზ­მის­
საკ­მა­ოდ­მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობ­ას­სა­ქარ­თვე­ სა­სურ­ვე­ლია,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ათ­ვის­ ჩა­ტარ­
ლო­ში.­ თუმ­ცა,­ იმ­ის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ რომ­ საბ­ჭო­თა­ დეს­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ სა­ხელ­მწი­ფო­ თუ­ სხვა,­
პე­რი­ოდ­ის­შემ­დეგ­არ­მომ­ხდა­რა­აქ­არ­სე­ბუ­ლი­ინ­ფრას­ მე­წარ­მე­თა­მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მე­ბი­სა­და­პრო­ექ­ტე­ბის­
ტრუქ­ტუ­რის­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­და­მე­ტიც,­სუ­ შე­სა­ხებ,­ სა­დაც­ მათ­ მი­ეწ­ოდ­ებ­ათ­ დე­ტა­ლუ­რი­ ინ­ფორ­მა­
რა­მი,­რო­გორც­კუ­რორ­ტი,­მას­შემ­დეგ­არ­გან­ვი­თა­რე­ბუ­ ცია.­ამ­ას­თან,­სა­სურ­ვე­ლია,­მა­თი­სურ­ვი­ლის­შემ­თხვე­ვა­ში,­
ლა,­ქმნის­დიდ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს­და­ბევრ­გა­მოწ­ვე­ვას.­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი­იყ­ოს­სა­აპ­ლი­კა­ციო­პე­რი­ოდ­ის­შე­სა­ბა­მი­სი­
გა­მომ­დი­ნა­რე­იქ­იდ­ან,­რომ­კუ­რორ­ტი­მდე­ბა­რე­ობს­სა­ქარ­ მხარ­და­ჭე­რა:­კონ­სულ­ტა­ცი­ები,­აპ­ლი­კა­ცი­ის­მომ­ზა­დე­ბა­ში­
თვე­ლოს­ გე­ოგ­რა­ფი­ულ­ ცენ­ტრში­ და­ აღ­მო­სავ­ლეთ­და­ მხარ­და­ჭე­რა,­ სახ.­ პროგ­რა­მე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­
სავ­ლეთ­სა­ქარ­თვე­ლოს­და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი­ცენ­ტრა­ლუ­რი­ კო­მუ­ნი­კა­ცი­აში­დახ­მა­რე­ბა­და­ა.შ.
მა­გის­ტრა­ლის­მო­საზღვრედ,­მი­სი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი,­შე­ ამ­ას­თან,­სა­სურ­ვე­ლია,­ად­გი­ლობ­რივ­მე­წარ­მე­ებს­გა­ეწი­
იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას,­ უს­აზღვროა­ და­ არ­ცთუ­ სა­თა­ნა­დოდ­ შე­ ოთ­დახ­მა­რე­ბა­მა­თი­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ვებ­პლატ­ფორ­მებ­ზე­
ფა­სე­ბუ­ლი.­შე­სა­ბა­მი­სად,­კუ­რორტ­სუ­რა­მის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ გან­თავ­სე­ბა­ში­ და­ ჩა­უტ­არ­დეთ­ ერ­თგვა­რი­ ინ­სტრუქ­ტა­ჟი,­
მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ შე­ნა­ტანს­ მო­უტ­ანს­ რო­გორც­ ად­გი­ლობ­ რა­თა­მო­მა­ვალ­ში­თა­ვად­შეძ­ლონ­ამ­გვერ­დებ­ზე­სა­კუ­თა­
რივ,­ას­ევე­ცენ­ტრა­ლურ­ბი­უჯ­ეტს. რი­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­პრო­ფი­ლის­მარ­თვა.
მო­ნა­ცე­მე­ბის,­ სტა­ტის­ტი­კი­სა­ და­ კვლე­ვე­ბის­ არ­სე­ბო­ბა­
მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ სა­ფუძ­ველს­ შექ­მნის­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­ მო­ •­ კუ­რორტ­სუ­რა­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სტრა­ტე­გი­ის
ზიდ­ვი­სა­და­სტრა­ტე­გი­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბი­სათ­ვის.­სტრა­ტე­გი­ის­ ­ შე­მუ­შა­ვე­ბა
არ­სე­ბო­ბა,­თა­ვის­მხრით,­შე­საძ­ლე­ბელს­გახ­დის­გრძელ­
ვა­დი­ან­შე­დე­გებ­ზე­ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­და­ ვფიქ­რობთ,­აუც­ილ­ებ­ელი­და­ყვე­ლა­ზე­პრი­ორ­იტ­ეტ­ულია­
გეგ­მვას,­კუ­რორ­ტის­ბრენ­დი­რე­ბას­და­მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­აქ­ სუ­რა­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ გრძელ­ვა­დი­ანი­ სტრა­ტე­გი­ის­ შე­
ტი­ვო­ბე­ბის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ას­მე­ტი­ტუ­რის­ტის­მო­სა­ზი­დად. მუ­შა­ვე­ბა,­რო­მე­ლიც­იქ­ნე­ბა­ერ­თგვა­რი­სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო­
დო­კუ­მენ­ტი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ და­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­
ამ­ას­თან,­ ტყის­ ტე­რი­ტო­რი­ის­ კე­თილ­მოწყო­ბა­ და­ მოვ­ლა­ ლე­ბი­სათ­ვის­კონ­კრე­ტუ­ლი­ამ­ოც­ან­ებ­ის,­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ისა­
არ­სე­ბულ­ტუ­რის­ტებს­კვლავ­სტუმ­რო­ბის­სურ­ვილს­გა­უჩ­ და­ მოქ­მე­დე­ბე­ბის­ და­გეგ­მვი­სათ­ვის.­ აღ­ნიშ­ნულ­მა­ სტრა­
ენს,­ხო­ლო­ინ­ფრას­ტუქ­ტუ­რის­–­გზე­ბის,­სას­მე­ლი­წყლი­სა­ ტე­გი­ამ­და­მის­მა­შე­სა­ბა­მის­მა­სა­მოქ­მე­დო­გეგ­მებ­მა­უნ­და­
და­ ნარ­ჩე­ნე­ბის­ მარ­თვის­ სის­ტე­მის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­ კი­დევ­ უზ­რუნ­ველ­ყონ­ კუ­რორ­ტის­ სის­ტე­მუ­რი,­ თან­მიმ­დევ­რუ­ლი­
უფ­რო­მეტ­ტუ­რის­ტს­მო­იზ­იდ­ავს. გან­ვი­თა­რე­ბა­ისე,­რომ­ერ­თი­ამ­ოც­ან­ის­გა­დაჭ­რამ­არ­და­
აზ­არ­ალ­ოს­სხვა­მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი,­არ­ამ­ედ­პი­რი­ქით,­ჰარ­
სუ­რა­მის,­ რო­გორც­ ტუ­რის­ტუ­ლად­ მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ ად­გილ­ მო­ნი­ულ­ად­ და­ კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლად­ და­იგ­ეგ­მოს­ ყვე­ლა­
მდე­ბა­რე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ღო­ნის­ძი­ება­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის,­ტუ­რის­ტუ­ლი­შე­საძ­ლებ­
მე­წარ­მე­ებ­ის­ ხელ­შეწყო­ბი­სათ­ვის­ სა­სი­ცოცხლოდ­ მნიშ­ ლო­ბე­ბი­სა­და­მარ­კე­ტინ­გის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.
ვნე­ლო­ვა­ნია­სა­ხელ­მწი­ფოს,­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­და­არ­ას­ამ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სტრა­ტე­გი­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­რო­
თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­მხარ­და­ჭე­რა­ის­ეთი­სა­კითხე­ გორც­ სა­ხელ­მწი­ფო,­ ას­ევე­ სხვა­დას­ხვა­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­
ბის­მოგ­ვა­რე­ბა­ში,­რაც­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ობ­ისა­და­ და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­რე­სურ­სე­ბის­გა­მო­ყე­
მცი­რე­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს­ ბევ­რად­ აღ­ემ­ატ­ ნე­ბი­თა­და­ექ­სპერ­ტე­ბის­ჩარ­თუ­ლო­ბით.
ება.­
მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­გა­სა­ღე­ბი,­ძი­რი­თად­შემ­ •­ კვლე­ვე­ბი­და­სტა­ტის­ტი­კა
თხვე­ვებ­ში,­ თა­ვად­ პრობ­ლე­მებ­სა­ და­ ხე­ლის­შემ­შლელ­
ფაქ­ტო­რებ­ში­ვე­ დევს.­ გარ­კვე­ულ­ შემ­თხვე­ვებ­ში­ კი­ კონ­ სა­სურ­ვე­ლია,­და­ინ­ერ­გოს­კუ­რორტ­სუ­რა­მის­სტა­ტის­ტი­კუ­
კრე­ტუ­ლი­ პრობ­ლე­მის­ გა­დაწყვე­ტის­ გზე­ბი­ მსჯე­ლო­ბი­სა­ რი­მო­ნა­ცე­მე­ბის­აღ­რიცხვის­გარ­კვე­ული­მე­თო­დი,­რო­მე­
და­გან­ხილ­ვის­სა­გა­ნია. ლიც­ მეტ­ნაკ­ლე­ბი­ სი­ზუს­ტით­ უზ­რუნ­ველ­ყოფს­ მო­ნა­ცე­მე­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ პრობ­ლე­მუ­რი­ სა­კითხე­ბის­ შე­სა­ბა­მი­ ბის­ ბა­ზის­ გა­ჩე­ნას­ კუ­რორ­ტზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
სად,­ხუთ­ძი­რი­თად­ჯგუ­ფად­და­ლაგ­და: ტი­პე­ბი­სა­ და­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის,­ სა­წო­ლი­ ად­გი­ლე­ბის­ ზუს­ტი­
რა­ოდ­ენ­ობ­ისა­ და­ წლი­ურ­ად­ შე­მომ­სვლე­ლი­ დამ­სვე­ნებ­
•­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში­მხარ­და­ჭე­რა ლე­ბის­ შე­სა­ხებ.­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ იქ­ნე­ბა­ ამ­
სტა­ტის­ტი­კის­დი­ნა­მი­კის­შე­ფა­სე­ბა­წლი­დან­წლამ­დე.­აღ­
სას­ტუმ­რო­ებს,­ უფ­რო­ მე­ტად­ კი­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ებს,­ ნიშ­ნუ­ლი­ მო­ნა­ცე­მე­ბის­ სის­ტე­მა­ტუ­რი­ მოგ­რო­ვე­ბა­ მნიშ­
ზე­მოთ­აღ­წე­რი­ლი­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­შე­სა­ბა­მი­სად,­ეს­აჭ­ირო­ ვნე­ლო­ვან­სა­მუ­შაო­მა­სა­ლას­შექ­მნის­ან­ალ­იზ­ის­ათ­ვის­და­
ებ­ათ­ ში­და­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გა­მარ­თვა­ (სვე­ლი­ წერ­ კარ­გი­ საყ­რდე­ნი­ იქ­ნე­ბა­ რო­გორც­ სტრა­ტე­გი­ის­ გან­ვი­თა­
ტი­ლე­ბის­ მოწყო­ბა,­ კვე­ბის­ სერ­ვი­სის­ და­მა­ტე­ბა,­ ეზო­ებ­ის­ რე­ბი­სათ­ვის,­ ას­ევე­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­ მო­სა­ზი­დად­ ტუ­რის­
კე­თილ­მოწყო­ბა­ და­ აღ­ჭურ­ვა­ სა­ბავ­შვო­ მო­ედ­ნე­ბით)­ იმ­ ტულ­ბიზ­ნეს­ში.­

115
 ამ­ას­თან,­ ვფიქ­რობთ,­ კარ­გი­ იქ­ნე­ბა­ რომ­ გან­ხორ­ცი­ელ­
დეს­სუ­რა­მის­კლი­მა­ტუ­რი­და­ბუ­ნებ­რი­ვი­სარ­გებ­ლი­ან­ობ­ის­
კვლე­ვა,­რომ­ლის­მი­ზა­ნიც­იქ­ნე­ბა­კუ­რორ­ტის­სამ­კურ­ნა­ლო­
და­რეკ­რე­აცი­ული­თვი­სე­ბე­ბის­დო­კუ­მენ­ტუ­რად­და­დას­ტუ­
რე­ბა.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კვლე­ვა­ შე­საძ­ლე­ბელს­ გახ­დის­ სუ­რა­
მის,­რო­გორც­სამ­კურ­ნა­ლო­კუ­რორ­ტის­ბრენ­დი­რე­ბა­სა­და­
მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ას.
•­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ მო­წეს­რი­გე­ბა­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ მი­
მარ­თუ­ლე­ბით­ არ­სე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბის­ მოგ­ვა­
რე­ბა­ აუც­ილ­ებ­ელი­ და­ სას­წრა­ფოა.­ ამ­ას­თან,­ არ­
წარ­მო­ად­გენს­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­ ხან­გრძლი­ვი­
კვლე­ვი­სა­და­და­გეგ­მვის­სა­განს.­
აუც­ილ­ებ­ელია,­რომ­ტუ­რის­ტუ­ლად­ყვე­ლა­ზე­მიმ­ზიდ­ველ,­
ტყის­პი­რა­ უბ­ნებ­ში­ მო­წეს­რიგ­დეს­ მი­სას­ვლე­ლი­ გზე­ბი,­
სას­მე­ლი­ წყლის­ მი­წო­დე­ბა.­ სა­ჭი­როა,­ რომ­ კუ­რორ­ტის­
ყვე­ლა,­ მეტ­ნაკ­ლე­ბად­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ ქუ­ჩა­ზე­ და­მონ­ტაჟ­
დეს­მცი­რე­სა­ნაგ­ვე­ურ­ნე­ბი.
ტყის­ მოვ­ლა­ და­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნია­სუ­რა­მი­სათ­ვის,­რად­გან­დღე­ის­ათ­ვის­ტყე­წარ­
მო­ად­გენს­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მო­ზიდ­ვის­ ერ­თა­დერთ­ მთა­ვარ­
მი­ზეზს.­ სწო­რედ­ ამ­იტ­ომ,­ სა­ჭი­როა­ ტყე­ში­ უზ­რუნ­ველ­ყო­
116
ფი­ლი­იყ­ოს­სი­სუფ­თა­ვე:­და­იდ­გას­სა­ნაგ­ვე­ურ­ნე­ბი­და­პე­
რი­ოდ­ულ­ად­ გან­ხორ­ცი­ელ­დეს­ და­სუფ­თა­ვე­ბა­ ად­გი­ლობ­
რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ ძა­ლის­ხმე­ვით.­ იმ­ის­ათ­ვის,­ რომ,­
ტყე­ში­ დას­ვე­ნე­ბა­ და­ გარ­თო­ბა­ ბევ­რად­ სა­სი­ამ­ოვ­ნო­ და­
მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ გახ­დეს,­ სა­ჭი­როა,­ მის­ გარ­კვე­ულ­ არე­ალ­ზე­
მო­ეწყოს­ტყის­ბი­ლი­კე­ბი­და­მო­სას­ვე­ნე­ბე­ლი­სკა­მე­ბი.
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა
რო­გორც­პრობ­ლე­მე­ბის­ნა­წილ­ში­აღ­ინ­იშ­ნა,­სუ­რამ­ში­არ­
არ­ის­კა­ფე­ები,­ბა­რე­ბი,­მცი­რე­ზო­მის­რეს­ტორ­ნე­ბი.­სა­სურ­
ვე­ლია,­რომ­ად­გი­ლობ­რივ­მა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ­წა­ახ­ალ­ის­
ოს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ები­ მსგავ­სი­ ობი­ექ­ტე­ბის­ შე­
საქ­მნე­ლად.­
კუ­რორ­ტი­სათ­ვის­გან­სა­კუთ­რე­ბით­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­
ძვე­ლი­ პარ­კის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ ის­ევ­ გაჩ­ნდეს­ ახ­ალი,­ სი­
ცოცხლით­ სავ­სე,­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ატ­რაქ­ცი­ონ­ებ­ითა­ და­
მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი­ მი­სას­ვლე­ლი­ გზით­ გა­მორ­ჩე­ული­ დას­
ვე­ნე­ბის­ად­გი­ლი.­პარ­კის­და­გეგ­მვა­სა­და­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში,­
ვფიქ­რობთ,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ დახ­მა­რე­ბა­
ცენ­ტრა­ლურ­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­სა­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ორ­გა­
ნი­ზა­ცი­ებს­შე­უძ­ლი­ათ.
V გორის რაიონში მცხოვრები ფერმერების
მიერ ევროკავშირის ბაზრის ათვისების
შესაძლებლობების კვლევა
ბა­ჩა­ნა­ხუ­ციშ­ვი­ლი,­ლე­ვან­სა­ლა­მა­ძე,­მა­რი­ამ­ბა­ინ­დუ­რაშ­ვი­ლი,
ნა­ბი­ჯი­მო­მავ­ლის­კენ

შესავალი ნურ­ჩევ­ლად­იმ­ისა,­გა­იტ­ან­ენ­ის­ინი­პრო­დუქ­ცი­ას­ექ­სპორ­
ტზე­თუ­არა­(ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­პო­ლი­ტი­კის­კვლე­ვის­ცენ­ტრი,­
2014­ წელს­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ 2016).
სა­ყო­ველ­თაო­ აღ­წე­რის­ მი­ხედ­ვით,­ ში­და­ ქარ­თლის­ რე­
გი­ონ­ში­ 263­ 382­ ად­ამი­ანი­ ცხოვ­რობს,­ ხო­ლო­ ქ.­ გორ­სა­ ამ­მო­ცე­მუ­ლო­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­სა­ინ­ტე­რე­სოა­გო­რის­
და­ გო­რის­ რაიონში­ სულ­ 125­ 692.­ ამ­ ეტ­აპ­ზე,­ ში­და­ ქარ­ რაიონში­მცხოვ­რე­ბი­ფერ­მე­რე­ბის­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­
თლში­ და­საქ­მე­ბულ­თა­ მთლი­ანი­ რიცხვი­დან­ (122.2­ ათ­ ზე­გას­ვლის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კვლე­ვა,­იმ­ის­გა­სა­გე­ბად,­
ასი)­ თვით­და­საქ­მე­ბულ­თა­ წი­ლი­ (75­ ათ­ასი)­ 61.4%–ს­ შე­ თუ­რა­მდგო­მა­რე­ობაა­აღ­ნიშ­ნულ­რაიონში,­რა­გა­მოც­დი­
ად­გენს,­ რაც­ უმ­ეტ­ეს­ად­ სოფ­ლის­ მო­სახ­ლე­ობ­აში­ წვრილ­ ლე­ბა,­ინ­ფორ­მა­ცია­და­გეგ­მე­ბი­აქ­ვთ­ფერ­მე­რებს­ევ­რო­
გლე­ხურ­(სა­ოჯ­ახო)­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­და­საქ­მე­ბულ­თა­ხვედ­ კავ­ში­რის­ ბაზ­რის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ და­ რა­ სა­ჭი­რო­ებ­ები­
რით­ წილს­ ას­ახ­ავს.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ში­და­ ქარ­თლში­ უმ­უშ­ თუ­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი­აქ­ვთ­ამ­ჟა­მად.
ევ­რო­ბის­ დო­ნის­ მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი­ უფ­რო­ მა­ღა­ლია,­ ვიდ­რე­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ სა­შუ­ალო­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ ან­ალ­ოგი­ური­
მაჩ­ვე­ნებ­ლე­ბი­ (სა­ქარ­თვე­ლოს­ სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­
სამ­სა­ხუ­რი,­2018).­
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­გო­რის­რაიონში­მცხოვ­რე­ბი­ფერ­მე­რე­
სა­ქარ­თვე­ლო­სა­ და­ ევ­რო­კავ­შირს­ შო­რის­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­
ბის­ მი­ერ­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბაზ­რის­ ათ­ვი­სე­ბის­ შე­საძ­ლებ­
ვაჭ­რო­ბის­ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა­2014­წელს­გა­ფორ­მდა­და­ამ­
ლო­ბე­ბის­შე­ფა­სე­ბა.
ავე­ წლის­ პირ­ვე­ლი­ სექ­ტემ­ბრი­დან­ ძა­ლა­ში­ შე­ვი­და,­ რაც­
ქარ­თვე­ლი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ სი­ახ­ლედ­
და­ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბად­გა­ნი­ხი­ლე­ბა.­მი­უხ­ედ­ კვლე­ვის­მიზ­ნის­მი­საღ­წე­ვად­შემ­დე­გი­საკ­ვლე­ვი­კითხვე­
ავ­ად­ ამ­ისა,­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ბიზ­ნე­ ბი­შე­მუ­შავ­და:
სის­თვის­ამ­ან­ჯერ­ჯე­რო­ბით­მხო­ლოდ­მცი­რე­ცვლი­ლე­ბე­
ბი­გა­მო­იწ­ვია­და­არ­ყო­ფი­ლა­სა­ყო­ველ­თაო­სარ­გებ­ლის­ •­ გა­უტ­ანი­ათ­ თუ­ არა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ სა­კუ­
მომ­ტა­ნი.­ კვლე­ვე­ბის­ მი­ხედ­ვით,­ ამ­ის­ მი­ზე­ზე­ბია­ ევ­რო­ თა­რი­პრო­დუქ­ცია­გო­რის­რაიონში­მცხოვ­რებ­ფერ­
კავ­ში­რის­ ქვეყ­ნებ­ში­ ბიზ­ნეს–პარ­ტნი­ორ­ებ­ის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ მე­რებს?
ფერ­მე­რებ­ში­ინ­ფორ­მა­ცი­ისა­და­რე­სურ­სე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბა,­
აგ­რეთ­ვე­წარ­მო­ებ­ის­და­ბა­ლი­მო­ცუ­ლო­ბა­და­ევ­რო­კავ­ში­ •­ რა­ბა­რი­ერ­ებს­აწყდე­ბი­ან­ფერ­მე­რე­ბი­ევ­რო­კავ­ში­
რის­ბა­ზარ­ზე­ოპ­ერ­ირ­ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­სერ­ტი­ფი­კა­ტე­ბის­ რის­ბა­ზარ­ზე­პრო­დუქ­ცი­ის­გა­ტა­ნი­სას?
ას­აღ­ებ­ად­ სტან­დარ­ტე­ბი­სა­ და­ სხვა­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­
არ­ქო­ნა.­ •­ ჰქო­ნი­ათ­თუ­არა­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ებ­ის­შექ­მნის­გა­მოც­
2016­ წელს­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ პო­ლი­ტი­კის­ კვლე­ვის­ ცენ­ტრმა­ დი­ლე­ბა?
(EPRC)­ ჩა­ატ­არა­ კვლე­ვა,­ რომ­ლის­ ფარ­გლებ­შიც­ სა­ქარ­
თვე­ლოს­5­რე­გი­ონ­ში,­მათ­შო­რის­ში­და­ქარ­თლში,­გა­მო­ •­ ამ­ჟა­მად­სად­და­რა­სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ით­ახ­დე­ნენ­სა­კუ­
იკ­ითხნენ­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­პრო­დუქ­ცი­ის­პირ­ვე­ლა­ თა­რი­პრო­დუქ­ცი­ის­რე­ალ­იზ­ებ­ას?­
დი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ და­ მცი­რე­ ზო­მის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­
სა­წარ­მო­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.­ კვლე­ვის­ მი­ხედ­ვით,­ მო­ცე­მულ­ საკ­ვლევ­ კითხვებ­ზე­ და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­
რეს­პონ­დენ­ტთა­ 70%­ზე­ მეტს­ სა­ერ­თოდ­ არ­ ჰქონ­და­ ინ­ ვიუები­ პა­სუხს­ იძ­ლე­ვა­ ის­ეთ­ სა­კითხებ­ზე,­ რო­გო­რი­ცაა­ ქ.­
ფორ­მა­ცია­სა­ქარ­თვე­ლოს­სა­შე­ღა­ვა­თო­სა­ექ­სპორ­ტო­ტა­ გორ­სა­ და­ გო­რის­ რაიონში­ მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­რე­ბის­ მი­
რი­ფე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ ხო­ლო­ და­ახ­ლო­ებ­ით­ 50%­ს­ არ­ აქ­ვს­ ერ­ ყვე­ლა­ზე­ ხში­რად­ წარ­მო­ებ­ადი­ სა­რე­ალ­იზ­აციო­ პრო­
ინ­ფორ­მა­ცია­DCFTA­ს­მოთხოვ­ნე­ბი­სა­და­სტან­დარ­ტე­ბის­ დუქ­ტის­ სა­ხე­ობ­ები,­ ექ­სპორ­ტის­ გა­მოც­დი­ლე­ბა,­ რო­გორც­
შე­სა­ხებ,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ 2020­ წლი­დან­ ყვე­ლა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ წევრ,­ ისე­ არ­აწ­ევრ­ ქვეყ­ნებ­ში,­ ინ­ფორ­
მათ­განს­ მო­უწ­ევს­ DCFTA–ს­ სტან­დარ­ტე­ბის­ დაკ­მა­ყო­ფი­ მი­რე­ბუ­ლო­ბა­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტე­ბი­სა­და­რე­გუ­
ლე­ბა­ სა­ნი­ტა­რულ­ და­ ფი­ტო­სა­ნი­ტა­რულ­ სფე­რო­ში,­ გა­ ლა­ცი­ებ­ის­შე­სა­ხებ,­მათ­შო­რის­ევ­რო­კავ­შირ­თან­ღრმა­და­

117
 ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის­ შე­სა­ხებ,­
მა­თი­ თვა­ლით­ და­ნა­ხუ­ლი­ ბა­რი­ერ­ები­ ევ­რო­კავ­შირ­თან­
ვაჭ­რო­ბი­სას­ და­ მა­თი­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­
გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად.
ბი­სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ­აწ­არ­მო­ებ­ენ.­ვაშ­ლის­სა­ხე­ობ­ებ­იდ­ან­
ყვე­ლა­ზე­ხში­რად­და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი­იყო­გოლ­დე­ნი,­ბა­ნა­ნი,­
ბროც­კი,­კე­ხუ­რა,­აიდ­არ­იდი,­ფუ­ჯი,­მუ­ცო.­რაც­შე­ეხ­ება­ატ­
ამს,­ ყვე­ლა­ზე­ ხში­რად­ და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი­ სა­ხე­ობ­ებია­ ყვი­
თე­ლი­და­თეთ­რი­სახ­რა­ვი.­

მეთოდოლოგია სარეალიზაციო ბაზრები

კვლე­ვა­ში­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნა­ თვი­სებ­რი­ვი­ კვლე­ვის­ მე­
გა­მო­კითხუ­ლი­ 15­ ფერ­მე­რის­ პა­სუ­ხე­ბი­დან­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­
თო­დი,­ კერ­ძოდ,­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუები,­ რის­თვი­
რომ­მა­თი­ძი­რი­თა­დი­ნა­წი­ლი­ად­გილ­ზე,­სა­კუ­თარ­სო­ფელ­
საც­ შე­მუ­შავ­და­ ნა­ხევ­რად­ სტრუქ­ტუ­რი­რე­ბუ­ლი­ კითხვა­რი.­
ში­ახ­დენს­პრო­დუქ­ტის­რე­ალ­იზ­ებ­ას­გა­დამ­ყიდ­ვე­ლებ­თან,­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კითხვა­რის­ პი­ლო­ტი­რე­ბა­ მოხ­და­ ერთ­ რეს­
ნა­წი­ლი­ ქა­ლაქ­ გორ­ში­ მა­ღა­ზი­ებ­სა­ და­ ად­გი­ლობ­რივ­ ბა­
პონ­დენ­ტთან­ (ფერ­მერ­თან),­ რის­ შე­დე­გა­დაც­ გა­და­იხ­ედა­ ზარ­ზე,­რამ­დე­ნი­მე­ფერ­მე­რის­შემ­თხვე­ვა­ში­კი­პრო­დუქ­ტის­
კითხვა­რი­ და­ მას­ში­ ცვლი­ლე­ბე­ბი­ იქ­ნა­ შე­ტა­ნი­ლი.­ ამ­ის­ გა­ტა­ნა­ ხდე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სხვა­ ქა­ლა­ქებ­შიც,­ კერ­ძოდ­
შემ­დეგ­კვლე­ვა­ში­პო­ტენ­ცი­ური­მო­ნა­წი­ლე­პი­რე­ბის­შერ­ჩე­ ბა­თუ­მის,­ ქუ­თა­ის­ისა­ და­ თბი­ლი­სის­ აგ­რა­რულ­ ბაზ­რებ­ზე.­
ვა­მოხ­და­შემ­დეგ­ნა­ირ­ად:­არა­ალ­ბა­თუ­რი­შერ­ჩე­ვის­ტი­პე­ მხო­ლოდ­ ერ­თი­ ფერ­მე­რის­ შემ­თხვე­ვა­ში­ და­ფიქ­სირ­და,­
ბი­დან­არ­ჩე­ვა­ნი­გა­კეთ­და­მიზ­ნობ­რი­ვი­შერ­ჩე­ვის­მე­თოდ­ზე,­ რომ­მან­სა­კუ­თარ­სო­ფელ­ში­პრო­დუქ­ცია­მიჰ­ყი­და­უცხო­
რად­გან­ყვე­ლა­ზე­მე­ტად­პა­სუ­ხობ­და­კვლე­ვის­მი­ზანს. ელ­გა­დამ­ყიდ­ველს,­კერ­ძოდ­აზ­ერ­ბა­იჯ­ან­ის­მო­ქა­ლა­ქეს.
კვლე­ვა­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ პი­რე­ბი­ უნ­და­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­დნენ­
შემ­დეგ­კრი­ტე­რი­უმ­ებს:
ექსპორტის გამოცდილება
•­ ქ.­ გორ­ში­ და­ გო­რის­ რაიონში­ მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­
რე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ფლო­ბენ­ არ­ან­აკ­ლებ­ 5­ ჰექ­ტარ­ გა­მო­კითხულ­ 15­ ფერ­მერ­თან,­ ექ­სპორ­ტზე­ პრო­დუქ­ცი­ის­
მი­წის­ნაკ­ვეთს. გა­ტა­ნის­ კუთხით,­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ ტენ­დენ­
ცი­ები.­ ფერ­მერ­თა­ ნა­წილს­ არ­ას­ოდ­ეს­ გა­უტ­ანია­ ნა­წარ­მი­
•­ ქ.­ გორ­ში­ და­ გო­რის­ რაიონში­ მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­ ექ­სპორ­ტზე,­ თუმ­ცა­ გა­მო­კითხულ­თა­გან­ ზო­გი­ერ­თს­ ჰქო­
რე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ამ­ჟა­მად­ ეწ­ევი­ან­ სა­სოფ­ლო–სა­ ნია­ მსგავ­სი­ გა­მოც­დი­ლე­ბა.­ მა­გა­ლი­თად,­ ორ­ შემ­თხვე­
მე­ურ­ნეო­საქ­მი­ან­ობ­ას. ვა­ში­რეს­პონ­დენ­ტებ­მა­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­2004­წლამ­დე­მათ­
რუ­სე­თის­ბა­ზარ­ზე­გაჰ­ქონ­დათ­სა­კუ­თა­რი­ნა­წარ­მი.­ფერ­
საკ­ვლე­ვი­ პი­რე­ბის­ შერ­ჩე­ვი­სა­ და­ კითხვა­რის­ პი­ლო­ტი­რე­ მერ­თა­ ნა­წი­ლი­ ამ­ჟა­მა­დაც­ აგ­რძე­ლებს­ სა­კუ­თა­რი­ პრო­
ბის­ დას­რუ­ლე­ბის­ შემ­დეგ,­ ფერ­მე­რებ­თან­ და­იგ­ეგ­მა­ ვი­ზი­ დუქ­ტის­ გა­ტა­ნას­ რუ­სე­თის­ ბა­ზარ­ზე.­ სა­ინ­ტე­რე­სოა,­ რომ­
ტე­ბი,­ რა­ დრო­საც­ ჩა­ტარ­და­ 15­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუ.­ ის­ფერ­მე­რე­ბი,­რო­მელ­თაც­რუ­სეთ­ში­გა­აქ­ვთ­პრო­დუქ­ტი,­
სიღ­რმი­სე­ული­ინ­ტერ­ვი­უს­დაწყე­ბამ­დე­რეს­პონ­დენ­ტებს­ეძ­ ყი­დუ­ლო­ბენ­ სა­რე­ალ­იზ­აციო­ ნედ­ლე­ულს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
ლე­ოდ­ათ­ინ­ფორ­მა­ცია­კვლე­ვის­მიზ­ნი­სა­და­პრო­ცე­დუ­რე­ ფერ­მე­რე­ბის­გან,­ რა­თა­ გა­ზარ­დონ­ სა­ექ­სპორ­ტო­ სა­ქონ­
ბის­შე­სა­ხებ,­ას­ევე­ფლობ­დნენ­ინ­ფორ­მა­ცი­ას,­რომ­კვლე­ ლის­რა­ოდ­ენ­ობა,­რად­გან­მა­თი­სიმ­ძლავ­რე­ები­არ­არ­ის­
ვა­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობა­იყო­ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბი­თი­და­მა­თი­პი­რა­დი­ საკ­მა­რი­სი­ ექ­სპორ­ტი­რე­ბის­ რენ­ტა­ბე­ლუ­რო­ბის­ უზ­რუნ­
ინ­ფორ­მა­ცია­ იქ­ნე­ბო­და­ კონ­ფი­დენ­ცი­ალ­ური­ და­ კვლე­ვის­ ველ­სა­ყო­ფად.­ინ­ტერ­ვიუების­მი­ხედ­ვით,­ძი­რი­თა­დი­სა­ექ­
შე­დე­გე­ბი­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ იქ­ნე­ბო­და­ მხო­ლოდ­ გან­ზო­გა­ სპორ­ტო­პრო­დუქ­ტია­ვაშ­ლი­და­ატ­ამი.
დე­ბუ­ლი­ სა­ხით.­ ინ­ტერ­ვიუებიდან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­
და­მუ­შავ­და­პრო­ექ­ტში­ჩარ­თუ­ლი­მკვლე­ვა­რე­ბის­მი­ერ.
ექსპორტი ევროკავშირის ბაზარზე

კვლევის შედეგები გა­მო­კითხუ­ლი­15­ფერ­მე­რი­დან­არ­ცერ­თს­არ­ჰქო­ნია­სა­

კუ­თა­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ გა­ტა­ნის­
გა­მოც­დი­ლე­ბა.­თუმ­ცა,­ყვე­ლა­მათ­განს­აქ­ვს­ამ­ის­სურ­ვი­
რეალიზაციისთვის წარმოებული ლი.­გა­მო­კითხუ­ლი­15­ფერ­მე­რი­დან­არ­ცერ­თი­არ­იც­ნობს­
პროდუქცია ის­ეთ­ფერ­მერს,­ვი­საც­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­გა­აქ­ვს­სა­
კუ­თა­რი­პრო­დუქ­ცია.­
გა­მო­კითხუ­ლი­ 15­ ფერ­მე­რის­ პა­სუ­ხე­ბი­დან­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­
რომ­ ქ.­ გორ­ში­ და­ გო­რის­ რაიონში­ მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­
რე­ბის­ძი­რი­თა­დი­სა­რე­ალ­იზ­აციო­პრო­დუქ­ტე­ბია:­ვაშ­ლი,­ საერთაშორისო სერთიფიკატები
შა­ვი­ქლი­ავი,­ჟო­ლო,­ატ­ამი,­პო­მი­დო­რი,­კიტ­რი,­ლო­ბიო,­
მწვა­ნი­ლი.­გარ­და­ამ­ისა,­ვაშ­ლი­სა­და­ატ­მის­შემ­თხვე­ვა­ში,­ გა­მო­კითხუ­ლი­ 15­ ფერ­მე­რი­დან­ მხო­ლოდ­ ერ­თს­ აქ­ვს­ სა­
და­სა­ხელ­და­კონ­კრე­ტუ­ლი­ჯი­შე­ბი,­რო­მელ­საც­ფერ­მე­რე­ ერ­თა­შო­რი­სო­ სერ­თი­ფი­კა­ტი­ GLOBALG.A.P.­ 5.­ კითხვა­ზე,­

118
აპ­ირ­ებ­ენ­თუ­არა­ის­ინი­ხა­რის­ხის­და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი­სა­
ერ­თა­შო­რი­სო­სერ­ტი­ფი­კა­ტის­აღ­ებ­ას,­ფერ­მერ­თა­პა­სუ­ხე­ბი­
არა­ერ­თგვა­რო­ვა­ნია.­მა­თი­ნა­წი­ლი­ამ­ბობს,­რომ­ვერ­ახ­ერ­
ხებს­სერ­ტი­ფი­კა­ტის­აღ­ებ­ის­თვის­შე­სა­ფე­რი­სი­სტან­დარ­ტე­
ბის­და­ნერ­გვას,­რად­გან­ეს­გარ­კვე­ულ­ფი­ნან­სებ­თან­არ­ის­
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­და­ამ­ეტ­აპ­ზე­ამ­ის­რე­სურ­სი­არ­აქ­ვს.­ნა­
წილს­სურს,­რომ­ჰქონ­დეს­თა­ნა­მედ­რო­ვე­და­ევ­რო­კავ­ში­
რის­ სტან­დარ­ტებ­თან­ შე­სა­ბა­მი­სო­ბის­ და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ დო­კუ­მენ­ტი­ და­ გეგ­მა­ვენ­ სტან­დარ­ტე­ბის­
და­ნერ­გვას,­ხო­ლო­მე­სა­მე­ნა­წი­ლი­იმ­შემ­თხვე­ვა­ში­ეც­დე­ბა­
სტან­დარ­ტე­ბის­და­ნერ­გვას­და­ხა­რის­ხის­და­მა­დას­ტუ­რე­ბე­
ლი­დო­კუ­მენ­ტის­მო­პო­ვე­ბას,­თუ­ის­დას­ჭირ­დე­ბა.
ინფორმაციის ფლობა სასოფლო–
სამეურნეო მიმართულებით არსებული
მხარდამჭერი პროგრამების შესახებ
ფერ­მერ­თა­ ნა­წილს­ არ­ას­დროს­ მო­უძი­ებია­ ინ­ფორ­მა­ცია­
იმ­ მხარ­დამ­ჭე­რი­ პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ რო­მე­ლიც­ და­
ეხ­მა­რე­ბო­და­მას­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­ად­გი­ლის­დამ­
კვიდ­რე­ბა­ში.­ფერ­მერ­თა­მე­ორე­ნა­წილ­მა­გა­ნაცხა­და,­რომ­
მათ­მო­უძი­ები­ათ­სხვა­დას­ხვა­მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მა­და­
მი­უღი­ათ­სარ­გე­ბე­ლი­ამ­სერ­ვი­სით.­მათ­მი­ერ­და­სა­ხელ­და­
შემ­დე­გი­ მხარ­დამ­ჭე­რი­ პროგ­რა­მე­ბი:­ „აგ­რო­სეს­ხი“,­ „და­
ნერ­გე­მო­მა­ვა­ლი“.­ზო­გი­ერთ­მათ­განს­ას­ევე­უს­არ­გებ­ლია­
სა­ხელ­მწი­ფოს­მი­ერ­გა­ცე­მუ­ლი­გრან­ტით.­
და­ას­ახ­ელ­ეს.­ მა­თი­ ინ­ტერ­ვიუების­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ გა­მო­იყო­
შემ­დე­გი­ბა­რი­ერ­ები:­
•­ ბაზ­რის­სი­ახ­ლე­და­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა
ერთ­ერთ­ ძი­რი­თად­ მი­ზე­ზად,­ თუ­ რა­ტომ­ ვერ­ ხერ­ხდე­ბა­
პრო­დუქ­ტის­გა­ტა­ნა­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე,­და­სა­ხელ­და­
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა.­ფერ­მერ­თა­ნა­წი­ლი­ფიქ­რობს,­
რომ­ მათ­ არ­ აქ­ვთ­ საკ­მა­რი­სი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ სტან­დარ­ტე­
ბი­სა­და­რე­გუ­ლა­ცი­ებ­ის­შე­სა­ხებ,­რომ­ლე­ბიც­სა­ჭი­როა­ევ­
რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­გა­სას­ვლე­ლად.­ამ­ას­თან,­ეს­ბა­ზა­რი­
ახ­ალია­ქარ­თვე­ლი­ფერ­მე­რე­ბის­უმ­რავ­ლე­სო­ბის­თვის­და­
მათ­ არ­ გა­აჩ­ნი­ათ­ სა­ჭი­რო­ კონ­ტაქ­ტე­ბი.­ ფერ­მერ­თა­ ნა­
წი­ლის­თვის­ გა­ურ­კვე­ვე­ლია,­ რო­გორ­ უნ­და­ მო­იძი­ონ­ მათ­
პარ­ტნი­ორ­ები­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე,­რო­გორ­უნ­და­მო­
ახ­დი­ნონ­სა­კუ­თა­რი­პრო­დუქ­ტის­გან­თავ­სე­ბა­სხვა­ქვეყ­ნის­
ბა­ზარ­ზე,­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­პრობ­ლე­მის­გა­მომ­წვევ­მი­ზე­ზად­ის­
ინი­ენ­ის­არ­ცოდ­ნას­ას­ახ­ელ­ებ­ენ.­ას­ევე­ფერ­მე­რე­ბის­თვის­
რთუ­ლია­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­ სა­კითხე­ბის­ მოგ­ვა­რე­ბა.­
გარ­და­ ამ­ისა,­ დრო­ის­ უქ­ონ­ლო­ბა­ ხელს­ უშ­ლით­ მო­იძი­
ონ­მე­ტი­ინ­ფორ­მა­ცია,­რაც­ხელს­შე­უწყობ­და­პრო­დუქ­ტის­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ გა­ტა­ნას.­ ზო­გი­ერ­თი­ ფერ­მე­რის­
აზ­რით,­ენ­ის­არ­ცოდ­ნის­პი­რო­ბებ­ში,­რთუ­ლია­ენ­დო­სხვა­
პირს,­ რო­მე­ლიც­ ფლობს­ ენ­ას­ და­ აქ­ვს­ კონ­ტაქ­ტე­ბი­ სხვა­
ქვეყ­ნის­ბა­ზარ­ზე,­რად­გან­შე­საძ­ლოა,­რომ­ამ­შემ­თხვე­ვა­
ში­ის­ინი­მოტყუ­ებ­ულ­ები­დარ­ჩნენ.­
•­ ფერ­მე­რე­ბის­და­ბა­ლი­ინ­ტე­რე­სი

კოოპერატივების შექმნის გამოცდილება ბა­რი­ერ­ად­და­სა­ხელ­და­ას­ევე­და­ბა­ლი­ინ­ტე­რე­სი­ფერ­მე­

რე­ბის­მხრი­დან,­რად­გან­ის­ინი­ის­ედ­აც­ახ­ერ­ხე­ბენ­სა­კუ­თა­
კვლე­ვის­დროს­გა­მო­კითხულ­ფერ­მერ­თა­უმ­ეტ­ეს­ნა­წილს­ რი­ პრო­დუქ­ტის­ რე­ალ­იზ­ებ­ას­ ად­გი­ლობ­რივ­ მა­ღა­ზი­ებ­ში,­
არ­ას­დროს­ჰქო­ნია­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­შექ­მნის­გა­მოც­დი­ლე­ სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­სა­და­აგ­რო–ბაზ­რებ­ში­და­ევ­რო­კავ­ში­რის­
ბა,­ხო­ლო­ნა­წი­ლი­სა­მო­მავ­ლოდ­გეგ­მავს­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ ბა­ზარ­ზე­გას­ვლის­აუც­ილ­ებ­ლო­ბა­მათ­წი­ნა­შე­არ­დგას.­
შექ­მნას.­ ზო­გი­ერ­თი­ მათ­გა­ნი­ არ­ მი­იჩ­ნევს­ სა­ჭი­როდ­ და­
რა­დი­კა­ლუ­რად­ეწ­ინა­აღ­მდე­გე­ბა­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­შექ­მნის­ •­ მა­ღა­ლი­სტან­დარ­ტე­ბი
იდე­ას.­მხო­ლოდ­2­ფერ­მე­რის­შემ­თხვე­ვა­ში­და­ფიქ­სირ­და­
და­დე­ბი­თი­პა­სუ­ხი­აღ­ნიშ­ნულ­შე­კითხვა­ზე,­თუმ­ცა­ამ­შემ­ ინ­ტერ­ვიუების­სა­ფუძ­ველ­ზე­ბა­რი­ერ­ად­გა­მო­იკ­ვე­თა­„მოძ­
თხვე­ვებ­შიც­კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­წევ­რე­ბი­მე­გობ­რე­ბი­ან­ნა­თე­ ვე­ლე­ბუ­ლი“,­არ­ათ­ან­ამ­ედ­რო­ვე­პრო­დუქ­ტი.­მა­თი­თქმით,­
სა­ვე­ბი­იყ­ვნენ,­რომ­ლებ­საც­ოფ­იცი­ალ­ურ­ად­არ­ჰქო­ნი­ათ­ ამ­ჟა­მად­ფერ­მერ­თა­დი­დი­ნა­წი­ლი­აწ­არ­მო­ებს­ის­ეთ­პრო­
ფუნ­ქცია­მო­ვა­ლე­ობ­ები,­ პი­რო­ბე­ბი­ და­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბე­ბი­ დუქ­ტს,­რო­მე­ლიც­არ­არ­ის­ახ­ალი­ჯი­შის,­არ­იძ­ლე­ვა­დი­დი­
გა­და­ნა­წი­ლე­ბუ­ლი.­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ნა­ყოფს,­ვერ­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­სტან­დარ­ტებს­
და­ არ­ გა­მო­იყ­ურ­ება­ მიმ­ზიდ­ვე­ლად­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბაზ­
მი­ზე­ზე­ბი­იმ­ას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით,­თუ­რა­ტომ­არ­სურთ­მათ­ რის­თვის.­
კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ შექ­მნა,­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია.­ ფერ­მერ­თა­ ნა­
წი­ლი­ ფიქ­რობს,­ რომ­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ შექ­მნა­ და­ მარ­თვა­ •­ პრო­დუქ­ცი­ის­რა­ოდ­ენ­ობა­და­მსხვი­ლი
რთუ­ლია­და­მა­ღა­ლია­იმ­ის­ალ­ბა­თო­ბა,­რომ­წევ­რებს­შო­ ­ ფერ­მე­რე­ბის­უპ­ირ­ატ­ეს­ობა
რის­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­წა­მოწყე­ბა­კონ­ფლიქ­ტით­დას­რულ­დეს.­
შე­და­რე­ბით­მცი­რე­მი­წი­ანი­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­მნიშ­ვნე­ლო­
ვან­ პრობ­ლე­მად­ და­სა­ხელ­და­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რა­ოდ­ენ­ობა.­
ევროკავშირის ბაზარზე პროდუქციის ის­ინი­აღ­ნიშ­ნავ­დნენ,­რომ­მათ­არ­აქ­ვთ­იმ­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­
გატანის ბარიერები პრო­დუქ­ტი,­რომ­შეძ­ლონ­მი­სი­გა­ტა­ნა.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ფერ­
მე­რე­ბი­ფიქ­რო­ბენ,­რომ­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­პრო­დუქ­
გა­მო­კითხულ­მა­ ფერ­მე­რებ­მა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ ტის­ გა­ტა­ნის­ მე­ტი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ იმ­ ფერ­მე­რებს­ აქ­ვთ,­
ზე­ პრო­დუქ­ტის­ გა­ტა­ნი­სას­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბი­ რომ­ლე­ბიც­აწ­არ­მო­ებ­ენ­დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ით­პრო­დუქ­ტს.

119
 ფერ­მერ­თა­ ნა­წი­ლი­ ბა­რი­ერ­ებ­ის­ აღ­მოფხვრის­თვის­ აუც­ გლებ­ში­ის­ინი­აღ­ნიშ­ნავ­დნენ,­რომ­უს­არ­გებ­ლი­ათ­აღ­ნიშ­
ილ­ებ­ლად­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ ჩარ­თუ­ლო­ბას­ მი­იჩ­ნევს.­ მა­თი­ ნუ­ლი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით,­ თუმ­ცა­ ას­ევე­ სა­ყუ­რადღე­ბოა­ ის,­
აზ­რით,­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­რომ­ქვე­ყა­ნა­ში­იყ­ვნენ­მსხვი­ლი­ რომ­მათ­პრაქ­ტი­კა­ში­ნაკ­ლე­ბად­ვხვდე­ბით­გა­მოც­დი­ლე­
გა­დამ­ყიდ­ვე­ლე­ბი,­ რომ­ლებ­საც­ ის­ინი­ პრო­დუქ­ტს­ მიჰ­ყი­ ბას,­ მო­ეძი­ებ­ინ­ათ­ დე­ტა­ლუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ევ­რო­კავ­ში­
დი­ან­ და­ შემ­დეგ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ გა­დამ­ყიდ­ვე­ლი­ მო­ახ­დენს­ რის­ბა­ზარ­თან­ან­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­არ­სე­ბულ­პროგ­რა­
პრო­დუქ­ცი­ის­გა­ტა­ნას­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე. მებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით.­ ერთ­ერ­თი­ ბა­რი­ერი,­ თუ­ რა­ტომ­
არ­ უც­დი­ათ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
•­ ფერ­მე­რე­ბის­მო­ლო­დი­ნი­და­შე­საძ­ლო მო­ძი­ება,­ არ­ის­ კონ­ტაქ­ტე­ბის,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის,­ პრო­დუქ­ტის­
­ გა­მო­სა­ვა­ლი­ ხა­რის­ხის­ და­ პრო­დუქ­ტის­ სა­თა­ნა­დო­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ არ­
ქო­ნა.­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­ზო­გი­ერ­თი­ფერ­მე­რი­თვი­
ფერ­მერ­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ ფიქ­რობს,­ რომ­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ თონ­ვე­ ამ­ბობ­და,­ რომ­ მცი­რე­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ პრო­დუქ­ტის­
მე­ტი­ ხარ­ჯი­ უნ­და­ გა­მო­ყოს­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ ახ­ალი­ ნერ­ პრობ­ლე­მა­ შე­საძ­ლოა­ გა­და­იჭ­რეს­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ შექ­
გე­ბის­შე­ძე­ნის­თვის,­რა­თა­მოხ­დეს­პრო­დუქ­ცი­ის­გამ­რა­ვალ­ მნით,­ ის­ინი­ მა­ინც­ არ­ გა­მო­ხა­ტავ­დნენ­ მზა­ობ­ას­ გამ­ხდა­
ფე­როვ­ნე­ბა­და­გა­ნახ­ლე­ბა.­ას­ევე­უნ­და­უზ­რუნ­ველ­ყოს­ფერ­ რიყ­ვნენ­რო­მე­ლი­მე­გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­წევ­რი.­
მე­რე­ბი­ სა­ჭი­რო­ ტექ­ნი­კით.­ ფერ­მერ­თა­ უდ­იდ­ეს­მა­ ნა­წილ­მა­
გა­მოთ­ქვა­სურ­ვი­ლი,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფო­და­ეხ­მა­როს­მათ­მა­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხრი­დან­ ძა­ლი­ან­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­
ცივ­რის­და­პრო­დუქ­ტის­და­მა­ხა­რის­ხე­ბე­ლი­მან­ქა­ნის­შე­ძე­ნა­ მოხ­დეს­ ფერ­მე­რე­ბის­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნის­ გაზ­
ში.­გარ­და­ამ­ისა,­ზო­გი­ერ­თმა­ფერ­მერ­მა­აღ­ნიშ­ნა­სარ­წყა­ვი­ რდა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­თან,­ მის­ მნიშ­ვნე­ლო­ბას­თან­
სის­ტე­მის­პრობ­ლე­მა­და­გა­მოთ­ქვა­სურ­ვი­ლი,­რომ­და­ეხ­მა­ და­ და­დე­ბით­ მხა­რე­ებ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით.­ გარ­და­ ამ­ისა,­
როს­სა­ხელ­მწი­ფო­ამ­პრობ­ლე­მის­მოგ­ვა­რე­ბა­ში. სა­ხელ­მწი­ფომ­ ხე­ლი­ უნ­და­ შე­უწყოს­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­
ფერ­მე­რებ­მა­წუ­ხი­ლი­გა­მოთ­ქვეს­ას­ევე­შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­ ნეო­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­არ­სე­ბუ­ლი­პროგ­რა­მე­ბის­პო­პუ­ლა­
გა­მო­და­მა­თი­სურ­ვი­ლია,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფომ­უზ­რუნ­ველ­ რი­ზე­ბას,­ რა­თა­ მოხ­დეს­ უფ­რო­ მე­ტი­ ფერ­მე­რის­ ჩარ­თვა­
ყოს­ ის­ინი­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ სა­წამ­ლი­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ით.­ და­უფ­რო­მე­ტი­სარ­გე­ბე­ლი­მი­იღ­ონ­შე­სა­ბა­მის­მა­სა­მიზ­ნე­
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ და­ კონ­ტაქ­ტე­ბის­ არ­ქო­ნა­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ჯგუ­ფებ­მა.
ბა­ზარ­ზე­საკ­მა­ოდ­მწვა­ვე­პრობ­ლე­მად­და­ას­ახ­ელა­ფერ­
მერ­თა­ დიდ­მა­ ნა­წილ­მა,­ მათ­ გა­მოთ­ქვეს­ სურ­ვი­ლი,­ რომ­ ყო­ვე­ლი­ვე­ ზე­მოთ­ თქმუ­ლი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ რე­კო­მენ­
სა­ხელ­მწი­ფო­და­ეხ­მა­როს­მათ­პრო­დუქ­ტის­გა­ტა­ნა­ში­ევ­ დე­ბუ­ლია:­
რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე,­ ან­ და­ეხ­მა­როს­ კონ­ტაქ­ტე­ბის­ მო­ •­ ფერ­მე­რე­ბის­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნის­ ამ­აღ­
ძი­ებ­აში.­ სა­ინ­ტე­რე­სოა,­ რომ­ ერთ­ერ­თი­ რეს­პონ­დენ­ტის­ ლე­ბა­ ევ­რო­კავ­შირ­თან­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ ვაჭ­რო­ბის­
აზ­რით,­ სა­ხელ­მწი­ფომ­ უნ­და­ აჩ­უქ­ოს­ ფერ­მერს­ თან­ხა­ იმ­ შე­სა­ხებ­–­აღ­ნიშ­ნუ­ლის­წარ­მა­ტე­ბით­გან­ხორ­ცი­ელ­
პი­რო­ბით,­რომ­ის­და­ამ­უშ­ავ­ებს­მი­წას­და­მო­იყ­ვანს­მო­სა­ ებ­ის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ფერ­მე­რებს­ ექ­ნე­ბათ­ მე­ტი­ შე­
ვალს.­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ თუ­ ფერ­მე­რი­ და­არ­ღვევს­ პი­რო­ საძ­ლებ­ლო­ბა­და­მო­ტი­ვა­ცია,­რომ­გა­იტ­ან­ონ­სა­კუ­
ბებს,­ სა­ხელ­მწი­ფო­ აღ­არ­ უნ­და­ და­ეხ­მა­როს­ მას­ შემ­დე­გი­ თა­რი­პრო­დუქ­ტი­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე.­კვლე­ვის­
10­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში. შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­ერთ–ერ­თი­ძი­რი­თა­დი­
ბა­რი­ერი,­თუ­რა­ტომ­ვერ­გა­აქ­ვთ­ფერ­მე­რებს­პრო­
დუქ­ტი­ბა­ზარ­ზე,­არ­ის­ამ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­პრო­ცე­დუ­
რე­ბის­არ­ცოდ­ნა.­ას­ევე,­მათ­ზუს­ტად­არ­იცი­ან,­თუ­
დასკვნები და რეკომენდაციები რას­სთა­ვა­ზობს­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზა­რი­(სტა­ბი­ლუ­
რო­ბა,­გან­ვი­თა­რე­ბის­მე­ტი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა,­ბაზ­რის­
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ ქ.­ გორ­ში­ და­ გო­რის­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა,­დი­დი­ფი­ნან­სუ­რი­სარ­გებ­ლის­
რაიონში­ მცხოვ­რე­ბი­ ფერ­მე­რე­ბის­ უდ­იდ­ესი­ ნა­წი­ლი­ სა­კუ­ მი­ღე­ბა­და­ა.შ).­
თა­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­იზ­ებ­ას­ ახ­დენს­ ად­გილ­ზე­ გა­დამ­
ყიდ­ვე­ლებ­თან,­ ხო­ლო­ ნა­წი­ლი­ ქ.­ გორს­ და­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ •­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­ფერ­მე­რე­ბის­თვის­პარ­ტნი­
სხვა­ქა­ლა­ქებს­ამ­არ­აგ­ებს­სა­კუ­თა­რი­პრო­დუქ­ცი­ით.­მი­უხ­ედ­ ორ­ებ­ის­მო­ძი­ებ­აში­დახ­მა­რე­ბა,­რა­თა­მათ­შეძ­ლონ­
ავ­ად­არ­სე­ბუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ისა,­ამ­ეტ­აპ­ზე­არც­ერთ­გა­მო­ სა­ჭი­რო­ კონ­ტაქ­ტე­ბის­ დამ­ყა­რე­ბა­ და­ სა­კუ­თა­რი­
კითხულ­ფერ­მერს­არ­გა­აქ­ვს­სა­კუ­თა­რი­პრო­დუქ­ტი­ევ­რო­ პრო­დუქ­ტის­რე­ალ­იზ­ება­ევ­რო­კავ­ში­რის­ქვეყ­ნებ­ში­
კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე­და­არც­იც­ნო­ბენ­სხვა­ფერ­მე­რებს,­ვინც­ –­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მო­იკ­ვე­თა,­ რომ­ კვლე­ვა­ში­
შეძ­ლო­ ად­გი­ლის­ დამ­კვიდ­რე­ბა­ აღ­ნიშ­ნულ­ ბა­ზარ­ზე.­ ამ­ჟა­ მო­ნა­წი­ლე­ ფერ­მე­რებს­ არ­ას­დროს­ ჰქო­ნი­ათ­ ევ­
მად­ ერ­თა­დერ­თი­ უცხო­ური­ ბა­ზა­რი,­ რომ­ლის­ ათ­ვი­სე­ბაც­ რო­პელ­პარ­ტნი­ორ­ებ­თან­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­გა­მოც­დი­
ხდე­ბა­მათ­მი­ერ,­არ­ის­რუ­სე­თი.­გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია­ის­ ლე­ბა.­ ის­ინი­ აღ­ნიშ­ნავ­დნენ,­ რომ­ იმ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­
ფაქ­ტიც,­რომ­გა­მო­კითხულ­თა­შო­რის­მხო­ლოდ­ერთ­ფერ­ თუ­კი­ევ­რო­კავ­ში­რის­ქვეყ­ნებ­ში­ეყ­ოლ­ებ­ოდ­ათ­სა­
მერს­აღ­მო­აჩ­ნდა­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­დო­ნის­სერ­ტი­ფი­კა­ტი.­ კონ­ტაქ­ტო­ფი­ზი­კუ­რი­ან­იურ­იდი­ული­პი­რე­ბი,­რო­
მელ­თა­ნაც­ ით­ან­ამ­შრომ­ლებ­დნენ,­ ეს­ გაზ­რდი­და­
გა­მო­კითხუ­ლი­ფერ­მე­რე­ბის­დი­დი­ნა­წი­ლის­თვის­ცნო­ბი­ მათ­ინ­ტე­რესს,­რომ­რე­ალ­ურ­ად­გა­ეტ­ან­ათ­სა­კუ­თა­
ლი­აღ­მოჩ­ნდა­მხარ­დამ­ჭე­რი­პროგ­რა­მე­ბი.­კვლე­ვის­ფარ­ რი­პრო­დუქ­ცია­აღ­ნიშ­ნულ­ბა­ზარ­ზე.

120
VI მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარება
გორის მუნიციპალიტეტის ტურისტული
პოტენციალის ზრდის მიზნით
ნი­ნო­გო­ლოშ­ვი­ლი,
გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სტრა­ტე­გი­ული­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­აგ­ენ­ტო
შესავალი
სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ტუ­რიზ­მს,­ რო­გორც­ გან­სა­ვი­თა­რე­ბელ­
დარ­გს,­ სა­ხელ­მწი­ფო­ დო­ნე­ზე­ 90­იანი­ წლე­ბი­დან­ მი­ექ­ცა­
ყუ­რადღე­ბა,­ახ­ლა­კი,­ეკ­ონ­ომ­იკ­ის­პრი­ორ­იტ­ეტ­ულ­დარ­
გად­გა­მოცხა­დე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­გა­და­უდ­ებ­ელი­მნიშ­
ვნე­ლო­ბის­ამ­ოც­ანა­ხდე­ბა­ტუ­რის­ტუ­ლი­ინ­დუს­ტრი­ისა­და­
სა­კუ­რორ­ტო­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ ამ­ოქ­მე­დე­ბის,­ მი­სი­ ინ­ფრას­
ტრუქ­ტუ­რის­აღ­დგე­ნა­გან­ვი­თა­რე­ბის,­მა­სობ­რი­ვი­ტუ­რიზ­
მის­ აღ­ორ­ძი­ნე­ბი­სა­ და­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ სტან­დარ­ტე­ბის­
დო­ნე­ზე­ აყ­ვა­ნის­ პრობ­ლე­მე­ბის­ გა­და­საჭ­რე­ლად­ კონ­
კრე­ტულ­ ღო­ნის­ძი­ებ­ათა­ გან­ხორ­ცი­ელ­ება,­ არა­ მხო­ლოდ­
სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხრი­დან,­ არ­ამ­ედ­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ჩარ­თუ­
ლო­ბი­თა­და­აქ­ტი­ურ­ობ­ით.­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტს­ აქ­ვს­ ტუ­
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­2­წლი­ანი­(2018­2019­წლე­ბი)­გეგ­მა,­
რო­მელ­საც­სა­მუ­შაო­ვერ­სი­ის­სა­ხე­აქ­ვს­და­გო­რის­მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ მე­რი­ას­ ჯერ­ არ­ და­უმ­ტკი­ცე­ბია.­ გეგ­მა­ ეფ­
უძ­ნე­ბა­„სა­ქარ­თვე­ლოს­ტუ­რიზ­მის­სტრა­ტე­გია­2025­ს“,­ეს­
უკ­ან­ას­კნე­ლი­კი­შე­იმ­უშ­ავა­სა­ქარ­თვე­ლოს­ტუ­რიზ­მის­ერ­
ოვ­ნულ­მა­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ამ,­ რა­თა­ რე­გი­ონ­ებ­ში­ გარ­კვე­
ულ­წი­ლად­ხე­ლი­შე­უწყოს­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბას,­რაც­
რე­გი­ონ­ებ­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­გან­ვი­თა­რე­ბის­პირ­და­პირ­პრო­
პორ­ცი­ულია.
გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ­ პო­ტენ­ცი­ალი,­­
კულ­ტუ­რუ­ლი­ და­ ის­ტო­რი­ულ­გე­ოგ­რა­ფი­ული­ მო­ცე­მუ­
ლო­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­ დამ­თვა­ლი­ერ­ებ­ელ­თა­ დიდ­
ინ­ტე­რესს­იწ­ვევს.­მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ფლო­რა­და­ფა­უნა,­
ტბე­ბი,­ჩან­ჩქე­რი,­ხე­ლუხ­ლე­ბე­ლი­ბუ­ნე­ბა,­უძ­ვე­ლე­სი­სა­
ერო­და­სა­კულ­ტო­ძეგ­ლე­ბი­–­ეს­იმ­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­
არ­ას­რუ­ლი­ ჩა­მო­ნათ­ვა­ლია,­ რომ­ლი­თაც­ გო­რის­ მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტეტს­გა­მორ­ჩე­ული­ად­გი­ლი­უკ­ავია­ქვეყ­ნის­ტუ­
რის­ტულ­რუ­კა­ზე.­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­კულ­ტუ­რი­სა­
და­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­ სა­აგ­ენ­ტოს­
ტუ­რიზ­მის­ გან­ყო­ფი­ლე­ბის­ მი­ერ­ მო­წო­დე­ბუ­ლი­ ინ­
ფორ­მა­ცი­ით,­ გორ­ში,­ სტა­ლი­ნის­ სახლ­მუ­ზე­უმს­ ყო­ველ­
წლი­ურ­ად­95­000­მდე­ტუ­რის­ტი­სტუმ­რობს,­ხო­ლო­უფ­
ლის­ცი­ხის­ მუ­ზე­უმ­ნაკ­რძალს­ 200­ 000­ ვი­ზი­ტო­რი­ ჰყავს.­
და­გეგ­მი­ლია­ გო­რის­ ცი­ხის­ არ­ქე­ოლ­ოგი­ური­ გათხრე­ბი­
და­ მიმ­დე­ბა­რე­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა,­ რაც,­
თა­ვის­ მხრით,­ კი­დევ­ უფ­რო­ მე­ტი­ ტუ­რის­ტის­ მო­ზიდ­ვას­
უზ­რუნ­ველ­ყოფს.
მიზნები და ამოცანები
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში,­ ტუ­რიზ­მის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ ხე­ლის­ შემ­შლე­ლი­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ და­
გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­ შე­საძ­ლო­ გზე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,­ ტუ­
რიზ­მის­სფე­რო­ში­მოღ­ვა­წე­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნეს­ში­
არ­სე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,­ ტენ­დენ­ცი­
ებ­ისა­და­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­შე­ფა­სე­ბა­იმ­პი­რე­ბის­მი­ერ,­ვინც­
უშუ­ალო­შე­ხე­ბა­შია­გო­რის­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პო­
ლი­ტი­კის­ და­გეგ­მვას­თან,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­
შე­მუ­შა­ვე­ბა.
ძი­რი­თა­დი­საკ­ვლე­ვი­სა­კითხე­ბი:
•­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ჩა­მო­სუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­
სა­ჭი­რო­ებ­ათა­კვლე­ვა:
ა)­ რო­მე­ლი­ რე­გი­ონ­ის­ ტუ­რო­პე­რა­ტო­რით­ სარ­გებ­
ლობს­ტუ­რის­ტი?
ბ)­ათ­ევს­თუ­არა­ტუ­რის­ტი­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­
ში?
გ)­ რა­ რჩე­ვას­ მის­ცემ­და­ ტუ­რის­ტი­ რე­გი­ონს,­ იმ­ის­
თვის­რომ­სრულ­ყო­ფი­ლი­გახ­დეს­ტუ­რის­ტე­ბის­ვი­
ზი­ტი­გორ­ში?
•­ რო­გორ­ შე­იძ­ლე­ბა­ და­ინ­ტე­რეს­დეს­ ტუ­რის­ტი,­ რომ­
გორ­ში­ ღა­მე­ გა­ათი­ოს,­ რაც­ უშუ­ალო­ კავ­შირ­შია­
სას­ტუმ­რო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბას­თან?­
•­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი:­ გო­რის­ რე­გი­ონ­ში­ ჩა­
მო­სუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ შე­სა­ხებ­ (კულ­ტუ­რუ­ლი­ ძეგ­
ლე­ბის­ მო­ნა­ხუ­ლე­ბის­ სტა­ტის­ტი­კა,­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­
სტა­ტის­ტი­კა,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ოპ­ერ­ატ­ორ­ებ­ის­ სტა­ტის­
ტი­კა);
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ გა­მო­კითხვა­ –­ მა­თი­
პრობ­ლე­მე­ბის­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა,­სას­ტუმ­რო­ბიზ­ნე­
სის­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ხა­რის­ხის­შე­სა­ხებ­კითხვე­ბი­და­
ა.შ.;
•­ სას­ტუმ­რო­ ბიზ­ნე­სის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ გა­მო­
კითხვა­ –­ მა­თი­ პრობ­ლე­მე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა;­
მათ­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ რე­სურ­სე­ბის­ და­ ტუ­რის­
ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­მოთხოვ­ნე­ბის­შე­და­რე­ბი­თი­ან­
ალ­იზი;­
121
 •­ გრძელ­ვა­დი­ანი­ ტუ­რიზ­მის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ კვლე­ვა­ (ვარ­სკვლა­ვე­ბის­ მიმ­ნი­ჭე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია).­ გა­მო­
–­ რა­ სფე­რო­ები­ შე­იძ­ლე­ბა­ გან­ვი­თარ­დეს,­ ტუ­რის­ კითხუ­ლი­ტუ­რის­ტე­ბის­უმ­ეტ­ეს­ობა­სა­უბ­რობს­იმ­აზე,­რომ­
ტე­ბის­გა­მო­კითხვა­–­მა­თი­მო­ლო­დი­ნე­ბი­და­არ­სე­ სას­ტუმ­რო­ებ­ში­მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ხა­რის­ხი­და­ბა­ლია,­ხო­ლო­
ბუ­ლი­სი­ტუ­აცია;­ ფა­სი­ შე­უს­აბ­ამო­ ხა­რის­ხთან.­ ზო­გი­ერთ­ სას­ტუმ­რო­ში­ არ­
არ­სე­ბობს­სუფ­თა,­მო­წეს­რი­გე­ბუ­ლი­ნომ­რე­ბი,­მომ­სა­ხუ­რე­
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­ტუ­რის­ტუ­ლი­სტრა­ პერ­სო­ნა­ლი­ კი­ მთლი­ან­ად­ გა­და­სამ­ზა­დე­ბე­ლია.­ ამ­იტ­ომ­
ტე­გი­ის­შე­ფა­სე­ბა.­ აც­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ არ­ჩე­ვანს­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ზე­
აკ­ეთ­ებს,­ სა­დაც­ თა­ვად­ მე­სა­კუთ­რე­ები­ უწ­ევ­ენ­ მომ­სა­ხუ­
რე­ბას­სტუმ­რებს­და­ფა­სიც­მი­სა­ღე­ბია­(და­ბა­ლია)­–­25–40­
ლა­რამ­დე­მერ­ყე­ობს.­
მეთოდოლოგია
ტუ­რიზ­მის­ინ­დუს­ტრი­ის­გან­ვი­თა­რე­ბას­თან­ერ­თად­სა­ქარ­
კვლე­ვის­ მიზ­ნე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ პრო­ექ­ტის­ გან­ხორ­
თვე­ლო­ში­ნელ­ნე­ლა­ჩნდე­ბა­სა­შუ­ალო­კლა­სის­სას­ტუმ­
ცი­ელ­ებ­ის­ყვე­ლა­ზე­ოპ­ტი­მა­ლურ­გზად­მიჩ­ნე­ულ­იქ­ნა­ორი­
რო­ებ­იც.
მე­თო­დის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა:­ თვი­სებ­რი­ვი­ (სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­
ტერ­ვიუები)­ და­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვი­ (გა­მო­კითხვა).­ კვლე­ვის­
სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­
თვი­სებ­რივ­ კომ­პო­ნენ­ტში­ სიღ­რმი­სე­ული­ ინ­ტერ­ვიუები­
ამ­ დრომ­დე­ თვით­დი­ნე­ბით­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­ ერ­თა­დერ­
ჩა­ტარ­და­პი­რებ­თან,­რომ­ლე­ბიც­უშუ­ალო­კავ­შირ­ში­არი­ან­
თი­ სას­ტუმ­როა­ „ვიქ­ტო­რია“,­ რო­მე­ლიც­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­
გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ პო­
ტის­ ტე­რი­ტო­რი­აზე­ არ­სე­ბულ­ სას­ტუმ­რო­ებს­ შო­რის­ არ­ის­
ლი­ტი­კის­და­გეგ­მვას­თან:­ა(ა)იპ­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
ყვე­ლა­ზე­მსხვი­ლი­სას­ტუმ­რო­და­მას­ში,­და­ახ­ლო­ებ­ით,­70­
კულ­ტუ­რი­სა­ და­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­
ად­ამი­ან­ის­ გან­თავ­სე­ბაა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­
სა­აგ­ენ­ტოს­ტუ­რიზ­მის­გან­ყო­ფი­ლე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­
თვალ­საზ­რი­სით,­ სას­ტუმ­როს­ მე­ნეჯ­მენ­ტმა­ გა­დაწყვი­ტა­
თან,­სას­ტუმ­რო­ებ­ის­წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან/მფლო­ბე­ლებ­
მთა­ვარ­ შე­სას­ვლელ­ში­ გა­ნე­თავ­სე­ბი­ნა­ იოს­ებ­ სტა­ლი­ნის­
თან­და­სხვა­პი­რებ­თან,­რომ­ლე­ბიც­ჩარ­თულ­ნი­არი­ან­ტუ­
ძე­ჯუ­ღაშ­ვი­ლის­3D­ფო­ტო­სუ­რა­თი,­თუმ­ცა,­გა­მო­კითხუ­ლი­
რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პრო­ცეს­ში.
ტუ­რის­ტე­ბის­ 50­60%­ სწო­რედ­ ამ­ ფაქ­ტის­ გა­მო­ უარს­ ამ­
ბობს­ სას­ტუმ­რო­ში­ და­ბი­ნა­ვე­ბა­ზე.­ ამ­ას­თა­ნა­ვე,­ ად­გილ­ზე­
კვლე­ვის­ ფარ­გლებ­ში­ გა­მო­იკ­ითხნენ­ ის­ ვი­ზი­ტო­რე­ბი,­
სას­ტუმ­რო­ებ­ში­და­საქ­მე­ბუ­ლია­ად­გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­
რომ­ლე­ბიც­კვლე­ვის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­პე­რი­ოდ­ში­სტუმ­
ობა,­ რო­მელ­საც­ არ­ანა­ირი­ სპე­ცი­ალ­ური­ გა­ნათ­ლე­ბა­ და­
რობ­დნენ­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ტუ­რის­ტულ­ ად­გი­
კვა­ლი­ფი­კა­ცია­არ­აქ­ვს.­რაც­შე­ეხ­ება­მცი­რე­ტი­პის­სას­ტუმ­
ლებს.­ინ­ტერ­ვიუები­ჩა­ტარ­და­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვი­უს­ტექ­
რო­ებს,­ ე.წ.­ „გესთ­ ჰა­უს­ებს“,­ აქ­ მომ­სა­ხუ­რე­ბას­ თვი­თონ­
ნი­კის­გა­მო­ყე­ნე­ბით.­
მე­პატ­რო­ნე­ები­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ.­ ხა­რის­ხი­ და­ კომ­ფორ­ტი,­
სას­ტუმ­რო­ებ­თან­შე­და­რე­ბით,­აქ­და­ბა­ლია.­

კვლევის შედეგები სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­ გა­სა­უბ­რე­ბის­ სა­

უნ­და­ აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ 2017­ წელს­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტეტ­ში­ შე­მო­სუ­ლია­ 280­ 551­ ტუ­რის­ტი,­ ხო­ლო­ 2018­ წლი­
დან­ 3­ იან­ვრი­დან­ 3­ მა­ის­ამ­დე­ გორ­ში­ შე­სუ­ლია­ 106­ 538­
ტუ­რის­ტი.­მათ­შო­რის:­იან­ვა­რი­–­11­667,­თე­ბერ­ვა­ლი­ –­ 8­
991,­მარ­ტი­–­30­009,­აპ­რი­ლი­–­55­871­(მო­ნა­ცე­მებს­თა­ვის­
ფე­ის­ბუქ­ გვერ­დზე­ აქ­ვეყ­ნებს­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­
კულ­ტუ­რი­სა­ და­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­
სა­აგ­ენ­ტოს­ტუ­რიზ­მის­გან­ყო­ფი­ლე­ბა).­ამ­მო­ნა­ცე­მე­ბის­თა­
ნახ­მად,­გორ­ში­შე­სამ­ჩნე­ვად­გაზ­რდი­ლია­ტუ­რის­ტე­ბის­ნა­
კა­დი.­ კვლე­ვე­ბის­ თა­ნახ­მად,­ რო­მე­ლიც­ გან­ხორ­ცი­ელ­და­
DCFTA­ს­ფარ­გლებ­ში,­ტუ­რის­ტუ­ლი­ნა­კა­დის­შე­მო­დი­ნე­ბას­
ხელს­უწყობ­სინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა­და­მცი­რე­
და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბა­.
გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ტუ­რიზ­მის­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ცენ­
ტრის­ მო­ნა­ცე­მე­ბით,­ სულ­ 37­ სას­ტუმ­როა­ (სა­ოჯ­ახო­ თუ­
მცი­რე­სას­ტუმ­როს­ტი­პის).­რამ­დე­ნად­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­მა­
თი­ხა­რის­ხი­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­სტან­დარ­ტებს,­ამ­აზე­ლა­პა­
რა­კი­რთუ­ლია.­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ამ­დრომ­დე­არ­არ­სე­ბობს­
მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ ხა­რის­ხის­ შემ­ფა­სე­ბე­ლი­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­
ფუძ­ველ­ზე­ დად­გინ­და,­ რომ­ მათ­ ეს­აჭ­ირო­ებ­ათ­ ინ­ვეს­ტი­
ცი­ები,­ რა­თა­ უფ­რო­ მე­ტად­ გან­ვი­თარ­დნენ­ და­ თა­ნა­მედ­
რო­ვე­ობ­ას­ აუწყონ­ ფე­ხი.­ ის­ეთი­ სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ები,­
რომ­ლებ­საც­ხში­რი­მომ­ხმა­რე­ბე­ლი­ჰყავს,­სა­ჭი­რო­ებ­ენ­ინ­
ტე­რი­ერ­ის­გა­ნახ­ლე­ბას,­მაგ­რამ­ზო­გი­ერ­თი­მათ­გა­ნი­ახ­ერ­
ხებს­ ტუ­რის­ტე­ბის­ სხვა­დას­ხვა­ სი­ახ­ლე­ებ­ის­ დახ­მა­რე­ბით­
მო­ზიდ­ვას,­მა­გა­ლი­თად,­ერთ­ერ­თი­სა­ოჯ­ახო­სას­ტუმ­როს­
მე­პატ­რო­ნემ­ სარ­დაფ­ში­ გახ­სნა­ მა­რა­ნი,­ სა­დაც­ ტუ­რის­ტს­
შე­უძ­ლია­ არა­ მარ­ტო­ ცხელ­ ამ­ინ­დში­ გაგ­რილ­დეს,­ არ­ამ­
ედ­ღვი­ნის­მა­რან­ში­შე­ნახ­ვის­ტექ­ნო­ლო­გი­ას­გა­ეც­ნოს­და­
იქ­ვე­და­აგ­ემ­ოვ­ნოს­ქარ­თუ­ლი­ღვი­ნო.­ტუ­რის­ტე­ბის­გა­მო­
კითხვი­დან­ ას­ევე­ ჩანს­ კად­რე­ბის­ პრობ­ლე­მა,­ რო­მე­ლიც­
დიდ­ გა­მოწ­ვე­ვას­ წარ­მო­ად­გენს­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ათ­ვის,­
რად­გან­ კვა­ლი­ფი­ცი­ური­ კად­რის­ მთა­ვა­რი­ მოთხოვ­ნაა­
მა­ღა­ლი­ შე­მო­სა­ვა­ლი,­ რი­სი­ შე­თა­ვა­ზე­ბა­ ად­გი­ლობ­რივ­
სას­ტუმ­რო­ებს­არ­შე­უძ­ლი­ათ,­ის­ევ­და­ის­ევ­გორ­ში­ღა­მის­
გა­თე­ვით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ტუ­რის­ტე­ბის­სიმ­ცი­რის­გა­მო.­
გა­მო­კითხვის­შე­დე­გად­გა­ირ­კვა,­რომ­ბო­ლო­2­წლის­გან­
მავ­ლო­ბა­ში,­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ 14­მდე­ ტრე­ნინ­გი­
ჩა­ტარ­და­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ათ­ვის,­ ას­ევე­
მომ­სა­ხუ­რე­ პერ­სო­ნა­ლის­თვის­ (მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ ხა­რის­ხის­

122
გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­ კუთხით),­ რო­მე­ლიც­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ტუ­
რიზ­მის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­ მხარ­და­ჭე­რით­ და­
(ა)აიპ­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ კულ­ტუ­რი­სა­ და­ ტუ­რიზ­
მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­ სა­აგ­ენ­ტოს­ ტუ­რიზ­მის­
გან­ყო­ფი­ლე­ბას­თან­თა­ნამ­შრომ­ლო­ბით­გან­ხორ­ცი­ელ­და.­
ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ კვლე­ვის­ თა­ნახ­მად,­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­
ტეტ­ში­ გა­მო­კითხუ­ლი­ 74­ ტუ­რის­ტი­დან­ მხო­ლოდ­ 8­10%­
რჩე­ბა­ გორ­ში­ ღა­მით,­ 74­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ტუ­რის­ტი­დან­ 50­
მი­ზე­ზად­ას­ახ­ელ­ებს­გორ­ში­ღა­მის­ქა­ლა­ქის­არ­არ­სე­ბო­ბას­
–­ 18:00­ სა­ათ­ის­ შემ­დეგ­ გორ­ში,­ კვე­ბი­თი­ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­
და­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბის­გარ­და,­არ­აფ­ერი­ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს,­
რაც­ შე­იძ­ლე­ბა,­ რომ­ ტუ­რის­ტის­თვის­ იყ­ოს­ მიმ­ზიდ­ვე­ლი.­
გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში,­ კერ­ძოდ,­ ქა­ლაქ­ში­ არ­ არ­ებ­
ობს­ ღა­მის­ კლუ­ბე­ბი/კლუ­ბი,­ სა­დაც­ ტუ­რის­ტს­ დაღ­ლი­
ლი­ დღის­ შემ­დეგ­ გან­ტვირ­თვის­ სა­შუ­ალ­ება­ მი­ეც­ემ­ოდა,­
რის­ გა­მოც­ ის­ინი­ თბი­ლის­ში­ დარ­ჩე­ნას­ ამ­ჯო­ბი­ნე­ბენ.­­
­ და­ გარ­თო­ბა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სა­ჭი­როა­ კერ­ძო­ სექ­ტო­რის­
დასკვნები და რეკომენდაციები
კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ გო­რის­ მუ­ნი­პა­ლი­ტეტ­ში­ იკ­ვე­თე­ბა­
რი­გი­ბა­რი­ერ­ები,­რომ­ლე­ბიც­ხელს­უშ­ლის­გო­რის­ტუ­რის­
ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­სრუ­ლად­გან­ვი­თა­რე­ბას­და­ტუ­რის­
ტუ­ლი­ნა­კა­დე­ბის­ზრდას.
ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწყო­ბის­თვის­ სა­სურ­ვე­
ლია­ახ­ალი­რეკ­რე­აცი­ული­და­ტუ­რის­ტუ­ლი­ზო­ნე­ბის­შექ­
მნის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ რა­თა­ ტუ­რის­ტის­თვის­ ერ­თფე­რო­ვა­ნი­
არ­იყ­ოს­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სტუმ­რო­ბა,­დას­ვე­ნე­ბა­
და­გარ­თო­ბა.­
აუც­ილ­ებ­ელია­სა­ხელ­მწი­ფომ­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­
მე­ებს­ ხე­ლი­ შე­უწყოს­ სხვა­დას­ხვა­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ით,­ რა­თა­
ტუ­რიზ­მი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ უფ­რო­ გან­ვი­თარ­დეს,­ მი­აღ­წი­
ოს­ევ­რო­კავ­ში­რის­სტან­დარ­ტებს,­რაც­ჩვე­ნი­ქვეყ­ნის­ეკ­
ონ­ომ­იკ­ურ­ მდგო­მა­რე­ობ­აზე­ აუც­ილ­ებ­ლად­ აის­ახ­ება.­ ას­
ევე,­ ამ­ სექ­ტორ­ში­ მო­მუ­შა­ვე­ მე­წარ­მე­ მზად­ უნ­და­ იყ­ოს,­
ფე­ხი­აუწყოს­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ობ­ას,­და­ნერ­გოს­ინ­ოვ­აცი­ები­
და­ახ­ალი­მე­თო­დე­ბი.­მა­გა­ლი­თის­თვის,­გორ­ში,­ივ­ლი­სის­
თვე­ში­ გა­იხ­სნა­ ლატ­ვი­ური­ მცი­რე­ კა­ფე­ „ოთხნი­ თქვენ­
თვის“.­ სა­ხელ­წო­დე­ბა­ მფლო­ბელ­თა­ რა­ოდ­ენ­ობ­იდ­ან­ გა­
მომ­დი­ნა­რე­ობს.­ ოთხი­ მფლო­ბე­ლი­დან­ სა­მი­ ლატ­ვი­ელი­
და­ ერ­თი­ კი­ –­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მო­ქა­ლა­ქეა.­ წე­ლი­წად­ნა­
ხევ­რს­წინ,­ლატ­ვი­ელ­ები­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მი­ერ­
მოწყო­ბილ­ბიზ­ნეს­ფო­რუმ­ზე­ჩა­მო­ვიდ­ნენ,­ნა­ხეს,­რომ­სა­
ქარ­თვე­ლო­ში­ბიზ­ნე­სის­დაწყე­ბა­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­და­შე­სა­
ბა­მი­სად­ მა­ლე­ვე­ ჩუ­ყა­რეს­ სა­ფუძ­ვე­ლი­ ახ­ალი,­ ტუ­რის­ტე­
ბის­თვის­მიმ­ზიდ­ვე­ლი­ად­გი­ლის­შექ­მნას.­
­ ბიზ­ნეს­ფო­რუ­მის­ მსგავ­სი­ წა­მოწყე­ბე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ გემ­
სა­ხუ­რე­ბა­ უცხო­ელი­ ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­ მო­ზიდ­ვას­ და­ ად­
გი­ლობ­რი­ვე­ბის­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­სა­ და­ და­საქ­მე­ბას,­ არა­
მხო­ლოდ­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შემ­წყო­ბი­
ფაქ­ტო­რია,­ არ­ამ­ედ­ ეს­ თა­ვის­თა­ვად­ გუ­ლის­ხმობს­ ად­გი­
ლობ­რი­ვე­ბის­ მომ­ზა­დე­ბას­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ სა­ერ­თა­შო­რი­
სო­ სტან­დარ­ტე­ბის­თვის­ მომ­ზა­დე­ბა­ში,­ რაც­ და­დე­ბი­თად­
აის­ახ­ება­ არა­ მარ­ტო­ გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ზე,­ არ­ამ­ედ­
ქვეყ­ნის­ევ­რო­კავ­შირ­ში­ინ­გეტ­რა­ცი­აზე.
გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პირ­
ველ­და­მთა­ვარ­მი­ზანს­წარ­მო­ად­გენს­ტუ­რიზ­მის­სფე­რო­ში­
სა­ხელ­მწი­ფო­და­კერ­ძო­ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­გაზ­რდა.­კერ­ძოდ,­
გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სო­ფელ­ბერ­ბუკ­თან­გუ­და­ბერ­
ტყას­ არ­ქე­ოლ­ოგი­ურ­ გათხრებ­თან­ რეკ­რე­აცი­ული­ ზო­ნის­
გან­ვი­თა­რე­ბა.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ტე­რი­ტო­რია­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­
იმ­ით,­რომ­აქ­არ­ის­უნ­იკ­ალ­ური­არ­ტი­ფაქ­ტე­ბის­აღ­მო­ჩე­ნე­
ბი.­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ხელ­შეწყო­ბის­თვის­სა­სურ­ვე­
ლია­ახ­ალი­რეკ­რე­აცი­ული­და­ტუ­რის­ტუ­ლი­ზო­ნე­ბის­შექ­
მნის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ რა­თა­ ტუ­რის­ტის­თვის­ ერ­თფე­რო­ვა­ნი­
არ­იყ­ოს­გო­რის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­სტუმ­რო­ბა,­დას­ვე­ნე­ბა­
ხელ­შეწყო­ბა,­რა­თა­ეს­ზო­ნე­ბი­უფ­რო­გამ­რავ­ლდეს,­გან­
ვი­თარ­დეს­და­პო­პუ­ლა­რო­ბა­ჰპო­ვა.
სა­სურ­ვე­ლია,­ სა­ხელ­მწი­ფოს­გან­ მე­ტი­ ყუ­რადღე­ბა­ ექ­ცე­
ოდ­ეს­ იმ­ ობი­ექ­ტე­ბის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბი­სა­ და­ სა­ნი­ტა­რუ­ლი­
ნორ­მე­ბის­ ხა­რის­ხს,­ რომ­ლე­ბიც­ ტუ­რის­ტებს­ ემ­სა­ხუ­რე­ბი­
ან.
გორ­ში­ ჩა­მო­სუ­ლი­ ტუ­რის­ტე­ბის­ გა­მო­კითხვის­ შე­დე­გად­
გა­მო­იკ­ვე­თა­ ას­ევე­ კერ­ძო­ მან­ქა­ნე­ბით­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­
პრობ­ლე­მა.­კერ­ძოდ,­სტა­ლი­ნის­სახლ­მუ­ზე­უმ­ის­უკ­ან,­ძა­
ლი­ან­ ბევ­რი­ „ტაქ­სი“­ დგას,­ რო­მე­ლიც­ ყო­ველ­დღი­ურ­ად­
ბევრ­ ტუ­რის­ტს­ ემ­სა­ხუ­რე­ბა.­ ხშირ­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ მძღო­
ლე­ბი­ტუ­რის­ტს­გა­ცი­ლე­ბით­მა­ღალ­ფას­ში­ემ­სა­ხუ­რე­ბი­ან,­
ვიდ­რე­ ეს­ რე­ალ­ურ­ად­ ღირს.­ სა­სურ­ვე­ლია,­ გო­რის­ მუ­ნი­
ცი­პა­ლი­ტეტ­მა­ შე­იმ­უშა­ოს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლუ­რი­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ვა,­
რო­მე­ლიც­ არა­ მხო­ლოდ­ ად­გი­ლობ­რივ­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­
გაუუმჯობესებს­ ყო­ველ­დღი­ურ­ობ­ას,­ არ­ამ­ედ­ ტუ­რის­ტის­
თვი­საც­ იქ­ნე­ბა­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მი­ და­ რის­კი­ იმ­ისა­ რომ­
„ად­გი­ლობ­რი­ვი­კერ­ძო­ტაქ­სის­მძღო­ლე­ბი­მეტს­ახ­დე­ვი­
ნე­ბენ­ტუ­რის­ტებს­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­ში“­შემ­ცირ­დე­ბა.­
გო­რის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ კვლე­ვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ სა­ინ­
ფორ­მა­ციო­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ცენ­ტრი­ (რო­მე­ლიც­ გორ­ში­ 2015­
წლის­ 5­ აგ­ვის­ტო­დან­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს),­ რო­მელ­საც,­ ად­
გი­ლობ­რივ­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას­თან­ ერ­თად,­ კუ­რი­რებს­ სა­
ქარ­თვე­ლოს­ ტუ­რიზ­მის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­ნის­ტრა­ცია,­ შე­
მო­იფ­არ­გლე­ბა­ მხო­ლოდ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ გა­ცე­მით,­ რაც­
გუ­ლის­ხმობს­ტუ­რის­ტის­თვის­რუ­ქის­გა­და­ცე­მას/გაც­ნო­ბას,­
ას­ევე,­და­ინ­ტე­რე­სე­ბის­შემ­თხვე­ვა­ში,­ტუ­რის­ტის­თვის­გზის­
ახ­სნას­(ეს­ეც­რუ­ქა­ზე)­და­ღირ­შე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ებ­ის­მიგ­ნე­ბას.­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­იქ­ნე­ბა,­რომ­ამ­და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის­ფუნ­ქცი­
ები­გა­ფარ­თოვ­დეს.
123
 qvemo
qarTli
 I პომიდვრის, ბადრიჯნის, შავი ქლიავისა და
გარგარის ჩირის ბაზრის კვლევა რუსთავის
მარკეტებში
ვახ­ტანგ­ზარ­ქუა,
ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბის­ფონ­დი
შესავალი
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ ან­გა­რიშ­ში­ მო­ცე­მუ­ლია­ ორი­ ბოს­ტნე­ული­
პრო­დუქ­ტის­ –­ პო­მიდ­ვრის­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ და­ ხი­ლი­დან­
ორი­პრო­დუქ­ტის­–­ქლი­ავ­ის­და­გარ­გა­რის­ჩი­რის­ბაზ­რის­
კვლე­ვა­ რუს­თავ­ში,­ გა­კე­თე­ბუ­ლია­ შე­სა­ბა­მი­სი­ დას­კვნე­ბი­
და­ შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლია­ სა­თა­ნა­დო­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ ჩი­რის­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­სა­ და­ სა­ბი­თუ­მო­ მომ­ხმა­
რებ­ლე­ბის­თვის­(სა­ვაჭ­რო­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­თვის).
საკ­ვლე­ვი­ სურ­სა­თის­ სა­ცა­ლო­ ბა­ზა­რი­ მარ­კე­ტე­ბი­ და­ სუ­
პერ­მარ­კე­ტე­ბია.­მარ­კე­ტე­ბის­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბის­მეშ­ვე­
ობ­ით­ შეგ­ვიძ­ლია­ გა­მო­ვიკ­ვლი­ოთ­ საკ­ვლე­ვი­ სა­კითხე­ბი,­
რაც­ ინ­ტერ­ვიუებისთვის­ გან­კუთ­ვნილ­ ან­კე­ტა­შია­ წარ­
მოდ­გე­ნი­ლი.­შე­იძ­ლე­ბა,­სა­ცა­ლო­ბაზ­რის­ობი­ექ­ტე­ბად­მი­
ვიჩ­ნი­ოთ­ სას­ტუმ­რო­ები,­ რეს­ტორ­ნე­ბი,­ კა­ფე­ები,­ თუმ­ცა,­
რუს­თავ­ში­ეს­ობი­ექ­ტე­ბი,­მა­თი­სიმ­წი­რის­გა­მო,­მნიშ­ვნე­
ლო­ვა­ნი­არ­არ­ის­მარ­კე­ტებ­თან­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­თნ­შე­
და­რე­ბით.­­
საკ­ვლე­ვი­თე­მა­აქ­ტუ­ალ­ურია­შემ­დე­გი­სა­ფუძ­ვლე­ბის­გა­მო:
•­ ხილ­ბოს­ტნე­ულ­ის­ ჩი­რი­ უაღ­რე­სად­ სა­სარ­გებ­ლო­
პრო­დუქ­ტია­ თა­ვი­სი­ გე­მოვ­ნე­ბი­თი,­ ჯან­მრთე­ლო­
ბის­თვის­სა­სარ­გებ­ლო­შე­მად­გენ­ლო­ბი­თი­და­ფარ­
თო­გა­მო­ყე­ნე­ბის­ნიშ­ნე­ბით;
•­ მთე­ლი­ წლის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ სხვა­დას­ხვა­ ჩირ­ზე­
საკ­მა­ოდ­დი­დი­მოთხოვ­ნაა,­რა­საც­ად­ას­ტუ­რებს­დი­
დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ით­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ჩი­რი,­რო­მელ­
თა­ შო­რის­ გვხვდე­ბა­ ეგ­ზო­ტი­კუ­რი­ ხილ­ბოს­ტნე­
ულ­ის­გან­დამ­ზა­დე­ბუ­ლი­გა­მომ­შრა­ლი­პრო­დუქ­ტიც­
და­ ის­ეთი­ ხილ­ბოს­ტნე­ულ­ის­გან­ დამ­ზა­დე­ბუ­ლიც,­
რო­მე­ლიც­ სა­ქარ­თვე­ლო­შიც­ უხ­ვად­ მო­დის:­ ლეღ­
ვის­გან,­ შა­ვი­ ქლი­ავ­ის­გან,­ გარ­გა­რის­გან,­ ატ­მის­გან,­ ბაზ­რის­კვლე­ვის­სა­კითხე­ბი­უფ­რო­კონ­კრე­ტუ­ლად­მო­ცე­
პო­მიდ­ვრის­გან­და­სხვა;
•­ ში­და­ბა­ზარ­ზე­აშ­კა­რად­შე­ინ­იშ­ნე­ბა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მე­წარ­მე­ებ­ის­ ხა­რის­ხი­ანი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ დე­ფი­ცი­ტი­
(იგ­ულ­ის­ხმე­ბა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რის­არ­ას­ათ­ან­ადო­
სა­სა­ქონ­ლო­ სა­ხე,­ მა­გა­ლი­თად,­ ფე­რი­ და­ ფორ­მა,­
შე­ფუთ­ვა­ და­ ეტ­იკ­ეტ­ირ­ება,­ აგ­რეთ­ვე,­ და­ბალ­ტექ­
ნო­ლო­გი­ური­წარ­მო­ებ­ის­კვა­ლი­–­სი­სუფ­თა­ვე,­შე­ მეთოდოლოგია
და­რე­ბით­მცი­რე­კა­ლო­რი­ულ­ობა­და­ნაკ­ლე­ბად­შე­
ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი­სა­სარ­გებ­ლო­თვი­სე­ბე­ბი);
•­ ევ­რო­კავ­შირ­თან­ ღრმა­ და­ ყოვ­ლის­მომ­ცვე­ლი­ თა­ იდ­ან­მო­ძი­ებ­ულ­და­გა­ან­ალ­იზ­ებ­ულ­იქ­ნა­საკ­ვლე­ვი­პრო­
ვი­სუ­ფა­ლი­ სა­ვაჭ­რო­ სივ­რცის­ შე­სა­ხებ­ შე­თან­ხმე­ბა­ დუქ­ტე­ბის­კვლე­ვის­თვის­სა­სარ­გებ­ლო­სტა­ტის­ტი­კუ­რი­და­
126
(DCFTA)­ას­ოც­ირ­ებ­ის­შე­სა­ხებ­შე­თან­ხმე­ბის­უმ­ნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნე­სი­ნა­წი­ლია,­რო­მე­ლიც­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­
ვაჭ­რო­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­სა­ქარ­თვე­ლოს­კა­
ნონ­მდებ­ლო­ბის­ ეტ­აპ­ობ­რივ­ და­ახ­ლო­ებ­ას­ ევ­რო­
კავ­ში­რის­კა­ნონ­მდებ­ლო­ბას­თან;
•­ ხილ­ბოს­ტნე­ულ­ის­ ჩი­რე­ულ­ის­ სა­წარ­მო­ებ­ლად­
სა­ჭი­რო­ ნედ­ლე­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­თვის­ კარ­გი­ ბუ­
ნებ­რი­ვი­ პი­რო­ბე­ბია­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ რე­გი­ონ­ებ­ში,­
მათ­ შო­რის,­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ (მა­გა­ლი­თად,­ ქვე­მო­
ქარ­თლში­ კარ­გად­ მო­დის­ პო­მი­დო­რი,­ ბად­რი­ჯა­
ნი,­ ქლი­ავი,­ ჭე­რა­მი,­ გარ­გა­რი­ და­ ა.­ შ.),­ რო­მელ­თა­
მთლი­ან­ად­ და­ ეფ­ექ­ტუ­რად­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ ვერ­ ხერ­
ხდე­ბა­და­შე­ინ­იშ­ნე­ბა­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­და­ნა­კარ­გე­
ბი.
მიზნები და ამოცანები
ჩვე­ნი­ მი­ზა­ნია,­ რომ­ კვლე­ვის­ შე­დე­გე­ბის­ სა­ფუძ­ველ­
ზე­ მომ­ზა­დე­ბუ­ლი­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ით­ და­ეხ­მა­როს­ ჩი­
რის­ ად­გი­ლობ­რივ­ მწარ­მო­ებ­ლებს­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი­
პრო­დუქ­ცი­ის­ წარ­მო­ებ­აში,­ ჩი­რის­ სა­ბი­თუ­მო­ შემ­სყიდ­ვე­
ლებ­თან,­მათ­შო­რის,­დის­ტრი­ბუ­ტო­რებ­თან­და/ან­მარ­კე­
ტებ­თან­ბიზ­ნეს­ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში.­
კვლე­ვი­სას­შეს­წავ­ლილ­იქ­ნა­შემ­დე­გი­სა­კითხე­ბი:
რამ­დე­ნად­გვხვდე­ბა­რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­საკ­ვლე­ვი­პრო­
დუქ­ტე­ბი,­ რა­ ფორ­მით­ არ­ის­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრო­დუქ­ტე­ბი­
წარ­მოდ­გე­ნი­ლი,­ რო­გო­რია­ მარ­კე­ტე­ბის­ მი­ერ­ სა­ბი­თუ­მო­
შეს­ყიდ­ვე­ბის­ფა­სე­ბი,­შე­ნახ­ვის­ვა­დე­ბი,­შეს­ყიდ­ვა­რე­ალ­
იზ­აცი­ის­პე­რი­ოდ­ები­და­ოდ­ენ­ობა,­რო­გო­რია­რე­ალ­იზ­ატ­
ორ­ის­ შე­ნიშ­ვნე­ბი­ და­ წი­ნა­და­დე­ბე­ბი­ საკ­ვლევ­ პრო­დუქ­
ტებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბით;­
მუ­ლია­საკ­ვლევ­ობი­ექ­ტებ­ზე­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი­ინ­ტერ­
ვიუებისთვის­ შე­მუ­შა­ვე­ბულ­ ან­კე­ტა­ში,­ რო­მე­ლიც­ და­ნარ­
თი­1­სა­ხით­თან­ერ­თვის­კვლე­ვის­ან­გა­რიშს.
კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­ინ­ტერ­ნე­ტით,­სხვად­სხვა­წყა­რო­ებ­
ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი­ მა­სა­ლა,­ რუს­თა­ვის­ პო­პუ­ლა­რუ­ლი­ მარ­
კე­ტე­ბი­სა­ და­ სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებ­თან­
ჩა­ტარ­და­ ინ­ტერ­ვიუები,­ გა­ან­ალ­იზ­ებ­ულ­ იქ­ნა­ მი­ღე­ბუ­ლი­
ინ­ფორ­მა­ცი­ები,­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ ძი­რი­თა­დი­ დას­კვნე­ბი­ და­
შე­მუ­შავ­და­ სა­თა­ნა­დო­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები,­ რაც,­ ვფიქ­რობ,­
სა­სარ­გებ­ლო­ იქ­ნე­ბა,­ რო­გორც­ ჩი­რის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­თვის,­ას­ევე,­სა­ცა­ლო­და­სა­ბი­თუ­მო­რე­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­მარ­კე­ტე­ბის­უდ­იდ­ესი­ნა­წი­ლი­შე­ირ­ჩა­კვლე­
ალ­იზ­ატ­ორ­ებ­ის­თვის­ (სა­ვაჭ­რო­ სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­თვის),­ მე­ ვა­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­თვის.­
ბოს­ტნე­და­მე­ხი­ლე­ფერ­მე­რე­ბის­თვის­და­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­
ლი­სა­ცა­ლო­მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის­თვი­საც.­
კვლევის შედეგები
­ სა­შუ­ალ­ებ­ას­რუს­თა­ვის­მარ­კე­ტებ­სა­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­ში­
ხი­ლი­სა­ და­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ ჩი­რი­ წარ­მო­ად­გენს­ ძალ­ზე­ სა­
სარ­გებ­ლო­სა­სურ­სა­თო­პრო­დუქ­ტს,­თუმ­ცა,­იგი­მა­ინც­არ­
აპ­ირ­ვე­ლა­დი­და­არ­აყ­ოვ­ელ­დღი­ური­მოხ­მა­რე­ბის­ძვი­რად­
ღი­რე­ბუ­ლი­ დე­ლი­კა­ტე­სია.­ ამ­იტ­ომ,­ ეს­ პრო­დუქ­ტი­ შე­იძ­
ლე­ბა­ძი­რი­თა­დად­მო­ვი­ძი­ოთ­დიდ­მარ­კე­ტებ­სა­და­სუ­პერ­
მარ­კე­ტებ­ში.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ კვლე­ვა­ში­არ­არ­ის­ჩარ­თუ­ლი­
მცი­რე­ სა­სურ­სა­თო­ მარ­კე­ტე­ბი,­ საკ­ვლე­ვი­ პრო­დუქ­ტე­ბის­
სიძ­ვი­რის,­ არ­აპ­ირ­ვე­ლა­დი­ და­ არ­აყ­ოვ­ელ­დღი­ური­ და­
ნიშ­ნუ­ლე­ბის­და­ამ­მარ­კე­ტებ­ში­აღ­ნიშ­ნულ­პრო­დუქ­ტებ­ზე­
უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ მოთხოვ­ნის­ გა­მო.­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ მსჯე­ლო­ბის­
სის­წო­რე­ დას­ტურ­დე­ბა­ ლო­გი­კით,­ სა­კუ­თა­რი­ დაკ­ვირ­ვე­
ბით,­ აღ­მო­სავ­ლეთ­ ევ­რო­პის­ ქვეყ­ნე­ბის­ ის­ტო­რი­ული­ გა­
მოც­დი­ლე­ბით­და­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­კვლე­ვე­
ბი­თაც.­
პი­რის­პი­რი­ ინ­ტერ­ვიუ­ ჩა­ტარ­და­ 12­ სა­ვაჭ­რო­ ობი­ექ­ტის­
პა­სუ­ხის­მგე­ბელ­ პირ­თან,­ სპე­ცი­ალ­ურ­ად­ შედ­გე­ნი­ლი­ გა­
მო­კითხვის­ ან­კე­ტის­ მი­ხედ­ვით.­ სა­ვაჭ­რო­ ობი­ექ­ტე­ბის­
შერ­ჩე­ვა­ მოხ­და­ ძი­რი­თა­დად­ ორი­ პრინ­ცი­პის­ მი­ხედ­ვით:­
თი­თოეული­ შერ­ჩე­ული­ სა­ვაჭ­რო­ ობი­ექ­ტი:­ ა)­ გან­თავ­სე­
ბუ­ლია­ქა­ლა­ქის­სხვა­დას­ხვა­უბ­ან­ში;­ბ)­ემ­სა­ხუ­რე­ბა­უბ­ნის­
ან­ქა­ლა­ქის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­მნიშ­ვნე­ლო­ვან­ნა­წილს­(გა­მო­
ირ­ჩე­ვა­პო­პუ­ლა­რო­ბით).­
რუს­თავ­ში­ პო­პუ­ლა­რუ­ლია­ შემ­დე­გი­ სა­სურ­სა­თო­ მარ­კე­
ტე­ბი­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბი.­მა­თი­უდ­იდ­ესი­ნა­წი­ლი­ქსე­ლუ­
რი­ტი­პი­სა.­ეს­მარ­კე­ტე­ბია:
1.­ „ჯიბე“­ ქეშ­ &­ ქერი,­ საბითუმო­საცალო­ სავაჭრო­
ცენტრი,44­თოდ­რი­ას­N11;
2.­ „ვე­ჯი­ნი“,­მე­გობ­რო­ბის­ქ.­6­(რუს­თავ­ში­ჯა­მუ­რად­გა­
აჩ­ნია­5­სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტი);
3.­“მა­და­გო­ნი,”კოს­ტა­ვას­ქ.­7­(სადღე­ღა­მი­სო,­რუს­თავ­ში­
ჯა­მუ­რად­გა­აჩ­ნია­მი­ნი­მუმ­ორი­სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტი);
4.­ „ორი­ ნა­ბი­ჯი,“­ თოდ­რი­ას­ ­ 21­ (რუს­თავ­ში­ ჯა­მუ­რად­
გა­აჩ­ნია­7­სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტი)
5.­ „ნი­კო­რა“,­მე­გობ­რო­ბის­გამზ.­18;
6.­ „სპა­რი“,­მეს­ხიშ­ვი­ლის­ქუ­ჩა,­12­(რუს­თავ­ში­ჯა­მუ­რად­
გა­აჩ­ნია­3­სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტი);
44­­იხ.­https://bpn.ge/finansebi/27856­ubnis­maghaizebs­gadarchenis­problema­udgath.html?lang=ka­GE
45­­https://agrodel.livejournal.com/42203.html
7.­ „მაგ­ნი­ტი“,­ მეს­ხიშ­ვილ­ზე,­ რუს­თა­ველ­ზე,­ ინ­ტერ­ნა­
ტებ­ში,­მე­19­მ/რ­ში­(რუს­თავ­ში­ჯა­მუ­რად­გა­აჩ­ნია­4­
სა­ვაჭ­რო­ობი­ექ­ტი);
8.­ „მო­დერ­ნი­ –­ 2016“,­ მე­16­ მ/რ,­ (რუს­თა­ვის­ არ­აქ­სე­
ლუ­რი­მარ­კე­ტი).
საკ­ვლე­ვი­პრო­დუქ­ტე­ბის­შერ­ჩე­ვა­
კვლე­ვის­თვის­გა­მო­ყო­ფი­ლი­ფი­ნან­სუ­რი­და­დრო­ითი­რე­
სურ­სი­არ­იძ­ლე­ოდა­ბაზ­რის­სრუ­ლი­კვლე­ვის­ჩა­ტა­რე­ბის­
გა­სა­ყი­დი­ ხი­ლი­სა­ და­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ ჩი­რის­ ყვე­ლა­ სა­ხე­
ობ­ის­თვის.­ ამ­იტ­ომ,­ ბოს­ტნე­ულ­იდ­ან­ შე­ირ­ჩა­ პო­მიდ­ვრის­
და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რი,­ხო­ლო­ხი­ლი­დან­შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­
გარ­გა­რის­ჩი­რი.
პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რის­ შერ­ჩე­ვა­ მოხ­და­ შემ­
დე­გი­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით:­ ა)­ მე­პო­მიდ­ვრე­
ობა­ და­ მე­ბად­რიჯ­ნე­ობა­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­თვის­ ერთ­ერ­
თი­ ყვე­ლა­ზე­ მთა­ვა­რი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბია;­ ბ)­ პო­მი­დო­რი­
და­ ბად­რი­ჯა­ნი­ არ­ის­ ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნა­დი­
და­ კვე­ბა­ში­ ხში­რად­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­დი­ პრო­დუქ­ტი;­ გ)­ შე­ინ­
იშ­ნე­ბა­პო­მიდ­ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რის­მწვა­ვე­დე­ფი­
ცი­ტი­ ბა­ზარ­ზე,­ ანუ­ ის­ინი­ ახ­ალი­ პრო­დუქ­ტე­ბი­ შე­იძ­ლე­ბა­
გახ­დეს­ არა­ მარ­ტო­ რუს­თა­ვის­ ბაზ­რის­თვის,­ არ­ამ­ედ­ სა­
ქარ­თვე­ლოს­ბაზ­რის­თვი­საც;­დ)­ამ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­
პო­მიდ­ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩირს­ექ­ნე­ბა­გან­სა­კუთ­რე­ბუ­
ლი­მნიშ­ვნე­ლო­ბა­ზამ­თრი­სა­და­გა­ზაფხუ­ლის­პე­რი­ოდ­ში­
იმ­ის­გა­მო,­რომ­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­იქ­ნე­ბა­მი­სი­მა­ცივ­რის­გა­
რე­შე­დი­დი­ხნით­შე­ნახ­ვა;­ე)­მომ­ხმა­რებ­ლე­ბის­თვის­პო­
მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რი­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ იქ­ნე­ბა­ სხვა­
უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებ­ით­აც­ ნედლ­ და­ მწი­ფე­ პო­მი­დორ­თან­ და­
ბად­რი­ჯან­თან­ შე­და­რე­ბით.­ ეს­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებია:­ ნაკ­ლე­
ბი­ წო­ნა­ და­ მო­ცუ­ლო­ბა,­ გე­მოვ­ნე­ბი­თი­ და­ სა­სარ­გებ­ლო­
ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბის­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა,­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ შე­უზღუ­და­
ვი­ სა­შუ­ალ­ებ­ები,­ მა­გა­ლი­თად,­ ტო­მატ­პას­ტას­ სა­ლა­თის­
მო­სამ­ზა­დებ­ლად­ვერ­გა­მო­ვი­ყე­ნებთ,­ხო­ლო­პო­მიდ­ვრის­
ჩი­რის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ სა­ლა­თის­ მომ­ზა­დე­
ბის­თვი­საც­ და­ სხვა­ ყვე­ლა­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი­თაც,­ ნედ­ლი­
და­მწი­ფე­პო­მიდ­ვრის­მსგავ­სად.­ამ­ას­გარ­და,­ცნო­ბი­ლია,­
რომ­ სე­ზონ­ზე,­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ რე­ალ­იზ­აცი­ის­
ჯაჭ­ვში,­ ად­გი­ლი­ აქ­ვს­ მი­ნი­მუმ­ 20­30%­იან­ და­ნა­კარ­გებს,­
რაც,­ სა­ვა­რა­უდ­ოდ,­ შემ­ცირ­დე­ბა­ ამ­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ ჩი­რის­
დამ­ზა­დე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­შემ­თხვე­ვა­ში.45­
ზამ­თრი­სა­ და­ გა­ზაფხუ­ლის­ პე­რი­ოდ­ში­ პო­მი­დორ­სა­ და­
ბად­რი­ჯან­ზე­ მოთხოვ­ნა­ დი­დია­ და­ სა­სათ­ბუ­რე­ ბოს­ტნე­
ულ­ის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­ება­ვერ­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­აღ­
ნიშ­ნულ­ მოთხოვ­ნას.­ ამ­იტ­ომ­ ზამ­თარ­სა­ და­ გა­ზაფხულ­ზე­
127
 ად­გი­ლი­აქ­ვს­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ბოს­ტნე­ულ­ის,­გან­სა­კუთ­რე­ბით,­ ცია­და­გა­მო­ყე­ნე­ბის­ფარ­თო­სპექ­ტრი,­ახ­ალი­პო­მიდ­ვრის­
პო­მიდ­ვრის­იმ­პორ­ტს.­ეს­პრობ­ლე­მა­შე­იძ­ლე­ბა­ნა­წი­ლობ­ მსგავ­სად,­ან­იჭ­ებს­პო­მიდ­ვრის­ჩირს­მომ­ხმა­რებ­ლის­თვის­
რივ­ გა­და­იჭ­რას­ ზაფხულ­სა­ და­ შე­მოდ­გო­მა­ზე­ წარ­მო­ებ­ ძალ­ზე­მო­ხერ­ხე­ბულ,­სა­სარ­გებ­ლო­და­სა­ჭი­რო­პრო­დუქ­
ული­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რის­ ტის­როლს.­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­შრო­ბა­არ­არ­ის­პო­
წარ­მო­ებ­ით,­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­სა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­პრო­ პუ­ლა­რუ­ლი­მე­თო­დი­პო­მიდ­ვრის­და­მუ­შა­ვე­ბი­სათ­ვის,­არ­
ცეს­ში­არ­სე­ბუ­ლი­და­ნა­კარ­გე­ბის­შემ­ცი­რე­ბის­ხარ­ჯზე.­ სე­ბობს­პო­მიდ­ვრის­ჩი­რის­წარ­მო­ებ­ის­ზრდის­ტენ­დენ­ცია­
ქლი­ავ­ის­ ან­ გარ­გა­რის­ ჩი­რის­ შერ­ჩე­ვა­ მოხ­და­ შემ­დე­გი­ ჩი­რის­ მწარ­მო­ებ­ელ­ ქვეყ­ნებ­ში.46­ მსგავ­სი­ რამ­ შე­იძ­ლე­ბა­
ფაქ­ტო­რე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით:­ ა)­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ ით­ქვას­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩირ­ზეც.­ სა­ბო­ლო­ოდ,­ პო­მიდ­ვრი­სა­
რომ­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ შა­ვი­ ქლი­ავ­ისა­ და­ გარ­გა­რის­ არ­ და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რის­წარ­მო­ება­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­და­მომ­
ას­აკ­მა­რი­სი­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზაა,­ ქლი­ავი­ და­ გარ­გა­რი­ ხმა­რე­ბელ­ში­მი­სი­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია­არ­გა­მო­იყ­ურ­ება­უპ­
მა­ინც­კარ­გად­მო­დის­ამ­რე­გი­ონ­ში;­ბ)­ქლი­ავ­ის­და­გარ­ ერ­სპექ­ტი­ვოდ,­ რად­გან­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ პო­მიდ­ვრი­სა­ და­
გა­რის­ ჩი­რი­ არ­ის­ ყვე­ლა­ზე­ მოთხოვ­ნა­დი­ და­ უაღ­რე­სად­ ბად­რიჯ­ნი­სა­გან­ მრა­ვა­ლი­ სა­ზაფხუ­ლო­ კერ­ძის­ დამ­ზა­დე­
სა­სარ­გებ­ლო­ნუგ­ბა­რი;­ბ)­ბა­ზარ­ზე­ძი­რი­თა­დად­გვხვდე­ბა­ ბის­ ტრა­დი­ცია­ არ­სე­ბობს.­ ზამ­თარ­ში­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კერ­ძე­
უცხო­ური­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­ჩი­რი­და­სა­სურ­ვე­ლია,­ ბის­ მომ­ზა­დე­ბა­და­გე­მოვ­ნე­ბა­ზე­ კი­ უარს­ არ­ავ­ინ­ იტყო­და­
სწო­რედ­ქარ­თუ­ლი­პრო­დუქ­ტის­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ის­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში.­
ამ­აღ­ლე­ბა­და­იმ­პორ­ტის­ჩა­ნაც­ვლე­ბა.­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­მხა­რე­ები
პო­მიდ­ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რის­სხვა
უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ები პო­მიდ­ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რის­ბაზ­რის­გაზ­რდით­და­
ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ მხა­რე­ებია­ მე­პო­მიდ­ვრე­ და­ მე­ბად­რიჯ­ნე­
ხი­ლი­სა­ და­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ გა­მოშ­რო­ბა­ არ­ის­ წარ­მო­ება,­ ფერ­მე­რე­ბი,­დის­ტრი­ბუ­ტო­რე­ბი,­ჩი­რის­მწარ­მო­ებ­ელი­მე­
რო­მე­ლიც­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია­ ნედ­ლე­ულ­ის­ სე­ზო­ნუ­რო­ წარ­მე­ები,­მარ­კე­ტე­ბი­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბი,­სა­ცა­ლო­მომ­
ბას­თან­ და­ ზოგ­ჯერ­ გარ­კვე­ული­ სა­ხის­ ნედ­ლე­ულ­ის­ მო­ ხმა­რებ­ლე­ბი,­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა.­
სავ­ლის­უკ­მა­რი­სო­ბას­თან.­პო­მიდ­ვრის­გა­მოშ­რო­ბა­ხელს­
უწყობს­სე­ზო­ნუ­რო­ბის­ და­ მო­სავ­ლის­უკ­მა­რი­სო­ბის­ რის­ შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ან­გარ­გა­რის­ჩი­რის­ბაზ­რის­გაზ­რდით­და­
კე­ბის­ შემ­ცი­რე­ბას,­ ას­ევე­ სა­წარ­მო­ებ­ის­ ტექ­ნი­კუ­რი­ სა­შუ­ ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­მხა­რე­ებია:­შე­სა­ბა­მი­სი­მე­ხი­ლე­ფერ­მე­რე­
ალ­ებ­ებ­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბას,­პრო­დუქ­ცი­ისა­და­ ბი,­დის­ტრი­ბუ­ტო­რე­ბი,­ჩი­რის­მწარ­მო­ებ­ელი­მე­წარ­მე­ები,­
გა­ყიდ­ვე­ბის­ გა­ფარ­თო­ებ­ას,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ სოფ­ლის­ მო­ მარ­კე­ტე­ბი­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტე­ბი,­სა­ცა­ლო­მომ­ხმა­რებ­ლე­
სახ­ლე­ობ­ის­და­საქ­მე­ბას­და­სა­ხა­ზი­ნო­შე­მო­სავ­ლე­ბის­გაზ­ ბი,­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა.­
რდას.­ მშრალ­ პო­მი­დორს­ (პო­მიდ­ვრის­ ჩირს)­ შე­იძ­ლე­ბა­ ­
ჰქონ­დეს­მოხ­მა­რე­ბის­ფარ­თო­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ბა­ზა­რი­და­ გა­მო­კითხუ­ლი­მარ­კე­ტე­ბის­ქსე­ლე­ბი­და
ექ­სპორ­ტის­ პო­ტენ­ცი­ალ­იც.­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ მა­თი­ წარ­ მარ­კე­ტე­ბი
მო­ებ­ის­ათ­ვის­არ­ის­კარ­გი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­ნედ­ლე­ულ­
ის­მოყ­ვა­ნის­გან­ვი­თა­რე­ბის­კვა­ლო­ბა­ზე,­ხელ­შე­საწყო­ბია­ გარ­თულ­და­ რუს­თავ­ში­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ იმ­ მარ­კე­ტე­ბის­
საშ­რო­ბი­ ტექ­ნი­კუ­რი­ ბა­ზის­ გან­ვი­თა­რე­ბაც.­ პო­მიდ­ვრის­ ქსე­ლე­ბის­ გა­მო­კითხვა,­ რომ­ლებ­საც­ სა­თაო­ ოფ­ის­ები­
შრო­ბა­ას­ევე­ეფ­ექ­ტუ­რი­სა­შუ­ალ­ებაა­პო­მიდ­ვრის­მო­სავ­ თბი­ლის­ში­აქ­ვთ.­სა­ბო­ლოო­ჯამ­ში,­სა­ჭი­რო­გახ­და­ქსე­ლუ­
ლის­ აღ­ებ­ის­ შემ­დგომ,­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­რე­ალ­იზ­აცი­ის­ რი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ პირ­ვე­ლი­ პი­რებ­თან­ შეხ­ვედ­რის­ და­გეგ­
პრო­ცე­სებ­ში­ და­ნა­კარ­გე­ბის­ შემ­ცი­რე­ბის­თვის,­ რაც­ გან­ მვა.­აქ­ედ­ან­გა­მომ­დი­ნა­რე,­საკ­მა­ოდ­დი­დი­დრო­და­იკ­არ­გა­
ვი­თა­რე­ბად­ქვეყ­ნებ­ში,­მათ­შო­რის­სა­ქარ­თვე­ლო­შიც­30­ ინ­ტერ­ვიუების­ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ზე.­
35%­ს­აღ­წევს.­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს­პო­მიდ­ვრის­გა­მოშ­რო­ბის,­ გა­მო­იკ­ითხა­ რუს­თავ­ში­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ მარ­კე­ტე­ბის­ 6­
რო­გორც­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ და­ კონ­სერ­ვი­რე­ბის­ მე­თო­დის­ ქსე­ლი­და­1­ად­გი­ლობ­რი­ვი­არ­აქ­სე­ლუ­რი­მარ­კე­ტი:
უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებ­იც:­ გა­მოშ­რო­ბა­ (დე­ჰიდ­რა­ტა­ცია):­ ა)­ მნიშ­
ვნე­ლოვ­ნად­ამ­ცი­რებს­პრო­დუქ­ცი­ის­წო­ნას­და­მო­ცუ­ლო­ •­ თბი­ლი­სის­4­ქსე­ლი­ჯა­მუ­რად­15­მარ­კე­ტით;
ბას,­რაც­საგ­რძნობ­ლად­ამ­არ­ტი­ვებს­და­ახ­ან­გრძლი­ვებს­
შე­ნახ­ვას,­ რად­გან­ მშრა­ლი­ პრო­დუქ­ტე­ბი­ არ­ სა­ჭი­რო­ებს­ •­ რუს­თა­ვის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­2­ქსე­ლი­ჯა­მუ­რად­9­მარ­
დიდ­ფარ­თს,­ას­ევე,­გან­სა­კუთ­რე­ბულ­ტემ­პე­რა­ტუ­რულ­პი­ კე­ტით;
რო­ბებს,­ ბ)­ ამ­არ­ტი­ვებს­ მის­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­საც,­ რად­
გან,­რო­გორც­ცნო­ბი­ლია,­ახ­ალი­პო­მი­დო­რი­არ­ის­ძა­ლი­ან­ •­ რუს­თა­ვის­1­არ­აქ­სე­ლუ­რი­მარ­კე­ტი.
ნა­ზი­ და­ საფ­რთხი­ლო­ პრო­დუქ­ტი­ ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­ ­ სულ­–­25­მარ­კე­ტი.
თვის,­ ხო­ლო­ გა­მომ­შრა­ლი­ პო­მი­დო­რი­ ამ­ პრობ­ლე­მას­
ხსნის.­ მცი­რე­ წო­ნა­ და­ მო­ცუ­ლო­ბა,­ შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი­ სა­ რუს­თა­ვის­მარ­კე­ტებ­ში­არ­არ­ის­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­პო­მიდ­
სარ­გებ­ლო­საკ­ვე­ბი­ნივ­თი­ერ­ებ­ებ­ის­მა­ღა­ლი­კონ­ცენ­ტრა­ ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რე­ბი.

46­­https://agrodel.livejournal.com/42203.html

128
რაც­შე­ეხ­ება­შავ­ქლი­ავ­სა­და­გარ­გარს,­ის­ინი­წარ­მოდ­გე­ ტე­რე­სო­ შე­იძ­ლე­ბა­ იყ­ოს,­ მა­გა­ლი­თად,­ პრო­დუქ­ტის­ წარ­
ნი­ლი­იყო­მარ­კე­ტე­ბის­მხო­ლოდ­3­ქსელ­ში­(ერ­თი­თბი­ლი­ მო­შო­ბა­ (დამ­ზა­დე­ბის­ ად­გი­ლი/ქვე­ყა­ნა)­ და­ სხვა­ სა­ჭი­რო­
სის,­ ორი­ რუს­თა­ვის­ ქსე­ლის­ მარ­კე­ტებ­ში)­ და­ გარ­გა­რის­ ინ­ფორ­მა­ცია.­
ჩი­რი­რუს­თა­ვის­ერთ­არ­აქ­სე­ლურ­დიდ­მარ­კეტ­ში.­
­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­გვხვდე­ბა,­აგ­რეთ­ვე,­ქარ­ხნუ­ლად­და­
რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­საკ­ვლე­ვი­ ფა­სო­ებ­ული­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რე­
პრო­დუქ­ტე­ბის­წარ­მო­შო­ბა ული.­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რე­ულ­ის­ნა­წი­ლი­ჩი­რის­მწარ­მო­ებ­
ელი­სა­წარ­მო­ებ­ის­მი­ერ­ის­ევეა­და­ფა­სო­ებ­ული,­რო­გორც­
რუს­თა­ვის­ ბა­ზარ­ზე­ კვლე­ვის­ პე­რი­ოდ­ში­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ მარ­კე­ტე­ბი­აფ­ასო­ებ­ენ,­იმ­გან­სხვა­ვე­ბით,­რომ­ად­გი­ლობ­
იყო­ ძი­რი­თა­დად­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ შა­ვი­ ქლი­ავ­ისა­ და­ რი­ვი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­მი­ერ­და­ფა­სო­ებ­ულ­ჩი­რე­ულს­ფე­რა­დი,­
გარ­გა­რის­ ჩი­რი­ –­ და­ახ­ლო­ებ­ით,­ 60­70%­ –­ იმ­პორ­ტი­რე­ სტამ­ბა­ში­და­ბეჭ­დი­ლი­ეტ­იკ­ეტი­აკ­ვრია.­ჩი­რე­ული­იმ­პორ­
ბუ­ლი,­ 40­30%­ ად­გი­ლობ­რი­ვი.­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ ჩი­რის­ ტი­რე­ბუ­ლი­და­ფა­სო­ებ­ით­კი­არ­ის­იული­და­ან­ვა­კუ­უმ­ური,­
გე­ოგ­რა­ფია­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნია:­ შა­ვი­ ქლი­ავი­ –­ თურ­ქე­ სა­იმ­ედო­და­ლა­მა­ზი.­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­ჰერ­მე­ტუ­ლი­და/
თი,­ არ­გენ­ტი­ნა,­ აზ­ერ­ბა­იჯ­ანი,­ ირ­ანი,­ სომ­ხე­თი,­ ჩი­ნე­თი.­ ან­ ვა­კუ­უმ­ური­ სა­ცა­ლო­ და­ფა­სო­ებ­ის­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­
გარ­გა­რი­–­თურ­ქე­თი,­ირ­ანი,­სომ­ხე­თი,­შუა­აზი­ის­ქვეყ­ნე­ პრო­დუქ­ცია­არ­ის­საკ­მა­ოდ­ძვი­რი­და­მას­არ­ჰყავს­ბევ­რი­
ბი,­ბე­ლო­რუ­სია,­უკ­რა­ინა,­ჩი­ნე­თი.­ამ­დე­ნად,­ძალ­ზე­მნიშ­ მომ­ხმა­რე­ბე­ლი.­თუმ­ცა,­უნ­და­ით­ქვას,­რომ­არც­მარ­ტი­ვად­
ვნე­ლო­ვა­ნია,­ რომ­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ პრო­დუქ­ცია­ ჩა­ნაც­ და­ფა­სო­ებ­ულ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რე­ულ­ის­ პრო­დუქ­ცი­ას­
ვლდეს­ ხა­რის­ხი­ანი­ ქარ­თუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ით.­ მარ­კე­ტე­ბი­ ჰყავს­ბევ­რი­მომ­ხმა­რე­ბე­ლი.­მარ­კე­ტე­ბის­წარ­მო­მად­გენ­
ლე­ბი­უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ას­ან­იჭ­ებ­ენ­მუ­ყა­ოს­ქა­ღალ­დის­ყუ­თე­
შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­ჩი­რე­ულს­მცი­რე­სა­ბი­თუ­მო­
ბით­ წარ­მოდ­გე­ნილ­ 5­10­ კი­ლოგ­რა­მი­ანი­ შე­ფუთ­ვის­ იმ­
პარ­ტი­ებ­ით­იძ­ენ­ენ­იმ­ქვეყ­ნი­დან,­რო­მე­ლიც­მათ­თვის­აღ­
პორ­ტი­რე­ბულ­ჩი­რე­ულს,­რომ­ლის­ზე­მოთ­ახ­სნი­ლი­ორი­
ნიშ­ნუ­ლი­მო­მენ­ტის­თვის­არ­ის­ხელ­მი­საწ­ვდო­მი.­
მე­თო­დით­რე­ალ­იზ­აცია­უფ­რო­სო­ლი­დუ­რია.­ბა­ზარ­ზე­ნაკ­
­ ლე­ბად­ არ­ის­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ სა­იმ­ედ­ოდ­ (ჰერ­მე­ტუ­ლად­
რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­საკ­ვლე­ვი­ და­ ან­ ვა­კუ­უმ­ურ­ად)­ და­ფა­სო­ებ­ული­ მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­
პრო­დუქ­ტე­ბის­ფორ­მე­ბი­(შე­ფუთ­ვა­და ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რე­ული,­რო­გორც­მცი­რე­წო­ნი­ანი­(150­
ეტ­იკ­ეტ­ირ­ება) 500­ გრ)­ ას­ევე,­ 5,­ 10­ და­ მეტ­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­ შე­ფუთ­ვით.­­

შა­ვი­ ქლი­ავ­ისა­ და­ გარ­გა­რის­ ჩი­რე­ულ­იდ­ან­ რუს­თა­ვის­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­საკ­ვლე­ვი­

ბა­ზარ­ზე­ უფ­რო­ მოთხოვ­ნა­დია­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ პრო­
დუქ­ცია,­ რო­მე­ლიც­ შე­მო­დის­ 5­ ან­ 10­კგ­იანი­ მუ­ყა­ოს­ ქა­
ღალ­დის­ ყუ­თე­ბით.­ მარ­კე­ტე­ბი,­ 150­დან­ 500­ გრა­მამ­დე­
წო­ნა­დო­ბის­ ჩირს­ თა­ვად­ აფ­ასო­ებ­ენ,­ მსუ­ბუქ­ თეფ­შებ­ზე­
გან­თავ­სე­ბით­ და­ ცე­ლოფ­ნის­ გა­დაკ­ვრით,­ მარ­ტივ,­ შავ­
თეთრ­წარ­წე­რი­ან­ეტ­იკ­ეტ­საც­თა­ვად­ამ­ზა­დე­ბენ­და­აკ­რა­
ვენ­და­ფა­სო­ებ­ულ­პრო­დუქ­ცი­ას.­ასე­უფ­რო­იაფი­უჯ­დე­ბა­
მომ­ხმა­რე­ბელს,­ მარ­კე­ტებ­საც­ აწყობთ­ ასე­ და­ფა­სო­ება,­
რად­გან­5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­შე­ფუთ­ვის­პრო­დუქ­ცი­ის­სა­
ბი­თუ­მო­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ შე­ძე­ნა­ უფ­რო­ იაფი­ ჯდე­ბა,­ ამ­ას­
გარ­და,­მარ­კე­ტე­ბი­სა­ცა­ლო­და­ფა­სო­ებ­ით­ქმნი­ან­და­მა­ტე­
ბით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბას­და­თა­ვა­დაც­მეტ­შე­მო­სა­ვალს­იღ­ებ­ენ.­
კერ­ძოდ,­ მარ­კე­ტე­ბის­ მი­ერ­ 150­დან­ 500­ გრა­მამ­დე­ სა­ცა­
ლოდ­შე­ფუ­თუ­ლი­პრო­დუქ­ციიის­რე­ალ­იზ­აცია­ფას­ნა­მა­ტის­
წყა­ლო­ბით­ უფ­რო­ შე­მო­სავ­ლი­ანია,­ ვიდ­რე­ 5­10­კი­ლოგ­
რა­მი­ანი­ შე­ფუთ­ვის­ მქო­ნე­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­იზ­აცია.­
თუმ­ცა,­ ის­იც­ უნ­და­ აღ­ინ­იშ­ნოს,­ რომ­ 5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ან­
შე­ფუთ­ვა­ში­პრო­დუქ­ცი­ას­უფ­რო­ითხო­ვენ­სა­კონ­დიტ­რო­
ები,­რეს­ტორ­ნე­ბი,­კა­ფე­ები­და­მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი­ჭი­რის­ან­
ლხი­ნის­დი­დი­სუფ­რე­ბის­თვის.­ამ­იტ­ომ,­5­10­კი­ლოგ­რა­მი­
ანი­შე­ფუთ­ვის­პრო­დუქ­ცი­ის­რე­ალ­იზ­აცია­უფ­რო­სწრა­ფი­
და­ მო­ცუ­ლო­ბი­თია,­ ვიდ­რე­ მარ­კე­ტე­ბის­ მი­ერ­ მცი­რე­ წო­
ნით­და­ფა­სო­ებ­ული­იგ­ივე­პრო­დუქ­ცი­ის­რე­ალ­იზ­აცია.­რაც­
შე­ეხ­ება­ მარ­კე­ტე­ბის­ მი­ერ­ და­ფა­სო­ებ­ულ­ პრო­დუქ­ცი­აზე­
ეტ­იკ­ეტ­ირ­ებ­ას,­ უნ­და­ ით­ქვას,­ რომ,­ უმ­ეტ­ეს­ შემ­თხვე­ვა­
ში,­ ეტ­იკ­ეტ­ზე­ არ­ არ­ის­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ ის­ ინ­ფორ­მა­ცია,­ რაც­
მოთხოვ­ნი­ლია­კა­ნო­ნით­და­მომ­ხმა­რებ­ლის­თვი­საც­სა­ინ­
პრო­დუქ­ტე­ბის­ხა­რის­ხი­და­შე­ნახ­ვის­ვა­დე­ბი
ბა­ზარ­ზე­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა­ ნაკ­ლე­ბად­ ხა­რის­ხი­ანი­ ად­გი­ლობ­
რი­ვი­ ჩი­რე­ული,­ ნაკ­ლე­ბად­ ხა­რის­ხი­ანი­ შე­ფუთ­ვა­და­ფა­
სო­ებ­ით,­ აგ­რეთ­ვე,­ ნაკ­ლე­ბი­ არ­ჩე­ვა­ნით­ სა­ცა­ლოდ­ და­
ფა­სო­ებ­ული­ პრო­დუქ­ტის­ წო­ნა­დო­ბის­ თვალ­საზ­რი­სით.­
ჩი­რის­ იმ­პორ­ტი­ორ­ებ­ისა­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მწარ­მო­ებ­
ლე­ბის­თვის­ სა­ყუ­რადღე­ბო­ უნ­და­ იყ­ოს­ ჩი­რის­ სა­იმ­ედო­
ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­და­შე­ნახ­ვის­პი­რო­ბე­ბი.­5­10­კი­ლოგ­
რა­მი­ანი­მუ­ყა­ოს­ქა­ღალ­დის­ყუ­თე­ბით­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­
დროს­ ზოგ­ჯერ­ ად­გი­ლი­ აქ­ვს­ პრო­დუქ­ცი­ის­ დას­ვე­ლე­ბას,­
რა­საც­ მარ­კე­ტე­ბი­ ად­გილ­ზე­ გა­მოშ­რო­ბით­ უმ­კლავ­დე­ბი­
ან.­აგ­რეთ­ვე,­ად­გი­ლი­აქ­ვს­არ­ას­ათ­ან­ად­ოდ­გა­მომ­შრა­ლი­
პრო­დუქ­ცი­ის­შე­ძე­ნას,­რაც­შემ­დგომ­ში­იწ­ვევს­მი­სი­შე­ნახ­
ვის­ვა­დის­შემ­ცი­რე­ბას­და­პრო­დუქ­ცი­ის­ვა­და­ზე­ად­რე­გა­
ფუ­ჭე­ბას.­
სა­თა­ნა­დოდ­გა­მომ­შრა­ლი­ჩი­რის­შე­ნახ­ვის­ვა­და­1­წლამ­
დეა.­ არ­ას­ათ­ან­ად­ოდ­ გა­მომ­შრა­ლი­ ჩი­რი­სა­ კი­ და­ახ­ლო­
ებ­ით­6­თვემ­დე.­
ჩი­რის­ ხა­რის­ხი­ და­მო­კი­დე­ბუ­ლია­ გა­მო­საშ­რო­ბი­ ნედ­ლე­
ულ­ის­ხა­რის­ხზე­და­დე­ჰიდ­რა­ტა­ცი­ის­(გა­მოშ­რო­ბის)­პი­რო­
ბებ­ზე.­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ჯერ­ჯე­რო­ბით­ პრობ­ლე­მუ­რია­ გა­
მო­საშ­რო­ბად­საკ­მა­რი­სი­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხის­
შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­ნედ­ლე­ული.­ამ­იტ­ომ,­მნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნია,­სა­ხელ­მწი­ფოს­მხრი­დან­მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ხე­
ლი­შე­ეწყოს­შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­პლან­ტა­ცი­ებ­ის­

129
 გა­შე­ნე­ბას.­ საკ­მა­რი­სი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ ხა­რის­ხი­ანი­ ნედ­ლე­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა­მცი­რე­სე­ზო­ნუ­რი­სხვა­ობა­–­ზამ­თრის,­გან­სა­
ულ­ის­პრობ­ლე­მის­გარ­და,­პრობ­ლე­მუ­რია­დე­ჰიდ­რა­ტა­ცი­ კუთ­რე­ბით,­შო­ბა­ახ­ალი­წლის­პე­რი­ოდ­ზე­შე­და­რე­ბით­მე­
ის­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­იც.­დღემ­დე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ჩი­რის­უდ­ ტი­გა­ყიდ­ვე­ბი­მო­დის.­
იდ­ესი­ რა­ოდ­ენ­ობა­ მზად­დე­ბა­ და­ბა­ლი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­
გა­მო­ყე­ნე­ბით,­კერ­ძოდ,­ე.­წ.­„ცხე­ლი­შრო­ბით“,­სა­დაც­დიდ­
როლს­ თა­მა­შობს­ მა­ღა­ლი­ ტემ­პე­რა­ტუ­რა.­ მა­ღალ­ ტემ­პე­ რუსთავის ბაზარზე იმპორტირებული ჩირის
რა­ტუ­რა­ზე­ გა­მომ­შრა­ლი­ პრო­დუქ­ტი­ ნაკ­ლე­ბად­ ინ­არ­ჩუ­ მინიმალური მოცულობა
ნებს­ვი­ტა­მი­ნებს­და­გე­მოვ­ნე­ბით­თვი­სე­ბებს.­ამ­ას­გარ­და,­
„ცხე­ლი­შრო­ბის“­ტექ­ნო­ლო­გია­ხა­სი­ათ­დე­ბა­დი­დი­ოდ­ენ­ იმ­პორ­ტუ­ლი­შა­ვი იმ­პორ­ტუ­ლი
ობ­ის­ ენ­ერ­გი­ის­ (გა­ზის­ ან­ ელ­ექ­ტრო­ენ­ერ­გი­ის)­ მოხ­მა­რე­ პრო­დუქ­ტი
ქლი­ავ­ის გარ­გა­რის­
ბით,­ რაც­ ზრდის­ გა­მომ­შრა­ლი­ პრო­დუქ­ტის­ თვით­ღი­რე­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი
ჩი­რი,­კგ. ჩი­რი,­კგ.
ბუ­ლე­ბას.­ გან­ვი­თა­რე­ბულ­ ქვეყ­ნებ­ში­ იყ­ენ­ებ­ენ­ ე.წ.­ „ცი­ვი­
შრო­ბის“­ტექ­ნო­ლო­გი­ებს,­სა­დაც­ნედ­ლე­ულ­ის­გა­მოშ­რო­ბა­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­
მა­ღალ­ტემ­პე­რა­ტუ­რა­ზე­კი­არ­ხდე­ბა,­არ­ამ­ედ,­დე­ჰიდ­რა­ ჩი­რის­მი­ნი­მა­ლუ­
ტა­ცია­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს­ და­ბა­ლი­ ტე­ნი­ან­ობ­ის­ მქო­ნე­ ჰა­ერ­ რი­წლი­ური­სა­ბი­
ის­მეშ­ვე­ობ­ით.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ტექ­ნო­ლო­გი­ით­გა­მომ­შრა­ლი­ თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­
პრო­დუქ­ტი­ მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ ინ­არ­ჩუ­ნებს­ ვი­ტა­მი­ნებს­ და­ ჯა­მუ­რი­რა­ოდ­
2­271.00 2­003.00
გე­მოვ­ნე­ბით­თვი­სე­ბებს,­ამ­ას­გარ­და,­„ცი­ვი­შრო­ბის“­ტექ­ ენ­ობა­(იმ­პორ­
ნო­ლო­გი­ური­ სა­წარ­მო­ 3­5­ჯერ­ ნაკ­ლებ­ ენ­ერ­გი­ას­ მო­იხ­ ტის­ჩა­ნაც­ვლე­ბის­
მარს,­ვიდ­რე­„ცხე­ლი­შრო­ბის“­ტექ­ნო­ლო­გი­ური­სა­წარ­მო.­ სა­ორი­ენ­ტა­ციო­
ეს­კი­მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ამ­ცი­რებს­გა­მომ­შრა­ლი­პრო­დუქ­ მი­ნი­მა­ლუ­რი­პო­
ტის­ თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბას.­ ცი­ვი­ შრო­ბის­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ ტენ­ცი­ალი
გა­მო­ყე­ნე­ბის­ დროს­ ენ­ერ­გი­ის­ ხვედ­რი­თი­ წი­ლის­ შემ­ცი­
რე­ბა­კი­დევ­არ­ის­შე­საძ­ლე­ბე­ლი­სხვა­დას­ხვა­და­მა­ტე­ბი­თი­ ­
ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბით,­რაც­კი­დევ­უფ­რო­შე­ამ­ცი­ მარ­კე­ტე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ ზე­პი­რი­ გა­მო­კითხვის­
რებს­ გა­მომ­შრა­ლი­ პრო­დუქ­ტის­ თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბას­ და­ შე­დე­გე­ბის­გა­ან­ალ­იზ­ებ­ით­დგინ­დე­ბა,­რომ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
გაზ­რდის­მის­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ას­ად­გი­ლობ­რივ­ბა­ ჩი­რის­ოდ­ენ­ობა­მარ­კე­ტებ­ში­30­50%­ის­ფარ­გლებ­შია.­ამ­ის­
ზარ­ზე.­თუმ­ცა,­ას­ეთ­შემ­თხვე­ვა­ში,­გა­იზ­რდე­ბა­და­მა­ტე­ბით­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით,­რუს­თა­ვის­ჩი­რის­ბა­ზა­რი­მარ­კე­ტებ­ში­
ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ზე­სა­ინ­ვეს­ტი­ციო­მო­ცუ­ლო­ბა,­მაგ­რამ,­კარ­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვად­შე­იძ­ლე­ბა­მი­ახ­ლო­ებ­ით­ასე­შე­ფას­დეს:­
გი­ბიზ­ნეს­გეგ­მი­სა­და­მე­ნეჯ­მენ­ტის­პი­რო­ბებ­ში,­ჩა­დე­ბუ­ლი­
ინ­ვე­სი­ტი­ცი­ის­ამ­ოღ­ება­მოკ­ლე­დრო­ში­მოხ­დე­ბა.­
სა­ბო­ლო­ოდ­ შე­იძ­ლე­ბა­ ით­ქვას,­ რომ­ მხო­ლოდ­ მა­ღა­ლი­
ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით­ არ­ის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი,­ ჩი­ შა­ვი­ქლი­
გარ­გა­რის­ჩი­რი­
რის­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ წარ­მო­ებ­ამ­ და­მა­ჯე­რე­ბე­ლი­ კონ­კუ­ პრო­დუქ­ტი ავ­ის­ჩი­რი­
(ად­გილ­/
რენ­ცია­გა­უწი­ოს­იმ­პორ­ტი­რე­ბულ­პრო­დუქ­ცი­ას­და­ეტ­აპ­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი (ად­გილ­/­
იმ­პორტ),­კგ
ობ­რი­ვად­ ჩა­ან­აც­ვლოს­ იგი.­ ქარ­თუ­ლი­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ იმ­პორტ),­კგ
და­ არ­აკ­ომ­ერ­ცი­ული­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რო­
ბის­ფონ­დი­გა­უწ­ვეს­ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რივ­მწარ­მო­ებ­ლებს­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­
კვა­ლი­ფი­ცი­ურ­ კონ­სულ­ტა­ცი­ებს­ მა­ღა­ლი­ და­ ენ­ერ­გო­ეფ­ ზე­ჩი­რის­წლი­ური­
ექ­ტუ­რი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ ჩი­რის­ წარ­მო­ებ­აში­ და­ნერ­გვის­ სა­ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­
მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­ ვე­ბის­მი­ნი­მა­ლუ­რი­
ჯა­მუ­რი­რა­ოდ­ 3­244.00­/ 2­861.00­/
ენ­ობა­(იმ­პორ­ 4­542.00 4­006.00
საკ­ვლე­ვი­პრო­დუქ­ტე­ბის­შეს­ყიდ­ვა­
ტის­ჩა­ნაც­ვლე­ბის­
რე­ალ­იზ­აცი­ის­პე­რი­ოდ­ები­და­ოდ­ენ­ობ­ები სა­ორი­ენ­ტა­ციო­
რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე მი­ნი­მა­ლუ­რი­პო­
ტენ­ცი­ალი)
ჩი­რი­ არ­ გა­ნე­კუთ­ვნე­ბა­ მა­ლე­ფუ­ჭე­ბად­ პრო­დუქ­ტებს.­ მი­
უხ­ედ­ავ­ად­ ამ­ისა,­ დიდ­ მარ­კე­ტებ­სა­ და­ სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­ში­ ­
იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ჩი­რის­მცი­რე,­მეტ­ნაკ­ლე­ბად­თა­ნა­ბა­რი­
სა­ბი­თუ­მო­პარ­ტი­ებ­ით­შე­მო­ტა­ნა­წე­ლი­წად­ში­და­ახ­ლო­ებ­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­საკ­ვლე­ვი­
ით­ 9­ჯერ­ ხორ­ცი­ელ­დე­ბა,­ რაც­ ხარ­ჯე­ბის­ ზრდას­ იწ­ვევს.­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ფა­სე­ბი
ეს­იმ­აზე­მეტყვე­ლებს,­რომ­ჩი­რე­ულ­ის­ქარ­თუ­ლი­ბა­ზა­რი­
მცი­რე­ზო­მის­და­ნაკ­ლე­ბად­სტა­ბი­ლუ­რია­ჯერ­კი­დევ­დი­დი­ რუს­თა­ვის­ბა­ზარ­ზე­ად­გი­ლი­აქ­ვს­საკ­ვლე­ვი­ჩი­რე­ულ­ის­სა­
რის­კე­ბის­ გა­მო.­ მარ­კე­ტებ­ში­ იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ ჩი­რე­ულ­ ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­ფას­თა­მკვეთრ­სხვა­ობ­ას.­თით­ქმის­
ის­რე­ალ­იზ­ცია­ყო­ველ­თვი­ურ­ად­ხდე­ბა,­გა­ყიდ­ვე­ბის­მხრივ­ 2­ჯერ­გან­სხვავ­დე­ბა­ბა­ზარ­ზე­და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­სა­ბი­თუ­მო­

130
შეს­ყიდ­ვე­ბის­მი­ნი­მა­ლუ­რი­ფა­სი­მაქ­სი­მა­ლუ­რის­გან.­სა­ბი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რის­ სა­წარ­მოს­ მი­ერ­
თუ­მო­შეს­ყიდ­ვის­ფა­სებს­შო­რის­ას­ეთი­მკვეთ­რი­სხვა­ობა­ მარ­ტი­ვად,­არ­აჰ­ერ­მე­ტუ­ლად­შე­ფუ­თუ­
შე­იძ­ლე­ბა­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი­ იყ­ოს­ იმ­პორ­ტის­ სხვა­დას­ხვა­ 18.15
ლი­ გარ­გა­რის­ ჩი­რი,­ წო­ნით­ 200­ –­ 250­
ქვეყ­ნი­დან­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ით,­ პრო­დუქ­ტის­ ხა­რის­ხით,­ გრ­კგ
ფა­სე­ბის­თვის­და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი­სე­ზო­ნუ­რო­ბით,­აგ­რეთ­
ვე,­იმ­ით­აც,­რომ,­ბაზ­რის­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სა­და­შე­სა­ნა­ იმ­პორ­ტუ­ლი,­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რი,­ჰერ­
ხი­საწყო­ბე­ბის­არ­ას­აკ­მა­რი­სი­მო­ცუ­ლო­ბის­გა­მო,­ად­გი­ლი­ მე­ტუ­ლი,­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ შე­ფუთ­ 55.00
აქ­ვს­შე­და­რე­ბით­მრა­ვალ­ჯერ­და­მცი­რე­პარ­ტი­ებ­ით­შე­მო­ ვით,­წო­ნით­150­გრ
ტა­ნას.
იმ­პორ­ტუ­ლი,­ გარ­გა­რის­ ჩი­რი,­ ჰერ­მე­
ქვე­მოთ­ მო­ცე­მუ­ლი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი­ სა­ორი­ენ­ტა­ცი­ოდ­ გა­მო­ ტუ­ლი,­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ შე­ფუთ­ვით,­ 44.00
ად­გე­ბა­ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­ებ­ის,­დის­ტრი­ბუ­ცი­ის,­ წო­ნით­150­გრ
სა­ცა­ლო­რე­ალ­იზ­აცი­ის­და­იმ­პორ­ტის­ბიზ­ნეს­ოპ­ერ­ატ­ორ­ ­
ებს­ბიზ­ნე­სის­და­გეგ­მა­რე­ბა­ში.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
რუსთავის ბაზარზე დაფიქსირებული საბითუმო
შესყიდვების ფასები ლარში •­ ჩი­რე­ული­ იშ­ვი­ათ­ად­ გვხვდე­ბა­ მცი­რე­ სა­სურ­სა­თო­
მარ­კე­ტებ­ში,­ საკ­ვლე­ვი­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ სიძ­ვი­რის,­
არ­აპ­ირ­ვე­ლა­დი­ და­ არ­აყ­ოვ­ელ­დღი­ური­ და­ნიშ­ნუ­
იმ­პორ­ტუ­ლი­ იმ­პორ­ტუ­ლი ლე­ბის­და­ამ­მარ­კე­ტებ­ში­აღ­ნიშ­ნულ­პრო­დუქ­ტებ­ზე­
პრო­დუქ­ტი
შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ გარ­გა­რის უმ­ნიშ­ვნე­ლო­მოთხოვ­ნის­გა­მო.­ჩი­რე­ული­რუს­თა­
მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი
ჩი­რი,­კგ ჩი­რი,­კგ. ვის­ მარ­კე­ტე­ბი­დან­ ძი­რი­თა­დად­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლია­
წლი­ური­სა­ბი­თუ­მო­ დიდ­მარ­კე­ტებ­სა­და­სუ­პერ­მარ­კე­ტებ­ში;
შეს­ყიდ­ვე­ბის 5.00 6.00
მი­ნი­მა­ლუ­რი­ფა­სი •­ რუს­თა­ვის­ მარ­კე­ტებ­ში­ არ­ არ­ის­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­
პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რი.­ პო­მიდ­ვრის­ და­
წლი­ური­სა­ბი­თუ­მო­ ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რი­შე­იძ­ლე­ბა­ახ­ალი­პრო­დუქ­ტი­გახ­
შეს­ყიდ­ვე­ბის 10.00 11.00 დეს­ რო­გორც­ რუს­თა­ვის,­ ისე­ მთლი­ან­ად­ სა­ქარ­
მაქ­სი­მა­ლუ­რი­ფა­სი თვე­ლოს­ბაზ­რის­თვის,­მი­სი­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­
ებ­ის­შემ­თხვე­ვა­ში;
შე­წო­ნი­ლი­ფა­სი 7.40 8.50
•­ რუს­თა­ვის­მარ­კე­ტებ­ში­წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­შა­ვი­ქლი­
ავ­ისა­ და­ გარ­გა­რის­ ჩი­რის­ დი­დი­ ნა­წი­ლი,­ და­ახ­
რუსთავის ბაზარზე დაფიქსირებული ჩირეულის
საცალო გაყიდვების საშუალო ფასები ლარში
ლო­ებ­ით,­ 60­70%­ არ­ის­ იმ­პორ­ტუ­ლი­ და­ 40­ –­ 30%­
კი­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­ებ­ის.­მარ­კე­ტე­ბი­ძი­რი­თა­
დად­ ახ­ორ­ცი­ლე­ბენ­ თურ­ქე­თი­დან,­ არ­გენ­ტი­ნი­დან,­
1­კი­ლოგ­რა­მი­ აზ­ერ­ბა­იჯ­ან­იდ­ან,­ირ­ან­იდ­ან,­სომ­ხე­თი­დან,­ჩი­ნე­თი­
მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი ჩი­რის დან­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რის,­ხო­ლო­
პრო­დუქ­ტი სა­შუ­ალო­ თურ­ქე­თი­დან,­ ირ­ან­იდ­ან,­ სომ­ხე­თი­დან,­ შუა­ აზი­ის­
ფა­სი ქვეყ­ნე­ბი­დან,­ ბე­ლო­რუ­სი­იდ­ან,­ უკ­რა­ინ­იდ­ან­ კი­ –­
გარ­გა­რის­ჩი­რის­სა­ცა­ლო­რე­ალ­იზ­აცი­ას;­
5­10­კგ­იანი­მუ­ყა­ოს­ქა­ღალ­დის­ყუ­თე­
ბით­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­და­მარ­კე­ტე­ბის­ •­ რუს­თა­ვის­ ბა­ზარ­ზე­ აშ­კა­რად­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა­ ად­გი­
12.50
მი­ერ­სა­ცა­ლოდ­და­ფა­სო­ებ­ული,­შა­ვი­ ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ხა­რის­ხი­ანი­ და­ სა­ცა­ლოდ­
ქლი­ავ­ის­ჩი­რი და­ფა­სოეული­ პრო­დუქ­ცი­ის­ სხვად­სხვა­ წო­ნა­დო­
ბის­შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­ჩი­რის­დე­ფი­ცი­ტი­
5­10­კგ­იანი­მუ­ყა­ოს­ქა­ღალ­დის­ყუ­
(იგ­ულ­ის­ხმე­ბა­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რის­არ­ას­ათ­ან­ადო­
თე­ბით­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­და­მარ­კე­ სა­სა­ქონ­ლო­ სა­ხე,­ მა­გა­ლი­თად,­ ფე­რი­ და­ ფორ­მა,­
14.00
ტე­ბის­მი­ერ­სა­ცა­ლოდ­და­ფა­სო­ებ­ული,­ ნაკ­ლე­ბი­არ­ჩე­ვა­ნი­შე­ფუ­თუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­წო­ნა­
გარ­გა­რის­ჩი­რი­ დო­ბის­თვალ­საზ­რი­სით,­ხა­რის­ხი­ანი­შე­ფუთ­ვა,­ეტ­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რის­სა­წარ­მოს­მი­ერ­ იკ­ეტ­ირ­ება,­აგ­რეთ­ვე,­და­ბალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ური­წარ­
მარ­ტი­ვად,­არ­აჰ­ერ­მე­ტუ­ლად­შე­ფუ­ მო­ებ­ის­კვა­ლი);­
20.40
თუ­ლი­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რი,­წო­ნით­200­
–­250­გრ­ •­ მარ­კე­ტე­ბის­მი­ერ­150­დან­500­გრა­მამ­დე­სა­ცა­ლოდ­
შე­ფუ­თუ­ლი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­იზ­აცია,­ ფას­ნა­მა­

131
 ტის­ წყა­ლო­ბით,­ უფ­რო­ შე­მო­სავ­ლი­ანია,­ ვიდ­რე­
5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­ შე­ფუთ­ვის­ მქო­ნე­ პრო­დუქ­ცი­
ის­რე­ალ­იზ­აცია.­თუმ­ცა,­ის­იც­უნ­და­აღ­ინ­იშ­ნოს,­რომ­
5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ან­ შე­ფუთ­ვა­ში­ პრო­დუქ­ცი­ას­ უფ­
რო­ ითხო­ვენ­ სა­კონ­დიტ­რო­ები,­ რეს­ტორ­ნე­ბი,­ კა­
ფე­ები­და­მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი­ჭი­რის­ან­ლხი­ნის­დი­დი­
სუფ­რე­ბის­თვის.­ ამ­იტ­ომ,­ 5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­ შე­
ფუთ­ვის­პრო­დუქ­ცი­ის­რე­ალ­იზ­აცია­უფ­რო­სწრა­ფი­
და­მო­ცუ­ლო­ბი­თია,­ვიდ­რე­მარ­კე­ტე­ბის­მი­ერ­მცი­რე­
წო­ნით­ და­ფა­სო­ებ­ული­ იგ­ივე­ პრო­დუქ­ცი­ის­ რე­ალ­
იზ­აცია.­ სა­ბო­ლოო­ ჯამ­ში,­ მარ­კე­ტე­ბის­ წარ­მო­მად­
გენ­ლე­ბი­უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ას­ან­იჭ­ებ­ენ­მუ­ყა­ოს­ქა­ღალ­
დის­ ყუ­თე­ბით­ წარ­მოდ­გე­ნილ­ 5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­
შე­ფუთ­ვის­იმ­პორ­ტი­რე­ბულ­ჩი­რე­ულს;
•­ 5­10­კი­ლოგ­რა­მი­ანი­ მუ­ყა­ოს­ ქა­ღალ­დის­ ყუ­თე­ბით­
ტრან­სპორ­ტი­რე­ბის­ დროს,­ ზოგ­ჯერ­ ად­გი­ლი­ აქ­ვს­
პრო­დუქ­ცი­ის­ დას­ვე­ლე­ბას,­ რა­საც­ მარ­კე­ტე­ბი­ და­
მა­ტე­ბი­თი­ გა­მოშ­რო­ბით­ უმ­კლავ­დე­ბი­ან.­ აგ­რეთ­ვე,­
ად­გი­ლი­ აქ­ვს­ არ­ას­ათ­ან­ად­ოდ­ გა­მომ­შრა­ლი­ პრო­
დუქ­ცი­ის­შე­ძე­ნას,­რაც­შემ­დგომ­ში­იწ­ვევს­მი­სი­შე­
ნახ­ვის­ვა­დის­შემ­ცი­რე­ბას­და­პრო­დუქ­ცი­ის­ვა­და­ზე­
ად­რე­გა­ფუ­ჭე­ბას.­
•­ რაც­შე­ეხ­ება­მარ­კე­ტე­ბის­მი­ერ­და­ფა­სო­ებ­ულ­პრო­
დუქ­ცი­აზე­ეტ­იკ­ეტ­ირ­ებ­ას,­უნ­და­ით­ქვას,­რომ,­უმ­ეტ­
ეს­შემ­თხვე­ვა­ში,­ეტ­იკ­ეტ­ზე­არ­არ­ის­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ის­
იფ­ორ­მა­ცია,­ რაც­ კა­ნო­ნით­ მო­ითხო­ვე­ბა­ და­ მომ­
ხმა­რებ­ლის­თვის­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ შე­იძ­ლე­ბა­ იყ­ოს,­ მა­
გა­ლი­თად,­ პრო­დუქ­ტის­ წარ­მო­შო­ბა­ (დამ­ზა­დე­ბის­
ად­გი­ლი/ქვე­ყა­ნა)­და­სხვა­საჭ­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­აც;
•­ ქვე­მო­ქარ­თლში­შა­ვი­ქლი­ავ­ისა­და­გარ­გა­რის­სა­
კუ­თა­რი­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზა­ (პლან­ტა­ცი­ები)­ არ­
ას­აკ­მა­რი­სია­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ანი­ ჩი­რის­ დამ­ზა­
დე­ბის­თვის­ და­ იმ­პორ­ტუ­ლი­ ჩი­რის­ ეტ­აპ­ობ­რი­ვი­
ჩა­ნაც­ვლე­ბის­თვის,­თუმ­ცა,­ჩი­რის­მწარ­მო­ებ­ელ­ად­
გი­ლობ­რივ­მე­წარ­მე­ებს­შე­იძ­ლე­ბა­ჰქონ­დეთ­შე­და­
რე­ბით­ მე­ტი­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ბა­ზა­რი,­ ვიდ­რე­ დღეს­
გა­აჩ­ნი­ათ­ და­ ექ­სპორ­ტის­ პო­ტენ­ცი­ალ­იც.­ ქვე­მო­
ქარ­თლში­ჩი­რე­ულ­ის­წარ­მო­ებ­ის­ათ­ვის­არ­ის­კარ­
გი­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­ჩი­რე­ულ­ის­თვის­ნედ­ლე­ულ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­შე­დე­გად;­
•­ ზამ­თარ­სა­და­გა­ზაფხულ­ზე­პო­მი­დორ­სა­და­ბად­რი­
ჯან­ზე­მოთხოვ­ნა­დი­დია­და­სა­სათ­ბუ­რე­ბოს­ტნე­ულ­
ის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ წარ­მო­ება­ ვერ­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­
აღ­ნიშ­ნულ­ მოთხოვ­ნას.­ ამ­იტ­ომ­ ზამ­თარ­სა­ და­ გა­
ზაფხულ­ზე­ად­გი­ლი­აქ­ვს­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ბოს­ტნე­ულ­ის,­
გან­სა­კუთ­რე­ბით,­პო­მიდ­ვრის­იმ­პორ­ტს.­ეს­პრობ­ლე­
მა­ შე­იძ­ლე­ბა­ ნა­წი­ლობ­რივ­ გა­და­იჭ­რას­ ზაფხულ­სა­
და­შე­მოდ­გო­მა­ზე­წარ­მო­ებ­ული­ად­გი­ლობ­რი­ვი­პო­
მიდ­ვრი­სა­და­ბად­რიჯ­ნის­ჩი­რის­წარ­მო­ებ­ით,­ნედ­ლი­
ბოს­ტნე­ულ­ის­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა­სა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­
პრო­ცეს­ში­არ­სე­ბუ­ლი­და­ნა­კარ­გე­ბის­ხარ­ჯზე;­
132
•­ ჩი­რე­ულ­ის­ წარ­მო­ებ­ის­თვის­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ გა­
მო­იყ­ენ­ება­ და­ბა­ლი,­ არა­ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რი­ ტექ­ნო­
ლო­გი­ები,­ რაც­ აძ­ვი­რებს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რე­ულ­
ის­ პრო­დუქ­ცი­ას­ და­ არ­აკ­ონ­კუ­რენ­ტულს­ ხდის­ მას­
იმ­პორ­ტულ­ პრო­დუქ­ცი­ას­თან­ შე­და­რე­ბით.­ ხელ­
შე­საწყო­ბია­ საშ­რო­ბი­ ტექ­ნი­კუ­რი­ ბა­ზის­ გან­ვი­თა­
რე­ბა,­ რად­გან­ მხო­ლოდ­ მა­ღა­ლი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­
გა­მო­ყე­ნე­ბით­არ­ის­შე­საძ­ლე­ბე­ლი,­რომ­ჩი­რის­ად­
გი­ლობ­რივ­მა­ წარ­მო­ებ­ამ­ და­მა­ჯე­რე­ბე­ლი­ კონ­კუ­
რენ­ცია­გა­უწი­ოს­იმ­პორ­ტი­რე­ბულ­პრო­დუქ­ცი­ას­და­
ეტ­აპ­ობ­რი­ვად­ ჩა­ან­აც­ვლოს­ იგი­ (არ­აკ­ომ­ერ­ცი­ული­
ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბის­ ფონ­დი­ გა­უწ­
ვეს­ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რივ­მწარ­მო­ებ­ლებს­კვა­ლი­ფი­
ცი­ურ­კონ­სულ­ტა­ცი­ებს­მა­ღა­ლი­და­ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­
რი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ჩი­რის­წარ­მო­ებ­აში­და­ნერ­გვის­
მი­მარ­თუ­ლე­ბით.
•­ ჩი­რე­ულ­ის­ქარ­თუ­ლი­ბა­ზა­რი­მცი­რე­ზო­მის­და­ნაკ­
ლე­ბად­სტა­ბი­ლუ­რია­ჯერ­კი­დევ­დი­დი­სო­ცი­ალ­ური,­
ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ და­ პო­ლი­ტი­კუ­რი­ ხა­სი­ათ­ის­ რის­კე­
ბის­გა­მო;
•­ რუს­თა­ვის­მარ­კე­ტებ­ში­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ინ­ტერ­ვიუებით­
მი­ღე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­და­მუ­შა­ვე­ბით,­რუს­თა­ვის­
ბა­ზარ­ზე­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ჩი­რის­მი­ნი­მა­ლუ­რი­მო­
ცუ­ლო­ბაა:­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რის:­2­271.00­კგ,­გარ­გა­
რის­ჩი­რის­–­2­003.00­კგ;
•­ მარ­კე­ტე­ბის­ წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ ზე­პი­რი­ გა­მო­
კითხვის­შე­დე­გე­ბის­გა­ან­ალ­იზ­ებ­ით­დგინ­დე­ბა,­რომ­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რის­ ოდ­ენ­ობა­ მარ­კე­ტე­ბის­ ბა­
ზარ­ზე­ 30­50%­ის­ ფარ­გლებ­შია.­ ამ­ის­ გათ­ვა­ლის­
წი­ნე­ბით,­ რუს­თავ­ში­ შა­ვი­ ქლი­ავ­ისა­ და­ გარ­გა­რის­
იმ­პორ­ტუ­ლი­და­ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რის­ბა­ზა­რი­მარ­
კე­ტებ­ში­ რა­ოდ­ენ­ობ­რი­ვად­ შე­იძ­ლე­ბა­ შე­ფას­დეს­
შემ­დეგ­ნა­ირ­ად:­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რი­და­ახ­ლო­ებ­ით­
3­244.00­÷­4­542.00­კგ­ის­ფარ­გლებ­შია,­ხო­ლო­გარ­
გა­რის­ჩი­რი­–­2­861.00­÷­4­006.00­კგ­ის­ფარ­გლებ­ში;
•­ რუს­თა­ვის­ ბა­ზარ­ზე­ ად­გი­ლი­ აქ­ვს­ საკ­ვლე­ვი­ ჩი­რე­
ულ­ის­სა­ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­ფას­თა­მკვეთრ­სხვა­
ობ­ას.­ თით­ქმის­ 2­ჯერ­ გან­სხვავ­დე­ბა­ ბა­ზარ­ზე­ და­
ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­სა­ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­მი­ნი­მა­ლუ­რი­
ფა­სი­ მაქ­სი­მა­ლუ­რის­გან.­ სა­ბი­თუ­მო­ შეს­ყიდ­ვის­ ფა­
სებს­ შო­რის­ ას­ეთი­ მკვეთ­რი­ სხვა­ობა­ შე­იძ­ლე­ბა­
გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი­იყ­ოს­იმ­პორ­ტის­სხვა­დას­ხვა­ქვეყ­
ნი­დან­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ით,­ პრო­დუქ­ტის­ ხა­რის­ხით,­
ფა­სე­ბის­თვის­ და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი­ სე­ზო­ნუ­რო­ბით,­
აგ­რეთ­ვე,­იმ­ით­აც,­რომ­ბაზ­რის­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რო­ბი­სა­
და­შე­სა­ნა­ხი­საწყო­ბე­ბის­არ­ას­აკ­მა­რი­სი­მო­ცუ­ლო­ბის­
გა­მო­ ად­გი­ლი­ აქ­ვს­ პრო­დუქ­ცი­ის­ შე­და­რე­ბით­ მრა­
ვალ­ჯერ­და­მცი­რე­პარ­ტი­ებ­ით­შე­მო­ტა­ნას;­
•­ რუს­თა­ვის­ ბა­ზარ­ზე­ და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­ იმ­პორ­ტუ­ლი­
შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რის­სა­ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­სა­შუ­
 ალო­ წლი­ური­ ფა­სე­ბია:­ მი­ნი­მა­ლუ­რი­ ფა­სი­ –­ 5.00­
ლა­რი,­ მაქ­სი­მი­მა­ლუ­რი­ ფა­სი­ –­ 10.00­ ლა­რი,­ შე­წო­
ნი­ლი­ფა­სი­–­7.40­ლა­რი;­
•­ რუს­თა­ვის­ ბა­ზარ­ზე­ და­ფიქ­სი­რე­ბუ­ლი­ იმ­პორ­ტუ­ლი­
გარ­გა­რის­ჩი­რის­სა­ბი­თუ­მო­შეს­ყიდ­ვე­ბის­სა­შუ­ალო­
წლი­ური­ფა­სე­ბია:­მი­ნი­მა­ლუ­რი­ფა­სი­–­6.00­ლა­რი,­
მაქ­სი­მი­მა­ლუ­რი­ფა­სი­–­11.00­ლა­რი,­შე­წო­ნი­ლი­ფა­
სი­–­8.50­ლა­რი;­
რუსთავის ბაზარზე დაფიქსირებული ჩირეულის
საცალო გაყიდვების საშუალო ფასებია (1 კგ-ის):
5­10­კგ­იანი­ მუ­ყა­ოს­ ქა­ღალ­დის­ ყუ­თე­ბით­ იმ­
პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­და­მარ­კე­ტე­ბის­მი­ერ­სა­ცა­ლოდ­ 12.50
და­ფა­სო­ებ­ული,­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რი­–­12.50­ლ.;
5­10­კგ­იანი­ მუ­ყა­ოს­ ქა­ღალ­დის­ ყუ­თე­ბით­ იმ­
პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­და­მარ­კე­ტე­ბის­მი­ერ­სა­ცა­ლოდ­ 14.00
და­ფა­სო­ებ­ული,­გარ­გა­რის­ჩი­რი­–­14.00ლ.;
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ჩი­რის­სა­წარ­მოს­მი­ერ­მარ­ტი­
ვად,­არ­აჰ­ერ­მე­ტუ­ლად­შე­ფუ­თუ­ლი­შა­ვი­ქლი­ავ­ 20.40
ის­ჩი­რი,­წო­ნით­200­–­250­გრ­–­20.40ლ;
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ჩი­რის­ სა­წარ­მოს­ მი­ერ­ მარ­ტი­
ვად,­ არ­აჰ­ერ­მე­ტუ­ლად­ შე­ფუ­თუ­ლი­ გარ­გა­რის­ 18.15
ჩი­რი,­წო­ნით­200­–­250­გრ­კგ­–­18.15ლ.;
იმ­პორ­ტუ­ლი,­შა­ვი­ქლი­ავ­ის­ჩი­რი,­ჰერ­მე­ტუ­ლი,­
მა­ღა­ლი­ხა­რის­ხის­შე­ფუთ­ვით,­წო­ნით­150­გრ­–­ 55.00
55.00ლ.;
იმ­პორ­ტუ­ლი,­გარ­გა­რის­ჩი­რი,­ჰერ­მე­ტუ­ლი,­მა­
ღა­ლი­ ხა­რის­ხის­ შე­ფუთ­ვით,­ წო­ნით­ 150­ გრ­ –­ 44.00
44.00ლ.
მარ­კე­ტებ­ში­იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ჩი­რე­ულ­ის­რე­ალ­იზ­ცია­ყო­
ველ­თვი­ურ­ად­ხდე­ბა,­გა­ყიდ­ვე­ბის­მხრივ­შე­ინ­იშ­ნე­ბა­მცი­
რე­სე­ზო­ნუ­რი­სხვა­ობა­–­ზამ­თრის,­გან­სა­კუთ­რე­ბით,­შო­
ბა­ახ­ალი­ წლის­ პე­რი­ოდ­ზე­ შე­და­რე­ბით­ მე­ტი­ გა­ყიდ­ვე­ბი­
მო­დის;
პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რის­ წარ­მო­ება­ სა­
ქარ­თვე­ლო­ში­ და­ მომ­ხმა­რე­ბელ­ში­ მი­სი­ პო­პუ­ლა­
რი­ზა­ცია­ არ­ გა­მო­იყ­ურ­ება­ უპ­ერ­სპექ­ტი­ვოდ,­ რად­
გან­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნი­სა­გან­
მრა­ვა­ლი­ სა­ზაფხუ­ლო­ კერ­ძის­ დამ­ზა­დე­ბის­ ტრა­დი­
ცია­ არ­სე­ბობს.­ ზამ­თარ­ში­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კერ­ძე­ბის­ მომ­
ზა­დე­ბა­და­გე­მოვ­ნე­ბა­ზე­ კი­ უარს­ არ­ავ­ინ­ იტყო­და.­­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­თვის:
­ ჩა­ან­აც­ვლონ­ პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რის­
იმ­პორ­ტუ­ლი­ჩი­რე­ულ­ის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­წარ­მო­ებ­ის­პრო­
დუქ­ცი­ით­თან­და­თა­ნო­ბი­თი­ჩა­ნაც­ვლე­ბის­თვის­სა­ჭი­როა:
•­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ შა­ვი­ ქლი­ავ­ისა­ და­ გარ­გა­რის,­
პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ სა­ნედ­ლე­ულო­ ბა­ზის­
გაზ­რდა.­ამ­მხრივ,­მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია,­რო­გორც­ად­
გი­ლობ­რი­ვი,­ ისე­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­
და­მა­ტე­ბი­თი­ ძა­ლის­ხმე­ვა­ მე­ხი­ლე­ და­ მე­ბოს­ტნე­
ფერ­მე­რე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბის­ეფ­ექ­ტი­ანი­ხელ­შეწყო­
ბა;
•­ ჩი­რე­ულ­ისა­ და­ შე­სა­ბა­მი­სი­ ნედ­ლე­ულ­ის­ ბა­ზარ­ზე­
მოთხოვ­ნა­მი­წო­დე­ბის­შე­სა­ხებ­ყვე­ლას­თვის­ხელ­
მი­საწ­ვდო­მი­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­ინ­
იცი­ატ­ივ­ებ­ის­ ხელ­შეწყო­ბა­ (მა­გა­ლი­თად,­ სპე­ცი­ალ­
ური,­ ეფ­ექ­ტუ­რად­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ადი­ პორ­ტა­ლის­
ხელ­შეწყო­ბა­და­ა.­შ.);­
•­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­მოქ­მე­დი­სა­ხელ­მწი­
ფო­ პროგ­რა­მე­ბით­ ყუ­რადღე­ბის­ გა­მახ­ვი­ლე­ბა­ მა­
ღა­ლი­და­ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ფარ­
თოდ­და­ნერ­გვის­ხელ­შეწყო­ბა­ზე­ჩი­რის­წარ­მო­ებ­აში;­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რი­ვი
მწარ­მო­ებ­ლე­ბის­თვის:
­
ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რივ­მა­მწარ­მო­ებ­ლებ­მა­სა­კუ­თა­რი­ბიზ­ნე­
სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მიზ­ნით,­სა­სურ­ვე­ლია:­
•­ დის­ტრი­ბუ­ტო­რებ­სა­და­მარ­კე­ტებს,­საც­დე­ლი­პრო­
ექ­ტის­ სა­ხით,­ შეს­თა­ვა­ზონ­ ად­გი­ლობ­რივ­ ნედ­ლე­
ულ­ზე­ დამ­ზა­დე­ბუ­ლი­ ჩი­რის­ ახ­ალი­ პრო­დუქ­ტე­ბი,­
მა­გა­ლი­თად,­ პო­მიდ­ვრი­სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ ჩი­რი.­
მომ­ხმა­რებ­ლის­თვის­ პრო­დუქ­ტის­ გაც­ნო­ბის­ მიზ­
ნით,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ ყვე­ლა­ზე­ პო­პუ­ლა­რულ­ დიდ­
მარ­კე­ტებ­ში­სა­რეკ­ლა­მო­სა­დე­გუს­ტა­ციო­ღო­ნის­ძი­
ებ­ებ­ის­ორ­გა­ნი­ზე­ბა,­დე­გუს­ტი­რე­ბას­თან­ერ­თად,­სა­
ინ­ფორ­მა­ციო­სა­რეკ­ლა­მო­ ფურ­ცლე­ბის­ და­რი­გე­ბა,­
რაც­პრო­დუქ­ტის­სარ­გებ­ლი­ან­ობ­ისა­და­პრაქ­ტი­კუ­
ლი­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ მი­მარ­თუ­ლე­ბით­ მი­აწ­ვდის­ მომ­
ხმა­რე­ბელს­სა­ჭი­რო­ინ­ფორ­მა­ცი­ას;­
•­ სა­კუ­თა­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ის­
ამ­აღ­ლე­ბი­სა­და­იმ­პორ­ტუ­ლი­ჩი­რე­ულ­ის­ად­გი­ლობ­
რი­ვი­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­დუქ­ცი­ით­ თან­და­თა­ნო­ბი­თი­
ჩა­ნაც­ვლე­ბის­თვის­ და­ნერ­გონ­ ჩი­რის­ წარ­მო­ებ­
ის­ მა­ღა­ლი­ და­ ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ები­
(არ­აკ­ომ­ერ­ცი­ული­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­
რო­ბის­ფონ­დი­გა­უწ­ვეს­ჩი­რის­ად­გი­ლობ­რივ­მწარ­
მო­ებ­ლებს­კვა­ლი­ფი­ცი­ურ­კონ­სულ­ტა­ცი­ებს­მა­ღა­ლი­
და­ენ­ერ­გო­ეფ­ექ­ტუ­რი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ჩი­რის­წარ­
მო­ებ­აში­და­ნერ­გვის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით.­
•­ ზამ­თარ­სა­ და­ გა­ზაფხულ­ზე­ არ­სე­ბუ­ლი­ პო­მიდ­ვრი­
სა­ და­ ბად­რიჯ­ნის­ იმ­პორ­ტის­ გარ­კვე­ული­ ნა­წი­ლი­
სა­კუ­თა­რი­წარ­მო­ებ­ით,­ნედ­ლე­ულ­ის­ტრან­სპორ­ტი­
რე­ბა­სა­და­რე­ალ­იზ­აცი­ის­პრო­ცეს­ში­არ­სე­ბუ­ლი­და­
ნა­კარ­გე­ბის­ხარ­ჯზე;
133
 •­ და­ნერ­გონ­ ჩი­რის­ მა­ღა­ლი­ ხა­რის­ხით,­ ჰერ­მე­ტუ­
ლად­ და­ უჰა­ერ­ოდ­ შე­ფუთ­ვის­ ტექ­ნო­ლო­გია­ და­
გააუმჯობესონ­ ეტ­იკ­ეტ­ირ­ება­ და­ შე­ფუთ­ვის­ დი­ზა­
ინი;
•­ მომ­ხმა­რებ­ლებს­შეს­თა­ვა­ზონ­სხვა­დას­ხვა­წო­ნი­ანი­
და­ფა­სო­ებ­ის­ჩი­რე­ული.
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­მარ­კე­ტე­ბი­სა­და
დის­ტრი­ბუ­ტო­რე­ბის­თვის:­
•­ სა­სურ­ვე­ლია,­ მარ­კე­ტებ­მა­ თა­ვი­ანთ­ და­ფა­სო­ებ­ულ­
პრო­დუქ­ტე­ბის­ეტ­იკ­ეტ­ზე­აღ­ნიშ­ნონ­ის­ინ­ფორ­მა­ცია,­
134
რაც­ მოთხოვ­ნი­ლია­ მოქ­მე­დი­ კა­ნონ­მდებ­ლო­ბით­
და­ მომ­ხმა­რებ­ლის­თვი­საც­ სა­ინ­ტე­რე­სო­ შე­იძ­ლე­ბა­
იყ­ოს,­ მა­გა­ლი­თად,­ პრო­დუქ­ტის­ წარ­მო­შო­ბა­ (დამ­
ზა­დე­ბის­ად­გი­ლი/ქვე­ყა­ნა)­და­სხვა­საჭ­რო­ინ­ფორ­
მა­ცია;
•­ ჩი­რის­და­მა­ტე­ბით­შრო­ბას­თან­და­შე­ნახ­ვის­ვა­დის­
შემ­ცი­რე­ბას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ პრობ­ლე­მე­ბის­
თა­ვი­დან­ აც­ილ­ებ­ისა­ და­ რე­სურ­სე­ბის­ და­ზოგ­ვის­
მიზ­ნით,­ მი­ზან­შე­წო­ნი­ლია,­ მარ­კე­ტებ­მა­ შე­იძ­ინ­ონ­
მა­ღალ­ტექ­ნო­ლო­გი­ური­ ჩი­რის­ მწარ­მო­ებ­ელი­ ად­
გი­ლობ­რი­ვი­მე­წარ­მე­ებ­ის­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­ცია.­
II სახელმწიფო პროგრამები და მათი შედეგები
სოფლის მეურნეობაში
ანა­ხუ­ციშ­ვი­ლი,
„თეთ­რიწყა­როს­ახ­ალ­გაზ­რდუ­ლი­ცენ­ტრი“

შესავალი ძი­რი­თა­დი­საკ­ვლე­ვი­სფე­რო­ები­შემ­დე­გია:

უკ­ან­ას­კნელ­ პე­რი­ოდ­ში­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სექ­ტორ­ •­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ნის­და­სად­გე­ნად­ინ­ფორ­

ში­ კერ­ძო­ ინ­ვეს­ტი­ცი­ებ­ის­ ზრდის­ ტენ­დენ­ცია­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა,­
თუმ­ცა­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის,­ას­ევე,­პირ­
ვე­ლა­დი­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ პრო­დუქ­ცი­ის­ მწარ­მო­ებ­
ელი­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­ ერთ­ერთ­ ძი­რი­თად­ გა­მოწ­ვე­ვას­
ფი­ნან­სურ­ რე­სურ­სებ­ზე­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­ და­ბა­ლი­
მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ წარ­მო­ად­გენს.­ ამ­იტ­ომ­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­
სა­ხელ­მწი­ფოს­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­
ხებ­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნის­ ამ­აღ­ლე­ბა­ და­ ჩარ­თუ­
ლო­ბის­თვის­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­გან­საზღვრა.­
მა­ცი­ის­ წყა­რო­სა­ და­ ინ­ფორ­მი­რე­ბის­თვის­ უფ­რო­
მო­სა­ხერ­ხე­ბე­ლი­გზე­ბის­გა­მოვ­ლე­ნა;­
•­ ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­გაზ­რდის­გზე­
ბის­ძი­ება;­
•­ პროგ­რა­მის­ გან­მა­ხო­რი­ლებ­ლე­ბის­თვის­ და­ სხვა­
მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­ სა­ჭი­რო­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­ შე­
მუ­შა­ვე­ბა;­

•­ პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­თვის­თვის­ მო­ტი­ვა­ცი­ური­ ფაქ­ტო­

რე­ბის­და­პროგ­რა­მის­ბე­ნე­ფი­ტე­ბის­დად­გე­ნა;­
მიზნები და ამოცანები
•­ პროგ­რა­მა­ში­ჩარ­თვის­თვის­სა­ჭი­რო­ყვე­ლა­რე­სურ­
კვლე­ვის­ მი­ზა­ნია­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბის­ და­ მა­თი­ სის­გა­მოვ­ლე­ნა;­
შე­დე­გე­ბის­შე­სა­ხებ­ზო­გა­დი­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ნის­
ამ­აღ­ლე­ბა,­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ ად­ამი­ან­ებ­ის­თვის­ დე­ტა­ •­ ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ ამ­აღ­ლე­ბისა­ და­ პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­
ლუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­ უზ­რუნ­ თუ­ლო­ბის­თვის­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­გან­საზღვრა.
ველ­ყო­ფა­და­პროგ­რა­მა­ში­ჩარ­თუ­ლო­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­
ბე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა.
წი­ნამ­დე­ბა­რე­ კვლე­ვის­თვის­ შე­ირ­ჩა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ეკ­
ონ­ომ­იკ­ისა­ და­ მდგრა­დი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­მი­ნის­ტროს­
მეთოდოლოგია
სსიპ­–­მე­წარ­მე­ობ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­აგ­ენ­ტოს­მი­ერ­გან­
კვლე­ვის­ მე­თო­დე­ბად­ გა­ნი­საზღვრა­ უკ­ვე­ არ­სე­ბუ­ლი­
ხორ­ცი­ელ­ებ­ული­ პროგ­რა­მა­ „აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში“.­
სტრა­ტე­გი­ული­ დო­კუ­მენ­ტე­ბის­ შეს­წავ­ლა,­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
კვლე­ვამ­მო­იც­ვა­ქვე­მო­ქარ­თლში,­კერ­ძოდ,­თეთ­რიწყა­
და­მუ­შა­ვე­ბა­და­პი­რის­პი­რი­ინ­ტერ­ვიუები.­
რო­სა­და­წალ­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში­მცხოვ­რე­ბი­სოფ­
პი­რის­პი­რი­ ინ­ტერ­ვი­უს­თვის­ მომ­ზად­და­ სპე­ცი­ალ­ური­
ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სფე­რო­ში­მოღ­ვა­წე­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­
კითხვა­რი­და­გა­კეთ­და­აუდიო­ჩა­ნა­წე­რი.
მე­წარ­მე­ები,­რომ­ლებ­მაც­ა)მი­იღ­ეს­სარ­გე­ბე­ლი­„აწ­არ­მოე­
სულ­ჩა­ტარ­და­10­ჩაღ­მა­ვე­ბუ­ლი­ინ­ტერ­ვიუ:
სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­პროგ­რა­მით;­ბ)­რომ­ლებ­საც­არ­მი­უღი­
ათ­ სარ­გე­ბე­ლი­ პროგ­რა­მით;­ გ)­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­
სულ­ტა­ციო­სამ­სა­ხუ­რის­წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.
მიზ­ნის­მი­საღ­წე­ვად­წარ­მო­იშ­ვა­შემ­დეგ­ამ­ოც­ან­ებ­ში­გარ­ ად­გილ­მდე­ბა­რე­ობა: სა­ერ­თო
კა­ტე­გო­რია:
კვე­ვის­აუც­ილ­ებ­ლო­ბა:­ წალ­კა თეთ­რიწყა­რო რა­ოდ.
•­ რო­გო­რია­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ინ­
ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნე­ „აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ პროგ­რა­მით­
ლო­შის“­შე­სა­ხებ; მო­სარ­გებ­ლე­
2 2 4
•­ რო­მე­ლი­ წყა­რო­ებ­იდ­ან­ და­ რამ­დე­ნად­ სიღ­რმი­სე­ თა­რა­ოდ­ენ­
ულ­ად­იღ­ებ­ენ­ის­ინი­ინ­ფორ­მა­ცი­ას­პროგ­რა­მის­შე­ ობა
სა­ხებ;
პროგ­რა­მით­
•­ რა­ მე­თო­დე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბით­ არ­ის­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი­
არ­ამ­ოს­არ­გებ­
მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ინ­ტე­რე­სის­ გაზ­ 2 2 4
ლე­თა­რა­ოდ­
რდა,­ რა­თა­ ჩა­ერ­თონ­ პროგ­რა­მა­ში­ „აწ­არ­მოე­ სა­ ენ­ობა
ქარ­თვე­ლო­ში“.

135
 როს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
სა­ინფ.სა­კონს.
სტრა­ტე­გია­ 2018­2022­ წწ),­ სა­მე­წა­მეო­ საქ­მი­ან­ობ­ას­თან­
ცენ­ტრის
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ მრა­ვა­ლი­ პრობ­ლე­მა­ გა­მო­იკ­ვე­თა.­ ამ­
წარ­მო­მად­ 1 1 2
პრობ­ლე­მა­თა­გა­ნია­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში­მწი­რი­რა­ოდ­ენ­
გე­ნელ­თა­
ობ­ით­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­
რა­ოდ­ენ­ობა
ცენ­ტრე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­ სა­ხელ­მწი­ფო­
რა­ოდ­ენ­ობა­ პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­წო­დე­ბის­ პრო­
5 5 10
სულ: ცესს­უნ­და­ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­დნენ.

ზო­გა­დი­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ნის­ამ­აღ­ლე­ბა,­და­ინ­ტე­
არ­სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობ­ის­შე­სა­ფა­სებ­ლად­და­სა­ბო­ლოო­ რე­სე­ბუ­ლი­ ად­ამი­ან­ებ­ის­თვის­ დე­ტა­ლუ­რი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­
საკ­ვლე­ვი­პრო­დუქ­ტის­მი­ღე­ბე­ბამ­დე­ჩა­ტარ­და­არ­სე­ბუ­ლი­ მი­წო­დე­ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­და­პროგ­
სტრა­ტე­გი­ული­დო­კუ­მენ­ტე­ბის­შეს­წავ­ლა.­ რა­მა­ში­ ჩარ­თუ­ლო­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­რამ­დე­ნი­მე­მი­ზე­ზის­გა­მო:­ინ­ოვ­აცი­ებ­ისა­
უკ­ვე­არ­სე­ბუ­ლი­სტრა­ტე­გი­ებ­იდ­ან­საკ­ვლე­ვი­პრო­დუქ­ტის­ და­ახ­ალი­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­და­ნერ­გვის­პრო­ცეს­ში­მე­წარ­
მი­ღე­ბის­თვის­გა­მო­ყე­ნე­ბულ­იქ­ნა:­ მე­ებ­ის­ინ­ფორ­მი­რე­ბა­უნ­და­მოხ­დეს­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­
რა­მე­ბის­ მი­ერ­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ.­
1.­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ სოფ­ლის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გია­ –­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია­რე­გი­ონ­ის­სი­ახ­ლო­ვე­თბი­ლის­თან,­აზ­ერ­ბა­
2017­2020­წწ; იჯ­ან­ისა­და­სომ­ხე­თის­რეს­პუბ­ლი­კებ­თან­და­აქ­ტი­ური­სა­
ვაჭ­რო­ ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის­ დამ­ყა­რე­ბის­ პერ­სპექ­ტი­ვა,­ რაც­
2.­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სრა­ტე­გია­ მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­მო­ტი­ვა­ცი­ას­
2014­2021­წწ; ქმნის.­მა­შინ,­რო­დე­საც­იზ­რდე­ბა­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­თუ­ად­
გი­ლობ­რივ­ბაზ­რებ­ზე­ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­სუფ­თა­პრო­დუქ­ტზე­
3.­თეთ­რიწყა­როს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ად­გი­ლობ­რი­ვი­გან­ მოთხოვ­ნა,­ ას­ეთი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ წარ­მო­ებ­ის­ შე­საძ­ლებ­
ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გია­ (ად­გი­ლობ­რი­ვი­ გა­ნვი­თა­რე­ბის­ ლო­ბას­ ორ­ივე­ რაიონი­ იძ­ლე­ვა.­ რე­გი­ონ­ის­ ნი­ად­აგ­ებს­
ჯგუ­ფის­(LAG)­მი­ერ­მი­ღე­ბუ­ლი)­2018­2022­წწ; მა­ღა­ლი­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პო­ტენ­ცი­ალი­ გა­აჩ­ნი­ათ.­
ამ­იტ­ომ,­ ყვე­ლა­ ზე­მოთ­ ­ჩა­მოთ­ვლი­ლი­ მი­ზე­ზი,­ კვლე­ვის­
4.­სა­ქარ­თვე­ლოს­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­ტე­ მიზ­ნებს­უფ­რო­რე­ლე­ვან­ტურს­ხდის.
რი­ტო­რი­ული­ ორ­გა­ნო­ებ­ის­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­
ტა­ციო­სამ­სა­ხუ­რე­ბის­სერ­ვი­სე­ბის­შე­ფა­სე­ბის­კვლე­ვის­ან­ 2014­წლის­თე­ბერ­ვალ­ში,­სა­ქარ­თვე­ლოს­ეკ­ონ­ომ­იკ­ისა­და­
გა­რი­ში­იმ­ერ­ეთ­სა­და­რა­ჭა­ლეჩხუ­მის­რე­გი­ონ­ებ­ში­­2016წ­ მდგრა­დი­გან­ვი­თა­რე­ბის­სა­მი­ნის­ტროს­სის­ტე­მა­ში­შე­იქ­მნა­
სსიპ­ “მე­წარ­მე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­აგ­ენ­ტო”,­ რომ­ლის­
ძი­რი­თა­დი­ მიზ­ნე­ბია:­ კერ­ძო­ სექ­ტო­რის­ კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­
რი­ან­ობ­ის­ამ­აღ­ლე­ბა;­დამ­წყე­ბი­ბიზ­ნე­სე­ბის­მხარ­და­ჭე­რა;­
კვლევის შედეგები მიკ­რო­ და­ მცი­რე­ მე­წარ­მე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­შეწ­
ყო­ბა­(პროგ­რამ­“აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლოს”­ფარ­გლებ­ში),­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ ხა­ზი­ გა­ეს­ვას­ იმ­ გა­რე­მო­ებ­ას,­ რომ­ მე­წარ­მე­სუ­ბი­ექ­ტე­ბის­ფი­ნან­სუ­რი­და­ტექ­ნი­კუ­რი­მხარ­და­
კვლე­ვის­ჩა­ტა­რე­ბის­სა­მიზ­ნე­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტე­ბი­–­თეთ­ ჭე­რა,­ რე­გი­ონ­ულ­ ბაზ­რებ­ზე­ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი­ ად­გი­ლობ­
რიწყა­როც­ და­ წალ­კაც­ –­ მი­ეკ­უთ­ვნე­ბა­ მა­ღალ­მთი­ანი­ რი­ვი­პრო­დუქ­ცი­ის­ხა­რის­ხის­ზრდის­წა­ხა­ლი­სე­ბა­და­დი­
რაიონების­რიცხვს,­სა­დაც­სა­ხელ­მწი­ფოს­მი­ერ­მე­წარ­მე­ ვერ­სი­ფი­კა­ცია.
ებ­ის­თვის­ გარ­კვე­ული­ შე­ღა­ვა­თე­ბია­ და­წე­სე­ბუ­ლი­ სა­გა­
და­სა­ხა­დო­კუთხით.­აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­რომ­ორ­ივე­რაიონში­ მიკ­რო,­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ბიზ­ნე­სის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­კენ­
ხელ­საყ­რე­ლი­ ბუ­ნებ­რივ­კლი­მა­ტუ­რი­ პი­რო­ბე­ბია­ სა­სოფ­ მი­მარ­თუ­ლი­სა­ხელ­მი­წი­ფო­პროგ­რა­მე­ბი­ით­ვა­ლის­წი­ნებს­
ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ სა­წარ­მო­ებ­ლად.­ თუმ­ მე­წა­რე­ებ­ის­თვის­ ფი­ნან­სებ­სა­ და­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­ზე­
ცა,­ კო­მერ­ცი­ული­ კრე­დი­ტე­ბის­ სიძ­ვი­რე­ და­ კა­პი­ტა­ლის­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­ზრდას,­ტექ­ნი­კურ­მხარ­და­ჭე­რას­და­
ალ­ტერ­ნა­ტი­ული­ წყა­რო­ებ­ის­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ სა­ხელ­წი­ფო­ სა­კონ­სულ­ტა­ციო­მომ­სა­ხუ­რე­ბას.
პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ინ­ფრო­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ და­ ცნო­ბი­
ერ­ებ­ის­ამ­აღ­ლე­ბის­მნიშ­ვნე­ლო­ბას­კი­დევ­უფ­რო­ზრდის,­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ 2014­ წელ­სვე­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მთავ­
ხო­ლო­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბა­პერ­სპექ­ტი­ვებს­ქმნის­პროგ­ რო­ბამ­ და­ამ­ტკი­ცა­ კი­დევ­ ერ­თი­ დო­კუ­მენ­ტი­ –­ „2015­2017­
რა­მის­ მი­მართ­ ინ­ტე­რე­სის­ გა­მო­ხატ­ვის­ და­ პროგ­რა­მა­ში­ წლე­ბის­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ რე­გი­ონ­ული­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
ჩარ­თვის­თვის. პროგ­რა­მა“.­ არ­სე­ბი­თად,­ პროგ­რა­მა­ წარ­მო­ად­გენს­ ევ­
თეთ­რიწყა­როს­ და­ წალ­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებს­ დი­ვერ­ რო­კავ­ში­რის­ ან­ალ­ოგი­ური­ და­გეგ­მვის­ სტან­დარ­ტებ­თან­
სი­ფი­ცი­რე­ბუ­ლი­ ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ შექ­ მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ და­ახ­ლო­ებ­ულ­ პირ­ველ­ უწყე­ბა­თა­შო­რის­
მნის­ მა­ღა­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალი­ გა­აჩ­ნი­ათ,­ თუმ­ცა­ არ­სე­ბუ­ლი­ პროგ­რა­მულ­ და­ვა­ლე­ბას­ რე­გი­ონ­ული­ გან­ვი­თა­რე­ბი­სა­
მდგო­მა­რე­ობ­ის­ან­ალ­იზ­ის­შე­დე­გად­(წყა­რო­–­თეთ­რიწყა­ და­ რე­გი­ონ­ული­ გა­თა­ნაბ­რე­ბის­ კუთხით.­ იგი­ აერ­თი­ან­

136
ებს­რამ­დე­ნი­მე­სა­მი­ნის­ტროს­ძა­ლის­ხმე­ვას­და­შე­სა­ბა­მის­
პროგ­რა­მულ­ ღო­ნის­ძი­ებ­ათა­ ერ­თობ­ლი­ობ­ას.­ პროგ­რა­მა­
შედ­გე­ბა­5­პრი­ორ­იტ­ეტ­ის­აგ­ან,­რომ­ლე­ბიც,­თა­ვის­მხრით,­
მო­იც­ავს­დე­ტა­ლურ­ღო­ნის­ძი­ებ­ებს,­მათ­შო­რის­მცი­რე­და­
სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ის­მხარ­და­ჭე­რას­და­ახ­ალი­სა­მუ­შაო­
ად­გი­ლე­ბის­ შექ­მნას.­ ამ­ პროგ­რა­მულ­ და­ვა­ლე­ბას­ ორი­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ამ­ოც­ანა­აქ­ვს:­
ცი­ალ­ურ­ად­ ორ­გა­ნი­ზე­ბულ­ შეხ­ვედ­რებ­ზე­ დას­წრე­ბა,­ ხო­
ლო­ის­ეთ­და­სახ­ლე­ბა­ში,­სა­დაც­სა­თე­მო­ცენ­ტრი­ან­არ­ას­
ამ­თავ­რო­ბო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ები­აქ­ტი­ურ­ად­ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებ­ენ,­
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ხელ­საყ­რელ­წყა­როდ­და­სა­ხელ­და­სა­თე­მო­
ცენ­ტრში­ გა­მარ­თუ­ლი­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ (რე­
გი­ნა­ლუ­რი­წარ­მომ­დგენ­ლე­ბის­მი­ერ­შეხ­ვედ­რე­ბი­ტარ­დე­
ბა­ყვე­ლა­რაიონულ­ცენ­ტრში­და­ას­ევე,­დიდ­სოფ­ლებ­ში).

1)­ეკ­ონ­ომ­იკ­ური­გან­ვი­თა­რე­ბის­და­ახ­ალი­სა­მუ­შაო­ად­გი­ მცი­რე­თუ­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ში­ან­მე­წარ­მე­ობ­ის­მსურ­
ლე­ბის­ შექ­მნის­ ხელ­შეწყო­ბა,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ იმ­ რე­გი­ ვე­ლებ­ში­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ნის­და­ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­
ონ­ებ­ში,­სა­დაც­და­საქ­მე­ბის­დო­ნე­და­ბა­ლია;­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­ გაზ­რდის­ გზად­ გა­მო­კითხუ­ლი­ მე­
წარ­მე­ებ­ის­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­მი­იჩ­ნევს­მე­ტი­სა­ინ­ფრო­მა­ციო­
2)­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ცხოვ­რე­ბის­ დო­ნის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბა,­ გან­ შეხ­ვედ­რის­ ჩა­ტა­რე­ბის­ აუც­ილ­ებ­ლო­ბას­ ად­გი­ლობ­რივ­
სა­კუთ­რე­ბით­სოფ­ლად­და­ნაკ­ლე­ბად­გან­ვი­თა­რე­ბულ­ზო­ მო­სახ­ლე­ობ­ას­თან.­უდ­ავოა,­რომ­ცალ­კე­ული­სა­ინ­ფორ­მა­
ნებ­ში.­ ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ სამ­სა­ხუ­რე­ბის­ ად­გი­ლობ­რივ­ დო­
ნე­ებ­ზე­ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბამ­ ძა­ლი­ან­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ რო­ლი­
კვლე­ვის­ერთ­ერ­თი­ამ­ოც­ანა­ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­დო­ შე­ას­რუ­ლა­ და­ მო­მა­ვალ­შიც­ შე­ას­რუ­ლებს­ ქვე­ყა­ნა­ში­ აგ­
ნის­დად­გე­ნაა,­ამ­იტ­ომ­შერ­ჩე­ულ­რეს­პო­დენ­ტებ­თან­–­მე­ რა­რუ­ლი­ სექ­ტო­რის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ თვალ­საზ­რი­სით.­ მი­
წარ­მე­ებ­თან­ გა­სა­უბ­რე­ბის­ დროს­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბის­ უხ­ედ­ავ­ად­ ამ­ისა,­ რეს­პო­დენ­ტე­ბის­ ნა­წილს­ მი­აჩ­ნია,­ რომ­
გზებს,­ხა­რის­ხს­და­სხვა­სა­ჭი­რო­ებ­ებს­გა­ეს­ვა­ხა­ზი,­ას­ევე,­ სპე­ცი­ალ­ურ­ად­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბის­თვის­ სა­ინ­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია­ მა­თი­ მო­საზ­რე­ბე­ბი­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ ფორ­მა­ცი­სო­ცენ­ტრის­ან­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ოთ­ახ­ის­გახ­სნა,­
გაზ­რდას­თან­და­კავ­ში­რე­ბით. თუნ­დაც­ სე­ზო­ნუ­რად,­ მო­სახ­ლე­ობ­აში,­ ან­ მე­წარ­მე­ებ­ში­
ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნეს­ აამ­აღ­ლებს.­ მე­წარ­მე­ებ­ის­
გა­მო­კითხუ­ლი­ 10­ რეს­პო­დენ­ტი­დან­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­ ნა­წი­ლის­ აზ­რით,­ ინ­ფორ­მი­რე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ სა­ინ­ფორ­
რა­მე­ბის,­კერ­ძოდ­–­„აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­შის“­შე­სა­ხებ­ მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტრე­ბის­ რო­ლის­ გაზ­რდა­ და­
ინ­ფორ­მა­ცი­ას­ ყვე­ლა­ რეს­პონ­დენ­ტი­ ფლობს,­ თუმ­ცა­ ინ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­ ინ­ფორ­
ფორ­მა­ცი­ის­ წყა­რო­ მათ­თვის­ გან­ხვა­ვე­ბუ­ლია:­ რეს­პონ­ მი­რე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ გაზ­რდის­ ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­ ხელ­მი­საწ­
დენ­ტე­ბის­ უმ­რავ­ლსო­ბა­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ წყა­როდ­ ას­ახ­ელ­ ვდო­მო­ბას.­ რამ­დე­ნი­მე­ მე­წარ­მის­გან­ გაჟღერ­და­ მო­საზ­
ებს­სო­ცი­ალ­ურ­მე­დი­ას,­ინ­ტერ­ნეტს­და­მე­დია­სა­შუ­ლე­ბას,­ რე­ბა,­ რომ­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ კამ­პა­ნი­ებ­ში­ წა­რამ­ტე­ბუ­ლი­
ზო­გი­ერ­თმა­რეს­პო­დენ­ტებ­მა­ინ­ფორ­მა­ცია­სპე­ცი­ალ­ურ­ად­ ბე­ნე­ფი­ცი­არ­ებ­ის­ჩარ­თვა­მე­ტად­შე­დე­გი­ანი­იქ­ნე­ბო­და.
გა­მარ­თუ­ლი­შეხ­ვედ­რი­და­ნაც­მი­იღ­ეს,­რო­მე­ლიც­ჩა­ტარ­და­
სხვა­დას­ხვა­ად­გი­ლას.­მა­გა­ლი­თად­შეგ­ვიძ­ლია­და­ვა­სა­ხე­ მა­გა­ლი­თად,­ წალ­კის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სოფ.­ თრი­ელ­
ლოთ­კო­დის­დევ­ნილ­თა­და­სახ­ლე­ბა­ში­მოქ­მე­დი­სა­თე­მო­ ეთ­ში­ მცხოვ­რე­ბი­ მე­წარ­მე­ ეთ­ერ­ ვა­ნა­ძე,­ რო­მელ­საც­ აქ­
გა­ნათ­ლე­ბის­ცენ­ტრი. ვს­ რძის­ სა­წარ­მო­ „ამ­ხა­ნა­გო­ბა­ LE“,­ აცხა­დებს,­ რომ­ მი­სი­
მე­ზო­ბე­ლი,­რო­მე­ლიც­„აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­პროგ­
მე­წარ­მე­ებ­ის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბის­თვის­ ინ­ფორ­მა­ცია­ და­მაკ­მა­ რა­მის­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ ბე­ნე­ფი­ცი­არია,­ მა­გა­ლი­თი­ გახ­და­
ყო­ფი­ლე­ბე­ლი­ აღ­მოჩ­ნდა,­ თუმ­ცა,­ სა­კითხში­ დე­ტა­ლუ­რად­ მის­თვის­ და­ ამ­ან­ გა­და­აწყვე­ტი­ნა,­ თა­ვა­დაც­ ეც­ადა­ მო­ნა­
გა­სარ­კვე­ვად,­ და­მა­ტე­ბი­თი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მო­ძი­ება­ მა­ინც­ წი­ლე­ობა.­ ახ­ლა­ ის­იც­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ ბე­ნე­ფი­ცი­არია.­ მას­
დას­ჭირ­დათ.­და­მა­ტე­ბი­თი­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მო­ძი­ებ­ის­გზე­ბად­ თა­ნაც­მო­დი­ან­კონ­სულ­ტა­ცი­ის­მი­სა­ღე­ბად­და­კარგ­მა­გა­
და­სა­ხელ­და­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ დე­ტა­ლუ­რი­ მო­ძი­ება­ რო­გორც­ ლი­თად­იქ­ცა­თა­ვი­სი­სოფ­ლის­მო­სახ­ლე­ობ­ის­თვის.­ას­ევე,­
ინ­ტერ­ნე­ტის­სა­შუ­ალ­ებ­ით,­ისე,­რე­გი­ონ­ალ­ური­(მარ­ნე­ულ­ იგი­უახ­ლო­ეს­მო­მა­ვალ­ში­გეგ­მავს­თა­ვი­სი­სა­წარ­მოს­გა­
ში)­ თუ­ თბი­ლი­სის­ ოფ­ის­ში­ სტუმ­რო­ბით­ და­ პი­რა­დი­ კონ­ ფარ­თო­ებ­ას.
ტაქ­ტის­ ჩარ­თვით­ (კონ­სულ­ტა­ცი­ის­ გავ­ლა)­ პროგ­რა­მით­ ­
მო­სარ­გებ­ლე­ებ­თან.­ შე­კითხვა­ზე,­ თუ­ სა­იდ­ან­ უფ­რო­ ხელ­ აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­ რომ­ პროგ­რა­მით­ მო­სარ­გებ­ლე­ და­ არ­
საყ­რე­ლი­ იქ­ნე­ბო­და­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­ღე­ბა,­ რეს­პონ­დენ­ ამ­ოს­არ­გებ­ლე­ მე­წარ­მე­ებ­იც­ თა­ნაბ­რად­ გა­მოთ­ქვა­მენ­
ტე­ბის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბას­ მი­აჩ­ნია,­ რომ­ პი­რა­დი­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მებ­ში­ და­ კერ­ძოდ,­ „აწ­არ­მოე­ სა­
კონ­კრე­ტუ­ლი­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მის­წარ­მო­მად­გე­ნელ­ ქარ­თვე­ლო­ში“­ ჩარ­თვის­ სურ­ვილს­ (თუმ­ცა,­ პრო­ექ­ტის­
თან­ყვე­ლა­ზე­ხელ­საყ­რე­ლი­გზაა­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­სა­ღე­ბად.­ ბე­ნე­ფი­ცი­არ­ებს­ ხელ­მე­ორ­ედ­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ შე­საძ­ლებ­
ას­ეთი­შეხ­ვედ­რე­ბის­მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ყვე­ლა­სო­ფელ­ში­ჩა­ ლო­ბა­ არ­ აქ­ვთ).­ ინ­ტე­რე­სი­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ სხვა­ სა­ხელ­მწი­
ტა­რე­ბის­ სურ­ვილს­ კი­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ რეს­პო­დენ­ტი­ გა­ ფო­პროგ­რა­მებ­ში­ჩარ­თვის­მი­მარ­თაც,­რო­გო­რი­ცაა­„და­
მოთ­ქვამს­–­რო­გორც­მე­წარ­მე­ები,­ისე­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­ ნერ­გე­ მო­მა­ვა­ლი“,­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ და­ შემ­ნახ­ვე­ლი­
კონ­სულ­ტა­ციო­სამ­სა­ხუ­რის­თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი. სა­წარ­მო­ებ­ის­თა­ნა­და­ფი­ნან­სე­ბა­და­ა.შ.

ინ­ფორ­მა­ცი­ის­მი­წო­დე­ბის­ხელ­საყ­რელ­გზად­გა­მო­იკ­ვე­თა­ პროგ­რა­მით­არ­ამ­ოს­არ­გებ­ლე­მე­წარ­მე­ებ­თან­პროგ­რა­მა­
ას­ევე,­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტრე­ბი,­ სპე­ ში­ ჩარ­თვის­ პერ­სპექ­ტი­ვე­ბის­ თვალ­საზ­რი­სით,­ მნიშ­ვნე­

137
 ლო­ვა­ნია­ იმ­ის­ გარ­კვე­ვა,­ თუ­ რამ­დე­ნად­ აქ­ვთ­ მათ­ მზა­
ობა­ და­ შე­სა­ბა­მი­სი­ რე­სურ­სი­ სა­ხელ­წი­ფო­ პროგ­რა­მებ­ში­
ჩარ­თვის­თვის.­ აღ­მოჩ­ნდა,­ რომ­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ყვე­ლა­ზე­
მეტ­ ნა­წილს­ გა­აჩ­ნია­ კონ­კრე­ტუ­ლი­ გეგ­მა,­ რის­ მი­ხედ­ვი­
თაც­ აპ­ირ­ებს­ იმ­ოქ­მე­დოს.­ ას­ევე,­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ თქმით,­
მათ­ გა­აჩ­ნი­ათ­ ტექ­ნი­კუ­რი­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბა,­ რე­გის­ტრი­რე­
ბუ­ლი­უძ­რა­ვი­ქო­ნე­ბა,­გარ­კვე­ულ­გა­მოც­დი­ლე­ბა­მი­ღე­ბუ­
ლი­მე­წარ­მე­ები­ფლო­ბენ­ინ­ტე­ლექ­ტუ­ალ­ურ­რე­სურ­სს­და­
სა­ხუ­ლი­გეგ­მის­გან­სა­ხორ­ცი­ლებ­ლად.­თუმ­ცა­ად­ამი­ან­ური­
რე­სურ­სის­–­მუ­შა­ხე­ლის­არ­არ­სე­ბო­ბამ­შე­იძ­ლე­ბა­შე­აფ­ერ­
ხოს­პრო­ექ­ტის­გან­ხორ­ცი­ელ­ება­(ზოგ­ჯერ­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მუ­შა­ხე­ლი­უარს­ამ­ბობს­მუ­შა­ობ­აზე­სო­ცი­ალ­ური­სტა­ტუ­სის­
მოხ­სნის­სა­შიშ­რო­ებ­ის­გა­მო).­გარ­და­მუ­შა­ხე­ლი­სა,­მე­წარ­
მე­თა­ნა­წილ­მა­აღ­ნიშ­ნა,­რომ­ად­გილ­ზე,­რაიონებში­სპე­
ცი­ალ­იზ­ირ­ებ­ული­კად­რე­ბის­არ­არ­სე­ბო­ბაც­ხში­რად­ქმნის­
სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­დარ­გში­რა­იმე­წა­მოწყე­ბა­ზე­უარ­ის­
თქმის­მი­ზეზს.
მა­გა­ლი­თად,­წალ­კის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი.­და­ვით­გი­ორ­გა­ძე­ ­
–­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სფე­რო­ში­მე­წარ­მე­ობ­ის­მსურ­ვე­ მა­გა­ლი­თად,­ თა­მარ­ მა­ღალ­და­ძეს­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ „აღ­ორ­
ლი.­ ამ­ჟა­მად­ მოღ­ვა­წე­ობს­ სას­ტუმ­როს­ ბიზ­ნეს­ში­ და­ ინ­ ძი­ნე­ბი­დან“,­ აქ­ვს­ ჟო­ლოს­ და­ მარ­წყვის­ ბა­ღე­ბი.­ მას­ „აწ­
ფრას­ტრუქ­ტუ­რულ­პრო­ექ­ტებ­ში.­ის­ამ­ბობს:
„ყვე­ლა­ზე­მე­ტად­მჭირ­დე­ბა­კვა­ლი­ფი­ცი­ური­აგ­რო­ნო­მი­აქ,­
ად­გილ­ზე,­ წალ­კა­ში“.­ გეგ­მავს­ კარ­ტო­ფი­ლის­ დი­დი­ რა­ოდ­
ენ­ობ­ით­ მოყ­ვა­ნას,­ ამ­არ­აგ­ებ­და­ ჰი­პერ­მარ­კეტ­ „გუდ­ვილს“­ სხვა­დას­ხვა­ ქარ­ხნებ­სა­ თუ­ სა­კონ­დი­ტო­რებ­თან­ და­კავ­ში­
კარ­ტო­ფი­ლით,­ თუმ­ცა,­ თუ­ გა­აგ­რძე­ლებს­ და­ გა­აფ­არ­თო­
ვებს­ წარ­მო­ებ­ას,­ მხო­ლოდ­ ში­და­ ბაზ­რის­ ათ­ვი­სე­ბით­ არ­
დაკ­მა­ყო­ფილ­დე­ბა.­ ამ­ მიზ­ნის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­აში­ და­ მიღ­
წე­ვა­ში­ ის­ (და­ სხვა­ მე­წარ­მე­ებ­იც)­ გა­მოკ­ვე­თი­ლად­ სა­უბ­
რო­ბენ­ ინ­დი­ვი­დუაური­ მიდ­გო­მე­ბის­ სა­ჭი­რო­ებ­აზე­ სა­ხელ­
მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბის­ გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­ პრო­ცეს­ში.­ “ამ­
მო­მენ­ტის­თვის­ გა­მაჩ­ნია­ რამ­დე­ნი­მე­ ჰექ­ტა­რი­ მი­წა,­ ას­ევე,­
შე­მიძ­ლია­მო­ვი­ძიო­კი­დევ­მე­ტი,­გა­მაჩ­ნია­გარ­კვე­ული­ტექ­
ნი­კუ­რი­ აჭ­ღურ­ვი­ლო­ბა,­ მაგ­რამ­ არ­ას­რუ­ლი.­ სა­ხელ­მწი­ფო­
პროგ­რა­მე­ბით­შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ჩე­მი­ტექ­ნი­კით­თუ­სხვა­რე­
სურ­სით­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა,­მაგ­რამ­ვფიქ­რობ,­რომ­სა­ჭი­როა­
ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ურ­ად,­ჩე­მი­კონ­კრე­ტუ­ლი­სა­ჭი­რო­ებ­ებ­ის­დაკ­
მა­ყო­ფი­ლე­ბას­ უზ­რუნ­ველ­ყოფ­დეს­ პროგ­რა­მა,“­ –­ ამ­ბობს­
და­ვით­გი­ორ­გა­ძე.­
აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია,­რომ­პროგ­რა­მით­მო­სარ­გებ­ლე­ებ­იც­სი­ამ­
ოვ­ნე­ბით­ჩა­ერ­ვე­ბოდ­ნენ­სხვა­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მა­ში,­
რო­მე­ლიც­მათ­წარ­მო­ებ­ის­გა­ფარ­თო­ებ­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­
ბას­მის­ცემს.­
მა­გა­ლი­თად,­გი­ული­რო­მე­ლაშ­ვი­ლი­აწ­არ­მო­ებს­ჩირს­და­
ჩურ­ჩხე­ლას.­ იგი­ სა­მა­ჩაბ­ლო­დან­ დევ­ნი­ლია,­ ცხოვ­რობს­
თეთ­რიწყა­როს­ მუნ­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ სოფ.­ კო­და­ში.­ „აწ­არ­
მოე­სა­ქარ­თვე­ლოს“­ფარ­გლებ­ში­შე­იძ­ინა­ჩი­რის­და­ჩურ­
ჩხე­ლის­ საშ­რო­ბი­ მოწყო­ბი­ლო­ბა.­ ჩურ­ჩხე­ლას­ მა­ნამ­დეც­
ყიდ­და,­ თუმ­ცა­ ახ­ლა­ მე­ტი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ დამ­ზა­დე­ბა­ შე­
უძ­ლია,­რად­გან­დამ­ზა­დე­ბი­დან­3­დღე­ში­ჩურ­ჩხე­ლა­გა­სა­
ყი­დად­მზა­დაა.­ვი­ნა­იდ­ან­იგი­სო­ფელ­ში­გზას­თან­ახ­ლოს­
ცხოვ­რობს­ და­ ბა­ნე­რიც­ თბი­ლი­სი­მარ­ნე­ულ­ის­ ცენ­ტრა­
ლურ­მა­გის­ტრალ­თან­ახ­ლოს­გა­ნა­თავ­სა,­მის­პრო­დუქ­ცი­
138
აზე­მოთხოვ­ნაც­გა­იზ­არ­და.­მოთხოვ­ნის­გაზ­რდა­კი­ახ­ალი­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­ძი­ებ­ის­სა­ჭი­რო­ებ­ას­ავ­ლენს.­სი­ამ­ოვ­ნე­
ბით­მი­იღ­ებ­და­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ას­სხვა­პრო­ექ­ტშიც,­ან­ის­ევ­
„აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­(თუ­ამ­ას­პროგ­რა­მა­სა­მო­მავ­
ლოდ­და­უშ­ვებს)­და­პრო­დუქ­ტის­გაზ­რდი­ლი­მოთხოვ­ნის­
და­საკ­მა­ყო­ფი­ლებ­ლად­ შე­იძ­ენ­და­ ახ­ალ­ და­ უფ­რო­ დიდ­
საშ­რობ­ აპ­არ­ატს.­ რო­გორც­ თვი­თო­ნაც­ აღ­ნიშ­ნავს,­ პრო­
დუ­ქი­აზე­ მოთხოვ­ნის­ გაზ­რდამ­ გა­უჩ­ინა­ სურ­ვი­ლი,­ რომ­
გა­აშ­ენ­ოს­კაკ­ლის­და­კენ­კრის­სა­კუ­თა­რი­ბა­ღე­ბი.­
„აწ­არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­და­სხვა­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­
რა­მა­ში­მე­წარ­მე­ებ­ის­ან­მე­წარ­მე­ობ­ის­მსურ­ვე­ლე­ბის­ჩარ­
თუ­ლო­ბის­ გაზ­რდის­თვის­ სა­ხელ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ კი­დევ­
არა­ერ­თი­კონ­კრე­ტუ­ლი­ღო­ნის­ძი­ებ­ის­გა­ტა­რე­ბაა­სა­ჭი­რო.­
კვლე­ვის­ ჩა­ტა­რე­ბის­ დროს­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ უმ­რავ­ლე­
სო­ბის­გან­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხრი­დან­ აუც­ილ­ებ­ელ­ სა­ჭი­რო­
ებ­ად­ და­სა­ხელ­და­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­ გა­სა­ღე­ბის­ ბაზ­რის­
მო­ძი­ებ­აში­დახ­მა­რე­ბა.
არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­ პროგ­რა­მით­ არ­ უს­არ­გებ­ლია,­
აღ­ნიშ­ნავს,­რომ­სა­ხელ­მწი­ფოს­და­ყვე­ლა­იმ­ორ­გა­ნი­ზა­
ცი­ის­მხრი­დან,­რო­მე­ლიც­პროგ­რა­მის­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­აშია­
ჩარ­თუ­ლი,­აუც­ილ­ებ­ელია­გა­უწი­ონ­მე­წარ­მეს­დახ­მა­რე­ბა­
რე­ბა­სა­და­ზო­გა­დად,­გა­სა­ღე­ბის­ბაზ­რის­მო­ძი­ებ­აში.
გა­სა­ღე­ბის­ ბაზ­რის­ მო­ძი­ებ­ის­ შემ­დეგ­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­და­ბიზ­ნეს­პრო­ექ­ტებ­ში­ჩარ­თვის­
თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ხედ­ვა­ აღ­მოჩ­ნდა­ სა­ხელ­მწი­ფოს­
მხრი­დან­(და­ყვე­ლა­გან­მა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ელი­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის­
მხრი­დან),­ნდო­ბის­ამ­აღ­ლე­ბის­მიზ­ნით,­გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის­
ხელ­შეწყო­ბა.
მა­გა­ლი­თად,­ჯა­ბა­კალ­მა­ხე­ლი­ძე­თეთ­რიწყა­როს­მუ­ნი­ცი­
პა­ლი­ტე­ტის­სოფ.­ჯორ­ჯი­აშ­ვი­ლი­დან,­ეწ­ევა­მეფ­რინ­ვე­ლე­
ობ­ას:
„მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ მი­მაჩ­ნია,­ რომ­ თი­თოეულ­ საპ­რო­ექ­ტო­
იდე­ას­თან­ახ­ლდეს­დე­ტა­ლუ­რი­არ­გუ­მენ­ტე­ბი­იდე­ის­მე­ორე­
ეტ­აპ­ზე­ გა­დას­ვლას­თან­ ან­ ვერ­ გა­დას­ვლას­თან­ და­კავ­ში­
რე­ბით.­ ეს­ გაზ­რდის­ მე­წარ­მე­ებ­ში­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პროგ­რა­მის­
მი­მართ­ სან­დო­ობ­ას­ და­ გაზ­რდის­ პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­თვის­
მსურ­ველ­თა­რიცხვს,“­–­აცხა­დებ­ს­კალ­მა­ხე­ლი­ძე.
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ იმ­ის­ ხაზ­გას­მა,­ რომ­ გა­მო­კით­ხუ­ლი­ მე­
წარ­მე­ებ­ის­(ას­ევე,­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ცენ­
ტრის­ თა­ნამ­შრომ­ლე­ბის­ ნა­წი­ლი)­ მი­იჩ­ნევს,­ რომ­ რა­ი­
ო­ნულ­ თუ­ მუ­ნი­ცი­პა­ლურ­ ცენ­ტრში­ უნ­და­ მო­ეწ­ყოს­ ერ­თი­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ოთ­ახი,­ან­სივ­რცე­გა­ნათ­ლე­ბის­ამ­აღ­ლე­ბის­
კუთ­ხით,­რაც­გუ­ლის­ხმობ­საპ­რო­ექ­ტო­გა­ნაც­ხა­დე­ბის­შევ­
სე­ბა­ში­დახ­მა­რე­ბას­და­სწავ­ლას,­პრო­ექ­ტე­ბის­და­წე­რა­ში­
დახ­მა­რე­ბას,­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­პრი­ორ­იტ­ეტ­ულ­დარ­
გებ­ში,­მი­მარ­თუ­ლე­ბებ­ში­მე­წარ­მე­ებ­ის­დაკ­ვა­ლი­ან­ებ­ას.
სა­ინ­ფორ­მა­ცი­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ცენ­ტრის­კვლე­ვა­ში­ჩარ­
თულ­ თა­ნამ­შრო­მელ­თა­ აზ­რი­ პროგ­რა­მის­ ფი­ნან­სურ­ ნა­
წილ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლია.­ ორ­ივე­ რეს­
პონ­დენ­ტი­ხაზს­უს­ვამს­იმ­გა­მოც­დი­ლე­ბას,­რაც­ამ­წლე­ბის­
გან­მავ­ლო­ბა­ში­ პროგ­რა­მის­ გან­ხრო­ცი­ელ­ებ­ის­ პე­რი­ოდ­
ში­დაგ­როვ­და.­ერ­თის­აზ­რით,­პროგ­რა­მის­ბი­უჯ­ეტი­უნ­და­
გა­იზ­არ­დოს­ 30,000­ ლა­რამ­დე,­ ხო­ლო,­ მე­ორე­ ფიქ­რობს,­
რომ­თან­ხე­ბის­გა­ნა­წი­ლე­ბას­თან­და­მიზ­ნობ­რივ­ხარ­ჯვას­
თან­პროგ­რა­მის­გან­მა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ებს­დი­დი­სიფ­რთხი­ლე­
მარ­თებთ,­გან­სა­კუთ­რე­ბით,­თუ­მე­წარ­მე­დამ­წყე­ბია­და­არ­
აქ­ვს­გა­მოც­დი­ლე­ბა.­
„აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­ ჩარ­თვის­თვის­ ძი­რი­თა­დი­
სა­კითხე­ბის­ პრი­ორ­იტ­ეტ­ებ­ად­ და­ლა­გე­ბი­სას­ მე­წარ­მე­
თა­ მო­საზ­რე­ბე­ბი­ თა­ნაბ­რად­ გა­და­ნა­წილ­და­ და­ ყვე­ლა­ზე­
პრი­ორ­იტ­ეტ­ულ­ად­და­სა­ხელ­და­კონ­კრე­ტუ­ლი­გეგ­მის­არ­
სე­ბო­ბა­ და­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა­ ფი­ნან­სებ­ზე.­ ამ­ას­ მოჰ­ყვა­
ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა­ინ­ფორ­მა­ცი­აზე,­ტექ­ნი­კუ­რი­აღ­ჭურ­ვი­
ლო­ბის­ქო­ნა­და­სხვა­და­მა­ტე­ბით­რე­სურ­სე­ბი.
პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­თვის­ მთა­ვარ­ მიზ­ნად­ მე­წარ­მე­ები­ ას­
ახ­ელ­ებ­ენ­ ფი­ნან­სუ­რი­ დახ­მა­რე­ბის­ მი­ღე­ბის­ შე­საძ­ლებ­
ლო­ბას­ და­ წარ­მო­ებ­ის­ დაწყე­ბას/გა­ფარ­თო­ებ­ას.­ ას­ევე,­
სა­კუ­თა­რი­ბიზ­ნე­სის­გან­ვი­თა­რე­ბის­პა­რა­ლე­ლუ­რად,­ქარ­
თუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ებ­ის­გაზ­რდას­და­პო­პუ­ლა­რი­
ზა­ცია­ხელ­შეწყო­ბას.
გა­მო­კითხუ­ლი­რეს­პო­დენ­ტე­ბი­და­დე­ბი­თად­აფ­ას­ებ­ენ­სა­
ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბის­სარ­გებ­ლო­ბის­მაჩ­ვე­ნე­ბელს.­
ზე­მოთ­ ჩა­მოთ­ვლი­ლი­ მა­გა­ლი­თე­ბი­ თუ­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­
ინ­ფორ­მა­ცია­ (მი­უხ­ედ­ავ­ად­ მხო­ლოდ­ 10­ რეს­პო­დენ­ტი­სა)­
იძ­ლე­ვა­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ შე­ჯე­რე­ბის­ და­ ამ­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­
გა­დაჭ­რის­თვის­ რჩე­ვე­ბის­ და­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­ ჩა­მო­ყა­
ლი­ბე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას,­ რო­გორც­ პროგ­რა­მის­ გან­მა­
ხორ­ცი­ლებ­ლე­ბის,­ისე­სხვა­მე­წარ­მე­ებ­ის­ან­მე­წარ­მე­ობ­ის­
მსურ­ვე­ლე­ბის­მი­მართ.
დასკვნები და რეკომენდაციები
კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბის­ან­ალ­იზ­ით­გა­მოვ­ლინ­და­შემ­დე­გი­ძი­
რი­თა­დი­გა­მოწ­ვე­ვე­ბი:
•­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ მიდ­გო­მის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა/არ­არ­სე­
ბო­ბა­მე­წარ­მე­ებ­ის­მი­მართ;
•­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სივ­რცე­ებ­ის­არ­არ­სე­ბო­ბა­სპე­ცი­ალ­
ურ­ად­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­ფორ­
მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ და­ ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ დო­ნის­ ას­ამ­აღ­
ლებ­ლად;
•­ სეგ­მენ­ტა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­დამ­წყებ­და­შემ­დგარ­მე­
წარ­მე­ებს­შო­რის;­
•­ იურ­იდი­ული­ პრო­ცე­დუ­რე­ბის­ გავ­ლი­სას/რე­გიტ­რა­
ცი­ის­ას­ მე­წა­მე­ებ­ის­თვის­ შექ­მნი­ლი­ არ­ახ­ელ­საყ­რე­
ლი­გა­რე­მო;­
•­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ ცენ­ტრე­ბის­ არ­
ას­აკ­მა­რი­სი­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ინ­ფორ­მი­
რე­ბის­თუ­დახ­მა­რე­ბის­პრო­ცეს­ში;
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მუნ­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­ ნაკ­ლე­ბი­ ჩარ­
თუ­ლო­ბა­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბის­ შე­სა­ხებ­ ინ­
ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­თუ­ზო­გა­დად,­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­
ის­პრო­ცე­სებ­ში;
•­ პროგ­რა­მის­ პრო­ცე­სე­ბის­ გამ­ჭვირ­ვა­ლე­ობ­ის­ ნაკ­
ლე­ბო­ბა;
•­ პროგ­რა­მა­ში­ ჩარ­თვის­ მსურ­ველ­თათ­ვის­ თა­ნა­მო­
ნა­წი­ლე­ობ­ის­მა­ღა­ლი­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი;­
•­ გა­სა­ღე­ბის­ ბაზ­რის­ მო­ძი­ებ­აში­ სა­ხელ­მი­ფოს­ არ­ას­
აკ­მა­რი­სი­ჩარ­თუ­ლო­ბა;
•­ ერთ­ კონ­კრე­ტულ­ პროგ­რა­მა­ში,­ „აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­
თვე­ლო­ში“­ მე­ორ­ეჯ­ერ­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ შე­უძ­ლებ­
ლო­ბა;­
•­ ად­გილ­ზე­ სპე­ცი­ალ­იზ­ებ­ული­ კად­რე­ბის­ არ­არ­სე­ბო­
ბა;
•­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ შეხ­ვედ­რე­ბის­ არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ რა­
ოდ­ენ­ობა;
•­ წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ მე­წარ­მე­ებ­ის,­ პროგ­რა­მით­ მო­სარ­
გებ­ლე­ებ­ის­ნაკ­ლე­ბი­რეკ­ლა­მი­რე­ბა­და­PR;­
•­ სა­ხელ­წი­ფოს­ მხრი­დან­ –­ იქ­ნე­ბა­ ეს­ ად­გი­ლო­რი­ვი­
თუ­ცენ­ტრა­ლუ­რი­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა­–­რეკ­ლა­მი­რე­ბის­
და­ბრენ­დინ­გის­ნაკ­ლე­ბი­ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა­და­რე­გუ­
ლა­ცი­ები­პროგ­რა­მის­ბე­ნე­ფი­ცი­რე­ბის­თვის.­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­პროგ­რა­მის­მე­ნეჯ­მენ­ტის
გუნ­დს:
•­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თუ­ ცენ­ტრა­ლუ­რი­ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის­
კო­ორ­დი­ნი­რე­ბუ­ლი­ მუ­შა­ობ­ის­ შე­დე­გად­ გა­იწ­ერ­ოს­
რაიონულ­ ცენ­ტრებ­ში­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ სა­სოფ­ლო­
სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ გა­მო­ფე­ნე­ბის­ რე­გუ­ლა­
რუ­ლად­ ჩა­ტა­რე­ბის­ ვალ­დე­ბუ­ლე­ბა­ (მა­გა­ლი­თად,­
ყო­ვე­ლი­თვის­ბო­ლო­პა­რას­კევს...);
•­ ჩა­მო­ყა­ლიბ­დეს­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ მიდ­გო­მა­ გან­
სხვა­ვე­ბულ­ სფე­რო­ში­ მოღ­ვა­წე­ მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის.­
მაგ:­ ჩი­რის­ წარ­მო­ებ­ის­ და­ მე­ფუტ­კრე­ობ­ის­ მი­მარ­
თუ­ლე­ბით­ პრო­ექ­ტე­ბის­ გან­ხილ­ვის­ დროს­ გა­სათ­
ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია,­ რომ­ წარ­მო­ება­ შე­უძ­ლე­ბე­ლი­
ხდე­ბა­ ზამ­თარ­ში­ და,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ფერ­ხდე­ბა­ შე­
დე­გე­ბის­დრო­ული­და­დე­ბა,­ჩვე­ნე­ბა.­ანუ,­ას­ეთ­სპე­
ცი­ფი­ური­წარ­მო­ებ­ის­დროს­გა­და­იწი­ოს­პრო­ექ­ტის­
შე­ფა­სე­ბის­დრომ;
(ზე­მოთ­ქმუ­ლი­რე­კო­მენ­და­ცი­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბის­აუც­
ილ­ებ­ლო­ბა­ არ­გუ­მენ­ტი­რე­ბუ­ლად­ და­ას­აბ­უთა­ ქ.­ თეთ­
რიწყა­რო­ში­ მცხოვ­რებ­მა­ მე­წარ­მემ,­ ნი­ნო­ ტი­კუ­რიშ­
139
 ვილ­მა­(„ჩი­რი­კე­ლა“­–­ჩი­რის­წარ­მო­ება):­„პროგ­რა­მით­
გან­საზღვრუ­ლი­ თან­ხა­ შე­მოდ­გო­მა­ზე­ გად­მოგ­ვე­ცა.­
შე­მოდ­გო­მა­ზამ­თა­რი­ ის­ეთი­ პე­რი­ოდია,­ რო­ცა­ ხი­ლი­
ცო­ტაა­ და­ ჩი­რის­ წარ­მო­ება­ ძნელ­დე­ბა.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­
ჭირს­ შე­დე­გე­ბის­ ჩვე­ნე­ბაც.­ ძნე­ლია,­ რო­ცა­ შე­ფა­სე­ბის­
თვის­გან­კუთ­ვნი­ლი­დრო­გა­ზაფხუ­ლია,­ამ­დრო­ის­თვის­
კი­ ჯერ­ წარ­მო­ება­ ახ­ლად­ იკ­იდ­ებს­ ფეხს.­ ჩემ­თვის­ და­
მსგავს­სი­ტუ­აც­იში­აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­მე­წარ­მე­ებ­ის­თვის­აუც­
ილ­ებ­ელია­ შე­ფა­სე­ბის­ დრომ­ გა­და­იწი­ოს­ რამ­დე­ნი­მე­
თვით“­).
•­ იურ­იდი­ული­დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ის­შე­უფ­ერ­ხებ­ლად­მომ­
ზა­დე­ბის­თვის­სა­სურ­ვე­ლია,­სა­ხელ­მწი­ფო­სამ­სა­ხუ­
რებს­ გა­აჩ­ნდეთ­ სა­მარ­თლებ­რი­ვი­ რე­გის­ტრა­ცი­ის­
ესა­ თუ­ ის­ კონ­კრე­ტუ­ლი­ ფორ­მა,­ რო­მე­ლიც­ სა­ჭი­
როა­ მე­წარ­მედ­ რე­გის­ტრი­რე­ბის­ დროს­ (კერ­ძოდ,­
სა­მე­წარ­მეო­ამ­ხა­ნა­გო­ბის­რე­გის­ტრა­ცი­ის­თვის);
•­ მე­წარ­მეს­ გა­აჩ­ნდეს­ არ­ჩე­ვა­ნი,­ თუ­ რო­მე­ლი­ იურ­
იდი­ული­ სტა­ტუ­სით­ და­არ­ეგ­ის­ტრი­როს­ თა­ვი­სი­ სა­
წარ­მო­–­ინდ.­მე­წარ­მედ,­ამ­ხა­ნა­გო­ბად­თუ­ა.შ.;
•­ მე­წარ­მის­ მი­ერ­ პრო­ექ­ტის­ სა­ვალ­დე­ბუ­ლოდ­ წარ­
სად­გე­ნი­ იურ­იდი­ული­ დო­კუ­მენ­ტე­ბის­ ჩა­მო­ნათ­
ვალს­ თან­ ახ­ლდეს­ ინ­ფორ­მა­ცია,­ თუ­ სად­ ხდე­ბა­
თი­თოეულის­მო­ძი­ება­თუ­დამ­ზა­დე­ბა;
•­ სეგ­მენ­ტა­ცია­ არ­სე­ბულ­ ბიზ­ნეს­მე­ნებ­სა­ და­ დამ­წყე­
ბებს­ შო­რის.­ დამ­წყე­ბებს­ უფ­რო­ მარ­ტი­ვად­ შე­სას­
რუ­ლე­ბე­ლი­ პი­რო­ბე­ბი­ და­ თა­ნა­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­
და­ბა­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი(5%)­ მო­ეთხო­ვოთ,­ ხო­ლო­
არ­სე­ბულ­ბიზ­ნესს­ჰქონ­დეს­პროგ­რა­მის­მი­ერ­დად­
გე­ნი­ლი­ მაქ­სი­მა­ლურ­ თან­ხა­ზე­ უფ­რო­ მე­ტის­ მი­ღე­
ბის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­და­გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­თა­ნა­მო­ნა­
წი­ლე­ობა­(25­30%);
•­ მო­ეწყოს­ ერ­თი­ სივ­რცე,­ ოთ­ახი­ კონ­კრე­ტუ­ლად­
მხო­ლოდ­სა­ხელ­მწი­ფო­პროგ­რა­მე­ბის­შე­სა­ხებ­ინ­
ფორ­მი­რე­ბის,­ საპ­რო­ექ­ტო­ იდე­ებ­ის­ წე­რა­ში­ დახ­
მრე­ბის­თვის;
•­ გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის­ ხელ­შეწყო­ბა:­ მოხ­დეს­ და­სა­ბუ­
თე­ბა,­ რა­ტომ­ და­ფი­ნან­სდა­ ან­ რა­ტომ­ ვერ­ და­ფი­
ნან­სდა­კონ­კრე­ტუ­ლი­პრო­ექ­ტი;­უარ­ის­თქმის­შემ­
თხვე­ვა­ში,­მე­ორე­ეტ­აპ­ზე­ვერ­გა­დას­ვლის­მი­ზე­ზე­ბი­
არ­გუ­მენ­ტი­რე­ბუ­ლად­ მი­ეწ­ოდ­ოს­ მე­წარ­მეს­ ან­ მე­
წარ­მე­ობ­ის­მსურ­ველს;
•­ თა­ნა­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ პრო­ცენ­ტის­ გა­უქ­მე­ბა­ ან­ შემ­
ცი­რე­ბა­ ხელ­მოკ­ლე,­ დამ­წყე­ბი­ მე­წარ­მე­ები­ის­თვის­
პროგ­რა­მა­ში­ჩარ­თვის­ბა­რი­ერ­ის­მოხ­სნის­მიზ­ნით;
•­ გა­სა­ღე­ბის­ ბაზ­რის­ მო­ძი­ებ­აში­ დახ­მა­რე­ბის­ ხელ­
შეწყო­ბის­ მიზ­ნით,­ მე­წარ­მის­ და­კავ­ში­რე­ბა­ ქარ­
ხნებ­თან,­სა­კონ­დიტ­რო­ებ­თან...­
140
•­ მაქ­სი­მა­ლუ­რად­ გა­იზ­არ­დოს­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ ინ­
ფორ­მი­რე­ბის­ დო­ნის­ ამ­აღ­ლე­ბის­ პრო­ცეს­ში­ ად­გი­
ლობ­რი­ვი­თვით­მმარ­ვე­ლო­ბის­რო­ლი;
•­ პროგ­რა­მით­სარ­გებ­ლო­ბის­მსურ­ველ­თათ­ვის­გა­იზ­
არ­დოს­პროგ­რა­მის­სრუ­ლი­ბი­უჯ­ეტი;
•­ ად­გი­ლობ­რივ­მა­ თვით­მმა­რთვე­ლო­ბამ­ გა­მო­ყოს­
და­ფი­ნან­სე­ბა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ფი­ნან­
სუ­რი­მხარ­და­ჭე­რის­თვის,­რაც­და­საქ­მე­ბის­პრო­ცეს­
საც­შე­უწყობს­ხელს;
•­ აუცი­ლ­ებე­ლია­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ ჩარ­თუ­ლო­ბის­ წა­
ხა­ლი­სე­ბის­ გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა­ ყვე­ლა­ სა­ხელ­მწი­ფო­
პროგ­რა­მა­ში,­ რად­გან­ ახ­ალი­ მიდ­გო­მე­ბის­ გარ­და,­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მა­თი­ ად­გილ­ზე­ ინ­ტეგ­რა­ცია­ და­
თვით­რე­ალ­იზ­აცია;
•­ ცენ­ტრი,­სა­დაც­გა­ივ­ლი­ან­ტრე­ნინ­გებს,­გან­თავ­სდეს­
რაიონულ­ცენ­ტრში­და­არა­რე­გი­ონ­ალ­ურ­ოფ­ის­ში­
(მარ­ნე­ულ­ში);
•­ თან­ხა­ დამ­წყე­ბი­ მე­წარ­მე­ებ­ით­ვის­ ჩა­ირ­იცხოს­ ნა­
წილ­ნა­წილ;
•­ და­უშ­ვან­ მე­ორ­ედ­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­
პროგ­რა­მით­მო­სარ­გე­ებ­ლე­ებ­ის­თის;
•­ სა­წარ­მოს/ბიზ­ნე­სის­ დაჩ­ქა­რე­ბუ­ლი­ იურ­იდი­ული­
რე­გის­ტრა­ცი­ის­თვის­ არ­სე­ბუ­ლი­ მო­საკ­რებ­ლის­ გა­
უქ­მე­ბა.­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები­მე­წარ­მე­ებს:
•­ საპ­რო­ექ­ტო­ იდე­ის­ (შემ­დეგ­ უკ­ვე­ –­ პრო­ექ­ტის)­
წე­რი­სას,­ შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად­ სწო­რად­ და­ რე­
ალ­ურ­ად­ გა­იწ­ერ­ოს­ თან­ხე­ბიც­ და­ მე­წარ­მის­ შე­
საძ­ლებ­ლო­ბე­ბიც.­ ას­ევე,­ პრო­ექ­ტის­ შედ­გე­ნი­სას­
გა­სათ­ვა­ლი­წი­ნე­ბე­ლია­ მარ­კე­ტინ­გუ­ლი­ ნა­წი­ლიც,­
კონ­კრე­ტუ­ლი­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ სფე­როს­ კარ­გად­ შეს­
წავ­ლა,­გან­ხორ­ცი­ელ­ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­ფი­ნან­სუ­რი,­
ად­ამი­ან­ური­ თუ­ ინ­ტე­ლექ­ტუ­ალ­ური­ რე­სურ­სე­ბის­
სწო­რად­გან­საზღვრა,­დრო­ში­გა­წე­რა­და­რის­კე­ბის­
შე­ფა­სე­ბა­ (ბრენ­დი­რე­ბა,­ ბა­ნე­რი,­ რეკ­ლა­მა,­ თა­ნა­
მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­თან­ხა­და­ა.შ.).­ეს­მის­ცემს­მე­წარ­
მე­ებს­პროგ­რა­მის­ბე­ნე­ფი­ტე­ბით­სარ­გებ­ლო­ბის­შე­
საძ­ლებ­ლო­ბას;
•­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ აქ­ტი­ური­ მო­ნა­წი­ლე­ობა­ აუც­ილ­ებ­
ელია,­რად­გან,­რაც­მე­ტი­ბე­ნე­ფი­ცი­არი­იქ­ნე­ბა,­მით­
უფ­რო­და­იხ­ვე­წე­ბა­პროგ­რა­მა,­ში­ექ­მნე­ბა­ქარ­თუ­ლი­
პრო­დუქ­ცია.
III მევენახეობა-მეღვინეობის განვითარება
ქვემო ქართლის რეგიონში და პროდუქციის
ევროპაში გატანის პოტენციალი
მა­ნა­ნა­ჯა­ჯა­ნი­ძე

შესავალი კვლე­ვის­ მიზ­ნის­ მი­საღ­წე­ვად­ სა­ჭი­როდ­ იქ­ნა­ მიჩ­ნე­ული­

შემ­დეგ­სა­კითხებ­ზე­მუ­შა­ობა:
ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ის­ფარ­თო­ბი­სულ­6527.6­კმ2­ია,­
რაც­ქვეყ­ნის­ტე­რი­ტო­რი­ის­9.3­%­ს­შე­ად­გენს.­ამ­ფარ­თო­
ბი­დან­ ყვე­ლა­ზე­ მე­ტი­ –­ 350­ 000­ ჰა­მდე­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­
ურ­ნეო­ წარ­მო­ებ­ის­თვის­ გა­მო­სა­ყე­ნე­ბელ­ მი­წას­ უჭ­ირ­ავს,­
143­200­ჰა­ტყის­ფონ­დის­მი­წე­ბია,­და­ნარ­ჩე­ნი­არ­ას­ას­ოფ­
ლო­სა­მე­ურ­ნეო­და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის­ მი­წე­ბი.­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­
რე­გი­ონ­ში­1225,5­ჰა­ზე­ვა­ზია­გა­შე­ნე­ბუ­ლი,­აქ­ედ­ან­მარ­ნე­
ულ­ში­–­320,5­ჰა,­თეთ­რწყა­რო­ში­–­228­ჰა,­გარ­და­ბან­ში­–­53­
ჰა,­ხო­ლო­ბოლ­ნის­ში­–­622­ჰა­(ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ის­
სა­ინ­ფორ­მა­ციო­­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ცენ­ტრის­ინ­ფორ­მა­ცია).
•­ ყურ­ძნი­სა­ და­ ღვი­ნის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ გან­საზღვრა­
ევ­რო­კავ­ში­რის­ბა­ზარ­ზე;­
•­ ყურ­ძნი­სა­ და­ ღვი­ნის­ წარ­მო­ება­გა­სა­ღე­ბის­ სუს­ტი­
და­ძლი­ერი­მხა­რე­ებ­ისა­და­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­და­
სა­შიშ­რო­ებ­ებ­ის­გან­საზღვრა­(SWOT­ან­ალ­იზი);­
•­ მე­ვე­ნა­ხე­ობა­–­მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­სექ­ტო­რის­გა­სა­ვი­თა­
რებ­ლად­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­შე­მუ­შა­ვე­ბა.­

კვლე­ვის­მთა­ვა­რი­მი­ზა­ნია­გა­მო­იკ­ვე­თოს­პერ­სპექ­ტი­ვე­ბი­
ამ­ რე­გი­ონ­ში­ ოდ­ით­გან­ვე­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ იყო­ მე­ვე­ნა­
ყურ­ძნი­სა­და­ღვი­ნის­წარ­მო­ებ­აში,­რა­თა­ის­იყ­ოს­მომ­გე­
ხე­ობა­მეღ­ვი­ნე­ობა,­ რა­საც­ მოწ­მობს­ არ­ქე­ოლ­ოგი­ური­
ბი­ანი­რე­გი­ონ­ის­ფერ­მე­რე­ბი­სათ­ვის.­
გათხრე­ბიც,­ სო­ფელ­ შუ­ლა­ვერ­სა­ და­ არ­უხ­ლის­ გო­რაკ­ზე­
აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ძვე­ლი­ღვი­ნის­ჭურ­ჭე­ლი­და­წიპ­წე­ბი.­მე­20­
სა­უკ­უნ­ის­ და­საწყის­ში,­ ბოლ­ნი­სის­ რაიონში­ მცხოვ­რებ­მა­
გერ­მა­ნე­ლებ­მა­ ააშ­ენ­ეს­ ღვი­ნის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ ქარ­ მეთოდოლოგია
ხა­ნა,­ სა­დაც­ 22­ ათ­ას­ ტო­ნა­ ყურ­ძე­ნი­ მუ­შავ­დე­ბო­და.­ აგ­
მე­თო­დო­ლო­გი­ად­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი­იქ­ნა­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­
რეთ­ვე­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ იყო­ სა­ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბი,­ რა­საც­
ვი­უს­ მე­თო­დი.­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონ­ში­ ჩა­ტარ­და­ 10­
მოწ­მობს­ იმ­დრო­ინ­დე­ლი­ ღრმა­ და­ არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლად­
პი­რის­პირ­ ჩაღ­რმა­ვე­ბუ­ლი­ ინ­ტერ­ვიუ­ მსხვილ,­ მცი­რე­ და­
გა­მორ­ჩე­ული­ გერ­მა­ნუ­ლი­ მარ­ნე­ბი,­ სა­დაც­ დღე­საც­ ფუნ­
სა­შუ­ალო­ფერ­მე­რებ­თან.­გა­მო­იკ­ითხნენ­ქვე­მო­ქარ­თლის­
ქცი­ონ­ირ­ებს­ღვი­ნის­სა­ოჯ­ახო­წარ­მო­ებ­ები.­შე­სა­ბა­მი­სად,­
სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­სულ­ტა­ციო­ცენ­ტრე­ბის­წარ­მო­მად­
რე­გი­ონს­ მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ მნიშ­ვნე­ლო­
გენ­ლე­ბი,­სა­ოჯ­ახო­მარ­ნე­ბის­მფლო­ბე­ლე­ბი,­წარ­მა­ტე­ბუ­
ვა­ნი­წი­ნა­პი­რო­ბა­გა­აჩ­ნია.­
ლი­ და­ კონ­კურ­სში­ გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი­ მეღ­ვი­ნე­ები.­ კვლე­ვა­
მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და­ბოლ­ნი­სის,­მარ­ნე­ულ­ისა­და­თეთ­რიწყა­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ სტა­ტის­ტი­კის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ სამ­სა­ხუ­რის­ ან­
როს­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ში.­ ას­ევე­ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია­ მე­ორ­
გა­რი­შებ­ში­ რე­გი­ონ­ში­ ყურ­ძნის­ წარ­მო­ებ­ის­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­
ადი­ კვლე­ვის­ მე­თო­დი­ –­ და­მუ­შა­ვე­ბუ­ლია­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­
2016­ წელს­ 3,4­ ათ­ასი­ ტო­ნა­ იყო,­ 2017­ წელს­ კი­ –­ 4,5­ ათ­
ინ­ფორ­მა­ცია­და­სხვა­წყა­რო­ები.­
ასი­ტო­ნა.­ეს­ცხად­ყოფს,­რომ­დღეს­მე­ვე­ნა­ხე­ობა­და­ყურ­
ძნის­წარ­მო­ება­რე­გი­ონ­ში­წამ­ყვა­ნი­დარ­გი­არ­არ­ის,­თუმ­ ­
ცა­ ტრა­დი­ცი­იდ­ან­ და,­ თუნ­დაც,­ წარ­მო­ებ­ის­ მაჩ­ვე­ნებ­ლის­
მა­ტე­ბი­დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე,­ სწო­რი­ მიდ­გო­მის­ პი­რო­ბებ­ში,­ კვლევის შედეგები
დარ­გს­გან­ვი­თა­რე­ბის­პო­ტენ­ცი­ალი­აქ­ვთ.­ ­
გა­ერ­ოს­ სურ­სა­თი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ ორ­გა­ნი­
ზა­ცი­ამ­ (FAO)­ შე­ის­წავ­ლა­ მსოფ­ლი­ოს­ და­მო­უკ­იდ­ებ­ელი­
სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­ის­მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­დარ­გის­მი­ერ­გა­მო­მუ­შა­
მიზნები და ამოცანები ვე­ბუ­ლი­პრო­დუქ­ცი­ის­მო­ცუ­ლო­ბა­და­შე­ად­გი­ნა­სია,­რო­
მე­ლიც­ზუს­ტად­ას­ახ­ავს,­თუ­რო­მე­ლი­ქვე­ყა­ნა­რა­რა­ოდ­
კვლე­ვა­მიზ­ნად­ის­ახ­ავს­გან­საზღვროს,­თუ­რო­გორ­შე­იძ­ ენ­ობ­ის­ ღვი­ნოს­ ამ­ზა­დებს.­ სა­ქარ­თვე­ლო­ 98­ ათ­ასი­ ტო­ნა­
ლე­ბა­ რე­გი­ონ­ში­ ყურ­ძნი­სა­ და­ ღვი­ნის­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­ ღვი­ნით­ამ­სი­აში­ოც­და­მე­ორე­ად­გილს­იკ­ავ­ებს,­ამ­იტ­ომ­
ცე­სი­გახ­დეს­უფ­რო­ეფ­ექ­ტუ­რი,­მდგრა­დი­და­მომ­გე­ბი­ანი­ აც­ის­ოცე­ულ­ში­ვერ­ხვდე­ბა.­სტა­ტის­ტი­კა­ეფ­უძ­ნე­ბა­ღვი­
ერ­ოვ­ნულ­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ბაზ­რებ­ზე.­ ნის­წარ­მო­ებ­ის­მო­ცუ­ლო­ბას­და­არა­მის­ხა­რის­ხს.­ღვი­ნის­

141
 მწარ­მო­ებ­ელი­ქვეყ­ნე­ბის­ოცე­ულ­ის­თავ­შია­საფ­რან­გე­თი,­ ­სა­შიშ­რო­ება:
მას­მოყ­ვე­ბა­იტ­ალია,­აშშ,­ეს­პა­ნე­თი,­ჩი­ლე,­ჩი­ნე­თი­და­ა.შ ყურ­ძნის­ და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­ გა­ჩე­ნა,­ ღვი­ნის­ დაძ­მა­რე­ბა,­ ფი­
ნან­სე­ბის­ სიმ­წი­რე,­ მა­ღა­ლი­ პრო­ცენ­ტი­ სა­ბან­კო­ კრე­დი­
ვა­ზის­ჯი­შე­ბი: ტებ­ზე,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­არ­ქო­ნა­გრან­ტებ­სა­და­და­ფი­ნან­სე­
ქვე­მო­ ქარ­თლში­ გა­მო­კითხულ­ მე­ვე­ნა­ხე/მეღ­ვი­ნე­ებ­ის­ ბებ­ზე.
მი­ერ­ მო­წო­დე­ბულ­ ინ­ფორ­მა­ცი­აზე­ დაყ­რდნო­ბით,­ ქვე­მო­ რო­გორც­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ გა­მო­კითხვი­სას­ გა­მო­იკ­ვე­
ქარ­თლში­ ძი­რი­თა­დად­ გავ­რცე­ლე­ბუ­ლია­ ვა­ზის­ შემ­დე­გი­ თა,­ მსხვილ­ ფერ­მე­რებს­ ყო­ველ­თვის­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობა­ აქ­
ჯი­შე­ბი:­რქა­წი­თე­ლი,­სა­ფე­რა­ვი,­თავ­კვე­რი,­ალ­ად­ას­ტუ­რი,­ ვთ.­მათ­აქ­ვთ­სა­კუ­თა­რი­ტექ­ნი­კა­და­ფი­ნან­სე­ბი,­რაც­მათ­
ჩი­ნუ­რი,­პი­ნო,­ვარ­დის­ფე­რი­სა­ფე­რა­ვი,­ალ­იგ­ოტე­და­სხვა. უად­ვი­ლებს­ სე­ზო­ნუ­რი­ სა­მუ­შა­ოს­ დრო­ულ­ად­ ჩა­ტა­რე­ბას­
და­ნაკ­ლებ­და­ნა­ხარ­ჯებს­მო­ითხოვს,­მა­შინ,­რო­ცა­მცი­რე­
ამ­რე­გი­ონ­ის­მე­ვე­ნა­ხე­ებ­ის­წლი­ური­მო­სა­ვა­ლი­1­ჰა­ზე,­სა­ და­სა­შუ­ალო­ფერ­მე­რებს­ხში­რად­ხე­ლით­მუ­შა­ობა­უწ­ევთ­
შუ­ალ­ოდ,­10­ტო­ნას­შე­ად­გენს.­აქ­ედ­ან­70%­ყურ­ძნად­ყი­დი­ და­ამ­ის­გა­მო­ვერ­ჯდე­ბი­ან­აგ­რო­ვა­დებ­ში­და­შე­სა­ბა­მი­სად­
ან­ად­გი­ლობ­რივ­და­თბი­ლი­სის­ბა­ზარ­ზე,­30%­კი­გა­და­მუ­ ყურ­ძნის­ხა­რის­ხიც­და­ბა­ლი­აქ­ვთ.
შავ­დე­ბა­ღვი­ნის­და­მცი­რე­მო­ცუ­ლო­ბით­ბა­და­გის­სა­ხით,­
ამ­ უკ­ან­ას­კნელს­ იყ­ენ­ებ­ენ­ ჩურ­ჩხე­ლე­ბის­ და­სამ­ზა­დებ­ მსხვილ­ფერ­მე­რებს­რე­ალ­იზ­აცია­უად­ვილ­დე­ბათ,­რად­გან­
ლად,­რა­საც­ად­გი­ლობ­რივ­ბა­ზარ­ზე­ყი­დი­ან. ის­ინი­ ად­გილ­ზე­ვე­ ახ­დე­ნენ­ სა­ბი­თუ­მო­ გა­ყიდ­ვებს,­ დი­დი­
ზე­მო­აღ­ნიშ­ნულ­მა­ გა­მო­კითხვამ­ აჩ­ვე­ნა,­ რომ­ ღვი­ნის­ რა­ოდ­ენ­ობ­ისა­და­და­ბა­ლი­ფა­სის­გა­მო,­ხო­ლო­მცი­რე­და­
წარ­მო­ებ­ით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა­ბოლ­ნი­სის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი,­აქ­ სა­შუ­ალო­ფერ­მე­რებს­უჭ­ირთ­გა­ყიდ­ვა,­პრო­დუქ­ცი­ის­სიმ­
26­ სა­ოჯ­ახო­ მა­რა­ნი­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს­ და­ ამ­ჟა­მად­ 35­ 000­ ცი­რის­გა­მო.­მათ­თვი­თონ­უწ­ევთ­ტრან­სპორ­ტი­რე­ბა,­რაც­
ბოთ­ლი­ აქ­ვთ­ გამ­ზა­დე­ბუ­ლი­ სა­რე­ალ­იზ­აცი­ოდ.­ რო­გორც­ ზრდის­თვით­ღი­რე­ბუ­ლე­ბას.
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ფერ­მე­რე­ბი­ამ­ბო­ბენ,­მათ­ამ­ეტ­აპ­ზე­შე­უძ­
ლი­ათ­500­ტ­ღვი­ნის­წარ­მო­ება.­მეღ­ვი­ნე­ები­ქვევ­რი­სა­და­ რე­გი­ონ­ში­მთა­ვარ­პრობ­ლე­მას­წარ­მო­ად­გენს­კვა­ლი­ფი­
კას­რის­ღვი­ნო­ებს­აწ­არ­მო­ებ­ენ,­ის­ინი­ძი­რი­თა­დად­ევ­რო­ ცი­ური­ კად­რე­ბის,­ აგ­რო­ნო­მე­ბი­სა­ და­ მე­ქა­ნი­ზა­ტო­რე­ბის­
პუ­ლი­დამ­ზა­დე­ბის­მე­თოდს­იყ­ენ­ებ­ენ.­ევ­რო­პუ­ლი­ბაზ­რის­ სიმ­ცი­რე.­ახ­ალ­გაზ­რდა­ფერ­მე­რებს,­რომ­ლებ­საც­სურთ­ამ­
თვის­ქვევ­რის­ღვი­ნო­ინ­ოვ­აცი­ური­და­მოთხოვ­ნა­დია.­ის­ დარ­გში­გან­ვი­თა­რე­ბა,­არ­აქ­ვთ­ფი­ნან­სებ­თან­წვდო­მა­და­
მო­ნა­წი­ლე­ობს­ფეს­ტი­ვა­ლებ­ში,­სა­დაც­მო­წო­ნე­ბას­იმ­სა­ხუ­ გა­მოც­დი­ლე­ბა.­მე­ვე­ნა­ხე­ები­არ­იყ­ენ­ებ­ენ­დაზღვე­ვის­მე­ქა­
რებს,­რო­გორც­ად­გი­ლობ­რივ,­ისე­უცხო­ელ­ტუ­რის­ტებ­ში.­ ნიზ­მებს.­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ები,­მათ­შო­რის­წვე­
თუმ­ცა­ ყვე­ლა­ მე­წარ­მეს­ არ­ აქ­ვს­ სა­შუ­ალ­ება,­ გა­იტ­ან­ოს­ თო­ვა­ნი­სარ­წყა­ვი­სის­ტე­მა,­სეტყვი­სა­გან­დამ­ცა­ვი­ბა­დე­ები­
თა­ვი­სი­ღვი­ნო­ფა­სი­ან­ფეს­ტი­ვა­ლებ­ზე. და­ა.შ.­მათ­თვის­ხელ­მი­უწ­ვდო­მე­ლია.
წელს,­ ექ­სპო­ ჯორ­ჯი­აში­ ჩა­ტარ­და­ ღვი­ნის­ ფეს­ტი­ვა­ლი­
WineExpo­2018,­სა­დაც­23­მა­ბოლ­ნი­სურ­მა­ღვი­ნომ­მი­იღო­ ქვე­მო­ქარ­თლში­არ­არ­ის­ყურ­ძნის­ჩამ­ბა­რე­ბე­ლი­პუნ­ქტი,­
მო­ნა­წი­ლე­ობა,­და­ჯილ­დოვ­და­16,­სა­იდ­ან­აც­1­იყო­ოქ­როს,­ ქარ­ხა­ნა,­სა­წარ­მო,­რაც­ხელს­შე­უწყობ­და­მე­ვე­ნა­ხეს­ყურ­
4­ვერ­ცხლის­და­11­ბრინ­ჯა­ოს­მე­და­ლი.47 ძნის­და­ბი­ნა­ვე­ბა­ში.­
­
ქვევ­რის­ღვი­ნის­ფა­სი­საზღვარ­გა­რეთ,­სა­ქარ­თვე­ლოს­ბა­ მო­გეხ­სე­ნე­ბათ,­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ და,­ მათ­ შო­რის,­ ქვე­მო­
ზარ­თან­ შე­და­რე­ბით,­ საკ­მა­ოდ­ მა­ღა­ლია,­ რაც­ სტი­მულს­ ქარ­თლშიც­ფეხს­იკ­იდ­ებს­აგ­რო­ტუ­რიზ­მი,­რაც­მო­ითხოვს­
აძ­ლევს­მე­წარ­მე­ებს.­ ამ­ მხრივ­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ მოწყო­ბას,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­
გა­მო­კითხვამ­ გა­მო­ავ­ლი­ნა,­ რომ­ ბოლ­ნი­სუ­რი­ ღვი­ნის­ მარ­შუ­ტე­ბის­ შე­მუ­შა­ვე­ბას.­ ­ ტუ­რის­ტე­ბი­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­
ძლი­ერი­ მხა­რეა­ გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი­ გე­მო­ და­ არ­ომ­ატი.­ არ­ სა­ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბით­ ინ­ტე­რეს­დე­ბი­ან,­ ამ­ის­ათ­ვის­ მე­პატ­
აკ­ონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობა­ და­ და­ბა­ლი­ მოთხოვ­ნა­ სა­ოჯ­ რო­ნეს,­სა­სურ­ვე­ლია,­ჰქონ­დეს­სა­თა­ნა­დო­სა­დე­გუს­ტა­ციო­
ახო­ ღვი­ნო­ებ­ზე­ მი­სი­ სუს­ტი­ მხა­რეა.­ სუს­ტი­ მხა­რეა­ ას­ევე­ სივ­რცე,­ რაც­ დიდ­ ხარ­ჯებ­თა­ნაა­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი,­ რი­სი­
გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბე­ლი­ სა­წარ­მოს­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ რე­გი­ონ­ში,­ სა­შუ­ალ­ებ­აც­ბევ­რს­არ­აქ­ვს.­
თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­არ­ცოდ­ნა,­ხა­რის­ხის­სუს­
ტი­ კონ­ტრო­ლი,­ მოძ­ვე­ლე­ბუ­ლი­ ტექ­ნი­კა­ და­ ინ­ვენ­ტა­რი,­
სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბის­ სიმ­ცი­რე,­ „აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­
პროგ­რა­მით­მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ის­უგ­ულ­ვე­ბელ­ყო­ფა. რეკომენდაციები
­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი:­ •­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­ სა­ჭი­როა­ ჩა­
ვა­ზის­ ახ­ალი­ ჯი­შე­ბის­ გა­შე­ნე­ბა,­ ყურ­ძნის­ გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ ტარ­დეს­ ღო­ნის­ძი­ებ­ები,­ შე­სას­წავ­ლია­ სა­ვე­ნა­ხე­
ბე­ლი­სა­წარ­მოს­აშ­ენ­ება,­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ ფარ­თო­ბე­ბი,­მო­მა­ვალ­ში­ვე­ნა­ხე­ბის­გა­შე­ნე­ბის­პერ­
შეს­წავ­ლა,­ტრე­ნინ­გე­ბი,­ტექ­ნი­კი­სა­და­შე­სა­ნა­ხი­ჭურ­ჭლის­ სპექ­ტი­ვით;
გა­ნახ­ლე­ბა,­ სა­ხელ­მწი­ფოს­გან­ და­ფი­ნან­სე­ბა­ და­ გრან­ტე­ •­ სა­ჭი­როა­ მე­ვე­ნა­ხე–მეღ­ვი­ნე­ებ­ის­ათ­ვის­ ტრე­ნინ­
ბის­მო­პო­ვე­ბის­ხელ­შეწყო­ბა. გე­ბის­ ჩა­ტა­რე­ბა­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­

47­­http://winexpo.ge/

142
 გა­საც­ნო­ბად­ და­ და­სა­ნერ­გად,­ აუც­ილ­ებ­ელია­ პო­
პუ­ლა­რი­ზა­ცია­ გა­უკ­ეთ­დეს­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ მე­ვე­
ნა­ხე­ობა–მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­ დარ­გს.­ მე­ტი­ ყუ­რადღე­ბაა­
სა­ჭი­რო­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტროს­გან­მუ­
ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტებ­ზე,­ რა­თა­ მე­ვე­ნა­ხე­ებ­ის­თვის­ ხელ­
მი­საწ­ვდო­მი­ გახ­დეს­ პრო­ექ­ტე­ბი­ და­ გრან­ტე­ბი.­ უნ­
და­ ჩა­ერ­თოს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თვით­მმარ­თვე­ლო­ბა­
მე­ვე­ნა­ხე­ობა–მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ხელ­
შეწყო­ბა­ში­და­ბი­უჯ­ეტ­ში­გა­ით­ვა­ლის­წი­ნოს­თან­ხე­ბი;
•­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­სა­ოჯ­ახო­მარ­ნე­ბის­მოწყო­ბა,­ინ­
ფრას­ტრუქ­ტუ­რი­სა­ და­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
თვის­ სა­ჭი­როა­ მე­ვე­ნა­ხე–მეღ­ვი­ნე­ებ­ის­ კონ­კურ­
სებ­სა­ და­ გა­მო­ფე­ნებ­ში­ ხში­რი­ მო­ნა­წი­ლე­ობა­ და­
მა­თი­და­ფი­ნან­სე­ბა­სა­ქარ­თვე­ლო­სა­და­საზღვრებს­
გა­რეთ­და­ამ­აში­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­მხრი­დან­მხარ­
და­ჭე­რა,­ რაც­ ხელს­ შე­უწყობს­ ქარ­თუ­ლი­ ღვი­ნის­
პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას,­მათ­შო­რის­ქვევ­რის­ღვი­ნის;
•­ ტუ­რის­ტუ­ლი­მარ­შრუ­ტე­ბის­შე­მუ­შა­ვე­ბა­და­კე­თილ­
მოწყო­ბა,­ ინ­ვეს­ტო­რე­ბის­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­ მცი­რე­
სა­ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბით­ მე­ვე­ნა­ხე­ობა–მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­
გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის,­სეს­ხე­ბის­გა­ცე­მა­ფერ­მე­რე­ბის­
თვის­მათ­თვის­მი­სა­ღე­ბი­პი­რო­ბე­ბით;
•­ სა­სურ­ვე­ლია­ გა­იხ­სნას­ პრო­ფე­სი­ული­ სას­წავ­ლებ­
ლე­ბი­ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში,­კვა­ლი­ფი­ცი­ური­
კად­რე­ბის­ მო­სამ­ზა­დებ­ლად.­ სკო­ლის­ და­მამ­თავ­
რე­ბელ­კლა­სებ­ში­ჩა­ტარ­დეს­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ლექ­
ცი­ები­ შემ­დგო­მი­ პრო­ფე­სი­ის­ არ­ჩე­ვის­ თვალ­საზ­
რი­სით.­ მოს­წავ­ლე­ებ­ის­თვის­ ვი­ზი­ტე­ბის­ მოწყო­ბა­
წარ­მა­ტე­ბულ­ ფერ­მე­რებ­თან­ და­ გა­მოც­დი­ლე­ბის­
გა­ზი­არ­ება,­ რაც­ გა­მო­იწ­ვევს­ ახ­ალ­გაზ­რდე­ბის­ და­
ინ­ტე­რე­სე­ბას­ ამ­ დარ­გით.­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ აგ­რო­
ნო­მი­ული­ ფა­კულ­ტე­ტის­ სტუ­დენ­ტე­ბის­ გაც­ვლი­თი­
პროგ­რა­მე­ბის­მოწყო­ბა­საზღვარ­გა­რეთ,­თა­ნა­მედ­
რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გა­საც­ნო­ბად­ ,­ მა­თი­ რე­გი­
ონ­ში­და­ნერ­გვის­პერ­სპექ­ტი­ვით.­პრო­ფე­სი­ული­და­
უმ­აღ­ლე­სი­სას­წავ­ლებ­ლე­ბის­თვის­საც­დე­ლი­ნაკ­ვე­
თის­ გა­და­ცე­მა,­ რაც­ ხელს­ შე­უწყობს­ სტუ­დენ­ტე­ბის­
კვა­ლი­ფი­ცი­ურ­კად­რე­ბად­ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას;
•­ DCFTA­ის­ სა­კითხებ­ზე­ სტუ­დენ­ტე­ბის­ და­ ზო­გა­
დად­ მე­წარ­მე­ებ­ის­ ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ ამ­აღ­ლე­ბა­ ამ­ სა­
კითხთან­და­კავ­ში­რე­ბით;
•­ აუც­ილ­ებ­ელია­სტა­ბი­ლუ­რი­მი­წო­დე­ბის­უზ­რუნ­ველ­
ყო­ფა­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ ბაზ­რის­თვის­ და­ პერ­სპექ­
ტი­ვის­ გახ­სნა­ ევ­რო­ ბა­ზარ­ზე.­ ამ­ის­თვის­ კი­ მნიშ­
ვნე­ლო­ვა­ნია­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ფერ­მე­რე­ბის­
გა­ერ­თი­ან­ებ­ის,­კო­ოპ­ერ­ირ­ებ­ის­ხელ­შეწყო­ბა,­რა­თა­
მოხ­დეს­და­ნა­ხარ­ჯე­ბის­შემ­ცი­რე­ბა­და­კონ­კუ­რენ­ტუ­
ნა­რი­ან­ობ­ის­გაზ­რდა.
•­ ამ­ეტ­აპ­ზე­მთავ­რო­ბის­ინ­ტე­რე­სი­მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ის­სექ­
ტო­რის­ მი­მართ­ მი­ნი­მა­ლუ­რია,­ რაც­ დას­ტურ­დე­ბა­
სა­ქარ­თვე­ლოს­ გა­რე­მოს­ დაც­ვი­სა­ და­ სოფ­ლის­ მე­
ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მი­ნის­ტროს­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ რე­გი­
ონ­ალ­ური­სამ­მარ­თვე­ლოს­მი­ერ­მო­წო­დე­ბუ­ლი­ინ­
ფორ­მა­ცი­ით.­ კერ­ძოდ,­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონ­ში­
არ­ არ­სე­ბობს­ ამ­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­
გი­ული­ გეგ­მა.­ პროგ­რა­მა­ „და­ნერ­გე­ მო­მა­ვა­ლი“­ არ­
ით­ვა­ლის­წი­ნებს­ ვე­ნა­ხის­ გა­შე­ნე­ბას.­ არ­სე­ბუ­ლი­ გა­
მოწ­ვე­ვე­ბის­გა­და­საჭ­რე­ლად­აუც­ილ­ებ­ელია­ფერ­მე­
რე­ბის,­სა­ჯა­რო­და­კერ­ძო­სექ­ტო­რის­და­არ­ას­ამ­თავ­
რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ ერ­თობ­ლი­ვი­ ძა­ლის­ხმე­ვა,­
რო­მე­ლიც­ უნ­და­ იყ­ოს­ მი­მარ­თუ­ლი­ მე­ვე­ნა­ხე­ობა­
მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე­ და­
სპე­ცი­ალ­ური­წა­მა­ხა­ლი­სე­ბე­ლი­პროგ­რა­მე­ბი.
•­ ფერ­მე­რე­ბის­თვის­რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ახ­ალი­ტექ­ნო­
ლო­გი­ებ­ის­და­ნერ­გვა­და­პრო­დუქ­ტი­ულ­ობ­ის­გაზ­რდა,­
სა­ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბის­ მოწყო­ბა­ ტუ­რის­ტე­ბის­ მოთხოვ­
ნე­ბის­ შე­სა­ბა­მი­სად.­ ახ­ალ­გაზ­რდა­ ოჯ­ახ­ის­ წევ­რე­ბის­
ჩარ­თუ­ლო­ბის­უზ­რუნ­ველ­ყო­ფა­ამ­საქ­მე­ში.
•­ სა­ჯა­რო­ სექ­ტო­რის­თვის­ რე­კო­მენ­დე­ბუ­ლია­ ვე­
ნა­ხი­სა­ და­ ღვი­ნის­ მოვ­ლა­მოყ­ვა­ნის­ თა­ნა­
მედ­რო­ვე­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ გაც­ნო­ბა­ და­ ფერ­
მე­რე­ბის­თვის­ ამ­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ შე­სა­ხებ­
ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მი­წო­დე­ბა­ სა­ინ­ფორ­მა­ციო­სა­კონ­
სულ­ტა­ციო­ცენ­ტრე­ბის­მეშ­ვე­ობ­ით.­სოფ­ლის­მე­ურ­
ნე­ობ­ის­სა­მეც­ნი­ერო­კვლე­ვით­ცენ­ტრსა­და­სა­მეც­
ნი­ერო­აკ­ად­ემი­ას­ერ­თობ­ლი­ვი­ძა­ლე­ბით­შე­უძ­ლია­
თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­შე­სა­ხებ­ფერ­მე­რე­
ბის­თვის­კონ­სულ­ტა­ცი­ებ­ის­გა­წე­ვა;­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­
კონ­კურ­სებ­ში­მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ხელ­შეწყო­ბა;
•­ სა­ჯა­რო­ სექ­ტო­რის,­ ას­ევე,­ შე­უძ­ლია­ წა­ახ­ალ­ის­ოს­
ვა­ზის­მოთხოვ­ნა­დი­ჯი­შე­ბის­გა­შე­ნე­ბა,­სა­სურ­ვე­ლია­
სა­დე­მონ­სტრა­ციო­ნაკ­ვე­თე­ბის­მოწყო­ბა,­რაც­ფერ­
მერს­სა­შუ­ალ­ებ­ას­მის­ცემს,­უკ­ეთ­გა­ეც­ნონ­და­შე­ის­
წავ­ლონ­თა­ნამ­დრო­ვე­მიდ­გო­მე­ბი’
რე­კო­მან­და­ცია­არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო
ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­თვის:­
•­ მათ­ შე­უძ­ლი­ათ­ მხა­რი­ და­უჭ­ირ­ონ­ ფერ­მე­რებს,­ სა­
ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბის­ მე­პატ­რო­ნე­ებს­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ში,­
ას­ევე,­სა­ჯა­რო­და­კერ­ძო­სექ­ტო­რის­წარ­მო­მად­გენ­
ლებს­ზე­მოთ­ჩა­მოთ­ვლი­ლი­რე­კო­მენ­და­ცი­ებ­ის­გან­
ხორ­ცი­ელ­ებ­აში.­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ მოქ­მე­დი­ ბევ­რი­
არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცია­ ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლია­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე.­ ამ­ კუთხით­
გან­სა­კუთ­რე­ბით­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია­ მა­თი­ ჩარ­თვა­
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ მან­ქა­ნა­და­ნად­გა­რებ­სა­ და­
ხელ­საწყო­ებ­ზე­ ფერ­მერ­თა­ ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბის­
გაზ­რდა­ში,­თა­ნა­მედ­რო­ვე­ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­შე­სა­ხებ­
ფერ­მე­რე­ბის­ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ამ­აღ­ლე­ბა­ში.­
143
 IV მაღალხარისხიანი სასოფლო-სამეურნეო
პროდუქციის წარმოებაში ორგანული
სასუქების (ბიოჰუმუსი) გამოყენების
პოტენციალის შესწავლა ქვემო ქართლის
რეგიონში
გი­ორ­გი­დე­მუ­რაშ­ვი­ლი,
ქვე­მო­ქარ­თლის­სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ცენ­ტრი

შესავალი ნარ­ჩე­ნე­ბის­ დო­ნეს,­ ას­უფ­თა­ვებს­ მძი­მე­ მე­ტა­ლე­ბი­სა­გან,­

აფ­ერ­ხებს­ პა­თო­ლო­გი­ური­ მიკ­რო­ფლო­რის­ გან­ვი­თა­რე­
უკ­ან­ას­კნელ­ ათ­წლე­ულ­ებ­ში­ მთელ­ მსოფ­ლი­ოში­ გა­რე­ ბას.
მოს­და­ბინ­ძუ­რე­ბამ­ნი­ად­აგ­ში,­წყლებ­ში­და,­შე­სა­ბა­მი­სად,­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ამ­და­მსგავ­სი­პრო­დუქ­ტის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­შე­
სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ტებ­ში­ დაგ­რო­ვე­ბულ­მა­ საძ­ლოა,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ გა­მო­სა­ვა­ლი­ იყ­ოს­ სა­ქარ­თვე­
შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­და­პეს­ტი­ცი­დე­ბის­დო­ნემ­ნათ­ლად­გა­ ლოს­ნი­ად­აგ­ის­სტრუქ­ტუ­რის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­თვის.­
მოკ­ვე­თა­ქი­მი­ური­სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის­და­პეს­ტი­ცი­დე­ბის­გა­მო­
ყე­ნე­ბის­ შემ­ცი­რე­ბის­ და­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ული­ გზე­ბის­ ძი­ებ­ის­
აუც­ილ­ებ­ლო­ბა.­ მსოფ­ლი­ოს­ მრა­ვალ­ ქვე­ყა­ნა­ში­ გან­სა­ მიზნები და ამოცანები
კუთ­რე­ბუ­ლი­ ყუ­რადღე­ბა­ ექ­ცე­ვა­ ბი­ოპ­რო­დუქ­ტე­ბის­ წარ­
მო­ებ­ას,­რომ­ლე­ბიც­დი­დი­პო­პუ­ლა­რო­ბით­სარ­გებ­ლო­ბენ­ კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­
და­გა­ცი­ლე­ბით­ძვი­რად­ფა­სო­ბენ­ევ­რო­პი­სა­და­სხვა­ქვეყ­ წარ­მო­ებ­ის­და­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­
ნე­ბის­ ბა­ზარ­ზე,­ ვიდ­რე­ ჩვე­ულ­ებ­რი­ვი,­ შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბით­ მო­ებ­აში­ მი­სი­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ გან­საზღვრა,­
მოყ­ვა­ნი­ლი­პრო­დუქ­ტე­ბი.­ რე­გი­ონ­ის­ ნი­ად­აგ­ის­ მდგო­მა­რე­ობ­ის­ გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­სა­ და­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ პრობ­ლე­მა­ საკ­მა­ოდ­ მწვა­ვედ­ დგას­ სა­ქარ­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ ბი­ოლ­ოგი­ური­ მაჩ­
თვე­ლო­შიც.­ ნი­ად­აგ­ის­ დეგ­რა­და­ცი­ამ­ და­ გა­მო­ფიტ­ვამ­ ვე­ნებ­ლე­ბის­გაზ­რდის­მიზ­ნით.
შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბით­ და­ბინ­ძუ­რე­ბის,­ და­სა­რევ­ლი­ან­ობ­ის,­
არ­ას­წო­რი­ მოვ­ლი­სა­ და­ თეს­ლბრუნ­ვის­ უგ­ულ­ვე­ბელ­ყო­ კვლე­ვის­ამ­ოც­ან­ებია:
ფის­გა­მო­მნიშ­ვნე­ლო­ვან­მას­შტა­ბებს­მი­აღ­წია.
მსოფ­ლი­ოში­ არ­სე­ბობს­ არა­ერ­თი­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ული,­ ე.წ.­ •­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბის­ არ­სე­ბუ­ლი­ პრაქ­ტი­კის­
ბი­ოლ­ოგი­ური­ სა­შუ­ალ­ება,­ რო­მე­ლიც­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ შეს­წავ­ლა;
იძ­ლე­ვა­ეს­პრო­ცე­სე­ბი­შე­ჩერ­დეს­ან­მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­შემ­ •­ ფერ­მერ­თა­ მზა­ობ­ის­ შეს­წავ­ლა­ ახ­ალი,­ ბი­ოლ­ოგი­
ცირ­დეს. ურ­ად­უს­აფ­რთხო­სა­სუ­ქის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე;­
მა­გა­ლი­თად,­ას­ეთია­ბი­ოჰ­უმ­უსი,­რო­მე­ლიც­წარ­მო­ად­გენს­ •­ ამ­და­მსგავ­სი­პრო­დუქ­ცი­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შე­მა­ფერ­
ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­სუფ­თა,­ნა­ტუ­რა­ლურ,­ბი­ოლ­ოგი­ურ­ად­აქ­ ხე­ბე­ლი­ფაქ­ტო­რე­ბის­იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა.­
ტი­ურ­ ორ­გა­ნულ­ სა­სუქს,­ რო­მე­ლიც­ მი­იღ­ება­ ორ­გა­ნუ­ლი­
ნარ­ჩე­ნე­ბის­ გა­და­მუ­შა­ვე­ბის­ მე­თო­დით,­ სა­დაც­ მთა­ვარ­
როლს­წვი­მის­ჭია­(ჭი­აყ­ელა)­ას­რუ­ლებს.­ბი­ოჰ­უმ­უსი­არ­ის­
კონ­ცენ­ტრი­რე­ბუ­ლი­ორ­გა­ნუ­ლი­სა­სუ­ქი.­მას­ში­და­ბა­ლან­ მეთოდოლოგია
სე­ბუ­ლია­მთე­ლი­რი­გი­კომ­პლექ­სუ­რი­საკ­ვე­ბი­ნივ­თი­ერ­
ებ­ები. კვლე­ვის­ დროს­ გა­მო­ყე­ნე­ბულ­ იქ­ნა:­ ლი­ტე­რა­ტუ­რის­ და­
ბი­ოჰ­უმ­უს­ში­შე­დის­მცე­ნა­რი­სათ­ვის­აუც­ილ­ებ­ელი­მიკ­რო­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი.­ პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვიუები­ და­
ელ­ემ­ენ­ტე­ბი,­ფერ­მენ­ტე­ბი,­ნი­ად­აგ­ის­ან­ტი­ბი­ოტ­იკ­ები,­ვი­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­გა­მო­კითხვა.­
ტა­მი­ნე­ბი,­მცე­ნა­რე­თა­ზრდა­გან­ვი­თა­რე­ბი­სათ­ვის­აუც­ილ­
ებ­ელი­ჰორ­მო­ნე­ბი­და,­რაც­მთა­ვა­რია,­ჰუ­მი­ნუ­რი­მჟა­ვე­ბის­ კვლე­ვის­სა­მიზ­ნე­ჯგუ­ფე­ბი:
მთე­ლი­კომ­პლექ­სი. •­ ღია­ გრუნ­ტში­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­
ბი­ოჰ­უმ­უსი­ და­ მის­გან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ბი­ოპ­რე­პა­რა­ტე­ბის­ ინ­ მსხვი­ლი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი;
ტენ­სი­ური­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ სწრა­ფად­ აღ­ად­გენს­ და­უძ­ლუ­რე­ •­ მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ფერ­მე­რე­ბი;
ბუ­ლი­ ნი­ად­აგ­ის­ აგ­რო­ტექ­ნი­კურ­ მაჩ­ვე­ნებ­ლებს,­ საგ­ •­ სათ­ბუ­რე­ბის­მფლო­ბე­ლე­ბი;
რძნობ­ლად­ამ­ცი­რებს­ნი­ად­აგ­ში­ნიტ­რა­ტე­ბი­სა­და­ქი­მი­ური­ •­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი.

144
 •­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონი­ ერთ­ერ­თი­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ით­ვი­სებს­სიმ­სივ­ნის­მაპ­რო­ვო­ცი­რე­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ რე­გი­ონია­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ ბოს­ ბელ­ მძი­მე­ მე­ტა­ლებს­ –­ ტყვი­ასა­ და­ კად­მი­უმს.­ აღ­ნიშ­ნუ­
ტნე­ულ­ის­ წარ­მო­ებ­ის­ კუთხით.­ აქ­ სხვა­დას­ხვა­ მი­ ლი­ პრო­დუქ­ცია­ კი­ ბა­ზარ­ზე­ ყო­ველ­გვა­რი­ კონ­ტრო­ლის­
მარ­თუ­ლე­ბის­დი­დი­თუ­პა­ტა­რა­სა­წარ­მო­და­ფერ­ გა­რე­შე­შე­დის­(იხ­ილ­ეთ­მწვა­ნე­პო­ლი­ტი­კის­სა­მეც­ნი­ერო­
მე­რი­ მოღ­ვა­წე­ობს.­ ამ­იტ­ომ­ კვლე­ვის­ დროს­ ჩვენ­ კვლე­ვი­თი­ პლატ­ფორ­მის­ პუბ­ლი­კა­ცია­ „ქვე­მო­ ქარ­თლის­
შე­ვე­ცა­დეთ­ დაგ­ვეჯ­გუ­ფე­ბი­ნა­ ის­ინი­ პრო­დუქ­ცი­ის,­ სამ­თო­მო­პო­ვე­ბი­თი­ სამ­რეწ­ვე­ლო­ და­ბინ­ძუ­რე­ბის­ ან­ალ­
ფარ­თო­ბი­სა­ და­ წარ­მო­ებ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბის­ მი­ხედ­ იზი­მწვა­ნე­პო­ლი­ტი­კის­პერ­სპექ­ტი­ვი­დან“).
ვით.­ შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად­ თა­ნაბ­რად­ მოხ­და­ შერ­
ჩე­ული­ რეს­პონ­დენ­ტე­ბის­ გა­დაგ­ვე­ნა­წი­ლე­ბი­ნაც­ ამ­ კი­დევ­ერ­თი­ფაქ­ტო­რი,­რაც­გან­სა­კუთ­რე­ბით­ბო­ლო­ათ­
ჯგუ­ფებს­შო­რის. წლე­ულ­ებ­ში­გამ­წვავ­და,­არ­ის­პეს­ტი­ცი­დე­ბი­სა­და­შხამ­ქი­
მი­კა­ტე­ბის­უკ­ონ­ტრო­ლო­გა­მო­ყე­ნე­ბა.­
კვლე­ვის­დროს­ჩა­ტარ­და­32­ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ინ­ტერ­ვიუ/
გა­მო­კითხვა.­თი­თოეული­მი­მარ­თუ­ლე­ბი­დან­10­10­ფერ­მე­ რე­გი­ონ­ის­ ტე­რი­ტო­რი­ის­ რე­ლი­ეფ­ის­ სპე­ცი­ფი­კუ­რო­ბა,­
რი­გა­მო­იკ­ითხა,­2­–­ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი.­ ხში­რი­ კო­კის­პი­რუ­ლი­ წვი­მე­ბი,­ ძლი­ერი­ ქა­რე­ბი­ და­ ზოგ­
ჯერ,­ად­ამი­ან­ის­არ­ას­წო­რი­სა­მე­ურ­ნეო­საქ­მი­ან­ობა­გა­ნა­
პი­რო­ბებს­ ნი­ად­აგ­ის­ ერ­ოზი­ული­ პრო­ცე­სე­ბის­ გან­ვი­თა­
რე­ბას.­ კომ­პლექ­სუ­რად­ არ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი­ რო­გორც­
კვლევის შედეგები წყლის­მი­ერი,­ისე­ქა­რის­მი­ერი­და­ირ­იგ­აცი­ული­ერ­ოზი­აც­
კი.­დღე­ის­მდგო­მა­რე­ობ­ით,­ნი­ად­აგ­ებ­ის­უმ­ეტ­ეს­ობა­გა­მო­
სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ას­ ქვე­მო­ ქარ­თლის­ ეკ­ონ­ომ­იკ­აში­ ფი­ტუ­ლია,­ რა­საც­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­ ნი­ად­აგ­ში­ არ­ას­აკ­მა­რი­
მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ად­გი­ლი­უჭ­ირ­ავს­და­რე­გი­ონ­ში­წარ­მო­ სი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ ორ­გა­ნუ­ლი­ და­ არა­ორ­გა­ნუ­ლი­ სა­სუ­ქე­
ებ­ულ­და­მა­ტე­ბულ­ღი­რე­ბუ­ლე­ბა­ში­მი­სი­წი­ლი­19%­ია(სტა­ ბის­ შე­ტა­ნა,­ თეს­ლბრუნ­ვის­ უგ­ულ­ვე­ბელ­ყო­ფა,­ სარ­წყა­ვი­
ტის­ტი­კის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­დე­პარ­ტა­მენ­ტის­ონ­ფორ­მა­ცია).­ სის­ტე­მის,­ მინ­დორ­სა­ცა­ვი­ და­ ქარ­სა­ცა­ვი­ ზო­ნე­ბის­ მოშ­
ლა,­–­აღ­ნიშ­ნუ­ლია­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რი­სა­და­რე­გი­ონ­ული­
ამ­ დარ­გში­ რე­გი­ონ­ის­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ 29%,­ ხო­ლო­ სოფ­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სა­მი­ნის­ტროს­ მი­ერ­ მომ­ზა­დე­ბულ­ ქვე­მო­
ლის­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ 47,8%­ –­ 148­ ათ­ასი­ ად­ამი­ანია­ და­ ქარ­თლის­ რე­გი­ონ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ სტრა­ტე­გი­აში­ 2014­
საქ­მე­ბუ­ლი.­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ ის­ინი,­ ძი­რი­თა­დად,­ 2021­წლე­ბის­თვის.
თვით­და­საქ­მე­ბულ­თა­ კა­ტე­გო­რი­ას­ გა­ნე­კუთ­ვნე­ბი­ან­ და­
თა­ვი­ანთ­ ოჯ­ახ­ურ­ მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ საქ­მი­ან­ობ­ენ,­ დე­და­ქა­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ მეც­ნი­ერ­ებ­ათა­ აკ­ად­ემი­ის,­ სსიპ­ სოფ­ლის­
ლაქ­თან­ და­ მე­ზო­ბელ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­თან­ სი­ახ­ლო­ვის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ სა­მეც­ნი­ერო­კვლე­ვი­თი­ ცენ­ტრი­სა­ და­ სა­
გა­მო,­საკ­მა­ოდ­წარ­მა­ტე­ბით­ახ­ერ­ხე­ბენ­სა­ად­რეო­კარ­ტო­ ქარ­თვე­ლოს­ტექ­ნი­კუ­რი­უნ­ივ­ერ­სი­ტე­ტის­კვლე­ვის­თა­ნახ­
ფი­ლით,­ბოს­ტნე­ულ­ითა­და­მეცხო­ვე­ლე­ობ­ის­სხვა­დას­ხვა­ მად48,­გა­უდ­აბ­ნო­ებ­ის­პრო­ცე­სი­სა­ქარ­თვე­ლო­შიც­საკ­მა­ოდ­
პრო­დუქ­ტით­ ბაზ­რის­ ათ­ვი­სე­ბას.­ რე­გი­ონ­ის­ კლი­მა­ტუ­რი­ ინ­ტენ­სი­ურ­ად­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ კა­ხეთ­ში,­
პი­რო­ბე­ბი­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ ხელ­საყ­რე­ლია­ სოფ­ლის­ მე­ ქვე­მო­და­ში­და­ქარ­თლში.­სპე­ცი­ალ­ის­ტე­ბის­გა­ან­გა­რი­შე­
ურ­ნე­ობ­ის­ პრო­დუქ­ცი­ის­ წარ­მო­ებ­ის­თვის.­ მო­სავ­ლის­ მი­ ბით,­დღეს­და­ახ­ლო­ებ­ით­3000­კმ2­ფარ­თო­ბი­გა­ნიც­დის­გა­
ღე­ბა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია­ წე­ლი­წად­ში­ 2­3­ჯერ,­ რაც­ გა­ნა­პი­ უდ­აბ­ნო­ებ­ას.­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­ მწვა­ვედ­
რო­ბებს­ქვე­მო­ქარ­თლის­მა­ღალ­კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ას­ დგას­ეს­პრობ­ლე­მა­გარ­დაბ­ნის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­(32000­
სხვა­რე­გი­ონ­ებ­თან­შე­და­რე­ბით. ჰა)­და­მარ­ნე­ულ­ის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­(30561­ჰა).
ცხა­დია,­ ამ­ პრობ­ლე­მე­ბის­ მოგ­ვა­რე­ბას­ კომ­პლექ­სუ­რი­
ამ­ის­ პა­რა­ლე­ლუ­რად­ ქვე­მო­ ქარ­თლშია­ გან­თავ­სე­ბუ­ლი­ მიდ­გო­მა­ სჭირ­დე­ბა­ და­ ერ­თი­ მე­თო­დი­ და­ მი­მარ­თუ­ლე­
სა­ქარ­თვე­ლოს­მსხვი­ლი­სა­წარ­მო­ებ­ის­დი­დი­ნა­წი­ლი,­იქ­ ბა­ამ­ას­ვერ­მო­აგ­ვა­რებს,­თუმ­ცა­ბი­ოს­ას­უქ­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბა,­
ნე­ბა­ეს­ყო­ფი­ლი­„მად­ნე­ულ­ის“­ქარ­ხა­ნა­(RMG­Cooper­და­ შე­საძ­ლოა,­ ერთ­ერ­თი­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი­ ნა­ბი­ჯი­ იყ­ოს­ გა­
RMG­Gold),­რუს­თა­ვის­მე­ტა­ლურ­გი­ული­ქარ­ხა­ნა­(Rustavi­ უმ­ჯო­ბე­სე­ბის­გზა­ზე.­
Steel­Ltd),­„აზ­ოტი“,­გარ­დაბ­ნის­თბო­ელ­ექ­ტრო­სად­გუ­რი,­ მეც­ნი­ერ­ები­ ირ­წმუ­ნე­ბი­ან,­ რომ­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­ და,­ ზო­გა­
ცე­მენ­ტის­ქარ­ხა­ნა,­ხრამ­ჰეს­1­და­ხრამ­ჰეს­2.­ამ­სა­წარ­მო­ დად,­ ორ­გა­ნუ­ლი­ სა­სუ­ქე­ბის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა,­ თა­ნა­მედ­რო­ვე­
ებს,­ერ­თის­მხრით,­უდ­იდ­ესი­წვლი­ლი­შე­აქ­ვთ­ქვეყ­ნის­ეკ­ სა­მე­ლი­ორ­აციო­ სის­ტე­მებ­თან­ ერ­თად,­ თან­და­თან­ შექ­
ონ­ომ­იკ­აში­და­სა­ვა­ლუ­ტო­შე­მო­სავ­ლებ­ში,­მე­ორე­მხრით­ მნის­არ­ას­წო­რი­სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­პრაქ­ტი­კის­(ქი­მი­
კი­ –­ სე­რი­ოზ­ულ­ ზე­წო­ლას­ ახ­დე­ნენ­ გა­რე­მო­ზე­ და­ მნიშ­ ურ­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ზე­ და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი­ ინ­ტენ­სი­ური­ სოფ­ლის­
ვნე­ლოვ­ნად­აბ­ინ­ძუ­რე­ბენ­რე­გი­ონ­ში­ნი­ად­აგს.­რე­გი­ონ­ში­ მე­ურ­ნე­ობ­ის)­ ჩა­ნაც­ვლე­ბის­ სა­ფუძ­ველს.­ მით­ უმ­ეტ­ეს,­ თუ­
გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლია­ მე­ბოს­ტნე­ობა,­ სა­წარ­მოო­ ნარ­ჩე­ნე­ბით­ გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ,­ რომ­ ბი­ოჰ­უმ­უსი­ გა­მო­იყ­ენ­ება­ რო­
და­ბინ­ძუ­რე­ბუ­ლი­მდი­ნა­რე­ები­მა­შა­ვე­რა­და­ფო­ლა­და­ური­ გორც­ ნი­ად­აგ­ში­ მშრა­ლი­ სა­ხით­ შე­ტა­ნით,­ ას­ევე­ ხსნა­დი­
კი­ სა­მე­ლი­ორ­აციო­ სის­ტე­მა­ში­ გა­მო­იყ­ენ­ება.­ ბოს­ტნე­ული­ (ფერ­ტი­გა­ცია­ და­ ფოთ­ლო­ვა­ნი­ კვე­ბა)­ სა­ხით.­ სა­კითხზე­

48­­http://agronews.ge/saqarthveloshi­niadagis­degradatsiis­zogierthi­problema­da­misi­aghmophkhvris­gzebi/

145
 მო­მუ­შა­ვე­მეც­ნი­ერ­ებ­ის­აზ­რით,­რამ­დე­ნი­მე­წლის­მუდ­მი­ვი­ კვლე­ვის­დროს­ქვე­მო­ქარ­თლის­რე­გი­ონ­ში­მო­იძ­ებ­ნა­ბი­
გა­მო­ყე­ნე­ბის­ შემ­დეგ,­ შე­საძ­ლე­ბე­ლია,­ სა­ერ­თოდ­ ით­ქვას­ ოჰ­უმ­უს­ის­ სულ­ 2­ მწარ­მო­ებ­ელი­ –­ შპს­ Macro­ Prime(დი­
უარი­შხამ­ქი­მი­კა­ტე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე. რექ­ტო­რი­–­გუ­რამ­გე­ჯა­ძე)­და­ი/მ­ვახ­ტანგ­(ბა­ჩუ­კი)­კო­რო­
ში­ნა­ძე.­ის­ინი­უკ­ვე­მრა­ვა­ლი­წე­ლია­მოქ­მე­დე­ბენ­ბა­ზარ­ზე­
ყო­ვე­ლი­ვე­ ეს­ შე­ამ­ცი­რებს­ ნი­ად­აგ­ის­ დეგ­რა­და­ცი­ის­ პრო­ და­ გარ­კვე­ულ­ წარ­მა­ტე­ბებ­საც­ მი­აღ­წი­ეს.­ თა­ვი­დან­ ძა­
ცესს,­ და­უბ­რუ­ნებს­ მას­ თვი­თაღ­დგე­ნის­ უნ­არს,­ გა­ამ­დიდ­ ლი­ან­ ბევრ­ სირ­თუ­ლე­ებს­ აწყდე­ბოდ­ნენ,­ თუმ­ცა­ ბო­ლო­
რებს­ მის­ მი­ნე­რა­ლურ­ და­ ორ­გა­ნულ­ შე­მად­გენ­ლო­ბას,­ წლებ­ში­ვი­თა­რე­ბა­ნელ­ნე­ლა­იც­ვლე­ბა­და­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­
რაც,­ სა­ბო­ლოო­ ჯამ­ში,­ ხელს­ შე­უწყობს­ ჩვენ­ში­ მდგრა­ მათ­ მი­ერ­ წარ­მო­ებ­ული­ პო­დუქ­ცი­ის­ (რო­გორც­ მშრა­ლი,­
დი­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ მკვეთ­რად­ ას­ევე­ თხე­ვა­დი)­ მი­მართ­ იზ­რდე­ბა.­ პრო­დუქ­ცია­ იყ­იდ­ება­
გააუმჯობესებს­ჩვე­ნი­ფერ­მე­რე­ბის­მი­ერ­მო­წე­ული­პრო­ ად­გილ­ზეც­და­სპე­ცი­ალ­იზ­ებ­ულ­მა­ღა­ზი­ებ­შიც.
დუქ­ცი­ის­ხა­რის­ხობ­რივ­და­რა­ოდ­ენ­ობ­რივ­მაჩ­ვე­ნებ­ლებს.­
შე­დე­გად­ მი­ვი­ღებთ­ მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ან,­ ჯან­მრთელ­ პრო­ სა­წარ­მო­ებს­ჰყავთ­უკ­ვე­თა­ვი­სი­მუდ­მი­ვი­მომ­ხმა­რებ­ლე­
დუქ­ტს­ რო­გორც­ ად­გი­ლობ­რივ,­ ას­ევე­ ევ­რო­პის­ ბა­ზარ­ზე­ ბი,­რომ­ლებ­მაც­გა­მოს­ცა­დეს­ბი­ოჰ­უმ­უსი­თა­ვის­ნაკ­ვე­თებ­
გა­სა­ტა­ნად. ში­და­და­დე­ბი­თი­შე­დე­გი­მი­იღ­ეს.

გა­მო­კითხუ­ლი­ 30­ ფერ­მე­რი­დან­ მა­თი­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­ უმ­ ერთ­ერ­თი­მათ­გა­ნია­შპს­„მმკ­ჯგუ­ფი“,­რო­მელ­მაც­3­წლის­

რავ­ლე­სო­ბა­იყ­ენ­ებს­ქი­მი­ურ­სა­სუ­ქებს­(87%­).­ბი­ოჰ­უმ­უს­ზე­
სმე­ნია­24%­ს.­ეს,­ძი­რი­თა­დად,­მსხვი­ლი­მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­
და­ მე­სათ­ბუ­რე­ები­ არი­ან.­ ძი­რი­თა­დი­ მი­ზე­ზი,­ თუ­ რა­ტომ­
არ­ იყ­ენ­ებ­ენ­ ის­ინი­ ბი­ოჰ­უმ­უსს­ თა­ვის­ ფარ­თო­ბებ­ზე,­ არ­
ის,­ მა­თი­ თქმით,­ სა­სუ­ქის­ მა­ღა­ლი­ ფა­სი.­ ალ­ტერ­ნა­ტი­ვად­
ას­ახ­ელ­ებ­ენ­ქი­მი­ურ­სა­სუ­ქებს­ან­ნა­კელს.­ამ­პა­სუ­ხე­ბი­დან­
ჩანს,­რომ,­მი­უხ­ედ­ავ­ად­ზო­გა­დი­წარ­მოდ­გე­ნი­სა­ბი­ოჰ­უმ­
უს­ზე,­ ის­ინი­ ვერ­ ერ­კვე­ვი­ან­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­ თვი­სობ­რივ­ და­
ფი­ნან­სურ­ უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებ­ში,­ ქი­მი­ურ­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­თან­ და­
ნა­კელ­თან­შე­და­რე­ბით.­კითხვა­ზე,­თუ­აპ­ირ­ებ­ენ­უახ­ლო­ეს­
მო­მო­ვალ­ში­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბას,­ ფერ­მე­რე­ბი­ აღ­
ნიშ­ნა­ვენ,­რომ­ბა­ზარ­ზე­ბი­ოლ­ოგი­ურ­ად­სუფ­თა,­მა­ღალ­
ხა­რის­ხი­ან­ პრო­დუქ­ტზე­ მოთხოვ­ნა­ ჯერ­ კი­დევ­ და­ბა­ლია­
ფა­სის­ გა­მო,­ ხო­ლო­ სა­ხელ­მწი­ფოს­გან­ ვე­რა­ვი­თარ­ სურ­
ვილს­და­მხარ­და­ჭე­რას­ამ­გვა­რი­პრო­დუქ­ცი­ის­წარ­მო­ებ­
ის­წა­ხა­ლი­სე­ბა­ში­ვერ­გრძნო­ბენ.­თუმ­ცა­ბევ­რმა­მათ­გან­მა­
მზად­ყოფ­ნა­გა­მოთ­ქვა,­რომ,­იმ­შემ­თხვე­ვა­ში,­თუ­ბი­ოჰ­უმ­
უს­ის­მწარ­მო­ებ­ელი­უფ­ას­ოდ­მი­აწ­ვდის­მას­ბი­ოჰ­უმ­უსს,­ან­
იქ­ნე­ბა­სა­ხელ­მწი­ფო­სუბ­სი­დი­რე­ბა,­იგი­მზა­დაა­სა­კუ­თარ­
ნაკ­ვეთ­ზე­გა­მოს­ცა­დოს­ბი­ოჰ­უმ­უსი.­ევ­რო­კავ­შირ­ში­სა­კუ­
თა­რი­ პრო­დუქ­ცი­ის­ გა­ტა­ნა­ზე­ მცი­რე­ ფერ­მე­რე­ბი­ სა­ერ­
თოთ­არ­ფიქ­რო­ბენ,­ხო­ლო­სა­შუ­ალო­და­მსხვილ­ფერ­მე­
რებს,­ვი­საც­გარ­კვე­ული­ინ­ფორ­მა­ცია­გა­აჩ­ნი­ათ­DCFTA­ის­
შე­სა­ხებ­(16%),­ცოდ­ნა­არ­აქ­ვთ,­თუ­რო­გორ­უნ­და­გა­აკ­ეთ­
ონ­ეს­და­რა­ნა­ბი­ჯე­ბია­ამ­ის­თვის­გა­და­სად­გმე­ლი.
რაც­ შე­ეხ­ება­ პრობ­ლე­მებს,­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ აღ­ნიშ­ნავს,­
რომ­ის­ინი­საწყის­ეტ­აპ­ზე­ვე­იწყე­ბა.­სა­თეს­ლე­მა­სა­ლა­ძვი­
რია­და­ხში­რად­უხ­არ­ის­ხო,­სერ­თი­ფი­კა­ტის­გა­რე­შე.­გან­სა­
კუთ­რე­ბით­ ეს­ აწ­უხ­ებთ­ მცი­რე­ და­ სა­შუ­ალო­ ფერ­მე­რებს,­
ვი­ნა­იდ­ან­ის­ინი,­რო­გორც­წე­სი,­თეს­ლს­კერ­ძო­პი­რე­ბის­
გან­იძ­ენ­ენ.­ძვი­რია­ნი­ად­აგ­ის­და­მუ­შა­ვე­ბა­და­პრო­დუქ­ცი­
ის­მოყ­ვა­ნა.­ხში­რად­ტექ­ნი­კა­არ­არ­ის­საკ­მა­რი­სი­და­ლო­
დი­ნი­ უწ­ევთ.­ ფერ­მერ­თა­ უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ აღი­არ­ებს,­ რომ­
ის­ინი­ უხ­ვი­ მო­სავ­ლის­ მი­სა­ღე­ბად­ დი­დი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­
იყ­ენ­ებ­ენ­ შხამ­ქი­მი­კა­ტებს­ და­ პეს­ტი­ცი­დებს,­ რომ­ლე­ბიც­
ხშირ­შემ­თხვე­ვა­ში­გა­უგ­ებ­არი­წარ­მო­შო­ბი­საა­და­უხ­არ­ის­
ხო.­ამ­ის­გა­მო­ხში­რად­უფ­უჭ­დე­ბათ­მთე­ლი­მო­სა­ვა­ლი.­ეს­
პრობ­ლე­მაც­გან­სა­კუთ­რე­ბით­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­ფერ­მე­
რე­ბის­წი­ნა­შე­დგას.
წინ­მაყ­ვლის­ახ­ლად­გა­შე­ნე­ბულ­ბაღ­ში­4­ჰექ­ტარ­ზე­შე­იტ­
ანა­ბი­ოჰ­უმ­უსი,­ხო­ლო­მე­ორე­წელს­თხევ­დი­კვე­ბა­მი­აწ­
ოდა­მცე­ნა­რეს­მორ­წყვის­დროს.­სა­წარ­მოს­მეს­ვე­ურ­ებ­ის­
თქმით,­მო­მა­ვალ­წელს­ის­ევ­აპ­ირ­ებ­ენ­ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­შე­ტა­
ნას,­რად­გან­უკ­ვე­4­წე­ლი­იქ­ნე­ბა­გა­სუ­ლი.­შე­დე­გე­ბით­ძა­
ლი­ან­კმა­ყო­ფი­ლი­არი­ან,­მცე­ნა­რე­აქ­ტი­ურ­ად­იზ­რდე­ბა­და­
მო­სავ­ლი­ან­ობ­აც­მა­ღა­ლია.
სა­წარ­მო­ შპს­ „მიკ­როგ­რი­ნი“­ მდე­ბა­რე­ობს­ თბი­ლის­თან­
მდე­ბა­რე­ სოფ.დი­ღომ­ში­ და­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ პირ­ველ­
ვერ­ტი­კა­ლურ­ სათ­ბურ­ში­ მიკ­რომ­წვა­ნი­ლის­ მოყ­ვა­ნი­თაა­
და­კა­ვე­ბუ­ლი.­ 1­ წე­ლია,­ რაც­ იყ­ენ­ებ­ენ­ ბი­ოჰ­უმ­უსს­ და­ იმ­
დე­ნად­ კმა­ყო­ფილ­ნი­ არი­ან­ შე­დე­გით,­ რომ­ გა­დაწყვი­ტეს­
მო­მა­ვალ­შიც­ გა­მო­იყ­ენ­ონ­ იგი­ ბოს­ტნე­ულ­ის­ მოყ­ვა­ნი­სას.­
ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­შემ­დეგ­მო­სავ­ლი­ან­ობ­ამ­იმ­ატა­
და,­ რაც­ მთა­ვა­რია,­ მო­სავ­ლის­ ხა­რის­ხი­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­
გა­უმ­ჯო­ბეს­და­ –­ ფო­თო­ლი­ უფ­რო­ ხას­ხა­სა­ გახ­და,­ იმ­ატა­
ზრდის­ტემ­პმა.
ი/მ­ არ­სე­ნა­ ელი­აშ­ვილს­ გა­მო­ყავს­ ხი­ლის­ ნერ­გე­ბი­ 1,5­ ჰა­
ფარ­თობ­ზე.­ბი­ოჰ­უმ­უსს­იყ­ენ­ებს­უკ­ვე­5­6­წე­ლია.­დარ­გვი­
სას­1­ნერ­გზე­შე­აქ­ვს­0,5­1,0კგ­ჰუ­მუ­სი,­ნი­ად­აგ­ის­ხა­რის­ხი­
დან­ გა­მომ­დი­ნა­რე.­ მცე­ნა­რის­ ზრდის­ პრო­ცეს­ში­ იყ­ენ­ებს­
ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­თხე­ვად­ფორ­მა­საც.­მი­სი­თქმით,­ბი­ოჰ­უმ­უსი­
უფ­რო­მი­სა­ღე­ბია,­ვიდ­რე­ქი­მი­ური­სა­შუ­ალ­ებ­ები,­ვი­ნა­იდ­
ან­ იგი­ ზრდის­ ნი­ად­აგ­ის­ ხა­რის­ხს,­ აფხვი­ერ­ებს­ მას,­ აუმ­
ჯო­ბე­სებს­მის­სტრუქ­ტუ­რას.­შე­სა­ბა­მი­სად,­მცე­ნა­რე­უფ­რო­
სწრა­ფად­იზ­რდე­ბა,­უფ­რო­ჯან­სა­ღია,­ძლი­ერია­და­მო­მა­
ვალ­ში­უფ­რო­მეტ­და­ხა­რის­ხი­ან­მო­სა­ვალს­მოგ­ვცემს.
დასკვნები და რეკომენდაციები
კვლე­ვის­ შე­დე­გად­ გა­მოკ­ვე­თა­ შემ­დე­გი­ ძი­რი­თა­დი­ პორ­
ბლე­მე­ბი:­
•­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­ან­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ ინ­ფორ­მა­ცი­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით­ გა­მო­იკ­ვე­თა­
რამ­დე­ნი­მე­ პო­ზი­ცია:­ ა)ფერ­მე­რებს­ სა­ერ­თოდ­ არ­

146
 სმე­ნი­ათ­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­ შე­სა­ხებ;­ ბ)­ აქ­ვთ­ ძალ­ზე­ ზე­
რე­ლე­ წარ­მოდ­გე­ნა;­ გ)­ აქ­ვთ­ არ­ას­წო­რი­ წარ­მოდ­
გე­ნა;­დ)­იცი­ან­მის­შე­სა­ხებ,­მაგ­რამ­მი­აჩ­ნი­ათ,­რომ­
ძვი­რია­ და­ მათ­თვის­ არ­ახ­ელ­საყ­რე­ლია;­ ე)­ იცი­ან­
და­გა­მო­უყ­ენ­ები­ათ/იყ­ენ­ებ­ენ­პრაქ­ტი­კა­ში.
•­ ჭი­აყ­ელ­ებ­ის­სა­ერ­თო­სტან­დარ­ტის­და­სერ­ტი­ფი­ცი­
რე­ბის­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ ქვე­ყა­ნა­ში­არ­არ­სე­ბობს­კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­ჭი­აყ­ელ­
ებ­ის­ იმ­პორ­ტის­ დროს­ მა­თი­ აუც­ილ­ებ­ელი­ სერ­ტი­
ფი­ცი­რე­ბი­სა­და­სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ის­შე­სა­ხებ.­ამ­იტ­ომ­
იმ­პორ­ტი­რე­ბუ­ლი­ ჭი­აყ­ელ­ები­ შე­იძ­ლე­ბა­ არ­ შე­ეს­
აბ­ამ­ებ­ოდ­ნენ­აშშ­და­ევ­რო­პა­ში­აღი­არ­ებ­ულ­სტან­
დარ­ტს.
•­ სა­ხელ­მწი­ფო­პო­ლი­ტი­კის­არ­არ­სე­ბო­ბა;
•­ სა­ხელ­მწი­ფო­არ­არ­ის­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ორ­გა­ნუ­
ლი­სა­სუ­ქე­ბის­გა­მო­ყე­ნე­ბის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ით,­არ­
არ­სე­ბობს­სპე­ცი­ალ­ური­პროგ­რა­მა­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­
ბით.
•­ ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­შე­და­რე­ბით­მა­ღა­ლი­ფა­სი;
•­ ვი­ნა­იდ­ან­ ქვე­ყა­ნა­ში­ ჯერ­ კი­დევ­ ცო­ტაა­ მი­სი­ მწარ­
მო­ებ­ლე­ბი,­ ამ­იტ­ომ­ ბა­ზარ­ზე­ ფა­სი­ შე­და­რე­ბით­ მა­
ღა­ლია,­რაც­აფ­ერ­ხებს­მსხვილ­ფერ­მე­რებს.
•­ და­ბა­ლი­მოთხოვ­ნა­მოყ­ვა­ნილ­პრო­დუქ­ცი­აზე;
•­ იმ­ის­ გა­მო,­ რომ­ ორ­გა­ნუ­ლი­ სა­სუ­ქით­ მოყ­ვა­ნი­ლი­
პრო­დუქ­ცია,­ზო­გა­დად,­უფ­რო­ძვი­რია,­ვიდ­რე­ქი­მი­
ური­პრე­პა­რა­ტე­ბით,­ხო­ლო­მო­სახ­ლე­ობ­ის­მსყიდ­
ვე­ლო­ბი­თი­ უნ­არი­ და­ბა­ლია,­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბი­ თავს­
იკ­ავ­ებ­ენ­ამ­გზით­პრო­დუქ­ტე­ბის­წარ­მო­ებ­ის­გან.
•­ არ­არ­ის­კო­ოპ­ერ­ირ­ება­ბი­ოჰ­უმ­უს­ის­მწარ­მო­ებ­ელ­
თა­შო­რის;
ის­ ერ­თე­ული­ მწარ­მო­ებ­ლე­ბიც­ კი,­ რომ­ლე­ბიც­ ქვე­ყა­ნა­
ში­ ბი­ოჰ­უმ­უსს­ და­ სხვა­ ორ­გა­ნულ­ სა­სუ­ქებს­ აწ­ამო­ებ­ენ,­
სამ­წუ­ხა­როდ,­ იშ­ვი­თი­ გა­მო­ნაკ­ლი­სის­ გარ­და,­ არ­ თა­ნამ­
შრომ­ლო­ბენ­ ერ­თმა­ნეთ­თან.­ არ­ ხდე­ბა­ გა­მოც­დი­ლე­ბი­
სა­ და­ ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­ის­ ურ­თი­ერ­თგაც­ვლა,­ ერ­თობ­ლი­ვი­
მიდ­გო­მე­ბის­ შე­მუ­შა­ვე­ბა,­ სა­ხელ­მწი­ფოს­თან­ და­ სა­მეც­ნი­
ერო­წრე­ებ­თან­ერ­თობ­ლი­ვი­მუ­შა­ობა.
•­ სა­მეც­ნი­ერო­კვლე­ვე­ბის­არ­ას­ებ­ობა;
•­ ქვე­ყა­ნა­ში,­იშ­ვი­ათი­შემ­თხვე­ვე­ბის­გარ­და,­არ­ტარ­
დე­ბა­ სის­ტე­მა­ტუ­რი­ მეც­ნი­ერ­ული­ კვლე­ვე­ბი­ ამ­ მი­
მარ­თუ­ლებთ.­და­ინ­ტე­რე­სე­ბა­სა­მეც­ნი­ერო­წრე­ებ­ის­
მხრი­დან­ამ­თე­მით­ძალ­ზე­და­ბა­ლია.
•­ წარ­მო­ებ­ის­მე­ქა­ნი­ზა­ცი­ის­და­ბა­ლი­დო­ნე.
არ­სე­ბულ­ფერ­მე­რულ­მე­ურ­ნე­ობ­ებ­ში­ძა­ლი­ან­დი­დია­ხე­
ლით­ შრო­მის­ პრო­ცენ­ტი,­ მწარ­მო­ებ­ლებს­ ყვე­ლაფ­რის­
კე­თე­ბა­თა­ვად,­ან­კუს­ტა­რუ­ლად­დამ­ზა­დე­ბუ­ლი­მან­ქა­ნა­
და­ნად­გა­რე­ბით­ უწ­ევთ.­ სა­ბო­ლო­ოდ,­ ეს­ ყვე­ლა­ფე­რი­ ხა­
რის­ხზე­და­ფას­ზე­ახ­დენს­გავ­ლე­ნას.
•­ კვლე­ვით­გა­მოვ­ლე­ნილ­გა­მოწ­ვე­ვებ­თან­გა­სამ­კლა­
ვებ­ლად­ მი­ზან­შე­წო­ნი­ლი­ იქ­ნე­ბა­ შემ­დე­გი­ რე­კო­
მენ­და­ცი­ებ­ის­გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა:
•­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­ პრო­დუქ­ცი­ის­ მოყ­ვა­ნის­
პრო­ცეს­ში­ ორ­გა­ნუ­ლი­ სა­სუ­ქე­ბის­ (ბი­ოჰ­უმ­უს­ის)­
გა­მო­ყე­ნე­ბის­ და­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ მა­ღალ­ხა­რის­ხი­
ანი­ პრო­დუქ­ცი­ით­ უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­ სა­ხელ­მწი­ფო­
პროგ­რა­მის­ შექ­მნა­ (იაპ­ონი­ის­ მა­გა­ლი­თი).­ დღეს­
მსოფ­ლო­ აქ­ცენ­ტს­ ამ­ კუთხით­ აყ­ენ­ებს­ და­ ჩვე­ნი­
ქვეყ­ნის­ სოფ­ლის­ მე­ურ­ნე­ობა­ მხო­ლოდ­ ამ­ გზით­
შეძ­ლებს­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თუ­ ევ­რო­პე­ლი­ მომ­ხმა­
რებ­ლის­დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბას­ხა­რის­ხი­ანი­და­ჯან­სა­ღი­
პრო­დუქ­ტით;
•­ სა­ხელ­მწი­ფოს­მი­ერ­იმ­ფერ­მე­რე­ბის­სუბ­სი­დი­რე­ბა/
საგ­რან­ტო­ პრო­ექ­ტე­ბის­ გა­მოცხა­დე­ბა,­ ვინც­ უარს­
იტყვის­ ქი­მი­ური­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ის­ გა­მო­ყე­ნე­ბა­ზე­ და­
მხო­ლოდ­ორ­გა­ნულ­სა­სუ­ქებს­(ბი­ოჰ­უმ­უსს)­გა­მო­იყ­
ენ­ებს­(გერ­მა­ნი­ის­მა­გა­ლი­თი).­მი­უხ­ედ­ავ­ად­ინ­ფორ­
მა­ცი­ის­არ­არ­სე­ბო­ბი­სა,­გა­მო­კითხუ­ლი­ფერ­მე­რე­ბის­
40%­ზე­ მე­ტი­ თა­ნახ­მაა­ ამ­ შემ­თხვე­ვა­ში­ სა­კუ­თარ­
ნაკ­ვეთ­ში­გა­მოს­ცა­დოს­ბი­ოჰ­უმ­უსი;
•­ შეხ­ვედ­რა­სე­მი­ნა­რე­ბის­ და­ მას­მე­დი­აში­ სა­ინ­ფორ­
მა­ციო­ კამ­პა­ნი­ებ­ის­ ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ მთე­ლი­ ქვეყ­ნის­
მას­შტა­ბით;
•­ ქვეყ­ნის­აგ­რა­რულ­უმ­აღ­ლეს­სას­წავ­ლებ­ლებ­ში­და­
კო­ლე­ჯებ­ში­ სპე­ცი­ალ­ური­ კურ­სის­ (თე­ორი­ული­ და­
პრაქ­ტი­კუ­ლი)­შე­მო­ღე­ბა­და­მო­მა­ვა­ლი­სპე­ცი­ალ­ის­
ტე­ბის­აღ­ზრდა­ამ­მი­მარ­თუ­ლე­ბით;
•­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­და­ად­გი­ლობ­რი­
ვი­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ებ­ის­ ჩარ­თვა­ სა­
ინ­ფორ­მა­ციო­ კამ­პა­ნი­აში,­ უცხო­ური­ გა­მოც­დი­ლე­
ბის­გა­ზი­არ­ება;
•­ ქვე­ყა­ნა­ში­შე­მო­ტა­ნი­ლი­სა­თეს­ლე­მა­სა­ლის­და­ სა­
სუ­ქე­ბის­ სერ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­ და­ მკაც­რი­ კონ­ტრო­ლი,­
რა­თა­ხე­ლი­შე­ეწყოს­მა­ღალ­ხა­რის­ხი­ანი­პრო­დუქ­
ცი­ის­წარ­მო­ებ­ას.
147
 V ღვინის ტურიზმის პოტენციალი ბოლნისში
ანა­ვირსალაძე,­მარგალიტა­ჯაფარიძე,
ირის­ჯგუფი­­­მრავალფეროვნების­მართვა
შესავალი
ტუ­რის­ტე­ბი­სა­ და­ მოგ­ზა­ურ­ებ­ის­ რიცხვი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­
ყო­ველ­წლი­ურ­ად­ იზ­რდე­ბა.49­ შე­დე­გად­ უფ­რო­ მეტ­ პო­პუ­
ლა­რო­ბას­ იძ­ენს­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მარ­შრუ­ტე­ბი­ და­ სერ­ვი­სე­ბი,­
რომ­ლებ­საც­ სხვა­დას­ხვა­ ტურ­ოპ­ერ­ატ­ორ­ები­ სთა­ვა­ზო­ბენ­
მომ­ხმა­რე­ბელს.­ ახ­ალი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მარ­შრუ­ტე­ბის­ კე­რე­
ბის­ შექ­მნა­ დიდ­წი­ლად­ არ­ის­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი­ ინ­ფრას­
ტრუქ­ტუ­რის­ გან­ვი­თა­რე­ბით­ და­ იმ­ სერ­ვი­სე­ბი­თა­ და­ შე­მო­
თა­ვა­ზე­ბე­ბით,­ რომ­ლებ­საც,­ ერ­თი­ მხრით,­ სა­ხელ­მწი­ფო,­
ხო­ლო,­მე­ორე­მხრით,­ტურ­ოპ­ერ­ატ­ორ­ები,­ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მას­პინ­ძლე­ბი­ და­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­ ჩაბ­მუ­ლი­ ად­გი­ლობ­
რი­ვი­ მო­სახ­ლე­ები­ ქმნი­ან.­ ტუ­რის­ტე­ბის­ საგ­რძნო­ბი­ მა­ტე­ბა­
სა­ქარ­თვე­ლო­ში­2004­წლი­დან­შე­ინ­იშ­ნე­ბა,­თუმ­ცა­გაზ­რდილ­
პო­პუ­ლა­რო­ბა­სა­და­ტუ­რის­ტე­ბის­მოთხოვ­ნებ­თან­მო­სახ­ლე­
ობ­ას­ ფე­ხის­ აწყო­ბა­ უჭ­ირს.­ ტუ­რიზ­მის­ სხვა­დას­ხვა­ მი­მარ­
თუ­ლე­ბებს­შო­რის­ერთ­ერთ­სა­ინ­ტე­რე­სო­მი­მარ­თუ­ლე­ბად­
შე­იძ­ლე­ბა­ ჩა­ით­ვა­ლოს­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში,­
სა­დაც­ ცალ­სა­ხად­ წამ­ყვან­ ად­გილს­ რე­გი­ონ­ებს­ შო­რის­ კა­
ხე­თი­ იკ­ავ­ებს.­ კა­ხე­თის­ პო­პუ­ლა­რო­ბა­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­
ღვი­ნის­ მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით,­ შე­და­რე­ბით­ და­მაკ­მა­ყო­ფი­
ლე­ბე­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რით,­ ტუ­რის­ტულ­ მარ­შრუ­ტებ­თან­
სი­ახ­ლო­ვი­თა­და­რე­გი­ონ­ის­მას­შტა­ბუ­რო­ბით.
ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მი­ შე­და­რე­ბით­ ახ­ალი­ მიმ­დი­ნა­რე­ობაა­
ბოლ­ნი­სის­ რაიონში.­ სა­ხელს­ იხ­ვეჭს­ ღვი­ნო­ ბოლ­ნუ­რი,­
თავ­კვე­რი,­ბოლ­ნუ­რი­სა­ფე­რა­ვი.­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­ისა,­რომ­
მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­საწყი­სი,­ღვი­ნის­და­ყე­ნე­ბის­ტრა­დი­ცი­ის­უძ­
ვე­ლე­სი­ ნიშ­ნე­ბი50,­ მსოფ­ლი­ოში­ უძ­ვე­ლე­სი,­ ნე­ოლ­ით­ის­
ხა­ნის­ ყურ­ძნის­ წიპ­წე­ბი­ სწო­რედ­ ბოლ­ნი­სის­ მი­და­მო­ებ­
ში­ არ­ის­ აღ­მო­ჩე­ნი­ლი­ ბოლ­ნი­სის,­ რო­გორც­ მეღ­ვი­ნე­ბო­
ბა­მე­მარ­ნე­ობ­ის­ საწყი­სის­ შე­სა­ხებ,­ ცო­ტამ­ თუ­ იც­ის­ სა­
ქარ­თვე­ლო­ში,­ მათ­ შო­რის,­ თა­ვად­ ტუ­რიზ­მის­ სფე­რო­ში­
ჩარ­თულ­მა­ პი­რებ­მაც.­ ბოლ­ნის­ში­ ღვი­ნის­ წარ­მო­ებ­ას­ 8­
ათ­ას­წლი­ანი­ ის­ტო­რია­ აქ­ვს,­ რაც­ სხვა­დას­ხვა­ მას­შტა­
ბე­ბით­ დღემ­დე­ უწყვე­ტად­ მიმ­დი­ნა­რე­ობს.­ ბოლ­ნი­სის­
რაიონში­ მეღ­ვი­ნე­ობ­ის­ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­ აღ­ორ­ძი­ნე­ბა­
უკ­ავ­შირ­დე­ბა­ გერ­მა­ნე­ლე­ბის­ გა­მო­ჩე­ნას­ 1818­ წელს51.­ აქ­
დღემ­დეა­შე­მო­ნა­ხუ­ლი­გერ­მა­ნე­ლე­ბის­მი­ერ­ქვით­ნა­შე­ნი­
სახ­ლე­ბი­ორ­სამ­დო­ნი­ანი­მარ­ნე­ბით,­რომ­ლებ­საც­უნ­იკ­
ალ­ური­ ტემ­პე­რა­ტუ­რუ­ლი­ რე­ჟი­მი­ აქ­ვს­ რო­გორც­ ღვი­ნის,­
49­­2016­წლის­ანგარიში,­გვ.­7;­საქართველოს­ეკონომიკისა­და­მდგრადი­განვითარების­სამინისტრო,­საქართველოს­ტურიზმის­ეროვნული­ადმინისტრაცია;­
https://gnta.ge/wp­content/uploads/2015/06/wlis_angarishi_2016.pdf
50­­ბოლნური­ღვინის­გზა­და­მევენახეობა­მეღვინეობის­ისტორია;­გაზეთი­ბოლნისი;­2018;­http://bolnisi.ge/?p=18358
51­ვისგან­ ისწავლეს­ ბოლნისში­ ჩასახლებულმა­ გერმანელებმა­ მევენახეობა­მეღვინეობა­ და­ როგორ­ მარნებს­ აშენებდნენ­ ისინი;­ ქართული­ ღვინის­
მრჩეველის­ ვებგვერდი;­ 1­ მარტი,­ 2018;­ https://allwine.ge/ka/blog/rogori­marnebi­qondat­da­rogor­rvinis­ayenebdnen­bolnissi­casaxlebuli­germanele­
bi_1430/
148
ისე­სხვა­სოფ­ლის­მე­ურ­ნე­ობ­ის­პრო­დუქ­ტე­ბის­შე­სა­ნა­ხად.­
მარ­ნე­ბის­ ნა­წილ­ში­ არ­ის­ ქვევ­რე­ბი,­ ხო­ლო­ დიდ­ ნა­წილ­
ში­კი­კას­რე­ბი,­რად­გან­სწო­რედ­ევ­რო­პუ­ლი­წე­სით,­მუ­ხის­
კას­რებ­ში­ავ­არ­გებ­დნენ­ღვი­ნოს­გერ­მა­ნე­ლე­ბი.­
მარ­ნე­ბის­ გა­მო­ცოცხლე­ბა­ და­ აღ­ორ­ძი­ნე­ბა­ ბოლ­ნის­ში­
ბო­ლო­ სა­მი­ წე­ლია,­ რაც­ შე­ინ­იშ­ნე­ბა.­ 2016­ წელს­ მე­მარ­
ნე­ობა­მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ის­ აღ­ორ­ძი­ნე­ბა­ პირ­ვე­ლად­ გუ­რამ­ ავ­
ქო­ფაშ­ვი­ლის­“ძმე­ბის­მა­რან­მა”­წა­მო­იწყო­და­დღეს­უკ­ვე­
ბოლ­ნის­ში­ 25­ მა­რა­ნი­ ფუნ­ქცი­ონ­ირ­ებს,­ რო­მელ­თა­ ნა­წი­
ლი­ აღ­დგე­ნი­ლია,­ ნა­წილს­ კი­ ის­ტო­რი­ული­ სა­ხე­ აქ­ვს­ შე­
ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი.­ვე­ნა­ხე­ბი­ბოლ­ნის­ში­ჯამ­ში­800­ჰექ­ტარ­მი­
წა­ზეა­გა­შე­ნე­ბუ­ლი.­
მიზნები და ამოცანები
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ კვლე­ვა­ მიზ­ნად­ ის­ახ­ავს,­ გა­მო­ავ­ლი­ნოს­ ბოლ­
ნი­სის­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი.­ კვლე­ვა­ მიზ­ნად­ ის­ახ­ავს,­ წარ­მო­აჩ­ინ­ოს­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­მარ­ნე­ები,­ ღვი­ნის­ მე­წარ­მე­ები­ და­ ღვი­ნის­
მე­წარ­მე­ობ­ითა­და­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ად­
გი­ლობ­რი­ვი­მო­სახ­ლე­ები,­შე­ის­წავ­ლოს­მა­თი­სა­ჭი­რო­ებ­ები,­
რომ­ხე­ლი­შე­ეწყოს­ად­გი­ლობ­რი­ვი­და­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ტუ­
რის­ტე­ბის­ მო­ზიდ­ვას­ მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მეღ­ვი­ნე­ებ­ის­ეკ­ონ­ომ­იკ­ურ­გაძ­ლი­ერ­ებ­ასა­და­ხა­რის­ხის­სტან­
დარ­ტე­ბის­გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბას­ევ­რო­კავ­შირ­თან­და­ახ­ლო­ებ­ის­(ას­
ოც­ირ­ებ­ის­შე­თან­ხმე­ბა­და­DCFTA)­ფარ­გლებ­ში.­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­
კვლე­ვა­მიზ­ნად­ის­ახ­ავს­იმ­ბა­რი­ერ­ებ­ისა­და­ხე­ლის­შემ­შლე­
ლი­ ფაქ­ტო­რე­ბის­ გა­მოვ­ლე­ნას,­ რო­მე­ლიც­ აფ­ერ­ხებს­ ღვი­
ნის­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბას­ბოლ­ნი­სის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში.­
ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­ამ­კვლე­ვით­ გვსურს,­ყუ­რადღე­ბა­ გა­ვა­მახ­
ვი­ლოთ­ბოლ­ნი­სის­პო­ტენ­ცი­ალ­სა­და­უპ­ირ­ატ­ეს­ობ­ებ­ზე.­არ­
სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობ­ის­ან­ალ­იზ­ით,­გთა­ვა­ზობთ­დას­კვნებს,­
რი­თაც­ გვსურს,­ ხე­ლი­ შე­ვუწყოთ­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ ხელ­მი­საწ­
ვდო­მო­ბას­და­ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ამ­აღ­ლე­ბას­ბოლ­ნი­სის­ტუ­რის­
ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­შე­სა­ხებ­და­ბო­ლოს,­გთა­ვა­ზობთ­ჩვენს­
ხედ­ვა­სა­და­რე­კო­მენ­და­ცი­ებს­არ­სე­ბუ­ლი­მდგო­მა­რე­ობ­ის­გა­
სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­და­პრო­ცე­სე­ბის­ღრმა­ან­ალ­იზ­ის­ათ­ვის.
კვლე­ვის­მიზ­ნის­მი­საღ­წე­ვად­სა­ჭი­როა­შემ­დეგ­სა­კითხებ­
ში­გარ­კვე­ვა:
 •­ რა­ სა­ჭი­რო­ებ­ები­ აქ­ვთ­ ად­გი­ლობ­რივ­ მეღ­ვი­ნე­ებ­სა­
და­ მე­მარ­ნე­ებს­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­ გან­სა­ვი­თა­რებ­
ლად,­რა­უნ­არ­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბა­სურთ­და­რა­ტი­
პის­ მხარ­და­ჭე­რას­ სა­ჭი­რო­ებ­ენ­ სხვა­დას­ხვა­ აქ­ტო­
რე­ბის­გან?
•­ ვინ­ იქ­ნე­ბა­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­
გან­ვი­თა­რე­ბით­ბოლ­ნი­სის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში?­თა­
ნამ­შრომ­ლო­ბის­ რა­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბი­ არ­სე­ბობს­
ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­ მწარ­მო­ებ­ლებ­სა­ და­ და­ინ­ტე­
რე­სე­ბულ­ სხვა­ მხა­რე­ებს­ შო­რის?­ ეფ­ექ­ტუ­რი­ კო­
მუ­ნი­კა­ცი­ის­ რა­ არ­ხე­ბი­ და­ თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის­ რა­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ მხარ­და­ჭე­რაა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­მხა­რე­ებს­შო­რის­(მოთხოვ­ნა­მი­
წო­დე­ბა:­ სა­ხელ­მწი­ფო,­ არ­ას­ამ­თავ­რო­ბო,­ ბიზ­ნე­სი,­
უფ­რო­ვიწ­როდ­და­კონ­კრე­ტუ­ლად­კი,­ტუ­რის­ტუ­ლი­
კომ­პა­ნი­ები,­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რე­ბი)?
•­ რა­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბი­ არ­სე­ბობს­ ბოლ­ნის­
ში­ტუ­რიზ­მი­სა­და­კერ­ძოდ,­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მის­გან­სა­
ვი­თა­რებ­ლად.­რო­გორ­და­რამ­დე­ნად­უჭ­ერ­ენ­მხარს­
სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ორ­გა­ნი­ზა­ცე­ბი?­ რამ­დე­ნად­ გა­მო­ხა­
ტა­ვენ­ბოლ­ნის­ში­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მით­და­ინ­ტე­რე­სე­ბის­
მზა­ობ­ას­სა­აგ­ენ­ტო­ები­და­ტუ­რო­პე­რა­ტო­რე­ბი,­რა­ბა­
რი­ერ­ებს­ხე­და­ვენ­და­რა­ტომ?­რა­მას­შტა­ბის­ღვი­ნის­
ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას­ ხე­და­ვენ­
ბოლ­ნის­ში­ღვი­ნი­სა­და­ტუ­რიზ­მის­ექ­სპერ­ტე­ბი?­
აღ­ნიშ­ნუ­ლი­კვლე­ვა­მო­იც­ავს­ბოლ­ნი­სის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­
ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბა­რი­ერ­ებ­ის­ ინ­დე­ტი­ფი­ცი­რე­ბას­ და­ რე­კო­
მენ­და­ცი­ებს­ არ­სე­ბუ­ლი­ ბა­რი­ერ­ებ­ის­ აღ­მო­საფხვრე­ლად;­
ბოლ­ნი­სის­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­სა­ოჯ­ახო­მე­მარ­ნე­ობ­ისა­და­
ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მის­უნ­იკ­ალ­ური­ნი­შის­ძი­ებ­ას,­ ღვი­ნის­ ტუ­
რიზ­მის­ბა­ზარ­ზე­პო­ზი­ცი­ონ­ირ­ებ­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­და­
კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ის­გამ­ყა­რე­ბის­ძი­ებ­ას,­დას­კვნებ­სა­
და­რე­კო­მენ­და­ცი­ებს.
მეთოდოლოგია
•­ არ­სე­ბუ­ლი­კვლე­ვე­ბი­სა­და­სტა­ტი­ებ­ის­ან­ალ­იზი;
•­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­მო­ნა­ცე­მე­ბის­და­მუ­შა­ვე­ბა­და­ან­ალ­ აქ­ტი­ვო­ბით­ტუ­რის­ტთა­დი­დი­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­და­ინ­ტე­რე­სე­
იზი;
•­ პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვიუები;
•­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ და­ ელ­ექ­ტრო­ნუ­ლი/წე­რი­ლო­ბი­თი­ შო­რი­სო­ ვი­ზი­ტორ­თა­ სა­ერ­თო­ რა­ოდ­ენ­ობ­ის­ მხო­ლოდ­
ინ­ტერ­ვიუები;
•­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი.
კვლე­ვა­ში­გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია­სტა­ტი­ებ­ის­ონ­ლი­ან­არ­ქი­ვი­და­
ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ში­არ­სე­ბუ­ლი­ლი­ტე­რა­ტუ­რის,­სტა­ტი­ებ­
ისა­ და­ ინ­ტერ­ვიუების­ მი­მო­ხილ­ვა­ და­ ან­ალ­იზი.­ და­მუ­შა­
ვე­ბუ­ლია­ საქ­სტა­ტის­ მი­ერ­ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი­ კვარ­ტლუ­
რი­ და­ წლი­ური­ ან­გა­რი­შე­ბი,­ სტა­ტის­ტი­კუ­რი­ მო­ნა­ცე­მე­ბი.­
ან­ალ­იზი­ ეყ­რდნო­ბა­ სა­ვე­ლე­ ვი­ზიტს­ ქა­ლაქ­ ბოლ­ნის­ში,­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მარ­ნე­ბის­ დათ­ვა­ლი­ერ­ებ­ას,­ შეს­წავ­ლა­
სა­და­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვიუებს­ად­გი­ლობ­რივ­მე­მარ­ნე­ებ­
თან.­ კვლე­ვა­ მო­იც­ავს­ ტუ­რის­ტულ­ კომ­პა­ნი­ებ­სა­ და­ ტურ­
ოპ­ერ­ატ­ორ­ებ­თან­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ ინ­ტერ­ვიუებსა­ და­ წე­
რი­ლო­ბით­ ინ­ტერ­ვიუებს.­ ბოლ­ნის­ში­ ვი­ზი­ტი­სას,­ ას­ევე­
შევ­კრი­ბეთ­ შე­და­რე­ბით­ არ­აფ­ორ­მა­ლუ­რი­ ფო­კუს­ჯგუ­ფი,­
რო­მელ­შიც­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ას­ იღ­ებ­დნენ­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­
მე­მარ­ნე­ები,­ მა­თი­ ოჯ­ახ­ის­ წევ­რე­ბი,­ ბოლ­ნი­სის­ მე­მარ­ნე­
ებ­ის­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ თავ­მჯდო­მა­რე,­ ერ­თი­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­
წევ­რი­და­ერ­თი­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ღვი­ნის­ექ­სპერ­ტი.­ფო­
კუს­ჯგუ­ფი­შედ­გე­ბო­და­სულ­7­მო­ნა­წი­ლი­სა­გან.­კვლე­ვა­ში­
გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია­პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვიუ­ოთხ­ად­გი­ლობ­რივ­
მე­მარ­ნეს­თან,­ერ­თი­ფო­კუს­ჯგუ­ფი­იმ­ავე­მემ­რნე­ებ­ის­მო­
ნა­წი­ლე­ობ­ით,­ერ­თი­სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ინ­ტერ­ვიუ­ად­გი­ლობ­
რივ­მე­მარ­ნეს­თან,­ხუ­თი­სა­ტე­ლე­ფო­ნო­და­წე­რი­ლო­ბი­თი­
ინ­ტერ­ვიუ­ტუ­რის­ტულ­კომ­პა­ნი­ებ­თან­და­ტურ­ოპ­ერ­ატ­ორ­
ებ­თან.­ ერ­თი­ პი­რის­პირ­ ინ­ტერ­ვიუ­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ ღვი­
ნის­ექ­სპერ­ტთან.­
კვლე­ვა­ ჩა­ტარ­და­ 2018­ წლის­ 1­ ივ­ნი­სი­დან­ 30­ ივ­ნი­სამ­დე.­
შე­სა­ბა­მი­სად,­მო­იც­ავს­ინ­ტერ­ვიუებს,­ხელ­მი­საწ­ვდომ­ლი­
ტე­რა­ტუ­რა­სა­და­მა­სა­ლას­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­პე­რი­ოდ­ის­თვის.­
კვლევის შედეგები
ზო­გა­დად,­ქარ­თუ­ლი­სამ­ზა­რე­ულ­ოსა­და­ღვი­ნის­და­გე­მოვ­
ნე­ბა­სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ტუ­რის­ტუ­ლი­ვი­ზი­ტით­მყო­ფი­ად­ამი­
ან­ებ­ის­ უმ­ეტ­ეს­ობ­ას­ აინ­ტე­რე­სებს.­ ამ­აზე­ მეტყვე­ლებს­ ის­
ფაქ­ტი,­რომ­2017­წელს­ტუ­რის­ტთა­70%­აცხა­დებ­და,­რომ­
ერთ­ერ­თი­ აქ­ტი­ვო­ბა,­ რო­მე­ლიც­ ვი­ზი­ტი­სას­ გა­ნა­ხორ­ცი­
ელა,­ სწო­რედ­ ქარ­თულ­ ღვი­ნო­სა­ და­ გას­ტრო­ნო­მი­ას­თან­
გაც­ნო­ბა­გახ­ლდათ.52­ეს­მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი,­2016­წლის­სტა­ტის­
ტი­კურ­მო­ნა­ცემ­თან­(64.3%)­შე­და­რე­ბით,­გაზ­რდი­ლია.53­ამ­
ბის­ ფონ­ზე­ ბოლ­ნი­სი­ ნამ­დვი­ლად­ არ­ არ­ის­ ტუ­რის­ტე­ბით­
გა­ნე­ბივ­რე­ბუ­ლი­რე­გი­ონი.­2016­წელს­ბოლ­ნი­სი­სა­ერ­თა­
2.2%­მა­ მო­ინ­ახ­ულა.54­ 2017­ წელს­ ეს­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ სულ­
რა­ღაც­ 0.4%­ით­ გა­იზ­არ­და­ და­ 2.6%­ გახ­და.55­ ბოლ­ნის­ში­
კონ­კრე­ტუ­ლად­ქარ­თუ­ლი­ღვი­ნის­და­გე­მოვ­ნე­ბის­მიზ­ნით­

52­­ საერთაშორისო­ ვიზიტორების­ კვლევის­ ანგარიში,­ გვ.­ 11;­ საქართველოს­ ეკონომიკისა­ და­ მდგრადი­ განვითარების­ სამინისტრო,­ საქართველოს­
ტურიზმის­ ეროვნული­ ადმინისტრაციის­ კვლევებისა­ და­ დაგეგმვის­ სამმართველო;­ 2017;­ https://gnta.ge/wp­content/uploads/2018/06/prezentacia­2017.
pdf
53­­ საერთაშორისო­ ვიზიტორების­ კვლევის­ ანგარიში,­ გვ.­ 11;­ საქართველოს­ ეკონომიკისა­ და­ მდგრადი­ განვითარების­ სამინისტრო,­ საქართველოს­
ტურიზმის­ ეროვნული­ ადმინისტრაციის­ კვლევებისა­ და­ დაგეგმვის­ სამმართველო;­ 2016;­ https://gnta.ge/wp­content/uploads/2018/06/prezenta­
cia­2016­GEO.pdf
54­საერთაშორისო­ვიზიტორების­კვლევის­ანგარიში,­გვ.­15;­2016
55­საერთაშორისო­ვიზიტორების­კვლევის­ანგარიში,­გვ.­15;­2017

149
 ჩა­სულ­ ტუ­რის­ტთა­ პრო­ცენ­ტუ­ლი­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ კი­ კი­დევ­
უფ­რო­ნაკ­ლე­ბი­იყო.­თუ­გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ­სა­ქარ­თვე­
ლო­ში­ ღვი­ნის­ ის­ტო­რი­ის­ საწყი­სებ­თან­ ბოლ­ნი­სის­ მჭიდ­
რო­კავ­შირს,­ბოლ­ნი­სის­ღვი­ნო­ებ­ის­უნ­იკ­ალ­ურ­ობ­ასა­და­
ბოლ­ნი­სე­ლი­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ მათ­ რე­გი­ონ­ში­ ტუ­რის­ტე­ბის­
მო­ზიდ­ვით­ დიდ­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბას,­ ეს­ მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლი­ საკ­მა­
ოდ­და­ბა­ლია.
სი­ტუ­აცი­ის­ნათ­ლად­აღ­სა­წე­რად­ჩავ­წე­რეთ­ინ­ტერ­ვიუები­
მე­მარ­ნე­ებ­თან,­ღვი­ნის­ექ­სპერ­ტთან­და­ტუ­რის­ტულ­კომ­
პა­ნი­ებ­თან.­
მე­მარ­ნე­ებ­იდ­ან­ ჩავ­წე­რეთ­ ლე­ვან­ ქუქ­ჩიშ­ვი­ლი­ „კა­კოს­
მარ­ნი­დან“,­ელ­გუ­ჯა­ჯა­ფა­რი­ძე­მა­რან­„ჯა­ფა­რა­დან“,­გუ­რამ­
ავ­ქო­ფაშ­ვი­ლი­„ძმე­ბის­მარ­ნი­დან“56,­ვლა­დი­მერ­კა­პა­ნა­ძე,­
ვახ­ტაგ­ჩა­გე­ლიშ­ვი­ლი­„ბოლ­ნუ­რი­ღვი­ნი­დან“57.­
ინ­ტერ­ვიუების­ მი­მარ­თუ­ლე­ბი­სა­ და­ მსვლე­ლო­ბის­ პრო­
ცეს­ში­ გა­სარ­კვე­ვად­ შე­მოგ­თა­ვა­ზებთ­ სრულ­ ინ­ტერ­ვი­უს­
ელ­გუ­ჯა­ ჯა­ფა­რი­ძეს­თან,­ და­ნარ­ჩენ­ მე­მარ­ნე­ებ­თან­ სა­უბ­
რებს­კი­შე­მა­ჯა­მე­ბე­ლი­დას­კვნე­ბის­სა­ხით­მი­მო­ვი­ხი­ლავთ.­
მა­რა­ნი­“ჯა­ფა­რა”
42­ წლის­ ელ­გუ­ჯა­ ჯა­ფა­რი­ძე­ გა­ნათ­ლე­ბით­ იურ­ის­ტი­ და­
ეკ­ონ­ომ­ის­ტია.­ ის­ მა­რან­ „ჯა­ფა­რას“­ მფლო­ბე­ლია.­ მის­
სა­კუთ­რე­ბა­შია­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ 5­ ჰექ­ტა­რი­ მი­წა.­ ის­ აქ­ 2018­
წელს­2­ჰექ­ტარ­ზე,­სა­მო­მავ­ლო­პერ­სპექ­ტი­ვა­ში­კი­სრულ­
ტე­რი­ტო­რი­აზე,­ ახ­ალი­ ვე­ნა­ხის­ გა­შე­ნე­ბას­ აპ­ირ­ებს.­ მოჰ­
ყავს­ სა­ფე­რა­ვი,­ რქა­წი­თე­ლი­ და­ თავ­კვე­რი.­ ღვი­ნის­ გა­
ყიდ­ვა­„ჯა­ფა­რამ“­ახ­ლა­ხანს,­2018­წელს­და­იწყო­და­პირ­
ვე­ლი­ბოთ­ლი­მთაწ­მინ­დის­ღვი­ნის­ფეს­ტი­ვალ­ზე­გა­ყი­და.­
რო­გორც­ამ­ბობს,­წელს­ჩა­მოს­ხმუ­ლი­1200­ბოთ­ლი­დან­900­
საკ­მა­ოდ­ იაფ­ად­ ­­ 8­ ლა­რად­ გა­ყი­და.­ ახ­ლა­ უკ­ვე­ თა­ვი­სი­
ნა­წარ­მი­სამ­ღვი­ნის­მა­ღა­ზი­აში­შე­აქ­ვს­20­25­ლა­რად­და­
თი­თოეული­ ბოთ­ლი­ 35­40­ ლა­რად­ იყ­იდ­ება­ მა­ღა­ზი­იდ­
ან.­ელ­გუ­ჯა,­რო­გორც­ბოლ­ნი­სელ­მე­მარ­ნე­თა­უმ­ეტ­ეს­ობა,­
კას­რი­დან­ ქვევ­რის­ ღვი­ნოს­ წარ­მო­ებ­აზე­ გა­და­დის.­ მე­
მარ­ნე­ობა­„ჯა­ფა­რა­შიც“­სა­ოჯ­ახო­საქ­მეა­და­ღვი­ნის­წარ­
მო­ებ­ის­ პრო­ცეს­ში­ ელ­გუ­ჯა­ მთე­ლი­ ოჯ­ახ­ითაა­ ჩარ­თუ­ლი.­
აგ­რეთ­ვე,­ამ­ბობს,­რომ­მე­მარ­ნე­ობ­ას­მთელ­თა­ვის­დროს­
უთ­მობს.
ელ­გუ­ჯამ­ სა­ხელ­მწი­ფო­ სა­აგ­ენ­ტოს­გან,­ პროგ­რა­მის­ „აწ­
არ­მოე­სა­ქარ­თვე­ლო­ში“­ფარ­გლებ­ში,­მი­იღო­გრან­ტი­5000­
ლა­რის­ ოდ­ენ­ობ­ით.­ ამ­ თან­ხით­ ვე­ნა­ხის­ აპ­არ­ატ­ურა­ შე­
იძ­ინა.­ას­ევე,­ექ­სპო­ჯორ­ჯი­ას­ღვი­ნი­სა­და­ალ­კო­ჰო­ლუ­რი­
სას­მე­ლე­ბის­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ გა­მო­ფე­ნა­ზე­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­
ის­სა­ფა­სუ­რი­­­250­ევ­როს­ოდ­ენ­ობ­ით­­­და­უფ­ინ­ან­სა­სოფ­
ლი­სა­და­მე­ურ­ნე­ობ­ის­სა­მი­ნის­ტრომ,­თუმ­ცა­პრე­ზენ­ტა­ცია­
დე­გუს­ტა­ცი­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ და­მა­ტე­ბი­თი­ ხარ­ჯე­ბი­
(თი­თოეული­სა­ხე­ობ­ის­ღვი­ნის­რე­გის­ტრა­ცი­ის­ხარ­ჯი,­ინ­
ვენ­ტა­რის­ხარ­ჯი­და­სხვ.)­თა­ვად­გა­წია.­ზო­გა­დად,­გა­მო­ფე­
ნებს­ საკ­მა­ოდ­ და­დე­ბი­თად­ აფ­ას­ებს,­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­
56­“ძმების­მარნის”­ფეისბუქ­გვერდი:­https://www.facebook.com/%E1%83%AB%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1­%E1%83%
9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98­1327293773952867/
57­“ბოლნური­ ღვინის”­ ფეისბუქ­ გვერდი:­ https://www.facebook.com/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A­
0%E1%83%98­%E1%83%A6%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D­Bolnuri­Wine­341306606235457/
150
რომ­ გარ­კვე­ული­ შე­ნიშ­ვნე­ბი­ აქ­ვს­ გა­მო­ფე­ნა­ზე­ წარ­სად­
გე­ნი­ღვი­ნის­შერ­ჩე­ვის­გამ­ჭვირ­ვა­ლო­ბის,­შე­ფა­სე­ბის­ობი­
ექ­ტუ­რო­ბის­ და­ გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი­ ღვი­ნო­ებ­ის­ და­სა­ხე­ლე­ბის­
წე­სე­ბის­ მი­მართ.­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ ამ­ისა,­ სწო­რედ­ გა­მო­ფე­
ნის­მეშ­ვე­ობ­ით­მო­იპ­ოვა­ელ­გუ­ჯას­ღვი­ნომ­აღი­არ­ება­და­
წვდო­მა­ ევ­რო­პულ­ ბა­ზარ­ზე.­ უახ­ლო­ეს­ მო­მა­ვალ­ში­ „ჯა­
ფა­რას“­ღვი­ნო­ონ­ლა­ინ­გა­ყიდ­ვა­ში­ჩა­ეშ­ვე­ბა­გერ­მა­ნი­აში,­
ქა­ლაქ­ დუ­სელ­დორ­ფში,­ მოგ­ვი­ან­ებ­ით­ კი­ ­­ ბერ­ლინ­ში.­
ელ­გუ­ჯას­ აზ­რით,­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ სა­მიზ­ნე­ ბა­ზარს­ ევ­რო­პა­
უნ­და­ წარ­მო­ად­გენ­დეს,­ რად­გან­ ქარ­თველ­ მე­წარ­მე­ებს­
ევ­რო­პას­თან­ უფ­რო­ მარ­ტი­ვად­ შე­უძ­ლი­ათ­ და­კავ­ში­რე­ბა,­
რუ­სე­თის­ბა­ზა­რი­კი­მათ­თვის­არ­ას­ტა­ბი­ლუ­რია.
ღვი­ნის­ ექ­სორ­ტის­ დაწყე­ბის­ მი­უხ­ედ­ავ­ად,­ ელ­გუ­ჯა­ მა­ინც­
ტუ­რის­ტე­ბის­ ვი­ზი­ტებ­სა­ და­ მათ­ მი­ერ­ ღვი­ნის­ შე­ძე­ნა­ზე­
ამ­ყა­რებს­ იმ­ედ­ებს.­ ის­ აცხა­დებს,­ რომ­ ტუ­რის­ტებს­ ბოლ­
ნის­ში­ სტუმ­რო­ბის­თვის­ მრა­ვა­ლი­ მი­ზე­ზი­ აქ­ვთ.­ კერ­ძოდ,­
დმა­ნი­სი­სა­ და­ ტან­ძი­ის­ მო­ნა­ხუ­ლე­ბა,­ ბოლ­ნი­სის­ სი­ონი,­
წუღ­რუ­ღა­შე­ნი,­ გერ­მა­ნე­ლე­ბის­ დრო­იდ­ან­ შე­მორ­ჩე­ნი­ლი­
კულ­ტუ­რა,­ძვე­ლი­ქუ­ჩე­ბი­და,­რა­თქმა­უნ­და,­უნ­იკ­ალ­ური­
ბოლ­ნი­სუ­რი­ღვი­ნო­ები.­მი­სი­თქმით,­მარ­ნე­ბი­სა­და­ღვი­
ნის­თვის­ ძი­რი­თა­დად­ რუ­სი­ ტუ­რის­ტე­ბი­ ჩა­მო­დი­ან.­ წელს­
მა­რან­„ჯა­ფა­რა­ში“­ტუ­რის­ტე­ბის­გან­მა­ტე­რი­ალ­ური­სარ­გე­
ბე­ლი­ არ­ უნ­ახ­ავთ,­ თუმ­ცა­ უს­ას­ყიდ­ლოდ­ მას­პინ­ძლო­ბენ­
ხოლ­მე­ ექ­სპერ­ტებს­ სხვა­დას­ხვა­ ქვეყ­ნი­დან,­ ექ­სპორ­ტი­
ორ­ებს,­ იმ­ მა­ღა­ზი­ებ­ის­ წარ­მო­მად­გენ­ლებს,­ სა­დაც­ თა­ვი­
ან­თი­ ნა­წარ­მი­ უნ­და­ შე­იტ­ან­ონ.­ ელ­გუ­ჯა­ აცხა­დებს,­ რომ­
ტუ­რის­ტე­ბის­ მი­ღე­ბის­თვის­ მზად­ არ­ის,­ თუმ­ცა­ ცნო­ბა­დო­
ბის­პრობ­ლე­მას­უჩ­ივ­ის.­ის­იმ­ედ­ოვ­ნებს­და­ელ­ის­ტუ­რის­
ტულ­კომ­პა­ნი­ებ­თან­და­კავ­ში­რე­ბას­და­ამ­კავ­ში­რე­ბის­წყა­
როდ­ გა­მო­ფე­ნე­ბი­ მი­აჩ­ნია,­ სა­დაც­ მის­ ღვი­ნოს­ მრა­ვა­ლი­
ად­გი­ლობ­რი­ვი­ და­ უცხო­ური­ კომ­პა­ნი­ის­ წარ­მო­მად­გე­ნე­
ლი­აგ­ემ­ოვ­ნებს.
მე­მარ­ნის­ უახ­ლო­ეს­ გეგ­მებ­ში­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ რე­
კონ­სტრუქ­ცია­ და­ ვე­ნა­ხის­ გა­შე­ნე­ბა­ შე­დის.­ ტუ­რის­ტე­ბის­
უკ­ეთ­ გა­სა­მას­პინ­ძლებ­ლად­ „ჯა­ფა­რა“­ ჯერ­ჯე­რო­ბით­ 8­10­
ად­ამი­ან­ზე­ გათ­ვლი­ლი­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ ნომ­
რე­ბის­ გა­რე­მონ­ტე­ბას­ გეგ­მავს.­ ას­ევე,­ სურს­ მო­აწყოს­ სა­
დე­გუს­ტა­ციო­ დარ­ბა­ზი,­ რო­მე­ლიც­ თა­ვი­სუ­ფა­ლი­ სივ­რცე­
იქ­ნე­ბა­ ტრე­ნინ­გე­ბის­თვის­ და,­ ღვი­ნის­ დე­გუს­ტა­ცი­ის­ გარ­
და,­ ჩა­ტარ­დე­ბა­ ლექ­ცი­ები,­ შეხ­ვედ­რე­ბი­ და­ სხვა­დას­ხვა­
აქ­ტი­ვო­ბე­ბი.­ პრო­ექ­ტი,­ რომ­ლის­ მი­ხედ­ვი­თაც­ ელ­გუ­ჯამ­
რე­კონ­სტრუქ­ცია­ წა­მო­იწყო,­ მი­სი­ იდეაა,­ თუმ­ცა­ მის­თვის­
შთა­გო­ნე­ბის­წყა­რო­გერ­მა­ნუ­ლი­მარ­ნე­ბი­გახ­და.­რაც­შე­
ეხ­ება­ვე­ნახს,­ელ­გუ­ჯა­და­მი­სი­ოჯ­ახი­ზე­მოთ­ხსე­ნე­ბულ­2­
ჰექ­ტარ­ზე­ მთლი­ან­ად­ ბიო­ვე­ნა­ხის­ გა­შე­ნე­ბას­ აპ­ირ­ებ­ენ­
და­ თვლი­ან,­ რომ­ აან­ალ­იზ­ებ­ენ­ გა­მოწ­ვე­ვებს,­ რომ­ლე­
ბიც­ ამ­ გეგ­მებ­თან­ კონ­ფლიქ­ტში­ მო­დის:­ ამ­ბო­ბენ,­ რომ­
ბიო­ვე­ნა­ხის­ შემ­თხვე­ვა­ში­ ღვი­ნის­ წარ­მო­ება­ უფ­რო­ მეტ­
ხარ­ჯებ­თა­ნაა­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი,­თა­ვად­ვე­ნა­ხი­კი­ნაკ­ლე­ ზი­არ­ებს,­ რომ­ დი­დი­ სი­ამ­ოვ­ნე­ბით­ გა­ივ­ლი­და­ სო­მე­ლი­ეს­
ბად­მსხმოიარეა,­თუმ­ცა­ყურ­ძე­ნი­ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ად­უფ­რო­ კურ­სებს, რად­გან ეს საქ­მი­ან­ობ­აში დი­დად გა­მო­ად­გე­ბო­
სუფ­თაა­და­მე­ტი­გე­მოვ­ნუ­რი­თვი­სე­ბით­გა­მო­ირ­ჩე­ვა.­„ჯა­ და,­ თუმ­ცა­ ას­ეთი­ კურ­სე­ბის­ ფა­სი­ მის­თვის­ ძა­ლი­ან­ ძვი­
ფა­რა­ში“­ურ­ჩევ­ნი­ათ­უფ­რო­ცო­ტა,­მაგ­რამ­მე­ტად­ხა­რის­ რია,­ ოჯ­ახ­ის­ მთა­ვარ­ ამ­ოც­ან­ას­ კი­ ამ­ ეტ­აპ­ზე­ ვე­ნახ­სა­ და­
ხი­ანი­ პრო­დუქ­ტი­ აწ­არ­მო­ონ.­ რო­გორც­ თა­ვად­ მე­მარ­ნე­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­ზე­ზრუნ­ვა­წარ­მო­ად­გენს.
გვი­ზი­არ­ებს,­მან­ამ­სა­კითხზე­ამ­ერ­იკ­ელი­ღვი­ნის­ექ­სპერ­ ბი­ოვ­ენ­ახ­ის­ გა­შე­ნე­ბა­ ფი­ნან­სუ­რი­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ გარ­და­
ტის,­ ლი­ზა­ გრა­ნი­კის­ რჩე­ვაც­ გა­ით­ვა­ლის­წი­ნა.­ გრა­ნი­კი­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ გა­მოწ­ვე­ვებ­თა­ნაც­ არ­ის­ კავ­შირ­ში.­ ელ­გუ­
რამ­დე­ნი­მე­თვეა,­ბოლ­ნი­სის­მე­მარ­ნე­ებ­თან­ინ­ტენ­სი­ურ­ად­ ჯა­ და­ ეკა­ გვი­ზი­არ­ებ­ენ­ თა­ვი­ანთ­ წუ­ხილს­ გა­რე­მოს­ მი­
თა­ნამ­შრომ­ლობს­და­მი­იჩ­ნევს,­რომ­ბოლ­ნის­ში­ვე­ნა­ხე­ბი­ მართ­ მო­უფ­რთხი­ლებ­ლო­ბის­ შე­სა­ხებ,­ გან­სა­კუთ­რე­ბით­
მო­უვ­ლე­ლია.­ელ­გუ­ჯა­ფიქ­რობს,­რომ,­ვე­ნა­ხის­სა­თა­ნა­დო­ საყ­დრის­ში­მომ­ხდა­რი­მოვ­ლე­ნე­ბის­გა­მო­და­ფიქ­რო­ბენ,­
მოვ­ლის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ ღვი­ნო­ მე­ტად­ და­მა­ხა­სი­ათ­ებ­ელი­ რომ­კომ­პა­ნია­RMG­ის­(Rich­Metals­Group)61­ქმე­დე­ბე­ბის­
და­ უნ­იკ­ალ­ური­ თვი­სე­ბე­ბის­ მქო­ნე­ გახ­დე­ბა.­ ვე­ნახ­თან­ გა­მო­პო­ტენ­ცი­ურ­ად­წარ­მა­ტე­ბუ­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­ღირ­სშე­
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­ კი­დევ­ ერ­თი­ სირ­თუ­ლე­ ნერ­გე­ბია.­ ელ­ სა­ნიშ­ნა­ობ­აც­და­ზი­ან­და­და­ჭარ­ბი­კად­ნი­უმ­ისა­და­თუ­თი­ის­
გუ­ჯა­გვიყ­ვე­ბა,­რომ­თე­ორი­ულ­ად­ერთ­ჰექ­ტარ­ზე­7000­ძი­ გა­რე­მო­ში­გავ­რცე­ლე­ბის­საფ­რთხეც­შე­იქ­მნა.­ის­ინი­აცხა­
რი­ ყურ­ძნის­ გა­შე­ნე­ბა­ შე­უძ­ლია,­ თუმ­ცა­ 5­ ჰექ­ტა­რის­თვის­ დე­ბენ,­ რომ,­ რო­ცა­ ეს­ ღვი­ნო­ზე­ აის­ახ­ება,­ უკ­ვე­ ძა­ლი­ან­
სა­ჭი­რო­ნერ­გის­და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად­დამ­ყნო­ბის­შე­საძ­ლებ­ გვი­ანი­ იქ­ნე­ბა.­ სწო­რედ­ ამ­ის­ გა­მო­ არ­ მი­იჩ­ნევს­ ელ­გუ­ჯა­
ლო­ბა­არ­აქ­ვს,­რად­გან­სა­სათ­ბუ­რე­პი­რო­ბე­ბი­არ­გა­აჩ­ნია.­ თავს­ ბოლ­ნის­ში­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ “ბოლ­ნუ­
ჩვე­ულ­ებ­ის­ამ­ებრ,­ ბოლ­ნი­სე­ლი­ მე­ვე­ნა­ხე­ები­ ვა­ზის­ ნერ­ რი­ ღვი­ნოს”­ წევ­რად,­ რად­გან­ გა­ერ­თი­ან­ება­ ფი­ნან­სუ­
გებს­ბოლ­ნი­სის­გა­რეთ,­სა­ნერ­გე­ებ­ში­ყი­დუ­ლო­ბენ.­რო­ცა­ რად­RMG­ის­თან­არ­ის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­და­ელ­გუ­ჯას­თვის­
ყურ­ძე­ნი­ არ­ ჰყოფ­ნით,­ ზო­გი­ერ­თი­ მე­მარ­ნე­ ყურ­ძენს­ ყი­ მათ­გან­ და­ფი­ნან­სე­ბის­ მი­ღე­ბა­ მი­უღ­ებ­ელია­ (კომ­პა­ნი­ამ­
დუ­ლობს­და­მე­რე­ღვი­ნოს­თა­ვის­მა­რან­ში­ამ­ზა­დებს.­ჩვე­
თი­თოეული­მე­მარ­ნის­თვის­გა­მო­ყო­250­ევ­რო­ღვი­ნის­გა­
ნი­ სტუმ­რო­ბის­ დროს­ ელ­გუ­ჯამ­ გვაჩ­ვე­ნა­ თა­ვი­სი­ ხე­ლით­
მო­ფე­ნა­გა­ყიდ­ვა­ ექ­სპო­ში­ მო­ნა­წი­ლე­ობ­ის­ მი­სა­ღე­ბად62).­
დამ­ყნო­ბი­ლი­ ვა­ზის­ ნერ­გე­ბი58,­ თუმ­ცა­ ეს­ დროს­თან­ და­
ზო­გი­ერ­თმა­მე­მარ­ნემ,­მათ­შო­რის­ელ­გუ­ჯამ,­ამ­მხარ­და­
შრო­მას­თან­ას­ოც­ირ­დე­ბა,­ას­ევე­და­მა­ტე­ბით­პი­რო­ბებ­თან­
ჭე­რა­ზე­უარი­თქვა.­თა­ვად­გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­თავ­მჯდო­მა­რე,­
და­ ხელ­შეწყო­ბას­თან,­ რო­მე­ლიც­ მე­მარ­ნეს­ ამ­ ეტ­აპ­ზე­ არ­
გუ­რამ­ ავ­ქო­ფაშ­ვი­ლი­ აცხა­დებს,­ რომ­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ მი­
აქ­ვს,­ ამ­იტ­ომ­ მას­ ნერ­გე­ბის­ ჩა­მო­ტა­ნა­ აქ­ვს­ გა­დაწყვე­ტი­
ზა­ნი­ბოლ­ნის­ში­მე­ვე­ნა­ხე­ობ­ის,­მეღ­ვი­ნე­ობ­ისა­და­ღვი­ნის­
ლი,­ თი­თოეული­ ნერ­გის­ ფა­სი­ კი,­ რო­გორც­ გვე­უბ­ნე­ბა,­ 1­
ტუ­რიზ­მის­ხელ­შეწყო­ბაა.­„ღვი­ნო­ბოლ­ნი­სის“­წევ­რე­ბი­არ­
დო­ლა­რი­დან­ იწყე­ბა.­ რე­კონ­სტრუქ­ცი­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­
ბუ­ლი­ყვე­ლა­გეგ­მის­გან­ხორ­ცი­ელ­ება­ფი­ნან­სებ­სა­და­შე­ იზი­არ­ებ­ენ­მო­საზ­რე­ბას,­რომ­გა­რე­მო,­სა­დაც­მა­თი­ვე­ნა­
მო­სა­ვალ­ზეა­და­მო­კი­დე­ბუ­ლი,­რად­გან­ახ­ლა­ელ­გუ­ჯა­ყვე­ ხე­ბია,­ბინ­ძურ­დე­ბა.­
ლა­ფერს­ პი­რა­დი­ სახ­სრე­ბით­ უმ­კლავ­დე­ბა.­ ის­ აცხა­დებს,­
რომ­ დახ­მა­რე­ბა­ სჭირ­დე­ბა­ ვე­ნა­ხის­ გა­შე­ნე­ბა­ში,­ რა­თა­ სა­უბ­რის­შე­დე­გად­გა­მო­იკ­ვე­თა,­რომ­მე­მარ­ნე­ელ­გუ­ჯა­ჯა­
თა­ვი­სი­ რე­სურ­სე­ბი­ მა­რანს­ მო­ახ­მა­როს.­ ის­ იმ­ედ­ოვ­ნებს,­ ფა­რი­ძეს­სურს,­სა­ხელ­მწი­ფოს­გან­ქმე­დუ­ნა­რი­ანი­ნა­ბი­ჯე­
რომ­ შეძ­ლებს­ ფი­ნან­სუ­რი­ სახ­სრე­ბის­ მო­პო­ვე­ბას­ სოფ­ ბი­გა­და­იდ­გას­გა­რე­მოს­დაც­ვის­მი­მარ­თუ­ლე­ბით­და­ას­ევე­
ლის­ მე­ურ­ნე­ობ­ის­ მხარ­და­ჭე­რის­ ის­ეთი­ პროგ­რა­მე­ბი­დან,­ ფი­ნან­სუ­რი­ მხარ­და­ჭე­რა,­ რო­მე­ლიც­ თუ­ გრან­ტე­ბით­ არა,­
რო­გო­რე­ბი­ცაა­ DANIDA­სა59­ და­ ENPARD­ის60­ გრან­ტე­ბი,­ და­ბალ­პრო­ცენ­ტი­ანი­სეს­ხე­ბით­გა­მო­იხ­ატ­ება.
ან­ სა­ხელ­მწი­ფო­ გრან­ტე­ბი.­ მი­აჩ­ნია,­ რომ­ მხო­ლოდ­ პი­
რა­დი­სახ­სრე­ბით­გეგ­მე­ბის­გან­სა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ლად­და­ახ­ 2)­ღვი­ნის­მა­გის­ტრი
ლო­ებ­ით­2­წე­ლი­დას­ჭირ­დე­ბა,­ამ­პრო­ცესს­კი­გრან­ტე­ბის­
მო­პო­ვე­ბა­ძა­ლი­ან­და­აჩ­ქა­რებ­და. ბოლ­ნის­ში­სა­ვე­ლე­ვი­ზი­ტის­დროს­შევ­ხვე­დით­ამ­ერ­იკ­ელ­
ექ­სპერ­ტს,­ ღვი­ნის­ მა­გის­ტრ­ ლი­ზა­ გრა­ნიკს63.­ ჩვე­ნი­ შეხ­
ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­მოწყო­ბის­გარ­და,­„ჯა­ფა­რა­ში“­უნ­არ­ ვედ­რა­ ლი­ზა­ გრა­ნი­კის­ ბოლ­ნის­ში­ მე­სა­მედ­ სტუმ­რო­ბას­
ებ­ისა­ და­ კომ­პე­ტენ­ცი­ის­ ამ­აღ­ლე­ბა­საც­ აუც­ილ­ებ­ლო­ბად­ და­ემ­თხვა.­ ექ­სპერ­ტი­ ქარ­თულ­ ღვი­ნო­ზე­ ამ­ჟა­მად­ წიგ­ნს­
მი­იჩ­ნე­ვენ.­ ელ­გუ­ჯას­ მე­უღ­ლე,­ ეკა­ რეხ­ვი­აშ­ვი­ლი,­ რო­მე­ წერს64­და­ამ­ბობს,­რომ­მის­თვის­აუც­ილ­ებ­ელია­ეს­ტუმ­როს­
ლიც­ აქ­ტი­ურ­ადაა­ ჩარ­თუ­ლი­ მარ­ნის­ საქ­მი­ან­ობ­აში,­ გვი­ რე­გი­ონ­ებს,­ ესა­უბ­როს­ ხალ­ხს,­ და­აკ­ვირ­დეს­ სხვა­დას­ხვა­

58­­“ჯაფარას”­ვენახში­ასურეთული­შავის­დანერგვის­პროცესი;­მოპოვებულია­ელგუჯა­ჯაფარიძის­ფეისბუქ­გვერდიდან:­https://www.facebook.com/guja.
japaridze.5/videos/pcb.1833418166701040/1833417653367758/?type=3&theater
59­­დანიის­საერთაშორისო­განვითარების­სააგენტო;­http://danida.apma.ge/
60­­სოფლისა­და­სოფლის­მეურნეობის­განვითარების­ევროპის­სამეზობლო­პროგრამა;­http://enpard.ge/ge/
61­­http://www.richmetalsgroup.com/
62­­ „არემჯის“­ მხარდაჭერით­ ბოლნური­ ღვინო­ სასმელების­ გამოფენაზე­ მიიღებს­ მონაწილეობას;­ 18­ ივნისი,­ 2018;­ RMG­ის­ ოფიციალური­ ვებგვერდი;­
http://www.richmetalsgroup.com/index.php?a=main&pid=245&lang=geo
63­­Lisa­Granik­MW;­ღვინის­მაგისტრთა­ინსტიტუტის­ვებგვერდი:­https://www.mastersofwine.org/en/meet­the­masters/profile/index.cfm/id/6fb5a043­5e4b­
e211­a20600155d6d822c
64­­ ღვინის­ ცნობილი­ მაგისტრი­ ლიზა­ გრანიკი­ ქართული­ მეღვინეობა­მევენახეობის­ შესახებ­ ნაშრომს­ ამერიკაში­ გამოსცემს;­ 5­ თებერვალი,­ 2018;­

151
 პრო­ცესს.­ სწო­რედ­ ვი­ზი­ტე­ბის­ დროს­ აღ­მო­აჩ­ინა,­ რით­
გან­სხვავ­დე­ბა­ ბოლ­ნი­სუ­რი­ ღვი­ნო­ები­ კა­ხუ­რი,­ იმ­ერ­ული­
და­სხვა­ღვი­ნო­ებ­ის­გან.­ლი­ზა­საკ­მა­ოდ­და­დე­ბი­თად­აფ­ას­
ებს­ბოლ­ნი­სის­ღვი­ნო­ებს.­ბოლ­ნი­სის­ტუ­რის­ტულ­უპ­ირ­ატ­
ეს­ობ­ებ­ად­მი­აჩ­ნია­თბი­ლის­თან­სი­ახ­ლო­ვე,­სა­ოჯ­ახო­მარ­
ნე­ბი­­­ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­მყუდ­რო­ოჯ­ახ­ურ­ატ­მოს­ფე­რო­ში­
მე­მა­რე­ებ­თან­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის­შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­და­სწო­რედ­
ბოლ­ნი­სის­უნ­იკ­ალ­ური­ღვი­ნო­ები.­რო­გორც­ბოლ­ნი­სე­ლი­
მე­მარ­ნე­ები­ გვი­ზი­არ­ებ­ენ,­ ლი­ზა­ საკ­მა­ოდ­ ხში­რად­ სტუმ­
რობს­ მათ,­ რე­კო­მენ­და­ცი­ებს­ აძ­ლევს­ და­ აფ­ას­ებს­ მათ­
ღვი­ნოს­ ­­ მო­წონს,­ მაგ­რამ­ კრი­ტი­კულ­ შე­ნიშ­ვნებ­საც­ აძ­
ლევს.­ეს­შე­ფა­სე­ბე­ბი­მე­მარ­ნე­ებ­ის­თვის­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­
რად­გან­ აძ­ლევს­ მათ­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას,­ მი­მარ­თუ­ლე­ბა­სა­
და­მო­ტი­ვა­ცი­ას,­რომ­დახ­ვე­წონ­ღვი­ნის­და­დე­ბი­თი­მა­ხა­
სი­ათ­ებ­ლე­ბი­და­გა­მო­ას­წო­რონ­ხარ­ვე­ზე­ბი.­ლი­ზა­გრა­ნი­კი­
ბოლ­ნი­სის­ღვი­ნის­წარ­მო­ებ­აში­გა­მო­ყოფს­პრობ­ლე­მებს,­
რომ­ლებ­საც­ღვი­ნის­მზა­დე­ბი­სა­და­შე­ფა­სე­ბის­პრო­ცეს­ში­
შე­იძ­ლე­ბა­ გა­და­აწყდნენ,­ რო­გორც­ ღვი­ნის­ ექ­სპერ­ტე­ბი,­
ისე­მე­მარ­ნე­ები.­თა­ვად­ლი­ზა­ამ­ბობს,­რომ­ცდი­ლობს­რჩე­
ვე­ბის­მი­ცე­მას,­თუმ­ცა,­ეს­რთუ­ლია­იმ­მხრივ,­რომ­მან­არ­
იც­ის­ყვე­ლა­ის­დე­ტა­ლი­თუ­ქმე­დე­ბა,­რო­მელ­საც­ინ­დი­ვი­
დუ­ალ­ურ­ად­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ­ მე­მარ­ნე­ები­ ღვი­ნის­ წარ­მო­
ებ­ის­პრო­ცეს­ში.­მას­შე­უძ­ლია­შე­აფ­ას­ოს­ღვი­ნის­ხა­რის­ხი,­
მაგ­რამ­ იმ­ის­ და­ზუს­ტე­ბით­ თქმა,­ თუ­ რა­ არ­ის­ პრობ­ლე­მა­
ან­ რა­ დრო­საა­ დაშ­ვე­ბუ­ლი­ შეც­დო­მა,­ ყო­ველ­თვის­ არაა­
შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ ის­ არ­ ეს­წრე­ბა­ ღვი­ნის­ მზა­დე­ბის­ ყო­ველ­
ნა­ბიჯს,­ მხო­ლოდ­ არ­ომ­ატ­ითა­ და­ გე­მოს­ თვი­სე­ბე­ბით­ კი­
სპე­ცი­ფი­ური­ რჩე­ვე­ბის­ მი­ცე­მა­ მის­თვის­ მარ­ტი­ვი­ არ­ არ­
ის.­ექ­სპერ­ტის­აზ­რით,­მე­ორე­სირ­თუ­ლეა­ის,­რომ­მე­მარ­
ნე­ებს­არ­აქ­ვთ­პრო­ფე­სი­ული­გა­ნათ­ლე­ბა:­“და­სავ­ლეთ­ში­
ღვი­ნის­ წარ­მო­ებ­ას­ იწყე­ბენ­ ქი­მი­ის,­ ბი­ოქ­იმი­ის­ შეს­წავ­
ლით.­მე­მარ­ნე­ები­ჯერ­შე­ის­წავ­ლი­ან­ფერ­მენ­ტა­ცი­ის­პრო­
ცესს­და­მხო­ლოდ­შემ­დეგ­იწყე­ბენ­ღვი­ნის­წარ­მო­ებ­ას.­ეს­
ცოდ­ნა­არ­გა­აჩ­ნი­ათ­აქა­ურ­მე­მარ­ნე­ებს­და­ამ­იტ­ომ­მათ­
თვის­ კი­დევ­ უფ­რო­ რთუ­ლია­ ის­ედ­აც­ კომ­პლექ­სურ­ ჭურ­
ჭელ­ში­­­ქვევ­რში­ფერ­მენ­ტა­ცი­ისა­და­თუნ­დაც­სა­ფუ­არ­ის­
დო­ნის­კონ­ტრო­ლი.­სი­ტუ­აცი­ას­ამ­წვა­ვებს­ის,­რომ­მე­მარ­
ნე­ებს­დი­დი­გა­მოც­დი­ლე­ბა­არ­აქ­ვთ­და­ღვი­ნის­წარ­მო­ება­
და­ღვი­ნის­წარ­მო­ებ­ის­სწავ­ლა­ერ­თმა­ნე­თის­პა­რა­ლე­ლუ­
რად,­ექ­სპე­რი­მენ­ტულ­პი­რო­ბებ­ში­მიმ­დი­ნა­რე­ობს,­მა­შინ,­
რო­ცა­ ევ­რო­პა­ში­ ეს­ პი­რი­ქი­თაა:­ იმ­ის­თვის,­ რომ­ ღვი­ნო­
აწ­არ­მო­ონ,­ ჯერ­ სწავ­ლო­ბენ“,­ ­­ ამბობს­ იგი.­ ტუ­რიზ­მთან­
და­კავ­ში­რე­ბულ­პრობ­ლე­მე­ბად­ლი­ზა­გა­ნი­ხი­ლავს­სა­ბა­ზო­
ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ არ­არ­სე­ბო­ბას.­ მა­გა­ლი­თად,­ სა­აბ­აზ­
ანო­ებ­ისა­ და­ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი­ ტუ­ალ­ეტ­ებ­ის­ ნაკ­ლე­ბო­
ბას,­ რაც­ დი­დი­ დის­კომ­ფორ­ტია­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის.­ ას­ევე­
გა­მო­ყობს­სპე­ცი­ფი­კუ­რი­ტუ­რე­ბის­ნაკ­ლე­ბო­ბას­და­ის­ეთი­
ქართული­ ღვინის­ მრჩეველის­ ვებგვერდი;­ https://allwine.ge/ka/blog/rvinis­cnobili­magistri­liza­graniki­qartuli­mervineoba­mevenaxeobis­sesax­
eb­nasroms­amerikasi­gamoscems_1330/
65­­Kaukasus­Reisen­ის­ვებგვერდი:­https://kaukasus­reisen.de/
66­­Iberia­Travel­ის­ვებგვერდი:­http://www.iberiatravel.ge/web/?lang=usa
67­­Travel­Mates­Georgia­ს­ვებგვერდი:­https://www.travelmates.ge/
68­­გუდ­თრეველ­­­Good­Travel­ის­ვებგვერდი:­https://goodtravel.ge/ge/#georgia
69­­World­Express­ის­ვებგვერდი:­http://travel.wex.ge/­
152
გი­დე­ბის­დე­ფი­ციტს,­რომ­ლებ­მაც­სა­თა­ნა­დოდ­იცი­ან­უცხო­
ენ­ებ­იც­და­ბოლ­ნის­საც­კარ­გად­იც­ნო­ბენ.­ამ­რი­გად,­ლი­ზა­
გარ­ნი­კი­მი­იჩ­ნევს,­რომ,­პრობ­ლე­მე­ბის­აღ­მოფხვრი­სა­და­
სწო­რი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შემ­თხვე­ვა­ში,­ რე­გი­ონს­ დი­დი­ ტუ­
რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალი­აქ­ვს.
კვლე­ვის­ფარ­გლებ­ში­ას­ევე­ინ­ტერ­ვიუები­ჩავ­წე­რეთ­ტუ­
რის­ტულ­ კომ­პა­ნი­ებ­თან,­ რა­თა­ გა­მოგ­ვეკ­ვე­თა­ მა­თი­ ინ­
ტე­რე­სის­ სფე­რო­ და­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ რე­გი­ონ­ში­
ტუ­რე­ბის­ და­გეგ­მვას­ აბ­რკო­ლებს.­ სა­ტე­ლე­ფო­ნო­ ინ­ტერ­
ვიუები­გვქონ­და­კომ­პა­ნია­Kaukasus­Reisen­ის65­დი­რექ­
ტორ­ ჰანს­ ჰა­ინ­ერ­ ბურ­თან,­ „იბ­ერია­ თრე­ვე­ლის“66­ დამ­
ფუძ­ნე­ბელ­თეა­ნი­ორ­აძ­ეს­თან­და­Travel­Mates­Georgia­ს67­
დი­რექ­ტორ­ ირ­აკ­ლი­ ფი­რა­ნიშ­ვილ­თან.­ წე­რი­ლო­ბით­ გა­
მოვ­კითხეთ­გუდ­თრე­ვე­ლი­­­Good­Travel­ის68­მარ­კე­ტინ­
გის­ მე­ნე­ჯე­რი­ ლა­შა­ ბარ­ჯა­ძე­ და­ „World­ Express”­ის69­
დი­რექ­ტო­რი­კა­ხა­ბერ­ჩაკ­ვე­ტა­ძე.­მე­მარ­ნე­თა­შემ­თხვე­ვის­
მსგავ­სად,­გთა­ვა­ზობთ­ერთ­ინ­ტერ­ვი­უს­ტუ­რის­ტულ­კომ­
პა­ნი­ას­თან,­ რა­თა­ ინ­ტერ­ვი­უს­ ჩა­ტა­რე­ბის­ პრინ­ციპს­ გა­ეც­
ნოთ.
3)­ტუ­რის­ტი­ბიზ­ნეს­მე­ნის­რჩე­ვე­ბი
ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნია­ Kaukasus­Reisen­ის­ დი­რექ­ტო­რი­
ჰანს­ ჰა­ინ­ერ­ბუ­რი­ მრა­ვა­ლი­წე­ლია­მოგ­ზა­ურ­ობს­და­ ტუ­
რიზ­მის­ სფე­რო­შია­ ჩარ­თუ­ლი.­ მი­სი­ კომ­პა­ნი­ის­ სერ­ვი­სით­
ძი­რი­თა­დად­ გერ­მა­ნე­ლი,­ შვე­იც­არი­ელი­ და­ ავ­სტრი­ელი­
ტუ­რის­ტე­ბი­ სარ­გებ­ლო­ბენ:­ “ის­ინი­ ძი­რი­თა­დად­ და­ინ­ტე­
რე­სე­ბუ­ლე­ბი­ არი­ან­ სა­ქარ­თვე­ლო­თი,­ რო­გორც­ ქვეყ­ნით­
და­არ­აქ­ვთ­რა­იმე­სპე­ცი­ფი­კუ­რი­ინ­ტე­რე­სი.­აინ­ტე­რე­სებთ­
ყვე­ლა­ფე­რი­ ­­ სა­ქარ­თვე­ლოს­ ბუ­ნე­ბა,­ კულ­ტუ­რა,­ ენა­ და­
ამ­ას­თან­ერ­თად,­სამ­ზა­რე­ულო­და­ღვი­ნო.”­ჰან­სი­ამ­ბობს,­
რომ­ტუ­რის­ტებს­ძი­რი­თა­დად­სთა­ვა­ზობს­ზო­გად­ტუ­რებს,­
რომ­ლე­ბიც­შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად­ყვე­ლას­გე­მოვ­ნე­ბას­და­
აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­ და­ მხო­ლოდ­ მოთხოვ­ნის­ შემ­თხვე­ვა­ში­
ატ­არ­ებს­სპე­ცი­ფი­კურ­ან­თე­მა­ტურ­ტუ­რებს.­ჰან­სის­შე­ფა­
სე­ბით,­ მი­სი­ კომ­პა­ნი­ით­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ მხო­ლოდ­ ღვი­
ნის­გა­სა­სინ­ჯად­ძა­ლი­ან­ცო­ტა­ტუ­რის­ტი­ჩა­მო­დის.­ტუ­რის­
ტე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ მას­ სტუმ­რო­ბენ,­ გა­ტა­ცე­ბუ­ლე­ბი­ არი­ან­
სხვა­დას­ხვა­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბით­ ­­ ლაშ­ქრო­ბე­ბით­ და­ ცხე­ნით­
ჯი­რი­თით.­ შე­სა­ბა­მი­სად,­ ცდი­ლო­ბენ­ თა­ვი­ აარ­იდ­ონ­ ბევ­
რი­ ღვი­ნის­ მი­ღე­ბას­ და­ ტუ­რის­ გან­მავ­ლო­ბა­ში­ მაქ­სი­მუმ­
ორი­ მარ­ნის­ მო­ნა­ხუ­ლე­ბა­ სრუ­ლი­ად­ აკ­მა­ყო­ფი­ლებთ.­ იმ­
შემ­თხვე­ვა­ში­ კი,­ რო­ცა­ ჰან­სი­ ღვი­ნის­ ტურს­ ატ­არ­ებს,­ მის­
მთა­ვარ­მარ­შრუ­ტად­კა­ხე­თი­რჩე­ბა,­რად­გან­კა­ხეთ­ში­ბევ­
რი­ გან­სხვა­ვე­ბულ­ლი­ ქა­ლა­ქი­ და­ მრა­ვა­ლი­ სა­ინ­ტე­რე­სო­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბაა,­ ტუ­რის­ტე­ბი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ სიმ­რავ­ლით­
არი­ან­გა­ნე­ბივ­რე­ბუ­ლე­ბი­და­ღვი­ნის­და­გე­მოვ­ნე­ბის­გარ­და­
ყვე­ლას­თვის­შე­იძ­ლე­ბა­გა­მო­ინ­ახ­ოს­სა­ხა­ლი­სო­აქ­ტი­ვო­ბა.
ჰან­სს­ ვე­სა­უბ­რეთ­ პრობ­ლე­მებ­ზე,­ რომ­ლე­ბიც­ ხელს­ უშ­
ლის­ბოლ­ნის­ში­ტუ­რე­ბის­და­გეგ­მვა­ში.­პირ­ვე­ლი,­რაც­მან­
გა­მო­ყო,­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რაა:­„ინ­სფრატ­რუქ­ტუ­რუ­ლი­მზა­
ობა­ და­ კე­თილ­მოწყო­ბა­ აუც­ილ­ებ­ელია­ იმ­ის­თვის,­ რომ­
ბოლ­ნის­მა­ სტუმ­რე­ბის­ მა­ღალ­ დო­ნე­ზე­ გა­მას­პინ­ძლე­ბა­
შეძ­ლოს“,­ ­­ ამ­ბობს­ ის.­ ერთ­ერ­თი­ პრობ­ლე­მა­ ის­იცაა,­
რომ­მი­სი­კომ­პა­ნია­მა­რან­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­ჩაყ­ვა­ნამ­დე­წი­
ნას­წარ­ეც­ნო­ბა­მარ­ნებს,­პერ­სო­ნალს­და­პი­რო­ბებს,­რა­თა­
იც­ოდ­ნენ,­ სად­ უშ­ვე­ბენ­ ტუ­რის­ტებს.­ ბოლ­ნის­ში­ მათ­ ამ­ის­
შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­არ­ჰქო­ნი­ათ­და­არ­იც­ნო­ბენ­ად­გი­ლობ­
რივ­ მარ­ნებს.­ ჰან­სის­ თქმით,­ გერ­მა­ნელ­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­
არ­ცთუ­ ისე­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლია­ ბოლ­ნი­სის­ გერ­მა­ნუ­ლი­
წარ­სუ­ლი­თა­და­არ­ქი­ტექ­ტუ­რით.­მათ­ქარ­თუ­ლი­კულ­ტუ­
რა­აინ­ტე­რე­სებთ­და­უპ­ირ­ვე­ლე­სად­აქა­ური­ძეგ­ლე­ბი­სა­და­
ის­ტო­რი­ის­გაც­ნო­ბა­სურთ.­ჰან­სის­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ის­
მომ­ხმა­რებ­ლე­ბი­დან­ძა­ლი­ან­მცი­რე­ნა­წი­ლი­თუ­ინ­ტე­რეს­
დე­ბა­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ გერ­მა­ნე­ლე­ბის­ ფეს­ვე­ბით­ და­ ის­იც­
ძი­რი­თა­დად­იმ­შემ­თხვე­ვა­ში,­თუ­მათ­იქ­წი­ნაპ­რე­ბის­კვა­
ლი­ეგ­ულ­ებ­ათ.­ბო­ლო­წი­ნა­ღო­ბად­გა­მო­იკ­ვე­თა­ის,­რომ,­
ხშირ­შემ­თხვე­ვა­ში,­ტუ­რის­ტებს,­მე­გობ­რე­ბი­სა­თუ­ინ­ტერ­
ნეტ­ში­ მო­ძი­ებ­ული­ რჩე­ვე­ბის­ მი­ხედ­ვით,­ წი­ნას­წარ­ აქ­ვთ­
არ­ჩე­ული­ად­გი­ლე­ბი,­რო­მელ­თა­მო­ნა­ხუ­ლე­ბაც­სურთ.­ამ­
იტ­ომ­ცნო­ბილ­და­უკ­ვე­პო­პუ­ლა­რულ­ად­გი­ლებს­მეტ­უპ­
ირ­ატ­ეს­ობ­ას­ან­იჭ­ებ­ენ.
ბოლ­ნი­სის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ რე­ალ­იზ­ებ­ის­თვის­
ჰან­სი­რამ­დე­ნი­მე­რჩე­ვას­იძ­ლე­ვა.­პირ­ვე­ლი­ესაა­სა­ხელ­
მწი­ფოს,­ ტუ­რიზ­მის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ის­ აქ­ტი­
ური­ რო­ლი:­ სხვა­ ქვეყ­ნე­ბის­ ტუ­რიზ­მის­ გა­მოც­დი­ლე­ბი­სა­
და­ რჩე­ვე­ბის­ მი­ღე­ბა,­ მსგავ­სი­ შემ­თხვე­ვე­ბის­ შეს­წავ­ლა­
სხვა­ ქვეყ­ნე­ბის­ მა­გა­ლით­ზე.­ მე­ორეა­ ის,­ რომ­ მარ­ნებ­მა­
ან­ ზო­გა­დად­ ბოლ­ნი­სე­ლებ­მა­ ტუ­რის­ტებს­ მრა­ვალ­ფე­რო­
ვა­ნი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი­ შეს­თა­ვა­ზონ,­ მა­გა­ლი­თად,­ გერ­მა­ნუ­ლი­
სოფ­ლე­ბის­ და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი­ ლაშ­ქრო­ბე­ბი­ ან­ ვე­ლო­
ტუ­რე­ბი,­რო­მელ­თა­მარ­შრუ­ტებ­ზეც­ინ­ფორ­მა­ცია­ხემ­ლმი­
საწ­ვდო­მი­იქ­ნე­ბა­ინ­ტერ­ნეტ­ში­და­ტუ­რის­ტებს­შე­ეძ­ლე­ბათ­
და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად­ გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ებ­ენ­ და­ და­გეგ­მონ­ ტუ­
რე­ბი.­ას­ევე,­ჰან­სი­ურ­ჩევს­ბოლ­ნი­სელ­მე­მარ­ნე­ებს,­რომ­
იზ­რუ­ნონ­ სა­ოჯ­ახო­ ტი­პის­ სას­ტუმ­რო­ებ­ის­ ან­ ფერ­მე­ბის­
აშ­ენ­ებ­აზე,­ სა­დაც,­ მა­გა­ლი­თად,­ ბავ­შვებს­ ცხო­ვე­ლებ­თან­
თა­მა­ში­ შე­ეძ­ლე­ბათ.­ ბოლ­ნი­სი­ ახ­ლო­საა­ თბი­ლის­თან­ და­
თუ­ მე­ტი­ სა­ბავ­შვო­ აქ­ტი­ვო­ბა­ იქ­ნე­ბა­ შე­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი,­ ტუ­
რის­ტე­ბი­თა­ვი­ან­თი­ოჯ­ახ­ებ­ით­შეძ­ლე­ბენ­ბოლ­ნი­სის­დათ­
ვა­ლი­ერ­ებ­ას.­ამ­რი­გად,­სა­ოჯ­ახო­ტი­პის­მარ­ნებს­სა­ოჯ­ახო­
ტი­პის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის,­ სერ­ვი­სე­ბი­სა­ და­
აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­შე­თა­ვა­ზე­ბაც­უნ­და­შე­ეძ­ლოთ.
ინ­ტერ­ვიუების­ სა­ფუძ­ველ­ზე­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ ძი­რი­თა­დი­
პრობ­ლე­მე­ბი,­ რომ­ლე­ბიც­ ბოლ­ნის­ში­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­
გან­ვი­თა­რე­ბას­ახ­ლავს.­ეს­გა­მოწ­ვე­ვე­ბია:
•­ ბოლ­ნის­ში­ ტუ­რის­ტე­ბის­ სა­მას­პინ­ძლოდ­ სა­ჭი­რო­
ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ არ­არ­სე­ბო­ბა­ და­ მე­მარ­ნე­თა­
კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­ ამ­აღ­ლე­ბის­ საჭ­რო­ება­ ტუ­რიზ­
მის­ სფე­რო­ში.­ ამ­ პრობ­ლე­მას­ ჩვენ­ მი­ერ­ გა­მო­
კითხულ­ მე­მარ­ნე­თა­ უმ­ეტ­ეს­ობა­ აან­ალ­იზ­ებს­ და­
სურს­ გა­ნა­ხორ­ცი­ელ­ოს­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­
ცვლი­ლე­ბე­ბი­ თავ­და­პირ­ვე­ლად­ ელ­ემ­ენ­ტა­რუ­ლი­
გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ გა­და­საჭ­რე­ლად,­ რო­გო­რე­ბი­ცაა­
სუფ­თა­ სა­პირ­ფა­რე­შო­ებ­ისა­ და­ სა­სა­დი­ლო­ სივ­
რცე­ებ­ის­ შექ­მნა.­ ას­ევე,­ მათ­ სურთ­ საქ­მი­ან­ობ­ის­
თვის­ სა­ჭი­რო­ უნ­არ­ებ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბა.­ მე­მარ­ნე­
ები­სრულ­მზად­ყოფ­ნას­გა­მოთ­ქვა­მენ­ნე­ბის­მი­ერი­
დახ­მა­რე­ბის­ მი­სა­ღე­ბად,­ რო­მე­ლიც­ მათ­ სა­ჭი­რო­
გა­ნათ­ლე­ბით,­უნ­არ­ებ­ითა­და­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­
გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად­ აუც­ილ­ებ­ელი­ ფი­ნან­სე­ბით­
უზ­რუნ­ველ­ყოფს.­ამ­ეტ­აპ­ზე­მათ­ძი­რი­თა­დად­პი­
რა­დი­სახ­სრე­ბით­უწ­ევთ­ყვე­ლა­ფერ­ზე­ზრუნ­ვა­და­
ეს,­ ბუ­ნებ­რი­ვია,­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ ტემ­პს­ მნიშ­ვნე­
ლოვ­ნად­აფ­ერ­ხებს;
•­ მე­მარ­ნე­ებ­ის,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ თე­მის­ ერ­თი­ანი,­
კონ­სო­ლი­დი­რე­ბუ­ლი­ აზ­რი­სა­ და­ მოქ­მე­დე­ბის­
დე­ფი­ცი­ტი:­ ბოლ­ნი­სელ­ მე­მარ­ნე­ებს­ სხვა­დას­
ხვა­ სა­მო­მავ­ლო­ მის­წრა­ფე­ბე­ბი­ და­ გეგ­მე­ბი­ აქ­ვთ,­
შე­უთ­ან­ხმებ­ლო­ბას­კი­გა­ნა­პი­რო­ბებს­აზ­რთა­სხვა­
დას­ხვა­ობა­ ამა­ თუ­ იმ­ გა­მო­ფე­ნებ­ში­ მო­ნა­წი­ლე­
ობ­აზე,­ ამა­ თუ­ იმ­ პარ­ტნი­ორ­თან­ ურ­თი­ერ­თო­ბა­ზე,­
ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ სა­კითხებ­ზე.­ თე­მის­ შე­უთ­ან­ხმებ­ლო­
ბა,­ რო­მე­ლიც­ მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ რამ­
დე­ნი­მე­ მე­მარ­ნის­ მი­ერ­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ ჩა­მო­ყა­ლი­
ბე­ბამ­ და­ მათ­ში­ გა­ერ­თი­ან­ება­არ­გა­ერ­თი­ან­ებ­აზე­
შე­უთ­ან­ხმებ­ლო­ბამ,­არ­ამ­ომ­გე­ბი­ან­პი­რო­ბებს­ქმნის­
თა­ნამ­შრომ­ლო­ბის­თვის,­ რაც­ ხელს­ უშ­ლის­ თე­მის­
ერ­თობ­ლივ­ მოქ­მე­დე­ბას­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­ გან­სა­
ვი­თა­რებ­ლად;
•­ რო­გორც­თა­ვად­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ები­და­გი­დე­
ბი­ ამ­ბო­ბენ,­ ის­ინი­ კარ­გად­ არ­ იც­ნო­ბენ­ ბოლ­ნისს,­
რო­გორც­ტუ­რის­ტულ­სივ­რცეს­და­ამ­იტ­ომ­თავს­არ­
იდ­ებ­ენ­ბოლ­ნის­ში­ტუ­რის­ტე­ბის­წაყ­ვა­ნას.­შე­იძ­ლე­
ბა­ ით­ქვას,­ რომ­ მათ­თვის­ უფ­რო­ კომ­ფორ­ტუ­ლია­
შეს­თა­ვა­ზონ­ ტუ­რის­ტებს­ ბევ­რჯერ­ მოვ­ლი­ლი­ და­
კარ­გად­შეს­წავ­ლი­ლი­ლო­კა­ცი­ები,­ვიდ­რე­და­იწყონ­
ახ­ალი­ მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბის­ კვლე­ვა­ და­ ახ­ალი­ კონ­
ტაქ­ტე­ბის­დამ­ყა­რე­ბა;
•­ ბოლ­ნის­ში­ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ ნაკ­
ლე­ბო­ბა:­ ბოლ­ნისს­ აქ­ვს­ უნ­იკ­ალ­ური­ ღვი­ნო­ები,­
გა­მორ­ჩე­ული­ წარ­სუ­ლი­ და­ ის­ტო­რია,­ ღირ­სშე­სა­
ნიშ­ნა­ობ­ები­და­ამ­ავ­დრო­ულ­ად,­მდე­ბა­რე­ობს­თბი­
ლის­თან­ახ­ლოს.­ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­თვის­ეს­
საკ­მა­რი­სი­არ­არ­ის.­ის­ინი­მი­იჩ­ნე­ვენ,­რომ­ბოლ­ნის­
მა­მე­ტი­ტუ­რის­ტის­მო­სა­ზი­დად­უნ­და­გა­აფ­არ­თო­ვოს­
იმ­ აქ­ტი­ვო­ბა­თა­ არე­ალი,­ რო­მელ­საც­ რე­გი­ონი­ ვი­
ზი­ტო­რებს­ შეს­თა­ვა­ზებს­ და­ უნ­და­ მო­იც­ვას­ ის­ეთი­
აქ­ტი­ვო­ბე­ბიც,­რო­გო­რი­ცაა­მა­გა­ლი­თად­ლაშ­ქრო­ბა,­
ცხენ­ზე­ჯი­რი­თი­და­სხვა;­
153
 •­ ტუ­რის­ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­მხრი­დან­უც­ნო­ბი­ლო­კა­
ცი­ებ­ის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­თვის­და­რე­სურ­სე­ბის­ხარ­
ჯვი­სათ­ვის­თა­ვის­არ­იდ­ება­მომ­დევ­ნო­პრობ­ლე­მაა.­
ეს­ აიხ­სნე­ბა­ ორი­ ფაქ­ტო­რით.­ პირ­ვე­ლი­ არ­ის­ ის,­
რომ­კომ­პა­ნი­ებს­არ­ხიბ­ლავთ­უც­ნო­ბი­ად­გი­ლე­ბის­
რეკ­ლა­მი­რე­ბის­თვის­ ფი­ნან­სუ­რი­ რე­სურ­სე­ბის­ გა­
ღე­ბა,­რა­საც­ჩვენ­მი­ერ­გა­მო­კითხუ­ლი­ტუ­რის­ტუ­ლი­
კომ­პა­ნი­ებ­ის­პა­სუ­ხე­ბიც­ად­ას­ტუ­რებს.­მათ­ურ­ჩევ­ნი­
ათ­ „გა­ყი­დონ“­ ტუ­რე­ბი­ უკ­ვე­ ცნო­ბილ­ ად­გი­ლებ­ში,­
რომ­რეკ­ლა­მა­ეკ­ონ­ომი­ურ­ად­გა­აკ­ეთ­ონ.­ის­ინი­ტუ­
რის­ტუ­ლი­პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ზრდას­რე­გი­ონ­ში­სა­ხელ­
მწი­ფოს­მო­ვა­ლე­ობ­ად­თვლი­ან­და­თით­ქმის­მთლი­
ან­ად­არ­იდ­ებ­ენ­თავს­ამ­პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბას.­ხო­ლო­
მე­ორე­ფაქ­ტო­რი­კი­ისაა,­რომ­მათ­ურ­ჩევ­ნი­ათ­და­
ათ­ვა­ლი­ერ­ებ­ინ­ონ­ვი­ზი­ტო­რებს­ცნო­ბი­ლი­რე­გი­ონ­
ები,­რომ­ლებ­საც­სხვე­ბის­მო­წო­ნე­ბა­უკ­ვე­და­უმ­სა­ხუ­
რე­ბი­ათ­წარ­სულ­ში.­მი­აჩ­ნი­ათ,­რომ­ამ­ით­გა­რან­ტია­
ეძ­ლე­ვათ,­ რომ­ ტუ­რის­ტი­ კმა­ყო­ფი­ლი­ დარ­ჩე­ბა­ და­
რე­კო­მენ­და­ცი­ას­გა­უწ­ევს­მათ­კომ­პა­ნი­ას;
•­ სა­ხელ­მწი­ფოს­ მხრი­დან­ ეფ­ექ­ტუ­რი­ ზო­მე­ბის­ დე­
ფი­ცი­ტი­ ბოლ­ნის­ში­ და­ მო­სახ­ლე­ობ­ის­ მხრი­დან­
პრობ­ლე­მებ­თან­მარ­ტო­დარ­ჩე­ნა:­მი­უხ­ედ­ავ­ად­იმ­
ისა,­რომ­ხშირ­შემ­თხვე­ვა­ში­ჩვე­ნი­რეს­პონ­დენ­ტე­
ბი­ სა­ხელ­მწი­ფო­ ხელ­შეწყო­ბის­ პროგ­რა­მე­ბით­ და­
სხვა­დას­ხვა­ დო­ნო­რე­ბით­ (“აწ­არ­მოე­ სა­ქარ­თვე­
ლო­ში”,­ღვი­ნის­ერ­ოვ­ნუ­ლი­სა­აგ­ენ­ტოს­მხარ­და­ჭე­
რა)­ კმა­ყო­ფი­ლე­ბას­ გა­მო­ხა­ტა­ვენ,­ მი­იჩ­ნე­ვენ,­ რომ­
სა­ხელ­მწი­ფოს­ რო­ლი­ და­ ჩარ­თუ­ლო­ბა­ ბოლ­ნი­სის­
ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რულ­ გან­ვი­თა­რე­ბა­სა­ და­ პო­პუ­ლა­
რი­ზე­ბა­ში,­ას­ევე­მა­თი­მარ­ნე­ბის­გან­ვი­თა­რე­ბა­ში­უნ­
და­გა­იზ­არ­დოს;
•­ ზო­გა­დად­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ დე­ფი­ცი­ტი:­ რეს­პონ­დენ­
ტე­ბის­აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­უმ­რავ­ლე­სო­ბა­მი­იჩ­ნევს,­რომ­
ბოლ­ნი­სის­შე­სა­ხებ­არ­ას­აკ­მა­რი­სი­ინ­ფორ­მა­ცია­მო­
იპ­ოვ­ება­ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­ებ­სა­და­სხვა­სა­ინ­ფორ­
მა­ციო­ სა­შუ­ალ­ებ­ებ­ში­ ­­ არა­ თუ­ ტუ­რის­ტებ­მა,­ არ­
ამ­ედ­ად­გი­ლობ­რივ­მა­მო­სახ­ლე­ობ­ამ­აც­კი­არ­იც­ის­
ბოლ­ნი­სის­ის­ტო­რი­ისა­და­ღვი­ნის­შე­სა­ხებ.
•­ მე­მარ­ნე­ობა,­ რო­გორც­ ჰო­ბი:­ ბოლ­ნი­სის­ მე­მარ­
ნე­ებ­ის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბი­სათ­ვის­ ღვი­ნის­ მარ­ნე­ბი­ და­
მე­მარ­ნე­ობა­ და­მა­ტე­ბი­თი­ (და­ არა­ ძი­რი­თა­დი)­ შე­
მო­სა­ვა­ლი­და­ჰო­ბია­(და­არა­პრო­ფე­სია),­რაც­აფ­
ერ­ხებს­ მე­მარ­ნე­ბოს­ გან­ვი­თა­რე­ბას.­ მე­მარ­ნე­ები­
ძი­რი­თა­დად­სხვა­სამ­სა­ხუ­რებ­ში­არი­ან­და­საქ­მე­ბუ­
ლი­და­საქ­მი­ან­ობ­ებ­ის­შე­თავ­სე­ბა­უწ­ევთ­იმ­ის­თვის,­
რომ­ფი­ნან­სუ­რი­შე­მო­სა­ვა­ლი­ჰქონ­დეთ.
•­ კას­რის­ღვი­ნოს­ჩა­ნაც­ვლე­ბა­ქვევ­რის­ღვი­ნით:­შე­
საძ­ლო­ დაბ­რკო­ლე­ბად­ ან­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ შე­ფერ­
ხე­ბად­შეგ­ვიძ­ლია­მი­ვიჩ­ნი­ოთ,­რომ­ბოლ­ნი­სე­ლე­ბი­
კას­რე­ბი­დან,­ რო­მე­ლიც­ მათ­თვის­ უნ­იკ­ალ­ური­ იყო­
და­ევ­რო­პულ,­გერ­მა­ნულ­ფუ­ძეს­თან­აკ­ავ­ში­რებ­და,­
154
გა­და­დი­ან­ ქვევ­რებ­ზე,­ რაც­ ძი­რი­თა­დი­ ტენ­დენ­ციაა­
სა­ქარ­თვე­ლო­ში.­ ამ­რი­გად,­ ბოლ­ნი­სის­ ღვი­ნო­ებ­ის­
და­ყე­ნე­ბის­ძვე­ლი­ტრა­დი­ცია­რე­ალ­ურ­ად­მათ­თვის­
ახ­ლით.­
დასკვნები და რეკომენდაციები
ბოლ­ნი­სე­ლი­ მე­მარ­ნე­ები­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რად­ ემ­ხრო­ბი­ან­ და­
იმ­ედ­ოვ­ნე­ბენ­ კი­დეც­ რე­გი­ონ­ში­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­
თა­რე­ბას.­ ის­ინი­ ფიქ­რო­ბენ,­ რომ­ უნ­იკ­ალ­ური­ ღვი­ნო­ები,­
სა­ოჯ­ახო­მარ­ნე­ბი,­ღირ­სშე­სა­ნიშ­ნა­ობ­ები,­სა­ინ­ტე­რე­სო­ის­
ტო­რი­ული­ და­ კულ­ტუ­რუ­ლი­ ტრა­დი­ცი­ები­ აუც­ილ­ებ­ლად­
მო­იზ­იდ­ავ­ენ­ ტუ­რის­ტებს­ და­ სექ­ტო­რის­ გან­ვი­თა­რე­ბას­
შე­უწყო­ბენ­ხელს.­რა­თქმა­უნ­და,­არ­სე­ბობს­პრობ­ლე­მე­
ბიც,­რო­მელ­თა­გა­დაჭ­რაც­აუც­ილ­ებ­ელია­იმ­ის­ათ­ვის,­რომ­
ტუ­რის­ტე­ბის­ სა­თა­ნა­დოდ­ გა­მას­პინ­ძლე­ბა­ გახ­დეს­ შე­საძ­
ლე­ბე­ლი.­ ეს­ პრობ­ლე­მე­ბია­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­ მო­უმ­
ზა­დებ­ლო­ბა,­ მე­მარ­ნე­თა­ უნ­არ­ებ­ისა­ და­ კომ­პე­ტენ­ცი­ებ­ის­
ამ­აღ­ლე­ბის­სა­ჭი­რო­ება,­ინ­ფორ­მა­ცი­ის­დე­ფი­ცი­ტი­ბოლ­ნი­
სის­ ის­ტო­რი­ისა­ და­ მარ­ნე­ბის­ შე­სა­ხებ,­ ბოლ­ნი­სის­ თე­მის­
არ­აკ­ონ­სო­ლი­დი­რე­ბა­და­სა­გან­გა­შო­ეკ­ოლ­ოგი­ური­ფო­ნი.­
ბოლ­ნი­სუ­რი­ ღვი­ნო­ ნამ­დვი­ლად­ გან­სხვავ­დე­ბა­ სა­ქარ­
თვე­ლო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სხვა­ღვი­ნო­ებ­ის­გან.­და­დე­ბით­ფაქ­
ტო­რე­ბად­შე­იძ­ლე­ბა­გა­მოვ­ყოთ­ბოლ­ნის­ში­გან­ვი­თა­რე­ბუ­
ლი­ სა­ოჯ­ახო­ მარ­ნე­ბის­ კულ­ტუ­რა,­ რე­გი­ონ­ის­ სი­ახ­ლო­ვე­
თბი­ლის­თან,­თა­ვად­მე­მარ­ნე­ები­და­მა­თი­ხა­სი­ათ­ის­ინ­დი­
ვი­დუ­ალ­ურ­ობა.­თუმ­ცა,­რე­გი­ონს­აკ­ლია­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­
რუ­ლი­მზა­ობა,­ხო­ლო­მე­მარ­ნე­ებს­არ­აქ­ვთ­პრო­ფე­სი­ული­
გა­ნათ­ლე­ბა,­რაც­ხელს­უშ­ლის­მათ,­რომ­სა­თა­ნა­დოდ­აკ­
ონ­ტრო­ლონ­ ღვი­ნის­ მზა­დე­ბი­სას­ ქვევ­რში­ მიმ­დი­ნა­რე­
პრო­ცე­სე­ბი.­
ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ მხრი­დან­ ბოლ­ნი­სით­ და­ინ­ტე­
რე­სე­ბა­არც­თუ­ისე­მა­ღა­ლია.­ზე­მოთ­მოყ­ვა­ნი­ლი­გა­მოწ­
ვე­ვე­ბის­ გარ­და,­ მათ­ პრობ­ლე­მად­ მოჰ­ყავთ­ ბოლ­ნის­ში­
მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა,­ რის­ გა­მოც­
რე­გი­ონი­ ყვე­ლა­ნა­ირი­ გე­მოვ­ნე­ბის­ მქო­ნე­ ტუ­რის­ტს­ ვერ­
და­აკ­მა­ყო­ფი­ლებს­და­რაც­აფ­ერ­ხებს­გი­დე­ბის­მი­ერ­მომ­
ხმა­რებ­ლე­ბის­ ბოლ­ნის­ში­ ჩა­მოყ­ვა­ნას.­ ტუ­რიზ­მის­ გან­ვი­
თა­რე­ბის­ რამ­დე­ნი­მე­ გა­მოწ­ვე­ვა­ თა­ვად­ კომ­პა­ნი­ებ­საც­
უკ­ავ­შირ­დე­ბა.­ ძი­რი­თა­დად­ ეს­ენია­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­
ნი­ებ­ის­მხრი­დან­უც­ნო­ბი­ლო­კა­ცი­ებ­ის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის­
თვის­თა­ვის­არ­იდ­ება.­ამ­ას­ერ­თვის­ის­იც,­რომ­კომ­პა­ნი­ები­
და­გი­დე­ბი­კარ­გად­არ­იც­ნო­ბენ­ბოლ­ნისს­და­ამ­რე­გი­ონ­ში­
გან­ვი­თა­რე­ბულ­ მე­მარ­ნე­ობ­ის­ სექ­ტორს.­ შე­დე­გად,­ ის­ინი­
ერ­იდ­ები­ან­მომ­ხმა­რე­ბელ­თა­უც­ნობ­ლო­კა­ცი­აზე­ჩაყ­ვა­ნას.­
გა­მოწ­ვე­ვებ­თან­ გა­სამ­კლა­ვებ­ლად­ აუც­ილ­ებ­ელია­ სა­
კითხით­ და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ აქ­ტორ­თა­ სრუ­ლი­ ჩარ­თუ­ლო­
ბა.­მე­მარ­ნე­ებ­მა­მუდ­მი­ვად­უნ­და­იმ­უშა­ონ­წინ­სვლა­სა­და­
გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე,­ ით­ან­ამ­შრომ­ლონ­ ერ­თმა­ნეთ­თან,­ რად­
გან­ერ­თად­უფ­რო­გა­უმ­არ­ტივ­დე­ბათ­გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­დაძ­
ლე­ვა­და­რე­გი­ონ­ში­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სექ­ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­ბა.­
ას­ევე,­მათ­უნ­და­ით­ან­ამ­შრომ­ლონ­ტუ­რის­ტულ­კომ­პა­ნი­
ებ­თან,­მო­აწყონ­სა­ინ­ფორ­მა­ციო­ტუ­რე­ბი,­რომ­მო­იზ­იდ­ონ­
და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­და­მო­ტი­ვი­რე­ბუ­ლი­გი­დე­ბი.­სა­ხელ­მწი­
ფომ­და­ტუ­რიზ­მის­ერ­ოვ­ნულ­მა­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ამ,­ღვი­ნის­
ერ­ოვ­ნულ­მა­სა­აგ­ენ­ტომ­საწყის­ეტ­აპ­ზე­მა­ტე­რი­ალ­ური­და­
არ­ამ­ატ­ერი­ალ­ური­დახ­მა­რე­ბა­უნ­და­გა­უწი­ონ­მე­მარ­ნე­ებს,­
რად­გან­ პი­რა­დი,­ შეზღუ­დუ­ლი­ სახ­სრე­ბით­ გან­ვი­თა­რე­ბა­
დრო­ში­ძა­ლი­ან­იწ­ელ­ება.­ას­ევე,­უნ­და­უზ­რუნ­ველ­ყონ­ის­
ინი­ის­ეთი­ელ­ემ­ენ­ტა­რუ­ლი­და­სა­ჭი­რო­დახ­მა­რე­ბით,­რო­
გო­რი­ცაა­ ბოლ­ნის­ში­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ მარ­შრუ­ტე­ბის­ მარ­კი­
რე­ბა.­ ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ პრობ­ლე­მებ­თან­ გამ­კლა­ვე­ბა­ში­ უნ­და­
ჩა­ერ­თოს­ ყვე­ლა­ აქ­ტო­რი:­ სა­ხელ­მწი­ფოც,­ მე­მარ­ნე­ებ­იც,­
ზო­გა­დად­ბოლ­ნი­სის­თე­მი.­
კვლე­ვი­დან­იკ­ვე­თე­ბა,­რომ­ბოლ­ნი­სელ­მე­მარ­ნე­ებს­აქ­ვთ­
მო­ტი­ვა­ცია,­უმ­ას­პინ­ძლონ­ტუ­რის­ტებს,­მო­ახ­დი­ნონ­სა­კუ­
თა­რი­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბის­ რე­ალ­იზ­ება,­ სურ­ვი­ლი,­ რომ­ რე­
გი­ონ­ში­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მი­გან­ვი­თარ­დეს,­თუმ­ცა­გან­ვი­თა­
რე­ბას­აფ­ერ­ხებს­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რუ­ლი­და­პრო­ფე­სი­ული­
მო­უმ­ზა­დებ­ლო­ბა,­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ მხრი­დან­
რე­გი­ონ­ის­მი­მართ­ინ­ტე­რე­სის­ნაკ­ლე­ბო­ბა­და­არ­ას­კმა­რი­
სი­მხარ­და­ჭე­რა­სამ­თავ­რო­ბო­და­ბიზ­ნეს­სექ­ტო­რი­დან.­
კვლე­ვის­შე­დე­გე­ბი­დან­გა­მომ­დი­ნა­რე­შე­მუ­შავ­და­შემ­დე­გი­
რე­კო­მენ­და­ცი­ები:
•­ რე­გი­ონ­ის­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ პო­ტენ­ცი­ალ­ის­ გათ­ვა­ლის­
წი­ნე­ბით,­ ბოლ­ნი­სე­ლი­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ მი­ერ­ ღი­ად­
გა­მო­ხა­ტუ­ლი­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მის­გან­ვი­თა­რე­ბი­სა­და­
თვით­რე­ალ­იზ­აცი­ის­აშ­კა­რა­სურ­ვი­ლის­სა­პა­სუ­ხოდ,­
აუც­ილ­ებ­ელია­ სა­ერ­თა­შო­რი­სო­ და­ ად­გი­ლობ­რივ­
ბა­ზარ­ზე­ბოლ­ნი­სის­ღვი­ნის­პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია,­რად­
გან­ ბოლ­ნი­სის­ ღვი­ნო,­ რო­გორც­ ბრენ­დი­ არ­ არ­
სე­ბობს­ და­ მხო­ლოდ­ ღვი­ნის­ ტუ­რიზ­მით­ ბოლ­ნი­სი­
დამ­თვა­ლი­ერ­ებ­ელს­ ვერ­ იზ­იდ­ავს.­ ტუ­რიზ­მის­ ერ­
ოვ­ნულ­ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ას­აქ­ვს­ბევ­რი­რე­სურ­სი,­იც­
ნობს­ სხვა­დას­ხვა­ ქვეყ­ნის­ მა­გა­ლი­თებს,­ შე­უძ­ლია­
რჩე­ვა­ჰკითხოს­სხვა­დას­ხვა­ქვეყ­ნი­დან­კო­ლე­გებს,­
შე­უძ­ლია­ჩარ­თოს­ელ­ჩე­ბი­და­გავ­ლე­ნი­ანი­პი­რე­ბი­
პი­არ­კამ­პა­ნი­აში,­ რაც­ მე­ტად­ გა­მო­იღ­ებს­ შე­დეგს:­
გა­იზ­რდე­ბა­ბოლ­ნი­სის­ღვი­ნო­ებ­ის­მი­მართ­და­ინ­ტე­
რე­სე­ბა­და­ბოლ­ნი­სის­მარ­ნე­ბის­ცნო­ბა­დო­ბა,­შე­საძ­
ლოა­ბიძ­გი­მი­ეც­ეს­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­გან­ვი­თა­რე­
ბა­სა­და­ღვი­ნის­ტუ­რიზ­მის­ბიზ­ნე­სის­წარ­მო­ებ­ას.
•­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ხელ­შეწყო­ბა­გრან­ტე­ბით­ან,­რო­გორც­
თა­ვად­ამ­ბო­ბენ,­და­ბალ­პრო­ცენ­ტი­ანი­ან­უპ­რო­ცენ­
ტო­სეს­ხე­ბით,­რომ­ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რა­უზ­რუნ­ველ­
ყონ.­ფი­ნან­სუ­რი­ხელ­შეწყო­ბაა­სა­ჭი­რო­ას­ევე­იმ­ის­
თვის,­ რომ­ ტრე­ნინ­გე­ბი­ გაიარონ­ კომ­პე­ტენ­ცი­ათა­
ას­ამ­აღ­ლებ­ლად­ და­ პრო­ფე­სი­ულ­ გა­ნათ­ლე­ბა­ზეც­
იზ­რუ­ნონ.­ კომ­პე­ტენ­ცი­ათა­ ამ­აღ­ლე­ბის­ სა­ჭი­რო­ება­
ტრე­ნინ­გე­ბი­სა­ და­ გა­ნათ­ლე­ბის­ მი­ღე­ბის­ სხვა­ გზე­
ბის­ მეშ­ვე­ობ­ით­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ რო­გორც­ მე­მარ­ნე­ებ­
თან,­ას­ევე­ღვი­ნის­ექ­სპერ­ტთან­სა­უბ­რი­სას,­რად­გან­
კონ­კრე­ტუ­ლი­უნ­არ­ებ­ისა­და­პრო­ფე­სი­ული­გა­ნათ­
ლე­ბის­ ნაკ­ლე­ბო­ბა­ მე­მარ­ნე­ებს­ საქ­მი­ან­ობ­ის­თვის­
წარ­მა­ტე­ბით­ თა­ვის­ გარ­თმე­ვა­ში­ უშ­ლის­ ხელს.­
მე­მარ­ნე­ებ­ის­ მხრი­დან­ მოთხოვ­ნე­ბის­ მი­უხ­ედ­ავ­
ად,­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ სა­კითხებ­ში­ დახ­მა­რე­ბის­
მხრივ­ამ­ეტ­აპ­ზე­ბევ­რი­არ­არ­ის­გა­კე­თე­ბუ­ლი.­მა­
გა­ლი­თის­თვის,­დღე­მე­უპ­ას­უხ­ოდ­არ­ის­დარ­ჩე­ნი­ლი­
მე­მარ­ნე­ებ­ის­ თხოვ­ნა­ ტუ­რიზ­მის­ ერ­ოვ­ნუ­ლი­ ად­მი­
ნის­ტრა­ცი­ის­მი­მართ,­რომ­მო­ეხ­დი­ნათ­გზე­ბის­მარ­
კი­რე­ბა­ნიშ­ნე­ბით,­რომ­ლე­ბიც­ტუ­რის­ტებს­ამა­თუ­იმ­
ღვი­ნის­მარ­ნის­მარ­შრუტს­ამ­ცნობ­და.­
•­ მომ­დევ­ნო­და­ერთ­ერ­თი­ყვე­ლა­ზე­მნიშ­ვნე­ლო­ვა­
ნი­რე­კო­მენ­და­ცია­ბოლ­ნის­ში­ტუ­რის­ტე­ბით­ვის­მრა­
ვალ­ფე­რო­ვა­ნი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­ შე­თა­ვა­ზე­ბაა.­ ჩვენს­
მი­ერ­ გა­მო­კითხუ­ლი­ ტუ­რის­ტუ­ლი­ კომ­პა­ნი­ები­ აღ­
ნიშ­ნავ­დნენ,­ რომ,­ თუ­ ბოლ­ნის­ში­ მრა­ვალ­ფე­რო­
ვა­ნი­ ინ­ტე­რე­სის­ მქო­ნე­ ტუ­რის­ტე­ბის­თვის­ იქ­ნე­ბა­
აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­ ტუ­რის­ტთა­ რიცხვის­ გაზ­რდა­ უფ­რო­
რე­ალ­ური­ იქ­ნე­ბა.­ კომ­პა­ნი­ებ­ის­ მხრი­დან­ მი­ვი­
ღეთ­ რე­კო­მენ­და­ცი­ები,­ რომ­ ბოლ­ნის­ში­ შე­იქ­მნას­
3­დღი­ანი­ სა­ლაშ­ქრო­ ან­ ვე­ლო­ტუ­რის­ მარ­შრუ­ტი,­
სა­დაც­ მარ­ნე­ბის­ მო­სა­ნა­ხუ­ლე­ბე­ლი­ დროც­ იქ­ნე­ბა­
გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი.­კარ­გი­იქ­ნე­ბა,­თუ­მარ­შრუ­ტი­
მო­იც­ავს­ ბოლ­ნი­სის­ ორ­ ან­ მეტ­ სო­ფელს,­ მა­გა­ლი­
თად,­გერ­მა­ნულ­სოფ­ლებს­და­ამ­მარ­შრუტ­ზე­სრუ­
ლი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ გან­თავ­სდე­ბა­ ინ­ტერ­ნეტ­სივ­რცე­
ში,­ რომ­ ტუ­რის­ტებ­მა­ და­მო­უკ­იდ­ებ­ლად­ შეძ­ლონ­
მი­სი­გავ­ლა.­მე­მარ­ნე­ებ­მა­უნ­და­იზ­რუ­ნონ­სტუმ­რე­
ბის­თვის­სა­ოჯ­ახო­აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­შე­თა­ვა­ზე­ბა­ზეც­და­
მყუდ­რო­გა­რე­მოს­შექ­მნა­ზე­(სა­ჭი­როა­აქ­ტი­ვო­ბე­ბის­
სა­მიზ­ნე­ჯგუ­ფე­ბის­მი­ხედ­ვით­სეგ­მენ­ტა­ცია).­იქ­იდ­ან­
გა­მომ­დი­ნა­რე,­რომ­ბოლ­ნი­სი­თბი­ლის­თან­ახ­ლოს­
არ­ის,­ ტუ­რის­ტე­ბი­ მარ­ტი­ვად­ შეძ­ლე­ბენ­ ის­ მოხ­
ვედ­რას­და,­თუ­იქ­ნე­ბა­მყუდ­რო­და­კომ­ფორ­ტუ­ლი­
სა­ოჯ­ახო­ სას­ტუმ­რო­ები,­ დარ­ჩე­ბი­ან­ ღა­მის­თე­ვით,­
სრულ­წლოვ­ნე­ბი­ და­აგ­ემ­ოვ­ნე­ბენ­ ღვი­ნოს,­ ამ­ავე­
დროს­ ბავ­შვე­ბის­თვის­ იქ­ნე­ბა­ ის­ეთი­ აქ­ტი­ვო­ბე­ბი,­
რო­გო­რი­ცაა­ ფერ­მა,­ სა­დაც­ შეძ­ლე­ბენ­ ცხო­ვე­ლებ­
თან­კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას,­თე­რა­პი­ას.
•­ ინ­ფო­ტუ­რე­ბის­ჩა­ტა­რე­ბა­გი­დე­ბის­თვის­და­ტუ­რის­
ტუ­ლი­კომ­პა­ნი­ებ­ის­თვის,­რა­თა­მე­მარ­ნე­სა­და­გიდს­
შო­რის­დამ­ყარ­დეს­პი­რა­დი­კონ­ტაქ­ტი,­გიდ­მა­გა­იც­
ნოს­ლო­კა­ცია,­გა­ეც­ნოს­ბოლ­ნი­სის­უნ­იკ­ალ­ურ­ღვი­
ნო­ებს­და­შე­საძ­ლო­ალ­ტერ­ნა­ტი­ვებს,­თუ­რა­აქ­ტი­
ვო­ბე­ბით­შე­იძ­ლე­ბა­და­კავ­დნენ­აქ­მა­თი­კომ­პა­ნიიის­
ტუ­რის­ტე­ბი­ და­ ჰქონ­დეთ­ მე­ტად­ სარ­წმუ­ნო­ მი­ზე­ზი­
იმ­ის­თვის,­ რომ­ ბოლ­ნის­ში­ ტუ­რე­ბის­ მზა­დე­ბა­ და­
იწყონ.
•­ სა­ჭი­როა­ ღვი­ნის­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ კონ­სო­ლი­დან­ცია­
და­ ერ­თმა­ნეთ­თან­ და­კავ­ში­რე­ბა,­ რა­თა­ შე­იქ­მნას­
მეტ­ნაკ­ლე­ბად­ ყვე­ლას­ ინ­ტე­რე­სებ­ზე­ მორ­გე­ბუ­ლი­
ფორ­მა­ლუ­რი­პლატ­ფორ­მა,­სა­დაც­სა­ერ­თო­მიზ­ნებ­
ზე­შე­ჯე­რე­ბა­და­გა­მოწ­ვე­ვებ­თან­ერ­თად­გამ­კლა­ვე­
ბა­ იქ­ნე­ბა­ შე­საძ­ლე­ბე­ლი.­ მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­
არ­სე­ბობს­ ბოლ­ნი­სის­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ გა­ერ­თი­ან­ება,­
სა­ხელ­წო­დე­ბით­ „ღვი­ნო­ ბოლ­ნი­სი“,­ მი­სი­ წევ­რე­
155
 ბი­ არ­ ეთ­ან­ხმდე­ბი­ან­ გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ საქ­მი­ან­ობ­ასა­
და­გა­დად­გმულ­ნა­ბი­ჯებს.­რო­გორც­გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­
წევ­რი­მე­მარ­ნე­ები­ისე­არ­აწ­ევ­რე­ბი­კითხვის­ნიშ­ნის­
ქვეშ­აყ­ენ­ებ­ენ­გა­ერ­თი­ან­ებ­ის­ხედ­ვას­და­ფი­ნან­სე­ბის­
წყა­რო­ებ­ის­ დი­ვერ­სი­ფი­კა­ცი­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­ბით.­
ას­ევე,­ ზო­გი­ერ­თი­ მე­მარ­ნე­ ემ­იჯ­ნე­ბა­ გა­ერ­თი­ან­ებ­
ას­ და­ მის­ ხე­ვას,­ რომ­ ბოლ­ნისს­ და­ მის­ ღვი­ნო­ებს­
ეკ­ოლ­ოგი­ური­ საფ­რთხე­ არ­ ექ­მნე­ბა.­ ზო­გი­ერ­თი­
მე­მარ­ნე­ მი­იჩ­ნევს,­ რომ­ გა­ერ­თი­ან­ება­ პი­რი­ქით,­
ეკ­ოლ­ოგი­ურ­ სა­კითხებ­ზეც­ უნ­და­ აქ­ტი­ურ­ობ­დეს.­
მე­მარ­ნე­თა­კონ­სო­ლი­დი­რე­ბა­და­ერთ­გუნ­დად­მუ­
შა­ობა­მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად­და­აჩ­ქა­რებს­ტუ­რიზ­მის­სექ­
ტო­რის­გან­ვი­თა­რე­ბას­თან­და­კავ­ში­რე­ბულ­პრო­ცე­
სებს.­
•­ ბოლ­ნი­სის­რე­გი­ონ­ის­მდგრა­დი­გან­ვი­თა­რე­ბა­­­მო­
დერ­ნი­ზა­ცი­ის­ და­ ინ­ფრას­ტრუქ­ტუ­რის­ გან­ვი­თა­რე­
ბის­ ფონ­ზე,­ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია,­ ბოლ­ნის­მა­ არ­ და­
70­ქვემო­ ქართლის­ სამთომოპოვებითი­ სამრეწველო­ დაბინძურების­ ანალიზი­ მწვანე­ პოლიტიკის­ პერსპექტივიდან,­ გვ.­ 6;­ 2017;­ მწვანე­ პოლიტიკის­
სამეცნიერო­კვლევითი­პლატფორმა;
­ https://greenpolicyplatform.files.wordpress.com/2018/01/e183a5e18395e18394e1839be1839d­e183a5e18390e183a0e18397e1839ae18398e183a1­e183a1e18390e­
1839be18397e1839de1839be1839de1839ee1839de183951.pdf
156
კარ­გოს­ უნ­იკ­ალ­ობა,­ ის­ტო­რია­ და­ ტრა­დი­ცი­ები.­
მა­გა­ლი­თის­თვის,­ კას­რის­ ღვი­ნის­ წარ­მო­ება­ ბოლ­
ნის­ში­ გერ­მა­ნე­ლე­ბის­ ის­ტო­რი­ას­ უკ­ავ­შირ­დე­ბა,­
თუმ­ცა,­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ აბ­სო­ლუ­ტუ­რი­
უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ აპ­ირ­ებს­ კას­რის­ ღვი­ნო­ ქვევ­რის­
ღვი­ნის­წარ­მო­ებ­ით­ჩა­ან­აც­ვლოს,­რაც,­მა­თი­თქმით­
უფ­რო­ იაფი­ ჯდე­ბა­ და­ დღეს­დღე­ობ­ით­ უფ­რო­ პო­
პუ­ლა­რუ­ლი­ცაა.­ მდგრა­დი­ გან­ვი­თა­რე­ბის­ მე­ორე­
გა­მოწ­ვე­ვაა­ ეკ­ოლ­ოგია:­ მე­მარ­ნე­ებ­ის­ ნა­წი­ლი­ და­
ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლია­ ბიო­ მეღ­ვი­ნე­ობ­ით,­ შე­სა­ბა­მი­სად­
აც­ნო­ბი­ერ­ებ­ენ­ეკ­ოლ­ოგი­ურ­საფ­რთხე­ებს,­რო­მელ­
თა­ წი­ნა­შეც­ დგას­ ბოლ­ნი­სი.­ ათე­ულ­ობ­ით­ კვლე­ვა­
აჩ­ვე­ნებს,­ რომ­ რე­გი­ონ­ში­ ნი­ად­აგ­ის,­ წყლი­სა­ და­
ჰა­ერ­ის­ და­ბინ­ძუ­რე­ბა­ ნორ­მას­ საგ­რძნობ­ლად­ აღ­
ემ­ატ­ება70­და­აღ­ნიშ­ნუ­ლი­ეკ­ოლ­ოგი­ური­წი­ნა­პი­რო­
ბე­ბი­ შე­საძ­ლოა­ რამ­დე­ნი­მე­ წე­ლი­წად­ში­ უარ­ყო­
ფი­თად­აის­ახ­ოს­ვაზ­ზე­და­შე­სა­ბა­მი­სად,­ბოლ­ნი­სის­
მეღ­ვი­ნე­ობ­აზ­ეც.­
VI მეფუტკრეობის პოტენციალის კვლევა ქვემო
ქართლში
ელე­ონ­ორა­გურ­ჩი­ანი,­ნე­ლი­ან­სი­ანი,­ნა­ნა­სტეფ­ლი­ანი,­­პო­ლი­ნა­ვიბ­ლი­ანი,
თეთ­რიწყა­როს­მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტის­სოფ.წინ­წყა­რო­ში­არ­სე­ბუ­ლი­­სა­ინ­იცი­ატ­ივო­ჯგუ­ფი

შესავალი უმ­რავ­ლე­სო­ბა­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ისა­ არი­ან­ 2008­ წლის­ ომ­ის­

შე­დე­გად­და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლე­ბი.
ქვე­მო­ქარ­თლში­თაფ­ლის­წარ­მო­ებ­ით­ძი­რი­თა­დად­მცი­
რე­და­სა­შუ­ალო­მე­ფუტ­კრე­ები­არი­ან­და­კა­ვე­ბუ­ლი,­თაფ­
ლის­წარ­მო­ება­რე­ალ­იზ­აცია­და­ბალ­დო­ნე­ზეა.­პრო­დუქ­ კვლევის შედეგები
ტი­ულ­ობ­ის­ და­ბა­ლი­ დო­ნე­ გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლია­ ფუტ­კრის­
კვე­ბის­არ­ას­ათ­ან­ადო­პრაქ­ტი­კით­და­და­ავ­ად­ებ­ებ­ისა­და­ ად­გი­ლობ­რი­ვი­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბის­ პრო­
პა­რა­ზი­ტე­ბის­ წი­ნა­აღ­მდეგ­ ბრძო­ლის­ არა­ად­ეკ­ვა­ტუ­რი­ ცე­სი­2018­წლის­გა­ზაფხულ­ზე­ქვე­მო­ქარ­თლის­სამ­მუ­ნი­
ზო­მე­ბით.­ ცი­პა­ლი­ტეტ­ში­ გან­ხორ­ცი­ელ­და,­ გა­მო­კითხვის­ შე­დე­გად­
აღ­მოჩ­ნდა,­ რომ­ მი­ღე­ბუ­ლი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ები­ ერ­თმა­ნე­თის­
იდ­ენ­ტუ­რია.
მიზნები და ამოცანები გა­მო­კითხვის­შე­დე­გად­ნათ­ლად­გა­მო­იკ­ვე­თა,­მე­ფუტ­კრე­
ობ­ის­დარ­გში­ჩარ­თუ­ლი­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­მე­წარ­მე­ებ­ის­
კვლე­ვის­მი­ზა­ნია­მცი­რე­და­სა­შუ­ალო­მე­ფუტ­კრის­უნ­არ­ მდგო­მა­რე­ობა.­
ებ­ის­ შე­ფა­სე­ბა,­ ზო­გა­დი­ ინ­ფორ­მა­ცი­ის­ მოგ­რო­ვე­ბა,­ შე­ დმა­ნის­ში­გა­მო­კითხულ­თა­(კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­2­წარ­მო­მად­
საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ და­ სურ­ვი­ლე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­რე­ბა­ და­ გე­ნე­ლი­და­2­კერ­ძო­სექ­ტორ­ში­მო­მუ­შა­ვე­მე­ფუტ­კრე)­სა­
DCFTA­ის­ ირ­გვლივ­ ცნო­ბი­ერ­ებ­ის­ ას­ამ­აღ­ლე­ბელ­ კამ­პა­ კუთ­რე­ბა­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ფუტ­კრის­ ოჯ­ახ­ებ­ის­ სა­ერ­თო­ რა­
ნი­ებ­ში­ჩარ­თვა. ოდ­ენ­ობა­ შე­ად­გენ­და­ 172­ სკას,­ 2017­ წელს­ წარ­მო­ებ­ული­
თაფ­ლის­რა­ოდ­ენ­ობა­კი­2500­კგ­ს.­თი­თოეულ­სკა­ზე­აწ­
კვლე­ვის­მი­ზან­მა­მო­ითხო­ვა­შემ­დე­გი­ამ­ოც­ან­ებ­ის არ­მო­ებ­ენ,­სა­შუ­ალ­ოდ,­15­კგ­თაფ­ლს.­მათ­აღ­ნიშ­ნეს,­რომ­
და­სახ­ვა: ბო­ ლო­4­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში­ყვე­ლა­ზე­კარ­გი­მო­სა­ვა­ლი­
•­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­ იდ­ენ­ტი­ფი­ცი­ მი­იღ­ეს­ 2017­ წელს,­ რი­სი­ ხელ­შემ­წყო­ბი­ პი­რო­ბა­ იყო­ ამ­
რე­ბა; ინ­დი.
•­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ ინ­ფორ­მი­რე­ბუ­ლო­ბის­ დო­ნის­ გან­
საზღვრა; მაგ­რამ­ ამ­ავე­ წლებ­ში­ თით­ქმის­ ყვე­ლა­ მე­ფუტ­კრემ­ გა­
•­ მე­ფუტ­კრე­ობ­ის­ გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის­ ხელ­შემ­შლე­ ნი­ცა­და­ ზა­რა­ლი,­ და­ეღ­უპ­ათ­ დი­დი­ რა­ოდ­ენ­ობ­ით­ ფუტ­
ლი­და­ხელ­შემ­წყო­ბი­ფაქ­ტო­რე­ბის­გა­მოვ­ლე­ნა. კრის­ოჯ­ახი,­რის­გა­მომ­წვე­ვა­დაც­და­ას­ახ­ელ­ეს­რამ­დე­ნი­მე­
პრობ­ლე­მა:

მეთოდოლოგია
კვლე­ვის­ ჩა­სა­ტა­რებ­ლად­ შე­მუ­შა­ვე­ბულ­ იქ­ნა­ კითხვა­რი,­
რომ­ლის­ სა­ფუძ­ველ­ზეც­ მოხ­და­ გა­მო­კითხვის­ ჩა­ტა­რე­ბა­
პი­რის­პირ­ინ­ტერ­ვიუების­სა­ხით.­გა­მო­იკ­ითხა­სა­მი­კო­ოპ­
ერ­ატ­ივ­ის­წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი­და­7­კერ­ძო­სექ­ტორ­ში­მო­
მუ­შა­ვე­მე­ფუტ­კრე.
გა­მო­კითხულ­თე­მებ­ში­მე­ფუტ­კრე­ობ­აში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­ერ­
თო­მდგო­მა­რე­ობა­დი­დად­არ­გან­სხვავ­დე­ბა­ერ­თმა­ნე­თი­
სა­გან,­გა­მო­კითხულ­თა­უმ­ეტ­ეს­ობა­მცი­რე­შე­საძ­ლებ­ლო­
ბე­ბის­მე­ფუტ­კრეა,­რო­მელ­თაც­მე­ფუტ­კრე­ობა­დაწყე­ბუ­ლი­
აქ­ვთ­ბო­ლო­4­5­წლის­გან­მავ­ლო­ბა­ში,­სხვა­დას­ხვა­ორ­გა­
ნი­ზა­ცი­ებ­ის­მი­ერ­გა­ცე­მუ­ლი­მცი­რე­გრან­ტე­ბით.
•­ უხ­არ­ის­ხო­მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი;­
•­ კლი­მა­ტუ­რი­პი­რო­ბე­ბი;
•­ და­ბინ­ძუ­რე­ბუ­ლი­ ჰა­ერი,­ რაც­ გა­მოწ­ვე­ულია­ კაზ­
რეთ­ში­არ­სე­ბუ­ლი­სა­წარ­მოს­მუ­შა­ობ­ით;
•­ სა­სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­მცე­ნა­რე­ებ­ის­და­ხე­ებ­ის­შე­
წამ­ვლა.
ას­ევე,­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ ძი­რი­თად­ პრობ­ლე­მას­ წარ­მო­ად­
გენს­ჩამ­ბა­რე­ბელ­პუნ­ქტებ­ში­ჩა­ბა­რე­ბის­და­ბა­ლი­ფა­სი­და­
შეზღუ­დუ­ლი­გა­სა­ღე­ბის­ბა­ზა­რი­­­წარ­მო­ებ­ული­პრო­დუქ­
ტე­ბის­რო­გორც­ად­გილ­ზე­რე­ალ­იზ­ება,­ას­ევე­ევ­რო­კავ­ში­

157
 რის­ბა­ზარ­ზე­გა­ტა­ნა.­ამ­ის­მი­ზე­ზი­თაფ­ლის­ხა­რის­ხის­და­ ფუტ­კრის­პრო­დუქ­ტე­ბის­წარ­მო­ებ­ის­გან­ვი­თა­რე­ბის­
მა­დას­ტუ­რე­ბე­ლი­ სერ­ტი­ფი­კა­ტის­ არ­ქო­ნაა.­ პრობ­ლე­მას­ საქ­მე­ში.
წარ­მო­ად­გენს­ის­იც,­რომ­წარ­მო­ებ­ული­პრო­დუქ­ტი­ვერ­აკ­
მა­ყო­ფი­ლებს­ევ­რო­კავ­ში­რის­ბაზ­რის­თვის­გან­საზღვრულ­ წალ­კის­ რაიონში­ მცხოვ­რებ­ მე­ფუტ­კრე­ებს,­ სა­დაც­ ძი­რი­
მი­ნი­მა­ლურ­კრი­ტე­რი­უმ­ებს.­ თად­პრობ­ლე­მად­და­სა­ხელ­და­ცი­ვი­კლი­მა­ტი­და­მა­ღა­ლი­
ტე­ნი­ან­ობა,­ად­რე­გა­ზაფხულ­ზე­უწ­ევთ­ფუტ­კრის­ოჯ­ახ­ებ­ის­
თეთ­რიწყა­როს­ რაიონში­ გა­მო­კითხუ­ლი­ კო­ოპ­ერ­ატ­ივ­ის­ მომ­თა­ბა­რე­ობა,­ივ­ნი­სის­თვე­ში­კი­აბ­რუ­ნე­ბენ­ად­გილ­ზე.­
წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის­ და­ ინ­დი­ვი­დუ­ალ­ური­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ ერ­თი­სკი­დან­აწ­არ­მო­ებ­ენ­15­20­კგ­თაფ­ლს,­რე­ალ­იზ­აცი­ას­
ის­ფუტ­კრის­ოჯ­ახ­ებ­ის­სა­ერ­თო­რა­ოდ­ენ­ობა­შე­ად­გენს­245­ ახ­დე­ნენ­ად­გილ­ზე­და­თბი­ლის­ში.­მე­ფუტ­კრე­ებს­სჭირ­დე­
სკას.­ ერ­თი­ სკი­დან­ მი­ღე­ბუ­ლი­ წლი­ური­ მო­სა­ვა­ლი­ არ­ის­ ბათ­ მე­ტი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­ის­ პრო­ცეს­თან­
12­15­კგ­თაფ­ლი,­ხო­ლო­წარ­მო­ებ­ული­თაფ­ლის­სა­ერ­თო­ და­კავ­ში­რე­ბით.
რა­ოდ­ენ­ობა­ კი­ შე­ად­გენს­ 3­ 475­ კგ­ თაფ­ლს­ ერ­თი­ წლის­ პრობ­ლე­მად­და­ას­ახ­ელ­ეს:­
გან­მავ­ლო­ბა­ში.
•­ უხ­არ­ის­ხო­მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი;
მათ­მა­უმ­ეტ­ეს­მა­ნა­წილ­მა­მე­ფუტ­კრე­ობა­და­იწყო­სა­კუ­თა­ •­ ბუ­ნებ­რი­ვი­მოვ­ლე­ნე­ბი;
რი­სახ­სრე­ბით.­იმ­ის­ათ­ვის,­რომ­მე­ტი­მო­სა­ვა­ლი­მი­იღ­ონ­ •­ თაფ­ლის­რე­ალ­იზ­აცია;
ეწ­ევი­ან­მომ­თა­ბა­რე­ობ­ას,­რაც­დიდ­ხარ­ჯებ­თან­არ­ის­და­ •­ ფი­ნან­სებ­ზე­ხელ­მი­უწ­ვდომ­ლო­ბა.
კავ­ში­რე­ბუ­ლი.­ არ­ უს­არ­გებ­ლი­ათ­ სა­ხელ­მწი­ფო პროგ­
რა­მე­ბით­და­გრან­ტე­ბით.­თი­თოეულ­მათ­განს­სურს,­რომ­ ინ­ფორ­მა­ცია­ აქ­ვთ­ არ­სე­ბულ­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებ­ზე,­ მაგ­რამ­
გა­აფ­არ­თო­ვოს­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ება­ და­ გა­ვი­დეს­ ევ­რო­ არ­უს­არ­გებ­ლი­ათ,­ას­ევე­არ­უს­არ­გებ­ლი­ათ­სა­ხელ­მწი­ფო­
კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე,­ რის­თვი­საც­ სჭირ­დე­ბათ­ ფი­ნან­სუ­რი­ პროგ­რა­მე­ბით­და­გრან­ტე­ბით.
დახ­მა­რე­ბა.­ თაფ­ლის­ რე­ალ­იზ­აცი­ას­ ახ­დე­ნენ­ უმ­ეტ­ეს­ად­ ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­ კვლე­ვის­ შე­დე­გად,­ ზე­მოთ­ აღ­ნიშ­ნუ­ლი­
ად­გილ­ზე.­ პრობ­ლე­მებ­თან­ ერ­თად­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ ერ­თი­ ძი­რი­თა­დი­
პრობ­ლე­მა­ ­­ გა­სა­ღე­ბის­ ბა­ზა­რი.­ გა­მომ­დი­ნა­რე­ იქ­იდ­ან,­
მი­უხ­ედ­ავ­ად­ იმ­ისა,­ რომ­ ქვე­ყა­ნა­ში­ არ­ის­ სა­ხელ­მწი­ფო­ რომ­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ არ­ არ­ის­ თაფ­ლის­ ჩამ­ბა­რე­ბე­ლი­
და­ კერ­ძო­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ები,­ მათ­ მომ­სა­ხუ­რე­ბას­ არ­ აქ­ პუნ­ქტე­ბი,­მო­სახ­ლე­ობ­ას­თაფ­ლის­რე­ალ­იზ­აცია­ძი­რი­თა­
ვს­სა­ერ­თა­შო­რი­სო­აღი­არ­ება,­ამ­იტ­ომ­მე­ფუტ­კრე­ები­ვერ­ დად­ უწ­ევთ­ ად­გილ­ზე,­ ნა­წილ­ნა­წილ,­ კი­ლოგ­რა­მო­ბით,­
იღ­ებ­ენ­თაფ­ლის­ხა­რის­ხის­და­მა­დას­ტუ­რე­ბელ­სერ­თი­ფი­ ამ­იტ­ომ­ის­ინი­ვერ­იღ­ებ­ენ­ერ­თი­ან­შე­მო­სა­ვალს.­შე­სა­ბა­
კა­ტებს,­ რომ­ლი­თაც­ შეძ­ლე­ბენ­ ევ­რო­კავ­ში­რის­ ბა­ზარ­ზე­ მი­სად­ვერ­ახ­ერ­ხე­ბენ­გა­ფარ­თო­ებ­ას.
გას­ვლას.
მათ,­ ას­ევე­ ეს­აჭ­ირე­ობ­ათ­ მე­ტი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ ფუტ­კრის­
სხვა­დას­ხვა­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ წარ­მო­ებ­ას­თან­ და­კავ­ში­რე­
ბით. დასკვნები და რეკომენდაციები
ის­ევე­ რო­გორც­ დმა­ნის­ში,­ თეთ­რწყა­რო­შიც­ გა­მო­იკ­ვე­თა­ ქვე­მო­ ქარ­თლში­ მე­ფუტ­კრე­ები­ მხო­ლოდ­ თაფ­ლის­ წარ­
გარ­კვე­ული­სა­ხის­პრობ­ლე­მე­ბი­:­ მო­ებ­ით­არი­ან­და­კა­ვე­ბუ­ლი.­იშ­ვი­ათია­შემ­თხვე­ვე­ბი,­რო­
დე­საც­ის­ინი­ას­ევე­აწ­არ­მო­ებ­ენ­ფუტ­კრის­სხვა­პრო­დუქ­
•­ უხ­არ­ის­ხო­მე­დი­კა­მენ­ტე­ბი,­ რა­მაც­გა­მო­იწ­ვია­ ფუტ­ ტებს,­ რო­გო­რი­ცაა­ ფუტ­კრის­ რძე,­ ცვი­ლი,­ პრო­პო­ლი­სი­
კრის­ოჯ­ახ­ებ­ის­და­ღუპ­ვა; (დინ­დგე­ლი),­დე­და­ფუტ­კრე­ბი,­ფუტ­კრის­ოჯ­ახ­ები­და­ყვა­
ვი­ლის­მტვე­რი.­
•­ საზღვარ­გა­რეთ­ ბა­ზარ­თან­ ვერ­წვდო­მა,­ შე­სა­ბა­მი­სი­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ უმ­რავ­ლე­სო­ბას­ 10­ ჩარ­ჩოიანი­ ხის­ სკე­ბი­
სერ­თი­ფი­კა­ტის­არ­ქო­ნის­გა­მო.­სერ­თი­ფი­კა­ტის­აღ­ აქ­ვთ.­შე­და­რე­ბით­მცი­რე­რა­ოდ­ენ­ობ­ის­მე­ფუტ­კრე­ებს­აქ­ვთ­
ებ­ის,­რად­გან­არ­არ­ის­შე­სა­ბა­მი­სი­ლა­ბო­რა­ტო­რი­ები; 12­ ჩარ­ჩოიანი.­ თაფ­ლის­ შეგ­რო­ვე­ბა­ იწყე­ბა­ მა­ის­ივ­ნის­ში­
და­გრძელ­დე­ბა­აგ­ვის­ტო­სექ­ტემ­ბრამ­დე.­მცი­რე,­სა­შუ­ალო­
•­ და­ცუ­ლი­ ტე­რი­ტო­რი­ებ­ის­ არ­ არ­სე­ბო­ბა,­ სა­დაც­ იქ­ და­მსხვი­ლი­მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­თაფ­ლის­მო­სავ­ლი­ან­ობა­გან­
ნე­ბა­თაფ­ლო­ვა­ნი­მცე­ნა­რე­ები,­რაც­გააუმჯობესებს­ სხვა­ვე­ბუ­ლია­და­შე­ად­გენს­12­15­და­15­20­კგ/სკა­ზე.
მე­ფუტ­კრე­ობ­ის­ დარ­გის­ გან­ვი­თა­რე­ბას,­ თაფ­ლის­ რო­გორც­წე­სი,­ფუტ­კრის­ოჯ­ახ­ები­იზ­ამ­თრე­ბენ­ოქ­ტომ­ბერ­
პრო­დუქ­ტე­ბის­რა­ოდ­ენ­ობ­ას­და­ხა­რის­ხს; მარ­ტის­ პე­რი­ოდ­ში.­ გა­მო­ზამ­თრე­ბი­სას­ ფუტ­კრის­ ოჯ­ახს­
კვე­ბა­ვენ­ბუ­ნებ­რი­ვი­თაფ­ლით­და­შაქ­რი­ანი­წყლით.­თაფ­
•­ თაფ­ლის­ჩამ­ბა­რე­ბე­ლი­პუნ­ქტე­ბის­სიმ­ცი­რე­და­მე­ ლის­წარ­მო­ება/რე­ალ­იზ­აცი­ის­ას­მე­ფუტ­კრე­ებს­გან­სხვა­ვე­
ფუტ­კრე­ებ­ის­თვის­თაფ­ლის­ჩა­ბა­რე­ბის­და­ბა­ლი­ფა­ ბუ­ლი­წარ­მოდ­გე­ნე­ბი­აქ­ვთ­ჰი­გი­ენ­ის­დაც­ვის­წე­სებ­ზე.
სე­ბი; ამ­მხრივ­მა­თი­პრაქ­ტი­კა­მო­იც­ავს:

•­ მე­ფუტ­კრე­ებს­ ეს­აჭ­ირო­ებ­ათ­ მე­ტი­ ინ­ფორ­მა­ცია­ •­ სკე­ბის­გან­თავ­სე­ბას­შე­მო­ღო­ბილ­და­შე­მაღ­ლე­ბულ­

რო­გორც­ ფუტ­კრის­ მოვ­ლა­­ პატ­რო­ნო­ბის,­ ას­ევე­ ად­გილ­ზე;

158
 •­ უჟ­ან­გა­ვი­ იარ­აღ­ებ­ის­ და­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის­ გა­მო­ყე­
ნე­ბას;
•­ იარ­აღ­ებ­ის­ცეცხლის­ალ­ით­დე­ზინ­ფექ­ცი­ას­და­ცხე­
ლი­წყლით­რეცხვას;
•­ ტე­რი­ტო­რი­ის­ და­სუფ­თა­ვე­ბას­ თაფ­ლის­ ამ­ოღ­ებ­ის­
წინ;
•­ თაფ­ლის­ შე­სა­ნა­ხად­ საკ­ვე­ბი­ პრო­დუქ­ტე­ბის­ და­
პლას­ტმა­სის­კონ­ტე­ინ­ერ­ებ­ის­გა­მო­ყე­ნე­ბას.
ფუტ­კრის­ ოჯ­ახ­ებ­ის­ მომ­თა­ბა­რე­ობ­ას­ ეწ­ევი­ან­ მა­ის­იდ­ან­
სექ­ტემ­ბრამ­დე.­ მომ­თა­ბა­რე­ობ­ის­ მთა­ვა­რი­ მი­ზე­ზი­ არ­ის­
ფუტ­კრის­თვის­მე­ტი­საკ­ვე­ბის­ძი­ება­და­შე­სა­ბა­მი­სად­მე­ტი­
პრო­დუქ­ტის­მი­ღე­ბა.­
თაფ­ლის­ამ­ოღ­ებ­ას­აწ­არ­მო­ებ­ენ­თაფ­ლის­სა­წუ­რე­ბის­სა­
შუ­ალ­ებ­ით­და­ინ­ახ­ავ­ენ­ემ­ალ­ის­ში­და­ფე­ნის­მქო­ნე­პლას­
ტმა­სის­კონ­ტე­ინ­ერ­ებ­ში.­
მე­ფუტ­კრე­ები­ ხში­რად­ ახ­ორ­ცი­ელ­ებ­ენ­ მო­ნი­ტო­რინ­გს­
ტკი­პებ­ზე­და­პა­რა­ზი­ტებ­ზე,­იმ­ის­გან­სა­საზღვრად,­თუ­რო­
დის­და­რა­ტი­პის­მკურ­ნა­ლო­ბაა­სა­ჭი­რო­და­ას­ევე­წარ­მა­
ტე­ბუ­ლია­თუ­არა­ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი­მკურ­ნა­ლო­ბა.­
მე­ფუტ­კრე­ები­ რჩე­ვებს­ იღ­ებ­ენ­ ერ­თმა­ნე­თის­გან­ ან­ სა­
სოფ­ლო­სა­მე­ურ­ნეო­წარ­მო­ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­მა­სა­ლე­ბის­
სპე­ცი­ალ­იზ­ებ­ულ­ მა­ღა­ზი­ებ­ში,­ რად­გან­ არ­ არ­არ­სე­ბობს­
კონ­სულ­ტი­რე­ბის­მომ­სა­ხუ­რე­ბა­მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­თვის.­
მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­თვის­სა­ჭი­რო­ფარ­მა­ცევ­ტუ­ლი­პრე­პა­რა­ტე­
ბი,­ იარ­აღ­ები­ და­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბა­ თბი­ლის­სა­ და­ სხვა­ ქა­
ლა­ქებ­ში­მდე­ბა­რე­სპე­ცი­ალ­იზ­ირ­ებ­ულ­მა­ღა­ზი­ებ­ში­იყ­იდ­
ება.
გამოკითხული მეფუტკრეების SWOT ანალიზი
(დმანისი, წალკა, თეთრიწყარო)
ძლიერი­მხარეები:
მაღალი­მოტივაცია;
გამოცდილება;­
ადგილმდებარეობა;­
პირდაპირი­მიწოდების­შესაძლებლობა;
ხელმისაწვდომი­ფასი;
დაბალი­დანახარჯები;
ხარისხიანი­პროდუქციის­მიწოდების­პოტენციალი.­
შესაძლებლობები:
მეფუტკრეობის­დარგის­განვითარება;­­
წარმოებისა­და­რეალიზაციის­ზრდა;
ცნობიერების­ამაღლება­ფუტკრის­მოვლა­
პატრონობასა­და­ფუტკრის­სხვადასხვა­პროდუქტების­
წარმოებაზე;
სახელმწიფოსგან­დახმარება­ექსპორტირებაში;
ცნობიერების­ამაღლება­ევროკავშირთან­ღრმა­და­
ყოვლისშემცველი­სავაჭრო­ურთიერთობის­შესახებ.
მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­მი­ერ­მო­წო­დე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­ით,­ბო­ლო­
წლებ­ში­პრე­პა­რა­ტებ­ზე­ფა­სებ­მა­მო­იმ­ატა­და­ხა­რის­ხმა­იკ­
ლო.­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ მი­ერ­ მა­თი­ საქ­მი­ან­ობ­ის­ გა­ფარ­თო­
ება­სე­რი­ოზ­ულ­გა­მოწ­ვე­ვებ­თან­არ­ის­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.
ხე­ლის­შემ­შლე­ლი­ორი­ძი­რი­თა­დი­ფაქ­ტო­რი­არ­სე­ბობს:
•­ კრე­დიტ­ზე­ნაკ­ლე­ბი­ხელ­მი­საწ­ვდო­მო­ბა,­რად­გან­ფი­
ნან­სუ­რი­ინ­სტი­ტუ­ტე­ბი­ფუტ­კარს­არ­მი­იჩ­ნე­ვენ­სეს­ხის­
უზ­რუნ­ველ­ყო­ფის­თვის­შე­სა­ფე­რის­ქო­ნე­ბად;
•­ უხ­არ­ის­ხო­პრე­პა­რა­ტე­ბი.
•­ წარ­მო­ებ­ის­ხე­ლის­შემ­შლე­ლი­სხვა­ფაქ­ტო­რე­ბი­
•­ და­ავ­ად­ებ­ები­და­მწე­რე­ბი;
•­ არ­ახ­ელ­საყ­რე­ლი­ ამ­ინ­დი­ (ძლი­ერი­ ქა­რი,­ ძლი­ერი­
წვი­მე­ბი);
•­ აღ­ჭურ­ვი­ლო­ბის­და­იარ­აღ­ებ­ის­ხა­რის­ხი­და­ფა­სე­ბი;
•­ ფუტ­კრის­ მომ­თა­ბა­რე­ობ­ის­თვის­ სა­ჭი­რო­ სატ­რან­
სპორ­ტო­ხარ­ჯე­ბი.
მყიდ­ვე­ლებს­ აქ­ვთ­ მოთხოვ­ნე­ბი­ თაფ­ლის­ ხა­რის­ხის,­ ფა­
სის­და­მო­ცუ­ლო­ბის­მი­მართ.­მო­წო­დე­ბუ­ლი­ინ­ფორ­მა­ცი­
ის­ თა­ნახ­მად,­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ ყვე­ლა­ზე­ დი­დი­ პრობ­ლე­მა­
არ­ის­ მო­ცუ­ლო­ბა­სა­ და­ თაფ­ლის­ ერ­თგვა­როვ­ნე­ბას­თან­
და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი­მოთხოვ­ნე­ბის­დაკ­მა­ყო­ფი­ლე­ბა.­მე­ფუტ­
კრე­ებ­ის­უმ­ეტ­ეს­ობა­ვერ­ახ­დენს­თაფ­ლის­შე­ფუთ­ვა­ეტ­იკ­
ეტ­ირ­ებ­ას.­
სუსტი­მხარეები:
ფინანსებზე­ხელმიუწვდომლობა;
სამეწარმეო­უნარებისა­და­გამოცდილების­
ნაკლებობა;­
თაფლის­რეალიზაცია/­გასაღების­ბაზარი;
შეფუთვა­და­ეტიკეტირება;
სერტიფიცირებული­პროდუქციის­არ­არსებობა.
საფრთხეები:
ქვეყნის­არასტაბილურობა;
ბუნებრივი­მოვლენები;
უხარისხო­მედიკამენტები;­
დაავადებები­და­მწერები;
ეკონომიკური­მდგომარეობა.
159
 მე­ფუტ­კრე­ები­ თაფ­ლს­ ყი­დი­ან­ ად­გილ­ზე,­ ას­ევე­ ახ­დე­ნენ­
მყიდ­ვე­ლის­თვის­მი­წო­დე­ბას­ძი­რი­თა­დად­წი­ნას­წა­რი­მო­
ლა­პა­რა­კე­ბის­სა­ფუძ­ველ­ზე.
ქვე­მო­ ქარ­თლში­ თაფ­ლის­ წარ­მო­ებ­აში­ და­ მარ­კე­ტინ­გში­
არ­სე­ბუ­ლი­ გა­მოწ­ვე­ვე­ბის­ და­საძ­ლე­ვად­ და­ ამ­ დარ­გის­
კონ­კუ­რენ­ტუ­ნა­რი­ან­ობ­ის­ას­ამ­აღ­ლებ­ლად,­აუც­ილ­ებ­ელია­
ქვე­მოთ­ჩა­მოთ­ვლი­ლი­ღო­ნის­ძი­ებ­ებ­ის­გან­ხორ­ცი­ელ­ება:­
•­ მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­ ცოდ­ნის­ ამ­აღ­ლე­ბა­ ფუტ­კრის­ მოვ­
ლა­სა­და­ფუტ­კრის­პრო­დუქ­ტე­ბის­წარ­მო­ებ­აზე.­ას­
ევე­ბრძო­ლა­და­ავ­ად­ებ­ებ­ის­და­პა­რა­ზი­ტე­ბის­წი­ნა­
აღ­მდეგ;
•­ სა­ხელ­მწი­ფო­ პროგ­რა­მე­ბი/­ სას­წავ­ლო­ კურ­სე­ბი­
მე­ფუტ­კრე­ებ­ის­თვის,­ რაც­ სა­შუ­ალ­ებ­ას­ მის­ცემს­ ამ­
160
დარ­გს­მი­აღ­წი­ოს­გან­ვი­თა­რე­ბას;
•­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ არ­სე­ბუ­ლი­ ლა­ბო­რა­ტო­რი­ებ­ის­ და­
სურ­სა­თის­ უვ­ნებ­ლო­ბის­ მომ­სა­ხუ­რე­ბის­ სა­იმ­ედო­
ობ­ის­და­ეფ­ექ­ტუ­რო­ბის­გაძ­ლი­ერ­ება;­
•­ გა­ეწი­ოს­ კონ­ტრო­ლი­ სა­ქარ­თვე­ლო­ში­ შე­მო­სულ,­
ფუტ­კრე­ბის­თვის­სა­ჭი­რო­მე­დი­კა­მენ­ტებს;
•­ მე­ფუტ­კრე­ებს­ გა­ეწი­ოთ­ ფი­ნან­სუ­რი­ დახ­მა­რე­ბა­
წარ­მო­ებ­ის­გა­სა­ფარ­თო­ებ­ლად;
•­ კერ­ძო­ სექ­ტო­რის­ დახ­მა­რე­ბა­ სა­ერ­თაშ­რი­სო­ ბა­
ზარ­ზე­ ქარ­თუ­ლი­ თაფ­ლის­ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­აში,­ სა­
ხელ­მწი­ფო­და­კერ­ძო­სექ­ტო­რე­ბის­პარ­ტნი­ორ­ობ­ის­
სა­შუ­ალ­ებ­ით.
 EU4Business

მცირე და საშუალო
ბიზნესის გამოწვევები
და განვითარების
პერსპექტივები
საქართველოს
რეგიონებში
მცირე და საშუალო ბიზნესის გამოწვევები
და განვითარების პერსპექტივები
საქართველოს რეგიონებში

DCFTA მცირე და საშუალო ბიზნესისათვის

DCFTA for SMEs

მისამართი:
ფალიაშვილის ქუჩა 85, თბილისი.
ტელ: 0322207305
ელ. ფოსტა: iguruli@eprc.ge