Γυµνάσιο Δροσιάς

Αρχαία Ελληνικά Α΄Γυµνασίου

Τονισµός
οι Συλλαβές
!υ – στή – ρι – ον

λήγουσα
παραλήγουσα
προπαραλήγουσα

οι Τόνοι
Η οξεία ´ σηµειώνεται εκεί όπου τονίζουµε τη λέξη όταν την προφέρουµε
σηµειώνεται στη λήγουσα της λέξης, αν δεν ακολουθεί σηµείο στίξης ή
Η βαρεία ` εγκλιτική λέξη* (*κάποιες µικρές µονοσύλλαβες ή δισύλλαβες λέξεις, βλ. σ. 20 γραµµατικής)
Η περισπωµένη ῀ σηµειώνεται αντί για οξεία, σε συγκεκριµένες θέσεις, που τις µαθαίνουµε
µε τους παρακάτω κανόνες

τα Φωνήεντα
Πριν ξεκινήσουµε, µαθαίνουµε καλά:
Βραχύχρονα: ε ο
Μακρόχρονα: η ω
Τα α,ι,υ είναι δίχρονα, δηλαδή άλλοτε µακρόχρονα και άλλοτε βραχύχρονα. Αργότερα, θα µάθουµε πότε.
Οι δίφθογγοι (αι, ει, οι, αυ, ευ, ου, ηυ, υι) είναι γενικά µακρόχρονες. Προσοχή: οι & αι στο τέλος κλιτών λέξεων
είναι βραχείες (εξαιρέσεις γραµµ.σ.14)

Κανόνες τονισµού
Τους µαθαίνουµε για να ξέρουµε κυρίως πότε βάζουµε περισπωµένη (Γραµµατική σ.17)

Τα καλά νέα
Υπάρχουν κάποιοι πολύ εύκολοι
κανόνες, που µας αποκλείουν
κάποιες συλλαβές:
Βραχύχρονη συλλαβή Περι σπωμένη µπορεί να µπει
(σίγουρα ε ,ο) µόνο στις δύο τελευταίες
ποτ έ συλλαβές! J
δεν παίρνει Δηλαδή στην
περισπωµένη! προπαραλήγουσα à οξεία
πάντοτε

Αν η λήγουσα είναι
Καµία λέξη δεν
µακρόχρονη, η
τονίζεται πάνω από
προπαραλήγουσα δεν
την προπαραλήγουσα,
τονίζεται καν! πχ. λέγο%εν,
πχ. ἄνθρω/ος > ἐλεγό%εθα
ἀνθρώ/ου

 Οι σηµαντικοί κανόνες

Στις δύο τελευταίες συλλαβές, όπου µπορεί να έχουµε περισπωµένη, έχουµε δύο βασικές περιπτώσεις:
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Α. ο τόνος είναι στην παραλήγουσα. Εδώ οι πιθανότητες είναι οι εξής:

Μακρόχρονη Μακρόχρονη
παραλήγουσα πριν παραλήγουσα πριν
από μακρόχρονη από βραχύχρονη
λήγουσα > λήγουσα >
ΟΞΕΙΑ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ

(/χ. θήκη) (/χ. ψῆφος)

«Μακρό προ µακρού οξύνεται» «Μακρό προ βραχέος περισπάται»

- Ε, κι αν η παραλήγουσα είναι βραχύχρονη;

- Είπαµε! Με τις βραχύχρονες συλλαβές δεν αναρωτιόµαστε καν, παίρνουν πάντοτε οξεία έτσι κι αλλιώς! Για τόνισε
τώρα τις λέξεις: %ητηρ νησον δωρον δωρων δη%ος /λουτος τεκνον φευγω κη/ων θειος κτησεις

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Β. ο τόνος είναι στη λήγουσα. Εδώ έχουµε τις εξής περιπτώσεις:

Η *ονομαστική - αιτιατική Η γενική - δοτική των

–κλητική των πτωτικών, πτωτικών, στη μακρά
στη λήγουσα > λήγουσα >
ΟΞΕΙΑ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΗ

πχ. ἡ φωνή πχ. τῆς φωνῆς

Για τόνισε τώρα τις λέξεις: ἡ ψυχη τὴν ψυχην τῆς ὁδου τῆς τι%ης
* όταν δεν προέρχεται από συναίρεση (που θα την µάθουµε αργότερα)

Και πρέπει να ξέρουµε ακόµα:

Το –α στη
λήγουσα στον
Το –α στη πληθυντικό των
λήγουσα των ουδετέρων είναι
αρσενικών και βραχύχρονο
θηλυκών είναι πχ. τὰ δῶρα
μακρόχρονο

Οι δίφθογγοι -αι
και -οι εντελώς Οι δίφθογγοι -αι
στο τέλος κλιτής και -οι στο τέλος
λέξης θεωρούνται ευκτικής ρήματος
βραχύχρονες θεωρούνται
πχ. οἱ κῆποι μακρόχρονες
πχ. παιδεύοι

Γυµνάσιο Δροσιάς
Αρχαία Ελληνικά Α΄Γυµνασίου
Οξεία ή Περισπωµένη;

Περισπωµένη
• στη µακρόχρονη παραλήγουσα πριν από
Οξεία
βραχύχρονη λήγουσα (µακρό προ βραχέος)
• στη µακρόχρονη παραλήγουσα πριν από
• στη µακρόχρονη λήγουσα της γενικής –
µακρόχρονη λήγουσα (µακρό προ µακρού)
δοτικής των πτωτικών
• στις βραχύχρονες συλλαβές (πάντα)
• στην προπαραλήγουσα (πάντα)
• στη µακρόχρονη λήγουσα ονοµ-αιτ-κλητ
πτωτικών
Άσκηση
Γράψτε δίπλα σε κάθε λέξη γιατί την τονίζουµε έτσι:

ἀγγειον _____________________________________________________
ὡραιων _____________________________________________________
ὡραιος _____________________________________________________
θειος _____________________________________________________
Ἀθηναιων
_____________________________________________________
Ἀθηναιος
_____________________________________________________
τονος
_____________________________________________________
Ὁ!ηρου
_____________________________________________________
/ειθο!αι
_____________________________________________________
ἀνε!ος
_____________________________________________________
ναυται
!υστηριον _____________________________________________________

!ηκος _____________________________________________________

/ονος _____________________________________________________
οἰκος _____________________________________________________
οἰκου _____________________________________________________
/αιδες _____________________________________________________
ἐντολη _____________________________________________________
ἐντολης _____________________________________________________
/ρωτος _____________________________________________________
γενναιος _____________________________________________________
γενναιου _____________________________________________________